Veljko Ikanovi, Goran Gaji:
Produeno krivino djelo u krivinom zakonodavstvu Republike Srpske
DOI: 10.7251/GFP16140I
Originalni nauni rad
Datum prijema rada:
17. maj 2016.
Datum prihvatanja rada:
29. maj 2016.
Doc. dr
Veljko Ikanovi
Docent, Fakultet pravnih
nauka, Panevropski univerzitet
Apeiron Banja Luka, BiH
i sudija Vrhovnog suda
Republike Srpske
veljko.l.ikanovic@apeiron-edu.eu
Doc. dr
Goran Gaji
Docent, Fakultet pravnih
nauka, Panevropski univerzitet
Apeiron Banja Luka, BiH i
savjetnik ministra nansija
Republike Srpske
goran.d.gajic@apeiron-edu.eu
140
UDC: 343.232:347.19
Produeno krivino djelo u krivinom
zakonodavstvu Republike Srpske
Rezime: Pravna teorija nije jedinstvena u pogledu potrebe da se
ins tut produenog krivinog djela uvede u krivino zakonodav-
stvo. Najvei broj evropskih zemalja u svom zakonodavstvu nema-
ju njegovu definiciju. To je bio sluaj i sa ranijim zakonodavstvom
koje se primjenjivalo na prostoru Bosne i Hercegovine. Meu m,
suprotno stavu zakonodavca naa sudska praksa je davno prihva-
la produeno djelo kao pravnu konstrukciju i pod odreenim
uslovima primjenjivala je umjesto realnog s caja. Danas je ovaj
ins tut, sa svim svojim prednos ma i nedostacima, dio naeg
pozi vnog krivinog zakonodavstva. Autor u ovom radu ukratko
izlae istoriju njegovog razvoja, razmatra opravdanost uvoenja u
krivino zakonodavstvo i ukazuje na prednos i nedostatke takvog
pristupa kroz kri ki osvrt na zakonske definicije.
Kljune rijei: produeno, konstrukcija, ins tut, krivino, djelo.
UVOD
Produeno krivino djelo, kao drutvena pojava i pravni
pojam, jeste istorijska kategorija iji je nastanak i razvoj blisko
povezan sa nastankom i razvojem samog krivinog prava.1 Sam
pojam produenog krivinog djela nije bio poznat krivinim
pravima robovlasnikih drava, srednjovjekovnom kanonskom
pravu i zakonodavstvu srednjovjekovnih drava. On je nastao
na viem stepenu razvoja krivinog prava, kada su stvoreni i
pojmovi o drugim optim institutima i kada je nastala i poela
da se razvija nauka krivinog prava.
Produenim krivinim djelom prvi su se poeli baviti
glosatori i postglosatori, koji su smatrali da nije prihvatljiva
primjena sistema kumulacije kazni na sve sluajeve sticaja kri-
vinih djela. Ovaj problem se posebno ispoljavao kod krivinih
djela za koja je bila propisana smrtna kazna, a ona je bila
propisana za veliki broj krivinih djela, jer njena kumulacija
nije bila mogua. On se u punoj teini pokazao kod krivinog
djela krae, za koje je takoe bila propisana smrtna kazna i to
za prosti oblik krae ako je bilo izvreno vie od tri krae, pa
je bilo potrebno utvrditi da li se radi o jednoj ili vie kraa.2 U
1
Buturovi J. (1980), Produeno krivino djelo, Beograd, str. 15.
2
Vie o istorijskom razvoju produenog krivinog djela vidi Butu-
rovi J., op.cit, str. 15 20.
GODINJAK FAKULTETA PRAVNIH NAUKA Godina 6 Broj 6 Banja Luka, jul 2016 pp. 140-150

ostalim sluajevima sticaja krivinih djela, kada bi kumulacija kazni bila mogua, dolazilo
je do izricanja previsokih kazni koje su gubile svrhu i cilj, pretvarajui se u svoju suprotnost.
Prema tome, prouavanju ovog problema pristupilo se prvo sa stanovita kazne, odnosno
kada je trebalo izrei jednu a kada vie kazni, dok je problem produenog krivinog djela
postavljen poslije toga.

Da bi se izalo iz ove situacije i prevazile tekoe do kojih je dolazilo stvorena je kon-

strukcija produenog krivinog djela, kao oblik privilegovanja njegovog uinioca u odnosu
na uinioce kod kojih je bio primijenjen sticaj. Ovaj institut je svoje mjesto prvo pronaao
u sudskoj praksi, radi ega se smatra njenom tvorevinom, a savremena sudska praksa je u
njegovoj primjeni veoma neujednaena.

Uprkos dugom postojanju i primjeni u sudskoj praksi savremeni pravni sistemi ispu-
taju ovaj institut (vajcarska) ili ga znaajno ograniavaju (Njemaka). U svome tekstu
predvia ga samo mali broj krivinih zakonodavstava, kao to su Krivini zakonik Italije iz
1930. godine u lanu 81., Krivini zakon Grke iz 1950., Krivini zakonik Bugarske u lanu
26, Krivini zakonik Makedonije u lanu 45, Krivini zakonik Srbije u lanu 61., Kazneni
zakon Hrvatske u lanu 52.3

POJAM PRODUENOG KRIVINOG DJELA

Produeno krivino djelo4 (delictum continuatum) predstavlja prividni realni sticaj u obli-
ku konsumpcije. Njega ini vie istih ili istovrsnih krivinih djela koja su uinjena u vremenskoj
povezanosti od strane istog uinioca (serijski uinilac) koja predstavljaju jednu cjelinu5. Ono po-
stoji kada jedno lice sa vie radnji sa umiljajem izvri vie istih ili istovrsnih krivinih djela koja
s obzirom na nain izvrenja, vremensku povezanost i druge stvarne okolnosti koje ih povezuju
ine jedinstvenu cjelinu (jedinstveno krivino djelo)6. Dakle, to je poseban oblik jedinstva radnje
krivinog djela u pravnom smislu. Produeno krivino djelo7 postoji u sluaju kumulativnog ispu-
njenja vie zakonom predvienih uslova koji ukazuju da sva uinjena krivina djela predstavljaju
cjelinu, koji ukazuju na prirodno, pravno i logino jedinstvo svih uinjenih krivinih djela koja se
nastavljaju na prethodna tako da ine jedno djelo u produenju, u nastavku8.

Da bi vie uinjenih krivinih djela predstavljalo jedno, produeno, krivino djelo

potrebno je da se ispune odreeni uslovi. U odreivanju koji su to uslovi ne postoji potpu-
na saglasnost pravne nauke. Dajui jednu od potpunijih definicija profesor Babi smatra
da su uslovi za postojanje produenog krivinog dela9:

3
Jovaevi D., Ikanovi V. (2012), Krivino pravo Republike Srpske Opti deo, Banja Luka, str.
208 210.
4
Hodi S. (1980), Produeno krivino djelo (potreba normiranja), Advokatura, Sarajevo, broj
1/80, str. 49 54.
5
Selinek Lj. (2007), Kazensko pravo, Sploni del in osnove posebnega dela, Ljubljana, str. 201-
204.
6
Jovaevi D. (1996), Produeno krivino delo u teoriji i praksi, Glasnik AK Vojvodine, Novi
Sad, broj 12/96, str. 494-507.
7
Novoselec P. (2004), Opi dio kaznenog prava, Zagreb, str.320 325.
8
Mrvi Petrovi N. (2007), Krivino pravo,Beograd, str. 129 130.
9
Babi M. (2008), Konstrukcija produenog krivinog djela, Pravna rije, Banja Luka, broj 15/08,

141
 Veljko Ikanovi, Goran Gaji:
Produeno krivino djelo u krivinom zakonodavstvu Republike Srpske

1) identitet (istovjetnost) uinioca. Potrebno je da isto lice uestvuje u izvrenju vie krivinih
djela. To znai, da jedno lice mora da preduzme djelatnost, istu ili razliite, kojima uestvuje u
ostvarivanju posljedice vie krivinih djela, bilo da takvu djelatnost preduzima u svojstvu:
a) izvrioca,
b) saizvrioca,
c) podstekaa i
d) pomagaa.

U teoriji nema jedinstvenog shvatanja o tome da li se trai identitet izvrioca ili identitet uinioca
(koji pored izvrioca obuhvata i sauesnike). U sudskoj praksi je vie zastupljeno drugo shvatanje,

2) identitet vie uinjenih krivinih djela (odnosno njihovog zakonskog bia). Uinilac treba
da je sa vie radnji izvrenja ostvario najmanje dva ili vie krivinih djela koja mogu biti svrena ili
pokuana. Bitno je da se radi o krivinim djelima koja su ista ili istovrsna, to znai da se pojavljuju
kao razliiti oblici jednog istog krivinog djela. Kada se radi o produenom krivinom djelu istih
zakonskih obiljeja, tada sud odmjerava vrstu i mjeru kazne koja je propisana za takvo djelo. A
kada se radi o istovrsnim krivinim djelima, tada sud utvruje vrstu i mjeru kazne koja je propisa-
na za najtei oblik od uinjenih krivinih djela10,

3) postojanje umiljaja kao oblika krivice sa kojim uinilac preduzima svako pojedino kri-
vino djelo u sastavu produenog krivinog djela. Time je postavljeno ogranienje, pa ova kon-
strukcija nije mogua kod nehatnog izvrenja vie krivinih djela,

4) vremenska povezanost vie izvrenih djela11. Sva krivina djela moraju da budu uinjena
u odreenom vremenskom intervalu, to znai da izmeu pojedinih krivinih djela treba da
postoji vremenski kontinuitet, bez velikih prekida ili razmaka. Meutim, koliko ta vremenska
povezanost izmeu pojedinih krivinih djela treba da postoji, nema jedinstvenog shvatanja u
teoriji i sudskoj praksi. To je faktiko pitanje koje sudsko vijee rjeava u konkretnom sluaju
imajui u vidu sve okolnosti uinjenih djela i linosti njihovih uinilaca. Preovladava shvatanje
da vremenska povezanost, razmak izmeu pojedinih krivinih djela ne sme da bude toliki da se
izgubi vremenska veza izmeu pojedinih djela, s obzirom da se svako sljedee krivino delo pojav-
ljuje kao nastavak, tj. kao produenje prethodnog krivinog djela i

5) nain izvrenja i druge stvarne okolnosti pod kojima su izvrena sva krivina djela
treba da ih povezuju u pravu, prirodnu i loginu jedinstvenu cjelinu tako da se moe zakljuiti
da se ovdje radi o jedinstvenom krivinom djelu.

Italijanski Krivini zakonik u l. 81. propisuje da produeno krivino djelo postoji u slu-
aju kada uinilac sa vie injenja ili neinjenja izvrenih u istoj zloinakoj namjeri poini,

str. 415 433.

10
Za konstrukciju produenog krivinog djela prevare nije nuno postojanje istog oteenog ako
radnje uinioca predstavljaju kontinuiranu djelatnost sa prevarnom namjerom koja ima oblik je-
dinstvene prirodne cjeline presuda Vrhovnog suda Republike Srpske K. 147/98 od 11. oktobra
1998. godine (Simovi M., Taji H. (2007), Zbirka sudskih odluka iz krivinopravne materije,
Sarajevo, str. 326).
11
Pavii B., Grozdani V., Vei P. (2007), Komentar Kaznenog zakona, Zagreb, str. 234 237.

142
GODINJAK FAKULTETA PRAVNIH NAUKA Godina 6 Broj 6 Banja Luka, jul 2016 pp. 140-150

makar i u razliito vrijeme vie povreda istog zakonskog propisa, makar su i razliite teine.

Produeno krivino djelo12 je oblik prividnog realnog sticaja, pa iako je uinilac preduzeo
vie pojedinanih djelatnosti kojima je ostvario vie istih ili istovrsnih posljedica krivinih djela,
njemu se sva uinjena dela kvalifikuju po jednom zakonskom propisu i izrie se kazna koja je u
zakonu propisana za to djelo.

Kao vrijeme izvrenja produenog krivinog dela uzima se svo vijreme njegovog vrenja,
a zastarjelost krivinog gonjenja poinje da tee od momenta kada je izvreno poslednje
djelo iz njegovog sastava.13

Mjesto izvrenja produenog krivinog djela je mjesto svih pojedinih radnji i svih
nastupjelih posljedica krivinog djela. Amnestija i pomilovanje odnose se na sva uinjena
krivina djela u cjelini. Krivino djelo koje nije obuhvaeno produenim krivinim djelom
u pravnosnanoj sudskoj presudi, predstavlja posebno krivino djelo, odnosno ulazi u sa-
stav posebnog produenog krivinog djela.14

KRIVINO ZAKONODAVSTVO SFRJ

Odredbe o produenom krivinom djelu bile su dio projekta Krivinog zakonika Kra-
ljevine Jugoslavije iz 1922. godine ali nisu nale svoje mjesto u Krivinom zakoniku za
Kraljevinu Jugoslaviju od 27. januara 1929. godine, sa izmjenama i dopunama iz Zakona
od 9. oktobra 1931. godine. Ovog instituta nije bilo u odredbama Krivinog zakonika FNRJ
iz 1951. godine, a ni u Krivinom zakonu SFRJ iz 1976. godine, ije su se odredbe opteg
dijela primjenjivale i na republiko materijalno krivino zakonodavstvo. Materijalno kri-
vino zakonodavstvo koje je se na bosanskohercegovakom prostoru primjenjivalo prije
raspada bive SFRJ nije poznavalo pojam produenog krivinog djela.

Pored odsustva iz materijalnog zakonodavstva, a s obzirom na primjenu u praksi ipak

se ne moe rei da je to potpuno institut obiajnog prava, jer su ga poznavali tadanji pro-
cesni zakoni. On se prvo spominje u Zakonu o krivinom postupku SFRJ iz 1959, a kasnije i
u ostalim procesnim zakonima i to uvijek u vezi sa ponavljanjem pravnosnano dovrenog
krivinog postupka. Zakonodavac se ranije ograniavao da regulie samo dio procesnog
uticaja produenog krivinog djela na ponavljanje krivinog postupka, a materijalnoprav-
ne aspekte je potpuno preputao sudskoj praksi. S obzirom da se radi o kontroverznom
institutu oko koga nisu saglasne ni teorija ni praksa ovo e se kasnije, kada se pristupi
zakonskom ureivanju, pokazati potpuno opravdano.

SUDSKA PRAKSA SFRJ

Sudska praksa je izgradila veoma sadrajan i relativno potpun okvir za primjenu ovog
instituta, a razliita shvatanja bila su vie zastupljena u teoriji krivinog prava. Prema shva-
tanju sudske prakse da bi se radilo o produenom krivinom djelu potrebno je:

12
Tomi Z. (2007), Delictum collectivum i delictum continuatum u naem krivinom pravu, Go-
dinjak Pravnog fakulteta u Sarajevu, Sarajevo, broj 50/07, str. 569 590.
13
Jovaevi D. (1996), op.cit., str. 494 507.
14
Jovaevi D., Ikanovi V. (2012), op.cit., str. 208 210.

143
 Veljko Ikanovi, Goran Gaji:
Produeno krivino djelo u krivinom zakonodavstvu Republike Srpske

a) da isto lice uestvuje u izvrenju vie krivinih djela kao izvrlac, saizvrilac, podstreka
ili pomaga;

b) da postoji identitet najmanje dva ili vie svrenih ili pokuanih istih ili istovrsnih krivinih
djela;

c) postojanje umiljaja kao oblika krivice sa kojim uinilac preduzima svako pojedino kri-
vino djelo u sastavu produenog krivinog djela;

d) vremenska povezanost vie izvrenih djela; nain izvrenja i druge stvarne okolnosti
pod kojima su izvrena sva krivina djela treba da ih povezuju u pravu, prirodnu i loginu je-
dinstvenu cjelinu tako da se moe zakljuiti da se ovdje radi o jedinstvenom krivinom djelu.

Takoe se iskljuivala konstrukcija produenog krivinog djela ako su povrijeena ili

ugroena lina dobra. Tako nije bila mogua konstrukcija produenog krivinog djela silova-
nja, razbojnitva, teke tjelesne povrede i slino prema razliitim licima. S druge strane ona
je najee primjenjivana kod krivinih djela krae, pronevjere, falsifikovanja isprava i slino.

Sudska praksa je dala odgovore na pitanja zastarjelosti, mogunosti sabiranja odree-

nih iznosa, kvalifikovanja prema teem djelu, pronalazei rjeenja za mnoge probleme koji se
unaprijed nisu mogli predvidjeti. Pokazalo se da je to jedna dinamina, nepredvidljiva ma-
terija, koju je teko obuhvatiti potpunom zakonskom definicijom, zbog ega sudska praksa
bolje odgovara na sve izazove koji se pred nju postave. Radi toga zakonodavac ranije nije ni
pokuavao da je inkorporie u tekst krivinog zakona.

Postojale su odreene razlike u stanovitima sudova kad se kod odreenog istog

krivinog djela radi o sticaju a kada o produenom krivinom djelu, kako se kvalifiku-
ju razliiti oblici istog krivinog djela, kada nastupa apsolutna zastarjelost i slino. Radi
ujednaavanja sudske prakse i prevazilaenja ovih problema konstrukcija produenog kri-
vinog djela bila je predmet savjetovanja koje je odrano 7 9 decembra 1965. godine u
Vrhovnom sudu Jugoslavije. Na ovom savjetovanju usvojeni su zakljuci koji su saglasni
sa pravnom teorijom, a koji su bili od velikog znaaja za sudsku praksu i njeno ujednaava-
nje. Ovdje emo samo ukazati na osnovne dijelove tih zakljuaka koji i danas predstavljaju
osnovu za sudsku praksu i zakonodavno regulisanje ovog instituta.

Prema tim zakljucima za postojanje produenog krivinog djela potrebno je da je da

se ispune sljedei uslovi:

a) da je odreeno lice izvrilo dvije ili vie istovrsnih odvojenih radnji, od kojih svaka
pojedinano sadri sva zakonska obiljeja istog krivinog djela, odnosno njegovog privile-
govanog ili kvalifikovanog oblika,

b) da postoji odreeni vremenski kontinuitet izmeu pojedinano izvrenih krivino-

pravnih radnji,

c) da sve inkriminisane radnje sa stanovita obinog, ivotnog i loginog rezonovanja

144
GODINJAK FAKULTETA PRAVNIH NAUKA Godina 6 Broj 6 Banja Luka, jul 2016 pp. 140-150

predstavljaju takvu kontinuiranu djelatnost koja ima vid jedinstvene prirodne cjeline,

d) da primjena konstrukcije produenog krivinog djela na konkretni sluaj nije u

suprotnosti sa zahtjevima kriminalne politike koji su doli do izraaja u pozitivnim krivi-
nopravnim propisima.

Dalje se razrauju posebni uslovi za svaku od gore navedenih taaka i mi ih ovdje

neemo posebno navoditi jer su oni sadrani u prethodnom dijelu izlaganja o stanovitu
sudske prakse o produenom krivinom djelu.

KRIVINO ZAKONODAVSTVO REPUBLIKE SRPSKE

Ovu pravnu tradiciju, nakon raspada SFRJ i osamostaljivanja Bosne i Hercegovine
(BiH), nastavljaju i preuzeti materijalni i procesni zakoni u Republici Srpskoj i Federaciji
BiH.15 Preuzeta je takoe i sudska praksa koja produeno krivino djelo zasniva na ranije
izgraenim shvatanjima. S obzirom na ranije reeno o tekoama da se produeno kri-
vino djelo sistemski i sveobuhvatno uredi kao dio zakonske materije nije jasno zato su
zakonodavci u toku reforme krivinog zakonodavstva 2003. godine, kada dolazi do skoro
potpune unifikacije krivinog zakonodavstva u BiH, unijeli produeno krivino djelo i u
materijalne krivine zakone.

Ono je prvo ugraeno u Krivini zakon BiH,16 (l. 54.), Krivini zakon FBiH17 (l. 55.)
i Krivini zakon BD BiH18 (l. 55.). ini se da je to bez bilo kakvog obrazloenja uraeno
po ugledu na jedno loe rjeenje u hrvatskom krivinom zakonu, koje je u meuvremenu
hrvatski zakonodavac popravio, dok nai zakonodavci ne primjeuju loe strane ovakvog
definisanja produenog krivinog djela. Jedino Krivini zakon Republike Srpske19 od 01.
jula 2003. godine nije propisivao produeno krivino djelo ali i on, iz neobjanjivih ra-
zloga, ponavlja greku prethodnika i to ini izmjenama i dopunama iz 2010. godine (l.
42a.).20 Ovo je teko shvatiti pogotovo ako se ima u vidu da pojedini evropski sistemi na
koje se ugledamo idu u suprotnom smjeru, a i mnogi autori smatraju da institut produ-
enog krivinog djela nije pogodan za pravno normiranje. O emu se radi pokuaemo da
objasnimo u narednim redovima.

Da bi se odredio pojam produenog krivinog djela potrebno je da se utvrdi kombi-

15
U Federaciji BiH Uredba sa zakonskom snagom, Slubeni list RBiH br. 2/92 i Zakon o preuzi-
manju saveznih zakona koji se u BiH primjenjuju kao republiki zakoni, Slubeni list R BiH br.
2/92-5, 6/94-74, 13/94 189. U Republici Srpskoj Ustavni zakon za provoenje Ustava Srpske
Republike Bosne i Hercegovine i Ustavni zakon za provoenje Ustava Republike Srpske, Slu-
beni glasnik srpskog naroda u Bosni i Hercegovini br. 3/92 i Slubeni glasnik Republike Srpske
br. 21/92 (l.12.).
16
Slubeni glasnik Bosne i Hercegovine br. 3/03, 32/03, 37/03, 54/04, 61/04, 30/05, 53/06, 55/06,
32/07 i 8/10.
17
Slubene novine Federacije Bosne i Hercegovine br. 36/03, 37/03, 21/04, 69/04, 18/05, 42/10 i
42/11.
18
Slubeni glasnik Brko Distrikta Bosne i Hercegovine br. 10/03 i 45/04, 6/05, 21/10 i 52/11.
19
Slubeni glasnik Republike Srpske br. 49/2003, 108/04, 37/06, 70/06, 73/10 i 1/12.
20
Slubeni glasnik Republike Srpske br. 73/10.

145
 Veljko Ikanovi, Goran Gaji:
Produeno krivino djelo u krivinom zakonodavstvu Republike Srpske

novano postojanje objektivnih i subjektivnih elemenata koji ga takvim ine. Kada definie
produeno krivino djelo krivini zakon iz 2010. godine navodi samo one okolnosti koje
su objektivne prirode. Zakon zahtijeva da se radi o vie (nizu) istih ili istovrsnih krivinih
djela, koja su ostvarena na preteno jednak nain, meu kojima mora da postoji prostorna
i vremenska povezanost.

Subjektivni elemenat je ono to teorija preteno shvata kao produeni, nastavljeni

umiljaj koji ne obuhvata od poetka itav budui niz pojedinih akata, ve se sastoji u po-
navljanju odluke o djelu, koja se zasniva na identinoj situaciji. Umiljaj mora od prve rad-
nje biti uperen na izvrenje vie radnji, svaka radnja kod prvog djela mora obuhvatati sve
budue ili prole radnje. Uinilac mora biti svjestan svih radnji i ukupne posljedice koja
je sastavljena od posljedica svake pojedine radnje. Kako izmeu pojedinih djela postoji
vremenski razmak za svaku radnju je potreban posebni umiljaj koji ini ukupan umiljaj.
Zakon propisuje umiljaj kao jedini oblik krivice za produeno krivino djelo. 21

Ovakvom definicijom nije iskljuena mogunost primjene produenog krivinog dje-

la kod krivinih djela kojima se tite najvia lina pravna dobra kao to su ivot, tijelo,
polni integritet i druge slobode, to onemoguava da se kroz produeno krivino djelo kod
zatite ovih vrijednosti obuhvati ukupno nepravo. Data definicija produenog krivinog
djela je jasna, odreena i potpuna, a da li ona zadovoljava sve ono to se ovim institutom
tei ostvariti drugo je pitanje. Kada se kritiki ukazivalo na ovu situaciju uli su se odgovori
da je to sudska praksa ranije rijeila, da to nije mogue i da se radi o nepotrebnoj teoret-
skoj i naunoj raspravi. Meutim situacija nije tako jednostavna jer sada sudska praksa ne
moe ii suprotnim smjerom i iskljuivanjem primjene na ove sluajeve stvarati novo, od
zakona drugaije konstruisano, produeno krivino djelo. Time bi se na tetu optuenog
krilo naelo legaliteta, to bi kao presedan vodilo uruavanju pravne sigurnosti i jednako-
sti graana pred zakonom.

Za sada ne raspolaemo podacima da li su Vrhovni sud FBiH, Apelacioni sud BD

BiH i Apelaciono odjeljenje suda BiH imali priliku da se po albi odbrane o ovom pita-
nju odrede. Da to nije usamljeno razmiljanje autora ovog rada govore i navodi iz albe
branioca optuenog u predmetu pred Vrhovnim sudom Republike Srpske gdje se prigo-
vara prihvaenom sticaju krivinih djela od strane prvostepenog suda i tvrdi da se radi o
produenom krivinom djelu polnog nasilja nad djetetom iz l. 195. stav. 4. u vezi sa st. 1.
KZ RS (uiljeno na tetu dvije djevojice). alilac iznosi tvrdnju da se prema postojeoj
odredbi o sticaju za konstrukciju produenog krivinog djela ne trai isti zatieni objekt,
niti jedinstveni umiljaj, kako je to ranije traila sudska praksa. Ozbiljno je pitanje da li
se moe drugaije odgovoriti ovakvim navodima, pod uslovom ako su ispunjene i ostale
pretpostavke za postojanje produenog krivinog djela.

Da se ovdje radi o ozbiljnom problemu govori i to da je hrvatski zakonodavac, po

ijem je ranijem modelu iz 1997. godine ovo doslovno i pogreno preuzeto, u novom Ka-
znenom zakonu republike Hrvatske22 propisao ogranienja da se krivina djela koja pred-
21
Garai A. (2000), Produljeno kazneno djelo u novom Kaznenom zakonu, Aktualna pitanja ka-
znenog zakonodavstva, Inenjerski biro, Zagreb, str. 66.
22
l. 52. st. 2., Kazneni zakon Republike Hrvatske, Narodne novine br 125/11.

146
GODINJAK FAKULTETA PRAVNIH NAUKA Godina 6 Broj 6 Banja Luka, jul 2016 pp. 140-150

stavljaju napad na ivot, tijelo, polne i druge slobode lica ne mogu pravno oznaiti kao
produeno krivino djelo. Slino rjeenje prihvata Krivini zakonik Republike Srbije23 koji
propisuje da krivina djela upravljena protiv linosti mogu initi produeno krivino djelo
samo ako su upravljena prema istom licu.

Produeno krivino djelo je stvoreno prvenstveno radi imovinskih krivinih djela kod
kojih je ono esto nuno da bi se primjereno obuhvatilo ukupno nepravo i krivica kod po-
jedinog krivinog djela (npr. kad se radi o krivinom djelu pronevjere kod kog uopte nije
bitno koliko puta je uzet novac, ve ukupni iznos prisvojenog novca).

Protivrjenost zakonske definicije postoji i u tome da uinilac ini vie krivinih djela,
a osuuje se za jedno krivino djelo. Ovo je u suprotnosti sa prihvaenim miljenjem u
teoriji da produeno krivino djelo ini vie radnji u prirodnom smislu, koje su ipak jedin-
stvena radnja i zato predstavljaju jedno krivino djelo u pravnom smislu. Dakle, postojea
definicija na osnovama sticaja krivinih djela, a ne radnji, gradi produeno krivino djelo
kroz osudu za jedno krivino djelo to je pogreno.

Poto iz definicije produenog krivinog djela proizilazi da je ono jedno djelo, suvian
je i stav koji propisuje da se odredbe zakona o sticaju krivinih djela nee primjenjivati
kada uinilac ini produeno krivino djelo. Sve ovo nam govori kako je opasno jedno
rjeenje koje se potvrdilo u praksi brzopleto pretvoriti u zakonsku normu, pogotovo ne-
kritikim preuzimanjem iz tueg zakonodavstva. Osim toga vidimo da se sa nedovoljnom
panjom prati primjena novog rjeenja u praksi ali i kretanja u zakonodavstvu iz koga je
ono preuzeto.24

PRODUENO KRIVINO DJELO DE LEGE LATA

Oigledno uoavajui da su se pojavili problemi u primjeni ovako odreenog produ-
enog krivinog djela zakonodavac 2013. godine ponovo ureuje ovaj institut tako to pre-
uzima definicuju iz Krivinog zakonika Srbije. Zakon o izmjenama i dopunama Krivinog
zakona Republike Srpske25 u lanu 11. produeno krivino djelo odreuje tako to ovo djelo
ini vie istih ili istovrsnih krivinih djela uinjenih u vremenskoj povezanosti od istog ui-
nioca i koja predstavljaju jedinstvenu cjelinu u pravnom smislu zbog postojanja najmanje
dvije od sljedeih okolnosti:
a) istovjetnosti oteenog,
b) istovrsnosti predmeta djela,
c) korienja iste situacije ili istog trajnog odnosa,
d) jedinstva mjesta ili prostora izvrenja djela ili jedinstvenog umiljaja uinioca.

S obzirom na specifinost linih dobara krivina djela upravljena protiv tih dobara
mogu izuzetno initi produeno krivino djelo samo ako su uinjena prema istom licu
(npr. silovanje ili razbojnitvo). Produeno krivino djelo ne mogu initi ni ona djela koja
23
l. 61. st. 2., Krivini zakonik Republike Srbije, Slubeni glasnik RS br. 85/2005, 88/2005 -
ispr., 107/2005 - ispr., 72/2009, 111/2009 i 121/2012.
24
Ikanovi V. (2013), Produeno krivino djelo u u krivinom zakonodavstvu u Bosni i Hercego-
vini, Pravo i pravda, godina XII, broj 1., Sarajevo, str. 13 25.
25
Slubeni glasnik Republike Srpske broj 67/13.

147
 Veljko Ikanovi, Goran Gaji:
Produeno krivino djelo u krivinom zakonodavstvu Republike Srpske

po svojoj prirodi ne doputaju spajanje u jedno djelo. Ovdje izostaje poblie odreivanje
elemenata na osnovu kojih bi se odredilo koja su to krivina djela. Razumljivo je da zako-
nodavac teko moe propisati te elemente koji bi bili primjenjivi za svaku konkretnu situa-
ciju jer bi time stvorio niz novih problema. Ovo je jo jedan od argumenata protiv zakonske
definicije produenog krivinog djela.

Ako produeno krivino djelo obuhvata razliite oblike istog djela, produeno
krivino djelo e se pravno kvalifikovati kao najtee od tih krivinih djela. Takoe, ako
produeno krivino djelo obuhvata djela ija su zakonska obiljeja odreeni novani
iznosi, produenim krivinim djelom je ostvaren iznos jednak zbiru iznosa ostvarenih
pojedinanim djelima ukoliko je to obuhvaeno jedinstvenim umiljajem uinioca.

Za produeno krivino djelo moe se izrei kazna vea od propisane kazne za krivino
djelo utvreno kao produeno krivino djelo, ali ne smije prei dvostruku mjeru propisane
kazne, niti najveu mjeru te vrste kazne. Ovo je, po naem miljenju, suprotno samoj kon-
cepciju i elementima produenog krivinog djela kako je zakonom odreeno. Time se pro-
dueno krivino djelo stavlja negdje izmeu neodreenog sticaja krivinih djela i tradicio-
nalnog koncepta produenog krivinog djela i pootravanja kanjavanja za jedno krivino
djelo (ranije prisutno i naputeno u zakonu) u granicama koje su arbitrerne i proizvoljne.
To je korak unazad od onoga to je ranija praksa postigla i jedan tihi upliv neopravdane i
nepotrebne represije zakonodavca u ovaj institut. Sve to upuuje na tenju da se produe-
no krivino djelo u praksi to vie ogranii preko krajnjeg efekta koji se ogleda u izreenoj
kazni.

Ponovo se propisuje da krivino djelo koje nije obuhvaeno produenim krivinim

djelom u pravnosnanoj sudskoj presudi predstavlja posebno krivino djelo ili ulazi u
sastav posebnog produenog krivinog djela. O tome je ve bilo rijei u sklopu ranije ko-
mentarisanog rjeenja iz prethodnih izmijena zakona.

Primjeujemo da, pored ostalog, zakonodavac ne odreuje kada nastupa apsolutna

zastarjelost krivinog gonjenja, a to je vano pitanje kada se ve opredijelio da zakonski
uredi elemente produenog krivinog djela. U ovakvom konceptu namee se pitanje da li
apsolutni rok zastarjelosti treba raunati od posljenje ranje u sklopu produenog krivinog
djela ili za svaku radnju posebno. Upravo ovo pitanje otvara zakonom stvorena mogunost
stroeg kanjavanja od onog koje je propisano za krivino djelo za koje se sudi.

PRODUENO KRIVINO DJELO DE LEGE FERENDA

U dosadanjem tekstu predstavili smo osnove razvoja produenog krivinog djela
u teoriji i zakonodavstvu. Oigledno je kako je sudska praksa, slijedei ivotnu potrebu
da se prilagodi stvarnosti i razliitim situacijama koje se ne mogu unaprijed predvidjeti
i odrediti, stvorila jednu pravnu konstrukciju koja je bila nuna u krivinom pravu. Ova
konstrukcija sudske prakse godinama je zadovoljavala sve potrebe zakoniti, pravinosti i
kriminalne politike. U sudskoj praksi nije bilo znaajnijih nejasnoa, posebno nakon po-
menutih zakljuaka Vrhovnog suda Jugoslavije, ali ni tenji zakonodavca da se ovaj insti-
tut posebno definie. Razlog za to je svakako i sloenost same materije i njena oigledna
nepodesnost za sveobuhvatno i odreeno zakonsko ureivanje. Zato su i razumljive te-

148
GODINJAK FAKULTETA PRAVNIH NAUKA Godina 6 Broj 6 Banja Luka, jul 2016 pp. 140-150

koe i dileme koje su nastale nakon to se u novije vrijeme zakonodavac opredijelio za

definisanje produenog krivinog djela.

Kada sagledamo situaciju prije definisanja produenog krivinog djela u domaem,

kao i kretanja u savremenom evropskom zakonodavstvu, nameu nam se dva mogua
pravca njegovog razvoja.

Prvi pravac jeste naputanje zakonskog odreivanja pojma produenog krivinog

djela i ponovno preputanje sudskoj praksi da ga ona kreira prema do sada izgraenim
kriterijumima. U prilog ovakvom shvatanju je injenica da u razdoblju kada je to inila
sudska praksa nije bilo znaajnijih problema kod odreivanja na koje se situacije moe
primijeniti institut produenog krivinog djela. Osim toga zakon ne moe predvidjeti sve
situacije do kojih moe doi u dinaminom razvoju drutvenih odnosa i pojavnih oblika
kriminala, pa e sudska praksa tome bolje odgovoriti. Radi toga insistiranje na zakonskoj
definiciji postaje bespredmetno.

Drugi mogui pravac je redefinisanje sadanjeg zakonskog odreenja produenog

krivinog djela i otklanjanje propusta na koje smo ukazali. Po naem miljenju to nije
dobro rjeenje ali je neophodno ako se eli ostati kod tog koncepta, a izbjei vei problemi
do kojih moe doi proirivanjem zakonske definicije sudskom praksom, a na tetu optu-
enog.

ZAKLJUAK
Produeno krivino djelo je jedan stari institut krivinog prava koji je nastao i opstao
zahvaljujui, prije svega, bogatoj, razvijenoj i stabilnoj sudskoj praksi. U tome je nemjer-
ljiv doprinos i nauke krivinog prava koja je svojevremeno pomno pratila tu praksu i sa
velikom panjom i studioznou sagledavala i prouavala sve elemente odreenih insti-
tuta. Zakonodavac je dugo vremena uvaavao oba ova segmenta i opravdano bio veoma
oprezan da posegne za ureivanjem ovog instituta. To je uinio samo mali broj drava,
dok se veina za to nije opredijelila to se u praksi pokazalo kao ispravno rjeenje. Na pri-
mjeru domaeg zakonodavstva pokazali smo koji sve problemi nastaju kada se brzopleto,
neoprezno i nepotrebno posegne za drugaijim ureivanjem jednog starog, ustaljenog i
stabilnog instituta krivinog prava.

Ovaj problem postoji bez obzira da li ga nauna i struna javnost primjeuje i suge-
rie njegovo rjeavanje na istim ili drugim osnovama. To samo uslonjava ovu situaciju i
nalae njeno brzo prevazilaenje kroz dva mogua pravca koja smo sugerisali. Smatramo
da bi naputanje zakonskog definisanja bilo bolje rjeenje, jer je provjereno i dokazano u
dosadanjoj dugogodinjoj i bogatoj sudskoj praksi.

LITERATURA:
Babi M. (2008), Konstrukcija produenog krivinog djela, Pravna rije, Banja Luka, broj 15/08
Buturovi, J., (1980). Produeno krivino djelo. Beograd.
Garai A. (2000), Produljeno kazneno djelo u novom Kaznenom zakonu, Aktualna pitanja kaznenog
zakonodavstva, Inenjerski biro, Zagreb
Hodi S. (1980), Produeno krivino djelo (potreba normiranja), Advokatura, Sarajevo, broj 1/80.

149
 Veljko Ikanovi, Goran Gaji:
Produeno krivino djelo u krivinom zakonodavstvu Republike Srpske

Ikanovi V. (2013), Produeno krivino djelo u u krivinom zakonodavstvu u Bosni i Hercegovini,

Pravo i pravda, godina XII, broj 1., Sarajevo
Jovaevi D. (1996), Produeno krivino delo u teoriji i praksi, Glasnik AK Vojvodine, Novi Sad, broj 12/96
Jovaevi, D., Ikanovi, V. (2012). Krivino pravo Republike Srpske Opti deo. Banja Luka: Fakultet
pravnih nauka Panevropskog univerziteta Apeiron Banja Luka.
Mrvi Petrovi, N. (2007). Krivino pravo. Beograd.
Novoselec, P. (2004). Opi dio kaznenog prava. Zagreb.
Pavii, B., Grozdani, V., Vei, P. (2007). Komentar Kaznenog zakona. Zagreb.
Selinek, Lj. (2007). Kazensko pravo, Sploni del in osnove posebnega dela. Ljubljana.
Simovi M., Taji H. (2007), Zbirka sudskih odluka iz krivinopravne materije, Sarajevo
Tomi Z. (2007), Delictum collectivum i delictum continuatum u naem krivinom pravu, Godinjak
Pravnog fakulteta u Sarajevu, Sarajevo, broj 50/07

Assist. Prof. Veljko Ikanovi, PhD

Assistant professor, Faculty of Law Sciences, PanEuropean University Apeiron Banja Luka and judge of the
Supreme Court of Republic of Srpska, e-mail: veljko.l.ikanovic@apeiron-edu.eu
Assist. Prof. Goran Gaji, PhD
Assistant professor, Faculty of Law Sciences, PanEuropean University Apeiron Banja Luka and Advisor to the
Minister of Finance of Republic of Srpska, e-mail: goran.d.gajic@apeiron-edu.eu

Con nued Criminal Oence In Criminal Legisla on Of

Republika Srpska
Abstract: Legal theory is not unified regarding the need for the implementa on of the Con -
nued Criminal Oence ins tute in criminal legisla on. Most European countries do not have
defini on of the ins tute in their legisla on. Also, this was a case with previous legisla on that
has been applied in territory of Bosnia and Herzegovina. However, contrary to the opinion of the
legislator, our court prac ce has accepted Con nued Oence as a legal structure long me ago
and under certain condi ons applied the ins tute instead of Concurrence of Criminal Oences.
Today, this ins tute, with all its benefits and disadvantages, is part of our posi ve legisla on.
Author of this paper briefly reviews the history of its development, considers the jus fiability
for the implementa on of the ins tute in criminal legisla on and points out the benefits and
disadvantages of this mode, through cri cal review of legal defini on.
Key words: con nued, structure, ins tute, criminal, oence.

150