Professional Documents
Culture Documents
Galego Lxico 1
1. O corpo humano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
2. Os sentimentos e a personalidade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
3. A sade e a enfermidade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
4. A vestimenta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
5. A familia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
6. A vivenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
7. Os alimentos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
8. O traballo e as profesins . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
9. Os medios de transporte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
O corpo humano
Substantivos rostro [cara, face] vaxina xeonllo
A cabeza sen [tempa, vidalla] ventre [barriga] sos do esqueleto
barba tempa [vidalla, sen] virilla [ingua] cadril
barbadela [queixo] venta vulva cervical
beizo [labio] vidalla [sen, tempa] As extremidades clavcula
bigote O tronco antebrazo cccix
boca abdome anular [medianio] columna
cabelo ano axila [sobaco] costela
cairo barriga [ventre] brazo cranio
caluga [cocote, noca] cacha [ndega] calcaar [calcao] cbito
cara [face, rostro] cadeira calcao [calcaar] esterno
cella cintura [van] canela falanxe
cello colo [pescozo] cbado fmur
cocote [noca, caluga] coteno frontal
dentadura coxa malar
dente deda maxilar
enxiva dedo occipital
face [rostro, cara] empea omoplata
fazula [meixela] furabolos [ndice] parietal
fronte ndice [furabolos] peron
guecho costas [lombo] maimio [pequeno] pmulo
labio [beizo] cu maior [pai de todos] radio
lingua embigo man rtula
meixela [fazula] espiazo matapiollos [polgar] sacro
melena gorxa medianio [anular]
menia ingua [virilla] nocello
moa lombo [costas] ombreiro [ombro]
nariz mama [seo, teta] ombro [ombreiro]
noca [cocote, caluga] mamila pai de todos [maior]
ollo ndega [cacha] palma
orella noz p
padal peito pequeno [maimio] temporal
plpebra pelve perna tibia
papada [papo] pene planta trapecio
papo [papada] pescozo [colo] polgar [matapiollos] mero
patilla pube pulso vrtebra
pelo seo [mama, teta] puo rganos internos
perilla testculo sobaco [axila] apndice
pestana teta [seo, mama] sofraxe arteria
pmulo trax ua [unlla] bazo
queixo [barbadela] van [cintura] xema cerebro
Lxico
corazn gallardo/a [aposto/a, garri- rubio [roxo] asoar(se) [fungar(se)]
cordas vocais do/a] Dos ollos asubiar
diafragma garrido/a [aposto/a, gallar- azuis aterecer
do/a]
esfago castaos axeonllar(se)
gordo/a
O corpo humano
6
Lxico
estirar [estarricar] ollar [mirar] rir soprar
esvarar [escorregar] ouriar [mexar] roncar suxeitar [termar]
falar palpar tirar [turrar, puxar]
fatigar(se) [esgotar(se), palpitar [latexar] trabar [morder]
cansar(se)]
O corpo humano
patexar turrar [puxar, turrar]
fitar
percibir termar [suxeitar]
gritar [chiar, berrar]
pestanexar tocar
impar
pisar tremer
laiar(se)
latexar [palpitar] premer ventar
pular [saltar, choutar] salaiar [saloucar, xemer] ver
mascar [mastigar]
puxar [tirar, turrar] saloucar [salaiar, xemer] xacer
mastigar [mascar]
mexar [ouriar] rabuar saltar [pular, choutar] xemer [saloucar, salaiar]
mirar [ollar] raar [rascar] sentar(se)
morder [trabar] rascar [raar] sentir
observar respirar soltar
Actividades
1. Resolve estes encrucillados: o primeiro sobre as partes da man e o segundo, sobre as da cabeza.
Cada elemento dos debuxos est identificado por unha cor.
7
Actividades
2. Asgnalle o nmero adecuado a cada nome das partes do corpo sinaladas no debuxo.
O corpo humano
1
15
2 21
9 24
22
8
7 25
5 26 23
6
28
27
4
30
3 10 29 31
16 32
11 33
17
12
13 34
18
35
20
19
14
axila ..... mamila ..... coxa ..... pene ..... empea .....
noz ..... sofraxe ..... caluga ..... xeonllo ..... ingua .....
cadeira ..... calcao ..... van ..... costas ..... antebrazo .....
planta ..... ombro ..... canela ..... pulso ..... perna .....
embigo ..... ndega ..... man ..... pescozo ..... peito .....
cabeza ..... seos ..... dedas ..... vaxina ..... cbado .....
dedos ..... brazo ..... nocello ..... p ..... abdome .....
3. Clasifica estes substantivos referidos ao sentido do olfacto segundo se asocien a un olor agradable
ou a un olor desagradable.
8
Actividades
O corpo humano
4. Relaciona con frechas cada verbo relacionado co sentido da vista co seu significado.
Verbo Significado
Albiscar Observar desde un lugar alto.
Contemplar Mirar de esguello e con disimulo.
Entrever Ver confusamente ou de maneira imperfecta.
Fisgar Observar con detemento e atencin.
Fitar Comezar a ver algo ao lonxe.
Outear Fixar a vista en algo.
Crea un texto breve no que introduzas, con sentido, os seis verbos anteriores.
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
5. Indica cales destes adxectivos son sinnimos ou antnimos dos que aparecen despois.
Sinnimo Antnimo
dbil .................... ....................
9
Actividades
6. Asocia cada verbo ao significado que lle corresponde. Formars as seis series de sinnimos.
O corpo humano
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
10
Actividades
8. Asocia as palabras da mesma cor e despois indica cal o elemento estrao en cada serie.
O corpo humano
rizo pube fgado obeso
Serie 1: ............................................................................................................................... .
Elemento estrao: ......................... Xustificacin: .......................................................................................................
Serie 2: ............................................................................................................................... .
Elemento estrao: ......................... Xustificacin: .......................................................................................................
Serie 3: ............................................................................................................................... .
Elemento estrao: ......................... Xustificacin: .......................................................................................................
Serie 4: ............................................................................................................................... .
Elemento estrao: ......................... Xustificacin: .......................................................................................................
9. Le este texto. Rodea cun crculo o nome das partes do corpo de don Xon que se mencionan e
sublia os fragmentos que describen cada unha. Usa unha cor distinta para cada parte.
Elisa contrame que don Xon era guapsimo, guapsimo, guapsimo, e que tia os labios as, avulta-
do o de abaixo, e o de enriba remangado nas comisuras, coma se todo o tomase a broma. Iso dballe
un aspecto desdeoso, dica Elvira, unha amiga de mia nai, ou burln, dican outras seoras, ou atre-
vido. E os ollos? Os ollos! Eran verdes, pero non coma os de Consuelito que tia os ollos de peixe mor-
to, redondos e case sen pestanas; nin coma os do mancebo da botica de don Hilario, que tia as pl-
pebras grosas e cadas. E non haba en Brtema mis ollos verdes, s os de don Xon, que os tia es-
gazados, dica Elisa, as, e estiraba os seus para as tempas. Coma os dos chinos? Non, non, non: mis
rectos e tamn as cellas...
Durante catro xoves consecutivos Elisa explicoume como era a cor dos ollos de don Xon: dun verde
intenso, igual ao do fondo da mia colcha, e cuns puntios marelos, marelos?, ou marrn claro, que
parecan charamuscas do que brillaban; e outras veces vanse negros porque as pestanas, longas e es-
pesas, facanlles sombra. [...]
Don Xon tia a pel morena porque xogaba ao ftbol cos seminaristas a pleno sol, sen sotana, en man-
gas de camisa. Dende o faiado da casa das de Lourido, subndome nunha cadeira e sacando a cabeza
pola claraboia, vase o patio do Seminario, e calquera poda comprobar que xogaba coa camisa desa-
botoada e remangada e, pese distancia, que tia pelo negro e espeso nos brazos e no peito. Por iso
estaba moreno, e porque paseaba polo campo sen a canal, a pelo, dica Elvira, e non usaba tonsura nin
era calvo coma case todos os cengos. Tia o cabelo negro, brillante e peiteado para atrs, excepto un
guecho que lle caa sobre a fronte e que el apartaba coa man, branca e estreita, mans de seorito, di-
ca Dolorias, a criada, e que xa se notaba que na vida pegara golpe con elas, a ver por que se meta
cura un home coma aquel se non era para non traballar.
Marina Mayoral, Querida amiga
11
Actividades
paladar coteno
enca virilla
muslo enxiva
empeine pulso
mueca coxa
ingle ndega
nudillo padal
nalga empea
Escribe oracins nas que introduzas algunhas das palabras correctas anteriores.
............................................................................................................................... ...............................................................
............................................................................................................................... ...............................................................
............................................................................................................................... ...............................................................
............................................................................................................................... ...............................................................
............................................................................................................................... ...............................................................
............................................................................................................................... ...............................................................
11. Emprega as palabras desta serie para completar as frases feitas e despois explica o significado de
cada unha.
12
Lxico
Os sentimentos e
a personalidade
Substantivos esperanza serenidade [tranquilidade, feitizo [encanto]
Sentimentos excitacin acougo, calma] franqueza [sinceridade]
abraio [asombro] fasto [aburrimento] soidade hipocrisa
alegra [ledicia] felicidade sorpresa honor [honra]
aburrimento [fasto] furia sorriso honra [honor]
acougo [serenidade, tran- gozo [deleite, pracer] sufrimento honradez
quilidade, calma] horror [arrepo] suspiro humildade
afecto [cario] ilusin susto humor
aloumio inquietude temor ignorancia
alporizamento inxenuidade [candidez] terror imaxinacin
amor ira tranquilidade [serenidade,
angustia ledicia [alegra] calma, acougo]
anoxo [cabreo, enfado] tristeza [tristura]
ansiedade vergonza [vergoa]
arrepentimento xenreira
arrepo [horror] Personalidade
asombro [abraio] amabilidade
cabreo [enfado, anoxo] nimo imprudencia
calma [acougo, serenidade, antipata individualismo
tranquilidade] mgoa [pena] antollo [capricho] insolencia
candidez [inxenuidade] medo apata intelixencia
cario [afecto] melancola arrogancia [soberbia] introversin
carraxe [rabia] morria arroutada inxenuidade [candidez]
choro nervios astucia [picarda] inxustiza
compaixn nerviosismo bondade loucura [demencia]
complexo noxo [repugnancia] capricho [antollo] maldade
confianza odio cobiza mesquindade [ruindade]
contento paixn cordura modestia
decepcin pnico covarda obediencia
deleite [pracer, gozo] pena [mgoa] crueldade optimismo
depresin pracer [deleite, gozo] demencia [loucura] orgullo
desnimo preocupacin desatino [tolemia, tolara] paciencia
desconfianza rabia [carraxe] diversin pesimismo
desesperacin rancor ego picarda [astucia]
desgusto repugnancia [noxo] egosmo presuncin
dor risa encanto [feitizo] prudencia
dbida risada [gargallada] envexa razn
emocin rubor estupidez rebelda
enfado [anoxo, cabreo] satisfaccin fachenda [vaidade, xactan- respecto
entusiasmo saudade cia] rigor
espanto sentimento fantasa ruindade [mesquindade]
Lxico
sabedora arteiro/a [astuto/a, deprimido/a
sensatez [xuzo, siso] pcaro/a] desanimado/a
sensibilidade asisado/a [axuizado/a, sen-
desconfiado/a
sato/a]
severidade desesperado/a
e a personalidade
asombrado/a [abraiado/a]
Os sentimentos
simpata
astuto/a [pcaro/a, desgustado/a
sinceridade [franqueza]
arteiro/a] desilusionado/a [decepcio-
siso [xuzo, sensatez]
asustadizo/a nado/a] inquieto/a
soberbia [arrogancia]
asustado/a destemido/a [valente, valo- insolente
solidariedade roso/a, bravo/a]
aterrado/a [aterrorizado/a] intelixente
submisin
divertido/a inxenuo/a [cndido/a]
teima
dodo/a inxusto/a
teimosa
dubitativo/a irado/a
timidez
egosta irascible [irritable]
tolara [tolemia, desatino]
emocionado/a ledo/a [contento/a, alegre]
tolemia [tolara, desatino]
malo/a
vaidade [fachenda, xactan- emotivo/a
cia] malvado/a
encantador/ora [fascinan-
aterrorizado/a [aterrado/a] melanclico/a
valenta [valor, bravura] te]
atolado/a [toleirn/ana] medorento/a [medroso/a]
vinganza enrxico/a
violencia atnito/a medroso/a [medorento/a]
enfadado/a [anoxado/a,
xactancia [fachenda, vaida- autoritario/a mesquio/a [run]
molesto/a, cabreado/a]
de] avergonzado/a [avergoa- miserable
do/a] enfastiado/a [aburrido/a]
xenerosidade modesto/a
axuizado/a [sensato/a, asisa- entusiasmado/a
xuzo [sensatez, siso] molesto/a [enfadado/a,
do/a] envexoso/a
xustiza anoxado/a, cabreado/a]
babeco/a [papn/ona, par- espantado/a
Adxectivos morriento/a
vo/a]
abraiado/a [asombrado/a] esperanzado/a namoradeiro/a
bo/boa
aburrido/a [enfastiado/a] estpido/a namorado/a
bondadoso/a
afectado/a excitado/a nervioso/a
bravo/a [destemido/a, va-
afectuoso/a [carioso/a] lente, valoroso/a] fachendoso/a [vaidoso/a, noxento/a [repugnante]
agradecido/a cabreado/a [enfadado/a, xactancioso/a] obediente [guiado/a]
alegre [ledo/a, contento/a] anoxado/a, molesto/a] fascinante odioso/a
alporizado/a calmo/a [sereno/a, tranqui- [encantador/ora] optimista
amable lo/a] orgulloso/a
feliz
ambicioso/a cndido/a [inxenuo/a] paciente
franco/a [sincero/a]
angustiado/a caprichoso/a papn/ona [babeco/a, par-
[antolladizo/a] furioso/a
animado/a vo/a]
carioso/a [afectuoso/a] guiado/a [obediente]
anoxado/a [cabreado/a, en- parvo/a [babeco/a,
fadado/a, molesto/a] celoso/a hipcrita papn/ona]
ansioso/a [impaciente] chorn/ona [choromiquei- honrado/a pensativo/a
ro/a] pesimista
antiptico/a horroroso/a [arrepiante]
cobizoso/a pcaro/a [arteiro/a,
antolladizo/a humilde
[caprichoso/a] coitado/a astuto/a]
ignorante
apaixonado/a compasivo/a pracenteiro/a
ilusionado/a
aptico/a confiado/a preocupado/a
conformista impaciente [ansioso/a]
apenado/a presumido/a
arrepentido/a contento/a [alegre, ledo/a] imprudente prudente
arrepiante [horroroso/a] covarde indiferente rabioso/a
arrogante [soberbio/a] cruel individualista rabudo/a
arroutado/a decepcionado/a infeliz rancoroso/a
14
Lxico
rebelde Verbos compadecer ilusionar(se)
repugnante [noxento/a] abraiar(se) [asombrar(se)] confiar(se) impacientar(se)
respectuoso/a aburrir(se) conformar(se) impar [saloucar, salaiar]
rigoroso/a acariar [agarimar, aloumi- contentar(se) irritar(se)
e a personalidade
ar]
Os sentimentos
riseiro/a [risoo/a] decepcionar(se) [desilusio- molestar(se) [enfadar(se),
risoo/a [riseiro/a] acomplexar(se) nar(se)] anoxar(se), cabrear(se)]
run [mesquio/a] acougar [serenar(se), tran- deprimir(se) namorar(se)
quilizar(se), calmar(se)] desanimar(se) obedecer [guiar(se)]
satisfeito/a
acovardar(se) desconfiar odiar
saudoso/a [soidoso/a]
afectar desesperar(se) parvear
sensato/a [axuizado/a, asi-
sado/a] agarimar [aloumiar, acari- desgustar(se) pensar
ar]
sensible desilusionar(se) [decepcio- preocupar(se)
agradecer nar(se)]
sentimental presumir
aledar(se) [alegrar(se)] divertir(se)
sereno/a [tranquilo/a, cal- rabiar
mo/a] alegrar(se) [aledar(se)] doer rebelar(se)
severo/a aloumiar [agarimar, acari- dubidar repugnar
ar]
simptico/a emocionar(se) respectar
alporizar(se)
soberbio/a [arrogante] encantar [enfeitizar, fasci- rir
ambicionar nar]
soidoso/a [saudoso/a] ruborizar(se)
angustiar(se) encaprichar(se)
solidario/a saber
animar(se) [antollar(se)]
soador/ora salaiar [impar, saloucar]
anoxar(se) [molestar(se), enfadar(se) [anoxar(se),
sorprendido/a molestar(se), saloucar [impar, salaiar]
enfadar(se), cabrear(se)]
sorrinte cabrear(se)] sentir
submiso/a enfastiar(se) serenar(se) [calmar(se),
taciturno/a [tristeiro/a] enfeitizar [encantar, fasci- tranquilizar(se), acou-
teimudo/a [testn/ana] nar] gar]
testn/ana [teimudo/a] enfurecer(se) simpatizar
tmido/a enorgullecer(se) sincerar(se)
toleirn/ana [atolado/a] enrabexar(se) solidarizar(se)
tranquilo/a [sereno/a, cal- entristecer(se) soar
antollar(se)
mo/a] envexar sorprender(se)
[encaprichar(se)]
triste espantar(se) sorrir
apaixonar(se)
tristeiro/a [taciturno/a] esperanzar(se) sufrir
apenar(se)
tzaro/a excitar(se) suspirar
arrepentir(se)
vaidoso/a [fachendoso/a, fachendear [xactar(se)] teimar
arrepiar(se) [horrorizar(se)]
xactancioso/a] temer
asombrar(se) [abraiar(se)]
valente [valoroso/a, bra- tranquilizar(se) [acougar,
vo/a, destemido/a] asustar(se)
serenar(se), calmar(se)]
vergonzoso/a aterrorizar(se) vingar(se)
[vergooso/a] avergoar(se) xactar(se) [fachendear]
vergooso/a [avergonzar(se)]
[vergonzoso/a] xulgar
cabrear(se) [enfadar(se),
vingativo/a anoxar(se), molestar(se)]
violento/a calmar(se) [tranquilizar(se), fascinar [enfeitizar, encan-
voluntarioso/a serenar(se), acougar] tar]
xactancioso/a [vaidoso/a, carpir gozar
fachendoso/a] chorar guiar(se) [obedecer]
xeneroso/a choromicar horrorizar(se) [arrepiar(se)]
xusto/a cobizar ignorar
15
Actividades
1. Resolve estes xeroglficos. Cada un representa o nome dun sentimento ou dun trazo de personali-
dade.
e a personalidade
Os sentimentos
A B C D E
F G H I L
2. Completa esta tboa cos adxectivos, substantivos ou verbos necesarios. Repara en que, como ves
no primeiro exemplo, as palabras de cada lia son da mesma familia lxica.
Substantivo Adxectivo Verbo
alegra alegre alegrar(se)
.................... orgulloso/a ....................
Crea un texto breve no que introduzas, con sentido, algunhas das palabras anteriores.
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
16
Actividades
3. Encadea estas fichas de domin de xeito que coincidan xuntos adxectivos sinnimos.
e a personalidade
Os sentimentos
testn inxenuo inquieto astuto guiado teimudo valoroso asisado
.. .. .. .. .. . .
.. .. .. .. ..
...........
...........
...........
.... .... ... .... .... ... .... .... ...
.... .... ... .... .... ... .... .... ...
4. Completa convenientemente os refrns cos seguintes substantivos. Logo indica cal , no teu pare-
cer, o significado de cada un.
17
Actividades
5. Identifica o antnimo que corresponde a cada un dos seguintes adxectivos. Para facelo ters que
descubrir a consoante representada por cada cor.
e a personalidade
Os sentimentos
6. Ofrece o verbo galego que cmpre usar en lugar destes castelanismos. Despois escribe oracins
combinando os verbos correctos.
Incorrecto Correcto Incorrecto Correcto
codiciar ....................... envidiar .......................
............................................................................................................................... .......................................................................
............................................................................................................................... .......................................................................
............................................................................................................................... .......................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
18
Lxico
A sade e a enfermidade
Substantivos carie esgarro [esputo, gargallo] lombrigas
Doenzas e sntomas carraspeira [rasquizo] espasmo loucura [tolara, tolemia]
acne caspa espia [gran da cara] lumbago
achaque [alifafe] catarata espirro [esbirro] malaria [paludismo]
afona [rouqun] catarreira [catarro] espulla [verruga] malestar
alerxia catarro [catarreira] esputo [esgarro, gargallo] mana [teima]
alifafe [achaque] cefalea esvaecemento [desmaio] maniotas
almorrs [hemorroides] cegueira falecemento [morte, pasa- mareo
alopecia [calvicie] celulite mento] menopausa
citica fatiga [cansazo, canseira] miopa
cirrose febre [quentura] mocos
cistite flato [gases] molestia
claustrofobia flegmn morte [falecemento, pasa-
clera frieiras mento]
clico fungos neurose
colite furuncho [brumeiro] olleiras
alucinacin [desvaro, deli- coma gangrena oriz [tiriz]
rio] paludismo [malaria]
comechn [prodo, prurito] gargallo [esputo, esgarro]
amigdalite [anxinas] papeiras
constipado [arrefriado] gases [flato]
ampola [bocha, vexiga] parlise
conxuntivite gota
andazo paranoia
corte [laa] gran
anemia paraplexa
coxeira gripe [influenza]
anxina de peito pasamento [falecemento,
delirio [desvaro, alucina- hemofilia
anxinas [amigdalite] cin] morte]
hemorraxia
apendicite denteira pneumona [pulmona]
hemorroides [almorrs]
apoplexa dermatite poliomielite
hepatite prodo [prurito, comechn]
arrefriado [constipado] descomposicin [diarrea]
arrepo [calafro] hernia prurito [prodo, comechn]
desmaio [esvaecemento]
arroto [eructo] ictericia pulmona [pneumona]
desvaro [delirio, alucina-
asma cin] incubacin psicose
bocha [ampola, vexiga] diabete indixestin quentura [febre]
bocio diarrea [descomposicin] infarto
boqueira difteria infeccin
bronquite dor/dolor inflamacin
brumeiro [furuncho] drogadiccin [toxicomana] influenza [gripe]
calafro [arrepo] eccema insolacin
calvicie [alopecia] embolia insomnio
cncer [cancro] encefalite intoxicacin
cancro [cncer] erisipela laa [corte] rabia
cansazo [canseira, fatiga] eructo [arroto] larinxite rabuadura
canseira [cansazo, fatiga] esbirro [espirro] lepra raa [sarna]
Lxico
raquitismo calo apsito laxante [purgante]
rasquizo [carraspeira] cambra auga osixenada lentes [anteollos]
reuma carapola [bostela] autopsia masaxe
A sade e a enfermidade
20
Lxico
[farmacutico/a] terapeuta mortal encamar
calista toclogo/a nocivo/a [danio/a] enfermar
cardilogo/a traumatlogo/a seo/a enquistar(se)
A sade e a enfermidade
cirurxin/ urlogo/a plido/a [esbrancuxado/a] enxesar
comadroa [matrona, par- xineclogo/a paraplxico/a esbirrar [espirrar]
teira] Adxectivos prexudicial escordar [luxar, torcer]
compostor/ora arrefriado/a [constipado/a] san/sa [saudable] espirrar [esbirrar]
curandeiro/a [mencieiro/a] cancerxeno/a sanitario/a esvaecer(se), [desmaiar(se)]
dentista [odontlogo/a] canso/a [fatigado/a] saudable [san/sa] extirpar
dermatlogo/a cardaco/a tetraplxico/a extraer [tirar, sacar]
dietista constipado/a [arrefriado/a] tolleito/a [eivado/a] falecer [finar, morrer]
doador/ora coxo/a txico/a finar [falecer, morrer]
doente [enfermo] curable velenoso/a ferir(se) [mancar(se)]
endocrinlogo/a danio/a [nocivo/a] vrico/a fracturar [partir, crebar]
enfermeiro/a dbil [feble] golsar [vomitar, trousar]
Verbos
drmico/a hospitalizar
abafar [afogar, acorar, asfi-
discapacitado/a xiar] incubar
doente [enfermo/a] acorar [asfixiar, afogar, inchar
doloroso/a abafar] infectar(se]
dorido/a afectar intoxicar(se)
enfermo/a [doente] afogar [asfixiar, acorar, inxectar
eivado/a [tolleito/a] abafar] luxar [escordar, torcer]
endmico/a agravar(se) [empeorar] mancar(se) [ferir(se)]
enfermo [doente]
enfermizo/a agripar(se) marear(se)
estomatlogo/a
esbrancuxado/a [plido/a] aliviar medicar(se)
farmacutico/a
[boticario/a] fatigado/a [canso/a] amputar [cortar] mellorar
fisioterapeuta feble [dbil] analizar morrer [falecer, finar]
forense febril anestesiar operar
homepata ferido/a aplicar padecer
masaxista forte asfixiar [afogar, acorar, partir [crebar, fracturar]
gstrico/a abafar] picar [proer]
matrona [comadroa, par-
teira] grave asistir previr
mencieiro/a [curandeiro/a] hemoflico/a atacar proer [picar]
neurocirurxin/ heptico/a atragoar(se) queixar(se)
neurlogo/a hereditario/a auscultar radiografar
oculista [oftalmlogo/a] ileso/a coidar receitar
odontlogo/a [dentista] incurable constipar(se) [arrefriar(se)] respirar
oftalmlogo/a [oculista] indemne contaxiar restablecer(se)
ptico/a indisposto/a convalecer sacar [extraer, tirar]
otorrinolaringlogo/a infeccioso/a cortar [amputar] salvar(se)
parteira [comadroa, matro- infectado/a coser sandar [curar]
na] inmune crebar [partir, fracturar] sangrar
pediatra insalubre [insn/ins] curar [sandar] sufrir
podlogo/a insn/ins [insalubre] danar(se) tirar [sacar, extraer]
practicante/a insomne desinfectar torcer [luxar, escordar]
psiclogo/a intestinal desmaiar(se) [esvaecer(se)] trousar [vomitar, golsar]
psiquiatra leve diagnosticar tusir
puericultor/ora magoado/a [mancado/a] doar vacinar
radilogo/a mancado/a [magoado/a] doer vomitar [golsar, trousar]
reumatlogo/a medular empeorar xaxuar
21
Actividades
Diferenzas
1. ............................................................................................................................... ....................................................................
2. ............................................................................................................................... ....................................................................
3. ............................................................................................................................... ....................................................................
4. ............................................................................................................................... ....................................................................
5. ............................................................................................................................... ....................................................................
6. ............................................................................................................................... ....................................................................
7. ............................................................................................................................... ....................................................................
8. ............................................................................................................................... ....................................................................
9. ............................................................................................................................... ....................................................................
22
Actividades
2. Selecciona entre estas palabras as que se corresponden con cada unha das definicins posteriores.
A sade e a enfermidade
incisivo - indemne - intanxible - intacto
insomne - invulnerable - insalubre - inmune
Que desenvolve medios de defensa, naturais ou adquiridos, contra un axente infeccioso ou txi-
co. ..................
Que non sufriu dano ou lesin a consecuencia dun suceso. ..................
Que non capaz de durmir. ..................
Que non foi tocado, que non foi deteriorado. ..................
............................................................................................................................... .....................................................................
............................................................................................................................... .....................................................................
23
Actividades
4. Asocia cada verbo ao significado que lle corresponde. Formars as seis series de sinnimos.
A sade e a enfermidade
5. Relaciona, con frechas, as voces cultas de doenzas e lesins cos nomes populares que lles corres-
ponden.
Nome tcnico ou culto Nome popular
amigdalite negrn
constipado bocha
ampola arrefriado
hemorroides almorrs
luxacin prodo
influenza anxinas
prurito rouqun
hematoma gripe
afona vexigas
varola escordadura
Crea un breve texto no que introduzas, con sentido, palabras das expresins anteriores.
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
24
Actividades
A sade e a enfermidade
Lesin nos dentes que destre o esmal- Que acta dentro do intestino, abran-
te debido a unha falta de calcio. dando as feces e estimulando a sa ex-
pulsin.
Dor forte de cabeza.
Persoa que doa algo, en particular un
Sada repentina e con rudo do aire
rgano, sangue...
contido nos pulmns, producida cando
se irritan as vas da respiracin. Pertencente ou relativo a un virus.
Que causa dano, prexudicial. Relativo febre.
Cesamento definitivo da menstruacin Enfermidade da pel que se caracteriza
coa conseguinte perda da capacidade pola formacin de espias e grans.
reprodutiva.
Hai que levar a Xurxo ao mdico: non para de estornudar e di que ten escalofros.
............................................................................................................................... .......................................................................
O av non quixo poer a vacuna contra a gripe e agora leva dous das resfriado.
............................................................................................................................... .......................................................................
Esa dieta que fas unha loucura: aiunar en das alternos ten que ser perxudicial.
............................................................................................................................... .......................................................................
Xusto onde agora teo ese grano tan grande antes tia un araazo.
............................................................................................................................... .......................................................................
25
Actividades
Alteracins do organismo que revelan que es- Sada sbita e ruidosa, pola boca, do aire dos
te padece unha enfermidade. .................. pulmns, producida pola irritacin das muco-
Enfermidade infecciosa respiratoria, de orixe v- sas das vas respiratorias. ..................
rica, caracterizada por febre, tose, malestar, in- Expulsins bruscas e ruidosas, pola boca e po-
flamacin das vas respiratorias... .................. lo nariz, do aire dos pulmns por causa da
Indicacin de certo tratamento ou medica- irritacin das mucosas nasais. ..................
mento como remedio contra unha doenza. Relativas aos pulmns. ..................
..................
Tremores bruscos e sensacin de fro que, s
Afeccin leve das vas respiratorias a conse- veces, acompaan a febre nunha enfermida-
cuencia da exposicin humidade e ao fro e de. ..................
caracterizada por tose, espirros, secrecins Substancia que, introducida no corpo, fai que
nasais... .................. este produza anticorpos contra certas enfer-
Desenvolvemento dun organismo que produ- midades causadas por virus ou bacterias e
ce unha enfermidade infecciosa desde que quede inmunizado. ..................
comeza a xestarse ata que se manifesta. Enfermidade crnica caracterizada por unha
..................
diminucin aguda da capacidade bronquial e
Relativas ao corazn. .................. que produce ataques de dificultade respirato-
Aumento anormal da temperatura do corpo. ria, con tose, espasmos, sensacin de afogo...
.................. ..................
26
Lxico
A vestimenta
Substantivos muda calzador pucho [sombreiro, chapeu]
Pezas de roupa pantalns carteira pulseira
abrigo [gabn] pixama caxato [bastn] reloxo
albornoz polo chapeu [sombreiro, pucho] sombreiro [chapeu, pucho]
americana poncho chistera sortella [anel]
anorak saia cinta [fita] suxeitador [apertador]
baador smking cinto tirante
bata cofia [touca] touca [cofia]
bermudas colar veo
bikini cueiro viseira
blusa [chambra] diadema xoia [alfaia]
braga faldriqueira Partes de pezas
de roupa
calza fita [cinta]
e de complementos
calzn [cirolas] fular
sotana aba
camisa fungo
suadoiro abelorio [doa]
camiseta gorra
toga basta [dobra]
camisn gorro
traxe botoeira [ollal]
capa gravata
uniforme botn
cazadora gravata de lazo
vaqueiros bragueta [petrina]
chal guante [luva]
vestido broche
chaleco lentes [anteollos] calcaar
xersei
chambra [blusa] liga capucha
zamarra
chndal ligueiro
Obxectos e
chaqu complementos luva [guante]
chaqueta abano manopla
chaquetn alfaia [xoia] medias
chuvasqueiro alfinete moedeiro [portamoedas]
cirolas [calzn] anel [sortella] pamela
enagua anteollos [lentes] pano da cabeza
faixa antuca [parasol] pano da man carapucha
frac apertador [suxeitador] parasol [antuca] cintura
gabn [abrigo] babeiro paraugas cobadeira
gabardina bastn [caxato] pasamontaas colo
gardap boina [pucha] pendente cremalleira
impermeable bolso perruca doa [abelorio]
levita botn de puo pego [calcetn] dobra [basta]
mandil [mantelo] broche pinza embozo
mantelo [mandil] bufanda portamoedas [moedeiro] escote
mantn cadea prendedor farrapo
minisaia calcetn [pego] pucha [boina] fibela
Lxico
forro contraforte cumprido/a [longo/a] sinxelo/a
lapela [solapa] copete [lingeta] curto/a solto/a
lazada [lazo] cordn [amall] discreto/a suave [dondo/a]
lazo [lazada] empea dondo/a [suave] sucio/a
manga ferrete [agulleta] elegante sufrido/a
A vestimenta
28
Lxico
desatar [desanoar] enxugar [secar] mendar [remendar] romper
descalzar esfiaar [esfiar] mudar(se) secar [enxugar]
descoser esfiar [esfiaar] pasar o ferro sentar [acaer, quedar]
desear esgazar [rachar] pespuntar servir
destinguir espir(se) [denudar(se)] plisar tecer
A vestimenta
dobrar [pregar] estirar pregar [dobrar] tinguir
encoller [tupir] estrear probar tupir [encoller]
enfeitar(se) [acicalar(se)] fiar pur [abrillantar, lustrar] vestir
enfiar forrar quedar [sentar, acaer] zurcir
engurrar ganduxar rachar [esgazar]
ensuciar [luxar, manchar] lavar recortar
limpar refucir [arremangar]
lustrar [pur, abrillantar] rematar
luxar [ensuciar, manchar] remendar [mendar]
manchar [ensuciar, luxar] repasar
Actividades
1. Agrupa e ordena as slabas de cada cor ata formar o nome dos seis elementos do vestiario (pezas de
roupa, calzado, complementos...). Despois asocia cada un destes elementos coas sas partes.
Parte Elemento
lapela ......................
elo ......................
peto ......................
sola ......................
fibela ......................
doa ......................
aba ......................
29
Actividades
2. Resolve o seguinte encrucillado cos nomes das pezas de roupa e complementos sinalados con n-
meros no debuxo.
A vestimenta
16 18 19
17
20
1
9
6
7
10
3
8
11 12
2
13
4 14
5
15
13
3 15
12
19 20
17 10
16 18
4 14
11 5
30
Actividades
3. Localiza na sopa de letras as palabras que designan as partes da bota que quedan por nomear. Lo-
go completa adecuadamente o debuxo.
A vestimenta
B O Z U S A L L U
I C S U E D R I H
Q U O Z B O S T O
U I L R L E G R A
E C A L C A O S
I X A U T H U P L
R M O L S A E G O
A L I N G E T A
F R A V U X O I E
O meu ser nun punto empeza Ten copa e non para tomar; Que cousa que cando est atada
e nun punto ha acabar; ten alas e non para voar. anda montes e moreas,
se din o meu nome enteiro, e cando est desatada
metade anda ha faltar. ................................
est parada?
................................ ................................
5. Identifica os oito verbos relacionados coa vestimenta que ofrecemos deseguido. Para iso ters que
descubrir a cor que representa cada vogal.
a ............. e ............. i ............. o ............. u .............
btr tpr psr nxgr
dstngr lxr rfcr cngr
Usa os verbos anteriores para completar adecuadamente estas oracins.
Non metas na lavadora esa camisa porque vai .................. e despois quedarache pequena.
Con .................. algo o vestido cintura, xa que che quedar perfecto.
Vou .................. o gabn porque vn un vento fro do demo.
Non xogues con esa pelota enlamada porque vas .................. o pantaln novo.
Non pensaba que o xersei vermello fose .................. . Agora xa rosa.
Despois de .................. as mangas da camisa, pxose a preparar a masa da empanada.
Poede a vosa roupa a .................. , que est toda mollada.
Voulle .................. o ferro a esa blusa chea de engurras.
31
Actividades
6. Relaciona, con frechas, cada adxectivo da esquerda co seu sinnimo e co seu antnimo.
Sinnimo Antnimo
A vestimenta
cinguido nu incmodo
lixeiro dondo pesado
chamativo livin vestido
suave axustado anticuado
cmodo vistoso frouxo
longo actual discreto
espido confortable curto
moderno cumprido spero
Crea un texto breve no que introduzas, con sentido, algns dos adxectivos anteriores.
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
7. Explica cal o significado destes refrns e indica unha situacin en que poderas utilizar cada un.
32
Actividades
8. Fai o salto do cabalo neste taboleiro e descubre, slaba a slaba, seis nomes de tipos de tecidos usa-
dos para a confeccin de roupa. Comeza polo recadro marcado co punto.
A vestimenta
COI AL O
LU LI SE LA
GO RO VE
DO DN DA
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
33
Actividades
............................................................................................................................... .......................................................................
Teo que hilvanar as dobras dos pantalns de lino, que me quedan grandes.
............................................................................................................................... .......................................................................
11. Le detidamente este texto e completa a tboa con palabras tiradas del.
Don Laureano Saco, o cura prroco, un home ben curioso. Mentres come, fala sen parar e conta anc-
dotas e sucedidos, discute, engole as viandas e enva chopes de vio sen pechar a boca. Anda as est
fraco, moi fraco, coma se pasase fame todo o ano e se estivese desquitando agora, cousa que, xaora,
non certa. Seica sempre traga as e berra as. Veu montado nunha burra, coa sa sotana vella e ra-
qutica, chea de mendos e cotrosa; por baixo dela, que lle queda curta, uns pantalns de pana dos que
se ven as dobras radas e por riba dela o abrigo goldrento. Do colo do abrigo, por baixo da caluga, col-
ga o paraugas negro, grande, con varas grosas, que trouxo por se chova. Calza botas de coiro e leva,
por fra da sotana, unha bufanda amarela anoada ao pescozo. Cbrese cunha pucha enorme, que non
saca nin para xantar. O que tira, en cambio, un pano da man que leva atado desde a queixada, que
moi grande e sobresante, sobre as meixelas e sobre a cabeza, supoo que para que o vento non lle
arrinque a boina.
Xos Miranda, Pel de lobo
Substantivos
34
Lxico
A familia
Substantivos morgado/a [vinculeiro/a] casado/a mullereiro
afillado/a muller [dona, esposa] clibe [solteiro/a] namoradeiro/ a
antepasado/a [devancei- nai [mai, mam, madre] chocho/a natural
ro/a] neto/a civilizado/a necrolxico/a
av/oa colectivo/a nupcial
nora
beb consanguneo/a parturiente
orfo/a
bisav/oa consentido/a paternal
padrasto/a
conxnito/a paterno/a
padre [pai, pap] conxugal [matrimonial, prematuro/a
padrio/a marital]
primparo/a
pai [pap, padre] corts [educado/a]
putativo/a
pap [pai, padre] cuspido/a [xarado/a]
decrpito/a retirado/a [xubilado/a]
parella
educado/a [corts] rufo/a [farruco/a]
parente [familiar] senil
entrego/a
bisneto/a primo/a
familiar setemesio/a
cabeza de familia primoxnito/a sociable
farruco/a [rufo/a]
comadre prometido/a solteiro/a [clibe]
feliz
compadre proxenitor/ora filial solteirn/ona
concuado/a separado/a fraternal vedrao/a
consogro/a sobrio/a fraterno/a xarado/a [cuspido/a]
consorte [cnxuxe] sogro/a hereditario/a xentico/a
cnxuxe [consorte] tataraneto/a hospitalario/a xubilado/a [retirado/a]
cuado/a [acolledor/ora] xuvenil
tatarav/oa
ilextimo/a [espurio/a] Verbos
curmn/curm to/a
incorrecto/a
esposa [muller, dona] to/a av/oa acoller
infantil [pueril]
esposo [marido, home] titor/ora adoptar [porfillar]
infeliz
devanceiro/a [antepasa- vinculeiro/a [morgado/a] insociable afillar [apadriar - amadriar]
do/a] vivo/a aleitar
lactante
divorciado/a xemelgo/a aloumiar
dona [esposa, muller] xenro amadriar [afillar]
familiar [parente] Adxectivos amigar(se) [avir(se), recon-
fillastro/a ciliar(se)]
achacoso/a
fillo/a anovar [rexuvenecer]
achegado/a
herdeiro/a apadriar [afillar]
acolledor/ora [hospitala-
home [marido, esposo] rio/a] apelidarse
lonxevo/a apreciar [estimar]
irmn/irm adltero/a
maior asemellar(se) [parecer(se),
madrasta anenado/a
marital [conxugal, matri- imitar(se)]
madria avellado/a [avellentado/a] monial] atuar
mai [madre, mam, nai] avellentado/a [avellado/a] maternal avellar [avellentar, envelle-
mam [nai, mai, madre] bastardo/a materno/a cer]
marido [esposo, home] caduco/a matrimonial [marital, con- avellentar [avellar, envelle-
medio irmn/irm casadeiro/a xugal] cer]
Lxico
avir(se) [reconciliar(se], desposar(se) [casar] herdar participar
amigar(se)] divorciar(se) imitar(se) [parecer(se), ase- poerse a mal
casar [desposar(se)] educar [formar, instrur] mellar(se)]
porfillar [adoptar]
celebrar [festexar] emparentar inhumar [soterrar, sepul-
tar, enterrar] presentarse
chamarse enloitar(se)
instrur [educar, formar] reconciliar(se) [amigar(se),
chochear
A familia
entenderse avir(se)]
compadecer(se) [condoer- invitar [convidar]
enterrar [soterrar, sepultar, relacionar(se)
(se)] inhumar] madurar
mamar respectar
comprometer(se) envellecer [avellar, envelle-
cer] medrar [crecer] retirar(se) [xubilar(se)]
concibir
enviuvar rexuvenecer [anovar]
condoer(se)
[compadecer(se)] estimar [apreciar] separar(se)
consentir exhumar sepultar [inhumar, sote-
convidar [invitar] facer anos rrar, enterrar]
convivir felicitar soterrar [inhumar, sepul-
tar, enterrar]
conxeniar festexar
cortexar [galantear] testar
formar [educar, instrur] mocear
crecer [medrar] galantear [cortexar] tutelar
morrer [falecer, finar]
criar xubilar(se) [retirar(se)]
nacer [vir ao mundo]
dar a luz xuntar(se)
namorar(se)
declararse parecer(se) [imitar(se), ase-
descender mellar(se)]
desherdar parir [dar a luz]
Actividades
2. Repara no seguinte grfico que representa a rbore xenealxica da familia de Uxa. Despois com-
pleta adecuadamente os enunciados.
A familia
Carme ..................... de Uxa. ...................... sogro de Iria.
Iria ...................... de Paulo. ...................... curmn de Martio.
Laura ...................... de Martio. ...................... bisneta de Pilar.
Miriam ...................... de Valentn. ...................... ta de Safi.
Uxa ...................... de Martio. ...................... xenro de Carme.
Paulo ...................... de Mnica. ...................... curm de Xon.
Anxo ...................... de Paulo. ...................... consogra de Pilar.
Xos ...................... de Marta. ...................... nora de Valentn.
Amina ...................... de Miriam. ...................... fillo de Iria.
Filipe ...................... de Paulo. ...................... av de Uxa.
37
Actividades
Que naceu co individuo que o pose, que non adquirido posteriormente. primoxnito -
necrolxico - conxnito
Tratar de ti a algun. chamar - atuar - tutelar
Relativo vellez ou propio dela. rufo - senil - clibe
Ter as facultades mentais debilitadas, xeralmente por trastornos propios da idade avanzada. mo-
cear - condoerse - chochear
Crea un breve texto no que introduzas, con sentido, as palabras correctas subliadas.
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
5. Identifica o sinnimo que corresponde a cada un dos seguintes verbos. Para facelo ters que des-
cubrir a consoante representada por cada cor.
.... .... ..... .... ....
.... .... .... .... ....
Sinnimos Sinnimos
invitar oia ........................ adoptar oia ........................
38
Lxico
A vivenda
Substantivos puntal [esteo, pontn, ten- contra [contravent] manubrio [picaporte]
Construcin da casa temozo] contraforte [machn] marco
alicerces [cimentos] rede de proteccin contraporta montante
area roldana [polea] contravent [contra] padieira [cubricin, lintel,
barracn silo cornixa lumieira]
bloque tella corte palmela [bisagra, gonzo]
cachote tentemozo [puntal, esteo, cristal [vidro] pararraios
pontn] pasador [ferrollo]
carreta [carretilla] cubricin [lumieira, lintel,
trabe patn
carretilla [carreta] padieira]
A casa por fra pechadura [cerradura, fe-
eirado [azotea, terraza]
alboio [alpendre] chadura]
enreixado
aldraba [batedor, chamador, peitoril [antepeito]
escada [esqueira]
petador] persiana
escaleira
alpendre [alboio] petador [aldraba, batedor,
escalinata
antena chamador]
esqueira [escada]
antepeito [peitoril] picaporte [manubrio]
cascallo [entullo] azotea [eirado, terraza] fachada
pilastra
cemento balastre fachinelo [bufarda]
pinche
cimentos [alicerces] balcn fechadura [cerradura, pe-
piorno [hrreo, cabazo]
chadura]
cinta [fita] batedor [aldraba, chamador, poio
petador] ferrollo [pasador]
colector de cascallo porta
elevador batente fiestra [vent, xanela]
portal
entullo [cascallo] beirado gateira [poxigo, trapela]
portn
escada [escala] beiril gonzo [palmela, bisagra]
poxigo [gateira, trapela]
escala [escada] bisagra [palmela, gonzo]
reixa
estada bocal
rocho
esteo [pontn, puntal, ten- bufarda [fachinelo]
sebe
temozo] cabazo [hrreo, piorno]
solaina
firme [pavimento] cachote
soleira [limiar]
fita [cinta] caixa do correo
soportal
formign campaa gradicela
sumidoiro
formigoneira cancela hrreo [cabazo, piorno]
guindastre tapia
canln lastra [lousa]
ladrillo tarabelo
caravilla [cavilla] limiar [soleira]
maseira tellado
catavento [viraventos] lintel [cubricin, lumieira,
montacargas padieira] terraza [eirado, azotea]
cavilla [caravilla]
pavimento [firme] lousa [lastra] timbre
cerradura [pechadura, fe-
pedra chadura] lousado topete [tornachuvias]
placa chamador [batedor, peta- lumieira [claraboia] tornachuvias [topete]
polea [roldana] dor, aldraba] lumieira [cubricin, lintel, tornaventos
pontn [puntal, esteo, ten- cheminea padieira] tranqueiro
temozo] claraboia [lumieira] machn [contraforte] trapela [gateira, poxigo]
Lxico
valado [valo] medianeira [medianil] caldeiro do lixo pote
valo [valado] medianil [medianeira] cazarola [cazola] prato chan
varanda parede cazo prato fondo [prato sopeiro]
vent [fiestra, xanela] pasamns cazola [cazarola] prato de sobremesa
vertente paso [chanzo, banzo] coador prato sopeiro [prato fondo]
A vivenda
40
Lxico
cunqueiro [alzadeiro] cadea Cuarto de servizo: uten- tulipa
despensa [armario] cisterna silios e accesorios xergn
hucha cortina caldeiro xoieiro
lacena desaugadoiro canastro Dormitorio: mobles
ducha deterxente armario [roupeiro]
maseira [artesa]
armario de parede
A vivenda
mesa espello escada
berce
tallo inodoro [vter] fregona
biombo
Cocia: electrodoms- lavabo lavadoiro
butaca
ticos portarrolos lixivia cadeira
acendedor [chisqueiro] tapn pano caixn [gabeta]
batedor toalleiro pinzas cama
cafeteira vasoira do inodoro plumeiro cmoda
chisqueiro [acendedor] vter [inodoro] prendedores coqueta
cocia xaboeira recolledor do lixo espello
conxelador Cuarto de bao: utensi- estante [andel]
suavizante
lios e electrodoms- gabeta [caixn]
espremedor tboa de pasar
ticos mesa de cabeceira [mesa de
extractor tendal [trandeira]
bscula noite]
fervedor trandeira [tendal]
brocha mesa de noite [mesa de ca-
fornelo vasoira beceira]
caixa de urxencias
forno Cuarto de servizo: elec- roupeiro [armario]
cepillo das uas
frigorfico [neveira] trodomsticos tallo
cepillo do pelo
frixideira aspirador [aspiradora] toucador
cepillo dos dentes
iogureira aspiradora [aspirador] Saln comedor: utensi-
coitela [folla] lios e accesorios
lavalouza dentfrico enxugadora [secadora]
altofalante
licuadora depiladora ferro de pasar cadea musical
microondas desodorizante lanterna cadro
muo do caf escuma de afeitar lavadora candeeiro
neveira [frigorfico] esponxa secadora [enxugadora] cinceiro
picadora Dormitorio: utensilios e cortina
quentador accesorios coxn
relador alfombra cristalara
almofada [cabezal] cubertara
sandwicheira
almofadn floreiro
torrador
lea
xeadeira cabezal [almofada]
parafascas [paramuxicas]
Cuarto de bao: mobles cobertor
estoxo de aseo [neceser] paramuxicas [parafascas]
e pezas colcha puf
folla [coitela]
alfombra de bao locin colchn reloxo de parede
azulexos mquina de afeitar cortina revisteiro
baeira maquinias de afeitar coxn tapete
neceser [estoxo de aseo] edredn televisin
ourial [penico] espertador
papel hixinico funda
pasta dos dentes
lmpada
peite
manta
penico [ourial]
secador de man percha
bao toalla persianas
bid xabn plafn vdeo
billa xamp quinqu Saln comedor: mobles
biombo xel saba andel [estante]
41
Lxico
aparador aberto/a aloxar[se] encalar [calear]
bufete aireado/a alugar entornar
butaca alugado/a amaar [arranxar] entreabrir
cadeira amplo/a [espazoso/a] apagar estear [apontoar, apuntalar]
canap asollado/a [solleiro/a] aparafusar estragar [avariar]
A vivenda
Actividades
1. Selecciona entre estas palabras as que se corresponden con cada unha das definicins posteriores.
Construcin formada por unha serie de pasos Escaleira de man formada por das barras
ou chanzos que serve para subir ou baixar por paralelas, ligadas por travesas que serven de
ela. .................... chanzos. ....................
Serie de escaleiras, mis ou menos monumen- Escaleira rstica que se fai nun cmaro ou
tal, normalmente con balastres e construda nun valo con pedras salientes ou pequenos
na entrada ou no vestbulo dun edificio. buracos. ....................
....................
42
Actividades
2. Localiza na sopa de letras silbica as palabras que designan as partes numeradas desta casa en
construcin. Despois asocia cada parte ao seu nmero.
A vivenda
1
4 2
8
5
16
11
7
6 15
10
9
12
14 13
CE FRI A DE ES TRE AS GO LE
43
Actividades
3. Le este texto e completa o esquema que che ofrecemos sobre os elementos e as partes da casa
que se describen nel.
A Carballeira un lugar da parroquia de Riba, no concello da Laracha. Ata al chega unha pista estreita
A vivenda
e desigual que se detn no vello casal dos Monteiro e empalma cun camio de carros que se parte mis
adiante cara carballeira dos Monteiro e cara ao val de Riba.
O casal un edificio de pedra de cantera con dous andares. No inferior estn a cocia coa lareira, a
corte para as vacas e un forno para facer o pan que xa hai anos abandonou o seu uso primeiro. Arri-
ba, os dormitorios, de camas anchas cubertas por colchas de lio branco; un comedor presidido por un
relevo prateado da ltima Cea e algunhas fotos vellas e repintadas, cunha mesa grande de castieiro
no centro da peza; e un cuarto de bao. Desde un extremo do corredor sbese para o faiado, onde
non hai mis ca teas de araa, anacos de tella e as trabes e puntais de madeira encouzada que soste-
en o tellado.
Fra, do lado da corte, un alpendre tamn de pedra, onde se garda a herba seca desde o chan ata a
cuberta; lea para o lume, o carro das vacas... Das sas paredes de tboas penduran toda sorte de fe-
rramentas, aparellos e curiosidades en espera de atopar algn uso efectivo. Fronte fiestra da coci-
a, o lavadoiro; e mis al, da outra banda do alpendre, o cabazo e a horta arrodeada por unha mu-
ralla cuberta de hedra e de silvas.
Xurxo Borrazs, Criminal
Meu av ten que descansar no rechn da escaleira porque os peldaos son moi altos.
............................................................................................................................... .......................................................................
Hai que lavar esas tazas man porque o lavavaxillas est avariado.
............................................................................................................................... .......................................................................
44
Actividades
5. Observa estes debuxos dunha porta e dunha fiestra e identifica, co nmero correspondente, o no-
me das sas partes.
16
A vivenda
5 10 aldraba ..... caixa do correo .....
bisagra ..... tornachuvias .....
15
19 porta ..... picaporte .....
2 gradicela ..... contravent .....
10
13 beiril ..... poxigo .....
1 17 14 timbre ..... pechadura .....
11
3 12 vidro ....... marco .....
6 18
fiestra ..... limiar .....
4 7
lintel ..... montante .....
11
9 xamba .....
12
8
Moble de cocia, con portas e Moble para durmir ou repousar Moble que consiste nunha me-
andeis interiores, onde se adoi- que comprende unha armazn sa con espello usada para asear-
tan gardar alimentos, potas, de madeira ou ferro, colchn, se, enfeitarse, peitearse...
louza... almofada...
Pequeno asento rstico de ma-
Compartimento en forma de Moble articulado feito de follas deira para unha persoa, sen res-
caixa corrediza, encaixado nun de madeira fina e revestidas paldo e con tres ou catro patas.
moble e que serve para gardar con papel, tecido ou coiro, que
Asento para unha soa persoa
diversos obxectos. se usa para dividir un espazo.
con respaldo e con ou sen bra-
Asento con brazos asentado so- Moble que consiste nunha t- zos.
bre dous arcos para mexerse. boa horizontal sostida por un
Moble onde se gardan as cou-
ou varios ps, que se usa para
Moble adaptado na sa forma sas para o servizo da mesa.
comer, estudar...
a unha esquina ou recanto da
casa. Cama de neno pequeno, que se
pode abanar.
45
Actividades
Diferenzas
1. ............................................................................................................................... ....................................................................
2. ............................................................................................................................... ....................................................................
3. ............................................................................................................................... ....................................................................
4. ............................................................................................................................... ....................................................................
5. ............................................................................................................................... ....................................................................
6. ............................................................................................................................... ....................................................................
7. ............................................................................................................................... ....................................................................
8. ............................................................................................................................... ....................................................................
9. ............................................................................................................................... ....................................................................
Os alimentos
Substantivos graxa [pingo] alcrique lagosta
Carnes e friames lacn ameixa lagostino
agulla lardo anchoa [bocareo, bocarte] lamprea
androlla [botelo] lebre linguado
ao [cordeiro] leitn [bacorio] longueirn
bacorio [leitn] lombo lucio
becerro [tenreira, vitela] longanza lumbrigante
bist [filete] morcilla lura
mortadela maragota
orella angua meiga
parrulo [pato] angula [meixn] meixn [angula]
paspalls arenque melgacho
pat atn mexilln
pato [parrulo] bacallau mincha [caramuxo]
botelo [androlla] pavo barbo navalla
cabrito peituga barbo de mar [salmonete] ncora
cacheira [cachola, cachu- perdiz berberecho ollomol
cha] pingo [graxa] bocareo [bocarte, anchoa] ostras
cachola [cacheira, cachu- pita [galia] bocarte [bocareo, anchoa] palometa
cha]
pito [polo] boi pancho [buraz]
cachucha [cachola, cachei-
ra] polo [pito] bonito parrocha [xouba]
capn rabo buraz [pancho] peixe espada
carneiro raxo cabala [xarda, rincha] peixe sapo [rabada]
cervo [veado] redondo camarn percebe
chacina roxn caramuxo [mincha] pescada
chourizo salchichn carioca polbo
coello solombo carpa
cordeiro [ao] tenreira [becerro, vitela] castaeta
costela toucio cazn
costeleta unto centola
coxote [zanco] vaca chicharro [xurelo]
croca veado [cervo] choco
ensulla vitela [becerro, tenreira] cigala pota
entrecosto xabaril congro rabada [peixe sapo]
galia [pita] xamn curuxo raia
faisn xarrete dourada rapante
faldra zanco [coxote] escarapote reo
filete [bist] zorza faneca rincha [cabala, xarda]
focio Peixes e mariscos gamba robaliza
foie-gras abadexo gambn rodaballo
Lxico
salmn leituga kiwi mazapn
salmonete [barbo de mar] lentella laranxa melindre
santiaguio millo lima milfollas
sardia nabo limn orella
sargo pataca mandarina palmeira
Os alimentos
48
Lxico
licor entrante [entrems, aperi- Adxectivos nutriente
limoada tivo] acedo/a [agre] nutritivo/a [alimenticio/a]
macela [camomila] entrems [aperitivo, en- acugulado/a podre
trante]
menta afumado/a quente
faragulla [migalla]
mistela agre [acedo/a] relado/a
Os alimentos
faria
mosto alimenticio/a [nutritivo/a] reseso/a
filete
poexo amargo/a rico/a [gustoso/a, saboro-
friame so/a]
ponche asado/a
gallo saboroso/a [gustoso/a, ri-
refresco augado/a
herbas aromticas co/a]
sangra azucrado/a [doce]
lvedo salgado/a
sidra balorento/a
litro substancioso/a [celmoso/a]
soda brando/a [mol]
medalln temperado/a [morno/a, t-
sorbete callado/a pedo/a]
merenda
t celmoso/a [substancioso/a] tenro/a
migalla [faragulla]
tila cocido tpedo/a [temperado/a,
miolo [rafa]
tisana [infusin] comelln/ona [lambn/ona, morno/a]
mollo [prebe, salsa]
vio larpeiro/a] Verbos
monda [pela]
xarope comestible acaramelar
parva
zume condensado/a acompaar
pebida
Preparacin crocante aderezar
dos alimentos pela [monda]
cru/cra adubar [adobar, sazonar,
adobo [adubo] pementa condimentar]
culinario/a
adubo [adobo] polpa afumar
curado/a
allada porcin alimentar
desnatado/a
almorzo prebe [mollo, salsa] almorzar
desosado/a
pur amasar
doce [azucrado/a]
quilogramo
duro/a
racin
enteiro
rafa [miolo]
eslamiado/a [inspido/a]
rebanda
espeso
recheo
farto/a
refrito [rustrido]
amoado febroso/a
aperitivo [entrante, entre- refrixerio amolecer
fresco/a
ms] revolto apestar [feder]
fro/a
azucre roda [toro] apodrentar
fumegante
bao mara rustrido [refrito] arear [salgar]
grellado/a
cachelo sal aromatizar
gustoso/a [saboroso/a, rico/a]
caldeirada salsa [prebe, mollo] arrefecer [arrefriar]
inspido/a [eslamiado/a]
cea taco arrefriar [arrefecer]
lambereteiro/a
centilitro tallada asar
lambn/ona [larpeiro/a, co-
chisco/a toro [roda] azucrar
melln/ona]
cobertura torrada [tosta] bater
larpeiro/a [lambn/ona, co-
codia tortilla melln/ona] callar
compango tosta [torrada] lentelloso/a cascar
concentrado vapor maduro/a cear
condimento vinagreta magro/a chuchar
cullerada xantar mol [brando/a] coar
decilitro xuliana morno/a [tpedo/a, tempe- cocer
empanada zaragallada rado/a] cociar
49
Lxico
comer escamar gustar rebozar
condimentar [adubar, ado- escoar [escorrer] lamber recender
bar, sazonar] escorrer [escoar] laar rectificar
confeitar esmigallar [esmiuzar] levedar reducir
cortar esmiuzar [esmigallar] ligar refogar
Os alimentos
Actividades
1. Agrupa e ordena as slabas da mesma cor ata formar o nome dos anacos ou cantidades de alimen-
to debuxados.
za lla ro co ta ta cin re to
50
Actividades
2. Repara nos debuxos e clasifica os alimentos da serie que che damos segundo o prato combinado
ao que corresponden.
Os alimentos
prato combinado 1 prato combinado 2 prato combinado 3 prato combinado 4
zanco de polo - patacas cocidas - prebe de tomate - ovo fritido - xurelos - costeleta
pementos - espaguetes - aros de cebola - queixo relado - pescada - ovo cocido
chourizo - tomate - chcharos - cogomelos - ensalada - mexillns - luras
linguado - pur de patacas - tortilla de patacas - arroz - patacas fritidas
Son redonda coma o mundo; Ten pelexo coma a xente Ten dentes e non ten boca,
saio de debaixo da terra, e moi boa de comer, ten cabeza e non ten ps,
e fago chorar a xente chega polo mes de santos cuberto dun manto branco,
sen que tean d nin pena. e todo o ano a tes. diga vostede o que .
51
Actividades
Primeira comida que se fai no Carne preparada para conser- Semente de diversas froitas.
da. varse moito tempo e ser comi-
Comida lixeira que se toma en-
da fra.
Prebe feito a base de aceite, tre o xantar e a cea.
allo e pemento. Masa de faria triga, leite,
Todo alimento slido (queixo,
ovos etc. para facer filloas ou
Alimento pasado pola tixola friame, chocolate...) que se co-
outros doces de tixola; ou ben,
mesturado con ovo batido. me con pan.
carne picada e adubada que
Parte interior e mol do pan. serve de recheo en empanadas, Parte exterior e dura do pan.
chourizos...
5. Identifica os adxectivos desta serie que son sinnimos dos destacados en cada oracin.
Os alimentos
E N F A R I A R M
S S F R I T I R O A
T U P O L C A E S C
O X I R P R O L U H
N B A T E R U A R U
A E S C A M A R R C
R O A E R C E M I A
U B S O N T O R A R
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
53
Actividades
............................................................................................................................... .......................................................................
Pecha ben o bote de queixo raiado, se non ponse mohoso e hai que tiralo.
............................................................................................................................... .......................................................................
Pastel de noces
Ingredientes:
3 claras de ovo sen refrixerar 2 culleradias de esencia de vainilla
un chisco de manteiga para engraxar o molde 3/4 de cunca de noces esmagadas
un pouco sal 1 cullerada pequena de lvedo en po
3/4 de cunca de galletas Mara feitas po 1 cunca de azucre
1 cunca de nata lquida batida
Elaboracin:
Como primeiro paso, poemos o forno a quentar Incorporamos a vainilla ata que estea ben ligada.
mxima potencia. Engraxamos o molde onde Agregamos as noces, a galleta triturada, o lve-
imos preparar o pastel, forrmolo con papel de do en po e a nata. Distribumos a mestura no mol-
aluminio e tamn o engraxamos. de e enfornamos o pastel durante 35 minutos ou
ata que estea lixeiramente dourado. Deixmolo
Batemos as claras a punto de neve xunto co sal.
arrefriar durante unhas das horas, desmolde-
Pouco a pouco moslles engadindo o azucre (das
molo e gardmolo na neveira unhas doce horas
culleradas cada vez). As claras deben manter a
antes de servilo.
forma de picos brillantes.
Tira do texto os verbos que designan accins ao cociar e os substantivos que nomean alimen-
tos. Clasifcaos nunha tboa coma esta.
............................................................................................................................... .............................
............................................................................................................................... .............................
54
Lxico
O traballo e as profesins
Substantivos operario/a ferrador/ora enxeeiro/a
O traballo paga gandeiro/a escaiolista
aprendiz/za paga extra granxeiro/a fontaneiro/a
clase obreira parado/a [desempregado/a] horticultor/ora mestre/a de obras
compaeiro/a paro [desemprego] labrego/a [campesio/a] pedreiro/a [canteiro/a]
contrato patrn/oa leador/ora peixeiro/a [regateiro/a]
convenio piquete marieiro/a pen
crebafolgas [esquirol] prima [gratificacin] mariscador/ora pinche
descanso producin muieiro/a pintor/ora
desempregado/a [parado/a] produtividade pastor/ora promotor/ora
desemprego [paro] profesin peixeiro/a [regateiro/a] regateiro/a [peixeiro/a]
despedimento propina percebeiro/a soldador/ora
empregado/a remuda [revezamento] pescador/ora
Profesins relacionadas
esquirol [crebafolgas] remuneracin regateiro/a [peixeiro/a] co comercio
explotacin revezamento [remuda] segador/ora [seitureiro/a, almacenista
ceifeiro/a]
fbrica salario caixeiro/a
seitureiro/a [segador/ora,
salario mnimo carniceiro/a
ceifeiro/a]
sindicato chacineiro/a
vendimador/ora
soldo comerciante/a
viticultor/ora
subsidio confeiteiro/a [doceiro/a,
xornaleiro/a [braceiro/a]
substitucin pasteleiro/a]
Profesins relacionadas
taller [obradoiro] coa construcin dependente/a
tarefa albanel distribuidor/ora
folga
traballador/ora aparellador/ora doceiro/a [confeiteiro/a,
formacin
traballo pasteleiro/a]
gratificacin [prima] arquitecto/a
vacacins canteiro/a [pedreiro/a] drogueiro/a
gremio
xeira carpinteiro/a estanqueiro/a
hora extra
xornada feirante
horario
xornal florista
indemnizacin
xubilacin fornecedor/ora
labor [provedor/ora]
lecer xubilado/a
leiteiro/a
manifestacin Profesins relacionadas
coa agricultura, a gan- libreiro/a
mensualidade dara e a pesca panadeiro/a
negociacin agricultor/ora construtor/ora
pasteleiro/a [confeiteiro/a,
nmina apicultor/ora contratista doceiro/a]
obradoiro [taller] bateeiro/a cristaleiro/a peixeiro/a [pescantn/ina]
obreiro/a braceiro/a [xornaleiro/a] decorador/ora peleteiro/a
ocio campesio/a [labrego/a] delineante pescantn/ina [peixeiro/a]
ocupacin ceifeiro/a [seitureiro/a, se- ebanista provedor/ora
oficina gador/ora] electricista [fornecedor/ora]
oficio colleiteiro/a encofrador/ora queixeiro/a
Lxico
sombreireiro/a dermatlogo/a asesor/ora recepcionista
tendeiro/a doutor/ora [mdico/a] axente de bolsa taberneiro/a
tintureiro/a enfermeiro/a axente de seguros telefonista
vendedor/ora farmacutico/a banqueiro/a telegrafista
[boticario/a] comercial socorrista
viateiro/a
as profesins
O traballo e
56
Lxico
escengrafo/a enterrador/ora [sepulturei- experto/a delegar
escritor/ora ro/a] festivo/a descansar
escultor/ora ferreiro/a folgazn/ana [preguicei-
fotgrafo/a fiadeiro/a [fiador/a] ro/a, vago/a,
fiador/a [fiadeiro/a] lacazn/ana]
ilustrador/ora
as profesins
O traballo e
fogueteiro/a inactivo/a
impresor/ora
gaiteiro/a indefinido/a
locutor/ora
latoeiro/a inexperto/a
mestre/a
lavandeira laborable
modelo despedir
leiteiro/a laboral
msico diminur
matachn/ina laborioso/a
empregar
muieiro/a lacazn/ana [preguiceiro/a,
vago/a, folgazn/ana] entrar
oleiro/a
novato [principiante] entrevistar
ourive
ocioso/a estudar
palilleira
ocupado/a explotar
paraugueiro/a
preguiceiro/a [lacazn/ana, fabricar
pedreiro/a [canteiro/a]
novelista vago/a, folgazn/ana] facer folga
peleteiro/a
periodista [xornalista] principiante [novato] fichar
prateiro/a
pintor/ora profesional folgar
quincalleiro/a
poeta/isa salarial gaar
redeiro/a
presentador/ora temporal indemnizar
selleiro/a [baldeiro/a]
profesor/ora sepultureiro/a [enterra- traballador/ora lacazanear [vaguear]
publicitario/a dor/ora] traballoso/a manifestar(se)
tradutor/ora vago/a [lacazn/ana, pre- negociar
guiceiro/a, folgazn/ana] opositar
xornalista [periodista]
xubilado/a pagar
Oficios artesns e tradi-
cionais Verbos producir
acibecheiro/a afiliar(se) reclamar
afiador/ora aprender reivindicar
augador/ora teceln/ ascender remudar [revezar]
augardenteiro/a telleiro/a rescindir
baldeiro/a [selleiro/a] toneleiro/a reter
barqueiro/a tratante revezar [remudar]
cacharreiro/a xastre/a sar
canteiro/a [pedreiro/a] zapateiro/a seleccionar
capador/ora zoqueiro/a sindicar(se)
carboeiro/a Adxectivos asegurar substitur
carpinteiro/a activo/a asinar traballar
carpinteiro/a de ribeira arduo/a aumentar vaguear [lacazanear]
cereiro/a difcil cobrar xubilar(se)
cerralleiro/a doado/a concursar
cesteiro/a estable contratar
costureira experimentado/a cotizar
57
Actividades
1. Completa adecuadamente cos seguintes nomes de profesins estes titulares tirados do xornal
Galicia Hoxe.
as profesins
O traballo e
Clasifica as dez profesins anteriores segundo o mbito laboral ao que pertencen: sanidade,
transportes...
Profesin mbito Profesin mbito
..................... ..................... ..................... .....................
58
Actividades
as profesins
O traballo e
.................... .................... .................... .................... ....................
F G H I L
3. Completa as oracins coas palabras axeitadas de cada par. Consulta un dicionario se o precisas.
xornal - soldo
gremio - sindicato
descanso - lecer
No vern aproveito o ........................ para ler e para dar paseos polo monte.
Fixen un ........................ e despois continuei traballando.
ferrador - ferreiro
4. Repara na seguinte definicin e localiza nesta sopa de letras seis adxectivos sinnimos que se
axusten a ela.
as profesins
O traballo e
P R E G U I C E I R O V N
O D A U X A O S L B A S
5. Agrupa e ordena as slabas de cada cor ata formar doce verbos que designan accins propias de
distintas profesins. Despois asocia cada accin sa profesin.
ten rrar a a ra mu ro co
ma va te so se zur fu rar
6. Clasifica estes verbos segundo o mbito do mundo laboral ao que estn asociados: a busca de
traballo, os contratos, os horarios, os salarios ou a actividade sindical.
Busca Actividade
Contratos Salarios Horarios
de emprego sindical
60
Actividades
as profesins
O traballo e
............................................................................................................................... .......................................................................
Persoa que goberna unha bar- Inclur algo nunha listaxe ou Obreiro que fai os traballos
ca e vive de transportar nela relacin. menos especializados e que non
pasaxeiros e carga. requiren grande habilidade.
Examinar un documento para
Persoa que se dedica a cons- comprobar que non falso. Lugar onde realizan o seu tra-
trur embarcacins pequenas. ballo os artesns.
Pagar a cota correspondente
Membro da tripulacin dun como membro dunha asocia- Edificio en construcin.
barco encargado da limpeza. cin, organismo, sindicato...
Oficina desde onde se dirixe o Autorizar unha persoa a outra Importador de bano e dou-
traballo nunha fbrica. para que acte en representa- tras madeiras nobres.
Xornada de traballo, tempo cin sa nalgn asunto.
Comerciante de antigidades
durante o que se fai un traba- Dar a coecer os resultados e de mobles usados.
llo sen interrupcin. dun acordo.
Persoa que ten por oficio facer
Selo que acompaa a sinatura Substitur unha persoa que mobles, traballando xeralmen-
nos contratos de traballo. deixou o seu posto de traballo te con madeiras nobres.
temporalmente.
61
Actividades
10. Ofrece a voz galega correcta que cmpre usar en lugar destes castelanismos.
Incorrecto Correcto Incorrecto Correcto
albail ....................... concellal .......................
Crea un texto no que introduzas, con sentido, algunhas das voces correctas anteriores.
............................................................................................................................... ....................................................................
............................................................................................................................... ....................................................................
............................................................................................................................... ....................................................................
............................................................................................................................... ....................................................................
............................................................................................................................... ....................................................................
62
Lxico
Os medios de transporte
Substantivos tndem cargueiro vaca
Medios terrestres tanque catamarn vapor
ambulancia tartana chalana veleiro
autobs taxi chalupa xangada [balsa]
telecadeira corbeta xunco chins
telefrico crebaxeos Medios areos
telesqu [remonte] cruceiro delta
tractor destrutor aerobs
triler dorna aeronave
tranva draga aeroplano [avin]
autocar tren dragaminas astronave [nave espacial]
autombil tren monorral gabarra avin [aeroplano]
camin cisterna triciclo galen avioneta
camin de carga trolebs galera bombardeiro
camin de envorco velocpede gamela caza
camin do lixo zorra gardacostas cepeln [dirixible]
camioneta Medios acuticos goleta dirixible [cepeln]
camin formigoneira acoirazado gndola foguete espacial
caravana arrastreiro iate globo
carreta bacallaeiro kayak
carro balandro lancha
carromato baleeiro palangreiro
carroza balsa [xangada] paquebote
carruaxe barca pesqueiro
ciclomotor barcaza petroleiro
coche [autombil] barco piragua helicptero
dilixencia batel planadoira hidroavin
escavadora bergantn portaavins mdulo lunar
funicular boniteiro remolcador nave espacial [astronave]
jeep bote rompexeos planador
microbs submarino transbordador
metro Do autombil
moto [motocicleta] acelerador
motocarro agarradoira
motocicleta [moto] antena
mnibus aparcadoiro
quitaneves bou aparcamento
remolque buque traieira acendido
remonte [telesqu] canoa transatlntico rea de servizo
sidecar carabela transbordador asento
Lxico
automobilista Do tren amura navegante
baca [portavultos] agullas ncora ollo de boi
bucina [buguina] apeadeiro ancoradoiro [fondeadoiro]
Os medios de transporte
barreira andarivel
carril arboradura
coche babor
compartimento
baliza
consigna
barqueiro/a
despacho de billetes
bita [amarradoira] peirao
estacin
buguina [bucina] bitcora popa
ferroviario/a
cadeira para nenos bodega porto
gardaagullas
camioneiro gardabarreira boia proa
cap horario borda quilla
chasis locomotora cabo radar
chofer [condutor] maquinista cabrestante relinga
cinto mozo/a de estacin camarote remador/ora
cocheira paso subterrneo capitn/ remo
concesionario plataforma carga rizn
condutor [chofer] portelo castelo rompente
contaquilmetros ral cheminea salvavidas
defensa [parachoques] revisor/ora comps sentina
travesa contramestre
depsito sonar
tnel
derrapaxe cuberta temoeiro
vagn
eixe dique temn [leme]
xefe/a de estacin
embrague escota tolete
Da bicicleta
faro espign tripulacin
amortecedor
freada asento [sela] estacha tripulante
freo barra estaleiro varadoiro
garaxe bomba de aire estibador/ora vela
gasolineira cadea estribor verga
intermitente cadro estrobo zapn
limpaparabrisas catarina faro Do avin
luz dnamo , ala
maleteiro faro aerdromo
manubrio freada
aeroporto
motor freo
alern
gardalamas
panca aspa [pa]
guiador
parabrisas auxiliar de voo
pedal
parachoques [defensa] flotador aviador/ora
pina
pedal folio babor
pin
pina fondeadoiro [ancoradoiro] bodega de carga
pneumtico
pneumtico prato da roda hlice cabina de pilotaxe
porta roda leme [temn] capitn/
portavultos [baca] sela [asento] marieiro/a cola
retrovisor velocmetro mascarn comandante
suspensin Do barco mastro compartimento de pasaxei-
viseira amarra morrn ros
volante amarradoira [bita] motor controlador areo
64
Lxico
estribor curva arribar [atracar] erguer [izar]
fuselaxe encrucillada [interseccin, arrincar estacionar [aparcar]
hangar cruzamento] aterrar estibar
Os medios de transporte
hlice estrada atracar [arribar] facturar
heliporto interseccin [cruzamento, atropelar flanquear [bordear]
encrucillada] fondear [ancorar]
morro avanzar
paso a nivel bordear [flanquear] frear
motor
ponte capitanear guiar
pa [aspa]
recta chegar izar [erguer]
paracadas
rodeira marear(se)
pasarela chocar [colisionar]
senda [vieiro, carreiro] naufragar
patn de aterraxe circular
tnel navegar
piloto circundar [circunvalar]
pairar
piloto automtico circunnavegar
parar
pista circunvalar [circundar]
partir
porta de emerxencia colisionar [chocar]
pilotar
conducir
radar planar
consignar recuar [retroceder]
rotor
consumir remar [vogar]
temn
va frrea cruzar remolcar
terminal
va rpida derrapar reparar
torre de control
vieiro [carreiro, senda] desamarrar retroceder [recuar]
tren de aterraxe
Verbos desarborar sar
turborreactor
abordar descarrilar sobrevoar
xanela
acelerar desembarcar transbordar
Vas de comunicacin
adiantar desembragar transitar
autoestrada
afundir(se) despegar transportar
beirava
aluar desviar varar [embarrancar, enca-
camio llar]
amarar embarcar
canle viaxar
embarrancar [varar, enca-
carreiro [senda, vieiro] amarrar vogar [remar]
llar]
circunvalacin ancorar [fondear] xirar
embragar
congostra [corredoira] aparcar [estacionar] zigzaguear
encallar [embarrancar, va-
corredoira [congostra] apear rar]
cruzamento [interseccin, arborar enrolar
encrucillada] arriar envorcar
Actividades
1. Completa cada oracin coa palabra que mellor lle vai. Consulta un dicionario se o precisas.
65
Actividades
2. Indica, co nmero correspondente, o nome de cada un dos elementos sinalados nesta estacin de
ferrocarril.
Os medios de transporte
14
4
5 3
16
6 1
18
17
7
10
18
15
8
20 13 11
12
xefa de estacin ..... vagn ..... paso subterrneo ..... ral .....
66
Actividades
4. Localiza neste texto as palabras que corresponden s definicins que damos despois.
Os medios de transporte
As estachas estaban sucias de graxa, retortas. Anobanse cun la-
zo frreo e sinxelo a un tempo, moi seguro, pero tan doado de
desfacer coma un castelo de naipes. Unha motora, o auxiliar do
Paz, arqueaba a sa antena coa elegancia dun florete disposto a
espertar unha ducia de gaivotas.
O porto estaba feito de enormes bloques de pedra de granito, re-
dondeados polas ondas, gastados, pulidos, renegridos de aceite e
gasleo. Unha fileira de morrns, cogomelos de ferro estrados con
faria de peixe, debruzbanse beira do cantil.
Polo demais, moito lixo. Moreas de redes vellas rotas, refugadas,
de nailon azul ou de cor indefinida, tboas escanastradas, nasas
de descomposta armazn metlica, enferruxadas, intiles.
No medio daquela desfeita, abraiaba a elegancia do Riosil, recn
pintado de vermello da bita quilla, fachendosa a proa, as amu-
ras decoradas con franxas brancas e verdes, e embaixo delas o fo-
lio do barco 3.a-VI-6-474. Era un potente arrastreiro, 700 CV, sa-
do do estaleiro de Vulcano en 1970: tia case trinta metros de proa
a popa, e poda levar 62 toneladas de carga. Sesenta e dous mil
quilos. Coma quen, todo o peixe do Gran Sol.
O moito colorido do barco chamaba a atencin no porto: castelo
de ferro en azul e branco, a cheminea vermella a xeito co casco, e
o respiradeiro en amarelo.
Unha tropa de xente a e via pola cuberta, feita de tboas de ma-
deira pintadas de verde, perfectamente aliadas. Acababan de izar
a bordo un aparello novo, novio do trinque, e o contramestre esi-
xa que ouriase nel unha muller virxe, antes de sar ao mar.
Valentn Carrera, Riosil
Lugar onde se constren ou reparan barcos. Poste de madeira ou ferro situado na proa das
........................ embarcacins ao que se amarran os cabos.
........................
Parte dianteira dun barco. ........................
Parte traseira dun barco. ........................ Peza forte de madeira ou metal que vai da
proa popa na parte inferior dunha embarca-
Pavimento superior dun barco. ........................ cin e suxeita a sa estrutura. ........................
Parte mis alta da cuberta superior dun barco. Barco que se dedica pesca de arrastre.
........................ ........................
Parte do costado dun barco por onde comeza Cantidade de cousas que poden ser transpor-
a estreitarse na proa. ........................ tadas por un barco. ........................
Matrcula dunha embarcacin. ........................ Oficial ou marieiro con experiencia que diri-
Poste de ferro situado no chan do peirao para xe os traballos e tarefas dos outros marieiros.
amarrar os cabos mis fortes das embarcacins. ........................
........................ Cabo groso que se utiliza, por exemplo, para
remolcar ou amarrar un barco. ........................
67
Actividades
5. Asocia e ordena as slabas de cada cor ata formar o nome de oito partes do coche.
Os medios de transporte
ro na os te m ci p co
6. Resolve este encrucillado, composto por verbos relacionados cos medios de transporte.
Entrar no muelle con este mar perigoso, mellor botamos a ancla nese fondeadoiro.
............................................................................................................................... .......................................................................
Subindo na telesilla, viamos os nenos baixando pola neve cos seus trineos.
............................................................................................................................... .......................................................................
68
Lxico
Os xogos e os deportes
Substantivos estornela [pateiro, billarda] equitacin tenis
Xogos de taboleiro ioi esgrima tenis de mesa [pimpn]
ou de mesa mariola [truco, raia] esqu tiro con arco, con fusil, ao
baralla monopatn prato
bingo ovo, pico, araa trial
dados panda tratlon
damas pano vela
domin papaventos voleibol
leira de nove pateiro [estornela, billar- wter-polo
leira de tres [pai, nai, fillo] da] windsurf
esqu acutico
pai, nai, fillo [leira de tres] patns ximnasia deportiva
ftbol
parchs pau de sebo [cucaa] ximnasia rtmica
golf
xadrez pedra, papel, tesoiras Elementos,
halterofilia participantes e
xogo da oca pelota
hpica competicins en xeral
Outros xogos ps quietos [sangue]
hckey sobre herba, sobre adestrador/ora [prepara-
e xoguetes pilla dor/ora]
patns, sobre xeo
agachadas [escondidas] pita cega adestramento
judo
aro porca afeccin
karate
bambn ra loita grecorromana afeccionado/a
billarda [estornela, patei- raia [truco, mariola] loita libre angarellas [padiola]
ro]
randeeira motociclismo rbitro
birlos
sangue [ps quietos] motocrs bancada
tiracroios natacin banco
tiro de corda natacin sincronizada cadro de xogadores
tobogn [escorregadoiro] paddle cambio [substitucin, tro-
truco [mariola, raia] co]
paracaidismo
vexo, vexo campin/oa
patinaxe sobre rodas
Deportes campionato
patinaxe sobre xeo
blas alpinismo campo [terreo de xogo]
pelota vasca
boneco/a atletismo pesca
buxaina automobilismo pimpn [tenis de mesa]
carreira de sacos bdminton piragismo
casias baloncesto polo
chapas balonmn remo
chave bisbol rugby
corda billar saltos de trampoln cancha
cravo [espeto] boxeo saltos de plataforma capitn/
crebacabezas caza snowboard club
cucaa [pau de sebo] cesta punta squash derrota
escondidas [agachadas] ciclismo submarinismo empate
escorregadoiro [tobogn] crcket surf estadio
espeto [cravo] cross taekwondo estratexia
Lxico
liga cabezada saque de banda rbitro
marcador calzns [pantalns curtos] saque de esquina bla [pelota]
olimpada cambadela saque de porta cadro de saque
Os xogos e os deportes
70
Lxico
meta carreira de valados [ou de cabeiro/a [ltimo/a, pecha- choutar [saltar]
meta voante obstculos] cancelas] contraatacar [contragol-
pedal corredor/ora canso/a [fatigado/a] pear]
pelotn cross defensivo/a contragolpear [contraata-
Os xogos e os deportes
dorsal deportivo/a car]
pin
estaxe destro/a converter
prato [catarina]
fondista emocionante correr
raio
foso entretido/a defender
rampla
rebentn gaiola fatigado/a [canso/a] descender
lanzador/ora gaador/ora despexar
lanzamento de disco, de [vencedor/ora] empatar
martelo, de peso, de xa- habilidoso/a encestar
velina invencible escalar
listn invicto/a escapar
maratn
lento/a esquiar
meta
lder [primeiro/a] fintar [canear]
roda pista
local frear
sela saltador/ora
ofensivo/a furar [barrenar]
velocista salto con prtega, de altu-
olmpico/a gaar [vencer]
veldromo ra, de lonxitude
pechacancelas [cabeiro, l- golear
viseira timo/a]
golpear
Ximnasia perdedor/ora
lanzar
aparello primeiro/a [lder]
argolas marcar
profesional
aro ximnstico mergullar(se)
rpido/a [veloz]
barra de equilibrio nadar
torpe [zoupn/ona]
barra fixa palmear
soporte do p tramposo/a
barras asimtricas pasar
sprint ltimo/a [cabeiro/a, pecha-
barras paralelas cancelas] patinar
tboa de bater
bastn ximnstico veloz [rpido/a] pedalear
triplo salto
cabalo con arcos valado [obstculo] vencedor/ora [gaador/a] perder
cama elstica velocista visitante picar
cinta ou fita ximnstica xuz/xuza vitorioso/a rebotar
colchoneta xergo/a [zurdo/a] remar [vogar]
Natacin
cristo zoupn/ona [torpe] rematar
estaxe
espaleira zurdo/a [xergo/a] restar
estilo bolboreta
maza ximnstica trocar [cambiar, substitur]
estilo braza [ou peito] Verbos
molinete sacar
estilo costas adiantar
pelota ximnstica saltar [choutar]
estilo crol agarrar
pinchacarneiro [viravolta] servir
lia de boias amoestar
plinto
mergullo apuntar substitur [trocar, cambiar]
poldro
piscina ascender vencer [gaar]
salto de tesoira
plataforma atacar vogar [remar]
salto en prancha
salto da carpa avituallar volear
salto mortal
salto do anxo barrenar [furar] xogar
trampoln
salto mortal bloquear xutar
viravolta [pinchacarneiro]
Atletismo trampoln botar
caixn ou tboa de bater Adxectivos cabecear
carreira aburrido/a cambiar [trocar, substitur]
carreira de revezamentos afeccionado/a canear [fintar]
[ou de remudas] xil centrar
71
Actividades
1. Agrupa e ordena as slabas da mesma cor ata formar o nome dos xogos e divertimentos numera-
dos neste debuxo.
Os xogos e os deportes
1 5
3
7
2
9
8
6
12 13
10
11
de tn bo ra ma no ei ne gn xai
72
Actividades
Os xogos e os deportes
A leira de nove un dos mis antigos xogos de mesa coecidos. Taboleiros deste xogo foron encon-
trados en Exipto (1400 a. C.), Sri Lanka (10 d. C.) e no navo viquingo Gokstad (900 d. C.).
Este o regulamento:
O xogo desenvlvese nun taboleiro coma o representado na figura do lado.
Cada xogador pose nove pezas dunha cor, negro e branco, por exemplo.
As pezas son colocadas alternativamente nos puntos de interseccin das li-
as, ata que todas estean no taboleiro. Entn, cada xogador move na sa
vez unha das sas pezas ao longo dunha lia, desprazndoa dun punto (in-
terseccin) a outro que estea baleiro. Non est permitido que unhas pezas
salten sobre outras; polo tanto, s se poder facer un movemento se hai un
punto baleiro a carn dunha das pezas.
Cando un xogador consegue aliar tres pezas (non vale en curva), este pode retirar do taboleiro
unha peza do seu opoente. Esta peza non volve mis partida. Lmbrese que as pezas que estean ali-
adas nunha serie de tres non poden ser retiradas.
Consegue gaar a partida o xogador que reduce o nmero de pezas de seu opoente a das, ou que
bloquea todas as pezas do opoente de forma que non as poida mover.
Neste tipo de xogo, o posicionamento das pezas no comezo fundamental, ata tal punto que unha
partida pode ser perdida ou gaada en funcin desa estratexia inicial.
www.angelfire.com/ab/jogos/Tradicionais/trilha.html (traducin e adaptacin)
Proxecto de accins coordinadas para lograr Serie e totalidade de lances que se realizan
un obxectivo, como gaar nun xogo, nun en- nun xogo ata chegar a un lmite definido.
contro deportivo... ...................... ......................
Momento ou ocasin que lle corresponde a ca- Cadro de madeira ou doutros materiais con di-
da un entre distintas persoas, para a realiza- visins ou casas para desenvolver nel diferen-
cin de algo. ...................... tes xogos de mesa. ......................
Aquel que se opn ou compite nun xogo ou Cada unha das figuras ou dos elementos m-
deporte. ...................... biles que interveen nos xogos de taboleiro.
Conxunto de regras que establecen como de- ......................
be desenvolverse un xogo. ...................... Obter a vitoria. ......................
Tendo como modelo o texto anterior, escribe o regulamento doutro xogo de taboleiro sinxelo:
damas, parchs, leira de tres...
............................................................................................................................... ....................................................................
............................................................................................................................... ....................................................................
............................................................................................................................... ....................................................................
............................................................................................................................... ....................................................................
............................................................................................................................... ....................................................................
............................................................................................................................... ....................................................................
............................................................................................................................... ....................................................................
73
Actividades
Os aficionados baronse na fonte para celebrar que o seu equipo era campen.
............................................................................................................................... .......................................................................
A rapaza que vai pola calle central da piscina nada estilo espalda.
............................................................................................................................... .......................................................................
74
Actividades
6. Completa esta crnica deportiva poendo nos ocos as palabras que van definidas entre parnte-
ses. Ten en conta que o contexto tamn che pode axudar.
Os xogos e os deportes
O Deportivo volveu demostrar
a sa ineficacia ante o Numancia (1-1)
O Deportivo non levanta e tacticamente os deportis- dramtica co disparo de fal-
cabeza esta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . tas con exercicios adecua- ta de Tevenet, que foi ao
( perodo de tempo en dos) deportivista cambiou .......................... ( cada unha
que, de forma regular e c- as das bandas e colocou a das longas pezas de ferro
clica, se desenvolve unha Luque como home mis ou madeira que limitan as
competicin deportiva). ofensivo. portaras de ftbol).
Onte, os corueses cederon
E despois da reestrutura- Os corueses notaron o
un . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ( resul-
cin, no minuto 60, che- golpe de se ver con dez e,
tado que se obtn nun en-
gou a polmica. Luque cando pareca que volvan
contro cando aqueles que
gaoulle as costas de- quedar unha xornada mis
se enfrontan conseguen o
fensa numantina e, tras sen conseguir os tres pun-
mesmo nmero de puntos)
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ( esquivar tos, chegou o ..........................
no estadio de Riazor ante o
a oposicin dun xogador ( punto que, nalgns de-
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ( que vai
contrario e seguir adiante portes, se gaa introducin-
de ltimo ou peor clasifica-
co baln) a lvaro Nez, do o baln na portara) de
do) de Primeira Divisin, o
este non puido facer outra Pandiani, que entrara pou-
Numancia.
cousa que derrubalo. Fer- co antes no terreo de xogo
O Deportivo saltou ao cam- nndez Borbaln decidiu en substitucin de Valern,
po con ganas de se poer o pitar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ( pe- ao . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ( xogar
antes posible por diante no na mxima consistente nun o baln golpendoo coa
.......................... ( cadro on- lanzamento a pouca dis- cabeza) un . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
de se anotan os puntos ou tancia da portara e co por- ( pase que se fai desde
tantos acumulados nun en- teiro como nico defensor) unha banda do terreo de
contro deportivo), mais ao pero, ante a insistencia dos xogo zona de portara) de
final a crise do equipo pro- xogadores visitantes, o Vctor. Mais a alegra durou
fundouse. s imprecisins . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ( persoa pouco e, no minuto 81, Me-
defensivas dos corueses que, en determinados de- rino recolleu un baln des-
uniuse entn a carencia de portes, fai que se cumpra o pexado defectuosamente
ideas arriba. Cun Valern regulamento do xogo) con- por Molina para facer o 1-1
apagado e un Luque que sultou co seu asistente, de- cun disparo desde a frontal.
apenas entrou en xogo, era cretando falta na beira da
O partido entrou entn nu-
Diego Tristn o que pareca .......................... ( zona pr-
nha fase tola e Pandiani pui-
ter unha tarde mis inspi- xima portara onde o por-
do conseguir a .........................
rada e o nico capaz de po- teiro pode coller libremen-
( resultado que se obtn
er en apuros a lia de cin- te o baln coa man) en lu-
cando se vence o contrin-
co defensas posta sobre o gar da pena mxima.
cante nunha competicin
campo polos visitantes.
Nove minutos despois todo deportiva) cun novo rema-
Irureta tratou de cambiar o se puxo mis costa arriba te de cabeza no minuto 90.
discorrer do choque con para o equipo galego coa Pero nesta ocasin o defen-
dous cambios nada mis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ( feito de sa Antonio salvou o seu
comezar a segunda meta- obrigar a un xogador a equipo cun rexeitamento
de: Fran por Munitis e Vc- abandonar un encontro ou providencial case sobre a li-
tor por Tristn. Desta for- competicin) por dobre a de gol.
ma, o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ( amarelo de Csar. A situa-
Galicia Hoxe, 15-1-2005
persoa que prepara tcnica cin puido ser anda mis
(adaptacin)
75
Actividades
Emprega os verbos anteriores para escribir un breve texto sobre cada deporte.
Atletismo: ..............................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................................................
Baloncesto: ...........................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................................................
Ciclismo: .................................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................................................
Ftbol: ...............................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................................................
Tenis: ...............................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................................................
xogo - xoga
............................................................................................................................... ........................................................................
............................................................................................................................... ........................................................................
xoguete - xogueta
............................................................................................................................... ........................................................................
............................................................................................................................... ........................................................................
76