Professional Documents
Culture Documents
V TH HIN
H Ni - 2015
I HC QUC GIA H NI
TRNG I HC KHOA HC T NHIN
V TH HIN
M s : 60460113
H Ni - 2015
Mc lc
M u 1
4 Phng php th 35
4.1 Mt s khi nim v kt qu c bn ca l thuyt th . . . . . . 35
4.2 Phng php th . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
4.2.1 Xy dng th m t cc quan h . . . . . . . . . . . . . 37
4.2.2 Da vo cc kt qu ca l thuyt th hoc l lun trc
tip suy ra p n ca bi ton D . . . . . . . . . . . . . . 37
4.3 Mt s v d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
i
MC LC
5.2 Mt s v d minh ha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
6 Phng php s 67
6.1 Cc bc thc hin phng php s . . . . . . . . . . . . . . . 67
6.1.1 Thit lp s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
6.1.2 Da vo cu trc ca s m t quan h v iu kin
cho trong bi ton m suy ra p n . . . . . . . . . . . 67
6.2 Mt s v d . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
Kt lun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
Ti liu tham kho . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
ii
M u
1
Chng 1
Phng php quy np c vai tr v cng quan trng trong ton hc, khoa
hc v cuc sng. i vi nhiu bi ton trong chng trnh ton ph thng l
nhng bi ton logic, tc nhng bi ton khng mu mc phng php quy np
cho ta nhiu cch gii hu hiu.
Suy din l qu trnh t "tnh cht" ca tp th suy ra tnh cht ca c th,
nn lun lun ng, cn qu trnh ngc li, tc qu trnh quy np: i t "tnh
cht" ca mt s cc th suy ra "tnh cht" ca tp th th khng phi lc no
cng ng, m qu trnh ny ch ng khi n tha mn mt s iu kin no
, tc tha mn nguyn l quy np.
2
Chng 1. Phng php quy np
1.2.1 C s quy np
Thc hin bc ny tc l ta th xem s ng n ca S(n) vi n = t0 ngha
l xt S(t0 ) c ng hay khng?
1.2.2 Quy np
Gi s khng nh S(n) ng n n = t (hoc i vi mi n (t0 n t))
(t t0 ). Trn c s gi thit ny ta chng minh tnh ng n ca S(n) i vi
n = t + 1, tc S(t + 1) ng.
Nu c ba bc trn tha mn, th theo nguyn l quy np S(n) ng vi
n t0 .
Ch : Trong qu trnh quy np nu khng thc hin y c ba bc: C
s quy np, gi thit quy np v chng minh quy np, th c th dn n kt
qu sai lm, chng hn:
- Do b bc c s quy np, ta a ra kt lun khng ng: Mi s t nhin
u bng nhau! Bng cch quy np nh sau: Gi s cc s t nhin khng vt
qu k + 1 bng nhau. Khi ta c
k =k+1
k+1=k+1+1=k+2
P.Fermat xt 5 s u tin:
0
Vi n = 0 cho 22 + 1 = 21 + 1 = 3 l s nguyn t.
1
n = 1 cho 22 + 1 = 22 + 1 = 5 l s nguyn t.
2
n = 2 cho 22 + 1 = 24 + 1 = 17 l s nguyn t.
3
n = 3 cho 22 + 1 = 28 + 1 = 257 l s nguyn t.
4
n = 4 cho 22 + 1 = 216 + 1 = 65537 l s nguyn t.
3
Chng 1. Phng php quy np
l hp s.
4
Chng 1. Phng php quy np
Li gii:
1) Mi ln ct mnh giy thnh 7 mnh, tc l to ra thm 6 mnh giy,
nn cng thc tnh s mnh giy sau n bc thc hin mt mnh giy thnh 7
mnh c dng: S(n) = 6n + 1.
2) Tnh ng n ca cng thc S(n) c khng nh bng quy np theo n.
10 ) C s quy np. Vi n = 1, em An ct mnh giy c trong tay thnh 7
mnh, nn c
S(1) = 6.1 + 1 = 6 + 1 = 7
20 ) Quy np. Gi s sau k bc em An nhn c s mnh giy l
S(k) = 6k + 1
5
Chng 1. Phng php quy np
l s nguyn.
Vi n = k + 1 s
1
T (k + 1, x) = xk+1 + k+1
=
1
x 1
1
= x+ xk + xk1 +
x xk xk1
theo gi thit quy np, cc s x + x1 , xk1 + xk1
1
v xk + x1k u nguyn, nn
T (k + 1, x) l s nguyn v khng nh ng vi mi s nguyn dng n.
Nu n + 1 l hp s th n + 1 = a.b vi 2 a, b < n.
V d 1.2.5. (Chng minh tnh chia ht bng quyh np). Chng minh rng vi
.
mi s nguyn dng n s 23 + 1 chia ht cho 3n+1 23 + 1 ..3n+1 v s 23 + 1
n n i n
.
khng chia ht cho 3n+2 23 + 1 6 ..3n+2 .
h n i
1) C s quy np.
. .
Vi n = 1 ta c A1 = 23 + 1 = 23 + 1 = 8 + 1 = 9, nn A1 ..32 v A1 6 ..33 .
1
. .
Vi n = 2 ta c A2 = 23 + 1 = 513, nn A2 ..33 v A2 6 ..34 .
2
6
Chng 1. Phng php quy np
.
2) Quy np. Gi s khng nh ng vi n = k 2, ngha l Ak ..3k+1 v
.
Ak 6 ..3k+2 .
.
V Ak ..3k+1 , nn
.
M N (Ak = M.3k+1 v M 6 ..3) (1.1)
Xt n = k + 1
k+1 k
k
3 k
k
2 k
Ak+1 = 23 + 1 = 23 .3
+ 1 = 23 + 1 = 23 + 1 23 23 + 1
2
k+1 3k 3k k+1
h
k+1
2 3k
i
=3 .M. 2 +1 3.2 =3 .M. 3 .M 3.2
h k
i h k
i
= 3k+1 .M. 32k+2 .M 2 3.23 = 3k+2 .M. 32k+1 .M 2 23
. .
10 ) Khi Ak+1 ..3k+2 , nn vi mi s nguyn dng n u c 23 + 1..3n+1 .
n
.
20 ) Ak+1 6 ..3k+3 .
.
a) V M 6 ..3 (theo (1.1)), nn
.
3k+2 .M 6 ..3k+3 (1.2)
b) Do k 2, nn t N (k = t + 2) v 32k+1 .M 2 = 3k+3+t .M 2 .
Bi vy
.
32k+1 .M 2 ..3k+3 (1.3)
k. k.
Gi s 23 ..3k+3 . Khi 23 ..9, nhng 23 = 23 = 8k = 1 (mod 9), nn
k k
k .
23 6 ..3k+3 (1.4)
.
T (1.2) v (1.5) suy ra: Ak+1 6 ..3k+3 , nn vi mi s nguyn dng n s An khng
chia ht cho 3n+2 .
7
Chng 1. Phng php quy np
x1 + x2 + + xk + xk+1 = k + 1
Bi vy
xk + xk+1 > xk .xk+1 + 1 (1.6)
T ng thc: x1 .x2 . xk1 (xk xk+1 ) = x1 .x2 . .xk1 xk .xk+1 = 1 suy ra k s
dng x1 , x2 , , xk1 , (xk xk+1 ) c tch bng 1, nn theo gi thit quy np, c
x1 + x2 + + xk xk+1 k
x1 + x2 + + xk xk+1 + 1 k + 1 (1.7)
x1 + x2 + + xk + xk+1 x1 + x2 + + xk xk+1 + 1 k + 1
8
Chng 1. Phng php quy np
trong n l mt s t nhin.
Gii h ny ta thu c a = 34 , b = 4, c = 3.
11
Khi ,
4 11 (n + 1) (2n + 1) (2n + 3)
S(n) = n3 + 4n2 + n + 1 = (1.8)
3 3 3
Ta s chng minh cng thc (1.8) bng quy np theo n.
1) C s quy np. Vi n = 0, 1, 2, 3, 4, 5, ta d dng kim tra c (1.8) ng.
2) Quy np. Gi s (1.8) ng vi n = k , ta chng minh (1.8) ng vi
n = k + 1.
Tht vy
S(k + 1) = 12 + 32 + + (2k + 1)2 + (2k + 3)2
= S(k) + (2k + 3)2 .
9
Chng 1. Phng php quy np
(k+1)(2k+1)(2k+3)
Theo gi thit quy np th S(k) = 3 .
Suy ra
(k + 1) (2k + 1) (2k + 3)
S(k + 1) = + (2k + 3)2
3
(k + 2) (2k + 3) (2k + 5)
=
3
A(k + 1) = 7k+1 + 3 (k + 1) 1
(1.9)
= 7A(k) 9. (2k 1) .
hay
S(n) = S(n 1) + 4n1 (1.10)
Ta s chng minh bi ton cho bng quy np theo n.
1) C s quy np. Vi n = 1, ta c 3S(1) = 3(1 + 1) = 6 = 41 + 2, khng nh
ng vi n = 1
10
Chng 1. Phng php quy np
3S(k) = 4k + 2 (1.11)
S(k + 1) = S(k) + 4k
3S(k + 1) = 3S(k) + 3.4k
(1.12)
= 4k + 2 + 3.4k
= 4k+1 + 2.
= 1 + S1 a2 .
a(a1) .
V a l nn Ca2 = 2!(a2)!
a!
= 2 ..a.
Do vy, S1 = 1 + Ca2 + Ca3 a + . . . + aa2 khng chia ht cho a.
11
Chng 1. Phng php quy np
= 1 + Sk+1 ak+2 .
Ta d on:
nu n = 3k + 2, (k Z)
un 2 (mod 4)
(1.13)
un 3 (mod 4) nu n = 3k + 1 hoc n = 3k , (k Z).
12
Chng 1. Phng php quy np
Suy ra
ut+1 3.2 + 1 3 (mod 4),
Suy ra
ut+1 3.3 + 1 2 (mod 4),
Suy ra
ut+1 3.2 + 1 3 (mod 4),
13
Chng 1. Phng php quy np
2
3 3
1 1
0
3 3
2
14
Chng 1. Phng php quy np
S1 = 1 + 2 + 1 + 2 = 6 = 2.31
2. Quy np. Gi s khng nh ng vi n = k(k 1), ngha l sau k bc
trn ng trn c 2k+1 s
vi tng l Sk = 2.3k .
2
3 3
1 1
3 3
2
V d 1.2.15. Chng minh rng trn mt phng n ng thng khc nhau cng
i qua mt im, chia mt phng thnh 2n phn khc nhau.
15
Chng 1. Phng php quy np
M
k+1
16
Chng 2
2.1 C s l thuyt
C s l thuyt ca phng php phn chng l cc nh lut trong logic:
Gi p, q, r l cc mnh ton hc no , khi
17
Chng 2. Phng php chng minh phn chng
(p q r) (p r q) (2.1)
3. (p q q) p.
4. (q 0) q .
18
Chng 2. Phng php chng minh phn chng
R = 6= > <
R 6= = < >
Ngoi ra cn c:
A Ad
2.4 Mt s v d minh ha
V d 2.4.1. Cho f (x) = ax2 + bx + c. Gi s
Li gii: Ta s chng minh bng phng php phn chng. Gi s (2.3) sai, tc
l
x [0; 1], |f (x)| 1 (2.4)
19
Chng 2. Phng php chng minh phn chng
pn P v p P, p pn .
Li gii:
Gi s chia c. Khi tng cc s mi nhm l mt s chn (bng hai
ln s ln nht). Vy tng ca 21 s cho l mt s chn (v cc nhm i
mt ri nhau v tng ca cc s chn l s chn).
Nhng tng ca 21 s l 21.11 = 231 l s l. iu v l ny chng t gi
s ca ta l sai, tc l khng chia c thnh cc nhm tha mn yu cu
bi.
Li gii:
Gi s tm c 5 s nh vy. Gi s l tng ca 5 s v n l gi tr nh
nht ca tng cc cp hai s. Khi 10 s nguyn lin tip ni trong bi l
n, n + 1, . . . , n + 9
20
Chng 2. Phng php chng minh phn chng
th im G l duy nht.
Ta c
GA + GB + GC = 0
GO + OA + GO + OB + GO + OC = 0
3GO + OA + OB + OC = 0
Do OA + OB + OC = 0 , suy ra
3GO = 0
GO = 0
GO
Vy G l duy nht.
x3 3xy 2 + y 3 = n, n N (2.5)
21
Chng 2. Phng php chng minh phn chng
Li gii:
1) D dng bin i
Do vy ta c cc trng hp sau:
22
Chng 2. Phng php chng minh phn chng
23
Chng 2. Phng php chng minh phn chng
c bit, t ta c
f (1) = a + b + c + 1 l s chnh phng(i)
f (2) = 4a + 2b + c + 8 l s chnh phng(ii)
f (3) = 9a + 3b + c + 27 l s chnh phng(iii)
f (4) = 16a + 4b + c + 64 l s chnh phng(iv)
24
Chng 2. Phng php chng minh phn chng
Thay vo biu thc (2.12) ta c VP(2.12) > 192, m theo gi thit VT(2.12) =
64, do ta c (64 > 192) (mu thun).
Vy iu gi s ca ta l sai. Tc l bi ton c chng minh.
V d 2.4.11. Cho a, b, c l cc s thc sao cho a+b+c > 0, ab+bc+ca > 0, abc > 0.
Chng minh rng a, b, c > 0.
Mt khc
n1
X
= Cni = 2n 2 2 (mod 4).
i=1
Do , ta c mu thun.
Vy iu gi s ca ta l sai. Ta c iu phi chng minh.
25
Chng 2. Phng php chng minh phn chng
Liu trong cc s c lp c ba s a, b, c m a + b = c.
.
Hi c hai s khc nhau a, b m a..b.
Li gii: 1. Ta c:
1 + 2 + . . . + 7 = 28 1 (mod 9).
V d 2.4.14. Cho hai ng thng cho nhau. Chng minh rng c duy nht
mt mt phng cha ng thng ny v song song vi ng thng kia.
b
M
a
26
Chng 2. Phng php chng minh phn chng
M b
Ta c
a//()
() a
() () = c
c//a
v
b//()
() b
() () = c
c//b
.
Nh vy t M k c hai ng thng a, b cng song song vi c. Theo nh
l 1, 2 (SGK hnh hc 11), iu ny mu thun.
Vy () v () phi song song vi nhau.
27
Chng 3
28
Chng 3. Phng php suy lun trc tip
A B C
X X
im X
Hnh 3.1
29
Chng 3. Phng php suy lun trc tip
30
Chng 3. Phng php suy lun trc tip
Li gii: Ta nhn xt rng: Nu Qun t gii nh hoc ba, th theo (2) Qun
khng hc trng chuyn. Ta suy ra, theo (3) Hng v Mnh hc trng chuyn,
thnh th theo (1) Qun t gii nht. iu ny v l. Vy Qun phi t gii
nht. Trong hai bn Hng v Mnh mt ngi t gii nh v mt ngi t
gii ba. Mnh khng th t gii ba (v theo (4) Mnh cn t gii cao hn bn
qu Hi Phng).
31
Chng 3. Phng php suy lun trc tip
Vy Mnh phi t gii nh, Hng t gii ba. ng thi ta cng suy ra
Qun khng hc trng chuyn v Hng qu Hi Phng.
V d 3.2.6. Ai ni a?
Nh trng c thy Nghim dn bn hc sinh L, Huy, Hong, Tin i thi
u in kinh. Kt qu ba em t gii nht, nh, ba v mt em khng t gii.
Khi v trng mi ngi hi kt qu cc em tr li nh sau:
L: Mnh t gii nh hoc ba.
Huy: Mnh t gii.
Hong: Mnh c gii nht.
Tin: Mnh khng c gii.
Nghe xong thy Nghim mm ci v ni: "Ch c ba bn ni tht cn mt
bn ni a "
Hy cho bit hc sinh no ni a v ai t gii nht, ai khng t gii?
Li gii:
1) Nu L ni a th ba bn Huy, Hong, Tin ni tht. Nh vy L v
Hong cng t gii nht. iu ny v l. Vy L phi ni tht.
2) Nu Huy ni a th Huy khng c gii v c ba bn cn li u ni
tht. Nh vy c Huy, Tin u khng t gii. iu ny tri vi gi thit ca
u bi. Vy Huy phi ni tht.
3) Nu Tin ni a th Tin t gii v c ba bn cn li u t gii. Nh
vy c bn bn u t gii. iu ny tri vi gi thit. Nh vy Tin ni tht.
Vy Hong ni a. C ngha l Hong t gii nh hoc ba cho nn
Huy t gii nht. Cn Tin khng t gii.
Kt lun: Huy t gii nht, Tin khng t gii v Hong ni a.
V d 3.2.7. iu mu thun u?
Trong mt ta nh ch c nhng cp v chng v nhng con nh cha lp gia
nh. Ban iu tra dn s yu cu bo co v s ngi sng trong ta nh, i
din l mt anh th thch a bo co nh sau:
Sng trong ta nh b m nhiu hn con ci. Mi con trai u c mt ch hay
em gi. S con trai nhiu hn s con gi. Mi cp v chng u c con.
Ngi ta khng th chp nhn c bo co (d l a vui) v trong c
mu thun. Hy ch ra iu mu thun trong bo co trn?
Li gii: V mi gia nh u c con, mi con trai u c mt ch gi hay em
gi, nn tt c cc gia nh u c con gi. Suy ra s con gi t nht bng s gia
nh.
32
Chng 3. Phng php suy lun trc tip
Mt khc, s con trai nhiu hn s con gi, nn tng s con nhiu hn hai
ln s gia nh, hay nhiu hn s b m, iu ny cho ta thy mu thun trong
bo co ca anh th thch a cu u tin "b m nhiu hn con ci" vi
cc cu tip theo.
33
Chng 3. Phng php suy lun trc tip
5x (10x 1)
4, 5x(11x 1) 5x(10x 1)
99x2 9x 100x2 10x
x x2 .
34
Chng 4
Phng php th
35
Chng 4. Phng php th
th G c gi l th lin thng, nu mi cp nh ca n u c ng
ni vi nhau.
th G c gi l th y nu mi cp nh ca n c ni vi
nhau bng ng mt cnh.
S cnh xut pht t nh x c gi l bc ca nh x.
Cy l th lin thng v khng c chu trnh.
Trong cy T tch ra mt nh c gi l nh gc, cn cc nh c bc bng
1 v khng phi gc c gi l l hay nh ngn.
36
Chng 4. Phng php th
4.3 Mt s v d
V d 4.3.1. Trong mt cuc thi u bng bn An v Bnh quy c vi nhau:
Ngi thng cuc l ngi u tin thng ba vn hoc thng hai vn lin tip.
Hy xc nh s kh nng c th xy ra?
37
Chng 4. Phng php th
A A
A
A A
B B
S
B
B B B
B B A
A A
A B
Hnh 4.1
38
Chng 4. Phng php th
D D
C C
E E
B B
F F
A Hnh 4.2 A
39
Chng 4. Phng php th
H4 A2 H4 H4 A2 H4
A2 A2
D2 H3 D2 H3
D1 T2
HnhO4.3
ng t m D1 H3 A2 tha mn iu kin mi d on ng c mt i
m th t ghi trn ng. Vy kt qu xp hng nh sau:
an Mch v ch.
Anh nh.
H Lan ba.
Cn li l Thy in th t.
V d 4.3.4. Cho 6 s nguyn dng ty . Chng minh rng lun c th chn
ra c 2 b 3 s m trong mi b, tng i mt u l nguyn t cng nhau
hoc u khng nguyn t cng nhau.
Li gii:
Bc 1: Chuyn bi ton sang bi ton v th mu G(X, E).
- nh: Cho tng ng mi s vi mt nh X = {A, B, C, D, E, F }
- Cnh: on ni gia hai nh tng ng vi hai s
Nguyn t cng nhau c t mu xanh (ng nt t).
40
Chng 4. Phng php th
A C
D
Hnh 4.4
D
F
A C
C B
A D
Hnh 4.5a Hnh 4.5b
Vy vi mi trng hp, trong th G u c tam gic cng mu (theo
nh l (4.1.5))
Gi s rng trong G c tam gic mu , chng hn tam gic ABC mu .
Ta chng minh tip G cn c tam gic th hai na vi cc cnh cng mu.
Nu trong G, ta tm thi khng xt n mt nh ca tam gic ABC , chng
hn nh A cng tt c cc cnh thuc n. Ta c th con y G1 c 5
nh.
Nu trong G1 c tam gic cng mu, th bi ton c gii xong.
41
Chng 4. Phng php th
Ngc li, trong G1 khng c tam gic cng mu, th theo nh l (4.1.6) vi
n = 2, ta c th biu din G1 thnh mt hnh 5 cnh vi cc cnh mu v
ng cho mu xanh.
By gi, ta khi phc li nh th 6 A v cc cnh mu thuc n. Xt hai
cnh AD v AF nu chng u mu xanh th ta c tam gic mi ADF c mu
xanh. Nu AD hoc AF mu th ta c tam gic mu na c hnh thnh
l ABD hoc ACF . Vy ngoi tam gic ABC , ta c thm mt tam gic na c
cc cnh cng mu. Khng nh c chng minh.
E
E
F D
F D
C B
C B
Hnh 4.6 A
V d 4.3.5. mng con t gii trong k thi ton quc t ln th 42, mt gia
nh d nh mi tic. Trong s khch mi:
a) Ngi chng mun c t nht ba ngi tng i mt quen nhau.
42
Chng 4. Phng php th
Li gii:
Bc 1: Xy dng th G(X, E) m t quan h ca cc i tng.
43
Chng 4. Phng php th
x1
x8
x2
x7
x3
x6
x4
x5
Hnh 4.7
X = {x1 , x2 , . . . , x8 , x9 }
44
Chng 4. Phng php th
x2 x2
x1 x3 x1 x3
x4
x4
x5 x5
Hnh 4.8 a Hnh 4.8 b
C nhiu nht l 3 cnh mu xanh xut pht t mi nh.
20 )
Bi vy, phi c t nht mt nh, x1 chng hn, l u mt ca khng qu 2
cnh mu xanh (v nu mi nh l u mt ca ng 3 cnh mu xanh, th s
cnh mu xanh l 39 2 / N). Khi , ti x1 phi l u mt ca t nht 6 cnh
. Gi s 6 cnh l x1 x4 , x1 x5 , x1 x6 , x1 x7 , x1 x8 , x1 x9 .
Xt th con y G1 c 6 nh x4 , x5 , . . . , x9 vi 2 mu cnh. Theo nh
l (4.1.5) vi n = 2, trong G1 c tam gic cng mu. Nu l tam gic mu xanh,
th (a) c tha mn, nu l tam gic mu th 3 nh ny cng vi nh x1
to thnh th con y c 4 nh vi cc cnh u mu , (b) c tha
mn.
x2
x3
x4
x5
x1
x6
x7
x9 x8
Hnh 4.9
45
Chng 4. Phng php th
Li gii:
Bc 1: Xy dng th m t cc quan h.
nh: Ly n im trn mt phng hay trong khng gian tng ng vi cc
s chn ra v ghi cc s ny ln cc im tng ng.
Cnh: Cp im x, y c ni bng mt on thng hay on cong khng i
qua cc im tng ng trung gian khc khi v ch khi cp x, y c c chung.
th G nhn c m t ton b quan h c c chung gia cc s chn
ra.
Bc 2: Chng minh trong th G c t nht n 3 nh c bc n 1
a) Nu trong G c hai cp nh khng k nhau, th chng phi c nh chung.
Tht vy, gi s trong G c hai cp nh khng k nhau, chng hn A, B v C, D
nhng chng khng c nh chung. Khi trong 4 nh ny khng c mt nh
no k vi 3 nh cn li. Ta i ti mu thun vi gi thit. Vy hai cp A, B v
C, D phi c mt nh chung chng hn B D .
b) Trong th G c khng t hn n 3 nh c bc n 1
- Nu trong G tt c cc nh u k nhau tng i mt, th c n nh ca
G u c bc n 1.
- Nu trong G c duy nht mt cp nh khng k nhau, th G c n 2 nh
bc n 1.
- Gi s G c hai cp nh khng k nhau, khi theo phn a) hai cp nh
ny phi c nh chung. Gi s cc nh l A, B, C . Nu s dng ng nt
t biu th tnh khng k nhau ca cc nh ta c hnh 4.10a.
Kt np nh E ty vo nhm A, B, C . Khi trong b 4: A, B, C, E phi
c t nht mt nh k vi 3 nh cn li. nh ny khng th l cc nh A, B, C
m phi l E . Vy E k vi c ba nh A, B, C . (Hnh 4.10b)
46
Chng 4. Phng php th
A B A B
C C
A B
E F
Hnh 4.11
V F l nh ty ca th G v khc vi cc nh A, B, C, E nn E k vi
tt c cc nh cn li ca G. Bi vy, bc ca E bng n 1.
nh E li c chn mt cch ty trong cc nh ca th G khc vi
A, B, C nn trong G ch c ba nh A, B, C bc nh hn n 1.
Bc 3: Thuyt minh li gii
Theo cch xc nh cnh ca th G cp nh x, y k nhau khi v ch khi
cp s x, y c c chung, m trong G l c t nht n 3 nh k vi tt c cc
nh cn li. Do trong n s chn ra c t nht n 3 s c c chung vi
tt c cc s cn li.
47
Chng 4. Phng php th
48
Chng 4. Phng php th
B
P
D
Hnh 4.12 N
T P
B
A Hnh 4.13
49
Chng 4. Phng php th
B
N B
N T
A P
A P
D
D
Hnh 4.14a Hnh 4.14b
- Khi AP c di 1, trn chu trnh s cp c di 6 ta lun chn c ba
cnh khng k nhau AD, P T, BN . (Hnh 4.14a)
- Khi AP c di 2, ch vic chn mt cnh thuc ng i ngn nht t
A n P v hai cnh khng k vi n trn chu trnh s cp cn li, chng hn
AD, T P, NB hoc DP, AT, NB . (Hnh 4.14b)
Vy trong mi trng hp ta u tm c ba cnh i mt khng k nhau.
Khng nh c chng minh.
2. Chuyn bi ton v dng th
Dng 6 im tng ng vi 6 ngoi ng ni trn. Dng ngay ch ci u ca
tn ngoi ng ghi tn cc im tng ng: A, P, N, D, T, B .
Mi ngi bit hai ngoi ng no c biu th bi mt cnh ni hai nh
tng ng vi hai ngoi ng .
th nhn c k hiu l G.
C 7 ngi tham gia d tuyn v mi ngi bit hai ngoi ng, do th
G c 7 cnh.
Bt k hai ngi d tuyn no cng ch cng bit ti a mt ngoi ng ni
trn, nn trong th G khng c mt cp nh no c ni bng hai cnh.
Vy G l mt th n gm 6 nh 7 cnh. Do , theo khng nh trn,
lun lun tm c ba cnh khng k nhau tng i mt. Khi ch vic chn
ba ngi c biu th bng 3 cnh ni trn, th mi ngi ny u bit hai
ngoi ng v khng c hai ngi no cng bit mt ngoi ng. Do nhm ba
ngi ny bit tt c su ngoi ng: Anh, Php, Nga, c, Trung Quc v B
o Nha.
50
Chng 4. Phng php th
Li gii:
1. Xy dng th m t quan h.
-) nh: Ly 17 im trn mt phng hay trong khng gian tng ng vi 17
nh khoa hc. Dng ngay tn cc nh khoa hc ghi trn cc im tng ng.
-) Cnh t mu: Cp im x, y c ni bng on thng hay on cong t
Mu xanh khi v ch khi hai nh khoa hc tng ng cng bit ting Php.
Mu vng khi v ch khi hai nh khoa hc tng ng cng bit ting Anh.
Li gii:
1. Xy dng th m t cc quan h
51
Chng 4. Phng php th
52
Chng 5
5.2 Mt s v d minh ha
V d 5.2.1. Trong bui hc n cng ba bn Cc, o, Hng lm ba bng hoa:
cc, o, hng. Bn lm hoa hng ni vi bn Cc "Th l trong chng ta khng
c ai lm loi hoa trng vi tn mnh". Hy xc nh tn hoa m mi bn
lm?
Li gii:
Bi ton ny c hai tp i tng. Tp th nht gm cc bn lm hoa, tp
th hai gm cc bng hoa c lm. Ta c th gii bng phng php bng nh
sau
1. Lp bng
53
Chng 5. Phng php bng
hoa
c d h
Nguoi
k
C k
D k
H k
Bng 5.1
54
Chng 5. Phng php bng
Bp b 0 0
t 0
Con quay
Bng 5.2
Nhn vo bng, ta suy lun v c kt qu sau:
Lan c thng con bp b.
Long c thng t.
Hoan c thng con quay.
1. An v Nam.
2. Long v Trang.
3. Minh v Long.
4. An v Minh.
5. An v Linh.
55
Chng 5. Phng php bng
Bng 5.3
Da vo Bng 5.3 suy lun ra p n:
Dng s 1 ch khng nh: "i tng v c ch". Bi vy trong Bng
5.3 ti v tr giao ca ct i tng v c ch v hng tng ng vi cu tr
li c tn i tng ny u c ghi s 1.
Theo gi thit, c 4 cu, m mi cu c 1 ng, nn bn hng tng ng
vi 4 cu ny u c ng mt s 1. Mt cu tr li sai c hai , nn hng tng
ng vi cu ny khng c s 1.
Nh vy, p n l cp i tng m trn Bng 5.3 sau ghi s 1 ch i tng
v ch c bn hng ghi mt s 1, mt hng khng c s 1 no.
Ta suy lun xut pht t cc i tng theo th t t tri sang phi, ng
thi kt hp thnh cp cng ln lt theo th t t tri sang phi.
1) Nu An v c ch, th ti ct 1 ca cc hng 1, 4, 5 c ghi s 1.
56
Chng 5. Phng php bng
57
Chng 5. Phng php bng
Bng 5.4
Da vo bng 5.4 ng thi cn c vo iu kin: Khng c bn no c
hai bn ni ng im ca mnh ta suy ra:
Hoa khng c im 8.
Hoan khng c im 8.
Trang khng c im 7
Cn c vo iu kin: Mi cu tr li ch ng vi s im ca mt ngi ta
suy ra: Thu c 8, Hoa c 7, Hoan c 9 v Trang c 10.
58
Chng 5. Phng php bng
Li gii:
Trong bi ton ny ta xy dng hai nhm i tng l:
Nhm 1: Nam, N, Tt c.
Nhm 2: C xem phim, Khng xem phim, Tt c.
Ta lp mt bng c hng trn cng l nhm 1 v ct bn tri l nhm 2 nh
sau:
Nam N Tt c
C xem phim 9 8 17
Tt c 20 15 35
Bng 5.5
Da vo bng trn, ta c:
S bn nam c i xem l:
20 11 = 9(bn)
Suy ra: in 17 vo (C - Tt c)
S bn khng i xem l:
35 17 = 18(bn)
59
Chng 5. Phng php bng
Li gii:
Trc tin ta phi xc nh xem ai l ngi thnh ph no bng cch lp
bng hai chiu: chiu thng ng ghi tn ngi, chiu ngang ghi tn thnh ph.
Bng ny cha tt c cc kh nng c th kt hp tn ngi vi tn
thnh ph. Tc l mt tch cc ca hai tp: H = {A, B, V, G, D, E}; P =
{M, L, K, T, X, O}.
Quy c rng b gch b theo iu kin i s ghi s i trn (1 i 4).
Trong bi c ni A v ngi t M l bc s A khng l ngi t M
(A, M) trong bng phi b gch b (ta s ghi s 1 vo ny.)
Tip tc iu kin 1 ngi t L l gio vin, t T l k s suy ra A khng th
l ngi t L, T (v A: bc s) gch nt (A, L), (A, T ).
Hon ton tng t vi D ta thy anh ta khng phi t L, t M , t
T v V khng t T, L, M nn trong bng cc (D, M), (D, L), (D, T ) v
(V, M), (V, L), (V, T ) phi nh s 1 (Bng 5.6).
M L K T X O M L K T X O
A 1 1 1 A 1 1 1
B B 2 2
V 1 1 1 V 1 1 1
G G
D 1 1 1 D 1 1 1
E E 2 2
60
Chng 5. Phng php bng
M L K T X O M L K T X O
A 1 1 1 A 1 1 1 3
B 2 2 B 4 2 2 4
V 1 1 1 V 1 1 1 4 3
G G
D 1 1 1 D 1 1 1
E 2 2 E 2 2 3 3
61
Chng 5. Phng php bng
M L K T X O M L K T X O
A 1 1 1 3 A 1 1 1 3
B 4 2 2 4 B 4 2 2 4
V 1 1 1 4 3 V 1 1 1 4 3
G G
D 1 1 1 D 1 1 1
E 2 2 3 3 E 2 2 3 3
62
Chng 5. Phng php bng
C
Q 0 0
N 0 0
H 0 0
Bng 5.12
63
Chng 5. Phng php bng
T B C Q N H
Long
Loan
Dung
Bng 5.13
Li gii: Lp bng hai chiu. Chiu thng ng ghi tn sinh vin v 4 kha
hc: B, V, N, P, I, II, III, IV . Chiu nm ngang ghi h sinh vin v 4 kha hc:
O, K, Z, H, I, II, III, IV . Bng ny th hin y tt c cc quan h c th c
gia tn v h, tn v nm hc, h v nm hc.
64
Chng 5. Phng php bng
O K Z H I II III IV
B 4 * 4 1 *
V 2
* *
N * *
P * *
I *
II *
III *
IV *
Bng 5.14
65
Chng 5. Phng php bng
Sinh vin V c h O hc nm th IV .
Sinh vin N c h H hc nm th II .
Sinh vin P c h K hc nm th I .
66
Chng 6
Phng php s
6.2 Mt s v d
V d 6.2.1. Trong bui hc n cng ba bn Cc, o, Hng lm ba bng hoa:
Cc, o, hng. Bn lm hoa hng ni vi bn Cc "Th l trong chng ta khng
c ai lm loi hoa trng vi tn mnh". Hy xc nh tn hoa m mi bn
lm?
67
Chng 6. Phng php s
1. Lp s
Trong bi ton c hai nhm i tng:
C c
D d
H h
Hnh 6.1:
68
Chng 6. Phng php s
T A H
t0 t
x0 x
h0 h
Hnh 6.2
69
Chng 6. Phng php s
Thy dy ting Anh, thy dy Ton v thy Minh khi rnh ri thng hay
nh qun vt vi mt thy th t.
70
Chng 6. Phng php s
M A
S
B
P
L
V
H
Hnh 6.3
71
Chng 6. Phng php s
Dung 10
Anh 9
Linh 8
T rang
7
Hnh 6.4
72
Chng 6. Phng php s
A B
I
G
II
III
Hnh 6.5
73
Chng 6. Phng php s
1 2
1
1 3 1
D
B
Hnh 6.6
74
Chng 6. Phng php s
75
Chng 6. Phng php s
N 1
T 2
L 3
K 4
B 5
2) Xc nh cc ng nt lin.
Da vo s gm cc ng nt t suy ra cc ng nt lin.
V mi ngi lm t nht mt ngh v mi ngh c t nht mt ngi lm,
nn mi im u phi xut pht t nht mt ng nt lin, tc xut pht ti
a bn ng nt t, nn da vo s cc ng nt t ta suy ra cc ng
nt lin:
im 1 c bn ng nt t ni vi cc im N, T, K, B , nn ng nt
lin ca im ny phi ni vi im L.
im 5 c bn ng nt t ni vi cc im T, L, K, B , nn ng nt
lin ca im ny phi ni vi im N .
im T c bn ng nt t ni vi cc im 1, 3, 4, 5, nn ng nt
lin ca im ny phi ni vi im 2.
im B cha c ng nt t ni vi cc im 2, 3, nhng im 2 c
ng nt lin ni vi im T , nn ng nt lin ca im B phi c ni vi
76
Chng 6. Phng php s
im 3.
im 4 khng c ng nt t ni i cc im N, L, K , nhng im N
c ng nt lin ni vi im 5, im L c ng nt lin ni vi im 1,
nn ng nt lin ca im 4 phi ni vi im K .
Vy ta c s hon chnh cc ng nt lin. Da vo s ny ta suy
ra p n: Thin lm ngh th may, Nam lm ngh ct tc, Lim lm ha s,
Bnh lm ngh th mc v Khng lm ngh a th.
77
Kt lun
78
Ti liu tham kho
[5] Nguyn Vn Nho (1989 - 2002), Olympic Ton hc Chu Thi Bnh
Dng, NXB Gio Dc.
[6] Phm Minh Phng v nhm gio vin chuyn ton i hc s phm H
Ni (2006), Cc chuyn s hc bi dng hc sinh gii trung hc c s,
NXB Gio Dc.
[7] Nguyn Mnh Trinh (1983), Tuyn tp cc bi thi v ch Ton, NXB Gio
Dc.
[8] ng Huy Run (2002), By phng php gii cc bi ton logic, NXB Khoa
hc v k thut.
79