1 MBUROJA.

net

FORMA E NAMAZIT E T DRGUARIT

[sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]
E PRSHKRUAR PREJ FILLIMIT DERI N FUND, SIKUR T ISHIT DUKE E PAR
Shejh Muhamed Nasirudin el-Albani

Hyrje ................................................................................................................................... 4
Metodologjia e ktij libri.................................................................................................. 7
Thniet e Imamve n lidhje me pasimin e Sunetit dhe me mosprfilljen e
pikpamjeve t tyre q kundrshtojn at .................................................................... 9
1) Ebu Hanifja (rahimehull-llah) ................................................................................ 9
2) Malik ibn Enesi (rahimetull-llah) ......................................................................... 11
3) Shafiu (rahimehull-llah) ........................................................................................ 12
4) Ahmed ibn Hanbeli (rahimetull-llah) ................................................................. 15
Braktisja e pikpamjeve t imamve nga ana e pasuesve t tyre, nse ato jan n
kundrshtim me Sunnetin............................................................................................. 18
Prgjigje mdyshjeve ..................................................................................................... 20
Dilema e par: ............................................................................................................. 20
Dilema e dyt: ............................................................................................................. 22
Dilema e tret: ............................................................................................................. 27
Dilema e katrt: ........................................................................................................... 29
T drejtuarit kah Qabja .................................................................................................. 32
Qndrimi n kmb gjat namazit ........................................................................... 35
Namazi i personit t smur n pozit t ulur ....................................................... 35
Namazi n anije .......................................................................................................... 36
Ulja dhe qndrimi n kmb n namazin e nats (Tehexhxhud) .......................... 37
Namazi me kpuc t mbathura dhe urdhri pr t br kshtu ......................... 37
Namazi n Minber...................................................................................................... 38
Sutra dhe Obligimi pr t .......................................................................................... 39
ka e prish namazin .................................................................................................. 41
Ndalimi i faljes n drejtim t varrit.......................................................................... 41
Tekbiri .............................................................................................................................. 42
Ngritja e duarve .............................................................................................................. 44
Vendosja e dors s djatht mbi dorn e majt dhe urdhrimi pr kt ............ 44
Vendosja e duarve n gjoks ...................................................................................... 44
Shikimi n vendin e sexhdes dhe prulsia............................................................ 45
Lutjet e hapjes (Duat) ................................................................................................... 48
Kndimi ........................................................................................................................... 53
2 MBUROJA.net

Kndimi i ajeteve nj nga nj .................................................................................... 53

Domosdoshmria e El-Fatiha-s dhe rndsia e saj .............................................. 54
Shfuqizimi i kndimit pas imamit n namazet me z ........................................... 56
Detyrimi pr t knduar n namazet pa z ............................................................ 57
Amini dhe thnia e tij me z nga imami ................................................................. 57
Kndimi pas El-Fatiha-s .......................................................................................... 58
Kombinimi i sureve t ngjashme dhe i t tjerave n nj rekat ............................. 60
Lejimi i kndimit t vetm El-Fatiha-s .................................................................. 61
Kndimi m z dhe n heshtje n pes namazet dhe n namazet tjera .............. 62
Kndimi me z dhe n heshtje n namazin e nats (Tehexhxhud) ...................... 62
ka kndonte ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] n namaze t ndryshme........ 63
1- Namazi i Sabahut ................................................................................................... 63
Kndimi n namazin sunnet para sabahut ............................................................. 65
2- Namazi i Dreks ..................................................................................................... 66
Kndimi i ajeteve pas El-Fatiha-s n dy rekatet e fundit .................................... 66
Domosdoshmria e leximit t Fatiha-s n do rekat ........................................... 67
3- Namazi i Ikindis ................................................................................................... 67
4- Namazi i Akshamit ................................................................................................ 68
Kndimi n namazin sunnet pas Akshamit ........................................................... 68
5- Namazi i Jacis ....................................................................................................... 68
6- Namazi i nats ........................................................................................................ 69
7-Namazi i Vitrit ......................................................................................................... 72
8- Namazi i xhumas ................................................................................................. 73
9- Namazi i Bajramit .................................................................................................. 73
10- Namazi i xhenazes ............................................................................................... 74
Tertili (Kndimi me tone t ngadalshme ritmike) dhe Zbukurimi i zrit gjat
kndimit ........................................................................................................................... 75
Prmirsimi i Imamit ..................................................................................................... 77
Krkimi i strehimit dhe pshtyerja lehtas gjat namazit me qllim t sprapsjes s
tundimit ........................................................................................................................... 77
Rukuja (prkulja) ............................................................................................................ 78
Prshkrimi i prkuljes ................................................................................................ 78
Obligimi i qetsimit n ruku ..................................................................................... 79
Dhikret e rukun ........................................................................................................ 80
Zgjatja e Rukus.......................................................................................................... 82
Ndalimi i kndimit t Kur'anit n Ruku ................................................................. 83
T drejtuarit pas rukus dhe ka duhet thn ather.......................................... 83
Zgjatja e ktij qndrimi dhe obligimi pr tu qetsuar n t ................................ 87
Sexhdja ......................................................................................................................... 89
Rnia n sexhde me duar .......................................................................................... 89
3 MBUROJA.net

Prshkrimi i Sexhdes.................................................................................................. 90
Obligimi pr tu qetsuar n sexhde ........................................................................ 92
Dhikret e Sexhdes ....................................................................................................... 93
Ndalimi i kndimit t Kur'anit n Sexhde .............................................................. 95
Zgjatja e sexhdes ......................................................................................................... 96
Rndsia e sexhdes ..................................................................................................... 96
Sexhdja n tok dhe n shtroj (hasr) .................................................................... 97
Ngritja nga sexhdja .................................................................................................... 98
Ulja muftarishen ndrmjet dy sexhdeve ................................................................... 98
Ika ndrmjet dy sexhdeve ......................................................................................... 99
Obligimi pr tu qetsuar ndrmjet dy sexhdeve .................................................. 99
Zgjatja e uljes ndrmjet dy sexhdeve....................................................................... 99
Dhikret ndrmjet dy sexhdeve ................................................................................. 99
Sexhdja e dyt ........................................................................................................... 100
Ulja e pushimit .......................................................................................................... 101
Mbshtetja n duar gjat ngritjes pr n rekatin tjetr........................................ 101
Rekati i dyt............................................................................................................... 101
Obligimi i kndimit t sures El-Fatiha n do rekat............................................ 101
Teshehudi i par ........................................................................................................... 103
Lvizja e gishtit n teshehhud................................................................................... 103
Obligimi i teshehhudit t par dhe vlefshmria e t luturit gjat tij ................... 105
Llojet e teshehudeve................................................................................................. 105
Es-Salah ala En-nebijj (Drgimi i Salavateve mbi t Drguarin) - Vendi dhe
mnyra e drgimit .................................................................................................... 109
Dobi t rndsishme lidhur me drgimin e salavateve mbi t Drguarin e
ummetit ...................................................................................................................... 111
Duaja n teshehhudin e par ..................................................................................... 120
Ngritja n rekatin e tret e pastaj n t katrtin ....................................................... 122
Kunuti n pes namazet pr shkak t ndonj fatkeqsie ........................................ 123
Kunuti n namazin e vitrit ....................................................................................... 123
Obligimi i ktij teshehudi .......................................................................................... 125
Obligimi i drgimit t salavateve mbi t Drguarin [sal-lall-llahu alejhi ve sel-
lem] n kt teshehud ................................................................................................ 125
Obligimi pr t krkuar strehim nga katr gjra para brjes s duas ............. 126
Duaja para Selamit dhe llojet e ndryshme t saj ...................................................... 127
Teslimi (prshndetja e paqes) .................................................................................... 131
Obligimi i teslimit ...................................................................................................... 132
SHTOJC ....................................................................................................................... 133
SHTOJCA 1.................................................................................................................... 134
SHTOJCA 2.................................................................................................................... 140
4 MBUROJA.net

SHTOJCA 3.................................................................................................................... 141

SHTOJCA 4.................................................................................................................... 142
SHTOJCA 5.................................................................................................................... 144
SHTOJCA 6.................................................................................................................... 147
SHTOJCA 7.................................................................................................................... 150
SHTOJCA 8.................................................................................................................... 151

Hyrje

Lavdrimi i qoft All-llahut, i Cili ua bri Namazin detyrim robrve t tij dhe i urdhroi
q ta zbatojn dhe ta kryejn si duhet; i Cili e lidhi suksesin dhe lumturin me prulsin
n namaz; i Cili e bri kriter dallimi mes kufrit dhe imanit; dhe i Cili e bri pengimtar
nga veprat e turpshme dhe t kqija.

Paqja dhe salavatet qofshin me t Drguarin, Muhammedin, t cilit iu ishin drejtuar

Fjalt e t Lartsuarit:


 "!           
$  &

Dhe ne ta zbritm ty shpalljen, q ti tua komentosh njerzve se ka u sht zbritur

atyre1,

dhe i cili plotsisht e prmbushi kt detyr. Namazi ka qen nj ndr gjrat m t

rndsishme t ciln ai ua shpjegoi njerzve, gojarisht dhe praktikisht, madje edhe duke
u falur n minber njher, duke qndruar n kmb, duke br ruku dhe duke br
sexhde dhe pastaj duke u thn:

*+,
(() .))
-.  ) / -.* 0 $ 2 ,

Un e bra kt q ju t m prcillni mua dhe ta msoni namazin tim.2

Ai na ka detyruar q ta prcjellim namazin e tij, duke thn:

((),
) -. . -,))

Faluni ashtu si m keni par mua duke u falur3.

1 En-Nahl: 44
2 Buhariu dhe Muslimi - m von pason n trsi.
3 Buhariu, Muslimi dhe Ahmedi. Shih Irvaul Galil nr.213
5 MBUROJA.net

Ai, po ashtu, e prgzoi at q falet si ai se do t ket marrveshje t shenjt me All-

llahun se do t hyj n xhennet, duke thn:

Jan pes namaze t cilat All-llahu i Gjithfuqishm dhe i Lartsuar i ka br t

detyrueshme. Ai i cili merr abdes si duhet, i fal ato n koht e tyre dhe sht i
plot n rukut, n sexhdet dhe n prulsi, ai ka garanci nga All-llahu se do ta
fal at; ai i cili nuk vepron kshtu, nuk ka garanci nga All-llahu: nse do, Ai e
fal, e nse do, Ai e ndshkon.4

Paqja dhe salavatet qofshin gjithashtu mbi familjen e tij dhe mbi shokt e tij t
devotshm dhe t dlir, t cilt na e prcolln neve adhurimin, namazin, fjalt dhe
veprat e tij [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] dhe t cilt bn q kto dhe vetm kto t
jen nj medhheb dhe shmblltyr q duhet pasuar, dhe po ashtu mbi ata t cilt pasojn
hapat e tyre dhe ecin rrugs s tyre, deri n Ditn e Gjykimit.

Kur e kreva leximin e Kapitullit (Librit) t Namazit n Et-Tergib vet-Terhib nga El-
Hafidh El-Mundhiriu (rahimehull-llah), dhe t msuarit e tij vllezrve tan selefij para
katr vitesh, na u b e qart t gjithve pozita e rndsishme e namazit n Islam, si dhe
shprblimi, mshira dhe respekti q i pret ata t cilt e zbatojn dhe e kryejn si duhet;
dhe se tr kjo ndryshon varsisht nga afrsia m namazin e t Drguarit [sal-lall-llahu
alejhi ve sel-lem]. sht kjo pr ka ai bn me dije n thnien e tij:

Me t vrtet, robi fal nj namaz nga i cili nuk i shkruhet asgj, prvese nj e
dhjeta, e nnta, e teta, e shtata, e gjashta, e pesta, e katrta, e treta, ose gjysma e
tij.5

Prandaj, ua trhoqa vrejtjen vllezrve se nuk sht e mundur ta kryejm namazin si

duhet e as ti afrohemi atij prderisa nuk i dim formn e detajizuar t namazit t t
Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], duke i prfshir gjrat thelbsore, mnyrat,
format, lutjet (duat) dhe prkujtimet (dhikret) e tij, dhe kur t mundohemi q kt dije ta
zbatojm n praktik me kujdes, vetm ather mund t shpresojm q namazi yn do t
na ndaloj nga veprat e turpshme e t kqija, dhe se shprblimi dhe bekimi i prmendur
n transmetime do t shkruhet pr ne.

Megjithat, njohja n detaje e t gjitha ktyre aspekteve t namazit ka pak gjasa t arrihet
nga shumica e njerzve sot, madje edhe nga shum dijetar, pr shkak t kufizimit t
tyre n medhhebe t veanta. Por, si e di dokush q merret me prmbledhjen dhe
studimin e Sunnetit t pastr, n do medhheb gjenden sunnete q nuk hasen n
medhhebet e tjera. Prve ksaj, n do medhheb hasim vepra dhe thnie q nuk mund

4 Maliku, Ebu Davudi, Nesaiu dhe Ibn Hibbani. Hadith sahih, i shpallur sahih nga disa Imam. E kam dhn
tahrixhin e tij n Sahih Ebi Davud (451, 1276).
5 Sahih - I mbledhur nga Ibn El-Mubareku n Ez-Zuhd (10/21/1-2), nga Ebu Davudi dhe Nesaiu, me sened t

mir; e kam dhn Tahrixhin e tij n Sahih Ebi Davud (761).

6 MBUROJA.net

t prcillen n mnyr autentike deri te i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]. Kjo q

tham, m s shumti gjendet n librat e dijetarve t mvonshm.6 Shum rivajete ata me
kmbngulsi ia veshin t Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]!7 Kjo sht arsyeja

6 Dijetari i mirnjohur i shkolls hanefite Ebul-Hasenat el-Laknevi thot n En-Nafi El-Kebir Limen Jutali
El-Xhami Es-Sagir (f.122-3), pas klasifikimit t librave t fikhut hanefij dhe pas sqarimit se cilat prej tyre
jan t besueshme e cilat sjan:
E gjith ajo q tham pr shkallt relative t ktyre prmbledhjeve ka t bj me shtjet e fikhut t
shtjelluara n to. Megjithat, sa i prket prmbajtjes s tyre t haditheve t t Drguarit [sal-lall-
llahu alejhi ve sel-lem], ather nuk vlen, sepse shum libra n t cilt ajka e fukahas mbshtetet
jan plot me hadithe t shpikura, e t mos flasim pr vendimet e dijetarve. sht e qart nga
analizat e zgjeruara q, edhe pse autort e tyre ishin kompetent, ata qen t pakujdesshm n
citimet e transmetimeve.
Nj prej ktyre haditheve t rreme, t shpikura, t cilat gjenden n disa prej librave m t mir, sht: Ai i
cili fal namazet e detyrueshme n t premten e fundit t Ramazanit, kjo do t jet pr t kompensim pr do
namaz t pafalur gjat jets s tij deri n moshn 70 vjeare! Laknevi (rahimehull-llah) thot n El-Athar el-
Merfuah fil-Ahbar el-Mevduah (f.315), pas transmetimit t ktij hadithi:
Ali el-Kariu thot n El-Mevduat es-Sugra dhe el-Kubra-n e tij: Kjo sht plotsisht e pavrtet
dhe e kundrshton ixhman (njzshmria e mendimeve) se nj akt i adhurimit nuk mund ti
kompensoj t tjerat q kan mbetur pa u kryer me vite t tra. Prandaj, nuk ka arsye q ta citojm
autorin e En-Nihaje-s e as komentuesit e tjer n El-Hidajeh, sepse ata as nuk jan dijetar t
Hadithit e as q ia referojn kt hadith ndonjrit prej prmbledhsve t Hadithit.
Shevkani, po ashtu, prmend kt hadith n El-Fevaid el-Mexhmuah fil-Ehadith el-Mevduah me fjal t
ngjashme dhe pastaj thot (fq.54):
Ky sht padyshim i shpikur. Un, bile, nuk mund ta gjej n asnj prmbledhje t haditheve t
shpikura. Megjithat, u b i popullarizuar n mesin e studentve t fikhut n qytetin Sana n kohn
ton dhe shumica prej tyre filluan t vepronin me kt hadith. Nuk e di se kush e shpiku pr ta -
All-llahu i poshtroft gnjeshtart.
Laknevi thot m tutje:
Q t vendoset se ky hadith, i cili haset n librat e ritualeve dhe t duave, sht i shpikur, kam
prpiluar nj ese t shkurtr me argument transmetues dhe intelektual, t quajtur Largimi i
Vllazris nga Shpifja e s Premtes s Fundit t Ramazanit, n t ciln kam mbushur zbraztira,
q t ndriohen mendjet dhe vesht prej thashethemeve, pra, konsultojeni pr vlern e saj n kt
tem dhe pr kualitetin e lart.
Prania e haditheve t ngjashme t shpikura n librat e fikhut, shkatrron besueshmrin e haditheve t tjera,
t cilat nuk i citojn prej librave t besueshm t Hadithit. Fjalt e dijetarit t mirnjohur t shkolls hanefite
Ali el-Kariut aludojn n kt:
Muslimani duhet ta marr hadithin prej njerzve q jan ekspert n at lmi, si thot nj fjal e
vjetr arabe: Populli i Meks i njeh m s miri rrugt malore t saj dhe I zoti i shtpis e di m s
miri se far ka n t.
7 Fjalt e Imam Neveviut (rahimehull-llah) n El-Mexhmu Sherh al-Muhadhdhhab (1/60) mund t prmblidhen

si vijon:
Dijetart hulumtues t Njerzve t Hadithit dhe t tjert thon q, nse hadithi sht i dobt, nuk
do t thuhet pr t, I Drguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ka thn/ka br/ka
urdhruar/ka ndaluar... ose fardo fraze tjetr q emron siguri. Por, n vend t ksaj, do t
thuhet, transmetohet se /citohet tregohet nga ai... ose fraza t tjera q sugjerojn pasiguri. Thon
se frazat e siguris jan pr hadithet sahih dhe hasen, dhe se frazat pasiguris vlejn pr do gj
tjetr. Sepse frazat q emrtojn siguri, nnkuptojn se ajo q vijon, sht autentike, prandaj mund
t prdoren vetm n rast t asaj ka sht autentike; prndryshe, si pasoj, dikush do t mund t
gnjente ndaj tij [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]. Kjo praktik injorohet nga shumica e fukahas s
kohs son, madje nga shumica e dijetarve t fardo disipline, prve nga muhadditht e
shkatht. Kjo sht nj pakujdesi neveritse, sepse ata shpesh thon pr nj hadith sahih,
7 MBUROJA.net

pse dijetart e hadithit - All-llahu i shprbleft - kan punuar libra t Tahrixhit rreth
librave t njohur t dijetarve t mvonshm, duke e shpjeguar shkalln e do hadithi t
dhn n t: se a sht autentik, i dobt apo i shpikur. Shembuj t ktyre librave t
Tahrixhit jan: El-Inaje fi Marife Ahadith el-Hidaje dhe Et-Turuk vel-Vesail fi
Tuhrixh Ehadith Thelasatid-Dalail nga Abdul-Kadir ibn Muhammed El-Kurejshi El-
Hanefi; Nasb er-Rajeh li Ahadith el-Hidaje nga Hafidh Zejlai dhe versioni i tij i
shkurtuar ed-Diraje, nga Hafidh Ibn Haxhr el-Askalani, i cili po ashtu ka shkruar
Talkhis el-Habir fi Takhrixh Ahadith er-Raafi'i el-Kabir. Ka edhe shum t tjer
prmendja e t cilve vetm do t na e zgjaste kt diskutim.8

Them: Pasi q njohja e ktyre gjrave n detaje sht e pamundur pr shumicn e

njerzve, ua shkrova kt libr q t msojm formn e namazit t Pejgamberit sipas
udhzimit t tij t udhzohen, duke shpresuar prej All-llahut at q ua ka premtuar n
gjuh t Pejgamberit t vet. Kush thrret n udhzim, ka shprblim sikur ata q e
pasojn, duke mos u paksuar aspak nga shprblimi i tyre. (Transmeton Muslimi.
Shih Zinxhiri i haditheve t vrteta nr: 863.)

Metodologjia e ktij libri

Pasi qllimi i ktij libri sht t bart udhzimin e t Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-
lem] lidhur me namazin, ishte e natyrshme se nuk do ta kufizoja veten n nj medhheb
t caktuar, pr arsyet q prmendm m par. Prandaj, kam dhn vetm at q n
mnyr autentike sht dshmuar prej tij [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], si edhe ka
qen gjithmon drejtimi i dijetarve t hadithit,9 si i t mhershmve, ashtu edhe i t
mvonshmve10, si flet kjo thnie e bukur:

transmetohet nga ai se... dhe pr at daif ai tha dhe kshtu dhe kshtu transmetohet... dhe kjo
sht larg prej s vrtets.
8 Shnime t botuesit: Gjithashtu, n kt kategori jan veprat e msuesit ton, autorit t Irvaa el-Ghalil fi

takhrixh Menar s-Sabil n tet vllime, dhe t Ghajeh el-Meram fi Takhrixh Ahadith el-Halaal vel-
Haraam, q sht nj tahrixh i haditheve t gjetura n librin Hallalli dhe Harami n Islam, t Dr. Jusuf El-
Kardavit (i cili prmban shum hadithe daife).
9 Abdul-Haxhxh (Ebul-Hasenat) El-Laknevi thot n Imam el-Kalem fima jataallak bil-Kiraah Khalf el-imaam (f.

156), si vijon:
Kushdo q zhytet n oqeanet e fikhut dhe n bazat e jurisprudencs, mendjehapur dhe pa
paragjykime, do t shoh me siguri se n shumicn e shtjeve kryesore dhe ansore, n t cilat
dijetart jan ndar n mendime, medhhebi i dijetarve t hadithit sht m i paluhatshmi ndr
medhhebet e tjera. Sa her deprtoj npr degt e mendimeve t ndryshme, vij n prfundim se
pikpamjet e muhaddithve i jan m s afrmi drejtsis - shprblimi i tyre sht tek All-llahu dhe
Ai do ti falnderoj. Si mund t jet ndryshe, kur ata jan trashgimtart e vrtet t t Drguarit
[sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] dhe prfaqsues t sinqert t ligjit t tij, All-llahu na prfshift n
grupin e tyre dhe na bft prej atyre q vdesin duke i dashur ato.
10 Dijetari i mirnjohur i shkolls shafite Subkiu thot n el-Fetava (1/148):

shtja m e rndsishme e muslimanve sht namazi, pr t cilin do musliman duhet t

kujdeset dhe t siguroj zbatimin e tij dhe ti prforcoj elementet thelbsore t tij. Lidhur me
8 MBUROJA.net

Njerzit e Hadithit jan Njerzit e t Drguarit, edhe pse nuk e shoqrojn at,
ata jan me t n do moment.11

Kshtu, ky libr, me dshirn e All-llahut, do t prmbledh tr at q sht e

shprndar n librat e Hadithit dhe t fikhut, pa marr parasysh dallimet mes
medhhebeve. Mirpo, ky ka t bj me temn ton, kshtu q prfundimet e sakta n
kt libr nuk do t mund t gjenden ashtu t plota n asnj libr dhe n asnj medhheb.
Prandaj, ata t cilt veprojn sipas tij, me dshirn e All-llahut, do t bhen n mesin e
atyre q All-llahu i ka udhzuar:

(213) %& ' + .

 0 " # 
*)    
       

Allahu i udhzoi besimtart q ta kuptojn t vrtetn n shtjet t cilat t tjert

nuk pajtoheshin. All-llahu e udhzon n rrugn e drejt k t doj.12

Kur i prvetsova kto parime, d.m.th. ti prmbahem Sunnetit autentik dhe ti zbatoj n
kt libr, si dhe n t tjert, e dita se, me siguri, kjo nuk do t knaqte do grup
njerzish a sekt. N t vrtet, kjo do t rezultonte q disa, n mos shumica e tyre, t m
fyejn me gjuhn e tyre ose t m kritikojn me lapsat e tyre. Kjo nuk m brengos, sepse
un, gjithashtu, e di se ti knaqsh t gjith sht nocion i paarritshm dhe Ai i cili e
hidhron All-llahun duke i knaqur t tjert, All-llahu do ta lr at n mshirn e
njerzve, si ka thn i Drguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem].13 All-llahu
e shprbleft autorin e vargjeve q pasojn:

Kurr nuk do t mund tu shptoj fyerjeve,

Edhe sikur t isha brenda n shpell, n malet shkmbore;
Ngase askush nuk mund t shptoj nga njerzit i palnduar,
Edhe po q se fshihet pas krahve t shqiponjs

Mua m mjafton besimi q kjo sht rruga m e drejt, t ciln All-llahu i ka urdhruar
besimtart ta ndjekin, t ciln i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], Zotriu i t

namazin ka shtje pr t cilat ekziston njzshmria, ku nuk mund ti iket s vrtets, dhe shtje
t tjera n t cilat dijetart jan ndar n mendime. Qasja korrekte sht ose t mnjanohen
kundrshtimet, nse sht e mundur, ose t shikohet se sht e dshmuar n mnyr autentike
nga i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] dhe ti prmbahemi asaj. Kur ndokush e bn kt,
namazi i tij do t jet korrekt dhe i drejt, dhe i prfshir n fjalt e All-llahut t Lartsuar:Kushdo
q shpreson ta takoj Zotin e tij, le t punoj si duhet vepra t mira. (El-Kehf, 18: 110)
Un them: Qasja e fundit sht superiore, bile e obligueshme, sepse shqyrtimi i par, duke qen edhe i
pamundshm n shum shtje, nuk i prmbahet urdhrit t t Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]:
Faluni ashtu si m keni par mua duke u falur, por n vend t ksaj shpie tek ajo q namazi i
njrit t jet qartazi i ndryshm me t t Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem].
11 Nga poezia e Hasan ibn Muhammed en-Neseviut, sikurse transmetohet nga Hafiz Dija ed-din el-Makdisi

n artikullin pr ekselencn e Hadithit dhe Njerzve t tij.

12 Bekare: 2: 213

13 Tirmidhiu, Kudaliu, Ibn Bushrani dhe t tjert.

9 MBUROJA.net

Drguarve, e ka shpjeguar. Kjo sht rruga t ciln e kan trasuar Paraardhsit e

Devotshm (selefus-salih): sahabt, trashgimtart e tyre dhe ata pas tyre, duke prfshir
edhe katr Imamt, medhhebeve t t cilve shumica e muslimanve sot u prkasin. T
gjith ata jan pajtuar pr domosdoshmrin e pasimit t Sunetit dhe t referimit n t,
pr mosprfilljen e do mendimi q sht n kundrshtim me t, pa marr parasysh
pozitn e lart t proklamuesit t atij mendimi, sepse statusi i Lajmtarit t All-llahut
[sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] sht shum m i madh dhe rruga e udhzimit t tij m e
drejt. Andaj, kam ecur hapave t tyre dhe kam zbatuar urdhrat e tyre pr tu kapur pr
hadithe, edhe nse kjo kundrshton pikpamjet e tyre. Kta urdhra t tyre kan pasur
ndikim tejet t madh n mua, n ndjekjen time t ksaj rruge t drejt dhe n refuzimin
tim t taklidit (pasimit verbrisht).

E lus All-llahun e Lartsuar ti shprblej ata pa mas.

Thniet e Imamve n lidhje me pasimin e Sunetit dhe me mosprfilljen

e pikpamjeve t tyre q kundrshtojn at

Do t ishte e dobishme ti japim disa thnie ktu, se ndoshta kjo do ti rikujtoj dhe do ti
kshilloj ata q pasojn mendimin e Imamve verbrisht14 - madje t atyre q jan n
shkall m t ult se Imamt -, duke ngulmuar n medhhebet ose pikpamjet e tyre,
sikur kto t kishin zbritur nga qielli! Por, All-llahu, i Gjithfuqishmi dhe i Lartsuari
thot:

 )9  ;  ?> 
9  %@ # 
%@  C ?>  9

Prcillni (o njerz!) Shpalljen t drguar nga Zoti juaj dhe mos merrni dik tjetr pr
mbrojts dhe shok pos Atij. Pak ka prej jush q rikujtojn kshilln.15

1) Ebu Hanifja (rahimehull-llah)

I pari prej tyre sht Imami Ebu Hanife en-Numan ibn Thabit (rahimehull-llah), shokt
e t cilit kan prcjell nga ai thnie t ndryshme dhe shprehje t shumta, t gjitha kto
shpn n nj gj, e kjo sht domosdoshmria pr t pranuar Hadithin dhe pr t hequr
dor nga ndjekja e mendimit t imamve q e kundrshtojn at:

14 Kjo sht form e taklidit (pasim verbazi), t cilit i referohet Imam Tahaviu:
Vetm kush sht i marr ose konformist pason verbrisht ndonj mendim - cituar nga dijetari i
mirnjohur i shkolls hanefite Ibn Abidini n Rasm el-Mufti (vllimi 1, f.32, nga prmbledhja e eseve
t tij).
15 El-Araf, 7: 3
10 MBUROJA.net

1. Nse vrtetohet se nj hadith sht sahih, ather ai sht medhhebi im.16

2. Nuk i lejohet askujt q ti pranoj pikpamjet tona, nse nuk e di se ku i kemi
marr ato17

N nj transmetim, sht e ndaluar pr dik q nuk e njeh argumentin tim t

sjell gjykime duke u bazuar n fjalt e mia.

Nj transmetim tjetr shton, Sepse ne jemi njerz: e themi nj gj nj dit dhe e

trheqim at ditn tjetr.

E n nj an tjetr, Mjer pr ty, o Jakub!18 Mos shkruaj do gj q dgjon prej

meje, se ndodh q ta mbaj nj mendim sot dhe ta hedh posht t nesrmen, ose t
mbaj nj mendim nesr e ta hedh posht pasnesr.19

16 Ibn Abidini n el-Hashije (1/63) dhe n esen e tij Rasm el-Muftie (1/4 nga prmbledhja e eseve t Ibn
Abidinit), shejh Salih el-Fulani n Ikaz el-Himam (f.62) dhe t tjert. Ibn Abidini ka cituar nga Sharh el-Hidaje e
Ibn el-Shahne el-Kebirit, msuesit t Ibn el-Humamit, kt:
Kur nj hadith q sht n kundrshtim me medhhebin vrtetohet se sht sahih, ather njri
duhet t veproj sipas tij dhe ta bj at medhheb t tij. T vepruarit me hadith nuk do t
zhvleftsoj t qent e tij hanefi, ngase sht transmetuar n mnyr t sigurt se Ebu Hanifja ka
thn:Kur pr nj hadith vrtetohet se sht sahih, ather ai sht medhhebi im, dhe kjo sht
transmetuar prej Imam Ibn Abdul-Berrit nga Ebu Hanifja dhe imamt e tjer.
Kjo sht pjes e dituris s plot dhe e devotshmris s Imamve, sepse ata, duke e thn kt, kan br
me dije se nuk kan qen t udhzuar n trsi n Sunet, dhe Imam Shafiu e ka qartsuar kt plotsisht
(shih m von). Ka ndodhur q ata ta kundrshtonin ndonj sunet, sepse nuk kishin dijeni pr t. Prandaj,
ata na kan urdhruar q ti prmbahemi Sunetit dhe ta konsiderojm at si pjes t medhhebit t tyre. All-
llahu i mshiroft ata t gjith.
17 Ibn Abdul-Berri n el-Intikaa fi Fedail eth-Thelatheh El-Eim-meh El-Fukaha (f.145), Ibn El-Kajimi n Ilam Al-

Mukiin (2/309), Ibn Abidini n fusnotat e tij mbi el-Bahr er-Raik (6/293) dhe n Rasm el-Mufti (f.29, 32) dhe
Sharani n el-Mizan (1/55) me transmetimin e dyt. Transmetimi i fundit sht prmbledhur nga Abbas ed-
Devri n et-Tarik nga Ibn Meini (2/77/1) me sened sahih nn autoritetin e Zaferit, nxnsit t Imam Ebu
Hanifes. Transmetime t ngjashme ekzistojn nn autoritetin e shokve t Ebu Hanifes: Zaferit, Ebu Jusufit
dhe Afijeh ibn Jezidit; Ikaz (f.52). Ibn El-Kajjimi fuqishm vrteton autenticitetin e tij nn autoritetin e Ebu
Jusufit n Ilam al-Mukiin (2/344). Shtojca n transmetimin e dyt u referohet nga editori i Ikazit (f.65) Ibn
Abdul-Berrit, Ibn El-Kajjimit dhe t tjerve.
Nse kjo sht ajo q thon pr dik q nuk e njeh argumentin e tyre, far do t ishte reagimi ndaj atij q e
di se argumenti kundrshton thnie e tyre, por prapseprap merr vendime n kundrshtim me
argumentin?! Prandaj, mendoni rreth ksaj thnieje, sepse kjo mjafton q t thej ndjekjen verbazi t
mendimit. Kjo sht arsyeja pse njri prej dijetarve mukal-lid, kur kritikova sjelljen e tij t nj vendimi duke
prdorur fjalt e Ebu Hanifes pa njohur argumentin, refuzoi t besonte se kjo sht thnie e Ebu Hanifes!
18 Ebu Jusufi (rahimehull-llah), student i dalluar i Ebu Hanifes.

19 Kjo ishte ngase Imami shpesh i bazonte pikpamjet e veta n Kijas (Analogji), pas s cils do ti shfaqej nj

analogji m e fort, ose ndonj hadith i t Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] do ti mbrrinte atij,
kshtu q ai do ta pranonte at dhe do ta hidhte posht mendimin e dhn m par. Fjalt e Sharanit n el-
Mizan (1/62) jan prmbledhur kshtu:
sht bindje jona si dhe e do hulumtuesi pr Imam Ebu Hanifen [radijall-llahu anhu] se, sikur t
kishte jetuar ai deri n regjistrimin e Sheriatit dhe n udhtimet e Ruajtsve t Hadithit npr
qytete dhe skaje t ndryshme me qllim t prmbledhjes dhe t prvetsimit t tij, ai do ta kishte
pranuar at dhe do ti kishte shprfillur analogjit e bra m par. Dhe sasia e Kijasit n medhhebin
11 MBUROJA.net

3. Kur them di q kundrshton librin e All-llahut t Lartsuar ose at q sht

transmetuar nga i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], ather mos e
prfillni fjaln time.20

2) Malik ibn Enesi (rahimetull-llah)

Sa i prket Imamit Malik ibn Enes, ai ka thn:

1. Vrtet, un jam vetm nj i vdekshm. Bj gabime (nganjher) dhe kam t

drejt (nganjher). Prandaj, vshtroni mendimet e mia: gjith at q pajtohet me
Librin dhe Sunetin, pranojeni; gjith at q nuk pajtohet me Librin dhe Sunetin,
mos e prfillni.21

e tij do t kishte qen e pakt sikurse n medhhebet e tjera. Por, pasi q argumentet e Sheriatit qen
shprndar nga Trashgimtart dhe pasardhsit e tyre dhe nuk qen prmbledhur gjat jets s tij,
qe e pashmangshme q t kt shum kijas n medhhebin e tij, n krahasim m t imamve t tjer.
Dijetart e mvonshm ndrmorn udhtime pr t gjetur dhe pr t prmbledhur hadithe n
qytete t ndryshme dhe i shnuan ato. Kshtu, disa hadithe t Sheriatit i shpjegojn t tjerat. Kjo,
pra, sht arsyeja pr sasin e madhe t kijasit n kt medhheb, derisa n medhhebet e tjera sht
m e pakt.
Ebul-Hasenat el-Laknevi ka cituar fjalt e tij n trsi n en-Nafi el-Kebir (f.135), duke e shqyrtuar dhe duke u
zgjeruar m shum rreth ksaj n fusnotat e tij. Prandaj, kush dshiron t konsultohet, le ta bj aty.
Pasi kjo sht arsyeja pse Ebu Hanifja nganjher pa qllim ka kundrshtuar hadithin autentik - dhe kjo
sht plotsisht arsye e pranueshme, sepse All-llahu nuk e ngarkon ask prtej mundsive t tij -, nuk sht
e lejuar ta fyejm pr kt, si kan vepruar disa injorant. N t vrtet, sht e obligueshme q ta
respektojm, sepse ai sht njri nga imamt e muslimanve, nprmjet t t cilve ky Din sht ruajtur dhe
na sht dorzuar neve, me t gjitha degt e tij. Dhe, po ashtu, sepse ai sht i shprblyer n cilindo rast,
qoft kur gabon, qoft kur ia qllon. Dhe ithtarve t tij nuk u lejohet t vazhdojn ndjekjen e deklaratave t
tij q kundrshtojn hadithet autentike, ngase ato deklarata prfundimisht nuk i prkasin medhhebit t tij,
si tregon thnia e msiprme. Sepse kto jan dy ekstreme dhe e vrteta qndron n mes. Zoti yn! Falna
ne dhe vllezrit tan q besuan para nesh; dhe mos l n zemrat tona urrejtje kundr atyre q besuan. Zoti
yn! Ti, me t vrtet, je plot mirsi, Mshirues. (El-Hashr, 59: 10)
20 El-Fulani n Ikaz el-Himam (f.50) duke e gjurmuar deri te Imam Muhammedi, dhe pastaj duke thn:

Kjo nuk ka t bj me muxhtehidin, sepse ai, sidokudo, nuk sht i lidhur me pikpamjet e tyre,
por ka t bj me muka-lidin.
Sharani u zgjerua rreth ksaj n el-Mizan (1/26):
Nse thuhet: duhet t bj me hadithet q imami im nuk i ka prdorur, por kan dal t vrteta
pas vdekjes s tij?, prgjigjja m e mir do t ishte: T veprosh me to, ngase po t kishte par
imami yt se jan autentike, do t t kishte udhzuar ty q t punosh me to, sepse t gjith Imamt
kan qen robr n dorn e Sheriatit. Ai i cili vepron kshtu, ka kapur t mirn me t dy duart e tij,
ndrsa ai i cili thot: Nuk do t veproj me hadith, prderisa Imami yn nuk ka br nj gj t till,
ai nuk do t shfrytzoj nj dobi t madhe, si sht rasti me shum pasues t Imamve t
medhhebeve. Do t ishte m mir pr ta sikur t vepronin n do hadith t shpallur autentik pas
kohs s Imamit, duke zbatuar kshtu dshirn e Imamve, sepse sht bindje e thell jona se, po t
kishin jetuar m shum dhe t kishin hasur se ato hadithe jan gjetur pas kohs s tyre jan
autentike, ather do ti kishin pranuar definitivisht dhe do t kishin vepruar n prshtatje me to,
duke shprfillur do analogji q kan br m par dhe cilndo pikpamje q kan pasur m
hert..
21 Ibn Abdul-Berri n Xhami Bejan el-Ilm (2/32), Ibn Hazmi duke cituar prej tij n Usul el-Ahkam (6/149), dhe

ksisoj el-Fulani (f.72).

12 MBUROJA.net

2. Secilit pas t Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] do ti refuzohen dhe do

ti pranohen thniet e tij, por jo edhe t t Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-
lem].22

3. Ibn Vehbiu ka thn:

Kam dgjuar q, kur Maliku sht pyetur pr pastrimin midis gishtrinjve t

kmbve gjat abdesit, ai tha:Njerzit nuk jan t detyruar ta bjn kt. Nuk iu
afrova, derisa turma u paksua e ather i thash:Ne dim nj sunet n lidhje me
kt. Ai tha:E far sht ai?. Un i thash:Na kan rrfyer Lejth ibn Sadi, Ibn
Lehia dhe Amr ibn el-Harithi nga Jezid ibn Amr el-Meafiriu, e ky nga
Abdurr-Rrahman el-Hubuliu, ky nga el-Mustevrid ibn Shaddad el-Kurashiu, i
cili ka thn:Kam par t Drguarin e All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]
duke frkuar me gishtin e tij t vogl mes gishtrinjve t kmbve t tij. Ai tha:
Ky hadith sht i mir. Nuk kam dgjuar pr t fare, deri m tash. Pas ksaj, e
dgjova duke u pyetur pr t njjtn gj e ai urdhronte frkimin mes
gishtrinjve t kmbve.23

3) Shafiu (rahimehull-llah)

Sa i prket Imam Shafiut, citimet nga ai jan m t shumtat dhe m t bukurat24 ndrsa
pasuesit e tij qen m t mirt n ndjekjen e tyre:

1. Sunetet e t Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] sikurse q mbrrijn,

ashtu edhe i ikin secilit prej nesh. Prandaj, sa her q e them nj mendim ose

22 Kjo sht mir e njohur n mesin e dijetarve t mvonshm si thnie e Malikut. Ibn Abdul-Hadi e ka

shpallur at sahih n Irshad es-Salik (227/1). Ibn Abdul-Berri n Xhami Bejan el-Ilm (2/91) dhe Ibn Hazmi n
Usul el-Akham (6/145, 179) e ka transmetuar si thnie t el-Hakam Ibn Utejbet dhe t Muxhahidit. Taki ed-
Din es-Subkiu e ka dhn at, i mahnitur me bukurin e saj, n el-Fetava (1/148), si thnie t Ibn Abasit dhe
pastaj ka thn:
Kto fjal jan fillimisht t Ibn Abasit dhe t Muxhahidit, prej t cilve Maliku [radijall-llahu anhu]
i mori dhe u b i famshm pr to. Duket se Imam Ahmedi e mori pastaj kt thnie prej tyre, si ka
thn Ebu Davudi n Mesailin e Imam Ahmedit (f.276):Kam dgjuar Ahmedin duke thn:
dokush pranohet dhe refuzohet pr mendimet e veta, me prjashtim t t Drguarit [sal-lall-llahu
alejhi ve sel-lem].
23 Nga Parathnia n el-Xherh vet-Tadil t Ibn Ebi Hatimin, fq.31-2.

24 Ibn Hazmi thot n Usul el-Ahkam (6/118):

Me t vrtet, t gjith fukahat, mendimet e t cilve pasohen, kundrshtonin taklidin dhe

ndalonin shokt e tyre nga ndjekja e mendimit t tyre verbazi. M i ashpri prej tyre n kt aspekt
ka qen Shafiu (rahimehull-llah), ngase ai vazhdimisht ka theksuar m shum se dokush tjetr q
t pasohen transmetimet autentike dhe t pranohet do gj q sht e dshmuar. Ai po kshtu e ka
shfajsuar veten nga t qent kryekput i ndjekur, dhe kt ua publikoi atyre q i kishte prreth. I
bft kjo dobi para All-llahu dhe i takoft shprblimi i madh, sepse ai ishte shkak i nj mirsie t
madhe.
13 MBUROJA.net

formuloj ndonj parim n kundrshtim me at q ekziston nga i Drguari [sal-

lall-llahu alejhi ve sel-lem], ateher pikpamje e sakt sht ajo ka i Drguari
[sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ka thn, dhe ajo sht pikpamje imja.25

2. Muslimant jan pajtuar njzri q, nse nj sunet i t Drguarit t All-llahut

[sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] i sht qartsuar dikujt, nuk sht e lejuar pr t
q ta l at pr fjalt e ndokujt tjetr.26

3. Nse gjeni n shkrimet e mia dika n kundrshtim me Sunetin e t Drguarit t

All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], ather flitni duke u bazuar n Sunetin
e t Drguarit t All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] dhe lini at q un
kam thn.

4. N nj transmetim thuhet: ... ather pasojeni at (Sunetin) dhe mos shikoni n

thnie e askujt.27

5. Nse vrtetohet se nj hadith sht sahih, ather ai sht medh-hebi im.28

25 Prmbledhur nga Hakimi me sened deri te Shafiu, si n Tarih Dimeshk t Ibn Asakirit (15/1/3), n Ilam el-
Mukiin (2/363, 364) dhe n Ikaz (f.100).
26 Ibn el-Kajjimi (2/361) dhe Fulani (f.68).

27 Haraviu n Dhamm el-Kelam (3/47/1). Hatibi n el-Ihtixhaxh bi esh-Shafii (8/2). Ibn Asakiri (15/9/10),

Neveviu n el-Mexhmu (1/63). Ibn el-Kajjimi (2/361) dhe Fulani (f.100). Transmetimi i dyt nga Hilijeh el-Evlia
e Ebu Nuajmit.
28 Neneviu n el-Mexhmu (1/63), Sharani (1/57), duke i dhn burimet si Hakimi dhe Bejhekiu dhe Fulani

(f.107). Sharani ka thn:Ibn Hazmi ka thn:Prkatsisht... i shpallur sahih nga ai a nga do imam tjetr.
Fjalt e tij t dhna m posht vrtetojm kt kuptim. Neveviu thot:
Shokt tan kan vepruar n prputhje me kt n shtjen e tethvibit (thirrja pr namaz pas
ezanit), t kushteve t heqjes s ihramit, pr shkak t smundjes, dhe n shtjet e tjera t njohura
mir n librat e medhhebit. N mesin e shokve tan, pr t cilt transmetohet se kan miratuar
gjykime n baz t hadithit (e jo t fjals s Shafiut), jan Ebu Jakub el-Buveti dhe Ebul-Kasim ed-
Darikiu. Prej shokve tan muhaddith, Imam Ebu Bekr El-Bejhekiu dhe t tjer aplikuan kt
qasje. Shum nga shokt tan t hershm, nse jan ndeshur me ndonj shtje, pr t ciln ka
ekzistuar hadithi dhe medhhebi Shafi ka qen n kundrshtim me t, vepronin n prputhje me
hadithin dhe merrnin vendime duke u bazuar n t, duke thn:Medhhebi i Shafiut sht do gj
q pajtohet me hadithin. Shejh Ebu Amri (Ibn Es-Salah) thot:Kushdo q nga mesi i Shafive gjente
nj hadith n kundrshtim me medhhebin e tij, ai shikonte se a i ka prmbushur kushtet e ixhtihadit
n prgjithsi apo pr at tem t caktuar a shtje, n t cilin rast do t ishte i lir t vepronte n
prputhje me hadithin; nse jo, do t ishte vshtir t arsyetoj kundrshtimin e hadithit pas
analizave t mtutjeshme dhe nuk do t ishte n gjendje t gjej nj arsyetim binds pr
kundrshtimin e hadithit. Pr kt shkak, do t mbetej t veproj n prshtatje me hadithin, nse
ndonj prej imamve t pavarur, krahas Shafiut, ka vepruar me t. Dhe kjo do t ishte arsyetim pr
lnien e medhhebit t Imamit t tij n at shtje. ka ka thn ai (Ebu Amri) sht e sakt dhe e
zbatuar. All-llahu e di m s miri.
sht nj mundsi tjetr, t ciln Ibn es-Salahu ka harruar ta cek: ka do t bnte njeriu, nse nuk do t
gjente asknd duke vepruar me hadithin? Ktu sht prgjigjur Teki ud-Din es-Subkiu n artikullin e tij
Kuptimi i thnies s Shafiut:
Kur nj hadith vrtetohet se sht sahih, ather ai sht medhhebi im (fq.102, vllimi 3): Sipas
mendimit tim, gjja m e mir sht ta pasoj hadithin. Personi duhet ta parafytyroj veten e tij
14 MBUROJA.net

6. Ju29 keni m shum se un njohuri pr Hadithin dhe transmetuesit, prandaj, kur

nj hadith sht sahih, m informoni pr t, qoft ai nga Kufa, Basra a Siria, q ta
marr at pikpamje t hadithit prderisa ai sht i vrtet.30

7. N do shtje pr t ciln Ithtart e Hadithit gjejn nj transmetim nga i

Drguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] t jet sahih, i cili sht n
kundrshtim me at q un kam thn, ather un trhiqem nga mendimi im,
qoft gjat jets sime, qoft pas vdekjes.31

8. Nse m shihni duke thn dika dhe n kundrshtim me t sht transmetimi

autentik nga i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], ather ta dini se m ka
ln mendja.32

9. Pr do gj q them, nse ekziston dika autentike nga i Drguari [sal-lall-llahu

alejhi ve sel-lem] e kundrt me fjalt e mia, ather hadithi i t Drguarit [sal-lall-
llahu alejhi ve sel-lem] vjen n rend t par, prandaj mos e pasoni mendimin
tim.33

para t Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], sikur sht duke e dgjuar n at ast prej tij. A
do t kishte arsyetim pr t vonuar veprimin me t? Jo, pasha All-llahun... dhe dokush bart
prgjegjsin n prputhje me dijenin e tij.
Pjesa tjetr e ktij diskutimi sht dhn dhe sht analizuar n Ilam el-Muvakiin (2/302, 307) dhe n librin e
el-Fulanit (titulli i plot:) Ikadh Himam ulul-Absar, lil-Iktida bi Sejjid el-Muhaxhirin ve-Ensar, ve Tahdhiruhum an
el-Ibtidaa esh-Shaai fil-Kura vel-Amsar, min Taklid el-Madhahib maal-Hamijjeh vel-Asebijjeh bejne el-Fukaha el-
Asar (Zgjuarja e mendjeve t tyre q mendojn pr t pasuar Prijsin e Emigrantve dhe t Ndihmtarve,
dhe trheqja e vrejtjes atyre pr prhapjen e risive n mesin e juristve bashkkohor npr qytete, pr
ndjekjen e medhhebeve n fanatizm dhe konformizm). Ky sht libr unik n kt fush, t cilin do
dashamir i s vrtets duhet ta studioj me kujdes dhe mendjethellsi.
29 Duke iu drejtuar Ahmed Ibn Hanbelit (rahimehull-llah).

30 Prmbledhur nga Ibn Ebi Hatimi n Adab es-Shafii (fq. 94-5), nga Ebu Nuaimi n Hiljetul-Evlija (9/106),

nga el-Hatibi n el-Ihtixhaxh bish-Shafii (8/1) dhe nga ai Ibn Asakiri (15/9/1), Ibn Abdul-Berri n el-Intika (fq.
75), Ibn El-Xhevziu n Menakib el-Imam Ahmed (fq. 499) dhe Haraviu (2/47/2) me tri rrug nga Abdull-llah
Ibn Ahmed Ibn Hanbeli, e ky nga i ati i tij, se Shafiu i ka thn atij: ...etj., kshtu q sht i vrtet n
autoritetin e Shafiut. Pr kt shkak, Ibn el-Kajjimi ia atribuoi prfundimisht atij n Ilam (2/325), si ka
vepruar Fulani n Ikadh (fq.152) dhe ather tha:
Bejhekiu ka thn:Pr kt shkak, Shafiu ka prdorur hadithin aq shum sepse ka mbledhur
dijeni (njohuri) nga njerzit e Hixhazit, Siris, Jemenit dhe Irakut dhe ka pranuar gjith at q dilte
t jet autentike, pa anuar dhe pa shikuar n at q ai ka konsideruar jasht medhhebit t vendit t
tij, kur e vrteta ishte e qart tjetrkund. Disa prej tyre para tij e kufizonin veten n at ka kan
gjetur n medhhebet e vendeve t tyre, pa u prpjekur pr t vrtetuar autenticitetin e saj q e
kundrshtonte at. All-llahu na mshiroft t gjithve.
31 Ebu Nuaimi (9/107), Haraviu (47/1), Ibn el-Kajjimi n Ilam al-Muvekiin (2/363) dhe Fulani (f.104)

32 Ibn Ebi Hatimi n el-Adab (f.93), Abdul-Kasim Semerkandi n el-Amali, si dhe n seleksionimin prej tij nga

Ebu Hafs el-Mu addabi (234/1), Ebu Nuaimi (9/106) dhe Ibn Asakiri (15/10/1) me sened sahih.
33 Ibn Ebi Hatimi, Ebu Nuaimi dhe Ibn Asakiri (15/9/2)
15 MBUROJA.net

10. do hadith nga i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] sht gjithashtu

pikpamje imja, edhe nse ju nuk e dgjoni at nga un.34

4) Ahmed ibn Hanbeli (rahimetull-llah)

Sa i prket Imam Ahmedit, ai ka qen m i shquari n mesin e Imamve n

prmbledhjen e Sunnetit, duke iu prmbajtur atij aq shum, saq ai madje nuk plqente
t shkruhej libri q do t prmbante deduksione dhe mendime.35 Pr kt shkak, ai ka
thn:

1. Mos e pasoni as mendimin tim, as at t Malikut, as t Shafiut, as t Evzaiut, e

as t Thevriut, por merrni nga kan marr ata.36

N nj transmetim:Mos kopjo Dinin tnd nga asnjri prej ktyre, por do gj q

vjen nga i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] dhe Shokt e tij, merreni at, e
pastaj nga Trashgimtart e tyre, ku njeriu mund t zgjedh.

Njher ai ka thn:Ndjekja37 nnkupton q njeriu t pasoj at q ka ardhur nga

i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] dhe nga Shokt e tij, pas
Trashgimtarve ai ka zgjedhje.38

2. Mendimi i Evzaiut, mendimi i Malikut, mendimi i Ebu Hanifes, t gjitha kto

jan mendime dhe jan t barasvlershme n syt e mi. Megjithat, argumenti
sht n transmetime (nga i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] dhe Shokt
e tij).39

3. Kushdo q refuzon nj hadith t t Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], ai

sht buz shkatrrimit.40

34 Ibn Ebi Hatimi (f.93-4)

35 Ibn el-Xhevziu n el-Menakib (f.192)
36 Fulani (f.1130 dhe Ibn el-Kajjimi n Ilam (2/302)

37 Ar.: ittiba: Kto jan thniet e qarta, t dlira t imamve (All-llahu i Lartsuar qoft i knaqur me ta

lidhur me pasimin e hadithit dhe me ndalimin nga ndjekja e mendimeve t tyre pa argument t qart,
prandaj vetm mendimi dhe interpretimi sht i papranueshm.
Kshtu, kushdo q do ti prmbahej cilitdo sunet q sht dshmuar i vrtet, edhe nse kundrshton disa
nga thniet e Imamve, nuk do t binte ndesh me medhhebet e tyre e as q do t shmangej nga rruga e tyre.
Prkundrazi, nj person i till do ti pasonte t gjith ata dhe do t kapej pr litarin m t sigurt q kurr nuk
kputet. Derisa ky nuk do t ishte rasti me at q ka ln ndonj sunet autentik vetm se kundrshton
mendimet e tyre. Madje, nj person i till do t ishte i padgjueshm ndaj tyre dhe n kundrshtim me
thniet e msiprme t tyre, prderisa All-llahu thot:Por jo, pasha Zotin tnd, nuk do t jen besimtar
38 Ebu Davudi n Mesail t Imam Ahmedit (fq.276-7).

39 Ibn Abdul Berri n Xhaami Bejan el-Ilm (2/149).

40 Ibn el-Xhevziu (fq.182)

16 MBUROJA.net

Kto jan thniet e Imamve - All-llahu [subhanehu ve teala] qoft i knaqur prej tyre -
q urdhrojn t kapemi pr Hadith dhe na ndalojn nga imitimi i tyre pa argument,
dhe jan aq t qarta, saq skan nevoj pr polemika dhe komentime t ndryshme.

Andaj, ai q kapet pr do sunet, edhe pse ndoshta jan n kundrshtim me thniet e

Imamve, nuk bie ndesh me medhhebin e tyre e as q del nga metoda e tyre, por sht
pasues i tyre, i kapur pr litarin m t fort, i cili kurr nuk kputet. Kurse nuk sht
kshtu situata me at q e len pas shpins veprimin me sunet vetm e vetm pse bie
ndesh me thniet e tyre. I ktilli, me kt gjest, tregon mosrespekt ndaj tyre dhe
kundrshton thniet e tyre q i prmendm pak m par, kurse All-llahu [subhanehu ve
teala] thot:

(<=) '9 ' ;   D)E

 MN %0 '
 F G
  %H %0  # )G
I
  @
 +E
K  L# 

Nuk jan besimtar t vrtet, prderisa t t bjn gjykats n t gjitha mospajtimet

e tyre dhe t mos ln asnj kundrshtim n zemrat e tyre ndaj vendimeve tua dhe ti
pranojn ato me bindje t plot.41

Ai po kshtu thot:

(<3) % Q
%0 ? R S  %0 ? R9 T)
Q
U
 

Le t ruhen ata t cilt kundrshtojn urdhrat e t Drguarit se mos u vjen ndonj

shenj ose ndonj dnim i hidhur mbi ta.42

Hafidh Ibn Rexheb el-Hanbeli (rahimehull-llah) thot:

Prandaj, sht obligim pr doknd q dgjon pr ndonj urdhr t t Drguarit

t All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ose e di at, tia shpjegoj at
ummetit, ti kshilloj sinqerisht dhe ti udhzoj ata n zbatimin e urdhrit t tij,
edhe nse e kundrshton mendimin e ndokujt zulmmadh. Ngase autoriteti i t
Drguarit t All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ka m shum t drejt t
respektohet dhe t pasohet sesa msimi i kujtdo tjetr zulmmadh q ka
kundrshtuar pa dije urdhrin e t Drguarit n fardo shtje. Pr kt shkak,
shokt e tij (sahabt) dhe ata pas tyre prgnjeshtronin doknd q e
kundrshtonte Sunetin autentik, duke qen nganjher shum t ashpr n
prgnjeshtrimin e tyre,43 jo nga urrejtja ndaj atij personi - edhe pse e donin dhe e

41 En-Nisa, 4: 65
42 En-Nur, 24: 63
43 Madje, edhe kundr etrve t tyre dhe njerzve t ditur, si kan treguar Tahaviu n Sherh Maani el-

Aathaar (1/372) dhe Ebu Jala n Musned e tij (3/1317) me nj isnad t njerzve t besueshm nga Salim Ibn
Abdull-llah ibn Umeri, i cili ka thn:
17 MBUROJA.net

respektonin -, por ngase i Drguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]

ishte m i dashur pr ta dhe urdhri i tij ishte m superior se urdhri i do krijese
tjetr. Prandaj, kur urdhri i t Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ndeshej
me urdhrin e tjetrkujt, urdhri i t Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]
ishte m i prshtatshmi pr tu pasuar dhe pr tu zbatuar. Asgj nga kjo nuk i
ndalonte ata q ta madhronin personin q kishin kundrshtuar, sepse e dinin se
atij do ti falej.44 N fakt, m von, ktij t fundit nuk do ti pengonte q
udhzimet e tij t kundrshtoheshin, kur tregohej qart se urdhri i t Drguarit
t All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ishte i kundrt.45

Vrtet, si do tu pengonte atyre kjo, kur ata i patn urdhruar pasuesit e tyre n nj gj t
till, si kemi par, dhe u patn porositur q ta braktisin do pikpamje t tyre q e
kundrshton Sunetin. N fakt, Imam Shafiu (rahimehull-llah) u ka thn shokve t vet
q tia atribuojn atij Sunetin autentik, edhe nse nuk e ka prvetsuar, ose ka
prvetsuar dika n kundrshtim me t. Pr kt shkak, kur analisti Ibn Dakik el-Eidi
(rahimehull-llah) prmblodhi n nj vllim t madh shtjet n t cilat njri ose q t
katr medhhebet e Imamve kan kundrshtuar hadithin autentik, ai, n fillimin e tij,
shkroi:

sht e ndaluar q kto prgjigje tu vishen Imamve Muxhtehid dhe sht

obligim i juristve t cilt i pasojn mendimet e tyre ti din kto, q t mos i
citojn lidhur me kto dhe kshtu t gnjejn pr ta.46

Isha duke ndenjur me Ibn Umerin [radijall-llahu anhu] n xhami njher, kur nj njeri nga populli
i Siris erdhi tek ai dhe e pyeti pr vazhdimin e Umres n Haxh (e njohur si Haxh Temettu). Ibn
Umeri u prgjigj:sht nj gj e mir dhe e bukur. Njeriu tha:Por yt at (Umer ibn el-Hattabi) e
ndalonte kt! E ai tha:I mjeri ti! Nse im at ka ndaluar dika ka i Drguari i All-llahut [sal-lall-
llahu alejhi ve sel-lem] ka praktikuar dhe urdhruar, a do t pranoje pikpamjen e tim at, apo
urdhrin e t Drguarit t All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]? Ai u prgjigj:Urdhrin e t
Drguarit t All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]. Ai tha:Largohu nga un tash. Ahmedi
(nr.5700) ka transmetim t ngjashm sikurse Tirmidhiu (2/82), dhe e ka shpallur sahih.
Ibn Asakiri (7/51/1), gjithashtu, ka transmetuar nga Ibn Ebi Dhibi, i cili ka thn:
Sad ibn Ibrahimi (i biri i Abdurr-Rrahman ibn Avfit) solli nj vendim rreth nj njeriu, duke u
bazuar n mendimet e Rebiah Ibn Ebu Abdurr-Rrahmanit. Ather un e informova pr thnien e
t Drguarit t All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], e cila ishte n kundrshtim me at
vendim. Sadi i tha Rebias:Ne kemi Ibn ebi Dhibin, t cilin e konsiderojm t besueshm, i cili
transmeton nga i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] t kundrtn e asaj ka un kam
gjykuar. Rebiaja i tha atij:Ti ke br prpjekjet tuaja dhe gjykimi yt sht miratuar. Sadi tha:Sa
udi! Kam zbatuar dekretin e Sadit e jo t t Drguarit t All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]!
Jo, do ta trheq vendimin e Sadit, t birit t nns s Sadit, dhe do t zbatoj vendimin e t
Drguarit t All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]. Dhe kshtu Sadi krkoi q ti sillet vendimi
i shkruar, t cilin e grisi dhe solli nj gjykim tjetr.
44 N fakt, ai do t shprblehet, pr shkak t thnies s t Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]:

Nse nj gjykats jep nj gjykim, bn prpjekje (ixhtihad) dhe gjykon drejt, ai do ti ket dy
shprblime. Nse bn prpjekje (ixhtihad) dhe gjykon gabimisht, ai do t ket nj shprblim.
(Prmbledhur nga Buhariu, Muslimi dhe t tjert)
45 I cituar n shnimet n Ikadh el-Himam (f. 93).

46 Fulani (f.99).
18 MBUROJA.net

Braktisja e pikpamjeve t imamve nga ana e pasuesve t tyre, nse ato

jan n kundrshtim me Sunnetin

Pr shkak t gjith asaj q prmendm, nxnsit e Imamve,

)
(14)
W 
X; ( 13)
V 
SH

Shum nga t mhershmit dhe pak nga t mvonshmit,47

nuk i kan pranuar t gjitha pikpamjet e Imamve t tyre; n t vrtet, ata i kan
shprfillur shum prej tyre, kur pan se jan qartazi n kundrshtim me sunnetin. Bile
edhe dy imamt, Muhammed ibn El-Hasani dhe Ebu Jusufi (rahimehull-llah) u dalluan
n mendime nga shejhu i tyre Ebu Hanifja prafrsisht, n nj t tretn e medhhebit,48
si dshmojn librat e Mesailit. Kshtu thuhet edhe pr Imam El-Muzenun49 dhe
pasuesit e tjer t Shafiut dhe t imamve t tjer; sikur t fillonim t jepnim shembuj,
diskutimi do t bhej tepr i gjat dhe do t largoheshim nga ajo q kemi synuar t
bjm n kt hyrje, andaj ne do ta kufizojm veten n dy instanca:

1) Imam Muhammedi thot n Muvetta-n50 e tij (f.158):

Sa i prket Ebu Hanifes, ai nuk ishte i mendimit se ka namaz pr shi, por ne

mendojm q imami duhet ti fal dy rekate dhe pastaj t bj dua dhe ta vesh
teshn mbshtjellse t tij nga e kundrta...

2) Kemi Isam ibn Jusuf el-Balhiun, njrin nga shokt e Imam Muhammedit51 dhe
shoqruesin e imam Ebu Jusufit,52 i cili jepte gjykime n kundrshtim me imamin Ebu
Hanife, sepse nuk i dinte argumentet e tij, ndrsa argumentet e tjera do t

47 El-Vakia 56: 13-14

48 Ibn Abidini n Hashije (1/62) dhe Laknevi dha burimin e tij n En-Nafi el-Kebir (f.93), si Gazali.
49 Vet ai thot n fillim t Fikhu konciz i Shafiut (i shtypur n margjinn e El-Ummit t Imam Shafiut):

Ky libr sht seleksionim nga njohurit e Muhammed ibn Idris Esh-Shafiut (rahimehull-llah) dhe
nga kuptimet e thnieve t tij pr t ndihmuar t kuptuarit e dokujt q dshiron, pr t ditur pr
ndalimin e tij q t pasohet mendimi i tij ose i kujtdo tjetr, q ky person t mund t krkoj me
kujdes Dinin e vet.
50 N t ciln ai ka shpjeguar kundrshtimin e tij ndaj Imamit t vet n m se njzet mesaile (shtje) (42, 44,

103, 120, 158, 169, 172, 228, 230, 240, 244, 275, 284, 314, 331, 338, 355, 356 - nga Talik El-Mumexhxhid ala
Muvetta Muhammed (Shnime t Rndsishme mbi Muvetta-n e Muhammedit))
51 Ibn Abidini e ka prmendur at n mesin e tyre n Hashije (1/74) dhe n Rasm El-Mufti (1/17).

Kurashi e ka prmendur n El-Xhevahir el-Medijjeh fi Tabekat el-Hanefijjeh (f.347), ku thot:

Ai ka qen transmetues i besueshm i Hadithit. Ai dhe vllai i tij Ibrahimi asokohe ishin dy
dijetart e Balhit.
52 El-Fevaid el-Behijjeh fil Teraxhum el-Hanefijjeh (f.116)
19 MBUROJA.net

parashtroheshin para tij, dhe kshtu do t binte vendime duke prdorur kt.53 Prandaj,
ai i ngrinte duart n ruku dhe n ngritjen prej saj,54 si sht sunneti mutevatir i t
Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]. fakti q tre imamt e tij (d.m.th. Ebu Hanifja,
Ebu Jusufi dhe Muhammedi) thoshin ndryshe, nuk e pengoi q t praktikonte kt
sunnet. Kjo sht qasje t ciln do musliman duhet ta zbatoj, si tashm kemi par nga
dshmit e katr Imamve dhe t t tjerve.

Si rezyme mund t themi: Sinqerisht shpresoj se asnj pasues i ndonj Imami nuk do t
ngutet q t dnoj parimet e ktij libri dhe kshtu t mos prfitoj nga sunnetet e t
Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] t prfshira n t, me argumentin se jan n
kundrshti me medhhebin e vet. Shpresoj se nj person i till, n vend t ksaj, do ta
konsideroj at ka kemi treguar nga nxitjet e Imamve pr obligimin e pasimit t
sunnetit dhe t shprfilljes s thnieve q kundrshtojn at. Po ashtu, shpresoj se do t
kuptoj q, nse dnon qndrimin e ktij libri, do t dnoj cilindo Imam q pason,
ngase ne i kemi marr kto parime nga kta Imam, si edhe kemi shpjeguar. Prandaj,
dokush q refuzon t udhzohet nga kto parime n kt rrug, sht n rrezik t
madh, sepse nj refuzim i till krkon braktisjen e sunnetit, t cilit jemi t urdhruar ti
referohemi n rast t dallimeve n mendime dhe n t cilin jemi urdhruar t
mbshtetemi.

'9 ' ;   D)E

 MN %0 '
 F G
  %H %0  # )G
I
  @
 +E
K  L# 
(<=)

Nuk jan besimtar t vrtet, prderisa t t bjn gjykats n t gjitha mospajtimet

e tyre dhe t mos ln asnj kundrshtim n zemrat e tyre ndaj vendimeve tua, por
duke i pranuar ato me bindje t plot. (En-Nisa: 65)

Lus All-llahun q t na fut n mesin e atyre pr t cilt thot:

53 El-Bahr ar-Raa'ik (6/93) dhe Rasm El-Mufti (1/28).

54 El-Fevaid... (f.16); pastaj autori ka shtuar nj shnim t dobishm:
Nga kjo mund t deduktohet pavrtetsia e transmetimit t Mekhulit nga Ebu Hanifja: se kush i
ngre duart gjat namazit, namazi i tij sht i shkatrruar, me t ciln Amiri, shkruesi i Itkanit, qe
mashtruar, si sht cekur n biografin e tij. Isam ibn Jusufi shok i Ebu Jusufit, i ngrinte duart,
kshtu q nse transmetimi i prmendur m sipr ka ndonj baz, Ebu Jusufi dhe Isami do ta
kishin ditur... Po ashtu, mund t kuptohet, se nse nj Hanefi shprfill medhhebin e Imamit t tij n
nj shtje pr shkak se ka dshmi t forta kundr saj, kjo nuk do ta largonte nga radht e pasuesve
t Imamit, por kjo do t ishte taklid me vend n rrugn e lnies s taklidit. A nuk e shihni se Isam ibn
Jusufi e la medhhebin e Ebu Hanifes n ngritjen e duarve, por ai ende llogaritet si Hanefi!?... I
ankohem All-llahut pr injorancn e kohs son, kur ata fyejn cilindo q nuk pason Imamin e tij
n ndonj shtje pr shkak t dshmis s fort kundr tij, dhe e prjashtojn nga pala e pasuesve
t Imamit! Kjo nuk m befason, kur ata shtiren se jan njerz t ditur, e zvarriten n at rrug si
gjri!
20 MBUROJA.net

 % LZ [>
> Y
&%0  # %@   Y  + Q 
K    ;
(=2) C_  % LZ V &  \  U  Y^]  
 =( 1)

Prgjigja e besimtarve, kur thirren te All-llahu dhe i Drguari i Tij me qllim q ai

t gjykoj mes tyre, nuk sht tjetr pos ksaj: ata thon: Kemi dgjuar dhe
nnshtrohemi - kta jan ata q do t arrijn sukses. Jan ata q iu nnshtruan All-
llahut dhe t Drguarit t tij dhe i friksohen All-llahut dhe mbajn besn e dhn
Atij, ata t cils do t triumfojn.==

Damask, Xhemadul-Ahire, 1370.

Prgjigje mdyshjeve

Hyrja q paraprin sht shkruar dhjet vite m par, gjat s cils koh na sht br e
qart se fjala jon ka pasur efekt pozitiv n rinin muslimane n udhzimin e tyre drejt
obligimit pr tiu kthyer burimeve t pastra islame, Librit dhe Sunnetit, n shtjet e
Dinit dhe t adhurimit t tyre. N mesin e tyre ka pasur rritje n radht e tyre q
praktikojn Sunnetin dhe jan t devotshm ndaj tij, - Lavdia i qoft All-llahut derisa
dhe u bn t njohur pr kt. Megjithat, ende gjej n mesin e tyre kokfort q nuk
praktikojn Sunnetin; jo pr shkak t dyshimit ndaj obligimit t tij pas leximit t ajeteve
kuranore dhe transmetimeve t imamve n lidhje me kthimin n Sunnet, por pr shkak
t disa kundrshtimeve dhe keqkuptimeve q i kan dgjuar nga dijetart mukal-lid.
Prandaj, vendosa ti prmend kto nocione dhe ti prgnjeshtroj ata, se ndoshta kjo do
t inkurajonte m shum njerz t praktikojn Sunnetin dhe kshtu t jen n mesin e
grupit t shptuar, me Dshirn e All-llahut.

Dilema e par:

Disa nga ata thon: Nuk ka dyshim se sht e obligueshme ti kthehemi udhzimit t t
Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] n shtjet e dinit ton, posarisht n veprat
q jan thjesht adhurim, si sht namazi, aty ku nuk ka vend pr opinione ose ixhtihad,
pr shkak t natyrs s pandryshueshme t tyre. Megjithat, shum pak nga dijetart
mukal-lid e urdhrojn n kt gj; n t vrtet, ne i shohim ata duke i prkrahur
dallimet n mendime, duke i trajtuar ato si fleksibilitet pr ummetin. Dshmia e tyre pr
kt sht hadithi t cilin vazhdimisht e prsrisin n raste t tilla, kur zihen me
prkrahsit e Sunnetit: Dallimet n mendime (ihtilafi) n ummetin tim jan mshir
(rahmet) . Neve na duket se ky hadith kundrshton parimet n t cilat ju thrritni dhe
n baz t t cilave keni prpiluar kt libr dhe librat e tjer. Pra ka thoni pr kt
hadith?

55 En-Nur 24: 51-52

21 MBUROJA.net

Prgjigje: Prgjigja sht prej dy kndvshtrimeve:

A) S pari: Ky hadith nuk sht autentik; n t vrtet, sht i rrem dhe i pabaz. Al-
lameh Subkiu thot: Nuk kam hasur n ndonj zinxhir autentik, t dobt ose t shpikur
t transmetimit pr t, d.m.th. nuk ekziston ndonj zinxhir i transmetuesve pr kt
hadith!
sht transmetuar po ashtu me fjalt ...dallimi n mendime n mesin e shokve t mi
sht mshir pr ju dhe shokt e mi jan sikurse yjet, kshtu q cilindo q ta pasoni,
do t jeni t udhzuar.

T dyja kto transmetime nuk jan autentike: transmetimi i par sht shum i dobt;
kurse i dyti sht e shpikur. (Shih shtojcn 1)

B) S dyti: Ky hadith kundrshton Kur'anin Fammadh, sepse ajetet q ndalojn ndasin

n Din dhe urdhrojn unitetin, jan shum mir t njohura q t rikujtohen. Megjithat,
sdo t dmtonte dhnia e disa prej tyre nprmjet shembullit: All-llahu thot:

46) % @ 
 ` 9  .
  Q9 (

...dhe mos u prani mes vete, e t dobsoheni e ta humbni fuqin.56

(32) E) %0  # CE  %0  ( 


); 31)
). @  
9 
dX > I

Dhe mos u bni prej atyre q i shoqrojn hyjni All-llahut, q e prajn Dinin e
tyre dhe ndahen n sekte - secili grup duke u knaqur me at q ka!57

L
#d %E
(  
11A)
  U C 

Por ata nuk do t ndalen s ndari, prve atyre t cilt Zoti yt i mshiron.58

Prandaj, n qoft s ata mbi t cilt Zoti ka mshir nuk prahen, ndrsa njerzit
gnjeshtar prahen (kundrshtohen), si mund t jet kjo prarje mshir?!

Pra, sht konstatuar se ky hadith ssht autentik, as n zinxhirin e transmetimit, as n

kuptimin e tij, prandaj sht e qart dhe evidente se nuk mund t prdoret si arsyetim
pr t refuzuar veprimin sipas Librit dhe Sunnetit, ka prndryshe edhe imamt tan na
kan urdhruar.

56 El Enfal, 8: 46
57 Er-Rum, 30: 31-2
58 Hud, 11: 118-9
22 MBUROJA.net

Dilema e dyt:

T tjert thon: Nse dallimet n Din nuk lejohen, ka thoni pr dallimet ndrmjet
sahabve dhe ndrmjet imamve pas tyre? A ka ndonj diferenc ndrmjet dallimeve t
tyre dhe t atyre t gjeneratave te mvonshme?

Prgjigje: Po, ekziston nj diferenc e madhe ndrmjet ktyre dallimeve, q shfaqet n dy

mnyra: s pari, n shkak; s dyti, n pasoj.

A) Sa i prket dallimeve ndrmjet sahabve, ky ka qen dallim i pashmangshm, dallim

i natyrs s t kuptuarit t tyre: ata nuk u dalluan me vetdashje. Faktor t tjer t
kohs s tyre i kontribuuan ksaj duke kushtzuar dallimin e mendimit, por kto
dallime u zhdukn pas epoks s tyre.59 Ky lloj i dallimit sht e pamundur t shmanget
plotsisht dhe njerzit e ktill nuk mund t fajsohen, duke marr parasysh ajetet e
prmendura m lart, pr shkak t mungess s kushteve prkatse, d.m.th. dallimet e
qllimta dhe kmbngulja n to.

Mirpo, sa u prket dallimeve q ekzistojn sot ndrmjet mukal-lidve, nuk ka arsye

bindse pr to. Kur njrit prej tyre i tregohet dshmia nga Libri dhe Sunneti q prkrah
medhhebin tjetr e jo t tij, ai l anash kt dshmi pa kurrfar arsye, prpos asaj se
kundrshton medhhebin e tij. Sikur t ishte medhhebi i tij baza ose Dini t cilin
Muhammedi [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] e solli, derisa medhhebet e tjera jan dine
t ndara t cilat jan shfuqizuar!

T tjert marrin ekstremin e kundrt duke i trajtuar medhhebet - me t gjitha dallimet e

tyre - si kode paralele t Ligjit, si shpjegojn disa pasues t mvonshm t tyre: 60 ska
gj nse muslimani merr prej tyre ka do dhe l at q do, sepse t gjitha ato jan kode t
vlefshme t Ligjit!

T dyja kto kategori t njerzve arsyetojn qndrimin e tyre t ndar me kt hadith t

rrem: Dallimi n ummetin tim sht mshir - shum prej tyre i dgjojm duke e
prdorur kt si dshmi! Disa japin arsyen pas ktij hadithi dhe qllimin e tij duke thn
se kjo siguron fleksibilitetin pr ummetin! Prkundr faktit se kjo arsye sht n
kundrshtim me ajetet e qarta kur'anore dhe me kuptimet e fjalve t prmendura t
imamve, ekzistojn gjithashtu tekste nga disa imam pr ta hedhur posht at.

Ibn El-Kasim thot:

59 El-Ihkam fi Usul El-Akham nga Ibn Hazmi, Huxhxhetull-llah El-Baligah nga El-Dehlavi dhe eseja e tij
q shtjellon posaqrisht kt shtje, Ikd El-Xhid fi Ahkam El-Ixhtihad vet-Taklid.
60 Shih n Faid El-Kadir nga El-Manavi (1/209) dhe n Silsileh El-Ehadith Ed-Daifeh (1/76, 77)
23 MBUROJA.net

Kam dgjuar Malikun dhe Lejthin duke thn pr dallimin mes shokve t t
Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]: Nuk sht si thon njerzit: Ka
fleksibilitet n t; jo, nuk sht ashtu, por sht shtje e disave q kan gabuar
dhe e disave q kan pasur t drejt.61

Eshhebi ka thn:

Maliku sht pyetur pr personin i cili ka pranuar nj hadith t transmetuar nga

njerz t sigurt nga autoriteti i shokve t t Drguarit t All-llahut [sal-lall-llahu
alejhi ve sel-lem]: A sheh ndonj fleksibilitet aty (t veprosh ose t mos veprosh)
? Ai tha: Jo, pasha All-llahun, derisa nuk e qllon mendimin e sakt. E vrteta
mund t jet vetm nj. Dy pikpamje t kundrta, si mund t jen t dyja t
vrteta?! E vrteta dhe e drejta jan vetm nj.62

Shoku i Imam Shafiut, imam Muzeni ka thn:

Shokt e t Drguarit t All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] me t vrtet

dallonin dhe disa prej tyre korrigjonin t tjert. Disa prej tyre shqyrtonin me
hollsi pikpamjet e t tjerve dhe i kritikonin ata. Sikur t kishin qen t gjitha
pikpamjet e tyre t sakta, nuk do t kishin vepruar ksisoj. Umer ibn El-Hattabi
u hidhrua pr mosmarrveshjen ndrmjet Ubejj ibn Kabit dhe Ibn Mesudit
rreth faljes n vetm nj petk. Ubejji tha: Falja m nj tesh sht mir dhe n
rregull; Ibn Mesudi tha: Kjo sht nse ndonjri nuk ka m shum rroba.
Ather, Umeri u hidhrua duke thn: Dy burra nga mesi i shokve t
respektuar dhe t ditur t t Drguarit t All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-
lem] grinden! Ubejji e ka thn t vrtetn dhe ska ar kokn fare pr Ibn
Mesudin. Por, nse dgjoj ndonj duke polemizuar pr kt pas ksaj, un do ti
bj kshtu e kshtu.63

Imam Muzeni, po ashtu, ka thn:

Ka t atill q lejojn dallimet dhe mendojn se, nse dy dijetar bjn ixhtihad
pr nj problem dhe njri thot Hallall e tjetri thot Haram, ather q t dy
kan arritur te e vrteta me ixhtihadin e tyre! Mund ti thuhej nj personi t till:
A sht e bazuar kjo pikpamje jotja n burime, apo n kijas (analogji) ? Nse
thot: N burime, mund ti thuhet: Si mund t bazohet n burime kur Kur'ani
kundrshton dallimin?, dhe nse thot: N analogji, mund ti thuhet: Si sht
e mundur q burimet ta kundrshtojn dallimin, ndrsa ty t t lejohet t

61 Ibn Abdul-Berri n Xhami Bejan El-Ilm (2/81-2)

62 Ibid. (2/82, 88-9)
63 Ibid. (2/83-4)
24 MBUROJA.net

arsyetosh me analogji se dallimet lejohen?! Kjo sht e papranueshme pr kdo

inteligjent, e mos t flasim pr njeriun e ditur.64

Nse thuhet m tutje: ka keni cituar nga Imam Maliku se e vrteta sht vetm nj e jo
m shum, sht n kundrshtim me at q sht gjetur n Al-Madhal Al-Fikhi nga
Shejh Zerka (1/89): Halift Ebu Xhafer El-Mensuri dhe m von Er-Reshidi propozuan
ta zgjedhin medhhebin dhe librin e Imam Malikut El-Muvetta kod juridik pr
dinastin Abasite, mirpo Maliku ua ndaloi kt, duke u thn: Vrtet, shokt e t
Drguarit t All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] dalloheshin n shtje
jofundamentale dhe ishin t shprndar n qytete t ndryshme, mirpo secili prej tyre
kishte t drejt.

Un them: Ky tregim me Imam Malikun (rahimehull-llah) sht mir e njohur, por

thnia e tij n fund: Mirpo, secili prej tyre kishte t drejt sht ajo pr t ciln - pasha
All-llahun - nuk gjej kurrfar baze n asnj prej transmetimeve a burimeve t cilat i kam
hasur65, prvese n nj transmetim t prmbledhur nga Ebu Nuaimi n Hiljetul-Evlija
(6/332), por me nj zinxhir transmetuesish q prfshin El-Mikdam ibn Davudin, i cili
radhitet n mesin e transmetuesve t dobt nga Dhehebi n Ed-Duafa; jo vetm kjo,
por edhe teksti i tij sht: ... mirpo secili prej tyre kishte t drejt sipas mendimit t
vet. Prandaj, fraza sipas mendimit t vet tregon q transmetimi n Madkhal sht i
ndrshtn, dhe si mund t jet ndryshe, kur kjo kundrshton at ka sht transmetuar
nga autoritetet e sigurta t Imam Malikut se e vrteta sht vetm nj e jo m shum, si
kemi prmendur, dhe n kt jan pajtuar t gjith imamt e sahabve dhe tabiint, si
dhe katr Imamt Muxhtehid dhe t tjert.

Ibn Abdul-Berri thot:

Nse t dyja pikpamjet kundrshtuese do t kishin qen t drejta, selefi nuk do

ta kishin korrigjuar ixhtihadin e njri-tjetrit, gjykimet dhe vendimet. Rezonimi i
thjesht mohon q dika dhe e kundrta e saj t jen t dyja t vrteta; si thot
nj fjal e mir:

T dshmosh dy gjra t kundrta njkohsisht sht absurditet m i

shmtuar.66

Nse thuhet m tutje: Duke qen se ky transmetim nga Imam Maliku sht i rrem, pse
ai nuk lejoi El-Mensurin ti bashkonte njerzit n librin e tij El-Muvetta n vend se ti
nnshtrohej dshirs s Halifit?

64 Ibid. (2/89)
65 El-Intika nga Ibn Abdul-Berri (41), Kashf El-Mughatta fi Fadl El-Muvetta (f.6-7) nga Ibn Aasakiri, dhe
Tadhkirah El-Huffadh nga Dhehebiu (1/195).
66 Xhami Bejan El-Ilm (2/88).
25 MBUROJA.net

Un them: Prgjigja m e mir q kam gjetur pr kt sht ajo q Hafiz Ibn Kethiri ka
prmendur n Sherh Ihtisar Ulum El-Hadith-in e tij (f. 31) se Imam Maliku ka thn:

Vrtet, njerzit kan hasur dhe kan msuar gjra me t cilat ne nuk jemi
njoftuar.

Kjo ka qen ekselenca e urtsis dhe paansis s tij, si thot Ibn Kethiri (rahimehull-
llah). Pra, sht dshmuar se t gjitha dallimet jan t kqija e jo mshir. Derisa nj lloj i
dallimit sht i qortueshm, si sht ai i pasuesve ekstrem t medhhebeve, lloji tjetr
nuk duhet qortuar, si sht dallimi i sahabve dhe i imamve t cilt i trashguan ata -
All-llahu na dhnt mundsi t ringjallemi n mesin e tyre dhe t pasojm rrugn e tyre.
Prandaj, sht e qart se dallimi i sahabve nuk sht i njjt me t mukal-lidve.

Shkurtimisht: Sahabt dallonin vetm kur ka qen e pashmangshme, por ata i urrenin
polemikat dhe i evitonin sa her q ishte e mundur, ndrsa sa u prket mukal-lidve, edhe
pse n t shumtn e rasteve sht e mundur t evitohen kundrshtimet, ata nuk pajtohen
e as q prpiqen drejt unitetit; n t vrtet, ata prkrahin dallimet. Ndrmjet ktyre dy
lloje njerzish n dallimet e tyre n mendime sht nj hendek i madh.

Kjo ishte nga kndvshtrimi i shkakut.

B) Dallimi n efekt sht m i dukshm.

Sahabt [radijall-llahu anhum], pavarsisht dallimeve t tyre mir t njohura n shtjet

joparimore, kan qen jashtzakonisht t kujdesshm n ruajtjen e unitetit e jashtm,
duke qndruar larg do gjje q do ti prante dhe do ti ndante radht e tyre. Pr
shembull, ka pasur n mesin e tyre t atill q lejonin t thuhet bismil-lah (besmelja)
zshm (n namaz) dhe t atill q nuk lejonin. Ka pasur t atill q konsideronin se
ngritja e duarve (gjat namazit) sht e plqyer dhe t atill q nuk mendonin kshtu. Ka
pasur t atill q konsideronin se prekja e gruas e prish abdesin dhe t atill q nuk
mendonin kshtu. Por, pavarsisht ksaj, ata t gjith faleshin s bashku pas nj imami
dhe askush prej tyre nuk prmonte faljen pas nj imami pr shkak t dallimit n
mendime.

Sa u prket mukal-lidve, dallimi i tyre sht plotsisht i kundrt, sepse ka shkaktuar q

muslimant t ndahen n shtylln m madhshtore t besimit pas dy dshmimeve t
besimit, e q ssht asgj tjetr pos namazit. Ata refuzojn t falen s bashku pas nj
imami duke pohuar se falja e imamit sht e pavler ose s paku e urryer pr dik t
medhhebit tjetr. Ne kt e kemi dgjuar dhe e kemi par ashtu si kan par t tjert
pos nesh;67 si mund t mos jet, kur sot disa libra t famshm t medhhebeve prmbajn
raste t tilla t zhvlersimit dhe t t urryerit. Rezultati i ksaj ka qen ajo q mund t

67Shih Kreun e Tet t librit Ma La Jaxhuz min El-khilaf (f.65-72), ku do t gjeni nj numr shembujsh, pr
t cilt kemi treguar, disa prej tyre prfshijn dijetart e El-Ez-herit.
26 MBUROJA.net

gjesh katr mihrabe (knde, skuta) n disa xhami t mdha n t cilat katr imam n
mnyr t njpasnjshme udhheqin namazin si dhe gjen njerz duke pritur pr imamin
e tyre, derisa nj imam tashm sht duke qndruar n namaz!!!

N t vrtet, te disa mukal-lid dallimi ndrmjet medhhebeve ka arritur gjendje m t

keqe se kjo, si sht ndalimi i martesave mes Hanefive dhe Shafive. Nj dijetar i njohur
Hanefi, m von i njohur si Mufti Eth-Thekalejn (Mufti i njerzve dhe i xhinve), dha
nj fetva duke lejuar martesn e Hanefiut me nj grua Shafi, sepse pozita e saj sht si
ajo e Njerzve t Librit!68 Kjo nnkupton se kjo mnyr e t menduarit sht e
papranueshme pr ta - ndrsa rasti i anasjellt nuk lejohet, d.m.th. nj femr Hanefi
smund t martohet pr nj burr Shafi, ashtu si femra muslimane nuk mund t
martohet me nj ifut ose t krishter?!

Kta dy shembuj, prej t shumtve, mjaftojn q ti ilustrojn dokujt inteligjent efektet e

kqija t dallimeve t gjeneratave t mvonshme dhe t insistimit t tyre n t,
prkundr dallimeve t gjeneratave t hershme (Selefi), q nuk kan pasur ndonj efekt
t kundrt n ummet. Pr shkak t ksaj, kta t fundit prgnjeshtrohen nga ajetet t
cilat ndalojn ndasin n Din, gj q nuk vlen pr gjeneratat e mpastajshme. All-llahu
na udhzoft t gjithve n rrug t drejt.

Sa do t dshironim q dmi i shkaktuar nga nj dallim i till t kufizohej vetm n

mesin e tyre e t mos zgjerohej deri te njerzit tjer t cilve u bhet davet, sepse kjo
ather nuk do t ishte aq keq, por sht aq mjerim kur ata lejojn q kjo t arrij deri te
jobesimtart n regjione t ndryshme rreth e qark bots dhe dallimi i tyre pengon hyrjen
e shum njerzve n numr t madh n fen e All-llahut! Libri Dhulamun minel-Garbi
nga Muhammed El-Gazzali (f. 200) shnon incidentin vijues: Ndodhi q, gjat nj
konference t mbajtur n Universitetin e Prinstonit n Amerik, njri nga folsit t bj
nj pyetje e cila sht m e dashura te orientalistt dhe te sulmuesit e Islamit: Cilat
msime muslimant i favorizojn para bots, me qllim q ta specifikojn Islamin n t
cilin thrrasin? A jan msimet islamike ashtu si kuptohen nga sunnitt, apo ashtu si
kuptohen nga shiitt Imamij apo Zejdij? Pr m tepr, t gjith kta jan t ndar
ndrmjet tyre edhe m tej; disa prej tyre besojn n prparim t kufizuar t mendimit,
derisa t tjert besojn me kokfortsi n ide t fiksuara. Kjo, pra, rezultoi n at q
thirrsit n Islam ti ln ata q ftoheshin n konfuzion, ngase edhe vet ishin trsisht t
hutuar.69

68 El-Bahr Er-Raik.
69 Un tash them: Shkrimet e kohs s fundit t Muhammed El-Gazzalit, si sht libri i porsabotuar i tij i
titulluar Es-Senneh En-Nebevijjeh bejne Ehlil-Hadith ve Ehlif-fikh (Sunneti profetik mes Njerzve t Hadithit dhe
Njerzve t Fikhut), kan konfirmuar se edhe ai vet sht nj prej atyre thirrsve n Islam t cilt edhe vet
jan trsish t hutuar. Shkrimet e tij nj koh t gjat kan treguar konfuzionin e tij, shtrembrimet e tij t
Sunnetit dhe prdorimin e intelektit t tij pr t shpallur nj hadith autentik ose t rrem, duke mos iu
kthyer parimeve dhe shkencs s hadithit e as ekspertve t asaj fushe; n vend t ksaj, do gj q i
prshtatet atij, ai e bn autentike, qoft edhe nse sht e dobt, dhe e shpall t pabesueshme do gj q nuk
i plqen atij, edhe nse ekziston pajtimi se sht autentike.
27 MBUROJA.net

N hyrje t Hedijje Es-Sultan ila Muslimi Bilad Xhaban nga Al-lameh Muhammed
Sultan El-Masumi (rahimehull-llah), autori thot:

Nj pyetje mu shtrua nga muslimant e Japonis nga qytetet Tokio dhe Osaka
n Lindjen e Largt: Cili sht Dini i vrtet Islam? ka sht medhhebi? A
sht e domosdoshme pr ndonj t fisnikruar me Dinin Islam ti bashkngjitet
ndonjrit prej katr medhhebeve? Prkatsisht, a duhet t jet Hanefi, Maliki,
Shafi apo Hanbeli, apo kjo nuk sht e domosdoshme? Kjo qe pr shkak t nj
dallimi t madh, nj mospajtimi t ndyr q kishte ngjar kshtu, kur nj numr
grupesh t intelektualve japonez deshn t hynin n Dinin Islam dhe t
fisnikroheshin me bujarin e Imanit. Kur ata ia propozuan kt disa
muslimanve t pranishm n Tokio, disa njerz nga India than: sht m s
miri q ata ta zgjedhin medhhebin e Ebu Hanifes, sepse ai sht Kandil i
Ummetit; disa njerz nga Indonezia (Java) than: Jo, ata duhet t jen Shafi!
Kur japonezt dgjuan kto deklarata, ata qen shum t hutuar dhe u larguan
nga qllimi i tyre fillestar. Prandaj, shtja e medhhebeve u b penges n rrugn
e tyre pr pranimin e Islamit!!

Dilema e tret:

T tjert mendojn se ajo n ka ne thrrasim, pra, n pasimin e Sunnetit dhe n

mospranimin e pikpamjeve t Imamve q jan n kundrshtim me t, nnkupton
braktisjen e plot t pikpamjeve t tyre dhe t prfitimit nga mendimet dhe ixhtihadi i
tyre.

Prgjigje: Kjo ide sht shum larg s vrtets, sht e rreme dhe qartazi e gjymt, si
sht evidente nga diskutimet tona paraprake, t cilat t gjitha sugjerojn t kundrtn.
Krejt ajo n ka ne thrrasim sht q medh-hebi t mos trajtohet si Din, duke e
vendosur n pozitn e Kur'anit dhe Sunnetit, ashtu q ti referohet atij n rast t
mospajtimeve ose kur sht duke u nxjerr ndonj gjykim i ri pr rrethana t papritura,

Qasja e tij e msiprme tregohet qart n diskutimin e tij pr hadithet pr librin e tij pararends Fikh Es-
Sireh, ku ai shpjegon metodologjin e tij t pranimit t haditheve t pasigurta dhe flakjen e atyre autentike,
duke u bazuar vetm n tekstin e hadithit, ku lexuesi mund t shoh se kritika objektive e hadithit nuk ka
fare vler n syt e tij, nse kundrshton analizn e logjikshme, e cila ndryshon shum nga personi n
person, sepse ka sht e vrtet pr njrin, sht gnjeshtr pr tjetrin! Kshtu, i tr Islami shndrrohet n
subjekt t tekave personale, duke mos pasur kurrfar parime dhe pika referimi, prve mendimit personal.
Kjo sht larg nga qndrimi i hershm i ulemas udhheqse t Islamit se isnadi sht pjes e religjionit;
sikur t mos ishte isnadi, njerzit do t thoshin fardo q do t dshironin.
Libri i tij i fundit i siprprmendur ua ka zbuluar njerzve metodologjin e tij Mutezilite, mosprfilljen e
paturpshme t imamve t hadithit dhe t prpjekjeve t tyre ndr shekuj n shrbim t Sunnetit dhe n
dallimin e traditave origjinale prej t pasigurtave, dhe mungesn e tij t muarjes s prpjekjeve t imamve
t fikhut n vendosjen e tyre t parimeve dhe n zhvillimin e shtjeve n ato baza, por ai merr dhe l prej
tyre at ka dshiron vet, pa kurrfar konsistence drejt asnjfar grupi parimesh dhe fondamentesh.
28 MBUROJA.net

ashtu si veprojn t ashtuquajturit jurist t ksaj kohe, kur vendosin ligje t reja pr
shtjet personale, pr martes, shkurorzim etj., n vend q ti referohen Kur'anit dhe
Sunnetit pr t dalluar t drejtn nga e gabuara, t vrtetn nga gnjeshtra - e gjith kt
n emr t dallimi sht mshir dhe mendimit t tyre pr ndjekjen e do lehtsimi
dhe volie! Sa e bukur ishte thnia e Sulejman Et-Tajmit (rahimehull-llah):

Po i pranove lehtsimet e do dijetari, n ty do t tubohej do e keqe.

Treguar nga Ibn Abdul Berr n Xhaami Bejaan El-Ilm (2/91-91), i cili ka thn pas
ksaj:

Ekziston ixhmaja (njzshmria e mendimit) rreth ksaj: Nuk di pr kt asnj

pikpamje t kundrt.

Gjith kjo ndjekje e lehtsimeve pr hir t saj, sht refuzuar prej nesh, gj q sht n
pajtim edhe me ixhman, si e shihni.

Sa i prket referimit n pikpamjet e imamve, prfitimit nga ato dhe ndihms prej tyre
n t kuptuarit e s vrtets, ku ata patn dallime dhe ku ska tekst n Kur'an dhe
Sunnet, ose kur paraqitet nevoja pr sqarime, ne nuk e refuzojm at. N t vrtet, ne e
urdhrojm dhe e potencojm at, ngase do t ket shum dobi n kt pr kdo q
pason rrugn e t udhzuarit nga Kur'ani dhe Sunneti.

Al-lameh ibn Abdul-Berri (rahimehull-llah) thot: (2/182)

Prandaj, vllai im, duhet ti ruash parimet themelore dhe tu kushtosh

vmendje. Duhet ta dish se ai q kujdeset pr msimin prmendsh e Sunnetit
dhe urdhrave t shpallur n Kur'an, i ka parasysh pikpamjet e juristve, n
mnyr q ti ndihmojn n ixhtihadin e tij, ti bhen els i metodave t analizave
dhe shpjegimi i sunneteve q bartin kuptime t ndryshme t mundshme, nuk
pason verbazi mendimin e ndonjrit prej tyre, ashtu si duhet pasuar Sunneti, pa
primtime, e as nuk shprfill at q dijetart vet kan arritur n ruajtjen dhe t
menduarit rreth Sunnetit, por i pason n diskutime, n t kuptuarit dhe analiza,
u sht mirnjohs atyre pr prpjekjet e tyre, nprmjet t cilave ata i kan sjell
dobi dhe ia kan trhequr vrejtjen pr shtje t ndryshme, i falnderon ata pr
prfundimet e tyre t sakta, n t shumtn e rasteve, por nuk i lartson nga
gabimet, ashtu sikurse ata nuk kishin lartsuar vetveten nga kjo gj. Ky person
sht ndjeks i dituris, i cili i sht bashkngjitur rrugs s Paraardhsve t
Devotshm; i cili sht fatbardh dhe vrtet i udhzuar; i tilli sht pasues i
Sunnetit t t Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] dhe i udhzimit t
sahabve [radijall-llahu anhum]. Por ai i cili prmbahet nga analizat, l anash
metodn q kemi prmendur, polemizon rreth sunneteve me mendimin e tij dhe
dshiron ti prshtat vetm aty ku lejon mendimi i tij, i tilli sht n lajthitje dhe
29 MBUROJA.net

sht duke i shpn t tjert n lajthitje. M tutje, ai i cili shprfill tr at q kemi

prmendur dhe zhytet pa kujdes n dhnien e gjykimeve pa dijeni, i tilli sht
edhe m i verbr dhe n nj rrug edhe m t humbur.

Kjo sht e vrteta. N t nuk ka paqartsi. Andaj largohu prej rrugicave.

Dilema e katrt:

Ekziston nj tjetr keqkuptim i rndomt n mesin e mukal-lidve, q i ndalon ata n

zbatimin e nj sunneti, pr t cilin atyre u sht e qart se medhhebi i tyre sht n
kundrshtim me t n at shtje. Ky keqkuptim sht mendimi se pasimi i Sunnetit
detyrimisht shkakton fajsimin e themeluesit t medhhebit. Pr ata, t gjesh gabime do
t thot t ofendosh imamin. Nse nuk sht e lejuar pr ta fyerja e cilitdo individ
musliman, si mund ta ofendojn ndonjrin prej imamve t tyre?

Prgjigje: Ky arsyetim sht plotsisht i gabueshm dhe sht pjell e moskuptimit t

Sunnetit. Prndryshe, si mund t arsyetohet nj musliman inteligjent n kso mnyre?!

I Drguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] vet ka thn:

Kur ai q sht duke sjell nj gjykim, prpiqet dhe arrin te prfundimi i sakt,
ka dy shprblime; por nse ai gjykon duke u prpjekur dhe sjell gjykim t
gabuar, ai ka nj shprblim.70

Ky hadith rrzon argumentin e lartprmendur dhe shpjegon dukshm dhe pa asnj

paqartsi se nse ndokush thot ky dhe ky sht n gabim, kuptimi i ksaj n sheriat
sht ky e ky ka nj shprblim. Nse ai sht i shprblyer n shikimin e atij q ka
gjetur gabimin, si mund ta akuzosh kt t fundin pr fyerjen e tij?! Nuk dyshohet se ky
lloj i akuzimit sht i pabaz, dhe kushdo q e bn, duhet ta trheq; prndryshe, do t
jet ai q i fyen muslimant, jo vetm individt e rndomt n mesin e tyre, por imamt
e shquar n mesin e sahabve, t trashgimtarve dhe imamve t mvonshm
muxhtehid dhe t tjert. Kjo ngase ne e dim me siguri se kto personalitete t famshme
qortonin dhe i gjenin gabime njri-tjetrit71. A sht e arsyeshme t thuhet: Ata fyenin
njri-tjetrin? Jo! N t vrtet, sht transmetuar n mnyr autentike se i Drguari i
All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ka prmirsuar Ebu Bekrin [radijall-llahu
anhu] n interpretimin e tij t ndrrs s nj njeriu, duke i thn: Diku pate t drejt,
diku jo.72 Pra, a e ka fyer ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] Ebu Bekrin me kto fjal?!

70 Buhariu dhe Muslimi.

71 Shihni fjalt paraprake t imam Muzanit dhe t Hafiz ibn Rexheb el-Hanbelit.
72 Buhariu dhe Muslimi; shih Shtojcn Dy pr hadithin e plot.
30 MBUROJA.net

Nj prej efekteve m t habitshme q ky keqkuptim ka n bartsit e vet sht se i pengon

ata nga ndjekja e Sunnetit, kur sht i ndryshm me medhhebin e tyre, ngaq pr ta
zbatimi i tij nnkupton fyerjen e imamit, kurse ndjekja e tij, edhe kur sht n
kundrshtim me Sunnetin, nnkupton t dashurit dhe t respektuarit e tij! Prandaj, ata
ngulmojn n ndjekjen e mendimit t tij pr ti ikur mosrespektimit t supozuar.

Kta njerz kan harruar - t mos them se shtiren se harrojn se, pr shkak t ktij
mendimi, ata jan zhytur n dika shum m t keqe se ajo prej s cils iknin. Atyre
duhet tu thuhet: Nse t pasosh dik do t thot t respektosh at ndrsa ta
kundrshtosh do t thot ta ofendosh at, ather pse i lejoni vetes ta kundrshtoni
shembullin e t Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] dhe t mos e pasoni at duke
preferuar t pasoni imamin e medhhebit n nj rrug t ndryshme me at t Sunnetit,
kur imami nuk sht i pagabueshm dhe ofendimi i tij nuk sht kufr?! Nse e
interpretoni kundrshtimin e imamit si ofendim t tij, ather kundrshtimi i t
Drguarit t All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] sht dukshm m shum
ofendim i tij. N t vrtet, sht kufr i hapt, nga i cili krkojm strehim tek All-llahu!
Nse kjo u thuhet atyre, ata - pasha All-llahun - smund ti prgjigjen ksaj, prpos t
japin nj replik t ciln e dgjojm shum her me radh nga disa prej ktyre: Kemi
ln kt sunnet duke i besuar imamit t medhhebit dhe ai sht m i ditur se ne n
Sunnet.

Prgjigja jon n kt sht nga shum knde, gj q u diskutua gjersisht n kt hyrje.

Pr kt shkak, do ta kufizoj veten shkurtimisht n nj qasje me nj prgjigje vendimtare,
me lejen e All-llahut. Un them: Imami i medhhebit tuaj nuk sht i vetmi i cili ishte m
i ditur sesa ju n Sunnet. N t vrtet, jan duzina, bile qindra, t cilt po ashtu ishin m
t ditur se ju n Sunnet. Prandaj, nse ndodh q nj sunnet autentik t ndryshoj nga
medhhebi juaj, por sht marr nga njri prej ktyre imamve t tjer, sht qart e
domosdoshme pr ju q ta pranoni kt sunnet n kt rast. Ai q ju kundrshton, do
tju thot duke ju kundrshtuar: Ne vepruam me kt Sunnet duke i besuar imamit i cili
ka vepruar me kt Sunnet; n kt rast, pasimi e imamit t par sht m meritor se
pasimi i imamit q ka kundrshtuar kt Sunnet.

Kjo sht e qart dhe aspak e ngatrruar, me dshirn e All-llahut. Pr shkak t gjith
ksaj q prmendm, mund t them: Meq ky libr yni ka prmbledhur sunnetet e
vrteta t transmetuara nga i Drguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] n
lidhje me prshkrimin e namazit t tij, nuk ka arsyetim pr asknd t mos veproj me t,
pasi nuk ka asgj t ciln dijetart e kan refuzuar njzri, dhe nuk do ta bjn kurr. N
t vrtet, n do rast, disa prej tyre kan prvetsuar Sunnetin e vrtet; secili prej tyre
q nuk ka vepruar kshtu, sht i falur dhe sht shprblyer nj her, sepse teksti nuk i
qe prcjell atij fare, ose i qe prcjell atij n mnyrn q nuk paraqiste dshmi pr t, ose
pr shkaqe t tjera t njohura mir n mesin e dijetarve. Megjithat, ata pas tij para t
cilve teksti sht qart i parashtruar, nuk kan arsyetim pr ndjekjen e mendimit t tij;
prkundrazi, sht e obligueshme t pasohet teksti i pagabueshm.
31 MBUROJA.net

Kjo porosi ka qen qllimi i ksaj hyrjeje. All-llahu i Gjithfuqishm dhe i Lartsuar
thot:


 ) ; ?  #    Q %@   % Q Y)?  G Y 
  0d 
(24) ). 9

O ju q besuat! Prgjigjuni thirrjes s All-llahut dhe t Drguarit t Tij kur ju thrret

n at q ju jep jet dhe ta dini se All-llahu ndrhyn ndrmjet njeriut dhe zemrs s
tij, dhe te ai do t tuboheni t gjith.73

All-llahu e thot t Vrtetn, Ai tregon Rrugn dhe Ai sht Ndihmsi dhe Mbrojtsi m
i mir. All-llahu e bekoft Muhammedin dhe familjen e tij dhe shokt e tij. Lavdrimi i
qoft All-llahut, Zotit t botve.

Muhammed Nasirud-Din El-Albani

Damask 20/5/1381h

73 El-Enfal, 8: 24
32 MBUROJA.net

FORMA E NAMAZIT E T DRGUARIT

[sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]
E PRSHKRUAR PREJ FILLIMIT DERI N FUND, SIKUR T ISHIT DUKE E PAR
Shejh Muhamed Nasirudin el-Albani

Faluni ashtu si m keni par mua duke u falur (el-Buhari)

T drejtuarit kah Qabja

Kur i Drguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ngrihej n namaz, ai drejtohej

kah qabja, si n namazin e detyrueshm, ashtu edhe n at vullnetar74, dhe ai [sal-lall-
llahu alejhi ve sel-lem] urdhroi pr kt, duke i thn atij q u fal keq:75

Kur t ngrihesh pr tu falur, merr abdes si sht m s miri, pastaj drejtohu

kah kibla dhe thuaje tekbirin.76

Gjat udhtimit, ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] i falte namazet vullnetare dhe

vitrin hipur mbi kafshn shaluese, n fardo an q t kthehej ajo duke e bartur
at [kah lindja ose kah perndimi].77

Andaj, thnia e All-llahut t Lartsuar:

 D %e  d9  V

Kah cila an q t ktheheni, sht fytyra e All-llahut (el-Bekare, 2: 115), i referohet

ksaj.78

[Nganjher] kur donte ti falte namazet e padetyrueshme n deven e tij, e

drejtonte at kah kibla, thoshte tekbirin dhe falej n cilindo drejtim q t kthehej
kafsha e tij.79

74
Ky sht fakt mutevatir, prandaj detajet nuk jan t nevojshme. Megjithat, disa argumente pr t do t
pasojn.
75 Shih Shtojcn 3.

76 Prmbledhur nga Buhariu, Muslimi dhe Siraxhi.

77 Prmbledhur nga Buhariu, Muslimi dhe Siraxhi. Tahrixhi i tij sht dhn n Irva el-Galil (289 dhe 588).

78 Muslimi; Tirmidhiu e ka shpallur sahih.

79 Ebu Davudi, Ibn Hibbani n eth-Thikat (1/12), ed-Dija n el-Muhtarah me sened hasan ; Ibn es-Sukni e ka

shpallur sahih sikurse Ibn el-Mulekkini n Hulasah el-Bedr el-Munir (22/1) dhe, para tyre, Abdul-Hakk el-
Ishbiliu n Ahkam-in e tij (nr.1394 me kontrollimin tim). Ahmedi e ka shfrytzuar si dshmi (argument), si
ka transmetuar Ibn hani prej tij n Mesail-in e tij (1/67).
33 MBUROJA.net

Ai bnte rukun dhe sexhden n deven e tij, duke e ulur kokn dhe duke e br
sexhden m posht se rukun.80

Kur ai donte ti falte namazet e detyrueshme, zbriste posht dhe drejtohej kah
kibla.81

N namazin gjat friks s madhe, ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] i dha shembull

ummetit t tij pr tu falur duke ecur, duke qndruar n kmb ose duke qen hipur
mbi kafsh; duke qen a duke mos qen n drejtim t kibls82. Dhe ai, po ashtu, tha:

Kur ato (ushtrit) takohen, ather ai (d.m.th. namazi) sht tekbir dhe lvizje me
kok.83

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], po ashtu, thoshte:

ka sht ndrmjet lindjes dhe perndimit sht kible.84

Xhabiri [radijall-llahu anhu] ka thn:

Kur ishim njher me t Drguarin e All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]

n nj ekspedit, qielli ishte i vrenjtur, prandaj ne u munduam ta gjenim kiblen,
por nuk u pajtuam, kshtu q secili prej nesh u fal n vete dhe secili prej nesh
vendosi nga nj shenj para vetes, n mnyr q ta shnonte pozitn e vet. N
mngjes, ne i shikuam ato dhe pam se nuk ishim falur kah kibla. Ia prmendm
kt t Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] [por ai nuk na urdhroi q ta
prsrisnim (namazin)], dhe tha: Namazi juaj mjafton.85

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] falej n drejtim t Bejtul-Mukaddesit [duke pasur

qaben para tij], para se t shpallej ajeti vijues:

)
 G
' ^) I
L0 D  f)9 S?; L    '
  F L0 D` d& 9 ; )

Ne shohim kthimin e fytyrs sate kah qielli... (el-Bekare, 2: 144)

Kur u shpall kjo, ai u drejtua kah qabja. Ishin duke e falur sabahun njerzit n Kuba, kur
dikush u erdhi atyre dhe u tha:

80 Ahmedi dhe Tirmidhiu, t cilt e kan shpallur sahih.

81 Buhariu dhe Ahmedi.
82 Buhariu dhe Muslimi.

83 Bejhekiu me sened q prmbush kriteret e Buhariut dhe t Muslimit.

84 Tirmidhiu dhe Hakimi e kan shpallur sahih, dhe un e kam dhn at n Irva el-Galil (292), botimin e t

cilit All-llahu e ka br t leht.

85 Darekutniu, Hakimi, Bejhekiu, Tirmidhiu, Ibn Maxhe dhe Taberaniu; sht dhn n Irva (296).
34 MBUROJA.net

Vrtet, t Drguarit t All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] i sht shpallur

mbrm di nga Kur'ani dhe sht urdhruar t drejtohet kah qabja. [Vrtet] pra,
kthehuni kah ajo. Fytyrat e tyre qen t kthyera kah Shami, por ata u kthyen
[edhe imami i tyre u kthye kah kibla s bashku me ta].86

86Buhariu, Muslimi, Ahmedi, Siraxhi, Taberaniu (3/108/2) dhe Ibn Sadi (1/234). Gjendet po ashtu n Irva
(290).
35 MBUROJA.net

Qndrimi n kmb gjat namazit

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] qndronte n kmb si pr namazin e detyrueshm,

ashtu edhe pr at vullnetar, duke e zbatuar urdhrin e t Lartsuarit:

 ;  ;
(23A)

Dhe qndroni para All-llahut me respekt. (el-Bekare, 2: 238)

Ndrsa, gjat udhtimit, ai falte namazet vullnetare n kafshn shaluese.

Ai i dha shembull umetit t tij pr tu falur gjat friks s madhe, duke ecur ose hipur n
kafsh, si sht prmendur, dhe ky sht qllimi i thnies s All-llahut [subhanehu ve
teala]:

( "23A)
 ;  ;+^Y R
 )%  ?  " D) %    R
  +Q
j E
(23C) >9 @ 9 %  %@  Q


T jeni t rregullt n namaz, sidomos n namazin e mesmA7 dhe... (el-Bekare, 2:

238-9)

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] falej ulur gjat smundjes nga e cila ai vdiq.88

Ai, gjithashtu, u fal ulur n nj rast tjetr para ktij, kur qe lnduar, ndrsa njerzit pas tij
faleshin duke qndruar n kmb. Prandaj, ai u bri nojm (u bri shenj) atyre t
uleshin dhe ata u uln (dhe u faln). Kur e kreu. tha:

Gati sa nuk bt at q bjn persiant dhe romakt: qndrojn n kmb pr

mbretin q rri ulur. Prandaj, mos veproni ashtu, sepse imami sht q t prcillet:
kur ai e bn rukun, bni ruku; kur ai ngrihet, ngrihuni dhe, kur ai falet ulur,
faluni ulur (t gjith)".89

Namazi i personit t smur n pozit t ulur

Imran ibn Husejni [radijall-llahu anhu] ka thn:

87 D.m.th., namazi i Ikindis, sipas deklaratave t sakta t shumics s dijetarve, duke qen n mesin e tyre
edhe ebu Hanifja dhe dy nxnsit e tij. Ekzistojn hadithe n lidhje me kt, t cilat Ibn Kethiri i ka dhn
Tefsirin e tij t Kur'anit.
88 Tirmidhiu, i cili e ka shpallur sahih, dhe Ahmedi.

89 Muslimi dhe Buhariu, dhe sht dhn n librin tim Irva el-Galil, nn hadithin 394.
36 MBUROJA.net

Isha duke lnguar nga hemorroidet (majaslli), andaj e pyeta t Drguarin e All-
llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], dhe ai tha:Falu n kmb. Nse nuk
mundesh, ather falu ulur; nse nuk mundesh ashtu, ather falu shtrir.90

Imran ibn Husajni po ashtu ka thn:

E pyeta at [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] pr namazin e njeriut n pozit t

ulur, e ai tha:Ai q falet n kmb, kjo sht m mir. Ai q falet ulur,
shprblimi i tij sht prgjysm m i vogl se i t mparshmit. Ai q falet shtrir
(n nj tjetr transmetim: gjysm i shtrir) e ka shprblimin prgjysm m t
vogl se t atij q falet ulur.91

Kjo i referohet personit t smur, ngase Enesi [radijall-llahu anhu] ka thn:

I Drguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] u erdhi njerzve ndrsa

ata ishin duke u falur ulur, pr shkak t smundjes, dhe tha:Vrtet, namazi i atij
q ulet sht (vlen) sa gjysma e namazit t atij q qndron n kmb.92

Njher ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] vizitoi nj person t smur dhe e pa at duke

u falur (mbshtetur) n nj jastk t cilin ia mori dhe e largoi anash. Ather, ky njeri
mori nj shkop pr tu falur, duke u mbshtetur n t, por ai ia mori edhe at dhe e
largoi anash, dhe i tha:

Falu n tok, nse mundesh. Prndryshe, bj lvizjet me kokn tnde duke e

br sexhden m posht se rukun.93

Namazi n anije

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] u pyet pr namazin n anije dhe ai tha:

Faluni n t duke qndruar n kmb, nse nuk i friksoheni fundosjes.94

Kur ai u plak, merrte dika pr tu mbshtetur n vendin e tij t faljes.95

90 Buhariu, Ebu Davudi dhe Ahmedi.

91 Ibid. Hattabiu ka thn:
Kuptimi i hadithit t Imranit ka pr qllim njeriun e smur, q sht i aft t'i prballoj mundimet
dhe t qndroj me vshtirsi. Prandaj, shprblimi i namazit ulur sht prgjysm m i vogl se
shprblimi i namazit n kmb: duke e inkurajuar t falet n kmb, por edhe duke e lejuar t ulet.
Ibn Haxheri thot n Fet-h el-Bari (2/468):Ky deduksion sht i vlefshm.
92 Ahmedi dhe Ibn Maxhe, me sened sahih.

93 Taberaniu, Bezzari, Ibn es-Semaku n librin e tij t hadithit (67/2) dhe Bejhekiu. E ka senedin sahih, si kam

shpjeguar n Silsileh el-Ehadith es-Sahihah (323).

94 Bezzari (68), Darekutniu, Abdul-Gani el-Makdisi n Sunenin e tij (82/2) dhe Hakimi e kan shpallur sahih,

dhe Dhehebiu sht pajtuar.

37 MBUROJA.net

Ulja dhe qndrimi n kmb n namazin e nats (Tehexhxhud)

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] falej shum gjat nats, duke qndruar n kmb dhe
duke ndenjur ulur. Nse kndonte n kmb, ai e bnte (rukun) n kmb; nse
kndonte ulur, ai e bnte rukun ulur.96

Nganjher, Ai falej dhe kndonte ulur, derisa t mbetnin rreth tridhjet ose katrdhjet
ajete t kndimit t tij, pas ka ai ngrihej q ti kndonte kto n kmb, mandej e bnte
rukun dhe sexhden dhe bnte njsoj n rekatin e dyt.97

N fakt, ai falte es-subhan98 ulur kah fundi i jets s tij, kur u plak, dhe kjo ishte nj vit
para vdekjes s tij.99

Po ashtu, ai ulej kmbkryq.100

Namazi me kpuc t mbathura dhe urdhri pr t br kshtu

Ai nganjher qndronte (n namaz) kmbzbathur, nganjher me kpuc.101

Dhe ai e lejoi kt pr ummetin e tij duke thn:

Kur ndokush nga ju falet, duhet ose ti mbath kpuct, ose ti zbath ato dhe ti
vendos midis kmbve t tij dhe t mos i pengoj t tjert me to.102

Ai e inkurajonte faljen me kpuc nganjher, duke thn:

Dallohuni nga hebrenjt, sepse ata nuk falen me kpuc e as me mestet e tyre
(orap lkure) .103

Ngandonjher ai i hiqte ato prej kmbve duke u falur dhe pastaj e vazhdonte namazin,
si ka thn Ebu Seid El-Hudriu:

95 Ebu Davudi dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, si ka br edhe Dhehebiu. E kam dhn n es-

Sahihah (319) dhe n Irva (383).

96 Muslimi dhe Ebu Davudi

97 Buhariu dhe Muslimi.

98 D.m.th. namaz vullnetar (natn ose paradite), i emruar kshtu, ngase prmban tesbih (glorifikim).

99 Muslimi dhe Ahmedi.

100 Nesaiu, Ibn Huzejme n Sahihun e tij (1/107/2), Abdul-Gani el-Makdisi n Sunnetin e tij (80/1) dhe

Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, dhe Dhehebiu sht pajtuar.

101 Ebu Davudi dhe Ibn Maxhe. sht hadith mutevatir, si ka cekur Tahaviu.

102 Ebu Davudi dhe Bezzari (53, ez-Zevaid); Hakimi e ka shpallur sahih, dhe Dhehebiu sht pajtuar.

103 Ibid.
38 MBUROJA.net

I Drguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] u fal me ne nj dit. Gjersa

ishte duke u falur, i zbathi kpuct e tij dhe i vendosi n ann e tij t majt. Kur
njerzit e pan kt, i zbathn kpuct e tyre. Kur e kreu namazin, ai tha: Pse i
zbatht kpuct tuaja? Ata than: T pam ty duke i zbathur kpuct e tua,
andaj edhe ne i zbathm tonat. Ai tha: Vrtet, m erdhi Xhibrili dhe m njoftoi
se kishte flliqsir - ose tha: dika t dmshme - (n nj transmetim tjetr:
ndyrsir) n kpuct e mia, andaj i zbatha ato. Pra, kur dikush nga ju shkon n
xhami, duhet ti shikoj kpuct e veta: nse sheh n to flliqsir - ose tha: dika
t dmshme - (n nj transmetim tjetr: ndyrsir), duhet ti pastroj (me frkim)
dhe t falet me to.104

Kur i hiqte ato, ai i vendoste ato n t majtn e tij105, dhe, gjithashtu, thoshte:

Kur ndokush nga ju falet, nuk duhet ti vendos kpuct e tij n t djathtn e tij
e as n t majtn e tij, ku do t jen n t djathtn e tjetrkujt, por vetm nse nuk
sht askush n t majtn e tij. Pra, duhet ti vendos ato midis kmbve.106

Namazi n Minber

Njher ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] u fal n minber (n nj transmetim: ... i cili

kishte tri shkall)107. Kshtu ai qndroi n t dhe tha tekbirin dhe njerzit pas tij e than
tekbirit ndrsa ai ishte m minder. Pastaj bri rukun n minber e m pas u ngrit dhe
zbriti prapa pr ta br sexhden n minber. Pastaj u kthye, [dhe veproi n t ashtu si
veproi n rekatin e par], derisa e kreu namazin. Pastaj, ai u kthye kah xhemati dhe tha:

O njerz! E bra kt q ju t m prcillni mua dhe ta msoni namazin tim.108

104 Ebu Davudi, Ibn Huzejme dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, dhe Dhehebiu Neveviu jan pajtuar.
I pari sht dhn n Irva (284).
105 Ibid.

106 Ebu Davudi, Nesaiu dhe Ibn Huzejme (1/110/2), me isnad sahih.

107 sht ky sunneti pr minberin: q duhet ti ket vetm tri shkall. T ket m shum sht risi nga

periudha e Beni Umejjes, gj q shpesh shkakton ndrprerjen e safit. Dhe pr ti ikur ksaj me vendosjen e tij
n kndin perndimor t xhamis ose n mihrab, sht nj bidat tjetr sikurse sht edhe vendosja e tij n
mur n form ballkoni, n t cilin hipet me ndihmn e shkallve n mur! Ndrsa, udhzimi m i mir sht
udhzimi i Muhammedit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]. Shih Fet-h el-Bari (2/331).
108 Buhariu, Muslimi (i cili mblodhi transmetimin tjetr) dhe Ibn Sadi (1/253). sht dhn n Irva (545).
39 MBUROJA.net

Sutra109 dhe Obligimi pr t

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] qndronte afr sutres, ashtu q ndrmjet tij dhe murit
kishte (distanc) tre kut110 dhe ndrmjet vendit t sexhdes dhe murit (kishte) hapsir
aq sa pr t kaluar nj dele.111

Ai thoshte:

Mos u falni ndryshe pos drejt sutres dhe mos lini asknd t kaloj para jush, por
nse ndokush vazhdon (t provoj pr t kaluar), ather luftojeni at, sepse ai e
ka nj shok (d.m.th. shejtanin) me vet.112

Ai po ashtu thoshte:

Kur t falet ndonjri nga ju drejt sutres, le ti afrohet asaj, q t mos e prish
shejtani namazin e tij.113

Nganjher ai orvatej pr tu falur afr shtylls, e cila gjendej n xhamin e tij.114

Kur falej [n vend t hapur, ku nuk kishte asgj pr t prdorur si sutra], ai e ngulte nj
shtiz n tok para tij dhe falej n drejtimin e saj, me njerzit pas tij;115
Nganjher ai vendoste kafshn e tij anash dhe falej n drejtim t saj,116 por kjo nuk
sht e njjt me faljen n vendpushimin e deveve117, gj q ai e ndalonte118, dhe
nganjher ai e merrte shaln e tij, e vendoste pr s gjati dhe falej kah fundi i saj.119
Ai thoshte:

109 Tekst., perde, mbules; n kontekstin e namazit, i referohet objektit menjher pas vendit t sexhdes,
brenda t cilit asgj nuk duhet t kaloj, si sht primtuar n kt pjes.
110 Buhariu dhe Ahmedi.

111 Buhariu dhe Muslimi.

112 Ibn Huzejme n Sahihun e tij (1/93/1), me sened t fort.

113 Ebu Davudi, Bezzari (f.54-Zevaid) dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, ndrsa Dhehebiu dhe

Neneviu jan pajtuar.

114 Buhariu. Sutra sht e domosdoshme pr Imamin ose pr personin q falet vetm, madje edhe n xhami

t madhe. Ibn Hani ka thn n Mesail-in e tij nga Imam Ahmedi (1/66): Ebu Abdull-llahu (d.m.th. Imam
Ahmed ibn Hanbeli) m pa nj dit duke u falur pa sutre para meje e un isha n nj xhami t madhe, dhe
m tha: Merr dika pr sutre, e un e mora nj njeri pr sutre. Kjo tregon se Imam Ahmedi nuk bnte
dallim ndrmjet xhamis s vogl ose t madhe n marrjen e sutres - dhe kjo sht pa dyshim e sakt, por
kjo sht di q shprfillet nga shumica e njerzve, duke prfshir edhe imamt e xhamis, n do vend q
kam vizituar, duke prfshir edhe Arabin Saudite, n t ciln kam br nj udhtim n muajin Rexheb t
ktij viti (1410), prandaj ulemaja duhen tu tregojn njerzve dhe ti kshilloj ata rreth ksaj, duke ua
shpjeguar vendimin e saj, si dhe obligimin e saj n Dy Xhamit e Shenjta.
115 Buhariu, Muslimi dhe Ibn Maxhe.

116 Buhariu dhe Ahmedi.

117 D.m.th. vendi i tyre i gjunjzimit.

118 Buhariu dhe Ahmedi.

119 Muslimi, Ibn Huzejme (92/12) dhe Ahmedi

40 MBUROJA.net

Kur ndonjri nga ju vendos prball vetes dika si sht fundi i shals, le t
falet dhe le t mos brengoset nse ndokush kalon pas saj.120

Njher ai u fal drejt nj druri121, dhe nganjher ai falej drejt shtratit, n t cilin
Aishja [radijall-llahu anhu] ishte e shtrir [nn mbulojn e saj].122

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] nuk linte asgj t kaloj ndrmjet tij dhe sutres, kshtu
njher ishte duke u falur, kur nj dele erdhi me vrap para tij. Ather, ai nxitoi, (eci
prpara) saq e ngjeshi barkun e tij pr muri [dhe ajo kaloi prapa tij].123

Po ashtu, njher derisa ishte duke e falur nj namaz t detyrueshm, e shtrngoi

grushtin e tij dhe kur e kreu, njerzit e pyetn: O i Drguar i All-llahut, a ndodhi gj
gjat namazit? Ai tha: Jo, prvese djalli deshi t kaloj para meje e un ia shtrngova
atij fytin, derisa e ndjeva t ftoht e gjuhs s tij n dorn time. Pasha All-llahun! Sikur t
mos ma kishte kaluar vllai im Sulejmani124, un do ta kisha lidhur (djallin) pr njrn
prej shtyllave t xhamis, q fmijt e Medines t mund t silleshin rreth tij. [Pra, kush
mund t pengoj q dika t ndrhyj midis tij dhe kibles, le t veproj ashtu].125
Ai po ashtu thoshte:

Kur ndokush nga ju falet drejt gjsendi, q sht sutr ndrmjet tij dhe njerzve,
dhe dikush dshiron t kaloj para tij, ather ai duhet ta shtyj at n fyt [dhe ta
zmbraps sa m shum q mundet], (n nj transmetim: ai duhet ta ndal at, dy
her), por nse ai refuzon, ai duhet ta luftoj, sepse, me t vrtet, ai sht
shejtan.126

120 Muslimi dhe Ebu Davudi

121 Nesaiu dhe Ahmedi, me isnad sahih.
122 Buhariu, Muslimi dhe Ebu Jala (3/1107).

123 Ibn Huzejme n Sahihun e tij (1/95/1); Taberaniu (3/140/3) dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih;

Dhehebiu sht pajtuar.

124 Duke iu referuar lutjes q vijon t t Drguarit Sulejman (alejhis-selam), s cils iu prgjigj All-llahu, si

prshkruhet n Kur'an: Zoti im! M fal, dhe m dhuro pushtetin q nuk do ti japsh askujt pas meje,
sepse, vrtet, Ti je Dhuruesi i Begative. Kshtu, Ne ia nnshtruam pushtetit t tij ern, e cila fryente leht
sipas urdhrit t tij, dhe djajt, do lloj ndrtuesi dhe zhytsi, dhe t tjer t lidhur n pranga (Sad 38:
35-38)
125 Ahmedi, Darekutniu dhe Taberaniu, me sened sahih, dhe t ngjashme me kuptimin e ktij hadithi jan

gjetur n dy Sahiht dhe te t tjert nn autoritetin e disa Sahabve. sht nj prej shum haditheve n t cilin
grupi Kadijan nuk beson, pasi ata nuk besojn n botn e xhinnve, e cila prmendet n Kur'an dhe Sunnet.
Metoda e tyre e mosprfilljes s tekstit sht e njohur mir: nse sht nga Kur'ani, ata e ndrrojn kuptimin
e tij si p.sh. thnien e t Lartsuarit Thuaj: M sht shpallur mua se nj grup xhinsh dgjuan (72: 1);
ata thon: d.m.th. nj grup njerzish! duke e br fjaln xhinn sinonime me njeri! Kshtu, ata luajn
me gjuh dhe me fe; nse sht nga Sunneti, ather nse sht e mundur pr ta ndrruar me interpretim t
rrejshm, ata e bjn kt, prndryshe ata e kan shum leht pr ta shpallur t rrejshm, edhe nse t gjith
Imamt e Hadithit dhe i tr ummeti pas tyre pajtohen n autenticitetin e tij, madje n t qent e tij mutevatir.
All-llahu i udhzoft.
126 Buhariu dhe Muslimi, ndrsa transmetimi shtojc sht nga Ibn Huzejme (1/94/1).
41 MBUROJA.net

Ai po ashtu thoshte:

Sikur ta kishte ditur personi q ka kaluar para atij q falej mkatin e vet, kishte
qen m mir pr t q t pres katrdhjet, sesa t kaloj prpara. (Ebu En-
Nedri thot: Nuk m kujtohet saktsisht se a ka thn katrdhjet dit, muaj,
apo vite.) 127

ka e prish namazin

Ai thoshte:

Namazi i njeriut ndrpritet, kur para tij nuk ka dika si sht fundi i shals,
nga: gruaja [me menstruacione]128, gomari ose qeni i zi. Ebu Dherri tha: Un i
thash: O i Drguar i All-llahut, pse qeni i zi e jo ai i kuq? Ai tha: Qeni i zi
sht shejtan.129

Ndalimi i faljes n drejtim t varrit

Ai ndalonte faljen n drejtim t varrit, duke thn:

Mos u falni n drejtim t varreve dhe mos u ulni n to.130

127 Ibid.
128 D.m.th. e pjekur, ndrsa ajo ka sht menduar me ndrpritet sht bhet i pavlefshm.Ndrsa sa i
prket hadithit: Asgj nuk e ndrpren namazin, ather sht hadith i dobt, si kam treguar n Temam
El-Minneh (f.306).
129 Muslimi, Ebu Davudi dhe Ibn Huzejme (1/95/2).

130 Ibid.
42 MBUROJA.net

Qllimi (nijeti)131

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] thoshte:

T gjitha veprat jan sipas qllimit dhe donjri do ta ket at q ka pasur pr

qllim.132

Tekbiri

Pastaj ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] e fillonte namazin duke thn:

((
"))<

All-llahu sht m i Madhi133

Ai e urdhroi at q u fal keq t vepronte ksisoj, si sht prmendur m par, dhe i

tha atij:

Me t vrtet, namazi i personit nuk sht i plot, derisa ai t marr abdest n t

cilin jan prfshir t gjitha pjest e domosdoshme t trupit, dhe t thot: All-
llahu Ekber.134

Ai, po ashtu, thoshte:

elsi i namazit sht pastrimi. N t hyhet me tekbir dhe dilet me teslim.135

131 Neveviu thot n Revdah et-Talibin (1/224):

Nijeti sht qllimi. Kshtu, personi q do t falet, sjell ndr mend at namaz dhe at ka sht e
rndsishme nga karakteristikat e tij, si p.sh.: cili namaz sht ai, a sht i detyrueshm etj., dhe ai i
sjell kto gjra bashk n nijetin e tij me tekbirin e par.
132 Buhariu, Muslimi dhe t tjert. sht dhn n Irva (nr.22).

133 Muslimi dhe Ibn Maxhe. Hadithi na tregon se ai nuk niste namazin me fjalt e disa njerzve: kam pr

qllim t fal...etj., pr ka, n t vrtet, ekziston ixhmaja se kjo sht risi (bidat). Por, ata nuk pajtohen n
sht bidat i mir a i keq, pr ka ne i themi: Vrtet, t gjitha bidatet n adhurim jan lajthitje, nga
prgjithsia e deklarats s tij [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], ...dhe t gjitha risit jan lajthitje, dhe do
lajthitje sht n zjarr. Por, ky nuk sht vendi pr nj diskutim m t gjer t ksaj.
134 Taberaniu me isnad sahih.

135 Ebu Davudi, Tirimidhiu dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, dhe Dhehebiu sht pajtuar. sht

dhn n Irva (nr.301).

Tekstualisht, tekbiri i bn haram, d.m.th. veprat t cilat All-llahu i ka br haram gjat tij, ndrsa teslimi i
bn hallall d.m.th. ato q lejohen jasht namazit. Hadithi ashtu si dshmon, se dera e namazit sht e
mbyllur, duke mos mundur asnj adhurues ta hap ndryshe, prvese me pastrim. Po kshtu dshmon se n
namaz nuk mund t hyhet, prvese me tekbir, dhe prej saj nuk mund t dilet, prvese me teslim. Ky sht
mendimi i shumics s dijetarve.
43 MBUROJA.net

Po ashtu, ai nginte zrin gjat tekbirit, ashtu q ata prapa tij t mund ta dgjonin.136

Por, kur u smur, Ebu Bekri ngriste zrin pr tua bartur njerzve tekbirin e t
Drguarit t All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem].137

Ai, po ashtu, thoshte:

Kur t thot imami: All-llahu Ekber, ather edhe ju thoni All-llahu

Ekber.138

136 Ahmedi dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, dhe Dhehebiu sht pajtuar.
137 Muslimi dhe Nesaiu
138 Ahmedi dhe Bejhekiu, me isnad sahih.
44 MBUROJA.net

Ngritja e duarve

Ai i ngrinte duart e tij nganjher me tekbir,139 nganjher pas tekbirit140 dhe nganjher
para tij.141

Ai i ngrinte ato me gishtrinj t ndar [jo t hapur, as t bashkuar],142 dhe i vinte n

nivel me supet e tij,143 edhe pse her-her, ai i ngrinte ato n nivel me vesht [majet] e
tij.144

Vendosja e dors s djatht mbi dorn e majt dhe urdhrimi pr kt

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] vendoste dorn e djatht mbi dorn e tij t majt145,
dhe thoshte:

Ne, shoqria e t Drguarve, jemi t urdhruar ta shpejtojm iftarin dhe ta

vonojm syfyrin dhe ta vendosim dorn e djatht mbi t majtn gjat namazit.146

Po ashtu, ai kaloi pran nj njeriu q po falej dhe q kishte vn dorn e majt mbi t
djathtn dhe ia ndau duart dhe ia vendosi t djathtn mbi t majtn.147

Vendosja e duarve n gjoks

Ai e vendoste dorn e djatht mbi shpinn e dors s majt, n kyq dhe n bylyzyk148,
dhe i urdhronte shokt e tij t vepronin ksisoj149, dhe (ngajher) ai e kapte me
grusht dorn e majt me t djathtn.150

139 Buhariu dhe Nesaiu

140 Ibid.
141 Buhariu dhe Ebu Davudi

142 Ebu Davudi, Ibn Huzejme (1/62/2, 64/1), Temmami dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih dhe

Dhehebiu sht pajtuar.

143 Buhariu dhe Nesaiu.

144 Buhariu dhe Ebu Davudi.

145 Muslimi dhe Ebu Davudi. sht dhn gjithashtu n Irva (352).

146 Ibn Hibbani dhe Ed-Dija, me isnad sahih.

147 Ahmedi dhe Ebu Davudi, me isnad sahih.

148 Ebu Davudi, Nesaiu dhe Ibn Huzejme (1/54/2), me isnad sahih, dhe Ibn Hibbani e ka shpallur sahih (485).

149 Maliku, Buhariu dhe Ebu Avane.

150 Nesaiu dhe Darekutniu, me isnad sahih. N kt hadith, ekziston argumenti se shtrngimi sht sunnet,

ndrsa n hadithin paraprak se edhe vendosja sht gjithashtu e till, prandaj q t dyja jan sunnet. Sa i
prket kombinimit t vendosjes dhe shtrngimit, ka disa prej hanefive t mvonshm e konsiderojn n
rregull, ather ajo sht risi; forma e saj, si ata thon, sht t vendoset dora e djatht mbi t majtn, duke e
45 MBUROJA.net

Ai i vendoste ato n gjoks.151

Po ashtu, ai ndalonte vendosjen e duarve n bel gjat namazit [dhe e vuri dorn e tij n
bel (q ta demonstroj kt)]152. Kjo sht silb, t cilin e ndaloi.153

Shikimi n vendin e sexhdes dhe prulsia

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ulte kokn gjat namazit dhe e prqendronte

shikimin e tij n tok154 - gjersa ishte n Qabe, shikimi i tij nuk largohej nga vendi i
sexhdes, derisa t dilte nga ajo155, dhe thoshte:

Nuk sht e prshtatshme t ket dika n Shtpi, q do ta shqetsonte personin

q falet.156

Ai ndalonte t shikuarit lart n qiell157 dhe e theksonte aq shum kt ndales, saq ka

thn:

mbajtur nyjn e dors me gishtin e vogl dhe t madhin, dhe shtrirja e tre gishtave t tjer, si shpjegohet n
fusnotat e Ibn Abidinit n Durr El-Muhtar (1/454). Pra, mos u hutoni me at ka ata thon.
151 Ebu Davudi, Ibn Huzejme n Sahihun e tij (1/54/2). Ahmedi dhe Ebu Esh-Shejhu n Tarih Asbehan (f.125).

Tirmidhiu e ka shpallur hasen njrin prej isnadeve t tij dhe kuptimi i tij sht gjetur n El-Muvatta dhe n
Sahih El-Buhari, nse shikoni me kujdes. I kam shnuar plotsisht isnadet e ktij hadithi n librin tim Ahkam
El-Xhenaiz (f.118).
SHNIME: Vendosja e duarve n gjoks sht dshmuar n Sunnet dhe krejt ka sht n kundrshtim me t
sht ose daife, ose krejtsisht e pabaz. N t vrtet, Imami Is-hak ibn Rahevejhu ka vepruar sipas ktij
sunneti, si ka thn Merveziu n El-Mesail (f.222):
Is-haku falte vitrin me ne... ai i ngrinte duart n kunut dhe e bnte kunutin para rukus, dhe i
vendoste duart n gjoks ose menjher nn gjoks.
E ngjashme sht thnia e El-Kadi ijad El-Malikiut n Mustahabbat Es-Salah n librin e tij El-Ilam (f.15,
botimi i tret, Rabat):
Dorn e djatht duhet vendosur n shpinn e s majts, n pjesn e eprme t gjoksit.
Afr ksaj sht thnia e Abdull-llah ibn Ahmed ibn Hanbelit e transmetuar n Mesaili-in e tij (f.62):
E kam par se, gjat namazit, im at i vendoste duart njrn mbi tjetrn, mbi krthiz. Shih
Shtojcn 4.
152 Buhariu dhe Muslimi. sht dhn n Irva (374), sikurse edhe tjetri q vijon.

153 Ebu Davudi, Nesaiu dhe t tjer.

154 Bejhekiu dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, dhe sht ashtu si ka thn ai. Ka po ashtu nj hadith

prforcues t transmetuar nga dhjet sahab: transmetuar nga Ibn Asakiri (17/202/2). Shih n El-Irva (354).
NB: Kto dy hadithe tregojn se sunnet sht t prqendrohet shikimi n vendin e sexhdes n tok, kshtu
q veprimi i disa adhuruesve t cilt i mbyllin syt gjat namazit, sht devotshmri e gabuar, sepse
udhzimi m i mir sht ai i Muhammedit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem].
155 Ibid.

156 Ebu Davudi dhe Ahmedi, me isnad sahih (El-Irva, 1771); Shtpia ktu nnkupton Qaben, si tregon rasti

i ktij hadithi.
157 Buhariu dhe Ebu Davudi.
46 MBUROJA.net

Njerzit duhen t prmbahen nga shikimi lart n qiell gjat faljes, ose shikimi i
tyre nuk do tu kthehet (n nj transmetim: ...ose shikimi i tyre do tu
cungohet).158

N nj hadith tjetr:

Pra, kur t faleni, mos shikoni aty-ktu, ngase All-llahu vendos Fytyrn e Tij
prball fytyrs s robit t Tij n namaz, prderisa ai nuk shikon tjetrkah159,

dhe ai gjithashtu ka thn pr shikimin tek-tuk,

sht grabitje t ciln djalli ia bn robit gjat namazit160

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] poashtu ka thn:

All-llahu nuk pushon s kthyeri kah robi i Tij n namaz, prderisa ai nuk shikon
prreth. Kur ai kthen fytyrn gjetk, All-llahu largohet prej tij".161

Ai ndaloi tri gjra: t ukiturit si pul, t ndenjurit gali (ika) si qen dhe t shikuarit
prreth si dhelpr.162

Ai po ashtu thoshte:

Faleni namazin sikur t ishte i lamtumirs dhe sikur ta shihnit At, sepse, edhe
nse nuk e shihni At, Ai vrtet ju sheh ju163,

dhe

do person i cili gjat namazit t detyrueshm shquhet n abdesin, prulsin

dhe rukut e tij, do t jet kjo falje pr mkatet e vogla t mparshme, prderisa
nuk bn mkat t madh, dhe kjo (mundsi) vlen pr t gjitha koht.164

Njher ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] u fal me nj Khamiseh165 dhe (gjat namazit) ai

shikoi n shenjat e saj. Kur e kreu, tha: Merre kt khamiseh timen dhe drgoja Ebu

158 Buhariu, Muslimi dhe Siraxhi.

159 Tirmidhiu dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, Sahih Et-Tergib (nr.353).
160 Buhariu dhe Ebu Davudi

161 Transmetuar nga Ebu Davudi dhe t tjert. Ibn Huzejme dhe Ibn Hibbani e kan shpallur sahih. Shih Sahih

Et-Tergib (nr.555).
162 Ahmedi dhe Ebu Jala. Shih Sahih Et-Tergib (nr.556).

163 Muhlisi n Ehadith Muntekah, Teberaniu, Rujaniu, Ed-Dija n El-Muhtarah, Ibn Maxhe, Ahmedi dhe Ibn

Asakiri. Hejtemiu e ka shpallur sahih n Esna El-Metalib.

164 Muslimi.
47 MBUROJA.net

Xhehmit dhe ma sillni enbixhanijjen e tij166, ngase ma ka larguar vmendjen nga namazi
(n nj transmetim: ... sepse i shikova shenjat e saj gjat namazit dhe pr pak m vuri n
sprov).167

Po ashtu, Aishja kishte nj plhur me vizatime, t shtrira prgjat sehves168, drejt s

cils i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] u fal dhe pastaj tha: Largoje prej meje
[sepse vizatimet e saj nuk pushuan s m penguari gjat namazit].169

Ai po ashtu thoshte:

Namazi nuk sht i vlefshm, kur ushqimi sht shtruar e as kur vjen koha pr
tu liruar prej dy ndyrsirave.170

165 Veshmbathje nga leshi ose e przier lesh me mndafsh me shenja.

166 Manto e vrazhd pa shenja.
167 Buhariu, Muslimi 7 Maliku. sht dhn n El-Irva (376).

168 Nj dhom e vogl e ngulur pak n tok, si kthin e vogl ose dollap (Nihajeh).

169 Buhariu, Muslimi dhe Ebu Avane. I Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] nuk ka urdhruar shlyerjen

ose grisjen e vizatimeve, por vetm i ka larguar ato, sepse - All-llahu e di m s miri - ato nuk ishin vizatime
t gjsendeve q kan shpirt. Argument pr kt sht se ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] i ka grisur
vizatimet e tjera, si sht dshmuar n shum transmetime n Buhari dhe n Muslim, dhe kushdo q
dshiron t hulumtoj kt m tej, duhet ta konsultoj Fet-h El-Bari-n (10/321) dhe Gajeh El-Meram fi Tahrixh
Ehadith El-Halal vel-Haram (131-145).
170 Buhariu dhe Muslimi.
48 MBUROJA.net

Lutjet e hapjes (Duat)

M tej, ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] e fillonte kndimin me shum lloje duash, n t

cilat ai e lavdronte All-llahun e Lartsuar dhe e madhronte At. Ai, n t vrtet, e
urdhroi at q u fal keq t vepronte kshtu duke i thn:

Namazi i askujt nuk sht i plot, derisa ta thot tekbirin, ta lavdroj All-llahun
e Gjithfuqishm dhe t Lartsuar dhe ta madhroj At dhe t kndoj nga
Kur'ani at q i vjen m s lehti ...171

Ai e thoshte ndonjrn nga duat vijuese:

1. ((  "
LG . / ?>
@A  ) ! I   )).
B   C D ! E /0 -G HI  .> J

"O All-llah! M largo nga mkatet e mia si e ke larguar Lindjen nga Perndimi.
O All-llah! M pastro nga mkatet e mia ashtu si pastrohet plhura e bardh nga
ndyrsira. O All-llah! M pastro nga mkatet e mia me uj, akull dhe bor".

Ai e thoshte kt n namazet e detyrueshme.172

2. )A *) , 
! W. [  ! .A]   O 0 .A  >
R $ ) S 2S))
2  X &  .  2!   .A. & 
 ! $/ X  &
Y
 !.  X  )*.  Z

]  X  .S )/-
) BR )"$/ 2R
 _) A  2.` D"_ ) / 2[ D.Z/& Z"\]
a \
)_
e   a \ )_
, 2   A O0 D  ?0! A O0 )D 2  -d$
f g  f] && / [ 2D ! D. & ]C d
W  & D )R X d
J
& D\
"& 2
((& -* \ ]
2* 2 &[ *"f  & 0g

"Kam kthyer fytyrn drejt Krijuesit t qiejve dhe t toks sinqerisht [n Islam]
dhe un nuk jam nga mesi i mushrikve. Vrtet, namazi im, flija ime, jeta ime
dhe vdekja ime jan pr All-llahun, Zotin e Botve: i Cili nuk ka shok. N kt
jam urdhruar dhe un jam i pari prej muslimanve (q i nnshtrohen Atij) 173. O
Allah! Ti je Mbreti, askush nuk ka t drejt t adhurohet pas Teje, [Ti je m i
Prsosuri dhe t gjitha Lavdrimet t takojn Ty] Ti je Zoti im dhe un jam robi

171 Buhariu, Muslimi dhe Ibn Ebi Shejbe (12/110/2). sht dhn n El-Irva (nr.8).
172 Ebu Davudi dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, ndrsa Dhehebiu sht pajtuar.
173 Kshtu sht n shumicn e transmetimeve; n disa sht ve ene minel-muslimin (Un jam prej

muslimanve). Kjo sht m par pr shkak t gabimit t ndonj transmetuesi, dhe argumente t tjera
tregojn n kt, prandaj adhuruesi duhet t thot: ve ene ev-velul-muslimin (Un jam i pari i muslimanve).
Nuk ka asgj t parregullt n kt, prkundr asaj ka disa njerz thon nn prshtypjen se kjo do t thot
Un jam njeriu i par q kam kt cilsi, ndrsa t tjert nuk e kan. Por nuk sht ashtu. Kjo fraz, n t
vrtet, paraqet garn n prmbushjen e urdhrave - e ngjashme me kt sht Thuaj: nse Zoti i
mshirshm ka fmij, un jam i pari i adhuruesve (Zuhruf 43: 81), dhe thnia e Musait (alejhis-selam)
dhe un jam i pari i besimtarve. (A raf 7: 143)
49 MBUROJA.net

Yt.174 I kam br dm vetes dhe i kam pranuar mkatet e mia, pra mi fal t gjitha
mkatet e mia, se askush nuk i fal mkatet pos Teje. M udhzo n karakterin m
t mir, n t cilin nuk mund t udhzoj kush pos Teje, dhe m ruaj nga
karakteri i keq, nga i cili nuk mund t shptoj kush pos Teje. Jam ktu dhe i
lumtur t shrbej Ty175. E gjith e mira sht n duart e Tua, ndrsa e keqja nuk
sht prej Teje176 [i udhzuar sht ai t cilin e ke udhzuar Ti]. Ekzistoj me
vullnetin Tnd dhe Ty t prkas [Nuk ka ikje dhe strehim nga Ti, prve se te Ti].
Ti je i bekuar dhe i lartsuar. Krkoj faljen Tnde dhe Ty t pendohem".

Ai e thoshte kt n namazet e detyrueshme dhe n ato vullnetare.177

3. E ngjashme me at paraprake, por vetm pa "Ti je Zoti im e un jam robi Yt..."

deri n fund, me shtesat q pasojn:

"O All-llah! Ti je Mbreti, ska zot q meriton t adhurohet pos Teje, i Lavdruar
dhe i Falnderuar qofsh Ti".178

4. E ngjashme me at nn 2, deri te "...dhe un jam i pari nga muslimant", duke

shtuar:

174 Ez-heriu ka thn: d.m.th. Un nuk adhuroj asgj tjetr pos Teje.
175 Lebbejk: Dgjesa ndaj teje sht e vazhdueshme dhe e patundur; sa dejk: jashtzakonisht i lumtur nn
urdhrin Tnd, dhe duke pasuar me devotshmri dinin t cilin Ti e zgjodhe.
176 D.m.th. E keqja nuk mund ti atribuohet All-llahut, sepse nuk ka gj t keqe n Veprat e Tij, sepse ato jan

t gjitha t mira, duke u nisur nga drejtsia, nga mshira, deri te urtsia, t gjitha kto jan t mira, pa t
keqe n to. Por e keqja sht e keqe, sepse nuk mund ti atribuohet All-llahut. Ibn El-Kajjimi (rahimehull-
llah) ka thn:
Ai sht Krijuesi i s mirs dhe i s keqes, por e keqja ekziston n disa prej krijesave t Tij, e jo n
aktin e Tij t krijimit, e as n Veprat e Tij. Prandaj i Lartsuari sht i pastr prej do dhulmi, q n
thelb do t thot t vendoset dika n nj vend jo t duhur. Ai nuk v asgj prvese n vendin e tij
adekuat; e tr kjo pra sht e mir. Por e keqja sht t vendoset dika n nj vend tjetr, e jo n
vendin e tij t duhur: kur t vendoset n vendin e duhur, ather nuk sht e keqe. Pra, ji i sigurt se
e keqja nuk sht prej Tij... Por nse thuhet: Pse Ai ka krijuar dika q sht e keqe? Un do t
thosha: Ai e bri krijimin dhe vepra e Tij sht e mir, jo e keqe, ngase krijimi dhe vepra jan prej
All-llahut dhe sht e pamundur q e keqja t jet me T, ose ti atribuohet Atij. fardo e keqe n
t krijuarn, nuk mund ti vishet All-llahut, por vepra dhe krijimi mund ti atribuohen Atij, pra ato
jan t mira.
Pjesa tjetr e ktij diskutimi t rndsishm, si dhe konkluzioni i tij mund t gjendet n librin e tij Shifa El-
Alil fi Mesail El-Kada vel-Kader vet-Talil (fq. 178-206).
177 Muslimi, Ebu Avane, Ebu Davudi, Nesaiu, Ibn Hibbani, Ahmedi, Shafiu dhe Taberaniu; ata q e kufizojn

vetm n ndonj namaz t caktuar gabojn.

178 Nesaiu me isnad sahih
50 MBUROJA.net

"O All-llah, m udhzo n karakterin m t mir dhe n veprat m t mira, n t

cilat nuk mund t udhzoj kush pos Teje, dhe m ruaj nga karakteri dhe veprat
e liga, prej t cilave askush nuk mund t shptoj (t tjert) pos Teje".179

=. ((
B
X   dDS
H* & . \ *" D.Z ))
/  &   Z"\

"I patmeta je Ti,180 O All-llah, dhe i Lavdruar;181 Emri Yt sht i bekuar;182

Madhshtia Jote183 sht e lartsuar dhe askush ska t drejt t adhurohet pos
Teje.184

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] gjithashtu ka thn:

Vrtet, fjalt m t dashura tek All-llahu jan kur robi i tij thot: I patmeta je
Ti, o All-llah...185

<. E ngjashme me at pararendse, duke shtuar n namazin e nats:

"Nuk meriton t adhurohet askush tjetr pos All-llahut", tri her.

7. ((,
/ X  Z"\  "
"
X ))

G X  D.Z

"All-llahu sht m i Madhi, m Madhshtori. Falnderimet i qofshin All-llahut

prher. I Lavdruar sht All-llahu, do mngjes dhe mbrmje". Njri nga
sahabt filloi me kt, pr t ciln i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] tha:
Pr mrekulli! Dyert e qiejve jan hapur pr t.186

A. ((X R " "i


G D.O ))
X  D.Z

179 Nesaiu dhe Darekutniu, me isnad sahih.

180 D.m.th. t lartsoj Ty, q do t thot t konsideroj t patmet.
181 D.m.th. jemi t nnshtruar n lavdrimin Tnd.

182 D.m.th. bekimet e Emrit Tnd jan t mdha, sepse mirsi e madhe buron nga prkujtimi i Emrit Tnd.

183 D.m.th. Fama dhe Madhshtia Jote.

184 Ebu Davudi dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, dhe Dhehebiu sht pajtuar. El-Ukajli ka thn

(fq.103): Kjo sht transmetuar nprmjet disa rrugve, me isnade t mira. sht dhn n El-Irva (nr.341).
transmetuar nga Ibn Mende n et-Tehvid (123/2) me sened sahih, dhe nga Nesaiu n El-Jevm bel-Lejleh si mevkuf
dhe merfu, sikur n Xhami El-Mesanid t Ibn Kefirit (vll.3 pjesa 2 faqe 235/2).
185 Ebu Davudi dhe Tahaviu, me sened hasen.

186 Muslimi dhe Ebu Avane; i shpallur sahih nga Tirmidhiu. Ebu Nujami po ashtu e ka transmetuar n Ahbar

Asbehan (1/210) nga Xhubejr ibn Mutami, i cili e ka dgjuar t Drguarin [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]
duke e thn n namaze nafile.
51 MBUROJA.net

"Lavdrimi i qoft All-llahut, lavdrime t shumta, t pastra dhe t bekuara".

Nj njeri tjetr filloi me kt, pr t ciln ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] tha: I
pash dymbdhjet engjj q nxitonin se cili prej tyre m par do ta ngrej
lart.187

C. D.Z ! & R ! 0 -. A  & 0 - . A

  j 2 D.Z ))  &
  - 2 D.Z
l g  mkO I  dkZ & -j dkZ
 D_ dkZ  2 D.Z ! & R ! 0 -. A   & 2
& 2  o &/ 2 -* &_
2.\   & kO D.Z kO -"  mkO l _
A mkO mkO
?
 \
  2Dj  )
BR
e.  & / 2 2. O & 2., ? &/ 2"
((&/ f -j f -O f 2  X ?
 p. 2 DI. 2  ) X/ _ 2  2 _

"O All-llah, Ty t takojn t gjitha lavdrimet. Ti je Drita188 e qiejve dhe e toks

dhe e gjith asaj ka ka n to. Ty t takojn t gjitha lavdrimet. Ti je
Mbikqyrsi189 i qiejve dhe i toks dhe i gjith asaj ka ka n to. [Ty t takojn t
gjitha lavdrimet. Ti je Mbreti i qiejve dhe i toks dhe i gjith asaj q ka n to]. Ty
t takojn t gjitha lavdrimet. Ti je Hakku.190 Premtimi Yt sht hakk. Fjala Jote
sht hakk. Takimi me Ty sht hakk. Xhenneti sht hakk. Zjarri sht hakk. O
All-llah! Ty t jam nnshtruar. N Ty jam mbshtetur. N Ty kam besuar. Ty t
jam kthyer. Pr hir Tndin kam luftuar. Ty t jam drejtuar pr gjykim [Ti je Zoti
yn dhe te Ti sht prfundimi i t gjitha udhtimeve. Pra, mi fal mkatet e
mhershme dhe t mvonshmet; at q kam fshehur dhe at q kam shfaqur]
[dhe do gj q di pr mua m shum se un] Ti je Prshpejtuesi dhe Ti je
Vonuesi; [Ti je Zoti im] dhe askush nuk ka t drejt t adhurohet pos Teje.191 [dhe
nuk ka pushtet e as fuqi pa Ty]".

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] e thoshte kt dua n namazin e nats, sikurse

q e thoshte edhe duan vijuese: 192

10. ! /  Z* 2 W
  r]  _ 0 .A
 
i )) 
R @R@ \
s@ s"
S
X R - .R _"
, H W* ! D* & & t/ kZ
 ! X R u? . )D -  J
((I A

"O All-llah! Zot i Xhebrailit, Mikailit dhe Israfilit! Krijues i qiejve dhe i toks!
Njohs i s fshehts dhe i s dukshmes! Ti je Ai q do t gjykosh mes robrve t
Tu n shtjet q ata nuk pajtoheshin. M udhzo me Mshirn Tnde, n t

187 Muslimi dhe Ebu Avane.

188 D.m.th. Ti je Dritdhns i tyre, dhe ata n to jan t udhzuar nga Ti.
189 D.m.th. Mbrojts dhe Kujdestar i prhershm mbi ta

190 Hakk: e vrtet, realitet.

191 Buhariu, Muslimi, ebu Avane, Ebu, Ibn Nasri dhe Darimiu.

192 Edhe pse kjo qart nuk prjashton mundsin e prdorimit t tyre n namazet e detyrueshme gjithashtu,

prve pr imamin, q ai t mos e zgjas namazin pr ata q e prcjellin.

52 MBUROJA.net

vrtetn e asaj pr ka ata nuk pajtoheshin, sepse, vrtet, Ti e udhzon kdo q

dshiron n rrugn e drejt".193

) (([) R_ ) ]j) D

) B)) 
11. (
W_
(
W_
) ((AZ
 - ky& ! / -_))  )

Ai thoshte tekbirin, tahmidin, tesbihin, tehlilin dhe istigfarin, secilin nga dhjet
her e pastaj thoshte:

"O All-llah! M fal dhe m udhzo dhe m jep mirmbajtje dhe [mos i shiko
mkatet e mia]" dhjet her, pastaj thoshte:

"O All-llah! Krkoj streh te Ti nga vshtirsia e Dits s Llogaris", dhjet her.194

12. ((l . {
  "
 "
 g
 -.( zz )
" X ))

All-llahu sht m i Madhi [tri her], Posedues i Mbretris, i Fuqis, i

Madhshtis dhe i Pushtetit.195

193 Muslimi dhe Ebu Avane

194 Ahmedi, Ibn Ebi Shejbi (12/119/2), Ebu Davudi dhe Taberaniu n Muxhem El-Evsad (62/2) me nj isnad
sahih dhe nj tjetr hasen.
195 Tajalisi dhe Ebu Davudi, me sened sahih.
53 MBUROJA.net

Kndimi

Pastaj, ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] krkonte strehim tek All-llahu i Lartsuar, duke
thn:

((X G  X J
 | . ! S
> W
 < ! / -_))

"Krkoj strehim tek All-llahu nga shejtani i mallkuar, nga menduria e tij196, nga
arroganca e tij dhe nga poezia e tij"197. Nganjher i shtonte ksaj, duke thn: .

((X G  X J
 | . ! S
> W
 }   ! .A
  X / -_))

Krkoj streh tek All-llahu, i Gjithdgjueshmi, i Gjithdijshmi, nga

shejtani198

Pastaj kndonte:

(( O
! . O
 X \ / ))

N emr t All-llahut, Mshirmadhit, Mshirbrsit por jo me z t lart.199

Kndimi i ajeteve nj nga nj

Pastaj, ai kndonte suren El-Fatiha dhe ndante kndimin e tij, duke i knduar ajetet nj
nga nj. Ai thoshte:

(1) %E) 
E)  %Y#

[ktu pushonte, pastaj thoshte:]

(2)
>  


[pastaj pushonte, pastaj thoshte:]

196 Tri fjalt arabe hemz, nef dhe nefth, u interpretuan ksisoj nga transmetuesi; t tria kto interpretime po
ashtu jan transmetuar nga i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] me isnad mursel sahih. Me poezi
ktu nnkuptohet poezia e kot, sepse i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ka thn:
Vrtet disa poezi jan urtsi (Buhariu).
197 Ebu Davudi, Ibn Maxhe, Darekutniu dhe Hakimi, t cilt s bashku me Ibn Hibbanin dhe Dhehebiun e

kan shpallur sahih. sht dhn n Irva El-Galil (342)

198 Ebu Davudi dhe Tirmidhiu, me isnad hasen. Ahmedi e ka prkrahur (Mesaili i Ibn Hanit 1/50)

199 Buhariu, Muslimi, Ebu Avane, Tahaviu dhe Ahmedi.

54 MBUROJA.net

(3) %E) E)

[pastaj pushonte, pastaj thoshte:]

(4)
  L 

... dhe kshtu me radh, deri n fund t sures. Pjesa tjetr e kndimit t tij ishte e njjt:
duke u ndalur n fund t ajetit dhe duke mos e bashkuar at me ajetin tjetr.200
Nganjher ai kndonte:

(4)
  L

(Mbret i Dits s Gjykimit) n vend t (Mbizotrues i Dits s Gjykimit).201

Domosdoshmria e El-Fatiha-s dhe rndsia e saj

Ai fuqishm theksonte rndsin e ksaj sureje duke thn:

Nuk sht falur ai i cili nuk ka knduar [n t] Kaptinn Hapse t Librit [s

paku],202

dhe n nj thnie tjetr:

Ai namaz n t cilin nuk kndon Kaptinn Hapse t Librit,203 nuk sht i

mjaftueshm.

Ai po ashtu ka thn:

Ai i cili fal nj namaz n t cilin nuk kndon Kaptinn Hapse t Librit, ather
ai (d.m.th. namazi) sht i mangt, i paplot.204

200 Ebu Davudi dhe Sehmiu (64-65); Hakimi e ka shpallur sahih, ndrsa Dhehebiu sht pajtuar. sht dhn
n El-Irva (343). Ebu Amr Ed-Daniu e ka transmetuar n El-Muktefa (5/2), dhe ka thn: Ky hadith ka
shum rrug, dhe kjo sht ajo nga ka varet n kt aspekt, dhe disa nga imamt e mparshm dhe nga
knduesit (e Kur'anit) preferenin ndaljen n do ajet, edhe nse jan t lidhura (n kuptim) me njra-tjetrn.
Un them: Ky sht sunnet, i cili sht ln pas dore nga shumica e knduesve t ksaj kohe, e mos ti
prmendim t tjert.
201 Temam Er-Raziu n El-Fevaid, Ibn Ebi Davudi n El-Mesahif (7/2), Ebu Nuajmi n Ahbar Azbehan

(1/104) dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, ndrsa Dhehebiu sht pajtuar. T dyja kto kndime jan
mutevatir.
202 Buhariu, Muslimi, Ebu Avane dhe Bejhekiu. sht dhn n El-Irva (302)

203 Darekutniu, i cili e ka shpallur sahih, dhe Ibn Hibbani n Sahihun e tij. Poashtu gjendet n El-Irva (302).

204 Muslimi dhe Ebu Avani

55 MBUROJA.net

Ai po ashtu ka thn:

All-llahu i Bekuar dhe i Lartsuar ka thn: E kam ndar namazin205 ndrmjet

Meje dhe robit Tim n dy gjysma: gjysma e par sht pr Mua, e gjysma tjetr
sht pr robin Tim dhe robi Im do t ket at q e ka krkuar. Pastaj i Drguari
i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] tha: Kur robi thot Lavdrimi i
takon All-llahut, Zotit t botve; All-llahu i Lartsuar thot: Robi im m ka
lavdruar, kur robi thot: Mshirmadh, Prdllestar; All-llahu thot Robi
im m ka lartsuar. Kur robi thot: Sunduesi i Dits s Gjykimit; All-llahu i
Lartsuar thot: Robi im m ka madhruar. Kur robi thot: Vetm Ty t
adhurojm dhe vetm Ty t krkojm ndihm; [Ai thot:]: Kjo sht ndrmjet
Meje dhe robit Tim, dhe ai do ta ket at q e ka krkuar. Kur robi thot: Na
udhzo n rrug t drejt, n rrugn e atyre t cilt i ke bekuar e jo n rrugn e
atyre t ndaj t cilve je i hidhruar, e as n t atyre q kan lajthitur. [Ai thot]:
T gjitha kto jan pr robin Tim dhe robi Im do ta ket at q e ka krkuar.206

Ai po ashtu thoshte:

All-llahu [subhanehu ve teala] nuk ka shpallur n Tevrat e as n Inxhil asgj t

ngjashme me Nnn e Kur'anit. Ajo sht Shtatshja e Shpesh-Prsritur.207 [dhe
Kndimi Madhshtor q m sht dhn mua].208

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] e urdhroi at q u fal keq q ta kndonte at n

namazin e tij,209 por i tha atij q nuk mund ta mbante n mend t thoshte:

(Dshmoj se All-llahu sht i pastr prej t metave; T gjitha lavdrimet i qofshin

All-llahut; askush ska t drejt t adhurohet pos All-llahut; All-llahu sht m i
Madhi; nuk ka pushtet e as fuqi pa All-llahun).210

Ai po ashtu i tha atij q u fal keq:

205 D.m.th. suren El-Fatiha. sht shembull i t shprehurit q prfshin tr namazin, por duke pasur qllim

vetm nj pjes, si mnyr e theksimit t asaj pjese.

206 Muslimi, Ebu Avane dhe Maliku, dhe Sehmiu ka nj hadith mbshtets t Xhabirit n Tarih Xhurxhan

(144)
207 Baxhiu ka thn:

Ai sht duke iu referuar thnies s t Lartsuarit Dhe ne ta kemi thn Shtatshen e Shpesh-
Prsritur dhe Kndimi Madhshtor (Hixhr, 15: 87). sht emruar shtatshe, sepse ka shtat
ajete dhe e shpesh-prsritur, sepse prsritet vazhdimisht n namaz. sht quajtur kndim
madhshtor q ta veoj kt emr pr t edhe pse do pjes e Kur'anit sht kndim madhshtor;
Njsoj me kt, Kabja sht Shtpia e All-llahut, edhe pse t gjitha shtpit i prkasin All-llahut;
kjo sht pr shkak t veimit dhe t theksimit t rndsis s saj.
208 Nesaiu dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, ndrsa Dhehebiu sht pajtuar.

209 Buhariu n artikullin e tij pr Kndimin pas Imamit, me nj sened sahih.

210 Ebu Davudi, Ibn Huzejme (1/80/2), Hakimi, Taberaniu dhe Ibn Hibbani, t cilt s bashku me Hakimin e

kan shpallur sahih, dhe Dhehebiu sht pajtuar. sht dhn n El-Irva (303).
56 MBUROJA.net

Nse di gj nga Kur'ani, ather kndoje, prndryshe lavdroje All-llahun,

deklamoje Madhshtin e Tij dhe deklamo se ska kush t drejt t adhurohet pos
All-llahut.211

Shfuqizimi i kndimit pas imamit n namazet me z

Ai u pati lejuar atyre q faleshin pas Imamit ta kndojn Suren El-Fatiha n namazet me
z, mirpo njher: Ishte duke e falur Sabahun dhe kndimi iu vshtirsua. Kur e kreu
tha: Ndoshta ju kndoni pas Imamit. Ne i tham: Po, duke shpejtuar212, o i Drguar i
All-llahut. Ai tha: Mos veproni ashtu, prvese [dokush prej jush ta kndoj]
Kaptinn Hyrse t Librit, sepse namazi nuk sht i vlefshm pr njeriun i cili nuk e
kndon at.213

M von, ai ua ndaloi kndimin n namazet me z, kur: Ai kreu namazin, n t cilin

ishte duke knduar me z (n nj transmetim: ishte namazi i sabahut) dhe tha: A ishte
duke knduar dikush prej jush bashk me mua pak m par?! Njri tha: Po, un o i
Drguar i All-llahut. Ai tha: Un them, pse jam i sfiduar?! [Ebu Hurejre tha:]
Kshtu, njerzit e ndrpren t knduarit me t Drguarin e All-llahut [sal-lall-llahu
alejhi ve sel-lem], kur ai kndonte me z, pasi e dgjuan kt [por kndonin n vete
heshtazi, kur imami nuk kndonte me z].214

Ai po ashtu heshtjen gjat kndimit t imamit e bri si pjes t plotsis s prcjelljes s

imamit, duke thn: Imami sht pr tu prcjell, pra, kur t thot ai tekbirin, thojeni
edhe ju; kur ai kndon, heshtni,215 ashtu si e bri dgjimin e kndimit t imamit t
mjaftueshm, e duke mos pasur nevoj t kndohet pas tij, duke thn: Ai q ka imam,
kndimi i imamit sht kndim edhe pr t216 - kjo sa i prket namazeve me z.

211 Ebu Davudi dhe Tirmidhiu, t cilt e kan shpallur hasen; senedi i tij sht sahih. (Sahih Ebi Davud nr.807)
212 Hedhdhen; duke knduar shpejt, e q do t thot duke u ngutur ose duke nxituar.
213 Buhariu n broshurn e tij, Ebu Davudi dhe Ahmedi. Tirmidhiu dhe Darekutniu e kan shpallur hasen.

214 Maliku, Humejdiu, Buhariu n broshurn e tij, Ebu Davudi dhe Mehameliu (6/139/1). Tirmidhiu e ka

shpallur hasen; Ebu Hatim Er-Raziu, Ibn Hibbani dhe Ibn Kajjimi e kan shpallur sahih.
215 Ibn Ebi Shejbe (1/97/1), Ebu Davudi, Muslimi, Ebu Avane dhe Rujaniu n Musnedin e tij (24/119/1). sht

dhn n El-Irva (332, 394)

216 Ibn Ebi Shejbe (1/97/1), Darekutniu, Ibn Maxhe, Tahaviu dhe Ahmedi prej rrugve t shumta, musned dhe

mursel. Shejhul-Islam Ibn Tejmijje e ka shpallur t fort, sikurse n El-Furu t Ibn Abdul-hadiut (48/2).
Busajriu i ka shpallur disa isnade t tij sahih. E kam diskutuar at n detaje dhe i kam hulumtuar rrugt e tij
t transmetimit n versionin dorshkrimor, pastaj n Irva El-Galil (nr.500).
57 MBUROJA.net

Detyrimi pr t knduar n namazet pa z

Sa u prket namazeve pa z, ai i nxiste ata pr t knduar fjalt tyre; Xhabri ka thn:

Ne kndonim pas imamit n Drek dhe n Ikindi suren El-Fatiha dhe nj sure tjetr n
dy rekatet e para dhe suren El-Fatiha n dy t fundit.217

Megjithat, ai ua trhiqte vrejtjen pr t mos e ngatrruar me kndimin e tyre, kur:

Ai e fali Drekn me shokt e tij dhe (pastaj) tha: Cili prej jush kndoi Madhrojeni
emrin e Zotit tuaj, t Lartsuarit (surja El-Ala) ? Dikush tha: "Un [por vetm
mendova t bj mir]. E ai tha: E dita se dikush po m sfidonte me t.218

N nj hadith tjetr: Ata kndonin pas t Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] [me
z], prandaj ai tha: Ju ma keni ngatrruar (kndimin) Kur'anin tim.219

Ai gjithashtu ka thn:

Vrtet, njeriu q falet, privatisht kshillohet me Zotin e tij, prandaj ai duhet t

jet i kujdesshm se pr ka sht duke u kshilluar, dhe nuk duhet ta kndoni
Kur'anin duke e ngritur zrin mbi njri-tjetrin.220

Ai po ashtu thoshte:

Kushdo q kndon nj harf (shkronj) nga libri i All-llahut, do ti numrohet si

nj vepr e mir, e vepra e mir shprblehet dhjetfish. Un sdesha t them se
elif, lam, mim sht harf, por elif sht harf, lam sht harf dhe mim sht
harf.221

Amini dhe thnia e tij me z nga imami

Kur ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] prfundonte kndimin e El-Fatis, thoshte:

217 Ibn Maxhe me sened sahih. sht dhn n El-Irva (506).

218 Muslimi, Ebu Avane dhe Siraxhi.
219 Buhariu n artikullin e tuj, Ahmedi dhe Siraxhi me isnad hasen.

220 Maliku dhe Buhariu n Efal El-Ibad, me isnad sahih.

*NB: Pikpamja e vlefshmris s kndimit pas imamit n namazet e paz, por jo n ato t zshmet,
fillimisht u mor nga Imam Shafiu dhe nga Muhammedi, nxnsi i Ebu Hanifes, n nj transmetim prej tij, i
cili ishte plqyer nga Shejh Ali El-Kariu dhe nga dijetart e tjer t medhhebit. Ka qen po ashtu edhe
qndrim, mes t tjerve, edhe i Imam Ez-Zuhriut, Malikut, ibn El-Mubarekut, Ahmed ibn Hanbelit, i disa
prej muhaddithve dhe sht rekomandim i Shejhul-Islam Ibn Tejmijjes.
221 Tirmidhiu dhe Ibn Maxhe, me isnad sahih. Transmetuar po ashtu nga Axhuriu n Adab Haml El-Kuran.

Sa i prket hadithit, Ai q kndon pas imanit, goja e tij sht plot zjarr, sht i shpifur (mevdu), dhe kjo
shpjegohet n Silsileh El-Ehadith Ed-Daifeh (nr.569) - shih Shtojcn 5.
58 MBUROJA.net

amin me z, duke e zgjatur zrin.222

Ai e urdhronte edhe xhematin t thoshin amin:

Kur t thot imami: Jo n rrugn e atyre ndaj t cilve je hidhruar, e as t atyre

q kan humbur, ather thoni amin), ngase melekt thon: amin, dhe
Imami thot: amin, (n transmetimin tjetr qndron: Kur t thot Imami:
amin, thoni edhe ju amin) andaj amini i kujt prputhet me aminin e
melekve (n transmetimin tjetr qndron: Kur ndokush prej jush n namaz
thot amin, kurse melekt n qiell thon amin, dhe prputhen njra me
tjetrn), ather i falen mkatet q i ka br m par.223

N nj hadith tjetr:

...ather thoni amin; All-llahu do tju prgjigjet.224

Ai po ashtu thoshte:

Hebrenjt nuk ju kan zili pr asgj m shum se q jua kan zili pr selamin
dhe pr aminin [pas imamit].225

Kndimi pas El-Fatiha-s

M tutje, ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] kndonte nj sure tjetr pas El-Fatiha-s,

duke e zgjatur nganjher dhe duke e shkurtuar n raste t tjera, pr shkak t udhtimit,
t kolls, t smundjes se t qarjes s foshnjs.

222 Buhariu n Xhuz El-Kiraeh dhe Ebu Davudi, me isnad sahih.

223 Buhariu, Muslimi, Nesaiu dhe Darimiu. Fjalt shtes jan kumtuar nga kta dy t fundit, dhe ato
dshmojn se ky hadith nuk mund t arsyetoj q imami t mos thot amin, si sht kumtuar nga Maliku;
prandaj Ibn Haxheri thot n Fet-hul-Bari:
Qart tregon se imami thot amin.
Ibn Abdul-Berri thot n Tamhid (7/13):
sht pikpamje e shumics s muslimanve, duke prfshir edhe Malikun, si transmeton
populli i Medines nga ai, sepse sht autentik nga i Drguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-
lem] prmes hadithit t Ebu Hurejres (d.m.th. ky) dhe atij t Vail Ibn Haxherit (d.m.th. ai
paraprak).
224 Muslim and Ebu `Avane.

225 Buhariu n El-Edeb El-Mufred, Ibn Maxhe, Ibn Huzejme, Ahmedi dhe Siraxhi me dy isnade sahih.

*NB: Amini i xhematit pas imamit duhet t bhet me z dhe njkohsisht me imamin, as para tij, si veprojn
shumica e adhuruesve e as pas tij. Kjo sht ka prfundimisht e shoh si m bindsen, si kam shpjeguar n
disa vepra t mia, n mesin e tyre Silsiletul-Ehadith Ed-Daifeh (nr.952, vll.2), e cila sht shtypur dhe botuar
me mshirn e All-llahut, dhe Sahih Et-Tergib vet-Terhib (1/205). Shih Shtojcn 6.
59 MBUROJA.net

Enes ibn Maliku [radijall-llahu anhu] ka thn: Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] e

shkurtoi at (d.m.th. kndimin) nj dit n namazin e mngjesit. (N nj hadith tjetr: ai
e fali namazin e sabahut dhe i kndoi dy suret m t shkurtra t Kur'anit), Prandaj u
pyet: O i Drguar i All-llahut, pse e shkurtove? Ai tha: E dgjova qarjen e nj fmije
dhe ma mori mendja se nna e tij sht duke u falur me ne, prandaj desha ta liroj nnn
e tij pr t.226

Ai po ashtu thoshte:

Un filloj namazin duke pasur qllim q ta zgjas, por e dgjoj t qarn e fmijs,
prandaj e shkurtoj namazin, sepse e di se sa shum brengoset nna pr qarjen e
saj.227

Ai ia niste nga fillimi i sures dhe e prfundonte at n t shumtn e rasteve.228

Ai thoshte:

Jepjani secils sure hisen e saj t rukus dhe t sexhdes.229

N nj transmetim:

do sure duhet ta ket nj rekat.230

Nganjher e ndante suren n dy rekate,231 dhe ndonjher e prsriste tr suren n

rekatin e dyt.232

Nganjher ai kombinonte dy ose m shum sure n nj rekat.233

Njri nga Ensart dilte imam n xhamin e Kubas dhe sa her q ua kndonte ndonj
sure234 atyre, ai fillonte me Thuaj: All-llahu sht Nj... (Sureja Ihlas: 112) deri n
fund, pastaj e kndonte suren tjetr bashk me t, dhe vepronte kshtu n do rekat. Pr

226 Ahmedi me sened sahih. Hadithi tjetr sht transmetuar nga Ibn Davudi n El-Mesahif (4/14/2). Ky dhe

hadithet e tjera t ngjashme prmbajn lejimin pr fmijt q t hyjn n xhami. Sa i prket hadithit Mos i
lini fmijt e vegjl n xhami..., sht daif dhe smund t prdoret si dshmi. Ndr ata q e kan shpallur
daif jan Ibn El-Xhevziu, Mundhiriu, Hejtemiu, Ibn Haxher El-Askalaniu dhe Busajriu. Abdul-Hakk El-
Ishbiliu ka thn: sht i pabaz.
227 Buhariu dhe Muslimi.

228 Jan shum hadithe t prmendura m pas, n t cilat dshmohet kjo.

229 Ibn Ebi Shejbe (1/100/1), Ahmedi dhe Abdul-Gani El-Makdisiu n Sunnetin e tij (9/2), me sened sahih.

230 Ibn Nasri dhe Tahaviu, me sened sahih; Kuptimi i hadithit sipas meje sht: Bni do rekat t ket nj sure

t plot. Ky urdhr sht i preferuar e jo detyrues, nga argumenti q vijon.

231 Ahmedi dhe Ebu Jala prej dy rrugve. Shih gjithashtu n Kndimi n namazin e Sabahut.

232 Si ka vepruar n Sabah, q do t pasoj.

233 Detajet dhe burimet pasojn s shpejti.

234 D.m.th. nj sure pas El-Fatiha-s.

60 MBUROJA.net

kt shkak, njerzit e tij iu drejtuan duke i thn: Ti fillon me nj sure, e pastaj nuk t
duket e mjaftueshme, derisa e kndon nj tjetr: ti ose duhet ta kndosh vetm at, ose ta
lsh at dhe ta kndosh nj tjetr. Ai tha: Nuk do ta l. Nse ju dshironi q tju
udhheq me t, do t vazhdoj, por nse nuk doni, ather do tju l. Ata e dinin se ai
ishte njri nga m t mirt dhe nuk donin q t udhhiqeshin nga tjetrkush, kshtu q,
kur u erdhi i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], ata ia treguan kt ndodhi. E ai
tha: O filan, ka t pengoi ty q t veprosh, ashtu si krkon populli yt? ka t shtyu ta
kndosh kt sure n do rekat?" Ai tha: E dua kt sure. Ai tha: Dashuria jote pr t
do t t fus n xhennet.235

Kombinimi i sureve t ngjashme dhe i t tjerave n nj rekat

Ai i kombinonte dyshet236 e sureve mufessal237, kshtu q ai kndonte n nj rekat njrn

prej dysheve t sureve q pasojn: 238

- Er-Rahman (55: 78) 239 dhe En-Nexhm (53: 62);

- El-Kamer (54: 55) dhe El-Hakkah (69: 52);
- Et-Tur (52: 49) dhe Dharijat (51: 60);
- El-Vakia (56: 96) dhe El-Kalem (68: 52)
- El-Me'arixh (70: 44) dhe En-Naziat (79: 46);
- El-Mutaffifin (83: 36) dhe Abese (80: 42);
- El-Muddeththir (74: 56) dhe El-Muzzemmil (73: 20);
- Ed-Dehr (76: 31) dhe El-Kijameh (75: 40);
- En-Nebe' (78: 40) dhe El-Murselat (77: 50);
- Ed-Duhan (44: 59) dhe Et-Tekvir (81: 29).

Nganjher, gjat namazit t nats, ai kombinonte n nj rekat suret nga shtat tivalet
(suret e gjata), si jan: El-Bekare, En-Nisa dhe ali Imran. Ai thoshte: Namazi m i
prsosur sht ai me qndrim t gjat.240

Kur ai kndonte:

235 Buhariu si talik dhe Tirmidhiu si mevsul, dhe ai e ka shpallur sahih.

236 nedhair: suret q kan kuptim t njjt, t dyja prmbajn kshilla, urdhra ose tregime.
237 Ekziston pajtimi se mbarojn n fund t Kur'anit; pikpamja m e shndosh sht se ato fillojn me suren

Kaf (nr.50).
238 Buhariu dhe Muslimi.

239 Numri i par sht ai i sures, ndrsa i dyti sht numri i ajetit n sure. Duke vshtruar dy numrat e par

n secilin rast, sht leht t shihet se n shumic e ktyre kombinimeve; ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]
nuk i sht prmbajtur renditjes kuranore t sureve, prandaj kjo sht dshmi pr lejimin e nj gjje t till,
eshe pse sht m mir ta prcjellim renditjen e Kur'anit. Rast i ngjashm do t haset m von nn Namazi i
nats.
240 Muslimi dhe Tahaviu.
61 MBUROJA.net

(40) +9  F  +Q

&# L l

A nuk ka Ai fuqi tu jap jet t vdekurve? (Kijameh 75: 40) thoshte:

"Madhshtia t takon Ty, gjithsesi!";

Dhe, kur ai kndonte:

(1) +QV L# %Y m? Y

Madhrojeni emrin e Zotit tuaj, m t Lartsuarit (Ala 87: 1) thoshte:

"I Madhruar qoft Zoti im, m i Lartsuari)".241

Lejimi i kndimit t vetm El-Fatiha-s

Muadh ibn Xhebeli e falte jacin me t Drguarin e All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-
lem], pastaj kthehej dhe udhhiqte popullin e tij n namaz. Nj nat, kur u kthye dhe u
fal me ta, nj i ri [i quajtur Sulejm, i Beni Selemve] nga populli i tij, u fal, por, kur u b
tepr gjat pr t, ai [u largua dhe] u fal [n nj qosh t xhamis], pastaj doli, mori frert
e deves s tij dhe u largua. Kur Muadhi u fal, kjo iu prmend atij, e ai tha: Sigurisht se
ka pak dyfytyrsi n t! Un me siguri do ti tregoj t Drguarit t All-llahut [sal-lall-
llahu alejhi ve sel-lem] pr at q ai ka br. E ai i riu tha: Edhe un do ti tregoj t
Drguarit t All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] pr at q ai ka br. N mngjes,
ata erdhn te i Drguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] dhe Muadhi i tregoi
se ka br i riu. I riu tha: O i Drguar i All-llahut! Ai qndron nj koh t gjat me ty,
pastaj kthehet dhe na e zgjat neve. I Drguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-
lem] tha: A je ti prej atyre q shkaktojn trazira, o Muadh?!, dhe i tha t riut:242 ka
bn ti kur falesh, o i biri i vllait tim? Ai tha: Kndoj Kapitullin e par t Librit, pastaj e
lus All-llahun pr Xhennet dhe krkoj strehim tek Ai nga Xhehennemi. Un nuk e di
dendene-n243 tnde, e as dende-n e Muadhit! I Drguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi
ve sel-lem] tha: Edhe un edhe Muadhi rreth ksaj lutemi.

Transmetuesi tha: I riu tha: Mirpo, do ta kuptoj Muadhi kur t shkoj te populli kur
ata t ken qen t informuar se armiku ka arritur. Transmetuesi tha: Dhe armiku

241 Ebu Davudi dhe Bejhekiu, me sened sahih. Ky hadith sht i prgjithshm, prandaj zbatohet n dy
kndimet gjat namazit, si n at farz, ashtu edhe n at sunnet, si dhe jasht tij. Ibn Ebi Shejbe (2/132/2) ka
transmetuar nga Ebu Musa El-Elshariu dhe El-Mugire Ibn Shube se ata e thoshin kt n namazin farz, dhe
nga Umeri dhe Aliu pa specifikime t tilla.
242 N origjinal, i riu tha

243 Dendene: kur dikush thot disa fjal, intonacioni i t cilave sht i dgjueshm, por nuk mund t

kuptohen; sht pak m shum se murmuritje (Nihajeh).

62 MBUROJA.net

erdhi dhe i riu arriti t bjer shehid (dshmor). Pas ksaj, i Drguari i All-llahut [sal-lall-
llahu alejhi ve sel-lem] i tha Muadhit: ka ka br ai q polemizonte me mua dhe ty?
Ai tha: O i Drguar i All-llahut, ai ishte i sinqert ndaj All-llahut dhe un kam folur t
pavrtetn - ai ra dshmor.244

Kndimi m z dhe n heshtje n pes namazet dhe n namazet tjera

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] kndonte me z n namazin e Sabahut dhe n dy

rekatet e para t Akshamit dhe t Jacis, ndrsa pa z n Drek, n Ikindi, n rekatin e
tret t Akshamit dhe n dy rekatet e fundit t Jacis.245

Ata e dinin kur ai kndonte heshtazi nga lvizjet e mjekrs246 s tij dhe ngase ai ua
mundsonte atyre nganjher t dgjonin nj ose m shum ajete.247

Ai po ashtu kndonte me z n namazin e Xhumas dhe n dy namazet e Bajramit248, n

namazin pr shi249 dhe n namazin e errsimit (eklipsit).250

Kndimi me z dhe n heshtje n namazin e nats (Tehexhxhud) 2=1

244 Ibn Huzejme n Sahihun e tij (1634) dhe Bejhekiu me isnad t mir. Ka nj transmetim prforcues n Ebi
Davud (nr.758, Sahih Ebi Davud), dhe tregimi kryesor sht n Buhari dhe n Muslim. Shtojca e par sht
n nj transmetim t Muslimit, e dyta n Ahmed (5/74), dhe e treta dhe e katrta n Buhari. Po kshtu, nn
kta tre sht hadithi nn autoritetin e Ibn Abbasit Q i Drguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]
fali dy rekate, n t cilat kndoi vetm El-Fatiha-n, transmetuar nga Ahmedi (1/282), nga Harith bin Ebi
Usame n Musnedin e tij (fq.38 t Zevaidit t tij) dhe nga Bejhekiu (2/62) me sened daif. N veprat e mia t
mparshme, kt hadith e shpallja hasen, derisa e kuptova se kisha gabuar, sepse ky hadith varet nga
Handhale Ed-Devsiu, i cili sht daif, dhe nuk e di se si nuk e kam vrejtur; ndoshta kam menduar se sht
dikush tjetr. Megjithat, falnderimi i takon All-llahut, i Cili m udhzoi ta njoh gabimin tim dhe pr kt
shkak kam shpejtuar ta prmirsoj n shtyp. Pastaj All-llahu m kompensoi me nj hadith m t mir t
Muadhit, i cili lidhet me at ka tregon hadithi i Ibn Abbasit. Falnderimi i qoft All-llahut me mshirn e t
Cilit veprat e mira plotsohen.
245 Ekziston ixhmaja (njzshmria e mendimit) e muslimanve pr kt, me trashgimtart duke e prcjell

nga paraardhsit, s bashku me hadithet autentike, t cilat e vrtetojn kt, si ka thn Neveviu, dhe disa
prej tyre pasojn. Shih po ashtu n El-Irva (345).
246 Buhariu dhe Ebu Davudi.

247 Buhariu dhe Muslimi

248 Shih pjest rreth kndimit t tij n namazin e Xhumas dhe n dy namazet e Bajramit.

249 Buhariu dhe Ebu Davudi

250 Buhariu dhe Muslimi

251 Abdul-Hakku ka thn n Et-Tehexhxhud (90/1):

Sa i prket namazeve vullnetare gjat dits, nuk ekziston asgj autentike nga ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-
lem] lidhur me kndimin me z ose n heshtje, por si duket ai kndonte pa z gjat tyre. sht transmetuar
nga ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] se nj her gjat dirs, kaloi pran Abdull-llah bin Hudhafes q falej
dhe kndonte me z, dhe i tha atij: O Abdull-llah! Lre All-llahun t t dgjoj, jo ne. Por ky hadith nuk
sht i fort.
63 MBUROJA.net

N namazin e nats, ai nganjher kndonte heshtazi, nganjher me z252 dhe ai

kndonte n shtpin e vet, ashtu q do t mund t dgjohej n oborrin e shtpis.253
Her-her, ai ngrinte zrin edhe m shum, derisa dikush i shtrir n shtrat do t mund
ta dgjonte254 (d.m.th. jasht oborrit).

Ai e urdhroi Ebu Bekrin dhe Umerin [radijall-llahu anhu] t vepronin kshtu, kur:
Ai doli nj nat dhe e gjeti Ebu Bekrin [radijall-llahu anhu] duke u falur me z t ult,
pastaj kaloi kah Umer Ibn El-Hattabi [radijall-llahu anhu] i cili falej me z t lart. M
von, kur u mblodhn te i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], ai tha: O Ebu Bekr,
kalova kah ti e ti ishe duke u falur me z t ult? Ai tha: E l At t Cilit i luteshe me
mposhtje t m dgjoj, o i Drguar i All-llahut. Ai i tha Umerit: Kalova kah ti e ti ishe
duke u falur me z t lart? E ai tha: O i Drguar i All-llahut, e largoj prgjumsin
dhe zmbraps shejtanin. I Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] tha: O Ebu Bekr,
ngrite pak zrin, dhe Umerit: Ule pak zrin.255

Ai thoshte:

Ai q e kndon Kur'anin me z t lart, sht sikur ai q jep lmosh

zhurmshm, ndrsa ai q e kndon Kur'anin me z t ult, sht sikur ai q jep
lmosh heshtazi.256

ka kndonte ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] n namaze t ndryshme

Sa i prket sureve ose ajeteve t cilat i kndonte ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] n

namaz, kjo ndryshonte varsisht nga namazet. Tash pasojn detajet, duke filluar me t
parin nga pes namazet:

1- Namazi i Sabahut

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] kndonte suret257 e gjata mufessel258, kshtu, ai

(nganjher) kndonte El-Vakia (56: 96) dhe sure t ngjashme n dy rekatet259.

Ai kndoi suren Et-Tur (52: 49) gjat Haxhit Lamtumirs.260

252 Muslimi dhe Buhariu n Efal El-Ibad.

253 Ebu Davudi dhe Tirmidhiu n Esh-Shemail me sened hasen. Hadithi do t thot se ai [sal-lall-llahu alejhi ve
sel-lem] gjente nj mes ndrmjet heshtjes dhe zrit t lart.
254 Nesaiu, Tirmidhiu n Esh-Shemail dhe Bejhekiu n Ed-Delail, me sened hasen.

255 Ebu Davudi 7 Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, ndrsa Dhehebiu sht pajtuar.

256 Ibid.
257
Nesaiu dhe Ahmedi, me sened sahih.
258 Shtatshja e fundit e Kur'anit, duke filluar me suren Kaf (nr.50), sipas pikpamjes m t shndosh, si m

par.
259 Ahmedi, Ibn Huzejme (1/69/1), Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, dhe Dhehebiu sht pajtuar.
64 MBUROJA.net

Nganjher ai kndonte suren Kaf (50: 45) ose ndonj sure t ngjashme (n rekatin e
par) .261

Nganjher ai kndonte suret m t shkurtra muffesel, si sht Kur dielli t paloset

(Et-Tekvir 81: 29).262

Njher, ai kndoi: Kur toka t dridhet... (Zelzele 99: 8) n dy rekatet, kshtu q

transmetuesi tha: Nuk e di nse i Drguari i All-llahut harroi, apo e kndoi me
qllim.263

Njher, gjat udhtimit, ai kndoi: Thuaj: I mbshtetem Zotit t agimit (Felek 115: 5)
dhe Thuaj: I mbshtetem Zotit t njerzve (Nas 114: 6).264

Ai po ashtu i ka thn Ukbeh ibn Amirit [radijall-llahu anhu]:

Kndoje muvedhdhatejnin265 n namazin tnd, ngase asnj krkues i strehimit

nuk ka krkuar streh me dika t ngjashme me to.266

Nganjher kndonte m shum se kjo: ai kndonte gjashtdhjet ose m shum

ajete267 - njri nga transmetuesit tha: Nuk e di se a e bnte kt n njrin rekat, a n t
dyja rekatet.

Ai kndonte suren Er-Rrum (30: 60)268, e nganjher suren Ja Sin (36: 83).269

Njher, ai fali Subh-in (d.m.th. Namazin e Sabahut) n Mek dhe filloi kndimin e
sures El-Muminun (23: 118), derisa, kur erdhi te prmendja e Musait dhe Harunit ose e
Isait270 - njri prej transmetuesve nuk ishte i sigurt - ai filloi t kollitej, prandaj bri
ruku.271

260 Buhariu dhe Muslimi.

261 Muslimi dhe Tirmidhiu. sht dhn bashk me tjetrn vijuese n El-Irva (345).
262 Muslimi dhe Ebu Davudi

263 Ebu Davudi dhe Bejhekiu me sened sahih. Dhe si duket, ai (alejhis-selam) e ka br kt me qllim pr ta

vendosur vlefshmrin e saj.

264 Ebu Davudi, Ibn Huzejme (1/76/1), Ibn Bushrani n El-Emali dhe Ibn Ebi Shejbe (12/176/1); Hakimi e ka

shpallur sahih, ndrsa Dhehebiu shjt pajtuar.

265 lit. Dy mjetet me t cilat krkohet streh, d.m.th. dy suret e fundit t Kur'anit, t dyja duke filluar me

Thuaj: I mbshtetem...
266 Ebu Davudi dhe Ahmedi, me sened t mir.

267 Buhariu dhe Muslimi.

268 Nesaiu, Ahmedi dhe Bezari, me sened t mir.

269 Ahmedi me sened sahih.

270 Musai prmendet n ajetin 45: Pastaj ne drguam Musan dhe vllain e tij Harunin me mrekullit

tona dhe me argumente t qarta; Isai prmendet menjher n ajetin 50: Edhe t birin e Mejremes dhe
tmn e tij e paraqitm si argument dhe i vendosm q t dy n nj rrafshnalt, ku pushonin dhe ishin
t sigurt, dhe i furnizuam me burime.
271 Muslimi dhe Buhariu n formn talik. sht dhn ne El-Irva (397).
65 MBUROJA.net

Nganjher, ai i udhhiqte n namazin e Sabahut me Es-Saffat (77: 182).272

N namazin e Sabahut, t Premten, ai kndonte Es-Sexhde-n (32: 30) (n rekatin e

par, ndrsa n t dytin) Ed-Dehr-in (76: 31).273

Ai bnte rekatin e par m t gjat se t dytin.274

Kndimi n namazin sunnet para sabahut

Kndimi i tij n dy rekatet sunnet t Sabahut ishte tejet i shkurtr,275 saq Aishja [radijall-
llahu anhu] nganjher thoshte: A e kndoi suren Fatiha, apo jo?276

Nganjher, pas El-Fatiha-s, ai kndonte ajetin:

?YV >& Y XQY %)# + C   C   #   ;

F9 

 %0  E

#  )%0 #  
d?   F9  +'Q +Y (  ' 13<)

Thuaj: Ne besojm n All-llahu n shpalljen q na sht dhn... (El-Bekare

2: 136) n rekatin e par; n t dytin ajetin:

N
># U # ).   > ?   %@  #  # Y
   ZI S  +> 9  @X X;
(<4)  'V # 0 I & 9  
 "## N>#

Thuaj: O ithtart e librit, ejani te nj fjal q sht e njjt mes nesh dhe
jush... (Ali Imran 3: 64).277

Her-her, n vend t ksaj t fundit, ai kndonte,

0 I #    R  

d
  ; + R  @) ; 
%0  +'Q lE

 'V# ( =2)

E kur Isai kuptoi vendosmrin e tyre n mosbesim... (Ali Imran 3: 52).278

Nganjher kndonte suren El-Kafirun (109: 6) n rekatin e par dhe suren El-Ihlas (112:
4) n t dytin,279 ai po ashtu thoshte: Sa ift i shklqyeshm i sureve q jan!280

272 Ahmedi dhe Ebu Jala n Musnedet e tyre, dhe Makdisiu n El-Muhtareh.
273 Buhariu dhe Muslimi
274 Ibid.

275 Ahmedi me sened sahih

276 Buhariu dhe Muslimi

277 Muslimi, Ibn Huzejme dhe Hakimi.

278 Muslimi dhe Ebu Davudi.

279 Ibid.
66 MBUROJA.net

Ai dgjoi nj njeri duke knduar suren e par (El-Kafirun) n rekatin e par, pastaj tha:
Ky sht nj rob q beson n Zotin e tij. Pastaj njeriu kndoi suren tjetr (El-Ihlas) n
rekatin e dyt, e ai tha: Ky sht nj rob q e njeh Zotin e tij.281

2- Namazi i Dreks

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] kndonte El-Fatiha-n dhe dy sure n dy rekatet e

para, duke e zgjatur t parin m shum se t dytin.282

Nganjher e zgjaste aq shum, saq namazi i Dreks fillonte, dikush mund t shkonte
n fushn El-Beki, ti prmbushte nevojat e tij, (t kthehej n vendin e tij), t merrte
abdest, pastaj t vinte (n xhami), derisa i Drguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve
sel-lem] ishte ende n rekatin e par, aq i gjat q ishte.283

Po ashtu, ata mendonin se ai e bnte kt q t mund ta mbrrinin njerzit rekatin e

par.284

Ai kndonte n secilin nga kto dy rekate rreth tridhjet ajete, si, pr shembull, suren
Fatiha, t pasuar nga surja Es-Sexhde (32: 30).285

Nganjher ai kndonte Pasha qiellin dhe yllin e nats (Tarik, 86: 17), Pasha qiellin
me plot yje (Buruxh 85: 22), Pasha natn kur errsohet (Lejl, 92: 21) dhe sure t
ngjashme.286

Her pas her, ai kndonte Dhe kur qielli t ndahet (Inshikak 84: 25) dhe sure t
ngjashme.287

Ata mund t dinin kur ai kndonte n Drek dhe Ikindi nga lvizja e mjekrs s tij.288

Kndimi i ajeteve pas El-Fatiha-s n dy rekatet e fundit

Ai i bnte rekatet e fundit prgjysm m t shkurtra se dy t parat pr nja pesmbdhjet

ajete,289 e nganjher kndonte vetm El-Fatiha-n n to.290

280 Ibn Maxhe dhe Ibn Huzejme.

281 Tahaviu, Ibn Hibbani n Sahihun e tij, dhe Ibn Bushrani; Ibn Haxheri e ka shpallur hasen n El-Ehadith El-
Alijat (nr.16).
282 Buhariu dhe Muslimi.

283 Muslimi dhe Buhariu n Xhuz El-Kiraeh (Artikulli mbi Kndimin).

284 Ebu Davudi me sened sahih, dhe Ibn Huzejme (1/165/1).

285 Ahmedi dhe Muslimi

286 Ebu Davudi, Tirmidhiu dhe Ibn Huzejme (1/67/2); dy t fundit e kan shpallur sahih.

287 Ibn Huzejme n Sahihun e tij (1/67/2).

288 Buhariu dhe Ebu Davudi

67 MBUROJA.net

Nganjher ai ua mundsonte ta dgjonin ndonj ajet.291

Ata dgjonin tinguj t kndimit t tij t Madhroje emrin e Zotit tnd, m t

Lartsuarit (Ala 87: 19) dhe A t erdhi ty lajmi pr Kaplimin (Gashijeh 88: 26).292

Nganjher ai kndonte Pasha qiellin dhe yllin e nats (Tarik 86: 17), Pasha qiellin
me plot yje (Buruxh 85: 22) dhe sure t ngjashme293

Nganjher ai kndonte Pasha natn kur errsohet (Lejl 92: 21) dhe sure t
ngjashme.294

Domosdoshmria e leximit t Fatiha-s n do rekat

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ka urdhruar at q u fal keq ta lexonte fatihan n

do rekat, pasi q e pat urdhruar ta lexonte n rekatin e par, duke i thn:295 Pastaj
kshtu vepro n namazin tnd,296 n nj transmetim qndron: N do rekat.297

3- Namazi i Ikindis

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] kndonte El-Fatiha-n dhe dy sure (t tjera) n dy

rekatet e para, duke e zgjatur t parin m shum se t dytin298 dhe ata mendonin se ai
e bnte kt q t mund ta mbrrinin njerzit rekatin.299

Ai kndonte rreth pesmbdhjet ajete n secilin prej dy rekateve t para t Dreks dhe
i bnte dy rekatet e fundit prgjysm m t shkurtra se dy t parat.300

289 Ahmedi dhe Muslimi. Hadithi prmban argument se sht sunet t kndohet m shum se El-Fatiha-ja n

t dy rekatet e fundit, dhe shum sahab kan vepruar kshtu, e n mesin e tyre Ebu Bekr Es-Siddiku
[radijall-llahu anhu]. Ky sht gjithashtu edhe mendim i imam Shafiut, qoft n Drek, qoft n t tjerat, dhe
i dijetarve tan t mvonshm, Ebul-Hasenat El-Laknovi e merr kt qndrim n Shnime mbi El-Muvetta,
e Muhammedit (f.102) dhe thot:
Disa nga shokt tan kan pikpamje t uditshme, duke e br t obligueshme sehvi sexhden
(sexhdja e harress) pr kndimin e sures n dy rekatet e fundit, por komentuesit n El-Menijjeh,
Ibrahim El-Halebiu, Ibn Emir Haxhi dhe t tjer e kan prgnjeshtruar kt pr hadithin, dhe po ta
kishin ditur, nuk do ta kishin thn kt.
290 Buhariu dhe Muslimi.

291 Ibn Huzejme n Sahihun e tij (1/67/2) dhe Ed-Dija El-Makdisiu n El-Muhtarah me sened sahih.

292 Buhariu n Artikull mbi Kndimin, dhe Tirmidhiu, t cilt e kan shpallur sahih.

293 Muslimi dhe Tajalisi

294 Buhariu dhe Muslimi.

295 Ebu Davudi me sened t fort.

296 Buhariu dhe Muslimi.

297 Ahmedi me sened t mir.

298 Ibid.

299 Ebu Davudi me sened sahih, dhe Ibn Huzejme.

300 Ahmedi dhe Muslimi

68 MBUROJA.net

Ai kndonte El-Fatiha-n n dy t fundit.301

Ai ua mundsonte t dgjojn ndonj ajet nganjher.302

Ai kndonte suret, t prmendura m lart n Namazin e dreks.

4- Namazi i Akshamit

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] (nganjher) kndonte sure t shkurtra mufessel,303

kshtu q kur e mbaronin namazin me t, ata largoheshin n koh kur mund ti shihnin
pozitat e shigjetave t tyre.304

Njher, gjat udhtimit, ai kndoi Pasha fikun dhe ullirin (Tin 95: 8) n rekatin e
dyt.305

Por, nganjher ai kndonte sure t gjata ose t mesme mufessel. Kshtu, ai kndonte
Ata t cilt vet nuk besuan dhe penguan t tjert n rrugn e All-llahut
(Muhammed 47: 48)306 ose suren Et-Tur (52: 49)307 ose suren El-Murselat (77: 50), t ciln
e kndoi n namazin e fundit q ai fali.308

Nganjher ai kndonte m t gjatn prej dy sureve t gjata309 (Araf 7: 206) (n dy

rekate).310 Ose kndonte El-Enfal-in (8: 75) n dy rekate311

Kndimi n namazin sunnet pas Akshamit

N kt namaz, ai kndonte Thuaj: O ju q refuzoni besimin (Kafirun 109: 6) dhe

Thuaj: All-llahu sht Nj (Ihlas 112: 4).312

=- Namazi i Jacis

301 Buhariu dhe Muslimi

302 Ibid.
303 Ibid. (Buhariu dhe Muslimi).

304 Nesaiu dhe Ahmedi, me sened sahih.

305 Tajalisi dhe Ahmedi me sened sahih.

306 Ibn Huzejme (1/166/2), Taberaniu dhe Makdisi, me sened sahih.

307 Buhariu dhe Muslimi.

308 Ibid.

309 T quajtura Et-Tulejejn: ekziston pajtimi se Araf (7) sht njra; tjetra sht Enam (6), sipas shumics s

thnieve t sakta, sikurse n Fet-hul-Bari.

310 Buhariu, Ebu Davudi, Ibn Huzejme (1/68/1), Ahmedi, Siraxhi dhe Muhlisi.

311 Taberaniu n Muxhem El-Kebir, me sened sahih.

312 Ahmedi, Makdisi, Nesaiu, Ibn Nasri dhe Taberaniu.

69 MBUROJA.net

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] kndonte suret e mesme mufessel n dy rekatet e

para.313 Kshtu, ai kndonte Pasha Diellin dhe dritn e tij (Shems 91: 15) dhe sure t
ktilla.314

Ose ai kndonte Kur qielli t ndahet (Inshikak 84: 25) dhe bnte sexhde gjat saj.315

Po ashtu, ai njher kndoi Pasha Fikun dhe Ullirin (Tin 95: 8) (n rekati e par)
gjat udhtimit.316

Ai ndalonte zgjatjen e kndimit n Jaci, dhe kjo ishte ather kur: Muadh ibn Xhebeli
udhhoqi xhematin e tij n namazin e Jacis dhe e zgjati shum, ather njri nga ensart
shkoi dhe u fal (vetm). Kur Muadhit iu tregua kjo, ai tha: Sigurisht, sht ndonj
munafik. Kur njeriu dgjoi se ka kishte thn Muadhi pr t, vajti te i Drguari i All-
llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] dhe i tregoi se far kishte thn Muadhi, e i
Drguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] i tha atij: A do t bhesh prej atyre
q bjn trazira, o Muadh?! Kur t udhheqsh xhematin, kndo Pasha diellin dhe
dritn e tij (Shems 91: 15) ose Madhroje emrin e Zotit tnd m t Lartsuarit (Ala
77: 19) ose Lexo n emrin e Zotit tnd (Alek 96: 19) ose Pasha natn kur errsohet
(Lejl 92: 21) (pr shkak se t vjetrit, t dobtit dhe ata q kan ndonj nevoj pr tu
prmbushur, falen pas teje).317

<- Namazi i nats

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] nganjher kndonte n t me z, nganjher

heshtas.318 Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] nganjher shkurtonte kndimin e tij, e
nganjher e zgjaste, n disa raste duke e zgjatur aq shum, saq Abdullah ibn Mesudi
njher tha: U fala m t Drguarin [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] nj nat dhe ai
vazhdoi s qndruarit n kmb aq shum, saq m shkoi ndr mend dika e keqe. Ai u
pyet, far t shkoi ndr mend? Ai tha: Mendova t ulem e t shkoja e ta l t
Drguarin [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] !319

Po ashtu Hudhejfe ibn El-Jemani ka thn: U fala m t Drguarin [sal-lall-llahu alejhi

ve sel-lem] nj nat, kur ai filloi leximin e Sures El-Bekare (2: 286). Dhe un thash me
vete: Ai do t bj ruku pas njqind ajetesh. Por, ai vazhdoi pas ktyre. Ather, un
mendova: Ai do t prfundoj (suren) n dy rekate. Por, ai vazhdoi. Un mendova:
Ai do t bj ruku, kur ta baroj at. Pastaj, ai filloi suren En-Nisa (4: 176) dhe e kndoi

313 Nesaiu dhe Ahmedi, me sened sahih.

314 Ahmedi 7 Tirmidhiu, t cilt e kan shpallur hasen.
315 Buhariu, Muslimi dhe Nesaiu

316 Ibid.

317 Ibid. sht dhn gjithashtu n El-Irva (295).

318 Nesaiu me sened sahih

319 Buhariu dhe Muslimi.

70 MBUROJA.net

t trn. Pastaj filloi suren Ali Imran (3: 200) 320 dhe e kndoi t trn. Ai kndonte
ngadal. Kur vinte te ndonj ajet n t cilin madhrohej All-llahu, ai e madhronte All-
llahun; n ajetet ku kishte di pr tu krkuar, ai e krkonte at; ku krkohej streha, ai e
krkonte (te All-llahu). Pastaj bnte ruku... deri n fund t hadithit.321

Po ashtu, nj nat kur ishte i smur, ai kndoi Shtat suret e Gjata. 322

Po kshtu, ai (nganjher) kndonte njrn prej ktyre sureve n secilin rekat.323

Ka qen (plotsisht) i huaj pr t kndimi i plot i Kur'anit brenda nj nate.324 N t

vrtet, ai nuk ia rekomandoi kt Abdull-llah ibn Amrit [radijall-llahu anhu], kur atij i
tha: Kndoje Kur'anin n trsi pr do muaj. Un i thash: Un kam fuqi (t bj m
shum se kjo). Ai tha: Kndoje pr do njzet dit. Un i thash: Un kam fuqi pr m
shum. Ai tha: Ather kndoje pr shtat dit dhe mos shko prtej ksaj.325 Pastaj ai
ia lejoi atij q ta kndonte pr pes dit.326 Pastaj ai ia lejoi atij ta kndoj pr tri
dit.327 M tutje, ai ia ndaloi atij ta kndonte m shpejt se aq,328 dhe ai i dha arsye pr
kt, duke i thn: Kushdo q e kndon Kur'anin pr m pak se tri dit, ai nuk e kupton
at.329 Nj tjetr version: Nuk e kupton ai, i cili kndon Kur'anin pr m pak se tri
dit.330 Po ashtu atij i tha:

do adhurues ka nj (faz) entuziazmi331 dhe do (faz) entuziazm ka nj

shkarje332 ose drejt Sunnetit, ose drejt bidatit (risis). Kshtu, ai, shkarja e t cilit

320 Transmetimi sht i ktill, me En-Nisa-n (4) para Ali Imran-it, dhe kjo sht argument pr (lejimin e)
shmangies nga renditja e sureve q gjenden n kopjen Uthmanij t Kur'anit n kndim. Nj shembull i ksaj
tashm sht par.
321 Muslimi dhe Nesaiu.

322 Ebu Jala dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, ndrsa Dhehebiu sht pajtuar. Ibn El-Ethiri thot:

...Shtat suret e Gjata jan: Bekare (2), Ali Imran (3), Nisa (4), Maide (5), Enam (6), Araf (7) dhe
Tevbe (9).
323 Ebu Davudi dhe Nesaiu, me sened sahih.

324 Muslimi dhe Ebu Davudi.

325 Buhariu dhe Muslimi.

326 Nesaiu dhe Tirmidhiu, t cilt e kan shpallur sahih.

327 Buhariu dhe Ahmedi.

328 Darimiu dhe Seid bin Mensuri n Sunnetin e tij, me sened sahih.

329 Ahmedi me sened sahih.

330 Darimiu & Tirmidhiu, t cilt e kan shpallur sahih.

331 Ar. Shirreh: shqetsim, entuziazm, energji, eufori. Shirrahu i rinis n fillimin e saj dhe zellin e saj. Imam

Tahaviu thot:
Ky sht zelli i muslimanve n veprat e tyre, t cilat i afrojn m shum te Zoti i tyre. Mirpo ata,
me siguri, do t dshtojn dhe do ti ln disa vepra (t cilat i kan filluar pr shkak t zellit q kan
pasur). Prandaj prej veprave t tyre, m t dashurat pr t Drguarin e All-llahut [sal-lall-llahu
alejhi ve sel-lem], ishin ato t cilat bheshin (dhe mbaheshin vazhdimisht), prandaj ai i urdhronte
t kryente vepra t mira, t cilat mund ti kryenin vazhdimisht dhe tu prmbaheshin deri n
takimin me Zotin e tyre t Gjithfuqishm. sht transmetuar nga ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-
lem], q t sqarojm kt, se ka thn: 'Veprat m t dashura tek All-llahu jan ato q jan t
rregullta, edhe nse jan t vogla.'
71 MBUROJA.net

shpie n sunnet, ka gjetur udhzimin, ndrsa ai, shkarja e t cilit shpie n dika
tjetr pos ksaj, sht shkatrruar.333

Pr kt arsye, ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] nuk e kndonte tr Kur'anin pr m

pak se tri dit.334

Ai thoshte:

Kushdo q falet natn duke knduar dyqind ajete, do t shkruhet si nj prej t

devotshmve t sinqert.335

Po ashtu, ai kndonte suren beni Israil (17: 111) dhe suren Ez-Zumer (39: 75) do
nat.336

Ai gjithashtu thoshte:

Kushdo q falet natn duke knduar njqind ajete, nuk do t shkruhet si nj prej
t shkujdesurve.337

Nganjher ai kndonte rreth pesdhjet ajete ose m shum ajete n secilin rekat338,
ose ai kndonte vetm suren El-Muzzemmil (73: 20).339

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] nuk falej gjat tr nats340, prvese rrallher.

Kshtu njher: Abdull-llah ibn Habbab ibn El-Ereti - i cili ishte prezent n Bedr (n

Un them: ky hadith, t cilit ia shton fjalt sht transmetuar sht sahih, n ka u pajtuan Buhariu dhe
Muslimi, nga rrfimi i Aishes [radijall-llahu anhu].
332 Ar. fetrah: interval, afat; duke iu referuar ktu fazs s entuziazmit t zvogluar.

333 Ahmedi dhe Ibn Hibbani n Sahihun e tij.

334 Ibn Sadi (1/376) dhe Ebu Esh-Shejhu n Ahlak En_Nebijj [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] (281).

335 Darimiu dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, ndrsa Dhehebiu sht pajtuar.

336 Ibid.

337 Ahmedi dhe Ibn Nasri, me sened sahih.

338 Buhariu dhe Ebu Davudi.

339 Ahmedi dhe Ebu Davudi, me sened sahih.

340 Muslimi dhe Ebu Davudi. Ky dhe hadithe t tjera e bjn t paplqyeshme (mekruh) t ndenjurit zgjuar

tr natn, qoft rregullisht, qoft prher, sepse sht n kundrshtim me shembullin e t Drguarit [sal-
lall-llahu alejhi ve sel-lem]. Po t kishte qen qndrimi natn m i mir, ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] do
t kishte vepruar ksisoj, e udhzimi m i mir sht udhzimi i Muhammedit. Pra, mos u mashtroni me at
ka transmetohet nga Ebu Habifja (rahimehull-llah) se ai ka falur sabahun me abdestin e jacis pr dyzet
vite me radh!!. Sepse ky transmetim prej tij ai sht plotsisht i pabaz. N t vrtet, El-Al-lameh El-
Fejruzabadiu thot n Er-Redd ala El-Muterid (44/1):
Ky transmetim sht gnjeshtr e qart dhe nuk mund ti vishet Imamit, sepse nuk ka asgj t
dalluar n t. Kurse, n natyrn e imamit sht ti bj gjrat q jan t mira. Nuk ka dyshim se
prsritja e abdestit pr do namaz sht m e dalluar, m e plot dhe m e mir. Kjo sht kshtu,
edhe n qoft se sht e sakt se ka qndruar zgjuar pjesn m t madhe t nats pr dyzet vite
72 MBUROJA.net

Betej) me t Drguarin e All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] - qndroi tr natn

me t Drguarin e All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] (n nj tjetr version: nj
nat kur u fal gjat tr nats), derisa agoi. Kur e kreu faljen, Habbabi i tha atij: O i
Drguar i All-llahut, flijofsh im at dhe ime m pr ty! Sonte ke falur nj namaz far
un kurr nuk kam par? Ai tha: Po, ishte namaz i shpress dhe i friks. (Vrtet) un i
krkova Zotit tim t Gjithfuqishm dhe Sublim tri gjra. Ai mi pranoi dy, por ma
refuzoi nj. E luta Zotin q t mos na shkatrroj si u shkatrruan popujt para nesh (n
nj tjetr version: q t mos e shkatrroj umetin tim me uri), dhe Ai ma pranoi kt. E
luta Zotin tim t Gjithfuqishm dhe Sublim q t mos na e imponoj ndonj armik nga
jasht, dhe Ai ma pranoi kt. Dhe e luta Zotin q t na mbroj nga prarja, por kt
nuk ma pranoi.341

Po ashtu, nj nat ai qndroi (n namaz), duke e prsritur vetm nj ajet deri n agim:

(11A) %@
 CC>  M L " %0  ) o9 ? Q
%0  " %0 #> 9

Nse Ti i dnon ata, ata jan robrit e Tu; nse i fal ata, Ti me t vrtet je i
Gjithfuqishmi, i Urti (Maide 5: 121) [me t bnte ruku, me t binte n sexhde
dhe me t bnte dua]

Kshtu q, n mngjes Ebu Dherri [radijall-llahu anhu] i tha atij: O i Drguar i All-
llahut, e kndove kt ajet, derisa agoi, dhe ti bre ruku me t dhe sexhde] [dhe bre dua
me t] [kurse All-llahu ta msoj tr Kur'anin;] [sikur ndonjri prej nesh ta kishte br
kt, ne do t kishim qen t hidhruar n t] [Ai tha: Vrtet, un e luta Zotin tim t
Fuqishm dhe Sublim t ndrmjetsoj pr ummetin tim dhe Ai ma pranoi kt, dhe do t
jet i mundshm pr doknd, dasht All-llahu, q nuk i bn shok All-llahut.342
Nj njeri i tha atij: O i Drguar i All-llahut, un kam nj fqinj i cili qndron (n namaz)
gjat nats dhe nuk kndon tjetr gj pos Thuaj: All-llahu sht Nj (Ihlas 112: 4),
[duke e prsritur,] [duke mos i shtuar asgj], sikur ta konsideronte at pak. I Drguari
tha: Pasha At, n Dorn e t Cilit sht shpirti im, ajo vlen sa nj e treta e Kur'anit.343

7-Namazi i Vitrit

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] kndonte Madhroje emrin e Zotit tnd, m t

Lartsuarit (El-Ala 87: 19) n rekatin e par, Thuaj: O ju q nuk besuat (Kafirun
109: 6) n t dytin, dhe Thuaj: All-llahu sht Nj (Ihlas 112: 4) n t tretin.344

radhazi! Ky tregim m shum i prngjan prralls dhe sht shpikje e disa injoranteve fanatik, t
cilt thon pr Ebu Hanifen dhe t tjert vetm gnjeshtra.
341 Nesaiu, Ahmedi dhe Taberaniu (1/187/2). Tirmidhiu e ka shpallur sahih.

342 Nesaiu, Ibn Huzejme (1.70/1), Ahmedi; Ibn Nasri dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, ndrsa

Dhehebiu sht pajtuar.

343 Ahmedi dhe Buhariu.

344 Nesaiu * Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih.

73 MBUROJA.net

Nganjher ai shtonte n t fundin Thuaj: I mbshtetem Zotit t agimit (Felek 113: 5)

dhe Thuaj: I mbshtetem Zotit t njerzve (Nas 114: 6).345

Njher, Ai kndoi njqind ajete nga surja En-Nisa (4: 176) n rekatin e tret.346

Pr sa i prket dy rekateve pas vitrit347, ai kndonte n to Kur toka t dridhet...

(Zelzele 99: 8) dhe Thuaj: O ju q nuk besuat (Kafirun 109: 6).348

A- Namazi i xhumas

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] nganjher kndonte suren El-Xhumuah (62: 11) n

rekatin e par dhe Ku hipokritt t erdhn ty (Munafikun 63: 11) 349 n t dytin.

Nganjher kndonte A t erdhi ty lajmi pr Kaplimin? (Gashijeh 88: 26) n vend t

ktij t fundit.350

Ose nganjher ai kndonte Madhroje emrin e Zotit tnd, m t Lartsuarit (Ala

87: 19) n rekatin e par dhe A t erdhi ty lajmi... (Gashijeh 88: 26) n t dytin.351
C- Namazi i Bajramit

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] (nganjher) kndonte Madhroje emrin e Zotit

tnd, m t Lartsuarit (Ala 87: 19) n rekatin e par dhe A t erdhi ty lajmi...
(Gashijeh 88: 26) n t dytin.352

Ose nganjher ai kndonte n t Kaf. Pasha Kur'anin Fammadh. (Kaf 50: 45) dhe
Momenti sht afruar (Kamer 54: 55).353

345 Tirmidhiu, Ebul-Abbas El-Esammi n El-Hadith-in e tij (vll.2 nr.117) dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur

sahih, ndrsa Dhehebiu sht pajtuar.

346 Nesaiu dhe Ahmedi, me sened sahih.

347 Argumenti pr kto dy rekate sht gjetur n Sahih Muslim dhe te t tjert si praktik e t Drguarit [sal-

lall-llahu alejhi ve sel-lem], por kto kundrshtojn thnien e tij: "Le t jet namazi i fundit i nats tek (vitr)",
transmetuar nga Buhariu dhe Muslimi. Dijetart u dalluan n pajtimin e ktyre dy haditheve dhe asnjri prej
tyre nuk ishte i bindshm pr mua, prandaj gjja m e kujdesshme sht q ti lm kto dy rekate n
pajtueshmri me urdhrin e t Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]. All-llahu e di m s miri.
M von, hasa n nj hadith autentik q prmbante urdhrin pr dy rekatet pas vitrit, prandaj urdhri i t
Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] prputhet me veprat e tij, dhe dy rekatet vlejn pr doknd;
urdhri i par sht rekomandim, duke mos mohuar dy rekatet. Hadithi i fundit sht dhn n Silsijeh El-
Ehadith Es-Sahihah (1993) - shih Shtojcn 7.
348 Ahmedi dhe Ibn Nasri dhe Tahaviu (1/202) dhe Ibn Huzejme dhe Ibn Hibbani, me sened hasen sahih.

349 Muslimi dhe Ebu Davudi. sht dhn n El-Irva (345).

350 Ibid.

351 Muslimi dhe Ebu Davudi.

352 Ibid.

353 Ibid.
74 MBUROJA.net

10- Namazi i xhenazes

sht Sunnet t kndohet El-Fatiha-ja354 [dhe nj sure tjetr] n t.355 Po ashtu, ai

heshtte pak pas tekbirit fillestar.356

354 Kjo sht thnie e Imam Shafiun, e Ahmedit dhe e Is'hakut, dhe disa nga hanefit e mvonshm a
aprovuan kt pikpamje pas hulumtimeve. Sa i prket kndimin t sures pas saj, ky sht mendim i disa
shafive dhe sht mendim i sakt.
355 Buhariu, Ebu Davudi, Nesaiu dhe Ibn El-Xharudi. Shtojca nuk sht shadhdh (e uditshme), si mendon

Tuvejxhiriu.
356 Nesaiu dhe Tahaviu, me sened sahih.
75 MBUROJA.net

Tertili (Kndimi me tone t ngadalshme ritmike) dhe Zbukurimi i zrit

gjat kndimit

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] kndonte Kur'anin me tone t ngadalshme, t matura,

ritmike, si e msoi All-llahu, duke mos u ngutur dhe duke mos nxituar. N t vrtet,
ishte kndim n t cilin theksohej qart do shkronj357 aq shum, saq ai kndonte
ndonj sure me tone aq t ngadalshme ritmike, saq do t bhej m e gjat se ndonj sure
tjetr q ishte m e gjat.358

Ai po ashtu thoshte:

Do ti thuhet knduesit t Kur'anit (n ditn e gjykimit): Kndo dhe ngrihu.

Kndo ngadal dhe ritmikisht sikurse q kndoje n botn e mparshme. Vendi
yt do t jet n ajetin e fundit q do ta kndosh.359

Ai e zgjaste kndimin e tij (te shkronja e cila mund t zgjatej), sikurse jan bismil-lah,
err-rrahman dhe err-rrahim,360 dhe nadiid (Kaf 50: 100) 361 dhe t ngjashme me to.

Ai ndalej n fund t ajetit, si kemi shpjeguar m par.362

Nganjher ai kndonte me ton t lkundshm dhe trheqs363 sikurse q bri n Ditn

e Pushtimit t Meks, kur, duke qen n deven e tij, ai kndoi suren El-Fet-h (48: 29)
[shum but]364, dhe Abdull-llah ibn Mugaffeli e ka transmetuar kt ton atraktiv si:
aaa.365

Ai urdhronte q t zbukurohet zri gjat kndimit t Kur'anit me ton t kndshm,

duke thn:

357 Ibn El-Mubareku n Ez-Zuhd (162/1 nga El-Kevakibi 575), Ebu Davudi dhe Ahmedi, me sened sahih.
358 Muslimi dhe Maliku.
359 Ebu Davudi dhe Tirmidhiu, t cilt e kan shpallur sahih.

360 Buhariu dhe Ebu Davudi.

361 Buhariu n Efal El-ibad, me sened sahih.

362 N pjesn Kndimi i ajeteve nj nga nj.

363 Terxhi - i shpjeguar si ton lkunds, nga Ibn Haxheri; Menaviu ka thn:

Vjen nga ndjenja e gzim dhe e lumturis, q ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] pat ndier ditn e
pushtimit t Meks.
364 Buhariu dhe Muslimi.

365 Ibid. Ibn Haxheri thot n komentin e tij t aaa-s (III) :

Kjo sht hemzeh me fet'ha, e pasuar nga nj elif i heshtur, dhe kjo duke u pasuar nga nj hemze
tjetr.
Shejh Ali El-Kariu ka cituar njsoj nga t tjert, dhe pastaj ka thn:
sht evidente se kto jan tri elife t zgjatura.
76 MBUROJA.net

Zbukurojeni Kur'anin me zrat tuaj [ngase zri i bukur e shton bukurin e

Kur'anit]366 dhe

Vrtet, ai i cili ka zrin m t bukur n mesin e njerzve pr kndimin e Kur'anit

sht ai, pr t cilin mendoni se i friksohet All-llahut, kur dgjoni duke
knduar.367

Ai po ashtu urdhronte kndimin e Kur'anit me ton t kndshm, duke thn:

Kndojeni vazhdimisht, mbajeni n mend dhe kndojeni me ton melodik, se,

pasha At n Dorn e t Cilit sht shpirti im, ikn m shpejt se devet nga litart
e tyre.368

Ai po ashtu thoshte:

Ai i cili nuk e kndon Kur'anin me ton t kndshm, nuk sht prej nesh.369

Dhe All-llahu nuk dgjon asgj sikurse q dgjon (n disa versione: sikurse q sht
duke dgjuar) t Drguarin [me z t mir, dhe nj version: me melodi t mir], i cili e
kndon Kur'anin me ton t kndshm370 [me z t lart].371

Ai i tha Ebu Musa El-Eshariut [radijall-llahu anhu]:

Sikur t m kishe par mua duke dgjuar kndimin tnd dje! Ty me siguri t
sht dhn nj prej instrumenteve frymore372 t familjes s Davudit! [Ebu Musa
i tha: Sikur ta kisha ditur se ke qen aty, do ta kisha br zrin edhe m t
kndshm dhe m emocional pr ty].373

366 Buhariu si talik, Ebu Davudi, Darimiu, Hakimi dhe Temam Er-Raziu me dy senede sahih.

Shnime: Ky hadith sht kthyer mbrapsht nga njri prej transmetuesve, i cili e ka transmetuar si
zbukuroni zrat tuaj me Kur'an. Ky sht nj gabim n transmetim dhe kuptim, dhe kushdo q e shpall
sahih, sht kredhur n gabim, sepse kjo kundrshton transmetimet shpjeguese autentike n kt pjes. N t
vrtet, ky sht shembull eklatant i hadithit maklub, dhe detajet e ktij shnimi t shkurtr jan n Silsileh El-
Ehadith Ebu Davudi- Daifeh (nr.5328).
367 Hadith sahih i transmetuar nga Ibn El-Mubareku n Ez-Zuhd (162/1 nga Kevakibi 575), nga Darimiu, Ibn

Nasri, Taberaniu, Ebu Nuajmi n Ahbar Asbehan dhe nga Ed-Dija n El-Muhtareh.
368 Darimiu dhe Ahmedi, me sened sahih.

369 Ebu Davudi dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur, dhe Dhehebiu sht pajtuar.

370 Mundhiriu ka thn:

Taganna do t thot kndim me z t kndshm. Sufjan bin Ujejne dhe t tjert kan aprovuar
pikpamjen se kjo ka t bj istigna-n (d.m.th. shmangia e njeriut nga knaqsit e ksaj bote me
an t Kur'anit, por sht refuzuar.
371 Buhariu, Muslimi, tahaviu, dhe Ibn Mende n Et-Tehvid (81/1).

372 Dijetart kan thn se instrumentet muzikore ktu nnkuptojn zrin e bukur dhe se familja e Davudit

parakupton vet Davudin; familja e filanit parakupton vet filanin; Davudi (alejhis-selam) kishte nj z
jashtzakonisht t bukur. Kjo sht prmendur nga Neveviu n komentimin e tij mbi Sahihun e Muslimit.
373 Abdurr-Rrezzaku n El-Emali (2/44/1), Buhariu, Muslimi, Ibn Nasri dhe Hakimi.
77 MBUROJA.net

Prmirsimi i Imamit

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] la shembullin pr prmirsimin e imamit, kur kndimi

i tij ngatrrohet, kur njher ai u fal duke knduar me z dhe kndimi iu ngatrrua,
kshtu, kur e kreu, i tha Ubejjit: A u fale me ne? Ai u prgjigj: Po. Ai tha: E ka t
ndaloi ty [t m prmirsoje]?374

Krkimi i strehimit dhe pshtyerja lehtas gjat namazit me qllim t

sprapsjes s tundimit

Uthman bin Ebi El-Asi [radijall-llahu anhu] i ka thn atij: O i Drguar i All-llahut!
Djalli ndrhyn ndrmjet meje dhe namazit tim duke m ngatrruar n kndim! I
Drguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] i tha: Ai sht djalli i quajtur
Hinzeb, prandaj, kur ta vresh kt, krko strehim tek All-llahu nga ai dhe pshtyj
lehtas375 n ann e majt tri her. Ai tha: Kur e bra kt, All-llahu e detyroi t largohej
prej meje.376

374 Ebu Davudi, Ibn Hibbani, Taberaniu, Ibn Asakiri (2/296/2) dhe Ed-Dija n El-Muhtarah me sened sahih.
375 Ar. teff: nxjerrja e sasis m t vogl t pshtyms - Nihajeh.
376 Muslimi dhe Ahmedi. Neveviu (rahimehull-llah) thot:

Ky hadith prmban plqimin pr krkimin e strehimit nga djalli kur ai tundon, s bashku me
pshtyrjen n t majt tri her.
78 MBUROJA.net

Rukuja (prkulja)

Pasi e mbaronte kndimin, ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] pushonte pr nj ast377,

pastaj i ngrinte duart378 n mnyrn q sht prshkruar m par n Tekbirin fillestar,
thoshte tekbirin379 dhe bnte ruku380.

Ai, po ashtu, e urdhroi at q u fal keq t vepronte ksisoj duke i thn:

Vrtet, namazi i ndonjrit prej jush nuk sht i plot, derisa t marr abdest si
duhet, ashtu si e ka urdhruar All-llahu... pastaj t deklamoj Madhrin e All-
llahut, ta lavdroj dhe ta madhroj At, pastaj t kndoj Kur'an, aq sa i vjen
m s lehti atij nga ajo ka All-llahu e ka msuar dhe i ka lejuar, pastaj t thot
tekbirin dhe t bj ruku [dhe ti vendos duart e tij n gjunj], derisa ti
qetsohen nyjat e tij...381

Prshkrimi i prkuljes

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] i vendoste shuplakat n gjunjt e tij382 dhe i

urdhronte ata t vepronin ksisoj383, si e urdhroi at q fal keq n hadithin teksa t
prmendur.

Ai vendoste duart e tij fort n gjunj [sikur t ishte duke i kapur ato]384, dhe i hapte
gishtrinjt385, duke e urdhruar at q u fal keq t vepronte kshtu, duke i thn:

377 Ebu Davudi dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, ndrsa Dhehebiu sht pajtuar.
378 Buhariu dhe Muslimi. Kjo ngritje e duarve sht transmetuar si mutevatir nga ai [sal-lall-llahu alejhi ve
sel-lem], si dhe ngritja e duarve pas drejtimit nga rukuja. Ky sht medhheb i tre imamve - Malikut, Shafiut
dhe Ahmedit dhe i shumics s dijetarve t hadithit dhe t fikhut. Imam Maliku (rahimehull-llah) e ka
praktikuar kt deri n vdekje, si sht kumtuar nga Ibn Asakiri (15/78/2). Disa prej hanefive e bnin kt,
n mesin e tyre Isam bin Jusuf Ebu Asameh El-Belhiu (d.210), nxns i Imam Ebu Jusufit (rahimehull-llah),
si sht shpjeguar n hyrje. Abdull-llah ibn Ahmedi ka transmetuar nga i ati i vet n Mesail-in e tij (f.60),
(sht transmetuar nga Ukbeh bin Amir se ai ka thn pr at q i ngre duart gjat namazit: Ai i prfiton
nga dhjet vepra t mira, sa her q i ngre duart. Kjo sht e mbshtetur nga hadithi kudsij, ...ai q ka pr
qllim nj vepr t mir dhe e kryen at, All-llahu ia shkruan atij dhjet deri n shtatqind vepra t mira,
transmetuar nga Buhariu dhe Muslimi. Shih Sahih Et-Tergib, nr.16.
379 Ibid.

380 Ibid.

381 Ebu Davudi dhe Nesaiu, hakimi e ka shpallur sahih, dhe Dhehebiu sht pajtuar.

382 Buhariu dhe Ebu Davudi.

383 Buhariu dhe Muslimi.

384 Buhariu dhe Ebu Davudi.

385 Hakimi i cili e ka shpallur at sahih; Dhehebiu dhe Tajalisi jan pajtuar. sht dhn n Sahih Ebi Davud

(809).
79 MBUROJA.net

Kur t bsh ruku, vendosi shuplakat n gjunj, pastaj hapi gishtrinjt, pastaj
qndro (ashtu) derisa do gjymtyr t bjer n vendin e vet (t duhur).386

Ai zgjerohej (d.m.th. nuk prmblidhej, nuk bhej kruspull) dhe mbante brrylat anash,
larg nga trupi.387

Kur ai bnte ruku, e rrafshonte shpinn dhe e drejtonte at,388 saq, po t derdhej uj
n t, ai (uji) do t mbetej aty (d.m.th. nuk do t derdhej).389 Ai, po ashtu, i tha atij q u
fal keq:

Kur t bsh rukun, vendosi shuplakat n gjunj, zgjeroje shpinn dhe

prqendrohu n rukun tnde.390

Ai as nuk e linte kokn t bjer posht e as nuk e ngrinte (d.m.th. m lart se shpina e
tij)391, por e linte n mes.392

Obligimi i qetsimit n ruku

Ai rrinte i qet n ruku dhe urdhroi at q u fal keq t vepronte kshtu, si sht
cekur n pjesn e par t rukus. Ai thoshte:

Plotsojeni rukun dhe sexhden, se pasha At n Dorn e t Cilit sht shpirti

im, un vrtet ju shoh edhe pas shpins393 sime, kur bni ruku dhe sexhde.394

Ai e pa nj njeri duke u falur dhe duke mos e plotsuar rukun si duhet dhe duke
ukitur n sexhden e tij, prandaj tha:

Sikur ky njeri t vdiste n kt gjendje, do t vdiste n nj besim tjetr e jo n at

t Muhammedit, [duke ukitur n sexhde, sikur sorra q ukit gjakun; ai i cili

386 Ibn Huzejme dhe Ibn Hubbani n Sahiht e tyre.

387 Tirmidhiu, i cili e ka shpallur sahih.
388 Buhariu dhe Bejhekiu, me sened sahih.

389 Taberaniu n Nuxhem El-Kebir dhe Muxhem Es-Sagir, Abdull-llah bin Ahmedi n Zevaid El-Musned, dhe

Ibn Maxhe.
390 Ahmedi dhe Ebu Davudi, me sened sahih.

391 Ebu Davudi dhe Buhariu n Xhuz El-Kiraeh, me sened sahih.

392 Muslimi dhe Ebu Avane.

393 Kjo pamje ka qen fizikisht reale dhe ka qen nj nga mrekullit e tij; ka qen e kufizuar gjat faljes: nuk

ka dshmi se ka qen e natyrs s prgjithshme.

394 Buhariu dhe Muslimi.
80 MBUROJA.net

nuk e plotson rukun dhe ukit n sexhde sht sikur njeriu i uritur q ha nj
ose dy hurma, t cilat nuk i bjn kurrfar dobie.395"

Ebu Hurejre [radijall-llahu anhu] ka thn:

Shoku im i ngusht [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] m ndaloi q t ukit n

namaz si kndes, t shikoj rreth e rrotull si dhelpr dhe t rri gali si majmun396

I Drguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] po kshtu thoshte:

Hajduti m i keq n mesin e njerzve sht ai, q vjedh n namazin e tij. Ata
than: O i Drguar i All-llahut, po si vjedh ai nga namazi? Ai tha: Ai nuk e
plotson rukun dhe sexhden e tij.397

Njher, ai ishte duke u falur, kur nga kndi i syrit t tij vshtroi nj njeri q nuk e
drejtonte shpinn n ruku dhe sexhde. Kur e kreu, ai tha:

O grumbull i muslimanve! Vrtet, namazi i atij q nuk e drejton kurrizin n

ruku dhe sexhde, nuk vlen.398

Ai ka thn n nj hadith tjetr:

Namazi i njeriut nuk numrohet po q se ai nuk e drejton shpinn n ruku dhe

n sexhde. 399"

Dhikret e rukun

Ai thoshte prkujtime t ndryshme t All-llahut dhe dua; her e thoshte njrn, her
tjetrn:

(({ )) -1
 ) / Z"\

395 Ebu Jala n Musnedin e tij (340/3491/1), Axhuriu n El-Erbein, Bejhekiu, Taberaniu (1/192/1), Ed-Dija n
El-Munteka (276/1), Ibn Asakiri (2/226/2, 414/1, 8/14/1, 76/2), me sened hasen, dhe Ibn Huzejme e ka shpallur
sahih (1/82/1). Ibn Battah ka transmetim mursel prforcues pr pjesn e par t hadithit, pa shtojcn n El-
Ibaneh (5/43/1).
396 Tajalisi, Ahmedi dhe Ibn Ebi Shejbe; sht hadith hasen, si kam shpjeguar n fusnotat e mia n El-Ahkam

(1348) nga Abdul-Hakk El-Ishbiliu.

397 Ibn Ebi Shejbe (1/89/2), Taberaniu dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, dhe Dhehebiu sht pajtuar.

398 Ibn Ebi Shejbe (1/89/1), Ibn Maxhe dhe Ahmedi, me sened sahih.

399 Ebu Avane, Ebu Davudi dhe Sehmiu (61); Durekutniu e ka shpallur sahih.
81 MBUROJA.net

1- "Sa i
prsosur sht Zoti im, i Madhrishmi!" Tri her. 400 Por, nganjher e prsriste
m shum.401

Njher, n namazin e nats, e prsriti aq shum, saq rukuja e tij u zgjat sa

qndrimi para saj, n t cilin kishte knduar tri nga Suret e Gjata: El-Bekare,
En-Nisa dhe Ali Imran. Ky namaz ishte prplot dua dhe krkim faljeje. Ky
hadith sht prmendur nn Kndimi n namazin e nats.

((|D.Z )) -2
/ )  { / Z"\

2- "Sa i
prsosur sht Zoti im, i Madhrishmi dhe i Lavdruar qoft Ai", tri her.402

((
d
 l  s .  d dDj -d"\
)) -3

3- "I
Prsosur, i Bekuar , Zoti i engjjve dhe i Shpirtit."
403 404

((F ) q %0  )) -4
#  %0  L ?Y

4- "Sa i
prsosur je, o All-llah dhe Lavdrimet jan pr Ty. O All-llah, m fal". Ai
prsriste kt shpesh n ruku dhe n sexhde, duke zbatuar (urdhrin)
Kur'anin.405

400 Ahmedi, Ebu Davudi, Ibn Maxhe, Derekutniu, Tahaviu, Bezzari dhe Tabariniu n Muxhem El-Kebir, nn

autoritetin e shtat Sahabve. Prandaj kjo prgnjeshtron ata t cilt nuk e pranuan prkufizimin e
lavdrimeve (tesbih-ut) n tri her, si jan Ibn El-Kajjimi dhe t tjert.
401 Kjo mund t kuptohet nga hadithe t cilat e bjn t qart se ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] i ka br

kijamin, rukun dhe sexhden, t njjta n gjatsi, si ceket pas ksaj pjese.
402 Hadith sahih, i transmetuar nga Ebu Davudi, Darekutniu, Ahmedi, Taberaniu dhe Bejhekiu.

403 Ebu Is-haku ka thn: subbuh do t thot ai q sht i pastr prej do t mete, derisa kuddus do t thot i

Bekuar ose i Pastr. Ibn Sejde ka thn:

I Madhrishm dhe i Bekuar jan atribute t All-llahut, t Gjithfuqishm dhe Sublim, sepse ai
madhrohet dhe shenjtrohet nga t tjert. (Lisan El-Arab)
404 Muslimi dhe Ebu Avane.

405 Buhariu dhe Muslimi. Zbatimi i Kur'anit i referohet thnies s All-llahut:

Lartsoje me Lavdrime Zotin tnd, dhe krko falje nga Ai, se vrtet Ai sht Mshirues i
Madh. (Nasr 110: 3)
82 MBUROJA.net

).{_ ) J
e
/ ) .\ & }W
? .\ & 2  o &/ 2 ))  & -5
[)/ 2 ]2
(([!.) <  Dj X / 2I  \") ]  e
_

5- "O All-
llah! Ty t jam prkulur; n Ty kam besuar; Ty tu kam nnshtruar; [Ti je Zoti
im]; T prulur pr Ty jan t dgjuarit tim, t part tim, palca ime, ashti im (n
nj transmetim: eshtrat e mia), muskujt e mi, [dhe do gj q kmbt e mia
bartin406, jan t prulur pr All-llahun, Zotin e botve].407

).Z
) e / ) .\
}W? 2.\ & 2  o &/ 2 ))  & -6
)/ 2 2 -* &_
((!.  X  )"e
_ ) . {_

6- "O All-
llah! Ty t jam prkulur; n ty kam besuar; Ty tu kam nnshtruar; n Ty un
jam mbshtetur; Ti je Zoti im; t dgjuarit tim, t part tim, gjaku im, eshtrat e
mia dhe muskujt e mi vuajn pr All-llahun, Zotin e botve].408

((l . { )) -7
   "
 -.  "
g Z"\

7- "Sa i
prsosur sht Ai, i Cili ka gjith Pushtetin, Mbretrin, Madhshtin dhe
Eprsin', t ciln e thoshte n namazin e nats.

Zgjatja e Rukus

406 Ky sht shembull i prdorimit t frazs s prgjithshme pas prmendjes s gjrave individuale.
407 Muslimi, Ebu Avane, Tahaviu dhe Darekutniu.
408 Nesaiu me sened sahih.

Shnim: A ka dshmi pr kombinimin e dy a m shum dhikreve n nj ruku, apo jo? Dijetart jan dalluar
n lidhje me kt. Ibn el-Kajjimi ishte i pasigurt pr kt n Zad el-Mead. Neveviu zgjodhi mundsin e par
n El-Edhkar, duke thn:
sht m s miri t kombinohen t gjitha kto dhikre, nse sht e mundur, e po kshtu edhe me
dhikret n pozitat e tjera.
Ebu el-Tajjib Siddik Hasan Kani nuk u pajtua me t, duke thn n Nuzul el-Ebrar:
"sht transmetuar me njrin ktu, e tjetrin atje, por nuk shoh asnj dshmi pr kombinim. I
Drguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] nuk i kombinonte ato n nj vend, por her e
thoshte njrn, e her tjetrn; t pasohet nj gj sht m mir se t niset dika e re.
Pikpamja e fundit sht e sakt, dasht All-llahu, por sht dshmuar nga Sunneti zgjatja e ksaj pozite, si
edhe e pozitave t tjera, derisa t arrijn gjatsin e qndrimit ne kmb (kijamit): kshtu, nse adhuruesi do
t dshironte t pasonte t Drguarin [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] n kt sunnet, mnyra e vetme do t
ishte kombinimi i dhikreve, si ka br edhe Atau, ose t prsritet nj dhikr pr t cilin ekziston teksti pr
prsritje, dhe kjo sht m afr Sunnetit. All-llahu e di m s miri.
83 MBUROJA.net

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] e bnte rukun, qndrimin pas rukus, sexhden e tij
dhe uljen e tij mes dy sexhdeve gati t njjta n gjatsi.409

Ndalimi i kndimit t Kur'anit n Ruku

Ai ndalonte kndimin e Kur'anin n ruku dhe n sexhde.410 Me t vrtet, m sht

ndaluar t lexojm Kuran n ruku dhe sexhde, prandaj n ruku madhrojeni Siprin e
Zotit, t Gjithfuqishm dhe Sublim; ndrsa n sexhde prpiquni me dua, sepse ka gjasa
q do tju prgjigjet.411

T drejtuarit pas rukus dhe ka duhet thn ather

Pastaj, ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] drejtonte shpinn duke u ngritur nga rukuja,
duke thn:

((| D. O
!.  X } . \
))

(All-llahu e dgjon at q e falnderon/lavdron At).412

Ai, po ashtu, e urdhroi at q u fal keq ta bnte kt, kur ai i tha atij:

Namazi i asnjrit nuk sht i plot derisa... ta thot tekbirin... pastaj ta bj

rukun... pastaj t thot All-llahu e dgjon at q e falnderon/lavdron At
derisa t drejtohet.413

Kur e ngrinte kokn, ai qndronte drejt derisa do rruaz t kthehej n vendin e vet.414
Pastaj, ai thoshte duke qndruar n at pozit:

  ][ & /))
((D.Z

(Zoti yn, [dhe] Ty t qofshin t gjitha falnderimet/lavdrimet).415

409 Buhariu dhe Muslimi. sht shn n Irva El-Galil (331).

410 Muslimi dhe Ebu Avane. Ndalesa sht e prgjithshme, si pr namazet e obligueshme, ashtu edhe pr ato
vullnetare. Shtojca n Ibn Asakir (17/299/1), sa i prket namazeve vullnetare, ather ska gj sht ose
shadhdh, ose munker - Ibn Asakiri ka vn n dukje nj defekt n t - prandaj nuk sht e lejuar t veprohet
me t.
411 Ibid.

412 Buhariu dhe Muslimi.

413 Ebu Davudi dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, ndrsa Dhehebiu sht pajtuar.

414 Buhariu dhe Ebu Davudi; Ar. fekar: rruazat, eshtrat q formojn kurrizin, nga baza e qafs deri te kocka e

bishtit, sipas Kamus-it; shih po ashtu n Fet-h El-Bari (2/308).

415 Buhariu dhe Muslimi.
84 MBUROJA.net

Ai i ka urdhruar t gjith adhuruesit, qen a nuk qen pas Imamit, t bjn t

lartprmendurn n ngritjen prej rukus, duke thn:

((),
) -. . -d,
))

Faluni ashtu si m keni par mua duke u falur.416

Ai, po ashtu, thoshte:

Imami sht q t prcillet... kur ai t thot: All-llahu e dgjon at q e

falnderon-lavdron At, ather ju thoni: [O All-llah] Zoti yn, Ty t qofshin
t gjitha falnderimet/lavdrimet; All-llahu do tju dgjoj, sepse, vrtet All-
llahu I Bekuar dhe i Lartsuar ka thn nprmjet gjuhs s t Drguarit t Tij
[sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]: All-llahu e dgjon at q e falnderon-lavdron
At.417

Ai ka treguar edhe arsyen pr kt urdhr n nj hadith tjetr, duke thn:

...atij t cilit i prputhet thnia me at t engjjve, do ti falen mkatet e

kaluara.418

Ai i ngrinte duart kur drejtohej419, n mnyrn q sht prshkruar n Tekbirin Fillestar.

Derisa qndronte ai thoshte, si u prmend m par:

((D.Z
  ][ & / ))-1

1- "Zoti
yn, dhe Ty t qofshin t gjitha falnderimet/lavdrimet"420; ose

416 Ibid.
417 Muslimi, Ebu Avane, Ahmedi dhe Ebu Davudi.
*NB: Ky hadith nuk dshmon se ata q falen pas Imamit nuk duhet t thot bashk me imamin: All-llahu e
dgjon at q e falnderon-lavdron At, sikur q nuk dshnon se imami nuk duhet t thot bashk me ata
q e prcjellin, n thnien: Zoti yn, Ty t qofshin t ghjitha falnderimet. Pr shkak se qllimi i ktij hadithi
nuk sht q t tregoj saktsisht se ka duhet t thon imami dhe prcjellsit e tij n kt pozit; para s
gjithash hadithi shpjegon se i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] e thoshte tahmidin kur ai ishte imam,
dhe po ashtu ngase prgjithsia e thnies s tij, Falunu si m keni par mua duke u falur dikton q
prcjellsi duhet t thot at q thot Imami p.sh. tasmi-n, etj. Vllezrit e respektuar q na u drejtuan neve
pr kt shtje duhety t ken parasysh kt, dhe ndoshta kjo ka prmendm sht e mjaftueshme.
Kushdo q dshiron t diskutoj m shum rreth ksaj shtjeje duhet ti drejtohet artikullit t El-Hafidh Es-
Sujutiut n librin e tij El-Havi ili-Fetavi (1/529).
418 Buhariu dhe Muslimi; Tirmidhiu e ka shpallur sahih.

419 Buhariu dhe Muslimi. Ngritja e duarve ktu sht transmetuar n mnyr mutevatir nga i Drguari i All-

llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], dhe shumica e dijetarve e kan prkrahur kt, duke prfshir edhe
disa hanefi. Shih fusnotn e mparshme nn Ruku
420 Ibid.
85 MBUROJA.net

((D .Z
  & / ))-2

2- "Zoti
yn, Ty t qofshin t gjitha falnderimet/lavdrimet". 421

Ndonjher ai shtonte n fillim t secils prej tyre:

((    ))-3

3, 4- O All-llah!...422

Ai i urdhronte t tjert ta bnin kt, duke thn:

Kur t thot imami: All-llahu e dgjon at q e falnderon/lavdron At, ather

thoni: O All-llah! Zoti yn, Ty t qofshin t gjitha falnderimet/lavdrimet, sepse
atij t cilit i prputhet thnia me at t engjjve, do ti falen mkatet e kaluara.423

Nganjher ai shtonte ose:

((D/ )Y  @0 @ .A
! 2aY   )) @ -5

5- "... duke mbushur qiejt, duke mbushur tokn, dhe duke mbushur do gj q Ti
dshiron"424, ose

((D / )Y
! 2aY
  @. /  0 @ .A
  )) @ -6

6- "...duke mbushur qiejt [duke mbushur] tokn, gjith ka sht ndrmjet tyre,
dhe duke mbushur do gj q Ti dshiron".425 Nganjher ai shtonte edhe m
shum:

((dDg
  & Dg
   } 2  . )>
  2>
_ . }   Dg.   G ))@ -7

421 Ibid.
422 Buhariu dhe Ahmedi. Ibn El-Kajjimi (rahimehull-llah) ka gabuar n kt pik n Zad El-Mead duke
refuzuar kombinimin e O All-llah! me dhe, prkundr faktit se sht gjetur n Sahih El-Buhari, Musned
Ahmed, n Nesai dhe prap n Ahmed prmjet dy rrugve t transmetimit nga Ebu Hurejre, n Darimi si
hadith i Ibn Umerit, n Bejheki nga Ebu Seid El-Hudriu, dhe prap n Nesai si hadith i Ebu Musa El-
Eshariut.
423 Buhariu dhe Muslimi; Tirmidhiu e ka shpallur sahih.

424 Muslimi dhe Ebu Avane

425 Ibid.
86 MBUROJA.net

7- "Zot i Lavdis dhe i Madhshtis! Askush smund t ndal at q jep Ti dhe

askush smund t jap at q e ndal Ti; e as zotrimet e nj pronari nuk mund ti
bjn dobi atij para Teje".426 Ose nganjher shtesa do t ishte:

&  d D"  j  dkO Dg.   G @ D/ )Y ! 2aY  @0 .A

  )) @ -8
((dDg   & Dg    } 2  . )>   2> _ . }     D"_

8- "Duke
mbushur qiejt, duke mbushur tokn dhe duke mbushur do gj q Ti do, Zot i
Lavdis dhe i Madhshtis! - Gjja m e vrtet q robi ka thn dhe ne t
gjith jemi robrit e Tu. [O All-llah!] Askush smund ta ndal at q jep Ti [dhe
askush smund t jap at q Ti e ndal], e as zotrimet e nj pronari nuk mund
ti bjn dobi para Teje.427

Nganjher ai thoshte kt q pason n namazin e nats:

((D .Z ) /
)) -9
) /
 D.Z

9- "Zotit
tim i qofshin t gjitha falnderimet/lavdrimet, Zotit tim i qofshin t gjitha
falnderimet/lavdrimet", duke prsritur kt, derisa qndrimi i tij t bhej i
gjat gati sa rukuja, e cila qe prafrsisht e gjat sa qndrimi i tij i par para
rukus, n t cilin kishte knduar suren El-Bekare.428

((H
  /d drZ
 . X _
 "X R " "i

G D.O   & / ))-10
D.Z

10- "Zoti
yn, dhe Ty t qofshin t gjitha falnderimet/lavdrimet, shum
falnderime/lavdrime t sinqerta, t bekuara s brendshmi, [t bekuara s
jashtmi, si Zoti yn dshiron dhe sht i knaqur].429

Nj njri, duke u falur pas tij [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], e tha kt pasi ai
[sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] e ngriti kokn prej rukus, dhe tha:

426 Xhedd: pasuri, fuqi, pushtet; d.m.th. ai q ka pasuri, djem, pushtet dhe forc n kt bot, nuk do t ket
dobi prej tyre para Teje; pasuria e tij nuk do t shptoj prej teje: vetm veprat e mira do ti bjn dobi ose do
t shptojn dik.
427 Muslimi dhe Ebu Avane.

428 Muslimi, Ebu Avane dhe Ebu Davudi.

429 Ebu Davudi dhe Nesaiu, me sened sahih. sht dhn n El-Irva (335)
87 MBUROJA.net

All-llahu e dgjon at q e falnderon/lavdron At.

Kur i Drguari i All-llahut e prfundoi namazin e tij, tha: Kush foli pak m
par? Burri tha: Un, o i Drguar i All-llahut. E i Drguari i All-llahut [sal-
lall-llahu alejhi ve sel-lem] tha: I pash tridhjet engjj duke nxituar se kush
do t shkruaj i pari.430

Zgjatja e ktij qndrimi dhe obligimi pr tu qetsuar n t

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] e zgjaste kt qndrim gati sa rukun, si sht cekur;

n t vrtet, ai qndronte (aq shum) nganjher, saq dikush do t thoshte: Ai ka
harruar [pr shkak t qndrimit t gjat.]431

Ai i udhzonte ata q t qetsoheshin n t. Kshtu, ai i tha atij q u fal keq,

... Pastaj ngrite kokn derisa t qndrosh drejt [dhe do asht t bjer n vend t
vet] - n nj tjetr transmetim, Kur t ngrihesh, drejtoje kurrizin dhe ngritje
kokn, derisa eshtrat t kthehen n nyjat e tyre.432

430 Maliku, Buhariu dhe Ebu Davudi.

431 Buhariu, Muslimi dhe Ahmedi. sht dhn n El-Irva (nr.307).
432 Buhariu dhe Muslimi (vetm fjala e par), Darimiu, Hakimi, Shafiu dhe Ahmedi. Me eshtra ktu

nnkuptohen ato t strukturs kurrizore, rruazat, si paraprin n tekstin kryesor.

*NB: Kuptimi i ktij hadithi sht i qart dhe evident: t qetsuarit n kt pozit. Sa i prket shfrytzimit t
ktij hadithi nga vllezrit tan nga Hixhazi dhe vendet e tjera si dshmi pr vendosjen e dors s djatht
mbi t majtn n kt pozit, kjo sht shum larg nga kuptimi i shum transmetimeve t ktij hadithi. N
fakt, sht argument i rrem, pasi vendosja e prmendur nuk i referohet qndrimit t par n asnj
transmetim ose tekst t hadithit; prandaj, si sht e mundur q eshtrat t bien n vendin e duhur e
prmendur n hadith t interpretohet si referim pr vendosjen e dors s djatht mbi t majtn para rukus?!
Kjo do t prshtatej sikur t gjitha versionet e hadithit t konstruktoheshin pr t nnkuptuar kt, e ka pra
kur ato aludojn qart n nj kuptim tjetr? N fakt, kjo vendosje e tyre nuk mund t nxirret nga ky hadith
fare, pasi me at q nnkuptohet me : eshtra sht eshtrat e kurrizit, si vrtetohet n Sunnet, ...ai
qndronte drejt derisa do vertebr t kthehej n vendin e vet.
Un, pr nj gj, nuk jam fare n dyshim se vendosja e duarve n gjoks n kt qndrim sht risi dhe
lajthitje, sepse nuk sht prmendur n asnj hadith mbi namazin, prkundr numrit t madh t tyre. Sikur
t kishte pasur kjo praktik ndonj baz, do t na kishte ardhur s paku me nj transmetim. Pastaj, asnj nga
Selefi nuk e ka praktikuar, e as q sht prmendur prej nj dijetari t vetm udhheqs t hadithit, sa di
un.
Kjo nuk sht n kundrshtim me at ka Shejh Et-Tuvejxhiriu ka cituar nga Imam Ahmedi (rahimehull-
llah) n artikullin e tij,
Nse ndokush do, mund ti lr duart e veta anash, ose nse do, mund ti vendos n gjoks,
Imam Ahmedi nuk ia atribuoi kt t Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], por e ka thn nga mendimi
dhe ixhtihadi i tij, ndrsa mendimi mund t jet i gabuar. Kur argumenti autentik vrteton natyrn novatore
t ndonj praktike si sht kjo, ather thnia e nj imami n dobi t saj nuk mohon t qent e saj risi, si ka
shkruar Shejhul-Islam Ibn Tejmijje (rahimehull-llah). N t vrtet, un shoh n fjalt e tij nj indikacion se
Imam Ahmedi nuk e ka konsideruar vendosjen e lartprmendur si t dshmuar n sunnet, sepse ai ka lejuar
zgjedhjen mes praktikimit t tij dhe lnies s tij! - A ka menduar dijetari i respektuar se Imami, po ashtu, ka
lejuar zgjedhje t ngjashme n lidhje me vendosjen e duarve para rukus? Kshtu pra, sht dshmuar se
vendosja e duarve n gjoks n qndrimin pas rukus nuk sht pjes e Sunnetit. Ky sht nj diskutim i
88 MBUROJA.net

Ai, po ashtu, e rikujtoi at: se namazi i askujt nuk sht i plot derisa ta bj kt, dhe
thoshte:

All-llahu i Madhruar dhe Sublim nuk shikon n namazin e atij robi q nuk e
drejton kurrizin mes rukus dhe sexhdes.433

shkurtr pr kt shtje, q do t mund t ndahej n m shum detaje dhe analiza, mirpo pr shkak t
mungess s hapsirs ktu, ajo sht br n Prgnjeshtrimin tim t Shejh Tuvejgjiriut.
433 Ahmedi dhe Taberaniu n Muxhem El-Kebir, me sened sahih.
89 MBUROJA.net

Sexhdja

Pastaj, ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] thoshte tekbirin dhe binte n sexhde434 dhe e
urdhroi "at q u fal keq" t vepronte kshtu duke i thn:

Namazi i askujt nuk sht i plot derisa... ai t thot: All-llahu e dgjon at q e

falnderon-lavdron At, dhe t drejtohet, pastaj t thot: All-llahu sht m i Madhi,
dhe t bjer n sexhde, derisa gjymtyrt e tij t qetsohen.435

Po ashtu, kur ai donte t bnte sexhde, thoshte tekbirin [i lshonte duart anash], dhe
pastaj bnte sexhde.436 Ndonjher, i ngrinte duart, kur binte n sexhde437

Rnia n sexhde me duar

Ai vendoste duart e tij n tok para gjunjve.438

Ai edhe urdhronte ksisoj duke thn:

Kur t bj ndokush nga ju sexhde, t mos gjunjzohet si deveja, por le ti

vendos duart e tij para gjunjve.439

434 Buhariu dhe Muslimi.

435 Ebu Davudi dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, dhe Dhehebiu sht pajtuar.
436 Ebu Jala n Musnedin e tij (284/2) me sened t mir, dhe Ibn Huzejme (1/79/2) me sened tjetr sahih.

437 Nesaiu, Darekutniu dhe El-Muhlisi n El-Fevaid (1/2/2) me dy senede sahih. Kjo ngritje e duarve sht

kumtuar nga dhjet Sahab, dhe nj numr i Selefit e kan trajtuar si t sakt, n mesin e tyre Ibn Umer, Ibn
Abbasi, El-Hasan El-Basriu, Tavusi, djali i tij Abdull-llahu, Nafiu, robi i liruar i Ibn Umerit, Salimi i biri i Ibn
Umerit, El-Kasim bin Muhammedi, Abdull-llah bin Dinari dhe Atau. Po ashtu, Abdurr-rrahman bin
Mehdiu ka thn: Kjo sht sunnet, sht praktikuar nga Imami i Sunnetit, Ahmed ibn Hanbeli dhe sht
cituar nga Maliku dhe Shafiu.
438 Ibn Huzejme (1/76/1), Darekutniu dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, ndrsa Dhehebiu sht

pajtuar. T gjitha hadithet q kundrshtojn kt, jan joautentike. Kjo rrug sht mbshtetur nga Maliku
dhe njsoj sht transmetuar nga Ahmedi n El-Tahkik-un e Ibn El-Xhevziut (108/2). Po ashtu, Merveziu ka
cituar me sened sahih Imam El-Evzaiun n Mesail-in e tij (1/147/1), i cili ka thn: Kam par njerz duke i
vendosur duart para gjunjve.
439 Ebu Davudi, Temami n El-Fevaid dhe Nesaiu n Sunen Es-Sugra dhe Sunen El-Kubra (47/1), me sened

sahih. Abdul-Hakku e ka shpallur sahih n El-Ahkam (54/1) dhe pastaj ka vazhduar t thot n Kitab Et-
Tehexhxhud (56/1): Ka isnad m t shndosh se i mparshmi, d.m.th. se hadithi i Vailit, i cili sht
anasjelltas (gjunjt para duarve). N t vrtet, hadithi i fundit, i cili sht kontradiktor me kt hadith sahih
dhe at paraprak, ssht as autentik n isnad e as n kuptim, si kam shpjeguar n Silsiheh El-Ehadith Ed-
Daifeh (nr.929) dhe n El-Irva (357).
Duhet ditur se mnyra pr tu dalluar nga deveja sht t vendosen duart para gjunjve, sepse deveja i
vendos gjunjt m par; gjunjt e deves jan kmbt e para, si definohet n Lisan El-Arab dhe n libra t
tjer t gjuhs arabe, dhe si prmendet nga Tahaviu n Mushkil El-Athar dhe Sherh Meani El-Athar. Po ashtu,
Imam El-Kasim Es-Serakustiu (rahimehull-llah) ka transmetuar n Garib El-Hadith (2/70/1-2) me sened sahih,
deklaratn e Ebu Hurejres, Askush sduhet t gjunjzohet si deveja, pastaj ka shtuar:
90 MBUROJA.net

Ai, po ashtu, thoshte:

"Vrtet, duart bjn sexhde sikurse q fytyra bn sexhde, prandaj, kur ta vendos
ndokush nga ju fytyrn (n tok), le ti vendos edhe duart, dhe, kur ta ngrej
at, le ti ngrej edhe ato.440

Prshkrimi i Sexhdes

Ai mbshtetej n duart e tij [dhe i zgjeronte]441, i bashkonte gishtrinjt442, dhe i

drejtonte kah Kibla.443

Po ashtu, ai vendoste ato (shuplakat) n nivel me kraht e tij444, dhe nganjher n

nivel me vesht e tij.445 Ai i vendoste hundn dhe ballin e tij fort n tok.446

Ai i tha "atij q u fal keq": Kur t bsh sexhde, prqendrohu n t;447 n nj transmetim:
Kur t bsh sexhde, vendosi fytyrn dhe duart mir, derisa eshtrat tua t qetsohen n
pozitn e tyre t duhur.448

Ai, po ashtu, thoshte:

Nuk ka namaz ai, hunda e t cilit nuk e ndien tokn aq sa edhe balli i tij.449

Kjo sht n sexhde. Ai thot se nuk bn t lshohemi posht si deveja q ikn, duke shpejtuar dhe
pa kujdes, por duhet shkuar posht me kujdes dhe qet, duke vendosur duart prpara, pastaj
gjunjt, dhe nj hadith merfu shpjegues sht transmetuar n lidhje me kt.
Pastaj ai ka prmendur hadithin e msiprm.
Sa i prket deklarats s uditshme t Ibn El-Kajjimit: Kto fjal jan t pakuptueshme dhe nuk kuptohen
nga ekspertt e gjuhs, ksaj i prgjigjemi me burimet q i kemi prmendur dhe, po ashtu, m shum se t
tjera t cilat mund t konsultohen. Un, po ashtu, e kam shqyrtuar kt n Prgnjeshtrimin e Shejh Et-
Tuvejxhiriut, i cili ndoshta botohet.
440 Ibn Huzejme (1/79/2), Ahmedi dhe Siraxhi; Hakimi e ka shpallur sahih, ndrsa Dhehebiu sht pajtuar.

sht dhn n El-Irva (313).

441 Ebu Davudi dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, dhe Dhehebiu sht pajtuar.

442 Ibn Huzejme, Bejhekiu dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, ndrsa Dhehebiu sht pajtuar.

443 Bejhekiu me sened sahih. Ibn Ebi Shejbe (1/82/2) dhe Siraxhi kan treguar drejtimin e gishtave t kmbs n

nj transmetim tjetr.
444 Ebu Davudi dhe Tirmidhiu, t cilt e kan shpallur sahih, si ka vepruar edhe Ibn El-Mulekkini (27/2),

sht dhn n El-Irva (309).

445 Ebu Davudi dhe Ahmedi, me sened sahih.

446 Ebu Davudi dhe Tirmidhiu, t cilt e kan shpallur sahih, si ka vepruar edhe Ibn El-Mulekkini (27/2),

sht dhn n El-Irva (309).

447 Ebu Davudi dhe Ahmedi, me sened sahih.

448 Ibn Huzejme (1/10/1) me sened hasen.

449 Darekutniu, Taberaniu (3/140/1), dhe Ebu Nuajmi n Ahbar Asbehan.

91 MBUROJA.net

Ai i vendoste mir gjunjt dhe gishtat e kmbs,450 gishtat e kmbve i drejtonte kah
Kibla,451 i bashkonte thembrat,452 i mbante shputat e kmbve drejt453, urdhronte
ksisoj454 dhe i mblidhte gishtat.

Prandaj, kto jan shtat gjymtyr n t cilat ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] bnte
sexhde: shuplakat, gjunjt, kmbt, si dhe balli dhe hunda - duke numruar dy t fundit
si nj gjymtyr n sexhde, si ka thn:

Jam urdhruar t bj sexhde (n nj transmetim: ne jemi urdhruar t bjm

sexhde) me shtat eshtra: me ball... dhe tregoi duke lvizur dorn455 drejt
hunds s tij, ...me duar (n nj version: me shuplak) me gjunj dhe me
gishtrinj t kmbve, dhe t mos i prvesh456 rrobat dhe flokt.457

Ai, po ashtu, thoshte:

Kur robi bie n sexhde, shtat gjymtyr bjn sexhde me t: fytyra e tij,
shuplakat e tij, gjunjt e tij dhe kmbt e tij.458

Ai tha pr njeriun q u fal pas tij me flok t lidhura:459

Shembulli i tij sht si shembulli i atij q falet me duar t lidhura (pas

shpine).460

450 Bejhekiu me sened sahih. Ibn Ebi Shejbe (1/82/2) dhe Siraxhi kan treguar t drejtuarit e gishtave t kmbs
n nj transmetim tjetr.
451 Buhariu dhe Ebu Davudi. Ibn Sadi (4/157) ka transmetuar nga Ibn Umeri se ai, kur falej, kishte dshir ti

orientonte t gjitha pjest e trupit q mundte kah Kibla, bile edhe gishtat e mdhenj t duarve.
452 Tahaviu, Ibn Huzejme (nr.654) dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, ndrsa Dhehebiu sht pajtuar.

453 Bejhekiu me sened sahih.

454 Tirmidhiu dhe Siraxhi; Hakimi e ka shpallur sahih, ndrsa Dhehebiu sht pajtuar.

455 Kjo lvizje e dors sht nxjerr nga gramatika e tekstit arabik. (Fet-h El-Bari).

456 D.m.th. t trhiqen ato dhe t pengohen nga shprndarja, q nnkupton t mbledhurit e teshave ose t

flokve me duar pr ruku dhe sexhde (Nihajeh). Ky ndalim nuk vlen vetm gjat namazit; shumica e
dijetarve prfshijn trheqjen e flokve dhe t teshave para namazit n kt ndalim. Kjo edhe m tej
prforcohet nga ndalimi q ai ua bri meshkujve pr tu falur me flok t lidhura, q pason m von.
457 Buhariu dhe Muslimi. sht dhn n El-Irva (310).

458 Muslimi, Ebu Avane dhe Ibn Hibbani.

459 D.m.th. t lidhura ose t grshetuara.

460 Muslimi, Ebu Avane dhe Ibn Hibbani. Ibn El-Ethiri thot:

Kuptimi i ktij hadithi sht se, sikur t kishin qen flokt e tij t lshuara, ato do t kishin rn n
tok gjat sexhdes, kshtu q njeriu do t shprblehej pr sexhden e flokve. Ndrsa, nse flokt
jan t lidhura, sht sikur t mos bjn sexhde, sepse ai e krahasoi at me dik duart e t cilit jan
t lidhura me pranga, ngase ato ather nuk do t mund t lshoheshin n tok gjat sexhdes.
Me sa duket, kjo kshill sht e kufizuar vetm pr meshkuj dhe nuk aplikohet te femrat, si ka cituar
Shevkaniu nga Ibn El-Arabiu.
92 MBUROJA.net

Ai, po ashtu, tha: Ajo sht shal e djallit, d.m.th. ku djalli ulet, duke iu referuar
nyjave n flok.461

Ai nuk i lshonte parakraht n tok462, por i ngrinte duart mbi tok dhe i mbante
larg nga brinjt, saq bardhsia e sqetullave mund ti shihej nga prapa463, dhe po ashtu
n at mnyr, saq, sikur t donte ndonj qengj apo fmij i vogl t kalonte nn duart
e tij, do t mund ta kishte br kt.464

Ai e bnte kt deri n at mas, saq njri prej sahabve tha: Na vinte keq pr t
Drguarin e All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] pr shkak t mnyrs se si i
mbante duart larg brinjve.465

Ai urdhronte n kt duke thn:

Kur t bni sexhde, vendosni shuplakat tuaja (n tok) dhe ngrini brrylat466 dhe
drejtohuni n sexhde, dhe asnjri t mos i shtroj parakraht sikur qeni (n nj
transmetim: ...sikur q qeni i shtron ato).467

N nj tjetr hadith:

Asnjri prej jush t mos i lshoj duart n tok sikurse q i lshon qeni ato.468

Ai, gjithashtu, thoshte:

Mos i shtroni duart tuaja [sikurse q bn bisha e egr]. Pushoni n shuplakat

tuaja dhe mbani pjest e eprme t duarve ndaras, ngase, kur bni kt, do
gjymtyr juaja bn sexhde me ju.469

Obligimi pr tu qetsuar n sexhde

461 Ebu Davudi dhe Tirmidhiu, t cilt e kan shpallur hasen Ibn Huzejme dhe Ibn Hibbani e kan shpallur

sahih. Shihni n Sahih Ebi Davud (653).

462 Buhariu dhe Ebu Davudi.

463 Buhariu dhe Muslimi. sht dhn n El-Irva (359)

464 Muslimi, Ebu Avane dhe Ibn Hibbani.

465 Ebu Davudi dhe Ibn Maxhe, me sened hasen.

466 Muslimi dhe Ebu Avane.

467 Buhariu, Muslimi, Ebu Davudi dhe Ahmedi.

468 Ahmedi dhe Tirmidhiu, t cilt e kan shpallur sahih.

469 Ibn Huzejme (1/80/2), Makdisiu n El-Muhtareh dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, ndrsa

Dhehebiu sht pajtuar.

93 MBUROJA.net

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] urdhronte q t plotsohet rukuja dhe sexhdja, duke

e krahasuar at q nuk e bn kt me njeriun e uritur q ha nj ose dy kafshata t cilat
nuk i bjn kurrfar dobie. Po ashtu, tha pr t:

Vrtet, ai sht njri prej hajdutve m t kqij n mesin e njerzve.

Ai, gjithashtu, tha se namazi i atij q nuk e drejton kurrizin plotsisht n ruku dhe n
sexhde, sht i pavler, si sht cekur n Obligimi i qetsimit n ruku, dhe urdhroi
at q u fal keq q t qetsohet n sexhde, si sht prmendur m par.

Dhikret e Sexhdes

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] thoshte n kt pozit ndonjrn prej ktyre

prkujtimeve t All-llahut dhe duave q pasojn:

)) -1
((H_0) / Z"\

1- "Sa i prsosur sht Zoti im, m i Lartsuari", tri her.470

Nganjher, ai e prsriste m shum her.471

Njher, e prsriti aq shum, saq sexhdja u b e gjat gati sa qndrimi i tij, n t

cilin kishte knduar tri Sure t Gjata: El-Bekare, En-Nisa dhe Ali Imran. Ai namaz
ishte plot me dua dhe me krkim faljeje, si sht prmendur m par nn
Namazi i nats.

((|D.Z )) -2
/ )  { / Z"\

2- "Sa i prsosur sht Zoti im, m i Lartsuari, dhe i Falnderuar qoft Ai", tri
her.472

((d
 l  s .  d dDj -d"\
)) -3

3- "I Prsosur, i Bekuar, Zoti i engjjve dhe i Shpirtit".473

470 Ahmedi, Ebu Davudi, Ibn Maxhe, Darekutniu, Tahaviu, Bezzari dhe Taberaniu n Muxhem El-Kebir, nn
autoritetin e shtat Sahabve t ndryshm. Shih shnimin pr kt dhikr nn Rukuja.
471 Shih gjithashtu shnimin paraprak nn Rukuja.

472 Sahih, transmetuar nga Ebu Davudi, Darekutniu, Ahmedi, Taberaniu dhe Bejhekiu.

473 Muslimi dhe Ebu Avane.

94 MBUROJA.net

(()
B   D.Z
/  / &   Z"\
)) -4

4- "Sa i prsosur je, o All-llah, Zoti yn, dhe i falnderuar qofsh, o All-llah! M
fal", t ciln e thoshte shpesh n ruku dhe n sexhde, duke zbatuar urdhrin e
Kur'anit.474

A
! O0R] |-, X I ?
$ )S Dg
\ [)/ 2 ] 2.\ & 2  o &/ Dg
\ &   ))-5
((!IJ! A
O X [ *" R] |
e
/ X  .\
kY
|[ -,

5- "O All-llah! Pr Ty kam br sexhde; n Ty kam besuar; Ty tu kam nnshtruar;

[Ti je Zoti im] fytyra ime ka rn n sexhde pr At i Cili e krijoi dhe e trajtsoi
[e trajtsoi shklqyeshm], e pastaj nxori t dgjuarit dhe t part e saj: [pra] i
bekuar qoft All-llahu, Krijuesi m i Mir!"475

((|
\
X    _
?
|
o X  X S
Xj X 
) ") B ))  -6

6- "O All-llah! Mi fal t gjitha mkatet: t voglat dhe t mdhat, t parat dhe t
fundit, t dukshmet dhe t fshehtat".476

(()A  H_ 2 S
 D $ H_ & .  / -/ pR &/ ! o ?) -\
& Dg
\ )) -7

7- "Vetja ime dhe hija ime kan rn n sexhde pr Ty; zemra ime ka besuar n
Ty; Un i njoh t mirat e Tua ndaj meje: ja ku jan duart e mia dhe do gj q
kam br kundr vetes".477

((l . { )) -8
   "
 -.  "
g Z"\

8- "Sa i prsosur sht Ai q ka gjith Pushtetin, Mbretrin, Madhshtin dhe

Siprin"478, t ciln ai e thoshte n namazin e nats, si dhe kt q pason:

((2 f X f D.Z )) -9
/  &   Z"\

474 Buhariu dhe Muslimi.

475 Muslimi, Ebu Avane, Tahaviu dhe Darekutniu.
476 Muslimi dhe Ebu Avane.

477 Ibn Nasri, Bezzari dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, por Dhehebiu nuk sht pajtuar, megjithat e

ka prkrahjen, e cila sht prmendur n versionin dorshkrimor.

478 Ebu Davudi dhe Nesaiu, me sened sahih.
95 MBUROJA.net

9- "Sa i prsosur je Ti [o All-llah] dhe i Lavdruar. Askush ska t drejt t

adhurohet pos Teje"479

((2 _
)  \
 B ))  -10

10- "O All-llah! Mi fal ato (mkate) q i kam fshehur dhe ato (mkate) q i kam
br haptas"480

-
e / )R @ S - ).\ )R @ S - )A )R - )"j )R @ S ))  -11
- ) @ S - A !_
- ) . !_
- )j-R ! @ S - )Z* ! @ S
((- ) {
_[ - )A  )R @S ]- ) ? @ S

11- "O All-llah! Vr drit n zemrn time; [dhe drit n gjuhn time;] dhe vr drit
n t dgjuarit tim; dhe vr drit n t part tim; dhe vr drit nn mua; dhe
vr drit mbi mua; dhe vr drit n t djathtn time dhe drit n t majtn
time; dhe vr drit para meje; dhe vr drit pas meje; [dhe vr drit n veten
time;] dhe bje dritn m t madhe pr mua".481

 z )eO&  &  / -_ & / -I_

! &* R. / -_>&
J
\ !
/ -_ ))  ) -12
((&A  H_
2 z . 2_&

12- "[O All-llah!] [Vrtet] krkoj streh n Knaqsin Tnde nga Hidhrimi Yt;
[krkoj streh] me Faljen Tnde nga Dnimi Yt; krkoj streh me Ty prej Teje.
Nuk mund ti numroj t gjitha Lavdrimet, ashtu si meriton Ti; Ti je ashtu si
e ke madhruar Veten.482

Ndalimi i kndimit t Kur'anit n Sexhde

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ndalonte kndimin e Kur'anit n ruku dhe n sexhde,

dhe urdhronte q t prpiqemi shum me dua n kt pozit, si sht shpjeguar m
par n Rukuja. Ai, po ashtu, thoshte:

Robi i afrohet Zotit t vet m s shumti kur bn sexhde, pra shtoni duat [n
t].483

479 Muslimi, Ebu Avane, Nesaiu dhe Ibn Nasri.

480 Ibn Ebi Shejbe (62/112/1) dhe Nesaiu; Hakimi e ka shpallur sahih, dhe Dhehebiu sht pajtuar.
481 Muslimi. Ebu Avane dhe Ibn Ebi Shejbe (12/106/2, 112/1).

482 Ibid.

483 Muslimi, Ebu Avane dhe Bejhekiu. sht dhn n El-Irva (456).
96 MBUROJA.net

Zgjatja e sexhdes

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] e zgjaste sexhden e tij gati sa rukun, dhe nganjher
ai e bnte tejet t gjat, pr shkak t rrethanave, si ka thn njri prej Sahabve:

I Drguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] na erdhi n njrin prej dy

namazeve t vonshme [n Drek ose n Ikindi], duke bartur Hasanin ose
Husejnin. I Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] pastaj doli prpara dhe e
vendosi posht [pran kmbs s djatht], dha tekbirin pr namaz dhe filloi t
falej. Gjat namazit, ai bri nj sexhde t gjat, prandaj un e ngrita kokn [nga
mesi i njerzve] dhe ja aty ishte fmija n shpinn e t Drguarit t All-llahut [sal-
lall-llahu alejhi ve sel-lem], i cili ishte n sexhde. Kur i Drguari i All-llahut [sal-
lall-llahu alejhi ve sel-lem] mbaroi namazin, njerzit than: 'O i Drguar i All-
llahut! N mes t (ktij) namazit tnd, ti e bre nj sexhde dhe e zgjate aq shum,
saq menduam se dika kishte ndodhur ose ishe duke pranuar shpalljen!' Ai tha:
'Nuk ndodhi asnjra prej ktyre. N t vrtet, djali im m kalroi e un nuk
desha ta shpejtoja, derisa ta kryente dshirn e vet.'484

N nj hadith tjetr:

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ishte duke u falur. Kur ai e bri sexhden,

Hasani dhe Husejni krcyen mbi shpinn e tij. Kur njerzit provuan ti pengonin
ata dy, ai ua bri me shenj q ti linin t qet. Kur mbaroi namazin, i vendosi ata
n prehrin e tij dhe tha: Kushdo q m do mua, duhet ti doj edhe kta t
dy.485

Rndsia e sexhdes

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] thoshte: Nuk ka njeri nga ummeti im q nuk do ta

njoh n Ditn e Ringjalljes. Ata than: E si do ta njohsh, o i Drguar i All-llahut, n
mesin e gjith atyre krijesave? Ai tha: Sikur t kishte hyr ndonjri nga ju n nj vath
ku ndodhen nj at i zi sterr486 dhe nj kali me ball e kmb t bardha,487 a nuk do ta
kishit dalluar kt t fundit nga i pari? Ata than: Natyrisht se po. Ai tha: Kshtu, n

484 Nesaiu, Ibn Asakiri (4/257/1-2) dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, dhe Dhehebiu sht pajtuar.
485 Ibn Huzejme n Sahihun e tij, me isnad hasen nga Ibn Mesudi (887), dhe Bejhekiu n formn mursel. Ibn
Huzejme e titulloi me Kapitulli: dshmia q brja e ndonj gjesti gjat namazit as nuk e zhvlerson
namazin e as nuk e prish - vepr kjo t ciln Njerzit e Medhhebeve e kan ndaluar! Prkitazi me kt ka
edhe hadithe n Buhari, Muslim dhe n t tjer.
486 D.m.th. ngjyra e tij sht e pastr e zez, pa ngjyra t tjera t prziera n t. (Nihajeh)

487 Bardhsia i referohet pjess s kalit ku lidhen zinxhirt, duke prfshir edhe pjest e poshtme t kmbs,

por jo edhe gjunjt.

97 MBUROJA.net

at dit, ummeti im do t ket fytyra488 t bardha, pr shkak t sexhdes, dhe duar dhe
kmb t bardha489 pr shkak t abdestit.490

Ai, po ashtu, thoshte:

Kur All-llahu do t dshiroj ta mshiroj dik nga banuesit e Zjarrit, Ai do ti

urdhroj engjjt ta nxjerrin nga zjarri gjithsecilin q ka adhuruar All-llahun.
Ather, ata do ti nxjerrin duke i njohur nga shenjat e sexhdes, sepse All-llahu ia
ka ndaluar Zjarrit q ti glltis vendet e sexhdes. Kshtu, ata do t nxirren nga
Zjarri, sepse Zjarri glltit gjith birin e Ademit, prve vendeve t sexhdes.491

Sexhdja n tok dhe n shtroj (hasr)492

Ai shpesh bnte sexhde n tok (pa shtroj).493

Shokt e tij faleshin me t n vap t madhe, kshtu q, kur ndonjri prej tyre nuk
mund ta vendoste ballin n tok, ai e zgjeronte petkun e tij dhe bnte sexhde n t.494

Ai, po ashtu, thoshte:

... tr toka m sht br vend adhurimi (mesxhid) dhe e pastr pr mua dhe
pr ummetin tim. Prandaj, kudo q dikujt i vjen koha pr tu falur, le t falet dhe
pastrohet aty. Ata para meje mendonin se kjo ishte tepr; vrtet, ata faleshin
vetm n kisha dhe n sinagoga.495

Nganjher, ai bnte sexhde n balt dhe n uj, e kjo i ndodhi atij njher n agim, n
natn e njzetenjt t Ramazanit, kur ra shi, dhe kulmi i xhamis, q ishte i punuar nga
flett e palms, e rrodhi ujin. Prandaj, ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] bri sexhde n
uj dhe n balt. Ebu Seid El-Hudriu tha:

488 D.m.th. shndritja e fytyrs pr shkak t sexhdes.

489 D.m.th. shndritja e pjesve t prfshira gjat abdestit: fytyra, duart dhe kmbt. Shenjat shndritse t
abdestit n fytyr, n duar dhe n kmb t njeriut krahasohen me bardhsin e fytyrs dhe t kmbve t
kalit.
490 Ahmedi, me sened sahih. Tirmidhiu e ka dhn nj pjes t saj dhe e ka shpallur sahih. sht dhn n

Silsileh El-Ehadith Es-Sahihah.

491 Buhariu dhe Muslimi; hadithi tregon se mkatart q jan falur rregullisht, nuk do t mbesin n Zjarr

gjithmon. N t vrtet, edhe ata q nuk jan falur rregullisht nga prtacia, nuk do t mbesin n Zjarr
gjithmon. Ky sht autentik - shih Es-Sahihah (2054).
492 Ar. Hasir: shtroj e punuar me flet palme dhe hurme, ose me kasht, etj.

493 Kjo ndodhi, sepse xhamia e tij nuk ishte e mbuluar me hasr, etj. Kjo sht evidente nga shum hadithe,

si sht ai q pason dhe ai i Ebu Seidit m pas.

494 Muslimi dhe ebu Avane.

495 Ahmedi, Siraxhi dhe Bejhekiu, me sened sahih.

98 MBUROJA.net

Un e pash me syt e mi t Drguarin e All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-

lem] me gjurm balte dhe uji n ballin dhe n hundn e tij.496

Po ashtu, ai falej n humrah497 nganjher, ose (hasr) n shtroj498 nganjher, dhe

ai u fal n t njher, derisa ajo u nxi nga prdorimi i gjat.499

Ngritja nga sexhdja

Pastaj, ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] e ngrinte kokn nga sexhdja duke e thn
tekbirin,500 dhe urdhroi at q u fal keq ta bnte kt, duke thn:

Namazi i asnjrit nuk sht i plot derisa... t bj sexhde, derisa pjest e trupit
t vendosen mir n vend, pastaj t thot 'All-llahu ekber' dhe t ngrej kokn,
derisa t ulet drejt.501

Po ashtu, nganjher ai i ngrinte duart me tekbir.502

Ulja muftarishen ndrmjet dy sexhdeve

M tutje, ai shtrinte kmbn e majt n tok dhe ulej n t [i qet],503 dhe urdhroi at
q u fal keq kshtu, duke i thn:
Kur t bsh sexhde, prqendrohu mir n t, pastaj, kur t ngihesh, ulu n
kofshn tnde t majt504.

496 Buhariu dhe Muslimi.

497 Ibid. Humrah sht cop hasre prej fijesh palme, ose e ndonj materiali q sht e madhe aq sa pr t
vendosur n t njeriu kokn pr sexhde. Ky term nuk u prgjigjet copave t mdha.
498 Ibid.

499 Muslimi dhe Ebu Avane. Ar. lebise zakonisht do t thot t vishet, por ktu nnkupton t ulet,

prandaj t vishet prfshin edhe t ulet, pra, kjo tregon se sht ndaluar (haram) t ulet n mndafsh, pr
shkak t ndaless s veshjes s saj, q sht treguar n Sahiht e Muslimit dhe Buhariut dhe te t tjert. N t
vrtet, n kto sht treguar ndalimi i qart pr tu ulur n mndafsh, prandaj mos u ngatrroni nga fakti
q disa dijetar udhheqs e lejojn kt.
500 Buhariu dhe Muslimi.

501 Ebu Davudi dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, ndrsa Dhehebiu sht pajtuar.

502 Buhariu n Xhuz Reful-Jedejn-in e tij, Ebu Davudi me sened sahih, Muslimi dhe Ebu Avaneja. sht dhn

n El-Irva (3160.4)
T ngrihen duart ktu dhe me do tekbir ishte mendim i proklamuar nga Ahmedi. Kshtu n El-Bedai t Ibn
El-Kajjimit (3/89) qndron: Ethremi ka cituar prej tij (Imam Ahmedit) se, kur u pyet pr ngritjen e duarve,
ai tha: Me do lvizje posht dhe lart. Ethremi ka thn: E pash Ebu Abdull-llahun (d.m.th. Imam
Ahmedin) duke i ngritur duart n namaz n do lvizje posht dhe lart.
Ky, po ashtu, ishte mendim i Ibn El-Mundhiriut dhe i Ebu Aliut nga shafit, dhe po ashtu mendim i vet
Malikut dhe Shafiut, sikur n Tarh Et-Tethrib. Ngritja e duarve ktu, po ashtu, sht transmetuar n mnyr
autentike nga Enes ibn Maliku, Ibn Umeri, Nafiu, Tavusi, El-Hasan El-Basriu, Ibn Sirini dhe Ejjub Es-
Sihtijaniu, si n Musannef ibn Ebi Shejbeh (1/106) me transmetim sahih nga ata.
503 Ahmedi dhe Ebu Davudi, me sened t mir.

504 Buhariu dhe Bejhekiu.

99 MBUROJA.net

Ai mbante drejt shputn e kmbs s majt505 dhe i drejtonte gishtat e saj drejt
kibles.506

Ika ndrmjet dy sexhdeve

Ai nganjher praktikonte ika [pushimin n dy thembrat dhe n (t gjith) gishtat e

kmbve].507

Obligimi pr tu qetsuar ndrmjet dy sexhdeve

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] qetsohej, derisa do asht i kthehej n vendin e

duhur508 dhe urdhroi "at q u fal keq" t vepronte kshtu, dhe i tha:

Namazi i asnjrit nuk sht i plot, derisa ta bj kt.509

Zgjatja e uljes ndrmjet dy sexhdeve

Po ashtu, ai e zgjaste at, derisa bhej e gjat sa sexhdja510, dhe nganjher, ai mbetej
(n kt pozit), derisa dikush mund t thoshte: Ai ka harruar.511

Dhikret ndrmjet dy sexhdeve

N kt ulje, ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] thoshte:

) B ))  -1
(() j ) R _) D )[ R"
)[ ]S ) ].O

505 Nesaiu me sened sahih.

506 Muslimi, Ebu Avane, Ebu Esh-Shejhu n Ma Revahu Ebu Ez-Zubejran Xhabir (104-6) dhe Bejhekiu.
507 Ibid. Ibn El-Kajjimi (rahimehull-llah) nuk e vuri re kt, kshtu q, pas prmendjes s iftirashit t t

Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] me s dy sexhdeve, ai tha: Asnj mnyr tjetr e t ulurit nuk sht
ruajtur nga ai! Si mund t jet kjo e sakt, kur ika na ka ardhur prmjet haditheve t Ibn Abbasit n
Muslim, t Ebu Davudit dhe t Tirmidhiut, t cilt e kan shpallur sahih, dhe t t tjerve (shih Silsileh El-
Ehadith Es-Sahihah 383); nprmjet hadithit t Ibn Umerit me sened hasen n El-Bejheki, i shpallur sahih nga
Ibn Haxheri. Po kshtu, Ebu Is-hak El-Harbiu e ka prmbledhur n Garib El-Hadith (5/12/1) nga Tavusi, i cili
e ka par Ibn Umerin dhe Ibn Abbasin duke praktikuar ika; senedi i tij sht sahih. All-llahu e mshiroft
Imam Malikun, i cili ka thn: donjri prej nesh mund t prgnjeshtroj dhe t prgnjeshtrohet, prve
banorit t ktij varri, dhe tregoi kah varri i t Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]. Ky sunnet
praktikohej nga disa Sahab, tabi'in dhe t tjer, dhe e kam shqyrtuar kt n El-Asl.
Natyrisht, kjo ika ndryshon nga ajo q ndalohet, e cila pason nn Teshehudi.
508 Ebu Davudi dhe Bejhekiu, me sened sahih.

509 Ebu Davudi dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, dhe Dhehebiu sht pajtuar.

510 Buhariu dhe Muslimi.

511 Ibid. Ibn El-Kajjimi ka thn:

Ky sunnet u braktis nga njerzit pas kohs s Sahabve. Por, sa i prket atij q lidhet pr Sunnetin
dhe nuk shikon anash n fardo qoft n kundrshtim me t, at nuk e brengos asgj q e
kundrshton kt udhzim.
100 MBUROJA.net

1- "O All-llah! (n nj version: O Zoti im!) M fal; m mshiro; [m forco;] [ma

ngre gradn;] m udhzo; m furnizo".512

Ose nganjher, ai thoshte:

(()
B )
B )) -2

2- "O Zoti im! M fal, m fal".513

Ai thoshte kto dy n namazin e nats514 gjithashtu.

Sexhdja e dyt

Pastaj, ai thoshte tekbirin dhe binte n sexhde pr t dytn her.515 Ai, po ashtu,
urdhroi "at q u fal keq" t vepronte kshtu, duke i thn, pasi e urdhroi t jet i qet
ndrmjet dy sexhdeve: pastaj thuaj 'All-llahu sht m i madhi' dhe bjer n sexhde,
derisa gjymtyrt e tua t jen qetsuar [dhe bje kt n gjith namazin].516 Po ashtu,
nganjher ai ngrinte duart me kt tekbir.517 N kt sexhde vepronte sikurse n
sexhden e par.

Pastaj, ai e ngrinte kokn duke thn tekbirin518, dhe e urdhroi at q u fal keq t
vepronte ksisoj, duke i thn, pasi e urdhroi t bnte sexhde pr t dytn her: pastaj
ngrite kokn dhe thuaje tekbirin.519 Ai, po ashtu, i tha atij: [pastaj bje kt n t gjitha
rukut dhe sexhdet], sepse, nse e bn kt, namazi yt do t jet i plot, dhe nse l di

512 Ebu Davudi, Tirmidhiu, Ibn Maxhe dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, ndrsa Dhehebiu sht
pajtuar.
513 Ibn Maxhe me sened hasen. Imam Ahmedi pat zgjedhur t lutet me kt dua; Is-hak ibn Rahevejh ka thn:

Nse ai do, mund t thot tri her, ose mund t thot: 'O All-llah! M fal, sepse t dyja jan
transmetuar nga i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] midis dy sexhdeve. (Mesalili i Imam
Ahmedit dhe Is-hak ibn Rahavejhut, si rrfehet nga Is-hak El-Merveziu, fq 19).
514 Kjo nuk mohon vlern e ktyre shprehjeve n namazet e detyrueshme, pr shkak t mungess s gjsendi

pr ti dalluar kto prej namazeve vullnetshme. Ky sht mendim i Shafiut, i Ahmedit dhe i Is-hakut, t cilt
mendonin se kjo ishte e lejuar n namazet e detyrueshme dhe ato t vullnetshme, si ka transmetuar
Tirmidhiu. Imam Tahaviu, gjithashtu, e ka aprovuar kt pikpamje n Nushkil El-Athar. Analiza e br me
vend e prkrah kt argument, ngase nuk ka pozit n namaz ku nj dhikr nuk vlen, prandaj sht e
prshtatshme q ky duhet t jet rasti ktu.
515 Buhariu dhe Muslimi.

516 Ebu Davudi dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, ndrsa Dhehebiu sht pajtuar.

517 Ebu Avane dhe Ebu Davudi me dy senede sahih. Kjo ngritje e duarve sht prkrahur nga Ahmedi, Maliku

dhe Shafiu n transmetimet prej tyre. Shih shnimin paraprak nn "Sexhdja".

518 Buhariu dhe Muslimi.

519 Ebu Davudi dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih dhe Dhehebiu sht pajtuar.
101 MBUROJA.net

nga kjo, namazi do t jet i mangt.520 Po ashtu, nganjher ai i ngrinte duart521 me

tekbir.

Ulja e pushimit

Pastaj, ai ulej drejt [n kmbn e tij t majt, drejt, derisa do asht i kthehej n pozitn e
vet].522

Mbshtetja n duar gjat ngritjes pr n rekatin tjetr

Pastaj, ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ngrihej pr rekatin e dyt, duke u mbshtetur

n tok.523 Po ashtu, ai shtrngonte grushtet524 e tij gjat namazit, duke u mbshtetur
me duar gjat ngritjes.525

Rekati i dyt

Kur ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ngrihej n rekatin e dyt, fillonte me "T gjitha
falnderimet-lavdrimet i qofshin All-llahut" (Fatiha 1: 1-5), pa br pauz.526
Ai e bnte kt rekat njsoj si t parin, prvese e bnte m t shkurtr se t parin.

Obligimi i kndimit t sures El-Fatiha n do rekat

520 Ahmedi dhe Tirmidhiu, t cilt e kan shpallur sahih.

521 Shih shnimin e katrt t fundit.
522 Buhariu dhe Ebu Davudi. Nga dijetart e fikhut kjo ulje njihet si Xhilseh el-istirahah (ulja e pushimit).

Shafiu e ka prkrahur, si ka br edhe Ahmedi n Et-Tahkik (111/1) dhe e ka plqyer edhe m shum, si
edhe sht ditur pr t, se ai insistonte n ndjekjen e nj sunneti q nuk kishte asgj n kundrshtim me t.
Ibn Hani ka thn n Mesailin e Imam Ahmedit (f.42):
E kam par Ebu Abdull-llahun (d.m.th. Imam Ahmedin) nganjher duke u mbshtetur n duart e
tij, kur ngrihej n rekatin tjetr, ndrsa nganjher ulej drejt, pastaj ngrihej.
Kjo ishte, gjithashtu, edhe preferenc e Imam Is'hak ibn Rahevejhut, i cili ka thn n Mesaili-in e El-
Merveziut (1/147/2):
Kt shembull e vendosi i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] pr mbshtetjen e dokujt n
duar gjat ngritjes, qoft ai i ri, qoft i vjetr.
Shih, po ashtu, n El-Irva (2/83-3).
523 Buhariu 7 Shafiu.

524 Tekstualisht: sikur ai q ngjesh brum.

525 Ebu Is'hak El-Harbiu me sened t pagabueshm, dhe kuptimi i tij gjendet n El-Bejheki me sened sahih. Sa i

prket hadithit, Ai ngrihej lart si shigjet, pa u mbshtetur n duar, sht mevdu (i shpikur), dhe t gjitha
transmetimet e ngjashme jan t dobta, joautentike, dhe kt e kam shpjeguar n Silsiheh El-Ed-Daifeh (562,
929, 968).
526 Muslimi dhe Ebu Avane. Pushimi q mohohet n kt hadith mund t jet pushimi i kndimit t duas

hyrse dhe nuk prfshin pushimin pr kndimin e istiadhes, ose mund t jet m kuptimgjer se kjo;
Mundsia e par m duket m bindse. Ekzistojn dy mendime n mesin e dijetarve prkitazi me istiadhen
dhe ne e konsiderojm t sakt at q t thuhet n do rekat; detajet e ksaj jan dhn n El-Asl.
102 MBUROJA.net

Ai e urdhroi "at q u fal keq" ta kndonte El-Fatiha-n n do rekat, kur i tha, pasi q e
urdhroi ta kndonte n rekatin e par:527 ... pastaj bje kt gjat gjith namazit528 (n
nj transmetim: n do rekat) 529 Ai, po ashtu, thoshte: N do rekat ka nga nj
kndim.530

527 Ebu Davudi dhe Ahmedi, me sened t fort.

528 Buhariu dhe Muslimi.
529 Ahmedi me sened t mir.

530 Ibn Maxhe, Ibn Hibbani n Sahihun e tij dhe Ahmedi n Mesail-in e Ibn Hanit (1/52). Xhabir ibn Abdull-

llahu (rahimehull-llah) ka thn:

Ai i cili fal nj rekat n t cilin nuk kndon nnn e Kur'anit, nuk sht falur, prvese pas
Imamit - prmbledhur nga Maliku n El-Muvetta.
103 MBUROJA.net

Teshehudi i par

Pastaj, ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ulej pr teshehhud, kur prfundonte rekatin e

dyt. N namazin dy-rekatsh, si sht ai i sabahut, ai ulej mufterishen531 sikurse q
ulej ndrmjet dy sexhdeve, dhe ai ulej njsoj n teshehhudin e par532 n namazin tre
ose katr-rekatsh.

Ai, po ashtu, urdhroi "at q u fal keq" kshtu, duke i thn:

Kur t ulesh n mes t namazit, ji i qet, shtroje kofshn e majt dhe kryeje
teshehhudin.533

Ebu Hurejre [radijall-llahu anhu] ka thn: Shoku im [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] m

ndaloi q t rri gali (ika) sikur qeni534; n nj tjetr hadith: ai ndalonte t ndenjurit
gali t djallit.535

Kur ai ulej n teshehhud, e vendoste pllmbn e djatht n kofshn e djatht (n nj

transmetim: n gju) dhe pllmbn e majt n kofshn e majt (n nj transmetim: n
gju, duke e zgjeruar mbi t) ;536 dhe ai vendoste fundin e brrylit t djatht n kofshn
e djatht.537

Po ashtu, ai ia ndaloi nj njeriu q ishte n ulje duke u falur mbshtetjen n dorn e

majt, dhe tha: Vrtet, ajo sht falje e hebrenjve538; n nj tekst: Mos u ulni kshtu, se
vrtet kjo sht mnyr e uljes s atyre q jan dnuar539; n nj tjetr hadith: sht
pozit ulse e atyre q kan trhequr mbi vete hidhrimin e All-llahut.540

Lvizja e gishtit n teshehhud

531 Nesaiu (1/173) me sened sahih.

532 Buhariu dhe Ebu Davudi.
533 Ebu Davudi dhe Bejhekiu, me sened t mir.

534 Tajalisi, Ahmedi dhe Ibn Ebi Shajbe. Pr ika-n, Ebu Ubejde dhe t tjert thon:

Kjo sht kur njeriu i lshon vithet n tok, i mban krcinjt drejt dhe i mbshtet duart n tok
sikur qeni.
Kjo dallon nga ika ndrmjet sexhdeve, e cila sht miratuar n Sunnet, si sht shpjeguar m par.
535 Muslimi, Ebu Avane dhe t tjer. sht dhn n El-Irva (316).

536 Muslimi dhe Ebu Avane.

537 Ebu Davudi dhe Nesaiu, me sened sahih. Kjo sht sikur t thuhet se nuk i largonte brrylat anash, si ka

sqaruar Ibn El-Kajjimi n Zad El-Mead.

538 Bejhekiu dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, dhe Dhehebiu sht pajtuar. sht dhn, si edhe

tjetra q pason, n El-Irva (380).

539 Ahmedi dhe Ebu Davudi, me sened t mir.

540 Abdurr-Rrezzaku; Abdul-Hakku e ka shpallur sahih n Ahkam-in e tij (nr.1284 - me kontrollimin tim).
104 MBUROJA.net

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] e zgjeronte shuplakn e tij t majt n gjurin e majt, i

mblidhte gishtat e dors s djatht, e drejtonte gishtin tregues kah Kibla dhe fiksonte
shikimin n t (d.m.th. n gisht).541

Po ashtu, kur e drejtonte gishtin, e vendoste gishtin e madh mbi gishtin e mesm542
dhe nganjher ai formonte nj rreth me kta dy gishta.543

Kur e ngrinte gishtin, e lvizte at duke u lutur me t544, dhe thoshte: Ky, pa dyshim,
pr djallin ky sht m i fort se hekuri, domethn gishti tregues.545
Po ashtu, Shokt e t Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] prkujtonin njri-tjetrin,
pr t drejtuar gishtin gjat lutjes.546

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] e bnte kt n dy teshehhudet.547

541 Muslimi, Ebu Avane dhe Huzejme. Humejiu (13/1) dhe Ebu Jala (275/2) kan shtuar me sened sahih nn
autoritetin e Ibn Umerit: Dhe kjo sht gjuajtje e djallit. Askush sdo ta harroj kur ta bj ai kt
dhe Humejdiu e ngriti gishtin e vet. Humejdiu, po ashtu, ka thn se Muslim bin Ebi Mejremi ka thn: Nj
njeri m tregoi se n nj kish n Siri kishte par vizatime t Profetve t pikturuar n kt mnyr. Dhe
Humejdiu ngriti gishtin. Ky sht nj shnim shum i uditshm, por senedi i tij deri te personi sht sahih.
542 Muslimi dhe Ebu Avane.

543 Ebu Avane, Nesaiu, Ibn El-Xharudi n El-Munteka (208), Ibn Huzejme (1/86/1-2) dhe Ibn Hibbani n

Sahihun e tij (485), me sened sahih. Ibn El-Mulekkini, po ashtu, e ka shpallur sahih (28/2), dhe ka transmetim
mbshtets n Ibn 'Adi (287/1).
544 Ibid. N lidhje me duke u lutur me t. Imam Tahaviu ka thn: Kjo sht dshmi se ishte n fund t

namazit. Prandaj, n kt ka dshmi q n Sunnet t vazhdohet me drejtimin dhe me lvizjen e gishtit deri
n teslim, sepse lutja zgjat deri ather. Ky sht mendim i Malikut dhe i t tjerve. Imam Ahmedi sht
pyetur: A duhet njeriu ta drejtoj gishtin gjat namazit? Ai u prgjigj: Po, fuqishm. (Prmendim nga
Ibn Hani n Mesailin e Imam Ahmedit, 1/80). Nga kjo shihet se lvizja e gishtit n teshehhud sht sunnet i
dshmuar i t Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] dhe sht praktikuar nga Ahmedi dhe imam t
tjer t Sunnetit. Prandaj, ata q mendojn se sht e pavler dhe e kot dhe ska t bj me namazin, duhet
ti friksohen All-llahut, pasi pr shkak t ksaj nuk e lvizin gishtin, ndonse e din se sht prcaktuar si
sunnet; dhe ata mundohen shum q ta interpretojn n at mnyr q sht n kundrshtim me mnyrn e
t shprehurit arab dhe n kundrti me mnyrn e t kuptuarit t imamve n lidhje me kt.
Gjja q habit m s shumti sht ajo q disa prej tyre do ta mbrojn nj imam n shtjet e tjera, edhe nse
mendimi i tij kundrshton Sunnetin, me argument se t tregosh gabimet e imamve, patjetr do t thot ta
fyesh dhe ta nnmosh at. Ata pastaj e harrojn kt dhe refuzojn sunnetin e miratuar, njkohsisht duke i
prqeshur ata q e praktikojn kt. Qen t vetdijshm n kt a jo, prqeshja e tyre prfshin ata imam, t
cilt i mbronin gabimisht dhe t cilt kan t drejt pr Sunnetin ksaj here! N t vrtet, ata jan duke
prqeshur vet t Drguarin [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], sepse sht ai i cili e vendosi kt sunnet dhe
kshtu tallja me t sht tallje me t Drguarin [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]. Por ka sht shprblimi pr
ata q nga mesi juaj sillen kshtu, prvese...
Sa i prket lshimit posht t gishtit pasi sht drejtuar ose kufizimit t lvizjes n dshmi (n thnien: la
ilahe: nuk ka Zot...) dhe mohimit (thnies: il-lall-llah: ... prve All-llahut), e gjith kjo nuk ka baz n
Sunnet; n fakt sht kontradiktore me Sunnetin, si dshmon hadithi.
M tej, hadithi se ai nuk e lvizte gishtin, nuk ka isnad autentik, si kam shpjeguar n Daif Ebi Davudi (175).
Bile, edhe nse sht autentik, sht mohues, prderisa hadithi i lartprmendur sht pohues: hadithi
pohues ka prparsi ndaj atij mohues, si dihet mir n mesin e dijetarve.
545 Ahmedi, Bezzari, Ebu Xhaferi, Buhtiriu n El-Emali (60/1), Abdul-Gani El-Makdisi n Sunenin e tij (12/2),

me sened hasen, Rujaniu n Musnedin e tij (294/2) dhe Bejhekiu.

546 Ibn Ebi Shejbe (2/123/2) me sened hasen.
105 MBUROJA.net

Njher, e pa nj njeri duke u lutur me dy gishta, prandaj tha: Vetm me nj, [vetm
me nj], dhe e tregoi gishtin tregues t tij.548

Obligimi i teshehhudit t par dhe vlefshmria e t luturit gjat tij

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] e kndonte Tehijjatin pas do dy rekatesh549; gjja e

par q thoshte n kt ulje sht: "T gjitha falnderimet i qofshin All-llahut.550

Kur harronte t bnte teshehhudin pas dy rekateve t para, ai bnte sexhde (dy her) pr
shkak t harress.551

Ai i urdhronte ata t bnin teshehhudin, duke thn:

Kur t uleni pas do dy rekatesh, ather thoni: Et-Tehijjatu... dhe pastaj secili
prej jush le t zgjedh ndonj dua q i plqen m s shumti dhe ti lutet [me t]552
All-llahut, t Madhrishmit, t Lartsuarit;

n nj tjetr version:

"Thuaj, Et-Tehijjatu... n do ulje"553,

dhe ai, po ashtu, urdhroi at q u fal keq t vepronte kshtu, si sht prmendur.
Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ua msonte teshehhudin, ashtu si ua msonte suret e
Kur'anit,554 dhe sht sunnet q t thuhet heshtas.555

Llojet e teshehudeve

Pejgamberi [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] u ka msuar shokve t vet lloj-lloj

teshehudesh. Prej tyre jan edhe kto:

1- Teshehhudi i ibn Mesudit [radijall-llahu anhu]:

547 Nesaiu dhe Bejhekiu, me sened sahih.

548 Ibn Ebi Shajbe (12/40/1, 2/123/2) dhe Nesaiu. Hakimi e ka shpallur sahih, dhe Dhehebiu sht pajtuar, ka
transmetim mbshtets pr t n Ibn Ebi Shejbe.
549 Muslimi dhe Ebu Avane.

550 Bejhekiu e ka transmetuar kt si rrfim nga Aishja, me isnad t mir, si vrtetohet nga Ibn El-Mulekkini

(28/2).
551 Buhariu dhe Muslimi. sht dhn n Irva El-Galili (338).

552 Nesaiu, Ahmedi dhe Taberaniu n Muxhem El-Kebir (3/25/1), me sened sahih. Kuptimi tekstual i hadithit

sht dshmi pr vlefshmrin e duas n do teshehhud, bile edhe n at q nuk ndiqet me teslim, dhe ky
sht mendimi i Ibn Hazmit (rahimehull-llah).
553 Nesaiu me sened sahih.

554 Buhariu dhe Muslimi.

555 Ebu Davudi dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, dhe Dhehebiu sht pajtuar.
106 MBUROJA.net

Ma msoi Pejgamberi [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] teshehudin, ashtu sikur m

pat msuar sure nga Kur'ani:

_"
H_ _ 
A
  X *
/ X  l . O d)"  d _& A
 >"
  -e   ))-1
  X  Z
((X -\| D"_
D. Z
  D Y X   X   D Y! Ze X 

T gjitha lavdrimet,556 duat557 dhe fjalt e dlira558 i takojn All-llahut. Paqja559

qoft mbi ty, o i Drguar, dhe po ashtu mshira dhe bekimi i All-llahut560. Paqja
qoft mbi ne dhe n robrit e drejt t All-llahut. [Kur njeriu e thot kt, prfshin
do rob t drejt n qiell dhe n tok.] Dshmoj se nuk ka t drejt t adhurohet
kush pos All-llahut dhe dshmoj se Muhammedi sht rob dhe i Drguar".

[Kshtu thoshim derisa ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ishte mes nesh, por pasi
u mor, n thoshim: Paqja qoft mbi t Drguarin].561

556 Ar. tehijjat, d.m.th. t gjitha fjalt q nnkuptojn paqe, pavarsi dhe prjetsi, i takojn Allahut.
(Nihajeh)
557 Ar. Salavat, d.m.th. t gjitha duat q prdoren pr lavdrimin e Madhshtis s All-llahut, se Ai meriton

kto dhe kush pos Tij nuk sht i denj n to. (Nihajeh).
558 Ar. tajjibat d.m.th. t gjitha fjalt e pastra dhe t mira q jan t prshtatshme pr lavdrimin e All-llahut,

jo ato q jan t papajtueshme me atributet e Tij, me t cilat mbretrit prshndeten. (Fet-hul-Bari).

559 Do t thot t krkuarit e strehs tek All-llahu dhe t qent i forcuar prej Tij, pasi q Es-Selam (Paqe), n t

vrtet, sht emr i All-llahut. Kshtu, prshndetja do t thot: Allahu qoft me ju, d.m.th. n
kujdestarin e Tij, ndihmn dhe prkrahjen.
560 Term pr t gjitha t mirat q vazhdimisht rrjedhin prej All-llahut.

561 Buhariu, Muslimi, Ibn Ebi Shejbe (1/90/2), Siraxhi dhe Ebu Jala n Musnedin e tij (258/2). sht dhn n

El-Irva (321).
Deklarata e Ibn Mesudit, Ne thoshim: Paqja qoft mbi t Drguarin sqaron se Sahabt [radijall-llahu
anhu] thoshin, Paqja qoft mbi ty, o i Drguar n teshehhud ndrsa i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-
lem] ishte gjall, por, kur vdiq, ata nuk thoshin m kshtu, por thoshin, Paqja qoft mbi t Drguarin. Pa
dyshim, kjo qe me miratimin e t Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]; kjo prkrahet nga fakti q Aishja
[radijall-llahu anhu] e thoshte kshtu teshehhudin n namaz me Paqja qoft mbi t Drguarin, si
transmetohet nga Siraxhi n Musnedin e tij (9/1/2) dhe nga Muhlisi n El-Fevaid (11/54/1) me dy senede sahih
nga ajo.
Ibn Haxheri thot:
Kjo shtojc tregon qart se ata thoshin Paqja qoft mbi ty, o i Drguar, duke iu drejtuar
drejtprsdrejti gjat jets s tij, por, kur i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] vdiq, ata nuk i
drejtoheshin atij m, por e prmendnin n vetn e tret, duke thn Paqja qoft mbi t Drguarin.
Ai, po ashtu, thot n nj vend tjetr:
Subkiu ka thn n Sherh El-Ninhaxh, pasi q ka prmendur kt transmetim vetm prej Ebu
Avanes: Nse kjo sht transmetuar n mnyr autentike nga Sahabt, dshmon se, pas jets s tij,
nuk sht e detyrueshme ti drejtohemi drejtprsdrejti t Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]
me prshndetjen e paqes, kshtu q thuhet: 'Paqja qoft mbi t Drguarin'. (Ibn Haxheri
vazhdon:) Kjo padyshim sht autentike (d.m.th. sepse gjendet n Sahih El-Buhari) dhe, po ashtu,
kam gjetur prkrahje t fort pr t: -Abdurr-Rrezzaku ka thn: Ibn Xhurejxhi m informoi: Atau
m informoi se Sahabt thoshin: 'Paqja qoft mbi ty, o i Drguar' ndrsa i Drguari [sal-lall-llahu
alejhi ve sel-lem] ishte gjall, por, pasi vdiq, ata thoshin: 'Paqja qoft mbi t Drguarin', dhe ky
sht isnad sahih. Sa i prket transmetimit t Seid bin Mensurit nga Ebu Ubejdeh bin Abdull-llah
bin Mesudi i cili ka transmetuar nga i ati i vet se i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ua
kishte msuar teshehhudin dhe pastaj ai (Abdull-llah bin Mesudi) e kishte thn at (Teshehhudin);
107 MBUROJA.net

 _
A
  X *
/ X  l . O d)"  d_& A
  X  >"
  -e
 " .  Z
 ))-2
((X  -\ D. Z   D Y X   X   D Y! Ze X _" H_

2- Teshehhudi i Ibn Abbasit: I Drguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]

na e msonte teshehhudin, si na e msonte [suret] Kur'anin; ai thoshte:

"T gjitha lavdrimet, fjalt e bekuara, lutjet, fjalt e dlira i takojn All-llahut.
Paqja qoft mbi ty, o i Drguar, e po ashtu mshira e All-llahut dhe bekimi i Tij.
Paqja qoft mbi ne dhe mbi robrit e drejt t All-llahut. Dshmoj se askush ska t
drejt t adhurohet prpos All-llahut dhe [dshmoj] q Muhammedi sht i
Drguar i All-llahut (n nj transmetim: ... sht robi dhe i Drguari i Tij).562

_"
H_
_ 
A
  X *
/ X  l . O d)"  d _& A
 >"
  -e   ))-3
  X  Z
((X -\| D"_
D. Z
  D Y X   X   D Y! Ze X 

3- Teshehhudi i Ibn Umerit, i cili ka kumtuar se i Drguari i All-llahut [sal-lall-llahu

alejhi ve sel-lem] thoshte n teshehhud:

"T gjitha lavdrimet, lutjet dhe fjalt e mira i takojn All-llahut, Paqja qoft mbi
ty, o i Drguar, dhe mshira e All-llahut" - Ibn Umeri tha: Un shtoj: 563... dhe
bekimet e Tij. - Paqja qoft mbi ne dhe mbi robrit e drejt t All-llahut. Dshmoj
se askush ska t drejt t adhurohet pos All-llahut" - Ibn Umeri tha: Un shtoj:
564... Nj, i Cili nuk ka shok, - dhe dshmoj se Muhammedi sht robi dhe i
Drguari i Tij.565

_"
H_
_ 
A
  X *
/ X  l . O d)"  d_& A
  X  -e
 > "  ))-4
  Z
((X -\| D"_
D. Z
  D Y X   X   D Y! Ze X 

Ibn Abbasi ka thn: 'Ne thoshim 'Paqja qoft mbi ty, o i Drguar' vetm derisa ishte gjall, pr t
ciln ibn Mesudi u prgjigj: 'Kshtu jemi msuar dhe kshtu msojm', me sa duket, Ibn Abbasi e
tha kt si shtje pr diskutim, por Ibn Mesudi nuk e pranoi. Sidoqoft, transmetimi i Ebu
Mamerit (d.m.th. transmetim i Buhariut) sht m autentik, pasi Ebu Ubejde nuk ka dgjuar
(hadithe) nga i ati, dhe, prve ksaj, isnadi deri te Ebu Ubejde sht i dobt. (Fund i citatit nga Ibn
Haxheri).
Kto fjal t Ibn Haxherit jan cituar nga disa dijetar n isnadet e tyre, si Kastalaniu, Zerkaniu, Laknoviu,
etj. Ata t gjith zgjodhn t japin fjalt e tij pa e komentuar m tej.
562 Muslimi. Ebu Avane, Shafiu dhe Nesaiu.

563 Shih shnimin q vijon.

564 Kto dy shtesa jan dshmuar t jen pjes e teshehhudit nga i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem].

Ibn Umeri nuk i ka shtuar ato vet (larg sht ai nga nj gj e till!). N t vrtet, ai i ka msuar ato nga
Sahabt, t cilt i transmetuan ato nga i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], dhe ather ia shtoi ato
teshehhudit t cilin e dgjoi nga i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] drejtprsdrejti.
565 Ebu Davudi dhe Darekutniu, t cilt e kan shpallur sahih.
108 MBUROJA.net

4- Teshehhudi i Ebu Musa El-Eshariut, i cili ka thn se i Drguari i All-llahut [sal-

lall-llahu alejhi ve sel-lem] ka thn:

... kur t uleni, gjja e par q duhet t thoni sht:

T gjitha lavdrimet, fjalt e mira dhe lutjet i takojn All-llahut. Paqja qoft mbi ty,
o i Drguar, e po ashtu mshira e All-llahut dhe bekimet e Tij. Paqja qoft mbi ne
dhe mbi robrit e drejt t All-llahut. Dshmoj se askush ska t drejt t adhurohet
pos All-llahut [Nj, i Cili nuk ka shok] dhe dshmoj se Muhammedi sht robi dhe
i Drguari - shtat fjalit, e ato jan prshndetjet n namaz. 566

 _
A
  X *
/ X  l . O d)" d_& A  [<] >"  ))-5
  <  < Z
((X -\| D"_
D. Z   D Y X   X   DY! Ze X _"
H_

5- Teshehhudi i Umer Ibn El-Hattabit, i cili ua msonte teshehhudin njerzve derisa

qndronte n minber, duke thn,

Thuaj: T gjitha lavdrimet i takojn All-llahut; t gjith titujt e pastr i takojn

All-llahut; t gjitha fjalt e mira [i takojn All-llahut]; t gjitha falnderimet i
takojn All-llahut. Paqja qoft mbi ty, o i Drguar, e po ashtu mshira e All-llahut
dhe bekimet e Tij. Paqja qoft mbi ne dhe mbi robrit e drejt t All-llahut. Dshmoj
se s'ka t drejt t adhurohet pos All-llahut dhe dshmoj se Muhammedi sht robi
dhe i Drguari i tij".567

H_ _ 
A
  X *
/ X  l . O d)"  H_ A  X  -e
 > "   ))-6
  Z
((X -\| D"_ D. Z
  D Y X   X   D Y! Ze X _"

6- Teshehudi i Aishes radijall-llahu anha:

566Muslimi, Ebu Avane, Ebu Davudi dhe Ibn Maxhe.

567Maliku dhe Bejhekiu, me senede sahih. Ndonse, ky hadith sht mevkuf, efektivisht sht merfu, sepse
sht e ditur se nj gj e till nuk thuhet nga mendimi personal, sepse, po t ishte kshtu, sdo t ishte m e
mir se fardo thnie tjetr e dhikrit, si ka thn Ibn Abdul-Berri.
*NB: N asnj teshehhud nuk ekziston shtesa: ve magfiretuhu (... dhe falja e Tij), prandaj askush nuk duhet ta
prdor. Prandaj, disa nga Selefi kan trhequr vrejtjen n kt, si tregon transmetimi q pason:
Taberaniu (3/56/1) ka transmetuar me sened sahih nga Talhah bin Musarrifi, i cili ka thn: Rebi bin
hejthemi shtonte gjat teshehhudit. ... dhe bekimet e Tij dhe falja e Tij"! Ather, Alkame tha: Ne ndalemi
aty ku jemi msuar: 'Paqja qoft mbi ty, o i Drguar, dhe po ashtu mshira e All-llahut dhe bekimet e Tij';
Alkame, n t vrtet, pasonte shembullin e msuesit t tij, Abdull-llah bin Mesudit [radijall-llahu anhu],
nga i cili transmetohet n form autentike se ishte duke ia msuar nj njeriu teshehhudin, dhe, kur erdhi te
Dshmoj se nuk ka Zot (t vrtet) prpos All-llahut..., ai njeri tha: Nj, i Cili nuk ka shok, n ka
Abdull-llahu tha: Ashtu sht, por ne ndalemi aty ku jemi msuar. (Transmetuar nga Taberaniu ne
Muxhem El-Evsat, nr.2848 me senes sahih).
109 MBUROJA.net

"T gjitha lavdrimet, fjalt e mira, lutjet dhe t gjith titujt e pastr i takojn All-
llahut. Paqja qoft mbi ty, o i Drguar, e po ashtu mshira e All-llahut dhe bekimet
e Tij. Paqja qoft mbi ne dhe mbi robrit e drejt t All-llahut. Dshmoj se askush
ska t drejt t adhurohet pos All-llahut [Nj, i Cili nuk ka shok] dhe dshmoj se
Muhammedi sht robi dhe i Drguari".

Es-Salah ala En-nebijj (Drgimi i Salavateve mbi t Drguarin) - Vendi dhe mnyra e
drgimit

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] drgonte salavate mbi vetveten n teshehhudin e par, si

dhe n t dytin.568 Ai prcaktoi kt, gjithashtu, edhe pr ummetin e tij, duke i urdhruar
ata t drgojn salavate mbi t, pasi t drgojn paqe mbi t569, dhe ai ua msoi atyre disa
mnyra t drgimit:

H_
/
 / o H_ 2,
. X   X S X/ @ H_ D. Z
 H_
@,
  ))-1
((Dg D.O
&
 / o H_
2
/ . X   X S
D. Z


1- "O All-llah! Drgo salavate mbi Muhammedin570 dhe mbi familjen e tij dhe
mbi grat dhe mbi pasardhsit e tij, si ke drguar salavate mbi familjen e
Ibrahimit; Ti, me t vrtet, je i Denj pr Lavdrim, prplot madhshti. Dhe

568 Ebu Avane n Sahihun e tij (2/324), dhe Nesaiu.

569 Ata kan thn: O i Drguar i All-llahut, ne jemi msuar si t drgojm paqe mbi ty (d.m.th. n
teshehhud), por na trego si t drgojm salavate mbi ty? Ai tha: Thuaj: O All-llah! Drgo salavate mbi t
Drguarin... etj. Kshtu q ai nuk e veoi nj teshehhud prej tjetrit. Pra, kjo sht dshmi pr drgimin e
salavateve n teshehhudin e par, gjithashtu. Kjo sht pikpamje e Imam Shafiut, q paraqitet n tekstin e
librit t tij El-Umm, dhe mbahet si e sakt nga shokt e tij, si shpjegon Neveviu n El-Mexhmu (3/460) dhe
duke e mbshtetur n Revdah Et-Talibin (1/263). sht, gjithashtu, pikpamje e El-Vezir ibn Hubejreh El-
Hanbeliut n El-Ifsah, si ka cituar Ibn Rexhepi dhe fuqimisht ka mbshtetur n Dhejl Et-Tabekat (1/280).
Shum hadithe ekzistojn pr drgimin e salavateve mbi t [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] n teshehhud; dhe
n asnjrin prej tyre nuk prmendet nj specifikim i till. N t vrtet, kto hadithe jan t prgjithshme,
duke prfshir kshtu do teshehhud, dhe un i kam thn ato n El-Asl si talik, por jo n tekstin kryesor,
sepse ato nuk prmbushin kushtet tona pr autenticitet. Megjithat, ato mbshtesin njra-tjetrn n kuptim,
dhe ata q refuzojn dhe kundrshtojn kt, nuk kan ndonj dokument autentik q ta prdorin si dshmi,
si e kam shkoqitur kt n El-Asl. Njlloj me kt, t thuash se t shtosh dika n O All-llah! Drgo salavete
mbi t Drguarin sht mekruh, nuk ka baza n Sunnet, e as q ekziston ndonj argument binds. N t
vrtet, shohim se kushdo q thot kt, nuk zbaton kshilln e mparshme t t Drguarit [sal-lall-llahu
alejhi ve sel-lem], Thuaj: O All-llah! Drgo salavate mbi Muhammedin dhe familjen e Muhammedit ...;
prkitazi me kt diskutim ka ende n El-Asl.
570 Nj prej mendimeve m t hershme pr kuptimin e drgimit t salavateve mbi t Drguarin [sal-lall-llahu

alejhi ve sel-lem]" sht ai i Ebu El-Alijes (duke iu referuar sures El-Ahzab 33: 56). Drgimi i salavateve t
All-llahut mbi t Drguarin e Tij do t thot lartsimi i tij dhe ngritja e shkalls s tij; drgimi i salavateve t
engjjve dhe t t tjerve do t thot krkimi i ksaj prej All-llahut, dhe ktu nnkupton krkesn pr
shtimin e salavateve, duke mos krkuar vet duan origjinale. Ibn Haxheri ka cituar kt n Fet-h El-Bari dhe
ka vazhduar t prgnjeshtroj nocionin e prhapur q salavatet e Zotit mbi ndoknd jan mshira e Tij. Ibn
El-Kajjimi, po ashtu, e ka sqaruar kt n Xhela El-Efham, duke ln pak vend t lir pr koment t
mtutjeshm.
110 MBUROJA.net

bekoje Muhammedin571 dhe familjen e tij dhe mbi grat dhe mbi pasardhsit e
tij, si e ke bekuar familjen e Ibrahimit; Ti, me t vrtet, je i Denj pr
Lavdrim, prplot Madhshti".

Kt dua e bnte edhe vet.572

D.O
&
 / o H_
 / H_ 2,
. D. Z
 o H_ D. Z
 H_ @,
  ))-2
((Dg D.O
&
 / o H_
 / H_
2/ . D. Z
 o H_ D. Z
 H_
/   Dg

2- "O All-llah! Drgo salavate mbi Muhammedin dhe mbi familjen e

Muhammedit si ke drguar salavate [mbi Ibrahimin dhe]573 mbi familjen e
Ibrahimit; Ti, me t vrtet, je i denj pr Lavdrim, prplot Madhshti. O
All-llah! Bekoje Muhammedin dhe familjen e Muhammedit, si ke bekuar
[Ibrahimin dhe]574 familjen e Ibrahimit; Ti, me t vrtet, je i denj pr
Lavdrim, prplot Madhshti."575

/ Dg D.O &

 / o H_
2,
. D.Z
 o H_ D. Z
 H_
@,
  ))-3
((Dg D.O
&
 / o H_
2/ . D. Z
 o H_
D. Z
 H_

3- "O All-llah! Drgo salavate mbi t Drguarin dhe mbi familjen e

Muhammedit, si ke drguar salavate mbi Ibrahimin [dhe mbi familjen e
Ibrahimit]; Ti, me t vrtet, je i denj pr Lavdrim, prplot Madhshti, dhe
bekoje Muhammedin dhe familjen e tij, si e ke bekuar Ibrahimin [dhe
familjen e Ibrahimit]; Ti, me t vrtet, je i denj pr Lavdrim, prplot
Madhshti."576

H_
/
 / o H_ 2, . D.Z  o H_
] ") )[ D. Z  H_   ))-4
@,
((Dg D.O
&! .) R 
/ o H_
2/ . D. Z
 o H_
] ") )[ D. Z


571 Nga berekeh: rritje, shtim. Kshtu, kjo dua siguron pr Muhammedin t mirn t ciln All-llahu ia dha

familjes s Ibrahimit, t mirn e vazhdueshme, si dhe shumfishimin dhe shtimin e saj.

572 Ahmedi dhe Tahaviu, me sened sahih.

573 Shih shnimin e ardhshm.

574 Kto dy shtesa prfundimisht jan gjetur n Buhari, Tahavi, Bejheki, Ahmed dhe Nesai. Kto, po ashtu,

ekzistojn prmes rrugve t ndryshme t transmetimit n lloje t tjetra t ksaj duaje, andaj mos u
ngatrroni nga pikpamja e Ibn El-Kajjimit n Xhela El-Efham (f.198), duke pasuar hapat e msuesit t tij t
madh Ibn Tejmijjes n El-Fetava (1/16): Nuk ekziston ndonj hadith autentik me frazat Ibrahim dhe
familja e Ibrahimit s bashku. Ktu ne ju kemi paraqitur nj hadith t till. Gabimi i Ibn El-Kajjimit
vrtetohet m tej nga fakti se ai vet e ka shpallur sahih nr.7, q prmban at ka ai ka mohuar m lart!
575 Buhariu, Muslimi, Humejdiu (138/1) dhe Ibn Mende (68/2), i cili ka thn:

Pr autenticitetin e ktij hadithi ekziston njzshmria.

576 Ahmedi, Nesaiu dhe Ebu Jala n Musnedin e tij (44/2), me sened sahih.
111 MBUROJA.net

4- "O All-llah! Drgo salavate mbi Muhammedin [t Drguarin e Pamsuar] dhe

mbi familjen e Muhammedit, si ke drguar salavate [mbi familjen e]
Ibrahimit; dhe bekoje Muhammedin [t Drguarin e Panxn dhe familjen e
Muhammedit si e ke bekuar [familjen e] Ibrahimit n mesin popujve; Ti, me
t vrtet, je i denj pr Lavdrim, prplot Madhshti."577

D"_
] D. Z
 H_
/
  / o H_
2, .& -\ D"_
D. Z
 H_   ))-5
@,
((
/ o H_
 / H_ 2/ . D. Z
 o H_
&[ -\

5- "O All-llah! Drgo salavate mbi Muhammedin, robin dhe t Drguarin Tnd,
si ke drguar salavate mbi [familjen e] Ibrahimit. Dhe bekoje Muhammedin
[robin dhe t Drguarin Tnd], [dhe familjen e Muhammedit], si e ke bekuar
Ibrahimin [dhe familjen e Ibrahimit]".578

D . Z
 H_
/
 / o H_
2,
. X   X S H_ D. Z
 H_
@,
  ))-6
((Dg D.O &
 / o H_
2/ . X   X S
H_

6- "O All-llah! Drgo salavate mbi Muhammedin dhe [mbi] grat dhe
pasardhsit e tij, si ke drguar salavate mbi [familjen e Ibrahimit]. Dhe bekoje
Muhammedin dhe grat e pasardhsit e tij, si i ke bekuar [familjen]
Ibrahimin; Ti vrtet je i denj pr Lavdrim, prplot madhshti".579

2, . D. Z
 o H_ D. Z
 H_ / D. Z
 o H_ D. Z
 H_ @,
  ))-7
o
 / H_ 2/ ((Dg D.O &
 /

7- "O All-llah! Drgo salavate mbi Muhammedin dhe mbi familjen e

Muhammedit, dhe bekoje Muhammedin dhe familjen e Muhammedit, si ke
drguar salavate dhe bekime mbi Ibrahimin dhe familjen e tij; Ti, vrtet, je i
denj pr Lavdrim, prplot Madhshti".580

Dobi t rndsishme lidhur me drgimin e salavateve mbi t Drguarin e ummetit

577 Muslimi, Ebu Avane, Ibn Ebi Shejbe (2/132/1) dhe Ebu Davudi, Hakimi e ka shpallur sahih.
578 Buhariu, Nesaiu, Tahaviu, Ahmedi dhe Ismail El-Kadiu n Fadl Es-Salah ala En-Nebijj sal-lall-llahu alejhi ve
sel-lem (f.28 botimi i par, p.62 botimi i dyt me kontrollimin tim).
579 Buhariu, Muslimi dhe Nesaiu.

580 Nesaiu, Tahaviu, Ebu Seid ibn El-Arabiu n El-Muxhem (79/2), me sened sahih. Ibn El-Kajjimi e ka dhn

burimin e tij, sikurse Muhammed bin Is-hak Es-Siraxhi n Xhela El-Efham (f.14-15), dhe pastaj e ka shpallur
sahih. Kjo fjali prfshin t dy, edhe Ibrahimin edhe familjen e Ibrahimit, di q nuk sht vn re nga Ibn
El-Kajjimi dhe msuesi i tij Ibn Tejmijje, si sht sqaruar m lart.
112 MBUROJA.net

1) Mund t shihet se n shumicn e ktyre mnyrave t drgimit t salavateve mbi t

Drguarin [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], nuk prmendet Ibrahimi ndaras nga familja e
tij, si sht shprehja, ... si ke drguar salavate mbi familjen e Ibrahimit. Arsyeja pr
kt sht se n arabishte familja e burrit prfshin burrin si dhe antart e tjer, p.sh. n
fjalt e All-llahut t Lartsuar:

(33) !. H_

._
o
 / o O- o H >
, X 

All-llahu zgjodhi Ademin, Nuhun, familjen e Ibrahimit dhe familjen e Imranit

mbi t gjith njerzit (Ali Imran 3: 33);

(34)
Z
A /   g
 
- o 

Ne drguam kundr tyre nj er t fort me t reshura gursh, prve familjes s

Lutit - Ne i shptuam ata hert n agim (Kamer 54: 34);

E ngjashme sht thnia e tij [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]:

"O All-llah! Drgo salavate mbi familjen e Ebu Evfas.

Shprehja Ehlul-Bejti (njerzit e shtpis) sht e ktill, po ashtu, p.sh.:

G E
(73)   M?  X %@ Q
9 )#  S E

Mshira dhe bekimet e All-llahut qofshin me ju, o njerzit e shtpis (Hud 11:
73).

Kshtu, Ibrahimi prfshihet n familjen e Ibrahimit.

Shejhul-Islam Ibn Tejmijje thot:

Shumica e versioneve kan; 'si ke drguar salavate mbi familjen e Ibrahimit' dhe
'si e ke bekuar familjen e Ibrahimit'; disa kan vetm 'Ibrahimin'. Kjo ngase ai
sht shkaku i t gjitha salavateve dhe i pastrimeve q drgohen prmbi t; t
tjert n familjen e tij jan pranues sekondar t tr asaj. Q t tregohen kto dy
pika, t dyja shprehjet jan vendosur ndaras.

M tutje, n mesin e dijetarve ekziston nj pyetje e njohur mir: pr natyrn e

krahasimit n deklaratn e tij, si ke drguar salavate mbi..., sepse sht e vrtet se i
krahasuari nuk sht m superior se ai me t cilin krahasohet; ktu sht rast i kundrt,
pasi Muhammedi (i krahasuar) [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] sht m i vlefshm se
Ibrahimi, kshtu q superioriteti i tij dikton q salavatet e krkuara t jen m t dalluara
se cilado lutje t pranuara ose q do t pranohen nga dikush tjetr. Dijetart kan dhn
113 MBUROJA.net

shum prgjigje n kt, q mund t gjenden n Fet-h El-Bari dhe Xhela El-Ifham.
Ato prfshijn rreth dhjet pikpamje dhe t gjitha prej tyre jan t paprovuara, disa m
t dobta se t tjerat, prve njrs, e cila sht pikpamje mir e mbshtetur dhe e
prvetsuar nga Shejhul-Islam Ibn Tejmijje dhe Ibn El-Kajjimi. Kjo pikpamje sht:

Familja e Ibrahimit prfshin shum t Drguar; asnj sikur ata nuk gjendet n
familjen e Muhammedit. Prandaj, kur krkohen salavate mbi t Drguarin [sal-
lall-llahu alejhi ve sel-lem] dhe mbi familjen e tij t njjta me ato q u jan dhn
Ibrahimit dhe familjes s tij q prfshin edhe t Drguar, familja e Muhammedit
pranon nga kjo at ka i prket. Pasi familja e Muhammedit nuk mbrrin
shkalln e t Drguarve, ather bekimet dhe dobit e drguara prmbi t
Drguarve q teprojn, duke prfshir edhe Ibrahimin, mbesin pr
Muhammedin [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]. Kshtu, ai fiton nj pozit t
dalluar, q t tjert nuk mund ta mbrrijn.

Ibn Kajjimi thot:

Kjo sht pikpamja m e mir deri m tash: q Muhammedi [sal-lall-llahu

alejhi ve sel-lem] sht njri nga familja e Ibrahimit; n t vrtet, ai sht m i
miri nga familja e Ibrahimit, si na transmeton Ali bin Talha nga Ibn Abbasi
[radijall-llahu anhu] rreth thnies s t Lartsuarit:

)Q
(33)
 > +Q %)#  E  +^
* 

All-llahu zgjodhi Ademin, Nuhun, familjen e Ibrahimit dhe familjen e Imranit

mbi t gjith njerzit (Ali Imran 3: 33);

Ibn Abbasi ka thn: 'Muhammedi sht nga mesi i familjes s Ibrahimit.' Ky

transmetim sht prov e prer pr kt rast, sepse, nse t Drguarit e tjer t
dal nga Ibrahimi prfshihen n familjen e tij, ather prfshirja e t Drguarit t
All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] sht m e prshtatshme. Prandaj
thnia jon, 'si ke drguar salavate mbi familjen e Ibrahimit', prfshin salavatet e
drguara mbi t dhe mbi t Drguarit e tjer t zbritur nga Ibrahimi. All-llahu
ather na ka urdhruar ne q t drgojm salavate enkas mbi Muhammedin dhe
mbi familjen e tij aq sa drgojm salavate mbi t, bashk me pjesn tjetr t
familjes s Ibrahimit n prgjithsi. Prandaj, familja e t Drguarit pranon at ka
u prket, duke e ln tr at q ka mbetur pr t [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem].

Nuk ka dyshim se sasia e prgjithshme e salavateve e pranuar nga familja e

Ibrahimit, me t Drguarin e All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] n mesin e
tyre, sht m e madhe se ajo e pranuar nga i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-
lem] vemas. Prandaj, ajo ka krkohet pr t sht begati e madhe, padyshim
m superiore se ajo q sht krkuar pr Ibrahimin.
114 MBUROJA.net

Kshtu, natyra e ktij krahasimi dhe lidhja logjike e saj bhen t qarta. Salavatet e
krkuara pr t me kto fjal, jan m t mdha se ato t krkuara n fardo
mnyre tjetr, pasi ajo ka krkohet me duan sht q t jet aq sa edhe modeli i
krahasimit, dhe q i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] t pranoj nj sasi t
madhe: krahasimi dikton q ajo ka krkohet sht m e madhe se ajo q i sht
dhn Ibrahimit dhe t tjerve.

Kshtu, eprsia dhe fisnikria e Muhammedit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem],

mbi Ibrahimin dhe familjen e tij, e cila prfshin shum t Drguar, sht evidente
dhe sht ashtu si ai e meriton. Ky drgim i salavateve mbi t Drguarin [sal-lall-
llahu alejhi ve sel-lem] bhet dshmi pr kt eprsi t tij, dhe kjo nuk sht m
shum se q ai meriton. Kshtu, pra, All-llahu drgoft salavate mbi t dhe
familjen e tij dhe drgoft paqe mbi ta, shum prshndetje t paqes, dhe e
shprbleft nga duat tona m mir se q e ka shprblyer cilindo t Drguar nga
populli i tij. O All-llah! Drgo salavate mbi Muhammedin dhe familjen e
Muhammedit, si ke drguar salavate mbi familjen e Ibrahimit; Ti, vrtet, je i
denj pr Lavdrim, prplot Madhshti. Dhe bekoje Muhammedin dhe familjen e
Muhammedit, si e ke bekuar familjen e Ibrahimit; ti me t vrtet je i Denj,
prplot Madhshti.

2) Lexuesi do t vrej se kjo pjes e salavateve, me t gjitha llojet e ndryshme t saj,

gjithnj sht drgimi i salavateve mbi familjen e t Drguarit, mbi grat e tij dhe mbi
fmijt e tij, si dhe mbi vet at. Prandaj, nuk sht sunnet e as zbatim i urdhrave t t
Drguarit q t lihet vetm me O All-llah! Drgo salavete mbi Muhammedin, por
duhet t prdoret nj nga kto lloje t plota t duas, si n teshehhudin e par, ashtu edhe
n t fundit, si transmetohet nga veprimi i tij [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]. Imam
Shafiu, n lidhje me kt tekst, n librin e tij El-Umm thot:

Teshehhudi n rastin e par dhe n t dytin sht e njjta gj; me teshehhud

un kuptoj dshmimin dhe drgimin e salavateve mbi t Drguarin [sal-lall-llahu
alejhi ve sel-lem]: asnjri nuk do t mjaftoj pa tjetrin.581

Sa i prket hadithit: N teshehhudin e par nuk shtonte asgj, prve tehjatit", ky hadith
sht bunker, si kam sqaruar m gjersisht n Zinxhiri i haditheve t dobta nr. 5816.
N t vrtet, nj prej gjrave m t uditshme t lindura n kt koh dhe nga anarkia
intelektuale t saj sht se nj person, Muhammed Isaf En-Neshashibiu, n librin e tij
El-Islam Es-Sahih (Islami i Vrtet), ka guxim t refuzoj drgimin e salavateve mbi
familjen e t Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] me rastin e drgimit t salavateve
mbi t, pavarsisht prcaktimit t tij t fuqishm n Sahihun e Buhariut dhe t Muslimit
dhe n vendet e tjera, n autoritetin e disa sahabve, p.sh. t Kab bin Uxhres, Ebu
Humejd Es-Saidiut, Ebu Seid El-Hudriut, Ebu Mesud El-Ensariut, Ebu Hurerjes dhe

581 Shiko: El-Ummu, 1/102

115 MBUROJA.net

Talha bin Ubejdull-llahut! N hadithet e tyre qndron se ata e kan pyetur t Drguarin
[sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]: Si t drgojm salavate mbi ty?, dhe ai ua msoi kt
mnyr. Argumenti i En-Neshashibiut pr pikpamjen e tij sht se i Lartsuari nuk ka
prmendur asknd bashk me t Drguarin e Tij n thnien e Tij:

(=<) '
9 Y
 Q
d*
 
 0d 

O ju q besoni! Drgoni salavate mbi t dhe prshndeteni me respekt. (Ahzab

33: 56).

Ai pastaj vazhdon m tej n refuzimin e tij duke thn se Sahabt nuk ia shtruan atij [sal-
lall-llahu alejhi ve sel-lem] kt pyetje, pr shkak se fjaln salah tek ata ka qen e ditur
si dua, kshtu q ata nuk kan pasur nevoj pr nj pyetje t till! Ky sht mashtrim
i qart, ngase pyetja e tyre nuk kishte t bnte me kuptimin e salah mbi t, sikur q
haset n transmetimet t cilave ne iu referuam. Kshtu e tr kjo prputhet, sepse ata e
kan pyetur at pr mnyrn e drgimit sipas sheriatit, dika q nuk mund t ken ditur,
prvese nga udhzimi i t Gjithdijshmit, t Urtit dhe Dorzuesit t Sheriatit. Ksisoj,
sikurse q kan mundur ta pyesin pr mnyrn e faljes s Salahut (namazit), q u b i
detyrueshm nga fjalt e t Lartsuarit si jan: Kryejeni Salahun (Namazin) , sepse
njohja e tyre e kuptimit tekstual t Salahut nuk mund ta ket larguar nevojn e tyre q
t pyesin pr mnyrn e saj sipas Sheriatit, dhe kjo sht e qart si loti.

Sa i prket argumentit t cilit En-Neshashibiu i referohet, ai sht i parndsishm, sepse

dihet mir n mesin e muslimanve se i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] sht
sqarues i fjalve t Zotit t Botve, si thot Ai:

(44)    @)%0 >  %0   C  )   ? 

L  C

Dhe Ne ta kemi drguar ty shpalljen, q ti tua shpjegosh qart njerzve se ka u

sht drguar (Nahl 16: 44).

Prandaj, i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] shpjegoi mnyrn e drgimit te

salavateve mbi t, q prfshin prmendjen e familjes s tij, prandaj sht e detyrueshme t
pranohet kjo prej tij, pr shkak t thnies s All-llahu [subhanehu ve teala]:

At ka tju jap i Drguari, merreni (Hashr 59: 7)

dhe hadithin e njohur mir:

Vrtet, mua m sht dhn Kur'ani dhe dika e ngjashme me t.582

582 Ebu Davudi dhe Ahmedi, me isnad sahih.

116 MBUROJA.net

Me t vrtet, pyes veten, se ka do t thoshte En-Neshashibiu dhe ata q u gnjyen nga

fjalt pompoze t tij, nse dikush do ta refuzonte trsisht teshehhudin n namaz, ose do
ta refuzonte ndalesn e gruas me menstruacione pr tu falur dhe pr t agjruar, t
gjitha kto me argumentin se All-llahu i Lartsuar nuk e ka prmendur teshehhudin n
Kur'an; Ai ka prmendur vetm rukun dhe sexhden, dhe Ai n Kur'an nuk e ka
prjashtuar nga falja dhe agjrimi gruan me menstruacione!! Pra, a pajtohen ata me kso
argumente q jan n nj radh me argumentet e tij origjinale t tij, apo jo? Nse po, e ne
shpresojm se jo, ather ata kan devijuar larg, larg nga udhzimi dhe kan lshuar
rrjedhn e muslimanve; nse jo, ather ata kan t drejt q jan pajtuar me ne, dhe
arsyet e tyre pr refuzimin e ktyre argumenteve jan pikrisht t njjta me arsyet tona
pr refuzimin e deklarats origjinale t En-Neshashibiut, t ciln e kemi shpjeguar qart.

Prandaj, kini kujdes, o musliman, nga prpjekja pr ta kuptuar Kur'anin pa iu rikthyer

Sunnetit, sepse kurr nuk do t mund ta bni kt, edhe nse do t ishit Sibevejhu583 i
kohs suaj, ekspert i kohs suaj n gjuhn arabe. Ktu kemi nj shembull para jush, pasi
Nesheshibiu sht njri prej dijetarve udhheqs t ksaj periudhe n gjuhn arabe. Ju
keni par se si ka lajthitur, duke u mashtruar nga njohurit e tij t gjuhs, duke mos
krkuar ndihm nga Sunneti n kuptimin e Kur'anit; n t vrtet, ai refuzoi kt
ndihm, si kuptuat. Ka shum shembuj t tjer t ktill - ktu nuk ka hapsir t
mjaftueshme q ti prmendim, por ajo ka kemi prmendur do t mjaftoj, dhe All-
llahu sht Dhuruesi i t gjitha mundsive.

3) Lexuesi, po ashtu, do t shoh se n asnjrin prej ktyre llojeve t salavateve mbi t

Drguarin [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] nuk ekziston fjala sejjid (udhheqs, prijs).
Dijetart e mvonshm jan dalluar n lidhje me vlefshmrin e prfshirjes s saj n
salavateve mbi Ibrahimin. Pr shkak t mungess s hapsirs, nuk do t hyjm n detaje
e as nuk do ti prmendim ata q refuzuan vlefshmrin e saj, duke iu prmbajtur kshtu
msimeve t plota t t Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] q ia drejtoi ummetit t
tij, kur ai udhzoi, Thuaj: O All-llah! Drgo salavate mbi Muhammedin..., kur u pyet
pr mnyrn e drgimit t salahut mbi t, por do t citojm El-Hafidh Ibn Haxher El-
Askalanin rreth ksaj, duke pasur parasysh pozitn e tij si njri nga dijetart e mdhenj
Shafiit t hadithit dhe t fikhut, sepse kundrshtimet ndaj ktij msimi t t Drguarit
[sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] jan prhapur shum n mesin e dijetarve Shafi. El-
Hafidh Muhammed bin Muhammed bin Muhammed El-Gurabiliu (790-835 p.H.),
bashkmendimtar i Ibn Haxherit, ka thn, dhe un po citoj nga dorshkrimi i tij584:

Ai (d.m.th. Ibn Haxheri), All-llahu e bft jetn e tij t dobishme pr ne, u pyet
pr veorit e salavateve mbi t Drguarin [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] gjat
namazit ose jasht tij, pa marr parasysh se a themi se drgimi i salavateve sht
vaxhib ose themi se sht sunnet: A sht njri nga kushtet e tij q i Drguari
[sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] t cilsohet me sejjidena/Zotriun ton

583 Gramatikan i njohur dhe dijetar i gjuhs arabe i shekullit t dyt p.H.
584 Q ruhet n Librarin Edh-Dhahirijjeh n Damask.
117 MBUROJA.net

(udhheqsi)?, p.sh. 'O All-llah! Drgo salavate mbi Muhammedin, ose Zotriun e
krijesave, ose mbi Zotriun e bijve t Ademit, apo mjafton t thot: 'O All-llah!
Drgo salavate mbi Muhammedin'. Cila nga kto sht qasje m e mir: prfshirja
e fjals sejjid, pr shkak t t qent e saj cilsi e vrtetuar e t Drguarit [sal-lall-
llahu alejhi ve sel-lem], apo lnia e saj pr shkak t mungess s saj n
transmetime?'

Ai (Ibn Haxheri), All-llahu qoft i knaqur me t, u prgjigj:

'Po, t pasosh shprehjet e transmetuara sht m mir. Nuk mund t thuhet:

'Ndoshta vet i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] nuk e thoshte nga
modestia, sikur q nuk e thoshte [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] gjat prmendjes
s emrit t tij, ndonse ummeti i tij sht nxitur t veproj kshtu', sepse ne themi
q, nse ajo do t ishte m mir, do t ishte cituar nga Sahabt, pastaj nga
Tabi'int, por ne nuk e gjejm n asnj transmetim nga asnj Sahab ose Tabi'in.
Kjo sht prkundr sasis s madhe t transmetimeve nga ata. Kemi Imam
Shafiun, All-llahu e lartsoft, njrin nga njerzit m t dalluar n respektimin e
t Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], duke thn n hyrje t librit t tij, i
cili sht baz pr njerzit e medhhebit t tij: 'O All-llah! Drgo salavate mbi t
Drguarin...' etj., deri n fund t asaj q gjykimi i tij diktonte, ... sa her q
ndonjri nga prkujtuesit e prkujton at, dhe sa her q ndonjri nga t
shkujdesurit harron ta prkujtoj, ka ai, si duket, e ka nxjerr nga hadithi
autentik, n t cilin tregohet se i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] e pa
Nnn e Besimtarve duke br dhikr t shumt dhe t gjat, dhe i tha asaj: 'Ti ke
thn fjal t cilat, po t mateshin me kto q pasojn, do t balancoheshin: I
madhruar qoft All-llahu aq her sa sht numri i krijesave t Tij'; atij [sal-lall-
llahu alejhi ve sel-lem] i plqenin duat t cilat ishin koncize, por t thella n
kuptim.

El-Kadi Ijadi ka prpiluar nj kaptin n lidhje me salavatet mbi t Drguarin

[sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] n librin e tij Esh-Shifa (Libri i Shrimit), duke
cituar n t transmetime nga i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] nn
autoritetin e disa Sahabve dhe Tabi'inve; n asnjrin prej tyre nuk transmetohet
fjala sejjid:

a) Hadithi i Aliut; se ai ua msonte mnyrn e salavateve mbi t Drguarin [sal-

lall-llahu alejhi ve sel-lem], duke thn: O All-llah, Shprndars i fushave,
Shpiks i kodrave, drgo salavatet m t mira, bekimet m t frytshme dhe t
gjitha nderimet e tjera mbi Muhammedin, robin Tnd dhe t Drguarin,
hapsin e asaj ka sht e mbyllur.

b) Prap nga Aliu, se thoshte: Salavatet e All-llahut, Prdllestarit, Mshiruesit,

e engjjve m t afrt (me All-llahun), e t Drguarve, e t Sinqertve, e
118 MBUROJA.net

Dshmitarve, e t Drejtve dhe e do gjje q t madhron Ty, o Zot i botve,

qofshin mbi Muhammedin t birin e Abdull-llahut, Vuln e t Drguarve,
Imamin e atyre q i friksohen Zotit, ...etj.

c) Nn autoritetin e Abdull-llah bin Mesudit, se ai thoshte: O All-llah! Drgo

Salavatet Tua, Bekimet dhe Mshirn Tnde mbi Muhammedin, robin dhe t
Drguarin Tnd, imamin e mirsis, t Drguarin e mshirs, ...etj.

d) Nga El-Hasan El-Basriu, q ai thoshte: Kushdo q dshiron t pij nga gota

q shuan etjen, nga burimi i Mustafas, duhet t thot: 'O All-llah! Drgo
salavate mbi Muhammedin dhe mbi familjen e tij, mbi shokt e tij, grat e tij,
fmijt e tij, pasardhsit e tij, dhndurt e tij, kushrinjt e tij, ndihmuesit e tij,
pasuesit e tij dhe mbi t gjith ata q e duan.'

Pra, kjo sht ajo ka (KadiIjadi) ka shkruar n Esh-Shifa lidhur me mnyrn e

salavateve mbi t Drguarin, nn autoritetin e Sahabve dhe t atyre q i
trashguan ata, duke prmendur edhe gjra t tjera n t.

Po, sht transmetuar n hadithin e Ibn Mesudit se n salavatet e tij mbi t

Drguarin [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] thoshte: All-llah! Drgo salavatet m t
mira, mshirn dhe bekimet mbi (sejjidin) udhheqsin e t Drguarve... etj.,
transmetuar nga Ibn Maxhe, por isnadin e ka t dobt, prandaj hadithi i Aliut, i
transmetuar nga Taberaniu me isnad t pranueshm ka prparsi. Ky hadith ka
fjal t paqarta, t cilat i kam paraqitur dhe i kam shpjeguar n librin Fadul En-
Nebijj (Shklqesia e t Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]) t Ebul-hasen
bin El-Faris-it. Disa Shafi thon, se nse ndokush do t prbetohej pr t drguar
salavatet m t mira mbi t Drguarin [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], mnyra pr
ta prmbushur betimin e tij do t ishte: O All-llah! Drgo salavate mbi t
Drguarin sa her q prkujtuesit e prkujtojn ose t shkujdesurit e harrojn.
En-Neveviu ka thn:

'M e prshtatshmja t caktohet si e sakt sht q njri t thot: 'O All-llah!

Drgo salavatet mbi Muhammedin dhe mbi familjen e Muhammedit, si ke
drguar salavate mbi Ibrahimin...'

Disa nga dijetart e mvonshm i jan prgjigjur ksaj duke thn se n asnjrn
prej ktyre dy mnyrave t prmendura m lart nuk gjendet ndonj gj pr t
dshmuar se cila sht m superiore, por sa i prket kuptimit, ather e para
sht qart m superiore. Kjo shtje sht mir e njohur n librat e fikhut, dhe
nga t gjith dijetart e fikhut t cilt e shtruan kt shtje, pa prjashtime,
askund n fjalt e tyre nuk paraqitet fjala sejjid. Sikur t kishte qen kjo fjal
shtes e rekomandueshme, nuk do tu kishte shptuar atyre t gjithve, duke i
119 MBUROJA.net

ln t paditur pr t. T gjitha t mirat jan n ndjekjen e asaj q sht

transmetuar, dhe All-llahu e di m s miri.

Pikpamja e Ibn Haxherit pr mospranimin e prshkrimit t t Drguarit [sal-lall-llahu

alejhi ve sel-lem] si sejjid gjat salavateve mbi t, sht n prputhje me urdhrin kuranor,
dhe, po ashtu, sht edhe mendimi i dijetarve hanefi. sht ky mendim t cilit duhet ti
prmbahemi, sepse sht shprehje e vrtet e dashuris ndaj tij [sal-lall-llahu alejhi ve
sel-lem]:

(31) %E
 q
 %@ #  %@  ) o  %@ ??  F >? 9   d?
9 %  X;

Thuaj: Nse doni All-llahun, ather m pasoni dhe All-llahu do tju doj. (Ali
Imran 3: 31)

Pr shkak t ksaj, Imam En-Neveviu n Revdah Et-Talibin (1/265) ka thn: Salavati

m i plot mbi t Drguarin [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] sht: 'O All-llah! Drgo
salavatet e Tua mbi Muhammedin... etj., n prputhje me mnyrn nr.3, n t ciln nuk
prmendet fjala sejjid!

4) Do ditur se mnyrat 1 dhe 4 jan ato t cilat i Drguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi
ve sel-lem] ua msoi Sahabve, kur e pyetn pr mnyrn e drgimit t salavateve mbi t,
kshtu q kjo sht prdorur si dshmi se kto jan mnyrat m t mira t drgimit t
salavateve mbi t, sepse ai nuk zgjidhte asgj pr ta ose pr vete, prvese m t mirn
dhe m fisniken. Imam En-Neveviu, si sht cekur m par, pohonte (n Revdah Et-
Talibin) q, sikur dikush do t betohej pr ta br salavatin m t mir mbi t Drguarin
[sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], kt nuk do t mund ta prmbushte, prvese me kto
mnyra.

Es-Subkiu ka dhn nj arsye tjetr: kushdo q drgon salavate me kto mnyra, le t jet
i sigurt se ka br salavate mbi t Drguarin [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], e kushdo q
e bn at me fjal t tjera, sht i dyshimt se a i ka br salavatet ashtu si sht krkuar,
apo jo. Kjo sht pr shkak se ata kan thn: Si t drgojm salavate mbi ty? dhe ai
sht prgjigjur: Thuaj: ..., duke e definuar kshtu salavatet e tyre mbi t. Kt e ka
prmendur Hejtemiu n Ed-derr El-Mendudi (25/2) e pastaj thot (27/1) se qllimi
sht arritur me t gjitha mnyrat t cilat jan paraqitur n hadithet autentike.

5) Do ditur se nuk vlen kombinimi i t gjitha ktyre mnyrave n nj mnyr t

salavateve, dhe e njjta vlen pr teshehhudet e ndryshme t dhna m par. N t vrtet,
ajo do t ishte risi n fe; Sunnet sht t thuhen mnyra t ndryshme n koh t
ndryshme, si shpjegon Shejhul-Islam Ibn Tejmijje n diskutimin e tij pr tekbirin e dy
Bajrameve (Mexhmu El-Fetava 29/253/1).
120 MBUROJA.net

6) El-Al-lameh Siddik Hasen Kani thot n librin e tij Nuzul El-Ebrar bil-Ilm El-
Methur min El-Edijeh vel-Edhkar, pasi q jep shum hadithe prkitazi me rndsin e
selavateve mbi t Drguarin [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] (f. 161) thot:

Nuk ka dyshim se m t dalluarit n mesin e muslimanve n drgimin e

salavateve mbi t Drguarin [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] jan dijetart e
Hadithit dhe transmetuesit e Sunnetit t pastr, sepse sht nj prej detyrave t
tyre n kt deg bujare t dijes drgimi i salavateve mbi t para do hadithi dhe
kshtu gjuht e tyre jan t zna gjithmon me prmendjen e tij, All-llahu i
dhnt atij mshir dhe paqe. Nuk ka ndonj libr t Sunnetit a koleksion t
hadithit, qoft ai xhami, musned, muxhem, xhuz, etj., q nuk prfshin mija
hadithe, bile nj nga m t paktt n vllim, El-Xhami Es-Sagir i Es-Sujutiut
prmban dhjet mij hadithe, e mos t flasim pr tjerat. Prandaj, ky sht Grup i
Shptuar: Ithtart e Hadithit, t cilt do t jen m t afrmit nga njerzit me t
Drguarin e All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] n Ditn e Ringjalljes dhe
me gjasat m t mdha pr tu shprblyer me ndrmjetsimin e tij [sal-lall-llahu
alejhi ve sel-lem], u flijofshin im at dhe ime m pr t! Kjo madhshti e
Ithtarve t Hadithit nuk mund t kalohet nga askush, prpos nse dikush do t
bnte m shum se ajo ka ata bjn, gj q sht gati e pamundur. Prandaj, o
dshirues i s mirs, krkues i shptimit, gjithsesi duhet t jesh ose muhaddith, ose
t rrish afr muhaddithve; mos ji ndryshe..., sepse, ve ksaj, nuk ekziston asgj
q do t t bnte dobi.585

E lus All-llahun e Bekuar dhe t Lartsuar t m bj njrin prej ktyre Ithtarve t

Hadithit, t cilt jan m t afrmit nga njerzit me t Drguarin e All-llahut [sal-lall-
llahu alejhi ve sel-lem]. Ndoshta ky libr do t jet dshmi pr kt. All-llahu e
mshiroft Imam Ahmedin, i cili recitonte:

Feja e Muhammedit sht n transmetime,

Sepse mbshtetja m e mir pr nj t ri sht tradita;
Mos ia kthe shpinn Hadithit dhe njerzve t tij,
Meq opinioni sht nat, kurse Hadithi sht dit.
I riu mund t jet injorant ndaj udhzimit...
Megjithse dielli shndrit me gjith shklqimin e tij!

Duaja n teshehhudin e par

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ka ln gjithashtu edhe udhzimin pr duan n kt

teshehhud, duke thn:

Kjo sht porosi e art nga ky imam, andaj kapu pr te me dhmball, nse shpreson shptim n dunja
585

dhe ahiret.
121 MBUROJA.net

Kur t uleni pas do dy rekatesh, ather thoni: 'T gjitha lavdrimet i qofshin
All-llahut... (deri n fund t ksaj duaje, pastaj tha:)... pastaj zgjidhni nj dua q ju
plqen m s shumti.586

Nesaiu, Ahmedi dhe Taberaniu, me isnade t ndryshme nga Ibn Mesudi - detajet - detajet jan dhn n
586

Es-Sahihah (878) - dhe sht hadithi i Ibn Ez-Zubejrit q e mbshtet kt, n Mexhma Ez-Zevaid (2/142)
122 MBUROJA.net

Ngritja n rekatin e tret e pastaj n t katrtin

M tutje, ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ngrihej n rekatin e tret me tekbir587 dhe e

urdhroi at q u fal keq t vepronte kshtu:

Pastaj bje at n do rekat dhe do sexhde si m par.

Kur ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ngrihej nga ulja, e thoshte tekbirin, pastaj ngrihej
n kmb588; dhe ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ngrinte duart589 nganjher n kt
tekbir.

Kur donte t ngrihej n rekatin e katrt, ai thoshte: All-llahu Ekber590, dhe e urdhroi
"at q u fal keq" t vepronte ksisoj si m par dhe ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]
ngrinte duart591 nganjher n kt tekbir.

Ai ulej drejt n kmbn e majt, qet, derisa do asht t kthehej n vendin e vet t
duhur, pastaj ngrihej duke u mbshtetur n tok; dhe i mblidhte grushtet592: duke u
mbshtetur n duar, kur ngrihej.593

Ai kndonte El-Fatiha-n n t dyja rekatet, dhe e urdhroi "at q u fal keq" ta bnte
kt. N namazin e Dreks, ai nganjher i shtonte disa ajete ksaj, si sht shpjeguar
nn Kndimi n Namazin e Dreks.

587 Buhariu dhe Muslimi.

588 Ebu Jala n Musnedin e tij (284/2) me isnad t mir. sht dhn n Silsiheh El-Ehadith Es-Sahihah (604).
589 Buhariu dhe Ebu Davudi.

590 Ibid.

591 Ebu Avane dhe Nesaiu, me sened sahih.

592 Tekstualisht, si ai q ngjesh brum.

593 Harbiu n Garib El-Hadith; kuptimi i tij sht n Buhari dhe Ebu Davud. Sa i prket hadithit, Ai

ndaloi t mbshteturit n duar gjat ngritjes n namaz, sht munker dhe joautentik, si kam shpjeguar n
Silsileh El-Ehadith Ed-Daifeh (967).
123 MBUROJA.net

Kunuti n pes namazet pr shkak t ndonj fatkeqsie

Kur ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] donte t lutej kundr ndokujt ose t lutej pr
dik, ai e bnte kunutin594 n rekatin e fundit, pas rukus, pasi thoshte: Semiall-llahu
limen hamideh All-llahumme rabbena lekel-hamd.595 Ai lutej me z t ngritur596, ngrinte
duart597, dhe ata pas tij thoshin: amin598.

Dihej pr t se e bnte kunutin n pes namazet599, ndonse ai bnte kunutin n to

vetm kur lutej pr njerzit ose kur lutej kundr tyre600. Pr shembull, ai njher tha:

O All-llah! Shptoje El-Velid bin El-Velidin, Selemeh bin Hishamin, Ijash bin Ebi
Rebiun. O All-llah! Shtoje dnimin tnd mbi (fisin) Mudar dhe bji pr ta vitet si
vitet e Jusufit. [O All-llah! Mallkoje Lahjanin, Rulin, Dhekvanin dhe Usajin, t
cilt nuk dgjuan All-llahun dhe t Drguarin e Tij!]601

Pastaj, ai thoshte: All-llahu Ekber, kur kryente kunutin, dhe bnte sexhde.602

Kunuti n namazin e vitrit

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] e bnte kunutin n rekatin (tek) t namazit t Vitrit603

nganjher604, dhe ai e bnte at para rukus.605

594 El-Kunut bart disa kuptime, p.sh. prulsi, devocion. Ktu kemi t bjm me nj dua t veant me rastin
e qndrimit n kmb gjat namazit.
595 Buhariu dhe Ahmedi.

596 Ibid.

597 Ahmedi dhe Taberaniu, me sened sahih. Ngritja e duarve n kunut sht qndrim i Ahmedit, si dhe i Is'hak

ibn Rahevejhut, cf. El-Mesail-i i Merveziut (f.23). Sa i prket frkimit t fytyrs me duar n kt pozit, nuk
sht transmetuar n kt pozit, prandaj sht nj risi; ndrsa sa i prket jasht namazit, nuk transmetohet
n mnyr autentike: do gj q sht transmetuar prkitazi me kt sht e dobt, si kemi treguar n Daif
Ebi Davud (262) dhe Silsileh El-Ehadith Es-Sahihah (597). Pr kt shkak El-Izz bin Abd Es-Selam thot n
njrn prej fetvave t tij:
Vetm personi injorant e bn kt.
Shih Shtojcn 8.
598 Ebu Davudi dhe Siraxhi; Hakimi e ka shpallur sahih, ndrsa Dhehebiu dhe t tjert jan pajtuar.

599 Ebu Davudi, Siraxhi dhe Darekutniu, me dy senede hasen.

600 Ibn Huzejme n Sahihun e tij (1/78/2) dhe Ebu Jala n Musnedin e tij, me sened sahih.

601 Ahmedi dhe Buhariu; shtesa sht n Muslim.

602 Nesaiu, Ahmedi, Siraxhi (109/1) dhe Ebu Jala n Musnedin e tij, me sened t mir.

603 Ibn Nasri dhe Darekutniu, me sened sahih.

604 Ne kemi thn, ...nganjher, sepse Sahabt q e kan transmetuar namazin e Vitrit, nuk kan

prmendur kunutin n t, ndrsa, sikur ta kishte br i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] kt

gjithnj, ata t gjith do ta kishin prmendur. Derisa vetm Ubejj bin Kabi transmeton kunutin n Vitr, pra,
kjo tregon se ai e bnte at nganjher. Prandaj, kjo sht dshmi se kunuti n Vitr nuk sht i detyrueshm
(vaxhib), dhe ky sht mendim i shumics s dijetarve. Pr kt arsye, dijetari hulumtues Hanefi, Ibn El-
Humami, ka pranuar n Thet'h El-Kadir (1/306, 359, 360) se mendimi pr detyrimin e tij sht i dobt, dhe
124 MBUROJA.net

Ai msoi El-Hasan bin Aliun [radijall-llahu anhu] t thot [pasi t prfundoj kndimin
n Vitr]:

 
Y ) j 2> _ .R ) / 2-* !. R ) -* 2R _ !. R ) R _ 2D! . R )D)) 
f
] 2*  / 2[ *"2   ! _f ]2 ! d$  X _&
HyI ) yI* &tR 2y j
(([& f  & g 

O All-llah! M udhzo n mesin e atyre q i ke udhzuar; m fal n mesin e

atyre q i ke falur; m shoqro mua me ata t cilt i ke shoqruar; m beko n at
ka Ti ke dhuruar; m shpto nga e keqja e asaj q Ti ke prcaktuar; [se] vrtet, Ti
prcakton dhe askush smund t ndikoj n Ty; [dhe] nuk sht poshtruar ai t
cilin Ti e ke miqsuar; [e as q sht nderuar ai q sht armiku Yt.] I bekuar
qofsh, o Zot dhe i Lartsuar. [Nuk ka shptim prej Teje, prpos n drejtimin
Tnd.]606

nuk sht i prforcuar me argument. Kjo tregon sinqeritetin e tij dhe mungesn e konformizmit, sepse ky
mendim q e ka prkrahur sht n kundrshtim me medhhebin e tij!
605 Ibn Ebi Shejbe (12/41/1), Ebu Davudi, Nesaiu, n Sunen El-Kubra (218/1-2), Ahmedi, Taberaniu, Bejhekiu

dhe Ibn Asakiri (4/244/2) e kan transmetuar kt, s bashku me duan pas saj me sened sahih. Ibn Mende e
ka transmetuar kt dua vetm n Tevhid (70/2) me sened hasen t ndryshm. Tahrixhi i saj, po ashtu, sht
dhn ne El-Irva (426).
606 Ibn Huzejme (1/119/2) dhe, po ashtu, Ibn Ebi Shejbe, etj; sikur pr hadithin e fundit.

Shnime: Nesaiu shton n fund t kunutit: dhe sal-lall-llahu ala-n-Nebijj El-Ummij (All-llahu drgoft
salavate mbi t Drguarin e Pashkolluar), i transmetuar me isnad t dobt. N mesin e atyre q e shpalln
daif jan Ibn Haxher El-Askalaniu dhe Ez-Zurkaniu. Prandaj, ne nuk e kemi prfshir n sistemin ton t
kombinimeve t transmetimeve t pranueshme. El-Izz bin Abd Es-Selam tha n El-Fetava (66/1, 1962):
Drgimi i salavateve mbi t Drguarin e All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] n kunut nuk
sht autentik dhe as q sht e prshtatshme ti shtohet namazit t t Drguarit t All-llahut [sal-
lall-llahu alejhi ve sel-lem] n fardo mnyre.
Ky mendim i tij tregon se ai e ka zgjeruar argumentin duke prfshir iden e bidatit hasen (risis s mir),
si kan prirje t bjn disa dijetar t vonshm! Megjithat, sht dshmuar n hadithin pr Ubejj bin
Kabin se, gjat udhheqjes n namazet e netve t Ramazanit, ai drgonte salavate mbi t Drguarin [sal-
lall-llahu alejhi ve sel-lem] n fund t kunutit, dhe kjo ka qen gjat sundimit t Umerit [radijall-llahu anhu] -
transmetuar nga Ismail El-Kadiu (nr. 107) dhe t tjert, prandaj kjo shtes sht prligjur nga praktika e
Selefit, dhe nuk mund t pohohet kategorikisht se kjo shtes sht nj risi. All-llahu e di m s miri.
125 MBUROJA.net

Obligimi i ktij teshehudi

Mbasandaj, pas plotsimit t rekatit t katrt, ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ulej n

teshehudin e fundit. Ai udhzonte lidhur me t dhe vepronte n t ashtu si vepronte n
teshehudin e par, prvese ulej muteverriken607, me kofshn e eprme t majt n
tok dhe dy kmbt e tij t nxjerra n nj an (d.m.th. t djathtn).608 Shputn e kmbs
s tij t majt e vendoste nn kofshn dhe krcirin e djatht609, shputn e djatht t
kmbs e mbante drejt610 ose nganjher ai e shtrinte at pr toke.611 Shuplaka e tij e
majt mbulonte gjurin e tij t majt, duke u mbshtetur fort n t.612

Ai la shembullin e drgimit t salavateve mbi t [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] n kt

teshehud sikurse n teshehudin e par; mnyrat e drgimit t salavateve mbi t jan dhn
t transmetuara n at pjes.

Obligimi i drgimit t salavateve mbi t Drguarin [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] n

kt teshehud

Njher, ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] dgjoi nj njeri duke u lutur n namazin e tij
pa lavdruar madhshtin e All-llahut t Lartsuar dhe pa drguar salavate mbi t
Drguarin [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], prandaj tha: Ky njeri u ngut. Pastaj e thirri
tek ai dhe i tha atij dhe t tjerve:

Kur t falet ndokush nga ju, duhet t filloj me lavdrimin e Zotit t tij Sublim
dhe t Gjithfuqishm dhe me lartsimin e Tij, dhe pastaj t drgoj salavate (n
nj transmetim: ai duhet t drgoj salavate) mbi t Drguarin [sal-lall-llahu
alejhi ve sel-lem] dhe pastaj t lutet si t doj.613

607 Buhariu
608 Ibid. Sa i prket namazit dyrekatsh, si sht Sabahu, sht Sunnet t ulet mufterishen. Ky dallim n
detaje sht dokumentuar nga Imam Ahmedi; Mesail-in e Imam Ahmedit nga Ibn Hani (f.79).
609 Ebu Davudi dhe Bejhekiu, me sened sahih.

610 Muslimi dhe Ebu Avane.

611 Ibid.

612 Ibid.

613 Ahmedi, Ebu Davidi, Ibn Huzejme (1/83/2) dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, dhe Dhehebiu sht

pajtuar.
Do ditur se ky hadith dshmon q selah-u (drgimi i salavateve) mbi t Drguarin [sal-lall-llahu alejhi ve sel-
lem] n kt teshehud sht i detyrueshm, pr shkak t urdhrit pr t. Ky mendim sht prfaqsuar nga
Imam Shafiu dhe nga Imam Ahmedi n transmetimin e fundit nga dy transmetimet prej tij, dhe para tyre
nga disa Sahab, si dhe nga dijetar t tjer. Pr shkak t ksaj, El-Axhuriu ka thn n Sheriah (f.415):
Ai i cili nuk drgon salavate mbi t Drguarin [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] n teshehudin e
fundit, duhet ta prsrit namazin.
Prandaj, ata q e etiketojn Imam Shafiun se sht i vetm dhe i uditshm n mendimin e vet mbi kt, nuk
kan t drejt, si ka shpjeguar fakihu El-Hejtemiu n Ed-Derr El-Menduh (pjesa 13-16).
126 MBUROJA.net

Po ashtu, ai e dgjoi nj njeri duke lavdruar dhe duke madhruar All-llahun, dhe
pastaj duke drguar salavate mbi t Drguarin [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] n namaz,
ather i Drguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] i tha:

Lutu dhe do t t pranohet, krko dhe do t t jepet.614

Obligimi pr t krkuar strehim nga katr gjra para brjes s duas

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] thoshte:

Kur dikush nga ju e kryen teshehudin [e fundit], duhet t krkoj strehim tek All-
llahu nga katr gjra, [duke thn:

O All-llah! Vrtet, krkoj strehim te Ti] nga dnimi i Zjarrit t Xhehennemit dhe
nga dnimi i varrit dhe nga sprova e jets dhe e vdekjes dhe nga e keqja [sprovat]
e Dexhxhallit (antikrishtit). [Pastaj duhet t bj dua pr vete me at q i bie
ndrmend.]615

A.  l R 
Y
!  ..  Z.  l R ! "
I  $_
!  S ! &/ -_))   )
$_
((SD

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] bnte dua me t n teshehudin e tij.616

Po ashtu, ai ua msonte Sahabve [radijall-llahu anhuma] kt, ashtu si ua msonte

suret e Kur'anit.617

614 Nesaiu me sened sahih.

615 Muslimi, Ebu Avane, Nesaiu dhe Ibn El-Xharudi n El-Munteka (27). sht dhn n El-Irva (350).
616 Ebu Davudi dhe Ahmedi, me sened sahih.

617 Muslimi dhe Ebu Avane.

127 MBUROJA.net

Duaja para Selamit dhe llojet e ndryshme t saj

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] prdorte dua t ndryshme n namazin e tij618, duke u

lutur me dua t ndryshme; ai ka konfirmuar edhe dua t tjera, dhe urdhronte
adhuruesin q t zgjedh prej tyre at q do.619 Ato jan:

! &/ -_ ))  ) -1

Z.  l R ! &/ -_ SD A.  l R ! &/ -_"
I  $_
((]
.  z 0. & ! / -_   ) ..  l R

1 - O All-llah! Vrtet, krkoj strehim nga dnimi i varrit dhe krkoj streh te Ti
nga sprovat e Dexhxhallit dhe krkoj streh te Ti nga sprova e jets dhe e
vdekjes. O All-llah! Vrtet, krkoj streh te Ti nga mkati620 dhe barra621.622

((D/ @. _
   Y
! 2. _ ! &/ -_ ))  ) -2
 
Y

2 - O All-llah! Vrtet, krkoj streh te Ti nga e keqja e asaj q kam br dhe nga e
keqja e asaj q nuk kam br623 [ende].624

((
A /AO O   ))-3
) "\

3 - O All-llah! M llogarit me nj llogari t leht.625

618 Ne skemi thn, ...n teshehudin e tij, sepse teksti sht ... n namazin e tij, pa veuar teshehudin ose
di tjetr, prandaj prfshin t gjitha pozitat t prshtatshme pr lutje, p.sh. sexhden dhe teshehudin; udhzimi
pr duan n kto dy pozita sht prmendur.
619 Buhariu dhe Muslimi. Ethremi ka thn: E pyeta Ahmedin: Me far (fjal) duhet t lutem pas

teshehudit? Ai tha: Ashtu si sht transmetuar. Un e prsrita pyetjen e ai tha: Prej asaj ka sht
transmetuar. Kjo sht cituar nga Ibn Tejmijje (Mexhmu El-Fetava 69/218/1), i cili e ka prkrahur kt, duke
shtuar: Prandaj, cilndo dua i referohet duas q All-llahu e do, jo fardo duaje...; m von thot:
Prandaj, m s miri sht t thuhet: (duhet br dua) me dua t vrtetuar dhe t miratuar, dhe kto jan ka
sht transmetuar dhe ato t cilat jan t dobishme. Kjo sht kshtu, por t dihet se cila dua sht me t
vrtet e dobishme varet nga dituria autentike dhe kjo haset rrall n mesin e njerzve, prandaj sht m
mir q ti prmbahemi duave t cituara, posarisht kur ato prshijn at q adhuruesi do t krkoj. All-
llahu e di m s miri.
620 me them: ajo ka shkakton njeriun t mkatoj ose mkati vet.

621 magrem: barr; ktu nnkuptohet borxhi, si dshmohet nga pjesa tjetr e hadithit, n t ciln Aishja ka

thn: Dikush i tha atij: Pse po krkon strehim nga borxhi aq shpesh, o i Drguar i Allllahut? Ai u
prgjigj: Vrtet, kur njeriu hyn n borxh, ai flet dhe gnjen, dhe ai premton dhe thyen premtimin.
622 Buhariu dhe Muslimi.

623 D.m.th. nga e keqja e veprave t kqija q kam br dhe nga e keqja e t mos brit t veprave t mira.

624 Nesaiu me sened sahih dhe Ibn Ebi Asimi n Es-Sunneh-un e tij (nr. 370 me kontrollimin tim); shtojca

sht prej t dytit.

625 Ahmedi dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, dhe Dhehebiu sht pajtuar.
128 MBUROJA.net

?
R- 2  ) R -* ?
) Z  2._  ) O kJ  H_
&* Dj r] & .  /   ))-4
D eI & 0\ 
 ry ] ) R D kZ  l . & 0\ W
  r] ) R &  W?
&0\  
yI  D/ & 
0\>} I *  [ D * f] !_
j &0\ D"  . &0\ H ] 
I ) R


B )R &s I H -W  &[ 0\ & ]S H{
 $ &0\ -.  D/  
/ &0\
((!D  D   S .t l /     l y
 l R 
 y 

4 - O All-llah!, pash diturin Tnde mbi t fshehtn dhe pushtetin q ke mbi

krijimin, m jep jet derisa Ti e di se sht e mir pr mua, dhe le t m marr
vdekja, nse sht m e mir pr mua. O All-llah! Po ashtu krkoj prej Teje frikn
ndaj Teje, kur jam vetm dhe n mesin e njerzve. Krkoj prej Teje fjaln e vrtet
(n nj transmetim: urtsi) dhe drejtsin n hidhrim dhe n knaqsi. Krkoj prej
Teje maturi n skamje dhe pasuri.

Krkoj prej Teje gzim q nuk shuhet. Krkoj prej Teje knaqsi [e cila nuk kalon, e
as at] q ndrpritet. Krkoj prej Teje t jem i knaqur me prcaktimin Tnd.
Krkoj prej Teje jet t qet pas vdekjes. Krkoj prej Teje gzimin e shikimit t
fytyrs Sate, dhe [krkoj prej Teje] etje pr takimin me Ty, jo n vshtirsi dhe
sprovime. O All-llah! Na stolis me zbukurimin e Imanit dhe na bj prej atyre q
smbarin dhe q jan t prudhur.626

& ) .O
D _ !
) ]
BR 2  -d$
 ]
G .` ) ))  -5
)A  2.`
((O
 - ]  2

5 - Ai msoi Ebu Bekr Es-Siddikun [radijall-llahu anhu] t thot:

O All-llah! Vrtet, i kam br shum dm vetes dhe askush nuk mund t fal
mkatet pos Teje. Pra, m fal dhe m mshiro. Vrtet, Ti je Falsi, Mshiruesi.627

X 
 W
 & ! / -_   _ X  2._
 [XS
o X S & ! 0\ ))  ) -6
_] X 
J
-j ! 
 j  l g &[ 0\  ) :l) R & ]0\   _ X  2._  [XS o X S
_]

J
&[ ! 0\  ) :l) R & ]0\@ . _ -j ! 
 j & !  / -_@ . _
&-\ D"_ X 
 \ Y ! &/ -_\ X _
 H, D. Z  ] &-\ D"_ &0\ 
((DY ])[ X  " j _ @ g* ) ! 
2y j  [&0\\[ ] X _
 H, D. Z 

6 - Ai e udhzonte Aishen [radijall-llahu anhu] t thot:

O All-llah! Vrtet, krkoj prej Teje t gjitha t mirat [t hershmet dhe t

vonshmet], at prej asaj q e di dhe at q nuk e di. Krkoj strehim te Ti nga t
gjitha t kqijat, [t hershmet dhe t vonshmet], at prej asaj q e di dhe q nuk e

626 Nesaiu dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, dhe Dhehebiu sht pajtuar.
627 Buhariu dhe Muslimi.
129 MBUROJA.net

di. Krkoj prej teje (n nj transmetim: O All-llah! Vrtet, krkoj prej Teje)
xhennetin (kopshtin) dhe fardo fjal a vepr q afron drejt tij; krkoj streh te Ti
nga zjarri dhe (nga) do fjal a vepr q afron drejt tij. Krkoj prej teje (n nj
transmetim: O All-llah! Vrtet, krkoj prej Teje) t mirn q sht krkuar prej Teje
nga robi dhe i Drguari Yt [Muhammedi; dhe krkoj streh te Ti prej s keqes nga
e cila robi dhe i Drguari Yt Muhammedi [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] krkonte
strehim te Ti]. [Krkoj prej Teje] q at q ke prcaktuar pr mua, t jet [pr mua]
e dobishme.628

& 0\ ))  ) -7

((& ! / -_ l g

7 - Ai i tha nj njeriu: ka thua gjat namazit? Ai u prgjigj: Dshmoj (d.m.th. e

bj teshehudin), pastaj krkoj prej All-llahut xhennetin dhe krkoj streh tek Ai nga
zjarri. Mirpo, pasha All-llahun, nuk e di murmuritjen629 tnde dhe t Muadhit.
Ather ai tha: Rreth ksaj edhe ne Murmurisim630

- X  !   D-  D  $ D. e
  DO -& 0/ [</ :l) R ]X &  0\ ))  ) -8
0 DO
((O
 - ]  2) & /- *]
) DO

8 - Ai dgjoi nj njeri duke thn n teshehud:

O All-llah! Vrtet, krkoj prej Teje, o All-llah (n nj transmetim: Pasha All-

llahun), Nj, i Vetmi, Absoluti, i Cili nuk sht lindur dhe as q ka lindur k dhe
askush ssht si Ai, q t mi falsh mkatet. Vrtet, Ti je Fals, m i Mshirshmi.
Ather Pejgamberi tha: I sht falur!, i sht falur!631

 0 -. A  & 0/ &0\ ))  ) -9

 } D/  . 
& &[ Y f DO ]2  X   D.Z
(([& !  / -_ l g& ]0\ ) -dj  d)O 
t g


9 - Ai dgjoi nj tjetr njeri duke thn n teshehudin e tij: O All-llah! Vrtet, krkoj
prej Teje nga fakti q Ty t takon i gjith falnderimi; nuk ka Zot (t vrtet) tjetr
pos Teje, [je i vetm, Ti nuk ke shok]; Dhurues i s mirave; [o] Shpiks i qiejve dhe
i toks; o Ti q je plot Madhshti dhe Nder; o i Gjall, o i Prjetshm; [Vrtet krkoj
prej Teje] [Xhennetin, dhe krkoj streh te Ti nga zjarri]. [Ather, i Drguari [sal-

628 Ahmedi, Tajalisi, Buhariu n El-Edeb El-Mufred, Ibn Maxhe dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, dhe
Dhehebiu sht pajtuar. E kam dhn Tahrixhin e tij n Silsileh El-Ehadith Es-Sahihah (1542).
629 Dendeneh: t flitet aq sa intonacioni t jet i dgjueshm, por fjalt t jen t pakuptueshme - n kt rast,

fjalt e qeta t lutjes. Deklarata e fundit do t thot Fjalt tona jan si t tuat.
630 Ebu Davudi, Ibn Maxhe dhe Ibn Huzejme (1/87/1) me isnad sahih.

631 Ebu Davudi, Nesaiu, Ahmedi dhe Ibn Huzejme; Hakimi e ka shpallur sahih, dhe Dhehebiu sht pajtuar.
130 MBUROJA.net

lall-llahu alejhi ve sel-lem] u tha Sahabve: A e dini se me ka bri dua? Ata

than: All-llahu dhe i Drguari e din m s miri. Ai tha: [Pasha At n dorn e
t Cilit sht shpirti im] ai bri dua me emrin632 e Tij t madh (n nj transmetim:
m t madhin), me t cilin nse i lutet Atij, Ai prgjigjet dhe me t cilin nse prej
Tij krkohet, Ai jep.633

 ) X / _ 2  2R
\  2 _?
 \

2   2Dj  )
B ))  -10
((2  X ?

 p.  2 DI . 

10 - Nj prej gjrave t fundit q ai thoshte ndrmjet teshhudit dhe teslimit ishte:

O All-llah! M fal at q kam br n t kaluarn dhe at q do ta bj n t

ardhmen, at q kam fshehur dhe at q kam br haptas, dhe at q e kam
tepruar dhe fardo q Ti di m mir se un. Ti je Shptuesi dhe Ti je Vonuesi
dhe nuk ka Zot (t vrtet) prpos Teje.634

632 Ky sht tevessul (krkim afrimi) tek All-llahu prmjet t Tij m t mir dhe cilsive, dhe kjo sht ajo ka i

Lartsuari urdhron: All-llahut i prkasin emrat m t mir, pra thirreni me ta. (El-Araf 7: 180). Sa i
prket afrimit tek All-llahu me gjra t tjera, p.sh. pr hatr t ksaj e asaj, ose pasha t drejtn, pozitn,
dinjitetin e filanit, etj. ekziston teksti nga Imam Ebu Hanifja (rahimehull-llah) dhe shokt e tij se nj praktik
e till nuk plqehet (mekruh); n prgjithsi sht e ndaluar (haram). Prandaj, sht gj e mjerueshme kur
sheh shumicn e njerzve, n mesin e tyre shum dijetar, duke shprfillur plotsisht tevessulin e miratuar, -
kurr nuk do ti dgjosh duke iu afruar All-llahut n kt mnyr - por jan mir t msuar n forma t reja
t tevessulit, t cilat nuk diskutohen fare, thuajse n asnj mnyr tjetr nuk sht e lejuar! Shejhul-Islam Ibn
Tejmijje ka kompozuar nj ese jashtzakonisht t mir n kt tem, e titulluar Et-Tevessul ve El-Vesileh (T
afruarit tek All-llahu dhe kuptimi i ktij veprimi), i cili duhet t konsultohet, sepse sht shum i
rndsishm dhe pak ka mund t krahasohet me t n prfshirjen e saj. sht, po ashtu, artikulli im
"Tevessul - llojet dhe rregullat e tij", i cili, po ashtu, sht i rndsishm n prmbajtjen dhe formatin e vet,
dhe gjithashtu prgnjeshtron disa nga keqkuptimet e vonshme, t prkrahura nga doktort bashkkohor
t fes. All-llahu na udhzoft ne dhe ata.
633 Ebu Davudi, Nesaiu, Ahmedi, Buhariu n El-Edeb El Mufred, Taberaniu dhe Ibn Menede n Tehvid (44/2,

67.1, 70/1-2), me isnade sahih.

634 Muslimi dhe Ebu Avane.
131 MBUROJA.net

Teslimi (prshndetja e paqes)

Pastaj, ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] prshndeste n t djathtn e tij:

((< l.O _ +A))

"Paqja dhe mshira e All-llahut qofshin mbi ju" [derisa t dukej bardhsia e faqes
s djatht t tij] dhe n t majtn e tij:

((< l.O _ +A))

"Paqja dhe mshira e All-llahut qofshin mbi ju" [derisa t dukej bardhsia e faqes
s majt t tij].635

Nganjher, ai ia shtonte prshndetjes n t djatht:

((X*
/ < l.O _ +A))

"...dhe bekimet e Tij (qofshin me ju)".636

Kur ai thoshte:

"Paqja dhe mshira e All-llahut qofshin me ju", n t djathtn e tij, nganjher e

shkurtonte prshndetjen n t majt n:

((_ +A))

"Paqja qoft mbi ju".637

Nganjher, ai prshndeste vetm njher, [Paqja qoft me ju] [para fytyrs s tij, duke
u kthyer pak n t djatht].638

Ata bnin gjeste me duar ndersa prshndetnin n t djatht dhe n t majt. Kur i
Drguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] i pa, tha:

635 Ebu Davudi, Nesaiu dhe Tirmidhiu, t cilt e kan shpallur sahih.
636 Ebu Davudi dhe Ibn Huzejme (1/87/2), me sened sahih. Abdul-Hakku po ashtu e ka shpallur sahih n
Ahkam-in e tij (56/2), sikundr Neveviut dhe Ibn Haxheri. Po ashtu, sht transmetuar nprmjet nj rruge
tjetr nga Abdurr-Rrezzaku n Musennefin e tij (2/2/219), dhe nga Muxhem El-Evsat (nr.4476-numrimi im)
dhe nga Darekutniu.
637 Nesaiu, Ahmedi dhe Siraxhi, me sened sahih.

638 Ibn Huzejme, Bejhekiu, Ed-Dija n El-Muhtareh dhe Abdul-Gani El-Makdisi n Sunenin e tij El-Mulekkini

(29/1) dhe Hakimi, t cilt e kan shpallur sahih, dhe Dhehebiu sht pajtuar. Tahrixhi i tij sht dhn n Irva
El-Galil, nn hadithin nr.327.
132 MBUROJA.net

sht me ju? Pse bni gjeste me duar sikur ato t ishin bishta kuajsh?! Kur t
jap selam ndokush nga ju, duhet t shikoj drejt shokut t tij dhe t mos bj
ndonj shenj me duar.

[Kshtu, kur ata faleshin m t, ata nuk vepronin m kshtu] (n nj transmetim:

Mjafton pr secilin prej jush t vendos dorn e tij mbi kofshn e tij dhe pastaj ti
prshndes vllezrit q jan n t djathtn dhe n t majtn e tij).639

Obligimi i teslimit

Ai [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] thoshte:

...nga ai (namazi) dilet me teslim.640

sht kjo e fundit nga ajo ka ka qen e mundur t kompilohet lidhur me prshkrimin e
namazit t t Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] nga tekbiri deri te teslimi. Shpresoj
se All-llahu do ta bj sinqerisht pr Fytyrn e Tij plot Nder si dhe udhzim n Sunnetin
t Drguarit t Tij t mshirshm dhe fisnik.

Qoft i Lavdruar dhe i Falnderuar All-llahu. I Lavdruar qofsh, o All-llah, dhe i

Falnderuar. Dshmoj se nuk meriton t adhurohet kush, prve Teje. Krkoj falje nga Ti
dhe Ty t pendohem.

O All-llah! Drgo salavate mbi Muhammedin dhe mbi familjen e Muhammedit dhe
bekoje Muhammedin dhe familjen e Muhammedit, si ke drguar salavate mbi
Ibrahimin dhe mbi familjen e Ibrahimit. Ti, vrtet, je i Denj pr Lavdrim, Prplot
Madhshti.641

639 Muslimi, Ebu Avane, Siraxhi, Ibn Huzejme dhe Taberaniu.

Shnime: Ibadijjat kan shtrembruar kt hadith. Dijetari i tyre Rabi e ka prmbledhur kt n Musnedin e
tij t pabesueshm me tekste t tjera, pr t arsyetuar pikpamjen e tyre se ngritja e duarve me tekbir
zhvleftson namazin! Kto fjal jan t rreme, si kam shpjeguar n Ed-Daifeh (6044).
640 Hakimi dhe Dhehebiu e kan shpallur sahih; tashm sht dhn e plot nn Tekbiri fillestar

641 Duaja e par sht m e plota nga duat e njohura si keffareh el-mexhlis (shlyerje pr tubimin):

Ai q e thot kt n nj tubim t Prkujtimit (t All-llahut), do t jet sikur vul pr t vulosur me

t, dhe ai i cili e thot n nj tubim t kot, do t ket shprblim pr t - n form autentike e
transmetuar nga Hakimi nga Hakimi dhe Taberaniu.
Duaja e dyt sht natyrisht nga Sunneti i drgimit t paqes dhe mshirs mbi t Drguarin. Kto dy dua
jan mnyrat m t mirat pr zbatimin e udhzimit islam q pason:
Nuk ka njerz q ulen n nj tubim n t cilin nuk e prmendin All-llahun e as q drgojn
salavate mbi t Drguarin, e t mos jet ai burim i hidhrimit pr ta; nse All-llahu do, ai do ti
dnoj, ose nse ai do, do ti fal - n form autentike i transmetuar nga Tirmidhiu, Hakimi dhe
Ahmedi. Shih n Silsileh El-Ehadith Es-Sahihah t Shejh Albanit (74-84) pr detaje.
133 MBUROJA.net

SHTOJC

Krejt ajo ka sht prmbledhur nga prshkrimi i namazit t t Drguarit [sal-lall-llahu

alejhi ve sel-lem] vlen njsoj si pr meshkuj, ashtu edhe pr femra, sepse n Sunnet nuk
gjendet asgj q krkon veimin e femrs n ndonjrin prej ktyre prshkrimeve. N t
vrtet, prgjithsia e deklarats s tij [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], Faluni ashtu si
m keni par mua duke u falur, prfshin edhe femrn.

Ky sht mendimi i Ibrahim En-Nehiut, i cili ka thn:

Veprimet e femrs n namaz jan t njjta me t mashkullit - transmetuar nga

Ibn Ebi Shejbe (1/75/2), me sened sahih nga ai.

Hadithi n lidhje me indimam-in (palosjen) e femrs n sexhde dhe se ajo nuk sht e
njjt n kt rast me mashkullin, sht mursel dhe joautentik. Ebu Davudi e ka
transmetuar kt n El-Merasil nn autoritetin e Jezid Ibn Ebi Habibit.

Sa i prket asaj ka Imam Ahmedi ka transmetuar, sikur n Mesail-in e t birit t tij

Abdull-llahut, nga Ibn Umeri, se ai udhzonte grat e tij t uleshin kmbkryq n
namaz, senedi i tij ssht autentik, sepse prmban Abdull-llah Ibn Umer El-Amrin, i cili
sht transmetues daif (i dobt).

Po ashtu, Buhariu transmeton n Et-Tarih Es-Sagir (f.95) me sened sahih nga Umm Ed-
Derda, se ajo ulej n namazin e saj, sikurse q ulet mashkulli, dhe ajo ishte grua e
dijshme - fekihe
134 MBUROJA.net

SHTOJCA 1

Dobsia e haditheve q mbshtesin ihtilafin (mospajtimin, dallimin) nga Silsileh El-

Ehadith Ed-Daifeh vel-Mevduah (58-62) nga Shejh El-Albani

1. Mospajtimi n ummetin tim sht mshir.

La Asle Lehu (I pabaz). Muhadditht jan munduar t gjejn ndonj isnad pr t,

por nuk kan gjetur asnj, dhe Sujutiu n El-Xhami Es-Sagir-in e tij ka thn:
Ndoshta sht prmbledhur n njrin nga librat e huffadhit, i cili nuk ka aritur te
ne!

Ky pohim sht shum i ekzazgjeruar, meq do t nnkuptonte se disa nga

thniet e t Drguarit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] jan humbur pr ummetin
prgjithmon, gj q nuk i lejohet muslimanit t besoj.

Menaviu ka cituar Subhiun duke thn: Ajo (d.m.th. thnia) nuk sht e njohur
pr muhadditht dhe un smund t gjej isnad pr t, sahih, daif a mevdu, dhe kjo
sht e mbshtetur nga Shejh Zekerijjeh El-Ensariu n shnimet e tij mbi Tefsir El-
Bejdevi [92/2].

M tutje, kuptimi i ktij hadithi sht gjithashtu i gabuar, si sht treguar prej
dijetarve t vrtetuar, prandaj Ibn Hazmi thot n El-Ihkam fi Usul El-Ahkam
[5/64], pas t brit me dije se ky nuk sht hadith:

Kjo sht nj ndr thniet m t gabuara, pasi, nse ihtilafi sht mshir,
ather pajtimi do t ishte dnim, gj q asnj musliman nuk do ta thoshte, sepse
mund t ket vetm pajtim ose mospajtim, dhe mund t ket vetm mshir ose
dnim.

Edhe disa fjal t Ibn Hazmit jan cituar m posht.

Kundrshton Kur'anin, i cili ka dnuar ihtilafin n shum vende.

2. Sahabt e mi jan si yjet: cilindo q ta pasoni, do t jeni drejt t udhzuar.

Mevdu (i shpifur). Transmetuar nga Ibn Abdul-Berri n Xhami Bejan El-Ilm [2/91]
dhe nga Ibn Hazmi n El-Ihkam [6/82] prmes rrugs: Sellam ibn Sulejm, i cili ka
thn: El-Harith ibn Gissini na e ka transmetuar nga El-Ameshi, ky nga Ebu
Sufjani, ky nga Xhabiri, e ky nga i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] .

Ibn Abdul-Berri ka thn:

135 MBUROJA.net

Dshmia nuk mund t vendoset m kt isnad, sepse El-Harith Ibn Gissini sht
mexhhul (i panjohur);

Ibn Hazmi ka thn:

Ky sht transmetim i dshtuar. Ebu Sufjani sht i dobt; El-Harith Ibn Gissini
sht Ebu Vehb Eth-Thekafiu; Sellam Ibn Sulejmani ka transmetuar hadithe t
shpifura - ky sht pa dtshim njri prej tyre.

T gjykohet ky hadith sipas Sellam Ibn Sulejmit - po ashtu i njohur si Sellam Ibn
Sulejman - sht m mir, sepse ekziston pajtimi se ai sht daif; n t vrtet, Ibn
Kirashi ka thn pr t: Nj gnjeshtar i vrtet, dhe Ibn Hibbani ka thn: Ai
transmetoi hadithe t shpifura.

Sa i prket Ebu Sufjanit, ky nuk sht i dobt, si ka thn Ibn Hazmi, por m
par ai sht i besueshm, si ka thn Ibn Haxheri n Et-Takrib dhe Muslimi
transmeton prej tij n Sahihun e tij.

El-Harith ibn Gissini sht i panjohur, si ka thn Ibn Hazmim sikurse q ka

thn Ibn Abdul-Berri, edhe pse Ibn Hibbani e ka prmendur at n Eth-Thikat
(Transmetuesit e besueshm)

Prandaj, Ahmedi thot: Ky hadith nuk sht autentik, si citohet n El-

Muntehab-in [10/199/2] e Ibn Kudames.

Sa i prket thnies s Sharanit n El-Mizan [1/28]: Ky hadith, ndonse sht

diskutabil n syt e muhaddithinve, prapseprap sht autentik n syt e
njerzve t Keshfit, sht plotsisht e gabuar dhe e trilluar dhe sduhe ti
kushtohet ndonj rndsi! Sepse shpallja e nj hadithi sahih me ann e Keshfit
(zbulimi n gjendje transi) sht risi djallzore e sufive, dhe mbshtetja n t
shpie gjer te shpallja sahih e haditheve t rreme dhe t pabaza si sht ky. Sepse
edhe n rrethanat m t mira, Keshfi sht mendimi, i cili nganjher sht i
drejt, nganjher i gabuar - dhe kjo n qoft se nuk przihet me ndonj dshir
personale! Lusim All-llahun t na shptoj nga kjo dhe nga do gj me t ciln Ai
nuk sht i knaqur.

T ngjashme me transmetimin e siprprmendur jan edhe kto q pasojn:

Shembulli i Sahabve t mi sht sikur ai i yjeve: ai q pason cilindo prej tyre do

t jet drejt i udhzuar.

Mevdu (i shpifur). Transmetuar nga Kudaiu (109/2) prmjet: Xhafer ibn Abdul-
Vahidit, i cili ka thn: Vehb ibn Xherir ibn Hazimi na informoi nga i ati i tij, ky
136 MBUROJA.net

nga El-Ameshi, ky nga Ebu Salihi, ky nga Ebu Hurejre, e ky nga i Drguari [sal-
lall-llahu alejhi ve sel-lem].

Njri nga muhadditht, ose Ibn El-Muhibbi, ose Dhehebiu ka shkruar n

margjin: Ky hadith nuk sht fare autentik, d.m.th. sht i shpifur: e meta n
t sht Xhaferi, pr t cilin Derkutniu ka thn: Ai kishte zakon t shpifte
hadithe; Ebu Zurah ka thn: Ai transmetoi hadithe t pathemelta; Dhehebiu
ka dhn disa hadithe, pr shkak t t cilave ai ka zhvlersuar at, duke qen n
mesin e tyre edhe ky, dhe pastaj ka thn: Kjo sht nj prej fatkeqsive t tij!

3. fardo q ju jepet nga Libri i All-llahut duhet t veproni me t; ska kurrfar

arsyetimi pr lnien e tij. Nse nuk ndodhet n Libr, ather (veproni) sipas
shembullit tim t mparshm (Sunnetit). Nse nuk ekziston asnj shembull i
mparshm (sunnet), ather (veproni) sipas asaj ka kan thn sahabt e mi:
me t vrtet, sahabt e mi jan sikur vendqndrimet e yjeve n qiell, prandaj
cilindo q ta merrni, do t udhzoheni, dhe mospajtimet n mesin e sahabve
t mi jan mshir pr ju.

Mevdu (i shpifur). I prmbledhur nga Hatibi n el-Kifajeh fi Ilm er-Rivajeh (f.48) dhe
gjithashtu nga Abul-Abas el-Asami n Hadith (nr.142), dhe nga Ibn Asakiri
(7/3/15/2) prmes: Sulejman ibn Ebi Karime nga Xhuvjbiri, ky nga ed-Dahaku, ky
nga Ibn Abasi, e ky nga i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]. Ky isnad sht
daif xhidden (shum i dobt).

Pr Sulejman ibn Ebi Karimen, Ibn Ebi Hatimi ka treguar nga i ati i tij se Ai
sht i dobt n hadith. Xhuvejbiri sht Ibn Said el-Azadiu, dhe ai sht metruk
(i braktisur), si kan thn Darekutniu, Nesaiu dhe t tjert, dhe Ibn el-Medini e
ka shpallur at shum t dobt.

Dahaku sht Ibn Muzahim el-Hilali, dhe ai nuk e ka takuar Ibn Abasin.
Irakiu ka cituar pjesn e fundit t hadithit n Tahrixhin e tij t librit t Gazalit Ihja
Ulum ed-Din (1/25), dhe pastaj ka thn: Isnadi i tij sht daif.Isnadi sht n t
vrtet shum i dobt, pr shkak t asaj q kemi prmendur pr Xhuvejbirin, si
ka thn Sahavi n el-Mekasid. N kuptim, megjithat, hadithi sht i shpifur, si
shihet qart nga ajo q ka kaluar dhe nga ajo q do t pasoj.

Sujutiu e ka cituar hadithin n trsi n fillim t broshurs s tij Xhezil el-Mehevib fi

Ihtolaf el-Medhehib nga transmetimi i Bejhekiut n el-Med-hal, dhe Dejlemiu e ka
treguar nga kjo rrug, si paraqitet n el-Mevduat t Ali el-Kariut (f.19). Duke
ditur kt, ather thnia e Sujutiut n broshurn e tij t siprprmendur sht
shum e uditshme: ... dhe ky hadith prmban disa pika pr tu prmendur; ndr
to sht kallzimi i tij [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] pr mospajtimet ndrmjet
medhhebeve n shtjet jofundamentale, dhe kjo sht nj nga mrekullit e tij,
137 MBUROJA.net

duke qen se sht kallzim pr t Fshehtn; po ashtu, plqimi dhe pranimi tij i
ksaj, pasi ai e prshkroi at si mshir, dhe se personi i ngarkuar mund t
zgjedh cilindo prej tyre.

Atij mund ti thuhet: vendose fronin s pari, e pastaj ulu. ka ka prmendur ai

pr zgjedhjen sht e pasakt: nuk sht e mundur q nj musliman ti mbshtetet
atij dhe t punoj n baz t prgjithsis s tij, pasi shpie deri te thyerja e
ndalimeve t Sheriatit, dhe kjo nuk sht vshtir t shihet. Shih po ashtu
diskutimin nn 4 m posht.

4. E pyeta Zotin tim n lidhje me at ka pr Sahabt e mi do t prahen, kshtu

q All-llahu m frymzoi: O Muhammed! Sahabt e tu jan pr mua sikur
vendqndrime yjesh n qiell - disa jan m t ndritshm se t tjert; kshtu q,
kushdo q merr prej cilitdo prej tyre n ato shtje ku jan prar, ather pr
mua, ai sht i udhzuar.

Mevdu (i shpifur). Transmetuar nga Ibn Bette, n El-Ibaneh [4/11/2], nga Hatibi,
Nizam El-Maliku n El-Amali [13/2], Dija n El-Munteka an Mesmuatihi bimaru
[116/2] dhe nga Ibn Asakiri [6/303/1] prmes:

Nuajm ibn Hammadit, i cili ka thn: Adurr-Rrahim ibn Zejdi na e transmetoi

nga i ati i tij, ky nga Seid ibn El-Musejjibi, ky nga Umer ibn El-Hattabi, e ky nga i
Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] .

Ky isnad sht mevdu.

Nuajm ibn Hammadi sht i dobt: Ibn Haxheri ka thn: Ai bn shum

gabime.
Pr Abdurr-Rrahim ibn Zejd- El-Aminin, El-Buhariu thot: Ai qe braktisur; Ebu
Hatimi ka thn: Hadithet e tij jan braktisur: ai sht i papranueshm n
hadith - ai e shkatrronte t atin e tij, duke transmetuar katastrofa nga ai; Ibn
Meini ka thn: Ai ishte nj gnjeshtar i vrtet, i ndyt.

Pr t atin e tij, Zejd El-Ami ibn El-Havariun, Ibn Sadi ka thn: Ai ishte i dobt
n hadith. Sujutiu ka regjistruar kt hadith n El-Xhami Es-Sagir prmes
transmetimeve t Sixhizzit n El-Ibaneh, dhe Ibn Asakiri nga Umeri; Menaviu ka
thn n komentin e tij mbi El-Xhami Es-Safir: Ibn El-Xhevziu ka thn n El-Ilal-
in e tij: Ky nuk sht autentik. Nuajmi sht shprfillur; Ibn Meini e ka
prshkruar Abdurr-Rrahimin si nj gnjeshtar i vrtet; thot n El-Mizan: Ky
hadith sht i rrem.

=. Vrtet Sahabt e mi jan sikur yjet: prandaj, cilndo thnie t tyre q ta

pranoni, do t jeni t udhzua.
138 MBUROJA.net

Mevdu (i shpifur). Ibn abdul-Berri e transmeton n formn mual-lek (t pezulluar,

d.m.th. nj zinxhir i pakompletuar i transmetuesve n fundin e prmbledhsit),
dhe Ibn Hazmi e ka transmetuar prej tij; zinxhiri komplet u soll nga Abd ibn
Humejdi n El-Muntehab min El-Musned (86/1):

Ahmed ibn Junusi m informoi: Ebu Shihab El-Hanati na e ka transmetuar nga

Hamzeh El-Xhezriu, ky nga Nafiu, ky nga Ibn Umeri, e ky nga i Drguari [sal-lall-
llahu alejhi ve sel-lem].

Po ashtu, Ibn Bette e ka transmetuar n El-Ibaneh [4/11/2nga nj tjetr zinxhir nga

Ebu Shihabi.

Ibn Abdul-Berri ka thn: Ky isnad nuk sht autentik; askush i pranueshm si

dshmi nuk e ka transmetuar nga Nafiu.

Ky Hamze sht Ibn Ebi Hamzeja; Darekutniu ka thn pr t: Metruk (i

braktisur) ; Ibn Adi k athn: Shumica e transmetimeve t tij jan t shpifura;
Ibn Hibbani ka thn: Ai mbetej i vetmuar n transmetimin e gjrave t shpifura
nga transmetuesit e besueshm, deri n at mas, sikur ta kishte br me qllim -
nuk sht e lejuar t transmetohet prej tij; Dhehebiu ka cituar disa nga hadithet e
shpifura t tij n El-Mizan, kjo qe njra prej tyre.

Ibn Hazmi ka thn El-Ihkam (6/83), pasi ka deklaruar se ky hadith (nr.2, me t

gjitha versionet e tij) pa dyshim sht gnjeshtr, meq kundrshton gjithashtu
disa ajete t Kur'anit, p.sh. Nexhm (53: 3-4), Nisa (4: 82), Enfal (8: 86), kt q
pason:

...prandaj sht absurd q i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] t na

urdhronte t pasojm do mendim t shprehur nga Sahabt, All-llahu qoft i
knaqur me t gjith ata, sepse kishte n mesin e styre asi q lejonin dika, derisa
t tjert e ndalonin at: nse ky do t ishte rasti, tregtia me alkool do t ishte e
lejuar pr at q do t pasonte Semurah ibn Xhundubin; do t ishte e lejuar pr at
q pason Ebu Talhan t haj bor gjat agjrimit, por e ndaluar nse pason t
tjert pos tij; Nse do t pasohej Aliu, Uthmani, Talha, Ebu Ejjubi dhe Ubejj ibn
Kabi larja nuk do t ishte e detyruar pr shkak t marrdhnieve t paplota, por
do t ishte e detyruar nse do t pasohej Aishja dhe ibn Umeri; t gjith kta
shembuj na jan transmetuar me zinxhir autentik t transmetimit.

Ai pastaj vazhdon t shpjegoj gjersisht disa mendime t shprehura nga Sahabt,

n t cilat ata kishin gabuar n lidhje me Sunnetin, si gjat jets s t Drguarit
[sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], ashtu dhe pas vdekjes s tij. Ai pastaj thot (6/86):
139 MBUROJA.net

Pra si mund t jet e lejueshme q verbrisht t pasohen mendimet e njerzve, t

cilt sikur q bjn gabime, ashtu edhe ia qllojn?!

Para ksaj, ai ka shpjeguar, nn titullin Dallimi i Dnuar (5/64), gabimin e atyre q

thon Mospajtimi sht mshir, duke prdorur si dshmi hadithin Sahabt e
mi jan si yjet: cilindo q ya pasoni, do t jeni t udhzuar drejt, duke sqaruar se
hadithi sht gnjeshtr, pr disa arsye:

(I) Nuk sht autentik sa i prket zinxhirit t transmetimit

(II) M tutje, i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] nuk do t mund t na

urdhronte dika q ai vet e ka shpallur t gabuar nganjher; p.sh. ai ia
trhoqi vrejtjen Ebu Bekrit n interpretimin e gabuar t ndrrs s Ebu
Bekrit, dhe Umerit n nj interpretim tjetr t gabuar dhe Ebu Senabilit pr
shqiptimin e gabuar t nj vendimi, prandaj nuk sht e mundur pr t t
na urdhroj n pasimin e dikujt q gabon;

(III) I Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] asnjher nuk foli t pavrtetn;

fjalt e tij gjithnj ishin t vrteta: krahasimi me yjet sht qartazi i gjymt,
pasi q, pr shembull, nse dikush ka pr qllim t udhtoj n ndonj
rrug t udhzuar nga ylli i Bricjapit, por, n vend t ksaj, prcjell yjet n
Akrep, ai nuk do t jet drejt i udhzuar, por do t devijoj nga rruga e
duhur dhe do t gaboj pa mas, prandaj sht qartazi e gabuar t thuhet
se pasimi i cilitdo yll do t udhzoj dik si duhet.

Ibn El-Mulekkini ka dhn nj version t shkurtr t fjalve t Ibn Hazmit n El-

Hulasah-in e tij [2/175], e ka mbshtetur dhe e ka prfunduar diskutimin e hadithit
duke thn: Ky sht nj transmetim i trilluar, i shpifur, transmetim i rrem dhe
nuk sht fare i sakt.
140 MBUROJA.net

SHTOJCA 2

Hadithi autentik: Diku ia ke qlluar, diku jo.

Nga: Sahih El-Buhari, Libri i ndrrave
E ka transmetuar Ibn Abbasi (All-llahu qoft i knaqur me t): Nj njeri erdhi tek i
Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] dhe tha:

Pash n ndrr nj re e cila bnte hije. Prej saj binte gjalp dhe mjalt, dhe
pash njerzit duke i mbledhur me duart e tyre; disa mblidhnin m shum e disa
m pak. Nj litar zgjatej nga toka dhe mbrrinte deri n qiell, dhe pash q ti u
kape dhe shkove lart; pastaj, nj tjetr njeri u kap dhe shkoi lart dhe (pas ksaj)
nj tjetr (i treti) njeri u kap dhe shkoi lart, pastaj nj tjetr (i katrti) u kap, por u
kput dhe prap u lidh.

Ebu Bekri tha: O i Drguar i All-llahut! U flijoft im at pr ty! Pash All-llahun,

m lejo ta interpretoj kt ndrr. I Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] i
tha: Interpretoje. Ebu Bekri tha: Reja me hije simbolizon Islamin, ndrsa gjalpi
dhe mjalti simbolizojn Kur'anin, mblsin e tij dhe disa njerz q msojn
shum nga Kur'ani e disa m pak. Litari i zgjatur nga qielli deri n tok sht e
vrteta t ciln ti (i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]) je duke pasuar. Ti e
pason at dhe All-llahu do t t ngrej lart me t, pastaj nj tjetr person do t t
pasoj dhe do t ngrihet, pastaj nj tjetr njeri do t t pasoj, por do t kputet,
pastaj do t lidhet prap pr t dhe ai do t ngritet lart me t. O i Drguar i All-
llahut! U flijoft im at pr ty! A kam t drejt, apo jo? I Drguari [sal-lall-llahu
alejhi ve sel-lem] u prgjigj: Diku ia ke qlluar, diku jo. Ebu Bekri tha: O i
Drguar i All-llahut! Pash All-llahun m trego se ku gabova. I Drguari [sal-
lall-llahu alejhi ve sel-lem] tha: Mos prbej.

(Transmetuar nga Buhariu dhe Muslimi dhe, po ashtu, nga Ebu Davudi, Tirmidhiu,
Darimiu, Ibn Maxhe, Ibn Ebi Shejbe dhe Ahmedi).
141 MBUROJA.net

SHTOJCA 3

Ai i cili u fal keq [radijall-llahu anhu]

N literaturn e Hadithit dhe t Fikhut, ky term i referohet Sahabit t prmendur n

hadithin q pason t Sahih El-Buhariu (Libri i duave); shum transmetime t tjera t ktij
incidenti jan ndeshur n koleksione t ndryshme t hadithit dhe ofrojn nj burim t
rndsishm nga i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] pr mnyrn e duhur t
faljes: Transmetuar nga Ebu Hurejre [radijall-llahu anhu]: I Drguari i All-llahut [sal-lall-
llahu alejhi ve sel-lem] hyri n xhami dhe nj njeri hyri pas tij. Ky u fal mandej vajti tek i
Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] dhe e prshndeti; ai ia ktheu prshndetjen
dhe i tha: Kthehu dhe falu, sepse nuk je falur. Ky njeri u kthye dhe u fal si m par,
pastaj u kthye dhe e prshndeti t Drguarin [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], i cili tha:
Kthehu dhe falu, sepse nuk je falur, tri her. Njeriu tha: Pasha At q t drgoj ty me
t Vrtetn, nuk mund t bj m mir se kjo, pra, t lutem m mso. Ai tha: Kur t
ngrihesh pr tu falur, thuaje tekbirin pastaj kndo ka sht m leht pr ty nga Kur'ani
(at ka e di prmendsh); pastaj bj ruku derisa t qetsohesh n t; pastaj ngrije kokn
dhe qndro drejt, pastaj bj sexhde, derisa t qetsohesh n t; pastaj ulu me kujdes
derisa t qetsohesh, dhe vepro kshtu n t gjitha namazet e tua.

[Transmetime t mtejshme t ktij hadithi t gjetura n vepra t tjera t Hadithit, si

shte Sunen Ebi Davud, etj. Prmbajn detaje t tjera.]
142 MBUROJA.net

SHTOJCA 4

Dobsia e hadithit n lidhje me vendosjen e duarve nn krthiz.

Nga Irva El-Galil (353) dhe El-Xhenaiz (f.118), nga Shejh El-Albani.
Ebu Davudi (756), Darekutniu (107), Bejhekiu (2/310), Ahmedi n Mesail-in e t birit
(62/2) dhe, po ashtu, n Zevaid El-Musned (1/110) dhe Ibn Ebi Shejbe (1/156/1),
transmetuar:

1) nga Abd Er-Rrahman ibn Is-haku, ky nga Zijad ibn Zejd Es-Sivai, ku nga Ebu
Xhuhejfeja, e ky nga Aliu [radijall-llahu anhu], i cili la thn: sht nga sunneti
q t vendosen gjat namazit shuplakat njra mbi tjetrn nn krthiz.

Ky sht sened daif (i dobt), pr shkak t Abd Er-Rrahman ibn Is-hakut (El-Vasiti
El-Kufi), i cili sht i dobt (shih m posht). Prve ksaj, ka idtirab, sepse e ka
transmetuar: ky nga Ebu Xhuhejfe, e ky nga Aliu (si m lart);

2) nj her nga Numan ibn Sadi, ky nga Aliu (transmetuar nga Darekutni dhe
Bejhekiu); dhe

3) njher nga Sijas Ebul-hakamim ky nga Ebu Vaili, i cili ka thn: Ebu Hurejre ka
thn: sht Sunneti... (Transmetuar nga Ebu Davudi [758] dhe Darekutniu).

Dobsia e Abd Er-Rahman ibn Is-hak El-Kufit n syt e Imamve t Hadithit

1) Ebu Davudi ka thn: Kam dgjuar Ahmed ibn Hanbelin duke shpallur Abd Er-
Rahman ibn Is-hak El-Kufin daif (t dobt). [Pr kt arsye Imam Ahmedi nuk e
ka pranuar kt hadith t tij, sepse i biri i tij Abdull-llahu ka thn: E pash se
gjat namazit im at i vendoste duart e tij, njrn mbi tjetrn, mbi krthiz.]

2) Neveviu ka thn n Mexhmu (3/313) dhe, po ashtu, n Sherh Sahih Muslim dhe n
vende t tjera: Ata (dijetart e hadithit) pajtohen n shpalljen e ktij hadithi t
dobt, sepse sht trnsmetim i Abd Er-Rahman ibn Is-hak El-Vasitit, i cili sht
transmetues daif (i dobt), si pajtohen edhe Imamt e Xherhit dhe Tadilit
(Vrtetimi dhe Zhvleftsimi i transmetuesve).

3) Zejlai ka thn n Nesb Er-Rajeh (1/314): Bejhekiu ka thn n El-Marifeh:

Isnadi i tij nuk sht i sigurt, sepse sht transmetim unikat i Abd Er-Rahman
ibn Is-hak El-Vasitit, i cili sht metruk (i braktisur) .

4) Ibn Haxheri ka thn n Fet-h El-Bari (2/186): sht hadith i dobt.

Ajo ka tregon m tej n dobsin e tij sht ajo se n kundrti me t sht
transmetuar nn autoritetin e Aliut me isnad m t mir: hadithi i Ibn Xherir El-
Dabbiut nga i ati i vet, i cili ka thn: Kam par Aliun [radijall-llahu anhu] duke
143 MBUROJA.net

mbajtur dorn e majt me t djathtn n nyje mbi krthiz - ky isnad sht

kandidat pr shkalln hasen; Bejhekiu (1/301) fuqishm e ka specifikuar si hasen,
dhe Buhariu (1/301) e ka emruar me siguri duke thn n form t shkurtuar,
talik.

Ajo ka sht autentike nga i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] lidhur me

pozitn e duarve sht ajo se ato duhet t jn n gjoks. Jan shum hadithe n
lidhje me kt, njri prej tyre sht edhe ai nn autoritetin e Tavusit, i cili ka
thn: I Drguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] vendoste dorn e
djatht mbi t majtn dhe i mbshteste fort n gjoks gjat namazit - transmetuar
nga Ebu Davudi (759) me isnad sahih.

Ndonse ky sht mursel, mjafton si dshmi pr t gjith dijetart, me gjith

mendimet e tyre t llojllojshme rreth hadithit mursel, meq sht sahih, si isnad
mursel dhe, po ashtu, sht transmetuar si mevsul me shum transmetime; andaj
vlen si dshmi pr t gjith. Disa nga transmetimet q mbshtesin kt jan si
pasojn:

a) nga Vail ibn Huxhri: Se ai e ka par t Drguarin [sal-lall-llahu alejhi ve sel-

lem] duke e vendosur dorn e djatht mbi t majtn dhe duke i vendosur ato
n gjoks. Transmetuar nga Ibn Huzejme n Sahihun e tij (Nesb Er-Rajeh,
1/314) dhe nga Bejhekiu n Sunenin e tij (2/30) me zinxhir t transmetimit q
mbshtesin njri tjetrin.

b) nga Kabiseh ibn Hulbi, nga i ati i tij i cili ka thn: E kam par t Drguarin
[sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] duke u larguar [pasi q kryente faljen] nga e
djathta dhe e majta e tij dhe pash duke i vendosur n gjoks - Jahja (Ibn Seid)
e ka prshkruar t djathtn (dorn) mbi t majtn, mbi nyje. Transmetuar
nga Ahmedi (5/226) me zinxhir t transmetuesve q jan t standardit t
vendosur nga Muslimi, prve Kabises, por ky sht shpallur i besueshm
nga Ixhli dhe Ibn Hibbani; sidoqoft, askush nuk ka transmetuar prej tij,
prpos Simak ibn Harbit, pr t cilin Ibn El-Mediniu dhe Nesaiu thon: I
panjohur dhe Ibn Haxheri thot n Takrib: Ai sht Makbul[dmt i
pranueshm vetm nse prkrahet]. Hadithet e ndonjrit si ky, jan hasen
sikur transmetime mbshtetse, dhe prandaj Tirmidhiu ka thn, pasi q ka
cituar pjesn e ktij hadithi n lidhje me marrjen e dors s majt me t
djathtn: sht hadith hasen.

Pra, kto jan tri hadithe q tregojn se sht sunnet t vendosen duart n gjoks,
dhe ai q has n to nuk do t dyshoj se s bashku kto jan t mjaftueshme t
dshmojn kt.
144 MBUROJA.net

SHTOJCA =

Dobsia e Hadithit q dnon (qorton) kndimin pas Imamit.

Nga: Silsileh El-Ehadith Ed-Daifeh vel-Mevdua (568-570) nga Shejh El-Albani.

1. Ai q kndon pas imamit, e ka gojn prplot zjarr.

Mevdu (i shpikur). Ibn Tahiri e ka cituar n Tedhkirah El-Mevduat (f.93), dhe ka thn:
Isnadi prmban Mamun ibn Ahmed El-Haraviun, nj gnjeshtar i vrtet q
transmetonte shpifje.

Prshkrimi i mtejm i tij sht dhn n hadithin 2 m posht. Ibn Hibbani e ka

prmendur kt hadith nn emrin e tij n Ed-Duafa (Transmetuesit e Dobt), dhe
Dhehebiu e ka konsideruar si njrn prej fatkeqsive t tij!

Disa Hanefij jan mashtruar nga ky hadith, duke argumentuar mbi bazat e tij se do
kndim pas imamit sht absolutisht haram! Ebul-Hasenat El-Laknoviu ka thn n Et-
Talik El-Mumexhxhid ala Muvetta Muhammed (f.99): sht prmendur nga autori i
Nihaje-s dhe nga t tjert si merfu, me shprehjen, ...n gojn e tij sht qymyri i ndezur
dhe sht plotsisht i pabaz.

Ai ka thn para ksaj: N asnj hadith merfu sahih nuk gjendet ndalesa e kndimit pas
imamit. Tr ajo q citohet si merfu n lidhje me kt ose sht e pabaz, ose
joautentike, dhe pastaj ka prmendur kt hadith me dy tekstet, si shembull.

Dijetart e kaluar dhe t tashmit jan dalluar n lidhje me kndimin pas imamit, duke
marr njrin prej ktyre tri qndrimeve:

1. Q kndimi n namazet me z dhe pa z sht i obligueshm

2. Q heshtja n namazet me z dhe pa z sht e obligueshme
3. Q t ket kndim n namazet pa z, por jo edhe n ato me z.

Qndrimi i fundit sht m i peshuari dhe m i afrt me t vrtetn, sepse n t mund t

prshtaten t gjitha dshmit, ashtu q asnjra prej tyre t mos refuzohet plotsisht.
sht qndrim i Malikut dhe i Ahmedit, dhe pas analizs sht preferuar edhe nga disa
Hanefij, duke prfshir Abdul-Hasenat El-Laknoviun, n librin e tij t prmendur.

Nj shembull tjetr i shpifjeve t Mamun El-Heraviut sht ky q pason:

2. Nuk ka namaz ai q i ka ngritur duart gjat namazit

145 MBUROJA.net

Mevdu (i shpikur). Ibn Tahiri e ka cituar kt n Tedhkirah El-Mevduat (f.87) dhe ka

thn: Isnadi prmban Mamun ibn Ahmed El-Heraviun, nj gnjeshtar t vrtet, i cili
shpifte hadithe.

Dhehebiu ka thn pr t: Ai solli fatkeqsi dhe transmetime t turpshme. Ai shpiku

hadithe, duke qen ky njri prej tyre, dhe i transmetoi ato haptazi nn autoritetin e
transmetuesve t besueshm.

Mua m sht e qart nga hadithet q Mamun El-Heraviu i ka shpikur, se ai sht nj

fanatik i medhhebit Hanefi, sepse t gjitha hadithet e prmendura nn prshkrimet e tij
(n librat e transmetuesve) sillen rreth prkrahjes s Ebu Hanifes dhe fyerjes s Imam
Shafiut; n mesin e tyre sht kjo: fyerje e qart ndaj pikpamjes s Shafiut, i cili ka
miratuar ngritjen e duarve gjat shkuarjes n ruku dhe gjat ngritjes prej rukus (e cila
sht pa dyshim e vrtet), ndrsa evidentisht duke prkrahur pikpamjen hanefite, e
cila thot q kjo sht mekruh. Ky njeri neverits bile nuk ishte i knaqur as me
qndrimin e medhhebit t tij q ngritja e duarve ishte mekruh: ai shkoi aq larg, saq
shpiku kt hadith, me qllim q t propagandoj n mesin e njerzve se ngritja e
duarve, n t vrtet, e zhvlerson namazin!

Ndoshta ai, po ashtu, kishte pr qllim t prkrahte transmetimin e Mehulit nga Ebu
Hanifja, q tha: Ai q i nge duart fjat namazit, namazi i tij sht i shkatrruar,
transmetim i cili mashtroi Amir Katib El-Itkanin, i cili kompiloi nj hartim duke u
bazuar n t q t argumentoj zhvlersimin e namazit me ngritjen e duarve!

Njsoj sht mashtruar edhe ai i cili ka prcjellur rrugn e tij dhe q ka vendosur se nuk
sht e lejuar pr Hanefit q t falen pas Shafive, sepse kt i ngritin duart! Gjat gjith
kohs ky transmetim nga Ebu Hanifja sht plotsisht i rrejshm, si e ka vrtetuar Al-
lameh Ebul-Hasenat El-Lakneviu n El-Fefaid El-Behijjeh fi Teraxhum El-Hanefijjeh (f.116,
216-7).

Shejh Ali El-Kariu e ka cituar kt hadith n El-Mevduat dhe pastaj ka thn (f.81): Ky
hadith sht shpifur nga Muhammed b. Ukasheh El-Kurmaniu, All-llahu e poshtroft.
M von (f.129) ai citon Ibn El-Kajjimin: sht nj hadith i shpikur.

Kjo sht kontradiktore me at ka sht treguar (m lart) se shpiksi ishte Heraviu; nse
kjo sht dshmuar, ather ndoshta njri prej tyre e vodhi nga tjetri!

Mund t shohim se ka mund t bj mosprfillja e Sunnetit dhe braktisja e vrtetimeve

t transmetuesve nga i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] dhe nga Imamt!

SHNIM: N lidhje me ngritjen e duarve gjat shkuarjes n ruku dhe gjat ngritjes prej
saj, jan transmetuar shum hadithe nga i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]: Ato,
n t vrtet, jan mutevatir n shikimin e dijetarve; n fakt, ngritja e duarve me do
146 MBUROJA.net

tekbir sht dshmuar nn autoritetin e tij n shum hadithe, kurse mosngritja e duarve
nuk sht transmetuar n form autentike prej tij, prvese njher prmes Abdull-llah
Ibn Mesudit [radijall-llahu anhu], por kjo nuk sht e prshtatshme t praktikohet, sepse
sht naf (mohues). sht qndrim i prer i Hanefive dhe i t tjerve, se muthbit-i
(pohues) ka prparsi mbi naf-in (mohues); kjo sht edhe kur pohuesja sht vetm,
duke ln mnjan rastin kur ekzistojn shumsi hadithesh sikurse n kt shtje! Mbi
bazat e ktij principi dhe n munges t gjsendi q e kundrshton kt, kjo i detyron n
prvetsimin e ngritjes s duarve dhe q t mos qndrojn me kmbngulje n medhheb,
pasi sht vendosur argumenti. Megjithat, sht dm q vetm nj grusht personash
nga t mvonshmit dhe t mhershmit e kan prvetsuar kt, saq mosngritja e
duarve sht br shenj dalluese pr ta!

Edhe nj prej shpikjeve t ktij gnjeshtari t poshtr, ksaj here fyerje personale ndaj
Imam Shafiut (Muhammed bin Idris), sht kjo q pason:

3. Do jet njeri n ummetin tim i njohur si Muhammed bin Idris, i cili do t jet m i
dmshm pr ummetin tim sesa Iblisi. Dhe do t jet nj njeri n ummetin tim i
njohur si Ebu Hanife, i cili do t sjell kandil pr ummetin tim.

Mevdu (i shpifur). Ibn El-Xhevziu e ka cituar kt n El-Mevduat (1/457) prmes:

Mamun ibn Ahmed Es-Selmit, i cili ka thn: Ahmed ibn Abdull-llah El-Xhuvejbariu
na e ka transmetuar neve: Abdull-llah ibn Midan El-Azadi na ka informuar prej Enesit,
si merfu; dhe pastaj ka thn: I shpikur; nga Mamuni ose nga Xhuvejbariu. Hakimi e ka
prmendur n Medhkel se i sht dhn Mamunit: A nuk e shikon Shafiun dhe pasuesit
e tij? Kshtu q ai tha: Ahmed ibn Abdull-llah El-Xhuvejbariu na e ka transmetuar
neve... etj., prandaj sht m se evidente se ai ishte shpiks i tij.

Shtojca q pason paraqitet n Lisan: Hakimi pastaj ka thn: dokush t cilit All-llahu
i ka dhn sasin m t vogl t inteligjencs do t dshmonte se hadithi si sht ky
sht shpikje q i vishet t Drguarit t All-llahu [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] .

Hadithi ka edhe rrug t tjera transmetimi, por kto varen n gnjeshtar dhe
transmetues t panjohur. Prandaj, sht jashtzakonisht e uditshme q Al-lameh Ajniu
anon kah prforcimi i hadithit me ato rrug t tjera dhe q Shejh Kevtheri e mbshtet!
Megjithat, nuk sht befasi pr t fundit, sepse ai ishte famkeq pr kredhjen e tij n
fanatizm ndaj Imam Ebu Hanifes (rahimehull-llah), edhe nse kjo krkonte fyerjen e
Imamve t tjer. Por, befason Ajniu, sepse pr t, n prgjithsi, ishte e ditur se nuk
shkonte deri n ekstremizm t till. Mendimi i t dyve sht zhvrtetuar me analizimin
e rrugve t tjera t transmetimeve, t cilave iu kam referuar n mnyr unike n librin e
mueshm t Al-lameh Jemaniut Et-Tenkil bima fi Tanib El-Kevtheri min El-Ebatil (1/20,
446-9).
147 MBUROJA.net

SHTOJCA <

Analiza e haditheve n lidhje me thnien e amin-it nga Imami dhe Xhemati

Nga: Silsileh El-Ehadith Ed-Daifeh (951-2) nga Shejh El-Albani.

1. Kur ai thoshte amin, ata pas tij thoshin amin, saq bhej shum zhurm n
xhami.

Nuk ka baz pr kt hadith me kt tekst, me sa dim ne. Ibn Haxheri ka thn n

Talhis El-Habir (f.90): Nuk mund ta gjej m kt tekst, por kuptimi i tij sht
transmetuar nga Ibn Maxhe n hadithin e Bishr ibn Rafiut.

2. Kur ai kndonte: Jo n t atyre q trhoqn hidhrimin Tnd, e as n t atyre t

cilt kan humbur, ai thoshte amin, saq ata afr tij n safin e par mund ta
dgjonin [dhe xhamia dridhej gjat tij].

Daif (i dobt). Transmetuar nga Ibn Maxhe (1/281) dhe Ebu Davudi, pa shtojc (1/148), t
dyja prmes: Bishr Ibn Rafiut nga Ebu Abdull-llahu, kushriri i Ebu Hurejres, nga Ebu
Hurejre, e ky nga i Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem].

Ibn Haxheri ka thn n Tahlis (f.90): Bishr ibn Rafiu sht i dobt. Kushriri i Ebu
Hurejres thuhet t ket qen i panjohur, por Ibn Hibbani e ka shpallur t besueshm.

Busejri ka thn n Zevaid (56/1): Ky sht isnad i dobt. Gjendja e Ebu Abdull-llahut
nuk dihet. Bishri sht shpallur i dobt nga Ahmedi, dhe Ibn Hibbani ka thn: Ai
transmetoi shpifje.

Hadithi 2 vetm jep nj pjes t kuptimit t nr.1, d.m.th. thnia e aminit vetm nga
imami. Sa i prket aminit t atyre pas, kjo mund t jet arsyeja pr shprehjen xhamia
dridhej prej tij (zrit) , por hadithi, n t vrtet, nnkupton q amini i t Drguarit [sal-
lall-llahu alejhi ve sel-lem] ishte arsyeja pr kt.

3. Kur ai prfundonte kndimin e Nns s Kur'anit, ai ngrinte zrin dhe thoshte

amin.

Daif (i dobt). Transmetuar nga Darekutniu, Hakimi dhe Bejhekiu.

T gjitha burimet e lartprmendura prmbajn Ishak Ibn Ibrahim ibn El-Ala Ez-
Zubejdin, po ashtu i njohur si Ibn Zibiriku, i cili sht i dobt: Ebu Hatimi ka thn:
Njeri plak, nuk ka t keqe n t. Ibn Meini e ka prshkruar me fjal t mira. Nesaiu ka
thn: Nuk sht i besueshm. Muhammed ibn Avfi ka thn: Nuk dyshoj se Ishak
Ibn Zibiriku kishte zakon t gnjente. Mirpo, ky tekst sht i drejt n kuptim, sepse
ka hadith mbshtets t Vail ibn Haxherit me sened sahih.
148 MBUROJA.net

(Pasi teksti i ktij hadithi nuk nnkupton fare aminin e xhematit, nuk sht e drejt q ta
konsiderojm si nj version tjetr t hadithit nr.2, si ka vepruar Shevkaniu).

Mbshtetja e vetme pr nr.1 sht ka Shafiu ka transmetuar n Musnedin e tij (1/76)

prmes Muslim Ibn Halidit nga Ibn Xhurejxhi, e ky nga Atau, i cili ka thn:

4. I dgjoja imamt: Ibn Ez-Zubejrin dhe t tjert pas tij, kur thoshin amin, dhe ata
pas thoshin amin, derisa xhamia ushtonte.

Kjo ka dy mangsi:

Dobsit e Muslim ibn Halid Ez-Zenxhiut. Ibn Haxheri ka thn: Ai ishte i

besueshm, por bri shum gabime;

Anane-ja e Ibn Xhurixhit, i cili ishte mudel-lis. Ndoshta ai njmend e ka marr

nga Halid ibn Ebi Enufi, i cili e ka transmetuar nga Atau si pason:

4.1. Hasa n dyqind sahab t t Drguarit t All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve

sel-lem] n xhami (d.m.th. Mesxhid El-Haram, Mek) dhe, kur imami e tha: e as
n t atyre t cilt kan humbur, ata ngren zrin n amin (n nj version: E
dgjova tingullin gjmues t aminit t tyre).

Transmetuar nga Bejhekiu (2/59) dhe Ibn Hibbani n Thikat (2/74); transmetimi tjetr
sht nga ky i fundit.

Ky Halid sht prshkruar nga Ibn Ebi Hatimi (1/2/355-60), por ai nuk ka prfshir
ndonj vrtetim ose zhvlersim. Ibn Hibbani e ka prfshir at n mesin e
transmetuesve t besueshm, por Ibn Hibbani sht i mirnjohur t mos ket qen
rigoroz n raste t tilla, prandaj nuk jam i knaqur q ky transmetim t jet autentik.
Pr shkak se, nse Ibn Xhurejxhi vrtet e mori prej tij, kjo formon vetm nj rrug t
diskutueshme; nse jo, ne nuk dim se prej kujt e mori Ibn Xhurejxhi. Me sa duket, as
vet Imam Shafiu nuk qe i knaqur me autenticitetin e ktij transmetimi, sepse
qndrimi i tij sht i kundrt me t: ai thot n El-Umm (1/95): Kur imami mbaron
kndimin e Nns s Librit, ai thot amin duke e ngritur zrin, q ata pas tij t
mund ta prcjellin. Kur ai e thot at, ata e thon n vete, por nuk e plqej t thuhet
me z.

Sikur transmetimi i lartprmendur i Sahabve t kishte qen autentik sipas mendimit

t Shafiut, ai nuk do t kundrshtonte veprimin e tyre. Prandaj, mendimi m i qlluar
n kt shtje del se sht medhhebi i Shafiut: q imami, por jo ata q prcjellin,
duhet t thot amin me z t lart. All-llahu e di m s miri.
149 MBUROJA.net

Por ather, e pash se Buhariu e ka prmendur tekstin (vetm) e transmetimit n

lidhje me Ibn Ez-Zubejrin n Sahihun e tij (d.m.th. formn mual-lek), duke e shnuar si
t sigurt. Ibn Haxheri ka thn n Feth El-Bari (2/208): Isnadi lidhs sht siguruar
nga Abd Er-Rezzaku, ky nga Ibn Xhureixhi, e ky nga Atau. Ai (d.m.th. Ibn Xhurejxhi)
ka thn: Un i thash atij: A thoshte Ibn Ez-Zubejri amin n fund t Nns s
Kur'anit? Ai tha: Po, dhe ata pas tij thoshin amin gjithashtu, derisa xhamia
ushtonte. Ai pastaj tha: Vrtet, amini sht dua. Kjo sht gjetur n Musennefin e
Abd Er-Rezzakut (2640/2), dhe nga kjo rrug n Muhal-la-n e Ibn Hazmit (3/364).

N kt transmetim, Ibn Xhurejxhi ka sqaruar se e ka marr kt transmetim

drejtprdrejt nga Atau, prandaj jemi t sigurt se nuk ka tedlis, dhe transmetimi i Ibn
Ez-Zubejrit sht mir i vrtetuar. Njlloj sht dshmuar nga Ebu Hurejre; Ebu Rafiu
ka thn:

=. Ebu Hurejre thrriste n namaz pr Mervan ibn El-Hakemin, duke e ditur se ky i

fundit nuk do t shkonte deri te e as n t atyre q kan humbur, prve nse e
dinte se Ebu Hurejre gjendet n saf. Kshtu q, kur Mervani tha e as n t atyre q
kan humbur, Ebu Hurejre tha amin, duke e zgjatur. Ai, po ashtu, tha: Kur amini
i atyre n tok prputhet me aminin e atyre n qiell, ata q jan t falur.

Transmetuar nga Bejhekiu (2/59); isnadi i saj sht sahih.

Pra, pasi q asgj nuk sht vrtetuar nga Sahabt e tjer krahas Ebu Hurejres dhe Ibn
ez-Zubejrit n kundrshtim me aminin e tyre me z t lart, kjo duhet t pranohet. Tash
pr tash, nuk di pr asnj transmetim q kundrshton kt. All-llahu e di m s miri.
150 MBUROJA.net

SHTOJCA 7

Dy rekatet pas Vitrit.

Nga: Silsileh El-Ehadith Es-Sahihah (1993) nga Shejh El-Albani

1. I Drguari i All-llahut [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ka thn:

Le t jet namazi juaj i fundit i nats tek (vitr).

Transmetuar nga Buhariu dhe Muslimi.

2. Ebu Seleme e pyeti Aishen pr namazin e t Drguarit t All-llahut [sal-lall-llahu alejhi

ve sel-lem]. Ajo tha: Ai i falte 13 rekate (n namazin e nats): ai falte tet rekate dhe
pastaj falte vitrin dhe i falte dy rekate ulur, kur donte t bnte rukun, ngrihej dhe pastaj
bnte ruku dhe pastaj falte dy rekate mes ezanit dhe ikametit t namazit t Sabahut.

Transmetuar nga Muslimi.

3. Thevbani ka thn: Ishim n nj udhtim me t Drguarin e All-llahut [sal-lall-llahu

alejhi ve sel-lem], kur ai tha: Vrtet, ky udhtim sht nj prpjekje dhe barr e madhe,
prandaj kur secili nga ju ta fal Vitrin, le ti fal dy rekate; nse zgjohet (ather sht
mir), prndryshe kto t dyja do t jen (namazi i nats) pr t.

Transmetuar nga Darimiu (1/374), nga Ibn Huzejme n Sahihun e tij (2/159/1103) dhe nga
Ibn Hibbani (683) me rrug t ndryshme, duke u kthyer deri te Ibn Vehbi, i cili ka thn:

Muavije ibn Salihu ma transmetoi mua nga Shurejh Ibn Ubejdi, ky nga Abd Er-
Rahman ibn Xhubejr ibn Nufejri, ky nga i ati i tij, e ky nga Tedhbani, i cili ka thn....

Ibn Vehbi sht prkrahur nga Abdull-llah ibn Salihu, i cili ka thn: Muavije ibn
Salihu na e transmetoi... etj., transmetuar nga Darekutniu (f.177) dhe Taberaniu n El-
Muxhem El-Kebir (1410). Abdull-llah ibn Salihu sht shejh i Buhariut, kshtu q ai
mund t prdoret si dshmi n dshmi n prkrahjen e transmetimeve t tjera.

Prandaj, sht e qart nga ky hadith (pr shkak t urdhrit t prgjithshm ndaj Ummetit
t tij) q dy rekatet pas Vitrit nuk ishin ekskluzivisht pr t. Dhe, me sa duket, qllimi i
urdhrit t tij q t bhet tek namazi i fundit natn ishte q t parandaloj mosprfilljen e
rekatit tek. Kshtu, objektivi ktu nuk kundrshtohet nga dy rekatet pas tij sikurse sht
vrtetuar n praktikn dhe urdhrin e tij. All-llahu e dim s miri.
151 MBUROJA.net

SHTOJCA A

Dobsia e Haditheve q prmendim frkimin e fytyrs me duar pas duas (lutjes).

Nga Irva El-Galil (2/178-182) nga Shejh El-Albani.

1. I Drguari [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], kur i ngrinte duart n dua, ai nuk i

lshonte posht derisa ta frkonte fytyrn me to.

Daif (i dobt). Transmetuar nga Tirmidhiu (2/244) dhe Ibn Asakiri (7/12/2) prmjet:
Hemmad ibn Isa El-Xhuhanit nga Henzele ibn Ebi Sufjan El-Xhemhi, ky nga Salim ibn
Abdull-llahu, ky nga i ati i vet, ky nga Umer ibn Abdull-llahu, ky nga i ati i vet, ky nga
Umer ibn El-Hattabi, i cili ka thn: ...

Tirmidhiu ka thn pas ksaj: Ky sht hadith sahib garib. Ne e njohim vetm si hadith
t Hammad ibn Isas, meq vetm ai e transmeton kt. Ai ka pak hadithe, por njerzit
kan transmetuar prej tij.

Mirpo, ky transmetim sht i dobt, si n Tekrib t Ibn Haxher, i cili lidhur me t thot
n Tehdhib: Ibn Main ka thn: Shejh i mir642. Ebu Hatim ka thn: I dobt n
Hadith. Ebu Daud ka thn: I dobt. Ai transmeton hadithe munker. El-Hakim dhe
Nekkash ka thn: Ai transmeton hadithe t shpikura nga Ibn Xhurejxh dhe Xhafer es-
Sadik. Ai sht shpallur si i dobt nga ed-Darekutni. Ibn Hibban ka thn:Ai
transmeton gjra t radhitura gabimisht nga Ibn Xhurejxh dhe nga AbdulAziz bin Umer
bin AbdulAziz, n mnyrn q zotruesve t ksaj fushe u duket si e qllimt. Nuk
lejohet ta prdorsh at si dshmi. Ibn Makula ka thn:Ata i konsiderojn t dobta
hadithet e tij.

Prej ktu, t ngjashmit m kt transmetues, jan t dobt, kshtu q kto hadithe

smund t ngrihen n shkalln hasan, e ler m n at t sahis!

Nj hadith i ngjashm sht:

Kur pejgamberi [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] bnte dua dhe i ngrinte duart, ai
fshinte fytyrn me to.

Daif (i dobt). Ebu Daud (1492) nga Ibn Lehieh nga Hafs ibn Hisham ibn Utbeh ibn Ebi
Uekas nga Saib ibn Jezid nga babai i tij. Ky sht sened i dobt, pr shkak se Hafs ibn
Hisham sht i panjohur si dhe pr shkak t dobsis s Ibn Lehieh (Tekrib et-Tehdhib).

642
Nse Ibn Main fliste mir pr nj transmetues ndrsa pjesa tjetr e dijetarve e shpallin at t
dobt, ather deklarata e Ibn Main nuk merret n konsiderat, pr shkak se ai ishte i njohur pr
ashprsi n kritik. Transmetuesit e dobt kishin tepr kujdes t mos shfaqnin dobsit e tyre
para tij. Kjo shpjegon faktin prse ai ishte i vetm n vrtetimin e nj transmetuesi.
152 MBUROJA.net

Ky hadith smund t forcohet nga dy rrugt e transmetimit, pr shkak t seriozitetit n

dobsin e t pars, t ciln dhe e pat.

2. Kut ti luteni Allahut, luteni me shuplakat e duarve tuaja e mos lutni me pjesn e
prapme t tyre; kur ta kryeni (lutjen), fshini fytyrn me to.

Daif (i dobt). Transmetuar nga Ibn Maxheh (1181, 3866), Ibn Nasr n Kijam el-Lejl (f.137),
et-Taberani n el-Muxehm el-Kebir (3/98/1) dhe el-Hakim (1/536), nga Salih ibn Hasan
nga Muhamed ibn Kab nga Ibn Abas (radi Allahu anhu) si merfu.

Ky sht nj sened i dobt, pr shkak t Ibn Hasan, i cili sht munker n Hadith, si ka
thn el-Buhari dhe en-Nesai: Nuk merret hadithi prej tij. Ibn Hibban ka thn:Ai
kishte kngtare dhe dgjonte muzik, dhe kishte zakon t transmetonte hadithe t
shpikura nga transmetues t besueshm. Ibn ebi Hatim ka thn n Kitab el-Ilel (2/351):
Pyeta baban tim (dmth Ebu Hatim er-Razi) rreth ktij hadithi dhe ai tha: Munker.
Ibn Hasan u mbshtet nga Isa ibn Mejmun, i cili, po ashtu, e transmetoi nga Muhamed
ibn Kab, si transmetohet nga Ibn Nasr. Mirpo, kjo nuk ndryshon gj, meq Ibn
Mejmun, po ashtu, sht i dobt. Ibn Hibban ka thn:Ai transmeton hadithe dhe t
gjitha jan t shpikura. En-Nesai ka thn:Ssht i besueshm.

Ky hadith i Ibn Abas, po ashtu, transmetohet nga Ebu Daud (1485) dhe prej tij Bejhekiu
(2/212), prmes Abdul-Melik ibn Muhammed Ejmenit nga Abdull-llah ibn Kabi, tekstin i
cili sht:

Mos i mbuloni muret. Ai i cili shikon n shnimet e vllait t vet pa lejen e tij,
shikon n zjarr. Luteni All-llahun me shuplakat e duarve tuaja, dhe mos e lutni
me shpinn e tyre, dhe, kur t prfundoni, frkoni fytyrn tuaj me to.

Ky sht sened i dobt. Abdul-Meliku sht shpallur i dobt nga Ebu Davudi. Prmban,
po ashtu, Shejh Abdull-llah ibn Jakupin, i cili sht i panjohur - sht e mundur q ky t
jet Ibn Hasani ose Ibn Mejmuni, t cilt u prmendn m lart.

Hadithi njashtu transmetohet nga Hakimi (4/270) prmes Muhammed ibn Muavijes, i
cili ka thn se Mesadif ibn Zijad El-Medini ia ka transmetuar ktij at q kishte dgjuar
nga Muhammed ibn Kab El-Kurazi. Dhehebiu e ka pasuar kt, duke cekur se Ibn
Muavije ishte shpallur gnjeshtar nga Darekutniu; pra, hadithi sht i falsifikuar.

Ebu Davudi ka thn pr kt hadith: Ky hadith sht transmetuar nprmjet m

shum se nj rruge nn autoritetin e Muhammed ibn Kabit; t gjitha ato jan t dobta.

Ngritja e duarve gjat Kunutit pr Fatkeqsi sht vrtetuar nga i Drguari i Allahut
[sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] n duan e tij kundr politeistve, t cilt i mbytn
shtatdhjet recitues (recitues t Kur'anit) - transmetuar nga Imam Ahmedi (3/137) dhe
153 MBUROJA.net

Taberaniu n El-Muxhem Es-Sagir (f.111), si hadith i Enesit me sened sahih. Njsoj sht
dshmuar nga Umeri dhe t tjert n Kunutin e Namazit t Vitrit. Megjithkt, pasi
frkimi i fytyrs pas Duas El-Kunut nuk sht cituar fare nga i Drguari [sal-lall-llahu
alejhi ve sel-lem], e as nga asnj Sahab, padyshim q sht risi.

Sa i prket frkimit t fytyrs pas duas jasht namazit, jan vetm kto dy hadithe. Dhe
nuk mund t thuhet se ato prforcojn njra-tjetrn deri n shkalln hasan sikurse q ka
vepruar Menaviu, pr shkak t dobsis serioze q gjendet n rrugt e transmetimit t
tyre. Pr kt Imam Neveviu ka thn n Mexhmu: Nuk sht e preferuar, duke
mbshtetur Ibn Abd Es-Selamin, i cili ka thn Vetm nj injorant e bn kt.

Qndrimi se frkimi i fytyrs pas duas nuk sht i prcaktuar, prforcohet me faktin se
ka shum hadithe autentike pr ngritjen e duarve n dua dhe n asnjrn prej tyre nuk
prmendet frkimi i fytyrs. Kjo tregon, nse do All-llahu, se kjo sht e papranueshme
dhe e paprcaktuar.