LME TEKN

Yrd.Do.Dr.M.Azmi AKTACR
Harran niversitesi Makine
Mhendislii Blm

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 1

Mhendislii Blm
BOYUT LME
Boyut lmelerinde dorudan karlatrma ad verilen temasla
yaplan lmelerdir.Boyut lmede aada verilen aletler
kullanlr.
Cetvel,
erit
Katlanabilir metre
Kumpaslar
Mikrometreler
Mastarlar
Komparatrler
Ayrca boyut lmelerde dorudan temasla olamayan optik ve
pnmatik yntemlerde kulanlr.

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 2

Mhendislii Blm
BOYUT LME

lme esnasnda; l aleti zerindeki

iaret ve gz l aletine dik
dorultuda olmaldr.
lme esnasnda sl etkilerden
olabilecek hatalar iin dikkat
edilmelidir.
lme referans scaklk laboratuarda
20 C, ak havada 15Cdir.
Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 3
Mhendislii Blm
 BOYUT LME
SORU: 20 C referans scaklkta kullanlmak zere imal edilmi, hassas
50 mm uzunluundaki bir mastarn 38 C scaklktaki boyunu bulunuz.Mastar n
Yapld elik malzemenin sl genleme katsays =1.16510 -5 1/ C deerindedir.

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 4

Mhendislii Blm
Srmeli Kumpas

Kumpaslar; Hassas boyut lmlerinde kullanlr.

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 5

Mhendislii Blm
Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 6
Mhendislii Blm
 KUMPAS ETLER

Kumpas kulanm
alanna gre
D ap kumpaslar
Derinlik kumpaslar
zel kumpaslar
Modl kumpaslar
olarak
snflandrlrlar.

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 7

Mhendislii Blm
KUMPAS ETLER

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 8

Mhendislii Blm
Kumpaslar mm ve in
l sistemine
uygun olarak imal
edilirler
1/10mm,
1/20mm,
1/50mmlik
1/32
1/64
1/128
1/192
1/1000

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 9

Mhendislii Blm
Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 10
Mhendislii Blm
 Verniyerin 0 (sfr) izgisi cetveldeki 7. izgi ile
akmtr. Buna gre okunan l 7 mm ve 8 mm
arasndaki ondalk lleridir.
Verniyerin akan izgisinin kanc izgi olduu
tespit edilir ve ondalkl deer okunur.
stteki rnekte verniyer blntsnn 10. izgisi
akt iin buna gre llen deer: 7 mmdir.
Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 11
Mhendislii Blm
 Verniyerin 0 (Sfr) izgisi cetvel zerinde 62 mmyi
gemitir. (62 mm )
Verniyerin 4. izgisi cetvel zerindeki herhangi bir
izgi ile tam akmtr. (4*0.1=0.4 mm)
Buna gre llen deer; 62 + 0,4 = 62.4 mmdir.

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 12

Mhendislii Blm
 Verniyel deeri okunurken
ncelikle verniyel ile cetvelin
akt deere baklr.

Hassasiyet 1/10 (0.1)

cetvel 8.0 mm

verniyel 0.1x6 = 0.6 mm verniyel 0.6 mm (0.1x6)

cetvel 8.0 mm l=cetvel+verniyel

l=8.0+0.6
Cetveldeki deer okunurken l=8.6mm
ncelikle verniyelin 0 deerinin
Cetvelde gsterdii en yakn
deere baklr.

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 13

Mhendislii Blm
 Uygulama
Hassasiyet 1/10 (0.1)

cetvel 27.0 mm

verniyel 0.5 mm (0.1x5)

l=cetvel+verniyel
l=27.0+0.5
l=27.5 mm

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 14

Mhendislii Blm
 Uygulama
Hassasiyet 1/10 (0.1)

cetvel 39.0 mm

verniyel 0.5 mm (0.1x5)

l=cetvel+verniyel
l=39.0+0.5
l=39.5 mm

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 15

Mhendislii Blm
 Uygulama
Hassasiyet 1/10 (0.1)

cetvel 13.0 mm

verniyel 0.6 mm (0.1x6)

l=cetvel+verniyel
l=13.0+0.6
l=13.6 mm

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 16

Mhendislii Blm
Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 17
Mhendislii Blm
 Uygulama
Hassasiyet 1/20 (0.05)

cetvel 30.0 mm

verniyel 0.45 mm (0.05x9)

l=cetvel+verniyel
l=30.0+0.45
l=30.45 mm

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 18

Mhendislii Blm
 Verniyerin 0 (sfr) izgisi cetveldeki 7. izgiyi
gemitir. Buna gre okunan l 7 mm ve 8 mm
arasndaki ondalk lleridir.
Verniyerin akan izgisinin kanc izgi olduu
tespit edilir ve ondalkl deer okunur.
stteki rnekte verniyer blntsnn 10.izgisi
akt iin llen deer: 7 + ( 0,05 x 10 ) = 7.50
mmdir.
Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 19
Mhendislii Blm
 Verniyerin 0 (Sfr) izgisi cetvel zerinde
51 mmyi gemitir. Verniyerin 7. izgisi
cetvel zeindeki herhangi bir izgi ile tam
akmtr. Buna gre okunan deer:
51 + ( 0,05 x 7) = 51.35 mmdir.

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 20

Mhendislii Blm
 Uygulama
Hassasiyet 1/20 (0.05)

cetvel 19.0 mm

verniyel 0.4 mm (0.05x8)

l=cetvel+verniyel
l=19.0+0.8
l=19.8 mm

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 21

Mhendislii Blm
 Uygulama
Saatli kumpaslar
1/20 ve 1/50 mm
hassasiyetinde retilirler

Her izgi aral 0,05mm dir. Hassasiyet 1/20 (0.05mm)

Saat tam bir tur attnda
100*0,05=5mm yol alr. cetvel 10.00 mm

verniyel 1.00 mm (0.05x20)

l=cetvel+verniyel
l=10.00+1.00
l=11.00 mm

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 22

Mhendislii Blm
 Hassasiyet 1/20 (0.05)
Her izgi aral 0,05mm dir.
cetvel 20.00 mm Saat tam bir tur attnda
100*0,05=5mm yol alr.
verniyel 2.30 mm (0.05x46)

l=cetvel+verniyel
l=20.00+2.30
l=22.30 mm

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 23

Mhendislii Blm
 Uygulama

30+2.95=32.95 mm

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 24

Mhendislii Blm
Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 25
Mhendislii Blm
 Uygulama

Hassasiyet 1/50 (0.02)

cetvel 18.00 mm

verniyel 0.74 mm (0.02x37)

l=cetvel+verniyel
l=18.00+74
l=18.74 mm

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 26

Mhendislii Blm
 Verniyerin 0 (sfr) izgisi cetveldeki 40. izgiyi
gemitir. Buna gre okunan l 40 mm ve 41mm
arasndaki ondalk lleridir.
Verniyerin akan izgisinin kanc izgi olduu
tespit edilir ve ondalkl deer okunur.
stteki rnekte verniyer blntsnn 40.izgisi
akt iin; llen deer:
40 + (0,02 x 40) = 40.80 mmdir.

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 27

Mhendislii Blm
 Verniyerin 0 (Sfr) izgisi cetvel zerinde
61 mmyi gemitir. Verniyerin 17. izgisi
cetvel zeindeki herhangi bir izgi ile tam
akmtr. Buna gre okunan deer:
61 + (0,02 x 17) = 61,34 mmdir.

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 28

Mhendislii Blm
 Uygulama

Hassasiyet 1/50 (0.02)

cetvel 9.00 mm

verniyel 0.22 mm (0.02x11)

l=cetvel+verniyel
l=9.00+22
l=9.22 mm

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 29

Mhendislii Blm
 Uygulama
6.30 mm 28.25 mm

22.22 mm 25.23 mm

15.20 mm 12.24 mm

Soru 1. Yukarda verilen llerden hangileri

ekilde gsterilmitir.
Soru 2. ekilde gsterilmeyenleri
ekil zerinde gsterilmitir.

Soru 1. Yukarda verilen llerden hangi

l kumpas ile gsterilemez?

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 30

Mhendislii Blm
 MKROMETRELER
Mikrometreler de gvdenin bir ucunda sabit
lme enesi dier uta ise somun iinde
alan vidal bir mil ve bu mile bal
hareketli ene vardr. Milin somun
ierisinde dndrlmesiyle hareketli ene
ileri-geri hareket ederek lme ilemi
gerekletirilir

Srmeli kumpaslarda gereleri 0.02 mm lme

hassasiyeti ile lebilmekteydik. Bu hassasiyet
deeri makine paralarnn yapmnda yeterli
deildir. Daha hassas lmlerde mikrometrelerden
yararlanlr. Mikrometreler 0.01, 0.001 ve 0.0001
mm hassasiyette lm yapabilir.
Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 31
Mhendislii Blm
MKROMETRELER

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 32

Mhendislii Blm
MKROMETRELER

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 33

Mhendislii Blm
Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 34
Mhendislii Blm
MKROMETRELER

FARKLI L ARALIKLARINA SAHPLERDR

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 35

Mhendislii Blm
Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 36
Mhendislii Blm
MKROMETRELER
AYAKLI TP

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 37

Mhendislii Blm
MKROMETRELER

KADRANLI (saatli) TP

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 38

Mhendislii Blm
 MKROMETRELER

l sistemlerine gre
mikrometreler
Metrik mikrometreler
Parmak (") mikrometreler

Kullanm alanlarna
gre mikrometreler
D ap mikrometreleri
ap mikrometreleri
Derinlik mikrometreleri
Modl mikrometreleri
Vida mikrometreleri
zel mikrometreler

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 39

Mhendislii Blm
MKROMETRELER

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 40

Mhendislii Blm
Tambur zerinde 50 blnt
var ise; tambur bir tur att nda
Tambur zerinde 100 blnt
cetvelde 0.5 mm yol alr.
var ise; tambur bir tur att nda
Hassasiyet 0.5/50=0.01 mm dir.
cetvelde 1 mm yol alr.
Hassasiyet 1/100=0.01 mm dir.

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 41

Mhendislii Blm
Uygulama
Hassasiyet
1/100 (0.01mm)

Cetvel
9.00 mm

Tanbur
0.01*42=0.42 mm

l=Cetvel+Tanbur
9.00 +0.42=9.42 mm

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 42

Mhendislii Blm
Uygulama

Hassasiyet
1/100 (0.01mm)

Cetvel
21.00 mm+0.5 mm=21.5 mm

Tanbur
0.01*17=0.17 mm

l=Cetvel+Tanbur
21.50 +0.17=21.67mm

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 43

Mhendislii Blm
Uygulama

Hassasiyet:1/100 (0.01mm)

Cetvel:2.00 mm
Tanbur:0,01*29=0,29mm

l:2,29 mm

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 44

Mhendislii Blm
Uygulama

Hassasiyet:1/100 (0.01mm)

Cetvel:19.00 mm+0.5 mm=19.5 mm

Tanbur:0.01*0=0 mm

l:19.5 mm

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 45

Mhendislii Blm
Uygulama

5
0

45

Yukarda verilen lleri belirleyiniz.

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 46

Mhendislii Blm
1/1000 mmlik Mikrometreler

1/100 mm hassasiyetindeki mikrometrelerin okunmas ile ayndr.

1/1000 mm fazladan verniyeldeki blntde hesaba girer.

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 47

Mhendislii Blm
Uygulama

Hassasiyet 1/1000
Cetvel:10.000 mm

Tanbur: 0.01x11=0.11 mm

Verniyel: 0.001x7=0.007 mm

l=cetvel+tanbur+verniyel

l=10.117 mm

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 48

Mhendislii Blm
Uygulama

Hassasiyet 1/1000
Cetvel:8.500 mm

Tanbur: 0.01x21=0.21 mm

Verniyel: 0.001x4=0.004 mm

l=cetvel+tanbur+verniyel

l=8.714 mm

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 49

Mhendislii Blm
Uygulama

Soru
16.111 mm (mikrometre) ile g steriniz.
Cevap

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 50

Mhendislii Blm
 Komparatr
Bir saat ve
kadrandan
meydana
gelmitir.
Mukayese
amac ile
kullanldklar
iin l
saatlerine
komparatr
ad da verilir.

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 51

Mhendislii Blm
 Komparatr
Boyutlarn;
Mukayeseli lmlerinde
Kk l farklarnn okunmasnda
Geometrik biim deiimlerinin kontrolnde kullanlan l aletleridir.

Hassasiyetleri: l aralklar:
0-0.25 mm
0.01 mm 0-0.5 mm
0.001 mm 0-1 mm
arasnda deiir. 0-5 mm
0-10 mm
0-30 mm arasnda olabilir.
Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 52
Mhendislii Blm
Komparatr

Komparatrler
kolay lm
yapabilmek iin
bir SEHPA veya
SABT L
AYGITLARINA
balanrlar.

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 53

Mhendislii Blm
Komparatr

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 54

Mhendislii Blm
 0.01 mm hassasiyetindeki
komparatrlerde saat 100
eit paraya blnmtr.
Komparatr iindeki kk
saat 10 blmldr.Her
blm 1 mm deerindedir.
Byk ibre 1 tam devir
yapnca kk kadran 1
blm ilerler.

Byksaat 81 ve Kk saat 2 ise

l ? l=2mm+0.81mm=2.81mm
Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 55
Mhendislii Blm
Uygulama rnei

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 56

Mhendislii Blm
Uygulama rnei

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 57

Mhendislii Blm
Uygulama rnei

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 58

Mhendislii Blm
Uygulama rnei

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 59

Mhendislii Blm
Uygulama rnei

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 60

Mhendislii Blm
Uygulama rnei

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 61

Mhendislii Blm
Mastarlar
Para boyutlarnn, geometrik biimlerinin ve bazen
de para yzey kalitesinin kontrolnde kullanlan
genel olarak boyutlar standart llerde
sabitletirilmi kontrol aletlerine mastar denilir.
Endstri paralarnn kendi aralarnda deitirilebilir
olmalarna olanak salamak iin sabit l
mastarlar gelitirilmitir.
Mastarlar endstrinin en hassas l elemanlardr.
Mastarlar yardmyla dier l aletlerinin ayar,
kontrol ve kalibrasyonu yap lr.

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 62

Mhendislii Blm
Mastarlar
Makine ve metal teknolojilerinde i
paralarnn istenilen llerde retilmeleri
srasnda lme ilemini ortadan kaldrmak,
lme yapan kiiye pratik lme salamak
iin kullanlan sabit l aletleridir.

mastar ile lme

kalnlk mastar

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 63

Mhendislii Blm
Mastarlar

Mastarlarla dolayl ve dorudan lme

ve kontrol ilemi yaplr. Bu amala
kullanlan mastarlar iki grupta
toplamak mmkndr.
1. Johnson (Tampon, Blok) mastarlar
2. Snr mastarlar.

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 64

Mhendislii Blm
 JOHANSON MASTARLARI
Temel l birimlerinin endstride kullanlabilir hale
getirilmesinden sonra, retimde lme ve kontrol
ilemlerinde kullanlmak zere 0.00005-0.00350 mm l
tamlnda ve prizmatik olarak eitli boyutlarda
hazrlanm sabit mastarlara blok mastarlar denilir.
Dikdrtgen prizma seklinde yksek karbonlu paslanmaz
eliklerden yaplmtr. Yzeyleri ok hassas ilemlere tabi
tutulmutur. lme yzeyleri o kadar hassas yap lmlardr
ki herhangi bir l elde etmek iin birbirine
birletirildiklerinde kuvvetli bir ekilde yapmaktadr.
Birbirine yapma kuvveti 40 kg/cm2 civarnda olduu
yaplan deneyler sonucu test edilmi tir.
Takm halinde bulunan Johnson mastarlar 18-32-47-56-
76-78-87-103-118 ve 128 paral olarak hazrlanmtr.
Johnson mastarlar ile lme ve kontrol ilemleri 20 C
scaklkta yaplmaldr.
Mastarlar zerinde belirtilen deerler mastar anma
lleridir.
Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 65
Mhendislii Blm
Johnson mastarlar

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 66

Mhendislii Blm
 Johnson mastarlar kullanma amalarna gre
drt deiik hassasiyet derecesinde yap lrlar.

AA Grubu Johnson Mastarlar : Bu mastarlar Johnson

mastarlarnn en hassas olanlardr. Bunlar genellikle aratrma ve
deneylerde kullanlmak zere laboratuarlarda kullan lrlar. Hassasiyetleri
0.00005-0.00075 mm arasnda deimektedir.
A Grubu Johnson Mastarlar : Hassas lme ve kontrol
aletlerinin ayar ve kontrol nde ve ikinci dereceden nemli hassasiyete
sahip blok mastarlar nn kontrol nde kullanlrlar. hassasiyetleri 0.00010-
0.00015 mm arasndadr.
B Grubu Johnson Mastarlar : Hassas olarak yaplmas gereken
alet, kalp ve benzeri tak mlarn yapmnda kontrol amac ile kullanlr.
Tolerans 0.00015-0.0004 mmdir.
C Grubu Johnson Mastarlar : Mastarlarn en fazla toleransa
sahip olanlardr. Atlyelerdeki i tezgahlarnn ayarnda, l alma, l
aktarma, markalama vb. ilerde kullanlrlar. Toleranslar 0.00025-
0.00350 mmdir.

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 67

Mhendislii Blm
Snr mastarlar
Makine paralarnn imalat srasnda, verilen olcu snrlarna dikkat
edilerek istenilen llerde yaplmas gerekir. Makine paralarnn
istenilen olcu snrlar ierisinde yaplp yaplmadn kontrol iin
hazrlanm aletlere snr mastarlar denir. Snr mastarlarnn
eitleri unlardr:
a. Uzunluk, derinlik, ykseklik ve aralk mastarlar,
b. D ap (atal) mastarlar,
c. ap (Tampon) mastarlar ,
d. Kendinden kamal i ve d ap mastarlar,
e. Modl mastarlar,
f. Konik mastarlar,
g. Vida mastarlar,
h. Kavis ve profil mastarlar

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 68

Mhendislii Blm
 Profil mastarlar ve kullanm
Kavis ve profil mastarlar , retim yaplan para zerindeki
deiik boyut ve profildeki kanal, entik, i ve d yzey kavis ve benzeri
ekillerin kontrolnde kullanlan elik malzemelerden yap lm mastar ve
takmlardr.

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 69

Mhendislii Blm
Tolerans

Paralarn dzenli almalarn aksatmayacak ekilde retim

esnasnda meydana gelebilecek k k l hata paylarna tolerans
denir.
Metal teknolojilerinde imalat s rasnda ller toleransl olarak alnr
ve retilirse montaj kolayl salayacandan nemlidir.

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 70

Mhendislii Blm
Tolerans
Makineleri meydana getiren par alarn, belirli
tolerans snrlar iinde yaplmas gerekir. Bir deliin
ap ls rnein, 40 mm ise bu delik 40 mm den
0,02 mm dk, 0,01mm byk olabilir.
Bir milin ap yapm resmi zerinde 30 olarak
gsterilmise, bu milin ap 30 mm den 0,03 mm
kk, 0,02 mm byk ilenebilir demektir. Bu
rnekler de grld gibi, art ile eksi snr
arasndaki l farkna tolerans denir. Tolerans
deerleri iin zelliine gre deiik olur.

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 71

Mhendislii Blm
 Tolerans Blgesi
Sfr izgisi
Grafik gsterme eklinde nominal boyutu ifade eden bir referans izgisidir.
Deliklerde H blgesinin alt snrn, millerde h blgesinin st snrn tekil eder.
Buna gre... Delikler iin:
AH tolerans blgesi sfr izgisinin zerinde.
J & JS sfr izgisi tolerans blgesi ierisinde.
K ZC tolerans blgesi sfr izgisinin altnda.

Miller iin:
ah tolerans blgesi sfr izgisinin altnda.
j & js sfr izgisi tolerans blgesi ierisinde.
k zc tolerans blgesi sfr izgisinin zerinde.

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 72

Mhendislii Blm
Gemeler

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 73

Mhendislii Blm
Gemeler

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 74

Mhendislii Blm
 Tolerans deerleri
ISO sisteminde tolerans de eri mikron ile gsterilir. Bu
deerlere rnek olarak 20h7 ls verelim. Bu para
nominal ls 20mm olan bir mildir.7.tolerans kalitesine
sahiptir. Tablodan bu milin tolerans s nr 0 ile -21m
deerindedir.

Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 75

Mhendislii Blm
Harran niversitesi Makina Dr.M.Azmi AKTACR-2010-ANLIURFA 76
Mhendislii Blm