MMR ke es wi ah Caisenn posiak: Fevene boos OS ages dozwalali na ekspresie nit Japoriczycy. Kulturowe réinice ujawnily sig réwniez ‘w tendencji do ostabiania ekspres}i emoe}i oraz uzupelniania ckspres}i negatyw- hnych emocii wymuszonym usmiechem, najwyrazniejszych u Japoniczykow. 73, Regulacja i kontrolowanie emocji AW tontleach spoleeych mamy esto do caynenla konica ha nova ake stand emogonalych, cgi negatywnye,takich ak tonne waged na nomy Klturowe ost wore zachowat 2vigzane 7am steamy Ono bydga rela zalenote | pollo wobec inns np ‘eeladgy woes ola, baie powsraynya io ueianianiezadowo- Ten ay tower feb ste nie asked Navy nawet ell ana, Minpouen me sole por na kazanipoghrdy cry gniew uczio ale seats lw tenapond achowae. Okayama st lege vr ayeying ola meyer, podobne jak nanifestace inne cara slabos adore pana deo cey tw jakimstopi dana emocabqdze raion, jet aenarnowane eroej sce czy, obok RaRUy waany Jet roa Shuywan)emoe ora tac spotcana (Matsumoto in 208) TTanovant elope dswindranjch emo, gt oleae mane Bon troll cnojnatng naltyegdiievakuslytpopyda do sere) kalegc Mahan oglu emo ros 1998) Obs ona rey proces a po- maar onl xlowiek tar sie Swidomie wplyaé na swoje emocje zle- rood od ollie! ~ na eibiante lb wamenane zarowno w prypadk re poyty way: jak ngatywnyeh roe ews moo. ray pomocy Kyehjdnosth wp wap ate emo sini ors dy sy oj, oa w ai spoat te emoce datwiaezj | wyatt Ferengi 27) ego eaniem procey regula emoch mga by automaye nek konolowane, Gado hb newadame roblem regula emoc} byt podejmowany w rt post traci ozvo- jupayholoako mask! Poceatkowopojt sie konepefpsyeheanltyans Pda de totnym eementem ly sposshyreduowanta | poy wan st Frans Cowen neg, pape em, praedewzyth kt rma do pryeholgt ple mechan oronnych, zl iti WP proceso eracansanych or cla sed Ika nerrcowege. Misty one Charan dorozych gyblegow’ na duisa mete nepeystosowawezych. WP tice pene mechanizmdw abronnychopsanyh pace Feud, olga ania ae vad! tree tire byl de Iku, Powodowalo to, #€ art nc mat weld w tty shojo problems, x pewnych cz po posts mre ew sble spray. Wyparle nie rozwigzywalo problems nerwicowe ep omdowneene 159 powodowao jednie psbyce se prays emo eka. Feud go kontymuto "ay (Fred, 1946) opis sereg mechanizmw abonnyehsSzngeych form, ale majacych jeden cel ~ pozbycie sig Igku nerwicowego. Weszly one na stale do ‘tin podstawowyeh poe paychologlinicng 5 stosowane do opie, sia zaburze (Vln, 1977), Mechanieny tes nlewaplieedng 2 woopeh form egal emo) chock needy, od nie lat szsédviesgtych XX wi, glownie 2a spraa Richard La ‘aru (1966), oj se pote radzena soe suesem png) W pe wieistve do meckanizméw obromych byy to swiadomie elowo povejno wane rae jednostke wyatt umiecajce do prvezwyeiiena sens, Dusbna te mialy rdnordnycharakter, np. ses wywolany honk »szlen og! spowodowa dlalaniapolegygce na pribachwplyniea na seta, nepojcih Gay talagsizenia spor pstulivanks pomocyu hleg allo lenis tor tan eter cay nica poprawhanamopoceaca va pomocy atte i relasac ub weve fiycenyeh, Lazarus Flan (1980) avroct uo ze te coumate dzalania moge spenig dviezasanicee funk toovinene Problema bedgcego zrédlem ates ib zedulowanienegatywnych emcelcaon igang W tm rugi preypck may do ceyninla x pewn or po cet regula emo. Baania proces adzenla sbi 1 serom rorciory se pspholol bardzo szeroko (Zldnen Ende, 1990) stcnginiew eben paycholoi nro Zaowno mechanizmy abronne jak cadzenie sobie ester, maj cho ‘akter regula emoo ale nie motna ich 2 nig calkowileutsaamise yeh se. ofc regu moc ma scary akitseiacemowy Itai ee form, obsimuae ednoceenle seg proces | dala o nny ehaaktene o wie ile mechanizmy obronne moinaw clos! wlgere jako podgeoe do proces regula emoch to radzeniesobie ae stesem ns oboe one ‘Wie ake dla, kre nes repulowariem emacs np. pdby nsoioeala oblma, try powoduje tres, Gross (1998 zaproponewal aby ata cpl | ategori regula aektu wyodrginic:requlaceemocl, replace nastou tmechanizmy obonnelradzente seer seem, Jel wmystoimy sabe, te w spojenin ma emocjetrzca urgld nle Uk doswanerenis le cyan poole estates oe ea drei ake frmyregulrh mosh ow oddly na karly ssn cl tow Uwzleia to model regula emo zapoponovany prez Cows 1998, Patz amb 35). Wyden on try ode proces osha et ie wrwalywania emod ort mode ech emocjonalnych, Sco eee Stun, mow tue, manlpulanteuvagg oraz mot ikage poms a, Praykiadem selec tun moe bye wybante ake dog do das ay160 Pats rtaapecohe pe a x nie spotkaé sqsinda nudziarza, od ktdrego towarzystoacigdko sig uwolni. Many tu do czynienia 7 dzialaniem o charakterze preweneyinyi, staramy sig zawezasy tunikngé antyeypowane), negatywne) emocji. Modyfikacja sytuacji moze polegad na znalezienit alternatywne) formy udzialu w spotkenia, na ktére nie mozerny dotrzeé, np. poprzez. negocjace telefoniczne. Daialanie takie odpoviada tadzeniy sobie ze stresem przez rozwigzanie problemu, Manipulowanie uwagy moze mieé postaé dystrakeji, czyli skierowania uwagi na nieemocjonalne aspekty sytuacj, np. lektura czasopism w poczekalni u dentysty albo koncentracji, kiedy angazu jemy sig intensywnie w prace lub trening sportowy, aby zredukowaé negatywne napigcie emocjonalne. Gross zalicza do tej kategorii réwnie? ruminacje, cli ror pamigtywanie praykrych doswiadczes, chociaz prowadzi to do podtrzymania ne gatywnych emoeii, jest wige racze} symptomem patologi, czesto obserwowanym w depresji. Modyfikacja poznawcra, polega na reinterpretacji, mani oceny sy- tuacfi wywolujgce) negatywne emocje. Mozemy na przyktad wznad. Ze nasze ni powodzenie w staraniach o awans w pracy ma swoje dobre strony, bo unikniemy stresu kadry zarzadzajace)albo, Ze tak naprawde nie zalezy nam na tym awansie. Licane formy modyfikacji poznawcze) sq identyfikowane przez psychotogéw jako niiekorzystne w dludsze} perspektywie mechanizmy obronne, typu racjonaliza niebezpieczn ja exy zaprzectanie, Psychologoure zdrowia zaobserwowali tl tendencje polegajacy na zapraeceaniu chorobie, kt6ra powoduje zaniechanie 7a chowah prozdrowotnych u ossb chorych na serce (Sheridan, Radmacher, 1998) deugia| ednak strony Taylor opissladzialania pacjentow onkologicenych,pole- taiace na porownywaniu si z osobami bedacymi w gorsze sytuaci jako przyno- 23ce koczyscichorym poprzer poprawe samopocaucia (Taylor, 1983). “Te formy regulactemocji, kt6re oddziatujg na etapie generowania emoci $2 trudne do oddzielenia od proceséw powstawania emog)i zaréwno na poziomie teoretyeany, jak empieyezym Gross, 198). Cay reinterpretaca emo ace sytuaci jest regulacig generowane) wlasnie emochi czy jest wplywaniem na Jhspomstataemoce?Trudno na to ptyaneednomnacanie cowed Potob ne pytanie motina sformulowaé w odniesieniu do manipulacji uwaga albo mody- fikactsytuacji. Wydae sg, tylko w preypadku seleket sytuacyi moemy mé- wie o wplywaniu na proces generowania emocji, poniewat dzialania te wynilat “ antyeypowania doswiadczenia okreslonych emocj. NiektOrzy teoretycy MP Frida (1986) czy Tomkins (1984), uwazaja, 2 regulacja emocj est nieodiacznym skladnikiem procest emocjonalnego. ‘Modulacja reakcji emocjonalnych polega na wplywanix na firjlogicans prretyciowe lub behawioralne formy tych reakcjt i jest tego typu dziataniem, tw Ktdrym emocja zostala juz wywolana, a jednostka prdbuje w jakis sposob “zmodyfikowaé jej praejawy. Maite jest w tym przypadku stosowanie érodkéw Ppionomneenn 16) farmakologicanych, co jest konieczne w leczeniu niekt6rych zaburzeit emocjo- nalnych, ale bywa te. stosowane doradnie w tructnych momentach zyciowych, Podobne diatanie, ale bez skutk6w ubocznych, ma relaksacja, wiczenia fizyczne “_c1y inne formy treningu zorientowanego na emocje, np. biofeedback. Powszech. nie stosowane sq w tym celu uaywki, przede wszystkim alkohol, ale takze papie- rosy. Alkohol nie tylko obniza nieprzyjemne napigcie emocjonalne czy Iek, ale povrodluje réwnie? podwyészenie nastroju, Niektore osoby redukuja negatywne temocje przex. nadmierne jedzenie, Swego rodzaju paradoksem jest to, Ze jedeli kazda normalna forma aktywnosc, jak: zakupy, jedzenie, sprztanie, trening fi- zycany czy kontakty towarzyskie, staje sig zbyt dominujaca, a cztowiek angazuje sig w nig nieproporcjonalnie moeno, to w wigkszosci przypadkow jest forma re- gla emocji, majgca na celu gléwnie uwolnienie sig od Igku, sascn some |_| oo _ swat |} omy Ll l REGUACIAEUOCHSEROWANA RACE PoPREEDELAE seautacntnocn ‘SREROWANA ctv ‘eroconnne Fysonek 7 Nel proces equ en apoponomay pre Gross fpr. na pds. Gs, 1938) Powszechne, zaréwno wéréd psychologéw jak i zwryklych luda jest row! Preekonanie, 4e opowiedzenie drugie) asobie o praykrych praezyciach praynosi Lge, W trakcie psychoterapii czesto mamy do,ezynienia 2 takim efektem — opo- wiadajge o swoim problemie, prze2yciach i refleksjach, pacjent rozlacowuje stan Przykrego napigcia, co sprzyja postepowi terapii. Podobne skutki przynosi sto- Sowana przez niektorych terapeutow procedura zwana ekspresyjnym pisaniem. Pacjent jest proszony o zapisywanie wszelkich mysli i uczué dotyezacych trud- ‘ych emocjonalnie 2darzes oraz catego ich kontekstu przez kilka dni, Zacheca sig 89 do wyrazania swoich uczué i mysli na piSmie w spos6b calkowicie swobodny,162 botnets hewn shen 8 Fatueonoe 163 ber ograniczess formalnych, treciowych exy gramatycenych. Badania Gorn, Szésta: maskowanie ~ ujawnienie jedynie usmiechu, aby ukryé prawdziwie Rude i Pennebakera (2006) pokazaly e ekspresyjne pisanie obniza poziom symp. | odezuvvang, negatywng emocie tomaw depresyjnych i ruminacjiu student6w. W praypadku opowiadania sow: Motemy sobie latwo wyobrazié wystepawanie tych form w naturalnych wae rmikorzystnyefekt nie musi byé trwaly. Wyniki niedawno przeprowadzonegoeks. |) runkach. Lekarz w kontakcie z powaénie chorym pacjentem bedze stosowal ost perymenta, w ktérym pordwnywano poziom negatywnych emocj u os6b, Kére PE bianie albo neutralizowanie, politycy na ofjalnych urocaystosciach pogracho. mmialy motliwoéé dokladnego zrelacjonowania przykrego prze2ycla | os6b, ktée swych bed chetnie wzmacnia¢ sw6j smutek cay praygnebienie, a podwladny, kéry nie mialy taki modliwosei, wskazuja 2 subicktywnie ocenianej korzySei 2 mot. dowiaduje sig od szefa 0 odmowie podwyiki, zastosuje maskowanie albo fago Tiwoiei opowiedzenta nie towarzyszyly trwalsze oznaki poprawy stanu emacj- dzenie swojego gniewu. Klasyfikacja Ekmana i Friesena znalazla potwierdzenie nalnego (Zech, Rime, 2005). enpirycene w analizach czynnikowych przeprowadzonych przez Matsumoto Szezeg6ing fring modulowania reakejemocjonalnych jst kontrolowaniemi- { wspétpracownikow (2005) w badaniach regul okazywania emocj w réznych imicane ekspresjiemoci. Psychologowie zwrécil wag, Ze ekspresja emocjipelni ff kulturach, Stwierdzono w nich r6wnie, 2e zdecydowanie dominujgca forma tet funkejeregulacyjne, wplywajge zwrotnie na doswiadczana emoce. Zawisko Jontroli ekspresji mimicznej u os6b badanych bylo neutralizovea to byl inspiracja wiela bada testujacych tak zang hipoteze mimicznego sprg- Jenin nerotnego Uacial feedback) (Izard, 1990). W nlektoryeh eksperymentach f_Podsumowante \wykazano, Ze wymuszona instrukejg ekspresja mimiczna emocji powodowala Ekspresja jest istotnym skladnikiem procesu. emocjonalnego, obejmuje mi Uubadanych lekkie doswiadvenie tej emocji chociag efekt ten nie byt duty (Mat. J mike, pantomimikg oraz glos. Podstawowa funkeja ekspresiipolega na kom, ‘sumoto, 1987; Izard, 1990). Dobrym praykladem moga byé wyniki cksperymenta nikowaniut doswiadezanych standw emocjonalnych innym, co pelni wang to Stracka, Martina i Steppera (1988) (rozdz. 4), w ktérym osoby badane trzymaly lew dyciu spolecznym. Ekspresja emocii jest zatem swojego rodzaj jzykiem, oléwek w zebach, co powodyje zmiany w ukladzie migSni twarzy postobne do pierwotnym f uniwersalnym, wystgpuje u niemovlat i zwierzat, au doroslych ‘usmiechu, a tym samym popeawia nasteé}. Wystepowanie takiego efekta stwa Stanowi waiine uzupelnienie komunikatéw stownych, decydujac o tym, czy bed ‘ra modliwosei terapeutycene w preypadku zaburzes emocjonalnych, choca jak oebrane jako autentycrne vwynika z analiz Izarda (1990), jak na razie nie udato sig w sposdb jednoznacany Psychologowie poswigcilinajwigcej uwagi mimiczne| ekspresiemocjia przed ‘wykazaé korzystnych efekt6w terapeutycanych tego typu oddziatywas, Iniotem dyskusfi est po pierwsze kwesta specyficenosci ekspresia wig tego, czy ‘Opisane przez Eksnitaj Friesena reguly okazywania emocii réwnied nal Pooecregéluya enucjom oddpowiada okreslony, ten sam wzorzee ekspresi, po do domeny regulagjiemoe)i chocijako spotecnie uksztaltowaria wiedza 0 73 druge universalnosci kulturowe,a wige ptanie, czy ekspresa okreslone) emo, sadach ujawniania emocji, nie 5q sensu strite forma takiejregulacj. Natomiast p gniewu czy stcachu jest taka sama w réénych kulturach. W Swietle obecne} samo okazywanie mimiczne emoc lub powstrzymywanie sig od niego w okre- J wiedzy epartej na wynikach lcanych badai mona powiedzié, ie praevela po, lonych sytuacjac jest forma regulacjiemocji, Powstrzymanie ekspresi ni et thd o specyficznosci i uniwersalnosc kulturowe| ekspresji mimicane). W drug) jecinakjedynym sposobem w tym praypadku. ‘eesttrozsttzygnigcie utatwila modliwosé badania ludzi z odleglych, egzotyez- Ekman i Friesen (1975) wyodrgbnili szeSé modliwych form kontrolowania sych kultur niemajacych dadnejstycznoscz nasza cywilizaca mimicene)ekspresii emocj : Pierwsza:ujawniente emocii ber Zadnych ogranicze. _, _ Wepdtczesne badania ekspresji mimicane| wykorzystuja precyzyine techni Druga: ostahianie ~ wjawnienie, ale z mniejszg intensywmnosci ' tejestrowania 1 Kodowania ruchéw twarzy, co pozwala identyfikovae stany aria waniantania pation ance eras ioermp sinner sO MAM *Pechnalnywinaaials sd wyreues | atiyeed eee toteneh tae faktycane praez nas odczuwana. Presia mimiczna jest mato podatna na éwiadome kontrolowanie, a emocje uda Cowarta: neutralizowanie ~ powstraymanie sig od jakicjkolwiek eksP ane okazuja sie mieé nieco inna foreng ekspresi. W wiela wypadkach mozemy “pravdzie,2 mniejseym lub wigkszym powodzeniem, ukryé, zamaskowyé swojy ‘mocje przed innymi, ale nie uda sig nam to wobec profesjonalisty wyposazone- ‘!w precyzyjny system oceny ruchéw twarzy. ref igta: lagodzenie ~ zawiera ekspresi¢ dane emioc}i, ale razem 2. usmiechem™6A ts ekg som Beem wo regal okazywani mag kre tabywamyw tok wychowania Stn, Ser eeaP edo etn weber Engst Jaichclaiesnokclch tmotarey fi Sole sbie na okavante dwar) emo). Repay te avigzane spl pelnionymt salam spolecaryn| oraz kultaa. Modivoéc ich stosovana ale 2h naszych modi w kre hotlowania emoch ey vidamegy “pywania na o,jakiecmode si pojavi, Kiedy jak beda wyrazone, Wpravde aol te sy opraniczne popase wytepowanie univetsalnyeh c2nniky seh ema ale mony wpa diene os nie pevnyeh ofoliemosi edvracsneswojeuvage,prztormutowuje eng 2d Fas albo hamujg ekspresj mica Bardzo waznym pojeciem zwigzanym 2 ekspresja sq uwarunkowane kultus Rozdziat 8 Kontekst rozwojowy. Zmiany emogji zwiazane z wiekiem Emocje podlegaja procesom rozwoju, podobnie jak procesy poznaweze czy ™ motoryczne. O ile u niemowlecia jestesmy w stanie zaobserwowaé niewiele, sto sunkowo prostych reakeji emocjonalnych, 0 tyle u dziecka w wiek kilku lat 2nacz nie wigce} i bardzie} réznicowanych. Omawiajge rozw6j emocji u dziecka, trzeba ‘wrdcié uwage na kilka zagadnien. Po pierwsze, obserwacje wskazuja, Ze w pierw- szych trzech latach iycia dokonuje sie ogromny ro2w6j proceséw emocjonalnych, «pod onic tego okresu wystepuja u dziecka prawie wszystkie emocje obserwo- wane u coroslych (Schaffer, 2005). fesli chodzi o repertuar reakcji emocjonalnych, Isttattue sig on stosunkowo wezesnie w por6wnaniu na przyklad 2 rozwojem pro ces6w poznawczych. Dice) trwa rozwej w zakresie proceséw generowania emoc {gnlew czy lek dziecka trzyletniego ma zasadniczo inne przyceyny niz te same emo. jew nastolatka, Dlatego, méwigc 0 rozwoju emocjonalnym, trzeba dokonaé 102- ‘Sinienia pomigdzy reakcjami emocjonalnymi, czynnikami wywolujacymi oraz | rocesami regulac{i emocji Po drugie, niemodlive jest rozpatrywanie emocji matego dziecka w oderwa- niv od towarzyszacych im zachowai\ i reakeji emocjonalnych matki. Uwada sie, 4c emocje sa pierwszym jezykiem, za pomoca ktérego niemowle porozumiewa Sie 2 matka, sygnalizujac jej wlasnie w ten spos6b swoje stany i potrzeby oraz Teagujgc najej Komunikaty emocjonalne. Ten swojego rodzaju dialog emocjonal. 1 jest podstawg budowania wigzi pomigdzy dzieckiem i matka, a charakter tej thie ma znaczacy wplyw na caly dalszy rozwj, a nawet p6iniejsze dorosle Zycie (Ainsworth in, 1978; Bowlby, 1973). Rozvi6j emocjonalny przebiega w interakeji z rozwojem w innych obszarach, ‘Sczegélnie procesow poznawezych, Pewne emocje mogy pojawiaé sie dopiero Medy,kiedy uksztaltue sie poczucie wyodrgbnionego Ja, czyli okoto 18. miesigca cs (Schaffer, 2005), Emocje zwigzane ze éwiadomoscig samego siebie, takie I duma exy wstyl pojawiaa sie w drugim roku Zycia, kiedy dziecko ma juz po hice wlasnego Ja oraz prayswoito sobie elementarne standardy i zasady (Lewis, 2005) Oddzialy wanie praebiega w obydwa kierunkach — doswiadczane cxqsto