Professional Documents
Culture Documents
Ομάδα Μελέτης
Η μελέτη εκπονήθηκε με τη συνεργασία της ΗΠΕΙΡΟΣ ΑΕ και της
Αναπτυξιακής Εταιρείας Ζαγορίου (ΑΝΕΖ)
Συντονισμός έργου:
Ελένη Παγκρατίου, αρχιτέκτων-γεωγράφος, σύμβουλος τοπικής
ανάπτυξης
Ομάδα μελέτης:
Αλέξανδρος Καραπέτσης, πολιτικός μηχανικός
Ηλίας Μάνης, γεωπόνος
Χαρητάκης Παπαϊωάννου, βιολόγος
Clara Puech, χωροτάκτης, γεωγράφος
Επιμέλεια:
Κωνσταντίνος Παππάς, γεωπόνος, Υπεύθυνος Διαχείρισης Έργου
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
1. Εισαγωγή……………………………………………… 3
2. Το έργο ‘Dry Stone Routes’………………………… 5
3. Οι στόχοι του προγράμματος……………………….. 8
4. Η μεθοδολογία της έρευνας…………………………. 9
5. Ο Δήμος Τύμφης... ... ... ... ... ………………………. 11
6. Ανάλυση των δεδομένων, αξιολόγηση…………….. 13
7. Προτασεις…………………………………………….. 30
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι……………………………………….. 32
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ………………………………………. 33
1. Εισαγωγή
2. Το έργο «Dry Stone Routes», οι δρόμοι της ξερολιθιάς στο Ζαγόρι και
στο Salento
Η ευκαιρία για την ανάδειξη των τεχνικών της ξερολιθιάς και την περαιτέρω
προστασία των ξερολιθικών κατασκευών, δόθηκε από το πρόγραμμα
INTERREG IIIΑ Ελλάδα-Ιταλία, 2000-2006. Στο πλαίσιο αυτό, διακρατικό
σχήμα αποτελούμενο από 8 φορείς της Ελλάδας και της Ιταλίας, υπέβαλε
πρόταση με τίτλο “DRY STONE ROUTES’’, η οποία εγκρίθηκε και
συγχρηματοδοτείται από το Εθνικό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης
(Ε.Τ.Π.Α.).
Η ημιορεινή περιοχή του Ζαγορίου βρίσκεται στην καρδιά της οροσειράς της
Πίνδου στην ΒΔ Ελλάδα και συνιστά ένα αξιοθαύμαστο τοπίο που
εντυπωσιάζει τον επισκέπτη. Η δημιουργία και η ανάπτυξη των χωριών του
Ζαγορίου επηρεάστηκαν έντονα από την τοπογραφία, την έντονη παρουσία
του υδάτινου στοιχείου, το υψόμετρο, τη μορφή και τη σύσταση του εδάφους
καθώς και από τις δραστηριότητες των κατοίκων, γεωργικές και οικονομικές
και την ανάγκη τους για ασφάλεια και προστασία κατά το παρελθόν αλλά
και στις μέρες μας.
μεταβολές οδήγησαν στη χρήση νέων υλικών και νέων τρόπων κατασκευής.
Έτσι χάθηκαν πολλές ξερολιθικές κατασκευές, ενώ άλλες βρίσκονται σε
κακή κατάσταση. Ωστόσο σημαντικός αριθμός μνημείων έχουν διασωθεί και
χρησιμοποιούνται ακόμη από τους κατοίκους (αναβαθμίδες, βρύσες,
μαντρότοιχοι, σκάλες κλπ.).
Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και το έργο “Dry stone routes”, που στοχεύει
στη διαφύλαξη και τη μετάδοση της τεχνογνωσίας της ξερολιθιάς καθώς και
την ανάδειξη και προστασία των ξερολιθικών κτισμάτων.
Η προστασία τους
Η κατανόηση της αδιάσπαστης σχέσης ανθρώπου και φύσης και της
αλληλεξάρτησης του φυσικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος
Η απόκτηση επίγνωσης των κοινωνικών, οικονομικών και
περιβαλλοντικών προβλημάτων του χώρου
Η τεκμηρίωση υλικού για εκπαιδευτικές και πολιτιστικές χρήσεις
Η επαφή και δραστηριοποίηση εμπλεκόμενων φορέων και κατοίκων
για τη διερεύνηση των δυνατοτήτων ανάπτυξης στο πλαίσιο του
σεβασμού προς τα έργα της φύσης και του ανθρώπου.
Η «αναγέννηση» ορισμένων ξερολιθικών κατασκευών με νέες
καινοτόμες χρήσεις και πρακτικές
Η διατύπωση στρατηγικής και συστήματος αξιών για την προστασία
και την κοινή αντιμετώπιση των προβλημάτων των περιοχών.
Η πρώτη φάση του έργου “Dry stone routes” έχει στόχο την καταγραφή των
ξερολιθικών μνημείων και κατασκευών στους τρεις Δήμους του Ζαγορίου. Οι
έρευνες πληροφόρησης και συστηματοποίησης καθώς και η επεξεργασία
της χαρτογραφίας αποτελούν πολύ χρήσιμα εργαλεία ταυτοποίησης,
περιγραφής και χωροθέτησης για κάθε μελλοντική δράση. Εκτός από την
επιδίωξη γνωριμίας και διατήρησης της κληρονομιάς, η καταγραφή αποτελεί
απαραίτητη διαδικασία για την ανάπτυξη δράσεων πληροφόρησης,
προστασίας, ανάδειξης και, γενικότερα, διαχείρισης των ξερολιθικών
κατασκευών. Στην περίπτωση του Ζαγορίου, η καταγραφή και η
συστηματοποίηση της συγκεντρωθείσας πληροφορίας θα οδηγήσουν στην
εξαγωγή δεδομένων απαραίτητων για τις ακόλουθες δράσεις :
β. Έρευνα πεδίου
Το ειδικό καταγραφικό δελτίο (βλέπε παράρτημα ΙΙ) που συντάχθηκε για την
πραγματοποίηση των καταγραφών περιέλαβε τα εξής στοιχεία:
Κωδικό δελτίου
Ημερομηνία καταγραφής
Ονόματα ερευνητών
Κωδικό φωτογραφιών
Γεωγραφική θέση: Δημοτικό Διαμέρισμα, τοπωνύμιο, συντεταγμένες
GPS, τρόπος πρόσβασης στο έργο
Αρχική χρήση της ξερολιθικής κατασκευής
Σημερινή χρήση
Ιδιοκτησιακό καθεστώς
Τύπος προστασίας
Κατάσταση διατήρησης
Περιβάλλον γύρω από το έργο
Εικόνα 1 Εικόνα 2
Έμφαση δόθηκε επίσης στις διαδρομές και στα ιστορικά μονοπάτια που
συνδέουν τα χωριά μεταξύ τους.
5. Ο Δήμος Τύμφης
Πηγή: http://www.minagric.gr/Greek/agro_pol/leader/IOANNINA/D_TYMFIS.htm
ΔΗΜΟΣ ΤΥΜΦΗΣ
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ Ηπείρου
ΝΟΜΟΣ Ιωαννίνων
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ 1.006
ΕΚΤΑΣΗ (στρέμματα) 428.296,00
ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ 12
ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΑΝΑ ΤΧΛΜ 2,35
Πηγή: ΕΣΥΕ, επεξεργασία
στοιχείων απογραφής πληθυσμού (2001)
Η περιοχή του Δήμου Τύμφης, όπως και όλο το Ζαγόρι, έχει πολύ πλούσια
πανίδα και χλωρίδα. Πάνω από 100 είδη πτηνών, πολλά από τα οποία είναι
σπάνια (γυπαετός, χρυσαετός, όρνιο κλπ), πάνω από 25 είδη θηλαστικών,
με ορισμένα σπάνια ζώα (αρκούδα, λύκος, λίγκας, ζαρκάδι, αγριόγιδο κλπ),
και πάνω από 1.800 είδη φυτών, μερικά από τα οποία είναι πολύ σπάνια ή
μοναδικά του Ζαγορίου, βρίσκονται εδώ. Η μεγαλύτερη έκταση του Δήμου
καλύπτεται από δάση κωνοφόρων και αείφυλλων-πλατύφυλλων, ενώ έντονη
είναι η παρουσία του υγρού στοιχείου (ποτάμια, ρέματα).
Δήμου Τύμφης
ΑΓΩΓΟΣ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗ Σ /
ΑΡΔΕΥΤΙΚΟ ΑΥΛΑΚΙ 2 0 0 0 1 4 0 1 0 1 0 0 9
ΑΛΩΝΙ 1 0 0 0 2 0 0 0 0 2 0 1 6
ΑΝΑΒΑΘΜΙΔΕΣ 2 0 0 5 0 6 2 5 4 4 3 2 33
ΑΠΟΘΗΚΗ 0 0 0 1 1 0 0 1 0 0 5 0 8
ΑΥΛΟΓΥΡΟΣ 7 0 0 5 10 10 0 25 5 3 29 16 110
ΑΥΛΟΠΟΡΤΑ 2 0 0 7 1 4 0 1 7 8 2 4 36
ΒΡΥΣΗ 0 0 0 1 2 1 0 1 1 0 0 1 7
ΓΕΦΥΡΙ 1 3 0 1 8 2 0 2 1 2 1 1 22
ΕΙΚΟΝΙΣΜΑ 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 2
ΕΚΚΛΗΣΙΑ 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 2 1 4
ΕΞΩΠΟΡΤΑ 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 2
ΚΑΛΥΒΑ 7 0 0 3 18 5 4 12 11 13 0 19 92
ΚΑΛΝΤΕΡΙΜΙ 10 0 0 2 8 10 1 7 3 5 6 16 68
ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
ΜΥΛΟΣ 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 1 3
ΟΔΟΔΕΙΚΤΗΣ 0 0 0 0 1 0 0 3 0 0 0 0 4
ΟΙΚΙΑ 7 0 1 10 4 7 1 13 9 9 4 5 70
ΠΑΡΑΣΠΙΤΑ 0 0 0 2 14 4 0 20 2 4 13 19 78
ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙ 1 0 0 4 0 0 0 0 0 0 0 0 5
ΠΕΡΙΦΡΑΞΗ 3 0 0 4 0 1 0 4 0 0 1 0 13
ΣΚΑΛΑ 1 0 0 0 1 0 0 2 0 0 3 0 7
ΣΤΑΒΛΟΣ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
ΣΧΟΛΕΙΟ 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 1
ΤΟΙΧΟΣ ΑΝΤΙΣΤΗΡΙΞΗΣ 1 1 0 7 2 5 1 8 3 2 1 2 33
ΦΡΑΧΤΗΣ 2 0 0 1 3 8 0 15 4 0 4 20 57
Βραδέτο
Στο Βραδέτο βρέθηκαν πληθώρα σημαντικών ξερολιθικών μνημειών με
κυριότερα, οικίες με αυλόγυρους, καλύβες και καλντερίμια. Παρά την
παρουσία της Σκάλας του Βραδέτου και την αξιοζήλευτη θέα στο φαράγγι
του Βίκου από τη θέση Μπελόη, το Βραδέτο δεν έχει γνωρίσει την τουριστική
ανάπτυξη όπως τα γειτονικά χωριά Καπέσοβο και Κουκούλι. Έτσι ο
σημαντικός αριθμός των ερειπίων (κτισμάτων) που βρίσκονται στο Βραδέτο
παραμένει ως έχει (εικ.3).
Εικόνα 3
Βρυσοχώρι
Μικρός οικισμός χωρίς μεγάλο αριθμό καταγραφών που έχει υποστεί
καταστροφικές πυρκαγιές κατά την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τα
πιο ενδιαφέροντα ευρήματα αποτελούν οι 3 πέτρινες γέφυρες του χωριού
(εικ. 4).
Εικόνα 4
Ηλιοχώρι
Μικρός οικισμός χωρίς κάποιο ιδιαίτερο ενδιαφέρον σχετικό με ξερολιθικά
μνημεία.
Καπέσοβο
Στο γνωστό και τουριστικά ανεπτυγμένο οικισμό ξεχωρίζουν οικίες με
αυλόπορτες, αυλόγυροι, τοιχία αντιστήριξης και περιφράξεις που έχουν
διατηρηθεί σε πολύ καλή κατάσταση. Αξίζει να σημειωθεί πως μερικά
αρχοντικά έχουν μετατραπεί σε ξενώνες (εικ.5). Επίσης ενα πανέμορφο
ξώκλησι στο λοφάκι πάνω από τον οικισμό (εικ.6) και αναβαθμίδες οπου
καλλιεργούνται ακόμη στο κάτω μερος του χωριού.
Εικόνα 5 Εικόνα 6
Κήποι
Μέγαλη ποικιλία ξερολιθικών κατασκευών διασώζεται και στους Κήπους.
Μεγάλο και ανεπτυγμένο τουριστικό χωριό με οικίες, καλύβες, αυλόγυρους
(εικ.7), περιφράξεις και τοιχία αντιστήριξης που στην πλειοψηφία τους είναι
διατηρημένα σε καλή κατάσταση. Ο οικισμός παρουσιάζει ενα εκτεταμένο
δίκτυο γεφυρίων (8 τον αρίθμο) με βρύσες (εικ.8) και νερόμυλο λογω των
πολλών ρεμάτων της περιοχής (Μπαγιώτικο ρέμα, Βικάκης ρέμα, Μιρίσι
ρέμα, Ντόβρης ρέμα).
Εικόνα 7 Εικόνα 8
Κουκούλι
Ολόκληρος ο οικισμός παρουσιάζει εκτεταμένο δίκτυο καλντεριμιών με
ποικιλία στην κατασκευή τους που διατηρείται σε αρκετή καλή κατάσταση
παρά τη χρήση και το χρόνο (εικ.9).
Στο Κουκούλι καταγράφηκαν πολλές κατασκευές με επικρατέστερες τις οικίες
με αυλόγυρους που συνήθως τις συνοδεύουν και καλύβες. Επίσης αξίζει να
σημειωθεί η παρουσία ενος αξιόλογου αγωγού αποχέτευσης μεσα σε ενα
τοιχίο αντιστήρηξης με ύψος πανω απο 3 μέτρα (εικ 10). Η καταστασή των
κατασκευών θεωρείται γενικά πολύ καλή.
Τέλος, πολύ αξιόλογο στοιχείο για το χωριό είναι και το μονοπάτι που
συνδέει το Κουκούλι με τους Κήπους. Η διαδρομή αυτη παρουσίαζει
ενδιαφέρουσα ξερολιθικά μνημεία, οπως τη σκάλα του Κουκουλίου, έναν
οδοδείκτη και το γεφύρι του Κοντοδήμου στους Κήπους.
Εικόνα 9 Εικόνα 10
Λαϊστα
Μικρός οικισμός με λίγες ενδιαφέρουσες καταγραφές. Στο δημοτικό
διαμέρισμα της Λαϊστας βρέθηκαν κυρίως καλύβες και αναβαθμίδες σε
μετρία κατάσταση.
Λεπτοκαρυά
Η Λεπτοκαρυά, ο πιο μακρινός οικισμός του Δήμου Τύμφης, παρουσιάζει
ποικιλία ευρημάτων με επικρατέστερα οικίες (εικ 11), αυλόγυρους, καλύβες,
παράσπιτα και περιφράξεις. Η κατάστασή τους θεωρείται γενικά καλή και τα
περισσότερα συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται κανονικά. Αξίζει να
σημειωθεί πως οι αναβαθμίδες του οικισμού καλλιεργούνται ακομη (εικ.12).
Εικόνα 11 Εικόνα 12
Νεγάδες
Μεγάλος οικισμός με ενδιαφέρουσα ποικιλία κατασκευών στις οποίες
κυριαρχούν οι αυλόγυροι, τα καλντερίμια (εικ 13) και τα τοιχία αντιστήριξης
που βρίσκονται γενικά σε καλή κατάσταση. Αξιζεί να συμειωθεί η παρουσία
μερικών εν μέρει ξερολιθικών οικιων με μεγάλο ύψος που κατοικούνται
ακομη παρα την μέτρια κατάσταση διατηρησής τους.
Εικόνα 13 Εικόνα 14
Σκαμνέλι
Μεγάλος οικισμός με ποικιλία ευρημάτων, στην πλειοψηφία τους αυλόγυροι
και καλύβες. Η διατήρηση των κατασκευών βρίσκεται σε μέτρια κατάσταση.
Αξιόλογο στοίχειο είναι η καλλιεργεία των κηπών με αναβαθμίδες (εικ 15) και
η ανάμικτη χρήση της «μαύρης» και της «άσπρης» πέτρας στις ξερολιθικες
κατασκευες (εικ 16).
Εικόνα 15 Εικόνα 16
Τσεπέλοβο
Ο μεγάλος και τουριστικός οικισμός του Τσεπέλοβου, έδρα του Δήμου,
επιδεικνεί μια ποικιλία ευρημάτων με πιο κυρίαρχα τα καλτερίμια (εικ 17), τις
καλύβες, τους αυλόγυρους και τα τοιχία αντιστήριξης. Πολύ αξιόλογο
στοίχειο είναι η χρήση στογγυλής πέτρας (κροκάλας) σε μερικά τοιχία
αντιστήριξης (εικ 18). Η κατάστασή των κατασκευών θεωρείται μέτρια εως
καλή με εξαίρεση τα καλντερίμια που βρίσκονται σε πολύ καλή κατάστασή.
Εικόνα 17 Εικόνα 18
Φραγκάδες
Ο οικισμός παρουσιάζει μια σχετική ποικιλία στις ξερολιθικές κατασκευές
στις οποίες κυριαρχούν τα τοιχία αντιστήριξης, τα καλντερίμια και οι καλύβες
και ακολουθούν οι αυλόγυροι και τα παράσπιτα. Αξιοσημείωτο είναι πως οι
διασωθείσες καλύβες διατηρούνται σε σχετικά καλή κατάσταση (εικ 19).
Εικόνα 19
18 ΠΑΡΑΣΠΙΤΑ 78
19 ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙ 5
20 ΠΕΡΙΦΡΑΞΗ 13
21 ΣΚΑΛΑ 7
22 ΣΤΑΒΛΟΣ 0
23 ΣΧΟΛΕΙΟ 1
24 ΤΟΙΧΟΣ ΑΝΤΙΣΤΗΡΙΞΗΣ 1 33
25 ΦΡΑΧΤΗΣ 57
Σύνολο καταγραφών 670
0 20 40 60 80 100 120
ΑΓΩΓΟΣ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗΣ ΑΠΟΧΕΤΕΥΤΙΚΟ / ΑΡΔΕΥΤΙΚΟ ΑΥΛΑΚΙ 9
ΑΛΩΝΙ 6
ΑΝΑΒΑΘΜΙΔΕΣ 33
ΑΠΟΘΗΚΗ 8
ΑΥΛΟΓΥΡΟΣ 110
ΑΥΛΟΠΟΡΤΑ 36
ΒΡΥΣΗ 7
ΓΕΦΥΡΙ 22
ΕΙΚΟΝΙΣΜΑ 2
ΕΚΚΛΗΣΙΑ 4
ΕΞΩΠΟΡΤΑ 2
ΚΑΛΥΒΑ 92
ΚΑΛΝΤΕΡΙΜΙ 68
ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ 0
ΜΥΛΟΣ 3
ΟΔΟΔΕΙΚΤΗΣ 3
ΟΙΚΙΑ 70
ΠΑΡΑΣΠΙΤΑ 78
ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙ 5
ΠΕΡΙΦΡΑΞΗ 13
ΣΚΑΛΑ 7
ΣΤΑΒΛΟΣ 0
ΣΧΟΛΕΙΟ 1
ΤΟΙΧΟΣ ΑΝΤΙΣΤΗΡΙΞΗΣ 33
ΦΡΑΧΤΗΣ 57
1
Για την ακρίβεια της ανάλυσης να σημειωθεί ότι δεν έχουν καταγραφεί όλοι οι τοίχοι
αντιστήριξης. Η καταγραφή περιορίστηκε στους πιο αξιόλογους τοίχους (ως προς το μήκος,
το ύψος, τον τρόπο κατασκευής και την κατάσταση διατήρησής τους).
Εικόνα 20
Ανάγκη που γέννησε ο τόπος ήταν, εκτός από τις σκάλες και τα γεφύρια.
Σημέρα στο Ζαγόρι συναντά κανείς πολλά γεφύρια (περίπου 60 σε καλή
κατάσταση). Στο Δήμο Τύμφης, από τα πιο εντυπωσιακά είναι το γεφύρι του
Νούτσου ή Κόκκορη (ανάμεσα στα χωριά Κήποι, Δίλοφο και Κουκούλι), το
Καλογερικό ή γεφύρι του Πλακίδα, τρίτοξο στο Μπαγιώτικο ρέμα, το γεφύρι
του Μύλου έξω από τους Κήπους, το γεφύρι του Πετσιώνη έξω από τους
Εικόνα 21 Εικόνα 22
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι όλες οι κατοικίες στα χωριά του Δήμου
Τύμφης, εκτός από το Ηλιοχώρι, το Βρυσοχώρι και τη Λάϊστα, έχουν στέγες
επικαλυμμένες με πλάκες ξερολιθικής τεχνικής (εικ.23). Αυτό το ξερολιθικό
στοιχείο αποτελεί ένα αρχιτεκτονικό χαρακτηριστικό ιδιαίτερα σημαντικό για
την περιοχή και διατηρείται μέχρι σήμερα λόγω των όρων δόμησης που
επιβάλλει το Προεδρικό Διάταγμα για την περιοχή Ζαγορίου.
Εικόνα 23
ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΞΕΡΟΛΙΘΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ
ΑΡΙΣΤΗ 63 8% 9%
ΕΡΕΙΠΙΟ 56
ΣΥΝΟΛΟ 670 ΑΡΙΣΤΗ ΚΑΛΗ ΜΕΤΡΙΑ ΕΡΕΙΠΙΟ
Αυτό ισχύει ειδικότερα για τους τοίχους περίφραξης που αντέχουν καλύτερα
στο χρόνο, χωρίς ειδική ανάγκη συντήρησης, καθώς και για τους
λιθόστρωτους δρόμους. Οι κατοικίες και τα στοιχεία της καθημερινής ζωής
συντηρήθηκαν από τους ιδιοκτήτες τους, όμως συχνά συναντάμε ατυχείς
επεμβάσεις στα κτίσματα αυτά με σκοπό τη συντήρηση - ανακαίνιση τις
κατασκευής (αρμολόγημα με τσιμέντο, τσιμεντένιο σενάζ). Οι καλύβες, οι
περισσότερες από τις οποίες δεν χρησιμοποιούνται, βρίσκονται σε σχετικά
καλή κατάσταση διατήρησης. Αντίθετα, οι αναβαθμίδες καλλιέργειας
φαίνεται ότι υπέστησαν σημαντικές φθορές από την εγκατάλειψη της
καλλιέργειας των οπωροκηπευτικών. Οι πιο αξιόλογες κατασκευές
(ξωκλήσια, γεφύρια), βρίσκονται σε πολύ καλή κατάσταση και συντηρούνται
από τους ντόπιους.
Αξιζει να σημειωθεί πως τα ξερολιθικά κτίσματα που διατηρούνται σε
άριστη/καλή κατάσταση εξακολουθούν να διατηρούν την ίδια χρήση στο
μεγαλύτερο μέρος τους.
Η κατάσταση διατήρησης των ξερολιθικών κατασκευών στα μελετηθέντα
χωριά, φαίνεται να συνδέεται με το επίπεδο της οικονομικής και τουριστικής
ανάπτυξης των εν λόγω χωριών, με εξαίρεση το Ηλιοχώρι, το Βρυσοχώρι και
τη Λάϊστα, που η ξερολιθική κληρονομιά καταστράφηκε παντελώς κατά τη
διάρκεια του Β’ Πολέμου.
Τα χωριά Τσεπέλοβο, Κήποι, Καπέσοβο και Κουκούλι που γνωρίζουν μια
σημαντική πρόοδο στον τομέα της τουριστικής ανάπτυξης τα τελευταία
χρόνια, φαίνεται ότι δείχνουν ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην συντήρηση και
αξιοποίηση των ξερολιθικών κατασκευών.
Τα χωριά Νεγάδες, Σκαμνέλι, Φραγκάδες και Λεπτοκαρυά, που είναι σχετικά
απομακρυσμένα από τους τουριστικούς άξονες διαθέτουν ένα σημαντικό
ΒΡΑΔ23 Οικία
ΒΡΑΔ36 Αποχετευτικό
ΒΡΑΔ40 αυλάκι
ΒΡΑΔ43 Εξώπορτα
ΒΡΑΔ47 Οικία
Καλντερίμι
2 Δ.δ. ΒΡΥΣ01 Γεφύρι
Βρυσοχωρίου ΒΡΥΣ03 Γεφύρι
3 Δ.δ. Ηλιοχωρίου -
4 Δ.δ. Καπεσόβου ΚΑΠΕ06 Παρεκκλήσι Ναι
ΚΑΠΕ16 Οικία
ΚΑΠΕ31 Καλύβα
ΚΑΠΕ49 Παρεκκλήσι
ΚΑΠΕ50 Παρεκκλήσι
ΚΑΠΕ51 Παρεκκλήσι
ΚΑΠΕ52 Βρύση Ναι
ΚΑΠΕ53 Αναβαθμίδες Ναι
ΚΑΠΕ54 Γεφύρι Ναι
5 Δ.δ. Κήπων ΚΗΠΟ04 Καλύβα
ΚΗΠΟ16 Καλύβα
ΚΗΠΟ040 Βρύση Ναι
ΚΗΠΟ065 Γεφύρι
ΚΗΠΟ066 Γεφύρι
ΚΗΠΟ067 Γεφύρι
ΚΗΠΟ068 Γεφύρι
ΚΗΠΟ069 Γεφύρι
ΚΗΠΟ070 Μυλος Ναι
ΚΗΠΟ071 Γεφύρι Ναι
6 Δ.δ. Κουκκουλίου ΚΟΥΚ09 Αυλόγυρος
ΚΟΥΚ10 Αγωγός Ναι
ΚΟΥΚ11 αποχέτευσης
ΚΟΥΚ13 Οικία Ναι
ΚΟΥΚ15 Τοιχος αντιστήριξης
ΚΟΥΚ39 Σχολειό
ΚΟΥΚ53 Καλύβα Ναι
ΚΟΥΚ54 Καλντερίμι Ναι
Συμπεράσματα
Η καταγραφή των ξερολιθικών κατασκευών στο Δήμο Τύμφης αποτελεί ένα
πρώτο βήμα για τη γνωριμία με την αρχιτεκτονική αυτή κληρονομιά. Η
συστηματική καταγραφή των ξερολιθικων κατασκευων που αποτυπώνεται
για πρώτη φορά έδωσε σημαντικά στοιχεία για τον πλούτο της λαϊκής
αρχιτεκτονικής του Δήμου Τύμφης, για την ποικιλία του ειδούς των
κατασκευών αλλά και για τη σημερινή τους κατάσταση. Μέσω της μελέτης
αυτής κατέστη φανερό ότι η αρχιτεκτονική της ξερολιθιάς κατέχει μια πολύ
σημαντική θέση μεταξύ των στοιχείων της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς στο
Ζαγόρι και ότι καταδείχτηκε η ποικιλία των κτισμάτων σε σχέση με τη
γεωγραφία, τη γεωλογία, την ιστορία και την οικονομική δραστηριότητα της
περιοχής, καθώς και η κατάσταση διατήρησης αυτών των κατασκευών.
7. Προτάσεις
Το τοπίο που διαμορφώνει η χρήση της ξερολιθιάς θα πρέπει να παίξει έναν
κυρίαρχο ρόλο στην προώθηση της εικόνας του Δήμου Τύμφης,
συμβάλλοντας έτσι στην αξιοποίηση του πολιτιστικού τουρισμού και των
τοπικών προϊόντων, δηλαδή στη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη που είναι
αναγκαία για τον τόπο.
Η υλοποίηση ενός προγράμματος για την ξερολιθική κληρονομιά είναι δείγμα
του ενδιαφέροντος που δείχνουν οι δημόσιες αρχές και οι ιδιώτες, ότι
συνειδητοποιούν το πολιτισμικό, τοπικό και τουριστικό ενδιαφέρον που
αντιπροσωπεύουν οι ξερολιθικές κατασκευές. Είναι φανερό πλέον ότι
κάποιες δυνάμεις κινητοποιούνται για την αξιοποίηση αυτής της
κληρονομιάς και ότι απαιτούνται δράσεις ευαισθητοποίησης για να
περιορισθεί η φθορά των ξερολιθικών κατασκευών και να αναβιώσει η
χρήση αυτής της τεχνικής.
Καταλήγοντας, η ομάδα μελέτης προτείνει κάποιες δράσεις με στόχο και την
προστασία, την αξιοποίηση αυτής της σημαντικής κληρονομιάς:
Ευαισθητοποίηση των κατοίκων ως προς τον πλούτο της ξερολιθικής
κληρονομιάς, με δράσεις ευρείας πληροφόρησης.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι – ΑΠΟΤΥΠΩΣΕΙΣ
Αγροικία Αλώνι
o Έργα άρδευσης – ύδρευσης,
o Υδροκίνητες κατασκευές
Εκκλησία Παρεκκλήσι
o Έργα Υποδομής Γεφύρι Καλντερίμι
Σκάλα Σχολείο
Σύγχρονη χρήση
Ίδια Νέα χρήση Ερείπιο
Ιδιοκτησιακό Καθεστώς
Δημόσιο Ιδιόκτητο Άγνωστο
Κατάσταση Υπό ειδική προστασία
Άριστη Μέτρια o Ναι Όχι Σε εξέλιξη
Καλή Ερείπιο
Παρατηρήσεις
Φυσικό Περιβάλλον γύρω από το Μνημείο
Δάσος-Θάμνοι Κοιλάδα
Συστάδα με Γέρικα Δένδρα Φαράγγι
Λιβάδι Λόφος
Βραχώδες Τοπίο
Σημειώνεται με x ένα ή περισσότερα πεδία ανάλογα με την περίπτωση