Professional Documents
Culture Documents
Blm 1 LATEX ile hazrlanan bir dokmann temel yapsn anlatr. Bi-
raz da LATEXin tarihesinden sz eder. Bu blm okuduktan sonra,
LATEXin nasl alt hakknda kabaca bir fikir sahibi olursunuz.
Teekkrler! iii
nsz v
1 Bilmeniz Gerekenler 1
1.1 Meselenin z . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
1.1.1 TEX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
1.1.2 LATEX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
1.2 Temel Kavramlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
1.2.1 Yazar, Tasarmc ve Dizgici . . . . . . . . . . . . . . . 2
1.2.2 ablon Tasarm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
1.2.3 Ne Getirir, Ne Gtrr? . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
1.3 LATEX Girdi Dosyalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.3.1 Boluklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.3.2 zel Karakterler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
1.3.3 LATEX Komutlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
1.3.4 Yorum Satrlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
1.4 Girdi Dosya Yaps . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
1.5 Tipik Bir Dokman Yazm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1.6 Bir Dokmann Yerleim Plan . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.6.1 Dokman Snflar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.6.2 Paketler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.6.3 Sayfa Biimleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
1.7 Karlaabileceiniz Dosya Trleri . . . . . . . . . . . . . . . 13
1.8 Byk Projeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
2 Dizgi 17
2.1 Metin ve Dil Yaps . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
2.2 Satr ve Sayfa Kesme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
2.2.1 ift Yaslanm Paragraflar . . . . . . . . . . . . . . . . 19
2.2.2 Heceleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
2.3 Hazr zel Kelimeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
2.4 zel Karakterler ve Semboller . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
viii NDEKLER
2.4.1 Trnaklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
2.4.2 izgiler ve Tireler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
2.4.3 Tilda () . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
2.4.4 Derece areti () . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
2.4.5 Avro Para Sembol (e) . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
2.4.6 Nokta (. . . ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
2.4.7 Kalplama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
2.4.8 Aksanlar ve zel aretler . . . . . . . . . . . . . . . . 24
2.5 Uluslaras Dil Destei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
2.5.1 Trke Destei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
2.5.2 Almanca Destei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
2.6 Kelime Aras Boluklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
2.7 Balklar, Blmler, ve Ksmlar . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
2.8 Atflar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
2.9 Dipnotlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
2.10 Vurgulanm Kelimeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
2.11 Ortamlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
2.11.1 Sralandrma, Numaralandrma, ve Maddeleme . . . . 33
2.11.2 Sola Yaslama, Saa Yaslama, ve Ortalama . . . . . . . 33
2.11.3 Alnt Yapmak ve iir Dizmek . . . . . . . . . . . . . . 34
2.11.4 zet (Abstrak) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
2.11.5 Yazld Gibi (Verbatim) Basmak . . . . . . . . . . . 35
2.11.6 Tablolar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
2.12 Yzer-Gezer Nesneler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
2.13 Krlgan Komutlar Korumak . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
3 Matematik Formlleri 41
3.1 Genel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
3.2 Matematik Kipinde Gruplandrma . . . . . . . . . . . . . . . 43
3.3 Bir Matematik Formlnn Yaptalar . . . . . . . . . . . . . 43
3.4 Matematikte Boluklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
3.5 Dey Hizalanm fadeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
3.6 Hayaletler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
3.7 Matematik Yaztipi Puntosu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
3.8 Teoremler, Yasalar, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
3.9 Kaln Semboller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
3.10 Matematik Semboller Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
4 zel Konular 63
4.1 PostScript Formatnda Grafik Ekleme . . . . . . . . . . . . 63
4.2 Kaynaka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
4.3 Dizin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
4.4 Tepelik ve Diplikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
4.5 Verbatim Paketi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
NDEKLER ix
5 Grafik izimleri 73
5.1 Genel Bak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
5.2 picture (resim) Ortam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
5.2.1 Temel Komutlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
5.2.2 Doru Paralar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
5.2.3 Oklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
5.2.4 emberler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
5.2.5 Metin ve Formller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
5.2.6 \multiput ve \linethickness Komutlar . . . . . . . 78
5.2.7 Ovaller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
5.2.8 nceden Tanmlanm Resim Kutular Kullanma . . . 80
5.2.9 Kuadratik Bzier Erileri . . . . . . . . . . . . . . . . 81
5.2.10 Zincir Erisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
5.2.11 zel Grelilik Teorisinde Hzllk . . . . . . . . . . . . 83
5.3 XY-pic Paketi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
6 LATEXi zelletirmek 87
6.1 Yeni Komutlar, Ortamlar ve Paketler . . . . . . . . . . . . . . 87
6.1.1 Yeni Bir Komut Tanmlamak . . . . . . . . . . . . . . 88
6.1.2 Yeni Ortam Oluturmak . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
6.1.3 Fazladan Boluklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
6.1.4 Kendi Paketinizi Oluturmak . . . . . . . . . . . . . . 90
6.2 Yaztipleri ve Puntolar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
6.2.1 Yaztipi Deitiren Komutlar . . . . . . . . . . . . . . 91
6.2.2 Dikkat, Banza Ta Debilir . . . . . . . . . . . . . 93
6.2.3 Tavsiye . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
6.3 Aralklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
6.3.1 Satr Aral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
6.3.2 Paragraf Formatlama . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
6.3.3 Yatay Aralklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
6.3.4 Dey Aralklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
6.4 Sayfa Dzeni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
6.5 Aralklarla Dier lemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
6.6 Kutular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
6.7 izgiler ve Payandalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
Kaynaka 103
Index 105
ekil Listesi
6.1 Yaztipleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
xiv TABLO LISTESI
Bilmeniz Gerekenler
Bu blmn ilk ksmnda LATEX 2 nin felsefesi ve tarihesinin ksa bir zeti ye-
ralr. kinci ksm bir LATEX dokmannn temel yapsn anlatr. Bu blm oku-
duktan sonra, LATEXin nasl alt konusunda kabaca bir fikir sahibi olursunuz
ve kitabn geri kalann anlamanz daha kolay olur.
1.1 Meselenin z
1.1.1 TEX
TEX, Donald E. Knuth [2] tarafndan yazlm bir bilgisayar programdr.
Amac metinleri ve matematik formlleri dizmektir. Knuth 70li yllarda,
kitap basmnda kullanlmaya balayan otomasyon teknolojilerinin zellikle
kendi kitaplarnn ve makalelerinin bask kalitesini nasl drmekte oldu-
unu grnce, bu teknolojinin imkanlarn aratrmak zere 1977 ylnda
TEX dizgi programn yazmaya balad. Bugn kullandmz ekliyle TEX
1982 ylnda ortaya kt, daha sonra 8-bitlik karakter ileyebilen ve dier
dilleri de destekleyen srm 1989 ylnda yapld. TEX her trl bilgisa-
yarda alabilen ve hatas yok denecek kadar az olan, salam ve gvenilir
bir programdr. TEXin srm says saysna her defasnda bir ondalk
eklenerek ifade edilir, bugn 3.141592 sayl srmdedir.
TEX telaffuz edilirken Almancadaki Ach,1 sesine, veya Arapadaki
Khalid isminde olduu gibi, genizden sylenen kh sesine benzeterek sy-
lenir. Bu ses Yunan alfabesindeki X veya ki harfinden esinlenmi olup, Yu-
nanca texnologia (teknoloji) szcnn ilk hecesidir. Bilgisayardaki ASCII
ortamnda bunun ad TeX olur.
1
Aslnda almancada ch iin iki farkl telaffuz vardr ve Pech szcnde olduu
gibi yumuak telaffuz edilecei dnlebilir. Bu konuda bilgisine bavurulan Knuth, Al-
man Wikipedia ansiklopedisine unlar yazd: nsanlarn TEXi beendikleri gibi telaffuz
etmelerine itirazm yok. . . Rusada da buna benzer bir tyekh sesi var. Fakat, en doru
telaffuzun, ach veya Loch sesindeki sertlii veren Yunancada olduunu dnyorum.
2 Bilmeniz Gerekenler
1.1.2 LATEX
LATEX nceden belirlenmi profesyonel bir ablon erevesinde, yazarlara do-
kmanlarn en yksek dizgi kalitesinde hazrlama ve yazclarda basma ola-
na veren bir makro paketidir. Leslie Lamport [1] tarafndan yazlm olan
LATEX, formatlayc dizgi arac olarak TEX programn kullanr. Gnmzde
Frank Mittelbach tarafndan gncelletirilmektedir.
LATEX Ley-tekh veya La-tekh olarak telaffuz edilir. Bir ASCII ortam-
nda LATEXe atfta bulunmak isterseniz, klavyeden LaTeX yazarak girersiniz.
LATEX 2 ise Ley-tekh iki e olarak telaffuz edilir ve klavyeden LaTeX2e ya-
zarak girilir.
1.3.1 Boluklar
ster boluk ubuuyla girdiiniz akboluk karakteri, ister sekme (tab)
tuuyla girdiiniz aralk, LATEX tarafndan boluk olarak kabul edilir. Ar-
darda ok sayda boluk da olsa, yine bir boluk gibi ilem grr. Bir
satrn bandaki ilk boluk dikkate alnmaz. Keza, bir kez atlan satrba
(aryo) tuu da akboluk saylr.
ki metin satr arasndaki bo satr paragraf sonu demektir. Ardarda ok
sayda bo satr yine bir bo satr saylr. Aadaki rnekte bunu grebil-
irsiniz. Sol tarafta girdi dosyasndaki metin, sa tarafta onun formatlanm
hali gsterilmitir.
3
Bu sorunun yeni hazrlanmakta olan LATEX3 srmnde giderilecei syleniyor.
1.3 LATEX Girdi Dosyalar 5
# $ % ^ & _ { } ~ \
Bir geri bl iareti ile bir tane harf olmayan karakterden oluurlar.
Yaslan gzelim,
Yaslan gzelim, kalbime yaslan.
kalbime \textsl{yaslan}.
Burada yeni
Burada yeni bir satr balatn. Burada!
bir satr balatn.
Teekkrler!
Burada!\newline Teekkrler!
te bir % samalk.
% Buraya bir ekil koyalm.
te bir rnek: Slovakyallatramadklar-
rnek: Slo%
mz
vakyallatramadk%
larmz
\documentclass{...}
Bu komut ne tr bir dokman yazmak niyetinde olduunuzu belirtir. Ondan
sonra, dokman bir btn olarak etkileyecek dier komutlar ekleyebilir,
veya LATEX sistemine yeni olanaklar katan paketleri ykleyebilirsiniz. Bir
paketi yklemek iin u komutu kullanrsnz:
\usepackage{...}
Tm bu eklemeler ve deitirmeler bittikten sonra,5 kendi eserinizi yaz-
maya balamak zere, u komutu girersiniz:
\begin{document}
Buradan itibaren kendi metninizi, baz yararl LATEX komutlar da ekle-
yerek, girersiniz. Yazmanz bittiinde, dokmann sona erdiini u komutla
bildirirsiniz:
\end{document}
Bu komut LATEXe paydos etmesini syler. Daha sonra gireceiniz satrlar
LATEX dikkate almaz.
ekil 1.1 minimum bir LATEX 2 dosyasnn ieriini gsteriyor. Biraz
daha karmak girdi dosyas rnei ekil 1.2 de gsterilmitir..
\documentclass{article}
\begin{document}
Az karar ou zarar.
\end{document}
2. Girdi dosyanza LATEX ile ilem yapn (Buna derlemek veya lateks-
lemek de denir):
latex makale.tex
Baarl olursanz, sabit diskte uzants .dvi olan bir dosya oluacaktr.
indekiler sayfasn ve atflar oluturabilmek iin ayn dosyay birden
fazla latekslemeniz gerekebilir. Girdi dosyanzda bir hata varsa, LATEX
bu durumu size bildirir ve yarda brakp kar. kontrol-D tuuna
basarak komut isteme satrna geri dnn.
\documentclass[a4paper,11pt]{article}
% Makale baln tanmla
\author{M.~Ylmaz}
\title{Fillerin Anatomisi}
\begin{document}
% bal olutur
\maketitle
% indekiler sayfasn buraya ekle
\tableofcontents
\section{Afrika Filleri}
Bu almamzda deiik blge fillerinin \ldots{}
\section{Hindistan Filleri}
\ldots{} burada bitiriyoruz.
\end{document}
dvipdf makale.dvi
\documentclass[opsiyonlar]{snf }
\documentclass[11pt,a4paper,twoside]{article}
1.6.2 Paketler
Bir dokman yazarken temel LATEX programnn halledemiyecei baz istek-
leriniz olabilir. rnein, iine grafik eklemek, baz yerlerde renkli harfler kul-
lanmak veya bir bilgisayar programn dizmek isteyebilirsiniz. Bu durumda
10 Bilmeniz Gerekenler
\usepackage[opsiyonlar]{paket}
Burada paket kullanlmak istenen paketin ad, opsiyonlar ise paketin mari-
fetlerini harekete geiren anahtar kelimelerdir. Baz paketler temel LATEX ku-
rulumu ile dorudan gelir (Baknz Tablo 1.3), dierlerini ayrca elde etmek
gerekir. altnz yerdeki kurulu paketlerin listesini Local Guide [5](Yerel
Rehber) de bulabilirsiniz. LATEX paketleri konusunda en temel kaynak The
LATEX Companion [3] kitabdr. Orada yzlerce paketin aklamas yansra,
LATEX 2 iin kendi paketlerinizi nasl yazabileceinizi de renirsiniz.
Modern TEX srmleri kurulurken ok sayda paketi de otomatik ola-
rak ykler. Unix sisteminde alyorsanz, texdoc komutunu yazarak paket
bilgilerine eriebilirsiniz.
\pagestyle{biim}
a
macros/latex/contrib/supported/foiltex
1.6 Bir Dokmann Yerleim Plan 11
10pt, 11pt, 12pt Dokmann ana yaztipi puntosunu belirler. Bir deer
belirtilmemise, 10pt punto varsaylr.
inputenc Deiik dillerde harf girmek iin ASCII, ISO Latin-1, ISO Latin-
2, 437/850 IBM kodlama sistemlerinden birini, Apple Macintosh,
Next, ANSI-Windows veya kullancnn belirledii kodsayflarn seer.
inputenc.dtx de aklanmtr.
a
Bu dosya sisteminizde kurulmu olmaldr ve latex doc.dtx komutu girdiinizde se-
tiiniz bir klasrde dvi dosyasn retir. Ayn ey bu tablodaki dier dosyalar iin de
geerlidir.
1.7 Karlaabileceiniz Dosya Trleri 13
de gsterilmitir.
plain (sade) sayfann diplik blgesinin orta yerine sayfa numaras koyar.
Varsaylan sayfa biimi budur.
\thispagestyle{biim}
.tex LATEX veya TEX girdi dosyas. latex komutu bu uzantl dosyalar
iler.
.ins Ayn isimli .dtx dosyalarn kuran dosya. nternetten bir LATEX paketi
indirdiinizde, normal olarak bir .dtx ve bir de .ins dosyas gelir. Bu
.ins dosyasn LATEXden geirirseniz, .dtx dosyasn zmler.
14 Bilmeniz Gerekenler
\include{ekdosya}
\includeonly{ekdosya,ekdosya,. . . }
\input{filename}
\usepackage{syntonly}
\syntaxonly
Dizgi
Bir nceki blm okuduktan sonra, bir LATEX dokmannn temel yapsn kav-
ram olmalsnz. Bu blmde gerek bir dokman yazm iin bilmeniz gereken
dier konular anlatacam.
% rnek 1
\ldots Einsteinn mehur forml
\begin{equation}
e = m \cdot c^2 \; ,
\end{equation}
pek ok kiinin bildii ama pek az kiinin anlad
bir fizik formldr.
% rnek 2
\ldots buradan Kirchhoffun akm kanunlar elde edilir:
\begin{equation}
\sum_{k=1}^{n} I_k = 0 \; .
\end{equation}
% rnek 3
\ldots nin pekok uygulamas vardr.
\begin{equation}
I_D = I_F - I_R
\end{equation}
denklemi ok farkl bir transistr modelinin
temelini oluturur. \ldots
\\ veya \newline
\\*
\newpage
srasyla, satr kes, satr kesme, sayfa kes ve sayfa kesme komutlar olup,
yazarn bu kesimleri daha ince yapabilmesini salarlar. Buradaki opsiyonel
n parametresi 0 ile 4 arasnda bir saydr. n says 4 den kk seilirse,
sonu kt olduunda LATEXin sizin isteinizi gzard etmesine izin verir.
Buradaki linebreak (satr kes) komutuyla newline (yeni satr) komutu
arasnda ince bir fark vardr. linebreak komutu verdiinizde LATEX yarm
kalan satr hala saa yaslamaya alr, newline komutunda ise, hemen alt
satra geer. Benzer bir fark pagebreak ile newpage komutlar arasnda
vardr.
LATEX daima mmkn olan en iyi yerde satr kesmeye alr. Kendi
yksek standardna ulaan bir kesim yeri bulamazsa, o satrn sada dar
frlamasna yol aar. Bu durumda LATEX (overfull hbox) mesajyla ikayet
20 Dizgi
edip derlemeye devam eder. Bu sorun genellikle bir kelimenin hece blmesini
beceremeyince oluur.1
LATEXin kendi standardlarn drmesini istiyorsanz, \sloppy (gevek)
komutunu verebilirsiniz. Bylece kelimeler arasndaki boluklar daha da ar-
trarak satrn saa frlamasn nler. Bu durumda kullancy (underfull
hbox) mesajyla uyarr. Byle durumlarda grnm pek iyi olmaz. \fussy
(titiz) komutu verirseniz LATEX varsaylan davranna geri dner.
2.2.2 Heceleme
\hyphenation{kelime listesi}
\hyphenation{FORTRAN n-ce-le-me}
Siz de mi slo\-vak\-ya\-l\-%
Siz de mi slovakyallatramadklarmz-
la\-t\-ra\-ma\-dk\-la\-%
dansnz?
r\-mz\-dan\-s\-nz?
1 A
LT EX bu (overfull box) mesajn verdii satr numarasyla iaret eder, ama hang-
isi olduunu bulmak bazan zor olabilir. Eer \documentclass snfn draft opsiyonuyla
seerseniz, sa taraftan frlam olan satrlar kaln siyah bir izgiyle iaretlenmi olurlar.
2.3 Hazr zel Kelimeler 21
\mbox{metin}
\fbox komutu da \mbox ile ayn grevi yapar, fakat metin evresine bir
kutu izer.
2.4.3 Tilda ()
Tilda iareti baz internet site adreslerinde bulunur. LATEXte tilday dizmek
iin \~ kullanabilirsiniz, ama sonu tam istediiniz gibi olmaz. Bunun
yerine ikinci satrdakini deneyin:
http://www.itu.edu.tr/\~{}bk \\ http://www.itu.edu.tr/bk
http://www.metu.edu.tr/$\sim$abc http://www.metu.edu.tr/abc
Hava $35\,^{\circ}\mathrm{C}$.
Hava 35 C. Denize gitsek iyi olur.
Denize gitsek iyi olur.
\usepackage{textcomp}
\texteuro
Kullandnz yaz tipinin kendi Avro sembol yoksa, veya onu been-
miyorsanz iki seeneiniz var: nce eursym paketini deneyip, resmi Avro
sembol iin unu girersiniz:
\usepackage[official]{eurosym}
Fakat, kendi yaz tipinize uyan bir Avro sembol istiyorsanz, opsiyon
blmndeki official yerine gen yazarsnz.
Pekok sembol ve iaretin bulunduu marvosym paketinde de Avro sem-
bol \EURtm adyla yer alr. Fakat, buradaki semboln italik ve kaln see-
nekleri yoktur.
LM+textcomp \texteuro
eurosym \euro e e e
[gen]eurosym \euro A
C A
C A
C
marvosym \EURtm 01 01 01
2.4.6 Nokta (. . . )
Daktiloda bir virgl veya nokta dier harfler kadar yer kaplar. Kitap bas-
mnda ise, bu iaretlere daha az yer ayrlr ve nlerinde gelen harfe iyice
yanatrlr. Bu nedenle, nokta elde etmek iin tane noktay yan yana
yazamazsnz, aralklar doru olmaz. Bunun yerine, nokta iin zel bir
komut kullanlr:
\ldots
Byle byle ... deil. yle:\\ Byle byle ... deil. yle:
stanbul, Ankara, zmir, \ldots stanbul, Ankara, zmir, . . .
24 Dizgi
2.4.7 Kalplama
Baz harf gruplarn dizerken harfleri birbiri ardna girmek yerine, zel sem-
boller kullanlr.
ff fi fl ffi . . . deil, ff fi fl ffi. . .
kalplama (ligature) denilen bu tr yanatrmalar istemiyorsanz, ilgili iki
harf arasna bir \mbox{} koyarsnz. ki kelimeden oluan kelimeler iin bu
gerekli olabilir.
\o \o \^o \~o
o \=o o \.o \"o \c c
o \u o o \v o \H o o \c o
o. \d o o \b o o o \t oo
\oe \OE \ae \AE
\aa \AA
\o \O \l \L
\i \j ! ?
2.5 Uluslaras Dil Destei 25
\usepackage[dil]{babel}
Sizin LATEX sisteminizde kurulmu olan dillerin listesi her derleme srasnda
ekrana yanstlmaktadr. Bu dillerden birini kullanyorsanz, Babel hemen o
dili etkin hale getirir. Fakat, kullanacanz dil bu listede yoksa, babel hala
deitirmek ister, ama sonular hibir zaman istenilen dzeyde olmaz.
babel paketinde baz diller iin, zel harfleri girmeyi kolaylatran yeni ko-
mutlar da vardr. rnein, Almanca ve Trkede pekok umlaut (iki nokta)
aksanl harfler vardr. babel ile harfini yazmak iin \"o yerine "o girebil-
irsiniz.
Babel paketini birka dilde birden ykleyebilirsiniz:
\usepackage[dilA,dilB]{babel}
\selectlanguage{dilA}
\usepackage[kodlama]{inputenc}
letim kodlama
sistemi bat Latin Kiril
Mac applemac macukr
Unix latin1 koi8-ru
Windows ansinew cp1251
DOS, OS/2 cp850 cp866nav
\usepackage{ucs}
\usepackage[utf8x]{inputenc}
Unikod herbir harfin bir ila drt bit arasnda kodlanabildii ok-bitli utf8x
kodlama sisteminde LATEX girdi dosyalarnz yazmaya olanak verir.
Yaztipi kodlamas apayr bir sorundur. Bu, herhangi bir TEXyaztipinde
herbir harfin nerede saklandn belirler. ok sayda girdi kodlamas bir
tek yaztipi kodlamasna aktarlarak gerekli yaztipi says azaltlm olur.
Yaztipi kodlamalar fontenc paketiyle ynetilir:
\usepackage[kodlama]{fontenc}
\usepackage[turkish]{babel}
\usepackage[latin5]{inputenc}
\usepackage[T1]{fontenc}
\usepackage[german]{babel}
\usepackage[turkish]{babel}
\usepackage[latin5]{inputenc}
\usepackage[T1]{fontenc}
"a "s
" "
"< veya \flqq "> veya \frqq
\flq \frq
\dq "
\frenchspacing
\section{...}
\subsection{...}
\subsubsection{...}
\paragraph{...}
\subparagraph{...}
\chapter{...}
\part{...}
\tableofcontents
Bir dokmann ana baln oluturmak zere, nce balk ad, yazar,
tarih, . . . kolay anlalr komutlarla madde madde girilir:
\title{...}, \author{...} ve istenirse \date{...}
Burada \title balk ad, \author yazar ad ve \date gnn tarihi
olur. Yazar adnda ok sayda isim varsa, bunlar \and komutuyla ayrlarak
eklenebilirler.
Hepsi tamam olunca, bal oluturan komut girilir:
\maketitle
2.8 Atflar
Kitap, rapor ve makalelerde daima ekillere, tablolara veya denklemlere i
atflar bulunur. LATEX bu tr atflar u komutlarla dzenler:
Burada iaret kullancnn setii bir kelime veya ksaltmadr. Bir ekil veya
denkleme \label komutu eklendiinde LATEX onun numarasn saklar. Daha
sonraki derlemede, \ref komutunun getii yere bu ekil veya denklemin
numarasn koyar. \pageref komutunda ise, \label komutunun bulunduu
sayfa numarasn koyar. Balklarda olduu gibi, kullanlan numaralar bir
nceki derlemenin sonulardr, doru olmas iin en az iki kere derlenmelidir.
2.9 Dipnotlar
Bir sayfann diplik blgesine bir dipnot yazlmak istendiinde,
\footnote{dipnot metni}
\underline{metin}
\emph{metin}
Keza, LATEXin bir metni vurgulamas ile, baka bir yaztipinde dizmesi
arasnda fark vardr:
\textit{talik dizilmi bir
metinde \emph{vurgu}
yapmak isterseniz, talik dizilmi bir metinde vurgu yapmak
bunu \textsf{serifsiz isterseniz, bunu serifsiz yaztipinde vurgu,
yaztipinde \emph{vurgu}}, veya veya daktilo yaztipinde vurgu ola-
\texttt{daktilo yaztipinde rak yapabilirsiniz.
\emph{vurgu}} olarak
yapabilirsiniz.}
2.11 Ortamlar
\begin{aaa}
...
\begin{bbb}
...
\end{bbb}
...
\end{aaa}
imdi, en nemli ortamlarn aklamasna geelim.
\flushleft
\begin{enumerate}
\item Ortamlar istediiniz gibi 1. Ortamlar istediiniz gibi birlikte
birlikte kullanabilirsiniz: kullanabilirsiniz:
\begin{itemize}
\item Bu biraz basit oldu. Bu biraz basit oldu.
\item[-] sterseniz eksi iaretiyle. - sterseniz eksi iaretiyle.
\end{itemize}
\item O zaman unutmayn: 2. O zaman unutmayn:
\begin{description}
Kular havada uar.
\item[Kular] havada uar.
\item[Balklar] denizde yzer. Balklar denizde yzer.
\end{description}
\end{enumerate}
\begin{flushright}
Bu yaz saa \\yaslanmtr. Bu yaz saa
\LaTeX{} her satr eit yaslanmtr. LATEX her satr eit
uzunlukta dizmeye almaz. uzunlukta dizmeye almaz.
\end{flushright}
\begin{center}
Dnyann
Dnyann\\ortasnda ne var?
ortasnda ne var?
\end{center}
Buna benzer iki ortam daha vardr: quotation ve verse (iir) ortamlar.
quotation ortam daha uzun, birok paragraftan oluan alntlar iindir ve
her paragrafn ilk satr ierden balar. verse ortam, satr kesmenin nemli
olduu iirleri dizmek iin kullanlr. iir satrlar \\ komutuyla sonlandrlr
ve her kta sonunda bo bir satr braklr.
\begin{abstract}
zetin de zeti \ldots zetin de zeti . . .
\end{abstract}
\begin{verbatim}
10 PRINT "MERHABA DNYA "; 10 PRINT "MERHABA DNYA ";
20 GOTO 10 20 GOTO 10
\end{verbatim}
\verb|metin|
\begin{verbatim*}
verbatim ortamnn verbatim ortamnn
yldzl srm yldzl srm
metin iindeki metin iindeki
boluklar vurgular boluklar vurgular
\end{verbatim*}
2.11.6 Tablolar
Yatay ve dey izgilerle ayrlm tablolar ve cetveller tabular ortamnda
dizilirler. Stun geniliklerini LATEX kendisi ayarlar.
\begin{tabular}[konum]{zellikler}
\begin{tabular}{|r|l|}
\hline
7C0 & hekzadesimal \\ 7C0 hekzadesimal
3700 & oktal \\ \cline{2-2} 3700 oktal
11111000000 & ikili \\ 11111000000 ikili
\hline \hline
1984 ondalk
1984 & ondalk \\
\hline
\end{tabular}
\begin{tabular}{|p{3.7cm}|c|}
\hline
Boxynin yerine Boxynin yerine hogeld- 3 ytl
hogeldiniz. & 3 ytl\\ iniz.
\hline
\end{tabular}
\begin{tabular}{|c|c|}
\hline
\multicolumn{2}{|c|}{Ene} \\
Ene
\hline
Mene Muh!
Mene & Muh! \\
\hline
\end{tabular}
\begin{tabular}{l}
\hline
bata ve sonda boluklar\\ bata ve sonda boluklar
\hline
\end{tabular}
\begin{tabular}{@{} l @{}}
\hline
hi boluk yok\\ hi boluk yok
\hline
\end{tabular}
\begin{tabular}{c r @{.} l}
Zaman &
\multicolumn{2}{c}{Ykseklik} \\ Zaman Ykseklik
\hline 2 3.865
2 & 3 & 865 \\ 4 17.48
4 & 17 & 48 \\ 6 180.9
6 & 180 & 9 \\
\end{tabular}
\caption{altyaz}
Bu komut, resimler iin ekil, tablolar iin Tablo yazp nne bir numara
koyar ve altyaz olarak girdiiniz metni dizer.
Dokmannzn bana ekiller ve Tablolar listesi koymak iin, u iki
komutu kullanrsnz:
\listoffigures ve \listoftables
Bu rnei LATEX nce buraya (h) yerletirmek iin gerekten (!) urar
(tabii, ekil kuyruunda baka birey yoksa). Bu mmkn olmazsa, ayn
sayfann altna (b) yerletirmeyi dener. Bu da olmuyorsa, bu ekli tablolar
kuyruunda birikmi tablolarla birlikte zel bir yzer-gezer sayfasna diz-
meye alr. Fakat, zel sayfa iin birikmi yeterince malzeme yoksa, yeni
bir sayfa aar ve ekil komutu yeni verilmi gibi ilem yapar.
Baz durumlarda u iki komutu kullanmak zorunlu olabilir:
Matematik Formlleri
Tamam, artk hazrsnz! TEXin en kuvvetli olduu alana artk girebiliriz: mate-
matik formllerini dizmek. Fakat, batan syleyeyim, bu blmde konunun sa-
dece yzeyini kazm olacaz. Burada anlatlanlar pekok kiinin makale veya
kitap yazmas iin yeterli olacaktr. Yine de, matematik dizgisinde zemedii-
niz bir sorunla karlarsanz, umutsuzlua kaplmayn. Sorununuz belki de daha
kapsaml olan AMS-LATEX1 ile zlebilir.
3.1 Genel
LATEXin matematik formlleri dizmek iin zel bir kipi vardr. Matematik
formlleri iki trl dizilebilir: Birincisi, paragraf bozmadan metin iine,
ikincisi de paragraf yarda kesip ayr bir satra dizilebilir.
Bir paragraf iine dizilen matematik forml ya \( ile \) arasna, yahut
$ ile $ arasna, veyahut da \begin{math} ile \end{math} arasna dizilir.
$a$ kare ile $b$ karenin a kare ile b karenin toplam c kare olur.
toplam $c$ kare olur. Veya, Veya,
\begin{displaymath} a2 + b2 = c2
a^{2}+b^{2}=c^{2}
\end{displaymath} olur. rnein:
olur. rnein:
\[ 3^2+4^2=5^2 \] 32 + 42 = 52
\begin{equation} \label{eq:eps}
\epsilon > 0
\end{equation} >0 (3.1)
Denklem \ref{eq:eps} gznne Denklem 3.1 gznne alnrsa . . . Denk-
alnrsa \ldots{} Denklem lem (3.1) de ayn ii grr.
\eqref{eq:eps} de ayn ii grr.
\begin{displaymath}
\lim_{n \to \infty} n
X 1 2
\sum_{k=1}^n \frac{1}{k^2} lim =
n k2 6
= \frac{\pi^2}{6} k=1
\end{displaymath}
LATEXde matematik kipi ile metin kipi arasnda nemli farklar vardr.
rnein, matematik kipinde:
3. Her harf bir deikenin ad gibi ele alnr ve yle dizilir. Eer, forml
iine dz yazyla ve normal aralklarla bir metin yazacaksanz, bunu
\textrm{...} komutuyla girmeniz gerekir (bu konuda Sayfa 50 deki
Ksm 3.7 de daha fazla bilgi vardr.)
\begin{equation}
\forall x \in \mathbf{R}:
\qquad x^{2} \geq 0 x R : x2 0 (3.2)
\end{equation}
\begin{equation}
\textrm{Her } x\in\mathbf{R}
\textrm{ iin:}\qquad x^{2} \geq 0 Her x R iin: x2 0 (3.3)
\end{equation}
\begin{displaymath}
\textrm{Her } x\in\mathbb{R}
\textrm{ iin:}\qquad x^{2} \geq 0 Her x R iin: x2 0
\end{displaymath}
\begin{equation}
a^x+y \neq a^{x+y} ax + y 6= ax+y (3.4)
\end{equation}
$\lambda,\xi,\pi,\mu,\Phi,\Omega$ , , , , ,
$\sqrt{x}$ \qquad
p 3
$\sqrt{ x^{2}+\sqrt{y} }$ x x2 + y 2
\qquad $\sqrt[3]{2}$\\[3pt] 2
[x + y 2 ]
$\surd[x^2 + y^2]$
$\overline{m+n}$ m+n
a + b + + z
$\underbrace{a+b+\cdots+z}_{26}$ | {z }
26
Deiken adlarnn stne ok veya tilda gibi aksanlar eklemek iin Sayfa 54
Tablo 3.1 deki komutlar kullanabilirsiniz. Birden fazla karakter zerine
apka veya tilda iareti koymak isterseniz, \widehat ve \widetilde ko-
mutlar kullanrsnz. sembol trev iaretini verir.
\begin{displaymath}
y=x^{2}\qquad y=2x\qquad y=2 y = x2 y 0 = 2x y 00 = 2
\end{displaymath}
\begin{displaymath}
\vec a\quad\overrightarrow{AB}
~a AB
\end{displaymath}
3.3 Bir Matematik Formlnn Yaptalar 45
\begin{displaymath}
v = {\sigma}_1 \cdot {\sigma}_2
{\tau}_1 \cdot {\tau}_2 v = 1 2 1 2
\end{displaymath}
Modlo fonksiyonu iin iki komut vardr: a mod b tr ikili ilemci iin
\bmod komutu, ve x a (mod b) tr ifadeler iin \pmod komutu.
$1\frac{1}{2}$~saat
\begin{displaymath} 1 12 saat
\frac{ x^{2} }{ k+1 }\qquad
x^{ \frac{2}{k+1} }\qquad x2 2
x k+1 x1/2
x^{ 1/2 } k+1
\end{displaymath}
\begin{displaymath}
n
\binom{n}{k}\qquad\mathrm{C}_n^k Ckn
\end{displaymath} k
\begin{displaymath} Z
!
\int f_N(x) \stackrel{!}{=} 1 fN (x) = 1
\end{displaymath}
\begin{displaymath}
\sum_{i=1}^{n} \qquad n
X Z
2 Y
\int_{0}^{\frac{\pi}{2}} \qquad
\prod_\epsilon i=1 0
\end{displaymath}
\begin{displaymath}
\sum_{\substack{0<i<n \\ 1<j<m}}
P(i,j) = X X
\sum_{\begin{subarray}{l} P (i, j) = Q(i, j)
i\in I\\ 0<i<n iI
1<j<m 1<j<m
1<j<m
\end{subarray}} Q(i,j)
\end{displaymath}
\begin{displaymath}
{a,b,c}\neq\{a,b,c\} a, b, c 6= {a, b, c}
\end{displaymath}
Grup ac bir semboln nne \left (sol) komutu, veya grup kapatc
bir semboln nne \right komutu getirirseniz, TEX onlar otomatik olarak
3
AMS-LATEXde ok katl s ve indis bulunur.
3.4 Matematikte Boluklar 47
en uygun boyda dizer. Her \left komutuna karlk gelen bir \right ko-
mutu mutlaka bulunmaldr. Fakat, bunlarn doru boyda dizilmesi iin, ikisi
de ayn satrda yeralmaldr. Sa tarafta gruplandrc iaret istemiyorsanz,
grnmeyen \right. komutu kullanrsnz.
\begin{displaymath}
3
1 + \left( \frac{1}{ 1-x^{2} } 1
\right) ^3 1+
1 x2
\end{displaymath}
\begin{displaymath}
x_{1},\ldots,x_{n} \qquad
x_{1}+\cdots+x_{n} x1 , . . . , xn x1 + + xn
\end{displaymath}
\newcommand{\ud}{\mathrm{d}}
\begin{displaymath} Z Z
\int\int_{D} g(x,y)\ud x \ud y g(x, y)dxdy
\end{displaymath} D
yerine yerine ZZ
\begin{displaymath}
\int\!\!\!\int_{D} g(x,y) g(x, y) dx dy
D
\, \ud x\, \ud y
\end{displaymath}
\newcommand{\ud}{\mathrm{d}} ZZ
\begin{displaymath}
dx dy
\iint_{D} \, \ud x \, \ud y D
\end{displaymath}
\begin{displaymath}
\mathbf{X} =
\left( \begin{array}{ccc}
x11 x12 ...
x_{11} & x_{12} & \ldots \\ x21 x22 ...
X=
x_{21} & x_{22} & \ldots \\ .. .. ..
\vdots & \vdots & \ddots . . .
\end{array} \right)
\end{displaymath}
\begin{displaymath}
\left(\begin{array}{c|c}
1 & 2 \\
1 2
\hline
3 4
3 & 4
\end{array}\right)
\end{displaymath}
Birka satra taan formller veya denklem sistemleri iin, equation or-
tam yerine, eqnarray ve eqnarray* ortamlar kullanlr. eqnarray ortam-
nda her denkleme bir numara verilir, eqnarray* numaralandrma yapmaz.
eqnarray ve eqnarray* ortamlarnde denklemler 3 stunlu bir tablo
gibi dizilirler. Birinci stuna denklemin sol taraf, orta stun eit (=) iareti
veya kullanacanz dier bir ilemci, nc stuna ise denklemin sa taraf
girilir. Stunlar & iaretiyle ayrlr ve \\ komutu satr keser.
\begin{eqnarray}
f(x) & = & \cos x \\ f (x) = cos x (3.5)
f(x) & = & -\sin x \\
\int_{0}^{x} f(y)dy & f 0 (x) = sin x (3.6)
Z x
= & \sin x f (y)dy = sin x (3.7)
\end{eqnarray} 0
Dikkat ederseniz, eit iaretinin iki tarafnda biraz daha byk boluk
oluur. Bu fazlal, aadaki rnekteki gibi, \setlength\arraycolsep{2pt}
komutu ile azaltabilirsiniz.
Uzun denklemler kendiliinden uygun paralara blnmezler. Yazar,
bunlarn nereden blneceini ve ne kadar ierden balayacan belirtmeli-
dir. Aada rnekte bu sorunu halletmenin iki farkl yolu gsterilmitir.
{\setlength\arraycolsep{2pt}
\begin{eqnarray} x3 x5
\sin x & = & x -\frac{x^{3}}{3!} sin x = x +
3! 5!
+\frac{x^{5}}{5!}-{}
x7
\nonumber\\ + (3.8)
&& {}-\frac{x^{7}}{7!}+{}\cdots 7!
\end{eqnarray}}
50 Matematik Formlleri
\begin{eqnarray}
\lefteqn{ \cos x = 1
-\frac{x^{2}}{2!} +{} } x2
cos x = 1 +
\nonumber\\ 2!
& & {}+\frac{x^{4}}{4!} 4 6
x x
-\frac{x^{6}}{6!}+{}\cdots + + (3.9)
4! 6!
\end{eqnarray}
3.6 Hayaletler
Hayaletler grnmez, ama baz insanlarn akln yine de megul ederler.
LATEXteki hayaletler de byledir. Grnmeyen, ama sayfada yer igal eden
bu komutla, baz ince ayarlamalar yapabiliriz.
LATEX, ^ ve _ komutlaryla s ve indisleri yerletirdiinde, dey do-
rultuda hizalanlar gze ho gelmeyebilir. \phantom{metin} (hayalet) ko-
mutuyla, sayfa zerinde grnmeyecek olan metin kadar genilikte bir yer
ayrm oluruz. En iyisi, bunu iki rnekle anlataym:
\begin{displaymath}
{}^{12}_{6}\textrm{C}
\qquad \textrm{yerine} \qquad 12 12
6 C yerine 6C
{}^{12}_{\phantom{1}6}\textrm{C}
\end{displaymath}
\begin{displaymath}
\Gamma_{ij}^{k}
\qquad \textrm{yerine} \qquad kij yerine ij k
\Gamma_{ij}^{\phantom{ij}k}
\end{displaymath}
ksa ifadeler iin \mathrm komutu kullanlr. Bu komut ksa ifadeler iindir,
boluklar yine gznne alnmaz ve aksanl harfler yine girilmez.5
\begin{equation}
P_\textrm{atm}=\rho g h \qquad
P_\mathrm{atm}=\rho g h Patm = gh Patm = gh (3.10)
\end{equation}
\begin{displaymath}
\frac{\sum_{i=1}^n(x_i-\overline x)
Pn
(y_i-\overline y)} x)(yi y)
i=1 (xi
{\displaystyle\biggl[ n
X Xn 1/2
2 2
\sum_{i=1}^n(x_i-\overline x)^2 (xi x) (yi y)
\sum_{i=1}^n(y_i-\overline y)^2 i=1 i=1
\biggr]^{1/2}}
\end{displaymath}
Bu rnekte kesrin pay ile paydas farkl stillerde dizilmitir. Paydadaki keli
parantezler de \left[ ve \right] komutlarnn yapabileceinden daha by-
ktrler. \biggl ve \biggr komutlar, srasyla sol ve sa parantezler iindir.
Bu komut dokmann sahanlk ksmna bir defa konur. Burada ksa ad,
teoremi tanmaya yarayan ksa bir anahtar kelimedir. tam ad teoremin ka-
da baslacak ad olur. Keli parantezler iine konulanlar opsiyonel para-
metrelerdir. rnein, saya iine bir nceki teoremin ksa adn koyarsanz,
teoremin numaralandrmas oradan devam eder. section (ksm) kullanld-
nda, teoremin ksm bilgileri ile numaralandrmasn ister.
Bu komutu sahanlk ksmna koyduktan sonra, artk metin iinde teorem
yazmak istediinizde yle girersiniz:
5
AMS-LATEXteki amsmath paketinde \textrm komutu yaz puntosunu ayarlar.
52 Matematik Formlleri
\newtheorem{mur}{Murphy Yasas}[section]
\begin{mur}
Bir ii yapmak iin
birden fazla yol
varsa, ve bu Murphy Yasas 3.8.1. Bir ii yapmak
yollardan biri iin birden fazla yol varsa, ve bu yollardan
felakete yolayorsa, biri felakete yolayorsa, o yolu deneyen
o yolu deneyen birisi birisi mutlaka kacaktr.
mutlaka kacaktr.
\end{mur}
\newtheorem{yasa}{Yasa}
\newtheorem{yon}[yasa]{Ynetmelik}
% Dokman iinde kullan
\begin{yasa} \label{patron}
Patron hakldr.
Yasa 1. Patron hakldr.
\end{yasa}
\begin{yon}[nemli] Ynetmelik 2 (nemli). Patron daima
Patron daima hakldr. hakldr.
\end{yon}
\begin{yasa} Yasa 3. Eer patron hakszsa, 1 No.lu ya-
Eer patron hakszsa, saya bakn.
\ref{patron} No.lu
yasaya bakn.
\end{yasa}
\theoremstyle{definition} \newtheorem{yasa}{Yasa}
\theoremstyle{plain} \newtheorem{lema}[yasa]{Lema}
\theoremstyle{remark} \newtheorem*{ibo}{brahim}
amsthm paketinde proof (kant, ispat) adl bir teorem daha vardr.
spat sonunu bildiren iareti bazan son satrda yalnz kalrsa, \qedhere
komutuyla onu doru yere oturtabilirsiniz:
\begin{proof}
Sadeletirme yaplrsa Kant. Sadeletirme yaplrsa
\[E=mc^2 \qedhere\]
E = mc2
\end{proof}
\begin{displaymath}
\mu, M \qquad
\boldsymbol{\mu}, \boldsymbol{M} , M , M
\end{displaymath}
54 Matematik Formlleri
6
Bu tablolar David Carlislen symbols.tex dokmanndan uyarlanm ve Josef Tkad-
lecin nerileriyle ciddi deiiklikler yaplmtr.
3.10 Matematik Semboller Listesi 55
Aadaki sembolerin nne \not komutu koyarsanz, stne apraz bir izgi
ekerek olumsuz eklini dizer.
+ + -
\pm \mp / \triangleleft
\cdot \div . \triangleright
\times \ \setminus ? \star
\cup \cap \ast
t \sqcup u \sqcap \circ
\vee , \lor \wedge , \land \bullet
\oplus \ominus \diamond
\odot \oslash ] \uplus
\otimes
\bigcirc q \amalg
4 \bigtriangleup 5 \bigtriangledown \dagger
\lhd a \rhd a \ddagger
\unlhd a \unrhd a o \wr
56 Matematik Formlleri
( ( ) ) \uparrow
[ [ or \lbrack ] ] or \rbrack \downarrow
{ \{ or \lbrace } \} or \rbrace l \updownarrow
h \langle i \rangle | | or \vert
b \lfloor c \rfloor d \lceil
/ / \ \backslash m \Updownarrow
\Uparrow \Downarrow k \| or \Vert
e \rceil
3.10 Matematik Semboller Listesi 57
u \dotplus \centerdot
n \ltimes o \rtimes > \divideontimes
d \doublecup e \doublecap r \smallsetminus
Y \veebar Z \barwedge [ \doublebarwedge
\boxplus \boxminus \circleddash
\boxtimes \boxdot } \circledcirc
| \intercal ~ \circledast i \rightthreetimes
g \curlyvee f \curlywedge h \leftthreetimes
3.10 Matematik Semboller Listesi 61
zel Konular
Byk bir dokman bir araya getirmeye altnzda, dizin karma, kaynaka
oluturma gibi pekok zahmetli ite LATEX size yardmc olur. LATEXin bu zel
aralar ve dier zenginletirilmi ynleri konusunda daha geni bilgi LATEX Ma-
nual [1] ve The LATEX Companion [3] da bulunabilir.
\begin{figure}[!hbt]
\centering
\includegraphics*{dosya}
\caption{altyaz}
\end{figure}
Burada dosya grafik dosyanzn ad, altyaz ise resmin altyazs ola-
rak girmek istediiniz metindir. \centering komutu grafii ortalar.
Komutun sonuna yldz (?) konulmusa, grafiin ayrlan blge dna
taan ksmlar da baslr, yldz konulmazsa fazlalklar kesilir.
4.2 Kaynaka
Dokmannza bir kaynaka koymak iin thebibliography ortamnda al-
manz gerekir:
2
izim programnz EPS formatnda saklayamyorsa, yle bir izleyin: Bilgisayarnza
PostScript yazclardan birinin (rnein Apple LaserWriter) srcsn ekleyin. Sonra,
bu srcy kullanarak izimi bir dosyaya yazdrn. ansnz varsa, bu dosya EPS forma-
tnda olacaktr. Dikkat edin, EPS grafii bir sayfadan daha byk olmamaldr.
Tablo 4.1: graphics Paketinin nemli Komutlar.
\includegraphics*[lx,ly][{ux,uy]{dosya}
(lx,ly) boyutlarndaki dosya adl grafii sol alt kesi (ux,uy)
koordinatl yere gelecek ekilde yerletirir.
\rotatebox{a}{dosya}
dosya adl grafii verilen a kadar saat yn tersine
dndrr.
\reflectbox{dosya}
dosya adl grafiin aynadan yansm eklini basar.
\scalebox{rx}[ry]{dosya}
Grafii rx ve ry oranlarnda yatay ve dikey ynde kltr.
Oranlar ondalk kesirdir, 0.5 yaryarya kltr, 2.0 iki kat
bytr. Dikey oran verilmemise, yatay oranla ayn varsa-
ylr.
\begin{thebibliography} . . . \end{thebibliography}
Sonra, kitap veya makale kaynaklarnn herbiri yle girilir:
\bibitem[label]{iaret} kitap veya makale bilgileri . . .
Dokman iinde bu kaynaa atfta bulunmak iin iaret parametresi
kullanlr:
\cite{iaret}
Bu konuda Partl~\cite{pa}
yle diyor \ldots
\begin{thebibliography}{99}
\bibitem{pa} H.~Partl:
\emph{German \TeX},
TUGboat Cilt~9, Say~1 (1988)
Kaynaka
\end{thebibliography}
4.3 Dizin
Bir kitab kullanl yapan en nemli blm dizindir. LATEX ve onun des-
tek program makeindex (veya, makeidx) ile dizin karmak ok kolay bir
itir. Bu kitapta dizin karan temel komutlar reteceiz. Daha derin bir
aklama iin The LATEX Companion [3] kitabna bakn.
LATEXin dizin yapabilmesi iin, dokmannzn sahanlnda iki komut
vermeniz gerekir. nce, makeidx paketi yklenir:
\usepackage{makeidx}
\makeindex
Artk metin iinde, dizine girmesini istediiniz her kelime iin u komutu
girersiniz:
\index{terim}
Burada terim dizin maddesi olan terim, kavram veya tanmdr. Dizinleme
komutunu, o terimin getii her yere deil, baklmasn istediiniz sayfa-
lardaki yerlere koymanz doru olur. Tablo 4.2 de terimlerin madde veya
altmadde olarak nasl girilecei rneklerle gsterilmitir.
LATEX girdi dosyanz derlerken bu indis maddelerini, bulunduklar sayfa
numaralaryla birlikte zel bir dosyaya kaydeder. Bu dosyann ad sizin girdi
dosyanzla ayn, fakat uzants farkldr (.idx). Bu dosya imdi makeindex
programndan geirilir:
makeindex dosyaad
\printindex
LATEXle gelen showidx paketi dizin maddelerini, metnin sol marj iine
basl olarak gsterir. Dzeltmeler yaparken ve dizini kontrol ederken, byle
bir kt zerinde almak ok kullanl olur.
\index komutu doru kullanlmazsa dokmannzn dizgisini etkileyebi-
lir.
Enerji \index{enerji}.
Enerji\index{enerji}. Enerji . Enerji. Noktann yerine dikkat
Noktann yerine dikkat edin. edin.
\documentclass{book}
\usepackage{fancyhdr}
\pagestyle{fancy}
% u iki komutla tepelikteki blm ve ksm
% balklarn kk harfe eviririz.
\renewcommand{\chaptermark}[1]{%
\markboth{#1}{}}
\renewcommand{\sectionmark}[1]{%
\markright{\thesection\ #1}}
\fancyhf{} % mevcut tepelik ve bal kaldr
\fancyhead[LE,RO]{\bfseries\thepage}
\fancyhead[LO]{\bfseries\rightmark}
\fancyhead[RE]{\bfseries\leftmark}
\renewcommand{\headrulewidth}{0.5pt}
\renewcommand{\footrulewidth}{0pt}
\addtolength{\headheight}{0.5pt} % izgi iin yer ayr
\fancypagestyle{plain}{%
\fancyhead{} % sade sayfalarn tepeliini ve
\renewcommand{\headrulewidth}{0pt} % izgisini kaldr
}
\verbatiminput{dosya ad}
4. .dtx dosyasn bir kez daha LATEXden geirin, .dvi uzantl dokman-
tasyon dosyas oluur.
PDF bir hiper-metin dokman formatdr. Bir web sayfasndaki gibi, alt
izili grnen baz kelimeler hiper-balant olarak iaretlenmilerdir, o dok-
manda ve hatta baka bir dokmandaki bir yere balantlar vardr. Byle
bir hiper-balant zerini tklarsanz, sizi balantnn varaca yere gtrr.
LATEX balamnda konuacak olursak, \ref ve \pageref komutlarnn ge-
tii her yer hiper-balant demektir. Keza, indekiler tablosu, Dizin gibi
benzer yaplar da birer hiper-balant yerleridir.
Gnmzde web sayfalar ounlukla HTML (HyperText Markup Lan-
guage) dilinde yazlmlardr. Bilimsel dokman yazmnda bu formatn iki
nemli sorunu vardr:
4.7 PDF Formatnda Dokman karmak 71
DVIPS programyla bir .ps dosyas elde etmek zere u komutu girer-
siniz:
dvips -o dosyaad.ps dosyaad.dvi
Burada, -o parametresi, yazcya gndermeyip sabit diskte .ps uzantl
bir dosyaya yazmasn syler. Sonra, bu .ps dosyasn EPSTOPDF
programna u komutla gnderirsiniz:
epstopdf dosyaad.ps
ve sabit diskte .pdf uzantl dokman elde etmi olursunuz.
Bu yntemin sorunu ise, hiper-metin balantlarn yoketmesidir.
Grafik izimleri
Pekok kii LATEXi metin yazmakta kullanr. Oysa, LATEXin, snrl olanaklarla
da olsa, verilen komutlarla grafik izme yetenei de vardr. Bu yetenek ilave
paketlerle daha da geniletilmitir. Bu blmde grafik iziminin temellerini an-
latacaz.
veya
\setlength{\unitlength}{1.2cm}
Varsaylan \unitlength birim deeri 1pt dir. Ortamdaki ilk say ifti,
(x, y), resim iin ayrlan dikdrtgen blgenin boyutlardr. Opsiyonel ikinci
ift, (x0 , y0 ), ayrlan blgenin sol alt kesinin koordinatlarnn ne olacan
bildirir.
izim komutlar genellikle u iki yapdan birinde olurlar:
\put(x, y){nesne}
veya
\setlength{\unitlength}{5cm}
\begin{picture}(1,1)
\put(0,0){\line(0,1){1}}
\put(0,0){\line(1,0){1}}
\put(0,0){\line(1,1){1}}
\put(0,0){\line(1,2){.5}}
\put(0,0){\line(1,3){.3333}}
\put(0,0){\line(1,4){.25}}
\put(0,0){\line(1,5){.2}}
%
%
\put(0,0){\line(1,6){.1667}}
%
\put(0,0){\line(2,1){1}}
% ,
,
#
#
\put(0,0){\line(2,3){.6667}}
% ,
#
\put(0,0){\line(2,5){.4}}
% ,
#
% ,
#
\put(0,0){\line(3,1){1}}
% , ," "
#
"
\put(0,0){\line(3,2){1}}
% # ,
# "
"
\put(0,0){\line(3,4){.75}}
% # "
, " !! !
\put(0,0){\line(3,5){.6}}
% ,
# " !!
" !!
\put(0,0){\line(4,1){1}}
%, ,
#
"
!
% #
"
! !
( (
(
\put(0,0){\line(4,3){1}}
%
,
#
"
"
!
!
((((
( (
,
#
!
( (
\put(0,0){\line(4,5){.8}} ,
%
(
"
!
#
"
(
!
((
\put(0,0){\line(5,1){1}}
\put(0,0){\line(5,2){1}}
\put(0,0){\line(5,3){1}}
\put(0,0){\line(5,4){1}}
\put(0,0){\line(5,6){.8333}}
\put(0,0){\line(6,1){1}}
\put(0,0){\line(6,5){1}}
\end{picture}
2. bir uzunluk.
5.2.3 Oklar
\setlength{\unitlength}{0.75mm}
\begin{picture}(60,40)
\put(30,20){\vector(1,0){30}}
\put(30,20){\vector(4,1){20}}
\put(30,20){\vector(3,1){25}} OCC *
\put(30,20){\vector(2,1){30}} y
X
XXX
C
1
C
:
\put(30,20){\vector(1,2){10}} XXXC
-
\thicklines
\put(30,20){\vector(-4,1){30}}
\put(30,20){\vector(-1,4){5}}
\thinlines
\put(30,20){\vector(-1,-1){5}}
\put(30,20){\vector(-1,-4){5}}
\end{picture}
4, 3, . . . , 3, 4.
5.2.4 emberler
\setlength{\unitlength}{1mm}
\begin{picture}(60, 40)
\put(20,30){\circle{1}}
\put(20,30){\circle{2}}
\put(20,30){\circle{4}}
\put(20,30){\circle{8}}
\put(20,30){\circle{16}}
\put(20,30){\circle{32}}
\put(40,30){\circle{1}}
\put(40,30){\circle{2}} '$ '$
#
\put(40,30){\circle{3}}
\put(40,30){\circle{4}} j
be m
j
h
be
\put(40,30){\circle{5}}
"!
\put(40,30){\circle{6}} &% &%
\put(40,30){\circle{7}}
\put(40,30){\circle{8}}
\put(40,30){\circle{9}} r u x z}
\put(40,30){\circle{10}}
\put(40,30){\circle{11}}
\put(40,30){\circle{12}}
\put(40,30){\circle{13}}
\put(40,30){\circle{14}}
\put(15,10){\circle*{1}}
\put(20,10){\circle*{2}}
\put(25,10){\circle*{3}}
\put(30,10){\circle*{4}}
\put(35,10){\circle*{5}}
\end{picture}
\put(x, y){\circle{ap}}
picture ortamna yaz yazdrmak veya forml girmek iin, yine \put
komutu kullanrsnz. Sanrm yukardaki rnek gayet aktr.
\setlength{\unitlength}{2mm}
\begin{picture}(30,20)
\linethickness{0.075mm}
\multiput(0,0)(1,0){26}%
{\line(0,1){20}}
\multiput(0,0)(0,1){21}%
{\line(1,0){25}}
\linethickness{0.15mm}
\multiput(0,0)(5,0){6}%
{\line(0,1){20}}
\multiput(0,0)(0,5){5}%
{\line(1,0){25}}
\linethickness{0.3mm}
\multiput(5,0)(10,0){2}%
{\line(0,1){20}}
\multiput(0,5)(0,10){2}%
{\line(1,0){25}}
\end{picture}
5.2 picture (resim) Ortam 79
5.2.7 Ovaller
\setlength{\unitlength}{0.75cm}
\begin{picture}(6,4)
\linethickness{0.075mm}
\multiput(0,0)(1,0){7}%
{\line(0,1){4}}
#
\multiput(0,0)(0,1){5}%
{\line(1,0){6}} #
\thicklines
\put(2,3){\oval(3,1.8)} "
# ! !
\thinlines
" !
\put(3,2){\oval(3,1.8)}
\thicklines " !
\put(2,1){\oval(3,1.8)[tl]}
\put(4,1){\oval(3,1.8)[b]}
\put(4,3){\oval(3,1.8)[r]}
\put(3,1.5){\oval(1.8,0.4)}
\end{picture}
veya
{\line(1,0){40}}
\multiput(0,0)(40,0){2}
{\line(0,1){28}}
\put(1,28){\oval(2,2)[tl]}
\put(1,29){\line(1,0){5}}
\put(9,29){\oval(6,6)[tl]}
\put(9,32){\line(1,0){8}}
\put(17,29){\oval(6,6)[tr]}
\put(20,29){\line(1,0){19}}
\put(39,28){\oval(2,2)[tr]}
}
\newsavebox{\bklasor}
\savebox{\bklasor}
(40,32)[l]{% Tanm
\put(0,14){\line(1,0){8}}
\put(8,0){\usebox{\aklasor}}
}
\put(34,26){\line(0,1){102}}
\put(14,128){\usebox{\aklasor}}
\multiput(34,86)(0,-37){3}
{\usebox{\bklasor}}
\end{picture}
\newsavebox{isim}
\savebox{isim}(genilik,ykseklik)[konum]{ierik}
\put(x, y)\usebox{isim}
\setlength{\unitlength}{0.8cm}
\begin{picture}(6,4)
\linethickness{0.075mm}
\multiput(0,0)(1,0){7}
{\line(0,1){4}}
\multiput(0,0)(0,1){5}
{\line(1,0){6}}
\thicklines
\put(0.5,0.5){\line(1,5){0.5}}
\put(1,3){\line(4,1){2}} D
\qbezier(0.5,0.5)(1,3)(3,3.5) D
\thinlines H
HH
D
D
\put(2.5,2){\line(2,-1){3}} H
HH D
\put(5.5,0.5){\line(-1,5){0.5}} HD
\linethickness{1mm}
\qbezier(2.5,2)(5.5,0.5)(5,3)
\thinlines
\qbezier(4,2)(4,3)(3,3)
\qbezier(3,3)(2,3)(2,2)
\qbezier(2,2)(2,1)(3,1)
\qbezier(3,1)(4,1)(4,2)
\end{picture}
m2 x2 m1 x1 (y2 y1 )
x = ,
m2 m1 (5.1)
y = yi + mi (x xi ) (i = 1, 2).
\setlength{\unitlength}{1cm}
\begin{picture}(4.3,3.6)(-2.5,-0.25)
\put(-2,0){\vector(1,0){4.4}}
\put(2.45,-.05){$x$}
\put(0,0){\vector(0,1){3.2}}
\put(0,3.35){\makebox(0,0){$y$}}
\qbezier(0.0,0.0)(1.2384,0.0)
(2.0,2.7622)
\qbezier(0.0,0.0)(-1.2384,0.0)
(-2.0,2.7622)
\linethickness{.075mm} y
\multiput(-2,0)(1,0){5} 6
{\line(0,1){3}}
\multiput(-2,0)(0,1){4}
{\line(1,0){4}}
\linethickness{.2mm}
\put( .3,.12763){\line(1,0){.4}}
\put(.5,-.07237){\line(0,1){.4}}
\put(-.7,.12763){\line(1,0){.4}} -x
u
\put(-.5,-.07237){\line(0,1){.4}}
\put(.8,.54308){\line(1,0){.4}}
\put(1,.34308){\line(0,1){.4}}
\put(-1.2,.54308){\line(1,0){.4}}
\put(-1,.34308){\line(0,1){.4}}
\put(1.3,1.35241){\line(1,0){.4}}
\put(1.5,1.15241){\line(0,1){.4}}
\put(-1.7,1.35241){\line(1,0){.4}}
\put(-1.5,1.15241){\line(0,1){.4}}
\put(-2.5,-0.25){\circle*{0.2}}
\end{picture}
\begin{picture}(4.3,3.6)(-2.5,-0.25)
Siyah daire ile gsterilen sol keyi (2.5, 0.25) koordinatlar ile tanmlyor.
5.3 XY-pic Paketi 83
\usepackage[opsiyonlar]{xy}
\begin{displaymath} A B
\xymatrix{A & B \\
C & D }
\end{displaymath} C D
\begin{displaymath} AO /B
\xymatrix{ A \ar[r] & B \ar[d] \\
D \ar[u] & C \ar[l] }
\end{displaymath} Do C
\ar (ok) komutu balad hcrede verilir, argman hangi yne olacan
belirtir: u (yukar), d (aa), r (saa) ve l (sola).
\begin{displaymath} /B
A@
\xymatrix{ @@
A \ar[d] \ar[dr] \ar[r] & B \\ @@
@@
D & C }
\end{displaymath} D C
apraz oklar iin birden fazla yn verilir. Daha byk oklar iin, yn
komutlarn tekrar edersiniz.
\begin{displaymath}
A @PPP
\xymatrix{ @@ PPP
@@ PPP
A \ar[d] \ar[dr] \ar[drr] & & \\ @@ PPP
B & C & D } PP'
\end{displaymath} B C D
\begin{displaymath}
\xymatrix{ A
f
/B
A \ar[r]^f \ar[d]_g & g g0
B \ar[d]^{g} \\
D \ar[r]_{f} & C } D /C
f0
\end{displaymath}
\begin{displaymath}
\xymatrix{ A f /B
A \ar[r]|f \ar[d]|g &
g g0
B \ar[d]|{g} \\
D \ar[r]|{f} & C } D f0 /C
\end{displaymath}
o
\shorthandoff{"}
\begin{displaymath}
/o /o /o /o /o /o /o ? _
\xymatrix{
\bullet\ar@{->}[rr] && \bullet\\
\bullet\ar@{.<}[rr] && \bullet\\
\bullet\ar@{~)}[rr] && \bullet\\
\bullet\ar@{=(}[rr] && \bullet\\
\bullet\ar@{~/}[rr] && \bullet\\ /o /o /o /o /o /o o/
\bullet\ar@{^{(}->}[rr] &&
\bullet\\
\bullet\ar@2{->}[rr] && \bullet\\ /
\bullet\ar@3{->}[rr] && \bullet\\
\bullet\ar@{=+}[rr] && \bullet
} +3
\end{displaymath}
\shorthandon{"}
_*4
_
\begin{displaymath}
\xymatrix{
\bullet \ar[r]
\ar@{.>}[r] & /
\bullet
}
\end{displaymath}
\begin{displaymath}
\xymatrix{
\bullet \ar@/^/[r]
(
\ar@/_/@{.>}[r] & 6
\bullet
}
\end{displaymath}
86 Grafik izimleri
LATEXi zelletirmek
\begin{lscommand}
\dum
\ci{dum}
\end{lscommand}
\newcommand{ad}[say]{tanm}
\newcommand{\iblk}{nce Bir
\LaTeXe{} Elkitab}
Kitabn ad nce Bir LATEX 2 Elkitab
% Dokman iinde kullanl:
. . . evet, nce Bir LATEX 2 Elkitab
Kitabn ad \iblk \ldots{}
evet, \iblk
Dier rnek 1 argman alan yeni bir komut tanmlyor. Tanm iindeki #1
iaretisinin bulunduu yere, sizin kullanrken vereceiniz argman giriyor.
Eer iki argmanl bir komut tanmlamak isterseniz, #2 kullanrsnz.
\newcommand{\txsit}[1]
{\emph{#1} Bir \LaTeX{} Elkitab}
% Dokman iinde kullanl: Bu nce Bir LATEX Elkitabdr.
\begin{itemize}
\item Bu \txsit{nce}dr. Bu Kaln Bir LATEX Elkitabdr.
\item Bu \txsit{Kaln}dr.
\end{itemize}
LATEX kendi komutlarndan biriyle ayn ad tayan yeni bir komut yaz-
manza izin vermez. Fakat, mevcut bir komutun yapt ii deitirmek ist-
iyorsanz, bunu \renewcommand (yenile) komutuyla yapabilirsiniz. Onun da
imla kural ayndr.
Baz durumlarda \providecommand komutu kullanlabilir. Bu da \newcommand
giib ilev grr, fakat komut ad nceden tanmlanm ise LATEX sesini -
karmadan onu gzard eder.
LATEX komutlarnda bo yerler braklmasyla ilgili nemli baz noktalar
vardr. Bu konuda daha fazla bilgi iin Sayfa 5 e bakn.
6.1 Yeni Komutlar, Ortamlar ve Paketler 89
Yeni komut iin nasl bir \newcommand komutu varsa, yeni bir ortam olu-
turmak iin de \newenvironment (yeni ortam) komutu vardr:
\newenvironment{ad}[say]{ncesi}{sonras}
\newenvironment{kral}
{\rule{1ex}{1ex}%
\hspace{\stretch{1}}}
{\hspace{\stretch{1}}%
\rule{1ex}{1ex}} Aziz vatandalarm . . .
\begin{kral}
Aziz vatandalarm \ldots
\end{kral}
\newenvironment{basit}%
{\noindent}%
{\par\noindent} Soldaki bolua
dikkat edin.
\begin{basit} Burada da
Soldaki bolua\\dikkat edin. ayns.
\end{basit}
Burada da\\ayns.
\newenvironment{dogrusu}%
{\noindent\ignorespaces}%
{\par\noindent% Solda boluk
\ignorespacesafterend} kalmad.
\begin{dogrusu} Burada da
Solda boluk\\kalmad. ayns.
\end{dogrusu}
Burada da\\ayns.
\ProvidesPackage{paket ad}
paketin adn LATEXe tantan komuttur. Ayn paketi iki kez yklerseniz,
LATEX hata mesajyla sizi uyarr. ekil 6.1 de, daha nceki rneklerde tan-
mladmz komut ve ortamlar ieren bir paket rnei gryorsunuz.
6.2 Yaztipleri ve Puntolar 91
{\small Kk ve
\textbf{kaln kafal} Romallar} koca-
Kk ve kaln kafal Romallar
{\Large kocaman bir man bir Italya kurdular.
\textit{Italya} kurdular.}
\begin{Large}
Bu doru deil.
Ama, gnmzde ne doru ki
Bu doru deil. Ama, gnm-
\ldots zde ne doru ki . . .
\end{Large}
\newcommand{\oops}[1]{%
\textbf{#1}}
Bu odaya girme, ierde kayna ve amac
Bu odaya \oops{girme},
bilinmeyen makinalar var.
ierde kayna ve amac
bilinmeyen makinalar var.
Bu yntemin avantaj, daha sonra \textbf (kaln) yerine baka bir yazt-
ipi kullanmak isterseniz, sadece komutun ieriini deitirir, dokman iinde
kaln yazlm yerleri bir bir aramak zahmetinden kurtulursunuz.
6.2.3 Tavsiye
Yaztipi ve puntolar diyarna yaptmz bu yolculuu bitirken, kk bir
tavsiyede bulunmak isterim:
94 LATEXi zelletirmek
6.3 Aralklar
6.3.1 Satr Aral
Satr aralklarn daha byk yapmak isterseniz dokmann sahanlnda u
komutu kullanrsnz:
\linespread{arpan}
\setlength{\baselineskip}{1.5\baselineskip}
{\setlength{\baselineskip}%
{1.5\baselineskip} Bu paragraf baseline skip arpann 1.5
Bu paragraf baseline skip arpann
1.5 alarak dizilmitir. Paragraf alarak dizilmitir. Paragraf sonundaki ko-
sonundaki komuta dikkat edin.\par} muta dikkat edin.
\setlength{\parindent}{0pt}
\setlength{\parskip}{1ex plus 0.5ex minus 0.2ex}
kinci komut iindeki plus (art) ve minus (eksi) deerleri, LATEXe parag-
raflar aras boluu, icabnda belirtilen miktarlarda azaltp oaltabileceini
syler, bylece paragraflarn sayfaya oturuu daha dzgn olur.
Baz Kta Avrupas lkelerinde paragraflar entiksiz balar, buna karlk
iki paragraf arasnda biraz boluk braklr. Fakat dikkat, bu durumda in-
dekiler tablosu da geni aralkl dizilecektir. Bunu nlemek iin, yukardaki
iki komutu sahanlktan karp dokman iinde \tableofcontents komu-
tundan daha sonraki bir yere alrsnz, veya hi kullanmazsnz. Gerekten
de profesyonel dizilmi kitaplarn ounda paragraflar aras fazladan boluk
braklmaz, sadece her paragrafa entik atlr.
entiksiz bir paragrafa entik amak iin, paragrafn banda u komut
verilir:
\indent
\noindent
\hspace{uzunluk}
Bu aralk \hspace{1.5cm}
Bu aralk 1.5 cm geniliktedir.
1.5 cm geniliktedir.
1
Dokmanlarda her blm ve ksmn ilk paragraf entiksiz balatlr. Bunu nlemek,
yani ilk paragrafa da entik amak isterseniz, indentfirst paketini kullanabilirsiniz.
96 LATEXi zelletirmek
\stretch{n}
x\hspace{\stretch{1}}
x x x
x\hspace{\stretch{3}}x
{\Large{}Byk\hspace{1em}y}\\ Byk y
{\tiny{}mini\hspace{1em}y} mini y
\vspace{uzunluk}
\vspace{\stretch{1}}
Bu satr sayfann dibine gider.\pagebreak
Ayn bir paragrafn iki satr arasnda, veya bir tablonun satrlar aras-
nda ilave aralk amak iin,
\\[uzunluk]
komutu kullanlr.
Ayrca, \bigskip (byk atlat) ve \smallskip (kk atlat) komutlar,
miktar hesaplamayla uramadan, belli oranda dey boluklar aarlar.
2
macros/latex/required/tools
98 LATEXi zelletirmek
6
4i 5i i
6 i
2
? ?
?
6 ?Tepelik
6
6 6
Metin i
7
Marj
notlar
- 9i
10i -
3 i-
8i -
? ?
1i- Diplik
i
6
11
\setlength{parametre}{uzunluk}
\addtolength{parametre}{uzunluk}
\addtolength{\hoffset}{-0.5cm}
\addtolength{\textwidth}{1cm}
\settoheight{deiken}{metin}
\settodepth{deiken}{metin}
\settowidth{deiken}{metin}
\flushleft
\newenvironment{vardesc}[1]{%
\settowidth{\parindent}{#1:\ }
\makebox[0pt][r]{#1:\ }}{}
\begin{displaymath} a2 + b2 = c2
a^2+b^2=c^2
\end{displaymath} Burada: a, b bir dik genin dik asna
komu kenarlardr.
\begin{vardesc}{Burada}$a$,
$b$ -- bir dik genin c genin hipotensdr ve
dik asna komu kenarlardr. yalnzlk eker.
d hi grnmyor. Tuhaf deil
$c$ -- genin hipotensdr ve mi?
yalnzlk eker.
$d$ -- hi grnmyor.
Tuhaf deil mi?
\end{vardesc}
6.6 Kutular
LATEX bir sayfay dzenlerken, kutular saa sola yerletirerek ie balar. En
temel dzeyde, her harf bir kutudur, bunu dier harf kutularna yaptra-
rak kelimeleri oluturur. Bu kelime kutular, esneme zellii olan farkl bir
yapkanla, dier kelimelere yaptrlp cmleler kurulur.
Bu bak asnn biraz basit katnn farkndaym, fakat gerek u ki
TEXin almas kutular ve yapkanlar ile anlalabilir. Sadece harfler deil,
herey kutular iine konulabilir, sonra kutu kutu iinde yer alr. O zaman
LATEX her kutuyu sanki tek bir harfmi gibi ele alr.
Aslnda, daha nceki blmlerde bilmeden pek ok kutu ile tantnz.
rnein, tabular (tablo) ortam veya \footnote (dipnot) komutu, hep birer
kutu retirler. Bu demektir ki siz iki tabloyu, birer kutu gibi, yan yana veya
st ste yerletirebilirsiniz. Sadece, toplam boyutlarnn sayfa boyutlarn
amamasna dikkat edersiniz.
Herhangi bir paragraf kutu iine almak iin iki yol vardr. Birincisi,
\parbox[konum]{genilik}{metin}
komutu, ve ikincisi
\makebox[genilik][konum]{metin}
\makebox[\textwidth]{%
o r t a d a }\par
\makebox[\textwidth][s]{% ortada
y a y l m }\par y a y l m
\framebox[1.1\width]{Bir
Bir ereve iindeyim!
ereve iindeyim!} \par
\framebox[0.8\width][r]{Aman, Aman, fazla geni kaldm
fazla geni kaldm} \par
\framebox[1cm][l]{Kafaya KafayaBunu
takmayalm
okuyabilir misiniz?
takmayalm}
Bunu okuyabilir misiniz?
Yatay yn kontrol altna aldktan sonra, dey yne bakalm. LATEX iin
problem deil. Bir kutunun dey zelliklerini tanmlayan komut yledir:
\raisebox{ykselti}[st-snr][alt-snr]{metin}
\raisebox{0pt}[0pt][0pt]{\Large%
\textbf{Aaaa\raisebox{-0.3ex}{a}%
\raisebox{-0.7ex}{aa}%
\raisebox{-1.2ex}{r}% Aaaaaaa diye bard ama alt
\raisebox{-2.2ex}{g}% rg ona ne olduun anlaya-
satrda bile kimse
\raisebox{-4.5ex}{h}}} mad.
diye bard ama alt satrda bile
h
kimse ona ne olduun
anlayamad.
\rule[ykselti]{genilik}{ykseklik}
\rule{3mm}{.1pt}%
\rule[-1mm]{5mm}{1cm}%
\rule[8mm]{3mm}{.1pt}%
\rule[1mm]{1cm}{5mm}%
\rule{3mm}{.1pt}
\begin{tabular}{|c|}
\hline
\rule{1pt}{4ex} Direk \ldots\\
Direk . . .
\hline
\rule{0pt}{4ex} Payanda \\ Payanda
\hline
\end{tabular}
SON
Kaynaka
[11] Vladimir Volovich, Werner Lemberg and LATEX3 Project Team. Cyrillic
languages support in LATEX. Comes with the LATEX 2 distribution as
cyrguide.tex.
[16] Alan Hoenig. TEX Unbound. Oxford University Press, 1998, ISBN
0-19-509685-1; 0-19-509686-X (pbk.)
[17] Urs Oswald. Graphics in LATEX 2 , iinde deiik boyda ember ve elips
izdimek iin Java kaynak kodlar bulunur, ve MetaPost - A Tutorial.
Her ikisi de http://www.ursoswald.ch sitesinden indirilebilir.
DZN
Kk bykharf, 91 \addtolength, 99
krlgan, 40 \aklasor, 80, 81
kat boyutu, 11 \and, 30
kaln, 91 \appendix, 30, 31
kaln semboller, 43, 53 \ar, 83, 84
kalplama, 24 \arccos, 45
karatahta kaln, 43 \arcsin, 45
Karekk, 44 \arctan, 45
kaynaka, 64 \arg, 45
\ker, 45 \author, 30
Knuth, Donald E., 1 \backmatter, 31
kodlamalar \backslash, 5
girdi \begin, 32, 74, 82
ansinew, 26 \bibitem, 65
applemac, 26 \Big, 47
cp1251, 26 \big, 47
cp850, 26 \Bigg, 47
cp866nav, 26 \bigg, 47
koi8-ru, 26 \biggl, 51
latin1, 26 \biggr, 51
macukr, 26 \bigskip, 97
utf8x, 26 \binom, 45
yaztipi \bklasor, 81
LGR, 27 \bmod, 45
OT1, 26 \boldmath, 53
T1, 27 \boldsymbol, 53
T2A, 27 \caption, 39, 40
T2B, 27 \cdot, 45
T2C, 27 \cdots, 47
X2, 27 \chapter, 29
koi8-ru, 26 \chaptermark, 67, 69
komutlar \ci, 87
\!, 47 \circle, 77
\(, 41 \circle*, 77
\), 41 \cite, 65
\,, 42, 47 \cleardoublepage, 40
\-, 20 \clearpage, 40
\:, 47 \cline, 36
\;, 47 \cos, 45
\@, 28 \cosh, 45
\[, 42 \cot, 45
\\, 19, 33, 34, 36, 97 \coth, 45
\\*, 19 \csc, 45
\], 42 \date, 30
DZN 109
\newtheoremstyle, 52 \scriptscriptstyle, 51
\noindent, 95 \scriptstyle, 51
\nolinebreak, 19 \sec, 45
\nonumber, 50 \section, 29, 40
\nopagebreak, 19 \sectionmark, 67
\not, 55 \selectlanguage, 25
\oddsidemargin, 98 \setlength, 74, 94, 99
\oval, 79, 81 \settodepth, 99
\overbrace, 44 \settoheight, 99
\overleftarrow, 44 \settowidth, 99
\overline, 44 \sin, 45
\overrightarrow, 44 \sinh, 45
\pagebreak, 19 \sloppy, 20
\pageref, 31, 70 \smallskip, 97
\pagestyle, 10 \sqrt, 44
\paperheight, 98 \stackrel, 46
\paperwidth, 98 \stretch, 89, 96
\par, 93 \subparagraph, 29
\paragraph, 29 \subsection, 29
\parbox, 100, 101 \subsectionmark, 67
\parindent, 94 \substack, 46
\parskip, 94 \subsubsection, 29
\part, 29 \sum, 46
\pmod, 45 \sup, 45
\Pr, 45 \tableofcontents, 30
\printindex, 67 \tan, 45
\prod, 46 \tanh, 45
\protect, 40 \TeX, 21
\providecommand, 88 \textcelsius, 22
\ProvidesPackage, 90 \texteuro, 23
\put, 7380 \textheight, 98
\qbezier, 73, 74, 81 \textrm, 51
\qedhere, 53 \textstyle, 51
\qquad, 42, 47 \textwidth, 98
\quad, 42, 47 \thicklines, 76, 79
\raisebox, 101 \thinlines, 79
\ref, 31, 42, 70 \thispagestyle, 13
\renewcommand, 88 \title, 30
\renewenvironment, 89 \today, 21
\right, 46, 47 \topmargin, 98
\right., 47, 48 \totalheight, 101, 102
\rightmark, 67, 69 \underbrace, 44
\rule, 89, 102 \underline, 32, 44
\savebox, 80 \unitlength, 74, 75
DZN 111
\usebox, 80 \log, 45
\usepackage, 10, 13, 23, 25, 26, longtable, 37
90 lscommand, 87
\vdots, 47
\vec, 44 macukr, 26
\vector, 76 \mainmatter, 31
\verb, 35 \makebox, 101
\verbatim, 35 makeidx, 12, 66
\verbatiminput, 69 makeidx paketi, 66
\vspace, 96 \makeindex, 66
\widehat, 44 makeindex program, 66
\widetilde, 44 \maketitle, 30
\width, 101, 102 \marginparpush, 98
\xymatrix, 83 \marginparsep, 98
konum parametresi, 38 \marginparwidth, 98
marjlar, 97
\label, 31, 42 marvosym, 23
Lamport, Leslie, 2 matematik, 41
\LARGE, 92 aksanlar, 44
\Large, 92 fonksiyonlar, 45
\large, 92 gruplandrc, 47
\LaTeX, 21 matematik yaztipi puntosu, 50
LATEX3, 4 matematikte boluk, 47
\LaTeXe, 21 math, 41
latexsym, 12 \mathbb, 43
latin1, 26 \mathbf, 92
layout, 97 \mathcal, 92
\ldots, 23, 47 mathematik
\left, 46, 47 eksi, 22
\leftmark, 67, 69 \mathit, 92
legal kat boyutu, 11 \mathnormal, 92
letter kat boyutu, 11 \mathrm, 51, 92
\lg, 45 mathrsfs, 61
LGR, 27 \mathsf, 92
\lim, 45 \mathtt, 92
\liminf, 45 \max, 45
\limsup, 45 \mbox, 21, 24, 101
\line, 75, 81 \min, 45
\linebreak, 19 minimal snf, 10
\linespread, 94 minipage, 100, 101
\linethickness, 78, 79, 81 Mittelbach, Frank, 2
\listoffigures, 39 Modlo fonksiyonu, 45
\listoftables, 39 \multicolumn, 36, 37
\ln, 45 \multiput, 74, 78, 79
112 DZN
\newcommand, 88 subarray, 46
\newenvironment, 89 table, 38, 39
\newline, 19 tabular, 36, 100
\newpage, 19 thebibliography, 64
\newsavebox, 80 verbatim, 35, 69
\newtheorem, 51 verse, 34
\newtheoremstyle, 52 OT1, 26
\noindent, 95 \oval, 79, 81
nokta, 23 \overbrace, 44
noktasz ve , 24 overfull hbox, 19
\nolinebreak, 19 \overleftarrow, 44
\nonumber, 50 \overline, 44
\nopagebreak, 19 \overrightarrow, 44
\normalsize, 92
\not, 55 zel karakterler, 5
\oddsidemargin, 98 paketler
, 24 amsbsy, 53
ok iareti, 44 amsfonts, 43, 61
ondalk hizalama, 37 amsmath, 42, 4548, 50, 51, 53
opsiyonlar, 9 amssymb, 43, 54
orta-tire, 22 amsthm, 52, 53
ortamlar babel, 20, 25
abstract, 35 bm, 53
array, 48, 49 calc, 99
center, 33 doc, 12
comment, 6 dvips, 64, 70
description, 33 eepic, 73, 77
displaymath, 42 epic, 73
enumerate, 33 eursym, 23
eqnarray, 49 exscale, 12, 47
equation, 42 fancyhdr, 6769
figure, 38, 39 fontenc, 12, 26
flushleft, 33 geometry, 69
flushright, 33 graphics, 63, 64
lscommand, 87 graphicx, 63
math, 41 hyphenat, 69
minipage, 100, 101 ifthen, 12
parbox, 101 indentfirst, 95
picture, 73, 74, 77, 78 inputenc, 12, 26
proof, 53 latexsym, 12
pspicture, 73 layout, 97
quotation, 34 longtable, 37
quote, 34 makeidx, 12, 66
DZN 113
\verbatiminput, 69 \textsf, 91
verse, 34 \textsl, 91
virgl, 23 \texttt, 91
\vspace, 96 \textup, 91
\tiny, 92
\widehat, 44 yaztipi kodlamalar
\widetilde, 44 LGR, 27
\width, 101, 102 OT1, 26
www, 22 T1, 27
WYSIWYG, 2, 3 T2A, 27
X2, 27 T2B, 27
Xpdf, 71 T2C, 27
\xymatrix, 83 X2, 27
yorum satrlar, 6
yzer-gezer nesneler, 38 Yunanca harfler, 43
yap, 6
yatay zorunlu olmayan (opsiyonel) paramet-
nokta, 47 reler, 5
engel, 44
izgi, 44
boluk, 95
yaztipi, 91
\footnotesize, 92
\Huge, 92
\huge, 92
\LARGE, 92
\Large, 92
\large, 92
\mathbf, 92
\mathcal, 92
\mathit, 92
\mathnormal, 92
\mathrm, 92
\mathsf, 92
\mathtt, 92
\normalsize, 92
\scriptsize, 92
\small, 92
\textbf, 91
\textit, 91
\textmd, 91
\textnormal, 91
\textrm, 91
\textsc, 91
116 DZN