Dalk bir lke olan Yunanistan'da verimli tarmsal alanlar olduka azdr.

Yunanistan, dalk bir

lke olduundan, yaam ve yerleim koullar insanlar daha ok ovalk ve ky kesimlere
yerlemeye zorlamtr. Bunun sonucu olarak denizcilik. Eski Hellen ulusunun en nemli faaliyet
alanlarndan birini, belki de balcasn oluturmutur. Yunanistan, lkenin o dnemdeki
sakinlerinden dolay Akhaia olarak anlmaya baland. Akha ve Miken szckleri ayn toplumu ve
uygarl ifade etmektedir; farkl anlamlar yoktur. Sosyal ve siyasal yaps hakknda Homeros
destanlarna ok ey borlu olduumuz bu yksek uygarlk, M.. 13. yzyln ikinci yarsnda
kuzeyden gelen istilaclarn basks sonucu zayflam ve "Ege G" olarak anlan bu istilann
son dalgasn oluturan Dorlar tarafndan da M.. 1200-1150 civarnda tamamen ortadan
kaldrlmtr. Bu nedenle M.. 12. ve 11. yzyllar (Ge Hellas IIIC) "Saraylar Sonras Dnem"
olarak da adlandrlmaktadr. Kral, vanaks, yannda alan ve orduya komuta eden kii ise
lavagetas adn tayordu. levini bilmediimiz ancak dini bir zmreyi temsil ettii dnlen
telestai denen bir grup da vard. Adn bildiimiz en nl Akha kral, Troia seferini de yneten
Agamemnon'dur. Akha krallklarnn, nceden dnld gibi feodal bir yapya deil, merkeze
bal bir karaktere sahip olduu gr arlk kazanmtr. Tarm ve hayvancla dayal
ekonomide, yeniden datmc saray ekonomisi uygulanyordu. Nitekim, tahta at hilesiyle nl
Troia Sava da (M.. yak. 1300 yllar), Akhalar'n kuzeybat Anadolu'da bir sse sahip olmak ve
bylece Karadeniz'e alma arzularn gerekletirebilmek iin verdikleri mcadelenin bir
sonucudur. Tun a'nn sonlarna gelindiinde ticaretin boyutu hakkndaki bilgilerimiz
artmaktadr. Sikkenin henz icat edilmedii bu dnemlerde ticaretin en nemli aralar altn ve
gm gibi deerli metallerdi. Ayrca mal deiimi de nemli bir yer tutuyordu. Eakat Tun a
devletlerinin hkmdarlar ya da aristokratlar arasnda en sk rastlanan deiim tr, armaan
dei-tokuudur.
TROIA
Troia: Hitit metinlerindeki Wilusa, Homeros'ta Ilios olarak gemektedir. Bir kale grnmndeki
lk Tun a Troia'snda megaron planl yaplar bulunmakta olup, bu yaplarn etraf sur ile
evrilmiti. . Troia'nn V. tabakas Orta Tun a'na gei dnemidir; VI. tabakas Orta ve Son
Tun alar'nn temsil edildii M.. 2. binyl kapsamaktadr. VII. tabaka ise Tun a'nn
sonlar ya da M.. 2. binyln sonlardr. Troia Sava'nn VII. ya da VI. tabakalar ile temsil edilen
kentlerden birinde getii dnlmektedir (M.. yak. 13. yzyln ikinci yars).
Ege Gleri, Kent-Devletleri ve Kolonizasyon
EGE VE DOR GLER
Bat Anadolu'ya ilk gelenler Aioller idi. Yunanistan'daki Thessalia ve Boiotia blgelerinden gelen
Aioller, Lesbos Adas ile Bat Anadolu'nun kuzeydou kesimine (Edremit Krfezi ve civar)
yerletiler. Bu nedenle bu blge Aiolis adn ald. Herodotos (I.149), on iki Aiol kentinden sz
etmektedir. Heksapolis: Anadolu'nun gney-bat kesinde Kos, Knidos, Halikarnasos ile Rhodos
Adas'ndaki Lindos, lalysos ve Kamiros tarafndan oluturulan "Altkent" Birlii
Eskia yazarlar Halikarnassos'u Yunanistan'n Argolis blgesindeki Troizen'den gelen
gmenlerin, Knidos'u ise Spartallarn kurduunu belirtir.
EGE'DE KARANLIK A
Klasik a'daki siyasal, sosyal ve kltrel geliimin tohumlarnn Karanlk a'm ge evresinde
(zellikle M.. 8. yzyl) atldn syleyebiliriz.
YUNAN ALFABES
Tarihi Herodotos (V.58), yazy Yunanistan'a getirenin Fenikeli Kadmos olduunu
sylemektedir. Yunanlar da, atalar olan Akhalarn kulland Linear B yazsn, Fenikeliler ile
ticaret ilikileri sonucunda daha da gelitirmiler ve onlardan aldklar sessiz harfler ile Eski
Yunan alfabesini oluturmulard.
KENT-DEVLET
Ortaya k ve Karakteristik zellikleri
filozofu Aristoteles'e gre, insanlarn birlikte iyi bir yaam srmeleri polis ad verilen kent-
devletinde mmkn olmutu. Yunanlarn paylatklar drt ortak unsur, atalar, dilleri, dinleri ve
adetleriydi. Yunan kkenli bu kent devletleri hibir zaman bir araya gelip tek bir Hellen (Yunan)
devlet ats altnda toplanmamtr. Sz konusu kent devletlerini bir arada tutan dil, din ve kltr
birliiydi. Sosyo-ekonomik ve siyasal yaps itibariyle her kent-devletinin, yurttalarnn salkl
koullarda ve eit haklara sahip olarak yaamalarn salamak iin bir anayasas vard. Toplum,
bu anayasaya gre dzenlenirdi. Yasama, yarg ve yrtmenin devlet organlarndaki dalm ve
ilevleri de bu anayasa ile belirlenirdi. Bir kent-devletinin sahip olduu ya da olmak istedii en
nemli zellik ise a) baka devletlerin veya d glerin egemenliinde olmamay ifade eden
bamszlk (eleutheria), b) i ilerinde zgr olmay, d glerin mdahalesine maruz
kalmamay ve kanunlarn diledii ekilde oluturmay ifade eden zgrlk (autonomia) ve c)
kendine yeterlilik / ekonomik bamszlk (autarkeia) idi.
Ynetim Biimleri
lk Ynetim ekli Monari Bu arada birok kent-devletinde tiranlarn egemenliini gryoruz. Esas
olarak M.. 7. ve 6. yzyllarda grlen tiranlar, genellikle toplumun soylu ve zengin snfndan
kyor ve aa tabakann desteini alarak ynetimi ele geiriyordu. Demokrasi, demos (halk)
ve kratos / kra-tia (g) szcklerinden tretilmi olup "halk egemenlii" demektir. Demokrasinin
temeli, Eski Hellen kent-devletlerinde atlmtr; nk Eskian daha nceki devirlerinde Dou
devletlerinin banda bulunan ve kendini tanrnn temsilcisi, hatta tanr olarak kabul eden
hkmdar ile ona kaytsz artsz bal uyruklardan meydana gelen devlet yaps karsnda,
Bat'daki kent-devleti yaps demokratik bir anlayn rn idi. Bir ynetim biimi olarak
demokrasi (demokratia) ilk kez Herodotos'un (M.. 5. yzyl) eserinde gemektedir.
Demokrasinin; Herodotos, Perikles ve Sokrates gibi taraftarlar varsa da, Aristophanes,
Ksenophon, Platon ve Aristoteles gibi gl muhalifleri de vard
Ynetim Kurumlar
ehir Danma ve dare Meclisi (Boule) ile Halk Meclisi'nin (Ekklesia) ilk zamanlardan itibaren
kent-devletlerindeki varl bilinmektedir. Teorik olarak ayda iki veya defa toplanan Halk
Meclisi'ne 18 (veya 20) yan doldurmu ve bal olduklar kabile tekilatna (r. demos, phyle,
hakatostys) kaytl olan erkek yurttalarn tm katlabiliyordu. Halk Meclisi, yasama ve yarg
gcn elinde tutan bir siyasal organ olup i ve d politika meselelerini grrd; sava ve
bara karar verme, kanun yapma, magistratlarn seimi, yarglama ve srgne gnderme
kararlar Halk Meclisi'nin yetki ve sorumluluundayd. Halk Meclisi'nde grlecek maddeleri
hazrlayan Boule, yurttalarn oluturduu kabilelerden belli sayda kiinin katld bir meclistir.
yelerinin kura ile belirlendii Boule'ye devam eden yurttalar olgun yata (30 yan st) olmak
zorundayd. Genelde Boule'ye bitiik yer alan Prytaneis ise Boule'nin alt komisyonu olarak grev
yapard. Devletin tm acil ileri nce Prytaneis tarafndan ele alnrd.
Magistratlar
Kamu adna grev yapan bu kiiler devletin nemli mevkilerinde grev alrd ve devletin
ileyiinden sorumluydular. Magistratlar kura ile seilirdi; ancak askeri komutanlar ve maliyeciler
Halk Meclisi tarafndan oylanarak seilirdi. Ba magistrat, hkmetin bayd ve baz durumlarda
yla adn vermekteydi (eponim). Ba magistrat genelde "arkhon" olarak anlmaktadr.
Magistratlarm yaygn grev sresi bir yl olmasna ramen daha ksa sreli olanlar da vard.
Grevi sona eren magistrat, grevde bulunduu sredeki icraatnn ve kamu kaynaklarn nasl
kullandnn hesabn vermek zorundayd.
ATNA'NIN SYASAL VE TOPLUMSAL YAPISI
deta tanr buyruu olarak kabul edilen ve aristokratlarn iine yarayan szl yasalardan
(thesmoi), toplumun her kesiminin sosyal ve siyasal yaamn adil bir ekilde dzenleyen yazl
yasalara (nomoi) gei, demokrasi iin de nemli bir admd. Adalet kavramnda ifte standart
endiesi bundan byle kalkyordu. unu da vurgulamak gerekir ki, yasalarn yazl hle
getirilmesi nceki Eski Dou toplumlarndan biliniyordu.
Drakon
Sorunlarn stesinden gelmek iin radikal admlar atlmas gerekiyordu. te bu noktada,
topluma yeni bir dzen vermek zere Drakon'un ortaya ktn gryoruz. Atina kanunlarn ilk
kez bir sisteme balayan ve de yazl hale getiren Drakon idi.
Solon
So-lon'un reformlar iki alanda gerekletirildi: ekonomi ve toplum (anayasa).
Toplum Dzeni (Anayasa): 1. ve 2. snftaki yurttalar yksek devlet memurluklarna (arkhon'luk)
ve Are-opagos'a (aristokratlar meclisi); 3. snf yurttalar ufak memurluklara ve Drtyzler
Meclisi'ne (Boule); 4. snf yurttalar ise Halk Meclisi'ne (Ekklesia) ve Heliaia'ya (bir tr halk
mahkemesi) seilebiliyorlard. Askerlik hakk yalnzca ilk snfa ve-rilmiflti; thetes askerlikten ve
her trl vergiden muaf tutulmutu.
Tiran Peisistratos ve Oullar
Atinal Tiranlarn en nls hi kukusuz Peisistratos'tu.
Kleisthenes ve Demokrasi
Attika blgesinin kent, ky ve i blge olmak zere ynetim blgesine ayrlmas ile ortaya
kyordu.
KOLONZASYON
Tanm
Bir toplumun ya da bir kent-devleti halknn tarmsal veya ticari faaliyetlerde bulunmak iin kendi
snrlar dnda elverili topraklar yurt edinmesine ve bu srece "kolonizasyon" denir.
Nedenleri
Kolonizasyonun birka nedeni vardr. Bunlardan biri, tarm yaplabilecek topraklara olan
gereksinimdi. Bu tr nedenlerle kurulmu koloniler "tarmsal" nitelikli idiler. Bir baka neden, kendi
lkelerindeki olanakszlklar idi.
3.NTE M.. 5. Yzyl Savalar
PERSLER
Aslnda ayn kkene dayanan Medler ve Persler kabaca bugnk ran Devleti'nin bulunduu
topraklarda yayorlard. M.. 9. yzyldan itibaren tarih sahnesinde grlmeye balayan
Perslerin ilk krallar hakknda, adlar dnda, pek fazla bilgimiz yoktur. Ancak, "Byk" lkapl
Pers kral Kyros (M.. 559-529), hakknda faz-la bilgiye sahip olmadmz Med Devleti'ne son
vererek, Pers Krall'nn M.. 6. yzylda nasya'nn en byk gc olmasn salamtr. Bu
nedenle Kyros ya da Pers dilinde Kura, Pers Devleti'nin kurucusu saylmaktadr. Perslerin ortaya
kna kadar blgedeki en byk gc, Asur mparatorluu oluturuyordu. Perslerin, Akdeniz
ve Ege'deki ticareti kontrol altnda tutma arzularna batdaki tek engel ise Lydia Krall idi. Pers
Kral Byk Kyros, M.. 546 ylnda Lydia Kral Kroisos'u yenilgiye uratarak, kralln bakenti
Sardeis'i ele geirmitir. Bylece, Anadolu 200 yl kadar srecek olan Pers egemenliine
girmitir.Babil Kralloda Yklmt. . Burada, dikkat edilmesi gereken nokta, satraplklarn corafi
blgelere veya lkelere gre deil, halk (etnik) esasna dayal olduudur. Perslerin iki bakenti
Susa ile Persepolis,
IONIA AYAKLANMASI
lonia Ayaklanmas'nn nedeni olarak Perslere kar duyulan honutsuzluk ve Miletos'un ticari
karlar n plana kartld ise de; bir gre gre, Pers ynetimi altndaki Miletos, daha nce
olmad kadar refaha ula-mt; dolaysyla, ticari karlar sz konusu olamazd. Ayrca Pers
satraplar arasnda husumet ve kar ilikileri de vard. Btn bunlar, lonia Ayaklanmas'nn,
Perslere kar olutuu dnlen "milliyeti" duygularn bir tepkisi olmadnn gstergesidir.
Bireysel karlar daha n plandayd. Dolaysyla, olaylar yorumlarken genifl bir bak as ile
yaklamak her zaman iin daha aklcdr. Ionia Ayaklanmas'nda Bat Anadolu'daki kent-devlet-
leri, egemenlii altnda bulunduu Perslere kar ayaklanmt. Ayaklanma, M.. 494'te
bastrld.
PERS-HELLEN SAVALARI
Maraton Sava
Persler iin potansiyel tehlike olan ve lonia Ayaklanmas'n destekleyen Yunanistan hl Pers
egemenlik alannn dnda kalyordu. Bu nedenle, M.. 490 ylnda Datis ve Artaphernes
komutasndaki Pers donanmas Fge Denizi'ni aarak Yunanistan'a ayakbast. . Pers ordusu
Yunanistan'n Attika blgesinin dou kysnda ve Atina'nn 30 km kuzeydousundaki Marathon
Krfezi'ne ulat; krfezin gerisinde Marathon Ovas bulunuyor-du. Persler hem Atinallara
hadlerini bildirmek hem de lonia Ayaklanmas srasnda tahrip edilen Sardeis'in cn almak
istiyorlard. Fakat Miltiades komutasndaki Atinallar, Persleri byk bir yenilgiye urattlar.
Artemision ve Thermopylai Savalar
Persler Orta Yunanistan' ele geirip Atina'y yakp yktlar.
Salamis Deniz Sava
Yaplan savata Hellenler Perslere kar kesin bir zafer kazandlar.
Plataia ve Mykale Savalar
Perslerle Atinallar arasndaki arpmalardan sonra Pers Kral Kserkses Persia'ya (eski ran)
dnm, Hellenlerle mcadele iin Mardonios'u blgede brakmt.Sparta kral Leoty-khides
emrindeki Hellen donanmas Ephesos'un hemen gneyindeki Mykale (Samsun) burnu zerinde
karaya karak orada mevzilenmi olan Persleri pskrtp gemilerini atee verdi. Bylece,
Plataia ve Mykale savalar sonunda Bat Anadolu Perslerden temizlendi (M.. 479). Buradaki
kentler, Ionia Ayaklanmas'nda olduu gibi, tekrar ayaklanarak Pers boyunduruundan
kurtuldular.
I. Delos Deniz Birlii
Sparta ve Atinallarn Persleri pskrtmek iin kuruldu birlik liderliinide Atina yapt.
Her ne kadar M.. 490-479 arasndaki savalardan sonra Persler geriye pskrtlmlerse de,
adalar ve Anadolu'daki kentler iin Pers tehlikesi halen mevcut idi. Bu nedenle Hellenlerin bir
birlik kurmalar kanlmazd.
Birliin ilk ii Karadeniz ile olan ticaret yolunun ak tutulmas iin Trakya ve boazlar Perslerden
temizlemek oldu; hatta Byzantion ele geirildi. Birliin ilk ii Karadeniz ile olan ticaret yolunun ak
tutulmas iin Trakya ve boazlar Perslerden temizlemek oldu; hatta Byzantion ele geirildi.
Delos Birlii, giderek Atina mparatorluu'na dnt. yle ki, birliin kurulmasndan yaklak
yirmi be yl sonra, M.. 5. yzyln ortalarnda, Atina, birlik iinde kendi para ve arlk
sisteminin kullanlmas iin bir kararname yaymlayarak mttefiklerine gm sikke basmn
yasaklad. Bylece, Atina sikke retimini tekelinde tutarak yalnzca kendi bast tetradrahmilerin
dolamn zorunlu klyordu. Sparta ile Atina'nn aralarnn almasnda balca rol oynayan
Atina'nn hegemonya sevdas M.. 431 ylnda birliin sona ermesine neden oldu. Perslere kar
omuz omuza mcadele veren Atina ve Sparta, bundan byle kar kutuplarda yer alacak
birbirlerine kar savaacaklard (Peloponnesos Sava).
Hellenlerin Dou Akdeniz Seferi ve Kallias Bar
Kimon komutasndaki donanma Kbrs'a giderken, bir ordu da Msr'daki isyan canlandrmak iin
Msr'a gitti. Fakat Kimon'un hastalanarak lmesi Hellenlerin sava plann bozdu. Zor durumda
kalan Atinal devlet adam Pe-rikles, Perslerle bar yapmak zorunda kald. M.. 449 ylnda
Kbrs ya da Susa'da yaplan grmelere Hellen tarafn temsilen, Atina'nn ileri gelen
diplomatlarndan ve ayn zamanda Olympia (Olimpiyat) Oyunlar'nda kez araba yar
kazanm olan Kallias katld. Bu nedenle sz konusu bar "Kallias Bar" olarak anlr. M..
490'da Marathon'da balayan Pers-Hellen Savalar, yaklak yarm yzyl sonra Kallias Bar ile
son bulmu oldu.
PELOPONNESOS SAVAI Sparta-Atina
Savan Nedeni . Atina ile Sparta arasnda M.. 431-404 yllar arasnda, yirmi yedi yl sren
sava, "Peloponnesos Sava" olarak bilinir. Aslnda Atina-Sparta atmas bu savan ok
ncesinde balamt. Atina'nn Delos Birlii'nin en gl yesi olarak tm avantajlar kendi lehine
kullanmas, Aigina, Korinthos ve Megara gibi nemli ticaret kentlerinin karna dokunuyordu.
Sparta da Hellen dnyasnn nderliinin Atina'nn elinde bulunmasndan rahatszlk
duymaktayd. Gerekte Atina'nn glenip bir imparatorluk haline gelmesi, Delos Birlii'nin bir
sonucu idi. Atina'nn dier Hellen kentleri aleyhine glenmesi, bu kentlerin bamszl
asndan cidd bir tehlike oluturuyordu.
Savan Balamas
Savan gerek nedeni, yukarda da deindiimiz gibi, Atina'nn glenip Delos Birlii'ni bir
imparatorlua dntrmesiydi. Atina da, Sparta'nn ban ektii Peloponnesos Birlii'nin
yelerinden Megara'ya ticari ambargo koydu. Sparta ise her harekette Atina'nn karsnda yer
alyordu; nk, Atina'nn saldrgan tutumuna mruz kalan kentler, Sparta'nn nderlik ettii
Peloponnesos Birlii'nin yeleriydi. Sonunda Sparta fiilen devreye girerek Atina ile grmelere
balad. Bir sonu alnamaynca, M.. 431'de Peloponnesos Sava balad.
Arkhidamos Sava
Peloponnesos Sava'nn ilk on yl (M.. 431-421) "Arkhidamos Sava" olarak anlr. Sparta
Kral II. Arkhidamos, Peloponnesos Birlii yelerinden oluan bir ordu ile M.. 431'de Attika'ya
girerek, bir ay boyunca blgeyi yamalad ve lkesine geri dnd. Fakat Atinallar bundan pek
zarar grmediler; nk Perikles'in sava stratejisine uygun olarak nceden Attika'y boaltmlar,
bu arpmada hem Kleon, hem de Brasidas ld. Amphipo-lis'teki arpmadan iki taraf da
zararl km oldu. Bundan byle tek kar yol, bara uzanan yoldu.
Nikias Bar
Bu nedenle, M.. 421 ylnda Atinal politikac ve komutan Nikias'n abasyla Atina ile Sparta
arasnda bar imzaland. "Nikias Bar" olarak adlandrlan ve 50 yllk bir sreyi kapsayacak
ekilde yaplan bu antlama ile Arkhidamos Sava son buldu. Bu bar Atina iin bir zaferdi;
nk Sparta, Atina'nn Delos Birlii'ndeki nderliini tanyordu. Fakat Nikias Bar,
Peloponnesos Sava'na deil, yalnzca bu savan bir dnemine son vermiti.
Sicilya Seferi
Atinallar, Lamakhos'un lmnden sonra aresiz kalan Nikias'n yanna, Demosthenes
komutasnda bir destek gc gnderdiler. Fakat M.. 413 Ekim aynda Atinallar byk bir
yenilgiye urad. Bylece, Sicilya seferi baarszlkla sonuland. Sicilya bozgunundan birka ay
nce ise Sparta, Attika'daki Dekeleia'y ele geirmiti.
Lysandros'un Notion Zaferi
Artk Persler de, yaklak 35 yl nce (M.. 449) imzaladklar Kallias Antlamas'n bozarak
Atina'ya kar Spartallarn yannda yer alyorlard. Yenilginin sorumlusu olarak grlen
Alkibiades, Phrygia'da bulunan Pers Satrab Pharnabazos'un yanna kat; fakat Lysandros'un
istei zerine orada ldrld (M.. 404).
Arginussai Sava
Atinallar zaferin bedelini ar dediler; sava sonras kopan bir frtnada Atinallar ok kayp verdi.
Aigospotamoi Sava
Atina hem karadan hem denizden kuatma altndayd; stelik ktlk had safhadayd. Sonunda
Atina yenilgiyi kabul etti. Atina'ya kabul ettirilen antlamann koullar ok ard (M.. 404): Ele
geirdii yerleri geri verecek, Pe-iraieus (Pire) limann kente balayan uzun sur duvar yklacak,
donanmasn Sparta'ya teslim edecek ve Sparta'nn egemenliini tanyacakt. Fakat yine de
Atina, ieride bamsz bir kent-devleti olarak kalacakt. Yirmi yedi yllk savan sonunda
"Atina mparatorluu" kmt. Bylece, Hellen dnyasnn nderlii Sparta'ya geti. Fakat
Sparta'nn bu sevinci, Perslerin tekrar Hellen dnyasnn ilerine karmasyla uzun mrl
olamad.
Her ne kadar, Peloponnesos Sava srasnda Perslerle Spartallar bir dayanma iine girdilerse
de, bir sre sonra Pers Satrab Kyros'un Pers Byk Kral olan aabeyi II. Artakserkses'e kar
yapt sefer baarszlkla sonulannca, Kyros'un tarafn tutan kentler Persler tarafndan
cezalandrlacaklarn dnerek, Spartallar-dan yardm isteyecek ve bylece Sparta da Anadolu
kentlerinin koruyuculuunu stlenerek Perslere sava aacaktr.
SATRAP KYROS'UN AYAKLANMASI
Peloponnesos Sava sona erdiinde, Pers Kral II. Dareios da lm, yerine byk olu II.
Artakserkses gemiti. Fakat Dareios'un kars Pa-y^satis gerekte kk olu Kyros'un kral
olmasn istiyor; iki karde, Artakserkses ve Kyros, birbirlerinden holanmyordu. Fakat bu kez
Perslerin kendi aralarndaki bir taht kavgas ile kar karyayz. ki ordu Kunaksa'da karlat
(M.. 399). Kyros, aabeyini yaralad ama kendisi de ld. Kyros'un ldn duyan askerler,
artk bir amalar olamayacan dnerek geri ekildiler. Ordu, Tigris (Dicle) kysn izleyerek
kuzeye doru ilerleyip Karadeniz kysna varr. Kimi zaman karadan, kimi za-man denizden yol
alarak Trakya'ya gelirler ve burada Spartal komutanlarn emrine girdiler.
KORINTHOS SAVAI
Perslerin taht mcadelesi devam ederken Yunanistan'da da olaylar kendi seyrinde devam
ediyordu. Peloponnesos Sava'nn yenilgisinin ve getirdii ar ykn altndan kalkmaya alan
Atina, Boiotia'nm da desteini salamt. Fakat bundan rahatsz olan Sparta, onlarn zerine bir
ordu gnderdi. M.. 395'te yaplan Hali-artos Sava'nda Spartallar yenilgiye urad; komutanlar
Lysandros ld. Atinallarn Perslerle arasnn iyi olmad bir zamanda, bu kez Spartal
Komutan Antialkidas (Antalkidas) yeniden Perslere yaknlamaya balad. Amac, bir Sparta-
Pers dayanmas ile Atina'y bara zorlamakt. , Perslerin Sparta'ya destek vermesi ile M.. 386
ylnda son bulmu oldu. Korinthos Sava, Spartallara yalnzca prestij kazandrd; savan asl
galibi ise kukusuz, Perslerdi.
KNC DELOS DENZ BRL
Atina, M.. 378'de ikinci kez bir Deniz Birlii oluturdu. Atina'nn yz yl nce kurduu ilk Deniz
Birlii, Perslere kar kurulmutu. kinci Deniz Birlii ise Spar-tallara kar kuruldu. Birlik iinde
tutmaya alan Atina arasndaki atmalar, birlik iinde olduu iin " Sava" ya da "Mttefikler
Sava" (M.. 357-355) olarak anlr. Bu arpmalar srasnda Embata'da yenilgiye urayan
Atina, Birliin dalmasn nleyemedi. Fakat Atina denizde hl gl idi ve Hellespontos'u
kontrol altnda tutuyordu.
THEBAI'IN STNLK DNEM
Leuktra yenilgisinden sonra Peloponnesos Birlii yelerinin Sparta'ya gveni kalmad. Bu
zaferden sonra byk bir prestij kazanan The-baillar ise komutanlar Epameinondas'n
nderliinde Peloponnesos'a aknlar yapp Sparta'y kendi topraklarnda zayflattlar. Eakat M..
362'deki Mantineia Sava'nda Thebai ordusu galip gelmesine karn, Epameinondas ald
yaralar sonucu hayatn kaybetti. Bylece, nemli bir gcn yitiren Thebai, yaklak yirmi be yl
sren parlak dnemini bir daha yakalayamad; sradan bir kent-devleti olarak varln srdrd.