V hai ch "to vt"

Ca khc Con Ch L To Vt ("Ly Cha con ch l to vt. Cha tht a sang giu. C g m dng Cha
u...") c vit v in ra nm 1980. Gn y c kin ng gp cho bi ht rng xt v to vt c cc t
in ghi ngha l "To Ho", nn li ca cn c sa i cho hp vi t in v gio l. Qu Cha trong Ban
Thnh Nhc Gio Phn Thnh ph H Ch Minh ngh tc gi bi ht c i li pht biu. Vy con xin c
by t suy ngh ca mnh v rt c ao c nghe nhiu ting ni gp vo ti ny. V khng c kh nng v
iu kin tip cn cc sch v cn thit, nn con xin c tm trch dn mt s ti liu tm c trn internet
m, do s tin li ca mng li ton cu, c th d dng tip cn hn sch v.
1. M t in
Tht lng, ngh n vic phi sa i li ca, con thy ngi v tic lm. Nhng cng vic cn phi lm l
tm hiu xem nn hay khng nn gi li t to vt trong ca khc ny. Con ln gi cc t in ting Vit v thy
qu cc sch u ging rng to vt ngha l "To Ho", tc Thin Cha; cc t in Hn-Vit cng cho cng
mt ngha ny. 1 Nh li thi cp sch, khi hc v Nguyn Du con thng c nghe thy dy nhc n thuyt
"to vt hng nhan". Vng, theo t in v theo Hn t, to vt chnh l To Ho, l ng Tri.
2. To vt l To Ho?
Trong Cng gio, Kinh Cu c B bng ch Hn l vn bn khng nh r rng nht to vt l To Ho:
To vt chi Mu, v thn ng k tng ng vi c B sinh Cha to thin lp a, cu cho chng con (La
ng: Mater Creatoris, ora pro nobis).
Sch Nguyn Trng T - con ngi v di tho ca cha Trng B Cn cho thy nh bc hc ca th k
trc ny dng t to vt ch r ng To Ho. L ngi Cng gio, Nguyn Trng T lun biu l c
tin trong cc bn iu trn c vit t nhng nm 1860, v d: To vt nh nh vy, sao cng c" (Di
Tho s 1) hay "v to vt an bi" (trong nhiu Di Tho). 2
C Nguyn Cng Tr, c khi gi Tri l ng xanh, c khi dng hn t to vt:
Gm cho k: bt nhn l to vt,
sinh ngi li hn ly nm.
K chi thng ln by, a ln nm,
Du ba vn su ngn ngy l my chc.
Nhng con t hi ngoi Kinh Cu c B khng bit c ch no khc trong phng v v o c dn gian
Cng Gio Vit Nam to vt c hiu l To Ho chng? Kinh ht ca chng ta c nhng cch ni nh ly
(ng) To Ho, ly Ho Cng, nhng dng nh cha h c ly To Vt bao gi. Th c ngha l theo thi
gian, ngha to vt = To Ho b mai mt. Phi chng t "vt" trong ch Hn ng m vi "vt" trong ch
Nm vn c nhng kt hp nh s vt, vt, con vt, v th ngi Vit Nam ngi ngn khng mun dng t
To Vt ch ng to tc mun loi? Vn chng Vit Nam, nht l vn chng c in, trnh dng
nguyn gc t to vt ni n to ho m chn nhng cch ni "tri" nh: "Cng liu nhm mt a chn /
Th xem Con To xoay vn n u" (Truyn Kiu); "Tr To Ho nh hanh qu ngn / Cht ui ngi trn
cn m chi" (Cung On Ngm Khc). Ln gi chng sch c, con gp li tp truyn ngn Trc cnh hoang
tn Thin Thch ca L Vn Trng3; nh vn dng t To Vt ch To Ho nhng thnh knh
thm "ng" trc: "Ta sng lm g? C phi xy p nhng ta lu i nguy nga kia cho ng To Vt v tnh
sau ny p i khng?".
3. To vt l vt c To Ho dng nn?
Theo cc nh ng hc, nhiu t trong Hn t khi c ngi Vit dung np th c mt i sng ring,
khc vi i sng nguyn thy ca chng. Qua hn mt nghn nm Bc thuc, ch Hn thnh quc t ca
ta. Ngi Vit coi Hn t l ch ca mnh, nhng dn dn c c ring mt nn Hn t gi l Hn Vit.
phn bit, cc nh nghin cu gi hai loi t ny l Hn t Tu v Hn t Vit hoc t gc Hn v t mun

1
T in ting Vit (Hong Ph ch bin - Bn 1988), T in Vit Nam (Ban tu th Khai Tr), Hn-Vit t in (o
Duy Anh), Vit Nam t in (L Vn c v L Ngc Tr), Hn-Vit t in (Thiu Chu), Hn-Vit tn t in
(Nguyn Quc Hng), T in Hn-Vit (Hn Giang v Mch V Lng) v.v.
2
Trng B Cn, Nguyn Trng T - con ngi v di tho, NXB Thnh ph H Ch Minh, 1988. C mt sch khc
cng trch nhiu vn bn ca Nguyn Trng T: xin xem Cao Xun Huy, T tng phng ng - Gi nhng im
nhn tham chiu, NXB Vn Hc, H Ni 1995.
3
Trc cnh hoang tn Thin Thch, tp truyn ngn, Trung Bc xut bn, 1935.

1
Hn. C nhng t Hn t Tu v Hn t Vit hon ton ng ngha vi nhau nh hin din, ph n, chin
thng, phi trng... Bn cnh , ngi Vit vay mn t Hn lm thnh mt s t Hn Vit, khng dng
n ngha gc ca t Hn m hiu theo ngha Vit, tc l ngha quen dng: "Ngha quen dng l ngha d ph
hp vi t duy ng thi v thc tin cuc sng. Ngha gc i xa hn vo d vng khng cn s sng trong
quan h giao t x hi na, cng ging nh ngha ca nhng t thuc v mt ngn ng cht. Trong Hn Vit c
rt nhiu t c ngha gc nhng ch c ni, vit v hiu theo ngha quen dng khc hn ngha gc".4 Th d,
thn tng trong Hn t l tng mt v thn hoc di tng ngi qua i, nhng trong Hn Vit th thn
tng l ngi m ta ngng m. Khc chit trong Hn t c ngha "quanh co", trong Hn Vit c ngha "gy
gn, mch lc, r rng". t trong Hn t l " ngha", trong Hn Vit l "cn thn". Tiu thuyt Les
Misrables ca Victor Hugo, trc kia c dch l Nhng K Khn Nn, sau phi sa thnh Nhng Ngi
Khn Kh v l khn nn trong Hn Vit khng cn gi nguyn ngha gc Hn l "kh khn, kh s" m
bin ngha thnh "hn mt, ng khinh". Trong t in Trung Hoa, bt tnh nhn s c hai ngha: "khng r
vic i" v "hn m mt thc", nhng ngi Vit ch gi li mt ngha. "Nhng t Hn Vit ny r rng
Vit ha. Chng ri khi mi trng Hn, nhp vo mi trng Vit Nam, sng trong hon cnh Vit Nam nn
ngha, sc tu t thay i, d c khi ch khc nhau cht t. Cng v khng hiu nh th nn nhiu ngi dch
vn Trung Quc, thy c nhng t tng t nh trong ting Vit, tng ngha cng nh ngi Vit thng
dng, th l c nguyn xi b sang, thnh th sng sng".5 Bi th Nam Quc Sn H ca L Thng Kit
c bn sng Nh Nguyt vo ma Xun 1076 c ba t ghp l tit nhin, nghch l, bi h, khng thy ghi
trong cc t in thng dng ca Trung Hoa nh T Nguyn v Khang Hy. Nhng t Hn trong mt s bi
th ca Nguyn Khuyn m ngi Tu rt thng tho c vn cng khng hiu ni nh ho cc, chu la."6
Khi cc gio s sang Vit Nam truyn o v to dng ch quc ng, h "sng ch" ra rt nhiu t Hn Vit
t ngun Hn ng tc ting Tu. Th d, linh mc khng phi mt ting Nm. N c vay mn t ting Hn,
nhng khng c trong Hn ng. Ngi Tu gi linh mc l thn ph hoc mc s ch khng c t linh mc!
V sau khi o Tin Lnh n Vit Nam, ting Vit mi mn tr li mc s t ting Tu ch ngi ging
o hay ngi ch l ca o Tin Lnh, phn bit vi linh mc bn Cng gio. Kho t vng ca ngi Tu
cng khng c t Ging Sinh bi l h gi l ny l Thnh n.
T to vt tuy c trong Hn ng nhng c ngi Vit hiu khc vi ngha ban u ca n. Mt cch
n gin, to vt l vt c To Ho to ra (creature) ch khng cn l ng To Tc hay To Ha (Creator).
t ra t u th k hai mi,7 tn hu Cng gio Vit Nam vn lun hiu to vt l tt c nhng g do Thin
Cha to dng (creature); bng nhin con c cho bit l t cc pho t in vang ln ting cnh bo rng to
vt l To Ho (Creator)! Con trm ngh, xa nay ta vn rt quen c v ht "v cng nghip c N ng
Trinh...", nu c chm ch tra t in m khng nhn vo truyn thng v lch s t s sinh ra ting cnh bo
rng c v ht nh th s khin gio dn hiu lm rng cng nghip l k ngh (industry) ca c Maria,
ngha l tri vi chn l o, v Kinh Thnh khng h ghi chp v Hi Thnh khng h loan truyn vic M
Maria c p dng khoa hc k thut vo sn xut qui m ln! Mt trng hp tng t l cc thnh t v o.
Gio dn min Nam a gi tt l t o, nhng khng ai hiu theo li ging ca t in: t o ngha l
con ng cht.
Con xin chp kin ca hc gi Trng Chnh bn v t in:
"Cch y 50 nm, ng o Duy Anh c son cun Hn-Vit t in. Khc vi
nhng cun t in cng loi, tc gi ch 'su tp tt c hoc phn nhiu nhng ch
nhng li m ta mn trong Hn vn l b phn kh nht trong quc vn' (V sao
c sch ny), nhm gip tra cu khi gp mt t Hn kh. ng t c phn no
mc ch y. Trong nhiu nm, cun Hn-Vit t in c chng ta s dng nhiu
nht.
Nhng ngy nay cun t in y khng p ng yu cu ca chng ta na. Mt
l, c n ba phn t sch khng h pht huy tc dng. L do l v tc gi qu tham.
Nh trong Phm l ni: 'Sch ny su tp phn nhiu cc t ng v thnh ng m
quc vn mn trong Hn vn v nhng t ng trong Hn vn m quc vn c th

4
Quang m, "Ngha gc v ngha dng ca mt s t Hn Vit", trong Gi gn s trong sng ca ting Vit, tp II,
Vin Ngn Ng Hc, NXB Khoa Hc X Hi 1981, tr. 280.
5
Trng Chnh, "Vic bin son cun t in Hn-Vit mi", trong Gi gn s trong sng ca ting Vit, tp II, Vin
Ngn Ng Hc, NXB Khoa Hc X Hi 1981, tr. 280.
6
V Tun Sn - "Ch Hn ca ngi Vit" - Tp ch Hn Nm s 1, 1996, trang 18-24
7
Linh mc Thanh Lng cho bit "Ch nguyn nhng sch v ch Nm cng ng Thin Cha gio Vit Nam bin
son vo th k XVII m tc gi cn ct gi c, c s trang ln ti 42.000 trang" (Thanh Lng, V sch bo ca cc
tc gi Cng gio [th k XVII-XIX], trng i hc Tng hp Tp. H Ch Minh, 1993, tr. 26). Con mong cc v trong
gii chuyn mn s tm ti trong kho tng ny ch ra hnh trnh ca t to vt trong o Cng gio.
2
 mn thm na dng cho rng, cng tt c chng 4 vn iu...' . Ngha l
nhng t ngi Vit Nam cha h dng n khi vit quc vn. Tc gi ch on l c
th dng n, th c a vo, nhiu bao nhiu hay by nhiu. nh y tt, nhng
sch ra ngt na th k ri, nay kim sot li, chng ta gp nhiu t rt l, cha thy
u, v chc t nay v sau chng ai mn.
Hai l, tc gi ch trng gii thch ngha ca t Hn trong ting Hn ch khng
gii thch ngha ca t y trong ting Vit. Th d: d tm ch thch ngha l lng
phng tng khng kim thc c, m khng thch ngha l ht c l l. o ch
thch ngha Hn: n cng, m khng thch ngha Vit: ro rit, anh , rt. o hoa
ch thch ngha Hn: hoa o, m khng thch ngha Vit: ni ngi con trai c duyn
c nhiu ngi con gi yu.
Ba l, tc gi t a vo nhng t ng do ngi Vit cu to bng yu t Hn,
tt nhin ch ngi Vit dng, m li thng gp trong quc vn. Th d, khng c t
cu an (ch c t cu nan); khng c t am m (ch c t am ng); khng c t
trch c, ch c t trch b; khng c t phiu bt, ch c t phiu bc; khng c t
ngy bin, ch c t qu bin m ngi Vit khng h dng trong quc vn.
Bn l, tc gi khng ghi nhng t Hn m khi ngi Vit dng o trt t
vn c ca n. Nh cn bnh, ngoi thnh, ngoi l, ngoi o, ni nht, trng
phng, trng ban... Ni tm li l tc gi khng ch n hin tng Vit ho ca
t Hn thnh t Hn Vit. Thnh ra, chng ta c cm tng cun Hn-Vit t in ca
ng o Duy Anh l mt cun t in Hn, phin theo m Hn Vit, gii ngha ra ting
Vit, ri sp xp theo vn quc ng cho ngi Vit tra cu m thi.
Ngy nay, chng ta hiu t Hn Vit l nhng t Hn c dng trong ting
Vit, c theo m Hn Vit, v theo ngha ngi Vit dng. l mt b phn ca
ting Vit. Trc kia, ng cha ta mn, nhng lu ngy thnh ca ta. Cng c th
chng ta mi mn, nhng l nhng t cn thit nn c nhn vo kho t ng ting
Vit. Chng ta ang cn mt cun t in gm nhng t y lm tiu chun cho
ngi s dng ting Vit (phn t Hn Vit). l cch gp phn vo vic gi gn s
trong sng ca ting Vit v mt t ng." (Trng Chnh, sd., tr. 302-303).

Con rt vui mng khi thy mt cun t in mi (T in Ting Vit, Vin Ngn Ng Hc, nxb
Nng, Trung Tm T in Hc, H Ni- Nng 2002)8 ch rng to vt c ngha c l to ho, v ghi
thm ngha th hai:

to vt danh 1. (c) nh to ho. 2. nhng vt tn ti trong

thin nhin ni chung, coi l do to ha to ra.

C th k thm: T in Vit-Anh ca Bi Phng9 xc nh ngha th ng khi dch to vt l

creation; universe; all created things.
Vy phi chng c th ni rng to vt trong Hn t l To Ha (Creator), trong Hn Vit l vt do To
Ho to ra (creature).
4. T To Vt (vit hoa) n to vt (vit thng)
C th cn mt thc mc: trong cc th d nu trn, t Hn t v t Hn Vit c khc ngha nhau nhng
khng i ngha hon ton nh trong trng hp To Vt (= To Ho) ca Hn t v to vt (= vt do To Ho
to ra) ca Hn Vit. c mong cc nh chuyn mn s gip bn v chi tit ny. Con bit gio s Nguyn Ti
Cn tng bn n mt trng hp tng t, l hai ch sinh th. Ti sao t in ghi ngha sinh th l "lc
sng" (danh t) m ngi Cng gio li hiu ngc li l "cht" hoc "qua i" (ng t)?10
Nh nghin cu V Ngn Vn c nhn nh: "To bo nht l cch thay i ton din ngha: hnh thc
vay mn, song ngha li khc hon ton. Nh khi ng, t Hn c ngha "to ln", cn t Hn Vit li c
ngha "thng minh". Hoc m ly, t Hn c ngha "m h, khng r", t Hn Vit c ngha "rt hay, rt hp
dn". Hoc lm lit, t Hn c ngha l "rt mt", t Hn Vit c ngha "oai phong". Vi nhng trng hp

8
T in ny (bn nm 2002) c trn internet: http://www.vietlex.com/xml/search.htm
9
Bi Phng, T in Vit Anh - Vietnamese English Dictionary. NXB Th Gii, 2000.
10
http://zdfree.free.fr/diendan/archuni/u110ntcan.html
3
ny, s Vit ha t n mc trit ."11 Phi chng t to vt khi chuyn t ngha gc "To Ho" sang
ngha Hn Vit "vt do To Ho to ra" cng t n mc trit ny?
Con th gng tm mt cch gii thch.
a) V cu to t, lc ban u to vt gm ng t to" v danh t "vt" v c hiu l "ng to ra vt".
Ta thy c nhng trng hp tng t nh qun gia (= ngi trng coi nh), hng o (= ngi ch ng),
th th (= ngi gi sch), th mn (= ngi bo v khung thnh). Hy hnh dung n mt lc no nhu cu
din t i phi c mt t ch "vt c to ra"!
Nm 1997 Vit Nam c xut bn mt cun sch rt gi tr l T in Biu Tng Vn Ho Th Gii do
Trng vit vn Nguyn Du (H Ni) dch t nguyn bn ting Php Dictionaire des symboles ca Jean
Chevalier v Alain Gheerbrant.12 Cc dch gi ca Trng vit vn khng phi l tn hu Kit gio, nhng ni
dung sch (hn mt nghn trang kh 19x27cm) li trn ngp t tng nh o. V th, d nhin cc dch gi s
nhiu ln gp hai t Crateur v crature. H phin dch th no? Con m sch v gp c mt iu th v.
mc t thin ng, bn dch c nhng dng ny: "S ra i mt cch bt thnh lnh ca v tr khng th l
i tng ca s hc bi v, theo nh ngha, n khng c nhn chng. Ci hin thc duy nht c th tri gic
c l sn phm ca s sng to, l vt to, ch khng phi bn thn s sng to". Vng, cc dch gi to ra
mt t mi: vt to. Con m tip mc t thin thn: "Mt s ngi khc nhn thy cc thin thn nhng biu
tng v chc phn thnh thn, v quan h gia Thng vi vt to hoc ngc li."
Rt c th ngi xa cng ngh n t vt to, nhng t n l to vt, ng vi thi quen v cng l
qui lut ca t Hn Vit l tnh t i trc danh t, k c tnh t mang ngha th ng, nh: ph phm (= sn
phm b b i), n s (= s c giu kn), tuyn th (= u th c tuyn chn), lu (= ti b y i
phng xa), xut phm (= sn phm c bn ra), di sn (= ti sn c ngi cht li), hy t (= ch b
king, b cm) v.v. C theo quy lut to t ny, ta c cc t mang thnh t "vt": ph vt (= vt b b i), di vt
(= vt c li khi cht), cng vt (= vt c em i dng biu), hy vt (= vt b king, b cm), tng vt
(= vt tng, vt c tng) v... to vt (= vt c to ra). Cc t in (v d t in ca L Vn c v L
Ngc Tr) c t hin l nhng khng c t hin vt. Rt c th nh o mnh, nht l gii vit nhc vn d hay
b kh s v cc thanh du ting Vit, theo quy lut to t ca to vt m t ra t hin vt (= l vt dng
hin, l vt c dng hin), tc oblatio trong La-ng.
b) V ng m v ng ngha, mt hin tng c trong Hn Vit l ngi ta hiu lm ngha khi t gc Hn
ng m vi t thun Vit. V d, lng gc Hn l "g t cao gia rung" v ng m nn b coi nhm l ng
ngha vi t thun Vit lng c ngha tng phn l "khong thp gia hai ni cao". Tng t, vinh thn ph
gia b vit sai thnh vinh thn ph da do hiu lm gia gia (Hn) v da (Vit).Trong Hn ng, lang bt k h
ngha l con si dm vo ci ym di c n v lung cung; ngi khng hiu r li tng "lang" l "lang
thang", "bt" l "dt" hay "bay" v "h" l "sng h" nn trong ting Vit, thnh ng ny ngha l "lang thang
tri dt". Tng t, theo gio s Nguyn Ti Cn, s d t sinh th tuy c ngha l "lc sng" nhng li c
ngi Cng gio hiu l "cht" l v "thng" b c nhm thnh "sinh", do thng th (= gi ln, tc gi cht)
tr thnh sinh th.13 Rt c th t to vt ngha l "To Ho" vn c y trong sch v, nhng ch "vt" khin
ngi Vit c hiu to vt l "vt c to dng nn" v, cng nh cc trng hp va k ra, thi gian cng
thi quen lm cho ngha mi ca t tr nn n nh.14

Nh mi ngi u bit, trong ting Vit, hai ch sinh th thng c dng ch ngha l "lc sng" (theo Vit
Nam t in, Khai tr tin c) hay - nu mun chnh xc hn - l "thi cn sng ca ngi no qua i", v d
"Sinh thi C khng h lm vic g hi ai" ( theo T in ting Vit, Hong Ph ch bin). Th nhng, trong mt s t
in ngi bn Cng gio bin son trc y, ta li gp sinh th vi mt s nh ngha hon ton ngc li: t in
Hunh Tnh Ca v Gnibrel cui th k 19, sinh th u c gii thch l "cht" (mourir); t in Vit-Latinh ca
Pigneau de Bhaine cui th k 18, sinh th c gii thch l "qua i". V vi ngha , sinh th c dng
kh nhiu vn bn Cng gio. Tip theo, gio s Nguyn Ti Cn trch dn T in Vit-B-La: sinh th = gi ln
(ascensus hora) v li ch thch thm ca Alexandre de Rhodes: "Chng ti mn cch ni ca ngi bn Lng
ch ngha s cht ca ngi Kit hu, nh i ln vi Thin Cha". Nu th, sinh th phi c l thng th mi
ng. Theo gio s, cc gio s th k 16, 17 trc khi n Vit Nam truyn gio thng phi kinh qua Trung quc mt
thi gian; m Trung Quc t th k 14 thng c c nh sinh; do thi quen ny, cc gio s khi vo Vit
Nam cng c nh vy v a cch c vo cc bui ging o, cc ti liu ging o.
11
www.vietpen.net/truyen/viewstory.php?contentid=3040&subjectid=612
12
Nhng ngi dch: Phm Vnh C, Nguyn Xun Giao, Lu Huy Khnh, Nguyn Ngc, V nh Phng, Nguyn Vn
V. NXB Nng - Trng vit vn Nguyn Du, 1997.
13
http://zdfree.free.fr/diendan/archuni/u110ntcan.html
14
Cng nh nay c ngi hiu sai rng cu cnh (= mc ch, kt qu cui cng) l mt th "cnh" "cu" khi cnh
kh khn. Hin gi khng th chp nhn cch hiu y lm ln ny, nhng bit u chng vi mi nm na n li
c k l ngha quen dng mc d xa hn ngha gc.
4
 c) V lch s, vic dng t mi thi c th mi khc. Xem k cc kinh nguyn thng c v ca v Cng
gio ta ch thy c t to vt trong Kinh Cu c B bng ch Hn m thi. Cn th hay gp "Con ly n Cha
sinh nn mun vt t lng rng ri ra cng con lm vy" hoc "Loi ngi mn my phm hn, cng chung
mun vt trn a cu". Dng nh t to vt ch c dng nhiu th k 20 khi ngi Vit c tip xc vi
vn ho Ty Phng. Rt c th to vt l t dch trc tip t cc ngn ng Ty Phng ch khng cn l
thuc vo ch Hn na: cc cp t Creator-creatura (La-tinh) / Creador-criatura (Ty Ban Nha) / Criador-
criatura (B o Nha) / Creatore-creatura () / Crateur-crature (Php) / Creator-creature (Anh) thc
y ngi Vit c o cng nh khng c o chuyn dch thnh cp t ca mnh: To Ho-to vt. C th nh
li rng mt s t ng Cng gio ban u nhp tch vo ngn ng Cng gio Vit Nam l do cc gio s tng
truyn gio Trung Hoa. Cc t ng y c cc v tha sai vay mn Hn ng do nhu cu din t cp
thi, v d Chi thu l t Hn phin m ting La-tinh v c theo li Hn Vit. Cc th h sau v c tip xc
trc tip vi ting La-tinh v cc th ting chu u nn b cch phin m qua trung gian ch Hn, t ta
c Kit thay v Chi thu.15
5. To vt (creature) trong Cng gio
To vt hiu l "creature" c s dng rt nhiu trong cc vn bn Cng gio Vit Nam. Chnh thc v
trang trng nht l Kinh Nguyn Thnh Th IV trong Sch L Rma 1969 (ca y Ban Gim Mc v Phng
V): "Nhng Cha cng l ng duy nht tt lnh v l ngun mch s sng, tc to mi loi mi vt y
trn n phc v nhiu to vt vui hng nh sng huy hong ca Cha". Ta cng thy c to vt Bi c I nm
C ca Cha Nht XXXI Quanh Nm: "Cha yu thng mi to vt v khng ght b bt c vt g Cha tc
thnh" (Sch L 1970); v nghi thc Lm Php Nc trong m Thnh Vng Phc Sinh: "Ly Cha, nh cc
nhim tch, Cha dng quyn nng v hnh m thc hin kt qu l lng, v dng nhiu cch thc sa son
to vt nc ny, by t n ra ti." (Sch L 1971).
Kinh Tin Knh trong Thnh L cng gp phn lm r nt t to vt: "Ti tin knh mt Thin Cha, l Cha
Cha ton nng, ng to thnh tri t, mun vt hu hnh v v hnh... Nh Ngi m mun vt c to
thnh."
c Cha Nicla Hunh Vn Nghi trong bi ni chuyn vi sinh vin gio phn Phan Thit nhan Tn
Trng Nhn Phm: "Hn mi to vt khc, hn c tinh t trong v tr bao la, con ngi c to dng theo
hnh nh Thin Cha. l cch trnh by gin d, bnh dn v c th ca tc gi Thnh Kinh, ni ln phm
gi cao c ca con ngi, c gi l Nhn Phm."16
Con tm c Nghi Thc Cu Nguyn Trong Thnh L Ngy u Xun17 do c ng Trn Vn Kh son
tho vo dp n xun Qu Mi 2003 theo yu cu ca Vn Phng Phi Kt Tng Mc V Vit Nam Hi
Ngoi (Coordinating Office of the Apostolate for the Vietnamese in the Diaspora / Office Coordinateur de
l'Apostolat pour les Vietnamiens de la Diaspora) t ti Vatican. c ng dng c hai t th to v to vt:
Ly c Kit, l Anh C ca tt c mi ngi,
L nh rng ngi ca mi th to,
L s sng c ny mm ni c Maria,
L s nng cho nhn loi yu mt:
Chng con tung h Cha.
Phn II (L Nghi t n)

Xin ban cho Hi Thnh

c mu Chin Con thanh ty,
bit can m loan bo m khng s hi
phm gi ca con ngi v gi tr ca to vt,
nn cng l v ha bnh gia cc dn tc.
Phn V (Kinh T n V Cu Khn)

Bn dch Kinh Thnh ca linh mc Nguyn Th Thun, Th gi tn hu Hpri on 4 cu 13: "Trc mt

Ngi khng to vt no li l u un".
Linh mc nhc s Chu Vn Quang trong ca khc Mun To Vt i: "Mun to vt i. Mun to vt i.
Hy cm t Cha ban n lnh cha chan trn ci i."18
15
Xin xem V Long T, Lch s vn hc Cng gio Vit Nam. NXB T Duy, Saigon 1965, tr. 176.
16
www.diendangiaodan.com/DD18/DC%20Huynh%20Van%20Nghi.htm
17
www.catholic.org.tw/vntaiwan/thanhoc/mucluc.htm
18
http://cungviet.org/thanhnhaconline/index-caudau.asp?sort=m
5
 Nhm phin dch Gio Hong Hc Vin Thnh Pi- X -Lt trong in Ng Thn Hc Thnh Kinh lun
dng t to vt theo ngha "creature", th d tp III, trang 377: "Nhng trong c Kit mt cuc sng to mi
c khai trng. Trc tin, iu xy ra ni con ngi c php ra i mi bn trong theo hnh
nh To Ho, c bin thnh mt 'to vt mi' trong c Kit [Gal 6, 15]". Bn dch Thnh Cng ng
Chung Va-ti-ca-n II cng ca Gio Hong Hc Vin dng t to vt ngay phn u sch v l phn u
Hin Ch Tn L V Gio Hi.
Rt l th l ngi bt ca cc tu s Vit Nam i Loan, nhng ngi gii Hoa ng v tip xc trc tip
vi Hoa ng trong thn hc v phng v. Con tham kho cun T in Thn Hc Tn L Anh-Vit19 ca cc
v ny m li ni u cho bit: "Nhm phin dch chn cun Thn Hc Tn L Anh-Hoa ca phn khoa Thn
Hc Ph Nhn lm gc tham kho. Nh vy, nhm phin dch thc rng nhng hn t m thn hc Hoa
ng ang dng i Loan khng th coi l tiu chun, nhng ch tham kho hy vng c th lm giu thm
kho tng ng vng thn hc Vit Nam phn no chng". T in ny ging nh sau:

creator Cha to vt, ng to ho, ng sng to.

creature Th to vt, vt c to dng, to vt, k c to dng.20

Khi dch 36 bi gio l ca c Gio Hong Gioan Phaol II ni v Cha Cha, nhm tu s i Loan
chp bt: "S dng nhng bc thang to vt, con ngi tin ln cng Thin Cha bng vic c thy chng c
ni s c, s tht, s thin v s m m cc to vt mang trong mnh. Cch thc hiu bit ny, mt ngha no
, bt ngun t con ngi v l tr ca h, khin to vt ln cng Ha Cng."21
c bit, s dng t to vt nhiu nht c l l dng Anh Em Hn Mn (tc dng Phanxic) ti Vit Nam
bi l mt trong nhng ni dung linh o ca dng l mi quan h c bit ca thnh Phanxic Kh Khn i
vi cc to vt. Ch xin n c mt ting ni tiu biu l linh mc Nguyn Hng Gio trong bi M t: "Thi
ca thnh Phanxic i vi vn vt khng phi l thi lng mn u. Ngi c mt cm thc rt mnh lit
v tnh thng nht ca ton th to vt. Con ngi, chim mung, c cy, ni cao, bin rng, tri xanh... tt c
lm thnh mt gia nh v u pht sinh t mt ci ngun."22 Mai y, nu c mt din n c m ra bn
v vn c nn duy tr t to vt hay chng,chc hn dng Phanxic s ln ting trc ht!
6. To vt theo cch hiu ca cc tn gio khc
Li c kin cho rng ngi Cng gio nu c tip tc s dng t to vt vi ngha l vt c to dng
th e rng c th gy hiu lm cho cc tn gio bn v h vn hiu to vt l to ho. Con th tm hiu v
thy rng khng h c mi lo ngi y. Anh em cc tn gio khc hiu to vt y nh chng ta hiu - to vt l
"creature", l vt c To Ho dng nn!
Con vo internet tm thm cc trang web ca cc tn gio bn v ch tm lc li nhng g lin quan n
t to vt. Trc tin, con vo cc trang ca anh em Tin Lnh v thy rng h hiu to vt l "creature" v
khng h thay th bng t th to hay th to nh bn Cng gio. Xin trch bi vit Cy Vit Ch Trong Bn
Tay Thin Cha ca Mc s Nguyn Thi ni v M Trsa: "Xem xt cng vic ca Cha t ngn cy ni c,

19
C in thnh sch Vit Nam v c trn internet: www.catholic.org.tw/vntaiwan/thanhoc/mucluc.htm
20
Nhn y con ny ra th tm hiu xem creature c ngha nh th no trong ting Hoa hin i. n vi mt cun t
in Anh-Hoa (English-Chinese Dictionary) trn internet (www.tigernt.com/cgi-bin/ecdict.cgi), con g th vo y t
"creature" v c t in cho my t ting Hoa tng ng. Con chp ra, nh ngi phin m v c bit l
"sng to vt", "sinh vt":

Tng t, con g t "Creator", t in khng cho "to vt" m l "sng to gi" v "sng tc gia":

Con cn tm c mt CD t in Anh Hoa ca Oxford (Oxford Advanced Learner's English-Chinese Dictionary).

mc t creature khng c ngha m con ang tm ("vt c to dng") nhng mc t Creator cho ting Hoa tng
ng l "to vt ch" ngha l "Cha ca cc to vt":

21
www.catholic.org.tw/vntaiwan/caotinh/1chuacha.htm
22
www.nguoitinhuu.com/tamlinh/HongGiao/MeDat.html
6
n nhp p ca con tim, ting khc ca tr th... Tt c u cho thy bn tay nhim mu ca ng To Ha,
chng ta l to vt ca Thin Cha, l cy vit ch trong bn tay ca Ngi. Bn c thc nh vy khng?"23
mt trang khc cng ca Tin Lnh, con thy c chua thm c ting Anh:
"Mt to vt mi (a new creature): ngi mi trong Cha khng phi l ngi ch mi bn ngoi, sn pht
cho mi nhng l mt to vt mi hon ton. Hnh nh r rng nht ca ngi dng nn mi l s bin thi
ca loi bm. Chng ta u bit con bm xinh p bay ln tung tng bt ngun t con su gh s, xu x b
di t. c Cha Tri to dng con bm qua tin trnh bin thi. S bin thi ny gip chng ta hiu c
vic Cha bin i chng ta t con ngi ti li xu xa tr thnh mt sinh vt mi trong Cha."24
Trang ca anh em Bp-tt c c mt bi thnh ca cha ng t to vt (khin con vui thch v thy tn hu
Tin Lnh cng ht nh con):
Con tn knh Ngi, Cha i con yu Ngi
Mi quyn nng Cha lun t by, mi to vt tng ca danh Cha
Con tn knh Ngi, Cha i con yu Ngi
Ly Gi-h-va, con th ly Cha.25
Con cng c gp trang "Hi ng" ca anh em Hi gio, trong c mt bi vit rt di bn v cc
thin thn v t to vt c dng rt nhiu ln, tt c u c hiu l "creature":
"Cc thin thn l mt trong nhng to vt p ca Allah. V th Ngi ban cho h nhng c tnh v
phm hnh cao qu. Vi nhng c tnh ny, h c giao nhim v trng trch nh mang cc thng ip ca
Allah n cho cc Thin S, Ngi ni: '(Quran) do bn tay ca nhng ngi bin chp (cc thin thn). Vinh
d v o c.' (Abasa, 80:15-16). Cng chnh v H l nhng to vt tt v khng ngng th phng Allah
nn H thch nghe nhng vic tt. H thch nghe nhng cuc xng c Quran v thch n ni m nhng li
ca tng Allah (Thikr) c nhc n."26
Tri vi d on ca con, anh em Pht gio dng t to vt rt nhiu, nht l trong cc bin lun v s
hin hu ca Thng :
"Ngi c mt t thy cnh au thng ca i sng.
Ti sao Phm Thin khng to mt v tr tt p
Nu oai lc ca Ngi l v hn?
Ti sao t khi Ngi nng tay ln ban phc lnh?
Ti sao to vt m do chnh Ngi to ra
Li phi b a y trong cnh kh?
Ti sao Ngi khng ban hnh phc cho tt c?"27
Mt tn gio gn gi vi ta na l o Cao i. Xin trch bi Chn L Ca Vn Linh Sanh Chng:
"Thin-l lu hnh, c- vn chuyn. Con chim bit bay th bay, con c bit li th li. Ho-Nhin-Kh nui
sng vn linh, m dng chuyn a ng to-vt, s bin thin trong Tri t, thy do ni c To php cng
bnh. iu ao binh ca nhn loi, vn ch cng-nghip c tm sanh chng."28
7. To vt theo cch hiu trong x hi
Sau con tm thm cc trang vn chng v thi s xem "bn i" hiu to vt l g.
C vn ca Nguyn Tun bn v cm; to vt c v l th gii t nhin dim tuyt: "y qu l ci dim
phc ca ngi ha s v tranh tnh vt gi vo vt v tri tt c ni nim v cng bit n ca mnh i vi t
nc giu ti, i vi lng c ca t nc ang ban lc phc cho cuc sng ca la ca qu ca con ngi.
Ai kh tnh v cu k mu sc c ni g th ni nhng theo ti ci mu xanh ca cm Vng l th mu xanh
p hn c ci mu xanh ca ngc thch. Cm xanh m y m li l l sen xanh phn lm a ng cng thy
mnh cng to vt sao m n chan ha cm thng n c nh th."29

23
http://tinlanh.org/httpdocs/phucam/teresa.html
24
www.vndistrict.org/Thong_Cong/Thong_Cong_162/namoinguoimoi.htm
25
www.vnbaptist.net/Thanh_Ca/Thanh_Ca/Con_Ton_Kinh_Ngai.htm
26
www.haidang.org/viewstory.php?contentid=116&subjectid=44
27
www.buddhismtoday.com/viet/phatphap/dp-pp23.htm
28
www.thienlybuutoa.org/Uni/Kinh/TDCTTD/TDCTTD-Bai04.htm
29
http://chimviet.free.fr/8/ngtb050.htm
7
 C li ca Huy Cn tng nim Xun Diu; to vt l th gii chung quanh y cm xc: "Xun Diu cn
l tc gi tp Phn thng vng gm nhng truyn ngn tr tnh tuyt diu, tp Trng ca l nhng bi th vn
xui xc ng v to vt, v tnh i."30
C truyn Sui M ca Ma Vn Khng; to vt l hoa mu rung t, l thnh qu ca lao cng con ngi:
"Sch bo khng c, loa i khng nghe, ngi cn b ny ch mt nim m mi l chuyn ha ci sinh lc v
song ca mnh thnh cc to vt sinh si xung quanh mnh. Lm! Lm khng bit n mt nhc! Lm khng
tic sc! Lm nh ganh sc ua ti!"31
C bn dch ca Nh Tng cho mt truyn ngn ca Tagore; to vt l bt c i tng no, sinh vt hay
s vt, bt gp trong cuc i: " ngha tn ca nng l chm hoa. Ai th l rng mt to vt tm thng
nht cng y p s ngt ngo bn trong n. Nhng ring Sherkhar thm vo trong ci tn, chng gi nng l
Chm Hoa Ma Xun. V nhng to vt bnh thng gt g ni: A, chnh l ta!"32
C bn khuyt danh dch th Pablo Neruda; to vt l th gii ban s trong vt, trinh nguyn:
t i, tr li ti nhng tng vt khit tinh,
nim tnh lng v i vn ln
t nhng r cy uy nghi trm mc.
Ti mun quay v vi bn th uyn nguyn ti cha tng c sng,
v s tr li y t nhng chn thm su kia
ri ngay gia lng thin nhin to vt
ti c th sng hay cht i: cng chng h g
c lm vin cui, vin cui thm en,
vin cui nhn trn dng sng cun v ni bin bit..33
T gi th gii vn chng, con n vi bo Gio Dc V Thi i, thy trong phn tin tc khoa hc c
bi v loi mc khng l; to vt hon ton ng ngha vi sinh vt: " su 11.000 foot [3.380 mt], to vt
khng l di ti 23 foot [gn 7 mt] lt di y i dng nh mt bng ma, hai mp vy mng nh nh t
ca n gn ln trong ln nc ti en nh mc. Nhng xc tu ca n, chim hn na di ton thn, vt v
pha sau nh nhng si ch mong manh."34
Con li c thy trn bo Quan H Quc T, s 13(481) ra ngy 28-03-2003: "Theo The Times, cu Th
tng Anh Margaret Thatcher m t EU nh mt 'vt khng th ci to c' v ni rng s hnh thnh EU
'c l l to vt in r nht ca thi hin i'."35 Xem ra, ngi dch bn tin dng t to vt cha thch hp
lm, nhng d th no i na c gi cng khng th hiu l To Ho.
Nu phi tm mt chun mc, c l hy vo sch gio khoa dng trong nh trng. Con thy sch Vn
Hc 12 vit: bt php chm ph nh mun ghi ly linh hn ca to vt, hnh tng nhn vt tr tnh ung
dung, nhn nh, tm hn ho hp vi thin nhin v tr.36
8. S chn la ca tri tim
Sinh thi, c ng Trn Vn Hin Minh vit:
to vt (crature) Danh t ny c ngi dng ch vt c Thng
sng to. Nhng r hn, ngi ta dng ch th to. C ngi li hiu
l to nn vt, tc ng To Ho. Thit ngh ch nn dng hai ch To
Ho (Crateur) v th to (crature).37
Qu Cha chuyn trch v cc bn vn phng v v ang thc hin nh ngh ca c ng Trn Vn
Hin Minh. Cc sch ca Nhm Phin Dch Phng V Cc Gi Kinh lun dng t th to. y Ban Phng T
thuc Hi ng Gim Mc Vit Nam ang dch Sch L Rma 2000 cng chn dng t ny. l s chn la
chnh xc.
Nhng l s chn la ca khoa hc, tuy cht ch nhng lm khi rt lnh lng.
Vn cn s chn la ca tri tim.
30
http://www.nxbkimdong.com.vn/TacGia/XuanDieu.htm
31
http://vnexpress.net/Vietnam/Van-hoa/Sach/2001/12/3B9B72DC/
32
www.quangduc.com/tho/54chienthang-tagore-dt.html
33
www.tienve.org/home/literature/viewLiterature.do?action=viewArtwork&artworkId=731
34
www.gdtd.com.vn/khoah_csong/index.cfm?so=85&chuyenmuc=6
35
www.mofa.gov.vn:8080/tbqt/13,02/ben%20le%20nvcd13,02.htm
36
Vn Hc 12, tp mt, nxb Gio Dc, 2000, tr. 19.
37
Trn Vn Hin Minh, T in V Danh T Trit Hc, T Sch Ra khi, Saigon 1966.
8
 Con tn thnh t th to nhng yu mn t to vt. Ni cch khc, con chn t th to mi khi hc hi vi
cc nh thn hc, cc nh nghin cu; con thch c v ht t to vt mi khi c gp li vi cng on cu
nguyn, c ngm nga vi nhng ngi lm th. Con cm thy t to vt pht xut t tri tim, c cm xc
ca nim tin, din t r rng hn thn phn c to dng ca con ngi v ni ln thit tha hn tm tnh ca
ngi bit rng mnh chng l g trc mt ng Tc To. Ch "vt" ni ln c s nhn-bit-mnh-mn-hn
y, nh trong Kinh Cu Chu Nn: "Chng con l vt mn m c lng ly c Cha Gisu cc cao cc trng",
hay trong Kinh Th Ly: "Ly Cha con, con l vt phm hn cng l khng trc mt Cha". Con yu mn t
to vt hn t th to v mt l khc na, y l to vt quen thuc vi tm tnh v np sng o bnh dn.
Cng vy, con lun thch tung h Cha Gisu L Vua hn c Kit Vua V Tr, Cha C t tri hn Cha
T cn khn, N Vng Ban S Bng Yn hn N Vng Ho Bnh, c B thng n Thin Cha hn c M
trung gian cc n. Khi ku cu, con thch c Cha nhm li hn l chp nhn, c c B cu bu hn l
cu thay nguyn gip. Cng vy, con thch ln ht hn c kinh Mn Ci, n nn ti hn sm hi hay thng
hi, i xng ti hn i lnh b tch giao ho. Con tic nh khi Cha ph t n thay Cha ph, ng Ch tch Hi
ng Gio X th ch ng Chnh (Trng), cc vin chc chim gh ca cc ng trm (h). Con ch quen vi
l khn trn (i) v khng th lm quen vi l vnh th, lun ming ni cu gip l ch khng gi l sinh,
thnh thong cng b con gio dn i ving k lit (lo) m khng thch ni l i thm bnh nhn. Khi nghe
Cha phn trong Phc m "Ta ni cng cc ngi" con thy Cha gn gi, thn mt hn l "Ti ni vi anh
em". Gn y, con run run ch i Hi ng Gim Mc quyt nh chn Nhn danh Cha hay Nhn danh Cha
Cha khi lm du Thnh Gi. Xin ht lng cm n tc gi Nguyn Nh Quang ni ln tm tnh ca con: "Th
thc, khi phi c Nhn danh Cha Cha v Cha Con v Cha Thnh Thn ti c cm gic nh nim vui ca
mnh b ct xn i mt mt phn, v mt phn khng nh... Cha Gisu phi vt v lm, thm ch phi
cht trn thp gi, em li cho con ngi cht rung cm, hy vng v hng khi khi c gi ng ' trn
tri' l Cha thay cho ni run s trc mt v Cha..." Tng t, tr li vi t to vt, cm xc ca con c l s
vi i nhiu nu phi gi Trng Ca Cc To Vt ca thnh Phanxic Kh Khn l Trng Ca Cc Th To.
V con lo ngi, nu mt ngy no li ca bi ht phi i thnh "Ly Cha con ch l th to", cc nh
thn hc s gt u, nhng trong cng on c cn ai cng ht vi con na khng?
9. V vn cn s chn la ca hn tng
C ngi phn nn rng ngi Cng gio chng ta c nhng t ng kh hiu hoc gy hiu lm cho ngi
ngoi Cng gio. Thit tng y l iu khng th trnh khi v tn gio no cng c nhng cch din t
ring ca mnh. Khi xy dng thut ng nh o, ta c gng quan tm n cch ngh ca ngi ngoi o
gim thiu s ng nhn, nhng khng th ly cch ngh ca ngi ngoi o lm tiu chun chn la cch
thc biu l nim tin ca ta. Ngc li, nu gia i v o c nhng thut ng chung v quen thuc th nh
o khng nn thay th nu khng tht s cn thit. Chng ta vn duy tr nh th tuy c t ring l thnh
ng, v cng khng ngi dung np thut ng ca tn gio bn: "Con ngi t tn cho v l E-v, v b l
m ca chng sinh" (St 3,20 bn dch ca Nhm Phng V Cc Gi Kinh). Nh trnh by trn, phng
tin internet - mng li ton cu - cho thy to vt l t quen thuc khng nhng vi ngi Vit Nam thuc
cc tn gio bn m cn vi ngi Vit Nam trn khp th gii, trong khi th to khng c trong bt k t
in no ngoi i; thut ng ny hon ton xa l vi ngi ngoi Cng gio v kh xa l vi mt s ngi
trong Cng gio. nh, dng th to ta thy d dng biu l nim tin vi nhau hn trong phng v v i
sng o, nhng e rng s kh khn hn khi ta mun rao ging nim tin y cho mi ngi v mi ni.
Nht bo Tui Tr ngy Th Su 20-02-2004, trang 7, c bi phng s tng thut vic Thy tr tr cha
Php Hoa hin xc cho Trng i Hc Y-dc Tp. H Ch Minh. Bi bo c nhng li thnh knh ny: "Thi
hi ca thy c t vo chic o quan inox, bn ngoi ph tm vi vi dng ch Qu tng s sng".
Ngha c cao p ca v tng s khin mi ngi u cm ng. Con cm ng thm v Qu tng s sng chnh
l nhan Vit ng Hun th Donum Vitae (22-02-1987) ca Thnh B Gio L-c Tin, tc Hun th v s
tn trng s sng con ngi t lc s sinh, v phm gi ca s truyn sinh. Cui bi bo c li pht biu ca
anh Nhn, t trng t bo qun xc: "Ti ti khng bao gi nhm mt t xng. Con ngi l mt to vt
hon ho. Cng lm y cng thy r iu ".
Dng nh trong bu kh y ca cha Php Hoa v ca phng gii phu hc Trng Y-dc, t "to vt"
sng ln lng lnh nh Tin Mng.
Cha Nht Th I Ma Vng 30-11-2003
Th T L Tro 25-02-2004

Phanxic
(Nguyn nh Din)