Uluslararas Sosyal Ara trmalar Dergisi

The Journal of International Social Research

Cilt: 7 Say: 33 Volume: 7 Issue: 33
www.sosyalarastirmalar.com Issn: 1307-9581

POPLER KLTR VE MZ K ZER NE

ABOUT POPULAR CULTURE AND MUSIC
Deniz AYDAR

z
Popler kltr ve mzik konusuna yakla mlar e itlidir. Bununla birlikte popler
kltrn mzikle birlikte geli en ve mzi i etkileyen ynleri mevcuttur. Bu anlamda poplerlik ba l
ba na bir kltr olu turdu u gibi, insanl n yaratt kltrn de i en yapsnn sonucudur. Kendi
alannda eski yllardan bu yana bir mzik gelene i olu turan popler kltr, de i en sanayile me
a amalaryla birlikte bir tarih yaratm ve bir takm kavramlara farkl anlamlar yklemi tir. Buna
ba l olarak bu al mada, popler kltr mzik alanyla birlikte incelenerek, e itli ba lklar altnda
konuya bir yakla m sergilenmi tir.
Anahtar Kelimeler: Popler Kltr, Mzik, Kltrn De i en Yaps, Sanayile me
A amalar, Mzik Gelene i.

Abstract
Approaches to subject of popular culture and music is varied. At the same time, there are
aspects of popular culture that develops with music and affects music. In this sense, as popularity
forms a culture on its own, it is a result of the culture s variable constitution who mankind creates.
Popular culture that forms a musical tradition in its field from past to present creates a history
through variable industrialization phases and attributes different meanings to several notions.
Therefore in this study, popular culture is analyzed with music field and approach to this subject is
presented through different subtitles.
Keywords: Popular Culture, Music, Variable Constitution of Culture, Industrialism Phases,
Musical Tradition.

Giri
Kltrn popler kavramna ula ncaya kadarki geirdi i sre, popler kltr ve
onunla zde le en alanlar kapsarken; popler kltr kavram, olu an, geli en ve de i en
kltrn son aya n olu turmakta ve e itli ekillerde, zellikle mzikle birlikte akademik
yazna inceleme konusu olmaktadr.
e itli yaplanmalar ieren popler kltr popularis kelimesinin evrelerden geerek
ve de i erek, ba l ba na ek kelimelerle bir kavram halini alp ekillenmesiyle ba lam tr.
Kltr kavramnn de i mesi ile birlikte ba layan bu olguyu tetikleyen ve tetikleten
gler nedir? ya da, bu kltrn bu kadar hakim olmasnn altnda neler yatmaktadr? Bu
sorulara cevap verirken, btn bunlarn kkeninde, kltr ve halk tabannn oldu unu ve
bunlarn zaman ierisinde de i ime u rad n grmek gerekmektedir. Kltr de i mi tir ve
burada halkn bulundu u nokta ok nemlidir. Halk tarafndan yaratlan ve daha sonra kapital
dzenin hakimiyetine geen kltr, e itli d nce, olu ve yakla mlarla farkllk kazanm tr.
Burada zerinde durulmas gereken nokta, popler kltr denilen olgunun, kltr kavramnn

Yrd. Do., Ordu niversitesi Mzik ve Sahne Sanatlar Fakltesi, Mzik Blm

- 800 -
geirmekte oldu u evrimle ilintili oldu udur. Hayatn her alann kapsayan bu olgunun,
akademik anlamda incelenme ihtiyacnn altnda, aslen bu sebep yatmaktadr ki, daha sonra
szne edilecek olan mzik olgusu, popler kltrn en ok yansd alandr.
Ya amn de i ik noktalarnda insan eme i ile yaratlan kltr, geirdi i evreler
asndan incelendi inde, insan yapsndan, toplum ve uygarlk olu umlarna do ru giderek,
bir dnyasal ereve ortaya karm ve dnya kltr ad altnda kendini gstererek,
kreselle me ile birlikte birbirine eklenen yapay ortamlar olu turmu tur. Bahsedilen bu
ortamlar, sanayi devrimi ile ortaya km olup, taklit yoluyla kendini gsteren 21. yzyla
do ru, farkl yaplanmalar geirmi , popler kavramn a amal halde ekillendirmi tir.
Kayna n insan sevgisinden ve insana de erden alan popler kltr, snf toplumlu
ya amdan gndelik ya ama do ru gei te, de i en kltrel ivmelerin yanss olarak kendini
gsterirken, ortaya kan kltr pratiklerindeki hareketlilik kendini hissettirmi ve poplerli in
farkl yanlar ile kar la lm tr.
zerinde farkl gr lerin sergilendi i popler kltr, tart ma boyutunda akademik
bir yaplanma ortamnn ierisinde var olmu ken, ba l ba na bir alan yaratm , kltr
kavramnn dura an olmad n en net ekilde hissettirmi tir.
De i en Kltr ve Halk
Birtakm sosyo-ekonomik ve siyasal olgular vastas ile olu an ve de i en kltr,
szne edilen olgularn hem nedeni, hem de sonucu oldu u d nlrse, din ve by
kavramlarnn yn de i tirmesi, idealizm ve aydnlanmann, sanayi devrimi ile birlikte,
kapitalizm denilen sermaye egemenli ine kaymas, i blm, uzmanla ma ve bu anlamdaki
retim faaliyetleri, geni kltrel yaplanmalar zerindeki de i en somut gstergelerdir.
Gnmzde genel olarak bir egemenlik ve mcadele (Gngr, 1999:18) alan eklinde
kendini gsteren kltr, avclk ve toplayclk unsuruyla, do a-insan etkile iminin ilkel
yapsndan ortaya karak, ger ve geleneksel bir ortamda olu mu , toplumla ma
a amalarnda, sistemli ya ay ve kurumsalla may getirerek, son dnemdeki insana ve anlay a
dair zlme odaklarnda karma kla m tr.
Kltr, toplum kavram ile geirdi i de i im a amalar, popler olgusuna vurgu
yapmak zere, her eyi snf kapsamnda ele alan modern ya amda, ticari olarak tanmlanrken,
belirli ya am tarzlarn ortaya koyan yksek snf tarafndan, z niteli i olan aktarm ieri ini
yitirmi , sermayeye dayal olup, blnmelere u ram tr. Kltr evriminin geirdi i bu
blnm lk, halk tabanna kitle grntsyle yansrken, halk, kolektif btnsellik
kavramndan kartp, kk kitlelere ayrm tr. Dolaysyla, poplerli in verdi i etkiyle halk
kavram da de i ime u ram tr.
Kltr olgusunun geldi i son noktadan bahsederken, halk kavramnn ele alnma
sebebi, poplerli in temelde halka aitlik ynn gstermesidir. Popler kltr znde halkn
oldu u iin, ngilizcede halk kavramnn kar l n ta yan people kelimesinin tak alm
halini ve onun yaratt kltr simgeler. Dolaysyla popler kltr, halkn ya amda
gelenekselli i olu turma a amasnda retti i emek kltrnn demokrasi a ndaki addr.
Ancak ne var ki, 1960l yllardan sonra de i ime u ram ve tamamen kapitalist dzenin
hakimiyetine bir ara olarak girmi tir. Popler kltrn bu de i iminde, halk kavram da
anlamn yitirme noktasna gelmi tir.
Bu anlamda, halk kimdir? Sorusuna yant aramak gerekirse, a amal de i imi iinde
barndran; do a olgusuyla temas halinde olup, ilkelden geli kin evreye do ru do aya
hkmetmi , eme i ile kendi kltrn yaratan topluluklardr. Son yzyllarda ise endstriyel
dzenin pasif tketicileri konumuna gelmi lerdir. Btn bu a amalarda mzik ise,
kullandklar en temel kayna olu turmu , her zaman kendilerini ifade arac olmu tur. Ancak
mzi in ifade arac olu u zaman srecinde de i iklik gstermi tir. Bunun en gzel rne i
festivallerdir. zellikle festivallerde geleneksel halk trkleri icrasna elektronik alglar girmi
ve yerel sanatlarn d nda, pop sanatlar festivalin ba konuklar olmu tur. Festivaller yerel
konumunu kaybetme srecindedir. Bu anlamda halk yerellikten uzakla m durumdadr.

- 801 -
 Kltr de i iminde kilit nokta olan halk, kendi yaratt (popler) rnleri, ya amsal
gelene i olu turma noktasnda mzikle birlikte yaratm , zamanla bir mzik gelene i
olu turmu tur. Dolaysyla, halk ya da folk mzi i diye tanmlanan bu yap, halkn geleneksel
ya am biimini ifade etmenin yannda, ayr bir mzik kltr olu turarak folk terimini
ekillendirmi ve poplerin ilk olu umundaki ana temas yapm tr. Buna gre, popler
kltrn ekillenmesinde halk ve mzik kavramlar temel kavramlar olmu , mzik, de i en
kltr yaplanmasnda en do al yol olmu tur. Bu anlamda halkn, szne edilen popler
kltrn neresinde yer ald ve neden temeli olu turdu u; hem yzyllar ekillendiren
bireysellik, a da lk, ulusallk, demokrasi gibi kavramlarda; hem de, popler mzik
yaplanmasnda anlamn bulmaktadr. De i en ve bugn kapitalizmde ara konumunda olan
halk kavramnn ilk tanmlamas, burada yatmaktadr. Konunun daha derininde folk
kavramndan bahsetmek gerekmektedir.
Popler Kltr ve Mzik zerinden Folk Kavram
Smrgecilik anlay nn zlmeye ba lad ve ilgili devletlerin birbirlerine kar
duru ta oldu u 19.yzyl sonu ve 20.yzylda, popler kltr tarihini yanstan folk olgusu,
popler kltr ve bu kltr ierisindeki mzi in ara trma sahasn olu turmu , yerel ve
blgesel topluluklarn ya am alanlarna inilmi tir. Bu anlamda, halk yaplanmasndaki i
ayr may ele alan etnik kken kavram, halkbilim anlamna gelen folklor olgusu ierisinde
btnle mi , giderek toplumlarn her alandaki geleneksel ya am biimlerini olu turmu tur.
Popler kltr ve mzi i ksmen tarihi bak asyla, e itli kavramlara vurgu
yaparak de erlendirirken, szne edilen folk kavramnda halkn taban kesimini olu turan
kyl ve i i snf, popleri olu turan bu kavramn ana yaratclardr. Dolaysyla yerel
szyle tabir edilen el sanatlar, yemek, giyim, mzik.v.s. alanlara dair olu umlar, temelde
onlarn yaratlardr. Bunun iinde yerel mzikler ve zellikle i i arklar en gze arpan
rnekleri olu turur. Dolaysyla e itli a amalaryla gnmze kadar gelen popler kltrde
folk mzi in do u u, be eri imgelerin ( Finkelstein, 2000:20) yaratcs olan kyl kimlikte
yatmaktadr.
Konuya her ne kadar mzik ba lantl baklsa da, folk kavramnn, kyllk kavramn
glendirici bir yan bulunmaktadr ki, bu da daha ilerideki ihtilal olaylar ile kylleri geni
kitlelerle bir araya toplam ; e itli i sa lamak amacyla, hak ve hukuk dzeninde vatanda lk
payesi verilmesi sa lanm tr. Dolaysyla, geleneksel dzendeki ky tabanl folk olu umu,
rne in Fransz devrimiyle de i mi , geleneksel ya am srdrmenin d nda, her birey
vatanda olarak a amal bir ekilde folk olu umunu modernize etmeye ba lam tr. Bu anlamda
folk teriminin gelenek ve modernizm iinde ekil de i tirdi i grlmektedir. Dolaysyla
mzi e yansyan modern folk kavramnda da bu de i imin etkisi grlmektedir.
Toplumsal alt yapnn sanatsal st yapy etkiledi inden hareketle, geleneksel ky
ya amn, modern demokrasi a nda da halk konumunu daha da kuvvetlendiren folk
olgusundaki de i imin mzi e yansmas ele alnacak olunursa, dnya co rafyasndaki ky
yapl geleneksel halk ezgilerinin, yani lkelerin yerel yapsn yanstan trklerin ya da daha
ak rnekle bizim toplumumuzdaki mani, ninni ve ko ma gibi edebi de er ta yan halk
ezgilerinin gelenek ierisindeki ya am, sevgi ve birlik ba laryla srdrmek amal oldu u;
bunun yannda, e itlik, zgrlk gibi kavramlarn yer buldu u daha modern dnemde de,
modern ama geleneksel sylemi ta yan arklara dn t grlm tr. Bu arklar ksmen
protest bir yapda olup, kapitalist dnyada ekil de i tiren popler kltr olu turmada n bir
admdr. Cem Karaca, Mo ollar, Erkin Koray ve Anadolu Rock olgusu bu duruma rnek
gsterilebilir. Sylenmesi gerekirse folk, poplerli in iinde daha mtevaz gelenekseli
yanstmakta olup, popler kltrn ieriklerinden bir tanesidir.
Folk terimine bir ba ka adan bakmak gerekirse, bu terim en fazla mzik olgusuna
yansmakla beraber, mzik d nda gelenekselli i yanstan ok e itli ya am pratiklerinin iinde
yer almaktadr. Ancak farkl ya am pratiklerini bile mzikle ifadeye yanstm olan folk
teriminin iinde mzik, sanat olmann d nda, daha ok sosyo-kltrel bir olgu olup, kltrde
mzik (Erol, 2009: 162) incelemesinin yannda, kltr olarak mzik (Erol, 2009: 163) incelemesine

- 802 -
de ynelmi tir. Dolaysyla folk olgusu, iine ald alanlar blgeye veya yreye ait kltr
biiminde inceleyip, halk kltrn e itli ekillerde yanstrken, ayn zamanda zellikle mzik
gibi baz alanlar geleneksellikten modernizme ta m , mzi i poplerlik izgisinde tart maya
ak sosyal bir olgu yapm tr. Modern Folk ls ve seslendirdikleri ok sesli halk ezgileri
bu modernizemi yanstan en bariz rnektir.
Geleneksellikle Modernizm Arasndaki izgide Popler Kltr ve Mzik
Halk, folk ve popler gibi kavramlarla ifade edilen; geleneksellik ve modernizm
arasnda yer alan ya amdaki gei sreleri, sanayi devriminin getirdi i idealist ve ideolojik
kltr, 21.yzyla endstriyel kitle kltr olarak ta m ; gelenek ve melodi kokan mzi i de,
ritm olgusunu n plana alarak seri retim haline sokmu tur. Burada bahsedilen gei sreleri
n plana alnrsa, iinde bulundu umuz dnemde popler olgusuna dair kavramlar de i mi
ve alglama farkl ynlere do ru kaym tr. Bu anlamda, halk kitle eklinde ifade edilirken;
retilen mzik poplerli i a m , kitle mzi i olmu tur
Gnmzde poplerin gelenekselin yannda yer alarak modernizme kar meydan
okumalarnda, poplerlik ticari ivme kazanrken, halkn retti i do al enstrmanlar da
tketerek, bilinen kavramlar terim haline getirmi , onlara akademik bir biim kazandrm tr.
Dolaysyla retilen mzik btn bunlardan etkilenip, sosyolojik bir olgu olarak ayn ekilde
akademik bir biim alm , niversitelerde ara trma konusu olmu tur. Bunun ilk gstergesi
grnty n plana alan klipler olmu tur. nk mzi in kendi mecrasndan karak
grntye ynelmesi, mzi i ba ka pratiklerle incelemenin poplerlik anlamnda nn
am tr.
Genel anlamda de erlendirildi inde, her zaman ara zm talebinde bulunan popler
kltr, ticarete tam manasyla direnmemi , gelenekseli de koruyarak ticaretin iinde yer
alm tr. Dolaysyla gnmzde popler kltrn mzikle ili kilendirilme yn de aslen bu
noktadadr. Kltrel bir olgu olarak mzi e bugn yklenen i lev ve anlam ok de i mi tir.
Konuya bu adan de inmek gerekirse, bugn endstriyel mzik eklinde ifade edilmesi
gereken mzik, popler olmaktan uzaktr. Bunun nedeni, popler mzik, iinde insann do al
olarak yaratt kltr halk(folk) gelene i ile modern dnyaya ta rken, ideolojik bir izgiyle,
mzikte gnmzdeki gibi endstriye henz girmemi nveleri bulundurmaktadr. Mzikal
duyum orada n plandadr. Endstriyel mzikte ise, durum farkldr. De i en srelerde
modernizm kavram 21.yzyl pratikleriyle btncl olarak d nlrse, modernizm sonras
hareketler, popler mzik evrenini duygu ve melodi yo unlu undan alarak teknolojiye
sokmu , bilgisayar destekli retim haline getirmi tir. Dolaysyla standartla an retim
serile erek, endstriyel mzik halini alm tr. rne in her hafta sat a kan top on mzik
listeleri planlanm bir teknoloji olarak seri retimin gstergesi olmaktadr.
Burada modernizmin izledi i de i ken sre ok nemlidir. nk modern ve post
modern sreler, farkl ya am alglamalaryla birbirine girmi , nereye gidece i henz
netle meyen belirsiz bir zaman do urmu tur. Bundan hareketle bugn endstriyel mzik
alanyla baskn kan popler kltr modernizmin ileri srelerinde, ayn ekilde endstri
kltrn yaratm tr. Dolaysyla endstri mzi i olarak pop mzi in son zamanlarda kazand
kltrel ve ekonomik ivme, onu kltrel al malarn merkezine daha da yerle tirmi tir (Storey, 2000:
112). Popler kltr mzikle birlikte gelenek ve modernizm arasnda incelerken, mzi in
bugn geldi i en son noktada, sanat ad altnda incelenmedi i, anlam de i en kltr ivmeleri
altnda incelendi i ok aktr. Bu kltrel ivmeler mziksel ya am rntlerinin yaratt
geleneksel entelijans kltrnden daha ok, seri ya amdaki ekonomik ivmeye dayal bir
kltrdr.
Popler Mzi in De i en Kltrdeki Anlamlar
21. yzyl itibaryla ad ve anlam de i en popler mzik, ekonomi kltrnde var olu
a amalarnda stratejilerini de i tirmi , kendini tketim boyutunda var ederek, kitlelerin
talebine adam tr. Bu anlamda kitle mzi i diye de adlandrlan popler mzik iin bu
kavram bu mzi in geldi i u noktadr. Burada tketim olgusu n planda olmaktadr. nk

- 803 -
tketen kitlelerin ya amna sergilenen popler mzik tketilmek do rultusunda farkl yap ve
anlamlarla boyut kazanm tr.
Her ne kadar olumsuz gibi gzkse de, popler mzi in zelli i, duyu, sanat ve melodi
kavramn arka plana atp, estetik eleri ta maktan daha ok, anlatma ynelmesi, bireysel ve
toplumsal ifade gc ta masdr. Yapsal olarak rnlerini de buna gre tasarlam tr. Bunun
yan sra ortaya koydu u mzikler, hayatn salt olarak kendisi olup, mzikle hayat imaj ve
imgeler yoluyla birle tirmi tir. Dolaysyla yukarda da benzer ekilde bahsedilen bilindik bir
takm kavramlara anlamlar yklemi , mzi i bir simge haline getirmi tir. Hayata dair simgeler
yoluyla kendini gsteren bu mzik bylece hem birey, hem toplum hayatnda baskn bir imaj
ve marka kltr yaratm tr. Btn bunlar popler mzi in sanayi ile ba layp, endstriyel
hayata dnen yzdr.
Simge ve imaj olgusu popler mzikte (Adorno nun szne etti i gibi) standart izgiyi
ba latm ; endstriyel standartla ma (Modleski, 1998: 54) bu mzi in ana yapsn
olu turmu tur. Dolaysyla, 50li ve 60l yllardaki halka ynelik popler mzi in protest ruhu
de i ime u ram , sradan gndelik hayata ynelimli, d nmeyi arka plana alan stratejik bir
mzik ortaya km tr. Her ne kadar gz ard edilse de, btn bu bahsedilenler, bu mzi in
bnyesinde strateji alt tabanl ekonomi disiplini oldu unu gsterir. Szne edilen disiplinde
simge veya imge gibi kavramlar, mzi in anlama dair imaj kltrn kuvvetlendirmi ; sk
tekrara dayal ritmik pasajlar ortaya km tr. Dolaysyla imaj kltr insanlardaki satn alma
iste ini de arttrm tr.
Konuya btnle ik ama biraz farkl ynyle bakmak gerekirse, bugnk anlamyla
endstriyel olan popler mzik, bahsedildi i zere, imaja ynelik olarak hayatla btnlk
gsterip, iki farkl tarzda yol izmi ve arklarda kendini gstermi tir. Hayatn ok daha naif
akt zamanlarda ortaya konan arklar- ki ark popler mzi in genel formudur- gen kz ve
delikanllarn hayallerini ssleyen, ula lamayan istekleri anlamlandran, zamann muhalif
ruhuyla da e de er duyusal protest arklardr. Bunun aksine gnmzde ise, teknolojiyle
birlikte anlam kaymasna u ram , zorla an hayat ko ularyla paralel olarak insann hayata
uyumunu kolayla trmak iin, duygudan daha ok ritim teknolojisiyle donanm , yaratcl
d lam tr.
Grld zere popler mzi in kltrn de i imi ile birlikte yapsal olarak
de i mesi, mzi e ait bir takm olgular de i tirdi i ve zellikle arklarda de i iklik yapt
gibi, insanlarn ekonomik ya amlarn da etkilemi ve tketime ynelik stiller yaratm tr. Yani
mzi in kendisi tketilirken, ayn zamanda ya am da insanlar tarafndan fark edilmeyen bir
tketim disiplinine sokulmu tur. Buna en gzel rnek gidilen turistik tatil beldeleridir.
Oralarda insanlara hem hzl gndelik tempoya uyabilmesi, hem de tketen taraflarn
yo unlukla gstermeleri iin gn iinde ayn ritmik ark format dinletilmektedir. Bu noktada
ark ve tketim olgusunun birlikteli inden bahsetmek yerinde olacaktr.
Popler Kltrde ark ve Tketim
Popler kltrde mzi in sanattan ok kltrel bir kavram oldu u d nlrse, mzik
popler kltrn ba at unsuru ve aslnda popler kltrn ta kendisidir. Bu anlamda mzi i
var eden arklar, popler kltrde hayat, bireyi ve toplumu ekillendirme grevi ta rlar. Bu
grev arklarda kendili inden bir i mesaj olarak var olmann yannda; zamann ruhuna gre
de i en veya de i tirilen ynleriyle mevcuttur. Bylelikle arklar en temelde duyusal
dayan may retirler, bireyi ilerlemenin cretkarl na kar direnli yaparlar ve onun tek ba na
de i tiremeyece i eylere katlanmasna yardmc olurlar(Wicke, 2006: 244). Ancak byle olmakla
birlikte arklar salt bir grevi stlenmi de ildirler. Duyularn ifadesi olarak sylenmek zere
yazlm lardr.
Daha nce bahsedildi i zere, arklar popler mzi in genel formu olarak bir popler
kltr yaps olmakla birlikte, toplumsal dnemlerle e de er bir ekilde dnemin kltrne ve
ieriklerine uygun olarak de i iklik gstermi lerdir. Dolaysyla iinde bulundu umuz
dnemde bu de i iklik hat safhada kendini gstermi , arklarn duyusal ifade ve sylenme
potansiyelleri bir kenara braklarak endstri ve tketimle daha fazla bir araya getirilmeleri sz

- 804 -
konusu olmu tur. arklar ekonomik getiri vasfn kuvvetle kazanm tr. Ekonomiye dayal ve
adeta seri retimin kendisi olan arklar, zaman ierisinde ark vasflarn brakarak, mzik
trlerinin belirsizle mesine nayak olmu , alnp satlan, rekabet ortamnn dnd
endstriyel pazar halini alm tr. Bu tarz olu an dejenere ark format insanlarn hayatnda,
sanat olgusunu ikinci planda brakarak ve hayatn geneline yansyarak tketim, ileti im,
metala ma, yabancla ma, e lence, bo zaman gibi bilinen bir takm kavramlar farkl
anlamlarda ortaya koyup, gerek toplumun nne, gerekse hayata, mzi e dair bir takm
endstriyel alanlar sunmu tur. Dolaysyla biraz nce szne edilen ve anlam farklla an
kavramlar, bugn popler kltr ve mzi i reten yan elemanlardr. Bu Benim Gzel
Sevgilimden, Kz Hepsi Senin mi? anlay na giden bir sreci ifade eder. Duygular
yozla m , dolaysyla hayata dair kavramlar do al ieriklerini yitirmi tir.
Popler Kltr ve Mzi i reten Bir Takm nemli Yan Elemanlar
leti im
leti im ortamlar artk do ay ve insanlar kendilerine yabancla trm tr. kili ve oklu
ortamdaki jeste, mimi e ve sze dayal ileti im, medyann yani kitle ileti im aralarnn
ynlendirdi i, mesaj ve simgelere dayal uzmanlk alan halini alm tr. Bu sayede toplum
ierisinde i gc ile var olan insan yalnzla m ve teknolojik dnyann ynlendirdi i birey
olmu tur. leti imin bu ekilde de i mesi, mzi e de yansm , mzik zmlenmesi gereken
klipler veya mesaja ynelik simgeler yoluyla toplum kar sna gelmi tir. Mzi i yanstan
yo un grsellik, d nce biimini tek dze hale getirdi i gibi, ayn zamanda zmlenmesi
zeka gerektiren bir gsterge alanna kendini brakm tr. Mzikteki canl duyusal ileti im
bitmi , mzikal teknolojik ileti ime geilmi tir. Birey kendi i ileti imini ve toplumsal ileti imini
bu tr bir yaplanma sayesinde do al yollardan sa layamaz duruma gelmi tir. Bunun yansra
mzikal ileti im adeta bir i aret bilimine dn m tr.
Bu ortamlarn ierisinde bulunan birey tamamyla soyutlanm ve bulundu u
ortamlarda kendini tek ba na hissetmi tir.
Yabancla ma
Hayata dair anlamlandrmalar kitle ve ileti im aralaryla zmesi gereken birey,
bulundu u toplumda kendini dahi tanyamaz konuma gelmi , ncelikle kendine
yabancla m tr. Dolaysyla bugn kitle mzi ine dn en popler mzik, kendine
yabancla m birey ve topluluklar(kitleler) iin bilgisayar destekli grntye ynelik arklarla,
bireyin hem evresine, hem kendine yabancla an halini anlamasna yardmc olmaktadr.
Burada ark yalnzca bir arac olup, tketime ynelik bir metadr. Sadece sermayeye hizmet
edip kendi insani faydasna ynelik al mayan birey bu anlamda yabanclk ekip, bu tarz
metasal ve grnt ierikli arklara ynelmi durumdadr. nk kendini duygularn d a
vurarak bu ekilde anlamlandrmaktadr. Bireyin d nce yaps kendini grnt anlay nn
hem zorlu una, bir o kadar da kolayl na brakm tr.
Metala ma ve Tketim
Alnp satlan, seri retimin do urdu u her trl maln meta olarak adlandrlmas,
gerek mzikte, gerekse di er tketim alanlarndaki kapitalist dzenin i leyi ini simgeler.
Dolaysyla metala ma ve onun do urdu u tketim bugn mzi in de iinde bulundu u genel
bir olgudur. Her alanda oldu u gibi mzikal retim teknolojik ortamda alnp satlabilen
arklar dnyasna dnm tr. nk toplumsal ya ay abuk tketilen, bir kullanmlk seri
mallar erevesinde tketim olgusuna hitap etmektedir. Bu anlamda meta denilen mallar veya
nesnelerin niteliklerinin olabildi ince geli tirilmesi ok nemli bir unsurdur. Bu erevede
tketime ynelik olarak i leyen mzik endstrisinde zellikle arklar meta grevini grerek
ierik, grsellik, i aret dili, mesaj kapasitesi asndan her zaman geli tirilmi teknolojik
unsurlara ihtiya duyar. Yani arklar bir e it nesnedir. Burada Andy Warhol rne i gze
arpmaktadr. Onun retti i sanat d afi e nesneler mzi e grnt konusu olmakta, nesne
taklidi ve retimi asndan nem ta makta ve mzi e bu ekilde yn vermektedir. nk
nesnenin parasal de eri mzik ortamlarnn parasal de erini arttrmakta, mzik sanat
olgusunun d nda ilgin nesne dnyasyla btnle tirilmektedir.

- 805 -
 E lence ve Bo zaman
Anlam farklla an ve popler kltrle birlikte mzi i ynlendiren bir nemli unsur da
e lence ve buna ba l olarak geli en bo zaman kavramdr. E lence daha nceki zamanlarda,
insanlarn yaratc ve kendilerini geli tirici boyutlarda olmasyla anlamn bulmaktayd. nk
e lence kavram, insanlarn zevklerine ynelik olan bo zamanlarnda, herhangi bir teknolojik
meta olmakszn, basit nesnelerle; yahut sze, harekete ve saf duyusal arklara dayal, do al
ileti imi sa layan bir ortamdayd. Bugn ise bu boyut ok de i mi , e lence kavram geli en
teknolojik mzikle birlikte anlamn de i tirmi ve kendini tketime sunmu tur. nk mzik
kendine dair simge ve imaj kltrn insanlarn ho una giden bir takm yan rnlerle
donatm , insanlarn bo zamanlarn da iine alarak e lence dnyasna sunmu tur. Markal
ti rtler buna bir gstergedir. Dolaysyla hegemonyaya dayal sermaye, e lence ve bo zaman
kavramn pazarlama, ticaret ve yapay meta dnyasyla birle tirmi tir. al mann bir uzants (
Aydar, 2014: 188) olan bo zaman kavram ise anlamn yitirmi , insana ynelik olmaktan
km tr. Tamamen poplerli in iindeki ticari kltre ve ticari mzik piyasasna hizmet
etmektedir. nsan burada hegemonyann sadece bir aracdr.
Grld zere, hepsi birbirine ba l olan bu kavramlar hem popler kltre, hem
bireye, hem de bugnn mzik dnyasna yn vermekte ve endstriyel yap ierisinde var
olmaktadrlar.
Yukardaki ba lklar erevesinde popler kltr ve mzik zerine d nrken, bu
konunun lkemizdeki durumuna da genel de erlendirme erevesinde ayrca yer vermek
gerekmektedir. nk olu an hayat ve anlay de i imi ve bu anlamda de i en yakla m stilleri
lkemizi de etkilemi ve farkl bir kltr anlay yaratm tr.
Popler Kltr ve Mzi in lkemizdeki Durumu
Popler kltrn lkemizdeki durumu, dnyaya yaylan pop dalgasnn ierisindeki
konjonktrde Trk toplumuna yansyan grntler eklindedir. Bu grntler zamanla Trk
toplumunun, tketim toplumu olmaya do ru geli en yzndeki ana karakterini olu turmu ve
Trk toplumu, bocalama ve yozla mann yansra, kendini usuz bucaksz bir teknoloji
denizinin iinde bulmu tur. Dolaysyla gndelik ya am pratiklerinin teknolojiyle bulu mas,
hayat felsefesi halini alm ve insanlar kendilerini, snrn ve anlamn izemedikleri yanltc bir
zgrlk ierisinde bularak, bilinen kavramlarn de i en yzleriyle bocalama durumunda
olmu lardr.
Trkiyede 1930lu yllar ile birlikte geli en sanayile me a amalar, 1960 hatta 80li
yllara do ru, eme i arka plana atarak serbest piyasa ekonomisi yaratm ve serbest piyasa
anlay do rultusunda, emek kavramn hegemonyaya dayal sermaye kltrne
dn trm tr. Dolaysyla de i en kltr yaps bu noktada kilitlenmi ve kapital yani
paraya dayal dzen hkim olmu tur. Bu erevede para bilinmeyen bir hegemonya tarafndan
ynetilirken, toplum, gndelik ya amdaki sradan ekiciliklere ve tketime a rlk verir
konuma gelmi tir. Bu anlamda kltrel ivme de i mi , dnya dzenindeki de i en kltr
dalgalar Trkiyede de kendini gstermi tir. Dolaysyla Trk toplumu popla ma srecine
girmi ve halk gndelik ya am temel zevk unsuru haline getirmi tir.
Serbest piyasa ekonomisiyle ba layan gndelik ya am ve sermaye, yukarda
anlatlanlara ba l olarak Trkiyenin mzik arenasn da etkilemi , sevgi ve a k unsurunun
masum i lendi i ark stilleri zamanla biim de i tirerek, farkl bir mzik ortam do mu tur.
Bu mzik ortam grnt ve teknolojiye dayanarak endstriyel mzi i yaratm ve bugnlere
gelinmi tir.
Trkiyedeki mzik co rafyasna yle bir bakld nda, kkeni Tanzimat dnemine
dayanan kanto ve e lence anlay , halkn naif ekilde d ar almn yanstrken, ileriki sanayi
ve endstri dnemlerinde bu tarz bir d ar alm ve e lence anlay nn, kapital dzene dayal
sermaye ve mzik teknolojisiyle birlikte de i ti i grlmektedir.
Bu mzik co rafyasnda hayatn iine giren ve de i en popler pratikler, Trkiyede
bir pop rzgar olu turarak ilk nce aranjman devrini ba latm ve Fecri Ebcio lu nderli inde

- 806 -
yabanc arklara Trke sz yazlm tr. Dolaysyla romantik tarzdaki Trke szl Hafif
Bat Mzi i popler mzi in Trkiyedeki ilk dalgalanmasn olu turmu tur. Daha sonra ise
bunu Amerika etkili endstri izlemi ve II. Dnya sava ndaki muhalif ruh, olu an siyasi arena
dolaysyla Trk toplumuna da yansm ve Rockn Roll frtnasyla, Anadolu Pop mzi i
olu mu tur. Bunlarn hepsi dnemsel olgulardr.
Bunun d nda daha gnmze yakn ortamlarda bu muhalif ruhun yan sra, g
olgusuyla birlikte arena farkl bir yne kaym tr. Toplumsal talep ve mcadele stilleri
de i erek devam ederken, folk trn yanstan Anadolu Popun yannda, toplumsal duyarll
yanstan zgn yaptlar bestelenmi tir. Selda Ba can ve Ahmet Kaya buna en iyi iki rnektir.
Bunlar halk ezgilerini baz alm lar ve toplum kimli ini yanstm lardr. Bu ekilde devam eden
mzik arenasnda, 1980li yllarda popler mzik daha ok kent kltr ve e lence anlay na
ynelmi ve hretler dnemini yaratm tr. Sezen Aksu buna en iyi rnektir. Folk ezgilerinden
kentli e lence anlay na do ru de i im sz konusu olmu ve bu sre 90l ve 2000li yllarn
endstriyel mzik arenasn yaratm tr. Sezen Aksu tarz fabrikasyon bir ses stili olu maya
ba lam , poplerlikten, anlk pop kltrne gei sreci olmu tur. Anlk pop kltrnde
retilen mzik, klip, grnt ve metaya dayal olup, geli kin kayt ve stdyo olanaklar
sa lanm ve stratejik bir mzik sektr olu mu tur. Bu mzik sektrnde star retme
do rultusunda pop star yar malar yaplm tr.
Grld zere, Trkiyedeki popler mzik arenas popler kltrn genel
unsurlarndan etkilenerek, toplum hayatn ekillendirmi bulunmakta ve kltr de i imini en
st dzeyde yanstarak, ticarete kendini ba lam durumda olmaktadr.
Sonu ve neriler
Popler kltr ve mzik zerine d nrken, ele alnan konularn kltr kavramnn
de i imi paralelinde ilerledi i, birbirine ba ml oldu u ve bu anlamda popler kltrn
zellikle mzik alanyla kltr de i imini gsterdi i aktr.
Popler kltr zellikle 20. yzyla hitaben kendine ait olan bir gelene i ba latm ve
iine ald konular 21. yzyla ta m tr. Bunu sylemekle birlikte poplerli in her devirde
oldu u d nlrse, popler kltrn poplerlik kavramyla kendini anlamlandrmas, 20. ve
21.yzyla rastlar.
Popler kltrn mzikle birlikte incelenmesi ise, ba ntl olarak bir popler mzik
evreni yaratt d ncesinde gizlidir. Yaratlan bu evrende popler kltr yaratt mzik
gelene ini, de i en anlay lar, d nceler ve de i en dnemler do rultusunda srekli farkl
ekilde sergilemi ve iinde bulundu umuz dneme ok farkl kavramlarla ta yarak, hem
kendi i kltrn, hem de mzi ini de i tirmi tir. Bu anlamda popler kltr ve ierdi i
mzik bir arada ele alnrsa, szne edilen kltrn ve mzi in kendi iinde geleneksel,
modern ve modernsonras halleri oldu u gzlenebilir. Dolaysyla bugn popler kltr ve
mzik e itli konularla birlikte incelenmesi gereken bir alan olup, mzi i bir ok kavramla
birlikte bir tketim nesnesi haline getirmi tir.
Trk toplumunu da ayrca etkileyen bu kltr geicili i olmayan bir kltrdr. nk
dnyada ve Trkiyede serile en bir pop kltr bulunmakta ve endstriye katk
sa lamaktadr. Dolaysyla mzi i nemli lde ekillendiren bu olguya anlay la yakla lmal,
anlamaya al mal ve dengeleri kurarken kaliteli mzik arenas olanaklarla o altlp, popler
kltr akademik anlamda incelenmeye devam edilmeli ve bir kenara atlp yok saylmamaldr.

KAYNAKA
AYDAR, Deniz (2014). Kltr Endstrisine Yeni Bak lar. . Adar (Yay. Haz.). 4.Uluslararas Hisarl Ahmet Sempozyumu, Sempozyum Tam
Metin Kitab. (s.188). Afyonkarahisar.
EROL, Ayhan (2009). Mzik zerine D nmek, stanbul: Ba lam Yaynclk.
FINKELSTAIN, Sidney (2000). Mzik Neyi Anlatr, ( ev. Spatar, M.H.). stanbul: Kaynak Yaynlar.
GNGR, Nazife (1999). Popler Kltr: Kltr Alannda Egemenlik ve Mcadele, Popler Kltr ve ktidar, (s. 18). Ankara: Vadi
Yaynlar.
MODLESKI, Tania (1998). Teodor Adorno Cadillacsla Tan yor, E lence ncelemeleri, Kitle Kltrne Ele tirel Yakla mlar, ( ev.
Grbilek, N.). ( s. 54). stanbul: Metis Yaynlar.
STOREY, John (2000). Popler Kltr al malar, Kuramlar ve Metotlar, (ev. Kara ahin, K.). stanbul: Babil Yaynlar.
WICKE, Peter (2006). Mozarttan madonnaya, ( ev. Dalaman, S.). stanbul: Yap Kredi Yaynlar.

- 807 -