You are on page 1of 77

Proxecto Artello

Galego Lxico 1

Edicin: Carlos L. Medrano Martnez


Ilustracin: Xess Mara Arana Garca, Fernando Llorente, Daniel Montero, Bernal Prieto
Correccin: Beln Rodrguez Surez e Francisco Lestn Villar
Cuberta: Lus Vilardell Panicot
Preimpresin: MACROM

Rodeira-grupo edeb, 2006

Depsito Legal: C.2839-2006


Edicin non-venal
ndice

1. O corpo humano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

2. Os sentimentos e a personalidade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

3. A sade e a enfermidade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

4. A vestimenta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

5. A familia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

6. A vivenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

7. Os alimentos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

8. O traballo e as profesins . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

9. Os medios de transporte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

10. Os xogos e os deportes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69


Lxico

O corpo humano
Substantivos rostro [cara, face] vaxina xeonllo
A cabeza sen [tempa, vidalla] ventre [barriga] sos do esqueleto
barba tempa [vidalla, sen] virilla [ingua] cadril
barbadela [queixo] venta vulva cervical
beizo [labio] vidalla [sen, tempa] As extremidades clavcula
bigote O tronco antebrazo cccix
boca abdome anular [medianio] columna
cabelo ano axila [sobaco] costela
cairo barriga [ventre] brazo cranio
caluga [cocote, noca] cacha [ndega] calcaar [calcao] cbito
cara [face, rostro] cadeira calcao [calcaar] esterno
cella cintura [van] canela falanxe
cello colo [pescozo] cbado fmur
cocote [noca, caluga] coteno frontal
dentadura coxa malar
dente deda maxilar
enxiva dedo occipital
face [rostro, cara] empea omoplata
fazula [meixela] furabolos [ndice] parietal
fronte ndice [furabolos] peron
guecho costas [lombo] maimio [pequeno] pmulo
labio [beizo] cu maior [pai de todos] radio
lingua embigo man rtula
meixela [fazula] espiazo matapiollos [polgar] sacro
melena gorxa medianio [anular]
menia ingua [virilla] nocello
moa lombo [costas] ombreiro [ombro]
nariz mama [seo, teta] ombro [ombreiro]
noca [cocote, caluga] mamila pai de todos [maior]
ollo ndega [cacha] palma
orella noz p
padal peito pequeno [maimio] temporal
plpebra pelve perna tibia
papada [papo] pene planta trapecio
papo [papada] pescozo [colo] polgar [matapiollos] mero
patilla pube pulso vrtebra
pelo seo [mama, teta] puo rganos internos
perilla testculo sobaco [axila] apndice
pestana teta [seo, mama] sofraxe arteria
pmulo trax ua [unlla] bazo
queixo [barbadela] van [cintura] xema cerebro
Lxico
corazn gallardo/a [aposto/a, garri- rubio [roxo] asoar(se) [fungar(se)]
cordas vocais do/a] Dos ollos asubiar
diafragma garrido/a [aposto/a, gallar- azuis aterecer
do/a]
esfago castaos axeonllar(se)
gordo/a
O corpo humano

estmago claros beixar [bicar]


grande
farinxe escuros beliscar
guapo/a
fgado grandes berrar [gritar, chiar]
hbil grises
intestino delgado bicar [beixar]
intestino groso lanzal [esvelto/a] negros bocexar
medula espial louzn/ pequenos caer
meninxe magro/a [delgado/a] verdes cagar [defecar]
nervios musculoso/a
calar
ovario obeso/a
camiar
prstata plido/a
cansar(se)
pulmns pequeno/a
cheirar [ulir]
recto repoludo/a
chiar [berrar, gritar]
ril rexo/a [forte, baril, robus-
chorar
to/a, varudo/a]
traquea choscar
robusto/a [baril, rexo/a,
tero Do nariz choutar [saltar, pular]
forte, varudo/a]
vea afiado chuchar
torpe [zoupn/ona]
vescula aquilino coller [agarrar]
varudo/a [robusto/a, baril,
vexiga forte, rexo/a] chato comer
vsceras ganchudo contemplar
Adxectivos grande correr
Do corpo pequeno crecer [medrar]
alto/a recachado defecar [cagar]
ancho/a recto deitar(se)
aposto/a [garrido/a, gallar- sante descansar [repousar]
do/a] torto desvelar(se)
atractivo/a Verbos
xeitoso/a dixerir
baixo/a abrazar
zoupn/ona [torpe] dobrar
barbudo/a acariciar [acariar, agari-
zurdo durmir
baril [forte, rexo/a, robus- mar, aloumiar]
to/a, varudo/a] Do cabelo empurrar [empuxar]
acariar [acariciar, agari-
barrigudo/a abundante mar, aloumiar] empuxar [empurrar]
calvo/a castao acenar encoller(se) [anicar(se), en-
claro crequenar(se)]
corpulento/a acordar [espertar]
crecho encrequenar(se)
dbil [feble] adelgazar [enfraquecer,
[anicar(se), encoller(se)]
delgado/a [fraco/a] curto enmagrecer]
engordar
destro/a enguedellado adormecer
enmagrecer [enfraquecer,
elegante escuro afeitar
adelgazar]
enxoito/a liso agarimar [acariar, acari-
ciar, aloumiar] entrever
esqueltico/a longo erguer(se) [levantar(se)]
agarrar [coller]
esvelto/a [lanzal] louro escorregar [esvarar]
albiscar
feble [dbil] mesto esgotar(se) [cansar(se), fati-
aloumiar [acariar, acari-
feo/a moreno ciar, agarimar] gar(se)]
fermoso/a ondulado andar espelir(se) [espreguizar(se)]
forte [baril] raro anicar(se) [encreque- espertar [acordar]
fraco/a [delgado/a] rizo nar(se), encoller(se)] espreguizar(se) [espelir(se)]
friorento/a roxo [rubio] arquexar [arfar, bafexar] estarricar [estirar]

6
Lxico
estirar [estarricar] ollar [mirar] rir soprar
esvarar [escorregar] ouriar [mexar] roncar suxeitar [termar]
falar palpar tirar [turrar, puxar]
fatigar(se) [esgotar(se), palpitar [latexar] trabar [morder]
cansar(se)]

O corpo humano
patexar turrar [puxar, turrar]
fitar
percibir termar [suxeitar]
gritar [chiar, berrar]
pestanexar tocar
impar
pisar tremer
laiar(se)
latexar [palpitar] premer ventar
pular [saltar, choutar] salaiar [saloucar, xemer] ver
mascar [mastigar]
puxar [tirar, turrar] saloucar [salaiar, xemer] xacer
mastigar [mascar]
mexar [ouriar] rabuar saltar [pular, choutar] xemer [saloucar, salaiar]
mirar [ollar] raar [rascar] sentar(se)
morder [trabar] rascar [raar] sentir
observar respirar soltar

Actividades

1. Resolve estes encrucillados: o primeiro sobre as partes da man e o segundo, sobre as da cabeza.
Cada elemento dos debuxos est identificado por unha cor.

7
Actividades

2. Asgnalle o nmero adecuado a cada nome das partes do corpo sinaladas no debuxo.
O corpo humano

1
15

2 21
9 24
22
8
7 25

5 26 23
6
28
27

4
30
3 10 29 31

16 32
11 33
17
12
13 34
18

35
20

19
14

axila ..... mamila ..... coxa ..... pene ..... empea .....
noz ..... sofraxe ..... caluga ..... xeonllo ..... ingua .....
cadeira ..... calcao ..... van ..... costas ..... antebrazo .....
planta ..... ombro ..... canela ..... pulso ..... perna .....
embigo ..... ndega ..... man ..... pescozo ..... peito .....
cabeza ..... seos ..... dedas ..... vaxina ..... cbado .....
dedos ..... brazo ..... nocello ..... p ..... abdome .....

3. Clasifica estes substantivos referidos ao sentido do olfacto segundo se asocien a un olor agradable
ou a un olor desagradable.

tufo - esencia - flagrancia - fetidez - perfume


recendo - bafo - aroma - fedor - pestilencia

Olor agradable: ............................................................................................................................... .....................................

Olor desagradable: ............................................................................................................................... ............................. .

8
Actividades

O corpo humano
4. Relaciona con frechas cada verbo relacionado co sentido da vista co seu significado.
Verbo Significado
Albiscar Observar desde un lugar alto.
Contemplar Mirar de esguello e con disimulo.
Entrever Ver confusamente ou de maneira imperfecta.
Fisgar Observar con detemento e atencin.
Fitar Comezar a ver algo ao lonxe.
Outear Fixar a vista en algo.
Crea un texto breve no que introduzas, con sentido, os seis verbos anteriores.
............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

5. Indica cales destes adxectivos son sinnimos ou antnimos dos que aparecen despois.

feo - feble - torto - hbil - zoupn


dereito - gordo - forte - fraco - garrido

Sinnimo Antnimo
dbil .................... ....................

torpe .................... ....................

delgado .................... ....................

recto .................... ....................

aposto .................... ....................

Completa estas oracins cos adxectivos anteriores que convean.


El namorouse de Laura pola sa fermosura: pareceulle a moza mis .................... de toda a vila.
Xon un .................... : quixo amosarnos uns pasos de baile e caeu ao chan.
Ese rapaz ten o nariz .................... por culpa dun golpe que levou de pequeno.
Despois da gripe anda me sinto .................... . mellor que hoxe descanse na casa.
Agora creo que estou demasiado .................... : cenme case todos os pantalns.
Ese dianteiro bosimo: destaca por ser moi .................... no manexo da pelota.
Vxote moi .................... : ben se ve que ests a levantar pesas todos os das no ximnasio.

9
Actividades

6. Asocia cada verbo ao significado que lle corresponde. Formars as seis series de sinnimos.
O corpo humano

saloucar - termar - vociferar - espertar - chiar - aloumiar


suxeitar - gritar - soster - salaiar - acordar - acariciar - xemer
escorregar - acariar - agarimar - escorrer - esvarar - berrar

Lanzar sons agudos ou palabras ................ ................ ................ ................


emitidas en voz moi alta.

Dar suspiros de dor ou pena, lan- ................ ................ ................


zar queixumes.

Coller coas mans algo ou algun ................ ................ ................


para que non se mova ou non caia.

Deixar de estar durmido, sar do ................ ................


sono.

Perder o equilibrio ao desprazar- ................ ................ ................


se sobre unha superficie.

Demostrar afecto a algun pasn- ................ ................ ................ ................


dolle a man pola pel ou polo pelo.

7. Relaciona cada frase feita co seu significado.


Frases feitas Significados
A. Estar coas mans cruzadas. Estar nun grave apuro ou problema.
B. Estar nas mans de algun. Falar moito.
C. Encoller os ombros. Ter sorte.
D. Non ter ps nin cabeza. Interesarse seriamente por algo; darlle moita importancia.
E. Caer de p. Depender de algun.
F. Falar polos cbados. Non facer nada.
G. Tomar a peito. Sufrir con paciencia; resignarse.
H. Estar coa corda ao pescozo. Estar mal feito ou non ter sentido.
Crea un breve texto no que introduzas, con sentido, algunhas das expresins anteriores.
............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

10
Actividades

8. Asocia as palabras da mesma cor e despois indica cal o elemento estrao en cada serie.

enxiva mero cairo tibia

O corpo humano
rizo pube fgado obeso

pmulo crecho esterno intestino

ingua ril padal liso

Serie 1: ............................................................................................................................... .
Elemento estrao: ......................... Xustificacin: .......................................................................................................
Serie 2: ............................................................................................................................... .
Elemento estrao: ......................... Xustificacin: .......................................................................................................
Serie 3: ............................................................................................................................... .
Elemento estrao: ......................... Xustificacin: .......................................................................................................
Serie 4: ............................................................................................................................... .
Elemento estrao: ......................... Xustificacin: .......................................................................................................

9. Le este texto. Rodea cun crculo o nome das partes do corpo de don Xon que se mencionan e
sublia os fragmentos que describen cada unha. Usa unha cor distinta para cada parte.

Elisa contrame que don Xon era guapsimo, guapsimo, guapsimo, e que tia os labios as, avulta-
do o de abaixo, e o de enriba remangado nas comisuras, coma se todo o tomase a broma. Iso dballe
un aspecto desdeoso, dica Elvira, unha amiga de mia nai, ou burln, dican outras seoras, ou atre-
vido. E os ollos? Os ollos! Eran verdes, pero non coma os de Consuelito que tia os ollos de peixe mor-
to, redondos e case sen pestanas; nin coma os do mancebo da botica de don Hilario, que tia as pl-
pebras grosas e cadas. E non haba en Brtema mis ollos verdes, s os de don Xon, que os tia es-
gazados, dica Elisa, as, e estiraba os seus para as tempas. Coma os dos chinos? Non, non, non: mis
rectos e tamn as cellas...
Durante catro xoves consecutivos Elisa explicoume como era a cor dos ollos de don Xon: dun verde
intenso, igual ao do fondo da mia colcha, e cuns puntios marelos, marelos?, ou marrn claro, que
parecan charamuscas do que brillaban; e outras veces vanse negros porque as pestanas, longas e es-
pesas, facanlles sombra. [...]
Don Xon tia a pel morena porque xogaba ao ftbol cos seminaristas a pleno sol, sen sotana, en man-
gas de camisa. Dende o faiado da casa das de Lourido, subndome nunha cadeira e sacando a cabeza
pola claraboia, vase o patio do Seminario, e calquera poda comprobar que xogaba coa camisa desa-
botoada e remangada e, pese distancia, que tia pelo negro e espeso nos brazos e no peito. Por iso
estaba moreno, e porque paseaba polo campo sen a canal, a pelo, dica Elvira, e non usaba tonsura nin
era calvo coma case todos os cengos. Tia o cabelo negro, brillante e peiteado para atrs, excepto un
guecho que lle caa sobre a fronte e que el apartaba coa man, branca e estreita, mans de seorito, di-
ca Dolorias, a criada, e que xa se notaba que na vida pegara golpe con elas, a ver por que se meta
cura un home coma aquel se non era para non traballar.
Marina Mayoral, Querida amiga

11
Actividades

10. Relaciona cada castelanismo incorrecto coa forma galega adecuada.


Incorrecto Correcto
O corpo humano

paladar coteno
enca virilla
muslo enxiva
empeine pulso
mueca coxa
ingle ndega
nudillo padal
nalga empea
Escribe oracins nas que introduzas algunhas das palabras correctas anteriores.
............................................................................................................................... ...............................................................

............................................................................................................................... ...............................................................

............................................................................................................................... ...............................................................

............................................................................................................................... ...............................................................

............................................................................................................................... ...............................................................

............................................................................................................................... ...............................................................

11. Emprega as palabras desta serie para completar as frases feitas e despois explica o significado de
cada unha.

ollo - dente - lingua - dedo - cabeza - mans - boca - ps

Non ter papas na ......................... . Ter bo ......................... .


Encher o ......................... . Andar con ......................... de la.
Botar a ......................... a pacer. Lavar as ......................... .
Non levantar ......................... . Non mover un ......................... .
Completa estas oracins coas frases feitas anteriores que, polo seu sentido, mellor lles acaian.
Imos ter que ............................................... con Antn, porque ultimamente anxase por todo.
Esa chaqueta ............................................... en canto a vin no escaparate. As que fun e compreina.
Como podes dicir tantas parvadas? Non deberas ............................................... .
O noso equipo ............................................... . A semana pasada perdeu fra e esta perdeu na casa.
Xon dir claramente o que pensa: el ............................................... .
Lus dixo que el ............................................... porque non tia responsabilidade no asunto.
Es un egosta: ............................................... para axudarme.
Seguro que a Marta lle gusta todo o que cociaches: ela ............................................... .

12
Lxico

Os sentimentos e
a personalidade
Substantivos esperanza serenidade [tranquilidade, feitizo [encanto]
Sentimentos excitacin acougo, calma] franqueza [sinceridade]
abraio [asombro] fasto [aburrimento] soidade hipocrisa
alegra [ledicia] felicidade sorpresa honor [honra]
aburrimento [fasto] furia sorriso honra [honor]
acougo [serenidade, tran- gozo [deleite, pracer] sufrimento honradez
quilidade, calma] horror [arrepo] suspiro humildade
afecto [cario] ilusin susto humor
aloumio inquietude temor ignorancia
alporizamento inxenuidade [candidez] terror imaxinacin
amor ira tranquilidade [serenidade,
angustia ledicia [alegra] calma, acougo]
anoxo [cabreo, enfado] tristeza [tristura]
ansiedade vergonza [vergoa]
arrepentimento xenreira
arrepo [horror] Personalidade
asombro [abraio] amabilidade
cabreo [enfado, anoxo] nimo imprudencia
calma [acougo, serenidade, antipata individualismo
tranquilidade] mgoa [pena] antollo [capricho] insolencia
candidez [inxenuidade] medo apata intelixencia
cario [afecto] melancola arrogancia [soberbia] introversin
carraxe [rabia] morria arroutada inxenuidade [candidez]
choro nervios astucia [picarda] inxustiza
compaixn nerviosismo bondade loucura [demencia]
complexo noxo [repugnancia] capricho [antollo] maldade
confianza odio cobiza mesquindade [ruindade]
contento paixn cordura modestia
decepcin pnico covarda obediencia
deleite [pracer, gozo] pena [mgoa] crueldade optimismo
depresin pracer [deleite, gozo] demencia [loucura] orgullo
desnimo preocupacin desatino [tolemia, tolara] paciencia
desconfianza rabia [carraxe] diversin pesimismo
desesperacin rancor ego picarda [astucia]
desgusto repugnancia [noxo] egosmo presuncin
dor risa encanto [feitizo] prudencia
dbida risada [gargallada] envexa razn
emocin rubor estupidez rebelda
enfado [anoxo, cabreo] satisfaccin fachenda [vaidade, xactan- respecto
entusiasmo saudade cia] rigor
espanto sentimento fantasa ruindade [mesquindade]
Lxico
sabedora arteiro/a [astuto/a, deprimido/a
sensatez [xuzo, siso] pcaro/a] desanimado/a
sensibilidade asisado/a [axuizado/a, sen-
desconfiado/a
sato/a]
severidade desesperado/a
e a personalidade

asombrado/a [abraiado/a]
Os sentimentos

simpata
astuto/a [pcaro/a, desgustado/a
sinceridade [franqueza]
arteiro/a] desilusionado/a [decepcio-
siso [xuzo, sensatez]
asustadizo/a nado/a] inquieto/a
soberbia [arrogancia]
asustado/a destemido/a [valente, valo- insolente
solidariedade roso/a, bravo/a]
aterrado/a [aterrorizado/a] intelixente
submisin
divertido/a inxenuo/a [cndido/a]
teima
dodo/a inxusto/a
teimosa
dubitativo/a irado/a
timidez
egosta irascible [irritable]
tolara [tolemia, desatino]
emocionado/a ledo/a [contento/a, alegre]
tolemia [tolara, desatino]
malo/a
vaidade [fachenda, xactan- emotivo/a
cia] malvado/a
encantador/ora [fascinan-
aterrorizado/a [aterrado/a] melanclico/a
valenta [valor, bravura] te]
atolado/a [toleirn/ana] medorento/a [medroso/a]
vinganza enrxico/a
violencia atnito/a medroso/a [medorento/a]
enfadado/a [anoxado/a,
xactancia [fachenda, vaida- autoritario/a mesquio/a [run]
molesto/a, cabreado/a]
de] avergonzado/a [avergoa- miserable
do/a] enfastiado/a [aburrido/a]
xenerosidade modesto/a
axuizado/a [sensato/a, asisa- entusiasmado/a
xuzo [sensatez, siso] molesto/a [enfadado/a,
do/a] envexoso/a
xustiza anoxado/a, cabreado/a]
babeco/a [papn/ona, par- espantado/a
Adxectivos morriento/a
vo/a]
abraiado/a [asombrado/a] esperanzado/a namoradeiro/a
bo/boa
aburrido/a [enfastiado/a] estpido/a namorado/a
bondadoso/a
afectado/a excitado/a nervioso/a
bravo/a [destemido/a, va-
afectuoso/a [carioso/a] lente, valoroso/a] fachendoso/a [vaidoso/a, noxento/a [repugnante]
agradecido/a cabreado/a [enfadado/a, xactancioso/a] obediente [guiado/a]
alegre [ledo/a, contento/a] anoxado/a, molesto/a] fascinante odioso/a
alporizado/a calmo/a [sereno/a, tranqui- [encantador/ora] optimista
amable lo/a] orgulloso/a
feliz
ambicioso/a cndido/a [inxenuo/a] paciente
franco/a [sincero/a]
angustiado/a caprichoso/a papn/ona [babeco/a, par-
[antolladizo/a] furioso/a
animado/a vo/a]
carioso/a [afectuoso/a] guiado/a [obediente]
anoxado/a [cabreado/a, en- parvo/a [babeco/a,
fadado/a, molesto/a] celoso/a hipcrita papn/ona]
ansioso/a [impaciente] chorn/ona [choromiquei- honrado/a pensativo/a
ro/a] pesimista
antiptico/a horroroso/a [arrepiante]
cobizoso/a pcaro/a [arteiro/a,
antolladizo/a humilde
[caprichoso/a] coitado/a astuto/a]
ignorante
apaixonado/a compasivo/a pracenteiro/a
ilusionado/a
aptico/a confiado/a preocupado/a
conformista impaciente [ansioso/a]
apenado/a presumido/a
arrepentido/a contento/a [alegre, ledo/a] imprudente prudente
arrepiante [horroroso/a] covarde indiferente rabioso/a
arrogante [soberbio/a] cruel individualista rabudo/a
arroutado/a decepcionado/a infeliz rancoroso/a

14
Lxico
rebelde Verbos compadecer ilusionar(se)
repugnante [noxento/a] abraiar(se) [asombrar(se)] confiar(se) impacientar(se)
respectuoso/a aburrir(se) conformar(se) impar [saloucar, salaiar]
rigoroso/a acariar [agarimar, aloumi- contentar(se) irritar(se)

e a personalidade
ar]

Os sentimentos
riseiro/a [risoo/a] decepcionar(se) [desilusio- molestar(se) [enfadar(se),
risoo/a [riseiro/a] acomplexar(se) nar(se)] anoxar(se), cabrear(se)]
run [mesquio/a] acougar [serenar(se), tran- deprimir(se) namorar(se)
quilizar(se), calmar(se)] desanimar(se) obedecer [guiar(se)]
satisfeito/a
acovardar(se) desconfiar odiar
saudoso/a [soidoso/a]
afectar desesperar(se) parvear
sensato/a [axuizado/a, asi-
sado/a] agarimar [aloumiar, acari- desgustar(se) pensar
ar]
sensible desilusionar(se) [decepcio- preocupar(se)
agradecer nar(se)]
sentimental presumir
aledar(se) [alegrar(se)] divertir(se)
sereno/a [tranquilo/a, cal- rabiar
mo/a] alegrar(se) [aledar(se)] doer rebelar(se)
severo/a aloumiar [agarimar, acari- dubidar repugnar
ar]
simptico/a emocionar(se) respectar
alporizar(se)
soberbio/a [arrogante] encantar [enfeitizar, fasci- rir
ambicionar nar]
soidoso/a [saudoso/a] ruborizar(se)
angustiar(se) encaprichar(se)
solidario/a saber
animar(se) [antollar(se)]
soador/ora salaiar [impar, saloucar]
anoxar(se) [molestar(se), enfadar(se) [anoxar(se),
sorprendido/a molestar(se), saloucar [impar, salaiar]
enfadar(se), cabrear(se)]
sorrinte cabrear(se)] sentir
submiso/a enfastiar(se) serenar(se) [calmar(se),
taciturno/a [tristeiro/a] enfeitizar [encantar, fasci- tranquilizar(se), acou-
teimudo/a [testn/ana] nar] gar]
testn/ana [teimudo/a] enfurecer(se) simpatizar
tmido/a enorgullecer(se) sincerar(se)
toleirn/ana [atolado/a] enrabexar(se) solidarizar(se)
tranquilo/a [sereno/a, cal- entristecer(se) soar
antollar(se)
mo/a] envexar sorprender(se)
[encaprichar(se)]
triste espantar(se) sorrir
apaixonar(se)
tristeiro/a [taciturno/a] esperanzar(se) sufrir
apenar(se)
tzaro/a excitar(se) suspirar
arrepentir(se)
vaidoso/a [fachendoso/a, fachendear [xactar(se)] teimar
arrepiar(se) [horrorizar(se)]
xactancioso/a] temer
asombrar(se) [abraiar(se)]
valente [valoroso/a, bra- tranquilizar(se) [acougar,
vo/a, destemido/a] asustar(se)
serenar(se), calmar(se)]
vergonzoso/a aterrorizar(se) vingar(se)
[vergooso/a] avergoar(se) xactar(se) [fachendear]
vergooso/a [avergonzar(se)]
[vergonzoso/a] xulgar
cabrear(se) [enfadar(se),
vingativo/a anoxar(se), molestar(se)]
violento/a calmar(se) [tranquilizar(se), fascinar [enfeitizar, encan-
voluntarioso/a serenar(se), acougar] tar]
xactancioso/a [vaidoso/a, carpir gozar
fachendoso/a] chorar guiar(se) [obedecer]
xeneroso/a choromicar horrorizar(se) [arrepiar(se)]
xusto/a cobizar ignorar

15
Actividades

1. Resolve estes xeroglficos. Cada un representa o nome dun sentimento ou dun trazo de personali-
dade.
e a personalidade
Os sentimentos

A B C D E

.................... .................... .................... .................... ....................

F G H I L

.................... .................... .................... .................... ....................

2. Completa esta tboa cos adxectivos, substantivos ou verbos necesarios. Repara en que, como ves
no primeiro exemplo, as palabras de cada lia son da mesma familia lxica.
Substantivo Adxectivo Verbo
alegra alegre alegrar(se)
.................... orgulloso/a ....................

.................... .................... sorrir


fasto .................... ....................

.................... .................... obedecer


sinceridade .................... ....................

.................... rebelde ....................

fachenda .................... ....................

.................... .................... solidarizar(se)


.................... teimoso/a ....................

simpata .................... ....................

Crea un texto breve no que introduzas, con sentido, algunhas das palabras anteriores.
............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

16
Actividades

3. Encadea estas fichas de domin de xeito que coincidan xuntos adxectivos sinnimos.

e a personalidade
Os sentimentos
testn inxenuo inquieto astuto guiado teimudo valoroso asisado

obedien- mesqui- bulidei- raposei-


run sensato cndido valente
te o ro ro

... ... ... .. .. .. .. .. .. . .


... ... ... .. .. .. .. .. ..
...........

.. .. .. .. .. . .
.. .. .. .. ..

...........
...........

...........
.... .... ... .... .... ... .... .... ...
.... .... ... .... .... ... .... .... ...

4. Completa convenientemente os refrns cos seguintes substantivos. Logo indica cal , no teu pare-
cer, o significado de cada un.

envexa - medo - paixn


sospeita - siso - paciencia

A ......................... un tesouro porque do chumbo fai ouro.


Significado: ............................................................................................................................... ...............................
......................... non teas do eido do teu vecio, fai como el fai e atopars o camio.
Significado: ............................................................................................................................... ...............................
Home cargado de ferro, home cargado de ......................... .
Significado: ............................................................................................................................... ...............................
Nin herba no trigo, nin ......................... no amigo.
Significado: ............................................................................................................................... ...............................
Onde hai moito riso, hai pouco ......................... .
Significado: ............................................................................................................................... ...............................
A moita ......................... non agarda razn.
Significado: ............................................................................................................................... ...............................

17
Actividades

5. Identifica o antnimo que corresponde a cada un dos seguintes adxectivos. Para facelo ters que
descubrir a consoante representada por cada cor.
e a personalidade
Os sentimentos

.... .... .... .... .... ....


.... .... .... .... .... ....
Antnimos Antnimos
respectuoso ioee ........................ animado aio ........................

valente oae ........................ triste eo ........................

asisado oei ........................ humilde aioo ........................

mesquio eeoo ........................ rebelde uio ........................

6. Ofrece o verbo galego que cmpre usar en lugar destes castelanismos. Despois escribe oracins
combinando os verbos correctos.
Incorrecto Correcto Incorrecto Correcto
codiciar ....................... envidiar .......................

empecinarse ....................... sonrer .......................

disfrutar ....................... sollozar .......................

............................................................................................................................... .......................................................................
............................................................................................................................... .......................................................................
............................................................................................................................... .......................................................................

7. Relaciona cada frase feita co seu significado.


Frases feitas Significados
A. Ser un bulebule. Ser voluble e inconstante.
B. Ser un enchedoiro. Ser lento e preguiceiro.
C. Ser un bailanacriba. Ser crdulo ou confiado de mis.
D. Ser un falabarato. Ser antiptico ou pouco sociable.
E. Ser un moucho. Ser moi comedor.
F. Ser un pousafoles. Ser demasiado falador, ou facelo sen tino.
G. Ser un cotroso. Ser moi inquieto.
H. Ser un boaf. Ser avaro.
Escribe un breve texto no que introduzas, con sentido, algunhas das frases feitas anteriores.
............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

18
Lxico

A sade e a enfermidade
Substantivos carie esgarro [esputo, gargallo] lombrigas
Doenzas e sntomas carraspeira [rasquizo] espasmo loucura [tolara, tolemia]
acne caspa espia [gran da cara] lumbago
achaque [alifafe] catarata espirro [esbirro] malaria [paludismo]
afona [rouqun] catarreira [catarro] espulla [verruga] malestar
alerxia catarro [catarreira] esputo [esgarro, gargallo] mana [teima]
alifafe [achaque] cefalea esvaecemento [desmaio] maniotas
almorrs [hemorroides] cegueira falecemento [morte, pasa- mareo
alopecia [calvicie] celulite mento] menopausa
citica fatiga [cansazo, canseira] miopa
cirrose febre [quentura] mocos
cistite flato [gases] molestia
claustrofobia flegmn morte [falecemento, pasa-
clera frieiras mento]
clico fungos neurose
colite furuncho [brumeiro] olleiras
alucinacin [desvaro, deli- coma gangrena oriz [tiriz]
rio] paludismo [malaria]
comechn [prodo, prurito] gargallo [esputo, esgarro]
amigdalite [anxinas] papeiras
constipado [arrefriado] gases [flato]
ampola [bocha, vexiga] parlise
conxuntivite gota
andazo paranoia
corte [laa] gran
anemia paraplexa
coxeira gripe [influenza]
anxina de peito pasamento [falecemento,
delirio [desvaro, alucina- hemofilia
anxinas [amigdalite] cin] morte]
hemorraxia
apendicite denteira pneumona [pulmona]
hemorroides [almorrs]
apoplexa dermatite poliomielite
hepatite prodo [prurito, comechn]
arrefriado [constipado] descomposicin [diarrea]
arrepo [calafro] hernia prurito [prodo, comechn]
desmaio [esvaecemento]
arroto [eructo] ictericia pulmona [pneumona]
desvaro [delirio, alucina-
asma cin] incubacin psicose
bocha [ampola, vexiga] diabete indixestin quentura [febre]
bocio diarrea [descomposicin] infarto
boqueira difteria infeccin
bronquite dor/dolor inflamacin
brumeiro [furuncho] drogadiccin [toxicomana] influenza [gripe]
calafro [arrepo] eccema insolacin
calvicie [alopecia] embolia insomnio
cncer [cancro] encefalite intoxicacin
cancro [cncer] erisipela laa [corte] rabia
cansazo [canseira, fatiga] eructo [arroto] larinxite rabuadura
canseira [cansazo, fatiga] esbirro [espirro] lepra raa [sarna]
Lxico
raquitismo calo apsito laxante [purgante]
rasquizo [carraspeira] cambra auga osixenada lentes [anteollos]
reuma carapola [bostela] autopsia masaxe
A sade e a enfermidade

rinite cicatriz blsamo [ungento] medicacin


rouqun [afona] contusin [golpe, manca- biopsia medicamento [mencia,
dura] frmaco, medicina]
rubola caixa de urxencias
corte [laa] medicina [frmaco, menci-
sarabullo calmante [analxsico]
croque [pote] a, medicamento]
sarampelo [xarampn] cataplasma
chaga mencia [medicamento,
sarna [raa] cicatrizacin frmaco, medicina]
distorsin [escordadura,
sida torcedura, luxacin] cirurxa muleta
sfilis escordadura [luxacin, dis- compresa narctico
sncope torsin, torcedura] comprimido [pastilla, plu- operacin
sinusite ferida la] padiola [angarellas]
teima [mana] fractura [rotura] contagotas pastilla [comprimido, plu-
ttano golpe [mancadura, contu- contaxio la]
tifo sin] convalecencia plula [pastilla, comprimi-
hematoma [negrn, maza- cullerada do]
tiriz [oriz]
dura] pinzas
tise [tuberculose] cura
luxacin [escordadura, tor- pomada
tolara [loucura, tolemia] curacin
cedura, distorsin] prescricin
tolemia [tolara, loucura] desinfeccin
mancadura [contusin, gol- prevencin [profilaxe]
pe] diagnstico
profilaxe [prevencin]
mazadura [negrn, hema- dieta [rxime]
toma] prtese
doazn
negrn [hematoma, maza- purgante [laxante]
ecografa
dura] radiografa
escaiola [xeso]
postura [cabaleiro, cabalo] receita
esparadrapo
pote [croque] reconstitunte
estetoscopio [fonendosco-
pstula pio] rxime [dieta]
tose
queimadura estribeira sonda
tose ferina
rotura [fractura] extirpacin soro
toxicomana [drogadiccin]
torcedura [escordadura, lu- supositorio
tuberculose [tise] extraccin
xacin, distorsin] termmetro
lcera frmaco [medicamento,
Instrumentos, transfusin
mencia, medicina]
ueiro medicamentos
e accins para transplante
urticaria
a curacin tratamento
varicela agulla de sutura ungento [blsamo]
varices agulla de inxeccin vacina
varola [vexigas] alcohol [alcol] vacinacin
verruga [espulla] alcol [alcohol] venda
vertixe algodn vitamina
vexiga [ampola, bocha] ampola frula xarope
vmito amputacin fomento xeso [escaiola]
xaqueca anlise fonendoscopio [estetosco- xiringa
xarampn [sarampelo] analxsico [calmante] pio] Profesionais e pacientes
xordeira anestesia frega [freta] alerglogo/a
Lesins angarellas [padiola] freta [frega] analista
bostela [carapola] anteollos [lentes] gasa anestesista
cabaleiro [cabalo, postura] antibitico intervencin asistente/a
cabalo [postura, cabaleiro] apcema inxeccin boticario/a

20
Lxico
[farmacutico/a] terapeuta mortal encamar
calista toclogo/a nocivo/a [danio/a] enfermar
cardilogo/a traumatlogo/a seo/a enquistar(se)

A sade e a enfermidade
cirurxin/ urlogo/a plido/a [esbrancuxado/a] enxesar
comadroa [matrona, par- xineclogo/a paraplxico/a esbirrar [espirrar]
teira] Adxectivos prexudicial escordar [luxar, torcer]
compostor/ora arrefriado/a [constipado/a] san/sa [saudable] espirrar [esbirrar]
curandeiro/a [mencieiro/a] cancerxeno/a sanitario/a esvaecer(se), [desmaiar(se)]
dentista [odontlogo/a] canso/a [fatigado/a] saudable [san/sa] extirpar
dermatlogo/a cardaco/a tetraplxico/a extraer [tirar, sacar]
dietista constipado/a [arrefriado/a] tolleito/a [eivado/a] falecer [finar, morrer]
doador/ora coxo/a txico/a finar [falecer, morrer]
doente [enfermo] curable velenoso/a ferir(se) [mancar(se)]
endocrinlogo/a danio/a [nocivo/a] vrico/a fracturar [partir, crebar]
enfermeiro/a dbil [feble] golsar [vomitar, trousar]
Verbos
drmico/a hospitalizar
abafar [afogar, acorar, asfi-
discapacitado/a xiar] incubar
doente [enfermo/a] acorar [asfixiar, afogar, inchar
doloroso/a abafar] infectar(se]
dorido/a afectar intoxicar(se)
enfermo/a [doente] afogar [asfixiar, acorar, inxectar
eivado/a [tolleito/a] abafar] luxar [escordar, torcer]
endmico/a agravar(se) [empeorar] mancar(se) [ferir(se)]
enfermo [doente]
enfermizo/a agripar(se) marear(se)
estomatlogo/a
esbrancuxado/a [plido/a] aliviar medicar(se)
farmacutico/a
[boticario/a] fatigado/a [canso/a] amputar [cortar] mellorar
fisioterapeuta feble [dbil] analizar morrer [falecer, finar]
forense febril anestesiar operar
homepata ferido/a aplicar padecer
masaxista forte asfixiar [afogar, acorar, partir [crebar, fracturar]
gstrico/a abafar] picar [proer]
matrona [comadroa, par-
teira] grave asistir previr
mencieiro/a [curandeiro/a] hemoflico/a atacar proer [picar]
neurocirurxin/ heptico/a atragoar(se) queixar(se)
neurlogo/a hereditario/a auscultar radiografar
oculista [oftalmlogo/a] ileso/a coidar receitar
odontlogo/a [dentista] incurable constipar(se) [arrefriar(se)] respirar
oftalmlogo/a [oculista] indemne contaxiar restablecer(se)
ptico/a indisposto/a convalecer sacar [extraer, tirar]
otorrinolaringlogo/a infeccioso/a cortar [amputar] salvar(se)
parteira [comadroa, matro- infectado/a coser sandar [curar]
na] inmune crebar [partir, fracturar] sangrar
pediatra insalubre [insn/ins] curar [sandar] sufrir
podlogo/a insn/ins [insalubre] danar(se) tirar [sacar, extraer]
practicante/a insomne desinfectar torcer [luxar, escordar]
psiclogo/a intestinal desmaiar(se) [esvaecer(se)] trousar [vomitar, golsar]
psiquiatra leve diagnosticar tusir
puericultor/ora magoado/a [mancado/a] doar vacinar
radilogo/a mancado/a [magoado/a] doer vomitar [golsar, trousar]
reumatlogo/a medular empeorar xaxuar

21
Actividades

1. Identifica, por escrito, as dez diferenzas entre o debuxo A e o debuxo B.


A sade e a enfermidade

Diferenzas
1. ............................................................................................................................... ....................................................................

2. ............................................................................................................................... ....................................................................

3. ............................................................................................................................... ....................................................................

4. ............................................................................................................................... ....................................................................

5. ............................................................................................................................... ....................................................................

6. ............................................................................................................................... ....................................................................

7. ............................................................................................................................... ....................................................................

8. ............................................................................................................................... ....................................................................

9. ............................................................................................................................... ....................................................................

10. ............................................................................................................................... .................................................................

22
Actividades

2. Selecciona entre estas palabras as que se corresponden con cada unha das definicins posteriores.

A sade e a enfermidade
incisivo - indemne - intanxible - intacto
insomne - invulnerable - insalubre - inmune

Que desenvolve medios de defensa, naturais ou adquiridos, contra un axente infeccioso ou txi-
co. ..................
Que non sufriu dano ou lesin a consecuencia dun suceso. ..................
Que non capaz de durmir. ..................
Que non foi tocado, que non foi deteriorado. ..................

3. Repara no significado destes elementos lxicos de orixe grecolatina.

HEMO sangue LUMBO costas GASTRO estmago HEPATO fgado

XENXIVO enxiva ODONTO dente DERMATO pel CARDIO corazn

ARTRO articulacin RINO nariz CLAUSTRO lugar FOTO luz


pechado

ITE inflamacin OSE enfermidade ALXIA dor RRAXIA brotar

SCOPIA observacin PLASTIA cirurxa FOBIA medo LOXA ciencia,


reparadora estudo

Define as seguintes palabras tendo en conta o anterior.


Lumbalxia: ............................................................................................................................... .......................................
Artrose: ............................................................................................................................... ..............................................
Claustrofobia: ............................................................................................................................... .................................
Dermatite: ............................................................................................................................... ........................................
Odontoloxa: ............................................................................................................................... ...................................
Gastroscopia: ............................................................................................................................... .................................
Cardioplastia: ............................................................................................................................... .................................
Hemorraxia: ............................................................................................................................... .....................................
Ofrece outras palabras que combinen ou posan estes mesmos elementos lxicos.
............................................................................................................................... .....................................................................

............................................................................................................................... .....................................................................

............................................................................................................................... .....................................................................

23
Actividades

4. Asocia cada verbo ao significado que lle corresponde. Formars as seis series de sinnimos.
A sade e a enfermidade

perecer - operar - proer - curar - falecer - comer


golsar - picar - trousar - repoerse - vomitar - morrer
intervir - finar - restablecerse - sandar - mellorar

Practicar unha operacin cirrxica a ................ ................


algun.

Recuperarse progresivamente dunha ................ ................ ................


doenza.

Ter de novo sade, deixar de ter unha ................ ................


doenza.

Sentir unha sensacin molesta de ardor ................ ................ ................


ou comechn na pel que incita a rascarse.

Lanzar pola boca algo que estaba no ................ ................ ................


estmago.

Deixar de vivir. ................ ................ ................ ................

5. Relaciona, con frechas, as voces cultas de doenzas e lesins cos nomes populares que lles corres-
ponden.
Nome tcnico ou culto Nome popular
amigdalite negrn
constipado bocha
ampola arrefriado
hemorroides almorrs
luxacin prodo
influenza anxinas
prurito rouqun
hematoma gripe
afona vexigas
varola escordadura
Crea un breve texto no que introduzas, con sentido, palabras das expresins anteriores.
............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

24
Actividades

6. Resolve este encrucillado.

A sade e a enfermidade
Lesin nos dentes que destre o esmal- Que acta dentro do intestino, abran-
te debido a unha falta de calcio. dando as feces e estimulando a sa ex-
pulsin.
Dor forte de cabeza.
Persoa que doa algo, en particular un
Sada repentina e con rudo do aire
rgano, sangue...
contido nos pulmns, producida cando
se irritan as vas da respiracin. Pertencente ou relativo a un virus.
Que causa dano, prexudicial. Relativo febre.
Cesamento definitivo da menstruacin Enfermidade da pel que se caracteriza
coa conseguinte perda da capacidade pola formacin de espias e grans.
reprodutiva.

7. Reescribe estas oracins corrixindo as interferencias do casteln que conteen.


O doutor recetoume un medicamento para evitar que sinta vrtigo.
............................................................................................................................... .......................................................................

Hai que levar a Xurxo ao mdico: non para de estornudar e di que ten escalofros.
............................................................................................................................... .......................................................................

O xogador lastimouse nun xeonllo e foi retirado do campo en camilla.


............................................................................................................................... .......................................................................

O av non quixo poer a vacuna contra a gripe e agora leva dous das resfriado.
............................................................................................................................... .......................................................................

Esa dieta que fas unha loucura: aiunar en das alternos ten que ser perxudicial.
............................................................................................................................... .......................................................................

Xusto onde agora teo ese grano tan grande antes tia un araazo.
............................................................................................................................... .......................................................................

O neno atragantouse cun anaco de algodn que collera do botiqun.


............................................................................................................................... .......................................................................

25
Actividades

8. Asocia cada unha destas palabras co seu significado.


A sade e a enfermidade

febre - pulmonares - gripe - calafros - cardacas - arrefriado


asma - sntomas - incubacin - tose - espirros - vacina - prescricin

Alteracins do organismo que revelan que es- Sada sbita e ruidosa, pola boca, do aire dos
te padece unha enfermidade. .................. pulmns, producida pola irritacin das muco-
Enfermidade infecciosa respiratoria, de orixe v- sas das vas respiratorias. ..................
rica, caracterizada por febre, tose, malestar, in- Expulsins bruscas e ruidosas, pola boca e po-
flamacin das vas respiratorias... .................. lo nariz, do aire dos pulmns por causa da
Indicacin de certo tratamento ou medica- irritacin das mucosas nasais. ..................
mento como remedio contra unha doenza. Relativas aos pulmns. ..................
..................
Tremores bruscos e sensacin de fro que, s
Afeccin leve das vas respiratorias a conse- veces, acompaan a febre nunha enfermida-
cuencia da exposicin humidade e ao fro e de. ..................
caracterizada por tose, espirros, secrecins Substancia que, introducida no corpo, fai que
nasais... .................. este produza anticorpos contra certas enfer-
Desenvolvemento dun organismo que produ- midades causadas por virus ou bacterias e
ce unha enfermidade infecciosa desde que quede inmunizado. ..................
comeza a xestarse ata que se manifesta. Enfermidade crnica caracterizada por unha
..................
diminucin aguda da capacidade bronquial e
Relativas ao corazn. .................. que produce ataques de dificultade respirato-
Aumento anormal da temperatura do corpo. ria, con tose, espasmos, sensacin de afogo...
.................. ..................

Usa as palabras anteriores para completar adecuadamente este texto.


Piden un especial coidado dos ancins contra a gripe
Coincidindo co inicio das campaas de vacinacin da .................. por parte das comunidades autnomas,
o Ministerio de Sanidade e Consumo recomenda a . . . . . . . . . . . . . . . . . . antigripal nos grupos de risco para pre-
vir a enfermidade e evitar complicacins mis graves.
Sanidade lembrou que, ao ser un proceso vrico, o tratamento con antibiticos non eficaz e s se
deben tomar baixo .................. mdica, para evitar a aparicin de resistencias bacterianas.
Para a temporada 2004-2005, a Comisin de Sade Pblica do Consello Interterritorial do Sistema Na-
cional de Sade fixo fincap en que se deben mellorar as coberturas de vacinacin nas persoas de 65
ou mis anos e coecer e mellorar as coberturas de vacinacin nos outros grupos de risco recomenda-
dos. Os grupos de risco aos que se lles recomenda a vacina son persoas de 65 ou mis anos de idade,
nenos e adultos con enfermidades crnicas . . . . . . . . . . . . . . . . . . ou . . . . . . . . . . . . . . . . . . (inclundo nenos con . . . . . . . . . . . . . . . . . . );
nenos e adultos que precisasen seguimento mdico peridico ou hospitalizacin no ano precedente.
A gripe unha enfermidade de curso agudo. O perodo de .................. de 48 horas cunha variacin en-
tre un e sete das. Con todo, algns dos .................. da gripe acostuman durar entre das e tres semanas.
Transmtese polas segregacins respiratorias a travs da .................. e os .................. . Os principais snto-
mas son: .................. alta de ata 39 graos centgrados, .................. , dor de cabeza, dores musculares, pros-
tracin, espirros, tose intensa e persistente, rinorrea, lagrimexo e farinxite leve. Durante a temporada
de gripe, cuxa mxima incidencia ocorre nos meses de outono e inverno, os sntomas doutras afeccins
respiratorias poden ser confundidos coa gripe, como o .................. comn.
Galicia Hoxe, 2-10-2004 (adaptacin)

26
Lxico

A vestimenta
Substantivos muda calzador pucho [sombreiro, chapeu]
Pezas de roupa pantalns carteira pulseira
abrigo [gabn] pixama caxato [bastn] reloxo
albornoz polo chapeu [sombreiro, pucho] sombreiro [chapeu, pucho]
americana poncho chistera sortella [anel]
anorak saia cinta [fita] suxeitador [apertador]
baador smking cinto tirante
bata cofia [touca] touca [cofia]
bermudas colar veo
bikini cueiro viseira
blusa [chambra] diadema xoia [alfaia]
braga faldriqueira Partes de pezas
de roupa
calza fita [cinta]
e de complementos
calzn [cirolas] fular
sotana aba
camisa fungo
suadoiro abelorio [doa]
camiseta gorra
toga basta [dobra]
camisn gorro
traxe botoeira [ollal]
capa gravata
uniforme botn
cazadora gravata de lazo
vaqueiros bragueta [petrina]
chal guante [luva]
vestido broche
chaleco lentes [anteollos] calcaar
xersei
chambra [blusa] liga capucha
zamarra
chndal ligueiro
Obxectos e
chaqu complementos luva [guante]
chaqueta abano manopla
chaquetn alfaia [xoia] medias
chuvasqueiro alfinete moedeiro [portamoedas]
cirolas [calzn] anel [sortella] pamela
enagua anteollos [lentes] pano da cabeza
faixa antuca [parasol] pano da man carapucha
frac apertador [suxeitador] parasol [antuca] cintura
gabn [abrigo] babeiro paraugas cobadeira
gabardina bastn [caxato] pasamontaas colo
gardap boina [pucha] pendente cremalleira
impermeable bolso perruca doa [abelorio]
levita botn de puo pego [calcetn] dobra [basta]
mandil [mantelo] broche pinza embozo
mantelo [mandil] bufanda portamoedas [moedeiro] escote
mantn cadea prendedor farrapo
minisaia calcetn [pego] pucha [boina] fibela
Lxico
forro contraforte cumprido/a [longo/a] sinxelo/a
lapela [solapa] copete [lingeta] curto/a solto/a
lazada [lazo] cordn [amall] discreto/a suave [dondo/a]
lazo [lazada] empea dondo/a [suave] sucio/a
manga ferrete [agulleta] elegante sufrido/a
A vestimenta

mendo [remendo] ill engurrado/a transparente


n lingeta [copete] esfarrapado/a [farrapen- usado/a
piso [sola] to/a] vaporoso/a
plataforma espido/a [nu/na] vello/a
punteira [biqueira] estampado/a vistoso/a
sola [piso] estreito/a vulgar
extravagante
taco [tacn] xusto/a
farrapento/a [esfarrapa-
tacn [taco] Verbos
ollal [botoeira] do/a]
tapa abaratar
ombreira fino/a
Tipos de tecidos abotoar
perna [perneira] folgado/a [amplo/a]
algodn abrochar
perneira [perna] goldrento/a [cotroso/a]
coiro abrigar
pespunto grande
encaixe abrillantar [lustrar, pur]
peto limpo/a
felpa acaer [sentar, quedar]
petrina [bragueta] liso/a
la acicalar(se) [enfeitar(se)]
puo livin/livi [lixeiro/a]
lio acurtar
remendo [mendo] lixeiro/a [livin/livi]
muselina longo/a [cumprido/a] adobiar [adornar]
solapa [lapela]
nailon moderno/a adornar [adobiar]
taln
pana multicolor [policromo/a] afrouxar
xeonlleira
polister alongar
zurcido
raso amalloar
Calzado
satn amaar [arranxar]
alpargata
bota seda amidonar
botina tafet anoar [atar]
catisca tergal apertar
chancleta tule arranxar [amaar]
chinela veludo novo/a arremangar(se) [refucir(se)]
galocho [zoco] Adxectivos nu/na [espido/a] atar [anoar]
mocasn aberto/a opaco/a ataviar
pantufla abrigoso/a pasado/a axustar [cinguir]
sandalia amplo/a [folgado/a] pechado/a bordar
tenis anticuado/a pequeno/a calcetar
zapatilla apertado/a pesado/a calzar
zapato spero/a plisado/a cepillar
zoca aveludado/a policromo/a [multicolor] cinguir [axustar]
zoco [galocho] axustado/a [cinguido/a] precioso/a combinar [conxuntar]
Partes do calzado barato/a raiado/a conxuntar [combinar]
agulleta [ferrete] brillante [relucente] rado/a cortar
amall [cordn] caro/a raqutico/a coser
biqueira [punteira] chamativo/a rechamante denudar(se) [espir(se)]
calcaeira [calcao] cinguido/a [axustado/a] relucente [brillante] desabotoar
calcao [calcaeira] confortable repasado/a desabrochar
cana cotroso/a [goldrento/a] satinado/a desanoar [desatar]

28
Lxico
desatar [desanoar] enxugar [secar] mendar [remendar] romper
descalzar esfiaar [esfiar] mudar(se) secar [enxugar]
descoser esfiar [esfiaar] pasar o ferro sentar [acaer, quedar]
desear esgazar [rachar] pespuntar servir
destinguir espir(se) [denudar(se)] plisar tecer

A vestimenta
dobrar [pregar] estirar pregar [dobrar] tinguir
encoller [tupir] estrear probar tupir [encoller]
enfeitar(se) [acicalar(se)] fiar pur [abrillantar, lustrar] vestir
enfiar forrar quedar [sentar, acaer] zurcir
engurrar ganduxar rachar [esgazar]
ensuciar [luxar, manchar] lavar recortar
limpar refucir [arremangar]
lustrar [pur, abrillantar] rematar
luxar [ensuciar, manchar] remendar [mendar]
manchar [ensuciar, luxar] repasar

Actividades

1. Agrupa e ordena as slabas de cada cor ata formar o nome dos seis elementos do vestiario (pezas de
roupa, calzado, complementos...). Despois asocia cada un destes elementos coas sas partes.

pan de to ro cha za a co to som

que brei pa lar ca lns cin ta ta

Parte Elemento
lapela ......................

elo ......................

peto ......................

sola ......................

fibela ......................

doa ......................

aba ......................

Crea oracins combinando as parellas de palabras que acabas de formar.


............................................................................................................................... ..................................................................
............................................................................................................................... ..................................................................
............................................................................................................................... ..................................................................
............................................................................................................................... ..................................................................
............................................................................................................................... ..................................................................
............................................................................................................................... ..................................................................
............................................................................................................................... ..................................................................

29
Actividades

2. Resolve o seguinte encrucillado cos nomes das pezas de roupa e complementos sinalados con n-
meros no debuxo.
A vestimenta

16 18 19

17
20
1
9
6

7
10
3
8
11 12
2
13

4 14
5

15

13

3 15

12

19 20
17 10

16 18

4 14

11 5

30
Actividades

3. Localiza na sopa de letras as palabras que designan as partes da bota que quedan por nomear. Lo-
go completa adecuadamente o debuxo.

A vestimenta
B O Z U S A L L U
I C S U E D R I H
Q U O Z B O S T O
U I L R L E G R A
E C A L C A O S
I X A U T H U P L
R M O L S A E G O
A L I N G E T A
F R A V U X O I E

4. Resolve estas adivias.

O meu ser nun punto empeza Ten copa e non para tomar; Que cousa que cando est atada
e nun punto ha acabar; ten alas e non para voar. anda montes e moreas,
se din o meu nome enteiro, e cando est desatada
metade anda ha faltar. ................................
est parada?

................................ ................................

5. Identifica os oito verbos relacionados coa vestimenta que ofrecemos deseguido. Para iso ters que
descubrir a cor que representa cada vogal.
a ............. e ............. i ............. o ............. u .............
btr tpr psr nxgr
dstngr lxr rfcr cngr
Usa os verbos anteriores para completar adecuadamente estas oracins.
Non metas na lavadora esa camisa porque vai .................. e despois quedarache pequena.
Con .................. algo o vestido cintura, xa que che quedar perfecto.
Vou .................. o gabn porque vn un vento fro do demo.
Non xogues con esa pelota enlamada porque vas .................. o pantaln novo.
Non pensaba que o xersei vermello fose .................. . Agora xa rosa.
Despois de .................. as mangas da camisa, pxose a preparar a masa da empanada.
Poede a vosa roupa a .................. , que est toda mollada.
Voulle .................. o ferro a esa blusa chea de engurras.
31
Actividades

6. Relaciona, con frechas, cada adxectivo da esquerda co seu sinnimo e co seu antnimo.
Sinnimo Antnimo
A vestimenta

cinguido nu incmodo
lixeiro dondo pesado
chamativo livin vestido
suave axustado anticuado
cmodo vistoso frouxo
longo actual discreto
espido confortable curto
moderno cumprido spero
Crea un texto breve no que introduzas, con sentido, algns dos adxectivos anteriores.
............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

7. Explica cal o significado destes refrns e indica unha situacin en que poderas utilizar cada un.

O que do alleo se viste, na ra o ispen.

Significado: ............................................................................................................................... ..............................................


Situacin: ............................................................................................................................... ..................................................

Quen se viste de run pano, das veces viste ao ano.

Significado: ............................................................................................................................... ..............................................


Situacin: ............................................................................................................................... ..................................................

Vestir a uso, calzar a gusto.

Significado: ............................................................................................................................... ..............................................


Situacin: ............................................................................................................................... ..................................................

Viste un ladrn e parecerache un seor.

Significado: ............................................................................................................................... ..............................................


Situacin: ............................................................................................................................... ..................................................

32
Actividades

8. Fai o salto do cabalo neste taboleiro e descubre, slaba a slaba, seis nomes de tipos de tecidos usa-
dos para a confeccin de roupa. Comeza polo recadro marcado co punto.

A vestimenta
COI AL O

LU LI SE LA

GO RO VE

DO DN DA

.................... .................... .................... .................... .................... ....................


Completa estas oracins coas palabras anteriores.
Despois de poerme aquel cosmtico na cara, a pel quedoume como a .................... .
A revolta popular foi pacfica, por iso se lle chamou a revolucin de .................... .
O dianteiro golpeou o .................... con todas as sas forzas e bateu o porteiro.
Naquelas fotos antigas vese como mazaban antes o .................... .
Antigamente, nos Estados Unidos, moitos escravos negros traballaban nos campos de .................... .
As ovellas de Nova Zelandia producen unha .................... de gran calidade.

9. Relaciona cada frase feita co seu significado.


Frases feitas Significados
A. Vestir camisa lavada. Desconfiar.
B. Lanzar a luva. Criticar duramente.
C. Verse en calzas pretas. Retar, desafiar.
D. Andar coa area no zoco. Verse nun grande apuro.
E. Cortarlle un traxe a algun. Non deber favores.
Crea un breve texto no que introduzas, con sentido, as cinco expresins anteriores.
............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

33
Actividades

10. Reescribe estas oracins corrixindo os castelanismos que conteen.


Ela viuno chorando e ofreceulle un pauelo que levaba no bolsillo.
A vestimenta

............................................................................................................................... .......................................................................

Vou planchar a mia minifalda verde, que est chea de arrugas.


............................................................................................................................... .......................................................................

Teo que hilvanar as dobras dos pantalns de lino, que me quedan grandes.
............................................................................................................................... .......................................................................

Despois de lle quitar o paal, o beb quedou desnudo.


............................................................................................................................... .......................................................................

11. Le detidamente este texto e completa a tboa con palabras tiradas del.

Don Laureano Saco, o cura prroco, un home ben curioso. Mentres come, fala sen parar e conta anc-
dotas e sucedidos, discute, engole as viandas e enva chopes de vio sen pechar a boca. Anda as est
fraco, moi fraco, coma se pasase fame todo o ano e se estivese desquitando agora, cousa que, xaora,
non certa. Seica sempre traga as e berra as. Veu montado nunha burra, coa sa sotana vella e ra-
qutica, chea de mendos e cotrosa; por baixo dela, que lle queda curta, uns pantalns de pana dos que
se ven as dobras radas e por riba dela o abrigo goldrento. Do colo do abrigo, por baixo da caluga, col-
ga o paraugas negro, grande, con varas grosas, que trouxo por se chova. Calza botas de coiro e leva,
por fra da sotana, unha bufanda amarela anoada ao pescozo. Cbrese cunha pucha enorme, que non
saca nin para xantar. O que tira, en cambio, un pano da man que leva atado desde a queixada, que
moi grande e sobresante, sobre as meixelas e sobre a cabeza, supoo que para que o vento non lle
arrinque a boina.
Xos Miranda, Pel de lobo

Substantivos

Partes das Adxectivos


Pezas de Obxectos e Tipos de
pezas de Calzado
roupa complementos tecidos
roupa

................ ................ ................ ................ ................ ................

................ ................ ................ ................ ................ ................

................ ................ ................ ................ ................ ................

................ ................ ................ ................ ................ ................

................ ................ ................ ................ ................ ................

................ ................ ................ ................ ................ ................

................ ................ ................ ................ ................ ................

................ ................ ................ ................ ................ ................

34
Lxico

A familia
Substantivos morgado/a [vinculeiro/a] casado/a mullereiro
afillado/a muller [dona, esposa] clibe [solteiro/a] namoradeiro/ a
antepasado/a [devancei- nai [mai, mam, madre] chocho/a natural
ro/a] neto/a civilizado/a necrolxico/a
av/oa colectivo/a nupcial
nora
beb consanguneo/a parturiente
orfo/a
bisav/oa consentido/a paternal
padrasto/a
conxnito/a paterno/a
padre [pai, pap] conxugal [matrimonial, prematuro/a
padrio/a marital]
primparo/a
pai [pap, padre] corts [educado/a]
putativo/a
pap [pai, padre] cuspido/a [xarado/a]
decrpito/a retirado/a [xubilado/a]
parella
educado/a [corts] rufo/a [farruco/a]
parente [familiar] senil
entrego/a
bisneto/a primo/a
familiar setemesio/a
cabeza de familia primoxnito/a sociable
farruco/a [rufo/a]
comadre prometido/a solteiro/a [clibe]
feliz
compadre proxenitor/ora filial solteirn/ona
concuado/a separado/a fraternal vedrao/a
consogro/a sobrio/a fraterno/a xarado/a [cuspido/a]
consorte [cnxuxe] sogro/a hereditario/a xentico/a
cnxuxe [consorte] tataraneto/a hospitalario/a xubilado/a [retirado/a]
cuado/a [acolledor/ora] xuvenil
tatarav/oa
ilextimo/a [espurio/a] Verbos
curmn/curm to/a
incorrecto/a
esposa [muller, dona] to/a av/oa acoller
infantil [pueril]
esposo [marido, home] titor/ora adoptar [porfillar]
infeliz
devanceiro/a [antepasa- vinculeiro/a [morgado/a] insociable afillar [apadriar - amadriar]
do/a] vivo/a aleitar
lactante
divorciado/a xemelgo/a aloumiar
dona [esposa, muller] xenro amadriar [afillar]
familiar [parente] Adxectivos amigar(se) [avir(se), recon-
fillastro/a ciliar(se)]
achacoso/a
fillo/a anovar [rexuvenecer]
achegado/a
herdeiro/a apadriar [afillar]
acolledor/ora [hospitala-
home [marido, esposo] rio/a] apelidarse
lonxevo/a apreciar [estimar]
irmn/irm adltero/a
maior asemellar(se) [parecer(se),
madrasta anenado/a
marital [conxugal, matri- imitar(se)]
madria avellado/a [avellentado/a] monial] atuar
mai [madre, mam, nai] avellentado/a [avellado/a] maternal avellar [avellentar, envelle-
mam [nai, mai, madre] bastardo/a materno/a cer]
marido [esposo, home] caduco/a matrimonial [marital, con- avellentar [avellar, envelle-
medio irmn/irm casadeiro/a xugal] cer]
Lxico
avir(se) [reconciliar(se], desposar(se) [casar] herdar participar
amigar(se)] divorciar(se) imitar(se) [parecer(se), ase- poerse a mal
casar [desposar(se)] educar [formar, instrur] mellar(se)]
porfillar [adoptar]
celebrar [festexar] emparentar inhumar [soterrar, sepul-
tar, enterrar] presentarse
chamarse enloitar(se)
instrur [educar, formar] reconciliar(se) [amigar(se),
chochear
A familia

entenderse avir(se)]
compadecer(se) [condoer- invitar [convidar]
enterrar [soterrar, sepultar, relacionar(se)
(se)] inhumar] madurar
mamar respectar
comprometer(se) envellecer [avellar, envelle-
cer] medrar [crecer] retirar(se) [xubilar(se)]
concibir
enviuvar rexuvenecer [anovar]
condoer(se)
[compadecer(se)] estimar [apreciar] separar(se)
consentir exhumar sepultar [inhumar, sote-
convidar [invitar] facer anos rrar, enterrar]
convivir felicitar soterrar [inhumar, sepul-
tar, enterrar]
conxeniar festexar
cortexar [galantear] testar
formar [educar, instrur] mocear
crecer [medrar] galantear [cortexar] tutelar
morrer [falecer, finar]
criar xubilar(se) [retirar(se)]
nacer [vir ao mundo]
dar a luz xuntar(se)
namorar(se)
declararse parecer(se) [imitar(se), ase-
descender mellar(se)]
desherdar parir [dar a luz]

Actividades

1. Localiza nesta sopa de letras seis adxectivos referentes s relacins de parentesco.


F C O N X U G A L U D
L A B R O X E R M L N
E V M N U P C I A L O
R A P I A R F I T R I
Q U E S L U L R E L X
H E R E D I T A R I O
A L B O F U A S N U B
C E S T A E U R O E A

Escribe unha oracin con cada un dos adxectivos anteriores.


............................................................................................................................... ..................................................................
............................................................................................................................... ..................................................................
............................................................................................................................... ..................................................................
............................................................................................................................... ..................................................................
............................................................................................................................... ..................................................................
............................................................................................................................... ..................................................................
36
Actividades

2. Repara no seguinte grfico que representa a rbore xenealxica da familia de Uxa. Despois com-
pleta adecuadamente os enunciados.

A familia
Carme ..................... de Uxa. ...................... sogro de Iria.
Iria ...................... de Paulo. ...................... curmn de Martio.
Laura ...................... de Martio. ...................... bisneta de Pilar.
Miriam ...................... de Valentn. ...................... ta de Safi.
Uxa ...................... de Martio. ...................... xenro de Carme.
Paulo ...................... de Mnica. ...................... curm de Xon.
Anxo ...................... de Paulo. ...................... consogra de Pilar.
Xos ...................... de Marta. ...................... nora de Valentn.
Amina ...................... de Miriam. ...................... fillo de Iria.
Filipe ...................... de Paulo. ...................... av de Uxa.

3. Investiga e explica en que consisten estas relacins de parentesco.


Medio irmns ............................................................................................................................... ...................................
Irmns de leite ............................................................................................................................... .................................
Irmns xemelgos ............................................................................................................................... .............................
Irmns siameses ............................................................................................................................... ...............................
Irmns polticos ............................................................................................................................... ...............................

37
Actividades

4. Sublia a palabra que corresponde a cada definicin.


Fillo que herda todos os bens da familia. vinculeiro - proxenitor - fillastro
Dar de mamar a un beb. enloitar - testar - aleitar
A familia

Que naceu co individuo que o pose, que non adquirido posteriormente. primoxnito -
necrolxico - conxnito
Tratar de ti a algun. chamar - atuar - tutelar
Relativo vellez ou propio dela. rufo - senil - clibe
Ter as facultades mentais debilitadas, xeralmente por trastornos propios da idade avanzada. mo-
cear - condoerse - chochear
Crea un breve texto no que introduzas, con sentido, as palabras correctas subliadas.
............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

5. Identifica o sinnimo que corresponde a cada un dos seguintes verbos. Para facelo ters que des-
cubrir a consoante representada por cada cor.
.... .... ..... .... ....
.... .... .... .... ....
Sinnimos Sinnimos
invitar oia ........................ adoptar oia ........................

avellentar eeee ........................ crecer ea ........................

reconciliarse aie ....................... educar oa ........................

compadecerse ooee ........................ estimar aeia ........................

6. Explica que queren dicir, na ta opinin, os seguintes refrns e ditos populares.

O amigo, escollido; o irmn, como vido.

Significado: ............................................................................................................................... ..............................................

Entre pais e irmns non metas as mans.

Significado: ............................................................................................................................... ..............................................

Mentres estou coa nai, non podo estar coa filla.

Significado: ............................................................................................................................... ..............................................

38
Lxico

A vivenda
Substantivos puntal [esteo, pontn, ten- contra [contravent] manubrio [picaporte]
Construcin da casa temozo] contraforte [machn] marco
alicerces [cimentos] rede de proteccin contraporta montante
area roldana [polea] contravent [contra] padieira [cubricin, lintel,
barracn silo cornixa lumieira]
bloque tella corte palmela [bisagra, gonzo]
cachote tentemozo [puntal, esteo, cristal [vidro] pararraios
pontn] pasador [ferrollo]
carreta [carretilla] cubricin [lumieira, lintel,
trabe patn
carretilla [carreta] padieira]
A casa por fra pechadura [cerradura, fe-
eirado [azotea, terraza]
alboio [alpendre] chadura]
enreixado
aldraba [batedor, chamador, peitoril [antepeito]
escada [esqueira]
petador] persiana
escaleira
alpendre [alboio] petador [aldraba, batedor,
escalinata
antena chamador]
esqueira [escada]
antepeito [peitoril] picaporte [manubrio]
cascallo [entullo] azotea [eirado, terraza] fachada
pilastra
cemento balastre fachinelo [bufarda]
pinche
cimentos [alicerces] balcn fechadura [cerradura, pe-
piorno [hrreo, cabazo]
chadura]
cinta [fita] batedor [aldraba, chamador, poio
petador] ferrollo [pasador]
colector de cascallo porta
elevador batente fiestra [vent, xanela]
portal
entullo [cascallo] beirado gateira [poxigo, trapela]
portn
escada [escala] beiril gonzo [palmela, bisagra]
poxigo [gateira, trapela]
escala [escada] bisagra [palmela, gonzo]
reixa
estada bocal
rocho
esteo [pontn, puntal, ten- bufarda [fachinelo]
sebe
temozo] cabazo [hrreo, piorno]
solaina
firme [pavimento] cachote
soleira [limiar]
fita [cinta] caixa do correo
soportal
formign campaa gradicela
sumidoiro
formigoneira cancela hrreo [cabazo, piorno]
guindastre tapia
canln lastra [lousa]
ladrillo tarabelo
caravilla [cavilla] limiar [soleira]
maseira tellado
catavento [viraventos] lintel [cubricin, lumieira,
montacargas padieira] terraza [eirado, azotea]
cavilla [caravilla]
pavimento [firme] lousa [lastra] timbre
cerradura [pechadura, fe-
pedra chadura] lousado topete [tornachuvias]
placa chamador [batedor, peta- lumieira [claraboia] tornachuvias [topete]
polea [roldana] dor, aldraba] lumieira [cubricin, lintel, tornaventos
pontn [puntal, esteo, ten- cheminea padieira] tranqueiro
temozo] claraboia [lumieira] machn [contraforte] trapela [gateira, poxigo]
Lxico
valado [valo] medianeira [medianil] caldeiro do lixo pote
valo [valado] medianil [medianeira] cazarola [cazola] prato chan
varanda parede cazo prato fondo [prato sopeiro]
vent [fiestra, xanela] pasamns cazola [cazarola] prato de sobremesa
vertente paso [chanzo, banzo] coador prato sopeiro [prato fondo]
A vivenda

vidreira peza [cuarto, estancia] coitelo pousavasos


vidro [cristal] pontn copa pucheiro
viraventos [catavento] piar crebanoces queixeira
xamba piso cuberto relador
xanela [fiestra, vent] planta [andar] culler rolo
xardn planta baixa culleria rolla [tapn]
A casa por dentro recanto [esquina] cullern [garfelo] sacarrollas
adega [bodega] recibidor cunca saleiro
alcoba [dormitorio, cuarto] relanzo [descanso] embude [funil] salseira
andar [planta] rodap [zcolo] ensaladeira sopeira
arquitrabe saln escarvadentes
ascensor saln comedor escorredoiro
aseo [cuarto de bao] sobrado escumadeira
azulexo soto estropallo
banzo [chanzo, paso] tabique filloeira
bodega [adega] teito fogn
cambota teitume fonte tboa
chan trabe [viga] friameira talladeira
chanzo [banzo, paso] viga [trabe] froiteiro tapadeira [testo]
cheminea zcolo [rodap] funil [embude] tapn [rolla]
cocia Cocia: utensilios gardamanteis tarro [cacharro]
columna abrelatas garfelo [cullern] termo
comedor
garfo tesoiras
corredor
grella testo [tapadeira]
corte
louza teteira
cuarto [peza, estancia]
mandil [mantelo] tixola
cuarto [dormitorio, alcoba]
manopla trapo [pano]
cuarto de bao [aseo]
mantel trinchante
cubricin [lintel, lumieira,
padieira] aceiteira mantelo [mandil] vaixela
descanso [relanzo] azucreiro mazo vasilla
despensa baeta mesado vaso
dormitorio [alcoba, cuarto] bandexa morteiro vertedoiro
escaleira bscula ola [pota] vinagreira
esquina [recanto] billa ola de presin xerra
estancia [cuarto, peza] bote oveira Cocia: mobles
faiado [faio] botella paella alzadeiro [cunqueiro]
faio [faiado] paneira armario [despensa]
fogar [lar, lareira] pano [trapo] artesa [maseira]
friso pano de mesa banqueta
galera pasador de pur botelleiro
gramalleira pementeira cadeira
lar [lareira, fogar] pinzas cantareiro
lareira [lar, fogar] cacharro [tarro] pota [ola] chineiro

40
Lxico
cunqueiro [alzadeiro] cadea Cuarto de servizo: uten- tulipa
despensa [armario] cisterna silios e accesorios xergn
hucha cortina caldeiro xoieiro
lacena desaugadoiro canastro Dormitorio: mobles
ducha deterxente armario [roupeiro]
maseira [artesa]
armario de parede

A vivenda
mesa espello escada
berce
tallo inodoro [vter] fregona
biombo
Cocia: electrodoms- lavabo lavadoiro
butaca
ticos portarrolos lixivia cadeira
acendedor [chisqueiro] tapn pano caixn [gabeta]
batedor toalleiro pinzas cama
cafeteira vasoira do inodoro plumeiro cmoda
chisqueiro [acendedor] vter [inodoro] prendedores coqueta
cocia xaboeira recolledor do lixo espello
conxelador Cuarto de bao: utensi- estante [andel]
suavizante
lios e electrodoms- gabeta [caixn]
espremedor tboa de pasar
ticos mesa de cabeceira [mesa de
extractor tendal [trandeira]
bscula noite]
fervedor trandeira [tendal]
brocha mesa de noite [mesa de ca-
fornelo vasoira beceira]
caixa de urxencias
forno Cuarto de servizo: elec- roupeiro [armario]
cepillo das uas
frigorfico [neveira] trodomsticos tallo
cepillo do pelo
frixideira aspirador [aspiradora] toucador
cepillo dos dentes
iogureira aspiradora [aspirador] Saln comedor: utensi-
coitela [folla] lios e accesorios
lavalouza dentfrico enxugadora [secadora]
altofalante
licuadora depiladora ferro de pasar cadea musical
microondas desodorizante lanterna cadro
muo do caf escuma de afeitar lavadora candeeiro
neveira [frigorfico] esponxa secadora [enxugadora] cinceiro
picadora Dormitorio: utensilios e cortina
quentador accesorios coxn
relador alfombra cristalara
almofada [cabezal] cubertara
sandwicheira
almofadn floreiro
torrador
lea
xeadeira cabezal [almofada]
parafascas [paramuxicas]
Cuarto de bao: mobles cobertor
estoxo de aseo [neceser] paramuxicas [parafascas]
e pezas colcha puf
folla [coitela]
alfombra de bao locin colchn reloxo de parede
azulexos mquina de afeitar cortina revisteiro
baeira maquinias de afeitar coxn tapete
neceser [estoxo de aseo] edredn televisin
ourial [penico] espertador
papel hixinico funda
pasta dos dentes
lmpada
peite
manta
penico [ourial]
secador de man percha
bao toalla persianas
bid xabn plafn vdeo
billa xamp quinqu Saln comedor: mobles
biombo xel saba andel [estante]

41
Lxico
aparador aberto/a aloxar[se] encalar [calear]
bufete aireado/a alugar entornar
butaca alugado/a amaar [arranxar] entreabrir
cadeira amplo/a [espazoso/a] apagar estear [apontoar, apuntalar]
canap asollado/a [solleiro/a] aparafusar estragar [avariar]
A vivenda

cantoneira aveso/a [sombro/a] apisoar desafiuzar


cheminea cerrado/a apontoar [estear, apuntalar] deshabitar
chineiro claro/a apuntalar [estear, apontoar] fechar [pechar, cerrar]
divn cmodo/a [confortable] arranxar [amaar] gornecer [guarnecer]
estante [andel] deshabitado/a atrancar guarnecer [gornecer]
lmpada de mesa desocupado/a avariar [estragar] habitar
deteriorado/a azulexar ladrillar
escuro/a bater [petar, chamar] levantar
espazoso/a [amplo/a] pandar [curvar, empenar]
estreito/a pavimentar
habitado/a pechar [cerrar, fechar]
libre petar [bater, chamar]
lmpada de p lgubre pintar
librara luminoso/a prender [acender]
mesa de centro novo/a brunir [pur] pur [brunir]
mesa de comedor ocupado/a calear [encalar] recebar
mexedor ruidoso/a carretar retellar
moble bar
ruinoso/a cerrar [pechar, fechar] timbrar
moble de parede
solleiro/a [asollado/a] chamar [bater, petar] tradear
sof
sombro/a [aveso/a] cimentar [alicerzar] vernizar
sof cama
terno [tresillo] vello/a construr
tresillo [terno] Verbos curvar [empenar, pandar]
velador abrir derrubar [derrur]
vitrina acender [prender] derrur [derrubar]
Adxectivos alicerzar [cimentar] embaldosar
abandonado/a alisar empenar [curvar, pandar]

Actividades

1. Selecciona entre estas palabras as que se corresponden con cada unha das definicins posteriores.

escaldazo - escaleira - esquim - esqueira - escalada


escalinata - escalope - escaleno - escafandro - escada

Construcin formada por unha serie de pasos Escaleira de man formada por das barras
ou chanzos que serve para subir ou baixar por paralelas, ligadas por travesas que serven de
ela. .................... chanzos. ....................
Serie de escaleiras, mis ou menos monumen- Escaleira rstica que se fai nun cmaro ou
tal, normalmente con balastres e construda nun valo con pedras salientes ou pequenos
na entrada ou no vestbulo dun edificio. buracos. ....................
....................

42
Actividades

2. Localiza na sopa de letras silbica as palabras que designan as partes numeradas desta casa en
construcin. Despois asocia cada parte ao seu nmero.

A vivenda
1

4 2

8
5

16
11
7
6 15

10
9

12

14 13

LI OU TO GUIN A PUN AM FOR PO

XO MEN ZA RE DAS RUS TAL MI E

CE FRI A DE ES TRE AS GO LE

CO LEC TOR DE CAS CA LLO NEI VA

LA VOU BA PRO CIN RRE DA RA DOR

DRI AN RRA TEC CHU TA SEI U GA

LLO PU CON CION ES MA SI LO EU

1. ....................... 5. ....................... 9. ....................... 13. .......................


2. ....................... 6. ....................... 10. ....................... 14. .......................
3. ....................... 7. ....................... 11. ....................... 15. .......................
4. ....................... 8. ...................... 12. ....................... 16. .......................

43
Actividades

3. Le este texto e completa o esquema que che ofrecemos sobre os elementos e as partes da casa
que se describen nel.

A Carballeira un lugar da parroquia de Riba, no concello da Laracha. Ata al chega unha pista estreita
A vivenda

e desigual que se detn no vello casal dos Monteiro e empalma cun camio de carros que se parte mis
adiante cara carballeira dos Monteiro e cara ao val de Riba.
O casal un edificio de pedra de cantera con dous andares. No inferior estn a cocia coa lareira, a
corte para as vacas e un forno para facer o pan que xa hai anos abandonou o seu uso primeiro. Arri-
ba, os dormitorios, de camas anchas cubertas por colchas de lio branco; un comedor presidido por un
relevo prateado da ltima Cea e algunhas fotos vellas e repintadas, cunha mesa grande de castieiro
no centro da peza; e un cuarto de bao. Desde un extremo do corredor sbese para o faiado, onde
non hai mis ca teas de araa, anacos de tella e as trabes e puntais de madeira encouzada que soste-
en o tellado.
Fra, do lado da corte, un alpendre tamn de pedra, onde se garda a herba seca desde o chan ata a
cuberta; lea para o lume, o carro das vacas... Das sas paredes de tboas penduran toda sorte de fe-
rramentas, aparellos e curiosidades en espera de atopar algn uso efectivo. Fronte fiestra da coci-
a, o lavadoiro; e mis al, da outra banda do alpendre, o cabazo e a horta arrodeada por unha mu-
ralla cuberta de hedra e de silvas.
Xurxo Borrazs, Criminal

O casal dos Monteiro

Elementos Construcins adxacentes: ................................................................................


exteriores Outros: .................................................................................................................

Elementos construtivos: ..................................................................................


Elementos Dependencias: ...................................................................................................
interiores Mobles: ................................................................................................................
Outros: .................................................................................................................

4. Reescribe estas oracins corrixindo os castelanismos que conteen.


Os obreiros que subiron ao andamio estn a montar os canalns da casa.
............................................................................................................................... .......................................................................

Meu av ten que descansar no rechn da escaleira porque os peldaos son moi altos.
............................................................................................................................... .......................................................................

Abre a nevera e colle o xamn que hai na fiambrera.


............................................................................................................................... .......................................................................

Deixaches aberto o grifo do lavabo e o bote de desodorante sen tapar.


............................................................................................................................... .......................................................................

Hai que lavar esas tazas man porque o lavavaxillas est avariado.
............................................................................................................................... .......................................................................

44
Actividades

5. Observa estes debuxos dunha porta e dunha fiestra e identifica, co nmero correspondente, o no-
me das sas partes.

16

A vivenda
5 10 aldraba ..... caixa do correo .....
bisagra ..... tornachuvias .....
15
19 porta ..... picaporte .....
2 gradicela ..... contravent .....
10
13 beiril ..... poxigo .....
1 17 14 timbre ..... pechadura .....
11
3 12 vidro ....... marco .....
6 18
fiestra ..... limiar .....
4 7
lintel ..... montante .....
11
9 xamba .....

12
8

6. Resolve este encrucillado que xira arredor de diferentes tipos de mobles.

Moble de cocia, con portas e Moble para durmir ou repousar Moble que consiste nunha me-
andeis interiores, onde se adoi- que comprende unha armazn sa con espello usada para asear-
tan gardar alimentos, potas, de madeira ou ferro, colchn, se, enfeitarse, peitearse...
louza... almofada...
Pequeno asento rstico de ma-
Compartimento en forma de Moble articulado feito de follas deira para unha persoa, sen res-
caixa corrediza, encaixado nun de madeira fina e revestidas paldo e con tres ou catro patas.
moble e que serve para gardar con papel, tecido ou coiro, que
Asento para unha soa persoa
diversos obxectos. se usa para dividir un espazo.
con respaldo e con ou sen bra-
Asento con brazos asentado so- Moble que consiste nunha t- zos.
bre dous arcos para mexerse. boa horizontal sostida por un
Moble onde se gardan as cou-
ou varios ps, que se usa para
Moble adaptado na sa forma sas para o servizo da mesa.
comer, estudar...
a unha esquina ou recanto da
casa. Cama de neno pequeno, que se
pode abanar.

45
Actividades

7. Identifica, por escrito, as dez diferenzas entre estes dous debuxos.


A B
A vivenda

Diferenzas
1. ............................................................................................................................... ....................................................................

2. ............................................................................................................................... ....................................................................

3. ............................................................................................................................... ....................................................................

4. ............................................................................................................................... ....................................................................

5. ............................................................................................................................... ....................................................................

6. ............................................................................................................................... ....................................................................

7. ............................................................................................................................... ....................................................................

8. ............................................................................................................................... ....................................................................

9. ............................................................................................................................... ....................................................................

10. ............................................................................................................................... .................................................................

8. Relaciona cada frase feita co seu significado.


Frases feitas Significados
A. Pasarlle o sol pola porta (a algun). Ser pobre, carecer de todo.
B. Escornarse contra as paredes. Perder unha boa oportunidade.
C. Ter tellado de vidro. Preparar en segredo unha trampa ou vinganza.
D. Non ter leito nin teito. Facer un grande esforzo inutilmente.
E. Facerlle a cama (a algun). Ser vulnerable por non ter boa reputacin.
46
Lxico

Os alimentos
Substantivos graxa [pingo] alcrique lagosta
Carnes e friames lacn ameixa lagostino
agulla lardo anchoa [bocareo, bocarte] lamprea
androlla [botelo] lebre linguado
ao [cordeiro] leitn [bacorio] longueirn
bacorio [leitn] lombo lucio
becerro [tenreira, vitela] longanza lumbrigante
bist [filete] morcilla lura
mortadela maragota
orella angua meiga
parrulo [pato] angula [meixn] meixn [angula]
paspalls arenque melgacho
pat atn mexilln
pato [parrulo] bacallau mincha [caramuxo]
botelo [androlla] pavo barbo navalla
cabrito peituga barbo de mar [salmonete] ncora
cacheira [cachola, cachu- perdiz berberecho ollomol
cha] pingo [graxa] bocareo [bocarte, anchoa] ostras
cachola [cacheira, cachu- pita [galia] bocarte [bocareo, anchoa] palometa
cha]
pito [polo] boi pancho [buraz]
cachucha [cachola, cachei-
ra] polo [pito] bonito parrocha [xouba]
capn rabo buraz [pancho] peixe espada
carneiro raxo cabala [xarda, rincha] peixe sapo [rabada]
cervo [veado] redondo camarn percebe
chacina roxn caramuxo [mincha] pescada
chourizo salchichn carioca polbo
coello solombo carpa
cordeiro [ao] tenreira [becerro, vitela] castaeta
costela toucio cazn
costeleta unto centola
coxote [zanco] vaca chicharro [xurelo]
croca veado [cervo] choco
ensulla vitela [becerro, tenreira] cigala pota
entrecosto xabaril congro rabada [peixe sapo]
galia [pita] xamn curuxo raia
faisn xarrete dourada rapante
faldra zanco [coxote] escarapote reo
filete [bist] zorza faneca rincha [cabala, xarda]
focio Peixes e mariscos gamba robaliza
foie-gras abadexo gambn rodaballo
Lxico
salmn leituga kiwi mazapn
salmonete [barbo de mar] lentella laranxa melindre
santiaguio millo lima milfollas
sardia nabo limn orella
sargo pataca mandarina palmeira
Os alimentos

solla pemento manga pasta


troita perexil [pirixel] marmelo pastel [doce, confeito]
vieira pirixel [perexil] maz polvorn
xarda [rincha, cabala] porro melocotn pudin
xouba [parrocha] ravo meln rosca
xurelo [chicharro] remolacha morote [amorodo] roscn
zamburia repolo nspera rosquilla
Hortalizas, legumes smola noz torta
e cereais soia oliva trufa
acelga tirabeque pera turrn
alcachofa tomate pexego Lcteos
allo pia [anans] iogur
apio pistacho leite
pltano [banana] manteiga
pomelo margarina
sanda nata [tona]
uva queixo
trigo Doces
verza amendoado
arroz Froitas bica
berenxena abel biscoito
brcoli abruo bolo
cabaza albaricoque bombn
cebada aguacate cana requeixo
cebola ameixa caramelo soro
cebolio amndoa tona [nata]
cenoria amora xeado
centeo amorodo [morote] Bebidas
champin anans [pia] auga
chcharo [ervella] arando augardente
cogombro banana [pltano] batido
cogomelo cacahuete chula cacao
col castaa churro caf
coliflor cereixa compota caldo
endivia cirola confeito [doce, pastel] camomila [macela]
escarola claudia crema cervexa
ervella [chcharo] clementina doce [confeito, pastel] chocolate
esprrago coco doce de marmelo cctel
espinaca dtil filloa [freix] consom
faba figo flan gasosa
feixn framboesa freix [filloa] infusin [tisana]
garavanzo granada galletas laranxada
grelo grosella marmelada leite

48
Lxico
licor entrante [entrems, aperi- Adxectivos nutriente
limoada tivo] acedo/a [agre] nutritivo/a [alimenticio/a]
macela [camomila] entrems [aperitivo, en- acugulado/a podre
trante]
menta afumado/a quente
faragulla [migalla]
mistela agre [acedo/a] relado/a

Os alimentos
faria
mosto alimenticio/a [nutritivo/a] reseso/a
filete
poexo amargo/a rico/a [gustoso/a, saboro-
friame so/a]
ponche asado/a
gallo saboroso/a [gustoso/a, ri-
refresco augado/a
herbas aromticas co/a]
sangra azucrado/a [doce]
lvedo salgado/a
sidra balorento/a
litro substancioso/a [celmoso/a]
soda brando/a [mol]
medalln temperado/a [morno/a, t-
sorbete callado/a pedo/a]
merenda
t celmoso/a [substancioso/a] tenro/a
migalla [faragulla]
tila cocido tpedo/a [temperado/a,
miolo [rafa]
tisana [infusin] comelln/ona [lambn/ona, morno/a]
mollo [prebe, salsa]
vio larpeiro/a] Verbos
monda [pela]
xarope comestible acaramelar
parva
zume condensado/a acompaar
pebida
Preparacin crocante aderezar
dos alimentos pela [monda]
cru/cra adubar [adobar, sazonar,
adobo [adubo] pementa condimentar]
culinario/a
adubo [adobo] polpa afumar
curado/a
allada porcin alimentar
desnatado/a
almorzo prebe [mollo, salsa] almorzar
desosado/a
pur amasar
doce [azucrado/a]
quilogramo
duro/a
racin
enteiro
rafa [miolo]
eslamiado/a [inspido/a]
rebanda
espeso
recheo
farto/a
refrito [rustrido]
amoado febroso/a
aperitivo [entrante, entre- refrixerio amolecer
fresco/a
ms] revolto apestar [feder]
fro/a
azucre roda [toro] apodrentar
fumegante
bao mara rustrido [refrito] arear [salgar]
grellado/a
cachelo sal aromatizar
gustoso/a [saboroso/a, rico/a]
caldeirada salsa [prebe, mollo] arrefecer [arrefriar]
inspido/a [eslamiado/a]
cea taco arrefriar [arrefecer]
lambereteiro/a
centilitro tallada asar
lambn/ona [larpeiro/a, co-
chisco/a toro [roda] azucrar
melln/ona]
cobertura torrada [tosta] bater
larpeiro/a [lambn/ona, co-
codia tortilla melln/ona] callar
compango tosta [torrada] lentelloso/a cascar
concentrado vapor maduro/a cear
condimento vinagreta magro/a chuchar
cullerada xantar mol [brando/a] coar
decilitro xuliana morno/a [tpedo/a, tempe- cocer
empanada zaragallada rado/a] cociar

49
Lxico
comer escamar gustar rebozar
condimentar [adubar, ado- escoar [escorrer] lamber recender
bar, sazonar] escorrer [escoar] laar rectificar
confeitar esmigallar [esmiuzar] levedar reducir
cortar esmiuzar [esmigallar] ligar refogar
Os alimentos

corrixir esparexer limpar relar


coser espebidar macerar remollar
debullar espremer machucar
decantar repousar
mariar
decorar rustrir
mascar [mastigar]
degustar saciar [fartar]
mastigar [mascar]
derreter saber
mechar
desalgar merendar saborear
desengraxar moer salgar [arear]
desosar mondar [parar, pelar, esto- saltear
dourar estonar [parar, mondar, nar] sazonar [condimentar,
embutir pelar] mornear [temperar] adubar, adobar]
encebolar evaporar parar [estonar, mondar, servir
encetar fartar [saciar] pelar] temperar [mornear]
enfariar filetear pelar [parar, mondar, esto- torar
enfornar flamexar nar]
tornear
engadir fritir [frixir] petiscar
torrar
engraxar frixir [fritir] podrecer
enxaugar gratinar raspar trinchar
escabechar grellar picar triturar
escaldar guisar queimar xantar

Actividades

1. Agrupa e ordena as slabas da mesma cor ata formar o nome dos anacos ou cantidades de alimen-
to debuxados.

por co da on da ban chis ro da

za lla ro co ta ta cin re to

................ de torta ................ de peixe ................ de queixo ................ de tomate

................ de carne ................ de sal ................ de chocolate ................ de pan

50
Actividades

2. Repara nos debuxos e clasifica os alimentos da serie que che damos segundo o prato combinado
ao que corresponden.

Os alimentos
prato combinado 1 prato combinado 2 prato combinado 3 prato combinado 4

prato combinado 5 prato combinado 6 prato combinado 7 prato combinado 8

zanco de polo - patacas cocidas - prebe de tomate - ovo fritido - xurelos - costeleta
pementos - espaguetes - aros de cebola - queixo relado - pescada - ovo cocido
chourizo - tomate - chcharos - cogomelos - ensalada - mexillns - luras
linguado - pur de patacas - tortilla de patacas - arroz - patacas fritidas

Prato 1: ............................................................................................................................... ......................................................


Prato 2: ............................................................................................................................... .....................................................
Prato 3: ............................................................................................................................... .....................................................
Prato 4: ............................................................................................................................... .....................................................
Prato 5: ............................................................................................................................... .....................................................
Prato 6: ............................................................................................................................... .....................................................
Prato 7: ............................................................................................................................... .....................................................
Prato 8: ............................................................................................................................... .....................................................

3. Resolve estas adivias.

Son redonda coma o mundo; Ten pelexo coma a xente Ten dentes e non ten boca,
saio de debaixo da terra, e moi boa de comer, ten cabeza e non ten ps,
e fago chorar a xente chega polo mes de santos cuberto dun manto branco,
sen que tean d nin pena. e todo o ano a tes. diga vostede o que .

................................ ................................ ................................

51
Actividades

4. Resolve este encrucillado.


Os alimentos

Primeira comida que se fai no Carne preparada para conser- Semente de diversas froitas.
da. varse moito tempo e ser comi-
Comida lixeira que se toma en-
da fra.
Prebe feito a base de aceite, tre o xantar e a cea.
allo e pemento. Masa de faria triga, leite,
Todo alimento slido (queixo,
ovos etc. para facer filloas ou
Alimento pasado pola tixola friame, chocolate...) que se co-
outros doces de tixola; ou ben,
mesturado con ovo batido. me con pan.
carne picada e adubada que
Parte interior e mol do pan. serve de recheo en empanadas, Parte exterior e dura do pan.
chourizos...

5. Identifica os adxectivos desta serie que son sinnimos dos destacados en cada oracin.

duro/a - celmoso/a - tpedo/a


comelln/ona - saboroso/a
azucrado/a - agre - mol
nutritivo/a - eslamiado/a

As froitas son excelentes desde o punto de vista alimenticio ( .......................... ).


Xon toma o iogur demasiado doce ( .......................... ) para o meu gusto.
Non comas ese pan, que est reseso ( .......................... ). Toma este que de hoxe.
Neves unha larpeira ( .......................... ): xa leva catro racins de torta.
Hoxe a avoa preparou un guiso de carne ben substancioso ( .......................... ).
Non quero o leite moi quente. Prefroo morno ( .......................... ).
Nunca tomei un caf tan rico ( .......................... ) coma o que prepara ta irm.
O mellor para recoecer o sabor acedo ( .......................... ) morder un limn.
A sopa saume algo inspida ( .......................... ). Cmpre botarlle un chisco de sal.
Gstame o flan porque un prato brando ( .......................... ) e fresco.
52
Actividades

6. Localiza na sopa de letras os verbos que designan as accins debuxadas.

Os alimentos
E N F A R I A R M
S S F R I T I R O A
T U P O L C A E S C
O X I R P R O L U H
N B A T E R U A R U
A E S C A M A R R C
R O A E R C E M I A
U B S O N T O R A R

7. Relaciona cada frase feita co seu significado.


Frases feitas Significados
A. Ser agudo coma un allo. Adular ou afagar a algun con fins interesados.
B. Estar nas verzas. Ser moi listo.
C. Coller a algun na allada. Ser unha cuestin diferente.
D. Ser vio doutra cepa. Estar despistado.
E. Ser fabas contadas. Ser poucos ou poucas, ser escaso.
F. Ser faria do mesmo saco. Maltratar verbalmente a algun.
G. Poer a pan pedir. Sorprender a algun facendo algo malo.
H. Dar manteiga a algun. Ter as mesmas caractersticas, ideas, defectos...
Crea un texto breve no que introduzas, con sentido, algunhas das frases feitas anteriores.
............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

............................................................................................................................... ...................................................................

53
Actividades

8. Copia estas oracins corrixindo as interferencias do casteln que conteen.


Gstanme moito as tostadas cun pouco de mantequilla.
Os alimentos

............................................................................................................................... .......................................................................

Fixen a macedonia con anacos de membrillo, fresa e manzana.


............................................................................................................................... .......................................................................

O camareiro recomendounos besugo ao forno ou lubina parrilla.


............................................................................................................................... .......................................................................

Pecha ben o bote de queixo raiado, se non ponse mohoso e hai que tiralo.
............................................................................................................................... .......................................................................

9. Le esta receita de cocia. Consulta un dicionario se o precisas.

Pastel de noces
Ingredientes:
3 claras de ovo sen refrixerar 2 culleradias de esencia de vainilla
un chisco de manteiga para engraxar o molde 3/4 de cunca de noces esmagadas
un pouco sal 1 cullerada pequena de lvedo en po
3/4 de cunca de galletas Mara feitas po 1 cunca de azucre
1 cunca de nata lquida batida
Elaboracin:
Como primeiro paso, poemos o forno a quentar Incorporamos a vainilla ata que estea ben ligada.
mxima potencia. Engraxamos o molde onde Agregamos as noces, a galleta triturada, o lve-
imos preparar o pastel, forrmolo con papel de do en po e a nata. Distribumos a mestura no mol-
aluminio e tamn o engraxamos. de e enfornamos o pastel durante 35 minutos ou
ata que estea lixeiramente dourado. Deixmolo
Batemos as claras a punto de neve xunto co sal.
arrefriar durante unhas das horas, desmolde-
Pouco a pouco moslles engadindo o azucre (das
molo e gardmolo na neveira unhas doce horas
culleradas cada vez). As claras deben manter a
antes de servilo.
forma de picos brillantes.

Revista R, maio 2005

Tira do texto os verbos que designan accins ao cociar e os substantivos que nomean alimen-
tos. Clasifcaos nunha tboa coma esta.

............................................................................................................................... .............................

Verbos ............................................................................................................................... .............................

............................................................................................................................... .............................

Lcteos: ............................................................................................................................... .............


Froitas: ............................................................................................................................... ..............
Substantivos
Condimentos: ............................................................................................................................... ..
Outros: ............................................................................................................................... ..............

54
Lxico

O traballo e as profesins
Substantivos operario/a ferrador/ora enxeeiro/a
O traballo paga gandeiro/a escaiolista
aprendiz/za paga extra granxeiro/a fontaneiro/a
clase obreira parado/a [desempregado/a] horticultor/ora mestre/a de obras
compaeiro/a paro [desemprego] labrego/a [campesio/a] pedreiro/a [canteiro/a]
contrato patrn/oa leador/ora peixeiro/a [regateiro/a]
convenio piquete marieiro/a pen
crebafolgas [esquirol] prima [gratificacin] mariscador/ora pinche
descanso producin muieiro/a pintor/ora
desempregado/a [parado/a] produtividade pastor/ora promotor/ora
desemprego [paro] profesin peixeiro/a [regateiro/a] regateiro/a [peixeiro/a]
despedimento propina percebeiro/a soldador/ora
empregado/a remuda [revezamento] pescador/ora
Profesins relacionadas
esquirol [crebafolgas] remuneracin regateiro/a [peixeiro/a] co comercio
explotacin revezamento [remuda] segador/ora [seitureiro/a, almacenista
ceifeiro/a]
fbrica salario caixeiro/a
seitureiro/a [segador/ora,
salario mnimo carniceiro/a
ceifeiro/a]
sindicato chacineiro/a
vendimador/ora
soldo comerciante/a
viticultor/ora
subsidio confeiteiro/a [doceiro/a,
xornaleiro/a [braceiro/a]
substitucin pasteleiro/a]
Profesins relacionadas
taller [obradoiro] coa construcin dependente/a
tarefa albanel distribuidor/ora
folga
traballador/ora aparellador/ora doceiro/a [confeiteiro/a,
formacin
traballo pasteleiro/a]
gratificacin [prima] arquitecto/a
vacacins canteiro/a [pedreiro/a] drogueiro/a
gremio
xeira carpinteiro/a estanqueiro/a
hora extra
xornada feirante
horario
xornal florista
indemnizacin
xubilacin fornecedor/ora
labor [provedor/ora]
lecer xubilado/a
leiteiro/a
manifestacin Profesins relacionadas
coa agricultura, a gan- libreiro/a
mensualidade dara e a pesca panadeiro/a
negociacin agricultor/ora construtor/ora
pasteleiro/a [confeiteiro/a,
nmina apicultor/ora contratista doceiro/a]
obradoiro [taller] bateeiro/a cristaleiro/a peixeiro/a [pescantn/ina]
obreiro/a braceiro/a [xornaleiro/a] decorador/ora peleteiro/a
ocio campesio/a [labrego/a] delineante pescantn/ina [peixeiro/a]
ocupacin ceifeiro/a [seitureiro/a, se- ebanista provedor/ora
oficina gador/ora] electricista [fornecedor/ora]
oficio colleiteiro/a encofrador/ora queixeiro/a
Lxico
sombreireiro/a dermatlogo/a asesor/ora recepcionista
tendeiro/a doutor/ora [mdico/a] axente de bolsa taberneiro/a
tintureiro/a enfermeiro/a axente de seguros telefonista
vendedor/ora farmacutico/a banqueiro/a telegrafista
[boticario/a] comercial socorrista
viateiro/a
as profesins
O traballo e

fisioterapeuta conselleiro/a varredor/ora


xastre
masaxista contable vixilante
xoieiro/a
mdico/a [doutor/a] delegado/a sindical Profesins relacionadas
Profesins relacionadas
coa Administracin e mencieiro/a director/ora coa ciencia
a xustiza [curandeiro/a] antroplogo/ a
empregado/a de banca
alcalde/esa neurlogo/a arquelogo/a
empresario/a
avogado/a oculista [oftalmlogo/a] bilogo/a
executivo/a
comisario/a odontlogo/a [dentista] cartgrafo/a
mecangrafo/a
oftalmlogo/a [oculista] cientfico/a
oficinista
pediatra economista
presidente/a
psiclogo/a
representante etngrafo/a
psiquiatra
secretario/a filsofo/a
traumatlogo/a
subdirector/ora fsico/a
veterinario/a
tesoureiro/a historiador/ora
xineclogo/a
concelleiro/a viaxante informtico/a
Profesins relacionadas
conselleiro/a vicepresidente/a inventor/ora
cos transportes
cnsul/consulesa vogal investigador/ora
auxiliar de voo
deputado/a xefe/a de compras lingista
aviador/ora
diplomtico/a xefe/a de vendas matemtico/a
capitn/
embaixador/ora xefe/a de persoal meteorlogo/a
chofer [condutor/ora]
fiscal xerente qumico/a
condutor/ora [chofer]
funcionario/a controlador/ora areo/a Profesins relacionadas socilogo/a
garda civil cos servizos topgrafo/a
estibador/ora
garda de trfico barbeiro/a xegrafo/a
ferroviario/a
gobernador/ora bedel xelogo/a
maxistrado/a bombeiro/a Profesins relacionadas
camareiro/a coa arte e a cultura
militar
carteiro/a actor/actriz
ministro/a
cobrador/ora anticuario/a
notario/a
cocieiro/a artista
parlamentario/a
conserxe bibliotecario/a
polica gardaagullas
empregado/a do fogar cantante
presidente/a gardabarreiras
procurador/ora escolta [gardacostas]
maquinista
recadador/ora gardacostas [escolta]
marieiro/a
garda de seguridade
senador/ora mecnico/a
gardamontes
xuz/za piloto
gua turstico
Profesins relacionadas revisor/ora
coa sanidade hostaleiro/a
taxista
anestesista intrprete compositor/ora
transportista
boticario/a [farmacutico/a] mensaxeiro/a deportista
tripulante
cirurxin/ mozo/a dos recados deseador/ora
Profesins relacionadas
curandeiro/a coa empresa e cos ne- peiteador/ora dobrador/ora
[mencieiro/a] gocios porteiro/a domador/ora
dentista [odontlogo/a] administrativo/a pousadeiro/a editor/ora

56
Lxico
escengrafo/a enterrador/ora [sepulturei- experto/a delegar
escritor/ora ro/a] festivo/a descansar
escultor/ora ferreiro/a folgazn/ana [preguicei-
fotgrafo/a fiadeiro/a [fiador/a] ro/a, vago/a,
fiador/a [fiadeiro/a] lacazn/ana]
ilustrador/ora

as profesins
O traballo e
fogueteiro/a inactivo/a
impresor/ora
gaiteiro/a indefinido/a
locutor/ora
latoeiro/a inexperto/a
mestre/a
lavandeira laborable
modelo despedir
leiteiro/a laboral
msico diminur
matachn/ina laborioso/a
empregar
muieiro/a lacazn/ana [preguiceiro/a,
vago/a, folgazn/ana] entrar
oleiro/a
novato [principiante] entrevistar
ourive
ocioso/a estudar
palilleira
ocupado/a explotar
paraugueiro/a
preguiceiro/a [lacazn/ana, fabricar
pedreiro/a [canteiro/a]
novelista vago/a, folgazn/ana] facer folga
peleteiro/a
periodista [xornalista] principiante [novato] fichar
prateiro/a
pintor/ora profesional folgar
quincalleiro/a
poeta/isa salarial gaar
redeiro/a
presentador/ora temporal indemnizar
selleiro/a [baldeiro/a]
profesor/ora sepultureiro/a [enterra- traballador/ora lacazanear [vaguear]
publicitario/a dor/ora] traballoso/a manifestar(se)
tradutor/ora vago/a [lacazn/ana, pre- negociar
guiceiro/a, folgazn/ana] opositar
xornalista [periodista]
xubilado/a pagar
Oficios artesns e tradi-
cionais Verbos producir
acibecheiro/a afiliar(se) reclamar
afiador/ora aprender reivindicar
augador/ora teceln/ ascender remudar [revezar]
augardenteiro/a telleiro/a rescindir
baldeiro/a [selleiro/a] toneleiro/a reter
barqueiro/a tratante revezar [remudar]
cacharreiro/a xastre/a sar
canteiro/a [pedreiro/a] zapateiro/a seleccionar
capador/ora zoqueiro/a sindicar(se)
carboeiro/a Adxectivos asegurar substitur
carpinteiro/a activo/a asinar traballar
carpinteiro/a de ribeira arduo/a aumentar vaguear [lacazanear]
cereiro/a difcil cobrar xubilar(se)
cerralleiro/a doado/a concursar
cesteiro/a estable contratar
costureira experimentado/a cotizar

57
Actividades

1. Completa adecuadamente cos seguintes nomes de profesins estes titulares tirados do xornal
Galicia Hoxe.
as profesins
O traballo e

afiador - piloto - ourive - actriz


economista - enxeeira - cirurxin
tesoureira - embaixadora - escritora

Muhammad Yunus, o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . de A . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . brasileira Nlida Pin,


Bangladesh mundialmente coecido como descendente de galegos, presentou na Gale-
o banqueiro dos pobres, fala en Compos- ra Sargadelos de Compostela a sa ltima
tela do seu mtodo de loita contra a pobre- novela, Vozes do deserto. (30-3-2005)
za. (13-7-2004)

A Federacin de Peas do Compostela re-


Antonio Feijoo, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . : Xa non modelou a sa xunta directiva: presidenta,
quedan daqueles que andaban polos cami- Mara Rosa Pais Gmez; secretaria, Margari-
os, non hai traballo. Hai pouco futuro pa- ta Fernndez Seoane; e ............................. , Car-
ra estes traballadores e artesns, condenados men Fernndez Seoane. (20-10-2003)
ao museo ante a cultura do usar e tirar
que impn a globalizacin. (19-7-2004)
O ............................. da Clnica Ruber Francisco
Gmez Bravo proponse realizar en Espaa,
O pasado 28 de xullo inaugurouse na Gale- este mesmo ano, o primeiro transplante de
ra Sargadelos a mostra Damin Garrido, rostro procedente dun doador falecido. (4-3-
............................. do sculo XX, que integra 22 2004)
pezas: unha autntica revolucin no deseo
da prata. (3-8-2004)
Miguel A. Fernndez presenta A Bela Otero.
Pioneira do cine. O gaador do Chano Piei-
Un ............................. xapons queda durmido ro demostra que a diva de Valga foi a pri-
aos mandos do avin. Viaxaban 184 pasaxei- meira . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . dos Lumire. (13-11-
ros e a tripulacin a bordo, pero non provo- 2003)
cou alteracins. (1-5-2004)

O Goberno convocou con carcter urxente


Elena Salgado ser a quinta muller que ocu- a ............................. de Cuba en Espaa, Isabel
pa a carteira de Sanidade. Natural de Ou- Allende, despois de que se lle prohibise a en-
rense, de 55 anos, economista e trada na illa ao deputado do PP Jorge Mora-
............................. industrial. (31-3-2004) gas. (26-6-2004)

Clasifica as dez profesins anteriores segundo o mbito laboral ao que pertencen: sanidade,
transportes...
Profesin mbito Profesin mbito
..................... ..................... ..................... .....................

..................... ..................... ..................... .....................

..................... ..................... ..................... .....................

..................... ..................... ..................... .....................

..................... ..................... ..................... .....................

58
Actividades

2. Resolve estes xeroglficos. Cada un representa o nome dunha profesin.


A B C D E

as profesins
O traballo e
.................... .................... .................... .................... ....................

F G H I L

.................... .................... .................... .................... ....................

3. Completa as oracins coas palabras axeitadas de cada par. Consulta un dicionario se o precisas.

xornal - soldo

Canto che pagan de ........................ por ir vendimar hoxe as sas leiras?


Eu, co meu ........................ , chego malamente a fin de mes.

gremio - sindicato

O ........................ dos comerciantes est a favor das ras peons.


O ........................ convocou unha folga dos traballadores para o vindeiro da dez.

descanso - lecer

No vern aproveito o ........................ para ler e para dar paseos polo monte.
Fixen un ........................ e despois continuei traballando.

ferrador - ferreiro

Esa reixa de ferro fxonola o mellor ........................ da bisbarra.


Levei o cabalo ao ........................ para que lle cambiase as ferraduras.
59
Actividades

4. Repara na seguinte definicin e localiza nesta sopa de letras seis adxectivos sinnimos que se
axusten a ela.
as profesins
O traballo e

P R E G U I C E I R O V N
O D A U X A O S L B A S

Que non amigo de traballar S E V A R R O I U F Z G O


e que non fai nada T I S B U E S D E A N O P
R L U E X O N O C L E X E
I F O L G A Z A N U B R I
U B N U G A L L A N D A Z

5. Agrupa e ordena as slabas de cada cor ata formar doce verbos que designan accins propias de
distintas profesins. Despois asocia cada accin sa profesin.

ten rrar a a ra mu ro co

lar zar an xir ar so pa sar rar

ciar a zir su sar liar sen de tu

ma va te so se zur fu rar

Mecnico/a: .................... Arquitecto/a: .................... Panadeiro/a: ....................


Sepultureiro/a: .................... Cirurxin/: .................... Gandeiro/a: ....................
Marieiro/a: .................... Zapateiro/a: .................... Profesor/ora: ....................
Xuz/a: .................... Labrego/a: .................... Xastre/a: ....................

6. Clasifica estes verbos segundo o mbito do mundo laboral ao que estn asociados: a busca de
traballo, os contratos, os horarios, os salarios ou a actividade sindical.

asinar - fichar - entrevistar - afiliar(se) - estudar


cobrar - contratar - asegurar - descansar - aumentar
reivindicar - opositar - rescindir - negociar - entrar

Busca Actividade
Contratos Salarios Horarios
de emprego sindical

.................... .................... .................... .................... ....................

.................... .................... .................... .................... ....................

.................... .................... .................... .................... ....................

60
Actividades

7. Reordena o comezo e o final destes refrns de xeito que se comprendan ben.


Barbeiro novo, peixes non colle.

as profesins
O traballo e
............................................................................................................................... .......................................................................

Na casa do ferreiro non o traias enganado.


............................................................................................................................... .......................................................................

Costureira sen dedal para a barba do meu sogro.


............................................................................................................................... .......................................................................

Ao mdico e ao avogado bautiza o vio primeiro.


............................................................................................................................... .......................................................................

Marieiro que dorme, xustiza polas silveiras.


............................................................................................................................... .......................................................................

Avogado novo, o que pasa na cocia ben o sabe.


............................................................................................................................... .......................................................................

Quen foi cocieiro antes que frade cose pouco e mal.


............................................................................................................................... .......................................................................

O bo taberneiro coitelo de pau.


............................................................................................................................... .......................................................................

8. Marca cun X o significado correcto destas palabras.

barqueiro cotizar obradoiro

Persoa que goberna unha bar- Inclur algo nunha listaxe ou Obreiro que fai os traballos
ca e vive de transportar nela relacin. menos especializados e que non
pasaxeiros e carga. requiren grande habilidade.
Examinar un documento para
Persoa que se dedica a cons- comprobar que non falso. Lugar onde realizan o seu tra-
trur embarcacins pequenas. ballo os artesns.
Pagar a cota correspondente
Membro da tripulacin dun como membro dunha asocia- Edificio en construcin.
barco encargado da limpeza. cin, organismo, sindicato...

xeira delegar ebanista

Oficina desde onde se dirixe o Autorizar unha persoa a outra Importador de bano e dou-
traballo nunha fbrica. para que acte en representa- tras madeiras nobres.
Xornada de traballo, tempo cin sa nalgn asunto.
Comerciante de antigidades
durante o que se fai un traba- Dar a coecer os resultados e de mobles usados.
llo sen interrupcin. dun acordo.
Persoa que ten por oficio facer
Selo que acompaa a sinatura Substitur unha persoa que mobles, traballando xeralmen-
nos contratos de traballo. deixou o seu posto de traballo te con madeiras nobres.
temporalmente.

61
Actividades

9. Asocia cada adxectivo co seu significado.

laboral - laborioso - laborable


as profesins
O traballo e

Que se pode traballar. ..........................


Relativo ao traballo. ..........................
Que custa moito esforzo ou traballo. ..........................
Crea unha oracin para cada un dos adxectivos anteriores.
............................................................................................................................... .................................................................
............................................................................................................................... .................................................................
............................................................................................................................... .................................................................

10. Ofrece a voz galega correcta que cmpre usar en lugar destes castelanismos.
Incorrecto Correcto Incorrecto Correcto
albail ....................... concellal .......................

inxenieira ....................... vocal .......................

sastre ....................... gardaespaldas .......................

peluqueira ....................... orfebre .......................

Crea un texto no que introduzas, con sentido, algunhas das voces correctas anteriores.
............................................................................................................................... ....................................................................

............................................................................................................................... ....................................................................

............................................................................................................................... ....................................................................

............................................................................................................................... ....................................................................

............................................................................................................................... ....................................................................

11. Explica cal , na ta opinin, o significado destes refrns.

Para o mal traballador, non hai ferramenta boa.

Significado: ............................................................................................................................... ...............................................

Quen deixa o camio e colle o atallo, mis traballo.

Significado: ............................................................................................................................... ...............................................

Facer o xa feito, traballo sen proveito.

Significado: ............................................................................................................................... ...............................................

62
Lxico

Os medios de transporte
Substantivos tndem cargueiro vaca
Medios terrestres tanque catamarn vapor
ambulancia tartana chalana veleiro
autobs taxi chalupa xangada [balsa]
telecadeira corbeta xunco chins
telefrico crebaxeos Medios areos
telesqu [remonte] cruceiro delta
tractor destrutor aerobs
triler dorna aeronave
tranva draga aeroplano [avin]
autocar tren dragaminas astronave [nave espacial]
autombil tren monorral gabarra avin [aeroplano]
camin cisterna triciclo galen avioneta
camin de carga trolebs galera bombardeiro
camin de envorco velocpede gamela caza
camin do lixo zorra gardacostas cepeln [dirixible]
camioneta Medios acuticos goleta dirixible [cepeln]
camin formigoneira acoirazado gndola foguete espacial
caravana arrastreiro iate globo
carreta bacallaeiro kayak
carro balandro lancha
carromato baleeiro palangreiro
carroza balsa [xangada] paquebote
carruaxe barca pesqueiro
ciclomotor barcaza petroleiro
coche [autombil] barco piragua helicptero
dilixencia batel planadoira hidroavin
escavadora bergantn portaavins mdulo lunar
funicular boniteiro remolcador nave espacial [astronave]
jeep bote rompexeos planador
microbs submarino transbordador
metro Do autombil
moto [motocicleta] acelerador
motocarro agarradoira
motocicleta [moto] antena
mnibus aparcadoiro
quitaneves bou aparcamento
remolque buque traieira acendido
remonte [telesqu] canoa transatlntico rea de servizo
sidecar carabela transbordador asento
Lxico
automobilista Do tren amura navegante
baca [portavultos] agullas ncora ollo de boi
bucina [buguina] apeadeiro ancoradoiro [fondeadoiro]
Os medios de transporte

barreira andarivel
carril arboradura
coche babor
compartimento
baliza
consigna
barqueiro/a
despacho de billetes
bita [amarradoira] peirao
estacin
buguina [bucina] bitcora popa
ferroviario/a
cadeira para nenos bodega porto
gardaagullas
camioneiro gardabarreira boia proa
cap horario borda quilla
chasis locomotora cabo radar
chofer [condutor] maquinista cabrestante relinga
cinto mozo/a de estacin camarote remador/ora
cocheira paso subterrneo capitn/ remo
concesionario plataforma carga rizn
condutor [chofer] portelo castelo rompente
contaquilmetros ral cheminea salvavidas
defensa [parachoques] revisor/ora comps sentina
travesa contramestre
depsito sonar
tnel
derrapaxe cuberta temoeiro
vagn
eixe dique temn [leme]
xefe/a de estacin
embrague escota tolete
Da bicicleta
faro espign tripulacin
amortecedor
freada asento [sela] estacha tripulante
freo barra estaleiro varadoiro
garaxe bomba de aire estibador/ora vela
gasolineira cadea estribor verga
intermitente cadro estrobo zapn
limpaparabrisas catarina faro Do avin
luz dnamo , ala
maleteiro faro aerdromo
manubrio freada
aeroporto
motor freo
alern
gardalamas
panca aspa [pa]
guiador
parabrisas auxiliar de voo
pedal
parachoques [defensa] flotador aviador/ora
pina
pedal folio babor
pin
pina fondeadoiro [ancoradoiro] bodega de carga
pneumtico
pneumtico prato da roda hlice cabina de pilotaxe
porta roda leme [temn] capitn/
portavultos [baca] sela [asento] marieiro/a cola
retrovisor velocmetro mascarn comandante
suspensin Do barco mastro compartimento de pasaxei-
viseira amarra morrn ros
volante amarradoira [bita] motor controlador areo

64
Lxico
estribor curva arribar [atracar] erguer [izar]
fuselaxe encrucillada [interseccin, arrincar estacionar [aparcar]
hangar cruzamento] aterrar estibar

Os medios de transporte
hlice estrada atracar [arribar] facturar
heliporto interseccin [cruzamento, atropelar flanquear [bordear]
encrucillada] fondear [ancorar]
morro avanzar
paso a nivel bordear [flanquear] frear
motor
ponte capitanear guiar
pa [aspa]
recta chegar izar [erguer]
paracadas
rodeira marear(se)
pasarela chocar [colisionar]
senda [vieiro, carreiro] naufragar
patn de aterraxe circular
tnel navegar
piloto circundar [circunvalar]
pairar
piloto automtico circunnavegar
parar
pista circunvalar [circundar]
partir
porta de emerxencia colisionar [chocar]
pilotar
conducir
radar planar
consignar recuar [retroceder]
rotor
consumir remar [vogar]
temn
va frrea cruzar remolcar
terminal
va rpida derrapar reparar
torre de control
vieiro [carreiro, senda] desamarrar retroceder [recuar]
tren de aterraxe
Verbos desarborar sar
turborreactor
abordar descarrilar sobrevoar
xanela
acelerar desembarcar transbordar
Vas de comunicacin
adiantar desembragar transitar
autoestrada
afundir(se) despegar transportar
beirava
aluar desviar varar [embarrancar, enca-
camio llar]
amarar embarcar
canle viaxar
embarrancar [varar, enca-
carreiro [senda, vieiro] amarrar vogar [remar]
llar]
circunvalacin ancorar [fondear] xirar
embragar
congostra [corredoira] aparcar [estacionar] zigzaguear
encallar [embarrancar, va-
corredoira [congostra] apear rar]
cruzamento [interseccin, arborar enrolar
encrucillada] arriar envorcar

Actividades

1. Completa cada oracin coa palabra que mellor lle vai. Consulta un dicionario se o precisas.

traxecto - itinerario - treito - viaxe

Na mia .......................... en tren a Madrid coecn uns rapaces de Ourense.


Compramos un mapa para preparar o .......................... da excursin.
Da mia casa praia hai un .......................... duns dous quilmetros.
Naquel .......................... fomos mis amodo para contemplar mellor a paisaxe.

65
Actividades

2. Indica, co nmero correspondente, o nome de cada un dos elementos sinalados nesta estacin de
ferrocarril.
Os medios de transporte

14
4
5 3
16
6 1

18
17

7
10
18
15
8

20 13 11

12

altofalante ..... consigna ..... horario ..... tren .....

viaxeiro ..... plataforma ..... equipaxe ..... portelo .....

xefa de estacin ..... vagn ..... paso subterrneo ..... ral .....

despacho de billetes ..... va ..... travesa ..... maquinista .....

carro portaequipaxes ..... revisor ..... locomotora ..... aparcadoiro .....

3. Identifica o elemento estrao en cada serie. Xustifica as tas respostas.

tndem - carro - velocpede - triciclo

Elemento estrao: .......................... Xustificacin: ................................................................................................................

sobrevoar - aterrar - vogar - planar

Elemento estrao: .......................... Xustificacin: ................................................................................................................

mascarn - cabo - estacha - amarra

Elemento estrao: .......................... Xustificacin: ................................................................................................................

66
Actividades

4. Localiza neste texto as palabras que corresponden s definicins que damos despois.

Os medios de transporte
As estachas estaban sucias de graxa, retortas. Anobanse cun la-
zo frreo e sinxelo a un tempo, moi seguro, pero tan doado de
desfacer coma un castelo de naipes. Unha motora, o auxiliar do
Paz, arqueaba a sa antena coa elegancia dun florete disposto a
espertar unha ducia de gaivotas.
O porto estaba feito de enormes bloques de pedra de granito, re-
dondeados polas ondas, gastados, pulidos, renegridos de aceite e
gasleo. Unha fileira de morrns, cogomelos de ferro estrados con
faria de peixe, debruzbanse beira do cantil.
Polo demais, moito lixo. Moreas de redes vellas rotas, refugadas,
de nailon azul ou de cor indefinida, tboas escanastradas, nasas
de descomposta armazn metlica, enferruxadas, intiles.
No medio daquela desfeita, abraiaba a elegancia do Riosil, recn
pintado de vermello da bita quilla, fachendosa a proa, as amu-
ras decoradas con franxas brancas e verdes, e embaixo delas o fo-
lio do barco 3.a-VI-6-474. Era un potente arrastreiro, 700 CV, sa-
do do estaleiro de Vulcano en 1970: tia case trinta metros de proa
a popa, e poda levar 62 toneladas de carga. Sesenta e dous mil
quilos. Coma quen, todo o peixe do Gran Sol.
O moito colorido do barco chamaba a atencin no porto: castelo
de ferro en azul e branco, a cheminea vermella a xeito co casco, e
o respiradeiro en amarelo.
Unha tropa de xente a e via pola cuberta, feita de tboas de ma-
deira pintadas de verde, perfectamente aliadas. Acababan de izar
a bordo un aparello novo, novio do trinque, e o contramestre esi-
xa que ouriase nel unha muller virxe, antes de sar ao mar.
Valentn Carrera, Riosil

Lugar onde se constren ou reparan barcos. Poste de madeira ou ferro situado na proa das
........................ embarcacins ao que se amarran os cabos.
........................
Parte dianteira dun barco. ........................
Parte traseira dun barco. ........................ Peza forte de madeira ou metal que vai da
proa popa na parte inferior dunha embarca-
Pavimento superior dun barco. ........................ cin e suxeita a sa estrutura. ........................
Parte mis alta da cuberta superior dun barco. Barco que se dedica pesca de arrastre.
........................ ........................

Parte do costado dun barco por onde comeza Cantidade de cousas que poden ser transpor-
a estreitarse na proa. ........................ tadas por un barco. ........................
Matrcula dunha embarcacin. ........................ Oficial ou marieiro con experiencia que diri-
Poste de ferro situado no chan do peirao para xe os traballos e tarefas dos outros marieiros.
amarrar os cabos mis fortes das embarcacins. ........................
........................ Cabo groso que se utiliza, por exemplo, para
remolcar ou amarrar un barco. ........................

67
Actividades

5. Asocia e ordena as slabas de cada cor ata formar o nome de oito partes do coche.
Os medios de transporte

gue bu lan ca a pneu em fre

ti mor fa bra te dor vo ce

ro na os te m ci p co

...................... ...................... ...................... ......................


...................... ...................... ...................... ......................

6. Resolve este encrucillado, composto por verbos relacionados cos medios de transporte.

Cargar ou descargar Arrastrar un barco


no porto as mercan- ou un vehculo por
cas dos barcos. medio dunha corda,
dun cabo ou dunha
Quedar detido un
cadea.
barco por tocar coa
area ou as rochas do Pousarse unha nave
fondo. espacial na superficie
da la.
Elevar as velas dun
barco. Pasar un vehculo en
movemento por en-
Sar un tren ou un
riba de algun ou al-
tranva fra do seu
go e causarlle algn
carril.
dano.
Chegar un barco ao
Poer algo boca
porto.
abaixo; por exemplo,
Descender ou pou- un vehculo nun acci-
sarse en terra un dente.
avin.

7. Reescribe estas oracins corrixindo os castelanismos que conteen.


Segundo o mecnico, hai que cambiar os amortiguadores e a palanca de cambios.
............................................................................................................................... .......................................................................

Un coche volcou na autopista por exceso de velocidade.


............................................................................................................................... .......................................................................

Entrar no muelle con este mar perigoso, mellor botamos a ancla nese fondeadoiro.
............................................................................................................................... .......................................................................

Subindo na telesilla, viamos os nenos baixando pola neve cos seus trineos.
............................................................................................................................... .......................................................................

Parei o coche no arcn da carreteira porque tia un problema cos frenos.


............................................................................................................................... .......................................................................

68
Lxico

Os xogos e os deportes
Substantivos estornela [pateiro, billarda] equitacin tenis
Xogos de taboleiro ioi esgrima tenis de mesa [pimpn]
ou de mesa mariola [truco, raia] esqu tiro con arco, con fusil, ao
baralla monopatn prato
bingo ovo, pico, araa trial
dados panda tratlon
damas pano vela
domin papaventos voleibol
leira de nove pateiro [estornela, billar- wter-polo
leira de tres [pai, nai, fillo] da] windsurf
esqu acutico
pai, nai, fillo [leira de tres] patns ximnasia deportiva
ftbol
parchs pau de sebo [cucaa] ximnasia rtmica
golf
xadrez pedra, papel, tesoiras Elementos,
halterofilia participantes e
xogo da oca pelota
hpica competicins en xeral
Outros xogos ps quietos [sangue]
hckey sobre herba, sobre adestrador/ora [prepara-
e xoguetes pilla dor/ora]
patns, sobre xeo
agachadas [escondidas] pita cega adestramento
judo
aro porca afeccin
karate
bambn ra loita grecorromana afeccionado/a
billarda [estornela, patei- raia [truco, mariola] loita libre angarellas [padiola]
ro]
randeeira motociclismo rbitro
birlos
sangue [ps quietos] motocrs bancada
tiracroios natacin banco
tiro de corda natacin sincronizada cadro de xogadores
tobogn [escorregadoiro] paddle cambio [substitucin, tro-
truco [mariola, raia] co]
paracaidismo
vexo, vexo campin/oa
patinaxe sobre rodas
Deportes campionato
patinaxe sobre xeo
blas alpinismo campo [terreo de xogo]
pelota vasca
boneco/a atletismo pesca
buxaina automobilismo pimpn [tenis de mesa]
carreira de sacos bdminton piragismo
casias baloncesto polo
chapas balonmn remo
chave bisbol rugby
corda billar saltos de trampoln cancha
cravo [espeto] boxeo saltos de plataforma capitn/
crebacabezas caza snowboard club
cucaa [pau de sebo] cesta punta squash derrota
escondidas [agachadas] ciclismo submarinismo empate
escorregadoiro [tobogn] crcket surf estadio
espeto [cravo] cross taekwondo estratexia
Lxico
liga cabezada saque de banda rbitro
marcador calzns [pantalns curtos] saque de esquina bla [pelota]
olimpada cambadela saque de porta cadro de saque
Os xogos e os deportes

padiola [angarellas] caneleira taco cinta da rede


padioleiro/a caneo [finta] tiro deixada
partida cartn amarelo traveseiro [pau] dereito/a
partido cartn vermello xuz de lia dobres
pavilln central xute globo
podio centro Baloncesto golpe de dereito
centrocampista [ala] golpe de revs
cspede ala [] individual
contraataque [contragolpe] rea de tiro libre lia lateral, de fondo
contragolpe [contraataque] aro mango
crculo central asistencia morte sbita
defensa ataque pelota [bla]
defensa libre baln [pelota] raqueta
profesional
dianteiro base
preparador/ora [adestra-
dor/ora] expulsin bloqueo
prrroga extremo campo atrs
quecemento falta canastra
quenda [vez] finta [caneo]
regra fra de xogo
regulamento gardameta [porteiro/a] recollepelotas
reserva [suplente] gol rede
seareiro/a goleada revs
seleccin golpe franco rotura de servizo
seleccionador/ora guante [luva] contragolpe saque [servizo]
socio/a interior defensa servizo [saque]
substitucin [cambio, tro- lateral dobres smash
co] lia de banda, de fondo, escolta tenista
suplente [reserva] de medio campo vantaxe
finta
temporada luva [guante] volea
gancho
terreo de xogo [campo] man xuz de lia
lia de banda, de fondo,
trampa medias de tiro libre zurdo/a
troco [substitucin, cam- meta [portara] mate Ciclismo
bio] obstrucin pase abano
vez [quenda] pantalns curtos [calzns] pasos avituallamento
vitoria pase pelota [baln] cadea
xogador/ora patada persoal cadro
Ftbol pau [poste] pivote calzap
amoestacin pau [traveseiro] rebote calzn
rbitro pelota [bla, baln] rede cambio
rea de meta pelotada roubo catarina [prato]
rea de penalti penalti taboleiro contra o reloxo
ataque portara [meta] tapn desfalecemento
baln [pelota, bla] poste [pau] tempo morto dorsal
barreira punteirolo tiro en suspensin escalador
bla [baln, pelota] punto de penalti tiro libre freo
bota recollepelotas tripla guiador
bote de baln rexeitamento Tenis lder

70
Lxico
meta carreira de valados [ou de cabeiro/a [ltimo/a, pecha- choutar [saltar]
meta voante obstculos] cancelas] contraatacar [contragol-
pedal corredor/ora canso/a [fatigado/a] pear]
pelotn cross defensivo/a contragolpear [contraata-

Os xogos e os deportes
dorsal deportivo/a car]
pin
estaxe destro/a converter
prato [catarina]
fondista emocionante correr
raio
foso entretido/a defender
rampla
rebentn gaiola fatigado/a [canso/a] descender
lanzador/ora gaador/ora despexar
lanzamento de disco, de [vencedor/ora] empatar
martelo, de peso, de xa- habilidoso/a encestar
velina invencible escalar
listn invicto/a escapar
maratn
lento/a esquiar
meta
lder [primeiro/a] fintar [canear]
roda pista
local frear
sela saltador/ora
ofensivo/a furar [barrenar]
velocista salto con prtega, de altu-
olmpico/a gaar [vencer]
veldromo ra, de lonxitude
pechacancelas [cabeiro, l- golear
viseira timo/a]
golpear
Ximnasia perdedor/ora
lanzar
aparello primeiro/a [lder]
argolas marcar
profesional
aro ximnstico mergullar(se)
rpido/a [veloz]
barra de equilibrio nadar
torpe [zoupn/ona]
barra fixa palmear
soporte do p tramposo/a
barras asimtricas pasar
sprint ltimo/a [cabeiro/a, pecha-
barras paralelas cancelas] patinar
tboa de bater
bastn ximnstico veloz [rpido/a] pedalear
triplo salto
cabalo con arcos valado [obstculo] vencedor/ora [gaador/a] perder
cama elstica velocista visitante picar
cinta ou fita ximnstica xuz/xuza vitorioso/a rebotar
colchoneta xergo/a [zurdo/a] remar [vogar]
Natacin
cristo zoupn/ona [torpe] rematar
estaxe
espaleira zurdo/a [xergo/a] restar
estilo bolboreta
maza ximnstica trocar [cambiar, substitur]
estilo braza [ou peito] Verbos
molinete sacar
estilo costas adiantar
pelota ximnstica saltar [choutar]
estilo crol agarrar
pinchacarneiro [viravolta] servir
lia de boias amoestar
plinto
mergullo apuntar substitur [trocar, cambiar]
poldro
piscina ascender vencer [gaar]
salto de tesoira
plataforma atacar vogar [remar]
salto en prancha
salto da carpa avituallar volear
salto mortal
salto do anxo barrenar [furar] xogar
trampoln
salto mortal bloquear xutar
viravolta [pinchacarneiro]
Atletismo trampoln botar
caixn ou tboa de bater Adxectivos cabecear
carreira aburrido/a cambiar [trocar, substitur]
carreira de revezamentos afeccionado/a canear [fintar]
[ou de remudas] xil centrar

71
Actividades

1. Agrupa e ordena as slabas da mesma cor ata formar o nome dos xogos e divertimentos numera-
dos neste debuxo.
Os xogos e os deportes

1 5
3

7
2

9
8
6

12 13
10

11

rio ran lei llar tos bu la to ve b

drez bo ven na ca pa da xa pa bam

de tn bo ra ma no ei ne gn xai

bn no chs ra pa bi mo par de las

1. ...................... 2. ...................... 3. ...................... 4. ......................


5. ...................... 6. ...................... 7. ...................... 8. ...................... 9. ......................
10. ...................... 11. ...................... 12. ...................... 13. ......................

2. Clasifica estas palabras segundo o xogo ao que corresponden.

pen - gobelete - dado - s - ficha - torre


baza - raa - sota - casa - xaque - ouros

Parchs: ............................................................................................................................... ......................................................


Xadrez: ............................................................................................................................... ......................................................
Baralla: ............................................................................................................................... ......................................................

72
Actividades

3. Le este texto e localiza nel as palabras que corresponden s definicins posteriores.

Os xogos e os deportes
A leira de nove un dos mis antigos xogos de mesa coecidos. Taboleiros deste xogo foron encon-
trados en Exipto (1400 a. C.), Sri Lanka (10 d. C.) e no navo viquingo Gokstad (900 d. C.).
Este o regulamento:
O xogo desenvlvese nun taboleiro coma o representado na figura do lado.
Cada xogador pose nove pezas dunha cor, negro e branco, por exemplo.
As pezas son colocadas alternativamente nos puntos de interseccin das li-
as, ata que todas estean no taboleiro. Entn, cada xogador move na sa
vez unha das sas pezas ao longo dunha lia, desprazndoa dun punto (in-
terseccin) a outro que estea baleiro. Non est permitido que unhas pezas
salten sobre outras; polo tanto, s se poder facer un movemento se hai un
punto baleiro a carn dunha das pezas.
Cando un xogador consegue aliar tres pezas (non vale en curva), este pode retirar do taboleiro
unha peza do seu opoente. Esta peza non volve mis partida. Lmbrese que as pezas que estean ali-
adas nunha serie de tres non poden ser retiradas.
Consegue gaar a partida o xogador que reduce o nmero de pezas de seu opoente a das, ou que
bloquea todas as pezas do opoente de forma que non as poida mover.
Neste tipo de xogo, o posicionamento das pezas no comezo fundamental, ata tal punto que unha
partida pode ser perdida ou gaada en funcin desa estratexia inicial.
www.angelfire.com/ab/jogos/Tradicionais/trilha.html (traducin e adaptacin)

Proxecto de accins coordinadas para lograr Serie e totalidade de lances que se realizan
un obxectivo, como gaar nun xogo, nun en- nun xogo ata chegar a un lmite definido.
contro deportivo... ...................... ......................

Momento ou ocasin que lle corresponde a ca- Cadro de madeira ou doutros materiais con di-
da un entre distintas persoas, para a realiza- visins ou casas para desenvolver nel diferen-
cin de algo. ...................... tes xogos de mesa. ......................
Aquel que se opn ou compite nun xogo ou Cada unha das figuras ou dos elementos m-
deporte. ...................... biles que interveen nos xogos de taboleiro.
Conxunto de regras que establecen como de- ......................
be desenvolverse un xogo. ...................... Obter a vitoria. ......................

Tendo como modelo o texto anterior, escribe o regulamento doutro xogo de taboleiro sinxelo:
damas, parchs, leira de tres...
............................................................................................................................... ....................................................................

............................................................................................................................... ....................................................................

............................................................................................................................... ....................................................................

............................................................................................................................... ....................................................................

............................................................................................................................... ....................................................................

............................................................................................................................... ....................................................................

............................................................................................................................... ....................................................................

73
Actividades

4. Indica o deporte olmpico que representa cada pictograma.


Os xogos e os deportes

...................... ...................... ...................... ...................... ......................

...................... ...................... ...................... ...................... ......................

...................... ...................... ...................... ...................... ......................

...................... ...................... ...................... ...................... ......................

5. Reescribe estas oracins corrixindo as interferencias do casteln que conteen.


As canastas triples son vlidas anda que o baln pete no tableiro.
............................................................................................................................... .......................................................................

Despois de regatear varios defensas, Xon chutou e a pelota deu no travesao.


............................................................................................................................... .......................................................................

Os aficionados baronse na fonte para celebrar que o seu equipo era campen.
............................................................................................................................... .......................................................................

A rapaza que vai pola calle central da piscina nada estilo espalda.
............................................................................................................................... .......................................................................

A xabalina case lle cae enriba a un corredor de catrocentos metros vallas.


............................................................................................................................... .......................................................................

74
Actividades

6. Completa esta crnica deportiva poendo nos ocos as palabras que van definidas entre parnte-
ses. Ten en conta que o contexto tamn che pode axudar.

Os xogos e os deportes
O Deportivo volveu demostrar
a sa ineficacia ante o Numancia (1-1)
O Deportivo non levanta e tacticamente os deportis- dramtica co disparo de fal-
cabeza esta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . tas con exercicios adecua- ta de Tevenet, que foi ao
( perodo de tempo en dos) deportivista cambiou .......................... ( cada unha
que, de forma regular e c- as das bandas e colocou a das longas pezas de ferro
clica, se desenvolve unha Luque como home mis ou madeira que limitan as
competicin deportiva). ofensivo. portaras de ftbol).
Onte, os corueses cederon
E despois da reestrutura- Os corueses notaron o
un . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ( resul-
cin, no minuto 60, che- golpe de se ver con dez e,
tado que se obtn nun en-
gou a polmica. Luque cando pareca que volvan
contro cando aqueles que
gaoulle as costas de- quedar unha xornada mis
se enfrontan conseguen o
fensa numantina e, tras sen conseguir os tres pun-
mesmo nmero de puntos)
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ( esquivar tos, chegou o ..........................
no estadio de Riazor ante o
a oposicin dun xogador ( punto que, nalgns de-
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ( que vai
contrario e seguir adiante portes, se gaa introducin-
de ltimo ou peor clasifica-
co baln) a lvaro Nez, do o baln na portara) de
do) de Primeira Divisin, o
este non puido facer outra Pandiani, que entrara pou-
Numancia.
cousa que derrubalo. Fer- co antes no terreo de xogo
O Deportivo saltou ao cam- nndez Borbaln decidiu en substitucin de Valern,
po con ganas de se poer o pitar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ( pe- ao . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ( xogar
antes posible por diante no na mxima consistente nun o baln golpendoo coa
.......................... ( cadro on- lanzamento a pouca dis- cabeza) un . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
de se anotan os puntos ou tancia da portara e co por- ( pase que se fai desde
tantos acumulados nun en- teiro como nico defensor) unha banda do terreo de
contro deportivo), mais ao pero, ante a insistencia dos xogo zona de portara) de
final a crise do equipo pro- xogadores visitantes, o Vctor. Mais a alegra durou
fundouse. s imprecisins . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ( persoa pouco e, no minuto 81, Me-
defensivas dos corueses que, en determinados de- rino recolleu un baln des-
uniuse entn a carencia de portes, fai que se cumpra o pexado defectuosamente
ideas arriba. Cun Valern regulamento do xogo) con- por Molina para facer o 1-1
apagado e un Luque que sultou co seu asistente, de- cun disparo desde a frontal.
apenas entrou en xogo, era cretando falta na beira da
O partido entrou entn nu-
Diego Tristn o que pareca .......................... ( zona pr-
nha fase tola e Pandiani pui-
ter unha tarde mis inspi- xima portara onde o por-
do conseguir a .........................
rada e o nico capaz de po- teiro pode coller libremen-
( resultado que se obtn
er en apuros a lia de cin- te o baln coa man) en lu-
cando se vence o contrin-
co defensas posta sobre o gar da pena mxima.
cante nunha competicin
campo polos visitantes.
Nove minutos despois todo deportiva) cun novo rema-
Irureta tratou de cambiar o se puxo mis costa arriba te de cabeza no minuto 90.
discorrer do choque con para o equipo galego coa Pero nesta ocasin o defen-
dous cambios nada mis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ( feito de sa Antonio salvou o seu
comezar a segunda meta- obrigar a un xogador a equipo cun rexeitamento
de: Fran por Munitis e Vc- abandonar un encontro ou providencial case sobre a li-
tor por Tristn. Desta for- competicin) por dobre a de gol.
ma, o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ( amarelo de Csar. A situa-
Galicia Hoxe, 15-1-2005
persoa que prepara tcnica cin puido ser anda mis
(adaptacin)
75
Actividades

7. Clasifica estes verbos segundo o deporte ou deportes aos que corresponden.


Os xogos e os deportes

frear - bloquear - xutar - avituallar - cabecear - restar - lanzar - botar - encestar


golear - canear - pedalear - saltar - centrar - contraatacar - volear - servir - pasar

Atletismo Baloncesto Ciclismo Ftbol Tenis

........................ ........................ ........................ ........................ ........................

........................ ........................ ........................ ........................ ........................

........................ ........................ ........................ ........................ ........................

........................ ........................ ........................ ........................ ........................

Emprega os verbos anteriores para escribir un breve texto sobre cada deporte.
Atletismo: ..............................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................................................

Baloncesto: ...........................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................................................

Ciclismo: .................................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................................................

Ftbol: ...............................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................................................

Tenis: ...............................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................................................

8. Precisa a diferenza de significado entre estes pares de palabras.

xogo - xoga

............................................................................................................................... ........................................................................
............................................................................................................................... ........................................................................

xoguete - xogueta

............................................................................................................................... ........................................................................
............................................................................................................................... ........................................................................

76

You might also like