SAP2000 v15.1 TS500 TDY Türkçe Kullanma Kılavuzu PDF

COMPUTERS &
ENGINEERING
SAP2000
BETONARME EREVE
BOYUTLAMA KILAVUZU
Dorudan Seimle
TS 500 2000 Betonarme ve
TDY Trkiye Deprem Ynetmelii 2007
ISO SAP093011M26 Rev. 0 Version 15 - Oct. 2011

Berkeley, California, USA Trkesi Ekim 2011
TELF HAKKI
Copyright Computer & Structures, Computers & Engineering (1978-2011). Her hakk
sakldr.
CSI Logo, SAP2000, ETABS and SAFE programlar, Watch & LearnTM ve ilgili
tm yazl belgeler sahiplik ve oaltma haklar sakl rnlerdir.
SAP2000, ETABS, SAFE programlarnn ve yazl belgelerinin evrensel sahiplik haklar

Computers & Structures Inc.'a aittir. Trke yazl belgelerin sahiplik haklar Computers
& Engineering kuruluuna aittir. Computers & Structures Inc. ve Computers & Engi-
neering kurulularndan yazl izin alnmadan programn lisanssz kullanm veya yazl
belgelerinin oaltlmas ve herhangibir formatta bilgi tabannda saklanmas tamamen
yasaktr.
Daha ayrntl bilgi, yazlm lisans ve belgelerin kopyalar iin bavuru adresi:
Trkiye ve Almanya Ana Datm:
COMPUTERS & ENGINEERING

Holzmhlerweg 87-89
D-35457 Lollar, ALMANYA
Tel: 0049 6406 73667

Fax: 0049 6406 4745
E-Mail: baser@comp-engineering.com
http://www.comp-engineering.com
http://www.csiberkeley.com
Bu kullanma klavuzunun internetten indirme adresi:

www.comp-engineering.com/downloads/manuals/SAP2000/Turkce/
CFD-TS-500-2000-Turkce.pdf
SAP2000 v15.1 - Dorudan Seimle SAP2000 -TS 500 Betonarme ve TDY 2007 Sayfa 2
SORUMLULUK
Bu programn ve yazl belgelerinin hazrlanmasna byk zaman, aba harcanm ve
maddi fedakarlk yaplmtr. Program tam olarak test edilmi ve kullanlmtr. Bununla
birlikte program kullanrken, kullanc, programn gvenilirlii veya kesinlii
konusunda program hazrlayan veya datanlarn herhangi bir sorumluluk almadn
veya bunu ima etmediini kabul eder ve anlar.
Program, betonarme erevelerin boyutlamas iin ok pratik bir aratr. Programn

bundan nceki srmleri ok baarl olmu ve farkl yaplarda kullanlmtr. Bununla
beraber kullanc, bu klavuzu tamamen ve dikkatlice okumal ve betonarme hesabnda
program algoritmalarnn kapsamad durumlar iyice anlamaldr.
Kullanc, programn temel varsaymlarn aka anlamal ve programn oluturduu

sonular kendisi bamsz olarak kontrol etmeli ve mesleki sorumluluu stlenmelidir.
NDEKLER:
Sayfa
1. BLM Giri 1
1.1 Kitap Dzeni
1.2 nerilen Okuma ekli
2. BLM Boyutlama ncelikleri 9

2.1 Boyutlama Yk Kombinezonlar
2.2 Boyutlama ve Kesit Kontrol Noktalar
2.3 Kiri ve Kolonlarn Tannmas
2.4 Kirilerin Boyutlamas
2.5 Kolonlarn Boyutlamas
2.6 Kiri-Kolon Birleim Blgelerinin Tasarm
2.7 P Etkileri
2.8 Elemanlarn Mesnetlenmemi Boylar
2.9 Veri Birimlerinin Seimi
3. BLM Boyutlama Sreci 15

3.1 Kullanlan Simgeler
3.2 Boyutlama Yk Kombinezonlar 18
3.3 Malzeme Dayanm Snrlar 19
3.4 Hesap Dayanmlar 19
3.5 Kolon Boyutlamas 19
3.5.1 ki Eksenli Karlkl Etki Yzeylerinin Oluturulmas 20

3.5.2 Kolon Kapasitesinin Kontrolu 23
3.5.2.1 arpanlarla Arttrlm Moment ve Kuvvetlerin Belirlenmesi
3.5.2.2 Moment Bytme arpanlarnn Belirlenmesi
3.5.2.3 Kapasite Orannn Belirlenmesi
3.5.3 Gerekli Donat Alan 26
3.5.4 Kolon Kesme Kuvveti Donatsnn Hesab 26
3.5.4.1 Kesit Kuvvetlerinin Belirlenmesi
3.5.4.2 Beton Kesme Kuvveti Kapasitesinin Belirlenmesi
3.5.4.3 Gerekli Kesme Kuvveti Donatsnn Belirlenmesi
3.6 Kiri Boyutlamas 33
3.6.1 Kiriin Eilme Donats Hesab 33

3.6.1.1 arpanlarla Artrlm Maksimum Momentlerin Belirlenmesi
3.6.1.2 Gerekli Eilme Donatsnn Belirlenmesi
3.6.1.2.1 Dikdrtgen Kesit Hesab
3.6.1.2.2 Tablal (T) Kesitli Kiri Hesab
3.6.1.2.3 Minimum ve Maksimum ekme Donats
3.6.1.2.4 Deprem Boyutlamas iin zel Hususlar
3.6.2 Kiri Kesme Kuvveti Donatsnn Hesab 41
3.6.2.1 Kesme Kuvveti ve Momentin Belirlenmesi
3.6.3 Kiri Burulma Donats Tasarm 45
3.6.3.1 arpanlarla Arttrlm Burulma Momentinin Belirlenmesi
3.6.3.2 zel Kesit Deerlerinin Belirlenmesi
3.6.3.3 Kritik Burulma Kapasitesinin Belirlenmesi
3.6.3.4 Burulma Donatsnn Belirlenmesi
3.7 Kiri-Kolon Birleim Blgesi Hesab 48
3.7.1 Panel Blgesinde Kesme Kuvvetinin Belirlenmesi 48

3.7.2 Birleim Blgesinin Etki Alannn Belirlenmesi 51
3.7.3 Panel Blgesindeki Kesme Kuvveti Kapasitesi Kontrolu 51
3.7.4 Kiri-Kolon Eilme Kapasitesi Oranlar 51
4. BLM Boyutlama ktlar 51
4.1 Genel 53
4.2 Boyutlama ktlarnn Grafik Grntlenmesi 53
4.2.1 Veri ve ktlar 53
4.3 Boyutlama ktlarnn Tablo Gsterimi 55
4.4 zel Eleman Bilgileri 56
4.4.1 Etkileimli Betonarme ereve Boyutlama 58
4.5 Hata Mesajlar ve Uyarlar 58
EK - A kinci Mertebe ve P-Delta etkileri 59

EK - B Elemanlarn Mesnetlenmemi Boylar ve K-arpanlarnn 61
Hesab
EK - C Betonarme ereve Boyutlandrma Tercihleri 62
EK - D Betonarme ereve Parametre Deerlerinin Dzeltmeleri 64
EK - E Hata Mesajlar ve Uyarlar 65
Kaynaka 68
1. Blm
Giri
Betonarme yaplarn boyutlamas program ile btnlemitir. Boyutlama srecinin

balatlmas eitli parametrelerin de kontroluyla birlikte Design mens ile tamam-
lanr.
Yap modellenmi ve program tarafndan analiz edilmise, kullancnn setii art-

namelere gre nesne dzeyinde otomatik boyutlama olana sunulmutur. Malzeme
zellikleri ve eleman kuvvetleri gibi model ve analiz sonular bilgileri dorudan bilgi
tabanndan alnr. Program tarafndan teklif edilen n tanmlar ve n veriler kabul
edilirse hibir ek veriye gerek kalmaz.
Boyutlamada kullanc tarafndan tanmlanan yk kombinezonlar esas alnr. Bununla

beraber program, kullanlan tasarm artnamesine gre gerekli yk kombinezonlarn
retir ve hesaplar. retilen yk kombinezonlar kabul edilirse ek yk kombinezonu
tanmlamaya gerek kalmaz.
Kolonlarn boyutlamasnda, program gerekli boyuna donaty ve kesme kuvveti do-

natsn hesaplar. Bununla birlikte, kullanc boyuna donaty veri olarak girebilir, bu
durumda kolon tama kapasitesi oran hesaplanp yazlr. Kolon kapasite oran, kolon
kapasitesine gre gerilme durumu hakknda bilgi verir.
ki eksenli kolon kapasitesi kontrolu, tutarl, boyutlu karlkl etki yzeylerinin

oluturulmasna dayanr. Burada tek eksenli etki yzeylerinden ampirik formllerle
ekstrapolasyon yaplmaz ve dorudan iki eksenli olarak hesaplanr.
Karlkl etki yzeyleri, kullanc tarafndan tanmlanan betonarme donatl kesite gre
retilir. Kolon kesiti benzeri donat tipleriyle birlikte dikdrtgen, kare veya daire ek-
linde olabilir.
Her kirite, kiri akl boyunca kullancnn tanmlad saydaki kesitte, eilme,
kesme kuvveti ve burulma iin boyutlama hesab yaplr.
Tm Kiri-Kolon birleimleri mevcut kesme kuvvetlerine gre incelenirler.
zel moment karlayc (Sneklik dzeyi yksek) erevelerde, kolonlarn, kirilerin

ve birleim blgelerinin kesme kuvveti hesab elemanlarn olas moment kapasitelerine
baldr. Ayrca program, zayf kiri/kuvvetli kolon durumunu aratrmak iin (kolon
moment kapasiteleri) ve (kiri moment kapasiteleri) nin birbirine orann retir. Burada
kolondaki eksenel kuvvet de dikkate alnr.
Sonularn sunuluu ak ve zdr. k bilgileri mhendise, elemann gerilme snr-

larn amas durumunda uygun nlemler alma olanan verecek formattadr. Hesap
sonucu deitirilmesi gereken tm parametreler programdan kmadan yenilenip
boyutlandrlabilir.
1.1 Kitap Dzeni
Bu el kitab, TS 500-2000 deki ereve tasarm seeneklerini kullanarak abuk proje
retimi iin size yardmc olmak amacyla hazrlanmtr. 2. Blm, TS 500-2000 deki
boyutlama nceliklerinin ayrntl tanmn verir. 3. Blm, TS 500-2000 de boyutlama
iin artnamenin ngrd ilemleri aklar. 4. Blm, programn tasarm ktlarnn
detaylarn vermektedir. Eklerde baz konularda ayrntl aklamalar verilmitir.
1.2 nerilen Okuma ekli

zellikle tavsiye edilen bir konu da, bu el kitabn okurken ve betonarme ereve ta-
sarmna balamadan nce ilgili videolar web sitemizdeki (www.csiberkeley.com)
Watch & Learn SeriesTM de incelemenizdir. Ayrca program ana mensndeki on-line
yardm olanan da kullanabilirsiniz. Tm videolar ieren cretsiz DVD
baser@comp-engineering.com adresinden istenebilir.
Programn test edilmesi srasnda, el hesaplaryla SAP2000 v15.1 betonarme donat

tasarm sonularnn salamas yaplmtr. Bu almalar ayrca .pdf olarak yaynla-
nacak ve cretsiz olarak web sitemizden indirilecektir. www.comp-engineering.com
2. Blm
Boyutlama ncelikleri
Bu blm betonarme kesit hesab ve kesit kontrol yntemleri ile ilgili eitli hususlarn
anahatlarn verir.
Bu elkitab yazlrken, kullancnn genelde betonarme hesab konusunda yeterli

mhendislik bilgisine sahip olduu ve TS 500 ynetmeliine yabanc olmad kabul
edilmitir.
Boyutlama yk kombinezonlar yapnn boyutlama hesab ya da kesit kontrolnde gerekli

ykleme durumlarnn eitli kombinezonlarnn belirlenmesi iin kullanlr. Kullanla-
cak yk kombinezonu katsaylar seilen boyutlama artnamesine gre deiir. Bu yk
kombinezonu katsaylar ilgili ykleme durumlarndan elde edilen kuvvet ve momentlere
uygulanarak toplanr ve yk kombinezonu iin arpanlarla artrlm kuvvet ve mo-
mentler bulunur.
Tasarm (davran) spektrumu, zaman tanm alannda hesap yntemi, hareket eden yk-
lerle ilgili ok-deerli yk kombinezonlarnda ve etkileen byklkler arasndaki kar-
lkln kaybolduu (zarf alma tipi, karelerin toplamnn karekk veya mutlak deer)
ok-deerli yk kombinezonlarnda, ilgili byklklerin maksimum/minimum permu-
tasyonlarn kullanarak program otomatik olarak oklu alt kombinezonlar oluturur. Ta-
sarm (davran) spektrumlar iin negatif arpanl ayr kombinezon gerekli deildir;
nk program otomatik olarak minimumu maksimumun ters iaretlisi olarak alr ve
yukarda aklanan permutasyonlara gerekli alt kombinezonlar oluturur.
Bir boyutlama kombinezonu, zaman tanm alannda hesap veya hareket eden ykn
sadece bir tane ok deerli durumu ile ilikili ise, daha baka seenekler de sunulmutur.
Program, zaman tanm alannda hesap ynteminin her admnda alt kombinezonlar
oluturmasn isteme seeneine sahiptir. Hareket eden ykler kombinezonunda, etkile-
imli olan byklklerin biribirine kar gelen deerleri iin, her bir boyutlama byk-
lnn maksimum ve minimumunu kullanarak alt kombinezonlar oluturma seenei
vardr.
Statik sabit yk, hareketli yk, rzgar yk ve deprem yk ve/veya dinamik davran
spektrumu deprem yk ile ilikili normal ykleme koullarnda, programda her bir
artname iin hazr (default) yk kombinezonlar vardr. Bunlar artname nerilerine
dayanmaktadr ve her artname iin ilgili blmde aklanmtr.
Hareket eden ykler, zaman tanm alannda hesap, dzenlenmi hareketli yk, at ha-
reketli yk ile kar yknn ayr dnlmesi, vb. ykleme durumlar iin kullanc, var
olanlar yerine veya onlara ek olarak boyutlama yk kombinezonu tanmlamaldr.
Programda nceden hazr olan (default) yk kombinezonlar, sabit yk olarak tanm-
lanm btn statik yk durumlarnn toplanacan varsayar. Benzer ekilde hareketli
yk olarak tanmlanan durumlarn da toplanaca varsaylr. Fakat statik yk durumu
olarak tanmlanm, rzgar, deprem ya da tasarm (davran) spektrumunun biribiri ile
toplanmayaca ve oklu yanal yk kombinezonlar oluturacaklar varsaylr. Ayrca
deprem ve rzgar yk durumlar, ynleri ters alnarak (pozitif veya negatif) ayr yk
kombinezonlar olutururlar. Bu durumlar doru deilse kullanc doru olan boyutlama
kombinezonunu oluturulmaldr.
Bu hazr olan (default) yk kombinezonlar, kullanc istedii takdirde ya da betonarme

hesab iin kullanc tarafndan tanmlanm baka yk kombinezonu yoksa, boyutlamada
devreye girer. Hazr olan (default) bu yk kombinezonlarndan herhangi biri hesaba
girmise, boyutlama artnamesi deitirildiinde veya statik ya da tasarm (davran)
spektrumu yklerinde deiiklik yapldnda program btn nceden hazr olan (default)
yk kombinezonlarnda gerekli deiiklikleri otomatik olarak yapar.
arpanlarla artrlm yklerde hareketli ykn payn azaltmak iin, hareketli yk

azaltma arpan, eleman hareketli yk kuvvetlerine eleman-eleman uygulanabilir.
Kullanc, hareket eden yk ya da zaman tanm alannda hesap yntemi sonularnn

zmlemede ereve elemanlarnn bazlar veya hepsi iin hesaba katlmasn is-
temedike, bu yklerin etkisinin bunlar ieren herhangi bir yk kombinezonunda sfr
alnacan bilmelidir.
2.2 Boyutlama ve Kesit Kontrol Noktalar

Her elemanda, her yk kombinezonu iin, eleman boyunca belli saydaki yerde beton-
arme kesit hesab veya kesit kontrolu yaplr. Bu yerler elemann serbest aklnn eit
aralkl paralar ile oluur. Elemandaki para says, zmlemeden nce, kullanc
tarafndan belirtilir. Kullanc eleman boyunca boyutlama hesaplarn daha incelikli
klmak zere daha ok sayda para tanm isteyebilir.
TS 500-2000 ile hesap yaparken kiri-kolon birleim blgeleri, kolonlarn en u nokta-

larnda incelenmitir. Program, ayn zamanda birleim blgesinde kesme kuvveti analizi
yaparak birleimdeki panel blgelerinde zellikle dikkate alnacak bir durum olup ol-
madn da inceler. Kiri eilme kapasitesinin, kolon eilme kapasitesine orann re-
tirken eksenel kuvvet etkilerini de dikkate alr ve zayf kiri/kuvvetli kolon orann her
kiri ve kolon iin rapor eder.
2.3 Kiri ve Kolonlarn Tannmas

Programda btn kiri ve kolonlar ereve eleman olarak temsil edilmilerdir. Fakat
kiri ve kolonlarn betonarme hesab farkl ilemler gerektirir. Bu nedenle her ereve
elemannn kiri ya da kolon olduunun tantlmas gereklidir. Bu tantma, betonarme bir
elemanda, eleman iin atanan ereve kesitinin kiri ya da kolon tipi olduu belirtilerek
yaplr. Eer erevede apraz (kontrvatman) elemanlar varsa, bunlar da elemana atanan
kesite gre kiri veya kolon olarak tanmlanmaldr.
2.4 Kirilerin Boyutlamas
Betonarme kirilerin boyutlamasnda program, kiri eilme momentleri, kesme
kuvvetleri ve artname ile ilgili blmde ayrntl olarak verilen yk kombinezonlar ve
dier kriterlere dayanarak gerekli eilme ve kesme donat alanlarn hesaplar ve verir.
Donat gereksinimleri kiri serbest akl boyunca kullanc tarafndan belirlenmi
saydaki noktada hesaplanr.
Btn kiriler sadece esas eilme dorultusundaki moment ve kesme kuvveti iin
boyutlanr. Eksenel kuvvet, ikincil dorultuda eilme ve burulma gibi oluabilecek dier
etkiler, bamsz olarak, kullanc tarafndan aratrlmaldr.
Belirli bir kiriin belirli bir kesitinde esas moment iin eilme donats hesaplanrken
gerekli admlar, arpanlarla artrlm maksimum momentin belirlenmesi ve gerekli
eilme donatsnn hesabn ierir. Kiri kesiti tm yk kombinezonlarndan elde edilen
maksimum pozitif ve maksimum negatif yk arpanlar ile artrlm momentlerinin
zarflar iin hesaplanr. Negatif kiri momentleri st donaty oluturur. Bu durumlarda
kiri daima dikdrtgen kesit olarak hesaplanr. Pozitif kiri momentleri alt donaty
oluturur. Bu durumlarda kiri dikdrtgen ya da T kesit olarak hesaplanr. Eilme do-
natsnn hesabnda kiri nce tek donatl olarak boyutlanr. Kiri kesiti yetersizse, bu
durumda gerekli basn donats hesaplanr.
Belirli bir kiriin belirli bir kesitinde belirli bir yk kombinezonu iin esas dorultudaki
kesme kuvveti iin kesme donats hesaplanrken gerekli admlar, arpanlarla artrlm
kesme kuvvetinin belirlenmesi, beton tarafndan karlanabilen kesme kuvvetinin belir-
lenmesi ve fark kuvveti karlamak iin gerekli donatnn hesabn ierir.
Deprem hesab zel konular da TS 500 - 2000 artnamesine gre uygulanacak ekilde
programa eklenmitir.
2.5 Kolonlarn Boyutlamas

Kolonlarn boyutlamasnda program gerekli boyuna donaty hesaplar, ya da eer boyuna
donat verilmise, kolon tama kapasitesine gre kolon kapasite oran olarak kolon
gerilme durumunu greli olarak bildirir. Yapnn betonarme kolonlarnn boyutlama
ilemi aadaki admlar ierir:
Modelin btn farkl betonarme kesitleri iin eksenel yk - iki eksenli eilme kar-
lkl etki yzeyleri oluturulur.
Her kolonun iki ucunda her bir yk kombinezonundan elde edilen arpanlarla ar-
trlm eilme momentleri ve normal kuvvetler iin kapasite kontrol yaplr. Bu
adm ayn zamanda (eer bir donat tanmlanmamsa) 1.0 kapasite oran olu-
turacak donatnn da hesaplanmasnda kullanlr.
Karlkl etki yzeyinin oluturulmas kabul edilen ekil deitirme ve gerilme yayl
ile dier baz basitletirici kabullere dayanr. Geni bilgi 3. Blmde verilmitir.
2.6 Kiri-Kolon Birleim Blgelerinin Boyut-
lamas
Kiri-kolon birleim blgesinde yeterli dayanm bulunduunu salamak iin program,
kiri-kolon panel blgesindeki kayma gerilmelerini hesaplar ve kontrol eder.
Sadece birleim blgesinin altnda kolon bulunuyorsa bu nokta hesaplanr. Birleim

blgesinin malzeme zellikleri, noktann altndaki kolon ile ayn olduu kabul edilir.
Birleim hesab, kolonun ana ekseni ve tali ekseni dorultusunda uygulanr. Birleim
hesab aadaki admlar kapsar:
Panel blgesinin hesap gerilmesinin belirlenmesi
Birleimin etkin alannn hesab
Panel blgesinin gerilmesinin kontrolu
Birleim blgesi hesab 3. Blmde aklanmtr.
2.7 P-Delta Etkileri

Programn boyutlama algoritmalar, zmleme sonularnn P- etkilerini iermesini
gerektirir. P- etkileri yanal teleme yapamayan ya da aprazl ereveler ve yanal
teleme yapan ya da aprazsz ereveler iin farkl biimde yaplr. aprazl ereveler
iin P- etkisi bireysel eleman stabilitesi ile snrldr. aprazsz ereveler iin yanal
telenme etkileri de bireysel eleman stabilitesi etkisine ek olarak gznne alnmaldr.
Programda aprazl veya yanal telenme yapamayan erevelerdeki momentlerin sabit
veya hareketli yklerden olutuu varsaylmtr. aprazsz veya yanal telenme yapan
erevelerdeki momentlerin de dier btn tip yklerden olutuu varsaylmtr.
Bireysel eleman stabilite etkileri iin, momentler moment bytme katsaylar ile
bytlr. 3. Blme baknz.
Yanal teleme yapan aprazsz erevelerde yanal telenme etkisi iin, P- etkileri gz
nne alndndan, program, bytmenin sonulara katlm olduunu varsayar. TS
500 de olduu gibi, P- zmlemesinden elde edilen moment ve kuvvetler, kolonun
bireysel stabilite etkisi iin, bir kez daha bytlr.
Program kullanclar, nceden hazr olan (default) zmlemede Programn P- etkileri

iin OFF (kapal) durumda olduunu bilmeleri gerekir. Kullanc P- zmlemesini ON
(ak) durumuna getirebilir ve zmleme iin maksimum iterasyon saysn girebilir.
terasyon says nceden hazr (default) olarak 1. dir. Daha fazla bilgi iin EK-A ya
baknz.
2.8 Elemanlarn Mesnetlenmemi Boylar
Kolon narinlik etkilerinin hesaba katlmas iin mesnetlenmemi kolon boylarna gerek
vardr. ki mesnetlenmemi boy vardr: l33 ve l22. Bunlar, kar gelen dorultularda
elemann mesnet noktalar arasndaki boyudur. l33 boyu 3-3 ekseni (esas eksen) dorul-
tusunda kararszla, l22 boyu ise 2-2 ekseni (tali eksen) dorultusunda kararszla kar
gelir.
Normal olarak elemann mesnetlenmemi boyu, eleman boyuna yani END-I (I-UCU) ve
END-J (J-UCU) arasndaki uzakla eittir.
Bununla beraber program ayn kolonda birka eleman tek bir eleman gibi deerlendirip
boyutlama olana verir. Bu ilem esas ve tali eksenler iin ayr ayr uygulanabilir. Ay-
rntl bilgi iin EK-B ye baknz.
Kullanc elemanlarn mesnetlenmemi boylarn eleman-eleman esasna gre belirtme

seeneine sahiptir.
2.9 Veri Birimlerinin Seimi

Giri bilgilerinde ngiliz birimleri kullanlabildii gibi, SI ve MKS metrik birimleri de
kullanlabilir. Fakat artnameler belirli bir birim sistemine dayanrlar. Bundan sonraki
blmlerde sunulan btn eitlikler ve tanmlamalar, aksi belirtilmedike, bu zel birim
sistemine kar gelir. rnein, TS 500-2000 artnamesi mm-newton-saniye birimlerinde
yaynlanmtr. Bununla birlikte programla bir yapy tanmlama ve boyutlamada her-
hangi bir birim sistemi kullanlabilir.
3. Blm
Boyutlama Sreci
Bu blm, kullanc TS 500-2000 Boyutlama artnamesini setiinde programn

kulland betonarme kesit hesab ynteminin deiik ynlerini ayrntl olarak
aklamaktadr. Menden TS 500-2000 seildiinde bu ayn zamanda Trk De-
prem Ynetmeliini III. ksm (TDY 2007) da iermektedir. Bu blmdeki eit-
likler ve tanmlar kolaylk nedeniyle aksi gsterilmedike mm-newton-saniye
birimlerine gre dzenlenmitir.
lgili artnameyi iaret ederken uygun bir ksaltma yaplmtr. TS 500-2000

artnamesi TS olarak ve TDY deprem artnamesi ise EDP olarak geecektir.
3.1 Kullanlan Simgeler

Bu blmde kullanlan simgelerin listesi:
Ag Tm beton alan, mm2

Ae Kesitte enleme burulma donats (etriye) eksenleri iinde kalan
alan, mm2
As ekme donats kesit alan, mm2
As Basn donats kesit alan, mm2
Asl Burulma iin gerekli boyuna donat, mm2
Aot /s Burulma iin gerekli (elemann birim boyuna den) etriye kesit
alan, mm2/mm
Aov /s Kesme kuvveti iin gerekli (elemann birim boyuna den) etriye
kesit alan, mm2/mm
As(gerekli) Gerekli ekme donats alan, mm2
Ast Kolon boyuna donats toplam alan, mm2
Asw Kesme donats toplam alan, mm2
Asw/s Birim boy iin kesme donats alan, mm2 /mm
Cm Moment bytme arpann hesaplamak iin kullanlan kolon
eriliine bal katsay (Burkulmada moment katsays)
Ec Beton elastisite modl, N/mm2
Es Donat elastisite modl, 2105 N/mm2 kabul edilmitir.
Ig Tm beton kesitinin arlk merkezinden geen eksene gre
eylemsizlik momenti, donat ihmal edilerek, mm4
Ise Donatnn eleman kesitinin arlk merkezinden geen eksene

gre eylemsizlik momenti, mm4
L Mesnetlenmemi temiz aklk, mm
M1 arpanlarla artrlm kolon u momentlerinin k, N-mm
M2 arpanlarla artrlm kolon u momentlerinin by, N-mm

Mc Boyutlamada kullanlacak arpanlarla artrlm moment, N-mm
Mns arpanlarla artrlm u momentinin yanal yerdeitirme ol-
madan meydana gelen blm, N-mm
Ms arpanlarla artrlm u momentinin yanal yerdeitirme ile
meydana gelen blm, N-mm
Md arpanlarla artrlm kesit momenti, N-mm
Md2 arpanlarla artrlm kesit momentinin 2 ekseni etrafndaki
bileeni, N-mm
Md3 arpanlarla artrlm kesit momentinin 3 ekseni etrafndaki
bileeni, N-mm
Nb Dengeli ekil deitirme durumunda eksenel yk kapasitesi, N
Nk Kolonun kritik burkulma yk, N

Nmax zin verilen maksimum eksenel yk, N
N0 Sfr dmerkezlik durumunda eksenel yk kapasitesi, N
Nd Kesitte arpanlarla artrlm eksenel yk, N
Vc Beton tarafndan tanan kesme kuvveti (Kesme dayanmna
beton katks), N
VE Tasarmda gznne alnan kesme kuvveti, N
VG+Q Sabit ve hareketli yklerden oluan kesme kuvveti, N
Vmax Bir kesitte izin verilen ve arpanlarla arttrlm en fazla kesme
kuvveti, N
Vp Olas moment kapasitesinden hesaplanan kesme kuvveti, N
Vs Donat tarafndan karlanan kesme kuvveti, N
Vd Bir kesitte arpanlarla artrlm kesme kuvveti (Tasarm kesme
kuvveti), N
a Edeer dikdrtgen basn blokunun derinlii, mm
ab Dengeli donat durumunda basn blokunun derinlii, mm
amax Basn blokunun izin verilen en fazla derinlii, mm

b Eleman genilii, mm
bf Etkili tabla genilii (T-kiri kesiti), mm
bw Gvde genilii (T-kiri kesiti), mm
c Tarafsz eksen derinlii, mm
cb Dengeli donat durumunda tarafsz eksen derinlii, mm
d Basn yznden ekme donatsnn merkezine olan mesafe, mm
d Donat merkezine kadar beton rts kalnl, mm
ds Deme kalnl (T-kiri kesiti), mm
emin Minimum dmerkezlik, mm

fcd Beton tasarm basn dayanm, N/mm2
fck Beton karakteristik silindir basn dayanm, N/mm2
fctk Beton karakteristik eksenel ekme dayanm, N/mm2
fyd Boyuna eilme donats tasarm akma dayanm, N/mm2
fyk Boyuna eilme donats karakteristik akma dayanm, N/mm2
fywd Enine donat (kesme donats) tasarm akma dayanm, N/mm2
h Kolon boyutu, mm
k Etkin boy arpan
ue Kesitte enleme burulma donat (etriye) eksenleri iinde kalan
alann evresi, mm
r Kolon kesitinin eylemsizlik yarap, mm
Donat elii ar dayanm arpan

k1 Betonun basn bloku derinliini bulmak iin katsay
Rdns arpanlarla artrlm maksimum eksenel sabit ykn ar-

panlarla artrlm toplam yke oran, rnein snme katsays.
s Yanal yerdeitirmeye yol aan momentlerin bytme arpan
ns Yanal yerdeitirmeye yol amayan momentlerin bytme ar-
pan
c Betonda birim boy ksalmas
cu Betonda kullanlabilir maksimum basn birim boy ksalmas
(0.003 mm/mm)
s Donat eliinde birim boy ksalmas
m Malzeme katsays
mc Beton iin malzeme katsays
ms Donat iin malzeme katsays
Boyutlama yk kombinezonlar, belirtilen ykleme durumlarnn, yapnn kesit

hesaplarnda kullanlacak eitli birletirme ekilleridir. Program, betonarme ereve
tasarm iin nceden belirlenmi yk kombinezonlar retir. Kullanc, kendisi uygun
grd yk kombinezonlarn bunlara ekleyebilir veya deitirebilir veya silebilir.
Snrsz sayda yk kombinezonlar tanmlanabilir.
Bir yk kombinezonu tanmlayabilmek iin, nce bir veya birka ykleme durumlar
tanmlanmaldr. Bunlar yk arpanlaryla arttrlarak birletirilir ve yk kombinezonlar
retilir. Yk arpanlar, analiz sonucundaki kesit kuvvetlerine uygulanr ve her yk
kombinezonu iin yeni kesit kuvvetleri retilir. Bu ilemin dnda kalan bir konu; di-
namik analiz modal kombinezonlarnda iaretler kaybolup hepsi pozitif olacandan
program, eksenel kuvvetlerin de ana ve tali dorultudaki momentlerin iaretlerini (+/-)
kullanarak sekiz yk kombinezonu retir.
Eer yap sadece sabit yk (G) ve hareketli yk (Q) tayorsa TS 500 de boyutlama
sadece bir yk kombinezonunu gerektirir, bu da 1.4 G +1.6 Q dur. Bununla birlikte, eer
yapda sabit ve hareketli yklere ek olarak rzgar (W) ve deprem (E) ykleri de varsa, ok
sayda yk kombinezonlarnn gz nne alnmas gerekir.
Program, her elemana isabet eden hareketli yklerin azaltma arpanlaryla ilenerek
eleman kesit kuvvetlerinin de azaltlmasna olanak salar.
Tasarm yk kombinezonlar analiz yk durumlarn yapnn kontrolu iin birletirilme-

siyle meydana gelir. Eer yapya sabit yk (G), hareketli yk (Q), rzgar (W) ve deprem
(E) ykleri etkiyorsa, ayn zamanda rzgar ve deprem etkilerinin ift ynl olduu
dnlrse aadaki yk kombinezonlar tanmlanabilir (TS 6.2.6):
1.4G + 1.6Q (TS 6.3)
0.9G 1.3W (TS 6.6)

1.0G + 1.3Q 1.3W (TS 6.5)
0.9G 1.0E (TS 6.8)

1.0G + 1.0Q 1.0E (TS 6.7)
Bunlar ayn zamanda TS 500-2000 kullanldnda otomatik olarak retilen yk kom-

binezonlardr. Kullanc, at yklerinde olduu zere, farkl arpanlarla kombine edi-
lecekse ona gre gerekli deiiklikleri yapmaldr.
arpanlarla artrlm yklerde hareketli ykn payn azaltmak iin, hareketli yk
azaltma arpan, eleman hareketli yk kuvvetlerine eleman-eleman uygulanr.
TS 500-2000 artnamesini kullanrken, program, P-Delta analizinin yapldn farzeder.
3.3 Malzeme Dayanm Snrlar
Betonun karakteristik basn dayanm, fck, 20 N/mm2 dan daha az olmamaldr. (TS
3.1.1, EDP 3.2.5.1). Donat akma gerilmesinin st snr, fy , 420 N/mm2 (EDP 3.2.5.3) ve
donat akma dayanmnn st snr, fyk ise 420 N/mm2 olarak alnmtr (EDP 3.2.5.3).
Program, daha fazla deer tanmland takdirde malzemenin dayanm st snrlarnn

kullanlmasn zorunlu klar. Bu zorunluluk, kiri, kolon ve demelerde eilme, kesme
ve burulma hesaplarnda program tarafndan uygulanr. Malzeme dayanmlarnn alt
snrlarnn salanmasnn kontrolundan kullanc sorumludur.
3.4 Hesap Dayanmlar

Betonun ve donatnn hesap dayanmlar, malzemenin karakteristik dayanmnn ksmi
malzeme katsays (mc ve ms) ile blnmesiyle salanr. Programda kullanlan deerler
yledir;
Donat iin ksmi emniyet katsays, ms = 1.15, ve (TS 6.2.5)
Beton iin ksmi emniyet katsays, mc = 1.5. (TS 6.2.5)
Bu katsaylar halihazrda programda ilgili denklem ve tablolara ilenmitir. Geri tavsiye

edilmez ama, program bu deerlerin deitirilmesine izin vermektedir. Deitirildii
takdirde, program bu deerleri tutarl olarak artnamenin gerekli grd her denklemde
ve dier ksmlarda kullanr.
3.5 Kolon Boyutlamas

Kullanc her betonarme kolon kesiti iin donat ubuu yerleimi geometrisini tanm-
layabilir. Donat alan kullanc tarafndan verilirse program kolon kapasitesini kontrol
eder. Eer donat alan kullanc tarafndan verilmezse program kolon iin gerekli donat
miktarn hesaplar. Donat miktarlar, kolonlarda, kullancnn balangta tanmlad
saydaki ara kontrol noktalarnda hesaplanr veya kontrol edilir. Yapnn betonarme
kolonlar iin boyutlama ilemleri aadaki admlar ierir:
Modelin btn farkl betonarme kesitleri iin eksenel yk - iki eksenli eilme
karlkl etki yzeyleri oluturulur. Tipik bir karlkl etki yzeyi ekil 3-1 de
gsterilmitir. Donat tanmlanmamsa program karlkl etki yzeylerini izin
verilen donat oran snrlar arasnda oluturur. Kolonlarda bu oran %1 ila 4 (TS
7.4.1).
Her kolonun her boyutlama noktasnda her bir yk kombinezonundan elde edilen
arpanlarla artrlm iki eksenli (veya tek eksenli) eilme momentleri ve normal
kuvvetler iin kapasite oran veya gerekli donat alan hesaplanr. Gerekli donatnn
hesab yaplrken hedef kapasite oran kullanm oran olarak alnr.
Kolon kesme kuvveti donats hesaplanr.
Bundan sonraki drt alt blm yukarda sz edilen admlarla ilgili algoritmalar ayrntl
olarak anlatmaktadr.
3.5.1 ki Eksenli Karlkl Etki Yzeylerinin Oluturulmas
Kolon kapasitesi karlkl etki hacm, saysal olarak boyutlu karlkl etki gme
yzeyinde oluturulmu bir dizi nokta olarak ifade edilir. Formlasyon, eksenel basn ve
iki eksenli eilmenin yan sra eksenel ekme ve iki eksenli eilme durumunun da hesaba
katlmasna imkan verir. Tipik bir karlkl etki diyagram ekil 3-1 de grlmektedir.
EKSENEL BASIN
Eri No. 1
Eri No. NRCV
Eri No. 2
EKSENEL EKME
ekil 3-1
Tipik Kolon Karlkl Etki Yzeyi
Bu noktalarn koordinatlar ekil 3-2 de gsterildii gibi, dorusal ekil deitirme

dzlemini kolon kesitinde boyutta dndrerek belirlenir. Dorusal ekil deitirme
diyagram maksimum beton birim ksalmasn cu , kesit st kenarnda 0.003 olarak
snrlar (TS 7.1). Formlasyon, tama gc yntemi ilkelerine dayanr (TS 7.1).
Donat eliindeki gerilme, elik ubuun birim uzamas ile elastisite modlnn ar-
pm sEs olarak verilir ve donat akma dayanm fyd ile snrldr (TS 7.1). Her donat
ubuuna ait alan, ubuk merkezinin gerek yerinde verilir ve algoritma donat alannn
kolon kesitindeki dalm tarzyla ilgili, edeer elik tp veya silindir gibi, herhangi bir
basitletirme kabul yapmaz. ekil 3-2 ye bakn.
cu
cu
cu
cu
cu
cu
ekil 3-2
Karlkl Etki Yzeylerinin Oluturulmas iin dealletirilmi ekil Deitirme Yayl
0.85 f cd
eccu==0.003
0.003
d' 1
es1 Cs
C a= k
1c
c
2
es2 Cs
es3 Ts3
es4 Ts4
Betonarme
(i) ConcreteKesit
Section ekil Deitirme Diyagram
(ii) Strain Diagram Gerilme Diyagram
(iii) Stress Diagram
ekil 3-3
Bir kolon kesidinde ekil deitirme ve gerilme yaylnn kabul
Beton basn gerilme bloku, ekil 3-3 de grld gibi, 0.85 fcd gerilme deerine sahip
bir dikdrtgen olarak kabul edilir (TS 7.9.1).
Karlkl etki algoritmas, basn blgesinin donatlmas ile azalan beton alann hesaba
katan dzeltmeyi yapar. Edeer dikdrtgen basn blokunun derinlii, a
a = k1 c (TS 7.1)
burada c, basn blgesindeki ekil deitirme diyagramnn tarafsz eksen

derinliidir, ve,
k1 = 0.85 0.006 ( f ck 25 ) , 0.70 k1 0.85. (TS 7.1, Tablo 7.1)
mc ve ms, malzeme katsaylarnn etkileri, karlkl etki yzeylerinin olutu-

rulmasnda dikkate alnmtr.
nceden tanml mc ve ms deerleri programda bulunmaktadr fakat

Seenekler - Preferences mensnden deitirilebilir.
Maksimum eksenel yk Nr(max), arpanlarla arttrlm sabit ve hareketli ykler

iin (1.4G+1.6Q);
Nr(max) = 0.6 fck Ag (TS 7.4.1)
ile ve sabit, hareketli ve deprem ykleri iin (G+Q+E);
Nr(max) = 0.5 fck Ag

ile snrlandrlmtr.
3.5.2 Kolon Kapasitesinin Kontrol
Kolon kapasitesi, her kolonun her kontrol noktasnda yk kombinezonlarnn herbiri iin
kontrol edilir. Bir kolonun bir kontrol noktasnda, bir yk kombinezonu iin kontrol
yaplrken aadaki admlar gerekletirilir:
Tanmlanm yk kombinezonlar arpanlar ve ykleme durumu zmlemelerinden,

arpanlarla artrlm momentler ve kuvvetler belirlenerek Nd , Md2 ve Md3 deerleri
elde edilir.
Kolon momentleri iin moment bytme arpanlar belirlenir.
arpanlarla artrlm momentlere moment bytme arpanlar uygulanr. Eksenel
kuvvet ve iki eksenli moment takmnn tanmlad noktann karlkl etki hacmi
iinde kalp kalmad belirlenir.
arpanlarla artrlm momentler ve kar gelen bytme arpanlar herbir kolonun

yanal yer deitirmeli veya yanal yer deitirmesiz olarak tantlmasna baldr.
zleyen paragrafta yukarda sz geen admlara ilikin algoritmalar ayrntl olarak

aklanmtr.
3.5.2.1 arpanlarla Arttrlm Moment ve Kuvvetlerin Belirlenmesi
Belirli bir yk kombinezonu iin artrlm ykler, Nd , Md2 ve Md3 veren btn ykleme
durumlarna, kar gelen yk arpanlar uygulanarak elde edilir. Eer gerekiyorsa,
artrlm momentler, yanal yerdeitirmesiz kolonlarda, h kolonun ilgili dorultudaki
boyutu olmak zere, (15 mm + 0.03h) minimum dmerkezliini elde etmek iin daha da
artrlr (TS 6.3.10). Burada h kolonun ykleme ynndeki boyutudur. Minimum
dmerkezlik her iki dorultuda ayn anda uygulanr. Minimum dmerkezlikten oluan
momentler ikinci mertebe etkileri iin ayrca arttrlr (TS 6.3.10, 7.6.2).
3.5.2.2 Moment Bytme arpanlarnn Belirlenmesi
Moment bytme arpanlar, yanal yerdeitirmeye yol aan (genel kararllk etkisi) s
ve yanal yerdeitirmeye yol amayan (bireysel kolon kararllk etkisi) ns olarak ayr
ayr hesaplanr. Ayrca, esas ve tali dorultudaki moment bytme arpanlar da genelde
farkldr. (TS 7.6.2.5, 7.6.2.6).
zmlemeden elde edilen momentler iki bileene ayrlr: Yanal yerdeitirmeli (Ms) ve
yanal yerdeitirmesiz (Mns) bileenler. (ns) alt indisi ile iaretlenen yanal
yerdeitirmesiz momentler byk ounlukla arlk yklerinden kaynaklanr. Yanal
yerdeitirmeli bileenler (s) alt indisi ile gsterilmilerdir. Yanal yerdeitirmeli
momentler daha ok yanal yklerden kaynaklanrlar ve yanal yerdeitirmenin nedenine
baldrlar.
Her bir kolon ya da bir kattaki kolon elemanlar iin herhangi bir kontrol noktasnda iki
eksendeki bytlm momentler;
M2 = Mns + s Ms (TS 7.6.2.5)
eklinde elde edilebilir. s arpan yanal yerdeitirmeye (side-sway) neden olan mo-
mentler iin bytme arpandr. Yanal yerdeitirmeli momentler iin bytme arpan
Ms ve Mns moment deerleri ikinci mertebe elastik (P-) zmlemesinden elde
edildiinden, 1.0 olarak alnmtr (TS 7.6.1). P- analizi ile ilgili daha fazla bilgi iin
EK-A ya baknz.
P- analizi iin, yk kombinezonu 1.4 (Sabit yk) + 1.6 (Hareketli Yk) e kar gel-
melidir. White ve Hajjar (1991) e baknz. Kullanc, TS 6.3.7 de gsterildii gibi atalet
momenti iin azaltma arpanlarn kullanmaldr. Programda ntanml olarak atalet
momenti arpan 1.0 alnmtr.
Hesaplanan momentler tekil kolon burkulma etkisi iin (TS 7.6.2.5), ns yanal yerde-
itirmesiz moment bytme arpan ile aadaki gibi bir kez daha bytlmtr.
Mc= ns Mns (TS 7.6.2.5)
Burada Mc boyutlamada kullanlacak artrlm moment deeridir.
Kolonun esas ve tali ekseni ile ilikili olan, yanal yerdeitirmesiz bytme arpan ns
Cm
ns = 1.0
Nd
1 1.3
Nk
eklinde verilir (TS 7.6.2.5, Eitlik: 7.24). Burada
M1
Cm = 0.6 + 0.4 0.4 dir. (TS 7.6.2.5, Eitlik: 7.25)
M2
M1 ve M2 kolonun ularndaki momentler olup, M2 saysal olarak M1 den byktr.
Burada M1 / M2 tek erilikli eilmede pozitif ve ift erilikli eilmede negatiftir. Cm iin
yukarda verilen bant, mesnetler arasnda uygulanm herhangi bir yanal yk ol-
madnda geerlidir. Eer aklkta yanal yk varsa veya boy kullanc tarafndan de-
itirilmise veya dier durumlarda Cm =1 dir. Cm deeri kullanc tarafndan
eleman-eleman esasna gre deitirilebilir.
2 EI (TS 7.6.2.4, Eitlik: 7.19)

Nk =
(klu ) 2
olup, k gvenli yanda kalmak zere 1 alnr, ancak program bu deerin kullanc ta-
rafndan deitirilmesine olanak tanr. (TS 7.6.2.2). lu , kolonun elme dzlemindeki
tutulmam boyu olarak alnr. Kolonun tali ve ana ekseni dorultusundaki tutulmam
(iki adet) boylar l22 ve l33 , EK-B ekil B-1 de gsterilmitir. Bunlar elemann mesnet
noktalar arasndaki temiz aklklardr.
Programn tutulmam kolon boylarn nasl hesaplad konusunda daha fazla bilgi iin
EK-B ye baknz. Program, kullanclara tutulmam boy oranlarn (ana ve tali eksenler
dorultusundaki tutulmam boylarn toplam boya oranlar) deitirme olana salar.
EI kolonun belirli bir dorultusuna kar gelmek zere
0.4 Ec I g
EI = (TS 7.6.2.4, Eitlik: 7.21)
1 + Rm
maksimum arttr. eksenel sabit yk

Rm = (TS 7.6.2.4, Eitlik: 7.22)
maksimum arttr. eksenel toplam yk
Bytme arpan ns pozitif bir say olmal ve 1.0 den byk olmaldr. Bu nedenle Nd ,
Nk /1.3 den kk olmaldr. Eer Nd , Nk /1.3 den byk ya da ona eit bulunursa, gme
durumu bildirilir.
Yukardaki hesaplar kolonun ana ve tali dorultularndaki mesnetlenmemi boylarn

kullanarak ayr ayr uygulanr. Bunun anlam, n, ns, Cm, k, lu, EI, ve Rm ana ve tali
eilme dorultularnda farkl deerler kabul ederler.
Programdaki kabuller belirli bir eleman iin yeterli deilse, kullanc s ve ns deerlerini
ak olarak belirtebilir.
3.5.2.3 Kapasite Orannn Belirlenmesi
Elemann gerilme durumunun bir ls olarak, bir kapasite oran hesaplanr.

Kapasite oran esasnda, kolonun tama gcne nispetle kolonun gerilme duru-
munu greli olarak gsteren bir katsaydr.
Kolon kapasitesini kontrol iin karlkl etki diyagramna girmeden nce Nd , Md2 ve Md3
elde etmek zere moment bytme arpanlar artrlm yklere uygulanr. (Nd , Md2 ,
Md3) noktas, ekil 3.4 te L noktas olarak gsterildii gibi, karlkl etki blgesine yer-
letirilir. Eer nokta karlkl etki hacmi iinde yer alyorsa eleman kesit kapasitesi ye-
terlidir. Fakat, nokta karlkl etki hacmi dnda yer alyorsa, kolondaki gerilme fazladr.
Bu kapasite oranna L noktasn yerletirip C noktasnn yerini belirleyerek eriilir. C

noktas OL izgisinin (da doru uzatlrsa) gme yzeyini kestii nokta olarak
tanmlanr. Bu nokta, gme yzeyini tanmlayan noktalarn boyutlu dorusal enter-
polasyonu ile elde edilir (ekil 3.4 e bakn) Kapasite oran CR, OL/OC oran ile verilir.
Eer OL = OC (veya CR = 1) ise nokta karlkl etki yzeyinin tam stnde yer alr
ve elemandaki gerilme, kapasitesi kadardr.
OL < OC (veya CR < 1) ise nokta karlkl etki hacminin iinde yer alr ve eleman
kapasitesi yeterlidir.
OL > OC (veya CR > 1) ise nokta karlkl etki hacminin dnda yer alr ve ele-
mandaki gerilme fazladr.
Her yk kombinezonu iin hesaplanan CR deerlerinin en by, kolondaki her

kontrol noktas iin, Nd , Md2 ve Md3 takm ve kar gelen yk kombinezon numara-
syla birlikte verilir.
Eksenel Basn
ekil 3-4
Kolon Kapasite Orannn Geometrik Gsterilii
3.5.3 Gerekli Donat Alan

Donat alan tanmlanmamsa program (kolon kapasite oran = donatdan faydalanma
katsays snr) na eit olacak ekilde donaty hesaplar. Bu, ndeer olarak 0.95 tir.
3.5.4 Kolon Kesme Kuvveti Donatsnn Hesab
Kesme kuvveti donats, kolonun byk ve kk eksen dorultularndaki her yk

kombinezonu iin hesaplanr. Belirli bir dorultudaki kesme kuvvetleri ile, belirli bir yk
kombinezonunda, belirli bir kolonun kesme kuvveti donats hesab aadaki aamalarla
yaplr:
Kesite etki eden, arpanlarla artrlm, Nd ve Vd kuvvetleri belirlenir. Nd , Vc nin

hesaplanmas iin gereklidir.
Yalnz beton tarafndan tanabilecek Vc kesme kuvveti belirlenir.
Fark kuvveti tamak iin gereken donat miktar hesaplanr.
zel ve orta dzeyde (Sneklik dzeyi yksek) moment karlayc erevelerde, ko-
lonlarn kesme kuvvetine gre kontrollar da arpanlarla arttrlm kesme kuvvetlerine ek
olarak erevelerin muhtemel maksimum moment karlama ve orta derecede moment
karlamalarna baldr. (TS 8.1.4, EDP 3.3.7. 3.7.5). Eksenel kuvvetlerin kolon moment
kapasitelerine etkisi dikkate alnmtr.
zleyen alt blmde yukarda sz edilen aamalarla ilgili algoritmalar ayrntl olarak
aklanmtr.
3.5.4.1 Kesit Kuvvetlerinin Belirlenmesi
Sradan moment karlayc ereve (Sneklik dzeyi normal sistem) kolonunun

kesme kuvveti donatsnn hesabnda, belirli bir dorultudaki belirli bir yk kom-
binezonu iin olan kuvvetler, yani Nd eksenel kuvveti ve Vd kesme kuvveti, pro-
gram zmleme ykleme durumlarn, kar gelen yk kombinezonu arpanlaryla
artrarak elde edilir.
zel ve orta dzeyde moment karlayc ereve (Sneklik dzeyi yksek sis-
temlerde) kesme kuvveti donats hesabnda, sradan moment karlayc ereveler
iin yaplanlara ek olarak kolonun kesme kuvveti kapasitesi kontrol edilir. Ko-
londaki maksimum hesap kesme kuvveti (hesapta kullanlacak kesme kuvveti), Vd ,
kolonda meydana gelebilecek maksimum kuvvetleri dikkate alarak tayin edilir.
Her kolon iin ana ve tali dorultuda olmak zere iki kesme kuvveti kapasitesi
hesaplanr. Birincisi kolonun muhtemel maksimum moment kapasitesine baldr.
kincisi ise kolona birleen kirilerin muhtemel maksimum moment kapasitesine
gre hesaplanr. Tasarma esas alnan kesme kuvveti bu iki deerden k olarak
alnr fakat tasarm yk kombinezonlarnda arpanlarla arttrlm kesme
kuvvetinden az olamaz.
Vd = min {Vec, Veb } Vd, arttrlm (EDP 3.3.7.1, Eitlik 3.5)

burada
Vec = Kolonun her iki ucundaki muhtemel maksimum eilme dayanmna

bal kesme kuvveti kapasitesi.
Veb = Kolona birleen kirilerin muhtemel maksimum moment

dayanmna bal kesme kuvveti kapasitesi.
Kolonun tasarma esas olan kesme kuvveti Vec yi hesaplarken, kolonun iki
ucundaki muhtemel maksimum eilme kapasitesi, G+Q+E durumuna kar gelen
eksenel yk esas alnarak hesaplanr. Kolonun bir ucunda saat ynnde ve dier
ucunda saatin tersi ynnde dnme bir adet kesme kuvveti retir. Bunlarn tersine
dorultuda bir uygulama da dier bir kesme kuvveti kapasitesi retir. Bu ynlerin
her ikisi de kontrol edilir. Bu iki deerden maksimum olan Vec olarak alnr.
Her yk kombinezonu iin arpanlarla artrlm Nd eksenel yk hesaplanr. Sonra
eksenel Nd yk etkisi altnda kolonun belirli bir dorultudaki M +pr ve M -pr pozitif
ve negatif moment kapasiteleri kar gelen dorultuda tek eksenli karlkl etki
diyagramndan hesaplanr. Bundan sonra kesme kuvveti kapasitesi kolonun her iki
ucuna hesaplanm olan muhtemel maksimum moment snr dayanmlarn
etkileyerek bulur.
Bu nedenle Ve hesaplanm olas moment kapasitelerinin kolonun iki ucuna zt

ynlerde uygulanmasyle elde edilen kesme kuvvetidir. Bu nedenle Vce bu, Vce1 ve
Vce2 deerlerinin bydr.
{ }
Vec = max Vec1 ,Vec2 0.22 f cd Aw (EDP 3.3.7.1, 3.3.7.5)
burada,
M I + M J+
V = c
e1 , (EDP 3.3.7.1, Fig. 3.3,3.5)
L
M I+ + M J
V = c
e2 , (EDP 3.3.7.1, Fig. 3.3, 3.5)
L
Burada
M +I, M -I = elik akma gerilmesi fyd ve beton dayanm fcd alnarak he-
saplanan kolonun I ucunda pozitif ve negatif muhtemel moment
kapasiteleri,
M +J, M -J = elik akma gerilmesi fyd ve beton dayanm fcd alnarak he-
saplanan kolonun J ucunda pozitif ve negatif muhtemel moment
kapasiteleri,
L = Kolonun serbest akldr.
Kolon kesitinin kontrolu isteniyorsa, karlkl etki yzeylerinde kullancnn ngrd

kesit donats kullanlr. Eer kolon kesitinin tasarm istenmise kolonun eilmeye gre
(P-M-M) tasarm tamamlandktan sonra donat alanlarnn zarf hesaplanr. Bu donat
alan zarf karlkl etki yzeyinde kullanlr.
Kolon kesiti prizmatik deil ve deiken ise, istee gre kullanc tarafndan her iki uta
ngrlen donat kullanlr veya her iki utaki kesitlerin tasarm yaplr. Kullanc
uzunluk orann deitirirse tm kolon boyu kullanlr, aksi halde temiz aklk kullanlr.
Bu ikinci durumda kesme kapasitesini tayin etmek iin hem pozitif hem de negatif
moment kapasitesi kullanlr.
Kolonlarla birleen kirilerin eilme dayanmlarna bal kolonda kesme tasarmna esas
olacak kuvvetin Veb hesabnda, program, kolonun st noktasna birleen her kiriin
muhtemel maksimum pozitif ve negatif moment dayanmlarn hesaplar. Bundan sonra
kiri momentlerinin toplam bu noktann dnmeye kar tepkisi olarak hesaplanr.
Hemsaat ynnde, hem de saat ynnn tersi ynndeki tepkiler ayr ayr hesaplanr ve
bu hesap kolon ana ekseni ve tali eksen iin yaplr. Kolondaki kesme kuvveti, moment
sfr noktasnn altnda ve stnde oluacak ve kolon orta blgesinde bulunaca
kabulyle yklerin ters dorultuda etkimesi de aratrlarak, tasarm, her iki durumdan
retilen dm noktas kesme kuvvetlerinin maksimumuna gre tamamlanr.
{
Veb = max Veb1 ,Veb2 } (EDP 3.3.7.1, Fig. 3.3, 3.5)
burada,
Veb1 = Birleim blgesi saat ynnde dndnde kirilerin muhtemel

maksimum eilme dayanmna bal kolon kesme kapasitesi,
Veb2 = Birleim blgesi saatn tersi ynnde dndnde kirilerin muhtemel

maksimum eilme dayanmna bal kolon kesme kapasitesi,
M r1
Veb1 = ,
H
Mr2
Veb2 = ,
H
M r1 = Birleim blgesi saat ynnde dndnde kiri moment tepkilerinin

toplam,
M r 2 = Birleim blgesi saatin ters ynnde dndnde kiri moment tepkil-

erinin toplam,
H= Kolon moment sfr noktalar ara mesafesi. Birleim blgesinin altndaki
ve stndeki kolon yksekliklerinin ortalamasdr. Birleim blgesinin
st ksmnda kolon yoksa H, alttaki kolon yksekliinin yars kadar
alnr.
ekil 3-5 de gsterilen durumda, Ve1 aadaki ekilde hesaplanabilir;
M uL + M uR
Veb1 ==
H
Burada, ekil 3-5 te gsterilen kolon moment sfr noktalar, kolon u mesnet
noktalarnn ortas olarak alnmtr. H ise alt ve st kolon yksekliklerinin
ortalamasdr. Birleim blgesinin st ksmnda kolon yoksa H, alttaki kolon
yksekliinin yars kadar alnr.
Veb ifadesi, ana ve tali eksen dorultusundaki kesme kuvvetlerinin belirlenmesinde

kullanlr. Hesaplanan kesme kuvveti birleim blgesinin altndaki kolonun
boyutlamasnda kullanlr. Eer kiriler ana ve tali eksenlerde bulunmazlarsa
eilme kapasitelerinin uygun olan bilekeleri kullanlr. Eer kiri, kolon ana
eksenden as kadar dnmse Mr1 ve Mr2 nin hesabnda kiriin eilme
dayanmnn uygun olan bilekeleri Mpr cos veya Mpr sin kullanlr.
Ayrca, kolon yerel aksna gre ve kiriin konumuna gre pozitif ve negatif
moment kapasiteleri kullanlr.
Orta dzeyde moment karlayc erevelerde (Sneklik dzeyi yksek

sistemler) kolon kesme kuvveti kapasitesi sradan moment karlayc erevelerde
yaplana ek olarak, kesme kuvveti kapasitesi, nominal u moment kapasiteleri ve
arttrlm dey ykle elde edilen nominal hesap kesme kuvveti ile karlatrlr.
Vd 0.22 Aw f cd (EDP 3.3.7.5, 3.7.5.3, Eitlik 3.5)
Burada, Ve kolonun ve ona birleen kirilerin muhtemel moment kapasitelerinden

hesaplanan kolonun kesme kuvveti kapasitesidir.

Ve = min Vec ,Veb (EDP 3.4.5.1, 3.4.5.2)

Burada, Vec sadece kolon ularnn muhtemel eilme dayanmna bal olarak
kolonun kesme kuvveti kapasitesidir. Veb ise sadece kolona birleen kirilerin
muhtemel eilme dayanmlarna bal olarak, kolonun kesme kuvveti kapasitesidir.
Vec ve Veb nin hesab zel moment karlayc erevelerde gsterildii gibidir.
Sradan moment karlayc erevelerde (Sneklik dzeyi normal

sistemler), bu ekildeki kolonlarn kesme kapasitesi arpanlarla arttrlm kesme
kuvvetine bal olarak kontrol (tahkik) edilir.
MOMENT
SIFIR
NOKTASI
STTEK
KOLON
KOLON KRN
YKSEKL ST YZ PANEL
BLGES
ALTTAK
KOLON
MOMENT
SIFIR
NOKTASI
GRN
ekil 3-5
Kolon Kesme Kuvveti Vd
Nd ve Vd hesap kuvveti takm belirliyken, beton tarafndan tanan kesme kuvveti Vc

aadaki ekilde hesaplanr;
Kolon eksenel basnca maruzsa yani Nd pozitifse
Nd
V cr = 0 .6 5 f ctd b w d 1 +
, (TS 8.1.3, Eitlik: 8.1)
Ag
ve burada (Nd daima pozitif olmal),
Eksenel basn iin: = 0.07
Eksenel ekme iin: = - 0.3
ekme gerilmesi < 0.5 N/mm2 ise = 0
V c = 0 .8V cr , (TS 8.1.4, Eitlik: 8.4)
zel moment karlayc erevelerin (Sneklik dzeyi yksek sistemler)

kesme kuvveti donats hesabnda, deprem etkisini de ieren katsaylarla artrlm
eksenel basn kuvveti Nd kkse (Nd < 0.05 fck Ag / 20) ve eer depremin katks olarak
bulunan kesme kuvveti VE eleman boyunca katsaylarla artrlm Vd toplam kesme
kuvvetinin yarsndan fazla (VE 0.5 Vd) ise ve kontrol noktas dm noktasnn
yznden itibaren l0 mesafesinin iinde ise Vc sfr alnr (EDP 3.7.6). Kesme
kapasitesine gre boyutlamada not olarak; kinci art otomatik olarak salanr, nk VE,
nin tamamen depremde oluaca kabul edilir. lo boyu kolonun temiz aklnn altda
biri, kolon kesidi genilii veya 500 mm boyutlarndan en by olarak alnr. (EDP
3.3.4.1, 3.3.7.6).
Kesme Kuvveti
Dorultusu
DKDRTGEN
DARESEL DONATILI KARE
DARESEL
ekil 3-6 Kesme Kuvveti Alan, Acv
Vd ve Vc belirli iken s aralnda dikdrtgen ve dairesel kolonlar iin gerekli olan kesme
kuvveti donats;
Kesme kuvveti st snr;
Vmax = 0.22 f cd Aw (TS 8.1.5b, EDP 3.3.7.5)
Birim boydaki gerekli kesme kuvveti donats, Av /s, aadaki ekilde

hesaplanr:
Eer Vd Vcr , ise
Asw f
= 0.3 ctd bw , (TS 8.1.5, Eitlik 8.6)
s f ywd
Eer, Vcr < Vd Vmax , ise
Asw (Vd Vc )
= , (TS 8.1.4, Eitlik 8.5)
s f ywd d
Asw f
0.3 ctd bw (TS 8.1.5, Eitlik 8.6)
s f ywd
Eer Vd > Vmax , ise yetersizlik durumu bildirilir . (TS 8.1.5b)
Dikdrtgen kesit iin nceki ifadelerde, bw kolonun geniliidir. d ise kolonun etkin
derinliidir. Dairesel kolon kesiti iin, bw yerine kolonun d ap D, alnr. d nin yerine
0.8D kullanlr ve Aw nn yerine toplam kesit alan geer.
Vd izin verilen maksimum deeri (Vmax) aarsa betonarme kesiti bytlmelidir. (TS
8.1.5b).
Tm tasarm yk kombinezonlarndan hesaplanan Asw s deerlerinin maksimumu ko-

lonun ana ve tali eksenleri iin rapor edilir.
Program tarafndan rapor edilen gerekli kesme kuvveti donatlar tamamen kesme da-
yanmna bal olarak tayin edilmitir. Gerekli minimum etriye miktar, hacmsal gerekli
donat miktarlar ve benzeri artlar kullanc tarafndan aratrlmaldr.
3.6 Kiri Boyutlamas
Betonarme kirilerin boyutlamasnda program, kiri eilme momentleri ve kesme
kuvvetleri, yk kombinezonu arpanlar ve aada aklanan dier kriterlere dayanarak
eilme ve kesme kuvveti iin donat alanlarn hesaplar ve verir. Donat gereksinimleri,
kiri akl boyunca, kullancnn tanmlad sayda boyutlama-kontrol noktalarnda
hesaplanr.
Btn kiriler, sadece, esas eilme ekseni dorultusunda eilme momenti, kesme kuvveti
ve burulma momenti iin boyutlandrlrlar. Eksenel kuvvet ve ikincil dorultuda eilme
momenti gibi kirite bulunabilecek etkiler, programdan bamsz olarak kullanc taraf-
ndan aratrlmaldr.
Kiri boyutlamas aadaki aamalarda yaplr:

Kiriin eilme donats hesab
Kiriin kesme kuvveti donats hesab
Kiriin burulma momentinin hesab
3.6.1 Kiriin Eilme Donats Hesab
st ve alttaki eilme donats, kiri akl boyunca, kontrol-boyutlama noktalarnda

hesaplanr. Belirli bir kiriin belirli bir kesitinde esas eilme dorultusundaki moment
iin donat hesabnda aadaki admlar szkonusudur:
arpanlarla artrlm maksimum momentlerin belirlenmesi

Donat alannn belirlenmesi
3.6.1.1 arpanlarla Arttrlm Maksimum Momentlerin Belirlenmesi
zel, orta ve sradan moment karlayc betonarme ereve kirilerinin eilme donats
hesabnda kiriin her kesitinde, her yk kombinezonu iin olan arpanlarla artrlm
momentler, zmleme ykleme durumlarna kar gelen momentleri, kar gelen yk
arpanlar ile arparak elde edilir.
Daha sonra tm yk kombinezonlarndan elde edilen maksimum pozitif ve maksimum

negatif arpanlarla artrlm momentleri iin kesit hesab yaplr. Negatif momentler st
donaty verir. Bu durumlarda kiri daima dikdrtgen kesit gibi hesaplanr. Pozitif mo-
mentler alt donaty verir. Bu durumlarda kiri dikdrtgen kesit olarak hesaplanabildii
gibi T kesit gibi de hesaplanabilir.
3.6.1.2 Gerekli Eilme Donatsnn Belirlenmesi
Eilme donats hesab ileminde program ekme ve basn donatlarn hesaplar. Basn
donats, uygulanan hesap momenti kesitin tek donatl moment kapasitesinden byk
olduunda eklenir. Kullanc basn donatsn koymamak zere kiriin yksekliini,
geniliini ya da beton kalitesini artrma seeneine sahiptir.
Boyutlama ilemi, ekil 3-7 de grlen basitletirilmi dikdrtgen gerilme blouna

dayanr (TS 7.1). Uygulanan moment hesaplanm olan bu dengeli durum moment ka-
pasitesini atnda, ek momentin basn donats ve ilave ekme donats tarafndan
tanaca kabul ile, basn donats alan hesaplanr.
Programda kullanlan, dikdrtgen ve tablal kesitlerin (L ve T kesitler) boyutlama ilemi

takibeden blmlerde zetlenmitir. Hesap eksenel kuvvetinin (0.1 fck Ag) yi amad
varsaylmtr, yani btn kiriler sadece esas dorultudaki eilme ve kesme kuvvetine
gre hesaplanr (TS 7.3).
3.6.1.2.1 Dikdrtgen Kesit Hesab
ecu==0.003
0.003 0.85f cd
b
A's Cs
d' c a = k1 c
Tc
es Ts
As
Kiri
(i) Kesiti
BEAM Birim Boy Deitirme
(ii) STRAIN Diyagram Gerilme Diyagram
(iii) STRESS
SECTION DIAGRAM DIAGRAM
ekil 3.7
Dikdrtgen Kesitin Boyutlamas
arpanlarla artrlm negatif veya pozitif bir Md momenti (yani st ya da alt donat hesab)
iin basn blokunun a derinlii (ekil 3.7),
2 Md
a = d d2 olarak verilir. (TS 7.1)
0.85 fcd b
Basn blgesinin maksimum derinlii, cb beton basn dayanmnn ve donatnn ekme

gerilmesinin snrlandrlmas esasna gre (TS 7.1) eitliine gre hesaplanr:
cu Es
cb = d
cu Es + f yd
Basn blounun izin verilen en byk derinlii:
amax = 0.85 k1 cb (TS 7.11, 7.3, Eitlik: 7.4) burada,
k1 = 0.85 - 0.006 (fck 25), 0.70 k1 0.85 , (TS 7.1, Tablo:7.1)
Eer a amax ise, ekme donats alan
Md
As =
a
f yd (d )
2
ile verilir. Bu donat Md pozitifse alta, Md negatifse ste konulmaldr.
Eer a amax ise basn donats gereklidir (TS 7.1) ve aadaki gibi hesaplanr:
- Sadece betonun oluturduu basn kuvveti:
C = 0.85 fcd b amax (TS 7.1)
Beton basn kuvveti ve ekme donats ile salanan moment:
amax
M dc = C (d )
2
- Bu durumda basn donats ve ekme donats tarafndan karlanan moment:
M ds = M d M dc
- Bylece gerekli basn donats alan:
M ds
As = , ve burada
( '
s 0.85 f cd ) ( d d )
cmax d
s' = Es cu f yd . (TS 7.1)
cmax
- Beton basn kuvvetini dengelemek iin gereken ekme donats
M ds
As1 =
a
f yd (d max )
2
ve basn donatsn dengelemek iin gerekli ekme donats
M ds
As 2 = dir.
f yd (d d )
Bu nedenle, toplam ekme donats As = As1 + As 2 ve toplam basn donats As olur.

Eer M d pozitifse As alta As ste konmal, M d negatifse tersi yaplmaldr.
3.6.1.2.2 Tablal (T) Kesitli Kiri Hesab
T Kirii hesabnda basitletirilmi gerilme blokunun (ekil 3-8) tabla blgesinde basn
altnda bulunduu yani pozitif moment varl kabul edilir. Eer moment negatif (-) ise
tabla dikkate alnmaz nk ekme alr. Bu durumda ekil 3-8 deki basitletirlmi ger-
ilme blokunun basn altnda olduu kabul edilir.
ecu= 0.003
=0.003 0.85f cd 0.85f cd
bf ds
d' fs' Cs
As' Cf
c
d
Cw
As es Ts Tw Tf
bw
Kiri Kesiti
(i) BEAM Birim
(ii) Boy
STRAIN Gerilme
(iii) STRESS
SECTION Deitirme
DIAGRAM Diyagram
DIAGRAM
Diyagram
ekil 3.8
Tablal (T-Kesit) Boyutlamas
Kiri tablas negatif moment etkisi altndaysa:

arpanlarla artrlm negatif moment Md iin kesit hesabnda, (yani st donat hesa-
bnda), donat alan hesab aynen yukarda dikdrtgen kesitlerde olduu gibidir, yani
tablal kesit giri bilgilerini kullanmaya gerek yoktur.
Kiri tablas pozitif moment etkisi altndaysa:

Md > 0 ise basn blokunun derinlii:
2M d
a = d d2
0.85 f cd b f
Basn blgesinin maksimum derinlii, cb beton basn dayanmnn ve donatnn ekme

gerilmesinin snrlandrlmas esasna gre (TS 7.1) eitliine gre hesaplanr:
cu Es
cb = d (TS 7.1)
cu Es + f yd
Basn blounun izin verilen en byk derinlii:
amax = 0.85 k1 cb (TS 7.11, 7.3, Eitlik: 7.4)
burada,
k1 = 0.85 - 0.006 (fck 25), 0.70 k1 0.85 , (TS 7.1, Tablo:7.1)
Eer a d s ise As in hesabnda bundan sonraki admlar, biraz nce dikdrtgen

kesit hesab iin tanmlananlarn ayndr. Ancak bu durumda hesapta kiri genilii
olarak tabla genilii (bf) alnr. Basn donats gerekip gerekmeyecei, a > amax
olup olmadna baldr. ekil 3-8.
Eer a > d s ise As in hesab iki blmde yaplr. ekil 3-8 de grld gibi, birinci
blm tabladaki basn kuvveti Cf yi dengelemek iin ve ikinci blm gvdedeki
basn kuvveti Cw yi dengelemek iindir. Cf ;
( )
C f = 0.85 f cd b f bw * min ( d s , amax ) (TS 7.1)
Cf
bants ile verilir. Bu nedenle As1 = ve Md nin tabla tarafndan karlanan
f yd
min ( d s , amax )
blm M df = C f d ile verilir.
2
Bu durumda M d nin geri kalan ve gvde tarafndan karlanacak olan blm
M dw = M d M df
olarak bulunur. Gvde bw ve d boyutlu bir dikdrtgen olduundan buna ait basn
bloku derinlii aadaki gibi bulunur:
2 M dw
a1 = d d 2 (TS 7.1)
0.85 f cd bw
Eer a1 amax ise ekme donats alan (TS 7.1)
M dw
As 2 = ve
a
f yd d 1
2
As = As1 + As 2
olarak bulunur. Donat tablal kiriin altna yerletirilmelidir.
Eer a1 > amax ise basn donats gerekir ve aadaki gibi hesaplanr:
- Sadece gvdedeki basn kuvveti
C = 0.85 f cd bw amax (TS 7.1)
- Bu nedenle beton gvde donats tarafndan karlanan moment
a
M dc = C d max ,
2
Beton gvdesindeki basnci dengelemek iin gerekli ekme donats
M dc
As 2 =
a
f yd d max
2
Basn donats ile ekme donatsnn karlad moment
M ds = M dw M dc
olarak bulunur.
- Bu durumda basn donats aadaki gibi hesaplanr

M ds
As = , ve burada,
( '
s 0.85 f cd ) ( d d )
cmax d
- s' = Es cu f yd .
cmax
- Gvdedeki beton basn kuvvetini dengelemek iin gereken ekme donats (TS
7.1)
M dc
As 2 = ve burada
amax
f yd d 2

ve basn donatsn dengelemek iin gerekli ekme donats
M ds
As 3 = dir.
f yd (d d )
- Toplam ekme donats As = As1 + As 2 + As 3 ve toplam basn donats As olur.

As alta As ste konmaldr.
3.6.1.2.3 Minimum ve Maksimum ekme Donats
Kirite eilme iin minimum ekme donats aadaki iki deerden kdr.
0.8 f ctd
As As min = bw d (TS 7.3, Eitlik 7.3)
f yd
Kirite eilme iin maksimum ekme donats aadaki snrlara gre uygulanr.
As As' 0.85b bd
Basn ve ekme donatsnn st limiti olarak, tm kesit alannn 0.02 kat aadaki e-
kilde gereklidir:
0.02bd Dikdrtgen Kiri

As
0.02bw d Tablal Kiri
0.02bd Dikdrtgen Kiri

As
0.02bw d Tablal Kiri
3.6.1.2.4 Deprem Boyutlamas iin zel Hususlar
zel moment karlayc betonarme erevelerin (sismik), kiri betonarme hesab
aadaki ek koullar salar (daha kapsaml liste iin Tablo 3.1 e baknz);
Tablo 3-1: Hesap Kriterleri Tablosu

Kontrol/
Sradan Moment Karlayc Orta Derecede Moment Karlayc zel Moment Karlayc
Boyutlama
ereveler (Sismik Olmayan) ereveler (Sismik) ereveler (Sismik)
tipi
Kolon Kontrolu (Karlkl etki)

ngrlen Yk Kombinezonlar ngrlen Yk Kombinezonlar ngrlen Yk Kombinezonlar
Kolon Boyutlamas (Karlkl etki)

1% < < 4% 1% < < 4% 1% < <4%
Kolon Kesme kuvveti Hesab

ngrlen Yk Kombinezonlar
ngrlen Yk Kombinezonlar ngrlen Yk Kombinezonlar Kolon Kesme kuvveti Kapasitesi

Vc = 0 (arta bal)
Kiri Eilme Hesab

0.02 0.02
0.02
0.8 f ctd 0.8 f ctd
0.8 f ctd
f yd f yd
f yd
Kiri Minimum Moment Kontrolu

+ 1 + 1
M d ,end M d ,end 1, 2 blgeleri M d ,end M d ,end 1, 2 blgeleri
2 2
+ +
M d ,end 0.3M d ,end 3, 4 blgeleri M d ,end 0.3M d ,end 3, 4 blgeleri
Gerekmiyor
+ 1 +
{
M d ,span max M d ,M d
4

end
} + 1 +
{
M d ,span max M d ,M d
4

end
}
M

d ,span
1
{+
max M d ,M d
4
}
max
M

d ,span
1
{+
max M d ,M d
4
}
max
Kiri Kesme kuvveti Donats Hesab
ngrlen Yk Kombinezonlar
U kesitlerinin eilme
ngrlen Yk Kombinezonlar ngrlen Yk Kombinezonlar
kapasitelerinden hesaplanan
kesme kuvveti Vc = 0 (arta bal)
Kolon Kiri Birleim Blgesi hesab

Gerekmiyor Gerekmiyor Kesme Kuvveti kontrolu yaplacak
Kiri/Kolon Kapasite Oran

Gerekmiyor Gerekmiyor Kesme Kuvveti kontrolu yaplacak
Tablo 3-1
Hesap Kriterleri Tablosu
Minimum donat ekme donats iindir. Boyuna donat st ve altta salanacaktr.
st ve alt donatdan hibiri As(min) dan az olmayacaktr (TS 7.3).
0.8 f ctd
As As (min) = bw d (TS 7.3)
f yd
Kiri eilme donats
As 0.02 bw d . (TS 7.3)
maksimum deerini gemeyecektir.
Kiriin herhangi bir ucunda (mesnedinde) kiri pozitif moment kapasitesi (yani alt
donat ile ilgili olan) ayn uta (1 ve 2 blgeleri) kiriin negatif moment
kapasitesinin (yani st donat ile ilgili olan) yarsndan az olmayacaktr (EDP
3.4.2.3). 3 ve 4 blgelerinde ise kiriin negatif moment kapasitesinin %30 undan az
olmayacaktr.
Kiri akl boyunca herhangi bir kesitte, ne pozitif ne de negatif moment

kapasitesi, kiriin herhangi bir u noktasndaki (mesnedinde) pozitif veya negatif
kapasitesinin bynn nden az olmayacaktr (EDP 3.4.3.1a).
3.6.2 Kiri Kesme Kuvveti Donatsnn Hesab
Kesme kuvveti donats, her yk kombinezonu iin, kullancnn kiri aklnda

belirledii saydaki kontrol noktalarnda hesaplanr. Belirli bir noktada, belirli bir yk
kombinezonunda, belirli bir kiriin esas ekseni dorultusundaki kesme kuvveti donats
hesab aadaki aamalarla yaplr:
Kesite etki eden, arpanlarla artrlm, Vd kuvveti belirlenir.

Yalnz beton tarafndan tanabilecek Vc kesme kuvveti belirlenir.
Fark kuvveti tamak iin gereken donat miktar hesaplanr.
zel moment karlayc ereveler (snek ereveler) iin kirilerin kesme kuvveti
donats hesab, arttrlm yklere ilaveten, sra ile, elemanlarn olas ve nominal moment
kapasitelerine dayanr. Eksenel kuvvetlerin kiri kesme kuvveti donatsna etkisi ihmal
edilmitir.
zleyen alt blmde yukarda sz edilen aamalarla ilgili algoritmalar ayrntl olarak
aklanmtr.
3.6.2.1 Kesme Kuvveti ve Momentin Belirlenmesi
Orta dzeyde moment karlayc ereve kiriinin kesme kuvveti donatsnn

hesabnda, belirli bir dorultudaki belirli bir yk kombinezonu iin olan moment ve
kesme kuvveti, ilgili kesme kuvveti ve momentinin, kar gelen yk kombinezonu
arpanlaryla arttrlmasyla elde edilir.
zel moment karlayc betonarme erevelerin boyutlamasnda (deprem
hesab), kiriin kesme kuvveti kapasitesi, ulardaki olas moment kapasitelerinden
oluan kesme kapasitesi ve arttrlm arlk ykleri esas alnarak kontrol edilir. Bu
hesap sradan moment karlayc ereveler iin gereken kontrole ek olarak yaplr.
Vu kesme kuvveti, kiriin her iki ucunun olas moment kapasitelerinden ve arlk
kesme kuvvetlerinden hesaplanr. Olas moment kapasitelerinden hesap kesme
kuvvetinin hesap yntemi Kolon Boyutlamas paragrafnda kolonlar iin
anlatlanlarn ayndr. Ayrntlar iin Tablo 3-1 e de baknz.
Hesap kesme kuvveti Vd (EDP 3.4.5.3)
Vd = max {Ve1 ,Ve 2 } (EDP 3.4.5.3, Fig 3.9)
Ve1 = V p1 + VG +Q (EDP 3.4.5.3, Fig 3.9)
Ve 2 = V p 2 + VG +Q (EDP 3.4.5.3, Fig 3.9)
Bantlar ile verilir. Burada Vp hesaplanm olas moment kapasitelerinin kiriin

iki ucuna zt ynlerde uygulanmasiyle elde edilen kesme kuvvetidir. Bu nedenle Vp
+
V P1 = ( M i + M j )/ L
+
VP 2 = (M i + M j )/ L deerlerinin bydr. Burada

Mi = elik akma snr olarak fyd ve beton gerilmesi fcd alnarak I ucunda st
donat ekmede iken moment kapasitesi,
+
Mj = elik akma snr olarak fyd ve beton gerilmesi fcd alnarak J ucunda alt
+
Mi = elik akma snr olarak fyd ve beton gerilmesi fcd alnarak I ucunda alt

Mj = elik akma snr olarak fyd ve beton gerilmesi fcd alnarak J ucunda st
L = Kiriin serbest akldr.
Snek kiriler iin donat alan deitirilmez ise, yk kombinezonlarnn tamam iin
kiriin eilme (moment) boyutlamas tamamlanr ve donat alanlarnn zarf hesaplanr.
Bundan sonra bu donat alanlar zarflarnn deeri, kiriin moment kapasitesini
hesaplamakta kullanlr. Bu donat alanlar zarf deeri, kiriin moment kapasitesini
hesaplamakta kullanlr. Snek kiriler iin donat alan yeni bir deer verilerek de-
itirilirse, kiri moment kapasitesini hesaplamakta bu alan kullanlr. Eer kiriin kesiti
deiken ise, kiriin iki ucundaki kesitlerde bu ilem uygulanr. Burada da kullanc ta-
rafndan verilen veya zarflarla bulunan donat dikkate alnr. Eer kullanc ana eksen
dorultusundaki uzunluk arpann yeni bir deerle deitirirse tam aklk boyu hesaba
katlr. Bununla beraber, eer uzunluk arpan deitirilmemise temiz aklk kullanlr.
Bu ikinci durumda kesme kapasitesinin belirlenmesinde pozitif ve negatif moment ka-
pasitelerinin maksimumu kullanlr. Bu ilem pozitif ve negatif moment kapasiteleri iin
yaplr.
VG+Q , eleman ular basit mafsall iken, kirite aklk ortasnda sabit ve hareketli yk-
lerden oluan kesme kuvveti katksdr.
Orta dzeyde moment karlayc erevelerde, kiriteki kesme kuvvetinin hesab, bu
blmde daha nce kolonlar iin tarif edilenin ayndr. zet iin Tablo 3-1 e baknz.
Nd ve Vd hesap kuvveti takm belirliyken, beton tarafndan tanan kesme kuvveti Vc

aadaki ekilde hesaplanr;
Kiri eksenel basnca maruzsa yani Nd pozitifse
Nd
V cr = 0 .6 5 f ctd b w d 1 + , (TS 8.1.3, Eitlik: 8.1)
Ag

ve burada,
Eksenel basn iin: = 0.07

Eksenel ekme iin: = - 0.3
ekme gerilmesi < 0.5 N/mm2 ise = 0
V c = 0.8V cr , (TS 8.1.4, Eitlik: 8.4)
zel moment karlayc erevelerin (Sneklik dzeyi yksek sistemler)

kesme donats hesabnda, deprem etkisini de ieren katsaylarla artrlm eksenel basn
kuvveti Nd kkse (Nd < 0.05 fck Ag) ve eer depremin katks olarak bulunan kesme
kuvveti VE eleman boyunca katsaylarla artrlm Vd toplam kesme kuvvetinin yarsndan
fazla (VE 0.5 Vd) ise ve kontrol noktas dm noktasnn yznden itibaren l0 mesaf-
esinin iinde ise Vc sfr alnr (EDP 3.7.6). Kesme kapasitesine gre boyutlamada not
olarak; kinci art otomatik olarak salanr, nk Ve, nin tamamen depremde oluaca
kabul edilir. lo boyu kolonun temiz aklnn altda biri, kolon kesidi genilii veya 500
mm boyutlarndan en by olarak alnr. (EDP 3.3.4.1, 3.3.7.6).
Vd ve Vc belirli iken s aralnda dikdrtgen ve dairesel kolonlar iin gerekli olan kesme
kuvveti donats;
Kesme kuvveti st snr;
Vmax = 0.22 f cd Aw (TS 8.1.5b, EDP 3.3.7.5)
Birim boydaki gerekli kesme kuvveti donats, Av /s, aadaki ekilde
hesaplanr:
Eer Vd Vcr , ise
Asw f
= 0.3 ctd bw , (TS 8.1.5, Eitlik 8.6)
s f ywd
Eer, Vcr < Vd Vmax , ise
Asw (Vd Vc )
= , (TS 8.1.4, Eitlik 8.5)
s f ywd d
Asw f
0.3 ctd bw (TS 8.1.5, Eitlik 8.6)
s f ywd
Eer Vd > Vmax , ise yetersizlik durumu bildirilir . (TS 8.1.5b)
Vd izin verilen maksimum deeri (Vmax) aarsa betonarme kesiti bytlmelidir. (TS
8.1.5b).
Eer burulma hesab sonucu burulma donats gerekirse, TS 8.1.5 eitliinin tarafsz
olarak salanmasna gerek kalmaz. Bir sonraki blmde Kiri Donatsnn Burulma
Hesab ksmna baknz.
Tm tasarm yk kombinezonlarndan hesaplanan Asw s deerlerinin maksimumu ko-
lonun ana ve tali eksenleri iin rapor edilir.
Program tarafndan rapor edilen gerekli kesme kuvveti donatlar tamamen kesme da-
yanmna bal olarak tayin edilmitir. Gerekli minimum etriye miktar, hacmsal gerekli
donat miktarlar ve benzeri artlar kullanc tarafndan aratrlmaldr.
3.6.3 Kiri Burulma Donats Tasarm
Burulma donats, her yk kombinezonu iin kiri boyunca tanmlanm olan kontrol
noktalarnda hesaplanr. Kiri burulma donats hesab aadaki admlar ierir;
arpanlarla arttrlm burulma momentinin belirlenmesi, Td.
zel kesit deerlerinin belirlenmesi.
Kritik burulma kapasitesinin belirlenmesi.
Gerekli donat miktar belirlenmesi
Hatrlatma: Preferences (Tercihler) mensnde burulma donats hesab istenirse ka-

patlabilir.
3.6.3.1 arpanlarla Arttrlm Burulma Momentinin Belirlenmesi

Herhangi bir kiriin burulma donats hesabnda, her yk durumu iin gerekli olan
katsaylarla arplan burulma momentleri ubuk boyunca her hesap noktas iin yk
kombinezonlarna gre toplanr. (TS 8.2).
Hiperstatik bir sistemde burulmada atlama nedeniyle, i kuvvetlerin yeniden datlmas
gerei, Td , (TS 8.2.3) e gre azaltlabilir. Bununla beraber program i kuvvetleri yeniden
datp Td yi azaltmaya almaz. Eer yeniden datma isteniyorsa, kullanc yapsal
modelde burulma rijitliini azaltarak serbestlik derecesini (DOF) gevetmelidir.
3.6.3.2 zel Kesit Deerlerinin Belirlenmesi

Burulma tasarm iin Ae, S ve ue gibi zel kesit deerleri hesaplanr. Bu deerler (TS
8.2.4) e gre aadaki ekilde tanmlanmlardr.
Ae = Kesit kelerindeki donat merkezlerini birletiren snr

iinde kalan alan
S = Burulma iin ekil katsays
ue = Ae alannn evresi
Aov/s, Aot/s, ve ue gibi donatlarla ilgili kesit deerlerinin hesabnda, en dtaki kapal et-
riyenin ekseni ile en dtaki beton yzeyi arasndaki uzaklk 30 mm olarak alnmtr. Bu
kabul, 10 mm apndaki etriye iin 25 mm temiz paspay demektir. Tablal kirilerin
burulma tasarmnda, tabla (flan) blgesinin etkin olmad varsaylmtr. Bu kabul
nedeniyle tablal kirilerde tabla blm dikkate alnmaz. Bununla beraber tabla blm,
Tcr hesabnda dikkate alnr.
Bu kabul ile dikdrtgen kiri kesitinin zel kesit deerleri aadaki ekilde verilir:
Ae = ( b 2c )( h 2c ) , (TS 8.2.4)
ut = 2 ( b 2c ) + 2 ( h 2c ) , (TS 8.2.4)
S = x2y/3 (TS 8.2.4 )
Burada b, h ve c boyutlar ekil 3-9 da gsterildii gibidir.

Tablal kiri iin zel kesit deerleri aadaki ekilde verilir:
Ae = ( bw 2c )( h 2c ) , (TS 8.2.4)
ut = 2 ( h 2c ) + 2 ( bw 2c ) , (TS 8.2.4)
S = x2y/3 (TS 8.2.4)
Burada bf, bw, h, ds ve c deerleri ekil 3-9 da gsterildii gibidir.
3.6.3.3 Kritik Burulma Kapasitesinin Belirlenmesi

Burulma donats, aadaki artlardan birisi salanyorsa gereksizdir;
(i) Kritik burulma limiti , Tcr, aadaki artlar salyorsa;
Td Tcr = 0.65 f ctd S (TS 8.2.3, Eitlik 8.12 )
Bu durumda program,
Asw f
0.3 ctd bw (TS 8.1.5, Eitlik. 8.6)
s f ywd
eitliine gre etriye bilgisini rapor eder.
(ii) Hesap kesme kuvveti ve burulma momenti aadaki artlar salyorsa burulma
donatsna gerek yoktur. Bununla beraber minimum etriye ve boyuna donat salan-
maldr.
2 2
Vd Td
+ 1 (TS 8.2.2, Eitlik 8.10)
Vcr Tcr
Burada Tcr aadaki ekilde hesaplanr:
Tcr = 1.35 f ctd S (TS 8.2.2, Eitlik 8.11)
Gerekli minimum kapal etriye alan, Ao /s, aadaki ekilde hesaplanr;
Ao f 1.3Td
= 0.15 ctd 1 + bw (TS 8.2.4, Eitlik. 8.17)
s f ywd Vd bw
c b 2c c bf
c c
ds
h 2c h h h 2c
c c
b bw 2c
bw
Dikdrtgen kirite
Closed Stirrup in Tablal
ClosedKirite
Stirrup in
Kapal Etriye
Rectangular Beam Kapal
T-BeamEtriye
Section
ekil 3-9 Burulma Tasarm iin Kapal Etriye ve Kesit Boyutlar

Td
Eitlik. 8.17, 1.0 ve atlama nedeniyle burulma momentlerinin yeniden da-
Vd bw
tld hiperstatik sistemlerde minimum burulma etriye donats Td = Tcr alnarak
salanacaktr.
Ve minimum gerekli donat alan, Asl
Td ue
Asl = (TS 8.2.5, Eitlik. 8.18)
2 Ae f yd
eklinde hesaplanr.
3.6.3.4 Burulma Donatsnn Belirlenmesi

Eer arpanlarla arttrlm burulma momenti Td , alt snr Tcr den daha az ise burulma
rahatlkla ihmal edilebilir (TS 8.2.3). Bu durumda program, burulma donatsnn gerekli
olmadn bildirir. Bununla beraber Td , alt snr Tcr yi aarsa, burulmaya kar kapasit-
enin kapal etriyeler, boyuna donatlar ve basn diyagonalleri ile saland kabul edilir
(TS 8.2.4 and 8.2.5).
Eer Td > Tcr ise gerekli boyuna donat alan Asl aadaki ekilde hesaplanr;
Td ue
Asl = (TS 8.2.4, Eitlik. 8.16 )
2 Ae f yd
Ve birim boy iin kapal etriye alan Aot /s ;

Ao Aov Aot
= + (TS 8.2.4, Eitlik. 8.13)
s s s
Aov (Vd Vc )
= (TS 8.2.4, Eitlik. 8.14)
s df ywd
Aot Td
= (TS 8.2.4, Eitlik. 8.15)
s 2 Ae f ywd
Burada Ao /s in en kk (minimum donat) deeri;
Ao f 1.3Td
= 0.15 ctd 1 + bw (TS 8.2.4, Eitlik. 8.17)
s f ywd Vd bw
Burada;
1.3Td
bw 1.0
Vd bw
Kesitte Vd ve Td nin kombinezonlarnn st limiti kontroluna aadaki denklem ile

devam edilir;
Td Vd
+ 0.22 f cd (TS 8.2.5b, Eitlik. 8.19)
S bw d
Her yk kombinezonundan hesaplanan Asl ve Ao s deerlerinin maksimumu, kombine-

zon isimleriyle birlikte rapor edilir.
Kiri burulma donats gereksinmeleri, tamamen mukavemet prensipleri dikkate alnarak
rapor edilir. Etriyelerin ara mesafelerinde ek artlar varsa ayrca incelenmelidir.
3.7 Kiri-Kolon Birleim Blgesi Tasarm

(Sneklilik dzeyi yksek) zel moment karlayc erevelerde kiri-kolon birleim
blgelerinde yeterli kesme dayanm salanm olduunun kontrolu iin program,
kiri-kolon panel blgesinde tutarl bir zmleme yaparak kesme kuvveti gerilmelerini
hesaplar. Bundan sonra Boyutlama Kesme Dayanmna gre salama yapar.
Sadece altnda kolon bulunduran birleim blgeleri kontrol edilir. Birleim blgesindeki
malzeme zelliklerinin alttaki kolon ile ayn olduu varsaylr.
Birleim blgesi zmlemesi kolonun ana ve tali eksenleri dorultusunda yaplr. Bu
hesap aadaki admlar ierir:
Panel blgesindeki tasarm kesme kuvvetinin belirlenmesi, Veh
Birleim blgesinin etkin alannn hesab
Panel blgesindeki kesme kuvveti kontrolu
Bu admla ilgili algoritmalar takibeden blmde anlatlmtr.
3.7.1 Panel Blgesinde Kesme Kuvvetinin Belirlenmesi

Tipik kolon kiri birleim blgesinin kolon eksenlerine gre gvde gerilme durumlar ana
ve tali eksen iin ekil 3-10 da gsterilmitir.
Veh kuvveti, hesaplanmas gereken panel blgesi kesme kuvvetidir. Birleim blgesine
etkiyen kuvvetler Nd, Vkol, M dL , ve M dR dirler. Nd ve Vd kuvvetleri srasyla eksenel
kuvvet ve kesme kuvvetleridir. M dL , ve M dR momentleri, birleim blgesine saplanan
kirilerden aktarlr. Program, Veh kesme kuvvetini, momentleri C ve T kuvvetlerine
evirir.
TL = CL ve TR = CR olduuna dikkat ederek,
Veh = TL + TR Vkol
C veya T kuvvetlerinin yerleri moment ynlerine gre tayin edilir. C ve T kuvvetleri (TS
7.1) deki tama gc ilkeleri kullanlarak hesaplanr.
Ana ve tali eksenlere paralel olmayan momentler ve normal kuvvetler aratrlarak ve
bileenlere ayrlarak hesaba eklenir.
Sneklik derecesi yksek zel moment karlayc erevelerde hesap kesme kuvvetinin
aratrlmas, Birleim blgesine saplanan kirilerin moment kapasitesine dayanr. (Do-
nat elii dayanm katsays = 1.25) (EDP 3.5.2.1). C ve T kuvvetleri moment ka-
pasitelerine baldr. Program, kolon kesme kuvveti Vkol kiri moment kapasitelerinden
hesaplar (ekil 3.5)
M dL + M dR
Vkol =
H
ekil 3-5 deki moment sfr noktas, kolonlarn gerek u balant noktalarnn ortas
olarak alnmtr. Yukar ksmda kolon yoksa stten gelen kesme kuvveti sfr alnr.
ekil 3-10 da durum 1 ve durum 2 olarak gsterildii zere tersinir yklerin (DURUM 1
ve DURUM 2) etkilerinin hesab bu iki durumdan retilen birleim blgesi maksimum
kesme kuvvetine gre yaplr.
stte Kolon
Kiri Kiri
Kuvvetler ve Momentler DURUM 1 Sonu Kuvvetler

YANDAN GRN
Sonu Kuvvetler
Kuvvetler ve Momentler
DURUM 2
DURUM 1 in TERSNR YKLEMES
YANDAN GRN
Not:
DURUM 1 deki P, M, V ve T deerlerinin
DURUM 2 ile ayn olmas gerekmez
Kolon Kesiti
PLAN GRN
ekil 3-10 Kiri-Kolon Birleim Blgesi Tasarm
3.7.2 Birleim Blgesinin Etki Alannn Belirlenmesi
Kesme kuvvetlerine kar koyan birleim blgesi etkin alannn plan grnnde dik-
drtgen eklinde olduu kabul edilir. Dikdrtgen boyutlar, birleim blgesine saplanan
kiriin genilii ok dar deilse, birleim blgesinin altndaki kolonun ana ve tali ek-
senleri dorultusundaki boyutlarna kar gelir. Birleim blgesinin alannda kullanlacak
olan etkin genilik, kiriin genilii ve kolon derinliinin toplamyla snrldr. Birleim
blgesinin alannn alttaki kolonun kesit alann amad varsaylr. Birleim blgesinin
kesme kuvveti alan, ana ve tali eksenler dorultularnda ayr ayr hesaplanr (EDP 3.5.1).
Kirilerin kolonlara saplanmasnda dmerkezlik varsa daha nce anlatlan kabuller
gvenli tarafta kalmayabilir. Bu durumda kullanc, bu Birleim blgesinin kabul edile-
bilirliini tekrar aratrmaldr.
3.7.3 Panel Blgesindeki Kesme Kuvveti Kapasitesi Kontrolu

Panel blgesi kayma gerilmesi, kesme kuvvetinin birleim blgesinin etkin alanna
blnmesiyle bulunur. Ayrca aadaki denklemler salanmaldr (EDP 3.5.2.2).
= Ve / bj h 0.60 fcd Kuatlm birleimlerde (EDP 3.5.2.2)
= Ve / bj h 0.45 fcd Tm dier birleimlerde

Program, birleim blgesine saplanan bir kiriin en az sapland kolon geniliinin
kadar olduunu varsayar (EDP 3.5.2.2).
Birleim blgesinin hesab sonucu olarak program, kesme kuvveti, kayma gerilmesi, izin
verilen kayma gerilmesi ve kapasite orann rapor eder.
3.7.4 Kiri-Kolon Eilme Kapasitesi Oran

Program, toplam kiri moment kapasitelerinin, toplam kolon moment kapasitelerine
orann hesaplar. Sneklii yksek erevelerde, belli bir birleim blgesinde ve bir kolon
ekseni (ana veya tali eksen) dorultularnda (EDP 3.3.5);
6
M rc
5
M rb (EDP 3.3.5)
M rc = Birleim blgesine saplanan kolonlarn olas tama gc mo-

mentlerinin toplam. Kolonlarn bireysel tama gc momentleri, arpanlarla arttrlm
eksenel ykler iin de hesaplanr.
M rb = Birleim blgesine saplanan kirilerin olas tama gc mo-

mentlerinin toplam. (Birleim blgesinin yan yzeylerinde hesaplanr).
Kiri kapasiteleri, tersinir moment etkileri de dikkate alnarak (durum 1 ve 2 iin) ekil
3-10 da gsterildii gibi hesaplanr ve maksimum toplam deerler kullanlr.
Ana ve tali eksenlere paralel olmadan birleim blgesine saplanan kirilerin durumlar
aratrlarak kuvvet bileenleri hesaba eklenir.
Kolon kapasitesi toplam birleim blgesinin st ve alttaki kolonlarn kapsar. Her ko-
londa eksenel kuvvet, Nd, boyutlama yk kombinezonlarndan bulunur. Her boyutlama
yk kombinezonu iin, her kolonun moment kapasitesi, eksenel yk etkisi dikkate al-
narak ve iki eksenli etkileimli kolon diyagram kullanlarak (ekil 3-11) ana ve tali eksen
dorultularnda ayr ayr tayin edilir. ki kolonun moment kapasiteleri, kar gelen
boyutlama yk kombinezonuna, kapasite toplamlarn vermesi iin eklenir. Tm boyut-
lama yk kombinezonlarndan elde edilen maksimum kapasite toplam ise kiri-kolon
kapasite oran iin kullanlr.
Aadaki artlar yerine getirilirse kiri-kolon kapasite oran sadece kiri-kolon birleim
blgesi iin tayin edilir.
ereve, yksek sneklii olan moment karlayc ereve olmaldr
Birleim blgesinin stnde kolon varsa betonarme olmaldr
Birleim blgesine saplanan tm kiriler betonarme olmaldr
Birleen elemanlarn boyutlama hesaplar salanm olmaldr
Yk kombinezonlar sismik ykleri iermelidir
Kiri-Kolon moment kapasite oranlar ( M M )

rb rc
sadece, sismik tasarm ieren zel
moment karlayc ereveler iin rapor edilir. Eer oran 6/5 ten byk olursa bir ikaz
mesaj ktda baslr. Bu oran ayrca aadaki formatlarda da bildirilir :
( )
6 M M ve M M .
5 rb rc rc rb
Eksenel Basn
My=0
Mx=0
Dzlemi
Dzlemi
Eksenel ekme
ekil 3-11 Verilen bir Nd Eksenel yk iin Moment Kapasitesi Md
4. Blm
Boyutlama ktlar
4.1 Genel
Program boyutlama ktlarn farkl ana formatta oluturur grafik grntleme,
tablo k ve ayrntl eleman zel boyutlama bilgileri.
Boyutlama ktlarnn grafik grntlemesi giri ve k boyutlama bilgilerini ierir.

Giri boyutlama bilgileri; boyutlama blm adn, K arpanlarn, hareketli yk azaltma
arpanlarn ve dier boyutlama parametrelerini ierir. k boyutlama bilgileri; boyuna
donat, kesme kuvveti donats ve kolon kapasite orann ierir. Btn grafik ktlar
bastrlabilir.
Tablo ktlar bir dosyada saklanabilir ya da bastrlabilir. Tablo ktlar bilgilerin pek
ounu kapsar ve grntlenebilir. Bunlar proje mhendisine ek bir kolaylk olarak
dzenlenmilerdir.
Ayrntl elemen zel boyutlama bilgileri kesit hesaplarnn mhendis asndan

ayrntlarn gsterir. Belirli bir elemann her kesit hesab noktasnda ve btn yk
kombinezonlar iin hesap kuvvetlerini, kesit boyutlarn, donaty ve baz ara sonular
gsterir. Kolon tipi bir eleman iin hesap kuvvetlerinin kolon karlkl etki
diyagramndaki durumunu da gsterebilir.
Aadaki blmlerde baz tipik grafik grntleme, tablo k ve ayrntl eleman zel
boyutlama bilgileri aklanacaktr. Baz boyutlama bilgileri programda bulunan ve
mhendisin semi olduu betonarme boyutlama artnamesine zgdr ve gerektii
yerde aklanacaktr. Bu blmn bundan sonraki ksmda TS 500-2000 artnamesi
aklanmtr.
4.2 Boyutlama ktlarnn Grafik Grntlenmesi

Boyutlama ktlarnn grafik grntlenmesi giri ve k boyutlama bilgilerini ierir.
Grafik ktlar ya renkli ekran grnts olarak ya da gri leklenmi bask olarak
retilebilir. Ayrca, elde edilen ekran grnts dorudan doruya yazcya
gnderilebilir.
4.2.1 Veri ve ktlar

TS 500-2000 artnamesi iin giri boyutlama bilgileri aadaki gibidir:
Boyutlama blm adlar,

ereve boyutlama tipi,
Hareketli yk katlm arpanlar,
Mesnetlenmemi eleman boyu oranlar,
Byk ve kk eksen dorultularnda burkulma K arpanlar,
etkin boy arpanlar
Cm arpanlar, byk ve kk eilme ekseni dorultularnda
ns arpanlar, byk ve kk eilme ekseni dorultularnda
s arpanlar, byk ve kk eilme ekseni dorultularnda
Grntlenebilen boyutlama k bilgileri aadaki gibi verilir:

Boyuna donat alan,
Boyuna donat alan, (tm beton kesitinin yzdesi olarak)
Kesme Kuvveti donats (etriye ara mesafesinde alan olarak)
Kolon P-M-M karlkl etki oranlar
65 Kiri - kolon kapasite oranlar
Kolon - kiri kapasite oranlar
Birleim blgesi kesme kapasitesi oranlar
Burulma donats
Genel donat bilgileri
Grafik grntlemeye Design Menu (Boyutlama Mens) den eriilebilir. rnein,

boyuna donat, Design menu > Concrete Frame Design > Display Design Info
(Boyutlama Bilgilerini Grntle) seilerek grntlenebilir. Bu Display Design
Results (Boyutlama Sonular) formuna gtrr. Bu durumda kullanc Design Output
(Boyutlama kts) veya Design Input (Boyutlama Giri Bilgileri) ni seer. Bundan
sonra ekme listeden grntlenmesini istedii boyutlama bilgilerini iaretler. rnein,
boyuna donat, donat oran, kesme donats v.b. Bundan sonra OK dmesini tklaynca
aktif olan ekranda istenen bilgi grntlenir.
Grafikler ya iki boyutlu (2D) ya da boyutlu (3D) modda grntlenebilir. Ara

ubuklarndaki Set Default 3D View, Set X-Y View dmelerini kullanarak veya View
menu > Set 2D View or View menu > Set 3D View komutu ile grn dzenlenebilir.
Gncel ekrandaki grafik grnts File menu > Print Graphics komutuyla
bastrlabilir. Ara ubuunda Print Graphics dmesi veya Ctrl+G ile de ayn sonu
alnr. Ekran (.bmp) grafik formatnda yakalayp kaydetmek iin File menu > Capture
Picture komutunu kullanabilirsiniz. Ekran (.emf) grafik formatnda yakalayp
kaydetmek iin File menu > Capture Enhanced Metafile komutu da kullanlabilir.
Yakalanm olan resimler Paint, Power Point gibi grafik programlarna veya Microsoft
Word ile hazrlanan statik hesaba kopyalanabilir. Alternatif olarak Print Screen tuu ile
(Ctrl-C) yakalanp herhangi bir dkmana yaptrabilirsiniz (Crtl-V). Sadece ekrandaki
en st tabakay yakalamak istiyorsanz Alt+Print Screen komutunu kullannz.
nayarl olarak resimler renkli yazclar iin renkli olarak yakalanr. Renklerin tercihlere
gre deitirilmesi iin Options menu > Colors > Output komutunu kullannz. Ek
olarak, Options menu > Colors > Set Active Theme komutu, grafiklerin gri tonlarda
grntlenmesi ve baslmas iin yararldr.
4.3 Boyutlama ktlarnn Tablo Gsterimi
Boyutlama kt tablolar dorudan bir dosyaya ya da yazcya gnderilebilir. Tablo

ktlarn yazcda baslm ekli dosya ktsnn ayndr, sadece baslm ktda font
byklkleri ayarlanmtr.
Boyutlama kt tablolar, seilmi olan artnameye bal olan giri ve k bilgilerini

ierir. TS 500-2000 artnamesi iin kt tablolar aadaki bilgileri ierir. Her tablonun
bir bal olduu ve kendisini aklar durumda olduundan bu tablolarn daha ayrntl
aklamas verilmemitir.
Boyutlama giri bilgileri aadakileri ierir:
Betonarme Kolon zellikleri Bilgisi:

- Malzeme ad,
- Kolon boyutlar
- Donat yerletirme biimi
- Beton rts, ve
- ubuk kesit alan.
Betonarme Kiri zellikleri Bilgisi:

- Malzeme ad,
- Kiri boyutlar,
- st ve alt beton rts, ve
- st ve alt donat alanlar.
Yk Kombinezonu arpanlar:
- Kombinezon ad,
- Yk tipleri, ve
- Yk arpanlar.
Betonarme Eleman Boyutlama Bilgileri (artnameye bal):

- Kesit ad,
- Byk ve kk eksen dorultularnda burkulma K arpanlar,
- Mesnetlenmemi uzunluk oranlar L-arpanlar,
- Cm arpanlar,
- Hareketli yk katlm arpanlar.
Betonarme Moment Bytme arpanlar

- Kesit ad,
- Eleman tipi,
- erevelenme tipi,
- ns arpanlar.
- s arpanlar
Boyutlama kt bilgileri aadakileri ierir:
Kolon Boyutlama Bilgileri

- Kesit ad,
- Hesap noktas ad,
- Toplam boyuna donat ve bunu veren yk kombinezonu,
- Ana eksen dorultusunda kesme donats ve bunu veren yk kombinezonu, ve
- Tali eksen dorultusunda kesme donats ve bunu veren yk kombinezonu.
Kiri Boyutlama Bilgileri

- Kesit ad,
- Hesap noktas ad,
- st boyuna donat ve bunu veren yk kombinezonu,
- Alt boyuna donat ve bunu veren yk kombinezonu,
- Boyuna burulma donats ve bunu veren yk kombinezonu
- Ana eksen dorultusunda kesme ve burulma donats ve bunu veren yk
kombinezonu.
Betonarme kolon birleim blgesi bilgileri.

- Kesit ad
- Ana ve tali eksen dorultusundaki (6/5) kiri/kolon kapasite oranlar ve bunu
veren yk kombinezonu
- Ana ve tali eksen dorultusundaki birleim blgesi kesme kapasitesi ve bunu
veren yk kombinezonu
kt tablolarna File (Dosya) mensnden File menu > Print Tables (Boyutlama
Tablolarn Bas) seilerek eriilebilir. F1 tuuna basnca ekranda dorudan yardm ile
hangi formatlarn kt olarak saland konusunda bilgi edinilebilir.
4.4 Eleman zel Bilgileri

Eleman zel boyutlama bilgileri, mhendis bak asndan hesabn ayrntlarn gsterir.
Elemann geometrisine, malzeme bilgilerine, dier giri bilgilerine, hesap kuvvetlerine,
hesap kesiti boyutlarna, donat detaylarna ve baz ara sonulara eriim olana salar.
Boyutlama ayrnt bilgileri, bir ereve elemannn, belirli bir hesap kesiti ve belirli bir
yk kombinezonu iin grntlenebilir. Kolon tipi eleman iin sz konusu durumdaki
hesap kuvvetlerinin karlkl etki diyagramndaki yerini de gsterebilir.
Analiz tamamlandktan sonra Design menu > Concrete Frame Design > Start
Design/Check komutuyla balanr. Ayrntl boyutlama bilgilerine, istenen ereve
eleman zerine sa tklama ile eriilir. Bu, belirli bir eleman iin, aadaki
tablolatrlm bilgileri ieren Concrete Design Information (Betonarme Boyutlama
Bilgisi) adl diyalog kutusunu getirir.
Boyuna donat ve kesme donats n tanml birimlere gre rapor edilir. Birimler ekrann
en sa alt kesindeki ekme menden seilebilir ve her an deitirilebilir. Tipik olarak
boyuna donat mm2, cm2 v.b. ve kesme donats alan ise mm2/mm, cm2/cm ile gsterilir.
Tablo 4-1: Kolon ve Kiriler iin Eleman zel Bilgileri
Kolon Kiri
- Yk kombinezonu numaras - Yk kombinezonu numaras
- Hesap kesiti yeri - Hesap kesiti yeri
- Boyuna donat alan - st boyuna donat alan
- Ana eksen dorultusunda kesme donats - Altta boyuna donat alan
alan - Burulma hesab boyuna donats
- Tali eksen dorultusunda kesme donats - Kesme kuvveti kesme donats alan
alan - Burulma donats alan
Dmeler ek formlara ulamak ve aadaki bilgileri salamak iin kullanlabilir:
Deitirilebilen parametreler (Overwrites): Deitirilebilen parametreler (Overwrites):

- Kesit ad - Kesit ad
- Eleman ereve tipi - Eleman ereve tipi
- Hareketli yk azaltma arpanlar - Hareketli yk azaltma arpanlar
- Ana ve tali eksen dorultularnda burkulma K - Ana ve tali eksen dorultularnda burkulma K
arpanlar, etkin boy arpanlar arpanlar, etkin boy arpanlar
- Cm arpanlar, ana ve tali eksen dorultularnda - Cm arpanlar, ana ve tali eksen dorultularnda
- s arpanlar, ana ve tali eksen dorultularnda - s arpanlar, ana ve tali eksen dorultularnda
Boyutlama bilgileri zeti: Boyutlama bilgileri zeti:

- Geometrik data ve grsellik - Geometrik data ve grsellik
- elik ve betonun malzeme zellikleri - elik ve betonun malzeme zellikleri
- Minimum hesap momenti - Hesap momentleri ve kesme kuvvetleri
- Moment arpanlar - Minimum hesap momenti
- Boyuna donat alanlar - st ve alt donat alanlar
- Hesap kesme kuvveti - Beton ve donatnn kesme kuvveti kapasiteleri
- Kesme donat alan - Kesme donat alan
- Beton ve eliin kesme kuvveti kapasiteleri - Burulma donats
- Burulma donats
- Kolondaki kapasiteyi gsteren eksenel kuvvet ve
iki eksenli hesap momentleriyle karlkl etki
diyagramlar
- Eilme momenti, kesme kuvveti, birleim blgesi
kesme kuvveti ve kiri/kolon kapasite oranlarnn
ayrntl hesaplar
Yk kombinezonu ismiyle rapor edilirken kolon kontrol noktas I ucundan olan mesafesi
ile anlr. retilecek kt satr says, kolon kontrol noktas says ile yk kombinezonu
saysnn arpm kadar olur. Bu satrlardan sadece kritik olanna dikkat ekilir. Bu satr,
(gerilme fazlas veya hata meydana gelmediyse) gerekli olan en byk boyuna donat
miktardr. Aksi durumda, gerilme fazllas olan veya hata mesaj bildirilen satra dikkat
ekilir. Her durumda kritik olan hususlar rapor edilir.
Eer kolon seilmi ve program tarafndan kontrol edilmesi istenmi ise, form,
boyutlanm bir kolon iin kt bilgilerinin aynsn ierir. Sadece kontrol edilmi kolon
iin boyuna donat alan yerine kapasite oranlarn gsterir. Boyutlama bilgilerine benzer
olarak (gerilme fazlas veya hata meydana gelmadiyse) en byk kapasite oran olan
satra dikkat ekilir. Aksi durumda hata mesaj olan veya hata mesaj bildirilen satra
dikkat ekilir. Her durumda kritik olan hususlar rapor edilir.
Program, kolon elemanndaki donaty kontrol iin veya kolon boyutlamas (donat
hesab) iin kullanlabilir. Kullanc donatnn kontrol edilmesini isterse, program,
verilmi olan donat miktarn tahkik eder. Kullanc, donat alannn bulunmasn isterse,
program, kesitte tanmlanm donat yerleimine gre, kolonun farkl blgelerinde
donaty arttrp eksilterek sonuca ular.
4.4.1 Etkileimli Betonarme ereve Boyutlama

Etkileimli betonarme ereve boyutlamas ve gzden geirilmesi programn sunduu
gl bir olanaktr. Kullanc herhangi bir betonarme ereve tasarmnn sonularn
inceleyip, kabulleri deitirebilir ve yeni sonulara annda eriebilir.
Etkileimli betonarme ereve tasarm moduna girmeden nce, en az bir eleman iin
boyutlama sonular alnm olmaldr. Bu demektir ki, boyutlama tm elemanlar veya
sadece bir eleman iin altrlm olmaldr. Boyutlama yaplmam ise u ekilde
altrabilirsiniz: Design menu > Concrete Frame Design > Start Design/Check of
Structure.
Etkileimli betonarme ereve boyutlama ilemini balatmak iin yol vardr:
Design menu > Concrete Frame Design > Start Design/Check of Structures
komutu,
Design menu > Concrete Frame Design > Display Design Info komutu,
Design menu > Concrete Frame Design > Interactive Concrete Frame Design
komutu.
Bu komuttan herhangi birini kullandktan sonra, bir ubuk elemanna sa tula
tklayarak Etkileimli Betonarme Boyutlama Modu na geebilir (Interactive Concrete
Frame Design) ve Betonarme kolon veya kiri tasarm bilgileri ne eriebilirsiniz. Bu
eriim iin betonarme kolon veya kiri elemanna sa tklam olmalsnz. Bu formlarda
mevcut parametreleri deitirme (Overwrites) olanakldr ve Betonarme ereve tasarm
deitirme formu grntlenir. Bu form kesit, eleman tipi, hareketli yk azaltma
katsays ve dier parametreleri deitirmek iin kullanlabilir. Deitirilebilecek
hususlarn ayrntl tanm iin EK-D ye baknz. Bu form kullanlp deitirmeler
tamamlandnda tasarm bilgileri bu deiiklikleri yanstacak ekilde yenilenir.
Betonarme kolon veya kiri boyutlamada kullanlan ara ubuundaki dier dmeler
bundan sonra deitirilmi tasarm sonularn grmek iin kullanlabilir. Daha fazla bilgi
iin bu blmdeki Eleman zel bilgileri ne baknz.
Bylece kullanc tatmin edici bir sonu alncaya kadar ilgili parametreleri deitirebilir.
Kabul edilebilir bir boyutlama hesab yapldktan sonra betonarme kiri ve kolon bilgileri
formundaki OK dmesini tklayarak deiimleri sabit hale getirebilirsiniz. Buna ramen
CANCEL dmesi tklanrsa tm deimeler geici olur ve boyutlamay etkilemez.
4.5 Hata Mesajlar ve Uyarlar

Betonarme ereve boyutlamas ktlarnda birok yerde numaralanm hata
mesajlar ve uyarlar grntlenir veya baslr. Tm ynetmelikler iin bu mesaj
ve uyarlarn tam bir listesi EK-E de verilmitir fakat baz mesajlar TS 500-
2000 iin geerli olmayabilir.
EKLER
EK- A
kinci Mertebe P-Delta Etkileri
Genellikle ynetmeliklerde, betonarme ereveler boyutlandrlrken ikinci mertebe

P-Delta etkilerinin dikkate alnmasn isterler. Bu etkiler erevenin btnyle yanal
telenmesi ve ereve elemanlarnn blgesel deformasyonlarndan doar.
ekil A-1 de grlen byk bir yapnn bir katndan alnm bir ereve nesnesi
dnlsn. Bu ereve nesnesinin toplam telenmesi ile, elemann yerel ekil
deitirmesi de ile gsterilsin. Bu ereve nesnesi zerindeki toplam ikinci mertebe
P-Delta etkisi ve etkilerinin her ikisinden birden meydana gelir.
Analiz srasnda P-Delta etkilerinin dikkate alnmas iin programda bir seenek vardr.
Analiz srasnda P-Delta etkileri dikkate alndnda, program ekil A-1 de grlen
ekil deitirmesi nedeniyle oluan etkiyi iyi bir ekilde yakalar, fakat genel anlamda
ekil deitirmesinden meydana gelen etkiyi yakalamaz (eer modelde ubuk nesnesi
birka paraya blnmemise).
kinci mertebe P-Delta etkilerinin bulunmas genel olarak eilme tasarm kapasitesinin
aadakine benzer bir formlle hesab ile mmkn olur.
Dey izgi ile grnen; ubuk elemann

ubuk elemann balang toplam telemesi ve
konumu yerel ekil deitirmesini
ieren sonu konumu
Kesik izgi ile grnen;
ubuk elemann
telemesi nedeni ile olan
konumu
ekil A-1
ve nedeniyle meydana gelen toplam ikinci mertebe P-delta etkisi
MCAP = aMnt + bMlt
burada;
MCAP = Gerekli eilme tasarm kapasitesi
Mnt = erevede dm noktas telemesi olmad farz edildii (rnein,

ekil A-1 de ekil deitirmesiyle ilikili olan) durumda
elemana gerekli eilme kapasitesi
Mlt = Sadece erevenin yanal telemesinden meydana gelen (rnein,

ekil A-1 de ekil deitirmesiyle ilikili olan) elemana gerekli
eilme kapasitesi
a = Mnt nin boyutsuz arpan
b = Mlt nin boyutsuz arpan (program tarafndan 1 e eit kabul edilir;

aadaki yazya baknz)
Program betonarme eveve boyutlamasn yaparken, b arpannn 1 e eit

olduunu kabul eder ve a arpann hesaplar. b = 1 alnmas, daha once tarif
edildii gibi P-Delta etkilerinin analizde dikkate alnm olundununu varsayar.
Bu nedenle, genelde, betonarme ereve boyutlamas yaplrken, programda
analiz altrlmadan nce P-Delta etkileri gz nne alnmaldr.
EK-B
Elemanlarn Mesnetlenmemi Boylar ve

K-arpanlarnn Hesab
Mesnetlenmemi kolon boylar kolon narinlik etkilerinin hesab iin gereklidir. Program
otomatik olarak ubuk nesnesi boyunun bir kesri olarak tarif edilen mesnetlenmemi boy
oranlarn bulur, Bu oranlar ubuk nesnesi boylaryla arpldnda elemanlarn
mesnetlenmemi uzunlarn verir. Bu oranlar istenildiinde kullanc tarafndan dzeltme
seenekleri kullanlarak ayn zamanda eleman esasnda da deitirilebilir.
Dikkate alnan iki adet mesnetlenmemi boy vardr. Bunlar ekil B-1 de grnen l33 ve
l22 dir. Bunlar elemann ilgili dorultudaki mesnet noktalar arasndaki boylardr. l33
boyu 3-3 ekseni (ana eksen) dorultusundaki burkulma ile, l22 ise 2-2 ekseni (tali eksen)
dorultusundaki burkulma ile ilikilidir.
Elemanlarn l22 ve l33 deerlerinin belirlenmesinde program yapnn bu boylara etkisi
olan, elemanlarn balantlar, diyafram bamllklar mesnet noktalar gibi, eitli
ynlerini dikkate alr. Program otomatik olarak eleman mesnet noktalarn yerletirir ve
ilgili mesnetlenmemi boylar hesaplar.
Bir ubuk nesnesinin program tarafndan hesaplanan mesnetlenmemi boyunun, o
elemann kendi boyundan byk olmas mmkndr. rnein, erevede bir kolon bir
kat seviyesinde sadece bir dorultuda kirile balanyor olsun, fakat dier dorultuda
balanmasn. Bu durumda kolonun sadece bir dorultuda kat seviyesinde mesnetlendii
dnlr ve dier dorultuda mesnetlenmemi boy kat yksekliinden fazla olacaktr.
ekil B-1
Eilme Eksenleri ve Mesnetlenmemi Boylar
EK-C
Betonarme ereve Boyutlandrma Tercihleri
Betonarme eeve boyutlandrma tercihleri tm betonarme ubuk elemanlara uygulanan

genel atamalardr. Boyutlandrma tercihleri gzden geirilmeli ve gerekirse n tanml
deerler boyutlandrma ileminden nce deitirilmelidir. Aadaki tablo ACI 318-08
kullanmna zel boyutlandrma tercihlerini listelemektedir; tm standartlar iin ortak
olan tercihler bu listeye dahil edilmemitir. Bu bilgilerin bazlar TS 500 e uygun
olmayabilir ve sadece bilgi iin buraya alnmtr.
Tablo C-1: Tercihler

Olas n Tanml
Madde Tanm
Deerler Deer
Tasarm Yk Kombinezonlar Seimi:
Bu ya Zarflar , Adm-adm , Son adm,
Tm zarflar veya Tm adm-adm ,
ok deerli durumlarda (Zaman alan,
Tm Zarflar, Nonlineer statik veya ok adml statik)
Adm Adm iin sonularn nasl dikkate alndna
ok Sayda Tepki Son Adm baldr. Eer bir boyutlandrma yk
Tm Zarflar Zarflar
Durumu Tasarm kombinezonunun ierisinden birden
Tm Adm Adm fazla zaman alan yk durumu varsa, bu
boyutlandrma yk kombinezonu
buradaki seenekten bamsz olarak
zaman alan nonlineer statik veya ok
adml statik analizi zarf olarak
boyutlandrlr.
360 derecelik etkileim yzeyi

oluturmak iin kullanlan eit aralkl
4 n katlar
Etkileim Erisi 24 etkileim erisi says (bu 4 n kat
4
Says olmaldr). Bu madde iin 24
nerilmektedir.
Herhangi bir tek Betonarme bir erevede bir eri

Say say 11 tanmlamada kullanlan nokta says; tek
5 say olmal.
Boyutlandrmada minimum eksantiriste

Min. Dmerkezlii
Hayr, Evet Evet (dmerkezlik) dikkate alnacaksa bunu
Dikkate Al
belirtmede kullanlan seenek.
Deprem blgesine gre detaylama iin

Sismik 1, 2, 3, 4. blge Zone 4
deiir.
Gamma (Donat) >0 1.15 Donat iin Malzeme Katsays
Gamma (Beton) >0 1.5 Beton iin Malzeme Katsays
Gamma (Beton Beton Kesme Dayanm iin Malzeme

Kesmesi)
>0 1.25
Katsays
Hareketli yk ablonu katlm katsays,

kiriin basit mesnetlenmi olduunu
kabul ederek , hareketli yk katlm
Hareketli Yk katsays (PLF) ile arparak pozitif
ablonu Katlm 0 0.75 hareketli yk momentlerinin hesab iin
Katsays kullanr. Bu seenek ubuk elemanlara
snrl katlm ablonu yk uygulama
olana salar. Bu seenei
kullanmamak iin sfr giriniz.
Bu deerden az yada eit olan gerilme

Kullanm Katsay
>0 0.95 oranlarnn kabul edilebilir seviyede
Limiti
olduklar dnlr.
EK-D
Betonarme ereve Parametre Deerlerinin

Dzeltmeleri (Overwrites)
Betonarme ereve boyutlandrma dzeltmeleri sadece atandklar elemanlar etkileyen

basit atamalardr. Tablo D-1 TS500-2000 iin betonarme ereve boyutlandrma
dzeltmelerini listelemektedir. Tm dzeltme maddeleri iin n tanml deerler
tanmlanmtr. Bu nedenle dzeltmelerde herhangi bir deiiklik gerekmemektedir.
Ancak n tanml deerlerin gzden geirilerek kabul edilebilir olduundan emin
olunmaldr. Dzeltme maddelerinde deiiklik yapldnda program deiiklikleri
sadece zel olarak atanlan elemanlarda uygular.
Tablo D-1 Dzeltmeleri

Olas n Tanml
Madde Tanm
Deerler Deer
Tanmlanm Seilen ubuk nesnesi iin boyutlandrma kesiti.
Mevcut Boyutlandrma Analiz
Kesiti herhangi bir kesiti
betonarme kesit
Azaltlm hareketli yk; Azaltlabilecek hareketli ykler ubuk
elemanlarnda azaltlm hareketli yk etkisini hesaplamak
Hareketli Yk Azaltma iin bu katsay ile arplr. Bu deer 0 olarak verilirse katsay
0 Hesaplanr
Katsays program tarafndan hesaplanr.
ubuk elemann ana ekseni ynnde tutulmam uzunluk

Mesnetlenmemi arpan. Bu katsay, ubuk toplam boyunun bir kesri olarak
Burkulma Boyu Oran 0 Hesaplanr belirlenir. Bu deer ile tutulmam boy arpldnda
Ana eksen Dorultusu burkulma boyu tayin edilir. Bu deer 0 olarak verilirse
burkulma boylar program tarafndan hesaplanr.
ubuk elemann ana ekseni ynnde tutulmam uzunluk

arpan. Bu deer ile tutulmam boy arpldnda burkulma
Mesnetlenmemi Boy boyu tayin edilir. Bu deer 0 olarak verilirse bu deer
Oran Tali eksen 0 Hesaplanr program tarafndan hesaplanr. Bu katsay ayn zamanda
dorultusu yatay ynde burulmal burkulma boyu hesab iin de
kullanlr.
Etkin burkulma boyu ubuk eleman ana ekseni znnde etkin burkulma boyu
katsays katsays. Bu katsay ubuk uzunluunun bir kesri olarak
>0 Hesaplanr
(k Ana eksen verilir.
dorultusu)
Etkin burkulma boyu ubuk eleman ana ekseni znnde etkin burkulma boyu
katsays katsays. Bu katsay ubuk uzunluunun bir kesri olarak
>0 Hesaplanr
(k Tali eksen verilir.
dorultusu)
Yanal deitirmesiz ubuk eleman ana ekseni dorultusunda yanal deitirmesiz
Moment Katsays >0 Hesaplanr moment bytmesi
(Bns Ana eksen)
Yanal deitirmesiz ubuk eleman tali ekseni dorultusunda yanal deitirmesiz
(Bns Tali eksen)
Yanal deitirmeli ubuk eleman ana ekseni dorultusunda yanal deitirmeli
(Bns Ana eksen)
Yanal deitirmeli ubuk eleman tali ekseni dorultusunda yanal deitirmeli
(Bns Tali eksen)
EK-E
Hata Mesajlar ve Uyarlar
Tablo E-1 de betonarme hata mesajlar ve uyarlaryla ilgili tam bir liste
sunulmaktadr.
Tablo E-1 Hata Mesajlar

Hata
Tanm
Numaras
1 Kirite betonun basnta tkenmesi Beam concrete compression failure
Gerekli donat izin verilen maksimum donat Reinforcing required exceeds maximum allowed
2
orann amakta
3 Kesme kuvveti gerilmesi izin verileni amakta Shear stress exceeds maximum allowed
4 Kolon tasarm momenti hesaplanamyor Column design moments cannot be calculated
arpanlarla arttrlm kolon eksenel ykleri Column factored axial load exceeds Euler Force
5
Euler kuvvetini amakta
Gerekli kolon beton alan st snr amakta Required column concrete area exceeds maxi-
6
mum
Kesme boyutlandrmas iin eilme kapasitesi Flexural capacity could not be calculated for
7
hesaplanamyor shear design
Betonarme kolon un zerine betonarme Concrete column supports non-concrete

8
olmayan kiri/kolon saplanyor! beam/column
k L/r > 115 , zeta_ 2 < 0 , eta < 1.0 k L/r > 115 , zeta_ 2 < 0 , eta < 1.0
9
(GB50010 7.3.10) (GB50010 7.3.10)
10 Kolon kesitinde P-M-M kapasite am Column is overstressed for P-M-M
Kolonun eksenel basn kapasitesi almakta Axial compressive capacity for concrete ex-
11
(TBM 6.4.2) ceeded (TBM 6.4.2)
12 Kiri kolona dmerkez saplanmakta (11.6.3) Beam frames into column eccentrically (11.6.3)
13 Burulma st snr amakta Torsion exceeds maximum allowed
14 Salanan donat gerekli olandan az Reinforcing provided is below minimum required
15 Verilen donat st snrdan fazla Reinforcing provided exceeds maximum allowed
Verilen ekme donats gerekli minimumdan az Tension reinforcing provided is below minimum
16
required
Hata
Tanm
Numaras
17 k L/r > 30 (GB 7.3.10) k L/r > 30 (GB 7.3.10)
Kolon snek deil. Kiri/kolon kapasite oranna The column is not ductile. Beam/column capac-
21
gerek yok. ity ratio is not needed.
Yk sismik yk deil. Kiri/kolon kapasite The load is not seismic. Beam/column capacity
22
oranna gerek yok. ratio is not needed.
Kolonun zerinde kiri yok. Kiri/kolon kapasite There is no beam on top of column.
23
oranna gerek yok. Beam/column capacity ratio is not needed.
Kolonun zerinde en az bir kiri betonarme At least one beam on top of column is not of
24 deil. Kiri/kolon kapasite oran hesaplanmad. concrete. Beam/column capacity ratio is not
calculated.
stteki kolon betonarme deil. Kiri/kolon The column on top is not concrete.
25
kapasite oran hesaplanmad. Beam/column capacity ratio is not calculated.
Kontrol noktas kolonun zerinde deil. The station is not at the top of the column.
26
Kiri/kolon kapasite oranna gerek yok. Beam/column capacity ratio is not needed.
Kolon snek deil. Birleim Blgesi kesme oran The column is not ductile. Joint shear ratio is not
27
gerekmez. needed.
Yk sismik deil. Birleim Blgesi kesme oran The load is not seismic. Joint shear ratio is not
28
gerekmez. needed.
Kolon zerinde kiri yok. Birleim Blgesi There is no beam on top of column. Joint shear
29
kesme oran gerekmez. ratio is not needed.
Kolon zerinde en az bir kiri betoarme olmal. At least one beam on top of column is not con-
30
Birleim Blgesi kesme oran gerekmez. crete. Joint shear ratio is not calculated.
stteki kolon betonarme deil. Birleim Blgesi The column on top is not concrete. Joint shear
31
kesme oran gerekmez. ratio is not needed.
Kontrol noktas kolon zerinde deil. Birleim The station is not at the top of the column. Joint
32
Blgesi kesme oran gerekmez. shear ratio is not needed.
33 Kiri-Kolon kapasite oran snr amtr. Beam/column capacity ratio exceeds limit.
34 Birleim Blgesi kesme oran snr amtr. Joint shear ratio exceeds limit.
35 Kapasite oran snr amtr. Capacity ratio exceeds limit.
Birleim Blgesi etrafndaki tm kolonlar All beams around the joint have not been de-
36 boyutlandrlmam. Kiri/kolon kapasite oran signed. Beam/column capacity ratio is not cal-
hesaplanmad. culated.
En az bir kiri birleim blgesine bal olmal. At least one beam around the joint has failed.
37
Kiri/kolon kapasite oran hesaplanmad. Beam/column capacity ratio is not calculated.
Birleim Blgesi zerindeki kolon The column above the joint has not been de-
38 boyutlandrlmam. Kiri/kolon kapasite oran signed. Beam/column capacity ratio is not cal-
hesaplanmad. culated.
Hata
Tanm
Numaras
Birleim Blgesi zerinde kolon yok. Kiri/kolon The column above the joint has failed.
39
kapasite oran hesaplanmad. Beam/column capacity ratio is not calculated.
Birleim Blgesi etrafndaki tm kiriler All beams around the joint have not been de-
40 boyutlandrlmam. Kiri/kolon kapasite oran signed. Joint shear ratio is not calculated.
hesaplanmad.
Birleim Blgesina bal en az bir kiri At least one beam around the joint has failed.
41 bulunmal. Kiri/kolon kapasite oran Joint shear ratio is not calculated.
hesaplanmad.
Birleim Blgesi zerindeki kolon The column above the joint has not been de-
42 boyutlandrlmam. Birleim Blgesi kesme signed. Joint shear ratio is not calculated.
oran hesaplanmad.
Birleim Blgesi zerindeki kolon yok. Birleim The column above the joint has failed. Joint
43
Blgesi kesme oran hesaplanmad. shear ratio is not calculated.
Kesme kuvvetinden retilen kayma gerilmesi Shear stress due to shear force and torsion to-
45 ve burulma gerilmesi birlikte izin verilen gether exceeds maximum allowed.
maksimum deeri ayor.
Contents
Kaynaka
TS 500. Requirements for Design and Construction of Reinforced Concrete Structures

(TS 500-2000), Turkish Standard Institute, Necatibey Street No. 112, Bakanlklar,
Ankara.
Specification for Buildings, Structures to be Built in Seismic Areas (EDP 2007),
Official Gazette No. 26454 and 26511, Ministry of Public Works and Settlement,
Government of Republic of Turkey.
CSI, 2008b. CSI Analysis Reference Manual, Computers and Structures, Inc., Berke-
ley, California.
White, D. W. and J. F. Hajjar, 1991. Application of Second-Order Elastic Analysis in
LRFD: Research to Practice, Engineering Journal, American Institute of Steel
Construction, Inc., Vol. 28, No. 4.

SAP2000 v15.1 TS500 TDY Türkçe Kullanma Kılavuzu PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

SAP2000 v15.1 TS500 TDY Türkçe Kullanma Kılavuzu PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

COMPUTERS &

ISO SAP093011M26 Rev. 0 Version 15 - Oct. 2011

SAP2000, ETABS, SAFE programlarnn ve yazl belgelerinin evrensel sahiplik haklar

Trkiye ve Almanya Ana Datm:

COMPUTERS & ENGINEERING

Tel: 0049 6406 73667

Bu kullanma klavuzunun internetten indirme adresi:

Program, betonarme erevelerin boyutlamas iin ok pratik bir aratr. Programn

Kullanc, programn temel varsaymlarn aka anlamal ve programn oluturduu

1.2 nerilen Okuma ekli

2. BLM Boyutlama ncelikleri 9

2.2 Boyutlama ve Kesit Kontrol Noktalar

2.3 Kiri ve Kolonlarn Tannmas

2.4 Kirilerin Boyutlamas

2.5 Kolonlarn Boyutlamas

2.6 Kiri-Kolon Birleim Blgelerinin Tasarm

2.8 Elemanlarn Mesnetlenmemi Boylar

2.9 Veri Birimlerinin Seimi

3. BLM Boyutlama Sreci 15

3.2 Boyutlama Yk Kombinezonlar 18

3.3 Malzeme Dayanm Snrlar 19

3.4 Hesap Dayanmlar 19

3.5 Kolon Boyutlamas 19

3.5.1 ki Eksenli Karlkl Etki Yzeylerinin Oluturulmas 20

3.6 Kiri Boyutlamas 33

3.6.1 Kiriin Eilme Donats Hesab 33

3.7 Kiri-Kolon Birleim Blgesi Hesab 48

3.7.1 Panel Blgesinde Kesme Kuvvetinin Belirlenmesi 48

4. BLM Boyutlama ktlar 51

4.2 Boyutlama ktlarnn Grafik Grntlenmesi 53

4.2.1 Veri ve ktlar 53

4.3 Boyutlama ktlarnn Tablo Gsterimi 55

4.4 zel Eleman Bilgileri 56

4.4.1 Etkileimli Betonarme ereve Boyutlama 58

4.5 Hata Mesajlar ve Uyarlar 58

EK - A kinci Mertebe ve P-Delta etkileri 59

Betonarme yaplarn boyutlamas program ile btnlemitir. Boyutlama srecinin

Yap modellenmi ve program tarafndan analiz edilmise, kullancnn setii art-

Boyutlamada kullanc tarafndan tanmlanan yk kombinezonlar esas alnr. Bununla

Kolonlarn boyutlamasnda, program gerekli boyuna donaty ve kesme kuvveti do-

ki eksenli kolon kapasitesi kontrolu, tutarl, boyutlu karlkl etki yzeylerinin

Tm Kiri-Kolon birleimleri mevcut kesme kuvvetlerine gre incelenirler.

zel moment karlayc (Sneklik dzeyi yksek) erevelerde, kolonlarn, kirilerin

Sonularn sunuluu ak ve zdr. k bilgileri mhendise, elemann gerilme snr-

1.2 nerilen Okuma ekli

Programn test edilmesi srasnda, el hesaplaryla SAP2000 v15.1 betonarme donat

Bu elkitab yazlrken, kullancnn genelde betonarme hesab konusunda yeterli

2.1 Boyutlama Yk Kombinezonlar

Boyutlama yk kombinezonlar yapnn boyutlama hesab ya da kesit kontrolnde gerekli

Bu hazr olan (default) yk kombinezonlar, kullanc istedii takdirde ya da betonarme

arpanlarla artrlm yklerde hareketli ykn payn azaltmak iin, hareketli yk

Kullanc, hareket eden yk ya da zaman tanm alannda hesap yntemi sonularnn

2.2 Boyutlama ve Kesit Kontrol Noktalar

TS 500-2000 ile hesap yaparken kiri-kolon birleim blgeleri, kolonlarn en u nokta-

2.3 Kiri ve Kolonlarn Tannmas

2.5 Kolonlarn Boyutlamas

Sadece birleim blgesinin altnda kolon bulunuyorsa bu nokta hesaplanr. Birleim

Panel blgesinin hesap gerilmesinin belirlenmesi

Birleimin etkin alannn hesab

Panel blgesinin gerilmesinin kontrolu

Birleim blgesi hesab 3. Blmde aklanmtr.

2.7 P-Delta Etkileri

Program kullanclar, nceden hazr olan (default) zmlemede Programn P- etkileri