Cadsoft EAGLE v4.

Easily Applicable Graphical Layout Editor Bilgisayar Destekli Baskdevre Tasarm Program

Muhammed Ozan AKI

NDEKLER
NDEKLER.......................................................................................................... 4 NSZ ................................................................................................................... 5 GR ...................................................................................................................... 6 Control Panel (Kontrol Paneli) ................................................................................. 7 File Mens ......................................................................................................... 8 New Seenei .................................................................................................. 8 Open Seenei ................................................................................................ 9 Save all Seenei ............................................................................................ 9 Close project Seenei .................................................................................... 9 Exit Seenei ................................................................................................... 9 View Mens ..................................................................................................... 10 Refresh Seenei........................................................................................... 10 Sort Seenei................................................................................................. 10 Options Mens................................................................................................. 10 Directories... Seenei ................................................................................... 10 Backup Seenei ........................................................................................... 11 User Interface... Seenei.............................................................................. 11 Windows Mens .............................................................................................. 12 Help Mens...................................................................................................... 12 ema izim Penceresi (Schematic) ...................................................................... 13

GR
Eagle, grafik ara yzl, kullanm kolay fakat ok gl bir bask devre kart tasarm aracdr. Eagle ismi Easy Applicable Graphical Layout Editor kelimelerinin ba harflerinden oluur ve anlam olarak, kolay uygulanabilir grafiksel izim editr olarak tanmlanabilir. Program ana modlden olumaktadr: izim editr ema editr Autoroute modl. Tm bu modller tek bir kullanc ara yzne entegre edildiinden modller aras geite herhangi dntrme ilemi yapmak gerekmez. Programn balca zellikler u ekilde sralanabilir: ema ve izim arasnda iki ynl ba erik duyarl yardm fonksiyonu Donanmsal kopya korumas yoktur ema, kart ve ktphane izimleri iin farkl pencerelerde alabilme Gl Kullanc Dili Entegre metin editr Windows, Linux ve Mac platformlarnda alr Eagle programnn ihtiya duyduu minimum sistem gereksinimleri yledir: Fare En az 32 MB RAM Sabit diskte en az 40 MB bo alan Windows iin PC 586 veya st Windows 95/98/ME/NT4/2000/XP Linux iin PC 586 veya st Linux (i386) kernel 2.x veya st En az 8 bit renk derinlii ve 1024x768 znrlkte X11 MAC iin Apple Macintosh G3 veya st Mac OS X 10.3 En az 8 bit renk derinlii ve 1024x768 znrlkte X11

Control Panel (Kontrol Paneli)

Program balatmak iin, eer varsa, masastndeki simgesine ift tklanr veya Balat mensndeki Programlarn altndaki EAGLE Layout Editor 4.11 Program grubunun iindeki EAGLE 4.11 seenei tklanarak program altrlr. Program altrldnda ilk olarak ekrana Kontrol Paneli (Control Panel) kar. Bu pencerede, sol tarafta eitli balklar altnda bir aa yaps vardr. Sa tarafta ise program versiyon ve lisans bilgileri vardr. Kontrol panelinin genel grnm ekil 1de gsterilmitir.

ekil 1 Kontrol Paneli penceresinin genel grnm

Kontrol panelinin sol tarafndaki aa yapsnda bulunan kategoriler ksaca u ekilde aklanabilir: Library : Ktphanedir. Burada, elektronik komponentlerin ematik ve bask devre izimi iin gerekli olan sembol ve bacak balant ekilleri vardr. Ktphanede bulunan komponentler iin, kesin bir gruplandrma kural yoktur, genellikle firma ismine gre veya tpi olarak gruplandrlmlardr. Desgin Rules : Bir bask devre tasarm boyunca geerli olacak yol kalnlklar, yol ve padlerin yaklamlar, delik ii kaplama zellikleri gibi genel kurallarn kaydedildii dosyalar buradadr. Varsaylan olarak burada default.dru dosyas vardr. User Language Programs : Bu blmde, ksaca ULP olarak adlandrlan ve kullanclar tarafndan yazlm, eagle uygulamasna zg birtakm kodlar bulunur. 7

Bunlar bir eit C diline benzeyen program kodlardr ve eagle uygulamasnda hazr olarak bulunmayan birtakm ilemleri kullanclar kendilerinin yapmasna olanak tanr. Scripts : izim srasnda sk kullanlan uzun komut ifadeleri, bir dosya altnda toplanarak daha sonra kullanlmak zere saklanabilir. Script ad verilen bu dosyalar, gerektiinde uygulama ierisinde arlarak kullanlr. CAM Jobs : izim dosyalarn bir CNC tezgahna gndermek veya gerber dosyalar oluturmak amacyla kullanlan aralar bu blmdedir. Buradan izimlerimizin, bilgisayar destekli takm tezgahlarna gnderilecek ekilde ktlarn alabiliriz. Projects : Projelerin kaydedildii blmdr. Varsaylan olarak, izim dosyalar programn kurulu olduu klasr altndaki projects klasrnde saklanr. Ancak kullanc, kendi kullanaca klasr yollarn buraya ekleyebilir.

File Mens
New Seenei

ekil 2 Kontrol Paneli, File Mensnde New Seenei

New (Yeni) seeneinin altnda alan alt mende, Project seenei, ema dosyas, bask devre izim dosyas ve projejle ilgili dier dosyalarn tutulaca bir proje klasr aar ve bunu yeniden isimlendirmenizi bekler. Yeni isim verildiinde, proje isminin hemen yannda yeil bir simge grlr. Bu projenin aktif olduunu gsterir. Ayrca bu yeil simgenin zerine tklanarak proje alabilir / kapatlabilir. Proje klasr aldktan ve aktif hale geldikten sonra, yine File > New mensnden Schematic veya Board seeneklerini kullanarak srasyla yeni bir ema izim dosyas veya yeni bir bask devre dosyas oluturulabilir. Ayn ilem, proje klasrnn zerine sa tklandnda kan mendeki New seenei ile de yaplabilir. ema ve bask devre izim dosyalar kaydedildiinde, artk proje klasr altnda grlebilirler. Bu mennn altndaki Library seenei ise, ema ve bask devre iziminde kullanmak zere yeni bir elektronik devre eleman (komponent) oluturmak zere veya hazr ktphanelerden birini deitirmek zere, ktphane tasarm penceresini aar. New mensnn altndaki CAM Job seenei ise, izimi, delme veya kesme makinelerine gnderebileceimiz veya gerber dosyalarn oluturabileceimiz yeni bir CAM Job penceresi aar. 8

Yine bu seenein altndaki ULP, Script veya Text seeneklerinden birini setiimizde karmzda kodlar veya aklama yazlarn girebileceimiz, windowstaki not defterine benzer bo pencereler alr. Open Seenei Bu mende, proje ve projelere ait dosyalar amak iin eitli alt seenekler bulunur. Aabileceimiz her dosya tr iin ayr seenekler sunulmutur. Bu mennn genel grnm ekil 3te gsterilmitir. En stteki seenek olan Project seenei, proje klasrmzn veya klasrlerimizin altnda bulunan ve proje dosyalarn ieren klasrleri tarayarak bize seenek olarak sunar. Bundan sonraki Schematic, Board ve Library seenekleri ise srasyla ema, bask devre ve ktphane dosyalarn amamz salayan seeneklerdir. CAM Job ise, benzer ekilde, nceden kaydedilmi CAM Job dosyalarn aar. ULP, Script ve Text seenekleri ise, bu dosyalarda yazl kodu veya aklamalar gstermek zere not defteri tarznda bir editrde bu dosyalar aar.

ekil 3 Kontrol Paneli, File Mensnde Open seenei

Save all Seenei Bu seenek, o anda ak bulunan ve deitirilmi fakat henz kaydedilmemi tm dosyalar diske kaydeder. Close project Seenei O anda aktif olan projeyi kapatr. Projenin kapatlmas, o projeye ait tm dosyalarn kapatlmas anlamna gelir. Bu nedenle, eer proje dosyalarndan biri veya birkanda deitirilmi fakat henz kaydedilmemi bilgiler var ise, bu dosyalar kapatlmadan nce kaydetmek isteyip istemediimizi soran bir diyalog kutusu ekrana gelir. Exit Seenei Programdan kar. Ancak uygulamay kapatmadan nce tm aktif projeler kapatlacandan, henz kaydedilmemi bir dosya var ise, bunun kaydedilmek istenip istenmediini soran bir diyalog kutusu ekrana gelir. Eer byle bir dosya yok ise programdan klr.

View Mens
Refresh Seenei Kontrol Panelinin sol tarafnda grlen aa yapsndaki listeleri oluturan dosyalar dikten tekrar okuyarak gnceller. Genellikle proje dosyalarnda eagle uygulamas haricinde bir deiiklik olduunda buna ihtiya duyulur. Sort Seenei Sort, sralamak anlamndadr. Sort mensnn hemen altnda grlen by name ve by type seenekleri ise srasyla isme gre ve tipine gre sralama yapmay salar.

Options Mens
Directories... Seenei Burada, programn almasyla ilgili dosyalarn bulunduu klasrler ayarlanr. Program ilk kurulduunda tm klasrler varsaylan ayarlaryla yklenir. Daha sonra ihtiya duyduumuzda bunlar elle deitirebiliriz.

ekil 4 Kontrol Paneli, Options -> Directory.. seeneinden kan pencere

Bu pencerede; Libraries : Ktphane dosyalar Design Rules : Tasarm Kurallar dosyalar User Language Programs : Kullanc Dili Program dosyalar Scripts : Betik dosyalar CAM Jobs : kt dosyalar Projects : Proje dosyalar in varsaylan klasrler tanmlanmtr. $EAGLEDIR deikeni, programn diskte kurulu olduu klasr gstermektedir. rnein, kendi projelerimizi C: srcsnn altndaki Cizimler klasrnde bulunmasn istersek, Projects isimli satrdaki klasr ayarlarn C:\Cizimler olarak deitirebiliriz. Birden fazla klasr eklemek iin, aralara ; (noktal virgl) konularak ok sayda klasr tanmlanabilir. Klasr yollarn elle yazmak yerine pencereden semek iin Browse butonuna tklayabiliriz.

10

Backup Seenei Bu men altnda dosya yedeklemeyle ilgili seenekler yer alr. Menye tklandnda ekil 5te grlen pencere grntlenir.

ekil 5 Kontrol Paneli, Options -> Backup... seeneinden alan pencere

Burada, Maximum backup level seeneindeki say ile, proje dosyalarndan ka adet yedek dosya oluturulacan seeriz. Auto save interval (minutes) seenei ise, Automatically save project file seili olduunda, ka dakika arayla otomatik olarak kayt yaplaca belirtilir. Her kayt yapldnda, gemie doru, belirttiimiz yedek says kadar dosya oluturulur. Eer zerinde altmz yedek dosyas bozulur veya geri dnmek istersek, bu yedek dosyalarndan birini kullanabiliriz. User Interface... Seenei Bu seenein altnda, izim yaparken kullanlacak eitli ayarlar vardr. Seenek tklandnda, ekil 6da grlen pencere ekrana gelir.

ekil 6 Kontrol Paneli, Options -> User Interface... seeneinden alan pencere

Controls grubundaki seenekler, ara ubuklar, menler ve bunlarn grnmleriyle ilgili baz ayarlar yapmamz salar. Pulldown men : izim pencerelerindeki alr menlerin grntlenip grntlenmeyecei seilir. Action Toolbar : Alr mennn altnda grlen ara ubuunun grntlenip grntlenmeyecei seilir. 11

Parameter Toolbar : Ara ubuunun altnda grlen ve izim srasnda baz komutlar iin gerekli parametre giriinin yapld ubuun grntlenip grntlenmeyecei seilir. Command Buttons : Sol kenardaki izim komutlarna ait simgelerin grntlenip grntlenmeyecei seilir. Command Texts : Bu seenek seildiinde, sol taraftaki komut simgelerinin metinsel karlklar sa kenarda butonlar eklinde grlr. Misc grubundaki ayarlar : Always vector font : Seenek seili olduunda, izim ierisine yazlan her trl yaznn vektrel bir font olmas salanr. Limit zoom factor : Seenek seili olduunda, izimi yaknlatrma (bytme) ilemi belirli bir noktada snrlandrlr. Mouse whell zoom : izim pencerelerinde, farenin ortasnda bulunan tekerlek bytme / klt amacyla kullanlr. Bu seenek ise, her seferinde ne kadarlk bir bytme / kltme yaplacan belirler. Layout ve Schematic Grubundaki seenekler : Bu gruplardaki seeneklerde, Layout grubundakiler, bask devre izim ekran iin geerliyken, Schematic grubundakiler, devre emas izim ekran iin geerli olacaktr. Background : Arkaplan rengini seeriz. Black, White, Colored srasyla Siyah, Beyaz, Renkli olarak seilebilir. Cursor : Fare imlecinin boyutunu ayarlar. Small, Large, srasyla Kk ve Geni olarak ayarlanabilir. Help Grubunda ise, yazrdm mesajlarnn ne ekilde grntlenecei ve kullanc yardmclarn almasyla ilgili seenekler vardr.

Windows Mens
Bu men altnda, o anda ak olan eagle uygulamasna ait tm pencerelerin bir listesi vardr. Pencereler arasnda gei yapmak iin bu men seeneklerini kullanmak alternatif bir yoldur. nk, ak olan tm pencereler zaten windows grev ubuunda grlr ve buradan kolayca gei yaplabilir.

Help Mens
Bu men altnda, yardm pencerelerini aan eitli seenekler vardr .Ayrca bunun yannda, lisansl kullanc olabilmek iin gerekli olan kayt ileminin yaplabilecei Product Registration ve program hakknda bilgi veren pencereyi gstermeyi salamak iin Product Information seenekleri mevcuttur.

12

izim Pencereleri
Kontrol panelinden atmz proje ierisine bir ema (schematic) veya bask devre (board) dosyas atmzda veya proje ierisine nceden kaydedilmi olan bir ema dosyasn (.sch uzantsna sahiptir) veya bask devre (.brd uzantsna sahiptir) ift tkladmzda, bu dosya izim penceresinde ekrana gelir. izim penceresinde, projenin ema veya bask devreyle ilgili tm izimleri yaplr, ancak bir proje ilk defa iziliyorsa, ema hatasz olarak tamamlanmadan board izimine geilemez. Bu nedenle doru bileenlerle dzgn balantlar yapmak gerekir. rnein ema izim penceresinin genel grnm ekil 7teki gibidir.

ekil 7 ema izim penceresinin genel grnm

izim Penceresi
Varsaylan ayarlaryla alan ema izim penceresinde beyaz zemin zerinde izimin yaplaca alan vardr. Bunun yannda pencerenin stnde ve solunda eitli ara ubuklar vardr. Bu ara ubuklarn srasyla aklarsak: Men ubuu Burada, izim penceresinde yaplabilecek her trl ilem eitli kategoriler altnda sralanmtr. rnein, File mensnn altnda, proje dosyasyla yaplabilecek ilemler listelenirken Draw mensnde izimde kullanlan komutlarn bir listesi vardr. Mende sk kullanlan komutlarn ara ubuunda ve komut ubuunda ksayol butonlar vardr. Men ubuunun genel grnm ekil 8de gsterilmitir. 13

ekil 8 ema izim penceresindeki men ubuunun genel grnm

Ara ubuu Burada sk kullanlabilecek birtakm komutlarn ksayollar vardr. rnein dosya ama, kaydetme, izimi bytme, kltme gibi. Ara ubuunu genel grnm ekil 9da gsterilmitir.

ekil 9 ema izim penceresindeki ara ubuunu genel grnm

Parametre ubuu Burada, izim yaparken kullanlan komut iin gerekli parametreler girilebilir ve deitirilebilir. Dolaysyla bu ubuktaki seenekler, seilen komutun trne gre deiiklik gsterir. ekil 10da, net izimi iin parametre seenekleri grlen parametre ubuunun genel grn gsterilmitir.

ekil 10 ema izim ekranndaki parametre ubuunun genel grnm

Komut satr Dosya ilemleri, izim ve dzenleme yapmak iin tanmlanm tm komutlar klavyeden buraya parametreleriyle beraber girilebilir. Fare yerine klavyeden izim yapmay tercih edenler iin komut ubuu olduka kullanldr. Komutlar dorudan klavyeden girildiinde izim esnasnda farenin srekli olarak ara ubuklarnn zerine gidip gelmesine gerek kalmaz ve bu bakmdan izimde kolaylk salar. Komut ubuunun genel grnm ekil 11de gsterilmitir.
ekil 11 Komut satrnn genel grnm

Komut ara ubuu izimde kullanlan tm komutlarn ksayollar burada listelenmitir. Burada komutlar sembollerle gsterilmi olup, fare iaretisi herhangi ksayol butonunun zerinde hareket ettirilmeden bir sre bekletilirse, kk bir hatrlatma yazs belirir ve komutun ne olduunu burada yazar. Komut ubuunun genel grnm ekil 12de gsterilmitir.

14

ekil 12 Komut ubuunun genel grnm

izim Yapmaya Gemeden nce

Eagle uygulamasnda, izim yaparken kullanlan birtakm temel kurallar vardr. Bunlarn bilindikten sonra ister ema, ister bask devre, ister ktphane sembolleri olsun, tm izimleri rahatlkla yapabiliriz. izim yapmak, birtakm komutlarn altrlmasndan ibarettir. izimde kullanlan her komut, kendine isim olan ilevi yerine getirir ve kendi ismiyle kullanlr. Komutlar altrmann ise birok yolu vardr. lk seenek, men ubuundaki seeneklerdir. Edit ve Draw menlerindeki seenekler izim yapmakta kullanlan komutlar altrr. Komut isimleri zaten burada listelenmektedir. kinci seenek, Komut ara ubuunu kullanmaktr. Burada yine tm komutlar kk simgelerle gsterilmitir. Hangi simgenin hangi komuta ait olduunu hatrlamak iin fare iaretisini bir mddet simgenin zerinde hareketsiz tutmak yeterlidir. Alan hatrlatma kutusunda ilgili komutun ismi yazacaktr. Komut girmenin nc yolu ise, komut ismini dorudan komut satrna klavye yoluyla yazmaktr. Burada salanan bir kolaylk, komutun isminin tamamnn girilmesine gerek olmamasdr. altrmak istediimiz komutun ismi eer uzunsa, sadece ilk birka harfini yazmak ou zaman yeterli olacaktr. rnein, dndrme komutunu semek iin rotate komutunu girmek yerine rot yazmak ayn ilevi yerine getirecektir. izim pencerelerinde unutulmamas gereken bir dier konu ise komutun alma eklidir. Burada nce altrmak istediimiz komutu seeriz, daha sonra bu komutu hangi izim elemanlar zerinde uygulamak istiyorsak onlarn zerine tklarz. Bu uygulamada alma ekli byledir, nce komut, sonra ilem. Bir komut setik ve bunu bir izim eleman zerinde uygulamak istiyoruz. Bu ilemi basite izim elemannn zerine bir defa sa tklayarak gerekletirebiliriz. Ancak burada dikkat edilmesi gereken baz durumlar vardr. rnein, eer fare imlecine, 15

zerine tklamak istediimiz izim elemanndan daha yakn bir eleman varsa, komut bunun zerinde alacaktr. Bunun nedeni, Eagle uygulamasnn, tklanan noktaya en yakn izim eleman zerinde ilem yapmasdr. Bu nedenle zaman zaman istenmeyen izim paralar zerinde ilem yapabiliriz. Bu gibi durumlarda Edit mensnden Undo seeneini seerek ilemi geri alabiliriz. izim eleman semekle ilgili baka bir problem ise, izim elemanlarnn tam st ste gelmi olmasdr. Bu durumda setiimiz komutu hangisi zerinde uygulamak istediimizi belirtemeyiz. Fakat yinede bu izim elemanlarnn zerine sa tklarz. Eer byle bir durum varsa otomatik olarak, komut uygulanmadan nce st ste olan izim elemanlarndan biri farkl bir renkle aydnlatlr. Eer komutu uygulamak istediimiz eleman bu ise tekrar sa tklayarak komutu gsterilen bu eleman zerinde uygularz. Eer aydnlatlan izim eleman bizim istediimiz deilse, bu kez bir defa sa tklarz, bylece Eagle, st ste gelmi izim elemanlarndan bir sonrakini gsterir. Eer daha fazla izim eleman st ste gelmi ise, her sa tklamada bir sonraki gsterilir. stediimiz izim elemann bulana kadar sa tklarz, bulunca bir defa sol tklayarak komutu uygularz. izim srasnda, hareket ettirilen elemanlar, silinen izgiler, dndrlen semboller nedeniyle zamanla izim ekrannda lekeler kalabilir ve izili olduu halde baz izim elemanlar grnmez hale gelebilir. Bu gibi durumlarda izim ekrann tazelemek, yani yeniden izmek iin View mensnden Redraw komutu seilir. Ayn komutun ara ubuunda ksayoluda vardr. Bu komut seilerek izim ekrannn yenilenmesi salanabilir. izim yaparken bytme / kltme (zoom / unzoom) ve ekran kaydrma (pan) sklkla kullanlr. Fare zerinden bu ilemler kolayca yaplabilir. Eer tekerlekli bir fare kullanyorsak, tekerlei evirerek bytme / kltme ilemini yapabilir, tekerlee basl tutup fareyi hareket ettirerek ekran kolayca kaydrabiliriz. Birok komut farenin orta ve sa tuunu destekler ve bunu eitli seenekler iin kullanr. Eer tekerleksiz veya orta butonu olmayan bir fare kullanyorsak, ayn ilemleri komutlarla, veya ara ubuundaki ksayol tular ile yapabiliriz.

izim Komutlar
Burada anlatlacak olan komutlar, ister ema, ister bask devre, ister ktphane sembol izimi olsun, ayn ekilde kullanlr ve alrlar. Dosyalama ve mod deitirme komutlar EDIT ktphane elementi olutur / dzenle Varolan izimi dzenlemek iin ykler veya yeni bir izim oluturur. Parametre olarak dosya ismi alr. EDIT isim EDIT isim.sch EDIT isim.brd EDIT isim.pac EDIT isim.sym EDIT isim.dev EDIT isim.s1 EDIT isim.s99 16

Eer herhangi parametre verilmezse, komut altrldnda bir diyalog kutusu grntlenir. WRITE izimi, ktphaneyi kaydet Mevcut izimi yada ktphaneyi kaydeder. Eer parametre olara dosya ismi verilmi ise, bu isim altnda kaydedilir. WRITE isim WRITE @isim Eer parametre olarak verilen dosya isminin nne @ iareti konursa, ayn isimdeki ema / board dosyas birlikte kaydedilir. OPEN dzenlemek iin ktphaneyi a Dzenlemek amacyla ktphaneyi aar. OPEN ktphane_ismi CLOSE dzenlenen ktphaneyi kapat Editr penceresini kapatr. Eer kaydedilmemi bilgi varsa, bir diyalog kutusu alarak kaydetmek istenip istenmedii sorulur. Parametre almaz. CLOSE QUIT (alt x) programdan k Eagle uygulamasn kapatr. Eer henz kaydedilmemi bir bilgi varsa, kaydetmek isteyip istemediimizi soran bir diyalog kutusu ekrana gelir. Parametre almaz. QUIT EXPORT ascii liste olutur (rn. netlist ) eitli veri dosyalar retmek amacyla kullanr. EXPORT SCRIPT dosya_ad; EXPORT NETLIST dosya_ad; EXPORT NETSCRIPT dosya_ad; EXPORT PARTLIST dosya_ad; EXPORT PINLIST dosya_ad; EXPORT DIRECTORY dosya_ad; EXPORT IMAGE dosya_ad veya CLIPBOARD [MONOCHROME] znrlk; Script: nceden OPEN komutuyla alm olan bir ktphaneyi, metin dosyasna script olarak kartmak iin kullanlr. Daha sonra bu dosya tekrar alnabilir. Netlist: ema veya bask devre izimindeki balantlar (netlist) listeler. Listede sadece elemanlara balanm olan balantlar grnr. Netscript: emadaki balantlar bir script dosyas olarak kartr. Bu dosya daha sonra bask devre izimindeki balantlarla karlatrmak amacyla kullanlabilir. Partlist: ema veya bask devre izimindeki bileenlerin listesini oluturur. Pinlist: ema veya bask devre izimindeki pin/pad listelerini kartr. Directory: Ak olan ktphanenin klasrn listeler. Image: Mevcut izimi bir resim dosyasna kartr. Dosya ismine verilen uzantya gre dosya format belirlenir. .bmp, .png, .bpm, .pgm, .ppm, .xbm, .xpm dosya uzantlarn destekler. znrlk parametresi dpi olarak verilir. Eer dosya isminin 17

yerine CLIPBOARD yazlrsa, bu resim panoya kopyalanr. Ayrca MONOCHROME kelimesi kullanlrsa resim siyah-beyaz olarak kartlr. SCRIPT komut dosyasn altr Verilen komut dosyasn altrr. Parametre olarak dosya ismi alr. Script dosyalar, komut listeleridir ve art arda rutin olarak yaplan ilemleri basitletirir. Bu dosyalarda ayrca izim penceresini zelletiren komutlarda kullanlabilir. SCRIPT dosya_ad; Eer dosya uzants verilmezse, varsaylan uzant olarak .scr kabul edilir. Uzantsz bir dosya altrmak iin dosya adndan hemen sonra bir nokta konur. Eer uzant verilirse, verilen dosya altrlr. USE ktphaneyi kullan izimde kullanmak amacyla ktphaneyi iaretler. Parametre verilmezse, ktphane dosyalarnn seilebildii bir diyalog kutusu ekrana gelir. Ktphane ismi verilirse, bu ktphane iaretlenir. Ktphane ismi olarak * verilirse, tm ktphaneler kullanlr. USE rcl USE * REMOVE dosya sil / ktphane elementlerini sil Dosyalar, sembolleri, paketleri, izim sayfalarn silmek iin kullanlr. REMOVE isim REMOVE .S1 REMOVE .S4 izim veya ktphane oluturma, dzenleme komutlar ARC Yay izimi eitli ap, genilik ve uzunlukta yay izer. Yay izimi fare ile admda gerekleir. lk tklamada, dairenin merkez noktas sabitlenir, ikinci tklamada ise, dairenin yarap belirlenir. Son tklamada ise, izilecek a belirlenir. ARC [sinyal_ad] [CW | CCW ] [ROUND | FLAT ] [genilik] Komuta geilen parametrelerde CW ile CCW, yayn saat ynnde mi yoksa saat ynnn tersine doru mu izileceini belirler. ROUND ve FLAT parametreleri ise yayn u ksmlarnn dz yada yuvarlak grnmesini ayarlar. Girilen say deeri ise, yay izgisinin kalnln belirler. CIRCLE Daire izimi izim alanna bir daire izer. Daire izimi fare ile iki admda gerekleir. lk tklamada dairenin merkez noktas sabitlenir. kinci tklamada ise, dairenin yarap belirlenir. CIRCLE [genilik] Bu komuta parametre olarak verilen say, daire izgisinin geniliini belirler.

18

POLYGON okgen alan izimi okgen alanlarn iziminde kullanlr. zellikle bask devre iziminde, bo kalan byk yzeylerin bakrla kaplanmas gerektiinde bu komut kullanlr. Komut, her tklamada okgenin bir kenar izgisini izer. Kenar izgisinin as, yuvarlakl, izgi kalnl, parametre ubuundan veya komuta parametre geilerek ayarlanabilir. okgeni kapatmak iin ift tklamak yeterlidir. ift tklandnda, son nokta ile ilk nokta bir doru ile birletirilerek, arada kalan alan doldurulur. POLYGON [sinyal_ad] [genilik] Komuta izgi genilik deeri parametre olarak verilebilir. RECT Dikdrtgen izimi izim alanna bir dikdrtgen izer. Dikdrtgen iki admda izilir. lk tklamada, dikdrtgenin kart kelerinden birinin yeri sabitlenir. kinci tklamada ise, dikdrtgenin apraz kart kesi sabitlenerek ii doldurulur. RECT WIRE izgi yada balant izimi izim zerindeki devre elemanlarnn birbirine balantsnda ve izgi izmek iin kullanlr. Varsaylan olarak izin katman 91 Nets ise izilen izgiler, devre elemanlar arasndaki balantlar salayan iletkenler olarak tanmlanr. Farkl bir katmanda ise izilen izgi balant olarak grlmez. WIRE [genilik] Bu komuta parametre olarak izgi kalnl deeri verilebilir. Komut seildiinde parametre ubuundan, izgi alar, izgi kalnl, izgi stili gibi parametreler ayarlanabilir. TEXT Yaz ekleme emaya yaz eklemek iin kullanlr. Bu yazlar, emayla veya herhangi devre elemanyla ilgili ek aklamalar, notlar olabilir. htiya duyduumuz her trl yazy buradan ekleyebiliriz. Bu komut seildiinde ekrana yazy girebileceimiz bir kutu gelir. Yazy buraya yazdktan sonra OK butonuna tkladmzda, yaz fare imleci ile beraber hareket etmeye balar. Bundan sonra yazy koymak istediimiz yere yaptrabiliriz. Ayrca yazy tarken sa fare tuu ile bu yazy 90 derece alarla evirebiliriz. TEXT [yaz] [yn] Komuta parametre olarak yazacamz yazy ve, yerletirilecek yn girebiliriz. Y bilgisi derece cinsinden olup, sadece R0, R90, R180, R270 deerlerinden biri girilebilir. ADD izime devre eleman ekleme emaya, ktphaneden devre eleman eklemek iin kullanlr. Komut seildiinde, ktphanedeki devre elemanlarnn listesini gsteren bir pencere ekrana gelir. Bu pencerede, sol tarafta eitli kategoriler ve alt-kategoriler eklinde sralanm devre elemanlar listesi vardr. Sa tarafta ise, seilen devre elemannn ema sembol, bask devre balants ve ve bu devre elemanyla ilgili ksa bir aklama yazs grlr. Seili devre elemann eklemek iin OK butonuna tklamak yeterlidir. Daha sonra ayn devre elemanndan istenildii kadar ema zerine braklr. Bir kez ESC tuuna basarak ktphane listesine geri dneriz. Eer daha baka devre eleman eklemeyecek isek 19

tekrar ESC tuuna basarak veya Cancel butonuna tklayarak ktphane listesinden karz. ekil 13te alan bu pencerenin genel bir grn gsterilmitir.

ekil 13 ADD komutu verildikten sonra alan ktphane listesi penceresi

COPY Nesneleri, elemanlar kopyala Bu komut, izim zerindeki nesneleri kopyalamak iin kullanlr. rnein, daha nceden izim zerine bir diren koymusak ve bir tane daha diren eklemek gerekiyorsa, tekrar ktphane listesine girip bu devre elemann aramak yerine, mevcut direnci kopyalayabiliriz. Bunun iin, COPY komutu seildikten sonra izim zerinde kopyalamak istediimiz devre eleman zerine tklamak yeterlidir. Daha sonra fare imlecini srkleyerek devre elemannn kopyasn istediimiz yere yaptrabiliriz. COPY Komuta parametre gemeye gerek yoktur. GROUP Toplu ilemler iin grup tanmla Bazen bir komutun birden fazla devre elemannn zerinde ayn anda uygulamas iimizi olduka kolaylatrr. Bunun iin devre elemanlarn GROUP komutu ile grupladktan sonra herhangi komutu bu grup zerinde uygulayabiliriz. GROUP komutunu setkten sonra, izim zerindeki elemanlarn, farenin sol tuunu basl tutup fareyi srkleyerek dikdrtgen ierisine alabilir, yada komutu setikten sonra farenin sol tuuna her defasnda tklayarak gruplamak istediimiz devre elemanlarn okgen ierisine alabiliriz. okgeni kapatmak iin bir defa farenin sa tuuna tklarz. Grup seildiinde, gruba dahil edilen devre elemanlar aydnlatlarak farkl bir renkte gsterilir. Daha sonra bu grup zerinde uygulanmak istenen komut seilerek (rnein MOVE, DELETE, ROTATE, MIRROR, CUT gibi) bu grubun zerine SA tklanrsa komut tm 20

grup elemanlar zerine uygulanr. Farenin SOL tuuna baslrsa, komutlar yine normal ekilde tek tek devre elemanlar zerine uygulanmaya devam eder. GROUP Komuta parametre gemeye gerek yoktur. Grubu iptal etmek iin ise: GROUP; Komutu girilmesi yeterlidir. CUT Tanmlan bir grubu kes / kopyala izim zerindeki bir devre eleman yada grubu baka bir izim dosyasna yada, ayn izim ierisine kopyalamak istiyorsak bu komutu kullanmamz gerekir. Bu komut, nceden tanmlanm gruplar zerinde altndan, ncelikle kopyalaman istediimiz devre elemanlarn gruplamamz gerekir. Daha sonra CUT komutunu seerek bu grup zerinde bir defa farenin SOL tuuna basarz. Bylece grup bellee alnr. Daha sonra PASTE komutu ile bu izimi istediimiz izim dosyasna yaptrabiliriz. CUT Komuta parametre gemeye gerek yoktur. PASTE Cut ile kopyalanan grubu yaptr nceden CUT ile bellee alnm bir devre elemanlar grubunu izim alanna yaptrr. PASTE Komuta parametre gemeye gerek yoktur. DELETE Nesneleri sil izim elemanlarn silmek iin kullanlr. Komut seildikten sonra izim zerinde silmek istediimiz elemanlarn zerine bir defa farenin SOL butonuna tklarz. DELETE Komuta parametre gemeye gerek yoktur. MIRROR Nesnelerin arkasn evir izim elemanlarnn ayna grntsn alr. Yani izimdeki devre elemannn arkadan grn gibi, sol kenar sada, sa kenar solda olacak ekilde evrilir. MIRROR komutu seildikten sonra, grnts evrilecek devre elemannn zerine bir defa sol tklanr. MIRROR Komuta parametre gemeye gerek yoktur. MOVE Nesneleri ta / evir Bu komut, devre elemanlarn izim zerinde tamaya, yerini deitirmeye yarar. Komut iki aamada alr. MOVE komutunu verdiimizde, ilk olarak tamak istediimiz devre elemannn zerine tklarz. Bylece devre eleman fare imleci ile beraber hareket etmeye balar. kinci aamada ise devre elemann brakmak istediimiz yere tklarz. Bylece devre eleman oraya sabitlenir. Tama ilemi srasnda farenin sa tuuna tklarsak, ayn zamanda her defasnda 90 derece alarla eleman dndrebiliriz. MOVE Komut parametre almaz. 21

ROTATE Nesneleri evir izim zerindeki devre elemanlarn dndrmek istediimizde bu komutu kullanabiliriz. Bu komut seilerek herhangi devre eleman zerine tklandnda, devre eleman her tklamada saat ynnde 90 derece ayla dndrlr. ROTATE Komut parametre almaz. NAME Nesneleri isimlendir Devre elemanlarnn isimlendirilmesinde kullanlr. izim zerindeki her eleman, izim srasnda otomatik olarak isimlendirilir. rnein, izime adet diren eklediysek, bunlarn isimleri ekleme srasna gre R1, R2 ve R3 olacaktr. Daha sonra bu isimlendirmeleri NAME komutu yardmyla istediimiz gibi deitirebiliriz. Komutu setikten sonra ismini deitirmek istediimiz devre elemannn zerine tklarz. Alan pencereye yeni ismi girip OK butonuna tkladmzda devre elemanna yeni bir isim vermi oluruz. NAME isim Parametre olarak, vermek istediimiz yeni ismi girebiliriz. VALUE Devre elemanlarnn deerini deitir / ekle izim zerine eklenen her elemann elektriksel bykln veya modelini belirten bir deeri olacaktr. rnein, eklenen direnten biri 120 iken, dieri 10K ve baka biri 5K6 gibi deerlerde olabilir. Devre elemanlar bu tip deerlerini vermek iin VALUE komutu kullanlr. Komutu verdikten sonra deer vermek istediimiz devre elemannn zerine tklarz. Alan kutuya deeri girip OK butonuna tkladmzda ilem tamamlanm olur. VALUE deer Parametre olarak, devre elemanna vermek istediimiz deeri girebiliriz. Bylece zerine tkladmz her devre eleman girdiimiz deeri alr. VALUE isim deer Parametre olarak nce isim, sonra deer girersek, ismini girdiimiz devre elemannn deeri dorudan deitirilir. rnein, VALUE C3 100nF komutunu girersek, C3 kondansatrnn deeri 100nF olur. Fare ile tklamaya gerek kalmaz. SMASH sim / deer iftini elemandan ayr Devre elemanlarnn yannda yazan isim ve deer yazlar, devre elemanyla bir btndr ve nereye tanrsa, ait olduu devre elemanyla birlikte hareket eder. Ancak baz durumlarda, bu yazlarn yerlerini deitirmek gerekebilir. Bu durumda, isim ve deer yazlarn, devre elemannn kendisinden bamsz olarak hareket ettirmek gerekir. Bunun iin SMASH komutu kullanlr. Komut seilip devre elemann zerine tklandnda bu devre elemanna ait isim ve deer yazlar artk ayr ayr hareket ettirilebilir duruma gelir. SMASH Komut parametre almaz.

22

SPLIT Balant ve izgilerde ek noktas olutur izgi ve okgenlerin kenarlar blmek iin kullanlan bir komuttur. rnein, dz bir izgi zerinde, belirli bir noktadan krlarak farkl bir yne gitmesini istiyorsak, bu izgi zerinde, krlmann olaca bir ke noktas oluturmak gerekir. Bunu salamak iin SPLIT komutu girilerek, izgi zerinde krlmann olaca noktaya bir defa tklanr. Byle bu noktadan izgi blnr ve fare imlecini srkleyerek ayrlan paray istediimiz yne ekebiliriz. SPLIT Komut parametre almaz. LAYER Katman olutur / deitir izim, birok katmandan (layer) oluur. Her katmanda, izimin benzer zellikler gsteren elemanlar vardr. Bu katmanlar, eitli numara ve isimlerle belirtilir. rnein, ema iziminde nceden tanmlanm 6 katman vardr. Bunlar, 91 Nets: burada sadece iletken balantlar vardr, 92 Busses: bu katmanda toplu balantlar vardr, 93 Pins: bu katmanda devre elemanlarnn balant ular gsterilir, 94 Symbols: bu katmanda devre elemanlarnn sembolleri gsterilir, 95 Names: bu katmanda devre elemanlarnn isimleri gsterilir. 96 Values: bu katmanda devre elemanlarnn deerleri gsterilir. Bu katmanlar ayr ayr seilerek hangilerinin gsterilecei seilebilir ve baz izim omutlarnda izimin hangi katman zerine yaplaca parametre olarak girilebilir. LAYER komutu, o anda yaplan izimin hangi katmanda olacan belirler. Komut girildiinde bir pencerede katman listesi kar. Buradan hangi katmana gemek istiyorsak tklarz ve OK butonuna tklarz. Bu pencerenin genel grn ekil 14te gsterilmitir.

ekil 14 LAYER komutu verildiinde alan katman seim penceresi

rnein, daha nceden LAYER komutu ile 94 Symbols katmann semisek, izgi izmek iin vereceimiz WIRE komutu varsaylan olarak bu katmanda izgi izecektir. Dolaysyla bu izgiler 91 Nets katmannda olmadndan bir elektriksel balant olarak alglanmayacaktr. LAYER 23

Komut parametresiz verildiinde, katman semek zere ekil 14te grlen pencere ekrana gelir. LAYER katman_numaras LAYER katman_ad Parametre olarak numara veya isim kullanlrsa, dorudan verilen katmana geilir. LAYER katman_numaras katman_ad Eer parametre olarak hem katman numaras hem katman ismi verilirse, eer verilen numaral katman mevcut ise, bu katmann ismi deitirilerek yeni isim olarak verdiimiz katman ad kullanlr. Eer parametre olarak getiimiz numaral katman yok ise, verdiimiz numara ve isimde yeni bir katman oluturulur. EMA ZMNE ZG KOMUTLAR

NET Balant izimi Devre elemanlar arasndaki elektriksel balantlar yapmak iin kullanlr. zellikle BUS komutu ile beraber, birok iletkenin beraberce bir devre elemanndan dier bir devre elemanna gittii durumlarda kullanlr. rnein, mikroilemcili bir devredeki adres ve veri yollar bu uygulamann rneklerindendir. Toplu yol tayc elemana yaplan her balant NET komutu ile tanmlanr. BUS oklu yol izimi Birok iletkenin beraberce bir devre elemanndan dier bir devre elemanna gittii durumlarda kullanlr. rnein, mikroilemcili bir devredeki adres ve veri yollar bu uygulamann rneklerindendir. Bu komutla, balantlarn topluca gidecei yol tanmlandktan sonra NET komutu ile her bir balant ayr ayr bu yola eklenir. JUNCTION Balant noktas ekle Birbirini kesen veya daha fazla balantnn birletirilmesi iin kullanlr. Bir eit ek yeri tanmlar ve birbirini kesen balantlarn elektriksek olarak birbirine balanmasn salar. Eer birbirini kesen iki ayr balant zerine bu birleim konmaz ise, bu iki balant birbirinden ayr olarak ele alnr. INVOKE Devre elemanlarnn zel kaplarn gster zellikle lojik kap entegreleri gibi, tek bir devre eleman ierisinde birbirinden bamsz biden fazla eleman varsa, ema zerine henz konulmam olan elemanlarn listesini verir. Bu pencereden, henz ema zerinde bulunmayan dier elemanlar seilerek ema zerine eklenebilir. rnein, bir lojik kap entegresinde 4 adet iki girili VE kaps olduunu varsayalm. lk etapta bize sadece iki kap gerektii iin emada bunlardan sadece ikisini kullanrz. Daha sonra ek bir kap daha gerektiinde, bu devre eleman ierisindeki henz kullanlmam kaplar INVOKE komutuyla grntlenerek seilebilir. Ayrca bu tr birok entegrenin besleme ular bu komut ile emaya alnabilir. Aksi halde besleme ular emada grnmeyecektir. INVOKE Komuta parametre girilmediinde ekrana ekil 15te grlen seim yapabileceimiz bir pencere gelir. 24

ekil 15 INVOKE komutu ile seilen devre elemannn liste penceresi

Burada koyu yazl olanlar henz ema zerine konmam elemanlardr. Dierleri zaten ema zerindedir ve seilemez durumdadr. Eleman emaya eklemek iin seip OK butonuna tklamak yeterlidir. INVOKE devre_eleman_ad kap_ad Eer komuta parametre olarak devre elemann ad ve emaya eklenecek kapnn ad girilirse, ekrana pencere gelmeden dorudan bu eleman emaya eklenir. LABEL Net veya Bus isimlerini gster Bus veya Net balant izgilerinin isimlerini yaz olarak ekrana getirir. Komut seildikten sonra herhangi balant izgisinin zerine tkladmzda, bu balantnn ismi fare imleciyle beraber srklenmeye balar ve zerine tkladmz izgi aydnlatlr. Daha sonra yazy istediimiz yere gtrp bir kez sol tklayarak sabitleriz. LABEL Komut parametre almaz. GATESWAP Ayn devre eleman iindeki edeer kaplar deitir zellikle lojik kap entegreleri gibi, ierisinde bamsz edeer elemanlar ieren devre elemanlarnda baz durumlarda kullandmz elemanlar kendi aralarnda deitirmek isteyebiliriz. Bunu gerekletirebilmek iin GATESWAP komutu kullanlr. Komut iki admda alr. Komut seildikten sonra srasyla deitirmek istediimiz kaplarn zerine tklarz. kinci tklamamzda, ikinci tkladmz devre eleman, birinci tkladmz devre eleman ile deitirilmi olur. rnein, emay izdikten sonra bask devre izimine getik ve izim srasnda grdk ki, kullandmz bir lojik entegrenin 2 ve 3 numaral pinlerine bal kapy kullanan yollar eer 11 ve 12 numaral pinleri kullanan kapya bal olsaym, bask devredeki balantlar olduka kolaylaacakm. Bu durumda hemen ema izimine geip, GATESWAP komutu ile bu pinleri kullanan kaplar karlkl olarak kolayca deitirilir. Komutun uygulanmasndaki tek art, deiecek elemanlar edeer elemanlar olmas ve ayn devre eleman ierisinde bulunmas gerektiidir. GATESWAP Komuta parametre geilmediinde devre elemanlarnn zerine tklamamz bekler. 25

PINSWAP Ayn devre eleman iindeki edeer pinleri deitir Bir devre eleman zerindeki iki edeer pin balantsn kendi aralarnda deitirmek iin kullanlr. rnein, bir lojik entegrenin iindeki VE kapsnn girileri olan 2 ve 3 numaral pinlere iki balant olsun. Eer bask devre izimi, bu balantlarn deimesi halinde kolaylaacaksa, PINSWAP komutu ile 2 numaral pine gelen balant ile 3 numaral pine gelen balant yer deitirilir. Burada devrenin almasn etkileyen bir durum yoktur, ancak bask devre izimi basitleir. Komut seildikten sonra srasyla deitirmek istediimiz pinlerin zerine tklarz. kinci tklamayla beraber, ilk tkladmz pin ile ikinci tkladmz pinin balantlar deitirilir. PINSWAP Komut parametre almaz. ERC Elektriksel kurallar kontrol et Elektriksel kurallar kontrol et (Electrical Rule Check) kelimelerinin ksaltlm olarak tanmlanm olan bu komut, ema izimini, elektriksel balantlar ynnden kontrol eder. Bask devre izimine gemeden nce bu kontroln hatasz bir ekilde geilmesi gerekmektedir. Komut verildiinde, izim alanndaki ema kontrol edilir ve eer bir hata yada uyar varsa, bunlar bir metin editrnde ekrana gelir. Eer hibir hata yada uyar yoksa, pencerenin en altndaki durum ubuunda 0 Errors, 0 Warnings yazs kar. Bu, emann artk bask devre izimine hazr olduunu gsterir. Eer izimde hatalar mevcutsa, bunlar ema kontrol edilerek dzeltilir. ncelikle gzle grnen hatalar dzeltilir. Bunlar genelde unutulan jonksiyonlar (ekler), bal gibi grnen ancak balanmam izimler, st ste binmi balant izimleri, hibir yere balanmam pin yada balant izgileri gibi hatalardr. Bunlar, hatann yannda yazan devre eleman adndan bulunabilir. R1, C5, IC2 gibi ismi izim zerinde yazan devre elemanlarnn hatalarn bulmak kolayken, balant izgisi gibi ismi grnmeyen devre elemanlarn bulmak iin INFO komutu kullanlabilir. Bu komut seildikten sonra zerine tklanan her devre eleman iin bir bilgi penceresi alr ve burada devre elemannn ismi grlr. Eer ok karmak bir devre ise find.ulp isimli kullanc program altrlarak bu devre elemannn ismi ema zerinde aratlabilir. Bunun iin RUN komutuna parametre olarak find gemek yeterlidir. rnein, RUN find Alan pencereden bulmak istediimiz devre elemannn ismini gireriz ve Find butonuna tklarz. Eer bulunursa, bu devre eleman aydnlatlarak gsterilir. ERC Bu komut parametre almaz. BOARD ema iziminden bask devre olutur ema iziminde tm hatalar dzeltilip uyarlar dikkate alndktan sonra bask devre izimine gemek iin bu komut kullanlr. Komut girildiinde, ema izim penceresinin haricinde ayrca bask devre izim penceresi alr. Bask devre izimi ayr bir pencerede yaplr. Ancak ister ema olsun ister bask devre izimi olsun, izim srasnda sk sk ema ile bask devre izimleri arasnda gidip gelmek gerekecektir. Bu nedenle ema ile bask devre izim pencereleri arasnda kolayca gei yapmak iin ara ubuunda butonu vardr. 26