BUKET

UZUNER

(1955 Ankara) Hikye, gezi ve roman yazardr. ktann kuzeyinde

renci ve aratrmac olarak yaam, uzun tren yolculuklar yapmtr.
Yerleememek, uzak-uzun yollara dmek ve yazmak en bilinen zaaflardr.
Hl uzun-uzak tren ve uak yolculuklar, ksa-yakn vapur ve otobs
gezilerinde br beninin ulalmaz albenisi peine taklarak yazmaktadr.
Buket Uzuner, Balk izlerinin Sesi adl romanyla 1993 Yunus Nadi Roman
dllerinden birini almtr.
Buket Uzuner in yaynlanm dier kitaplar:
Hikye: Benim Adm Mays, Ayn En plak Gn, Gne Yiyen ingene,
Karayel Hzn, airler ehri Gezi: Bir Siyah Sal Kadnn Gezi Notlan, ehir
Romantiinin Gnl
Roman: Balk izlerinin Sesi (1993 Yunus Nadi Roman dl), Kumral Ada ~
Mavi Tuna (1998 stanbul niversitesi letiim Fak. Roman dl).
Bu kitapta iirlerinden alnt yaplan airler: Turgut Uyar, Cemal Sreya,
Metin Altok, Nzm Hikmet, Nilgn Marmara, k Veysel, Konstantin
Kavafs, T.S. Eliot, Sylvia Plathdr.
Ayrca Hegasiastan, Lucretiastan, Scott Peckin The Road Less Travelled
adl kitabndan ve Sakinin (H.H. Mun-to) Laura adl yksnden alnt
yaplmtr.
eviriler, Cevat apan, Fatih zgven, Yksel Peker ve Buket Uzuner e
aittir.
***
Bu kitap bir kurgu almas rndr. Yeiller Partisi kuruluuyla ilgili
gazete haberleri ve Cemal Sreyann lm haberi dndaki olaylar,
karakterler, yerler ve isimler hayal rndr ya da kurgusal olarak
kullanlmlardr.
Yaayan insanlar, gnlk olaylar ve/ya meknlarla en ufak benzerlik bile
tamamen rastlantdr.
***
Kitabn yazm srasnda bana sabr ve ilgisiyle byk destek olan Ali Murat
Erkorkmaza, Rabia ve Hayati Uzuner e, Nail Greliye, farkl dnemlerde ve
kentlerde heyecanlaryla yanmda olan Fatih Gke, Carole Roy ve zmir
Sevin Pastanesi personeline teekkr ediyorum.

BUKET UZUNER
e-posta: Buzuner@superonline.com
 BUKET UZUNER

ki Yeil Susamuru

Anneleri, Babalar, Sevgilileri ve Dierleri

32. Basm

Remzi Kitabevi
Bu kitab, ilk glmseyileriyle destekleyip
ilk lklaryla kstekleyen yepyeni bir
dnyalya ithaf ediyorum.
Birlikte yazdk denebilir.

CAN UZUNER ERKORKMAZA...

 NASIL OLDU?

"Bir eyler yapmaya karar verdiimden,

fakat ciddi bir eser yazmak iin uygun
durumda bulunmadmdan, delilie bir
vg yazarak neelenmek istedim

Erasmus
 Aslnda kimsenin zel yaamn sergilemek ya da tehir etmek niyetinde
deilim. Gerekte buna hep karymdr. Fakat prensipler bozulmak, yerine
yenileri yaratlmak iin vardr.
Nilsu Baran beni uzun sre arayp, sonunda bulduunda, zaten burnunun
dibinde yaadm anlamt. Bana son derece dzenli ve zenli yazlm, bir
bilgisayar yazcsndan km, prl prl bir dosya getirdi. Adeta kendi
kitabn, masastnde basvermiti.
Bu benim hayat hikyem, ama bir romana dnmesini ok arzu ediyorum.
Ltfen okuyun, uygun bulursanz yazn. nk kendi yaamn yazan bir yazar
olmak istemiyorum, kald ki, yazar deilim.
En fazla otuz yalarnda olmal, dediim, zarif, k, uzun sal, sade bir
kadn, biraz heyecanl, biraz kafa tutar bir bakla dikilmiti karma. Otuz
yalarnda birisi ne kadar yaamtr ki, yaam bir roman etsin gibi tutucu bir
dnceyi hemen kafamdan kovdum, yine de bu dncenin ne denli yzsz
olduunu bilirsiniz.
Oysa bir gn roman yazarsam, kendisi oktan lm birinin baz sayfalar
yitmi, nefis bir el yazs ve ini mrekkeple deri ciltli bir deftere ilenmi
gncelerini kullanr, pek ok nl yazar gibi elimde kalanlar deerlendiririm
sanyordum. Halbuki benim payma, birinci hamur mis gibi ktlara,
bilgisayar yazcsnda baslm, tertemiz ve dzenli hazrlanm k bir dosya
dt. Acaba ben bunu mu hak ediyorum?
Dndm ve yaantmn en ok sizin kaleminize uygun deceine karar
verdim. Ahh, bakn beni tavlayan da bu son szler oldu, sanyorum.
Tannmak, anlalmak, gvenilmek ve beenilmek! Hepsinin tns vard bu
cmlede. Kim kaytsz kalabilirdi bunlara ki, ben...
Dosyay alp, okudum. Yalnzca baz evre/mekn ve insan adlarn
deitirip, kimi olaylarn olu srasna mdahale ettim. Birincisi, biyografi
havas dalsn, kurgunun yaantmzn snrlarn ap, tesine gtren
ferahl sinsin sayfalara diye. kincisi, okur, roman kiilerini tanyp, konudan
ok kimliklere taklmasn diye.
Gerisi Nilsu Baranndr.
Tehircilie gelince, yazarlar zaten tehircidir!
 BRNC BLM

ocukluun kendini saf bir biimde

aka brakmas ne gzeldi.
Yiten bu ite!
NLGN MARMARA

Haziran 1978
Her ey bir gnde olmad.
 Her ey o yaz deiti.
Annem yakld bir ressamla evi terk etti. Babam da bir iki zel eyasyla
ertesi gn evden ayrld. Evde canl olarak, erkek kardeim Cem, kedimiz Elvis
ve sakslar dolusu bitki kald. Ne ok saksmz varm meer...
Bir de kar dairede oturan anneannem.
Scak bir yazd.
ok scak.
Okullar yaz tatilindeydi.
On drt yandaydm. O srada kendimde oluan bedensel ve duygusal
deiikliklerle yle meguldm ki, bizimkilerin gidi ynndeki youn
trafiiyle nceleri pek ilgilenemedim. Gene inatlayorlar diye dndm
belki de...
Gzel bir gen kz olmaya baladm hem aynada grdklerimden, hem de
zerime ynelen baklardan anlyordum. Akrabalarn, retmenlerin ve
annemle babamn arkadalarnn vglerinden keyiflenmiyor deildim, ama
yalnzca gzel ve cici bir kz olarak vlmek bende bir eit eksiklik
duygusu yaratyordu. Adn koyamadm birok ey gibi, bunun da nedenini
ancak Ona rastladktan sonra anlayacaktm. Yaknda...
Evdeki sszlk ancak akamlar ve geceleri kendini belli ediyordu. nk
son yllardaki yaam dzenimiz, gndzleri tam gn okul, eve dnte
anneannemin kurabiyeleriyle be ay derken, annem ve babamla ancak akam
yemeklerinde grebilir klmt bizi. Bu dzen kendiliinden mi olutu,
yoksa baz nedenlerle mi bu yne itildik, o sralar bilmiyordum. Daha
dorusu, tercihler, zorunluluklar, gereksinmeler ve zaaflar konusundan
habersizdim.
Ben ortaokula baladmdan beri babam yle ok alr olmutu ki, akam
yemeklerinden sonra bile onu grmek glemiti. Yemekten sonra kaar gibi
kp, laboratuvarna gidiyor, ancak uyumak iin geri dnyordu. Laboratuvar
evimizin iki sokak aasnda olduundan, yaz akamlar elimizde
dondurmalar, kk srpriz ziyaretler yapyorduk ona, kardeim Cemle. Bu
ziyaretlerimizde, iki giri dairesinin birletirilmesiyle oluan laboratuvarn en
arkasnda kendine ayrd kck odasnda hep ayn koltukta oturmu, a
kurtlar gibi tp, ziraat ve teknoloji dergileri okurken, elinde kocaman fincan,
lgnca kahve tketirken bulurduk onu. Ya da, laboratuvarn yine kendine
ayrd bir masasnda biyokimya deneyleri yapard. Gzlerinden sevin
prltlar fkrrd bizi grnce; muzr, hatta yaramaz bir olan ocuu gibi
bakarak, gzlerinin altna sinmi yorgunluk halkalarn gizlemeye alrd
bizden. O sralar gizlediini sanyordu besbelli, ama ocuklar sandmzdan
ve hatrladmzdan ok daha duyarl ve olgundurlar. stelik ben artk bir
gen kz olmutum, o hl fark etmese bile...
Hemen deneylerini, yeni projelerini anlatmaya balard bize. Bakteri
atklarndan elde edecei enerjiyle pil yapmak, enzimlerin deiik slarda
almasyla oluacak rnlerden teknolojide yararlanmak ya da fotosentez
yoluyla kimyasal enerjiye dnen gne enerjisinden, biyoteknolojiyi
sarsacak uygulamalara gemek gibi... Ayrntlarn hi anmsamyorum ama o
yine de bizim kesinlikle anlayacamza dair sarslmaz bir inanla her eyi tek
tek anlatrd lgn bir heyecanla. Cem ve ben onun bu inanlmaz cokusunun
bysne taklr, keyiflenirdik. Onunla gurur duyardk. Babam bir tp
doktoruydu, ama aslnda tam bir aratrmacyd. Hi klinik almam, hep
aratrmaya ynelik srdrmt kariyerini. Hasta muayene edemeyeceini
bildiinden, biyokimya uzmanl yapm, tahlil laboratuvar aarak, oluk
ocuk geinmemizi salarken, evresindekilerin dhi mucit taklmalarna hi
aldrmadan, aratrmalarn srdrmeye almaktayd.
Annem ve babam ayr ayr evi terk ettikten belki bir hafta, on gn sonra,
tuhaf akam eziklikleri, i ekilmilikleri ve koyu renkler grmeye,
hissetmeye baladm evin iinde. Sanki byk bir salgn hastalk, ciddi bir
lm tehlikesi ya da nkleer sava alarm verilmi gibi yasslm heyecan
halkalar dolmutu evimize.
Annemin tekdze bulduu yaantsndan ikyetleri, hl gen bir kadn
olduu ve birazck heyecanl bir hayat yaamak istediine dair yaknmalar,
her eyden bkt konusunda mzmzlanmalar evi ylesine dolduruyormu ki,
ev deta boald.
Babamn iiyle ilgili heyecanlar ve pek dkn olduu souk fkralarnn
ardndan nce kendi att kahkahalar evi yle enlendiriyormu ki, ev
mahzun kald.
Kedimiz Elvis bile keyifsizlemi, itah kamt.
Sakin, kontroll bir kadn olan anneannem sinirli ve sabrsz birine
dnmt.
Kardeim Cem iine kapank ve keyifsizdi. O yaz on iki yana basan Cem,
ilkokulu yeni bitirmi, ngilizce hazrlk okuluna balamak zereydi.
ki hafta sonra annem telefon etti. Gneyden aryordu, sesi en akrak, keyfi
yerindeydi. Cemle beni yaz tatili iin Marmarise davet ediyordu. Dorusu
annemin bizi tatile davet etmesi ok tuhaf geldi. Yabanclaverdim bir anda!
Tatillerimizi annemle birlikte planlardk bundan nceleri... Sustum kaldm. O
sralar otomatik telefon yoktu ve telefondaki sesler ok parazitliydi. Yine de
annemin neesi ulayordu kulama, sonra gidip yreimi yakyordu czzzz
diye... ki kez kardeimle beni ok zlediini syleyip durdu. Peki ya
babam zlememi miydi? Kald villann ne ahane olduunu ve denizin
temizliini anlatt daha sonra. Anari, patrt grlt yoktu oralarda, yaam
sakin ve normaldi, ve ve bitiremedii o villa, ressam erkek arkadann
olmalyd.
Hi tepki vermeden dinledim annemi, tatile gelip gelmeyeceimize, babam
ve anneannemle konuup, karar vereceimizi syledim. Sesim donuk ve
kskt. ki kez yutkunmak zorunda kaldm. Yaantmda ilk kez kendi
annemin bir bakas olabileceini dndm, kendi bana onun da bir
birey olduunu hissettiim gn, o telefon konumas gnne denk der.
Yalnzlk, yabanclk, sszlk, braklmlk ve biraz da fkeyle...

Temmuz 1988
Trkiye Yeiller Partisi Kuruldu.
Elli bir kurucusu arasnda iki mzisyen, yedi sekreter, iki ev kadn, bir
eczac, bir pedagog, bir diyetisyen, bir mimar, bir gazeteci, yedi doktor,
sanayici, yedi mhendis, emekli amiral, avukat, iki veteriner ve alt
serbest meslek sahibinin bulunduu belirtildi. Yeiller Partisi (YP) Trk siyasi
yaamndaki onuncu siyasi parti oluyor. YPnin genel bakanlna seilen
Prof. Celal Ertu: Partinin Trk siyasi hayatna hayrl ve uurlu olmasn
temenni ediyorum, dedi.
Teoman kurucu yeler arasndayd, ama mhendislere mi, serbest meslek
sahiplerine mi dahil olduunu bilmiyordu. Belki de mzisyenlere, sanatlara
dahildi. Aslnda hangi meslek grubuna girdii pek de umurunda deildi,
nemli olan, nceleri pek ok kiinin ciddiye almad, topya diye
niteledikleri bir rgtlenmenin ilk admnn atlm olmasyd. topyann m,
rgtlenmenin mi daha nemli olduu, Teomann kiiliinde birbiri iinde
eriyerek oktan karm kavramlarn kartlnda uyuyan bir yantt. Nedense
kronik bir rgtlenme hastal ocukluundan beri dokularna sinmiti ve bu
nedenle kendini, insanlar gzel eyler kotarmak iin rgtlemeye, organize
etmeye yneldii iin ba derde girerken yakalard hep. Hatta, babasnn ii
nedeniyle deiik kasaba ve kentlerde sren renciliinden bile nce
rgtlk yaptn anlatrd annesi. lkokula balamadan nce, gazoz kapa
biriktiren ocuklar iin grup gazozu kurmutu. lkokuldayken bulunduklar
her kasabann postacsna gna getiren pul koleksiyonculuuna ve tabii ki,
gen filatelistler grubunu rgtlemeye girimiti. Ortaokul yllarnda
astronomi tutkusu balamt. Annesinin stanbuldaki ailesini ziyarete gittii
bir yolculuundan, kt ktna biriktirdii 20 liraya satn ald Amerikan
Cosmos oyuncak dizisinin opticians takm kk Teoman sevinten lgna
evirmiti. Bu optiki takmda: drt mercek, fotoraf kimyasallar, teleskop
drbn vard. Kendi bana kk bir teleskop yapabilme olana, bu kez de
Yldzsevenler kulbn kurmasna yol amt. O sralar Konya
yaknlarndaydlar ve dindar komular, elinde teleskopu, okuldaki ocuklar
rktc gkyz dlerine ortak eden bu kaymakam olunu uyarmak
gereini duydular. Kimileri ocuun gzlerinde eytani prltlar grdklerini
bile gizlemedi.
Lisede tehlikeli bulunup, lavedilen felsefe kolunu kurmu; o yllar edebiyat
ve felsefe ilgisi balamt. niversitede 1948Iilerin pek ou gibi politize
olmu - 1950liydi ama, 48lilere dahil ederdi kendini - bu kez de ilerici
rencilerin rgtlendii derneklerin birinde ynetici olarak boy gstermi,
insan Haklar Derneine ve Uluslararas Af rgtne gizlice ye olmutu. Bu
arada kendi yakn evresinde Ouz Atay Fan Kulb kurmaya kalkm,
tutunamamt. Kedi sevenleri yaad mahallede bir araya getiren de yine
oydu. stanbuldaki ilk Beatles Fan Club onun kurduu, ama solcu
arkadalarnn eletirisinden ekindii iin adna Underground Beatles
Freaks dedii de sylentiler arasndadr.
imdi de Yeillerin rgtlenmesine balklama dalmt ite. Nerede bir
parti, rgt, dernek kurulacak olsa, tanyanlar ve hi tanmadklar arasnda
ad sk sk geer olmutu artk. Bir nc m, yoksa brokratik bir hamal m
diyorlard arkasndan, pek sorgulamyordu. Kendisi hakknda konuulanlarla
ilgilenmeyen insanlardand. Bir trl inanamasa da, artk krk yana ok
yaklat u gnlerde btn itenliiyle Trklerin asla rgtlenemez bir rk
olduuna kesin gzyle bakyor, bunu yllar sren deneyimleri nedeniyle ok
iyi biliyordu. Yine de kr kr parman gzne hl enerjisini, vaktini ve
yatlarnda oktan tkenen heyecanlarn, bu yeni parti almalarna
veriyordu. nk ondaki kronik bir hastalkt ve kim bilir, o da bununla
besleniyordu... Hepsi bu!
Tpk evlilik adl kuruma en ok kar kanlarn en ok evliler arasnda
yaygn olmas gibi, Teomann rgtle/n/me eilimi de anlalr ve ok basit
nedenlerle aklanabilirdi. nk bunca organize olma(k) drtsne karn,
kendi zel hayatn bir trl dzene sokmay baaramam bir adamd, iki
evlilik, iki ocuk, ayn at altna girer girmez, biri marjinalleen, asp kesen,
asl uysal, br evcilleen, asl enerjik ve alkan iki kadn, deitirilen iler,
evreler ve insanlar... ki evlilii arasndaki ksa, ama ciddi beraberliini de
gz nne alnca; aklna rktc bir son geliyordu ister istemez: acaba
kendisi mi deitiriyordu kadnlarn, o mu bastryor ya da kkrtyordu
ilerindeki gizliyi? imdi ikinci evlilii yine aksam, karsnn, o eskiden
cvl cvl gazeteci kzn, artk evden kmayan, durmadan ev dekorunu
yenileyen, kk oullarna hastalkl derecede dkn, tipik bir evli-ev-
kadn oluunu zntyle izlemekteydi. O mu ldrmt lker in kariyer
heyecanlarn, hrslarn, beklentilerini? Yoksa kadnlarn derininde gizli tek
tip eitim kalntlarn m hortlatmt? Anlayamyordu... Biraz da korkuyordu
anlamaktan...
Evden tanmak, ekip gitmek ayp olur diye - mthi nazik bir erkekti, asla
terk edemezdi - hl geceleri eve gidiyordu. Artk konuacak, paylaacak, en
kts birlikte glecek hibir ey bulamazken...
Olmuyordu, yine aksyor, yine yolunda gitmiyordu zel hayat!
Devrimci ruhunun rgtlenme eilimi, anarist kiiliinin ykc ve
bamsz yapsyla srekli elimeyi srdrecekti besbelli. Ne olursa olsun,
yenilikten yanayd ve hi deilse bu yann didiklemeden seviyordu. On yl
nce, uzun i donu giyip, saz alarak aralarna kart kyllere, imdi
kanlmaz kentli grn ve nlenemez, asla geri dnlemez evrensel
zihniyetiyle, gitar alarak, Yeiller Partisi adna gitmek belki de kendi glasnost
ve perestroykasn yayor oluuyla ilgiliydi. Eskiden trkler sylerken, saz
alarken, kyllere benzemeye alrken de hi gizlememiti; o daima
Beatlesn Yesterdayini, Carole Kingin Youve got a friendini tercih
etmiti.
Teoman, iek ve devrimin yan yana byyeceine inanan, silahlardan
iek, umut ve zgrlk fkracan sanrken, silahlarn kan akttn grp
aran, alt st olan, cokulu, romantik, bir yanyla daima naif, flantrop,
yaratc kocaman bir ocuktu. Bu yzden kimi gn kafas karmakark ve
karanlk, kimi gn prl prl ve aydnlk bir takvimi yayordu.
Bazlar, dnyann tekdze, insafsz ve teksesli bir gezegen olmasn kl pay
farkla, bu gibi insanlarn varlnn engellediini sylerler. Artk onlarn
yzsuyuna m, yoksa onlarn yznden mi; bilinmez...

O yl yle ok arkadamn anne ve babas boand ki, kendi aramzda o

ocuklara zg acmaszlkla birbirimize satar olmutuk. Seninkiler hl
boanmadlar m? Ay ne demode ailen var yle... Glyorduk sonra da: Hah
hah ha!!! imdi o arkadalarla sk sk rastlayoruz hayatn iinde ve kimse
yle ok glmyor artk...
Evini ve eini terk eden anne/baba, o sralar yine pek moda olan bir baka
eyi yapyor ve Akdenizde yeni yeni kefedilen kk kasaba ya da kylere
gidiyordu. Yakn evremizde yaayan ilk terk ve boanma olay annemin
kolejden snf arkada Sevin Teyzenin bana gelmiti. Kocas Semih Amca,
nce evini terk etmi, sonra Bodruma yerleip, tiyatro sanats gen bir kzla
yaamaya balam ve orada bir lokanta iletmeye koyulmutu. Elektrik
mhendisi olan Semih Amcann ardndan hemen herkes onu ayplam, annem
Sevin Teyzeyi teselli etmi, ben kzlar Idile acmtm ama, ok ksa bir sre
sonra hemen herkes benzer bir paralanmay yaamaya balamt. Her ey
yle abuk oluyordu ki, ou ok genken evlenip otuzlu yalarnda boyu
kadar ocua karan bu aileler ve biz ocuklar adeta bir moda
oluturuyorduk. Bugn de ailenin kutsallna ya da kadn-erkek ilikisine
kat bakan bir insan deilim ama, ailesiz byyen ocuklarn mutlaka eksik bir
duygusal yanlar olduunu ok iyi biliyorum. Bu en mkemmel romanda
bile, ciddi bir gramer hatas gibi, iz brakyor belleklerde...
Aslnda pek bir fark yoktu. Ha anneniz gitmi, ha babanz... On drt-on be
yalarnda bile olsanz aldatlm, yaralanm, aptal yerine konmu gibi
hissediyorsunuz kendinizi. Yani hakszla uruyorsunuz. Anneniz mutlu, son
yllarda hi grmediiniz denli neeli ve canl grnyor. Babanza
bakyorsunuz; biraz akn, biraz uyumu, ama kendi deyimiyle artk bir
karar verebilmekten tr kafas din bir adam oluvermi. Mutsuz ve
huzursuz olan bir tek sizsiniz!
Annemin dansl akam yemekleri, hareketli ve gsterili sosyal yaam
beklentileriyle, babamn alma tutkusu, meslek ak, her gn artan hobileri,
tek bana bir laboratuvara kapanp, gnlerce dnyay unutuunda ve yeniden
anmsayndaki - bana o yllarda masum gelen - heyecann, bir trl
buluamayndaki youn d krklklar artk en ok sizin stnze
yamaktadr.
Birinin uzun iki kadehlerinin kristalinde parlayan gzde salon kadn
olma arzularnn solarak, hrn ve ilgisiz bir ete dnmesi... brnn kendi
iinde yaad yaratc cokusunun ksz kalp, yapayalnz bir kenara
itilmesi...
Annemin periyodikleen i ekmeleri, babamn kronikleen ilgisizlii ya da
tam tersinden okursam; annemin kronikleen aldrmazl ve babamn
periyodikleen umutsuzluu...
Havada asl kalan arzular, hayaller, kekeler, eer ler, espriler, skntlar,
ama mutlaka hedefini bulan ineli szler, imlar ve sulamalar!
Peki ama, hi mi ayn arklar paylamamlard? Hi mi ayn espriye
glp, ayn plnlar, dilekleri ve heyecanlar yakaladklar, hi deilse byle
sandklar zamanlar olmamt? Anlatklar, birbirlerinin gzlerine bakarak
eridikleri, bedenlerinin birbirlerine doru kayd, dokunularyla slandklar
gnler ya da anlar olmad m?
Annemle babam hi mi sevmediler birbirlerini? Sevdilerse, seven iki insan
nasl ve ne zaman bunca yitirebilir hogry, saygy ve ilgiyi? Dorusu,
imdi dndmde bambaka yantlar verebildiim bu sorulara, on drt
yamdayken aresiz, umutsuz bakakalyordum.
Her yantta da biraz umut, biraz are vardr!
Bizi de sevmiyorlar abla!
Cem beni ounlukla admla arr. Abla dedii zamanlar kendi iinde bir
sorunu vardr mutlaka.
Birbirlerini sevmilerdi. Ortak yanlar var myd? Bunu ok dndm,
fakat bulamadm. Ama annemle babamn birbirlerini sevdiklerine
inanyordum. nk ben on be yalarmdayken Bjrn Borgu ok severdim.
Oysa onu hi grmemi, gerekte hi tanmamtm. Bjrn Borga ylesine
tutkundum ki, onunla her eyi paylaacama yrekten inanyordum.
Annemle babam da, o yalarda sevmiler birbirlerini.
Bjrn Borgu nasl olup da yakkl bulmuum, yle gzmde
bytmm, diye ayorum imdi.
"Bizi istemiyorlar abla, ikisi de istemiyor bizi.
Terk edilmilik hissi Cemi benden daha ok sarst ilk balarda. Oysa onlar
birbirlerini terk etmilerdi, bizi deil. Birbirlerinden nefret etmeye
balamadklar srece bizim iin tehlike yoktu. nk her ocuk ya grn,
ya kiilii, bazen ikisiyle birden ebeveynden birine daha yakndr. Babam,
doas gerei daha yumuak, daha sakin ve uyumlu biriydi. Anneme gelince,
annem ok daha duygusal ve abuk alev alan biridir. stelik kin tutar, nefret
etmeyi sever. Byk bir tehlike iindeydim. ocukluumdan beri herkes ama
zellikle annem, bazen sitemle, bazen fkeyle benim her eyimle babama
benzediimi sylerdi. Ben babama benzemeye baylyordum, mutluluktan iim
eriyor, gururdan midem aryordu.
Ama ya annem tahamml edemeyecek denli nefret ederse babamdan, ya kin
tutarsa ona?... Ya annem...
Bizi unutmazlar deil mi abla?
Hayr, Cem iin bir tehlike yoktu. O anneme ok benziyordu nk! Ama
annesi-babas ayrlan ocuklar iin, o sralar bilmediim baka tehlikeler de
vard: Gven ve belirlilik kavramlarnn gdk kalmas! Yaam boyu insanlara
gvenmemek, aka inanmamak ve belirsizlik iinde kaygan bir zeminde
tutunmaya abalamak!... Bir daha eve hi dnmeyecekler mi abla?
Bir kii hari hepimiz bu oyunun yaz sonu biteceini, herkesin kendi evine
dnp, eski dzenini srdreceini sanmtk; hepimiz! Tpk yllar nce bize
yolculua ktklar sylendiinde hep inandmz gibi, bu yolculuktan da
dneceklerdi; bize ve evimize! Ama O, artk eve dnlmeyeceini
biliyordu. Artk hibir eyin ayn olmayacan, her eyin bambaka
yaanacan o sralar bilen tek kiiydi o! Ad Selendi.
 4

Anarizm, Yunanca ynetimsiz anlamna gelen an arkhos kelimesinden

kaynaklanr. Szlkler, anarizmin temel olarak, insanlarn devletsiz olarak
haka ve uyumlu bir dzen iinde yaayabileeklerini, bir devlet sistemi
kurulmasnn insanlara zarar verdiini savunan toplumsal felsefe ve siyasi
akm olduunu yazar. Anaristler, Marksist ve sosyalistlerden bu temel anlay
yznden ayrlrlar.
Anarist, yalnzca her eit otoriteye, yneten gce ya da yerleik dzene
isyan eden kii olmasna karn, gnlk yaamda, terristle eanlaml muamele
grr. Oysa, iddet kullanmadan anarist olunabilecei unutulmu,
umursanmam, belki de hi bilinmemi ya da kavramlar zerinde dnmenin
lks sayld toplumlarn, szck ve kavram hzineleri, bir de bu yolla gdk
ve yoksul brakma toplu kymna urayarak, katledilmitir.
Teoman, byk bir keyifle kendini daima bir aykr, srekli muhalif ve
doutan anarist olarak tanmladnda, evresinde aydn ve yar aydn
bildii insanlardan bile ykc, sekter , kyc damgas yemitir.
Uzun yllar, evresindeki bu insanlara, anarizmin felsefesi ve tarihi zerine
aklamalar yapt, didindi, anlatt. Bunlar yapabilmek iin de bol bol okudu,
aratrd, dnd.
Godwinin XVIII. yzylda Otorite doaya aykrdr deyiinden balayp,
Proudhonun Mlkiyet Nedir?ine uzanan, oradan Bakunincilerin
kolektivist yerine, anarist kavramn kullanlarna ve anarko-sendikalizme
kadar, inceledi, rendi, anlatt...
Bu yolla da baaramaynca, bu kez, bir dnce biimi olarak sanatlar ve
felsefeciler arasnda benimsenen anarizme sarld. Pissaro, Mallarm, Oscar
Wilde, Max Stirner, Leo Tolstoy, M. Gandhi gibi barsever anaristleri tand,
tantt.
Huxleyin Cesur Yeni Dnya kitab elinde dolat bir sre. Yaamn her
boyutunda kurulan ve kurulacak dzenlere kar, kart bir kltr oluturmak
istediini yineledi durdu. Ama yine de zerine vurulmu, ykc, sekter gibi
negatif damgalardan kurtulamad. Sonunda hevesi kat, byleleriyle ne
felsefe, ne de semantik tartmamaya karar verdi.
 Oysa iddetten, zorbalktan ve terrden nefret ederdi. iek kopartmak bile
ldrmekti onun iin. Ruhu anarist olan hmanistlerin varln yadsmak,
nereye kadar onlar grmemizi engeller? nk aslnda gerek bir step kurdu
kadar vahi ruhlu Harry Haller da bir hmanistti ve inanlyd. Pek ok insann
Bozkr Kurdunun hastalk, kriz ve ykm zerine kurulu olduunu
dnmesinin aksine, o bir iyilemenin romandr!
Teomann anaristlii yalnzca dnsel diye tanmlanamaz, ayrca, kendi
kurduu sistem ve kurumlara acmaszca kar kt da sylenmelidir. Daha
iyisini kurabilmek iin, kurmay yeni bitirdiimi ykma cesaretini
gsterebilmeliyim, derdi can yanyor, ama bunu gizlemek iin zorla
glmsyormu gibi bakarak, zellikle kurumsallam deerlere bakaldran
Teomann, buna karlk kendini bir trl kurumlardan kurtaramyor oluu,
belki de kendi antitezini bunca apak yakasnda tayan o ender insanlardan
biri klyordu onu.
Bilenler, anaristlerin eninde sonunda bir otoriteye boyun emek
gereksinimiyle tutuup, orta yallklarnda da ounun bir inan ya da bir
sembole sndklarn sylerler. Teoman da bunu bilenlerdendi.
ocukken oyuncaklarm bozup ndeki paralar arkaya, arkadakileri ne
taktn, ilkokulda tarih, corafya kitaplarn krmz kalemle dzeltip,
Trkiyeyi ille de bir ada grmek eilimiyle retmenlerini ileden
karttn glerek anlatrd annesi, yle ki, Fransann kuzey-batsna irice,
yle ngilterenin iki kat kadar, begen bir Trkiye adas yerletirir, zene
bezene boyard onu. Fatih Sultan Mehmet son anda stanbulu fethetmekten
cayp, gemileriyle Amerikaya gider, btn yerli kabileleri birletirip, onlarn
byk efi olarak oraya yerleir. Fatihton kentinde mrnn sonuna dek
mutlu yaard onun tarih kitabnda (Henz Hoca Efendinin Sandukas
yazlmamt o sralar). Snav ktlarna yazd ykler, uydurduu olaylar
sonucu ald cezalarn, t ve krk notlarn hesabn kimse bilmiyordu.
Ortaokuldayken annesinin gznden bile saknd kitaplarna gz dikmiti,
zellikle Shakespeareler... nk Shakespeare annesinin gzdelerinden
biriydi ve sk sk ktphaneden kar, yeniden okunurdu. Olunun merakna ve
bitmez tkenmez sorularna dayanamayan annesi, onlar tek tek zetlemek,
onun anlayabilecei ksa yklere dntrmek zorunda kalmt. Kk
Teoman da hi vakit kaybetmeden krmz kalemini eline alm, kitaplarn son
sayfalarna, yeni sonlar yazmaya balamt.
Kral Lear aslnda Cordeliann z babas olmadn renmi, gen kzn
gerek babasnn bir balk olduu ortaya kmt. Balk babas,
Cordeliann drst ve iten sevgisinden honut kalm, o srada yaknlardan
geen skoya Kral Duncann olu Malcolm da gen kza k olmutu. Ta
giyme treninde Cordeliayla evlenen Malcolm, dnne Kral Lear da
davet etmi, ama Lear o srada Hamletin babasnn hayaleti roln oynad
iin dne katlamamt. Othello son anda intihar etmekten vazgeip,
Romaya Cesar kurtarmaya komutu. Romeo ve Juliet birbirine kavumu,
sonra da gmen olarak Amerikaya yerlemilerdi.
Annesi Cahide Hanm kitaplarna dkn bir kadnd. Belki de niversiteye
devam edemeyii, lisede iinde kalan edebiyat tutkusunun retmenlik veya
yazarla dnemeyiindeki d krkl ve eziklik duygusunu, kitaplarna
gsterdii ar sahiplenme duygusuyla rtyordu. Kentler, kasabalar aras
srekli tanmakla geen yaamlarnda, Cahide Hanmn giderek byyen
kitap koleksiyonunun kutulara yerletirilip, iplerle balan seremonisi konu
komuyu daima akna evirirdi. Yeni evlerinde hemen ktphane ya da
ktphanemsi bir ey bulunur, ayn tren bu kez de, kutularn al ve
kitaplarn yerletirilmesi srasnda yaanrd. Hele kitaplarn alp, geri
getirmesinler, hele iade edildiinde tek satrna halel gelmi olsun; o yumuak,
sakin, anlayl Cahide Hanm nasl da aksi ve sinirli olurdu!..
Kitaplar konusunda kzmad tek kii Teomand. Olunun bir gn iyi bir
yazar olacana inandndan, zenle onun yana uygun kitaplar listesi
hazrlar, defter ve kalemler alr, Shakespeare ve dier versiyonlarn bu
defterlere yazmaya tevik ederdi onu. Oysa kkken de Teoman tahrik eden
kitaplarn zerine yaz yazmann ta kendisiydi!
Teomanla Cahide Hanm arasnda, baba Hilmi Beyle abla Nergisin de bir
trl kavrayamad tuhaf, gizemli bir yaknlk vard. Dardan baknca,
dzenli, disiplinli ve ho bir kadn olarak grnen Cahide Hanm, tatl dili,
yumuack baklar ve sonsuz izlenimi veren hogrsyle ustaca ssleyip,
gizledii dedii dedik dzenini mutlaka kurup, srdren, btn sakl
inatlar gibi asla dn vermeyen i dnyasnda, yalnzca Teomana farkl
davranrd.
Teo ok farkl ocuk. Hayal gc bir sanatnnki kadar geni, hiciv
yetenei bir edebiyat kadar ince ve sivri. stelik bu, sadece bir ocuk
olmasnn tabii sonucu deil. Onunki, yapsnn engellenemez hususiyetinden
meneyleniyor. Belki de ailede birilerinde gizli kalm bir yetenek, onda
baattr. Teoyu anlayabilmek iin kiinin sanata, yaratcla aina olmas
gerekir.
Ailedeki o sakl kalm yetenek elbette kendisiydi. Buna sonuna dek inand
Cahide Hanm.
Annesinin lsn bulduu srada, ilk karsndan yeni boanm gencecik
bir adamd Teoman. Kafasnn ii yepyeni projeler, dnceler ve beklentilerle
karmakarkt. Yine ona danmak, yine onunla yemek yemek iin kapsn
almt. Kn bir trl gitmeyecekmiesine souk ve karanlk penelerle
kentin yakasna yapt aylardan biriydi. Klarn gzellii baz kentlerde
asla yaanamaz. stanbul da byledir.
Kapy kimse amad. Yedek anahtarla ieri girdiinde yatanda uyuyor
buldu onu. Annesine lm biimi nedeniyle hi kzmad. Biraz sululuk...
Belki... Ama bylesinin en gzeli olduuna karar verince rahatlad. Bu
rahatl sk sk bozulsa da, inand ey deimedi; annesine en yakan lm
ekli buydu!

Yce Akln Erdemi!

Neredesin, ey yce akl?
Bal olduu sol fraksiyondan, iddete kar olduu iin, byk hayal
krkl iinde koptuundan beri, sabrl bir arayla, alternatif felsefeler ve
politik sistemler arasndaki o ince, uzun ve sonsuz yola yeniden dmt
Teoman.
Henz Yeiller Partisinin Ysi bile ortada yokken, ideal toplum zerine
dnceler retip tkettii gnlerdi. Sonunda, kk gzeldir e gelip
dayanmt dnceleri. Bunun bilinen en eski kkeni olarak da Taoizmle
karlamt.
Taoizm pek bilinmez, aydnlar arasnda moda edilmezdi o sralar. Ksa
saylacak, ama olduka ciddi ve yakn bir iliki yaad isveli kz arkada
Ullann, Bat Avrupada esen Dou Felsefesi ve mistisizmi rzgryla
tadklar yalamt yzn nce. Ullann getirdii, yollad kitaplar,
makaleler, nce metafizik ve dini yanyla itici gelse de, rendike Taocu
felsefe ve ynetim sistemleri giderek ilgisini ekmiti.
"Uygarlk, doal dzenin bozulmas anlamna geldiinden, her toplumsal
reform, aslnda uzak gemie bir dntr ve balangtaki bozulmamla
ulamak amacndadr.
Yca Akln Erdeminde byle diyordu Lao-Tse.
Heyecanlanyordu Teoman. Ekoloji, evre politikas konusunda hibir
donanm yoktu; yalnzca igdleri, genel kltr, aile eitimi, hepsi bu. Ama
modern dnceler arasnda brokrasiye, kanun ve teknolojiye kar kan
anarist versiyonlarn Tao-te Chingden kaynaklandn dnyordu.
Thoreau, Gandhi, Tolstoy, Schumacher, diyordu heyecanla,
Bunlarn en eskisi Lao-Tse, en yenisi Foucault ve belki ben! Ayn
dnemde, yine Avrupada koyu bir Sidartha frtnas esiyordu ve - sa olsun -
Ullann antasndan bir de Hesse kmt. Okumutu Teoman. Ama
Sidarthann Hristiyan kkenli bir Avrupaly etkileyiiyle, dou ve Mslman
kkenli bir Akdenizliyi etkileyii arasnda dalar kadar fark olduunu
bilerek, fark ederek okumutu.
Ulla, hl kitaplar yollar ara sra...
Az nfuslu, kk lkeler oluturunuz, diyordu Lao-Tse.
Bylece, gereksindiinizden ve kullandnzdan yzlerce kez fazlasn
salayabilirsiniz. te, yeni toplum anlay, gnn birinde mutlaka bylesi bir
yne kayacakt. Buna inanyor, buna heyecanlanyordu Teoman.
nsanlarn yaamlarn deerli kln ve bunu onlara hissettirin. Bylece
uzaa gmek istemeyeceklerdir. Politikaclarn mutlaka ok okuyan, felsefe
ve sosyoloji bilen insanlar olmas gereine dayanyordu burada dnceleri.
Oysa hukuk ve ekonomi ncelik kazanyor pratikte. Bir eylerin deimesi
zorunlu olunca kollar svad, ama az sonra, deitirdiklerini deitirmesi
gerei gelecekti gndeme...
Keskin silahlar var olduka, o lkede kargaa artar!
Bu dncelerin bir ksmn hayata geirerek bir dernek, grup veya politik
parti kurulabilir miydi?
Dncelerini ee-dosta, eski, yeni, siyasi, akademisyen, meslek sahibi
evresine atnda, ounluk gld ona. Zaten dostlarnn bile baklarnda
ona deli ile zavall arasnda yer alan bir tahtas eksike ayrlm renkler
bulunduunu yadsmyordu. Fakat bu onu rahatsz etmiyor, hatta bir ayrcalk
keyfi bile veriyordu.
 Teonun farkl olduunun, doduundan beri farkndaym. Taknlk ve
lgnlklarnda daima zek ve espri bulunmas bunun bir belirtisidir. Olum
ne yaparsa yapsn, zel ve orijinal birisi olacak, bu yzden onu pek az kii
anlayabilecektir, derdi Cahide Hanm; ilk anlayann kendi olduunun
gururuyla.
topyac!
Yine uuyor Teoman.
Kltrl, alkan ocuktur ha! Bakma sen hayalperest olduuna, Teknik
niversite mezunudur.
Sk Marksistti bir zamanlar, ieri girdiini syleyenler var ama ben pek
inanmyorum.
O zamanlar da topya, anarizm zerine ok okur, ok konuurmu. Bir de
edebiyata kar zayfm. Galiba dlanm, zeletiriye ekilmi...
Bilmiyorum, sylentiler yle...
Gzel konuur, romantiktir, heyecanldr. Eh, kadnlar baylr bunlara...
Hibirine aldrmyordu Teoman, nsan karakterini yaamal, diyordu.
Aksi halde bakasnn hayatn yayor demektir! Bu zgvenin inan ve
sevgiyle rlm i duvarlarnn ustas, duvar rme konusunda kukusuz ok
baarl ve zverili birisiydi. ocukken kurulan bylesi zgven, yaam
boyunca ayakta tutar insan. Tek kusuru dozu g ayarlanan bir megalomanidir
ki, ustas bunun da sanat bir kiilik iin gerekli bir gda olduunu
dnyordu. Dnemedii; iyi bir sanatseverin, kaliteli bir kltr
tketicisinin sanat, yaratc ve/ya kltr reticisi olmak zere piste
kartldnda yaayabilecei bunalmlard.
Hi adn koymadklar halde anne-oulun son yllarda karlkl yaadklar
bunalmlarda, bu d krklnn ne derece rol vard?... Hi konuamadlar...
Annesi erken davrand, abuk kat.
Eitimimizi, zihniyetimizi deitirmeliyiz. Hareket eden, eylemci, ama
sahip olmadan baaran, baarsyla gururlanmayan, bundan avantaj
salamayan, kendini stn saymayan insan tipi yetitirmeliyiz!
Bunu baarmak ancak doaya dnk, doa, hayvan ve insan sevgisini
yreklere alayacak bir eitim programyla olasyd. Bylesi tketim hrsyla
koullanm, gurur ve yar zerine kurulu toplumlarda hi de kolay deildi
dndklerini gerekletirmek, ama olanaksz da saylmazd. Hibir ey
olanaksz olmamalyd zaten.
Yeterince paran olmal, bu ans getirir, ama oktan fazlas zararldr!
diyordu Lao-Tse. Zaten byle bir yaam kurmam myd kendisine? stese,
pek ok eski solcu arkada gibi byk irketlerde danmanlk, yneticilik
yapar, yaam standardn irket hesabna faturalarla ykseltirdi. yi bir
mhendisti, yok hayr, byk irketlerde almay eletirdiinden deil -
herkes kendi kendine hesap verecektir sonunda - o bir patronu olmasna
alamayacak bir kiilii olduu iin ancak iki yakasn birletirecek kadar
kazanarak yaamay tercih ediyordu.
Sorumsuz olduunu syleyenler oktu. Ama ocuklarnn ikisine de dzenli
para yolladn kimse yadsyamazd. Sorumluluunun snrlar konusunda
tartmaya gelince; bunu hi sevmiyordu! Sen hep byle topik, hatta sekter
ve pasifize biriydin Teo! Ablas Nergis eskiden ok daha sert eletirirdi onu.
Kzar, fkelenirdi kardeine. Annelerinin tuhaf ve beklenmedik lmne kadar
srd bu. Sonra ilikileri daha yumuam, bir bakma birbirlerine yeniden
kavumulard. Yakn evresinde lm yaamam gen insanlar, dostluklar ve
sevgiyi bol keseden harcarlar!
Teomana gelince, o daima Nergise hayranlkla kark bir akla balyd.
nk ablas zaten hayranlk duyulacak denli akll, gl ve zarifti. Aksa; o,
Cahide Hanmn kzna aynen armaan ettii yeil ekik gzleri, kk
elmack kemikleri ve Modigliani boynuyla ilgiliydi. Ya ilerleyip, gen ve toy
bir kzdan, olgun bir kadna yneldike iyice annesine benzemesinin altnda
yatan sr da buydu.
Hep kart, hep ters adamdn sen Teo. Annemin ilgisini ekmek iin
yapyordun desem, annem zaten btn varlyla senindi. Anmsyor musun,
okul temsillerinde roln beenmediin iin ya sahneyi terk ederdin ya da
kp kendi uydurduun sonu oynardn. Tanrm, nasl utanrdm! Herkes gler,
o kk kasabalarda kaymakamn kak olu derlerdi sana. Annem... O, olu
ne yaparsa yapsn, bundan gurur duyulacak bir yan bulurdu naslsa...
Bunlar konuulurken, bir tutam sitem, bir imdik hzn olurdu Nergisin
sesinde. Daima. ocukluundan beri. Hep!
Anmsamaz olur mu hi? Bir keresinde Fransz edebiyatna dkn, ok
bilmi edebiyat retmenleri Madam Bovaryyi sahnelemek krizine
tutulmutu. Trkeye uyarlanm haliyle Emine olan Emma Bovarynin kocas
Charles rolnde (bu da etin Bey olmutu) oynayan Teoman, son sahnede,
siyanr ierek intihar etmesi gereken Eminenin elinden zehiri alp kendi
ierek oyunu deitirivermiti. Sahne olarak kullandklar okulun spor
salonunda ounluu renci velilerinden oluan izleyicilerin bir ksm bu
deiiklii anlamam, ama lrken ayaklarn dimdik kaldrp, dilini tuhafa
titreterek yerde yatan Teomana bakp, kahkahalarla glmlerdi.
Edebiyattan btnlemeye kalmt o yl. Emma Bovaryyi oynayan doktorun
kz Gniz, hngr hngr alayarak okulu terk etmi, btn yl dargn
kalmt Charlesa...
Sanki Amerikay yeniden kefetmek istedin sen Teo. Her keresinde
yeniden...
Kimselere anlatamyordum Nergis, ablonlardan nefret ettiimi, herkes
iin tek tek, bambaka yollar olduuna inandm. Nergis, Bu benim
kardeim adam olmaz, der gibi ban sallyordu, glmseyerek.
Zeynepe de anlatamamt. Oysa okulda en iyi anlat arkadalarndand.
Ne ho bir kzd. Uysald ama canl, neeliydi... Siyah, uzun salar, kaln
kalaryla Ali McGrawa ok benzetirdi evresindekiler onu. Politik heyecann
niversitelerde dalga dalga yayld dnemin elektriiyle belki - belki de yine
yapard - okulun son yllarnda evlenivermilerdi. Aslnda Zeynepin gebelii
tek neden deildi, ikisi de evli olmak fikrini ok elenceli bulmulard.
Aileler bu erken evlilii onaylamam, ama torun sahibi olmak kz tarafn
yumuatmt. Yumuamayan tek kii vard: Cahide Hanm! Olunun sanat
geleceine byle bir yaamn ket vuracan dnerek, hep sessiz bir protesto
iinde kalmt. Kzlar Denizin doumu ok sancl bir tarih dilimine denk
dm, Zeyneple Teoman bebein keyfini pek atamamlard.
te tam o sralar Zeynepin eylemci almalarnn balad gnlerdi.
Deniz be aylkken evi terk edip gidii, Teoman elinde biberonlarla bebek
arabas banda, uykusuz geceler ve azndan yreine uzanan apac bir
tat(szlk)la yalnz brakmt. Denizi anneannesi himayesine almak zorunda
kald. nk Zeynep uzun sre ortadan kayboldu, ortaya ktnda da
tutuklanmt.
Ne bebek kalmt, ne ev, ne de kars... nceleri ok bo, yalnz hissetti
kendini, ama ksa bir sre sonra tuhaf bir rahatlama duygusuyla hafiflediini
apak ayrmsad. Kzn sk sk ziyaret ediyor, bulup buluturduu birka
kuruu kaynvalidesine veriyordu. Ama dorusu kendi z kzn, minik
bebeini, sanki bir akrabann, hatta komunun ocuunu sever gibi seviyordu.
Grmese unutuyor, anmsaynca sululuk duyuyordu. O sralar okulu bitirdi,
mimarlk brolarna, inaat irketlerine para ii yapmaya balad. Ayn
gnlerde annesinin evine tanmt. Herkesi, her eyi ve kendini kyasya
eletirdii, annesi dnda kimseyle konumad inziva gnleriydi onlar.
nsanlar lyor, eski dostlar birbirine ate ediyor, sokaklarda krmz ayak
sesleri duyuluyordu.
 Bilen konumayandr, konuansa bilgisiz, diyordu Lao-Tse.
Bol bol okuyor, annesiyle tartyor, ona gitar alyor, kareli defterlere
notlar dyordu. Sirenler alyordu her yerde...
Bilgi deil, bilgelik nemli, diyordu Cahide Hanm.
Nergis, iei burnunda, ama yldz parlayan bir avukatt o sralar. Yakkl
kocas Ikn nce profesyonel devrimciliini, imdi de yurtdnda yaamak
zorunda kalnn maddi ve manevi yklerini tek bana tayordu. Yalnzd.
Annesi ve kardeine en uzak olduu yllar...
Ne gzel dans ederdin sen Nergis...
Uzun salarn ensesinde iri bir topuz yaparak kuu boynunu iyice uzatan,
yeil gzlerinde sisler uuan bir kk kz geldi gznn nne.
Benim btn arkadalarm sana kt abla. Seninle gurur duyardm...
Hl gzel boynunu cmerte aan Nergis glmsyordu. Birbirinin en
yakn ocukluk ahidi, ancak kardelerdir.
Senin danslarn izlerken hep uzun boynunun evresinde dolanan bir vahi
ylan grrdm, vahiydi ama gzeldi. Renkli, parlak ve sana tutkun. Sana
zarar vermekten ok korkar, her dans ediinde kendini zehirlerdi... Artk hi
dans etmiyor musun Nergis?
Nergis, hayali geni, gnl gzel kardeim baklaryla bakt ona. Elini
tuttu Teomann. Aralarnda iki ya olmasna karn, herkes Teoman onun
aabeyi sanrd. Belki de geni omuzlar, uzun boyu, gzlkleri ve sakal onu
olduundan yal gsteriyordu.
Annem seni yle tuhaf, yle mistik bir tutkuyla severdi ki, dans ederken
beni izleyiinizden, sizi tek bir beden gibi grrdm bazen. Senin mzik
derslerin srasnda, sonra bize gitar ve akordeon alnda, annemin sana
baknda bir tapnma, bir ermilik tonu vard ki, atlasam da, onun gznde o
yere kamayacam anlardm. Yalnzca benim deil, hi kimsenin ans
yoktu!
Baktlar.
Annem seni hep benden daha ok sevdi Teo! Sesinde kabulleni, hatta
sevgi ykl dokunular vard.
Sessiz kaldlar. ocukken yaptklar gibi buharlanm cama vapur ve uak
resmettiler parmaklaryla. Sonra sessizce camdan darya uzandlar...
Annelerinin lmnden sonra ilk kez bulumulard.
 6

Anneannem ketum ve gururlu bir kadnd. natyd. Anneme bu

sonuncusunu miras brakm. Yetmi dokuz yana dek salkl ve din yaad.
Onun slalesi uzun yaayan kadnlarla doludur. Be yl nce banyoda l
bulunduunda, beyin kanamasndan bir rpda ldn syledi doktor. Ne
ar, ne sz, ne de bekleyi...
Anneannemi severdim. Souk ve mesafeli olmasna karn gvenilir ve
dayanklyd. Annem ve babam ayr ayr evi terk ettiklerinde, onun varl,
Cemle beni ok gereksindiimiz hl bir evimiz olduu dncesinin
salkl ve gvenli kanatlar altna almt. Yemee ge kalmaya, di
fralamayp, el ykamamaya, dank yaamaya, atal-baksz yemek yemeye,
gnaydnsz gne balamaya, tek sesli mzie, sarmsak kokusuna, kirli
oraplara, dedikoduya, gevezelie, dncesiz para harcamaya ve Trk-Yunan
dmanlna tahamml edemezdi. Tahamml ettiklerinin listesi ok ksadr:
Kz Nilgl! 1900 ylnn ortalarnda, Girit adasnda domu, varlkl ailesinin
stanbula g, geni akraba evresini paralam, giderek ailenin son bireyi
haline gelmiti. Bence bir yerlerde, galiba Skede akrabalar, yaknlar vard
ama onun aksilie varan dikball ve kurulua dayanan katl,
evresindekileri uzaklatrm olmalyd. Bize hibir yaknndan sz etmedi,
hibir ocukluk ans anlatmad. Annemin bildikleri de snrlyd. ok gzel
Girit yemekleri yapard. Etten ok sebzeye ve zeytinyallara dnk, lezzetli ve
salkl bir mutfak kltrn tamt ailemize. Galiba babamla en iyi anlat
iki konudan birisi buydu. Az, hafif ve sk yemek yemeli. eker, ya ve et gibi
tahrik edici, zevk verici maddelerden uzak durmal! Anneannemin uzun ve
salkl yaam belki din ve kimseye muhta olmadan geti ama, onu bir kez
bile kahkahadan gzleri yaarm bir keyifle, hiddetten kprm bir fkeyle
ya da zevkten drt ke olmu bir baygnlkta grmedim.
Babamn anneannemle anlat ikinci konuysa annemdi! Her ikisi de
annemin ne istediini bilmeyen ve sorumsuz bir kadn olduunu dnrlerdi.
Ne tuhaf, yllar sonra babamn da benzer bir sulamayla yaamnn en nemli
frsatn karacan kim tahmin edebilirdi?... Dorusu, anneannemle babamn
zeytinya, eker, tuz ve et zerine anlatklar tarih, annem zerine
anlamalarndan ok daha sonraya denk der. Belki aralarnda konumadan,
bakarak, hatta bakmadan, sezilerek varlm bu antlama, babamla annemin
evliliklerinin birinci ylnda ben doduumda kar dairemize yerleen
anneannemle babam arasnda aniden olumutu. Ama ksa, kesik cmlelerle
kzn eletiren, homurdanan anneannemin bunu bizim nmzde babamn
sabrn desteklemek iin ortaya koyuu, hep birlikte yaadmz son yllara
denk der.
Nilgln evcilik oynamadn anlamas gerekir!
Onu bytrken ok martmm efendim!
Birinin kzma, ok ileri gittiini sylemesi vaktidir artk!
Onun iki kez evlendiini sylemiti annem. Ama ilk evlilii de, kincisi
kadar glgede kalmtr benim iin. lgisizliimden deil, bu tamamen hi
kimseyle yakn dost olmaya yanamam anneannemin mesafeli tutumundandr.
Anneannem Nilgn Hanma kimse Nilgn teyze diye hitap edememitir,
yle ki, onu gen ve gzel bir kadn olarak dnmekte bugn bile zorlanrm.
Duraan, dzenli yaantsnn izgisi o denli dzdr ki, onun da bir servenin
paras, bir akn heyecan ya da bir dostluun br ucu olabileceine inanmak
iin zorlanmam bile yetersiz kalr. Bazen, onun bir zamanlar annemi yapmak
iin sevitiine, gebe kalp dourduuna da inanasm gelmez. Annemle
anneannemin kumral dalgal salar, ince dudaklar, tiz ses tonlar ve uzun
parmakl elleriyle, krlacakm gibi incecik ayak bilekleri birbirlerinin tpatp
ayn olmasa, bu tensel eylemden kesinlikle kukulanrdm.
Belki, en yalnz ve frtnal ilk genlik gnlerimde scack kucan bana
aan bir anneannem olmad ama, sonuna dek evini kardeime ve bana btn
olanaklaryla sunan, gidilecek bir yer kalmamasna olanak brakmayan
aileden biri olarak, sapasalam kald ve direndi.
Anneniz Nilgl Hanmla, babanz beyefendi beenmese de buras hl
evinizdir ve bir evde geerli btn kurallar srecektir efendim!
Srd de.
Annem ve babamn bir daha eve dnmeyeceklerini, dnseler bile artk bir
aile olamayacamz, onlarn ayr ayr gidiinden bir ay sonra fark etmi
olmal ki, bize byle bir ey sylemeye gereksinmiti.
Babam sk sk telefon ediyor, bizi yemee kartyor, biz de onu
laboratuvarnda ziyaret ediyorduk. Artk laboratuvardaki kk odasnda yatp
kalkyordu. Ne zaman eve geleceini sormaya ekiniyorduk. Bize eskiden
olduu kadar yakn, scak ve sevecen davranyor, haftalk harlklarmz
veriyor, anneanneme de bir zarf iinde ev masraflar yolluyordu. Anneannem
zerinde Nilgn Hanm yazan uzun zarf, postacnn brakt telefon faturas
gibi tepkisiz alp, odasna gtryordu.
Yaz bitmek zereydi ama ne annem, ne de babam eve dnecek gibi
grnyordu. Dondurmann, akam saatleri binilen bisikletin, basketbol
oyununun, yeni yeni baktm olan ocuklarnn heyecan da, yaklaan
gzle birlikte albenisini yitiriyordu. Halanm msr, kzarm kestane, srta
alman kazak ve artk giyilen orapla birlikte, okul, ev ve ne olacaz?
tedirginlikleri balamt.
Annem hl gneydeydi ve telefon ediyordu. Ama babam artk geceleri
laboratuvarda bulamyorduk. Ge dnyorum, diyordu. O ilk haftalarda
yzne yapan, akn, tokat yemi ifadesi de deimi, aradan geen ay
sanki onu genletirmiti. Sk sk att kahkahalarn rengi daha canlyd artk.
Sanki bulutlarn zerindeymi gibi, uuyor duygusu veriyordu bana. Zaman
zaman dalgnlayor, etrafndaki herkes effafm gibi bakyor, sonra
kalabalktan uzaklap, bir sre sonra aramza dnyor gibi ayrlyordu
benlii yanmzdan. Tuhaf tuhaf glmsyordu o sralar... imdi dnnce
hlyal, apkn ve heyecanl diyeceim glmsemeler...
Bir eyler olmutu babama. Ona ne olmusa olmu ama iyi olmutu! Acaba
annemle mi bart? diye heyecanlanyordum. Ama yle olmadn, annemle
telefonda konuan anneannemden duydum tesadfen.
Yetikinler, ocuklarn ve genlerin yannda nasl da tedbirsiz, ftursuz ve
kendilerini beenmi davranrlar.
Nilgl kzm, brak bu inad. Yaz bitti, elenceye son! Evine dn!
Crcrbcei gibisin! Ama kocan da bir peygamber deil, o da bir erkektir
sonunda...
.................................
Senin deil, ocuklarnn hatrna sustu bugne kadar. Her defasnda bunu
umma!..
.................................
Zalimlik ediyorsun Nilgl. ini ok seviyor olmas, gz darda
olmasndan daha iyi deil midir? Bak, birini buldu diyorlar. Ellem senin
evine dnmeni beklemez kzm...
.................................
Teessf ederim sana! Benimle bu eit konutuun iin. Bir kadnla, bir
erkek yalnzca o dediin sebeple iliki kurmazlar efendim. Evine dn, vakit
varken kocana, ocuklarna sahip k!
 .................................
Aaa evet, rahat batyor sana! Bir kere geliyorsun hayata, ama bu adamla
evlen diye ben zorlamadm seni. Akndan okulu brakp, evi terk etmeye
kalkan sendin!
.................................
Elbette senin tarafn tutuyorum, ama artk bir gen kz deil, bir gen kz
annesisin. Sorumluluklarn var Nilgl!
.................................
Bu kadar emin olmaynz efendim! ok naz k usandrr, bezdirir,
bktrr. Bu kadna tutulursa, artk senin nazn ekmez!
.................................
Neden kmsyorsun? Gen henz, yakkl, meslek sahibi bir erkek.
evrede koca kaygsna dm pek ok hanm var.
.................................
Canm skyorsun Nilgl! Beni kartrma, o benim hayatmd, seni
ilgilendirmez. Ayrca sana annen olduumu hatrlatmak lzumunu
hissediyorum. Senin de ayn hatay ilemeni istememem bir annelik
grevidir!
.................................
Benim gemiimi tenkit etmekten seni men ederim Nilgl!
.................................
Kapatyorum. Size mutluluklar efendim!
Demek babam birini bulmutu!
Babam birini bulmutu!
Babam birini...
Babam...
Baba!..

7
 Babam btn yaam boyunca yalnzca iki kadna mahkm etmitim:
anneme ve bana! Oysa insann kendinden bile sklabileceini bilmiyordum
henz. Kim kimden skld nce, hangisi ilkin usand brnden, annem mi,
babam m bunu da bilmiyorum.
Bildiim, babalarn ocuklarna gre daima, koskoca, yal-bal adamlar
olduklardr. Ne byk hakszlktr bu, ama hep byledir! Halbuki o sralar
yalnzca otuz be yalarndaym. Siyah sal, ela gzl, uzunca boylu,
przsz tenli, tertemiz yzl, enesinin altnda minik bir ukurla karakterize
olan ho bir adamm. O benim babam olmasayd da, o yllardaki
fotoraflarna baktmda rahatlkla bunlar sylerdim; salkl, neeli ve ok
enerjik! Sanrm babam bu zelliiyle tanmlamak en dorusuydu. Ve yine
yle sanyorum ki, eer kz olmasaydm babam bir erkek olarak beenir,
onunla ilgilenirdim... Yllar sonra babamn sevgilisi Selenin de, onun
sevgilisi yerine, kz olmay tercih edeceini syleyii geliyor aklma ve
glmsyorum imdi.
nsanlarn pek ounun, inanmam, hi inanmayacakm gibi grnenlerin
bile, zellikle ilk genliklerinde mr boyu srecek, gllk glistan, tek
yastkta kocanacak bir kadn-erkek ilikisine en sakl, en zel kelerinde
ayrdklar, gizlice martlm, deta gelimesine gz yumulmu bir inan
bulunuyor. Bu, belki de kendimize sakladmz bir peri masaldr... Kim bilir
her ocuun masallar sevmesi, her yetikinin, oyuncaklarn byl dnyasna
duyduu ak veya sakl ilgi gibi bir ey bu... Koullanmalar, masallar, eitim
ve geleneklerle bilgie aklamalar yapmak, her eyi bir rpda aklamak
hi de g deil ama, mantn ve akln kabullendii bir eye, yrei ikna
etmek pek de kolay olmuyor bazen...
Annemle babam grp izledikten, birok yrek sancs yaadktan sonra
benim bile zaman zaman bir erkekle bir kadnn hi usanmadan, hi nefret
etmeden ve uzun sre (nedir bu uzunluun birimi?) birlikte yaayp, seviip,
glebileceklerine inanmam daha bakaca nasl aklayabilirim? Bugn pozitif
bilim eitimi alm, mesleinde baarl, ayaklar yere basan cinsten tabir
edilen bir kadn olmama karn, imdi bile... gizli gizli... kendimden bile gizli,
galiba...
Annemle babamn, ocuk denecek yata birbirlerini sevmi olmalarnda
hibir aykrlk, terslik ya da tatszlk bulamyorum. Aksine mthi irin ve
sevimli geliyor bana. Ama henz kendileri bymeden ocua karmalarn
hakszlk olarak gryorum; bu yzden yllarm onlara fkelenerek, onlara
ok bozularak geiriimin yorgunluunu tayorum zerimde. Acmasz
mym? Neden onlar affedemiyorum? Onlarn da nasl ac ektiklerini gz
ard m ediyorum?
Kendini tanmadan, ne istediini bilmeden ciddi ilikilere girmek, bir
insann hem kendine, hem de karsndakine yapabilecei en byk
hakszlktr! nk ne istemediini bilmek ok kolay, fakat ne istediini
bilmek ok gtr! demiti Selen. Onun syledikleri, zerinde ince ince
dnlm, deneyimden geirilmi, iyi ifade edilmi ve Allah kahretsin; hep
de dorudur zaten!
Annem otuzlarna geldiinde ortaokula giden koskoca bir kz ve
ilkokulda bir olu olan oluk-ocuklu bir kadnm. Sanrm, yirmili
yalarn ocuk bezleriyle, biberonlar arasnda yitirmi olmann skntsyla,
kendini olduundan yal ve treni karm hissediyordu. Yine ayn
yalarnda, yllardr deieceine iyi niyetle inanp, sabrla bekledii babamn,
aksine daha ben-merkezli, daha da kapal ve ikolik bir adam oluunu ne
byk bir d krklyla yaam olmal!.. Oysa annem, bir sabah
uyandnda kocasnn onu koluna takp dansl toplantlara, kokteyllere,
yurtd gezilerine gtrecek, iiyle evi arasnda kurulmu bir saat sarkac gibi
yaamaktan sklp, artk sosyal, renkli, gsterili bir adama dneceini ok
beklemi olmal. Kimse deimiyor halbuki! ok berbat bir ztlk ama deien
alkanlklarmz, grlerimiz ve prensiplerimiz... Peki, bir insann kiiliini
de zaten bunlar oluturmaz m? (yle deil mi anne?)
ocukken de evresine ilgisiz, kendi oyuncaklar ve kitaplaryla kurduu
dnyas iinde ok mutlu ve yaratc olan babam, yetikin bir erkekken de
bakalaryla ilgilenmez (en yakn arkadann karsnn yllar sonra falanca
baka biriyle evlenip, ocuu olduunda, gidip arkadan kutladn
anlatrlard), gzel bulduu kadnlarn bile adlarn unutur, iyimserlii ve
iddiaszlyla insanlar artrd.
ok genken herkesi, her eyi, hatta dnyay deitirebileceimizi sanrz.
Naslsa hi yalanmayacak, hi lmeyecek ve sonsuza ulaacazdr. Oysa
duvarda tek bir tula olduumuzu ve ancak iyi bir tula olmay baarmakla
ykml olduumuzu grrz bir gn...
Sahi Brechtin yi Bir Adam iirini bilir misin Nilsu?
(Bunu syleyen yine Selendi; elbette!)
Annemi yarglarken tarafsz olmaya almak zorluyor beni. nk, fazlaca
saf (iyi niyetli diyor), zensiz (dikkatsiz diyor) ve ilgisiz (dalgn diyor)
olduumu sk sk bama kakarken anmsyorum onu. Bu yzden ve br
fiziksel benzerliklerimle hk diyerek babamn burnundan dtmn her
frsatta altn izen annem, kz ocuk olduum iin mi, yoksa babama
kzdndan m beni sevmezdi, hl anlam deilim... Belki de ben, kendi
yaantsn istedii yne akan parlak, gsterili ve hareketli bir rmakla
sulayamaynn tek sulusu olarak grd babama benzerliimden tr
cezalandrlmtm. nk annemin, erkek kardeim Ceme bakt ltl
gzlerle bana baktn, ancak ok uraarak hayl edebiliyordum. Yine de hi
kimse doduu gn annesinin kendisine nasl baktn anmsayamaz! Ve her
kz ocuu, babasna ne denli tutkun olsa da, annesinin dii kanadnn serin
glgesine gereksinir mutlaka. Ben bundan yoksun kaldm hep! Bugn bile,
hl annemi anlamaya ve ona hakszlk etmemeye alyor olmam, belki de bu
umutla atlan zavall bir admdr. Ve gereksizdir ve samadr...
Tm umutsuzluuma karn iimde gizlice tadm, aklma geldike
utandm sakl bir beklentiyi, aslnda annesiyle babas boanm btn
ocuklarn her yata ve her konumda ilerinde tadklarn ok sonralar
rendim. Btn ocuklar iin birbirine en yakan ift anne ve babalardr!
nk anne ve baba kelimeleri tpk lego paralar gibi birbirine smsk
oturur, uyuur ve kenetlenir.
Belki de en ok bu yzden, ocukluumun o son-yaznda sevgimin ve
ilgimin zerinde iyice younlat babamn bulduu birisi, hazrlksz snav
korkusu gibi iime oturmutu. Sakn bu birisi annemin baaramadn
baarp, babam deitirmesin, dahas babam elimden almasn?...
nk anneler, babalarna k kz ocuklarnn en byk rakipleri de
olsalar, sonuta tehlikesizdirler. Ama birisi bilinmeyendir ve ok tehlikelidir!
O zamanlar, kadnlarn yalnzca bir tek babalar olabilecei, en yal
sevgilinin bile bir baba yerine geemeyeceini bilmiyordum...
Kimdi bu kadn? Nasl birisiydi? Neye benzer, nasl konuur, nece gler ve
bakard?
Babamn birisi beni yle tedirgin eder, gece ve gndz dlerimi yle sk
bler, sszlklarm korkuyla doldurup keyfimi karr oldu ki, gzmn
nnde yzlerce farkl resimden oluan babamn sevgilisinden baka bir ey
gremez, dnemez oldum. Bu bilinmez kadnn imgesi giderek
babamnkinin zerine dt, onu glgeledi, babam gzden yitirme tehlikesi
yaratt. Ne zaman babam dnsem, ya da grsem, o hi tanmadm,
bilmediim kadn da yannda grr gibi rahatsz oluyordum. Bazen, karmda
oturan babama baknca, bulama bir resme, flu bir fotorafa bakarm gibi
onu kaybettiim oluyordu. Sanki karmda o hi tanmadm kadn vard!
Ondan kurtulmak istiyor, onun hayaletini kovabilmek iin bildiim her yolu
deniyor, ama baaramyordum. Beni panie kaptran, ter iinde yatamda
slatan, her eyi yitirmi duygusuyla boan, tamamen tiksindirici, irkin,
cadaloz, sska, dilek, sivri trnakl, c, crtlak sesli babamn sevgilisinin
hayaletiydi.
Annem naslsa eve dnecekti. Naslsa yaz bitecekti. Ama babam ilk kez
gidiyordu ve birini buluyordu. Tanrm kimdi, kimdi bu birisi? Daha nce
resimlerin hibirinde yer almayan bu birisi imdi nereye yerleecekti?
Kimdi?
Kimdi?
Kimdi?

Masada erkek, drt kadn vard. Babamn arkada di doktoru Ercan

Amca, kars Zerrin, gazeteci-air arkada Erdal Onat ve onun ressam kars
Ycel Onat, babam, hi tanmadm iki kadn ve ben.
O akam Cem anneannemle kalmt. Darda yenecek bir akam yemeinde
artk kendisine elik edebilecek kadar bydm syleyerek, beni koluna
takp, sala bir balk lokantasna gtrene dek, babam benimdi. ok
gururlanmtm, mutluydum. Artk aramzda annem bile yoktu; babam ve ben
vardk! Burgulu bir uula havalandm, bam bulutlara dedi. Byle dank
bir lokantaya daha nce hi gitmemitik. Annem, bylesine bir yere asla ayak
basmazd. Babam da her eit lokantada vakit kaybedildii dncesindeydi.
Eskiden ( ay ncesine dek) annemin oturduu yere, babamn sol yannda
ben oturuyordum ve birka hafta sonra on be yana girecektim. Kasla kasla
oturuyor, masadaki akalar glerek dinliyordum. Birden canm yand! ne
batm gibi irkildim. Masadaki iki yeni kadndan biri mutlaka 'o'ydu! Ve babam
beni onunla tantrmak iin getirmiti!
nce ok korktuumu anmsyorum. Zangr zangr titreyeceimi sandm.
Sonra korkun bir alama istei kaplad iimi. kisini de yapmadm.
Yutkundum, cesur olmaya altm. O srada tuzlukla biberlik takld gzme.
Ne komikti o ikisi yle! ok, ok komik! Hi tanmadm bir sesle glmeye
baladm duydum. Sesim alamaya daha ok yaknd. Babam benim neeli
olduumu dnp keyiflendi. Babamn karsndaki yabanc kadn dikkatle
beni izliyor, sandaki br yabancysa, babamn sandalyesinin arkasndan
bana doru eilip glme elik ediyordu. Acaba o da m tuzlukla biberlii
komik buluyordu? Yoksa benimle dostluk kurabilmek iin, komikmi gibi mi
davranyordu? Belki de tuzluk ve biberlik gerekten de komikti ve bunu
yalnzca o kadn ve ben grebiliyorduk... Dierleri glme aldrmamt.
ecekler smarland; bana kola, babama rak sylendi. Babam asla alkoll
iki kullanmazd. Kar olduu kadar, bnyesi de zayf olduundan. Onun bir
damla arapla nasl sarho olduunu sinirli bir alayla anlatan annem geldi
aklma; dnyada inanmazd bu sahneye. Demek babam rak iecekti! Ama o,
alkole dayankszdr! Babam rak smarlad! Babam iki iecek! Babam
deimiti! Babam?... Tuzluk ve biberlik iyice komiklemiti.
Ne komik bu tuzluk: Hah ha ha!
Biberlik de ok komik: Hah ha ha!
Babam deimi!
Babam yitiriyorum!
Tuzluk ve biberlik giderek daha da komikleiyor: Hah ha ha!
Babam deimi!
Tuzluk ok, ok komik: Hah ha ha!
Gzyalarma karan kahkahalar derin, byk bir ukur gibi ald nmde
ve ben iine yuvarlandm. nallah dp bam yarar, kafam krar, yzm
paralar, abucak lr, kurtulurum. nallah u anda yok olurum da, babam
kederinden kahrolur! nallah... nallah!... Hemen imdi...
Tuvalete ne zaman gittim, kim gtrd, nasl oldu, hi anmsamyorum,
bugn bile kimseye soramam. Ama o derin karanlk ukurun dibinden dnyaya
geri dndmde tuvaletteydim ve artk yalnzca alyordum. Utanarak, sessiz
sessiz... Masada, babamn karsnda oturan ve beni dikkatle inceleyen kadn
vard yanmda, onun da gzleri slakt. Hi konumadan, o sala balk
lokantasnn berbat tuvaletinde slak gzlerle baktk. Sonra musluktan incecik
akan pis suyla yzn ykad o. Ben de. Burnunu ekti. Ben de. Yars krk,
pasl aynada yzn, gzn dzeltti, kt mendille kurulad. Ben de. ksrp
sesini dzeltti, elini uzatt. Benim adm Selen, babann sevgilisiyim, dedi.
 9

Omuzlarna dklen mavi-siyah iri dalgal gr salar, gri gzleri vard.

Minik mavi kpeler takmt. Orta boyluydu, o sralar uzun boylu grnmt
gzme. nce, narin ve deiikti.
ok farklyd!
Giysileri, konumas, gl, bak, elleri, ayakkablar, oturuu, kalk,
sesi, esprileri, kokusu, tarz...
Seleni en doru tanmlayacak tek cmle ok farkl bir kadn olduudur.
Hl da yledir.
Elimi uzattm. imdi bana hi de akllca gelmeyen, ama o srada ok zekice
bulduum, cesur bir ey syledim.
Benim adm Nilsu, sevgilinizin kzym!
El sktk. Ne dosta, ne dmanca. Konumadan tuvaletten kp masaya
dndmzde, herkes merakla bize bakyordu. Babam telala yerinden
frlad, bana kotu, ellerimi tuttu.
yiyim baba, zr dilerim, ben...
eitli yetikin bakmalardan sonra yemee baland, konu deitirildi. O
sralar bombalanan okullar, soyulan bankalar, tutuklanan aydnlar oalm ve
K.B.K[1]ler tremiti, onlar konutular. Selen de konumalara katlyor,
baln yiyor, raksn yudumluyordu. Sesi, gzleri ve kulaklaryla onlarla,
ama varlyla, yreiyle benimleydi. Birbirlerine hi bakmadan ve
dokunmadan kalabalk ortamlarda byk bir ak ba baa, inanlmaz bir
iletiimle paylaan klarn varlndan habersizdim o sralar. Sanki Selenle
o gece, o masada yaadmz o zel durum, sessiz iletiim, gl bir ilikinin
balangcna sinyaller veriyordu...
Onu beendim, onu sevdim mi? Ondan nefret mi ettim? ikisi de deil! Ne
sevdim, ne de sevmedim. Net deildi duygularm, ama ondan korkmuyordum
artk. imdi tek duygu almt brlerinin yerini: Merak! Seleni, mthi merak
ediyordum. Nasl bu denli farklyd, onu byle deiik klan neydi ve bu
zellik nasl olup da babam byle arpmt?
O gece bitip beni eskiden annem, babam, Cem ve benim birlikte yaadmz
eve brakp gittiklerinde, artk onlarn birlikte yaadklar bir evleri, sevierek
uyuduklar bir yataklar, rak ierek yemek yedikleri bir masalar olduunu
biliyordum. Yine de bilmek her zaman kabul etmek deildir! O sralar annem
eve, ressam sevgilisi de karsna dnm, ilikileri tarihe karmt. Benim
yaantmda da nemli bir sayfa almt: Selenli dnem!

10

Hibir bebek, bydnde yetikin bir erkek, ya da kadn olacann

farknda deildir. Bu yzden, bebeklerin cinsiyetler zerine grleri son
derece tarafszdr. Bakalar buna, bebeklerin cinsiyeti yoktur der. Ne yazk
ki, o sralar henz konuamadklarndan, tarafszlndan tr pek deerli
olan grlerini alamyoruz. Yine de kz ve olan ocuklarnn henz hayal
glerinin tra edilmedii, kontrol mekanizmalarnn, birok doal hayat
pnarn kurutan dev baraj duvarlar gibi ykseltilmedii o ilk yllarda,
kadnlar ve erkekler zerine belirttikleri grleri, pekl yol gsterici ve
eiticidir. Bu dnem be-alt yalarnda biter. nk artk hem evredeki hem
de evdeki cinsiyetler gereken dersi vermitir onlara. Ben de annem,
anneannem, komular, kadn tandklar ve televizyondaki filmler zerindeki
gzlemlerim, aldm bilgi ses tonlu tler ve aferinlerle, be yandayken
dii insanlar zerine bir gr edinmitim, diyebilirim. Erkekler zerine
gelitirdiklerimi de babama, kardeime, babamn arkadalarna - hepsi aile
dostlarmzd - televizyon ve sinemaya borluyum. Sonra okul, retmenler,
arkadalar, kitaplarla, kendi deneyimlerim iinde gelien bir yolculuk balad.
Ama sonuta nereye varlm olunursa olunsun, kavramlarn ve olgularn ilk
oluumu mutlaka derin izler brakyor bellekte.
Be yandayken kadnlar zerine dndklerim olduka basitti. Okula
giderler, evlenip gelin olurlar, sonra da dourup anne! Hepsi buydu. Anne
olduktan sonra artk olacak bir ey kalmyor oluu beni zmyor deildi ama,
benim elimden bir ey de gelmiyordu. Bunun dnda kadnlarn neler
yapabileceklerine gelince; tuvalet masasnn nne oturur, uzun uzun
kendilerine bakar, boyanr, sa tararlar, telefonda uzun uzun i ekerek
konuurlar, ocuklara kzar, babaya (kocalarna) itiraz ederler, bazen yemek
piirir, eve temizlie gelen kadna kusur bulurlar, sklrlar ve uyurlard.
Erkeklerin durumu daha deiikti. Onlar evde fazla kalmyorlard. Daha ok
glyor, para kazanyor, tra oluyor, bir araya geldiklerinde uzun uzun
konuuyorlard. Konutuklar konular, kadnlarnkine hi benzemez, nce
skc gelir, ama nemli duygusu verirdi bana. Kadnlarn yapp, erkeklerin
yapamad eylere gelince: Kadnlar yzlerini boyayp, kpe takyorlar, bir de
ocuk dourabiliyorlard. Buna karlk snnet olamyorlard. Erkekler snnet
oluyor ve bu yzden armaanlar alyor ama etek giyemiyorlar; ama geceleri
bile yalnz balarna sokaa kabiliyorlard. En nemlisi, erkekler ayakta
ieyebiliyordu. Sanrm o sralar beni en ok zendiren, bu sonuncusuydu!
Erkeklerin de aladn ilk kez alt yamda renmitim. Annemin uzun
bir tatile kt bir yazd. Babama gnaydn demek iin, neeyle yatak
odalarna girdiimde, onu pencerenin pervazna dayanm, aadaki soka
seyrederken bulmutum. Yaklanca dudaklarn srarak usul usul aladn
grm ve ok korkmutum. Ben de alamaya balaynca, babam beni fark
etmi, yattrmaya alm, diinin ardn sylemiti. Hl birinin dii
ardnda, iim czz eder.
Kadnlar ve erkekler zerine dnen ve soran bir kz ocuuydum. nk
bana sorulmadan cinsiyetimin, dolaysyla yetikin olduumda neleri yapp-
yapamayacamn belirlenmesine iten ie bozuluyordum. Snnet olmak
istemezdim ama ayakta i yapmay ok isterdim...
Daha sonralar sk sk hakszla uramlk duygusuyla irkilerek kadn
olmak konusunda dnp, bu konuda bol bol okudum. Ama karmakark ve
bilinsiz bir soru bulutuyla dolatm sralar karma kan Selen, o ana dek
hi bilmediim bir kadn tipiyle btn dnyam alt st etmiti. Onunla
tantm o ilk gece, ondan bana, babama ve dierlerine doru esen,
grlmez ama iddetle hissedilir bir elektrik akmnn glln
yaamtm. Derin ve gl bir ekim alan vard; zarif, etkileyici ve
zgvenliydi. Selene rastladmda arplmtm, ama btn olumlu
duygularm bastracak bir kskanln penesinden de kurtulamamtm.
Selen yalnzca babamn yaamna deil, benimkine de girmiti; izleri hl
durur ikimizde de...
 11

Elbette farklyd Cahide Hanm. Dardan bakldnda tpatp dier anneler

ve ev kadnlar gibi grnse de; ballk, annelik, kadnlk ve karlk
konularnda dnya gr kendi kuann ve hemcinslerinin tpks, buna
bal olarak da ahlak anlay tutucu izlenimini verse de, Cahide Hanm
farklyd. O, farklln ancak anlayacana inand, deecek insanlara
gsteren, vitrinini ancak kaliteli ve gerek mterileri iin aan zengin bir ruh
dkknnn titiz sahibesiydi.
1940lar ve 50lerde ka bin kadn liseye gidebilmiti Trkiyede?
Bunlardan ka sanata ve edebiyata onun kadar sevgiyle, zenle yaklamt?
Onlardan da hangisi oluk ocua karmasna, Trkiyenin cra kelerini
kocasnn ii nedeniyle dolap durmasna karn hl okuyor, hl yazp
iziyordu? Hangisinin babas Maarif Vekaletinin dnya edebiyatndan seme
tercme eserleri koli koli yolluyordu kzna? Ve ka tanesi kzna bale, oluna
mzik ve edebiyat eitimi verebiliyordu?
Gzel ve zarif bir kadnd Cahide Hanm. Siyah gr salarn iri bir topuzla
ensesinde toplar, salarnn gerginliinde bembeyaz bir kavisle ortaya kan
alnnn ve incecik alnm siyah kalarnn altnda yeil gzleri ldard. Bu
ltda Grc atalarnn inat, direngen kararll vard. Ne zaman annesini
anmsasa, onun plili etekleri, milimi milimine tlenmi k bluzlar ve sol
kolunun iine saklad ilemeli mendilleri gelir aklna Teomann.
Terliklerinin kdm kdm sesleri, iki gm bileziinin ngrts ve
uzaklara bakp bakp i geirileri... Kz Nergise armaan ettii renk ve
izgilere sinen dii kokular... ri, salam, salkl bedeninin nasl oluyorsa,
ince, krlgan narin silueti... Daha ok babasna benzeyen fiziini tpatp
annesinden ald mimik ve baklarla ssleyen Teoman, bu yzden kibirli bir
grnt verir evresine. Hi kibirli deildir halbuki. Kibirli olan, yksekten
bakan, bann stnde bir tala gezinen Cahide Hanmn jestleri,
mimikleridir.
Sanldnn aksine btn anneler gzel deildir! Gerekte baz anneler
gzeldir. nk kadnlarn hepsi doutan gzel deildir. Ne mutluluktur, bir
ocuun annesinin ltl gzelliiyle gururlanmas, annesini gzel bulmas...
Kk kulaklara, komulardan, akrabalardan, hatta yabanclardan alnan: ne
ho kadn, pek gzelmi maallah!, babas aznn tadn biliyormu,
uval giyse yakr seslerinin tns... Hele ayn anne, grgs, sevgisi ve
ilgisiyle bir i gzellie de sahipse, artk o, ocuunun btn yaam boyunca
efsaneleerek ilk (belki tek) kadn olacak, ya aka ok sevilecek ya da gizlice
hayran olunacaktr ona. Bu bir ans m, ansszlk mdr? Kime gre? Freuda
m? Marilyn Frenche mi? Yoksa Teomana gre mi? Teoman iin Cahide
Hanm byk bir ans, zel bir armaand. Ve hi kukusuz bu hep byle
kalacakt.
Lise son snftayken, kimsenin anlayamad ve nasl bir ak olduunu
kavrayamad, akas kendisinin de bu kimseleri pek nemsemedii, belki
de yalnzca bir tutkuyla peine taklp, Anadoluyu kar kar dolaacak -
kuzeninin snf arkada - gen bir kaymakam adayyla apar topar evlenmiti
Cahide Hanm. Bu acele evlilik ve gebe yaam biimi nedeniyle annesine
fkeli olan Nergis - bir ihtimal - bu yzden ona Teoman kadar yakn
olamamt.
riyar, yakkl, drst ve alkan olarak nitelenebilecek, bunlara
eklenecek bakaca bir zellii de pek bulunmayan gen bir kaymakam
adayna, gzel, kltrl ve duyarl bir gen kz yalnzca bir grte nasl
tutulur? Onda ne bulur, onu nasl tanr, ona nasl k olur? Ve neden ailesinin
onu niversitede okutma dileini elinin tersiyle iter ve pattadanak evlenir?
Yoksa kat baka bir ey, baka birisi... Kim bilir? Hi anlatmaz ki... Hi
belli etmedi ki... Ama ya o kitaplara iinde bir eyler arar gibi delice
gml, ssz kasabalarda, pencereden boluu seyredileri ve N.G.ye
yazd uzun mektuplar...
Bir edebiyat retmeni, bir edebiyat veya bir ke yazar olmak arzusu
varken, hatta babasnn dledii gibi bir kadn milletvekili olmas olasl
bile sz konusuyken, o k, bakml, efkatli bir e ve sevecen bir anne olmutu
yalnzca... Yalnzca?
Annelik ve karlk, insan yaam iinde doum, hastalk, bymek,
yalanmak ve lmek kadar doal oluumlardan kadnn payna den
ekstralardr. Bunlar bir yaam iinde mutluluk, sevin, ans ve ansszlk kadar
olaslk snrlar iindedir. Anne ve kar olmak iin ok almanz, ok iyi
eitilmi olmanz ve baar hrsyla donanmanz gerekmez. Hemen btn
yetikin diiler birinin kars ve birilerinin annesi olabilirler.
Halbuki doal oluumun dnda seilen hedefler, ulalmak iin irade,
mcadele, alkanlk, birikim ve enerji gerektirirler. Belki de Cahide
Hanmda bunlar zayft... Eer byleyse; hi deilse zayflnn kendi
eksiklii olduunu kabullenemeyen milyonlarca hemcinsi gibi sulayacak
birilerini, kurumlar arayarak veya kadercilik teraneleriyle vakit geirmedi o!
Ne kocasn, genliini uruna feda ettii, ne de ocuklarn salarn
yollarna sprge ettii arabesk nameleriyle bunaltt. Her admn bir karar
sonucu atldm, her kararn bilinli veya bilinsiz bir tercih sonucu
verildiini ok iyi biliyordu. Bu yzden hi yaknmad, hi panie kaplmad
ya da yle grnd. Hi kimseyi ihml etmeden - ama oluna biraz ayrcalk
gstererek - zenle grevlerini yerine getirdi, tercihlerinin sonucunu yaad.
Edebiyat zlemini ve yazarlk hayallerini yne akan bir nehirde besleyip,
i sellerini yattryordu: ok iyi bir okurdu. Planl bir ev kadn olduu iin,
daima okumaya zaman ayrabilirdi. Hem yerli, hem yabanc yazarlar,
kitaplarn iine ekledii kk not ktlarna yazd incecik notlarla, titizce
okurdu. Asla kitaba yaz yazmazd.
kinci kurtuluu N.G.ye yazd mektuplar ve ondan ald yantlard. imdi
nl bir ykc olan, lisedeki en yakn arkada Neyyire Gm ile
srdrd zel sevgi ba, yllarca pullu zarflarla stanbulla Anadolu
kasabalar arasnda dostluk tad. Karpuz kollu, bebe yakal elbiseleriyle
Emirgnda kol kola ektirdikleri bir resim, aile albmlerine girebilen aile
d tek fotoraft. Dnyaya kafa tutan, tutkulu baklarndan klar yaylan,
taze, inanl, umutlu iki gen kz. Karnca belli Cahideyle, ekirge Neyyire ya
da C.B. ile N.G.
nc dayana, en nemlisiydi: Teoman! Bebekliinden beri farkl,
yaratc ve zeki bir ocuktu o. Kendi yapamadklarn, baaramadklarn
mutlaka kotaracak, mutlaka baaracakt olu! Teoman, Cahide Hanmn en
canl yaama sevinciydi.
Dardan baknca tm annelere, ev kadnlarna ve karlara benzese de,
ierden, zellikle Teomann durduu yerden baknca farklyd Cahide Hanm.
Ve bu yzden elli yanda intihar ettiinde, aknlktan dili tutulan btn
akraba ve tandklarn arasnda bir tek Teoman sakindi. Bir tek o anlayla,
sabrla, dingince karlad bu lm. Bo uyku ilac tpne, iki satrlk veda
notuna, brakt fotorafa ve yatan ayakucuna zenle yan yana dizili
braklm terliklerine bakt. Onlar ald ve gitti.
Annesi tercihini yapmt!
 12

Yaamn yolu gibi, lmenin yolunu da kendimiz semeliyiz. O halde

intihar edebilenler, yaamn yolunu seebilen, tercihini yapabilen insanlar
mdr?
Neden yaam sofrasndan, karn doymu bir konuk gibi kalkp
gitmiyorsunuz? Agzllk edip, sonuna dek yaamakta direnmek,
utanmazlk m yani? (Neyin sonuna dek?)
Annesinin intiharndan sonra, nnde Montaigne denemeleri, bir yanda
Pavese, Zweig, Camus, Rilke, br yanda dinler tarihi, ncil, Kur an, gnceler,
kitaplar ve defterleriyle annesinin evindeki kendi odasna kapand Teoman.
Gnlerce. Gecelerce. Haftalarca. Okudu, yazd, dnd, tand ve ince ince
alad. Dindar bir insann ardndan kutsal kitab okumak, dualar edip, mevlt
okutmak ya da bir dinsizin ardndan, onun en sevdii arab iip, sevdii
arklar dinlemenin i huzuru, grevini yerine getirmenin rahatl ve vicdan
dinginliini veriyordu btn bunlar ona. Oysa Tanrya inanrd annesi.
Akrabalar arkasndan mevlt okutmu, helva piirmi, fakir-fukaraya
eskilerini datm, Kur an- Kerim hatmi iin bir hoca tutmular, olaya bir
intihar gibi deil de, doal bir lm gibi yaklam, hatta intiharm rtbas
etmilerdi. Ama Teoman annesinin en yakn olarak bu intihar sorgulamak,
aratrmak ve ipular bulmak telayla yaklayordu olaya. Belki de gizli bir
mesaj aryordu annesinden kendine ulaacak. ten ie onun intiharyla
gururlanyor gibiydi. Yine farkl davranmt annesi...
ntihar etmeyi planlayanlara, matematikle uramalarn, matematikle
kurtulacaklarn neren Bacon, Yazamazsam, tek yol intihardr, diyen Gide -
oysa ok dindar deil miydi o? - ve yi bir eylem, gzel bir hareketten sonra
kendini ldrebilirsin, yorumunda bulunan Rousseau, annesinin intiharnda
Teomana k tutan dnrd. Bu ne takld kald kafas bir sre.
Yazamamt annesi, ok istemesine karn yazamamt. ki ocuk
yetitirmi ve yaantsndaki en iyi eylem, en byk baar olarak bunu
gstermiti - zellikle Teoman tabii... Buna karlk matematikle hi
ilgilenmemiti - ve belki de intiharnn btn aklamas da buydu!
Oysa bu intiharn ok daha sofistike kkleri olmas gerektiine inanyor,
kelerde sakl kalm, bucaklara skm ne varsa trm trm aryordu; hem
annesinin evinde, hem kendi belleinde.
Camusy okuduu yllar buldu kartt anlarndan bir akamst. Annesi
bordo kadife bir koltua oturmu, zerinde Yabanc' yazan bir kitab
okuyordu. Yeni yeni okumay renen, ama daha okula balamam Teoman
oyuncaklarndan ban kaldrp hecelemiti. Ya-ban-c. Galiba annesinin
kitaplara olan ilgisini kskand iin... (Demek kskanrd? Bunun hi
ayrmnda olmadn, ama annesi derin bir ilgiyle kitaplarna gmldnde,
ilgisini ekebilmek iin ne oyunlar yaptn ayrmsad aniden.)
Turistleri mi okuyorsun anne?
Glmt Cahide Hanm. Yabancyla, turist arasndaki fark anlatmt
oluna sabrla. Kk Teomann aklnda yalnzca turistin gezgin, yabancnn
gezmeyen biri olduu kalmt.
Peki Camus gezmeyen birisi mi?
Kam okunur, Camus deil! O iyi bir yazard. Tuhaf bir intiharla ayrld
dnyadan.
ntihar nedir anne?
ntihar, lmn seebilmektir Teo!
lm, semek, intihar... ocuklarn ilgilerini ekmeyen eylerden annda
syrlabilirle ansll ve ayrcalyla yeniden oyuncaklarna ve kendi
dnyasna dnmt Teoman. Ama annesinin lmn semesinin ardndan
dnrken pek ok ocukluk ve ilk genlik ansn, billur bir krede izler gibi
net gryor oluuna hayret ediyordu imdi.
Erzurumun bir ilesindeydiler o sralar. Kaymakam babasnn hayali, btn
ocukluu ve ilk genliinde pek silik kalsa da, annesinin gl ans, hi
boluk brakmadan tek tek geri dnyordu; grntler, sesler, kokular ve
arklarla...
Annesi yeniden Camusye dnp, btn varlyla kitaba gmldkten ksa
bir sre sonra, elinde iri bir makasla, alamakl ieri giren Nergisi anmsad.
Annesinin ilgisini ekebilmek iin sann bir yann acmadan kesivermiti.
Yamuk sayla yle komikti ki, Teoman glmekten krlm, annesi bu
hareketinin nedenlerini en asabi ve ciddi sesiyle Nergise sorarken, Nergis ter
ter tepinmi; Btn gn bir de kznz olduunu size hatrlatabilmek iin!
diye barmt. Teoman alt, Nergis sekiz yalarndayd. O halde annesi henz
otuzlarnn snrnda, gencecik bir kadnm o sralar.
Ne kadar genmi intihar konutuunda, ne kadar toymu koskoca iki
ocuklu kadn olduunda... Ne kadar da tazeymi dengi bir arkada bulamayp,
bir bana hi tanmad kk kasabalar aras trafie kartnda ve ne kadar
yalnzm, stanbuldaki geni ailesi, kasabadaki kocas ve ocuklarna
ramen... Tek mektuplaryla ona hayat saan arkada N.G. ve kitaplar.
Halbuki Teomann gznde annesi hep anneydi ve ocuklarn gznde
annelerin ya yoktur. Anne ya standarttr, evrenseldir!
Felsefenin tek ciddi ve gerek sorunu vardr: ntihar! Yaamn yaanmaya
deer olup olmad felsefenin temel sorunudur. Camusnn Sisyphus
sylencesi'nden alnt yapp, Yabancnn iine eklemiti bu satrlar annesi.
Gen Werther in Aclarnn iinden de, Felsefe yapmak, lmesini
renmektir yazl bir not kt.
Pencerenin pervazna dayanp, beyninin iindeki kurtlarn ban
kemirmesine izin verdi Teoman. Yesinler, bitirsinler, kurtulaym!
Neden o kanl-canl, mao Hamingway intihar seti? Kendini Etnann
kraterinden yanardan iine atan Empedokles nasl bir adamd? Pavesenin
iktidarsz oluu, tek bana intiharn aklar m? Bu sorular serinkanllkla
sorup, yantlarn adilce aryordu ama daha sonraki sorusuyla mutlaka sinsi bir
fkenin alev alev bedeninde ykseliine engel olamyordu. Peki annesi
kendini byle yalnz ve baarsz hissediyorken, babas ne yapyor, neden
dokunmuyordu ona; Cahide Hanma?
Babas!
fkelenmek bile bir duygudur ve ilgilenmeyi gerektirir. Babasna ilk kez
fkeleniyordu.
Hilmi Bey, gzel, kltrl, sadk kars, salkl iki ocuu ve drst,
dzenli, usul usul ilerleyen kariyer geni iinde mutluluktan ba dnm,
sesi kslm bir biimde yayordu. Evi, ii, dostlar... Herkese nasl
olduklarn sorar, karsn yanandan per, gazetesini okur, radyoda
haberleri, hava raporlarn dinler, yemekleri verek, itahla, azn hi
aprdatmadan yer, her eyin yolunda olduundan emin ve kvanl glmser,
erkenden de yatard.
Annesinin intiharndan on iki yl nce bir trafik kazasnda ldnde,
Cahide Hanm evlilik fotoraflarnn yanna Hilmi Beyin yeni ekilmi bir
fotorafn eklemiti. Arkasndan iyi ya da kt hi konumad. Ad getiinde
rahmetle and, iyi insand, dedi. Sanki, bu dnyadan hi yle biri gememi
gibi, silindi gitti belleklerden, anlardan. Geriye, olu Teomana genetik
miras, iri omuzlar, uzun boyu, kahverengi gzleri, iri elleri, ayaklar, kaln
gevrek sesi ve karsna emekli maayla, antika saati, altn ereve gzlkleri
kald.
 Oysa annesinin lm ardndan binlerce an, yzlerce kitap, imdi Nergisin
oturduu, dedesinin kz Cahideye ald Fenerbahede bir ev - bir odas ve
kitaplarnn ou Teomana ayrlmtr - Polonya porseleni on iki kiilik bir
yemek ve ay takm, antika mobilyalar ve Teoman iin en nemlisi, ama bir
trl bulamad ciltler dolusu gnceler kalmt. Belki de hi gnce
tutmamt annesi? Ne gren, ne bilen var! ocuksu bir inatla mr boyunca
bu gncelerin peine taklacak, izini srecek olan Teoman, annesinin
gncelerini dzenli olarak yazdna, bunlar ya tek dostu Neyyire Gme
postaladna ya da yok ettiine inand. Hep inand!
Annesinin huzur dolu bir ifadeyle, uyur gibi ld yatakta, inci gibi el
yazsyla, zenerek yazd bir veda notu, bir de sararm bir siyah-beyaz
fotoraf vard. Karpuz kollu bebe yakal elbiseler giymi, kol kola iki gen
kz, hlyal baklarla glmsyordu birilerine. Yzlerce kez okuduu notu
tekrar ald eline Teoman:
Sorumluluklarm bitti: lm seebilmekte ge kalmak istemedim.
Cahide
Fotorafla notu ayn zarfa koyup, Camusnn iine, terlikleri de kitaplarn
arkasna saklad.

13

Yemee babamlara gidiyoruz!

Babamlar! Babamlara gitmek!
Ne zordur bir ocuun bunu syleyebilmesi... nk sylemek
kabullenmeyi gerektirir. nk babamlar, annem ve babam deil, babam ve
onunla olanlar anlamn yklenmitir artk. Annemin erkek arkada ve
kocasna hibir zaman annemler diyemeyiimi, onun ilikilerini
kabullenmeyiime ya da ilikilerinin salamlna inanmayma balyorum
bugn. Belki de, dii bir nyargyla, annemin babamdan bakasyla
btnlemesini doru bulmaymn etkisiyle... Kimbilir...
Babamlar , Selenin evinde oturuyordu. Bu, be katl bir binann at katyd
ve evdeki her ey Selenin zevkini yanstyordu, bana yabancyd. Altm ve
bildiim oturma, yatak, yemek odalar yoktu bu evde. ok geni bir mutfakla,
stdyomsu bir salondan oluuyordu tm. Banyo geniti, dolaplarla doluydu.
Bu birimi, drt yandan geni bir teras kucaklyor, terasn bir ksm, st
kapal bir yeil baheyle bambaka bir dnya sunuyordu, beton kentin
gbeinde.
Mutfak, bir yemek odasndan ok, k bir kafeyi andryordu, mavi-beyaz
dolaplar ve ayn renklerde kareli kumalarla denmiti. Salonun bir kesi
alma odas olarak kullanlyordu. Eimli bir izim masas, kitaplarla ift
sra donanm tel bir ktphane, iki koltuk ve zeri dergi dolu bir sehpa.
Terasa alan cam kapnn n oturma odasyd. Geni iki kanepe, iki koltuk.
Kanepelerden biri yatak oluyordu besbelli. Koyu pembe minderlerle
renklendirilmi lacivert demelikler ocuksu bir hava katmt odaya. Bir de
zeri dev bir sarmakla organik yeile boyanm bir duvar knts
grnyordu. kntnn ustaca eimi nedeniyle arkasnda ne olduu asla
anlalmyordu.
Kendi evimiz ve evremizdeki insanlarn evleri birbirine ok benzerdi.
Bunlar bir rnek kristalimsi avizelerin sarkt, tl perdelerin salnd, iki
koltuk, bir kanepe, sehpal salonlar, ift kiilik yatak, gardrop ve tuvalet
masal ebeveyn odalar, duvarlar poster kapl ocuk odalarnn yanyana
dizildii feci skc meknlard. Hangi arkadanzn evine gitseniz, kendi zevki
yerine filancannkine benzer olmak virs bulam annesinin tpatp
dedii ayn eve girmi oluyordunuz. Uzun yemek masalarnn zerinde
duran ukur kristal tabak ve iindeki meyveler bile aynyd!.. te bu nedenle
olacak, Selenin evi (yani babamlar) bana ok zevkli ve farkl gelmiti. Ayrca
elenceliydi de...
Zevkli, kullanl ve yaln! diyerek gururla glmsyordu babam. nce
salonu gezdim, kitaplara ve plaklara baktm. Bob Dylan, Simon and Garfunkel
ve Joan Baezi grnce Aa, bizim plaklar! Sesimde bozulmu bir ton vard.
Onlar Selenin, bizimkiler sizin evde kzm. Sizin ev? Bizsiz - onlar...
Selenin mimar olduunu sylemi miydim? Hayr, onun ne i yaptn
bilmiyordum. Bende daha ok arkc, ama Amerikan folk arklar syleyen
bir arkcym duygusu yaratmt oysa. Ne ilgisi varsa? Belki de TVde
izlediim yle birine benzetmitim. Dorusu onu, o renkli, rahat ve deiik
giysileriyle, ciddi ciddi izim yaparken dnmekte glk ekmitim. nk
o zamana dek bildiim meslek sahibi kadnlar ciddi, koyu renkler giyinen,
avizesi, koltuk ve yatak odas takm bir rnek evlerde kocalar ve ocuklaryla
yaarlard.
stedii binalar yerine, istenilen bloklarn izimini yapan bir mimar! dedi
sitemle Selen.
O gn Selenle tanan Cem, son derece mzmz ve tuhaf davranarak hem
babam, hem de beni utandryordu. Durmadan tuvalete gidiyor, dergilerin
srasn bozup, iecekleri beenmiyordu. Sonunda acktn syleyip, alamak
zere bir sesle:
Eve gidelim abla, evde kfte vard! diye inledi. Ona, o aresiz gzlerine,
umutsuzlukla alm kk ellerine bakp, ne diyeceimi bilememitim.
Selenin evinde; babamlarda kendini huzursuz, yersiz-yurtsuz hissettii
besbelliydi. Oysa ben, kalmak, Seleni daha ok tanmak iin ldryordum.
Bir yandan da Ceme ok acmtm.
Bizde de kfte var Cem. Bakalm beenecek misin? Selenin scakl ve
sevecen abalar hibir ie yaramad, Cem yemeini yarm brakt. Hastaland.
O gece yediimiz yemei hl anmsarm. Sulu kfte, patatesli kark
salata, zeytinyal barbunya ve ikolatal pasta. Hepsi ok lezzetli ve zevkliydi.
Babam itahla ekmeini yemein suyuna banarak yiyor, Selen yemekleri
birlikte hazrlaylarnn komik yksn anlatyor, ikolatal pastann
kremasn parmaklaryla nasl yaladklarn glerek taklit ediyordu. Babamla
annemin birlikte yemek yaptklarn hi anmsamadm ayrmsadm. Annem
mutfak iini hi sevmezdi, yemeklerimizi ou kez anneannem yapard,
babam da anneannemle parmak parmak ikolata yalarken dnmeye hayal
gcm yetmiyordu. Ama Selenin elleri kollar havada, taklit ederek anlatt,
o ikisinin mutfak macerasn tamamen grebiliyordum. Keke grmesem,
grdke iim cz ediyordu. Annem adna m? Sanmyorum. Daha tatsz, daha
tuhaf kendi adma zlyordum. Mutfakta babasyla ikolatal pasta piirmeyi
dnen bir gen kz... Nasl bir d bu?
Selenin yemeklerini ve ikolatal pastasn hl ok severim. Yemekten
sonra terasta babamlar kahve, biz kola ierken, Cemin midesi armaya,
atei kmaya balad. Ona aspirin getirmem iin mutfaa gnderildiimde,
mavi dolaplarn anlatlan ekmecesinde elimle koymu gibi aspirini bulmu,
bir bardak suyla birlikte terasa dnmek zereydim ki, eytan drtt! Git u
gizli blmeye bak!" dedi. Hemen eytan dinledim. (Hep byle yaparm!)
Geni, alak bir yatak vard duvarn arkasnda. zerine sonradan Hint ii
olduunu reneceim nefis, ok renkli bir rt rtlmt. Sol ba duvara
dayanm, brnde kk bir etajer vard. Bir de antika koltuk. Koltuun
zerinde babamn pijamas, etajerin zerinde bir iki kitap, dergi, bir bardan
iinde taze iekler. Dolap yerine kullanlan, yine Hint kumayla ayrlm bir
perdeli blme. Babamn elbiseleri askda asl...
Selenle babam bu yatakta uyuyorlar demek! Selenle babam bu yatakta
seviiyorlar! Oysa annemle babamn evdeki yatak odalarnda sevitiklerini hi
dnmemitim bile. Anne ve babalarn cinsellii yoktur, dnlmesi bir eit
tabudur ya! Halbuki Selen... 0, babama sarlp onunla pyor, onu soyuyor
ve kendi soyunuyor ve tabii ki, babam da Seleni...
Soyunuyorlar, hem de rlplak. Dokunuyorlar birbirlerine, okuyorlar
birbirlerini. Her yerlerini. Belki pyorlar bile... Babam! O benim babam!
Babam da plak, okuyor pyor ve ona gzel szler sylyor!
Benim babam!
Beni bulduklarnda yatan zerine oturmu, duvar seyrediyordum.
Utancmdan yanlarna, terasa dnememitim.
Eve gitmek, saklanmak, bir daha hi kimsenin yzne bakmak
istemiyordum. Hi kimsenin... Cem de iyice hastalanmt! Babam ikimizi de
alp arabaya bindirirken, Selen arabann arkasndan dolap beni yalnz
yakalad. Elini yanama dokundurdu ksack. Eli scakt. Sevmek, bazen
dokunmaktr Nilsu, dedi sevgiyle. Hi konumadm, bam yere eik, sust
yakalanm, kmldayamyordum.
nsan ok sevdiine dokunmak ister. Dokunmak, sevgiyle yaplnca ok
gzeldir!
Babam korna alp beni arabaya arnca, btn cesaretimi toplayp Selene
dndm. Bunlar aklamanza hi gerek yok, hepimiz yetikin insanlarz,
dedim. Sesimde bir kafa tutu, kstahlk, ama alttan akan bir aresizlik ve
alama istei vard. stelik bu sylediklerimin tam olarak ne anlama geldiini
de bilmiyordum. Annemle babamn tartmalar srasnda, annem sk sk
babama byle sylerdi. Selen glmsedi.
Ben pek yetikin saylmam Nilsu. Belki de yetikin olmay hibir zaman
renemeyeceim...
Bana sarlmak ister gibi yaklat, ama tepkimden ekiniyordu.
Dokunmak irkin deildir. Ancak sevdiine dokunabilir insan...
ok duygulanmt. Karanlk sonbahar gecesinde, aramzda yalnzca
ikimizin grebildii incecik bir duygu seli olmutu. Sanrm ben de
duygulanmtm. Ona sarlmak istediimi sanyorum. Ama bunun yerine en
sert sesimle; Bu grnze katlmyorum, dokunmadan de sevmek olasdr,
dediimi duyarak, irkildim. Halbuki bunu demek istemiyordum!
Sylediklerimiz, dndklerimizin ztt olduunda, konuan yalnzca
yreimiz deil midir? Oysa Selen, daha ilk karlamamzda yreimi
grmt. rkeke elini uzatt.
yi geceler Nilsu, dedi.

14

Yzme slak bir ey dedi. Uykumu blmesine izin veremezdim, elimle

itiverdim. Babam Cemle beni bizim evimize brakp, kendisi Selenin evine,
babamlara dnerken biraz krgn, biraz alnm davrand bize, p
souktu, sarl uzakt. Kardeim de, ben de onu utandracak ne varsa
yapmtk. Yine de hibir ey sylemedi, sitem etmedi, ama sessizliiyle
krgnln belirtti. Babam hibir zaman barmaz, azarlamaz, asla elini
kimseye kaldrmazd. Onun ok etkili bir yntemi vard, annemin her trl
barts, azar, hatta tokatlarndan ok daha zer, iz brakrd bizde. O,
konumaz, uzak, yabanc kalrd kzgnlklarnda ve mutsuzluklarnda.
Babam krm olmam kadar, Selene kar kontrol edemediim fkem ve
kskanlm da beni ok zmt. Onun karsnda yenilmitim ite. Bal gibi
anlyor, bandan beri pekl hissediyordum; Selen ok iten, hassas bir
kadnd ve babam seviyordu. Bana kar da nazikti, beni sevmeye hazrd.
Kaba, dengesiz, kontrolsz ve ocuka davranan bendim ve utanyordum.
Uyuyabilmek iin yatamda dnp durdum uzun sre.
Yzme dokunan o slak ey, yine dedi. Uyanmaktan korkuyordum. Bir
uyanrsam yine Seleni, yine babam dnp, gece yaptklarmz
anmsayacak, utanacak, uyuyamayacaktm. Halbuki uykuya kamak, saklanmak
istiyordum.
Yine dedi yzme. Elvis mi acaba? Kedilerin burnu daima slaktr.
Rahat brak beni Elvis, diye mrldandm. Oral olmad. Kesik kesik
soluduunu duydum. Hi de Elvise benzemiyordu bu ses. Gzlerimi atm,
ama zifiri karanlkta hibir ey gremedim. Birden soluum kesildi. Odada
biri vard! Barmak istedim nce, ama sesim kmad. Kalbim korkudan
yerinden frlayacak gibi atyordu, soluk alamadm hissettim,
bouluyordum. Babam evde olsayd, beni korurdu, diye geti aklmdan
yldrm hzyla. Annem? Annem de yoktu evde. Cem, Elvis ve anneannem.
Cem ok kkt, anneannem yal, keke kedi yerine bir kpek besleseydik
evde!
Yatamdan kalkmak istedim, ama o kesik soluk kolumu tuttu, okamaya
balad. Korkma benden Nilsu, sakn korkma! Demek tandk biriydi. Peki
neden bir hrsz gibi giriyordu odama yleyse? Sonra soymaya balad beni.
Kar koymak istiyordum, ama yle yumuak, yle sevecen yapyordu ki bunu,
elim-ayam balanyordu. Dahas, onun plak teni bana dedike
heyecanlanyor, rperiyordum. Bir yandan beni kk kk pyor,
korkmamam, kendimi rahat brakmam sylyordu.
plakt! Hem de rlplak! Dehet iinde kalmtm. Hayatmda yalnzca
iki erkei plak grmtm o gne kadar. Ben ok kkken babam, kendisi
ok kkken kardeimi. Televizyon ve sinemada da grdklerim vard ama,
onlar saylmazd.
Dorusu bir erkei, babam ve kardeim dnda bir erkei plak grmek
dncesi hem heyecanlandryor, meraklandryor, hem de ok utandryordu
beni. Heyecan, merak ve utanma! Ne gen ama!
imdi bu hi tanmadm, ama onun beni tand besbelli bir erkekle kendi
yeni-gen kz yatamda beraberken, bu duygumdan ok, korku vard
iimde. Heyecanlanyordum heyecanlanmasna, merak da ediyordum ama, en
ok korkuyordum. Benim beklediim plaklk, dokunma ve belki sevime,
benim de bildiim, istediim ve setiim erkekle olmalyd.
Sen de beni p Nilsu, haydi ekinme! Sesini tandm ayrmsadm.
Demek ben de onu tanyordum! Kimdi, kimdi, kimdi? Korkuma ramen
bedenimin gevediini, iime yumuack, lk bir svnn aktn
hissediyordum. Sonunda kulaklarm uuldamaya, bedenim terden slanmaya
balamt.
Artk korkmuyorsun deil mi Nilsu? yle yumuak, yle sevecen, yle
gzel soruyordu ki, hayr korkmuyordum. Kimdi, kimdi, kimdi? Sen de beni
psene Nilsu? Dudaklarm uzattm, tam pecektim, darda imek akt,
odamn ii aydnland. Ksack. Prl prl. Donup kaldm. Gzlerime
inanamadm. Hayr, bu olanaksz olanaksz, olamaz... Hayr! Ha-yr! Ha-yrrr!
Olamazz!!!
Anneannem lgn gibi tepeme dikilmi, beni kucaklyordu.
Uyan kzm, uyan Nilsu! Uyan ocuum! Gzlerimi atmda terden
srlsklamdm, geceliim kaym, yar plak yatyordum yatamda.
Anneanneme sarlp hngr hngr aladm. Uzun uzun, derin derin, sulu
sulu... Btn srarna karn, ryam ona anlatmadm, anlatamadm... Hi
kimseye, hi kimselere. Ancak yllar sonra tek bir kiiye, Teoya yakn
hissedip anlatacaktm, ilk cinsel dmde kiminle sevitiimi. Bir tek ona,
Teoya alabilmitim. Utantan o ilk gnk gibi kzararak, sulu ve tedirgin
itiraf etmitim:
O erkek; babamd!

15

Babam politikayla ilgilenmemitir hi. Seimlerde oy verir, demokrasiyi

savunur, Atatrke ve devrimlerine hayrandr. Cumhurbakan ve babakann
adlarn bilir, ama bakanlarnkini kartrrd. Politikann dnda kalmay
bizlere de daima gtlemitir.
nemli olan alkan, drst ve iddete kar olmak, bakalarna hogrl
olabilmek, derdi. Bertoluccinin 1990 adl filmindeki Robert De Niro gelir
aklma babam dnnce. Ayn filmdeki Gerard Depardieuyse biraz Selen,
biraz Teodur sanki.
Ne zaman babamlarla yemee ksak, ya da babamlara gitsek, Selenin
aydnlar , aydn sorumluluu, dnce zgrlnden sz ettiini
anmsyordum. Byle zamanlarda uzun uzun konuup dnyay deitirmekten,
idealizm ve topyadan dem vururdu; sesi tizleir, baklar bulanr ve
sinirlenirdi. Onu gururlu bir sevgiyle izleyen babam, arkasna yaslanr,
kahvesini yudumlar, arada srada, evet ya da hayr diye sesler kartrd.
Dorusu Selenin babam duyduunu hi sanmyordum. O daha ok kendi
kendisiyle konuuyordu, nk babam bu konumalara dahil olmazd.
 Selenin terminolojisi benim iin olduka karmak ve yeniydi. Belki
yalnzca bu nedenle, belki biraz da ona kar duyduum ilgi ve meraktan tr,
konutuklarn anlamak, onunla tartmak, ama en ok renmek ve belki de
onu yenmek istiyordum. Anlamadm, bilmediim, yabanc ama yepyeni bir
eyler vaat ediyordu Selen.
Kendisine sormaya ekiniyor, gururuma da yediremiyordum. Evdeki szlk
ve ansiklopedilerse, kavramlar daha da karmak, daha anlalmaz hale
getiriyordu yalnzca.
O sralar eve dnen ve hayatnn en sinirli, uyumsuz ve alngan
dnemlerinden birine giren anneme de soramyordum. Onunla iletiimim
tamamen kopmutu artk.
imdi durup, buradan o yllarma baknca ne saf, ne kkmm diye
sevecen glmsyorum kendime. nk on be yanda hl anne ve babalarn
her eyi bildiine inanyormuum... Yine de uslu durmuyor, TVnin karsna
oturup, srekli iki iip, sigara dumanndan boulan annemin azn
yokluyordum. Naslsa annem biliyordur, belki bir eyler renebilirim
umuduyla...
Yetikinler her eyi bilmiyorlard, ama pek ok eyi anlyor,
hissedebiliyorlard. Byle zamanlarda annem, en ineli sesini yakasndan
kartp batryor, beni rkten kahkahalar atyor, Ne o, babann sevgilisi
politik taklan bir entel mi yoksa? diyordu.
Her eyin dnda kalmann gletii, lm korkusunun terr adyla
KBKlerin elinde kaplar ald yllard. Babamlarda yemek yiyorduk. Bir
cuma akamyd, havalar iyice soumutu. Yemein ortasnda telefon ald
uzun uzun. Telefonu hep olduu gibi, Selen at. Sesi aniden deiti,
heyecanland, korku dolu, tiz bir baka sesle Nerede?, Ne zaman?
Nasl?, imdi nasl? diye sormaya balad. Babam kalkp Selenin yanna
gitti, bir elini onun omzuna koyup, merakla bekledi.
Ortak dostlar gazeteci-air Erdal Onat vurularak ar yaralanmt. Erdal
Amcann olu bir sredir dnce sulusu olarak hapisteydi; kz da annesinin
babasnn bile bilmedii bir Avrupa kentinde saklanyordu.
Yemekleri olduu gibi braktk masada, babamn arabasna dolutuk. Selen
oktan bizi unutmu, fkeyle alamak arasnda baryordu. Babam dnceli
ve sessizdi. Cem olayn polisiye ksmyla, ben Selenin konumalarndaki
yabanc kavramlarla ilgiliydik. Brokrasi, proletarya, ablonculuk,
KBK, lmpen vb.
Beni ve Cemi eve brakp, kendileri Erdal Amcann yatt hastaneye
gitmeden nce, dnp baktmda, Selenin ksa trnakl, effaf cilal
parmaklarn babamn eline smsk kenetlenmi grdm. El eleydiler. Sanki
iki el birlemi, tek bir el olmutu. Daha nce annemle babam hi el ele
grmemitim. Annem, babamn koluna girmeyi severdi.
Araba gecenin karanlna kartnda souktan titreyerek arkalarndan
baktm bir an. Tuhaf, yalnz ve rahatsz hissediyordum kendimi. im
rperiyordu. nce annemle babamn kurduu gvenli dnyam yklmt sonra
sokaklardaki gven kaybolmutu. Ama ben en ok, iimde giderek byyen
gvensizlikten tedirgindim. Daha sonralar pek iyi kavrayacam zere,
gvensizlik ve belirsizlik bir ocuun geliimine vurulabilecek en ldrc
darbedir. Bu darbenin izleri mutlaka kalcdr, mutlaka tehlikelidir. Bizim
evin kapsnda souktan ve gvensizlikten titrerken aklmda babamn eline
smsk tutunmu Selenin eli vard. El eleydiler. Oysa babamn iki eli
olduunu, onun da Selenin de bo kalan br elinin bana uzandn
grmezlikten geliyordum. ok uzun sre, ancak onlarn elleri birbirinden
kopuncaya dek srecekti inadm, kskanlm ve mazoistliini...

16

Annesi intihar ettiinde otuzlu yalarnn en bandayd Teoman. Annesinin

henz otuz yalarndayken oluk-ocua karm koskoca kadn saylacan
dnp ii ezilse de, kendinin de taptaze otuzundayken bir evlilik eskitmi ve
oktan babalar safna katlm olduunu hi akl erdiremiyordu.
Kz Deniz alt yanda, kznn annesi Zeynep, iki yldr siyasi tutuklu
olarak Metrisdeydi. Ablas Nergis kurtulabilmek iin yurtdna kaan
kocasn bir gn dnecek umuduyla bekliyor, kk, kiralk bir evde yalnz
yayor, yava yava avukat olarak isim yapmaya balyordu.
Zeynepin isteiyle bir yl nce boanmlar, birinci derece akrabalklar
bylece bitince, onu ziyarete de gidemez olmutu Teoman. Ho, gittii
zamanlarda da konuacak pek bir ey bulamyorlard ya! Zeynep ona bo bir
uvala bakar gibi bakyor, baklarna bir anlam geldiinde de, bu daha ok
acma, fke, tiksinme karm berbat bir bulmacaya dnyordu. Eski
kocasna kuru kuru saln soruyor, kzlar Denizi arayp aramadn hi
irdelemiyordu.
Teoman da karsnda, giderek kadnlk pnarlar kuruyan, sevgisiz, kupkuru
bir insan gryor olmaktan ac ekiyor, bu ziyaretlerden nefret ediyordu. Oysa
neeli ve ekici, stelik sakin bir kzd Zeynep. imdi byle atk kal, tutucu
ve kat bir baka kadna dnmesine nerede, nasl sebep olabileceini
dnp, kendine kzyor, kahroluyordu. Acaba eski kars cinsellik sorununu
nasl zyordu? Yllarn hapiste geiren gen kadnlarn bastrlm
cinselliklerini kimse sorgulamyordu. O da sormaya ekiniyordu ama merak
ediyordu.
Belki de kendi sahiplenme duygusunun gdk kalmas, kars Zeynepi
zedelemiti. Yok hayr, istese de, Teomanda sahiplenme duygusu oluamazd.
Daha kck bir ocukken annesi Cahide Hanmn, Sahip olunan eyin
deeri yiter Teo, diyen sesi kulana dokunduunda yitip gitmiti yeni doan
sahiplenme gds. Ne bir eya, ne bir mekn, ne de bir insan; btn yaam
boyunca, ou kez yanl anlalacak bir rahatlkla hibir eye ve hi kimseye
iyelik eki takamamt Teoman. Hi aldrmamt; beceriksiz, boynuzlu,
baarsz, iktidarsz, aptal, neler dememilerdi arkasndan. Ama Zeynepi
o parmaklklarn ardnda taze yllarn gmerken grdnde ilk kez kzd
kendine, kahroldu, gzleri doldu. Ona bir ekilde sahip kmalydm! Ne
eski kars, sevgilisi, ne de kznn annesi olduu iin deil, onu bir insan
olarak gzetip nemsedii iin. O yaam dolu gzel kzn, bu kaskat,
hogrsz kadna dnmesine engel olmay baaramad iin...
Gelme bir daha! dedi Zeynep sonunda. Sonra da boanmak istedi. Ona
katlanamad besbelliydi. Ne ortak bir duygu kalmt, ne ortak bir dnce,
yalnzca bir grev ve yardm anlayyla yaplan ziyaretler ve kanuni
beraberlik de bylece koptu.
Teoman artk bir apartmann giri katnda yalnz yayor, arada srada
dnyaya kp annesine gidiyor, orada, onun evindeki odasnda kalyor,
eviriler yapyor, ansiklopedicilik, kk para-mhendislik ileri alyor,
kzma bakan eski kaynvalidesine biraz para yolluyor, kendi kendine kurduu
yapay bir dnyada tam bir gei dnemi yayordu Boanmak ona sululuk
duygusu vermiti. Bunald. Uzun bunalmlarnn tadn kartmak iin de evine
kapand.
Zeynep yl sonra, toplam be yl ierde yattktan sonra, ktnda
Teoman grmeyi reddetti. Sanki baarszla urayan devrim dlerinin tek
nedeni Teomanm gibi fkeleniyordu eski kocasna. Onu sorumsuz,
topyac, varoluu, kapitalist olarak suluyor, toplum iin en byk tehlikeyi
yaratan sosyal hastalk snfna dahil ediyordu. Kendine bir i bulduktan
sonra kzn yanna ald ve bir daha evlenmedi. imdi bir reklam ajansnda
alrken, ayn kentte, ayn ocuun ebeveyniyken bile Teoman grmeye
tahamml edemez Zeynep.
topyaclk konusunda Teoman sulamayan tek kii annesiydi. Daha sonra
ikinci birisi girdi hayatna; yine bir kadn.
Nilsu!
topya ve red hi de ldrc bir hastalk deildir Teo. Sanat, yaratc
insanda, lider ve ihtillci ruhta mutlaka topyaclk mevcuttur. Hatta yararl bir
besindir olum.
Annesi yaasayd, incecik Polonya porseleni fincanlara limonlu ay koyar,
siyah gr salarn bann zerinde gururlu bir topuz yapar, yeil, ekik
gzlerinde marur ve yalnz ltlarla yanna otururdu.
Eski gl sanatlar, Mozart, aykovski, Pukin, Gauguin, Shakespeare
neden artk yetimiyor Teo? derdi, ince porselen fincan yavaa dudaklarna
yaklatrr, hi hprdetmeden yudumlard.
Sanayileme tabiat ldrd. Oysa tabiat insann en hayati parasyd. Her
ey dzen, mecburiyet ve rekabete dnt. Sait Faik, Orhan Kemal, Orhan
Velinin aylaklklar, sevdal dleri olmasayd, birer kk memur ya da
igveysi kalacaklard sonunda. Oysa topya... Evet topya elzemdir.
Yaratclar iin Teo...
Sonra, o sralar artk hikye yazar olarak iyice nlenen liseden arkada
Neyyire Gmn yeni yollad kitaplar kartr, okur, notlar alr, ya ona
yazar ya da onun son mektubunu yeniden okurdu. Yznde byle bir arkada
oluunun gururu ve minnettarlyla sanki bu dnyadan uzaklard. Ayn kentte
yaamaya baladklar zaman bile bu ikisinin birbiriyle yaztklarn
dnrd Teoman, kskan bir sevgiyle.
Annesi, annesi yayor olsayd... lmeseydi, ne iyi olurdu... Bir fincan
limonlu ay, kitaplar, sohbeti... Annesi... Ama yoktu ite.
 17

ay gidemedi. Annesinin intiharndan sonra tam ay, her sabah gitmeyi

planlad, her gece, ertesi gn mutlaka giderim, dedi ama yapamad. Dahas, o
ay dnyayla btn ilikileri askdayd. Saatleri, gecesi, gndz birbirine
karm, bu karklkla yitip gitmekten kekremsi bir tat alr, bu tadn da
zevkine varr olmutu deta... Oysa annesinin intiharn en sakin, en yrekli
karlayan kendisiydi. Sanki sakl farklln btn dnyaya ilan etmiti
sonunda annesi. Bo ila kutusu, ksa ve net bir not, dzgn braklm bir ift
terlik ve o eskimi fotoraf: Temiz, k ve mistik! Garip bir gurur duygusu
iini doldursa da, bu lme sempati duyduunu kendine itiraf etse de, btn
bunlar iin sanatsal yan, estetik izgileriydi. in bir de artk o bordo kadife
koltuunda oturup, sehpada mutlaka limonlu aynn ttt incecik Polonya
porselen fincan ve kitaplaryla keyif atarak oluyla arkadalk edemeyen
Cahide Hanm yan vard. Edemeyen! nk yoktu, artk yoktu annesi! ite bu
ksmn bir trl hazmedemiyordu Teoman, klk, farkllk, mistisizm; gzel
de, keke bir aka olsayd bu lm. Ama lmn akas yoktu!
nceleri yalnzca alacaklarn toparlamak, kendi evinin kiras, Denizin
masraflar gibi giderlerini demek iin ksack kyordu annesinin evinden.
Koarak dnyordu sonra, sanki bir bekleyen, bir merak eden vard; sanki
Cahide Hanm hl oradayd... Kapanyordu annesinin evine, iiyor, okuyor,
dnyordu.
Bu onun ibadeti, rahat brakn, naslsa toparlanacak... Anneme ok yaknd
Teo, diyordu Nergis, kendisini ilgisizlikle sulayanlara.
Brakn ibadet etsin, brakn hesaplamalarn bitirsin, acsn yaayp,
aktsn iinden..."
Bir yl sonra Teoman kendi evine dnd. Nergis de annesinin evine tand.
Ablas Teonun artk kendi evindeki eski odasna ve kitaplarna hi
dokunmad. Sanki gizli bir anlamayla her eyi eskisi gibi korumaya karar
vermilerdi; sadece kz, Cahide Hanmn yerine gemiti.
ay sonra bir sabah telefon etti, kendisini tantt ve grmek istediini
syledi. Neyyire Gm bir i randevusu verir gibi, onu ertesi gn akam
bete kabul edeceini bildirdi, evini tarif etti. Cahidenin lmnden haberi
vard, ama nereden, nasl haber aldn belirtmedi. Kuru, ama nazik bir sesle
konutu. Acaba annesi intihar edeceini yazm myd N.G.ye? Yoksa Cahide
Hanm, Neyyire Gme Teomandan daha m yaknd?
Sakallarnn uzayan ksmlarn dzeltti, yzne gzne eki dzen verdi.
Aylardr ilk kez aynaya bakt iin kendine yabanclamt ama pek takmad
kafasna. Kendine yeni oraplar ald, tertemiz giyindi, annesinin en sevdii
ieklerden bir demet seti ve Bebeke gitti.
Kapy Neyyire Gm at. Fotoraftaki o en akrak, o taptaze gen kza
ok benzeyen gzleriyle nce Teoman szd, sonra elindeki papatyalara
takld. Yeniden Teomana bakt, bir ey aryormu gibi titizlendi, bulunca
rahatlad, sert izgileri biraz yumuad.
Evet, Cahidenin olusun sen!
Hi de sand gibi kasvetli, kitaptan duvarlarla boulmu bir mekn deildi
davet edildii salon. Aksine aydnlk, iri yaprakl bitkilerle cmerte
yeillendirilmi, rahat, i ac bir odayd. Grnrde hi kitap yoktu. erde
byk bir alma odas olmal, diye dnd Teoman aceleyle. Rahat olduu
besbelli bir kanepenin zerinde tombul bir kedi sereserpe uzanm uyuyordu.
Orta sehpasnn zeri dergiler ve gazetelerle doluydu, iri cam bir kavanozda
sar leblebiler, bir dierinde ev kurabiyeleri vard. Bu iki kavanoz Teoman
ok keyiflendirdi. Hemen bir avu leblebi alp yemek istedi, ama vazgeti.
Gidip kediye yakn olan koltua oturdu. Kedi uyand, uzun uzun esnedi,
gerindi, sonra Teomana dnp onu inceledi dikkatle. Galiba onu fazla ilgin
bulmad iin burun bkp, yeniden uzanp uyudu.
aynz nasl alrsnz?
Daha hi konumamlard, hemen ay ikram balamt. ay koyu,
ekersiz ve limonlu iiyordu Teoman; aslnda kahve tercih ederdi, ama
yalnzca ay sorulmutu. ncecik porselen fincanda ay geldi, iindeki limon
dilimi tpk annesinin kestii biimde; gendi. Acaba fincanlar Polonya
porseleni miydi? Meraktan atlad, fakat soramad.
Ne i yaptn, ocuu olup olmadn ve ablas Nergisi sordu N.G. Sonra
yaymlanan son yk kitabndan sz ettiler. Artk eskisi gibi ok yazmyor,
daha ince eleyip sk dokuyor ve g beeniyordu. Bu son kitabn da yazar bir
dostunun srar zerine bir araya getirdii farkl dnem ykleriyle
oluturmutu.
Bu ortam, bu kimliksizlik itahm kapatyor! dedi. Sesinde gerekten,
sylediini hissettiini gsteren bir itahszlk vard.
kinci ay srasnda sehpadaki kavanozun kapa ald ve kurabiyelerden
yenildi. Hindistancevizi kokusu, ayn derin bergamut kokusuyla nefis bir
uyum yaratmt, ok keyiflendi Teoman. Kendini evinde ve kk bir olan
ocuu gibi keyifli hissetti, ii snd.
Mektuplarnda zel hayatndan pek sz etmezdi. Daha ok okuduu
kitaplarla, gzlemleriyle, hayalleriyle doldururdu sayfalar. Hayallerimiz, en
sald yzmze tutulan aynadr bence. Bir de..." Sustu, ayn yudumlad.
Pat diye dalmt konuya N.G. arp, eli ayana dolaan Teoman, abucak
toparlanp sordu:
Bir de ne?
Bir de sen! Olu Teo, Cahidenin gerek dnyayla tek organik
balantsyd. Yaayan iki kahramanndan biri.
brn soramad Teoman. Sevindi. Utanga bir glmseme yayld
yzne.
Sol yanandaki gizli gamzenin ayns annende de vard. Ama sen daha ok
babana benziyorsun. Ayn burun, az ve heybetli yap. Sakalnn altndaki
gamzeyi nasl grebildiine at Teoman. Aylardr ilk kez glmsediini
dnd, yeniden sevindi, gevedi, sonra kendini bile artan ocuksu bir
sesle sordu:
Annemin mektuplarn, size yazdklarn bana dn verebilir misiniz
acaba? Birka gnlne yalnzca..
Bak gibi bir sessizlik kesti havay. Hava ikiye ayrld ve paralar salland
bolukta.
Umarm bu ziyaretinin amac mektuplar deildir Teo! Onlar bana
yazlmt ve benden bakasna alamayan bir yrein heyecanlaryd.
Ablas ve anneannesinden baka hi kimse ona Teo demezdi. yice gevedi,
mark bir ses tonuyla konutu:
yi ama, nl yazarlarn mektuplar ve gncelerini sonradan yaymlamak
da su mu sizce?
Neyyire Gm dikkatle Teomana bakt. Onun annesiyle bu ses tonu ve bu
ifadeyle konutuunu hemen anlad. Herhalde hi sen diye hitap etmemiti
annesine.
Ben zel hayatlara, kiinin kendisine sakladklarna ve setii insanlarla
paylatklarna dair konularda ok tutucu biriyim Teo. yle eyler vardr ki,
ait olduu kiiyle mezara gitmelidir!
Bylece annesinin mektuplarn okumas iin pek umut olmadn anlad
Teoman. Hi deilse imdilik. Belki kendisini tantp, sevdirirse, belki ilerde...
Birden durumunu ok tuhaf hissetti. Burada, len annesinin arkada, nl bir
yazarn evinde oturuyor, onunla ay iip, kurabiye yiyor ve annesinden bir iz
aryordu. Belki de bu iz, annesini d krklna uratmad konusunda, onun
en yakn arkadann yakaca kk bir umut yd. lk kez orada, o zaman
annesinin arkasndan, onun gen saylabilecek yapay lmnde kendi suunu
sorguladn ayrmsad. Elektrik arpm gibi titredi, can yand.
dn m Teo? Artk bahar geldi diye kaloriferleri yalnzca geceleri
yakyorlar.
Acaba ne zamandr annesine kar gizli bir sululukla yklenmiti?
Titremesi geti, ama ii yordu. Bir eit hayal krkl sonras rpertisiydi
bu. nsann en iddetli hayal krkl, kendi kendini uratt deil midir?
Oysa onu mutlu ettiine kesinlikle inanyordu. Evet, dank, dzensiz, zgr
ve cesur bir yaam vard ve bylece annesinin zlemlerini doyurduunu
dnyordu, ama ya yanlmsa?... Ya annesinin intiharnda son umudu
olundan yiten beklentilerinin de etkisi olduysa?... Ne sanat olmu, ne de
yazarlkla ilgilenmiti, iyi bir okur, macerac bir adam, sanatsever, ho bir
erkekti. Kadnlar byle tanmlard onu. Annesinin dlerinin tersine,
mhendislik gibi snrlar izilmi, formlleri belirlenmi bir alanda almay
semi, bir mhendis olmu, ama annesinin bir gn bile, olum mhendistir!
diyerek gururlanan sesini duymamt.
Geri mhendis olarak fazla varlk gstermemi, her telden almt. Bu
yzden daha ok serbest meslek sahibi, politikac ya da imdilerde i
adam diye taklrlard ona. Her ne kadar biraz gitar, biraz akordeon alsa da,
ok iyi bir edebiyat, zellikle iir okuru olsa da, meslek hanesinde air ya da
mzisyen yazmyordu, iyi ama her isteyen de sanat olamaz ki... (Kime
sylyor bunu? Annesi yle iyi bilir ki bu gerei...) Hem sonra gerek
sanatseverler, sanattan anlayanlar, kltr tketicileri olmasa, sanatlar olur
muydu bakalm? (Cahide Hanmefendi!)
Acaba annesine kar bilinalt bir reaksiyon olarak m semiti mesleini?
Onun, sevgiyle rlm bile olsa, kollarn taa ocukluundan beri smsk
balayan, kendi dlerinden krplm bir kundakla sarmasna iten ie
bozulmu muydu? Birden kanmaya balad. nce avu ileri, yanaklar,
kollar, bacaklar, boynu, srt. Sonra btn vcudu. organlar bile
kanyordu ince ince. Sakn bu kedi pireli olmasn? diye dnd ama onun
tertemiz, parlak tylerle, hi kmldamadan derin derin uyuyor olduunu
grp, vazgeti.
 Onu sanki iinden geenleri tek tek okur gibi dikkatle izleyen Neyyire
Gmle gz gze geldiinde tuvaletin yerini sorup, kendini banyoya
glkle att. Etlerini paralayacak kadar sert bir kanma hummasna kapld
orada. Ancak be-alt dakika sonra kanmalar azald, vcudu, yz i ve
kpkrmz bir halde bitap dt, klozetin kapan kapatp, zerine oturdu.
Sinirli, gergin ve yorgun kald Neyyire Gmn banyosunda. Her eyin ok
anlamsz geldii o anlardan uzun birini yayordu. Banyoda bulduu lavanta
kolonyasn kollarna, yzne, ensesine srd, kanrken bereledii cildi
yand. Biraz eki dzen vermeyi denedi kendine, beceremedi.
Salona dndnde akam karanl kmekteydi. N.G. pencerenin
nndeki iri koltua oturmu - caml balkon kapsnn tam nnde, denize
doru bakan bu koltuk onun daimi yeriydi besbelli - limonlu ayn
yudumluyor, denizi seyrediyordu. Kedinin hrltlarndan baka t yoktu
salonda. Teoman geri dndn belli etmek iin ksrd, ama br oktan
soyutlamt kendini o mekndan, o zamandan. Sanki yapayalnzd, mutlak bir
banayd. Bu, Teoman rahatlatt. Gevedi, dnp dinginlemek iin zaman
kazanacana sevindi. Gidip kedinin yanna, uzanr gibi oturdu, rahatlamaya
alt.
Ne kadar zaman geti? Belki on dakika, belki yarm saat, belki daha fazla.
Tpk bir meditasyon yolculuundan dnen berraklam bir beynin aydnlk
huzuruyla, sayklar gibi konutu aniden: Benim annem bir Apaiydi!

18

O bir Apaiydi!
Neyyire Gm arm, Teomann varln son anda anmsam, yine de
kim olduunu tam kartamam gibi yabanc, ksk gzlerle bakt ona.
Beyaz adamlar bizi topramzdan, yurdumuzdan skp atmak istiyorlard.
Kafalarna koymulard bunu. Ben, beyaz adamlara kar Apai kabilemizi
korurdum, ama asl grevim gzclkt. Evde ate yakmama izin
verilmediinden, haberlemeyi duman yerine, ucundan evrilerek yanp
sndrlen gece lambasyla yapardm. Grevim ok nemliydi, ok ciddiye
alrdm. En ufak bir ihmal, bir faciaya yol aabilirdi. Durdu, soluk ald, ayn
hzla srdrd:
Yaam evimizin iiyle snrlyd ve ben henz sevgi kartlarn hi
bilmiyordum. Babamn eve gelii, glklerle dolu, yorucu gnmn sona
erdiini duyuran bir gvenlik mutusu gibiydi. nk Apai Kadn bir gn
daha korumu, ona bir gn daha yaama ansn salam olurdum.
Ban kaldrdnda Neyyire Gm yan bana oturmu, gzlerinde - ilk
kez - scak prltlarla, ama hl mesafeli ilgiyle bakarken buldu Teoman.
Onun, annesine hi benzemeyen kahverengi gzlerinde ve ksa, kalkk
burnunda tamamen annesini grd, inler gibi konutu:
Benim annem bir Apaiydi!
Bazen ne virsler ne bakteriler, yani insan vcuduna yabanc canl
organizmalar deil de, insann kendi z beyni hasta eder kiiyi. En byk
dman, en acmasz muhalifi kesilir insann bana. Galiba yle olmutu. Aln
boncuk boncuk terle slanan Teomann, atei de ykselmiti. Senaryoyu ok
iyi alm iyi bir oyuncu rahatlyla, hi konumadan bembeyaz bir yast
onun ba altna yerletiren N.G., kedisini kanepeden kovmu, Teoman
kanepeye uzatm, eline de bir nane-limon fincan tututurmutu. Yznde
dnceli ama yumuak bir ifade vard artk. Elinde lavanta kolonyal bir
mendille Teomann alnn siliyor, bir yandan da onun yznde yeni bulduu
bir izgiyi dikkatle inceler gibi bakyordu. Arada bir eli Teomann alnna
deiyor, ksack dokunula irkilen Teoman, bu temasn annesininkine ne ok
benzediini dnp, ldrmamak iin dilerini skyordu. Tanrtanmaz
olmak yerine, o anda akln emanet edecei, mfik kollarna snaca bir
Tanrs olsun isterdi...
lkokula gidiyordum, Erzurumdaydk. ok sert bir kt... Uzun ve skc
gndzler, bazen kardan kapanan yollarn yaratt okul tatili nedeniyle
tamamen evde geiyordu. Nergis resimler yapyor, stanbuldan dedemin yeni
yollad oyuncak bebeiyle oynuyor ve tabii aynann nnde bale yapyor,
hayran hayran kendini seyrediyordu. Ben, annemin daha baka kitaplar
okumam iin bask yapmasna karn, stanbuldan gelen izgi romanlar
tekrar tekrar hatmediyordum. Kaptan Swing, Tom Braks, Teksas, Tom Miks.
Bu kitaplar okul arkadalarma pul ya da iklet kd karl dn
veriyordum, ama nedense onlarn hepsi kendilerini Tom Miks, Teksas, Kaptan
Swingle zdeletiriyorlard. Bir tek ben, yalnzca ben Kzlderili olmaya
hevesleniyordum. Daha dorusu ben bir Kzlderili olduumu anlamtm, yani
baka bir seeneim yoktu.
Telefonun sesi ikisini de yerinden zplatt, ylesine baka bir dnyadaydlar
ki, orada daha telefon icat edilmemiti. Be kez zrl zrl tt telefon. Teoman,
Neyyire Gme baknca, o, bilmi bir ifadeyle gz krpt. Sonunda telefon
sustu. Halnn zerinde kestiren kedi de telefon sesinden rahatsz olmutu.
Homurdanarak kalkt, trnaklarn halya takp gerindi.
imdi olmaz Nane! dedi. N.G. Kedi bozularak ekip gitti.
Baz insanlarn konumaya gereksinmeleri daha azdr. Onlar i seslerle
srdrrler diyaloglar. Daha dikkatli, daha gzlemci ve soukkanldrlar.
Bunlarn ou doutan bu erdemin vrisleridir, ama kimileri de kendilerini
eiterek kazanmlardr bunu. Neyyire Gmnki, kincisine daha ok
benziyordu.
Bulunduklar zel zaman iinde, kendi sesinden baka bir sesin
frekanslarna bile tahamml edemeyecek Teomana, Neyyire Gmn bu
sessizlii ila gibi geliyordu. Hem kendi kendineymiesine rahatt, hem de
tamamen anlald yanlsamasyla heyecanlanyordu. Bu sessiz ilginin,
titizlik ve sevginin damtlm bir rn olduunu anlyor, deerini biliyordu.
Bencil olup olmadn sorgulamadan hemen srdrd szn:
Gece ktnde annem kk kseler iinde, ayklanm nar getirirdi
nmze. Radyoda dinlediimiz programlara, okuduumuz kitaplara ve
oynadmz oyunlara belli etmeden gz ve kulak misafiri olurdu. Bu, belli
etmeyiindeki incecik ilgi, scack efkat beni mutluluktan deli ederdi. Hem
bamsz olmak, hem de kollandn bilmek. Tpk bir trampolin zerinde
zplamann heyecan ve gveni gibi... Galiba hep bu ikilemi aradm hayatmda
ve korkarm hep de arayacam... Ama ne yazk ki..." Sesi atallat, yine
fenalat. Nane-limon fincann tutan eline, N.G.nin dost eli dokundu, fincan
azna doru iteledi. Bir iki yudum iti Teoman.
Arada bir Nergisle, ocuklara zg, nedensiz kahkaha krizlerine
tutulduumuzda, amata yaptmzda, babam ban gazetesinden ya da
kitabndan - tarih kitaplar okurdu - kaldrr, ciddiyet ve hogr karm bir
bakla izlerdi bizi. Babamn gldn, hele kahkaha attm hi
anmsamyorum. En fazla glmserdi.
Ama annem glerdi. Sk sk gzlerini zerimde hisseder, yeil baklarnda
snr, marka yzerdim. Mesafeliydi annem. Ev hayvanlarn sever gibi
aman da aman, minno da minno, hanimi aslan olum diyerek
mncklamad beni hi. Fakat sk sk elini salarmn arasnda dolatrp,
gururlu yeil gzlerini yaptrrd alnma.
Fincan tutan eli azna doru itildi yeniden. Artk lm nane-limonunu
tekrar yudumlad. Kendini daha iyi hissetti, belki de yle sand.
Bizimle ve baklaryla konumalarnda tm negatif eleri hep bizim
dmzdaki olaylara ykleyerek hikye etmeye son derece nem verirdi.
Fincan yine azna yaklat. Hemen yudumlad nane-limonunu.
Yani, boanmalar, snfta kalmalar, yaramazlk eden ocuklar, babalarn
anneleri dvmesi, aldatmas, kitap okumay sevmeyen insanlar, trnaklar kirli
ocuklar, yoksulluklar ve lmler... Btn bunlar bizim dmzdayd. yle ki,
bizim evin duvarlarnda tm felaketlerden bizi koruyan ve annemin zlmesini
engelleyen bir zel kimyasal vard. Buna itenlikle inanr hale gelmitim.
O halde bu topraklar korunmalyd ve beyazlarn mutluluumuzu
bozmasna asla izin verilmemeliydi! nk o beyazlar gelmeden nce, biz
yerliler ok mutluyduk. Beyazlar , Kzlderililerin yaln, yrekli
mutluluunun srrn hl zemediler...
Derin bir soluk ald, artk rahatlamt. Toparland, yatmak pozisyonundan,
uzanmak durumuna geti. Fincann bu kez kendisi azna gtrd, ama nane-
limonu bitmiti. Sabrla onu dinleyen N.G. kalkt, mutfaa gitti. Nane de onun
peine takld. arpk yryen ve yrrken sylenen bir kediydi bu.
Can sigara ekti Teomann. evresine baknd, ne kl tablas, ne kibrit
vard. Zaten sigara iilmeyen evlerin zgn berrakl vard bu odada.
Cebinden kartt Samsun paketi elinde kald, can skld. Oysa bir sigara
yakmasnn tam zamanyd. Tam!
Elinde yeni bir fincanla gelen Neyyire Gm grnce, nane -limon
deil, sigara imek istediini iyice ayrmsad.
Ac kahve iyi gelir!
Neskafenin g bulunduu gnlerdi. ard Teoman. Ama kahve kokusu
iyice sigara artryordu. O anda, keke sigaray brakm biri olsaydm!
dncesi geti iinden. Ama deildi!
Baklar yle hznl ve aresizdi ki, N.G.nin elinde gm bir akmakla
yaklatn grnce nce serap sand. Ama onun ll baklarndan tek
bir sigaraya izin verildiini fark edince, hemen yakt.
Nitekim geldiler ve bizim topraklarmz da elimizden aldlar. Sonunda
hibir toprak eskisi gibi bereketli kalamad. te bu nedenle, onlar gelmeden
nce yemyeil olan topraklarmz grl grl sulayan, cilveli kpklerinde
ktlk tutunamayan rmaklarmz kurudu. Analarmzn, kl adrlarn
nlerinde bir yandan yn eirirken, bebelerine gz-kulak olup, babalarmzn
av dnlerini, bizlerle birlikte bekledikleri yaylalarmz oraklat,
yabanllat, yitti...
Sigaras ve kahvesi elindeyken daha gvenli duydu kendini. Galiba mutluydu
da. Evet, mutlu olduunu duyumsad.
Kalalar l l parlayan, soylu ve inat atlaryla birden tepelerde
grnrd babalarmz. Mzraklarnn ularnda avladklar yaban
tavanlarnn postlarn sallayarak sevin lklar atarlard.
Biliyor musunuz, babam, ben bakmadm zamanlarda beni incelerdi. Uzun
uzun bakard bana, bilirdim... Bana bir gn olsun smsk sarlmadan, beni
sevdiini sylemeden, ama hep yrei titreyerek, hep, ben grmeden beni
severek.
Babam sevdiimi bilmezdim, ama annemi apak severdim... Sizce ok mu
hastalkl?...
lk kez karsndakinin sesini duymak gereksinimi duydu. Ama Neyyire
Gm, ancak kendi istedii zaman konuan insanlardand. Tarafsz, yantsz,
fakat ilgiyle bakt Teomana.
Apai geleneklerine gre, benim iyi bir dv olarak yetimem ve
eitimim babamn sorumluluundayd. Ama yle olmad. Dvmeyi, tek
bana ayakta kalmay, ata binmeyi, avlanmay, hangi otlardan ila
yaplacan, zehirsiz bitkileri tanmay, yzmeyi, hayvanlarla konumay, kz
sevmeyi, hep annem retti bana. Dnmeyi, dahas, dnmenin de bir eylem
olduunu.
Gerek bir Apai erkei, sorunlarn ancak ailesindeki erkeklerle
paylaabilir, kesin bir kuraldr bu! Ama ben sorunlarm babama gtrmeyi
dnmedim bile.
Gryorsunuz ya, tam bir Apai bile olamadm ben, ama annem, o iyi
eitilmi bir Apaiydi!

19
 Sonunda azn at, konutu. Syledikleri baka birinden alnt myd, yoksa
kendi dncesi miydi, pek anlalmyordu. Ortada kalmt. Belki de kendi
kitaplarndan alntyd. Kitaplar sz konusu olunca, yazar bile kendi
yazdklarn bir alnt sesiyle konuuyordu belki de...
Annesi, babas, ocuu, sevgilisi, arkada, kim olursa olsun, bir insan,
brne ulamak iin gze aldklaryla sevilir, brne ulamak yrek ister.
Gze alabilmek ister. Bir insandan bir bakasna gemek, emek ister, sevgi
ister, yrek ister. Bunlar bile kprleri kurmaya yetmez bazen..
orba, zgara et, yourt ve salatadan oluan akam yemeklerini yemi, birer
kadeh krmz arap imilerdi. arap ok gzeldi ama, N.G. ancak bir bardak
iin izin vermiti Teomana. O henz nekahat dnemindeydi nk.
Btn olanlardan ve anlattklarndan sonra N.G.nin insandan insana
kurulan kprler zerine sylediklerini ok beenmi ama neden sylediini
pek kartamamt Teoman. Yine de daha sonra dnmek zere saklad
kafasnda. u anda tek dnebildii, annesi ve onunla ilikisiydi. Derinlerde,
glgelerde kalm anlar, ocukluunun scak gecelerine sinmi sesleri ve
kokular ortaya serdike, arad her neyse, onun aydnlanacan seziyordu.
Anlatmak, konumak ve yzlemek istiyordu. stelik, Neyyire Gm
dinlediklerine yaz malzemesi gzyle bakan yazarlardan da deildi.
Eksiklie, grgszle ve yanla tahamml edemezdi. Yalan ve kfr
yasakt. Doum gnlerini, dini bayramlar ve ylbalarn mutlaka anmsamak
ve kart yazp, armaan almay ihmal etmemek gerekti. ok okuyup az
konuan, gler yzl, alkan bir insan olunmas artt. Yoksullara yardm
edip, hemen bunu unutmalyd. Sorumluluklar mutlaka bilinecekti. Benim
sorumluluumsa yazar olmakt. Bunu hi sylemedi, ama hep gnderme yapt,
im etti... Sorumluluklarm bil, grevlerini asla unutma! derdi. Bizi byle
yetitiriyordu Cahide Hanm.
Can yeniden sigara imek istedi ama Birinin iyi niyetini istismar etmek, o
iyi niyetin bakalarna sunulmasn da yok eder, diyen annesini anmsad,
vazgeti.
Annem btn farkllna karn, iindeki geleneksel kimliin baskn
gcne kar verdii savata yenildi. Belki de doal lm bekleyemeyii,
kadn, insan, e ve anne olarak, bir kerecik de olsa kendine ba kaldryd...
Bu yenilie olunun baarszl da dahil miydi? Dahilse ne lde?... Sahi
ne lde? Dnmemek iin konutu:
Bastrlm, frenlenmi tutkularn, zlem ve ayrlklarn ancak bu kadar
tutabildi yreinde demek ki... Doal olan, insann kendi karakterini
yaamasyken, annem karakterini basklayan unsurlarla belirliyordu
yaantsn. Hem sorumluluklarn bil! diyor, hem de sahip olunan eyin
deeri yiter Teo, diye fsldyordu kulama... te bu eliki, evet bu eliki
benim de yaantm etkiledi. Belki de...
Birden olaanst bir bulu yapmann heyecanyla srad koltuktan. Daha
nce uzand kanepedeki yerine, artk evdeki konua alkn olmaktan gvenli
bir rehavetle uzanan Nane, bu tuhaf konua gvenmekle yanl yaptn
anlad. Homurdanarak uyand, ban uzatp bakt. Uykusu kamt, ok
bozularak srtn dnd, yeniden uyumaya alt sylenerek... Nane,
Teomandan holanmamt.
Ayaa frlayan Teoman ok heyecanlanmt. Evet bulmutu. Yant net ve
akt! Daha dorusu, yzleebilmiti kendisiyle. Kefi iin mutluydu, anlam
iin karamsar. Hemen kp gitmek istedi. Yollarda yalnz, elleri cebinde,
aznda sigara yrmek ve dnmek...
Kendi kendinin kurdu olup, beynini delikli peynir gibi kemirmek istiyordu.
Ac ekmeyi seviyorsun sen de Teo!
Neyyire Gm ona hi bakmadan kararl bir sesle, iyi geceler Teo,
karken kapy iyice ek ltfen! dedi.
Dnyalar balanm gibi sevindi Teoman. Minnet duydu, her ey iin, ama
en ok bu son jest iin... Hi konumadan ceketini ald ve kt.
 20

Erdal Onatn bacaklar felli kald. imdi hl bir tekerlekli sandalyeye

mahkm yayor. Yine iirler yazyor, yine rakyla balktan zevk alyor, yine
karsnn resimleriyle gururlanyor, yine yaama smsk bal ama o
sandalyeye de... Olu hapisten kt, imdi bir iadam. Kz, yllarca gizlendii
svee yerleti, bir isveli sosyologla evlendi, iki de ocuu oldu.
Erdal Amca eskiden yapt her eyi yapabiliyor ama iki ey hari: Pasaport
alamyor ve koamyor!
Bu yzden yllardr kzn ve torunlarn gremiyor, bu yzden bahar
gelince eskisi gibi karsyla dalara kp, gnlerce sren adrl tatiller
yapamyor. Yine de onu neesinden yoksullam grmedik hi! Bize hi
gstermedi...
Onu hastanede ziyarete gidemedim, babam izin vermedi. KBKler tarafndan
vurulduktan sekiz gn sonra evine ktnda, Selen babam kandrmay
baard ve beni Erdal Amcay ziyarete gtrd.
Selenle ilk kez yalnz kalyorduk. Beni bizim evimize yakn bir pastanenin
nnden ald, dolmu durana kadar yrdk. Yolda bana yeni okuduu bir
roman anlatyordu hararetle. Selen, sanattan gnlk yaamna uygun bir elbise
dikebilmi, bu elbiseyi potsuz ve kesim hatasz bedenine oturtabilmi, k
giyinen bir insand. O ilkti. Sonra Mike ve Teo... Ama ok daha sonra...
Ouz Atayn Tutunamayanlar romanyd anlatt, dl almt kitap, ama
yine de grmezden geliniyordu, nk aydnlar ve aydn sorumluluunu
mthi grgra alyordu. Gocunmulard. yle diyordu glerek:
Tutunamayanlar oldu mu sonunda Gocunanlar ... Ben
gocunamayanlardanm herhal!
Pek bir ey anlamadan onun heyecanna taklp eleniyor, glyordum. Bu
haliyle bana birini artryordu. Anlattklarn anlamasam, ilgin bulmasam
da, yannda hi sklmadm, heyecan phtlaryla l l yandm birini:
Babam!
Yan yana yryorduk ve Selen cvl cvl konuuyordu:
Sevgi Soysal sordu bana. Hi okumu muydum, beeniyor muydum?
Tanrdk. Mthi bir kadnd! dedi. Beni etkileyen ender kadnlardan.
Gvenli, biraz saldrgan, muzr, yaramaz, ele-avuca smaz, yaratc ve
farkl!
Kendini tanmlyor, diye dndm. Kendine benziyor diye seviyor Sevgi
Soysal.
Yaknlarda pat diye ld, lmn hi yakmayaca o insanlardand. ok
zldm, ok...
Sustu. znts somut biimde aramza kvermiti sanki. im acd.
Ertesi gn ilk iim kitaplarda Sevgi Soysal aramak oldu. Yeniehir de
Bir le Vaktini iki gnde okuyup bitiriverdim.
Dolmua bindiimizde ki Erenky, diyerek elinde daha nceden
hazrlad paray ofre uzatt. ki Erenky!, Yani; o ve ben! Selen ve Nilsu!
Babamn sevgilisi ve kz! Ne rahat sylemiti, ki Erenky!
nce iim ferahlad, derin bir limon iei kokusu burnuma doldu,
cierlerime ilerledi. ki Erenky. Bu kadar. Basit ve yaln. Sonra aniden
rahatlama duygumu bombardman eden bir panikle irkildim. Sevincim yarm
kald. Yllarca yaantma damgasn vuracak, yllarca kendi ellerimle beni
zehirlesin diye besleyeceim o sinsi ylan ban uzatt ve beni srd.
Selen babamn sevgilisiydi! Ama babamn en nemlisi, en gzdesi
olmamalyd! Hayr, kendi yerimi ona veremezdim. Kimseye, hi kimseye,
ama en ok Selene veremezdim yerimi... Babamn en ok sevdii kadn ben
olmalydm; bir tek ben! Sonsuz kadar ve sonsuza dek... Annem bile aramza
girmeyi baaramamken, bir yabanc, hele ok farkl, ok zel bir kadn asla...
Tehlikeli... ok tehlikeli... O benim babam...
ki Erenky ayr ayr aln, biri buradan olacak!
Ne zaman, nasl hazrlamtm paray ve benim yerime o hrn sesle
konuan kimdi, benim azmdan? Bunu ne o gn, ne de daha sonraki olaylarda
asla tanmlayamadm, tam olarak yantlayamadm... Benim kontrolm
dndaki o ylan... imde, kendi ellerimle beslediim...
Dolmu ofr para iini aramzda halletmemizi, bozuk paras olmadn
syledi, homurdanarak.
 O halde sen, yol paran bana ver Nilsu.
Sanki hibir ey olmam gibi bana dnm, elini uzatmt Selen. Utantan
kpkrmz kesilmitim. zr dilemek ya da yanl anlamla snmak iin
hl frsatm vard - bu frsat verilmiti ama gl gurur, kskanlk, kendine
gvenememezlik, sonradan Teonun Sen babana fiziki bir ilgi de duymu
olmalsn, yorumundaki ilginin dozu... Paray Selenin isteksizce uzanan
avucuna braktm.
Sanrm, Selenin olgunluu, azndan zehirler taarak beynimde dolanan
ylan iyice tahrik ediyordu. Niin bu denli mkemmeldi? Neden her eye o
sahipti - zellikle babama - ve ben on be yanda, zavall, annesiyle babasnn
kendi keyifleri uruna ortada brakt, deneyimsiz, beceriksiz, zayf kz
ocuuydum?
Erdal Onat yaayacak Nilsu. Daha da gzel iirler yazacak... Ama KBKler
lecek, yok olacaklar. Hi iz brakmadan..
Erdal Amcay evinde ziyaret edip, ona Selenin ald iek ve kitaplar
verdikten sonra Selen bu yorumu yapt.
nk kendine acmayacak denli akll ve gl bir insan. nanl,
direngen...
O sralar Selenin nasl ince ve duyarl bir kadn olduunun ayrmnda
deildim henz. Bana her el veriinde, cann yakarak iteleyiimle onu nasl
incittiimi dnmyordum bile. Her iteleyiimden, her kabalmdan sonra
sanki tesadfm gibi yapt yorumlarn, o anki olaylarn stne incelikle
oturuyor oluunun klna da yllar sonra aylacaktm.
Dn iin dolmua bindiimizde, dnyann en doal iini her gn
yapyormuasna sakin bir sesle ofre seslendi: Bir tane Kadky!
Muzaffer bir edayla elimi cebime attm, Bir Kadky de burdan!

21
 Mthi gven veriyordu. Genti. Asla ask yzl bir ciddiyeti yoktu. Evli
deildi, ocuksuzdu, yalnz yayordu, bamszd. in en tuhaf yan, btn
bunlara karn gven veriyordu ve saygnd.
Babam, Selenin Trk Edebiyat profesr olan babasyla, tarih profesr
olan annesinin New Yorkta yaadn, ailenin tek ocuu olan Selenin de son
yldr Trkiyeye yerletiini anlatmt Cemle bana. Baka akrabalar var
myd, hi evlenmi miydi?... Hi bilmiyorum. Sonralar, ilikimizin scak bir
akntyla engin bir denize akt sonralar bile, ne ben sordum, ne o anlatt...
Oysa ona rastlayana dek, GVEN VERMEK ve SAYGIN OLMAK, biraz
yan ban almlk, ask yzl ciddiyet, az konumak, arballk - yle
kahkah kihkih ulu orta glmeler, espri yapmalar, yollarda zplamalar falan sz
konusu bile deil - ve evli-barkl, kocal/karl, oluklu-ocuklu olmak
demekti benim iin.
Selen bunlarn hibirine uymuyordu. Rengarenk giyiniyordu, az dolusu
glyor, tiyatroya, baleye gitmeden nce saatlerce makyaj masasnn nnde
oturmuyor - byle bir masas da yoktu evinde yani - babamlarda, kalabalk
bir grup iinde savunduu fikre tek bana sahip kabiliyor, stelik
kartlarnn tm erkek bile olsa, onlardan rkmyor, onlarla rahata
konuup, krtmadan, ekinmeden gzlerinin iine bakabiliyordu. stelik
saldrgan da deildi.
Selenin erkeklere bakyla, kadnlara bak srasnda gzbebekleri ayn
byklkteydi. Bir tek babama baknda, gzlerinden ballar damlyor, akan
ballarn lekesi nedense hep benim elbiselerimde kalyordu...
Sanki aklna geldii gibi konuuyor, glyor, giyiniyor ve yayordu da,
yine de hi aykr, irkin ve uar kamyordu. Galiba Selenin farkll da
buydu!
Onun k bir davete gnlk giysileriyle, makyajszca gittiini - cilt bakmna
ok dikkat ettiini sonraki yllarda kefedecektim -ama orann en ho, en
gzde kadn olduunu pek ok kez yaamtm. Hani u eytan ty olan
insanlardan! Tpk Teo gibi...
Sadelii, zarafeti ve doall, aklnn, kltrnn ve ince zeksnn
parlatt esiz bir mcevherdi sanki. Ve deerli talardan gerekten
anlayanlar, hemen fark ediyorlard Seleni.
Yanl bak takm konduu iin, nefis kzarm tavuk butlarn nasl
yiyeceklerini bilemeyen k hanmlarn yan masada oturduu bir restoranda,
parmaklaryla tavuu yiyiindeki zarafet, br kadnlar da zendirmi, ama
onlara hi yakmamt.
 Daha ok kendi yazar-izer dostlaryla yemee ktmz bir akam:
Trk aydn korkaktr! zgn olacana taklitidir, sekterdir, kskantr!
dediinde masada nasl da yalnz kalm, rkm baklarla ne yapacan
bilemeyen babam, yemek sonuna dek unutuvermiti.
Bir baka gn, babamlara ziyarete gelen babamn bir jinekolog arkada -
merakl Orhan Amca - Selenin nnde be yandaki oluna, onu leylein
getirdiini anlatnca yine o kendini tutamamt. Selen, olan ocuunu
arp, ona kadn ve erkek hcresinin birlemesini, anne karnnda byyen
embriyoyu bir masal gibi anlatm, sonra da bebein annesinin vajinasndan
dar kp doduunu aklamt. Sakin, yumuak ve zarifti. Orhan Amca ve
kars dehetten donakalm, babam aresizlikten mi, glmemek iin
abalamaktan m, anlalmaz biimde dudaklarn kemirmiti. Doktorun olu
sormutu:
Peki ya bebek dar karken annesinin ii gelirse?... Bebek slanmaz m?..
Haydi, k iin iinden! der gibi homurdand Orhan Amca. Yamurun
nasl yadn anlatr gibi rahat konumutu Selen:
i yapmak iin, ayr bir delik var annelerde.
Kk olan ald yantla tatmin olmutu. Ban sallad, oyuncaklarna
dnd. Annesi utanarak banyoya kamt, doktor olan babasysa, doktor olan
babamla son Nobel Tp dln tartmaya balamt aniden...
Yaamnn iindeki btn resimlerde sosyal, yaln, zarif, deta iddiasz
grdm Seleni yakndan tanyp, son derece iddial, alngan, ie dnk,
karamsar kiiliini kefedince, arp kalmtm ok sonra...
Peki bizim tandmz Selen, gerek Selenle nasl baa kyordu? Nasl
yayordu bu iki kadn i ie, yan yana, byle ba baa?
Belki de bu ikilem, bu aykrlk ve kartlkt Seleni zel klan... Kim bilir?...
Onu nceleri bir dman, sonra bir kahraman, bir efsane yapmtm ama
artk onun yalnzca ok farkl, zel birisi olduunu dnyorum. Ve o bunu
hak etmitir!

22
 Yalnzca merak deildi! Bir yandan da houma gidiyordu. Baz hafta sonlar,
deniz kenarnda yrmek, Adalar a gezi yapmak ya da sinemaya gitmek iin,
biz de davet ediliyorduk babamlar a...
Hi reddetmiyordum. Halbuki Cem, tam tersi bir ruh halindeydi. Ya
derslerini bahane ediyordu - henz hazrlktayd - ya da bizimle geldiinde
hastalanyor veya uyuyordu.
nceleri numara yaptn sanyordum, ama o sralar yalnzca on yanda
olan erkek kardeim, istese de ateini 39ye ykseltemez, yedii btn
yemekleri kusup ya da kolera olmu gibi ishal sancsyla kvranamazd. Daha
nce, byk bir zevkle kez izledii Jaws, King Kong filmlerini babamlarla
izlerken, istese de inanlmaz derinlikte bir uykuya dalamayacan
dnyorum bugn.
nk Cem asla numara yapamayacak kadar dz, drst ve direkt bir
ocuktu ve yle bir yetikin oldu imdi. Onun rahatszl, annemle babamn
ayrlnda yiten aile duygusuydu. Annemin kocasna da ayn tepkiyi
gsteriindeki adalet dengesi ve bugnk dzenli, ciddi, baarl yaants,
bunun kantlardr.
TVde o sralar pek tutkunu olduumuz, Amerikan krsal dizisi Kk Evii
izlerken sormutu:
Keke biz de Kaliforniyada bir kyde yaasaydk Nilsu. Annem o ressam
tanmaz, babam da mimar kadnlara rastlayamazd, deil mi? Sesinde,
onaylamam iin yalvaran bir ton vard ki, bugn bile hl iimi titretir.
imdi tek elilie, aka, aileye ve vefaya sonsuz inanan, henz bunlarda d
krkl yaamam gen bir erkek o. Belki de, dnyaya nasl bakarsanz, yle
grrsnz manzaray... ocukken ald derin yaralar belki!... Benden kk
oluu belki de... Erkek kardeimin bana uzak, souk ve benzemez olmasna
ramen, kendi istedii resimleri grerek yaamn srdrmesini dileyiim,
ana saylacak bir duygu olsa gerek!
Cemin ekilmesiyle, babam, ben ve Selen sk sk bir araya gelir, sk sk
birlikte bir eyler yapar olmutuk. Gzel gnlerdi! imdi baknca ok mutlu
olduumu anlyorum. Oysa, ok mutsuz olduumu sanrdm o zamanlar.
Babam ben ve babamn sevgilisi...
Kk, mtevaz lokantalarda yemek yer, sohbet eder, yollarda kestane,
msr, kuruyemi, meyve attrr, vapurda sucuk-ekmekle sahlep, parklarda
ay ierdik. Btn bunlar babama ve bana ok yeni, elenceliydi. Selen... O, her
gn byle yayordu.
 Selen bazen bizi brakp, nden yrrd. Byle zamanlarda gzlerinin
derininde alan bir kapdan gitmi gibi uzaklard bizden. Hep merak
ederdim, nasl bir yerdi o kimsenin bilmedii, tek bana kat kapnn
arkas? Kimler vard orada? Neye benzerdi oras? Bana da iimde bir bama
ekip gidebileceim, yalnzca kendi istediklerimi yapabileceim bir kap
amay retmesini ok istiyor, ama iimde bile bile beslediim o korkun
gurur ylannn etkisiyle, konumaya cesaret edemiyordum. Demek ki, iyi bir
okula kaydolduumun ayrmnda deilmiim henz...
Mutlu olmay bilmiyordum! imdi biliyor muyum acaba? Mutsuz, aclar
iinde sanyordum kendimi ou kez. ok elenceli bir sohbet srasnda,
Selenin salarn okayan babamn eli... Keyifli bir yemek srasnda, benim hi
bilmediim eski bir arky Selenle birlikte mrldanan babamn sesi... -
Aralarnda yalnzca drt ya fark vard - Komik bir film srasnda, Selenin
kulana eilip fsldayan babamn dudaklar...
Bana ne olduu sorulduunda aklayamyordum. Yzm aslyor, sesim
gerginleiyor, fkeli, sama yantlar veriyordum... Ama aklayamyordum...
Tanmlayamyordum... Ben de bilemiyordum ki... Bilmekten korkuyordum.
nk Seleni beeniyordum. Onun gibi bir kadnn, babam sevmesi
gururlandryordu beni. Ondan pek ok ey reniyor, onunla eleniyor,
onunla kefediyor, onunla zdeleiyordum.
Ama Selen tpk diimin arasna skm bir et paras gibiydi. kmyordu,
grnmyordu ve rahatsz ediyordu!
Halbuki o sralar Selenin de benimle ilgili sorunlar olabileceini hi
dnmyordum. Bunu dnmek deil, hayal etmem bile olanakszd. nk
o sralar mkemmele inanyordum ve Selen mkemmeldi. Onun sorunu
olamazd! Olanakszd! Aslnda ortada tek bir sorun vard.
Selen, babamn sevgilisiydi!

23
 Burgaz Adasna gidiyorduk, k ortasyd, Ada vapuru olduka tenhayd.
Selen kk bir srt antasna bir termos ay, lezzetli sandviler ve iki byk
ikolata doldurmu, kk yass bir ie konya da ihmal etmemiti. Onun
yle srprizli, yle zevkli bir pratiklii vard ki, antasndan ne zaman, ne
kacan kestirmek olanakszd. Srprizlerinin insan sevindiren,
ocuklatran yanyla enerjik bir atmosfer yaratt kukusuzdu. Bir keresinde,
kol saatini bulamad iin yanna ald kocaman alar saat kmt
antasndan. Sonra yamurlu gnde babamn ayaklar slanmasn diye, yedek
bir ift ayakkab, gneli gnde iyi gider diye, ekirdekleri ayklanm
karpuz dilimleri, arab ayaksz bardakla servis yapan lokantalarda kullanmak
zere arap kadehleri gibi, tuhaf eyler ilk aklma gelenler... Onca eyi nasl
antalarna sdrr, nasl yle gzel ambalajlard, hl srrn bilemem!
Ada vapuru yola koyulmu, Selenin krmz plastik fincanlara doldurduu
scak aymz, ikolatalarmzla tatlandrarak iiyorduk. Cem yine gelmemiti.
Okullarn az sonra k tatiline girecek oluunu bahane etmiti bu kez de. O yl
ilk kez karnemde zayf getirecektim. Hep takdire geen, baarl, hrsl bir
renciyken, bylesi bir d gsteriimi artk liseli bir gen kz oluumun,
gei dnemi belirtisi sayan babam, pek bozulmu grnmyordu bana.
Benim kzm aklldr, toparlanr yl sonunda. Annemin karnedeki iki zayf
iin yapt yorum tipikti:
Kkken de ilgi ekmek iin her eyi gze alrd, imdi de yle yapyor!
Selen sessizdi. Yalnz bir kere sormutu; Corafya ve kimya birbiriyle ok
ilgisiz dersler. Acaba ilgi alannn dna dt iin mi almadn Nilsu?
Denizin sesini duyuyorduk. Gzel bir k gnyd, parlak, souk bir
Pazar d. Burgaz Adasna yaklamtk. Selen, Yaar Kemalin Fransada dl
aldn anlatyordu hararetle. Babam vakit yaratp, lmez Otunu okumak
istediini sylyordu. Kar srada bacak bacak stne atm, gazetesini
okuyan genten bir adamn gazetesine takld gzlerim. ah ran terk etmi,
Pariste srgn bir molla randa hkmet kuruyordu. Avrupa yzyln en
souk kn yayordu. zmitte bir banka soyulmu, KBKler otoyola ate
etmilerdi. Bir yolcu vapurunda bomba patlam, iki renci paralanarak
lmt.
Tam o anda iki adam koarak geldi, gazetesine uzaktan ortak olduum
gence saldrd, yle abuk, yle beklenmedik saldryd ki, ne olduunu
anlayamamtk. Gazeteyi paraladlar, kfr edip bararak katlar.
Saldrganlar kaarken, gen adam kanlar iinde vapur kanepesine ylmt.
lk kez bu kadar yaknmda byle bir iddet olayna tank oluyor, kanlar iinde
birini ilk kez gryordum. Dilim tutuldu, alamak ve kamak istedim.
ekilin ltfen, ben doktorum!
Babamn sesiyle toparlandm. Vapur adaya yaklam, KBKler kamlard.
Babam yaralnn ilk tedavisini yapmaya alyor, lk benzeri sesler
kartarak scak su, sarg bezi peinde Selen, saa sola arparak kouyordu.
Vapurda bulunan birka yolcu olaya karmamak iin rkm baklarla ekip
gitmiti. Sonunda yaral gen adam bize kald.
nce yaralnn kimlik tespiti yapld. Cebinden kan kartlardan yirmi
yanda, renci olduu anlald. Onu hastaneye gtrmek iin stanbula
yolladlar. Bizi de karakola gtrdler, ifade verdik. Ne renciyi, ne de
KBKleri tanyorduk. Polis evli bir adamn, kzn alp bir baka kadnla kn
ortasnda piknik yapmak iin Adaya gelmesini kukulu buluyordu. Neyse ki,
babamn saygn bir meslei vard ve kiminle nasl konuulacan ok iyi
biliyordu. Yine de adreslerimiz, telefon numaralarmz alnd, hakkmzda her
ey renildi.
Karnza bir haber verelim isterseniz Doktor Bey! Yardmseverlikten mi,
igzarlktan m yoksa yalnzca rahatsz etmek iin mi sylendii belirsiz
cmle, havada asl kald.
Anneme ben haber versem daha iyi olur, babama ok dkndr, bir ey
oldu diye korkmasn imdi...
yle doal ve rahat konumutum ki, polisten ok ben inanmtm
sylediklerime.
Sahildeki kahvede sandvilerimizi yerken, kahvenin kk sobasna ve
birbirimize sokulmu, canmz skkn, ay stne ay iiyorduk. Kendimi
Selene byle ok yakn hissettiim ilk gnd. Onu korumak, incinmesini
nlemek istemitim. Babam salarm okam, Selen de gz krpmt, dl
olarak. Tehlikeli ve heyecanl bir olay birlikte yaam, tek vcut gibi
davranmtk: Yorgunduk! Babam ok sarslmt, sanrm bir hekim olarak
etkilenmiti daha ok. Selen, ay bardan ovuturup, polisin, sanki biz
suluymuuz gibi bizi soruturmasna bozulmu, homurdanyordu.
Onun argo konutuunu hi duymamtm daha nce. Bense akndm. Hem
olup bitenlerden, hem de polis karakolunda sylediklerimden. Belki de
annemin babama gerekten dkn olmasn istiyordum da...
Selene baktm, iri dalgal salar karmakark olmu, aslnda daha sk
dalgal, kvrck sal olduu ortaya kmt. Hint ceketine, rengrenk atksna
kan sram, heyecandan gzlerinin grisi koyulam, yanaklar al al olmutu.
ok gzeldi. ok gzel olduunu dndm. ok hotu! Onu annemle
kyaslamamtm hi. Galiba kyasladm kii kendimdi... Eer babamn
sevgilisi olmasayd, ne ok sevebilirdim onu, diye geti iimden. Evet, ne ok
sevebilirdim onu... Aslnda onun hibir suu yoktu. Anlaamayan, bir arada
yaamaktan zevk almayan annemle babamd. Selen yalnzca babam sevmiti ve
bu bir su olmamalyd! Ona dokunmak, onu kucaklamak istedim. Elimi
uzattm, masada trampet alan, buz kesmi elini tuttum, br elimle de babamn
eline dokundum-Sessizlik! t diye bir sessizlik oldu. Derin, depderin! Sanki
gkten iri bir ta dmln, akn sessizlii...
lk toparlanan Selen oldu. Ona dokunan elimi yumuack skt ve glmsedi.
Ben de ona glmsedim. Onu sevdiimi apak hissettim, hissettirdim. Babam
unutup, sevgiyle bakmaya koyulduk, el ele... Sanrm ok duygulanmt.
Gzlerinin nemlendiini anmsyorum.
Babam sevinle ayaa kalkt. Yznde, bar anlamas imzalamann kvanc
vard, nce bana sarld, salarmdan pt, sonra eilip Selenin dudaklarna
dayad kendininkileri. Mutluluktan gevemi olan Selen, eli elimde, duda
babamda, gzlerini kapatt, ksack ptler. ok gzeldi!
Yerimden ok gibi frladm hayretle izledim.
ok dm, geri dnelim artk! O hrn, o kontrolsz sesimdi
duyduum.
Hi konumadan vapura bindik.
Yllar sonra yine Adaya giden bir teknede, Selenin rolnn bana verilecei
bir senaryoda oynayacam bilmiyordum...

24

Tamamen iyilemiti Teoman. Kant krizi srasnda rseledii cildi ve bir

psikanaliz seansndan sonra duyulan tuhaf yorgunluk hissi dnda, bir eyi
kalmamt. Bedeni hafiflemi, ama ii arlamt... Arka cebinde bulduu
kibritle bir sigara yakt, ellerini cebine soktu, yrd bir sre. Sonra aniden
anmsam gibi durdu, ceketinin ceplerini aramaya balad. Bir tomar kt
kartt, kat yerlerinden anm sayfalar zenle ap, ilk sokak lambasnn
altna gitti. Lamba direine yaslanp okudu ktlar; yeniden:

Austos'un yedisi, 1950 stanbul,

Sevgili Cahide,
iml cephesine bol bol sevgiler. Naslsn cancazm? Bendeniz gayet
iyiyim ve mthi eyler yayorum. Geen mektubumda bahsettiim hdisenin
gelien ksmlarm anlatmaya geiyorum hemen.
Yldz Parknda ksack gz gze geldiim, elinde Be Sanat dergisi ve
Franszca kitaplar bulunan o delikanlya yeniden rastladm. Evet azizem,
hayat tesadflerle dolu!
Neriman Teyzem ve efik Enitemle katldmz bir yemekte ayn masada
bu delikanl da oturmuyor mu?
Ancak filmlerde, ancak romanlarda olabilecek bir rastlant.
Daha nce anlattm gibi pek ho bir ocuk. Dalgn bakl. Dalgal, gr,
siyah salar bann arkasnda kat kat oalyor. Dolgun dudaklar, kaygl
izgilere gebe hatlarla uzanyor enesine. Sanki iinde bulunduu dnya pek
ilgilendirmiyor onu. Uzakta, ok uzakta yayor aslnda. Bu dalgn uzakl
onun cazibesini arttryor gzmde. Son derece kibar, hatt biraz souk.
Acaba o buzdan zrhnn iinde, nasl bir ahsiyet, nasl bir erkek var?
Generasyonumdaki kzlarn (senin gibi) birounun evlenip, ocua
kart bir safhada, benim edebiyat, sanat diye tutturup, 'evde kalmam
iine sindiremeyen Neriman Teyzem, ille de 'koca' bulmak telayla,
beendiim her gence damat gzyle bakyor ya, bunu da kestirdi gzne.
Nasl ilgileniyor ocukla; utancmdan leceim! br de kibarlktan hi
bozmuyor terbiyesini; zoraki glmsyor.
Ad Enver Ziya. Eski Ticaret Vekilinin yeeni oluyormu. Dil, Tarih ve
Corafyada felsefe tahsil ediyormu, bir de iir kitab yazm.
efik Enitem, faklteyi bitirince ne i tutacana dair sual yamuruna
tuttu ocuu. Ah, ne kadar mahup oldum, Cahide'ciim! Onun da skldn
anlyordum, yle ki, enitemle teyzemin klasiklii yznden, arkadalk
ihtimalini iyice kaybettiimi dnp, ter iinde avularm skyordum. O
srada, tabamn kenarna skm bir kt grdm. Ne zaman, nasl kondu
oraya, hi kartamadm Cahide. Lavaboya gidip, notu okumaktan baka
arem var myd? efik Enitemin refakatiyle lavaboya gittim, kapy ierden
kilitleyip, hemen kd atm. Heyecandan ellerim titriyordu.

Neyyire Hanm,
Ayn parkta, Sal gn 14.00te sizi beklemek midimi baya
bulmazsanz...
Enver Ziya.

Saly iple ekiyorum hayatm. Sana yazp, bildireceim. ekirge

Neyyire'den, Karnca Cahide'ye arkadalkla...
Kardein N.G.

25

"Austos'un yirmisi, 1950 stanbul,

Cahide'ciim,

Enver Ziyayla balayan o tuhaf mnasebetimin nasl gelitiini merak

eden mektubunu aldm. stanbul'da yaayp, kendini edebiyat meselelerine
adayan bir arkadann hissi bir mnasebeti, seni byle ok meraka
srklemi demek! Buna sevinmedim desem, yalan olur kardeim. Sen de bir
akn peine taklp, memleketin cra kelerine savrulmadn m zaten!
Halden anlarsn tabii.
Bulutuk Yldz Park'nda; Sal gn, saat 14:00te. Biraz yrdk nce.
Beni, daha nce hi haberim olmayan bir muhallebiciye davet etti sonra.
Benim hikye yazdm renmi, okumak istediini syledi.
Heyecanlandm. Oda, kendi iirlerini getirmiti.
Nzm sever misiniz?' dedi fsldayarak. Korktum ama, 'Elbette,' dedim.
'Anlamtm,' dedi gzleri parlayarak.
'iir kitabmn arasna Nzm'n son yazd iirleri sakladm. Okumay
arzu edersiniz diye...'
Bunu sylerken bana yaknlam, nefesi kulak mememi ve ensemi
yalamt, iimdeki korku hissine karan heyecan, bambaka bir lezzet katt
gen kanma. Belki de benim ak tercihim budur. Tehlikeli ve kaygan bir
zemin, korku ve heyecan! Gvenli, bildik sularda yzmek, yok ediyor
hislerimi...
Enver Ziya benimle konuurken sk sk arkasna, evresine bakyor,
Muhallebicide bile siyah gzlk takyordu. Ya birileri onu takip ediyordu ya
da bende byle bir intib brakt.
Paris'i anlatt bana. Sorbonne'da geen yaz katld bir aylk filosofi
kursundan bahsetti. O konuurken deta bylendim Cahide'ciim. Derin
tesiri altnda, aresiz srklenmeye baladm.
Ayrlrken, yaknda Ankara'ya, faklteye dneceini, gitmeden yeniden
buluma ihtimalinin onu mesd edeceini syledi. Kabul ettim kardeim.
Gelecek mektubumu bekle.
Senin,
N.G.

26

Eyll'n yirmisi, 1950 stanbul,

Muhterem Kardeim Cahide,

Merakndan atlayacan yazdn mektubun dn elime ulam

bulunuyor. Cahide'ciim, Enver Ziya son bulumamza gelmedi.
Szletiimiz tatlcya onun yerine baka bir gen geldi. Endieli gzlerle,
Enver Ziya'y beklemek iin oturduum masaya yaklat ve kulama unlar
fsldad: Enver Ziya kayp, ondan haber alamyoruz. Hayatyla ilgili bir
havadis alrsanz, bizimle irtibat kurun. Kasadaki Haydar bizdendir.'
ime bir ate dt! Onun gibi mstesna, mnevver bir genci
kaybetmekten ziyade, ona aka benzer bir hisle balandmn farkna
varmam beni perian etti. Bir kle gibi yldm kaldm!
Sonraki gnlerde sk sk o tatlcya gittim, arandm, bakndm, kasadaki
Haydar'a sordum: Yok! Sanki yer yarlm, E.Z. iine dmt. Yoktu, belki
de hi olmamt. ok bedbaht oldum...
Fakat bundan tam on gn nce, esrarengiz bir telefon konumas, durumu
iyice bulandrd. Telefonda benimle konuan, kaln sesli bir kadnd. Kendini
tantmyordu ve Enver Ziya'dan havadis vereceini sylyordu. Bu sebeple
Haydarpaa Garna aryordu beni. nanmayacaksn ama kardeim, cesaret
edip, gittim. Orada siyah Deux pieces' giymi, siyah apkal, esrarengiz bir
kadn bekliyordu beni. Nereden tanyordu, nasl eliyle koymu gibi
buluvermiti beni, hi anlayamadm inan olsun. Dudaklarn kan krmz
rujla boyam olan, bu harikulade gzel hanm, uzun azlna ecnebi bir
sigara ilitirmi pervaszca tttryordu.
Size ondan bir lettre" getirdim,' dedi. Sesi kaln, dolgun ve ehvetliydi.
Mektubu titreyen parmaklarmla atm. O, rahat okuyaym diye, arkaya
ekilip, sigarasnn dumanna sakland. Mektup Fransz'cayd.
Neyyire Mon Cur,
Si je restais je serai tu. Jtais oblig de menfuir et de me cacher pour un
certain temps. Je tenvois le billet. Viens! Viens vite. II faut que tu viennes.
E.Z.'[2]
Tren ddn duyduumda, aklma Anna Karenina geldi nedense.
Halbuki bana mektup tayan o kadnn hatlarnda ve ahane cretinde daha
ok Avrupai bir yan vard. Yanma yaklat ve bir tren bileti uzatt: stanbul-
Paris hatt!
ok acele karar vermem gerekiyordu. Tanmadm, fakat fevkalde
sevdiim erkekle, kendi ailem, gemiim ve hayatm, en nemlisi, geleceim
arasnda mcadele ediyordum.
Acele ediniz, dedi siyahl kadn. Tren dd yeniden ald. Tren biletine
ve Enver Ziyann inci el yazsyla yazd lettrea baktm.
 'Hayr, kalyorum! dedim. Sesim, kendime bile yabanc ama ok
kararlyd. Elimdekileri yere atp, koarak ktm gardan. Eve kadar kotum.
Kendimden kayordum!
Cancazm, sevgili kardeim, hayatmn en mhim kararn verdiimin
uuru iindeyim. Seni skt-u hayale urattm da biliyorum, fakat Enver
Ziyann benim yerime karar vermesine msaade edemezdim. Ben
bamszlna dkn, fevkalde ferdi, ou defa egoist bir kzm. Kendi
kararlarm kendim vermek isterim daima! te bu sebeple kararm verdim
ve imdi derin kalp armla yanan bedenim, ateler iinde debelenmekte.
Yalnzm, onu zlemle anyorum, ama garip bir ekilde mesudum. O trene
kendi biletimle binmeliyim... Belki bir gn...
Sulh dolu gnler dileiyle,
Kardein
N.G.

27

Mektuplar yine zenle katlayp, ceketinin i cebine yerletirdi Teoman.

Uyuan bacaklarna, serinleyen havaya aldrmadan, dudaklarna yaylm
glmsemeye, bir sigara daha asmaya karar verdi. Tam elini cebine atyordu,
bir trtyla irkildi.
Gecenin ilk saatleri olmasna karn, sokaklar bombotu. nsanlar
sokaklardan, sokaktaki terrden korkuyorlard; herkes evine sinmiti.
oktandr bambaka bir boyutta yaayan Teoman, o an nerede olduunu, hangi
koullarda yaadn anmsad. Annesinin intihar dnda bir dnya vard ve
lm orada da kol geziyordu. Telalanmamas gerektiini, panie kaplrsa
yanl davranacan telkin etti kendine.
trt sertleti, mekanikleti ve yaklat. akana metal bir soukluk
dayand.
Kimliini ver!
Alnna dayal tabanca yle gerekti ki, artk mektuplar, annesini ve N.G.yi
unutmutu. lk kez gelmiyordu bana bu, ama belki de son kez... Belki de
annesinin izini arad bir gece, son grd insan, yazar Neyyire Gm
olacakt... Brakp gidecekti bu dnyay... Bu gzelim dnyadan... Gzelim
iirler, kitaplar, dostluklar, sevdalar, akr gzl kadnlar, atlacak kahkahalar,
yenilip iilecek dnya nimetleri...
Sallanma, kimliini ver!
Kirik! Mermi namluya srld. Korktuunu belli etmemeye alarak,
usulca cebine soktu elini, mhendisler odas kartn kartp, uzatt.
Arkana bakma!
Tabanca akandayd. Belki yarn sabah Neyyire Gm kahvalt masasnda
acyla frlayacak, gazetede, o renkli fotorafta, beyni darmadan edilmi
Teoman tanyarak, banyoya koup kusacakt. Teomann hart hart kand,
aynas nnde lavanta kolonyas olan banyoda. Piman olacakt N.G.! ok
piman olacakt. Annesinin mektuplarn ona vermediine piman olacakt,
ama heyhat! Artk en yakn arkada Cahidenin olu Teoman, lm olacakt!
Midesi aryor, lseri olmal ya da alktan! diye dnd, ensesindeki
nefesin, kt kokusuna burnunu bkerek. Glmek istedi sonra, insan lmeden
nce glmeliydi. Ama aklna glecek bir ey gelmedi. Hayvanlar dnd.
Maymunlar, kpekleri, foklar... Olmad. Aklna aniden susamurlar geldi.
Annesinin, ocuk kitaplarndan hayvanlar tant, tek tek anlat dt usuna.
Henz okula balamamt. Masada annesiyle oturmu, hayvanlar kitabna
bakyorlard. Ansiklopedi miydi ne? Susamurlarn, susaml sand iin
glmt annesi Teomana. Gld sessizce o da. En komik hayvan susamuru
olmalyd.
Kusura kalma karda! Arkana bakmadan devam et. yi geceler! lserli
tabancann emrini, nce anlamad Teoman.
Haydi abuk git, arkana bakma!
lmeyecekti! Demek, daha yaama ans vard! Yine Azraili atlatmt. ok
sevindi. Kimliini ald, arkasna bakmadan yrd. Mhendisler Odasna
kaytl her eit politik gr varken, neden serbest braklp, stne stlk,
zr dilendiinin elikisini dnmedi: Karda onu ya sac sanmt, ya da
solcu!..
Aslolan yaamakt ve yayordu. Adamn biri - ya lserli ya da a - bir
gece vakti, yaamn almak istemiti elinden. Sonra da balamt. Ne denli
gerekst grnse de, son derece gerek, ac ve zalimdi bu olay! Kendi
tepkilerininse, zavall ve korkak olmaktan ok, komik ve tuhaf olduuna karar
verdi. kinci karar: Annesinin deil de, artk kendi evine dnme vaktinin
geldiiydi.
akana dayanan tabancann soukluunu hi ummad bir zamanda
yeniden anmsamak zere unutmaya abalarken, aklna susamurlar, kulana
Enver Ziyaya giden trenin son dd taklmt.

28

Erdal Onatn vurulduu geceydi. Selen ve babam hastaneye gitmi, ben

arkalarndan kaygyla onlar izlerken, Cem mzldanarak apartmann
merdivenlerinde beni bekliyordu. Erdal Amcay 007 mi vurdurttu, yoksa
uzaydan kumanda edilen lazerli bir tabanca m? Benim gen kzlma denk
den kardeimin ocukluunu, o srada bana skc gelen sorularla
anmsyorum. Halbuki ben, Selenle babam ilk kez el ele grm olmann
duygusal okunu yayordum o anda.
Annem eve dneli ay olmutu, ama yaantmz bir trl dzene
girememi, huzurlu bir ortam yaratamamtk. Belki de bunun etkisiyle, o gece
nce anneannemin kapsn aldk. Kimse yoktu, ses kmad. Herhalde bizim
eve geti, dedi Cem. Bizim evin kapsn aldk. Orada da ses yoktu.
Anahtarmz kartp, kapy atk. Annee!... Anneanne!... Yine t yok.
Birlikte bir yere gitmilerdir belki?
Eskiden annemle babamn yatak odas olan, imdi annemin yatt odadan
hayal meyal bir k, mrltl bir ses geliyordu. Bylenmi gibi oraya
yneldik ikimiz de. Belki de orada, eskisi gibi onlar yan yana bulacamz
dncesi bizi bylenmi, heyecandan soluumuzu kesmiti.
Kapy almadan o odaya girilmeyeceini biliyorduk bilmesine ama dedim
ya; bylenmitik ite!... Kapy atk! eri girdiimizde, annemle hi
tanmadmz bir adam yataktaydlar. Bir an iin o adam babam sandm; iim
sevinle titredi. Ama babam, biraz nce Selenle el ele gitmiti.
aknl ilk geen annemdi ve hemen azarlad bizi.
Kapy almadan bu odaya girilmeyeceini hl retemedik mi size?
Biz? Kim bu biz? Annemle babam m? Annemle bu adam m?
Cem iddetli bir tokat yemi gibi sallanyordu. Annem yatak arafna
sarnp yataktan kt, Cemi elinden tutup salona gtrd. Ne konutular,
aralarnda ne geti, hi bilmiyorum ve hibir zaman da renemedim. Hep ok
merak ettim, hep bilmek istedim...
Az sonra Cem sakinlemi, portakal yiyerek TVnin nne oturmutu. Bu
konuda o da benimle hi konumad, hibir zaman.
Hi tanmadm bir plak adamla, o babamn yatanda yatarken, yalnz
kalnca ne konuabileceimi bilmiyordum. Daha sonra, o n uzun uzun
dndm oldu. Her ayrnty ince ince anmsamaya altm. Biraz tuhaf bir
durum olduunu kabul ediyorum. Belki de Woody Allen annelerini
sevgilisiyle yatakta yakalayan gen kzlarn, o anda ne syleyebilecekleri
konusunda bir kitap yazar ve adn: Ailenin Teknolojik Ykseliinde
nlenemez Duygusal Sapmalar koyard.
Yllar sonra bu olay ve neler hissettiimi Selenle konuabildiimde:
Babalarn sevgilileriyle annelerinin yatanda bulan delikanllar konulu
kitaptan ne sat, ne de hacim fark olmaz bunun, demiti, yandan arkl
glle. Bilmem ki?.. yle mi acaba?
Buraya ilk geliiniz mi? Sesim kararl ve sertti. Ne yapacan
bilemeyerek kalakalan zavall adam, kekeleyerek, Pek saylmaz, dedi.
Arkam dndm, rahata giyinsin diye, ama dar kmadm. Buras bizim
evimizdi ve o bir yabancyd! Giyindi alelacele.
Adnz ne? diyerek dndmde, artk giyinmi haline alc gzyle
baktm ve hayretle annemin ressam sevgilisine ne ok benzediini grdm.
Fikret, adm Fikret! Sen de Nilsu olmalsn? Sesi hl kayglyd.
Evet, adm Nilsu, Nilgl Hanmn kzym. Elimi uzattm.
inde bulunduumuz koullarda byle davranyor olmama adamakll
at anlalan Fikretle el sktk. Keyfimden atlayarak, onun hl endieli,
memnun oldum, deyiini dinledim. Zafer kazanmtm.
Ressam olmalsnz, dedim,
Ben mi? dedi ararak. Yamuk yumuk glmsedi sonra.
 adamym ben.
renciyim ben de. Liseye baladm bu yl.
Biliyorum, dedi, iadam Fikret. Uzanp, eskiden zerinde babamn
dergilerinin durduu baucu sehpasndan bir sigara ald. Biliyorum. Ayrca,
en ok Bjrn Borgu sevdiini de biliyorum.
ocuklar artmak ok kolaydr, genleri artmaksa hi de zor deildir.
ok ardm. O tepeden bakan, o kendine gvenen gl maskem pattadanak
dt.
Nereden biliyorsunuz?
Annem hmla odaya girdi. zerinde bornozu vard imdi.
Hl burada msn sen? Doru odana, mar! Seninle sonra konuacam!
rktm. Frtna gibi esiyordu annem. Yine de merakma yenilip, ekingen
sordum: Annem mi syledi size Bjrn Borgu? Belki de annem beni
sandmdan ok seviyor, benimle gurur duyuyor ve beni sevdiklerine
anlatyordu. Belki de ona hakszlk ediyordum...
Sigarasn artk rahatlam ve toparlanm olarak ien iadam Fikret:
Hayr, odann duvarnda resmini grmtm de! dedi.

29

Yerli filmlerde her ey olup bittikten sonra ortaya kan polisler gibi aniden
beliren anneannem, gzlerini ovuturarak bizim eve geldiinde, TV nnde
portakal yiyen Cemi, odamda gizlice alayan beni ve antrede alak sesle
iadam Fikretle tartan annemi bulmutu.
Anneannemin geldiini duyunca hemen yanlarna gittim.
Fikret Bey, bu annem!
Ne Fikret Beyi, ne de annemin havada asl kalan elini gren anneannem,
fkeyle evi koklad ve olup bitenin kokusunu ald.
 Fikret Bey kyordu galiba, gle gle, diyerek onu kovalad nce. Sonra
Cemi ve beni alarak kendi evine gtrrken, bir yandan da annemi
azarlyordu:
Kendi kuyunu kazyorsun Nilgl! Allahm, sen bana sabr ver!
Allah, sabr verdi anneanneme; be ay kadar! Be ay sonra annemle babam
boandklarnda ksmi fel geirdi ve yznn sa taraf felli kald, lene
dek.
Ertesi sabah annem, benimle konumak istediini syledi. Ona ok
kzyordum. Ama Cemi benden daha ok sevdii ya da babam terk ettii iin
deil. Anneme en ok, Bjrn Borgu sevdiimi bilmedii iin kzyordum.
Gitmedim, konumadm annemle. Katm odadan. Bana ne syleyecekti, ne
konuacaktk, hl merak ederim. Bana anlatacaklarnn, ilikimizin durumunu
deitirmeyeceini dnyordum ama yine de annemle yaknlaabilmem iin
benim son ansmd o, kullanamadm.
Belki de bana yreini aacakt annem. Belki babam hl sevdiini, tam onu
yitirmek zereyken, imdi deerini anladn, ba-bamsz yaayamayacan ve
artk onu olduu gibi kabul edip, eletirmeyeceini anlatacakt ?..
Sonra ellerimi tutup onu affetmemi isteyecek, aslnda beni Cemden azck
fazla sevdiini - ne de olsa kadn kadnayz - ve en nemlisi Bjrn Borgu
kendisinin de pek beendiini syleyecekti.
nce biraz naz yapacaktm elbette. Kalarm azck kaldrp, burnumu
dikecektim. O, ellerimi tutup scack, bebekken ekilmi o fotorafta yapt
gibi, burnunu burnuma dayayacak:
Annelere en yakn evltlar, kz ocuklardr Nilsu. Gel annene sarl bir
tanem, diyecekti.
Ondan bana yaylan anne kokusu sinecekti tenime. Gz gze gelecektik,
gzlerinde katksz sevgi, annelere zg hogr olacak ve ben daha fazla
direnemeden onun boynuna sarlacaktm, ikimizin de gzleri dolacakt. Sonra
bam annemin omzuna yaslayp, salarm okamasyla keyiflenecek, Elvis
gibi mrl mrl mrldanacaktm.
Ben seni hep sevdim anne, hep sevdim! diyecektim.
Elbette bilecekti bunu, anneler her eyi bilirler! ya...
Bundan sonra artk ok iyi geinecek, br anne-kzlar gibi birlikte
alverie kacak, pastaneye gidip, ikolatal pasta yiyecektik.
Ona beendiim olanlar anlatacaktm, o da salarm okayarak beni
dinleyecek, kendi eski okul aklarndan sz edecekti. Babamla tanmadan
nce, ok nce olanlar elbette...
Gidemedim, annemle konumaya gidemedim. Katm ondan. Banyoya
saklandm, uykuya katm, anneanneme sndm. Korkuyordum. Ya bunlar
deil de, hi duymak istemediim ve artk tayamayacam eyler sylerse?...
O da stelemedi. Sanki ok da istekli deildi benimle konumaya. O gn ok
sancl geirdim.
Hi unutmuyordum, o gn Kasmn on yd ve benim yagnmd. O
tantanal doum gnlerinden sonra, o yl herkes unutmutu beni, babam bile
bir hafta sonra anmsad ancak!
Ne oldu, ne bitti renemedim. Annem birka gn sonra, tekrar ortadan
kayboldu. Anneannemle yapt telefon konumalarndan sonra, annem ok
sinirli ve mutsuz oluyordu. ki hafta gelmedi eve. Sonra da arada-srada
uramaya balad.
Bu olaydan alt ay kadar sonra bir akam, babam Cemle beni yemee
kartt. Selen yoktu. Yalnzca biz: Cem, babam ve ben. Bize nemli bir ey
syleyeceini hissediyordum.
Annenizle ben resmen boandk, tamamen ayrldk.
Sesi yumuak, ok dikkatle ayarlanm ve sevecendi. kimiz de sizleri
seviyoruz. Biz ayrlsak bile, siz daima bizim ocuklarmzsnz. Sar ve
dilsiz gibi davranan Cem, yemeini abartl bir itahla yiyor, bense ne
hissettiimi zemeden, babam dinliyordum. Uyumutum sanki. Artk hibir
ansmz kalmam, ailemiz paralanmt. Galiba byle dnyordum.
Peki biz ne olacaz baba? Ban tabandan kaldrmadan sormutu Cem.
Sesinde bir ocuktan ok, bir iadam yalnkatl ve ciddiyeti vard. Belki de
kardeim o gece, pek de yaayamadan ocukluuna veda etmiti.
Babamla gz gze geldiimde, yznde arplm gibi bakan gzlerine
arptm. Zaten gzlerime aslm olan gzyalar o anda yanaklarm yaka
yaka dklmeye baladlar. Kontrol olanaksz bir sel gibi akt gzyalarm,
ykad yzm.
 30

Bize pek bir ey olmad. Cem gndzl olarak balad ortaokula yatl
olarak kaydedildi. Anneannemin tm caydrma abalar boa gitmi, kardeim
yatl okumak iin diretmiti. Sanrm evde annesiz ve babasz yaamak onu
ok sarsm, daha fazla katlanamamt.
Annem hafta sonlar - kesinlikle Cem eve kt iindir - eve uruyor,
imdi daha gsterili ve pahal giysiler giyiyor, ama hl hrnl sryordu.
Elvise tekme att bile oluyordu. Sigaray da artrmt.
Ben anneannemle yayordum. Onunla yemek yiyor, TV seyrediyor,
havadan sudan sz ediyor, annem ve babamla ilgili konulara hi dokunmadan
srdryorduk yaantmz.
Babam ve Selen beni sk sk davet ediyorlar, birlikte sinemaya, konsere,
yemee gidiyor, kskanlk krizim tutmad srece, iyi vakit geiriyorduk.
Babam mutluydu. Bunu apak gryordum. Biraz kilo alm, daha rahat bir
insan olmutu. Daha sonra Selenden, o dnemde babamn ciddi bir ekonomik
kriz geirdiini renecektim. Sanrm o bize, Selen de ona bakyordu o
sralar.
Ben, babamla beraber olduum srece bu beraberlikten ikyeti deildim.
Tabii Selenin babamn nesi olduunu anmsayana kadar... Ama Selenin
neler hissettiini hi dnmyordum. Onun sorunlarn, onun skntlarn hi
mi hi dnmedim. imdi ben de artk otuz yamn ilk snrna yaklamken,
o dnem Selene kar nasl bu denli duyarsz olduuma akl erdiremiyorum.
nk Selen mkemmeldi! Gl ve baarlyd. Kltrl, akll, gzeldi.
Byle birinin sorunu olabilir miydi hi?
Hayr, olamazd!
Selenin bir insan olduunu dnebilseydim, o yllar bambaka yaar,
yaatrdm... Ama dnemedim.
 31

Ak hayatm karmakark geti. Electrann, erkek kardei Orestese,

anneleri Clytemnestray ldrmekte yardm ettiini yazar Sophokles.
Electrann kaderi, Yunan tragedyalarnn en dokunakls olarak ok
etkileyicidir. Shakespeare de Hamlette ayn konuyu daha yumuak incelemez
mi sanki?
Psikanaliz teorisinde annesine dkn erkek ocuklarna yaptrdklar
Oedipus etiketinin diisi, Electrann asl buradan geliyor olmal.
yle de yaptlar tabii...
Nilsu babasna ok dknd. Ona tapard. Babas evden ayrlnca, o da hep
babas yandaki erkeklerin peine dt.
Annesiyle babasnn boanmas en ok Nilsuyu etkiledi. Kzcazn
erkeklere ve evlilie gveni kalmad.
Kendine baba olacak bir koca aryor, bymek istemiyor!
Hep byle konutular arkamdan, yanklar mutlaka kulama deecek
fsltlar dolat durdu evremde. Srekli Electra kompleksimden sz ettiler.
Evet, babam ok severdim, tapardm ona. Bu doru, ama alkantl geen ilk
genlik yllarm yalnzca libido ile aklamak, ok s geliyor bana.
Babam hl severim. O zamanlar ile imdi arasnda deienin babam
olmadnn da farkndaym. Babam yine arar, sorar, yine itendir,
scakkanldr. Son yllarda zerine ken bkmlk, vazgemilik ve
yorgunluk, onun kendi iinde bir hesaplama sorunudur. Kendini, Selen
konusundaki baarszl nedeniyle affedemeyiinin arldr.
Bu konuda deien benim. nk artk ok iyi bir babann ayn zamanda,
ok iyi bir koca, sevgili, arkada, oul veya karde olamayacann
farkndaym.
Tannm bir ressamn ayn zamanda iyi bir mzisyen, etkin bir airin hatr
saylr bir fotoraf, saygn bir sinema aktristinin ok satan kitaplar yazar,
ciddi bir nkleer fizikinin kupalar kazanm bir sporcu olduu haller, ok sk
rastlanmasa da, olabilirlik snrlar iindedir. Oysa insann duygular, kiilii,
dnce ve deneyimleriyle dahil olduu ve boy gsterdii konularda, byle
ok ynl baarlar beklemek, koullar hi umulmadk en berbat noktasna
bile srkleyebilir. nk bunlar, bizi yneten kiisel eliki, zlem, zaaf gibi
znel ve gl rzgrlarn etkisindedir. Bu nedenle, ok iyi bir sevgili ayn
zamanda ok iyi bir kar/koca olamaz. Bu ikisinin karakteri birbirine taban
tabana zttr, asla uyuamaz.
ok iyi bir baba olan babam, babalk karakterine olduka benzeyen
kocalk rolnde de fena saylmazd. nk bu ikisi temelde ballk, efkat,
dzenlilik, sorumluluk, hogr ve zveri gerektiren kurumlardr. Oysa biraz
maceraperestlik, bamszlk, biraz serserilik, uarlk ile bol romantizm ve
erotizmle kurulabilen iyi bir sevgili olmak bambaka bir eydir. Yani babam,
iyi baba ve koca olduu iin bunlarn kendi doasna aykr olan iyi bir
sevgili rolnde baarsz olacakt.
Hi bilemezdim. Soyut konular ve kavramlar zerine dnmeyi bilmezdim.
evremde gncel, somut ve pratik konular zerine konuulur ve tartlrd.
nk soyut dnmek, analitik bir dnce yapsn gerektirir.
Babamn beynindeki analitik kanallar, yalnzca bilimsel konulara ayrlm,
sosyal, psikolojik konular, hele gncel olaylarn analitik yorumu diye bir ey
gelimemi, gdk kalmt. nk, iyi bir koca ve baba bu ikisinin doas
gerei, soyut konulara asla dalmamal, olaylar ve sorunlar dememeli,
bytmemeli, krklememelidir. Aksine, soruna yol aacan sezdii her
kvlcm sndrp, stne kl atmal, kapatmaldr.
Analitik dnce yaps, srekli yeni kaplar amak, her yeni kapnn
ardndan kabilecek ok ve srprizlere dayanmak, direnmek ve savamak
demektir. Sorgulamay, cesareti, karmaadan korkmamay gerektirir.
Elbette Selendi! Analitik dnen, sk sk derin ve uzun yolculuklara kp,
bedenini yanmzda brakp, dnceleriyle koarak, bizden uzaklaan,
yorulup, terleyerek sorgulayan, arayan, geri dndnde baarl ya da
baarsz; ama bu yolculua verdii emekten mutlu olan Selendi.
Onun yannda yalnzca neeli, iinde baarl, enerjik ve pratik bir adam
saylabilecek babam, nceleri Selenin bu i-gezilerini hayranlkla izler,
gururla anlatrd. O sralar Selenin zerine younlat konular toplumsal,
sanat ve kltr kkenli ya da bireysel olanlard. Henz ikisinin ilikisi zerine
tartmaya balamamlard...
Aradan yllar getikten sonra, benim de sorgulamayan, tatszlk kmamas
iin yaam bile geitirenleri zensiz, yoksul, hatta katlanlmaz buluumda,
Selenden sonra etkilendiim ikinci kii Mikedr. Michael McClure: lk
sevgilim!
 32

Neydi bu cinsellik? Bir merak, bir merak...

ocuklarn yannda fsltlarla geitirilen, genlerin yannda garip
glmsemeler, parlak baklar ve bastrlm kahkahalarla azda yuvarlanan,
zerine arklar, kitaplar, iirler yazlan, filmler ekilen, bazen namus
meselesi, ou zaman kadn-erkek ilikisi - o sralar ecinsellikten
habersizdim - arada bir dnyann en eski meslei, kimi zaman ihanet,
cinayet ve intihar nedeni olan cinsellik neydi?
Yoksa, insanln en nemli varolu eylemi cinsellik miydi? yle miydi
acaba?
Eer yleyse, bu nemli konuda ne kadar cahildim...
Yok hayr, bu sylediklerim deildi! Merakmn asl oda annemdi. Babam
gibi, bana olaanst gelen bir erkei terk edip, bana ok sradan gelen baka
erkeklere ilgi duymas, ancak annemin bildii, onun tand, ama benim ok
yabancs olduum bir nedenleydi. Ve bu, ancak cinsellik olabilirdi.
Annem cinsellii biliyor, babam cinsel ynden tanyordu. Bir tek bu
nedenle belki de, ben babam terk edemezken, o etmiti. Bir erkekle, bir kadn
arasnda en az cinsellik kadar, hatta zaman zaman ondan da nemli balar,
uyumlar, gizler ve dokunular olduunu daha sonra renecektim. imdi tek
bilinmez, cinsellikti.
Bir merak, bir merak ve ok merak!
Mike o sralar ok yal bir adamd; tam otuz yandayd! nk ben on
altma yeni girmitim.
Bizim koleje bir yl nce talyadaki bir Amerikan okulundan gelmi,
abucak okulun en popler retmeni olmutu. Hem basketbol takmn
altryor, hem duvar gazetesini ynetiyor, hem gitar kursu veriyor, hem de
edebiyat-okuma saatleri dzenliyordu. Sekiz ay gibi ksa bir srede, derdini
anlatacak kadar Trke renmesi, albenisini iyice artrmt.
Amerikan Edebiyat retmeniydi Mike. Kzla alan sar salar, masmavi
gzleri, bebek gibi przsz, incecik cildi vard. Gler yzl, uzun boylu,
kemikli, salkl bir adamd. Birbirinden k, uuk renkli keten gmlekler, dar
jean pantolonlar, ksele botlar giyiyor, ders dnda pastel fularlar, derste ayn
renkte kravatlar takyordu. Ksa kesilmi salar olmasa, bir hippyye; zarif,
k, ince tavrlar olmasa bir cowboya benzeyecekti.
Dersleri mthi elenceli geer, iple ekilirdi. Hemingwayle boa
grelerinden kp, oradan Paris sokaklarna koar, Faulkner la gneyin
kasaba sca skntsn paylar, Londonla denize alr, karaya dnnce altn
arardk. Williamsla kuaklar aras atmaya dalar, Steinbeckle grevlere
katlr, OHenriyle de beklenmezin heyecann yaardk. Ama dnp dolap
Hemingway ve Londonla buluurduk, ille de bu ikisiyle...
Edebiyatn yaamn bir paras olduuna ve yazarlarn yaamlarnn gizemli
albenisine yle inanl bir tutkunluu vard ki, kolejde o sralar onun rencisi
olmu kzlar, daha sonra kitaplardan uzak birer i veya ev kadn olsalar bile,
hl iyi birer edebiyat okurudurlar. yi yazarn ve iyi kitabn kokusunu almay
ondan renmilerdir nk.
Okuldaki birok sosyal kola yeydim. Selen ve babamla kmadm hafta
sonlar, yalnzlktan ve annemden kamak iin harika bir yoldu, nefis,
elenceli bir nedendi bu.
Mzik kulbndeydim, gitar reniyordum. Okuma kolundaydm,
Hemingwayin yaam zerine aratrma yapyordum. Basketbol takmnda
lisansl oyuncuydum.
Okuldaki kzlarn ou Mikea hayrand. Onun herkesle samimi - bana
yalnzca Mike deyin - ama ayn zamanda mesafeli ve ciddi oluu, itenlikle
anlarn, eski kz arkadalarn anlat, romantizmi, yakkll, yalnzl,
irinlie varan sempatiklii, dnyay gezmilii, serseri ruhu ve en nemlisi
btn aklna karn, hl gizli kalan bir yan, kzlar mthi etkiliyordu.
Onu eriilmez buluyorlard.
Uruna sevgililerini terk edenler, iirler, rumuzlu mektuplar yazanlar, hatta
evine gidip kollarna atlanlar vard. Hepsi de kibarca reddediliyordu!
Bir kz kolejinde alan bekr, yakkl, yalnz ve ok ilgin bir
retmenin bana gelebilecek her ey, onun da bana geliyordu. Fazlasyla!
Sinir krizleri geirenler, tehdit telefonlar edenler, intihara yeltenenler,
yalancktan intihar edenler, onunla hayli aklar yaayanlar... Hakknda yaylan
dedikodular da ok acmaszd. Ecinselmi canm, brakn Allah akna!
Uyuturucu kullanyor zavall.
Impotent bu herif kz, nasl becerecek ki?
Hibirine aldrmyordu Mike. evresinde, burnunun dibinde olanlar sanki
duymuyormu gibiydi. Sanrm onun bu hali, kzlar iyice tahrik ediyordu.
 Okulun en gzel kz deildim. En zekisi, en alkan da olmadm hi. Ama
gzeldim, alkandm ve zekiydim. Bunlardan ok dozda birine sahip olmak
yerine, nden uygun miktarlarda yan yana bulundurmak bir kadna nasl
yakr, imdi grebiliyorum. Hele bir gen kzda, ne umutlu bir prlt yaratr,
bu bileim...
Yine de Miken beni semesinin tek nedeni bu deildi, br kzlar gibi
peinden komuyordum ben. Onu beeniyor, ondan etkileniyordum, bu
besbelliydi. Ama ona bakm ok bakayd. Ben, onun dnceleri,
konumalar, baklarndaki derinlii ve farkllndaki gururu, Selene
benzetiyordum. Heyecanlan, enerjisi ve yryyle babama. Bir baka
deyile Mike, Selenin erkei, babamn da Amerikalsyd!
Onunla olmak keyifliydi, hem eleniyor, hem reniyordum. Balangta
onun bana olan ilgisinden ocuksu bir heyecan duyuyordum; o kadar! Erkek
arkada konusundaki iddiaszlm bilen br kzlar da, bundan hi rahatsz
olmuyorlard.
Nilsu yalnzca babasna ktr!
Derken, Mike grmeden geen hafta sonlar kendimi yapayalnz
hissediimle iimin czz edii... Onun bana hayranlk ve ilgiyle bakan gzlerine
yakalannca, utanarak snan bedenim...
Daha sonra Teonun yorumuyla Selene k olamadm, babamla da
seviemediim iin Mikea ynelecek"tim. Sonuta ok merak ettiim, ayn
karanlk yznde kalan cinsellii kefedecektim.
ok yaknda.
Pek tuhaf bir ekilde...

33

Geen hafta sonu mzik kulb tatil olunca, sizin gizlice intihar ettiinizi
dndm Mike!
 What did you say Nilsu?
Siz Mike, siz intiharn gizemine hayransnz!
Suicide?
Bence Hemingwayden ok, onun intihar bylyor sizi.
Say it again Nilsu, please!
You are fascinated by the mystery of suicide, Mike!
ntiharn gizemi, well, ilgin, a very interesting approach...
Bu sylediklerimi daha nceden planlamamtm. Selenin ve Miken att
tohumlar ve ilk genliin frapan szler etme oburluu, byle bir sonu
dourmutu.
Donup kalmt Mike. Ders zili aldnda ben snfa komutum, o
koridorda ylece kalmt... Ayn gn, dersten sonra, beni retmenler odasna
arttnda, artk kk bir kza bakar gibi bakmyordu bana.
ntihar eden bir yaknn oldu mu Nilsu? Merak, ilgi ve umut tnlar vard
sesinde. Hayr, olmamt. Kimse kendini bakla, iple, tabancayla, havagazyla
ya da uyku hapyla ldrmemiti ailemde. Ama lm ille de fiziki mi
olmalyd?
Annem, annem intihar etti geen yl! Yzn bir alev yalam gibi arpld
Mike. Konuamad bir sre. Gzlerinde, boks ma seyreden insanlarn, acdan
zevk alan tuhaf klar dans etti. Toparlanmaya alt, dudaklarn slatt,
yutkundu.
Ka yandayd annen?
Sizin yalarnzda Mike.
Tam anlamyla itlik ediyordum. Besbelli ok etkilenmiti. Onun en zayf
yann yakalam, nlenemez biimde stne gidiyordum.
Daha sonralar birok erkei de nlenemez ve kontrol edilemez biimde
rseleyecek oluum, onlar yaralar iinde brakp terk edilerimde de, o srada
Mikea kar duyduum tuhaf, tanmlanmas g, hatta tiksindirici keyfi
yaayacaktm. Sanki iimde yatan sinsi bir dii eytan zaman zaman uyanyor,
zehrini beni seven erkeklere aktp, bylece besleniyordu. Ne kendimin ve
psikologlarn ne de Selenin engel olabildii bu femme fatalee, ancak
Teodur diyebilecekti; yllar sonra...
Okul k bana uramak, konumak istersen, evim okulun sonundaki
nc sokakta. Soley Apartman, ikinci katta. Evini biliyordum ve gitmek
iin can atyordum. Ama gitmedim. Beni tutan neydi, tam olarak bilmiyordum,
ama o gn gitmedim Miken evine; onun orada, merdivendeki ayak seslerini
dinleyerek beni beklediini bile bile, gitmedim.
Ayn akam, hafta ba olmasna karn okulun bir arabasyla eve getirilen
Cem, ateler iinde yanyordu, iddetli bir gribe yakalanmt.
Onun hasta olarak eve dn, ayn gece hem annemi hem de babam eve,
yani eski evimize geri getirmiti.
Bu, beni altst edecek bir olaya yol at!

34

Sanrm be yandaydm. Ana okuluna gidiyordum. O gn okuldan erken

kmtk, nedenini kartamyordum ama, beklenenden erken bir saatte, servis
arabas beni evin kapsna brakmt. Annemle, anneanneme srpriz yapmak
iin koarak merdivenleri trmanmtm. Bizim evin kaps akt, anneannem
gelmi diye dndm sevinle. Ayaklarmn ucuna basarak ieri girdim,
ierde CEEE! diye barmay planlyordum.
Annemle, babamn odasndan homurtular, mrltlar, iniltiler geliyordu.
Babam o saatte laboratuvarnda olmalyd, merak ettim. Onlarn odalarna
yaklanca, grdm manzara beni lgna evirdi. plak babam, plak
annemi yiyordu!
Babam, annemi yiyordu!
Annem, can yanyormu gibi inliyor, ama babam ona aldrmadan, gzleri
kapal olarak annemi yemeyi srdryordu, yle canhra bir alamaya
tutuldum ki, ne o srada ardan dnen anneannem, ne le uykusundan
uyanan Cem, ne de giyinmeye alan annemle, babam beni
yattrabilmilerdi.
Annemi yeme, nolur babacagm!
Bu sahneyi, anne-babalarnn cinselliklerini hep gzard etmek eiliminde
olan ocuklarn pek ou gibi, unutmak zere kaldrmtm hafzamn en st
raflarna.
O pazartesi Cemin aniden hastalanarak okuldan eve gnderilii, hemen
hemen bir yldr birbirini grmeyen, oktan boanm ve artk bakalaryla
yaamlarn paylaan annemle, babam eve geri getirdiinde, belleimin o en
stteki raf ald ve iinden be yamn anlar dkld. Bir zamanlar
annemle babam da seviirlerdi, onlar da severlerdi, beenirlerdi birbirlerini.
Acaba sevimek iin ille de sevmek gerekli miydi? Sevmek mi, sevimek mi
daha kolayd? Bir kadnla bir erkek nasl balard birbirlerine yaknlamaya?
Selenin dedii gibi, sevmek dokunmaksa ve sevmek emek ister se, o zaman
bu yan yana, nasl bir zamanlama gerektirirdi? ok karkt, ok anlalmazd,
ok ilginti...
Annemle yeniden karlaan babam, ekingen, mesafeli, kibard. Babamla
karlaan annem sokulgan, sevecen, anlaylyd. Bu karlamadan en ok
heyecanlanan kii anneannemdi. Babamn etrafnda pervane gibi dnyor,
anneme bile iyi davranyordu.
Cemin odasnda, onun ateler iinde, baygn yatt yatan ba ucuna
toplandmzda, yorganla yastk arasndan grnen yzyle kardeim bana
olduundan da kk, yardma muhta ve irin grnm, yreimi
burkmutu. aresizlik iinde kvranan babam, bir elini onun alnna koymu,
bir eliyle de nabzn sayyordu. Annem Cem'in ellerini tutuyor, anneannem
slak alkoll bezlerle kouturuyordu. Bir aile olmutuk yeniden...
Kapnn pervazna dayanp, lo odadaki aile tablosunu izliyordum. Oysa ne
ok yara almtk, ne ok darbe yemitik! Hepimiz, tek tek hepimiz... Yine de
gzeldi, harika bir sahneydi bu!
Annem mrl mrl bir eyler anlatyordu babama, fsltlarn duyuyor, ama
ne dediini anlayamyordum. Babam usulca evet, kukusuz diyordu ona. O
srada Cem gzlerini at glmsedi. Hepimiz donduk kaldk, bir mucizeydi
bu!
Ne gzel bir glmseyiti o Tanrm! Aradan bunca yl gemesine karn,
bugn bile kardeimin o glmseyiindeki huzur dolu mutluluu, gvenli
dinginlii ve bebeksi sevinci grr gibiyim.
Hepimiz heyecanlanmtk. Anneannem dualar mrldanyordu, annem
alamt. Anneannemin dudaklarn titreten o dualarn yalnzca Cem iin mi,
yoksa benim aklmdan geenler iin de mi olduunu bilmiyordum. Bildiim
tek ey, anne-babalar ayrlm btn ocuklarn en byk fantezilerinin,
ayrlma koullarn ne denli rasyonalize etseler de, ebeveynin yeniden
birlemeleri olduudur. Tam bir igdsel fantezidir bu! Yaam boyu, gizlice
srer.
Cem, o harika glmseyiinden sonra yeniden derin bir baygnla
srklenip kendinden geince, annemle babam odadan ktlar. Anneannem
Cemi alkoll tlbentlerle ovup, dualar mrldanmay srdryordu. Dindar
biri deilim, olmadm da, ama anneannemin mrldand dualarn ve
ilahilerin, o ninniyi artran, yattrc ezgisini daima sevmiimdir. Bu
belki de, ok modern bir kadn olan anneannemin, dini inanlarn aa
uydurabilmi oluundaki ustaln bir armaandr bana.
Cemin odasndan ktmda annemle babam ne mutfakta, ne de salonda
bulabildim. Gittiler mi? diye dndm bir an. Ama artk birlikte
gitmiyorlard ya! Ayr ayr kiilerle, ayr yerlere gidiyorlard...
Aniden, o ocukluk anm dkld belleimden.
Annemi yeme babacm, nolursun!...
Annemle, babamn eski yatak odalarndan mrltlar geliyordu. Yoksa
oradalar m? Annemle babam? Ama nasl olur, babam Selenle, annem iadam
Fikretle beraber deiller mi?
Annemin, iadam Fikrete ramen, babamla yeniden beraber olmas beni
hi etkilemiyordu dorusu, ama Selen varken, babamn annemle, o odada,
mrldanarak...
Kulaklarmdan alevler fkryor, bamn iinde tamtamlar alyor,
boazm kuruyor. Gzlerimin yandn dnecek gibi sallandm
anmsyorum. Byk bir hakszla uramtm da, sesim kslm, nutkum
tutulmutu. Uzun sren bir kriz geirdiimi sanyordum. Kendime geldiimde,
anneannem beni kolumdan srkleyerek, salona gtryordu: inallah
hatalarn anlar, sizlerin yzsuyu hrmetine, yeniden birleirler evladm!
Yzsuyu demek, gzya anlamna m geliyordu?
Tam o srada, annemle babam eski yatak odalarndan ktlar. Annemin
yznde bir parlaklk, babamdaysa tedirgin bir ifade vard. Tekrar Cemin
odasna girdiler, mrldanarak konutular, sonra babam gitti.
Giderken babamn gzlerini aradm, bulamadm, kayordu benden.
Babam Seleni sevdii halde, annemle, o odada... Olabilir mi bu? Selen onu
evde beklerken, o burada, annemle... Benim ince, duyarl ve sevecen babam?...
Benim o ok zel, sevgili babam. Babam, Seleni annemle aldatm myd? Bu
kadar kolayca, abucak ve benim nmde. Benim babam...
Arkasndan koup, gsn yumruklamak ve bunu Selene nasl
yapabildiini sormak istedim. ok istedim. Babama hesap sormak istedim...
Ama onun yerine odama gidip, yatama attm kendimi. Zehir zehir aladm.

35

Uyandmda henz sabah olmamt. Giysilerimi kartmadan uyuyakalm,

terden ve gzyandan nce srlsklam, sonra yap yap olmutum.
Yatamn baucundaki camn perdelerinin kmldadn hissederek, yataktan
kalktm. Geri ilkbahar gelmiti ama henz ok yeniydi ve havalar hl
serindi. Cam kapatmak iin uzandmda grdm manzara karsnda,
lk atmamak iin dudam srdm anmsyorum. Daha sonra haftalarca
dudamda o yarayla gezmitim.
Bir ift el grmtm. Ak kalan pencerenin pervazna tutunmu bir ift el.
Beyaz, effaf cilal, ksa trnakl.
Ellerden bir tanesi abucak bileimi kavrad, smsk tutundu bana. Buz
gibiydi. Korkuyla eilip baktmda Selenin dehetten irilemi gzlerini
grdm. Ne ii vard burada, bu halde, bu saatte?
Olanca gcmle onu yukarya ekmek, kurtarmak iin uratm, ama yle
ard ki, imkn yok, baaramyordum. Bir ara bana seslendiini iittim. Sesi
yle derinden, yle ksk geliyordu ki, hayal-meyal duyabiliyordum onu.
Nilsu, Nil... su... sakn brakma elimi, ltfen kurtar beni... Nilsu!...
yi ama gecenin krnde gelip, be kat yksekten penceremin camna
aslmasnn nedeni neydi? Ne olmutu?
Beni baban itti Nilsu. Camdan itti...
Babam m? Benim babam yle ey yapmazd. stelik babam Seleni ok
sever, yere ge koyamazd. Onunla nasl gurur duyduunu ok iyi
biliyordum. Hayr hayr, bir yanllk olmalyd.
Gcmn tkendiini, Selenin giderek daha arlatn hissediyor, ona
bir ey olacak diye ok korkuyordum. Derse, lrd. Mutlaka lrd!
Selenin lmesi dncesi, ldrtt beni. O lrse ne yaparm?... Tanrm, Selen
lrse... Onu tandktan sonra, ondan vazgemek...
Seleni ne ok seviyordum. Seleni ne ok seviyordum... Bunu imdi, ancak
o lmek zereyken, hem de yaam benim elimdeyken anlyordum. Ktydm
ben. ok ktydm...
Hayr, onu kurtarmalydm. Kesinlikle kurtarmalydm Seleni. Birisi bana
yardm etmeliydi. Gl birisi. Mutlaka yardm bulmalydm... Ama Cem hasta
yatyordu, anneannem de gszd. Peki annem? O, bu gece burada kalmt.
Ama annem, Selene yardm etmeyi kabul edecek miydi?
Annen aada Nilsu! Babanla birlikte. Eilip aaya baktm. Doruydu.
Babam ve annem aadayd. Babam, arabasnn stn amt, (iyi ama onun
arabasnn st alabilir deildi ki...) Arabann n koltuklarn yatrp, arka
koltuklarla birletirilmi, kocaman bir yatak oluturmulard. Yatan
zerinde, onlar be yandayken grdm gibi plak yatyorlar, babam
gzleri kapal, annemi pyordu (babam annemi yiyordu!). Utantan
kpkrmz kesildiimi hissettim.
Sakn babam terk etme Selen, ltfen! dedim, inleyerek. Alyordu Selen.
Demek, o da alayabilir, aresiz, mitsiz ve zayf hissedebilirdi kendisini...
Sevmek drstlk, sevmek itenliktir, dedi burnunu ekerek.
Kolum kopacak denli arlamt, artk onu tutacak enerjim kalmamt, iyi
ama onu brakrsam!..
Brak Nilsu, brak beni, dmek istiyorum!
Nasl yapar bunu sana? Benim babam ok farkldr, o br erkeklere
benzemez, hi kimseye benzemez! Asla incitmez, actmaz, zmez, aldatmaz,
terk etmez... Benim babam, bunu sana yapamaz... Gcm tkeniyordu, onu
bolua brakmak zereydim. Yoksa ben de onunla atlasa mydm ?..
Kocaman, kemikli bir el, elimi kavrad, Seleni yukarya ekti. Selen bitap
dmt, yatamn zerine kt. nler gibi bir sigara yakt ve tttrd.
yi ama sen sigara imezsin Selen?
Artk iiyorum.
ardm. Peki onu kim kurtard? Karanlk odamda tandk bir siluet
grdm. Uzun boyluydu, mis gibi sabun kokuyordu. Tandk ama kim?
Hani bana gelecektin Nilsu? Seni bekledim btn akamst... Hep seni
bekledim.
Miked bu. Boynuna atlp, pverdim onu. Meer ne kolaym!
Dudaklarndan pmtm onu. Sarp sarmalad beni uzun kollaryla; kendimi
gvenli ve mutlu hissettim. ok gvenli. Mis gibi kokuyordu; temizlik ve zen
kokusu; sabun kokuyordu.
Selen nerede?
Gitti o, dedi Mike. Kollarndan syrlp, cama kotuumda aada
yalnzca babam grdm. Sigara iiyordu o da. Ama babam hi sigara imez
ki...
Artk tek bana kalacak, yapayalnz... dedi Mike. iim szlad. Babam,
Selensiz yaayamaz, onsuz ok mutsuz olurdu...
Peki Selen nerede? Kederimden ldracak gibiydim.
"O, Hemingwaye gitti. Onun intiharn nlemek istiyordu. Ama
Hemingway intihar edeli yllar oldu, Mike!
Bazlar her gn intihar eder Nilsu... sesi uzaklamt. Aradm, Mike da
yoktu. ok korktum.
"Ne olur beni brakma Mike, ltfen gitme. Yine sarl bana... Neden herkes
terk ediyor beni, neden, neden?...
Bam komodinin ayana arpmm, ayaklarm yatakta, bam komodinin
yannda, sanki amuda kalkm gibi bir halde uyandm. Sabah ezan
okunuyordu. Herkes uyuyordu. Cem, anneannem - bu gecelik - annem, bu
evde, Selenle babam, Selenin evinde, (yle olmadn yllar sonra
renecektim.)
Mike kendi evinde.
Bir ben uyumuyordum!
Yatama oturup, komodinin ayana arpan bam ovuturup,
syleniyordum. Yava yava aydnlanan odamn duvarnda bana bakan Bjrn
Borgun baklaryla karlanca ok bozuldum ve posteri karp, attm
duvardan. Sonra bo bir deftere, grdm ryay yazdm. Unutmamak iin!
O akam annemle, babam gerekten sevitiler mi? Yoksa konumak iin mi
eski odalarna kapandlar? Bilmiyordum... Bundan hibir zaman emin
olamadm. Ama okulu tek bama krdm ilk gn ve ilk cinsel ilikim, tam
ertesi gne rastlar!
 36

Gne henz stmyordu, ilkbaharn ilk gnleriydi, gnlerden Salyd.

Cemin hastalyla megul olan anneannem, o sabah kahvalt etmeden
ktm fark etmedi, annemse uyuyordu. Okul niformam olan etek ve ceketi
giydim, ama kitaplarm almadm: Okulu kracaktm!
Bu, ilk okul krm deildi. Daha nce de yapmtm, ama o zaman
arkadalarmla birlikteydim. Sinemaya gitmitik, pastanelerde attrm,
parklarda iri kahkahalar atm, otobs duraklarnda kikirdemitik. imdi,
yalnz bana okul krmann nasl bir ey olduunu merak ediyordum
dorusu. Ne yapabilirdim bir bama?
nce bir pastanede peynirli poaayla ay iip kahvalt ettim. Sonra ani bir
kararla - belki de ok nceden verilmi sald bir karard - Selene gitmek
zere Tevikiyeye doru yola koyuldum. alt mimarlk brosuna
babamla bir kez gitmitik, ama elimle koymuasna kolay buldum binay. Yol
boyunca onunla konuacaklarm dnp, keyifleniyordum.
Bir kere, nceki gecenin kbusunu paylaacaktm onunla. Sonra aslnda onu
ok sevdiimi anladm itiraf edip, aradm gveni ve scakl onda
bulacaktm. Nasl da sevinecekti, kim bilir? Gzleri parlayacak, aslnda bir kz
olsa, mutlaka benim gibi birisi olmasn istedii srrn aacakt bana. kimiz
de ayn adam ne ok seviyoruz diye dnecektik.
yi ama nasl anlatrdm ona? Babamn annemle, kendisini aldatm
olduuna dair kukularm nasl aabilirdim ona? Belki de asl yoktu
endielerimin? Sonra, u cinsellik zerine meraklarm, heyecanlarm,
babamla onun yaantsna dokunmadan nasl aktarabilecektim? Ya annemi,
annemin intihar ettii yalann nasl aklayacaktm?
Selenin brosu nnde dolanp, durdum. Belki bir saat, belki iki saat, tam
kestiremiyorum. Sabah rzgrnn cierlerime ilemesi bile, ieriye girmemi
kolaylatramad. Hemen orackta, o pencerenin ve kapnn ardnda, elinde
babamnkine benzer iri bir fincanla, bulursa kahve - ailesi Amerikadan
yolluyordu - bulamazsa ay ierek bilgi bilgi konuuyor ya da dnceli
baklarla alyordu. O kadar yaknmdayd ama gidemedim, ona
ulaamadm. Cesaretim, benzin deposu hi beklenmedik biimde boalan bir
araba gibi yolun ortasnda brakmt beni. Tutulup kaldm: ufak ve aptal
hissettim kendimi.
Bugn, bu satrlar yazarken, eer o gn, o kapdan girebilmi olsaydm...
diye dnyorum da; insan yaamnn ne ok eer ,
'...saydm/seydimlere bal olduunu, tesadf ve rastlantlarn yaantmz
nasl ynlendirdiini gryorum. Bir de o ufak tefek, kk kararlarmzn,
hayat akmz nasl irice etkilediini... Gryorum ama, bu gr, hl
kontrol tamamen elimde tutamaymdan tr biraz fkelendiriyor beni.
O gn Selenle konuabilseydim, belki de aramzdaki benim gelitirdiim
duvar kalkacak, gereksindiim gven ve sevgiye kavuacaktm. Bilmiyorum,
bilemiyorum. Kim bilebilir ki?..
O serin ilkyaz sabah, uzunca bir sre Selenin brosunun nnde
dolatktan sonra, aylak aylak gezinerek stanbulu dolatm. Sonunda souktan
donmu, mthi iim gelmi olarak, Soley Apartman ikinci katta buldum
kendimi. Zili hi tereddt etmeden aldm. Okuldan henz dnm Mike,
kapy atnda ard. Nilsu, gel ieri, ne bu halin? Kolumdan tutup ieri
ekti beni. Evi, her an yolculua kacak bir insann paketleme ve bavul
hazrlama hummas izlenimini veriyordu. Sonradan onun byle dank bir
dekorla kendini gvenli hissettiini, gezgin ruhunu beslediini renecektim.
Scak bir fincan kahveyle, konyak ikram etti bana. Ellerim, burnum,
kulaklarm ve ayak parmaklarm hissizlemiti. Kesik kesik ksryor, iddetli
baarsyla sallanyordum. Alktandr! tehisini koyup, bana fstk ezmeli
sandviler hazrlad.
Peanut butter is good for everything! Sonra bir country plak yerletirdi
pikabna. Daha iyiydim. Tuvalete gittim. Rahatlam ve temizlenmitim.
Miken evindeydim. Ona delice hayran deildim, onu kskanmyor, ondan
korkmuyordum. O ne babamd, ne de babamn sevgilisi, ne de annem, ama
galiba hepsiydi!
Ne oldu Nilsu? Evde bir eyler mi yaadn, yoksa erkek arkadandan m
ayrldn? Okula da gelmedin bugn? Sustum. Hi konumadm. Yorgundum.
Artk konumak, sormak, yantlamak, yarglamak ve savunmak istemiyordum.
Bir limana snmak, kvrlp uyumak istiyordum. Hi kimseyi, hibirini
istemiyordum. Uyuklar gibi konutuumda duyduklarma inanamadm.
Annem, geen yl bugn intihar etmiti!
Limann btn kaplar almt nmde. Usulca yaklamaktan baka, hibir
ey yapmaya gerek yoktu. Yaklatm!
 37

nce uzun kollaryla beni kucaklayp, bir bebekmiim gibi gsne bastrd
ve pplad. Sonra iri elleriyle sam okad. Teninin kokusuna karan ve
bugn bile anmsadmda iimi aydnlatan tazelik, temizlik ve zindelik ykl
koku doldu burnuma. Tra losyonu da, her sabah duta kulland sabunu da
ayn kokuyu tayordu. Mandalina aac kabuu.
Szlerini hi anlamadm bir tekerlemeyi mrldanarak, salarm okad
Mike. Di macunu kokan nefesi boynumu gdklyordu ve ben kokularn da
karakterleri olduunu ilk kez dnyordum. Aslnda yle derin bir dnceye
yer verecek durumda deildim. Onun kollarnda bir gen kzdan ok, terk
edilmi bir kk kz gibiydim ve gsne bam yaslam, ninni dinler gibi
gvenli ve huzurluydum. ylece kaldm, son yllarn btn yorgunluuyla,
ylece szdm orada. Uyandmda akamn ge saatleri, geceye dnmek
zereydi. Beni kanepeye yatrp, zerime ekose bir battaniye rten Mike,
baucumda oturmu, beni seyrediyordu. Bana baklarnda derin bir efkat,
scaklk ve yaknlk vard. Sanki yllardr tanyormuum gibi yakn hissettim
kendimi ona. Hatta yllardr tandklarmdan ok daha yakn...
Beni yatrd kanepeden kalkp, her gn yapyormuum gibi doal ve
kolayca yeniden sarldm Miken boynuna. Bam gsne gmdm. O yine
salarm okuyordu. Bir sre kaldk. Sonra elleri boynuma, kulaklarma
dedi. im rperdi, lk, baharatl bir sv akt iime k hzyla. Kasklarm
sancd. Bam kaldrnca yalnzca mavi gzlerini grdm. Sevgi, efkat ve
gven mavisi...
Ryamda yaptm gibi, dudaklarm dudaklarna dokundurdum. Hi kar
koymadan dudaklarn aralad ve beni pt. ok gzel, yumuak ve slak bir
duyguydu bu ilk pme.
Sonra usul usul soydu beni. Her hareketi yle yumuak, yle gven ve sevgi
doluydu ki, mutlu olduumu hissediyordum. Ama en ok meraklanyordum.
Nasl olacakt ve ne olacakt? Korkmuyordum. O yllardr kulama alnan
ilk iliki endiesi, bekret korkusu ve cinsellikten tiksinme duygular
yoktu.
anslydm ben. Karmda, beni incecik kristal bir sanat eseriymiim gibi
tutan, zenle, dikkatle seven bir erkek vard. Gerisini hi dnmedim... Ateim
km gibi, alev alev yanyordum. Kendiliinden den gzkapaklarm
meraktan zorlayarak atmda, onun gven mavisi gzleriyle karlayor,
yeniden o ahane limana snyordum.
Liman scakt. Sonra dalgalanmaya balad deniz, dalgalarn iddetiyle
sarsldm, kendimi dalgalara braktm... Ter iinde kyya vurduumda,
gzlerimi yine gven mavisine amtm.
Demek buydu cinsellik! O mehur, mthi nemli ey! Hi de beklediim
gibi korkun gelmedi bana. Terli, slak, yumuak, sevecen ve maviydi
cinsellik: Gzeldi!
Miken yatanda, onun yanna uzanp, tavana bakarak cinsellii
dnrken glmsyordum. Artk annemin, benden fazla bildii bir ey
kalmamt!
Eyvah, anneannem beni merak etmitir!
Telefona sarldm, anneanneme bir snf arkadamn evinde ders
altm, ge dneceimi syledim. Sert, kararl ve kederliydi anneannemin
sesi.
Derhal geleceksin Nilsu! Hemen imdi. Yoksa ben gelir alrm seni!
Alelacele giyinirken, Miken zgn bir ifadeyle beni izlediini grdm.
Gidiyorum ama zlme, yarn yine gelirim.
Bana yaklap, eliyle salarm okad.
Neden bunun ilk olduunu sylemedin bana Nilsu?..

38

Pek ok kii onun remiden ldn sanr. Hakknda birok bulank

sylentiler ve dedikodular yayld, ok konuuldu arkasndan, ama ben gerei
biliyordum. O, aslnda intihar etti!
Sonraki bir buuk yl, byk ustalkla gizleyerek srdrdmz ilikimiz,
gizliliin doas gerei heyecanl, Miken kiilii ve altyaps nedeniyle de
renkli, zengin ve ok elenceli geti. Gerekten de, onun gibi birine denk
den ilk ilikim byk bir anst ve ben ikinci kez, bana okul olacak, az
bulunur bir insana rastlamtm.
Mikedan ok ey reniyordum ama daha nemlisi; o, eksiklendiim
gven ve sevgi duygularna doyuruyordu beni. Scakt, drstt, itendi. O da
Selen gibi, kadnlarn ve erkeklerin gzlerine ayn gzbebeiyle bakyordu.
Mike, ne sylemek istiyorsa, onu syleyen biriydi. Kuku, sululuk ve minnet
yklemiyordu insana. Hibir zaman! Tpk Selen gibi, ama baka biimde, o
da, insann kendine sayg duymasyla, bakalarna duymas arasndaki ilikiyi
retti bana.
Evet, Hemingway hayata bir kavga, bir oyun, bir gsteri olarak bakmtr,
ama aslnda en ok bir araytr yaam, onun iin.
Gerekte ondan ok nce yaam, ok daha kavgac, aykr ve uyumsuz
biri vard ki, beni Hemingwayden daha fazla etkilediini itiraf etmeliyim.
Jack Londond bu! Aramzda bizimle yaayacak iki insandan biri oydu,
br de Hemingway. Zaman zaman bu ikisini evin - Miken evi - iinde
dolap, sigara, iki ierken, bizimle tartrken grr bile olacaktm. Bunlar,
Miken kiilik zayflndan ok, kendi gemiinin, baa kamad nemli
bir blmyle hesaplarken dayand iki kiiydi. Galiba, benim iimdeki
gven eksikliini dolduran Miken yaamnda, benim dolduum boluun ad
intihar d.
London, bazen bilinli, ou zaman bilinsiz olarak, iinde elien iki
kart u arasna kurduu incecik kprde, son derece rahatsz yaamtr. Hem
dzenli, yerleik, hem servenci, serseri... Sonunda elbette bylesi kart iki
kiilikten biri baskn kp, brn yok edecek, bylece huzura kavuacakt.
Doal olan budur! Byle zamanlarda yere oturmu, ya mzik dinliyor ya da
yemek yiyor olurduk. London ve/ya Hemingway konuulduktan ya nce, ya da
sonra seviirdik.
Ama London, zellikle isteyerek bu kart kiiliklerini besledi, semirtti, bir
arada korudu ve onlarn kendini yok etmesine izin verdi. Baka bir ey
yapamazd, aksi halde hi yaayamazd!
Annemin intihar etmediini, biyolojik olarak canl sayldn Mikea itiraf
etmeyi ok istedim. Fakat bu gerei renmesi, ilikimizin bysn
bozacakt. Sustum. Bir trl syleyemedim, ama hi beklemediim, hi hesap
etmediim bir olay, bana korkulu dakikalar yaatt. Yalanm renecekse,
benden renmeliydi hi deilse...
 Ortaokul ve liselerde her smestr bir kez yaplan veli gnne notlarm
renmeye giden babam, Mikela grmt. Panik iindeydim, elim ayam
dolamt. Ya Mike konutuysa... Ya gerei rendiyse... Gnlerce Mikedan
katm. Sonunda dayanamayp babama telefon ettim.
Beni yemee kartt babamlar , ertesi gece. Geen yl ilk smestir iki zayf
getirip, sonra orta halli biimde snf gemitim. Babam bu ylki notlarmdan
honuttu. Hatta yine takdirname umduunu laf arasna sktrd. Aslnda
byle saplantlar yoktu, ama sanrm Selene vnmeyi seviyordu.
Bir de u Amerikal gen adam var, ad neydi?
Gen adam m? Mike m gen? Otuz yanda, koskoca adam o yahu!
Michael, evet o! Seni ne ok vd bana Nilsu, bir bilsen..." Bilmez
miydim?... Peki sonra sonra...
yle uzun konutu ki, arkamda homurtulu bir kuyruk olutu. Ne dedi?
Neler syledi?
ok akll, duyarl ve gl olduunu syledi. Mthi gururlandm. Bir
baba iin, daha gzel ne olabilir ki? Vallahi Selen, adam- edebiyat
retmeniymi - Nilsudan bahsederken, gzleri parlyordu. Geri notlar
yedi, sekiz gibi, ama olsun...
Babalarn ou gibi, kk kznn byyp, bir gen kz olduunu fark
edemeyen, fark etse bile kabullenemeyen babam, Miken heyecanndan en
ufak bir ipucu bile kartamamt besbelli. te yandan, ya o da, annemin
yaadna pek inanmyordu ya da erkeklere zg birinci tekil ahs,
cmleleriyle, Mikea annemin yaadna dair bir ipucu verememiti.
Bylece babam ve sevgilim, kendilerini ve birbirlerini ok mutlu klan bir
grme yapm oldular. Biri, brn: akll, aydn ve nyargsz bir
Amerikal, br de bunu: yz izgilerinin derinine intihar etmi yaknnn
acs sinmi, hl akn ama kuvvetli bir gentleman olarak pek beendiler.
Olsun! ikisi de beni seviyor ama... Seviyorlar deil mi ?..
Oysa gizli gizli kurduum senaryo farklyd. Artk sevgisine ok
gereksinmediimi, gen bir kz olduumu anlayan babam kendim terk
edilmi hissetsin istiyordum. Mikea gelince, ailemde gerekten kendi
yaantsna son veren biri olmadn renip, buna ramen beni sevecekti... O
zaman, ite o zaman, gerekten sevecekti beni... ikisi de olmad!
Ama ben kararlydm. Btn hayatm boyunca, kendi mutsuzluum,
huzursuzluum ve uyumsuzluum pahasna, babamdan cm alacaktm.
Yaantm parampara, duygularm lime lime ederek, beni seven erkekleri de
darmadank ortada brakarak... Oysa, kendi cezasn kendi elleriyle
hazrlayacakt babam. Ben de Teoya rastlayacaktm...

39

Babasnn dedesi rlandadan g etmi Amerikaya. Yoksul, ayya ve lgn

terziymi. Uuk elbiseler dikermi kendine ve karsna. Amerikann souk ve
yeil kuzey eyaletlerinden birini rlandaya benzetip, oraya yerlemi, pek az
yaayan, pek ok ocuk yapmlar. Dedesi de, babadan kalma terzilik iini
srdrm, ama babas okumak, retmen olmak istemi. Aile geleneini,
yalnzca mesleki konuda deil, rlanda kkenli olmayan bir kzla evlenerek de
bozan ilk kii Miken babas imi, te yandan hl terzilik iini srdren
akrabalar olduunu sylyor; Wisconsinde.
Miken babas bamsz, servenci ruhlu bir adamm. ok g koullarda
okuyup, retmen olduunda, ailesi nihayet duruldu, dzenini kuracak diye
umutlanrken, O, Alicia adl bir danszle evlenmi. Alicia, Polonya asll,
sarn, ok gzel bir kzm ve gezgin bir grupta dans edip, ark sylermi.
Sararm siyah-beyaz fotoraflarndan, rengi anlalmayan, iri gzleriyle,
cilveli, oynak ve ok bilmi baklarla bakp, gzelliinden son derece emin,
uh bir gl atmaya hazrland anlalan Alicia ve Miken babas bir
grte k olmular birbirlerine, ikisi de ok genmi, ok bamsz ve
gzel.
rlandal ailenin tm kar koymalarna karn, bir hafta iinde evlenmiler.
Hemen ardndan, gzlerinin iddetli mavisini annesinden, salarnn krmz-
sarnln ve uzun boyunu babasndan miras alarak, Mike domu.
nceleri evlenip, kendine tutkun bir retmenin kk kars, sevimli bir
bebein gzel annesi olmak fikri, Aliciay heyecanlandrm ve sahneden
uzaklatrmsa da, birlikte yaamann tekdzelii ve anne olmann inanlmaz
yoruculuu, mutfak ile banyo arasnda yaayan, yoksulca bir ev-kadn olarak
yalanaca sinyalleri verdiinde, - Mike henz yandayken - evi terk
etmi.
yle bana buyruk, yle asi ruhlu ve yle gzelmi ki annem, zaten
kimsenin kars falan olamazm!..
Annesini anlatrken biraz hayran, biraz hogrl ama oka yabancyd
Mike. Ona hak verdiini anlyordum. Annesini ok beendii belliydi, ama
yabanclndaki soukluk, belki bana tandk geldiinden, tylerimi
rpertiyordu.
Evini ve olu Mike terk ettikten sonra Josephina takma adn kullanarak,
gezgin gruplarda dans edip, ark sylemeye balayan karsna delicesine
tutkun olan Miken babas umudunu hi yitirmemi. nceleri, okul tatillerinde
kk olunu yanna alp Aliciann peine der, onu eve dnmeye ikna etmek
iin urarm. Daha sonra iini gcn tmden brakp, kasaba kasaba, kent
kent karsnn peinden dolaan bir mecnun olmu. Kk Miken o
yllardan anmsad eyler: uzun sren otobs, tren yolculuklar, ucuz, kk
otel odalar, yemek piiren, ninni syleyen, kitap okuyan babas ve ara sra,
sahne arkasnda grd ok gzel bir kadn!
Alicia da aslnda kocasn seviyor ama dzenli hayata uyum salamakta
zorlanyormu. Annesinin ana bir kadn olmaynn eksikliini, babasnn
sevgisiyle kapattn dnen Miken yaam, babas zerine kurulmu.
Anne figr gelimemi, erkeklerin ve babasnn hayran olduu bir gzellik
olarak, gdk kalm kavramlar hzinesinde.
Srekli yolculuk, yoksulluk ve mutsuzluk, babasn alkolik ve hasta bir
adama dntrdnde Mike on iki, babas otuz drt yandaym.
Oullarnn ahlaksz ve eytan ruhlu bir kadna tutulmasnn acsyla,
yllarca dil ve gzya dken aile, sonunda torunlar Miken dzenli bir hayata
gereksindiine oullarn ikna edip, onu yanlarna almlar. Bundan sonras
huzurlu, gvenli ve sistemli bir okul ve ev yaam getirmi Mikea ama o,
daima kendine hem baba, hem anne, hem de ok yakn bir arkada olan
babasn zlemi, geceleri onun fotoraflarna bakarak gizlice alam.
Hayalindeki soluk sarna gelince: bu imge kanlmaz bir peinde
koulacak kadn hayli olarak, ocukluk fotoraflarn tamamlamt. Galiba
bu hl byleydi Mike iin.
Mike ailesi yanna aldktan sonra, hastal ve alkolizmi artan baba, hi
usanmadan Aliciann peinde srklenmeyi srdrm. Onlarnki de bylesi
bir ak olmal...
Turneler srasnda geirdii bir kaza sonucu, aniden len Aliciann
peinden gidilecek tek yer kaldnda, hi tereddt etmemi babas. Kendini
ucuz bir tfekle vurmu ve yine Aliciann yanna komu. Mike yalnzca on
yedi yandaym o srada.
Babasndan edindii sabrl, hogrl, anlayl, nyargsz, duyarl ve
kitap kurdu olmak gibi olumlu niteliklerin yannda, yine babasnn btn
yaantsna damgasn vuran son karar, belki de, en ok etkisinde kald,
esiri olduu bir saplanty oluturmutu: intihar! nk Mikea rastladmda,
henz otuz yandayd ve intihar n geciktirmeye alyordu.
O sralar Virginia Woolf dnemine giren Selene - dnem dnem bir yazara
taklr, yalnzca onu yer, ierdi - intihar zerine ne dndn
sorduumda; Ben yaam seerdim. Bunu seecek kadar anslym,
glym, demiti. Sesinde, bu yzden keyiflendiini gsterir tnlar vard.
Birden, irkilerek bana bakmt sonra.
lm bir sondur Nilsu; zm deil! diye eklemiti.
Peki, insan kendi lmn seebilme hakkna sahip deil mi?
yice rahatsz olduu besbelli, elindeki Waves adl kitab brakp yanma
gelmiti.
Her karar bir seim sonucudur ve kararlarn kendileri verebilenler
yetikinlerdir. Bakp, sustuk. Endieli gzlerle yzm szd.
Aslolan yaamaktr, yaatmaktr Nilsu, dedi.
O gnlerde artk bir yldr Mikela beraber olmamn getirdii daha gvenli
bir dnemi yayor, yalnz bama babamlara ziyarete gidebiliyordum.
Elimde London ve Hemingway kitaplaryla dolayordum, kasm kasm
kaslarak. Ama ceketimi giyip eve dnmek iin ayaa kalktmda, cebimden
doum kontrol haplar dnce btn havam bozuldu! Mthi bozuldum.
Haplar yerden alp bana uzatan Selen, hibir ey olmam gibi elini
omzuma att ve beni kapya kadar geirdi. ok tedirgin oldum. Mutlaka
babama anlatacakt, babam bozulacak, annemi arayacak, bir felakete neden
olmuum gibi, herkes dertlenecekti. Belki de iyi olacakt; annem de, babam da
zlecek ve canlar yanacakt. Ama ya anneannem? Onun ne suu vard? Onun
zlmesini hi istemezdim. Fakat Seleni nasl engelleyebilirdim ki?
Eve dndmde, anneannem beni Selen adnda birinin aradn syledi.
Hemen telefonun bana oturdum.
Ah evet, ben aradm seni Nilsu. Seninle konumak istiyorum. Yarn olur
mu? Beni tehdit mi edecekti? Ya da 'annelik mi taslayacakt? Baka ne
olabilirdi? O gece ok az uyudum.
 40

Bir avukat arkada dnce suundan tutuklanm, televizyonda kitaplar

katil gibi sergiliyorlar diye, bozulmu, belki bu yzden, belki de baka
sorunlardan, o ilk tandm canl, heyecanl, neeli kadna hi benzemiyordu.
Bulumak zere syletiimiz kafeye yorgun, isteksiz, biraz da sradanlam
bir kadn geldi, Selenin yerine.
Yzne dikkatle bakp, benimle ne konuacan tahmin etmeye alrken,
hl liseli bir kz olduumu dnp fkeleniyordum. Liseli bir kza t
verilir, ders verilir. Yine ve hl Selenle eit olamaymn fkesi iimi
yakarken, bir yandan da artk bir cinsel hayatm olduunu anlamas, bu bilgiyi
kullanabilecei dncesiyle, ondan ekiniyordum. Dikkatle yznde bir ipucu
aradm, her mimiini izledim.
Gzlerinin derinine gizlenmi o eski prlty grdm, o srada: Drst,
kendine gvenen, akll insan prltsn. Rahatlatt bu beni. O, eski Selendi,
deimemiti ve beni hl etkiliyordu.
Annenle ilikini pek bilmiyorum Nilsu, ama tahmin ediyorum. Baban,
evet, onu olduka iyi tanyorum. Sana gelince, seninle ilk tantmz andan
itibaren, birbirimizi ok iyi algladk sanyorum...
Yine beni artmt Selen! Dorusu cebimde doum kontrol haplarn
bulup, beni alelacele grmeye arnca, bekret, cinsel hastalklar (henz
AIDS gndemde deildi), gebelik riski, erken annelik sorunlar ya da evlilik
zerine konuacak sanmtm.
Tantmz gn, o balk lokantasnda ok duyarl, kafa tutan, zeki ve gzel
bir kz ocuu vard karmda. Babasna tutkun, olupbitenlerden ok tedirgin,
ortada kalmaktan, terk edilmekten, en ok da babasn yitirmekten korkan bir
kz ocuu... Beni hem beenen hem de bir umac gibi gren, taze bir gen
kz.
 Sustu, kahvesinden bir yudum ald. Nefes almaktan bile ekinerek, onu
dinliyordum. Nereye getirecekti sz, beni neden armt?
Baban, seni ve ilikilerinizi tandka, be aa, be yukar aile
topografyanz da karmak g olmad.
Neden sz dolandryordu? Neden asl noktaya gelmiyordu? Yoksa, o da
m ekiniyordu?
Nefis bir baban var. ten, canl, sevgili, kocaman yrei olan bir insan.
ocuklarn ok seviyor, ikinizi de... Annene gelince, onun da kt birisi
olduunu sanmyorum...
Canm sklmt. Artk annemle babam tartmaktan bkmtm. Ben vardm,
benim hayatm, benim sorunlarm... Skldm anlamamt. Kafasnn iinde
o uzun yolculuklarn yapyordu besbelli. Ama bekleyemedim, genliimin
verdii sabrszlkla, bencillik ettim.
Beni artk ilgilendirmiyorlar!
Glmsedi. Yzne o tandm, canl renkler yayld. Zaten bunun iin seni
ardm ya Nilsu! Nasl yani? Ne demek imdi bu?
Senin artk gen bir kadn olduunu, ikimizin yetikin - ama alntlarla
deil - gerekten yetikin insanlar gibi konuabileceimizi dndm ben..."
Sesinde biraz ekingen, biraz yorgun, oka krgn tonlar vard. Ban
fincanna saklyor gibiydi. Bu kez gerekten meraklanmaya balamtm. Ne
olabilirdi? Ne olmutu? Bir eyler oluyordu, bu kesin!
Hibir ey anlamadm sylersem, beni aptal m bulursunuz Selen?
Hayr. Senin zeki olduunu biliyorum. Ama bunu sylersen, aramzdan
baban elinden alacama dair o yersiz kukularn ekilmi olduunu
anlarm.
Sus pus oldum. yllk yolun btn dikenleri, btn ukurlar yok olmutu
sanki. stelik bu kez utancmdan kzarmadan, rezil olmuluun iinde
saklanacak delik aratan, berbatlna yakalanmadan... ok sonralar bunu,
hazmederek yaamak olayyla aklayacakt Teo.
nk arkada olacaksak, nce ceplerimizi boaltp, iinden kanlar
cesaretle ve itenlikle gzden geirebilmeliyiz!
Ceplerimizi mi? Doum kontrol haplarn m? Yzme, slak pislie basm
gibi bir irkilme ifadesi yaylm olmal.
Meczi anlamda sylemitim ceptekileri, dedi Selen glmseyerek.
Haplara gelince; korunuyor oluuna sevindim. Bu markay nereden
bulabildiini merak ettim yalnzca, Amerikadayken ben de aynsn
kullanrdm da. Trkiyede bulamadm ayn haplardan. Zaten artk baka
yntemlerle korunuyorum. Neyse. Benim bu konuda syleyebileceim tek ey,
arkadalk ettiin gencin sana lyk biri olmas dileimdir.
Gen mi? diye ardm. Mike otuz drt yanda!
Bu sylediim ok komik geldi Selene. Kahkahalarla glmeye balad. O
glnce, ben de gldm.
lahi Nilsu... Otuz drt ya gen deilse, ben de yal olmalym senin
gznde...
Hi dnmemitim, yle diri, canl ve hareketliydi ki, onun otuzuna
geldiini asla dnmemitim. Toparlanmaya altm. Siz yle gensiniz ki...
Hk, mk, ey...
Ama ben de otuz drde ok yaklatm..
O gn Seleni nasl yal bulduumu, bugn otuzuma ok yaklamken
dnp, glmsyorum. imdi Deniz de beni yal buluyor olmal; ok yal...
u Mike, kimdir bu yal boy-friend, biraz anlatsana Nilsu.
Meer ne ok gereksiniyormuum Mikei anlatmaya... Meer ne ok
beeniyormuum Mike. Meer nasl da ballar akyormu azmdan, ondan
sz ederken de, bilmiyormuum... Bir saatten fazla ben anlattm, Selen dinledi.
Dikkatle, ciddiyetle sorular sordu. Ama en ok, ilk cinselliimi yaarken
incinmeyiim, bunu zenle, sevgiyle bezenmi bir an olarak saklayacak
oluum ilgilendirmiti onu. Sanrm Mike bu yzden beenmiti. Tedirgin
olduu konuysa; u ilgin Amerikal adamn taknt haline evirdii intihar
temasyd.
Eer sen ve Mike isterseniz, bir gn sizi evime kahveye beklerim.
Tanmak isterim onunla. Evime demiti. lk kez evime demiti. Oysa hep
bize derdi... Sahi, bana anlataca neydi? Onu kayglandran, artk iki
yetikin gibi oturup konuacamz ey? Birden mthi korktuumu
anmsyorum. Bir eyler oluyordu, orada, babamlarda bir eyler vard...
Babam iyi mi? diye ekinerek sordum.
yi tabii, dedi Selen, gzlerini kararak. Babam terk mi ediyordu? Yoksa
babam m? yi ama, babam Selensiz ne yapard? Selen gibi bir kadna
rastlamken... bir daha... yreim ku olmu, deli gibi uuyor, kanatlarn
duvarlara arpp, rseliyordu.
Elini yanamda hissettim. Selen ilk kez benim tepkimden ekinmeden elini
uzatm, yanam okuyordu... Annemin beni okamasn dlediim gibi,
yumuack, sevgiyle, efkatle...
Annemin...
Baban hl seviyorum Nilsu. Onunla nefis eyler yaadm. Bana gvenli,
sevecen ve btn kalbiyle geldi o... Ama... Elini ekti, kendi iine dnd,
kvrld, yumuldu. Kendi kendine konumaya balad sonra; Ama beni rahatsz
eden, aramzdaki ciddi sorunlar yaratan bir ey var...
Yreimdeki sanc artt. im d. ok beendiim, btn znel
olumsuzluuna ramen, ok houma giden bir iftti babamla-Selen. Eer onlar
bile baaramyorsa...
Sorun, babann kim olduu!
Babamn kim olduu mu?
Evet, aslnda nasl bir adam baban? Kim? Eer, bamsz, akll ve gl
kadnlar beeniyor, onlarla modern, paylamc, sorgulayan ve yenilie ak
ilikiler yaamak istiyorsa, imdi benimle yaayan adam kendisidir. Ama eer
bu adam kendisiyse, klasik, baml ve ancak erkeklerle varolabilen bir
kadnla yllarn geirmesi nasl aklanabilir?
Sanki benim grmediim bir yere aslm bir kttan, yazl bir metni okur
gibi, dmdz konuuyordu. Onu hi bu kadar gergin ve keyifsiz grmemitim.
Bana anlattklarn uzun uzun dnp, yzlerce kez gzden geirmi gibiydi.
Eer anneni sevdiyse beni nasl sevebilir, eer beni seviyorsa annene nasl
katlanabilir?
Sersemlemitim. Bir insann, cannn istedii herkesi sevebileceini
dnrdm oysa. Ama Selenle annemin ne denli farkl kadnlar olduklarn,
en ok ben bilmiyor muydum bandan beri? Ben deil miydim onlarn,
kiilikleri, hayata baklar ve yaam tarzlarnn farkllndan ba dnen ?..
Asl kendisi kim? Hangi adam?
Hi dnmemitim! Bir insann sevmek, paylamak, beraber yaamak iin
setii insanlarla kimliini ele vereceini, dnmemitim... Doru olabilir
miydi? Belirleyici olabilir miydi?
Hepimizin iinde farkl kiilikler vardr. Bir yanyla servenci, bamsz
biri, gizli gizli, klasik bir ev hayat, dzenli bir yaam zleyebilir. Ama
sonuta insan karakterini yaar, buna uymayan zlemleri ynnde att
admlar, ksa srede bozguna urar ve aslna dner!
Dudaklarn kemiriyor, ellerini ovuturuyordu. Selen ac ekiyordu, aresiz
kalmt. Selen... O gl, o mkemmel Selen... Benim karmda, hemen yan
bamda...
Bir insann eski sevgilileri ve/ya eleri arasnda ortak yanlar, ideolojiler,
izler vardr... Mutlaka vardr. Ama onunkinde eser bile yok!... Bu denli
paralanm bir kiilik... kecek, yaknda biri, geici olan yan kecek...
Sustu. Bana bakt. Sanki ben bilirmiim gibi, yalvaran bir bakla sordu.
Hangisi asl kendisi? yldr benimle yaayan benim sevgilim mi, on be
yl annenle yaayan, onun kocas m? Hangisi?
Baylacak gibi olduumu hissediyordum. Yaammn son yllarnda en
gven duyduum iliki de zlyordu.
Sen iyi misin Nilsu? Acaba sana ok mu bol geldi bu konu? Henz ok mu
erken?...
Hayr, bilmek istiyordum, artk her eyi, her eyi renmek istiyordum...
Glp, ortal yumuatmak istedim.
Hanginizi aldatt acaba, sizi mi, annemi mi? dedim.
Daha dorusu, ka zamandr kendini aldatt veya aldatyor! Sesi ok
kederliydi. Babam bunca ok sevdiini, byle nemsediini, gururlanarak
hissediyordum, ama bu, beni daha ok endielendiriyordu. imdi...
Hava kararmt, sessizce kalktk. Benim yediim pastann ve kendi bilmem
ka kahvesinin parasn derken - Amerikan kahvesi hl zor bulunuyordu -
hi ses kartmadm. Babamla Selen arasndaki huzursuzluun, bir kiilik
uyumsuzluu mu, yoksa geici bunalm m olduuna, henz ikimiz de karar
verememi gibi davrandk, ama ikimiz de babamn gerekte kim olduunu
anlayacak kadar iyi tanyorduk onu. Tehis koymaktaki glk, kabullenmeyi
geciktirmeye ynelik umutsuzluktur!
Yllar sonra, yaantmda babam ve Mikela balayan erkekler sayfas
kalabalklatka, hem kendimi, hem de onlar deerlendirirken, nceki ve
sonraki eler/sevgililer hanesi benim iin de nemli bir lt oluturacakt.
Hi de yabana atlmayacak bir lt!

41
 te bu Mike! Size szn ettiim Hemingway ve London fanatii...
Sonra Mikea dndm:
And, this is Selen, my father s girl-friend!
Selenle tanmay Mike da istiyordu. Konumalarmda, babamdan ok
onun ad geiyor, hayran olduum pek ok konunun kahraman olarak, sk sk
aramza katlyordu zaten. Kendisiyle tanmak istediini syler sylemez,
atld Mike;
Selen mi? Onu yle merak ediyorum ki, tanmak iin imdi gitmeye bile
hazrm. Ben onlar ryamda oktan tantrmtm halbuki.
Hello Mike! Shall we speak in English?
Merhaba Selen, yok canm, bal gibi Trke konuuruz biz.
El sktlar, glmsediler. Birbirlerinden holanmlard.
pil ipil Hint eteklerinden birini giymiti Selen. ri dalgal, parlak siyah
salarn biraz ksaltm, ancak ensesini rtecek hizada kestirmiti; kk,
renkli kpeler takm, prl prl glmsyordu. Toparlanmt besbelli,
babamla ilgili kayglarn da birka yllna ertelemiti.
Mike da kendine zg kl iinde parlyordu o gn. Her zamanki pamuklu
gmleklerinden, fstk yeili olann giymi, boynuna kahverengi bir fular
takmt. Mavi gzlerinin derinliine ok yakan rengrenk bir
glmsemeyle, ok yakkl grnyordu bana.
Erken bir le sonrasyd, babam laboratuvarndayd ve bu bulumadan asla
haberinin olmayacan kesinlikle biliyordum. Babamlarn - belki de artk
yava yava Selenin demeliydim - evinin terasnda, Selenin elcazyla yapt
ikolatal pastayla, kahve imitik. eriden Mozartn klarnet konertosu gelip,
doluyordu kulaklarmza. ok keyifliydim. Selenle Miken ortasna oturmu,
onlar seyrediyor, pastam yiyerek, her szc iime sindiriyordum. Sanki bu
ikisini ben yaratmtm, sanki onlar benim eserimdi ve ben onlar bir araya
getirip, baardm bu byk iin gururunu yayordum.
Alt ay sonra on sekiz yama girecektim, bir ay sonra da liseyi bitirecektim.
Bunun anlam yaknda niversiteli, reit bir kz olmak, artk adam yerine
konmay ummakt. En nemlisi, kimsenin ilgisine ve sevgisine muhta
olmadan yaayacaktm: yle sanyordum... On sekiz rakamnn sihri bykt!
oktan planlarm yapmtm. niversiteye balar balamaz kolejden snf
arkadalarmla bir ev kiralayp, kz birlikte yaayacaktk. nmde koskoca
bir yaam sonsuza dek uzanyor, gen, salkl ve akll oluum hi
deimeyecek bir mal varl gibi avularmda parlyordu. Deimeyecek
eylere inanyordum hl. Toy, cesur ve kibirliydim. Baz inanlarm yklm
olsa da, pek ok eyi dzeltebileceime inancm vard. ok gentim!
Oysa onlar yeni otuz yalarna ulamlard. Baz eylerin ayrmnda, son-
genliklerini dikkatli ve bilinli yayorlard.
Nitekim, Nietzsche de uzun bir hastalk diye deerlendirir John
Baylercornu.
Ama Baylercorn, Londonn tek ve en nemli roman deildir. Ayrca,
Nietzschenn hastalk olarak nitelendirdii ey de, biraz belirsizdir..."
Ne zaman balam, ne zaman iine dalmlard edebiyatn, felsefenin ve
tabii intihar n; hi farknda olmamtm.
Belki de, diye srdrd Mike:
Belki de bana byleyici gelen, eer o hastalk, intihar oluyorsa... O
intiharn iindeki son karar, self-decision[3] zgrl..
ntihar byleyici buluun, babam ok seviyor ve kendini onunla
zdeletiriyor olmandan kaynaklanyor bence, Mike!
Selenin bazen patavatszla varan direkt ve drst tarz, bomba etkisi
yapmt. Mike sustu. Sonra ekingen bir sesle sordu:
Cant get that word, zdeletir......what was it?[4 ]
To empathize, being the same, yani nasl demeli?
Ben hemen atlayp, kesinletirmi:
Feeling identical! demi, bylece ie yaram, konumaya dahil olmutum.
Selen, Mike beenmiti, ama zaman zaman onu snadn, bana lyk olup
olmadndan ok, tehlike snrlarn yokladn seziyordum. Belki de bana
yle geliyordu? Ama o eski hrnlmdan, ona olan hayranlm
glgeleyen, sevgimi boan kskanlmdan eser kalmamt. Selenin
sevgilisinin kz olmaktan ok, onun arkada, daha bir dengi hissediyordum
kendimi... Babamla ilgili endielerini bana atndan, o gnden beri...
Sanrm Nilsu da yle dnyor, ama ben buna katlmyorum. Bence, sen
Hemingway ve London sevmiyorsun Selen! Asla! kisinin de iinde mthi
frtnalar kopan, extreme, aykr ve uyumsuz insanlar olduklarn, bunun
yaratc yanlarn besleyen gl bir rmak olduunu dnyorum. Gl ve
vahi. Edebiyat dnyasna katklar esizdir! Kitaplarn zevkle okuduumu da
itiraf etmeliyim. Canm, sen edebiyat retmenisin, daha profesyonel analiz
edersin onlarn eserlerini... Ben, yalnzca bir okurum!
yi bir okur! diye dzelttim gururla.
 Sonra, dedi Selen, bana glmserken, MikeIa konumay srdrerek;
Deneysel edebiyat yapmlar dersem, ok mu yanltr? kisine de rahat
batm, scak evlerinde, ktphaneler dolusu kitaplar arasnda, rahat
yataklarnda yalanmak yerine, yaayarak yalanmay semiler. Bu, beni
heyecanlandryor...
Mike da heyecanlanmt:
Kald ki, intihar ettiklerinde biri krk, br altm yandayd.
Selen glmeye balad.
Nilsuya gre ok yal olmallar!
Dnp bana baktlar. Biraz sevgi mar bir bakla, ne yapmal? diye
baktm onlara.
Siz ikiniz de hi yalanmayacak trdensiniz, dedim.
Gltk. Kahvelerimizi itik. Ne gzel bir gnd. im iime smyor,
yzme bir glmseme yapm, kmyordu.
Peki kadnlar konusundaki tavrlarna, dncelerine ve tepkilerine ne
diyorsun Mike? Amerikan Edebiyatnn iki maosudur Hemingwayle
London. Sanki onlar korumak ve savunmak iin Selenin evine gelmi gibi,
atlad Mike:
Bu tr insanlar, hele onlar gibi hassas ve yaratcysalar, btn sert, kat ve
kaln grntlerinin ardnda yumuak, efkat ihtiyacnda, ekingen, biraz
hastalkl asl tipleri gizlerler. Selen bana bakt, gzlerinde Mike zmemek
iin bu konuyu fazla demeyeceini anlatan bir bak vard; mesajn aldm.
Biraz bozuldum. nsanlarn daima bir dello iinde olduklarn zlerek
dndm.
Sonra, Selenin Amerikada yaad yllar, ortak meknlar, kltrel konular
zerine konutular, birlikte gldk, anlar dei-toku edildi. Bir ara Selen
yine kendini tutamad, Bari Martin Edeni ldrmeseydi, u senin Londonn
Mike! ok sevmitim o tipi nk...
Ama Martin Eden, zaten Londonn kendisiydi Selen. ime ate dm
gibi irkildim. Miken ses tonundaki heyecan, neredeyse keyif, bir gn
kendisinin de intihar edebilecei olasln ilk kez o an hissettirdi bana.
Tedirgin oldum. Ama elenceli bir gnd ve abucak dald bulutlarm.
Veda etmek zere kalktmzda, Mike bir gn kendi evine, ya da 'kyak bir
restorana yemee davet etti Seleni. Sevinle kabul etti Selen. El sktlar.
Tam kyorduk, Mike dnd:
 Annesinin intihar acsn kim hafifletiyor diye merak ediyordum. Seni
tanynca anladm! Dostluun ve sevgin buna yetecek kadar gl Selen, dedi.
aran Selen bana bakt:
Ne intihar, kimin annesi intihar etmi? diye kk bir lk att.
Tabii ki Nilsunun annesi...

42

Ertesi yl Mike Brezilyaya doru yola karken, onu yolcu etmek iin
Selenle havaalanna gitmitik. Ua havaland, grmediini bile bile el
salladk arkasndan, iimde onu son kez gryormuum gibi ezik bir duygu
vard, hemen bu duyguyu boup, bymesini ve beni zmesini nledim. Bana
brakt pek ok any ve Martin marka gitarn dnp, avundum.
Hl annenin intihar ettiini mi sanyor? lk kez sormutu Selen. aknlk
iinde yalanm rendii o gnden bir yl sonra, ilk kez! Evet, Mike hl ve
hep annemin intihar ettiini sand. Sonuna dek inand buna. Ne zaman
niyetlensem, ne zaman gerei anlatmay dnsem, onu uratacam byk
d krkln grr gibi oluyor, korkuya kaplyordum. Belki de, bu uydurma
intihar olaynn aramzda zel bir ba kurduuna iddetle inanyor oluum,
belki de onu zmek istemeyiimden ok, kendimi, kurduum bu yk iinde
daha ok seviyor oluum... Bilemiyorum.
Terk edilmek korkusuna gelince, bunu zellikle dndm
sanmyorum. nk on drt yamn, on bee dnecei o son yazdan sonra,
daima bir terk edilme fobisiyle i ie yaayacaktm zaten. Grdm,
bildiim, yakn olduum insanlar, en sevdiklerini, en deer verdiklerini bile
kolayca terk edebiliyorlard. Taze ilikilerine, terk ettikleriyle ihanet
edebiliyor, sonra hibir ey olmam gibi yaamlarn srdryorlard.
hanet ve terk kanlmazd. Aksini bilmiyordum: Teoya rastlamamtm
henz...
 Ac! Ac ekmek, en kt duyguydu. Ac ekmek, terk edilmekle
zdelemiti bende, sanyorum. Ac ekmekten kaabilmek, bu duyguyu
engelleyebilmek ya da geciktirebilmek iin her eyi yapardm; her eyi,
rnein, terk edilmeden terk etmek, incitilmeden incitmek vbg... Mikedan
sonraki ilikilerimde bu slbu benimseyiimi, acmaszlk olarak
nitelendirip beni knayanlarn ihanet, yalnzlk ve terk edilmiliin gvensizlik,
aalanmlk duygularn daha ge ve gsleyebilecek yalarda yaayan,
ansl ve salkl insanlar olduunu dnyorum.
Hi kimseden beni anlamasn beklemezdim zaten. Hi kimseden! Ne
Selenden, ne Mikedan, ne de Teodan. nk babamdan beklemitim, nk
annemden ve Cemden, nk btn dnyadan beklemitim... Ama sonunda
beklemediim eyler oldu...
Mikea anlattm yalnzca bir intihar fantezisiydi ve bu, ona yaamnda
sylenmi en gzel yaland. Benimse, hi pimanlk duymadm tek yalanm!
Mikedan ok ey renmitim. Uzun sre ayn yerde yaayamayan
insanlardand o. Trkiyede drt yl yaamadan nce talyada alm, imdi
de Brezilyaya gidiyordu. Daha sonra kim bilir neresi? nk o srekli
kendini arayan mavi gzleriyle, babasnn izini sryordu ve bu anlamda biz
birbirimize benziyorduk. kimiz de babalarmza tutkun ocuklardk, farkl
biimlerde de olsa, terk edilmitik ve ikimizin de anne imgesi silikti.
Onun Trkiyeye gelmeden nce talyada yaadn biliyordum. Ama
talyadan nce nerede olduunu hi sormamtm, o da bana Vietnamdan sz
etmemiti. Soran ve renen Selendi. Selen, ah Selen!
Miken bana bir dost, bir sevgili olarak kattklarnn yan sra, bir retmen
olarak da esiz katklar oldu. Korkularm, yalnzlklarm,
anlalmazlklarm bilinmezlikten kartp, aydnlatmann yollarn gsterdi
bana. nk Mike, hamal okur luktan kurtulup, 'iyi koku alan, iyi okur
olmann srlarn retti bana. Bu anlamda, hayatm kurtard benim.
Babam yalnzca mesleki kitaplar, dergiler okurdu. Anneannem tutucu, ama
iyi bir okurdu. Yeni yazarlara ve edebiyat akmlarna kar kukucuydu,
gelenekselciydi. Annem pek okumazd. Sonra Selen girdi yaantma; bir kitap
kurdu! Ama onunla geen ilk yllarm, kendi duygusal alkantlarm nedeniyle
ondan yararlanmam engelledi. Belki de ona tepki vermek iin, nceleri uzak
durdum kitaplardan. Selenden daha ok, elinde kitaplarla yaayan insan
figrnn yenilii ve farkll formasyonunu edindim, diyebilirim. Derken
Mike kageldi. Hemingwayi, London, Steinbeck ve Faulkner yla ve tabii
daha sonra da kitap okumayan insanlara asla tahamml edemeyen Teo... yi ki
geldiler, ho geldiler ve beni de kendilerine benzettiler...
Trkiyede drt yl geirdim Nilsu, seninle, uzun drt yl. Daha fazla
kalmak alkanlk canavarn uyandrr, nce sinsice beslenir bu canavar,
sonra seni ynetmeye balar. ok tehlikelidir bu canavar, ok!
Beraberliimizin son be aynda artk onun rencisi deil, niversiteli bir
kzdm ve ilikimizi gizlememize gerek kalmamt. Yine de - alkanlk
canavar olmal - gn na kartmamtk. Kalk, benimle gel, yepyeni bir
lkeye gidelim!
Belki de benimle gel dedii ilk kadn bendim. Ama onun, sevilen kadn,
eriilemeyendir saplants vard. Babas, Aliciaya ulaamamt. Onunla
gidersem, eriilmi olacaktm, te yandan gitmek, yepyeni bir lkede, yeni
bir yaam kurmak yle ok cazip gelmiyordu. Halbuki, sokaklarnda kt
anlarm olmayan bir kent, odalarna yalnzlklarm sinmemi bir ev hi de
fena gelmiyordu kulama, ama sanrm, ben bu eski lkede yeni bir yaam
kurmak istiyordum. Belki de hesaplaacam anlar, duygular ve kiiler
buradayken...
Okuldan birlikte mezun olup, farkl fakltelere giren iki kzla birlikte
yaadmz evin, Selenin alt broda bana ayarlad part-time iin ve
ayaklarmn zerine yeni yeni basyor oluumun keyfini tadal ok az olmutu.
Hem sonra Mikela Brezilyaya gidersem, ksa sre sonra terk edilenin ben
olacam ok iyi biliyordum. Yerleilmi bir lke kadar eriilmi bir kadn
da onu tketecekti!
Miken uann ardndan bakarken, terk edilmekten ok, terk etmenin
hznl keyfini yayordum. Bundan sonra sk sk yaayacam zehir tadnda,
ok gsterili, bir bel iei gibi iniyordum hzn, dilerimin arasnda.
Ktr ktr... Usulca ve zevkle...

43

Henz liseye baladm yllard, babamla Selen yeni tanmlard. O

sancl babamlarda yemek akamlarnn birinde sormutu Selen:
Lise bitince hangi faklteyi seeceksin Nilsu? Mesleki ideallerin neler?
Doktor olacam! diye kesip atmtm.
Tpk babam gibi!
Zavall Selen, o yllarda babam gibi diye balayan konumalarmdan ne
baygnlklar geiriyordu kim bilir...
Biyokimya masteri yapp, babamn laboratuvarnda uzman olarak
alacam. ok kararlydm ve hi tereddtm yoktu. Halbuki niversite
snavlarnda ilk tercihim mimarlkt ve yksek bir puanla Selen gibi mimar
olmak zere, Teknik niversiteye kaydolmutum. Biyokimyac olmak
isteim, yalnzca babama olan ilgim ve sevgimle aklanabilecek bir eydi
sanyorum. Biyokimyac olan herkesin, onun gibi iine k, iiyle mutlu
olabileceini sanyordum. Oysa sonraki yl boyunca meslekler kadar,
kendimi ve ilgi alanlarm da tanmaya balamtm, iinde yaratcln ve
sanatn yer ald, masa ba, kt, kalem ii bir meslein bana daha uygun
olacana karar verdiimde, Selenin kiiliine, alma zgrlne
duyduum hayranln da bunda etkisi vard kukusuz. Hepimizin meslek
seiminde rol alan birisi vardr mutlaka!
adam Fikretle evlenip, onun Boazdaki gsterili, kristal avizeli evine
tanan annem, Cemin liseyi de yatl okumasn, benim de ancak yatmadan
yatmaya eve dnmemi neden gsterip, boanrken ona kalan eski evimizi
satmt. Lise sona gidiyordum o sralar ve vaktimin ou ya okulda ya da
Miken evinde geiyordu. Hafta sonlar babamlar la, Mikela, niversite
kurslar, mzik kulb gibi uralarla yle doluydum ki, evimizin satlmas,
kendi eyalarmla anneannemin evine tanmam beni fazla etkilememiti. Belki
de daha nce olanlar bana baklk salamt.
Ceme gelince, iki haftada bir eve klar, nce e, sonra ayda bir e
dt. Annemin sk sk yineledii, artk buras da eviniz, bize de gelin!
slogan, bozguna uram bir reklam kampanyas gibi, hi tutmad. Bizi apar
topar arabasyla gtrd iki kez dnda, onun evine gitmedik, ne Cem, ne
ben!
Cemle ilgili olarak o yllardan anmsadm en nemli eyler; giderek
hatlar anneme benzeyen, ho bir delikanlya dnyor olmas, hzla uzayan
boyu, notlarnn ykseklii ve terbiyesiyle okulun gzdesi oluu, basketbol
takm kaptanlna gidecek yolda ilerleyiidir. Benimle ilikisiyle son derece
zayf, mesafeli, silikti. En nemlisi, annemden de kopmutu.
 Anneannem! Sanrm, yaantmzda oluan bu hzl ve kkten deiimi en
yalnz yaayan oydu. Yllarca kar dairede yaayan kz ve torunlarn bir
arada grmeye almt ve onun ya gz nne alnrsa, aniden saylabilecek
bir zaman diliminde, karsna grgsz ve saygsz bulduu yeni komular
tanm, her gn grd insanlar, yaknlar saa sola dalmt. stelik
onun tutunaca, ne yeni kocas/sevgilisi, dersleri, arkadalar, ne de nnde
upuzun akan koskoca bir yaam vard. Yetmi yedi yandayd, dinti ve ok
gururluydu. Kitap okuyor, yryler yapyor, arkadalaryla buluuyordu.
Ama zellikle, annemin evimizi satp, beenmedii komulara onu mahkm
edii - bizim yerimize kim gelirse, beenmeyecekti kukusuz - anneannemi
ok sarsmt. Yeni komularna rastlamamak iin sokaa kmad gnler
oluyordu son yllarda. Yal kalbi krlm, dnyaya ksmt. Akamlar,
benimle pek ender konuuyordu. Hi sormaz, benim anlattklarmla yetinirdi.
Oysa ben artk taze bir niversiteliydim; arkadalarmla bir ev tutmak, daha
farkl bir hayat kurmak, kendi dzenimde yaamak istiyordum. Bu konuyu
babamlar a atmda, en byk destei Selenden grdm. alt broda
bana yarm-gn, ufak bir i ayarlamak, ayn eve birlikte tanmak istediim
kzlar bir gn davet edip tanmak fikri hep ondan geldi. Kendilerine yakn bir
ev tutulmas nerisiyle de, babam tavlad. Tek sorun anneannemdi. Onu
brakrsam, yapayalnz kalacakt.
Anneannemi terk etmeli miydim? Anneannemin hayat m, kendiminki mi
nemliydi? Kendi hayatn dnmeyi brakrsan, yaamn boyunca hep
bakalar iin yaarsn ve herkes buna alr! Mike byle derdi. Onun evinde
bir bahar akam oturmu, gitar alp, ark sylyorduk. Bob Dylan akam
yapmtk, yalnzca onun arklarn sylyorduk, duvarlara onun
fotoraflarn asmtk. Mikela sk sk byle akamlar hazrlandk, en ok
Cohen ve Dylana taklrd. Ben de zevkle katlrdm ona.
Birka kez steledim ama baka bir yorum yapmad. Anneannen senin
mutluluunla mutlu olacaktr. Nasl mutlu olursan, onu se! Selen daha
pratikti. Bylece anneannemi mutlu etmek ii sonunda benim omuzlarma
yklenip kalmt.
Nihayet karar verdim, iki arkadamla babamlara yakn bir apartmanda bir
daire kiraladk. mz de ailelerimizin - benim babam ve bir anlamda
Selenin - yardmyla evi dedik, yerletik. Sevimli renci evlerinden biri!
lk deneylerin, mutluluk ve sanclarn yaanaca, o renci evlerinden...
ki yl boyunca hi aksatmadan, haftada bir anneannemi ziyarete gittim. Bana
gzel Girit yemeklerinden ve ay saati kurabiyelerinden yapt. Ona yeni evimi,
okulumu anlattm, dinledi. Baz hafta sonlar Cemle yine onun evinde
bulutuk. Anneannem, sonuna dek, kardeimle bana bir ev sundu ve bunu
korudu. Ne kucaklad, pt, koklad bizi; ne azarlad, dedikodu yapt; hi
aksatmadan salam bir kale oldu, kapsn at bize.
ki yl sonra banyoda dp ldnde, lm raporuna yetmi dokuz
yanda. Beyin kanamas yazld. Bence lm nedeni yrek kanamasyd.
nk insan mutsuzluktan lebilir!

44

Selen o gn broya gelmedi. Evinde de yoktu. Babam aradm, o da

laboratuvarna gitmemiti. Evlerini aradm, telefona yant verilmedi. kisinin
de nerede olduunu bilen yoktu, iki gn hi haber alamadm onlardan. Artk
kollarna, deneyim ve yorumlarna koacam Mike da yoktu. Gideli bir yldan
fazla olmasna karn, yokluuna hl alamadm Miken evinin nnden
getim ve anneanneme gittim. Ama ne Selen, ne de babam onu ilgilendirmiyor,
bahisleri bile zmeye yetiyordu anneannemi. O sralar, niversitede nc
ylmd ve doent bir mimarla beraberdim, o gece onun evinde kaldm.
nc gn okulda iki dersim vard, kta yine telefon kulbesi nnde
aa oldum; yoklard! Broya gittiimde, bronun orta Murat Beyin de
artk meraklandn grnce, iyice telalandm. nce polisi mi, hastaneleri mi
aramal diye dnrken, babam telefon etti. Sesi berbatt, ryada gibi
konuuyordu. iin kent dnda olduunu, biraz nce dndn syledi.
Beni merak etme kzm!
lk kez bunu sylyordu, ok merak ettim tabii. Bir taksiye atlayp evlerine
gittim. Kapy Selen at. Yz bembeyazd, glmsemeye alt, beceremedi,
arpld ifadesi ve dehetli bir gzya yamuruna tutuldu.
zr dilerim Nilsu, zr dilerim...
Banyoya kotu, kapy ierden kilitledi. Kulam kapya yaptrp,
dinledim. Su, hnkr ve hkrk sesi fkryordu banyodan. Salon
karmakarkt. alma masasnn zeri bo kahve fincanlar kahve lekeleriyle
kirlenmi paftalarla doluydu. Kanepenin zerinde bir yastk, bir battaniye,
yzlerce kirli kt mendil vard. Ve ben yirmi yanda, birka iliki eskitmi
gen bir kadndm; artk kanepe zerindeki yastkla, battaniyenin ne anlama
geldiini biliyordum. Biliyordum bilmesine de, kondurmaktan korkuyordum.
Mutfak da, sava alan gibiydi. Lavabo kurumu bulaklarla dolmu,
tezghn zerine kuru ekmek dilimleri ylmt. Buzdolab bombotu,
aydanlk yanmt. Halbuki hem babam, hem Selen son derece titiz ve dzenli
insanlard. Ama mutsuzluun ilk patolojik belirtisi, kkl alkanlklarn terk
etmek ya da abartmaktr. Uykusu kt birisi uzun uzun uyumaya balar, sigara
imeyen sigaraya dadanr, titiz olan serkelie, konukan bir bakas sessizlie
gmlr. Yemek sevgisi oburlua, iki sempatisi alkolizme, karamsarlk zifiri
karanla dnebilir.
Banyodan ktnda glkle kendine ekidzen vermeye alm, ama
becerememi, darmadank ve slak bir kadn vard karmda. Elinde mendil
yerine, bolca tuvalet kd, yznde alamaktan yorgun, birer izgi gibi
kalm gzleri vard. Bir koltua kt kald. Bekledim. t yoktu! Hzl hzl
soluk alp veriyor, kendi iinde, uzun bir yolculuu srdryordu.
Usulca kalktm, mutfaa gidip, iki fincan ykadm, aydanl temizleyip, su
kaynattm. Kavanozun dibinde kalan kahveyi fincanlara bltrp, kaynam
suyla kartrrken, iim titreyerek dnyordum. Ne olacakt imdi? Ne
yapacaklard? Tanrm, babam Selensiz nasl yaard? (Babam m, ben mi?)
Elimde kahvelerle salona dnp, pencereleri atm. Terasn hali de berbatt,
bitkiler susuzluktan boyunlarn bkmt. Selene baktm, donmu gibi
oturuyordu. Tek yaam belirtisi, arada bir burnunu ekmesiydi. kp iekleri
suladm abucak. Aslnda hamaratlm, dnmek iin vakit kazanmak
gereksinmesinden kaynaklanyordu.
Tekrar yanna dndmde kahveler lmt. O ylece oturuyordu. Alc
gzyle baktm ona. Bir jean pantolon giymiti, bir de kazak. Kazan dikileri
dardayd, ama o, kaza ters giydiinin farknda bile deildi. Ayaklar
plakt, yor olmalyd. Yatak odas olarak kullandklar blmeye, bir ift
orap getirmek iin gittiimde Hint perdeli dolaplarn bir ksmnn bo
olduunu grdm. Bombo! Babamn eyalar yoktu. Yataa baktm,
pijamalar da yoktu. Koarak Selenin yanna dndm, sesim ldrm bir
tonla yankland yorgun duvarlarda:
Konusana Allah akna Selen! Neler oldu bu evde?
 Varlm ilk kez ayrmsam gibi aknlkla bakt bana. Belleini yitirmi
gibi uzun uzun inceledi beni. Sanki kim olduumu kartmakta zorlanyor gibi
bir hali vard.
Korktum. Selenin akln yitirdiini sanp panie kapldm. Kahve dolu
fincan alp, dudaklarna dokundurdum. rkildi. Gzlerini krptrd. Sonra
kk bir ocuk gibi azn at ve ben ona kahvesini yudum yudum iirdim.
Titremeye balad, battaniyeyi omuzlarna doladm, arkasna yasland,
yutkundu st ste. Her ey yle inanlmazd ki...
Ban bana evirip, tanyarak baktnda yine alyordu. Babam ne ok
seviyor olmal, diye dndm, iim titredi. Acaba bir gn, ben de bir erkei
byle ok sevebilecek miydim? Buna deecek birine rastlayacak mydm?
Birini byle ok sevmeye deer miydi? Bir insan, btn hayat boyunca,
ancak bir tek kiiyi ok sevebilir, demiti babas Mikea.
Korktum. Birini byle ok sevmekten ok korktum. ok sevmek, ac
getiriyor besbelli...
Baban... sustu, sesi kalnlam, yalanmam kap gibi gcrdyordu.
Konumutu sonunda. Evet babam, ama ne?
Baban terk ediyorum Nilsu!

45

En steki kitabn ad: The Road Less Travelledd.[5] Kapan atm,

Selene ithaf edilmiti:
To Selen, With love. Michael McClure[6].
Benim Mike, babamn Selenine kitap armaan etmiti demek! imi incecik
bir alev yalad, geti. Btn sevdiim erkekleri elimden mi alyordu Selen?
Nasl yapyordu bunu?
lk sayfay merakla evirdim. Birinci blmn ad Sorunlar ve Sancyd.
 Yaam gtr, evet yaam gtr. Ama bir kez bu gerei itenlikle anlar
ve kabul edersek, yaam artk g gelmeyecektir bize, nk bir kez
kabullenilen gerek, artk sorun olmaktan kar (...) Yaam bir dizi sorunlar
zinciridir. Bu sorunlara alamak, szlamak m, yoksa onlar zmek mi
istiyorsunuz? ocuklarmza zmler retmek istiyor muyuz?
Dehet iinde kalmtm. Sanki bu kitab Mike yazmt. Sanki benimle
konuuyordu, ama kitab Selene vermiti. Kitabn kapana baktm, yazan
Amerikal bir tp doktoruydu.
Disiplin, yaam problemlerini zmek iin gereksindiimiz aralarn
tmdr. Disiplin olmadan hibir eyi zme kavuturanlayz. Ama tam ve
btn bir disiplinle.
Yaam g klan, aslnda sorunlarla yz yze gelebilmek ve zebilmek
ilemleridir. Problemler iimizde, bunalmlar, keder, znt, yalnzlk,
sululuk, pimanlk, fke, korku, endie, umutsuzluk, duygusal ikence gibi
duygular yaratrlar ve bu fiziksel bir sancya yol aacak kadar ciddi bir
durumdur.
Problemler bizim cesaret ve aklmz uyarrlar ve onlar ortaya kartr,
cesur ve akll olmaya zorlarlar bizi. nk duygusal ve zihni gelimemiz
yalnzca skntlar ve sorunlar sayesinde gerekleir.
En az Mikenki kadar stoikti bu yaklam. Sakn Mike bir pseudonym
kullanarak, Dr. Peck adyla bu kitab yazm olmasnd? Belki de bu srr bir
tek Selen biliyordu? Belki de aslnda Selenle Mike, gizlice, babamdan ve
benden gizlice... Hayr, byle olmamalyd. ihanet ve yalan tuza
kurulmadan, birileri aptal yerine konmadan da, insan ilikileri
yaanabilmeliydi... Bir yerlerde, bir zaman, ama mutlaka... tenlik, inan ve
vefa vard bir yerde, kesinlikle olmalyd.
Kendimi Selenin yannda, elimde Miken yollad kitapla aresiz
hissettiimde, toparlanmam eskiye oranla daha abuk oldu. Kitab antama
attm; bylece kitap arma huyumun siftahn yapyordum. Gidip, kanepeye
uzanan Selenin zerini skca rttm, perdeleri kapatp, masa lambasn
yaktm ve yavaa ktm.
Merdivenleri inerken aklmda Selen, babam ve Mikedan ok, antama
attm kitaptan okuduklarm vard, zellikle disiplin szc. Acaba bugne
dek, hep olumsuz yklerle algladm disiplinden, kendi yaantm
gletiren, yabani, ham duygularm evcilletirmek yolunda yararlanamaz
mydm?
Kzlarla paylatm evime gider gitmez, onlara doru drst merhaba' bile
demeden, odama ekilip kitab okumaya koyuldum. Masamda, beni arayan iki
erkein ka kez telefon ettiklerini yazan notlar birikmiti. Biri yeni ayrldm,
br imdi beraber olduum, ikisi de benden on alt, on sekiz ya byk,
ciddi, iyi niyetli insanlar. Bakmadm bile, nefes almaktan ekinerek, byk bir
ilgiyle ve alkla kitaba gmldm.
Ertesi gn sabah ezan okunurken, yz on alt sayfa kitab bitirdiimde,
yorgunluktan ok, utantan bitap dmtm. Bu utan, hem kitabn
ieriinden, hem de son sayfalar arasnda bulduum Brezilya damgal iki
kartpostaldan tryd.

"13 Kasm, 1983. Sao Paulo

Dear Selen,
Bu kart sana postaneden yazyorum. Biraz nce Nilsuya kocaman bir
doumgn paketi yolladm. Bugn onun yagn. Aslnda bugn elinde
olmalyd ama onun unuttuumu sand bir anda, aslnda tam bugn onu
dndm grp biraz bozulsun diye... Hnzrlk!..
Sen naslsn? Hl yreinde akn ve kendinle yaadn elikiler
sryor mu? Sana yolladm o kitab yararl buldun mu? Beni pek ok kez
kurtard o doktor! Ama sonuta her ey kendi ellerimizde... Ak ateine
tapmak da bir dindir. Kendine iyi bak. likiyi kesme, yine yaz bana.
Sevgiler,
Your lovers daughters ex-boy friend,
Mike.

2 Ocak, 1984. Sao Paulo

Merhaba Selen,
Mektubuna yant verene kadar, bir kart yazyorum.
Neden byle keyifsizsin? Halbuki Nilsu dan ok neeli bir mektup aldm.
Szn ettiin krtaj, benim bildiim mi, yeni mi? Tanr akna kendini
dn biraz! Belki de Nilsuyla konumalsn bunlar artk. Ben kt
saylmam. Ama fena halde huzursuz bir dnem yayorum, insanlardan
sklyorum. Belki artk tek bama ssz bir yere ekilmeliyim. Hi kimsesiz
ve yalnz kendim iin yaamalym. Kitaplarm, anlarm, hayaletlerimle...
Otuz yedi yama yaklatm, artk ben de kendimi yal gryorum.
Hep dost kalacak,
 Mike

Krtaj m? Ne krtaj? Neden benim hibir eyden haberim olmuyor?

Karde? Yeni bir karde, Selenden... Niin benden gizliyorlard? Bymeyen,
gven yaratmayan ben miydim, yoksa onlar m beni hl ocuk gryorlard?
Yantlarn bulamadm benzer sorularla kafam karmt ama en azndan
itenlik, inan ve vefa duygularnn nerede olduunu yeniden grmtm.
Burada, yan bamda vard. Vard. Vard!
Acele kahvalt edip, okula gitmek iin hazrlandm. Jriye kmama ok az
zaman kalmt ve bizim grubun projesi yine iddialyd. in en tuhaf, iimdeki
alkantlar asla derslerimi etkilemiyordu, belki de disiplini bu anlamda
oktan kullanyordum ben...
Koarak merdivenlerden inip, apartmandan kmak zereyken, kapnn
nnde bekleyen bir adam grdm. Tandk biriydi. Sanki oraya sinmi, birini
bekliyordu.
Seni rahatsz etmek istemedim, burada bekliyordum Nilsu.
Babaa!... Keke yukar ksaydn!
Deri ceketinin yakalar arasna gizledii yzn grmek iin eildiimde,
aknlkla irkildim. Babam birdenbire ok yalanmt!

46

Kimdi babam?
Nasl bir adamd, nasl bir erkekti?
Anmsayabildiim en eski fotoraf, drt yalarma denk dyor. Cem
bebekti, bir-bir buuk yalarnda olmal. Annem ok kt, yz aydnlkt.
Cemin biberonunu arada bir bana uzatyor. "Haydi ablas, kardeini biraz da
sen doyur, diyordu. Sesi ok gzeldi, yumuak, scak ve umut doluydu. Sesi
tam anne sesiydi, iimi styordu. Cem minicikti. A-guu yapyordu, gzleri
boncuk boncuktu. Babam bana renkli balonlar almt, ok sevinliydim.
Galiba bir piknikti. Hava scakt, ak havadaydk. Gzel bir baheydi, beyaz
bir masa rts anmsyorum, zerinde renkli meyve sular vard - belki de
ben byle uyduruyorum -. Kalabalkt. Kocaman adamlar vard, hepsi babam
kadar kocaman. Baz kadnlar da vard, hibiri annem kadar gzel deildi.
Ama hi ocuk yoktu. Sklmtm, oynamak iin brlerinin ocuklarn
istiyordum; mzmzlannca, kocaman amcalar glmlerdi.
Dur bakalm Nilsu, daha renciyiz biz. Sana oyun arkada getirmeye ok
var...
Anlamam, ok bozulmutum.
Gidip getirin, imdi getirin ocuklarnz...
Herkes glmt.
Nilsucuum, bu ablalarla, abilerin ocuklar yok ki henz!
Biz baban kadar hzl deiliz canm!
Bu gidile onun torunu olduunda, bizim ocuklarmz olacak...
Hah hah ha!...
Benim dmda herkes glmt. Bu akalar yllarca srd, ama annemle
babam da glmeyi kesmilerdi artk. Babam sitemli glmser, annem sinirli
sinirli i eker olmutu. Ben yedi sekiz yama geldiimde, abilerle ablalarn
bebekleri olmaya balamt, ama ben kk ocuklarla ilgilenmeyecek kadar
yalanmtm artk.
Babam yirmi yandayken, ben domuum. Evin kk olunun, zerine
titrenen o akll ocuun henz tp fakltesi ikinci snftayken evleneceim
diye tutturmas, dedemle babaannemi adamakll artm olmal. O sralar
yeni doktor olan halam, nl bir operatrn oluyla evlenmek zereymi.
Babamn bu ni ve kesin karar yznden, halamn kendi dnn alt ay
ertelediini sylemiti annem, biraz keyifle.
Dedem, hekim bir aileden gelen ho bir adamd. Babaannemin ailesinde de
doktor boldur. Kuaklar boyu, doktor gelenei olan ailelerden. Bugn halamn
kznn ve Cemin de tp doktoru olduunu dndke, bu gelenein
bozulmadan daha uzun sre sreceini dnmeden edemiyorum.
Sanrm babamn annemle, henz liseli, meslek sahibi olmayan bir kzla
evlenmesine deil de, erken evlenmesine kzmt ailesi. Acele etmesinin,
annemin gebe kalmasyla ilgisi olduunu dnp, nce nianlanmalarn, bu
bebei aldrtp, daha ilerde ocuk yapmalarn tleyileri, bana imdi ok
aklc geliyor - ben yaamyor olacaktm o halde - ama annem istenmediini
sanm, alnmt. Babam zorlamt. Zaten yufka yrekli olan babam da, bu
zorlanmay kabullenmiti. Bence, bu ortak bir eylemdi, ortak bir karard!
ni, acele ve beklenmedik bir dnle oullarn evlendiren dedem ve
babaannem, yllarca babamlara maddi yardmda bulunmular. Babamn ilk
laboratuvarn dedemin kurduunu, laf arasnda duymutum. Yine de
dedemlerle ilikimiz kopuk kopuk gitti ve sonunda koptu. Ne zaman onlara
gitsek - Cemle ben ok severdik bu ziyaretleri; nefis armaanlar alr,
babaannemin kucandan inmezdik - annem ya hastalanr ya da somurturdu.
Erkenden eve dnerdik...
yle kibirliler ki, doktor olmayanlar adam yerine koymuyorlar!
Yanlarnda hasta oluyorum vallahi... diyordu annem. Acaba yle mi
yapyorlard gerekte?
ok yalnzd babam. Kck bir ocukken alglardm bunu. Ailesiyle
ilikisi azalmt. Arkadalar farkl bir boyutta yayorlard ve o, oluk
ocua karm olgun bir erkek olmak zorundayd.
Hayr, zorunda deildi! Eer kadere inanmyor ve grc usulne de rabet
etmiyorsanz, zorunluluk kavramn kullanmak hakkna sahip deilsiniz!
Poh-pohlanmak ve muhta olunmak duygular... Bu ikisi, ne ok erkei
kskvrak balar. Bu duygular bittiinde ya da azaldnda, bunlar zerine
kurulan ilikiler de tkezler... Bana kalrsa, annemle babamn ilikisi bu
noktada tkezledi ve tkendi. Peki ama, Selenle babamn ilikisi? Onlarnki
hibir zaman bu zemine dayanmad ki...
Selenle ayrldk kzm, olmad! Babamn bana ihtiyac vard, iim
szlayarak sabahki ilk saat stdyomu astm ve bir pastanede kahvalt ettik.
Onu bir trl mutlu edemedim. Belki de ben kadnlar mutlu edemiyorum
Nilsu! Yalnz yaamalym, kim bilir?...
ok itahszd, avurtlar kmt, gzleri kan ana gibiydi. Annemin
arkasndan alad o sabah, pencerenin pervazna dayanm bulduum hali
geldi aklma. Ona yine yle sarlmak, beni kucaklamasn, pmesini hissetmek
istei ykseldi iimden. Ne kadar olmutu? Ka yldr hi byle eskisi gibi
kucaklamam, koklamamtk...
Belki de bir erkee ok yakn olacak ancak iki kadn vardr btn
hayatnda... ok meraklandm; kim acaba?
 Annesi ve kz!
nanmyorum, oyunbozanlk bu! Babam, benim babam sylememeli bunu...
Hayr, sarlmak istemiyordum ona. Fakat sormak istiyordum, hep merak
ettiim o eyi, sormak iin ldryordum. Cemin hastaland o gece,
annemle yatak odasnda uzun sre ne yaptklarn sormak ve renmek... Selen,
onu evde beklerken babam ?..
ok yorgunsun baba, git dinlen biraz. Sonra konuuruz.
Artk Selende kalmyorum Nilsu. Kendime bir ev bulana kadar, Labda
kalacam...
Selenle konuurum baba.
Gzlerinden ksack prltlar geti.
Bu kez ok kararl, kesinlikle gidiyor.
Demek, ilk kez olmuyor bu? Gidiyor mu, nereye gidiyor?
Amerikaya dnyor!
Selen de mi? O da m? O da m terk ediyor beni? Ve...

47

Selen eyalarn topluyordu. Yorgundu. Yz hl i, gzleri krmz, sesi

ksk, ama daha dingindi. Kapy ap, karsnda beni grnce, hibir ey
sylemedi. Glmsemedi. Kapy ak brakp, dnp gitti. Peinden girdim.
br tarafa, sehpann zerine kitaplar ydm, git bak, beendiklerini al
Nilsu. Yerdekilere dokunma, onlar babann.
Kitap kimin umrunda, hayatmdaki en nemli kadn terk ediyor bizi!
Sen de gidersen pek kimsem kalmayacak Selen!
kinci kez sen diye hitap ediyordum ona.
O anda gerekten inanarak sylemitim bunu. Yarm az gld Selen,
azm arptp hh dedi ve antasn hazrlamay srdrd.
Sen artk gl bir insansn Nilsu, ayakta kalmak iin, bundan sonra
kimseye ihtiyacn olmayacak.
Sesinde ylgnlk, gerginlik ve kuruluk vard. Benimle konumak
istemediini hissediyordum ve ona hak veriyordum. Alt yl az deildi, alt
yldr babamla birlikteydi ve imdi gidiyordu.
Onu yalnz brakmalydm, gitmemi istediini de biliyordum, ama bu son
ansmd ve kullanmak istiyordum. Engel olmalydm, gitmesine engel
olmalydm. Demek ki, o sralar hl bir kadnla, bir erkein aralarndaki
ilikiyi ancak kendilerinin yaatabileceklerini, dostlarn, akraba ve hatta
ocuklarn bu konuda hibir ey yapamayacan bilmiyormuum.
Krtaj olayn biliyorum. Ama senden de duymak isterdim, ne de olsa,
benim kardeim olacakt...
Samalamtm. Beni kovacak diye bekliyordum, ama yle yapmad.
Baban m anlatt sana?
armt. Galiba, babamn bana anlatm olmasn istiyordu. Yanma gelip,
yzme bakt dikkatle. Yalan syleyemedim, bam yere edim, gzlerimi
kardm. Onun da istekleri, hayalleri ve zaaflar olduunu dnyordum.
Neden domamt o bebek? Kim istememiti? Babam m, Selen mi? Babam
ocuk severdi, ama Selen mi gvenememiti babama? likilerinin
yrmeyeceini mi grmt de...
Neden? Sesim lk gibi kmt. Beni duymam gibi antalarn
hazrlamaya koyuldu, kald yerden.
Bizim yzmzden mi? dedim.
Hibir ey bakalarnn yznden deildir Nilsu! Sesi otomatik telefon
makineleri gibiydi. Yapabileceim hibir ey yoktu. Beni dinlemiyor,
konumuyor, grmyordu. ok aresiz hissettim kendimi; eresiz, beceriksiz
ve yalnz! Beceriksizdim, ie yaramyordum ve kendimi sevmiyordum; o anda,
orada. Kanepeye oturup, bam ellerimin arasna sakladm ve katla katla
aladm.
Hi ilimedi Selen. Ama alamam bittiinde yanma geldi, elimi tuttu.
Senden de, Cemden de hi nefret etmedim. Hatta ne annenden, ne de
bakasndan. Bunu byle bil Nilsu. Eski sevgililer, yalnzca birer andr
sonuta. Ama ocuklar yle deil, onlar eskimiyor, aksine her gn daha
canlanyorlar... ocuklar gemiin istenmeyen yanlarn da cebimizde tatan
czdan gibidirler. Sana gelince, sen ok zeldin. Eer akll bir kz
olmasaydn, sana kzabilirdim. Evet, kzabilirdim. Beni kzdrmak ve zmek
iin ok uratn.
Sustu, yzme bakt. Bir tutam glmseme yayld yzne.
Hem sonra... insan kendi ocukluuna kzmaya kyamyor ki'
Bilmiyordum. Beni kendine benzettiini hi bilmiyordum. Sevindim! Beni
yavaa kaldrd, kapya doru gtrd, kapy amadan nce durdu:
Bir gece Cem hastalanmt, baban sizin eve gitmiti, hatrlyor musun?
Nefesimi tuttum. O geceyi hi unutamyorum ki...
O gn renmitik gebe olduumu. Baban iki gn buraya dnmedi.
Kapy at ve beni usulca dar iteledi.
ay sonra ayn havaalanndan, bu kez Selenin uann ardndan el
sallyordum. Yalnzca iki byk valizle gitmiti. Eyalarnn ounu bana
brakm, sonuna dek babamla ilgili konumaktan, onu bana olumsuzlamaktan
kanmt.
Seleni hz kesilmi bir araba gibi gryordum. Hz yapmaya almken,
babamn ar ve temkinli temposuyla yavalamt sanki. Bence hepsi buydu!
Hepsi, yalnzca bu kadard!
Babam darmadankt. Selen gidene dek midini yitirmedi, direndi, ama
sonra panie kapld. Belki de imdiye dek kendini tanyacak hi vakti
olmamt ve artk yzlemekten kamak iin hi bahanesi de yoktu.
ok beklemedi ve uzaa gitmedi. Ertesi yl laboratuvarnn karsnda,
yllardr para ilerini yrtt banka ubesinin mdiresi ule Hanmla
evlendi. ule Hanm ve onun ilk evliliinden iki kk kzyla birlikte, ayn
mahalleye yerletiler. Benim dmda kimse arm grnmedi bu ie.

48

Nergisi
 Ne gzel ve zarif bir iektir nergis.
Nergis. Ner-gis. Farsa olmal? Ne ok yakr, ablasnn uzun boyunlu
gzelliine. Mzii ne ok uyar onun salnmlarna...
yle gzeldir ki, sudaki suretine k olan Yunanl gen, Narcissus ieine
dnr mitolojide.
Elbette Cahide Hanmd; Kzm olursa ad Nergis, olum olursa byk
dedemin ad Teoman olsun, diyen.
Bir de Sitaresi var. Nergis Sitare Ertan. Yldz demekmi. Ama bunun
nereden geldiini bilmiyor Teoman. Neden ablasnn gbek ad Sitaredir,
kimse bilmiyor. Belki Neyyire Hanm, bir tek o biliyordur? Ama konumuyor
ki...
Karsa yaknlarm, glkle ebe bulmular. Doum zor, zahmetli olmusa
da, iri, salkl bir bebekmi Nergis. Cahide Hanm ok gururlanm kzyla.
Daima da gururlanrd ama, nedense birok anne-kz arasndaki o garip
gerilim, tuhaf ekime, gerek sevgi ve hayranlklarnn ortaya kmasn
engellerdi. Her kz annesinin yanllarn yinelemekten delicesine korkup, ayn
zamanda ona benzediini grdke, sevgi ve nefret arasnda byle bocalyor
belki de?...
Her anne-kz biraz da bu nedenle korkun bir ekim alannda, itici bir gce,
iddetle direniyor belki de... Anne-kz ilikisinin o hrn rzgrl yksek
tepeleri, btn srlaryla Teomana kapaldr. Bir trl zemez! Kz Denizle
Zeynep, annesiyle Nergis ve daha sonra Nilsuyla onun annesi Nilgl
arasndaki esrarengiz ilikiler...
Belki de kendisiydi. En byk sorun kendisiydi. Eer Cahide Hanm, oluna
byle hayran ve ilgili olmasayd, Nergisle anlamann yollarn daha dikkatle
arayacak, Nergis de kardeini kskanmayacakt.
Sen tam bir yengesin Teo! derdi Nergis.
Annesine dkndr yenge erkekleri. Duygusal, topik, ok heyecanl ve
dirensizdir. Eh, Karadenizde dogman da, biraz Lazlk katmtr sana... te
karnzda gerek bir Teoman!
Glerek sylerdi ama iinde yeterli dozda sitem ve eletiri bulunurdu.
'Annemi elimden aldn, Devrimciliinde topyann dozu fazlayd, Seni
zayf buluyorum, Safsn, herkese hemen inanr, sonra ac ekersin! vbg...
Sonra dayanamaz, gelip sarlrd kardeine.
Yine de, iyi ki varsn Teo, annemin yadigrsn bana, derdi.
 Van Gogh da kardei Theoya yaknd, siz ada saylrsnz.
Acaba bylece kendisini, anlalmam Van Goghla m zdeletiriyordu?
Anlamaya almam myd ablasn, ilgilenmemi miydi onunla? Bencil bir
oburlukla annesinin tm sevgisini ve ilgisinin itahla inerken, hi
dnmemi miydi Nergisi?
Bertolucci senin salarn, sakaln keser, 1900 filminde Robert De
Nironun roln verirdi sana.
Oysa, baka bir kadn, ayn filmdeki direngen ve aktif proleterin; Gerard
Depardieunn rolne uygun bulacakt onu. Nilsu, onu bir erkek olarak, bir
insan, bir yetikin, bir dost, bir sevgili olarak tanmt. Ama Nergis, onun
bebekliini, ocukluunu, delikanlln, onun ruhunun oluumunu biliyordu...
Hangi kadn daha iyi tanr bir erkei; kz kardei mi, sevgilisi mi, annesi
mi? Bir erkein yaamndaki bu nemli kadna sunaca, farkl yz ve
ruhu olabilir mi?
Belki de Robert De Niroyla, Girard Depardieunn oynadklar kiilikler,
aslnda birbiri iinde yer alan iki parann, ayr kimliklerde basknlaan farkl
uzantlardr?
ki kez st ste o uzun 1900' filmini izledi Teoman. Sonunda: Kartlarn
birlii olmal, dedi.
kisi de var bende, herkes kendi istedii yzm seiyor, grmek iin.."
Keyiflendi.

49

Ik, ok yakkl, btn kzlarn hayranlk, erkeklerin de biraz kskanlk

duyduu bir delikanlyd. Nergisle ayn yataydlar. Hukuk fakltesinde ayn
snfta okurken tantlar.
Ad gibi parlakt. Salkl bedeni, sporla gelitirilmi adaleli kollar, ok
dikkat ekici bir profili vard.
 Kz olsaydm, mutlaka ben de Ika tutulurdum, derdi Teoman.
nl bir ceza avukatnn oluydu, bir yl AFS bursuyla Amerikada okumu,
girdii her yerde, btn baklar zerine toplamaya almt.
Nergisle Ikn ak okulda dillere destan oldu, yle yakyorlar, yle iyi
anlayorlard ki, herkes abucak kabullendi bu ak, rnek gsterilen, mr
boyu sreceine inanlan bu ak, yaldzl bir ereveyle de sslenip, duvara
asld.
Hilmi Bey yeni lmt. Olu Teomanla Ankaradan, stanbula tanan ve
artk daha hafiflemi izlenimi veren Cahide Hanm, iki yldr stanbulda
renim gren kznn, erkek arkadayla o srada tant.
Beendiini gizlemedi. Beenmiti Ik.
Ho bir delikanl. Bu kadar yakkl olmas mesele kartmaz umarm,
dedi Teomana.
Aslnda honut deildi. Nergisin erken bir evlilik yapmasn istemiyordu.
Mutlaka meslek sahibi olmalsn Nergis! Bir kadnn en kymetli meslei,
anne ve e olmadan nce sahip olacadr.
Kendisine karlmasndan hi holanmayan Nergis, homurdanarak
geitirir, annesinin yanln yinelemeyeceini im ederek, Cahide Hanm
incitirdi.
Okul bitmeden gizlice evlendiler. Kk, izbe, berbat bir evde yaamaya
baladktan sonra, aileler durumu rendiinde, ikisi de daha iyi bir eve
tanmak konusunu iddetle reddettiler.
Atak, zeki, cesur ve gzel, en nemlisi ok gentiler. Ik, ailesinin dnda,
onlarn yardm olmadan bir eyler baarmak, kendini kantlamak tutkusuna
kaplm, nce okulun en gzel ve baarl kzn semi, sonra da gizlice
evlenmiti. Nergisse, tamamen Ikn prltsna taklm, bylenmiesine
dnyordu onun evresinde.
Profesyonel devrimci olacan akladktan sonra okulu brakan ve yasa
d derneklerde alt iin saklanarak yaayan Ik, Nergisin gznde iyice
tanrlam, dokunulmazl artmt, iki yl sonra Nergis okulu bitirdi ve
solcu bir avukatn yannda almaya balad. Hem evliydi, hem bekr, hem de
dul. Asla Iktan sz etmiyor, ettirmiyor ama onunla olduu izlenimi
yaratyordu.
Ikn adysa, yalnzca arananlar listesinde duyuluyor, polis Nergisi sk
sk sktryordu.
 O sralar Teknik niversitede renci olan Teoman da devrimciydi ama o,
ak ve sanattaki devrimden dem vuruyordu daha ok. Zeyneple o yllarda
tanm, o heyecanl ruhuna ok uyan ortamn hareketlilii ve debdebesiyle
delice tutulmutu kza.
Cahide Hanm bu olup bitenlerden sklm, erkenden tuhaf bir evlilik yapan
kznn ardndan, olunun, zellikle olunun da ayn yanl yola sapaca
kaygsyla, fkelenerek kesine ekilmiti.
Zeyneple Teoman, Teknik niversiteyi bitirdikleri yl evlenip, hemen
ardndan da kzlar Deniz doduunda Cahide Hanmn yz derin hayal
krkl izgileriyle dolmutu.
Ikn tutuklanmamak iin yurtdna kap, izini kaybettirdiinin hemen
ardndan, bir iki yl sonra Zeynep tutuklanp, ieri atlmt. Trkiye,
yasaklarn, kymlarn ve iddetin glgesine girmiti bir kez daha...
Boanmalar da birbirine yakn ve benzer cereyan etmitir iki kardein.
Birisi tutuklu karsnn isteiyle, br kaak kocasnn ardndan, rahat
braklmak iin. Ayn yl!
Hi ocuu olmamt Nergisin. Iktan hl bir haber alamam, ama
umutla bekliyordu onu. Kendini yalnzca iine adam ve sanki erkeksiz
yaamaya and imiti. Annesinin lmnden sonra bir bana, annesinin evinde
yayordu. Tpk arkdaki gibi:
Where do you go to my lovely.
When you are alone in your bed.
Nergis, ne tam olarak annesiydi, ne kardei, ne ablas. O ok zel bir yerde,
belki de yalnzca kadnlarn nemli roller oynad btn hayat iinde,
Teomann annesi, iki kars, sevgilileri, kz, Neyyire Gm ve Nilsunun
rd incecik ipek yolunda, hepsinden biraz bir eydi.
Nergis, biraz annesi, biraz kardei, kz ve sevgilisiydi!
 50

21 Austos 1985, stanbul,

Sevgili Selen,

Mektubum nasl sevindim, bilemezsin. Son zamanlarda yalnzca ksa ksa

kartlarn geliyor, daha ok haberler' getiriyordu bana. Oysa mektup, hele
uzun uzun kendini anlattn mektubun, duygularn da tad buraya ve ben,
seni grm kadar mutlu oldum.
Mike da ok az yazyor bana, zellikle, Brezilyadan ayrlp Amerikaya
gideli beri, azaltt mektuplarn.
Sonunda kklerine dnyor insan' galiba? Yoksa genellememek mi
gerekir bu durumu?
Demek onunla New Yorkta buluup, iki gn birlikte eskileri andnz.
Dorusu sizi kskanmadm diyemem. Ah benim kskanlklarm deil mi?
Yok, hayr, biraz daha kontroll duygularm artk. Senden ardm itiraf
ettiim, Miken armaan o kitaptan disiplini olumlu kullanmak fikrini
edineli beri... Yine de ok baarl deilim Selen.
Miken keyifli olduunu duymak, beni sevindirdi. nk bana yazd son
kartlar, mthi patetikti. Ltfen onu kolla, intihar'n geciktirmeye al. Bu
dnyada ka tane Mike var, Allah akna?
Bana birlikte yazdnz kart, brodaki panoma astm. Sahi babasnn
evine yerlemek konusunda ciddi mi? Wisconsine?
Ah, evet, biraz bbrleneyim imdi. nk doru hesaplamsn ve ben taze
bir mimarm artk! Evet, iki ay nce mezun oldum. Bunun bende yaratt en
nemli duygu; rahatlama oldu!
Artk profesyonelim; kimse renci, deneyimsiz yaklamyla gelemez
bana. nk drt yldan fazla i deneyimim ve bana zgrlk veren bir kt
paras; diplomam var.
Senin eski bronun orta Murat (Bey), maam artrmay, proje ef
yardmcl, istersem antiye eflii nerdi. Reddettim.
Byk bir Japon-Trk ortak projesine sper transfer oldum, gzel bir
atkat kiraladm, yava yava keyfimce dyorum - senin masan, lamban
ve kitaplarnla ve artk yalnz yayorum.
Sevdim! Yalnz yaamay, akamlar sessiz bir evde, tek bama kitap
okumay, mzik dinlemeyi, gitar almay, TV izlemeyi sevdim. Bazen
arkadalarm geliyor, birlikte in yemekleri piiriyoruz, bazen erkek
arkadam yatya kalyor. Ama yatamda yalnz uyumay daha ok
seviyorum. imdiye dek, yannda rahat uyuduum bir erkek olmad, ille ayr
yatakta, ille uykum benim olacak...
Erkek arkada konusundaki endielerini ciddiye almyorum. Evet, nihayet
ya farkn on bein altna ancak indirebildim, ama gen erkekleri de ok toy,
beceriksiz buluyorum, Sanki erkek kardeimlermi gibi, geliyor bana. Hem
sonra, ne varm olgun erkeklerde? stelik bu imdilik, otuz yalarnn
sonlarndaki erkeklere denk dyor ki, hi de fena bir ya deil!
Murat dediim, elbette senin eski brodaki ortak Murat Beydi. O iliki
biteli ok oldu. Neredeyse bir yl. Evlilikten, birlikte yaamaktan sz ettii
gn, bitti. Kimseye balanmak istemiyorum. Terk edilmek, ancak balannca
gerekleir, unutma Selen!
Tiyatro eletirmeni deil, tiyatro ynetmeni Sadun Glberk, evet o uzun bir
ilikiydi, yedi ay falan srd. Ama kskan bir adamd ve oyuncu ocuklardan
bile nem kapyordu. Sanki yirmi beinde delikanllara bakarmm gibi. Ama
Sadun Glberk, Murattan nceydi.
imdi Hakan diye biri var. Bu da mimar, inanmayacaksn ama benden
yalnzca on ya byk. Kendi evinde, kendi yaamn kurmay baarm birisi.
Beeniyorum onu. Ama yle, k olmaya falan hi niyetim yok!
Babam sormuyorsun hi, ama ben yazaym. yice iine kapand, varsa
yoksa ii, artk deneyler, projeler peinde cokuyla kotuunu hi
grmyorum. Hl laboratuvarda yatp kalkyor. Haftada bir, bazen iki kez
gryoruz.
En son, diploma trenime geldi. Pek gururluydu. Annem - aman ne iyi ki -
yurtdndayd, galiba Kanarya Adas gibi bir yerlerde, gelemedi trene.
Seni sordu babam: Selen naslm, mutlu mu? diye.
 Aslnda 'yalnz msn? diye merak ediyor, ama gururuna yediremiyor tabii.
Selm syle, kendine iyi baksn, dedi, yantm beklemeden.
Aklldr, gldr, mutlaka stesinden gelir, diye mrldand.
Byle olmak, kadnlara ok pahal bir faturaya patlyor, deil mi baba?
demedim, yle yorgun ve keyifsiz ki; biraz acyor muyum ne?
Babam Cemi sordu sonra. Cem, Ankarada Tp Fakltesinde renci,
biliyorsun. ocuk bizlerden kaabilmek iin gitti Ankara'ya, bence. Mthi
inek bir renci, benim gibi deil, birinci olmak iin altna eminim.
Cemle ilikimiz biraz daha dzeldi. stanbula geldiinde bende kalyor,
derslerini, planlarn anlatyor. 'Genel cerrahiyle ilgileniyormu. Ama hi
ocukluumuza, sorunlu yllarmza deinmiyor, kayor. Acaba sorunlu
yllar bitti mi?
Babam da yle deil midir Selen? Tartmaktan, sorunlarn ap,
incelemekten deta korkmaz m? Acaba erkekler yanllarn, sorunlarn
konuulmasna neden alerji kapyorlar? Yoksa genelleme! mi diyorsun
yine?
ok uzun yazdm, ama daha yazmak istediim ok ey var. Seni ok
zledim. Tam seninle dostluk edebileceim dneme erimiken...
stediin kitaplar paket yaptm, yolluyorum. Artk ne zaman ular eline
bilemem. Pnar Kr, Tomris Uyar, Orhan Pamuk, Latife Tekin ve Mehmet
Erolunun son kitaplar, bir de Attila lhan ve Metin Elolu iirleri var.
Sana pek ok selam yolluyorum, kabul et!
Taze mimar:
Nilsu Baran.

51

1 Ekim 1985, New York,

 Sevgili Taze Mimar,

Yolladn kitaplara ok teekkr ediyorum. Bayram ettim billahi. Bu

arada iki kez seni evinden ve brodan aradm, ikisinden de ayrld' dediler.
Merak ettim, sonra ikisini de deitirdiini hatrladm. Ama yeni telefonlarn
yok bende. Yaz bana.
Mike son gnlerde ok heyecanl, telefon edip, mthi bir haber verdi.
Babasnn el yazmas defterini bulmu. Gnce' galiba. Sevinten ldrm
gibiydi! Sanrm sana bu konuda yazacak, belki yazmtr bile.
Evimi biraz dzene soktum saylr. Duvarlarn ktlarm yenilettim,
eflatun perdeler taktm. Bir de, bil bakalm ne aldm? mkn yok bilemezsin.
Bir kedi aldm! Evet, oktandr dnyordum bunu ama, sonunda
alveri ettiim ar sitesindeki pet shopa uradm ve nefis bir bebek-kedi
aldm. renkli!
" renkli kediler diidir! Kim syler? Baban tabii. Doru ama bak;
dikkat ediyorum, hep yle kyor. Benim renkli kzmn, biraz erkeksi bir
ad var: Ernesto! O da Mike'dan esinlenerek oldu... Onun mehur
Hemingwayinden...
Buradaki yaantm yava yava dzene giriyor. Neredeyse bir yl oluyor
geleli, hatta daha fazla, ancak dzenimi kurabiliyorum. Her eyi yle
deimi buldum ki, aradan geen yllar, braktm dinamik, yeniliki ve
aktivist Amerikan toplumunu tutucu, geleneki, mthi criminal bir ekle
dntrm sanki. Ya da ben bunlar daha yeni kavryorum. Belki de
toplumun yapsn ynlendirenleri, aslnda toplumun kendisi belirliyordur.
Bilmiyorum! Keke sosyoloji alsam biraz. Belki bir master programna
kaydolurum. Kendim iin.
Baz akamlar ofisten arkadalarla kyoruz. Greenwich Villagea, bir iki
kadeh bir eyler imeye, bazen sinemaya falan.
Bazen de annemlere yemee gidiyorum, yle farkl bir boyutta yayorlar
ki... Srekli konferanslar, yolculuklar, toplantlar, allar, diplomatik
yemekler, vbg...
ocukluumdan beri beni son derece skan, ok programl, plnl ve btn
hareketliliine karn, ok duraan bir yaam! Halbuki, ne ok arkadam
bana zenirdi...
Ama nemli olan, sonuta ailemle karlkl anlay iinde olmamz, ilk
yllarn sulama dolu yaklamlarndan vazgeip 'red' yerine kabul
dnemine girmi olmamz.
Ben de baban dnyorum. Sanrm, hayatmdaki o en ok iz brakan'
sevgili, baban olacak! Bazen ryalarma giriyor, sesini, kokusunu,
inanmayacaksn ama dinlerken skntdan patladm o biyolojik deneylerini
zlyorum. Bazen de, bir terapiste gitmeyi dnyorum. nk onu
unutmam ve yeni bir yaama balamam gerek. Salkl olmak zorundaym!
Zorundayz!
Her neyse. Seni zmek istemiyorum. Bu benim gemiim, hayatn ve bunu
ben zmek zorundaym.
Seni merak ediyorum. Daha dorusu, kulaklarn ekmek istiyorum. Ama
bunu daha sonraya brakyorum. Belki de Hakan benim fikrimi deitirir, ne
dersin?
Kitaplara yeniden teekkr ederim. Bu ara Corol Joyce Oates okuyorum.
Nefis ykleri var, sana da yollayacam.
Kendine iyi bak.
Sevgilerle.
Bayat mimar, stelik babann eski sevgilisi
Selen.
P.S. -Anneannenin lmne zldm. Onu hi tanmadm ama
anneanneler gzeldir. Ban sa olsun.

52

12 Ocak 1986, Wisconsin.

Dear Nilsu,

'Gzmn nuru ocuk, naslsn?

 Sana gzmn nuru demeyi ve doumgnn unutmadm ama aydr
hastaym.
imdi sen yalandm falan gibi dncelere kaplmsndr oktan, ama
benim gzmde daima kksn, nk sen daima benden on alt ya
kksn babe! Mutlu yagnleri diliyorum.
Hastaydm'n anlam; srekli ba ars, isteksizlik, baz halsinasyonlar
ve ktan kama istei. Yoksa, yle ate, kan basnc, ksrk falan deil.
Fiziksel hastal olan aspirin ya da tylenol alr, ruhu aryansa karar alr,
yle yaptm!
Bir mektup yazp, okuldaki iimden istifa ettim. Bylece srekli ve rutin
olarak yapmak zorunda kaldm bir iim kalmad.
Sartre hakldr!
Satn aldm zgrlk biraz metalat galiba. Aslnda zgrlk yoktur!
imden ayrlma zgrlm satn aldm ama bunun yapay bir yan
olduunu hissetmeden, keyfini de atamyorum. Keke zgr domak
gerekleebilseydi... Rahatszm...
Stoik olmann elli yolu var!
Babamn defterini bulduumu Selen mi syledi? Baka kim olabilir ki?..
Defterler bir harika. Sper! Ucuz defterler olduu kesin ama onlara el ii,
ksele ciltler yapm babam. Sk el yazsyla, dantel gibi rm sayfalar,
teker teker...
Ah, mutlaka grmeli, dokunmak, koklamalsn bu defterleri Nilsu. Ancak o
zaman hissedebilirsin.
Alt yz yirmi yedi sayfa! 627! Bence tam bir hazine. Bir baba, oluna
daha ykl bir miras brakamazd, olunu daha zengin edemezdi!
Kim bilir ka kez okudum... Ah, yedi, on? Tek tek, satr satr itim
yazdklarn.
Bir evladn, ebeveyninin mahremiyetine bu denli yaklamas ne derece
dorudur ve nereye kadar anlamldr, bilmiyorum. Bildiim, imdi kendimi
babama daha yakn hissediyor oluum ve bu beni actarak mutlu ediyor.
Ona hayranm Nilsu. Babama hayranm. Onun yreindeki derinlik, acya
dayankllk ve aka dair inan, beni bylyor.
Pek ok kadn sevdim, birok kere k oldum, ama babamn yazdklarn
okuduktan sonra iyice anladm ki, Onun anneme duyduu akn yanndan
bile geememiim. Babamn Aliciaya duyduu ilgi, tenselin ok tesinde,
tutkuyla sonsuzluun kesitii bir noktada balyor.
Tutkusunda alagelmi bir sahiplenme, kskanlk ve yok etme duygular
yok. Tuhaf deil mi, tutkusal olmasna karn, barl bir insan benim
babam.
Annemin bizi terk ettikten sonra - buna asla 'terk' demiyor defterlerinde,
'Alica'nn zgrl semesi tanmn yapm ve yle kullanyor - baka
sevgilileri olmasna aldrmyor, kin tutmuyor, bildiimiz anlamda
kskanmyor.
Onlarn hi boanmadn yeni rendim ve houma gitti.
Sevgisinden, ballndan ve tutkunluundan yle ok emin ki... Babam
daha ok, sevginin kalitesi ilgilendiriyor.
yle yazyor defterinde:
"Aliciay sahnede izliyorum. Tek kelimeyle: Rezalet! ki ve sigara, o
gzelim sesini berbat etmi. Uykusuzluk, ahane gzlerinin evresine halka
halka reklenmi.
Dans ederken admlarn yanl sayyor. Senkronizasyonu kaybolmu,
ark szlerim de hatrlamyor.
Onu imdi bu haliyle tanyanlar sradan, alkolik, yeteneksiz ve zavall bir
kadn gryorlar; nc snf bir sahnede.
nne gelenle kyor!', Kendini ucuza harcyor! diye dnyor
olmallar. Kimsenin de, onun 'lesiye sevilmi olduuna inanacan
sanmyorum.
Ben Alicia'y bakalarnn gzyle grebiliyorum ve grdm eyin bir
facia olduunun ayrmndaym.
Ama kimse, hi kimse, onu benim gzlerimle gremiyor ve yalnz ben, bir
tek ben bu ayrcala sahibim!
Onun, on bir yl nceki taze, parlak, hayat fkran, ahane gzlerini,
cilveli, dii, oynak baklarn bilenler, unuttular imdi.
Ben unutmadm!
Ben Alicia'm hl yle gryorum, nk asl budur!
Oluma, annesinin sahnede grd yorgun, umarsz, savurgan kadn
deil, aslnda narin, ocuksu ve haylaz bir prenses olduunu anlatyorum.
Mike'a anlatyorum.
 Anlyor mu? Bilemiyorum. Henz on yanda. Belki ilerde, belki bir gn...
(.....)
Mike'n bir 'anne' imgesi yok. Byle bir imge gelimedi onda. Alicia
zgrl setiinde, olum bir bebekti. imdi grd kadnsa, 'anne'
resmine oturmuyor.
Sanrm Mike'n 'baba' kavram byd, geliti, geniledi. Sanki daha
ok, erkek-erkee iliki boyutu glendi, ilerde bunun skntsn ekecek mi?
Umarm ekmez. Umarm gzel kadnlar sever ve sevilir...
(...) Onun gl, kendine yetecek, salam ve dengeli bir insan olmasn
istiyorum. Kardei ve annesi eksik. Ben? Ben yolculuktaym...
"Evet, gl olmas iin alyorum. Gdasna dikkat ediyorum. ou
gnler ben yemek yemiyorum, ona bol protein ve enerji dolu gdalar
yediriyorum.
Okula gidemedii iin, btn derslerini ben altryorum. Corafyaya ve
edebiyata ilgisi fazla. Gnde saat benimle, iki saat kendisi okuyor.
Okuyaca kitaplar konusunda ok agzl. u sra en ok Steinbeck'i
seviyor. Ona iir okuyorum. Bylenmi gibi dinliyor.
Baklar bir derinlik kazand. Bazen glnde yle bir haylazlk, az
kvrmlarnda yle bir mstehcenlik gryorum ki, Alicia glyormu gibi
irkiliyorum.
Belki de Mike benim tutkularma, annesinin yaramazln katacak, belki
de iyi bir yazar olacaktr? Kim bilir?
(...) oktan kendi yaantm yitirdim ben. Ne Alicia'sz, ne de Mikesz
olabiliyorum. Sonuta ben yok oldum, yerimi bir kadnla, bir ocuk ald. Yani
dii bir yetikinle, bir erkek ocuk.
Bu noktada dncelerim beni tuhaf bir rzgrla srklyor... Tuhaf, ok
irkiltici ama galiba gerek... Srkleniyorum, uuyorum...
Yoksa ben, hep bir kadnn hayatn yaamak isteyen, ocuk ruhlu bir
erkek miyim? Gerek ben bu mu? Kimim ben? Aliciay seven erkek mi?
Miken babas m yoksa?..
Gkgrltsne yazl yant alyorum. T.S. Eliotn fsldad mesaj,
aynen alyorum.
What the thunder said
Here is no water, but only rock/Rock and no water and sandy road. ()
Who is the third, who walks always beside you?/When I count, there are only
you and I together/But when I look ahead up the white road/There is always
another one walking beside you/Gliding wrapt in brown mantle, hooded/I do
not know whether a man or a woman - But who is that on the other side of
you?
Byle diyor baban, ama ayn soru benim iimde de sryor Nilsu. Kim
bilir, o hep benim yanmda yryen? Babam m, Hemingway mi, London m?
Hangisinin hayaleti? Yoksa annem mi?
Bilmiyorum! Yryorum, yryorum ve yryorum. Sizin folk airinizin
ok gzel dedii zere: Uzun ince bir yoldaym/yryorum gndz gece...
Sen kendine iyi bak, iyi ol ve kendini sev!
Dostun,
Mike.

53

10 ubat 1986, New York.

Nilsucuum,

Yolladn gazeteleri, fotoraflar ve yeni kitaplar dn aldm, bu kez

tembellik etme ansn yok edip, hemen yazyorum. Memleketteki gelime ve
gerilemeler uzaktan, hele okyanus ar uzaktan ok daha etkileyici oluyor.
Enflasyonun hz beni dehete drd. Bir de u niversitelerdeki trban
konusu. Hl bunlar m tartyoruz? Acaba, Yenia yaamadan
atlaymz ve 'aydnlanmadan bugne geiimizin karanlk sonular m
bunlar?
Ama iindeki baarlarn, beni ok sevindiriyor. Heyecanlanyorum
dpedz.
 Bu, kazandn ikinci konkur, deil mi? Sakn grup ii, kk proje diye
yabana atma. Sen henz iin ok bandasn.
Konkurcu mimarlar severim. Disiplinli, enerjik ve hrsldrlar. Eh, zaten
alkan olduunu da biliyorum. Harika bir yoldasn, haydi durma, ko!
Szn ettiin turizm patlamas zaten bekleniyordu da, ne iddette
patlayaca pek kestirilemiyordu. Turizm, nc dnya lkesi, dviz, falan
femekn derken, elbette evre kirlilii de gndeme gelecekti, gelmi de!
Senin evre problemleriyle ilgilenmen, bana ok anlalr geliyor. Bu ie
bir moda olarak ilgi duymak yerine, ciddi ve yapc almalarla katlmak
gerekir.
Burada deiik niversitelerde mthi ilgin evre programlar var. Eer
aklna yatarsa, sana bror yollayaym, belki bir master, evre psikolojisi,
evre sal, ekoloji konularnda yksek lisans almasna kaydolabilirsin.
lgilenirsen, her bakmdan yardmc olurum. Sahi, neden 'vaat edilmi
topraklara gelmiyorsun? Gezmeye, ziyarete ya da yerlemeye?
Bak yine zdn beni. Hani Hakanla iyi gidiyordu ilikiniz? Biraz ilgisiz,
umursamaz geldi mektuptaki slubun.
Keke yannda olsaydm, elini tutup; "Artk babandan intikam almaya son
verip, kendin iin, kendi sevdalarn yaamalsn Nilsu, diyebilseydim.
Terk etmek, kp gitmek, eyalarn bile almadan brakmak... Bu bir bo
gurur mu? Gereksinme mi? Zevk mi?
Aslnda ne denli hassas, sevecen ve ciddi olduunu bilmesem, seni ta
kalpli, psevdi, sadist, hatta nemfoman sanabilirdim, iindeki o kontrolsz
fkeyi, acy ve aldatlmlk duygusunu yenebilecek kadar glsn oysa.
Beni korkutan, baaramayacan endiesi deil. Ben, duygusal
yaamndaki dengesizliin, er ge kiiliini zedeleyecek, kendini
sevmeyeceksin, diye korkuyorum.
'Bu da olur mu? deme.
Olur! nsan, yanllarn yinelediini anlayabilmek iin, orta ya snrna
kadar gidebiliyor. O noktada ya kendini eitmeyi baaryor ya da itahsz ve
bkkn birine dntn gryor. yi ama, kendini sevmeyen, kimi sevebilir
ki?
Oysa, senin sevginle keyif atp, bereketlenecek erkekler de vardr. Seni
seven erkekleri zerek, korkutarak ve iterek, babann hayaline ders
veremezsin. Hem neden ders vereceksin? Baban seni hep ok sevmitir. Belki
sevgisini, senin istediin tarzda dile getirememitir ama senin ve kardeinin
adna, kendi isteklerinin bazlarn eksik yaamtr.
Her eyi, hepsini bilmen gerekmez, ama baban, ocuklarna iyi bir baba
olmay, kendi mutluluuna tercih edebilen bir insandr. Olmu mudur? Bu,
nasl, nerede ve kiminle tartlacana bal bir sorudur.
Onun evlendiini yazmsn. Hem ardm, hem armadm. Ben asl,
nasl biriyle evlendiiyle ilgilendim. nk elerimiz kimliimizi ele veren
ciddi ipulardr. Bankac ule Hanm, bana benzemiyor herhalde...
Mutlu olsun! Gerekten mutlu olmasn diliyorum ve baban, mutluluk
dileimin iten olduunu bilecek kadar beni tanr.
Ben, hl yalnzm. nk yalnz kalmak, kendimi dinlendirmek ve i
seslerimi dinlemek istiyorum.
'Yaratc Yalnzlk konulu gnlk bir seminere katldm. Connecticut
eyaletinde, kk bir niversitede dzenlenen, ilgin bir seminerdi. Ben,
sadece yalnz kalmamak iin biriyle beraber yaayacak insanlardan deilim
Nilsu, olmam da!..
Cem'in iki yl sonra niversiteyi bitirip, kelli felli bir doktor olacana
inanmak, yle zor ki...
Ben onu, yemek masasnda mzklk eden, sinemalarda uyuklayan, sk sk
hasta olan, ne babasna, ne ablasna sokulan, vahi, kk bir kedi gibi
anmsyorum. ok gzel, hrn ve kibirli. Sonraki yllarda hi grmedim.
Herkesten, hepimizden kat o ocuk.
Eer onunla ilikisi dzeltmek, daha yaknlamak istiyorsan, en az senin
kadar, onun da istekli olmas gerekmez m?
Annenle ilikisi nasl?
Ah, ok gldm, demek annenin kocasna - iadam Fikret mi diyorsunuz
siz ona? - Doktor knca sizi cretsiz ameliyat ederim," demi ha? lahi
Cem, basbaya inelemi adam ha!..
Sahi, senin annenle ilikin nasl? Hl onun intihar ettiine inanyor
musun? Biraz yaknlamay denesen? Artk 'yorgan gitti, kavga bitti naslsa.
Belki o da seni zlyordur?
Mikedan hi haber almadm, sana yazd m?
That's all, sweetie.
Sevgiyle,
Selen.
 54

5 Nisan 1986. Madison, Wis.

Nilsu Dearest,

Sana gncel olaylarla ilgili, aydnlk bir mektup yazmay ister miydim,
bilmiyorum. Gerekten byle isteklerimin kaldn pek sanmyorum.
Yani, u son sevgilinden de ayrlacaksn diye hayflanmam, uzaktan bile
olsa srtn svazlayp, seni benim kadar kimse anlayamaz' dememi, eskiden
olduu gibi, parmaklarm gzkapaklarna dokundurup sana ark
sylememi, sk sk telefon edip yaamn g yanlarna direniini
desteklememi bekliyor olabilirsin.
Belki de seni, annenin intihar, babann Selen yerine ok sradan bir
kadnla beraber oluu konularnda teselli etmem iin, ldryor olabilirsin.
yle mi, bilmiyorum. Fakat bildiim, artk iimden byle canl ve dnyevi
heyecanlarn gemedii. Kesinlikle gemedii!
Beni kadnlar, aklar, insanlar ve onlarn sorunlar ilgilendirmiyor. Hibiri
umurumda deil!
Evime kapandm ve kendimi yayorum. Kendi yaptm mzii
dinliyorum, kendi kestiim odunlar minede yakp snyorum - burada hl
k sryor, kar yayor - kendi sebze yahnimi piiriyor, kendi hayallerimi
kuruyorum.
Bol bol yryorum ve istediim kadar dnyorum. Evimin yaknnda
kk bir orman var, yrylerimi orada yapyorum.
Bu ev tam bir harabeydi. Vakti zamannda babamla Alicia yaam burada.
Ben bu evde domuum. Sonra herkes terk etmi. Herkes! Hepsi!
Evi adam etmek istediimde, banka bile kredi vermekten ekindi. Babamn
akrabalar biraz yardm ettiler ama yetmedi.
Arabam sattm, birikmi param kullandm ve imdi biraz yaanr bir hale
geldi. Yine de duvar yaltm olmadndan, bu kuzeyin souuna
dayanabilmek iin eski ordu battaniyeleriyle dedim ahap duvarlar. Bir de
bisiklet aldm kendime.
 Konforum yok, ama zaten ben hibir zaman konfor dkn olmadm ki...
Anlarm, izlerim ve hayaletlerim! Benim sahip olduklarm bunlar. Bana
yetiyorlar.
Bir yandan doal, sade ve zgn, bir yandan olabildiince zgr
yayorum.
stersen buna fiziksel gereksinmeleri minimuma indirgenmi, duygusal
frekans yksek bir yaam biimi de diyebilirsin.
Sen mektup yazdm son insansn. Roberta'ya ve Selen'e de yazmyorum.
Sahi Robertay da tanmazsn sen. Tanma zaten!..
Delirdiimi dnen uzak komularmn, yakn akrabalarmn aksine, son
derece iyi ve keyifliyim. stelik bambaka bir boyutta, mutlu olduumu bile
syleyebilirim.
Sana szn ettiim bir roman almas vard, bildin mi? te onun
zerine ciddi biimde eildim.
Mzikli bir roman bu. Her blm iin bir beste yapyorum. lk yirmi drt
blmn bitirdim, bestelerini de yaptm.
lm zerine bir roman bu. Daha dorusu, romann kahraman, bizzat
lmn kendisi.
Sarn, mavi gzl, mthi ekici bir kadn bu: lm! Ad: Josephina.
Kasaba kasaba, lkeleri ve dnyay dolaarak ark sylyor dans ediyor.
Yalanmak, sklmak, yetiememek, peinden komak gibi endieleri yok.
nk onun zaman sonsuz! nk o, sonsuza dek gezecek, sonsuza dek
ark syleyip, dans edecek. Peinden binlerce erkei srkleyecek, gzlerinin
elik mavisi, teninin bebek pembelii ve dokusunun dii kvraklnn eliik
albenisiyle eritemeyecei irade, kmldatamayaca ta kalmayacak. Daima.
Dnya dndke. Hep!
nk Josephina, ancak yok ederek var oluyor! Anlyor musun?
Herkes ondan korkuyor, ama yine de herkes ona kouyor.
nk karanln rknts iinde, tatl tatl fsldayan sesin korkutucu
albenisi var, onda.
nk, Dou Masallarnn yasak krk birinci odasnn gizemi var, onda.
Bir kadna ok yaraan gurur, zgrlk, kendini beenmi, hatta kafa
tutan bir bamszlk var, Josephinada.
ok esrarengiz bir kadn!
 Cinsellii, mstehcenlikle doallk arasndaki kaygan snrda koturuyor
doludizgin. Erotizmle pornografi arasndaki bak srtnda o var!
Josephina, yok ettikleri iin ac ekmez. Yok olan bir insan, aslnda onun
iin varln baka biimde srdrmektedir.
The Sun Also Rises romannn giriini anmsyor musun? Hemingwayin
Ecclesiastesten yapt alnty dnr Josephina.
Bir nesil geer gider, baka bir nesil gelir, ama yeryz sonsuz srer
gider... Gne de doar ve gne batar. Doduu yere koar gider... Rzgr
gneye yollanr, sonra kuzeye ynelir, durmamacasna dolanr ve rzgr
dolamna denk geri dner. Btn nehirler, denize varr, gene de deniz
dolmaz; nehirler, ktklar yere dnerler.
Nilsu, mthi bir proje bu, harika bir roman olacak, inan bana!
Anladn gibi, artk beni heyecanlandran tek ey bu! nk bittiinde,
lm bunca iyi anlatm bir baka yazl nesir bulunamayacak bat
dnyasnda. Mzikte, iirde, tiyatroda rnekleri var, biliyorsun; Wagner,
Mozart, Chopin, Rilke, Goethe, Shakespeare hemen aklma gelenler. Ama
byle bir baka roman yok! Benim iin lm yazmak ve bestelemek dnda
hi kimsenin ve hibir eyin nemi kalmad. Belki de iyi bir eser yaratmann
bir numaral koulu da budur?
Beni anlyor musun Nilsu? Anlamyorsan bile, anlyormu gibi yap, babe!
Senin gibi Selenin de, lm bir kadn, bir 'femme fatale gibi iliyor
oluuma taklacan tahmin ediyorum. Belki de mao diye sulayacaksnz
beni.
yle yapma(yn). Sakn!
lmn cinsiyetinin, dourgan oluuyla ilgisi var, benimle deil.
Dourganlnn annelik kavramndan ok, remek' eylemiyle balants
sz konusu. nk yok ettiklerinin yerine yenilerinin gelmesi, bir denge
kurmas zorunlu.
Her neyse, buras henz oturmad kafamda, yeni kuruyorum.
Tamamladka sana yazacam.
imdilik sana romann blm mziinin notalarn yolluyorum Diini
skarsan, gitarla kartabilirsin, karmak grnne sakn aldrma. Bu
blmn ad: Josephina Dans Ediyor: lmn Dans...
Mutlu ol. Kendin ol.
Dostun,
 Mike
P.S. Romann ad: ADI LMD olacak. Ne dersin?

55

21 Mays 1986, New York.

Sevgili Nilsu,

Mike'n romanyla ilgili haberlerin beni mthi arpt. Roman ok ilgin

ve ok edici bir gzellii var! Yoruyor, bitap dryor, dvyor insan.
Anlattn kadaryla bile...
Fakat korkuyorum! Madem bu romana byle her eyiyle tutundu, btn
k kaynam ona ykledi, romann ok gzel olacana inantn kadar,
roman bittiinde bana gelecekler konusunda da kuvvetli sezgilerim var.
Abartyor muyum?
Onun nekrofiliklii kadar, benim yaama tutkunluum, onun yalnzl
olumsuzlamas kadar, benim olumlamam... Mikela ne denli zt, ne kadar
farklyz, yine de, bir noktada ok benziyoruz...
Ya sen? Sen Nilsu? Sen bir yannla ona, bir yannla bana yakn oluunu
nasl zyorsun? Aslnda kendini nasl tanmlyorsun?
Belki de, sen iyi bir sentezsin!
Mike'la aranzdaki edebi mektuplar beni tahrik etti, ben de sana ok
sevdiim bir iiri yazmaya karar verdim. Bu iirin benim iin nemli bir de
ans var. Babanla ilgili...
Bir baka lkeye, bir baka denize giderim dedin/'bundan daha iyi bir
baka ehir bulunur elbet./Her abam kaderin olumsuz yargsyla kar
karya/- bir ceset gibi - gml kalbim/Aklm daha ne kadar kalacak bu
orak lkede?/Yzm nereye evirsem, nereye baksam/ kara ykntlarn
gryorum mrmn/bouna bunca yl tkettiim lkede/Yeni bir lke
bulamazsn, baka bir deniz bulamazsn./Bu ehir arkandan gelecektir. Sen
gene ayn sokaklarda/dolaacaksn. Ayn mahallede koacaksn;/ayn evlerde
kr decek salarna./Dnp dolap bu ehre geleceksin sonunda. Baka/bir
ey umma -/mrn nasl tkettiysen burada, bu kecikte,/yle tkettin
demektir btn yeryznde de.
Ben, Mike kadar gezgin biri deilim. Ama yaantm iki lke ve iki kltr
arasnda geti, geiyor, geecek. Bazen buray, bazen oray zlerim, ikisinin
de tadm ve tatszlklarn sevin ve fkeyle yaarm. Kimisi blnm hayat
der buna, kimisi zengin...
stanbuldan ve babandan ayrlmam gerektiinde, bu iiri babana
okumutum. Onun alglad iirle, benim ona okuduum iir yle farklyd
ki, ayrlma gerekliliinin somut nedenini, apak ortaya
stersen, babanla ayrlmamzn nedeni, bu (Kent) iiridir diyelim. Ne
iirsel... Sence, peki sence ne diyor Kavafis?
Dn canm skan bir ey oldu. Ernesto hastaland, Vet. klinie gittik, kan
tahlili yapld. Oysa gencecik bir kz daha. Umarm, lp gitmez, yle altm
ki ona...
Sahiden gelmeyi dnyor musun? Yatacak ve yiyecek iini hi dert etme.
Sen bir uak bileti bul, gerisini ben hallederim.
Austos sonu gelebilirsen, bir hafta birlikte tatil yapabiliriz, Mike kabul
ederse, Wisconsin'e bile gideriz.
Hakanla ilikinin sryor olmasna seviniyorum. Ama mektuptaki ses
tonundan tutkusuz, dostluk yan daha ar basan bir iliki havas alyorum.
On ya demek! Yine de, bu rekor Nilsu. Bana kzacaksn ama ben yalar,
balar, kkenleri ve beklentileri benzer insanlarn daha uyumlu ilikiler
yaayacaklarna inanyorum.
Demek Hakan, bilgisayarla mimarlk yapan bir bronun sahibi. ok
sevindim, nk burada bilgisayarsz mimarlk kalmad gibi bir ey. Eninde
sonunda Trkiyeye de girecekti kompter... Peki sen hl manuel' misin?
Hakan'n seni gldryor oluu gzel. Espirili erkekler, yaam
renklendirirler. Peki seni dnyor ve dndrtyor mu? Sen yalnzca
enine boyuna deil, derinliine de gelimi bir kadnsn. Yzey hesab kadar,
hacim hesab da bilmeli, seni elinden karmak istemeyen erkek. Sen, sen
bana benzersin Nilsu...
imdi Ernesto'nun tahlil sonularn almaya gidiyorum. Heyecanlym;
ayn evi bir kediyle bile paylasan, onunla ilgili, ona bal yayorsun...
Sevgi, dostluk, imdi artk zlemle,
Selen.
P.S. Bir bilimsel dergide organik chip'lerle ilgili bir makale okudum.
Babann byle bir projesi vard bir zamanlar. Makaleyi kesip sana
yolluyorum. Kendisine ilet, ama benim yolladm syleme ltfen.

56

16 Temmuz 1986, Madison, Wis.

Sevgili Dost Nilsu,
Dearest,

Romanm beenmi olman beni mthi sevindirdi, tevik etti. Senin iyi bir
okur oluun dnda ve yannda, yl boyunca yaknm olman, beni tanman
ve daha nemlisi, 'lmn yzn benim kadar yakn evrende grm
olman deerinin gstergeleridir.
Bir de, o ok gen yanda aldn formasyonuna benim ciddi katkm
olduunu dnrsek - belki ok bencilce, ama doru - senin edebiyat
beeninin, bir anlamda benim uzantm olduunu dnyorum.
Kzma! Yo, hayr, kz!
Kz! (Trke sylersek, be angry, gen kz anlamna m gelir? Trkemi
iyice kaybettim artk.)
te romanm beenmen, bu nedenlerle coturdu beni. O halde, ben de
sana srrm vereyim.
Roman iki kopya yazyorum. Biri sana, biri bana. Baka kopyas yok,
olmayacak sen ve ben o kadar.
 Bir gn yaymlanrsa, her blm iin zgn mzik bestelenmi, yannda
kasetiyle satlan ilk kitap olacak. lk mzikal roman. Kapanda yle
yazacak:

Michael McClure.
Ad lmd Mzikal Roman
- Yalnzca lmle yzleenlere nerilir.-

Ama yalnzca bir d. Yaymlayacaklarn sanmam. Kim ilgilenir ki... Hem

sonra, belki ben istemem de... Bilmiyorum... Zaten bunun imdi hi nemi
yok!
Son haftalarda yeni blmler yazdm ve besteledim.
Josephina, kendine yeni bir kurban seti ve onu yok etme planlar kurdu.
Yeni kurbannn ad: Ernest London, bir yazar.
Ernest London ilgin bir adam. Hemen btn dnyay gezmi, pek ok
kadn tanm, baarnn tadn, yalnzln ve ihanetin satcsn yaam,
yazdklar sarsnt yaratan, izgid bir yazar.
Saf, deneyimsiz ve ok gen erkekleri etkileyip, abucak yok etmekten
bkan Josephina, cannn skld bir srada Ernest London'a rastlaynca,
mthi keyiflenir. nk bu tam bir challenge'dir ve Josephinay tahrik
eder.
Elbette Josephina da Ernest iin ok ilgintir. O ana kadar tand btn
kadnlardan farkldr. ok tutkulu, erotik, yrtc, yakc, acmasz, zeki,
yaman bir kadn olarak grmektedir lm.
Grd bu ateten kadnn, aslnda lm olduunu bilmeden yle yazar
gnlne Ernest London:
"efkatle iddetin, istekle bo vermiliin, gemile gelecein, zekyla
aptalln, tesadfle planlanmn, usturayla tokatn, mstehcenlikle seksin,
bekretle orospuluun lgn bir karm yaplsa, ad Josephina olurdu.
Onu sahnede dans ederken izliyorum ve sanki bir tek ben anlyorum
sanarak, bbrleniyorum.
Baka aresi yok. O benim kadnm olmal. Tarihe Ernest ve Josephina
olarak gemeliyiz.
Ernest London, lm byle tutkuyla sever ve ister. Anlyor musun
Nilsu? lm, bir kadn sevmek ve istemek gibi alglamay anlyor musun?
Fakat Josephinay d krklna uratacak bir ey olur ve Ernest London
tpk dier kurbanlar gibi, abucack teslim olur kadna.
Halbuki Josephina bir etin evize, g bir erkee rastlamak ve yeni
yntemlerle onu batan kartmak istemektedir. Zorlamak, terlemek ve
didimek zlemindedir.
Oysa Ernest London iin durum farkldr. Yllarca diiyle trnayla,
uykusuz geceler, sancl gndzler ve gz nuruyla yaratt kiiliinin en gizli
kaplarm, sonunda rahata aabilecei bir kadna rastlam ve zbenlik
hzinelerinin anahtarn ona gururla sunmutur. O mutludur!
te bu noktada erkeklerin gl, dayankl ve salam zrhlarnn, kadnlar
karsnda nasl bir beceriksizlik, saflk ve cahillikle dtn anlatmak
istedim. nk bu byledir! Ah bu btn gl erkekler iin byledir!
Halbuki Josephina'y gizli kaplar ardndaki hzineden ok, kaplar kapal
tutan iradenin gc ilgilendirmektedir. Asl oyun, bu irade gcne kar,
saldr tekniklerinin altnda yatan elencedir.
Byle abucak teslim ald Ernest London, artk pek de itah ata deildir.
Sahneyi bir sre renklendirebilmek iin, bir ocuk dourur Josephina.
nceleri 'baba olmak fikrine bir yazarn evcillemesi, onu yok eder'
diyerek kar kan Ernest London, olunu kucana ald an, bu bebein,
tapt kadnla arasndaki en organik ortaklk olduunu dnr ve olunu
ok sever.
ocuun ad Martin'dir. Martin London. Martin, annesiyle babasnn pek
ok zelliini edinmi, farkl bir ocuktur.
lmle, yaam sevgisi yan yana yaamaktadr onun yreinde. Bir yandan
heyecanl, pozitif, cokulu ve gler yzldr. Hayat ok sever. Bir yandan da
hznl, bulutlu, negatif ve ie dnktr. lm merak eder.
Kiilii oluturan lm ve yaam sevgisinin siyah-beyaz kontrast, iddetli
bir uyumsuzluk, gzle grlr bir trajedi yaratmakta, kk Martin bu
hastaln yaant boyunca yakasn brakmayacan anlamaktadr.
Bu anlattm, Martin London' blmnn mzii Allegro tristezza'
baln tayor. Szlerinin yazmn ok abuk ve kolay, bestesini zor yaptm.
Sancl, uzun bir dnemde kt mzii... nce ayr beste yaptm, ama
hibirini beenmedim! Benim istediim, ok canl, cokulu tonlarn, karanlk
ayrntlarla zld bir melodiydi.
Sonunda diyalektik bir analizle zdm sorunu. Strauss ve Wagner
dinledim birbiri ardna. Gnlerce. Bir Strauss, bir Wagner. Sonra Gershwin
ve Mozart...
imdi, u anda beendiim bir ey besteledim. Daha iyisini yapana dek,
beni yattran bir melodi.
Sonras malum! Josephina, E.L. ve Martini terk eder, yeni kurbanlar
bulmak iin baka kentlere yollanr. E.L., olunu alp lmn peine taklr.
Ama lm iine ylesine ilemitir ki, Josephinay braksa bile, artk olu
girmitir, kanna, canna...
Girift, gizemli ve tehlikeli... Btn anne-baba-ocuk ilikileri byledir.
lm ve yaam, ocuklarn genleriyle yeni kuaklara tanr, kadnla erkek
arasnda kanl ve canl bir ortaklk kurulur.
Sen, kendi annenle babana baktnda benzeri bir manzara grmyor
musun sanki? Yaam temsil eden baban, yaam kadar canl, salkl ve doal
bir kadna, Selene tutuluyor, ama ocuklarnn annesi, lm seecek bir
kadn!
te bu bakmdan Ad lmd senin de romann saylr Nilsu! Katlyor
musun?
Bana yazdn br konulara gelince: l-gi-len-mi-yo-rum! Bala Nilsu,
ama ak, gncel sorunlar ve insanlar beni ilgilendirmiyor artk. Elimden
gelmiyor.
Dur bakalm, yoksa, sen de bir eit Josephina msn? Ehm? Kumral, ipek
salarnn bal kvam scakl, minik burnunun ocuksu taknlna felaket
bir ztlkla kafa tutan etli dudaklarnn batan karc heyecan... Sonra,
ince, uzun parmaklarnn havada dolaan bamszl ve bana hep
krlacakm duygusu veren ayak bileklerinin zerinde hayrete srkleyen,
meraklandran, stelik, utanga durularyla etkileyen bacaklarn...
Sen, elini uzattn erkeklerin tmn tutup alabiliyorsun Nilsu! Tpk
Josephina gibi... Trkesi: hi zahmetsiz'. Belki de bu yzden heyecanszsn?
Fakat seni Josephina'dan ayran, ok byk bir fark var. Sen bakalarn
ldrecek yerde, her keresinde, kendini ldryorsun. Her terk ediinle, bir
kez daha lyorsun! nk sen lm' olmaya ok alan bir yaamsn,
dirimsin!
Ve biz, bu yzden asla Zweig'ler gibi kucak kucaa intihar edecek bir ift
olamayz Nilsu!
Sen yaam savunuyorsun, bilmesen de, grmesen de, btn bedenin,
varln ve eylemlerinle hayat'sn sen.
 Bu da sana ok yakyor. Bazlar byledir, yaamak mthi yakr onlara.
Bilmek istemediin, farkna varmay engellediin bir baka konuysa,
annenin intiharyla ilgili. Sen, annene, lm setii iin fkelisin?
Onun yaamasn ve seni seviyor olmasn istiyorsun aslnda. Belki ilk
yllarda Selene gsterdiin tepkinin z de buydu. Selene neden annen deil
de, babann sevgilisi oldu diye bozuluyordun... nk Selen de hayattr.
Sen kendin ol. yi ol ve mutlu ol! Sevgiyle,
Mike.

57

3 Austos 1986, New York.

Nilsu,

Haberine ok sevindim. Seni grmeyi merak ve zlemle bekliyorum.

KLMle nce Amsterdama, sonra - orada aktarma yaplacak -New Yorka
uacaksn. Okyanusun zerinden non-stop umak, yedi saat sryor. Ben,
senin uu korkun olduunu hi bilmezdim. Fakat sk sk uarak bunu
yeneceini sanyorum.
Eer umaktan ok korkuyorsan, bunun son yolculuun olacan
dnp, lmeden nce, en ok neleri yapmak istediini bir bir diz nne. Bu
ho bir oyundur ve ciddiye alrsan, basklanm pek ok arzunu aydnla
kavuturursun. stelik, gelecek uua kadar, bunlarn bazlarn
gerekletirme ansn bile doacaktr. Daima bir yeni uu vardr Nilsu.
Seni JFK Havaalanndan karlayacam. Uu numaram ve saatini (N. Y.
saatiyle) kaydettim, hi merak etme.
Davetli olarak Amerikaya geliinin, vize sorununu kolayca zeceini
biliyorum. Haydi artk, abuk gel!
 Mike sessizliini bozdu ve bana bir kart yollad. Magrittein
erevelerinden birini semi. Arkasna yle yazm: Dear Selen, you are
the life!
Michael McClure
nce irkildim. Tuhaf oldum. ok spontane yazlmt besbelli. inden
gelmi, yazm ve yollam... yle sanyorum ki, u senin szn ettiin Ad
lmd romann yazarken, aniden byle hissetti ve bana yazd. Hem
houma gitti, hem de hznlendim.
Onu manastra kapanm bir kei, bazen bir bilgin gibi gryorum ben.
Sanki gncel sorunlarn baya ve s sularnda debelenen bizler, Ortaada
yayoruz, o da gln adn aratran William.
Gelirken bana kitap getir, bol bol yeni ykler, roman ve mutlaka iir. Bir
de ifte kavrulmu isterim. Divannki olursa sevinirim. Acaba iyice marp,
bir de kk rak istesem mi?
Haydi Nilsu, gel artk. ki yldan fazladr grmedim seni. stne sinmi
anlar, sevgileri ve gzellikleri de beraberinde getir. Sana bakarak hasret
gidermem iin de, gel...
Nilsu, sen de yaamsn!
Sevgiyle,
Selen.

P.S., Ernesto iyileti. Boynunda bir ur varm. Ameliyat oldu, ama imdi,
eskisi kadar canl ve gzel. O da seninle tanmaya can atyor. Bakalm senin
Elvise benziyor mu?

58

sve asll bir kz. Ad Ulla, soyad ok uzun, bir trl anmsayamyor
Teoman. Galiba Trkiyeye ikinci geliiydi. Sapsar, masmavi, biraz tombulca,
ho bir kz; hani insann yannda geveyip, rahatlad, grm-geirmi ama
dersini de alm insanlardan.
Zeynepten boandktan sonra, yaantsnda bir tek annesi kalmt. Tek
kadn! Nergisin resmen boand ama kalben Ik' bekledii yllard, herkese
uzak, herkese kapalyd...
O dnemde yalnzca Cahide Hanmla yetinii, kadnlara ynelik bir tepki
deildi. Hibir zaman kadnlara kar bir tavr, bir dmanlk beslememiti; bu
zaten Teomann doasna aykrdr.
O, yaam bir btn olarak alglyor ve ylece seviyordu. kadnlar,
erkekleri, ocuklar, doay, hayvanlar, henz hi grmedii uzayllar -
ocukken Kk Prensi grdn iddia eder, birbiriyle biraz eliik dse
de, ilgin anlar uydururdu - ve lm, doumu, acy, sevinci, zlemi,
kavumay, ayrl... Teoman hepsini seviyordu.
Fakat o yllar hem kendi kiisel tarihinde, hem de lkesinin toplumsal
tarihinde tatsz bir dnemdi ve Teomann itah kamt. Yalnzca kadnlarla
deil, hemen her eyle ilikisi askdayd.
eviri yapp, birka kuru kazand bir ansiklopedi vard o dnemde.
Sonra yarm kalm, btn emekler boa gitmiti ama o sralar aksak-topal
yryordu iler.
SevinIe yaadklarnn biraz tutuk, biraz rahatsz oluu, belki de bylesi
bir dneme denk dmesiyle, ilgiliydi... Belki, belki de deil!
yi bir kzd Sevin. yi olmann o berbat ortalamaln, btn
zellikleriyle yayordu.
yi yemek yapyor, iyi giyiniyor, iyi pyor, iyi dinliyor, iyi elik ediyor,
hi yormuyordu: yi gelmiti!
yandaki oluyla yayor, dnyaya, zel yaamna ve topluma bakarken,
olup-bitenleri anlamam, nedenlerini bir trl bulamam akn gzlerini
kocaman ayor, bu aknl kimi zaman eresiz gzyalarna, kimi zaman
da tkezleyip dmesine yol ayordu.
Aktan ok, bir dostluun scak kanatlarnda snmak gereksinmesiydi.
Teoman Sevine iten en belirleyici gd, buydu. Ama Sevin balanmt. O
Teomana balanm, ayrlacaklarna yakn, ok ac ekmiti. Acsn da, iyi
insanlara zg bir anlay ve sessizlikle, yalnzca kendi i camlarn krarak,
incecik kanatarak yaamt.
Belki de konusa, sorsa, istese, beklese ve sarssayd Teoman; ben de
varm! diyebilseydi, o da heyecanlanacak, o da balanacakt. Kim bilir... Ama
yapmad, yapamad, yapamazd!
Arkada Ullayla, sevgilisi Teoman birbirlerine tantrdnda, artk
vaktin geldiini anlamt Sevin. Teomann, Ullayla konumalarndaki
heyecanl tonu, glmseyiindeki canll hemen sezmi, gzlerinde cam
krklar kimseyi zmeden, sessizce aradan ekilmiti.
Sevin, daha sonra Teomann bir arkadayla evlendi ve iki kz ocuu
dourdu. Bazen yolda karlarlar, bazen telefonlarlar, ailecek grrler.
Siyah bukleli salarna baktnda iki kk kzn da iyi kadnlar olacan
hisseden Teoman, hep merak eder: Sevin mutlu mudur, kocasn sever mi?
Ama hi bilemez. Kendi sevgilisiyken de bilemezdi, imdi hi bilmez.
Ulla ok rahat bir kzd. Cinsellikten politikaya, araba yarlarndan, modaya
kadar her konuda konuabilir, ok okur, ok seyahat eder, hayat olduu gibi
kabul ederdi.
Ulla mcadele etmeyi sevmeyen, ama renmeye doyamayan, tipik bir
skandinavd.
Bir turizm acentasnda alyor, sk sk yolculuklar yapyor -yaam,
deneyler kazanmak iin klan uzun bir yolculuktur, derdi - pastel tonlarda da
olsa, rengrenk yayordu.
Teomanla tantktan sonra iinden ay izin ald ve Teomann kk,
giri kat dairesine yerleti: Orada yar ngilizce, yar Trke, bazen de Fince
ve svee yaamaya baladlar.
Beraberinde Hindistan, Himalayalar , Latin Amerikay tad Ulla;
kitaplarla, anlarla, kasetlerle, kumalarla ve dialarla. Dou felsefesiyle ilgili
pek ok ey retti Teomana. Dalay Lamay, Siddarthay, Carlos
Castenaday...
Cahide Hanm da sevmiti Ullay. Dorusu, Cahide Hanm, oluyla
evlenmek iin abalamak yerine, Teoman kltr ve corafyasyla
zenginletiren kadn sevmiti. Bu katklar, Teomann yazma eylemi iin ok
gerekliydi... lerde...
Ama Ulla, Teoman da alp Stockholme gitmek istediinde, Cahide
Hanmn gznden dverdi. O da, br kadnlar gibiydi. Olunun
yapacaklarndan ok, onun kendisiyle ilgileniyordu, brleri gibi...
Pasaport alabilseydi gidecekti. Ama gitseydi, yerleecek miydi, bunu
bilmiyor Teoman. Aslnda rakdan bala, krmzdan maviye tam bir
Akdenizliydi o, ama dorusu, gitmek ve kuzeyi grmek istemiti - henz yeil
girmemiti kanna.
Sonra mektuplar ve kitaplarla srd ilikileri. Hl yazrlar tek tk. Artk
bir ilili gmenle evlenip, oluk ocua karsa da, kitap gndermeyi asla
ihml etmez, Ulla. ocuklarndan birinin ad Sultan, br Carlos, kocas
Allendenin uzaktan akrabas. Her ey tam Ullann istedii gibi...
Sevdii kadnlarn kendinden sonra mutlu olmalaryla, beraberken
olduundan daha ok ilgilenen Teoman, Stockholme gidemeyiinin bu
mutluluu yarattn dnnce, pasaport alamayndaki tek tesellinin bu
olduunu dnr ve sakn her eyde bir hayr vardr sz doru olmasn?
diye, glmser. Hi yantlamaz. Glmser.

59

lker i Cahide Hanm hi tanmad. Ksack kumral salar, haar erkek

ocuu yz, minyon, hareketli vcuduyla mthi albenili, cevval ve kvrak bir
kzd lker. Teomann srekli okuduu gazetenin sanat servisinde alyordu.
Tantklarnda ok genti -sekiz ya kkt Teomandan - atak ve hrslyd;
yle grnyordu.
Annesinin intiharndan sonra, onun evinde inzivaya ekildii gnlerde,
ayn apartmann merdivenlerinde rastlyorlard birbirlerine.
Teomann biraz yiyecek, sigara, rak ve gazete alp, srklenircesine kt
merdivenlerden, bir ceylan evikliiyle inerdi lker. Hi selamlamazlard.
Teoman, lker i pek grmez, lker de yalnzca Teomann elindeki gazeteyle
ilgilenirdi.
Sonra birbirlerini fark ettiler, selmlatlar, tantlar ve birlikte olmaya
baladlar. Daha nemlisi, sevdiler birbirlerini.
stanbul'a yeni gelmiti lker. Ayn gazetenin Ankara brosundand ama
kentin yabancsyd. Anne tarafndan bir akrabasnda kalyor, bir yandan da
kendi evini kurmak iin can atyordu.
 Teomann Neyyire Gm ziyaretinden biraz sonra onlar o kk, giri
kat daireye, Nergis de annesinin evine tand.
Belki de Teomann suuydu? Eer istenmeden kalman o erken gebelii
tevik etmeseydi, bir ocuklar olmas dncesiyle byle ok
heyecanlanmayp, bu heyecan lker e de bulatrmasayd...
Belki hl birlikte yayor, birlikte eleniyor ve yatyor olabileceklerdi...
nce Alican dodu, sonra apar-topar evlendiler. Kar ve anne olmak
lker i ayn hzla yok etti. ok genti belki, ok hazrlkszd... Ya da, ne
evlilik, ne de annelik uyuyordu doasna...
Kayboldu! lker kayboldu. Bebein bakm, ev ileri ve yalnzlk. Baklar
deiti ilkin, kalar, gzleri farkllat, azald; soldu!
Gazetedeki iinden ayrld, evresinden koptu, kendini salverdi. Alican da,
Teoman da seviyordu sevmesine ama galiba kendini sevmekten vazgemiti.
Teomann, annesinden kalan birka kurula mraniyede bir marangoz
atlyesi satn alp, inaatlar iin doramaclk iine girimesi, bu sralara denk
der. Bu, ona yava yava ekonomik bir rahatlamayla birlikte, entelektel bir
zgrlk de getirecekti, getirdi de.
Kap kasas, pencere doramas retimi yapmak fikrini ablas Nergis
kulana fsldadnda, nce pek ilgilenmedi Teoman. Ama Nergisin dedii
gibi, dnmesi gereken iki ocuu ve bir kars vard. stelik, artk
sevmedii ileri yaparak ekmek paras kazanmak hamallndan iyice
bkmt. Felsefeyle, politikayla ve sanatla daha ciddi ilgilenmek, belki hayal
krklna srkledii annesinin gnln almak istei galip geldi ve kck
bir i kurmaya ikna oldu.
yi de oldu. ans varm, iini iyi bilen usta iki marangoz ve alkan ii
bulabildi. Bylece bu atlyeden kendisi, ocuklar ve alanlarn aileleri
ekmek yemeye baladlar, iveren, patron, komprador diye taklanlara
glp geti. Glp geebilmek, zor kazanlm bir eylem deil onun iin...
 60

lker le ilikisini kurtaramayacan kavradnda, hi deilse lker i

kurtarmak istedi. Alican iki yana gelmiti, onu bir anaokuluna yolladlar.
lker, yeniden almaya balad.
Sabrla ve sevgiyle onu destekledi Teoman. Gencecik bir kz nce
ocuunun annesi, sonra kars olmaya itivermi oluunun sululuk
duygusuyla, kendini paralayarak, didindi. Ev ileri iin yardmc bir kadn
tuttu, yemeklerin bir ksmn kendi piirdi, Alicanla daha ok ilgilenmeyi
denedi.
Olmad, beceremedi! lker yaama ksm, bunun ykn oktan Teomana
yklemiti. Ne onu brakmak, ne de kendini kurtarmak istiyor gibiydi. Ara
verdii ylda yitirdiklerine zlmekten ve kendine acmaktan bakaca
yapt tek ey, Teomana fkelenmekti.
Bakmalarnn, konumalarnn ve sevimelerinin tad kat, srklenir gibi
yaamaya baladlar. Galiba yalnzca Alicanla ve birbirlerinin fiziksel
salklaryla ilgiliydiler. O kadar!
Yeni bir ak pek zlemedi Teoman. O yllarda, tek zledii, artk bir vicdan
azab gibi yaad bu, birlikte yaamn bitmesiydi. Yeni bir aka gemeden
nce, yalnz kalmak, kendini dinlemek istiyordu.
Zaten yeni bir parti, eko-politika ve evre sorunlarnn toplumsal boyutta
etki mekanizmalar zerine dnmeye balad, evresinde, karizmasna
yakalanm insanlarn topland, tartt, heyecanlarn aktan ok, ie
ynelttii bir dneme girmiti. Aka, kadnlara ve kadn-erkek beraberliine
dair dnceleri, belki de umutsuzluun, cesareti krlmln ve yorgun
dmln etkisiyle, kendiliinden ertelenmiti.
Naslsa lker toparlanacakt. Ya kendi bana, ya birisinin dostluu veya bir
akn yardmyla. Ya ikisinin de byle iletiimsiz ve paylamz yayor
olmalarna zlmekten vazgeip, hem kendini, hem Teoman zincirlerinden
zecekti ya da bir dostunun el vermesiyle, ama en gzeli kendini mutlu
edebilecek bir erkee sevdalanp...
Sabrla bekliyordu Teoman. Yine de elinden gelen her eyi yapp Yapmad
sorusunun kt kokusundan kurtulamadan... Bekliyordu. Yalnzca bekliyordu
artk.
Git! diyecekti lker bir gn ya da; Ben gidiyorum!
Erkeklerin nemli kararlar arifesinde inisiyatifi kadnlara brakmasnn
asl, sorumluluktan kama duygusudur, diyecekti Nilsu. Sonra da ekleyecekti;
Selen byle demiti babam iin, yllar nce...
Nilsu!
Nilsuya rastlayacan nereden bilsin Teoman, yle bir kadn dlemeyi
bile lks sayarken...
Aniden Nilsu! Pat diye Nilsu! Farkl, tuhaf, ama gzel tuhaf... Hep
teyakkuzda tutuyor adam. Duyarl, eletirel, kendi bana dikilen ve
yryen... Kendi iinde melankolik, ama d hayatnda gereki... iir okuyor,
mektup yazyor, kararlar verip uyguluyor, yalnz yayor Nilsu! Bir de
saplantlar olmasa...
Nilsuyu seven, Seleni ve Mike da sevmek zorunda! Nilsu. Nilsu. NL!
Deer!
Nilsuyu sevmek, saplantlar ve takntlarn da sevmeye deer. Kald ki,
onun yannda tad lm veya canl hayaletlerin tm de, olduka ilgin
tipler.
Ama Nilsuya daha ok var!

61

John F. Kennedy Havaalan, ilk kez gidenler iin karmakark bir mekn.
Her eyin hareket ettii, byk bir karmaa. Hatta, btn meknn hareket ettii
bile sylenebilir.
Amerikaya resmen ayak basmak, krmz hah denmi Americans only
kuyruunun yannda, upuzun uzanan Amerikal olmayan br insanlar n
ardna taklp, pasaport ve vize kontrolnden geerek gerekleiyor.
Resmen Amerikaya ayak bastktan sonra Selenin sevgi ve zlemle at
kollaryla karlatm, kucaklatk.
ki yl bazen ne kadar uzun bir zaman birimi olabiliyor. Sanki onu yllardr
grmemi, belki de hi tanmam gibi yabancladm nce.
Uzun, dalgal salarn ksaltm, kk kpelerini iriletirmi, o uzun ipil
ipil etekleri yerine, keten ort-etek giymiti. ok daha gen, enerjik, salkl ve
modern grnyordu. New York ona yaramt besbelli.
O da beni deimi buldu. Haksz da saylmazd yani. Gen kzlktan
kadnla gei, yepyeni izgiler katyor insana. Kimi gereksiz imler, yerini
zorunlu izgilere terk ediyor. Kimilerinin yeri de, daha sonraki yllarn
deneyleriyle dolmak zere boalyor. Delikanllktan, erkeklie gei gibi.
kisinin de vakti, kiisine gre deiiyor.
ncelen belin, dolgunlaan kalalarndan ok, derinliine younlam
baklarn seni iyice gzelletirmi Nilsu.
Ses tonu ve syledikleri, zerimdeki yabanclk duygusunu yok etti. te
Selen buydu ve kaldmz yerden devam edebilirdik...
Kk arabasna yerleip, yaad Princeton semtine gidiimiz ve kk,
irin dairesine giriimiz, tam iki buuk saat ald.
Birlikte geirdiimiz on iki gn ikimizin de eksiklendiimiz, biraz da
ertelenmi bir anne-kz sevgisiyle, kentli iki kadnn dostluu arasna izilmi,
kimi zaman nostaljik tonlarda, ama ounlukla parlak bir post-modern resim
gibiydi.
New Yorktaki Amerikal, inli, Avrupal ve Trkiyeli dostlaryla tantrd
beni. Hep birlikte yemee ktk, baz akamlar sinemaya, barlara,
mzik-halllere gittik. Selen de tatildeydi; sabahlar ge kalktk, uzun
kahvaltlar yaptk. Derin, yakn, scak dertlemeleri, kahkahalarla ssledik,
anlarmz ac glmsemelerle kesilmi, alamaya gebe yutkunmalarla
bastrdk.
Birer kz karde, dost, akraba olduk birbirimize, ikimiz de bunu ok
zlemiiz!
Arkadalarnn ou, Selenin zgnlnn ayrmnda, kendileri de ilgin
insanlard. Seleni sevdikleri besbelliydi. Ama ilerinde ikisi vard ki, onlar
sevmekten te, zerine titriyorlard Selenin. Berke ve Steven.
Yeni bir ilikiye henz hazr deilim, diyordu kendisi.
Bu yeni yaam - belki de en eski yaam demeliyim - yeni evresi ve
mekn iinde, babam, Selenin yannda dnmeyi denedim birka kez.
Selenin evinde, metroda ve Guggenheim Mzesinde. Nedense olmad.
Selenin yanna, bu yeni fotoraflara aklamad babam, belki de iyi oturmad,
bir eyler havada kald.
Canm sklmad desem yalandr. Babamn artk ule Hanm'la evli oluu,
Selenin yepyeni bir yaam srdrmesi, bylesi bir fanteziye yer vermeyecek
denli somut bir engeldi, ama yine de... Hani, annesi ve babas ayrlm btn
ocuklarn, btn yalarnda, onlarn birlemesi hayalini gizlice korumalar
gibi... Selenle babamn... Onlarn yeniden birlemesi hayali... Benim annem
intihar etti ya!
Hi istemesem de, yeni fotorafta Selenin yannda artk ya Ankaral
endstri tasarmcs Berke ya da Amerikal meslekta Steven oturuyordu. Her
ikisi de ho insanlard aslnda. Babamsa, bambaka bir fotorafta, bambaka
insanlarla bakyordu objektife.
Albm kapattm.

62

Selenle birlikte Mike ziyaret etmeyi ok istedik. Byle bir bulumay

deiik versiyonlarla dledik. Ama Mike, yazl olarak bu karlamaya hazr
olmadn bildirdi. Aynen byle: Hazr deilmi!
Belki sonra, baka zaman. imdi deil. Sizi, ikinizi grmeye hazr deilim.
Bunu anlayla karlayacak kadar tanr ve seversiniz beni. Baka zaman,
gelecek sefere...
Sustuk, kabullendik ve sessizce hznlendik. Oysa ne ho olurdu, eer...
 Selenin on iki gnlk izni bittiinde ben Kaliforniyaya utum. San
Francisco ve Los Angeles gezdim. Bu iki dev kentte de Selenin verdii
adreslerde, onun arkadalarnda kaldm. Kaliforniya bambaka bir lkeydi,
Dou Yakasna ve New Yorka pek benzemiyordu. Ben Dou Yakasn daha
ok sevmitim.
haftalk Amerika gezim bitmeden, yeniden New Yorka dndm. Veda
yemeine, Selenin anne ve babasnn evine davetliydik.
Souk denmese bile steril, kibirli denmese bile bilgi, ama Seleni ok
nemsedikleri besbelli, ciddi, titiz ve kltrl bir orta yal iftle tantm o
gece. Her bakmdan tipik akademisyendiler. Son derece uluslararas ve
konforlu bir yaam tarzlar vard. Selenle anne ve babas arasnda fiziksel
benzerlikler dnda, hibir yaknlk bulamadm.
Kendi anne ve babam, hatta kardeimi dndm sonra. Dardan bakan biri
de, ayn eyi benim iin syleyecektir sanrm. Oysa, birbirlerinin kartnda
bulumayan, milyonlarca ocuk-ebeveyn ilikisi olmal bir yerlerde...
Ertesi gn, yine JFK Havaalanndan, bu kez yolcu ediyordu beni Selen. Bana
Amerikaya yerlemem iin cazip bir neri getirdi son anda.
Dnmeliyim, dedim.
yi dn, dedi.
Vedalatk.
Selen hi srar etmez, yine etmedi!

63

stanbula dndmde, posta kutusuna smad iin kapma braklm,

iriyar, sar bir zarf buldum. zeri pul dolu, kaln, iman bir zarf. ki hafta
nce Amerikadan postalanmt, el yazs Mikea aitti.
Zarf aldm, elledim, hissettim. Sonra masamn zerine braktm. Amay
ertelediim her dakika, bilmeyi geciktireceim o eyi, masann zerinde,
grmezden gelmeye braktm.
Hakan sz verdii gibi ieklerimi dzenli sulamt, hepsinin yz
glyordu. Buzdolabndaki taze souk yiyecekler de, Hakann bir baka jesti
olmalyd. nce adamdr, dncelidir.
Evimin iki odasn, tuvaletini ve banyosunu dolatm. Yaadm haftalk
Yeni Dnya serveni, beni evime yabanclatrm m diye yokladm kendimi.
Bir eyler deimiti deimesine de, ne olduunu henz alglayamyordum.
Yeni bir gz, yeni bir burun, belki de yeni bir kulak edinmitim. Ama
yabanclamamm. Aksine, sanki daha dn evimdeymiim gibi hissettim
kendimi. Sanki hi gitmemitim okyanus tesine. Her ey tandkt ve ben
buralydm! Soyunup dkndm, bir du yapaym diye dndm. Ama sular
kesikti. Miken Trkiyede yaarken en ok yaknd eylerden biriydi
susuzluk. Mike! Miken yollad kaln sar zarf!... Dursun orada, masann
zerinde ve beni beklesin. Aslnda keke beklemese, keke hi olmasa!
Telefonun sesiyle irkildim. Arayan Hakan olmalyd. Havaalanna
gelmemesini zellikle istediim iin, ok istediini syledii halde, beni
karlamaya gelememiti. Hayr, istemiyordum. Artk kimsenin ok yaknm
olmasn istemiyordum! Babam, Mike ve Selen vard. Bir anlamda da, babam,
Mike ve Selen yoktu! te o yzden istemiyordum; ne Hakan, ne de baka
birini...
Telefon uzun uzun ald; kesinlikle Hakand bu arayan. Amadm. Hi
kimsenin sesini duymak istemiyordum. Kendi sesimi bile. Oturup, telefonu
seyrettim. Kordonunu, ahizesini, bedeninin kvrmlarn, kelerini. ime bir
tenhalk kt. O kalabalk ktadan, o srekli akan insan selinin arasndan
dnp gelmek olmalyd belki de...
Telefon yeniden tmeye balad. Sesinin bu denli irkin olduunu ilk kez
ayrmsamtm. Onu bir dman gibi grdm. Telefon beni yok etmeye
alan, ok gl bir dmand. Telefondan korktum, ama ona yenilmedim.
Sustu!
Daha fazla bekleyemezdim, daha fazla grmezden geliyormu gibi de
davranamazdm. Masann zerindeki kaln, sar zarf aldm, zenle atm.
inden yz on sayfalk bir dosya kt:
Michael McClure
Her Name Was Death
Novel
Bitirmiti romann, o kadar dayanabilmiti demek! Dosyay okadm,
ktlara dokundum. Bitirdiyse... Bittiyse... Zarf salladm, iinden, beklediim
o kk not dt. Okumak zorundaydm. Bilmek zorundaydm. Okudum ve
bildim.
Nilsu,
Seninle bulunamazdm. Hi kimseyle, ama zellikle seninle... Nedenini
biliyorsun. Ben insanlarla deil, onunla, onlarla bulumaya hazrm artk.
Roman bitti. Bir kopya sana, bir kopya bana. Benim kopyam bir yayncya
yolluyorum, pe atar herhalde. pe atsn diye.
Beni merak etme. Artk her ey, istediim gibi olacak.
Sen. Sen mutlaka kendin ol! Ve yle kal!
Biz, sen ve ben, ikimizde bunu biliyorduk, bandan beri biliyorduk!
Sevgiyle,
Mike, senin.
Telefon ald yeniden! Zrrrr...
Alo Nilsu? Hogeldin!
.......
Nilsu ben Hakan. Neden ses vermiyorsun? Nilsu?
.......
Nilsu, konusana Allah akna!
Merhaba Hakan.
Ne oldu? Sesin neden yle cenaze grm gibi? yi misin?
yiyim.
Hemen geliyorum, kmldama sen!
Hayr Hakan, gelmiyorsun! Sakn gelme ve hi gelme. Hi kimse... Bitti
anlyor musun, bitti. Sakn arama, sakn...
Nilsu?

64
 Hakan, nl bir amiralin ortanca oludur. Babas, ad bir zamanlar DKK
adayl iin konuulmu amirallerdendir. Atatrk, aydn, laik ve kltrl bir
asker ailesi olarak tannyorlar.
kardein ortancas olan Hakan, biraz haylaz, biraz hnzr ve ok zeki bir
ocukmu kkken. Ben rastladmda da, pek deimemiti.
stanbulu ziyarete gelen talyan Mimarlar Odas yeleri iin verilen neeli
bir kokteylde tantm onunla. Mthi dalgac, zeks fazla gelmi de, nereye
koyacan bilemez, muzr, cin gibi bir adamd.
Esmer, bol kvrck sal, orta boylu, ho bir erkekti. Beni en ok elleri ve
dileri etkilemiti. yle bakml ve gzel elleri, yle beyaz ve dzgn dileri
vard ki, daha sonra hibir erkein ellerini ve dilerini beenemez oldum.
Hakan, dank grnmeye alan, ok bakml, dzenli, srekli kendisiyle
didien bir olan ocuunun, ii dnda her eyle dalga geen bir erkee
dnrken, yarm kalm bir ekliydi bence.
Beni ok gldrrd, yle ki, ne zaman bulusak, karn kaslarm glmekten
arr, enem tutulurdu. Halbuki ok konuan ve kahkaha atan ben deildim,
oydu. Ama eve dnerken, onunla asl konumam gereken konulan bir trl
konuamam yakalardm kendimi daima. Hakanla i dnda, hibir konuda
ciddi konumay baaramadm ne balangta, ne de uzun saylacak
birlikteliimiz boyunca. Bu olanakszd. Sanrm, onun zrh, onun kalkan da
buydu!
nce brosuna uramtm. Byk, piyasada olduka tannm ve saygn bir
mimarlk brosu vard. Yannda nl adlar da dahil olmak zere on kii
alyordu. 1985lerde bilgisayarla mimarlk yapan ilk brolardand ve
olduka baarlyd.
Halbuki bir patrondan ok, patronun mark olu gibiydi Hakan. Bilgisayar
oyunlar oynuyor, alanlara taklyor, almaktan ok eleniyordu. ok
sevilmesinin ve aranmasnn da srr buydu, sanrm. Hl da yledir.
Eski karsyla dostluu sryor, onunla i yapyor, hl birbirlerine
dantklar oluyordu. Dorusu, annemle babamn boanmalar srasnda
yaadklarm ve evremdeki br ayrlklar sonunda, byle uygar eski-ift
grmek beni etkilemiti, imdi de etkilenirim.
Beraberliimiz sresince hi tartmadk, hi kavga da etmedik. nk ciddi
hibir ey konuamadk! Belki de bu yzden yrtemedik. Ben Hakan,
rahatsz edecek denli gamsz ve geni bir insan diye, o da beni, gereksiz yere
sorun yaratan ve hznlenmeyi seven birisi olarak, sessizce suluyorduk.
 Oysa, benimle beraber olacak erkein, yrei enine boyuna gelimi,
kahkahasnn beyaz zgrl, gzyann tuzlu emeiyle hak edilmi
olmalyd.
O erkek - her kimse, neredeyse ve varsa? - benimle baa kabilmeli, beni
sevdiini dolu dolu hissettirebilmeliydi.
Egosunu hi deilse, yeri gelince kontrol edebilen, ancak sevgiyle baa
klr seninle diyerek, aresizlii reddeden, hem ocuk, hem yetikin bir
erkek var myd? Daha dorusu, olunu byle yetitirmeye yetkin bir anne var
myd?
Bilmiyorum. Benim ocuum yok!
Bildiim, Hakann byle bir annesi olmadyd...

65

Elvis, tam bir Beyaz Rusdur! Yaantsnn ilk yllarn aaal, sevgi ve
refah iinde geirmi, sonra yalnzlk ve yokluun penesinde, mutsuz
yaamtr.
O, tam bir sarmand! Sars bol, bal rengi tyleri, limon sars gzleri ve
ince uzun bedeniyle, ok dinamik, modern, spor bir gen kadn artrrd
bana.
Annemle babam birbirlerini, evi ve bizi terk ettiklerinde, Elvis
yandayd. Giderek ev nfusunun ve kendine gsterilen ilginin azalmas,
Elvisin huyunu deitirmiti. Oysa neeli, da dnk ve biraz da aristokrat
diye nitelenebilecek bir kiilii vard, ama sonunda huysuz, melankolik ve
vesveseli bir kediye dnt.
Cem yatl okula gittikten sonra, babamn ardndan, ikinci byk akn da
yitirmenin bunalmna girdi Elvis. Derken, ben de yalnzca geceleri eve
dnmeye balamtm. Ama ona en byk darbe, evimizin satlmasyla,
anneannemin dairesine tanmak zorunda kalnda vuruldu. Btn dengeleri
bozuldu, alkanlklar yok oldu, gemii ykld. O, artk yalnz ve sorunlu bir
gen kadnd.
Zaten hayvanlarla aras sk fk olmayan anneannem, bu yaprak
dkmnn ardndan, Elvise hi katlanamaz olmutu. Sanrm, ona eski
gnleri, biten gzellikleri anmsatyordu.
Babamd! Onu ilk gren babamd. Tatil iin gittiimiz bir Ege kynde,
kaldmz motelin yemyeil bahesinde, bir iekliin kenarna bzlm,
uyuyormu. Sabahn erken saatlerinde uyanp, orta-kahvesini imek
alkanln tatillere de tayan babam, hep olduu gibi herkes uyurken deniz
kenarnda yrm, yeni projeler gelitirmi, motele dnerken, bahede
uyuyan Elvisi grmt. Minicik, sapsar, mthi sevimli bir kedi yavrusu!
Tatil sabahlarna baylrdk. Babam tatil sabahlarnda yalnzca Cemle bana
kalrd. nk ne iine dalp, bizi unutaca laboratuvarn, ne de srekli
vzldayp, onu megul edecek telefonlarn getiremezdi yannda. Sabahn ilk
saatlerinde uyumaya baylan annemi de hesaba katnca, babam bize kalrd,
tamamen bize!
Onun sabahn ilk saatlerini yakalama merakn bildiimizden, Cemle ben de
erkenden uyanr, ona katlrdk.
O sabah, babam bahede bulduumuzda, bize her zamanki gibi denizin
mucizelerini anlatmad. Yosunlarn, balklarn, bizim ta, toprak sandmz
tuhaf oluumlarn aslnda ne yararl canllar olduuna, tkenen besin
kaynaklarna karn, denizlerin bir kurtulu vaat ettiine ve bir hazine
sunduuna dair uzun bilimsel konumasn yapmad. O sabah cokusunu,
sevincini avucunda tuttuu kedi yavrusuna yneltmiti, gzleri sevgiyle
parlyordu.
Hemen arabaya atlayp en yakn eczaneyi bulmu, oradan damlalk ve D-
vitamini, yeni alm bir bakkaldan da taze st almtk.
Ne sabahn ilk saatlerini, ne de kedileri seven annem, bizi bahede
bulduunda le olmak zereydi. Kedinin adn Jerry mi, yoksa Elvis mi
koyalm diye, tartyorduk. Cem, Elvis olsun diyor, babam Jerryyi seviyordu.
Bana kalsa, ad Bahe olmalyd.
O saatte, kocasyla yatakta kahvalt etmeyi tercih eden annem, kediyi ok
irkin bulduu gibi, byle bir mikrop yuvasyla ocuklarn temas ettirdii
iin, bir doktor olarak babam sulam, ayplam ve azarlamt.
Gelip bize katlmay denesene Nilgl? demiti babam. Sesi dostluk, bar,
biraz da noolur tonlaryla doluydu.
 mz de umutla dnp anneme bakmtk. Gelip katlsayd, ah, gelip bize
katlabilseydi... Keke annem bunu yapabilseydi... O sabah, orada annem de
gelip sevincimizi paylaabilseydi, belki de her ey deiirdi... (mi?)
Sylenerek motele dnd annem. Asla annemin peinden gitmezdi babam,
yine gitmedi! Belki de, o anda babam gitseydi onun peinden, gnln alsayd
annemin... (mi?)
Tatil bittiinde, k bir sepet iinde stanbula getirmitik Elvisi. Annemin
btn kar koyularna, tehditlerine ve sylenmelerine karn, babam bizi
bahane edip, kediyi eve getirmiti.
Benzeri olaylarda, kendi isteimden ok, babam desteklemeyi seiyor
oluum, annemin benden soumasn krklyordu besbelli. Kendi kz,
kendine kar, kocasyla birleip damarna basyordu. Berbat bir ey olmal!
imdi geriye bakp, dndmde, zaten yaam eksik, yetersiz ve hatal
bulma eiliminde olan annemin, aslnda nasl bir cehennemde yaam
olduunu anlyorum. Daha dorusu anladm sanyorum. Belki de,
aresizlie uzanan kronik hrnl ve huysuzluu, bu nedenlerle iyice
alevleniyordu.
Acaba annemle atan, farkl karakterlerimiz miydi yalnzca? Yoksa, benim
onun karsnda ve ona kar oy verilerimin altnda, anne ilgisine
eksiklenmem mi yatyordu? Tam olarak bilmiyorum. Her ey yle i ie ve
birbirine bal ki... Hl bilmiyorum.
Kediler evlerine baldrlar. Biz ayrldktan sonra eski evimizi satn alanlar,
uzun sre Elvisi yeni adresine ikna etmeye altlarsa da, Elvis ille de onlarn
kapsnda bekliyor, sabahlara kadar zrl zrl alyor, apartman ayaa
kaldryordu.
Onu Miken evine tamak fikrim, Miken tyl hayvanlara kar alerjisi
olduunu renmemle, suya dt. Dorusu Elvisi tra edilmi olarak
dnemedim bile.
O sralarda bir gn, aniden, pat diye kayboldu Elvis. Onu en son kendi
evinde grdn syleyen anneannem, balkondan atladna inansa da, ben o
kadar yksekten bunu yapabileceine hi inanmyorum. Sonuta, nereden nasl
katysa, kat ama Elvisi bir daha bulamadk. Onu hi kimse bir daha
grmedi! O hepimizden kat, hepimize dargnd.
Elvis btn kedilerden farkldr, diye dnrm nedense... Bencilce bir
duygu bu, ama yle. Ve ben hl, ne zaman bir kedi grsem, ona Elvisi grp
grmediini sormak isterim. Dilimin ucuna gelir, sorsam m? diye, tereddt
ederim, ama kendimi tutarm, sormam, soramam!
Ya, grmedim yantn alrsam diye, korkudan... Onun bir yerlerde ve
mutlu yayor olduunu dnebilmek, bu dnceyi canl tutabilmek isterim.
ok isterim.
 KNC BLM

Be yz yldan beri, lkenin hibir yannda,

kimsenin sevinten lmedii ileri srlyor

G.C. LICHTENBERG

lecein mlecein yok, deil mi? diye sordu Amanda.

Doktor sal gnne dek yaamama izin verdi,' dedi Laura.
Ama bugn cumartesi, bu i ciddi, dedi Amanda soluu tkanarak.
 Ciddi olup olmadn bilmem, bugn gnlerden cumartesi, oras doru,
dedi Lara.
lm her zaman ciddi bir itir, dedi Amanda.
Hibir zaman leceimi sylemedim ki... Herhalde Laura olarak yaamay
brakacam, ama baka bir ey olarak yaamaya devam edeceim. Bir tr
hayvan olarak herhalde. Bak yle syleyeyim, insan yaad hayatta ok
uslu durmamsa, alt trden bir canl olarak yeniden doar. Dnecek
olursan, benim de pek uslu durduum sylenemez. Koullar elverdiince
kk hesap, hain, kinci falan filan olmaktan geri durmadm.
Byle konularda koullarn elvermesi diye bir ey olmaz, diye atld
Amanda.
yle diyeyim, diye szn srdrd Laura:
kinci geliimde daha alt trden bir canl olacama inanmak iin salam
nedenlerim var. Bir hayvan olacam. te yandan, kendimce iyi bir insan
olduum da sylenebilir. O halde iyi bir hayvan olacam da
kestirebiliyorum. Zarif, fkr fkr bir ey, elenceye baylan bir hayvan. Belki
de bir susamuru!
Seni bir susamuru olarak dnemiyorum, dedi Amanda.
Beni melek olarak da dnebileceini hi sanmam, dedi Laura.
Salonda t yoktu.
te ben de bir susamuruyum arkadalar!
Salonda kahkahalar ykseldi. En arkadan, kahkahasn kontrol edemeyen
gen bir kadnn lms gl, ndekileri yeniden gldrd.
Konuma krss olarak kullanlan masada oturan ve susamuru olduunu
aklayan adam da gld.
Baka bir susamuru da var aramzda galiba... Sizin renginizi bilemem
hanmefendi ama ben yeil bir susamuruyum!
Bir sigara kartt.
Yeil olduum iin, sigara imemeliyim, fakat bu berbat eyi ancak
azaltabiliyorum. Brakamyorum!
Sigarasn yakt.
Ne yazk ki, hl iren ttnn, nefis kokusundan zevk alyorum.
Salonda protesto sesleri ykseldi. Baranlar oldu. Kimisi glerek sigara
yakt.
 Susamuru olmak, diye sesini ykseltip, konuyu evirdi konumac.
Susamuru olmak ho bir eydir. Sombalklar, alabalklar, aznza layk
su rnleriyle enlenir ziyafetleriniz. Susamurlarnn rak sevip
sevmediklerini dnenler varsa, imdi bu konuya da deineceim.
Salonda yine kkrdamalar oldu.
Balk seven, rakya direnebilir mi?
Arkadaki kadn, yine ngrakl bir kahkaha att. Galiba onun gl
byleydi.
Sizlere aktardm bu yknn yazar, tkettiiniz yzyln banda,
susamurlarnn en byk dmann, avc tazlar olarak dnyormu.
Halbuki boalan rak veya ouzu ielerinden tutun da, her trl kirliliin
yaratt tehlike, bozduu ekosistem zinciriyle susamurlarn da, bir gn
tkenen trlere dahil edecektir. Kirlilik bir btndr! Hava, su, toprak
birbiriyle etkiletii gibi, ktalar ve okyanuslar da, bu btnn paralardr. Ve
yeryznde yaayan kimse, hi kimse bu tehlikeden korunamaz; rengi, rk,
dili, para birimi ve cinsiyeti pek makbul bile olsa!
Tel ereveli gzlklerinin arkasndan bile gzlerini ksarak bakmasyla
sk bir miyop, oturduu sandalyeden taan iri omuzlar, masaya yaylm uzun
kollar ve kocaman elleriyle de uzun boylu, iri yar bir adam olduu
anlalyordu. ok gzel bir burnu vard, bilenlere Yunan heykellerini
anmsatyordu. Kumral, ince telli salarna, aceleci beyazlar dolmutu yer yer.
Rahat, neeli ve ok enerjik bir ses tonu vard. Pozitif elektronlar yayan
baklaryla, dinamik sesi birleince, insan rahatlatt sylenebilirdi, iyi bir
konumacyd, dikkatleri younlatrrken, zorlamadan ikna edebilen bir tarz
vard.
Susamurlar yaarken iyi birer hayvan olurlarsa, ldklerinde bir alt
trden, iyi birer canlya dnrler. Bunlar bakteri ve virslerdir. En iyi huylu
olanlarndan elbette..
Glenler azald, onun daha bilimsel konumasn bekleyenler,
homurdandlar.
Arkadalar, dnyann yalnzca st derisi deimiyor, btn i
organlarnda da sorunlar, hastalklar belirdi. Yalnzca, yok olan ormanlar bile
uygarlmzn - eer bir uygarlk kurabildiysek? - kaybolmas iin ok ciddi
bir tehdittir. Gelecein besin kaynaklarn hazrlamadan, kirlenmeyi - hem
biyolojik, hem kimyasal, hem de sosyal kirlenmeyi - nlemeden sivil
toplumdan ve kar parti olmaktan sz edemeyiz, nce ciddi bir altyapya
gereksiniyoruz. Hepimiz! Ben ve btn susamurlar!
Biraz nceki alayc, bazlarna yzeysel gelen akac tonu ve gevek
izgileri, son derece ciddi ve fkeye alan bir bakasyla yer deitirivermiti,
aniden.
Nilsu eilip yanndakilere fsldad.
Kim bu yeil susamuru Allah akna?
Teoman tanmyor musun? Parti kurucularndan Teoman Ertan. lgn bir
adamdr. Tantralm seni!
Yeillere ve evre, korumacla duyduu ilgi, biraz da zel hayatnn son
zamanlarda ald yaralar, bir sre dondurmak arzusuyla, bazen kendini
zorlayarak bile olsa, konuyla ilgili toplant, sylei, sergi, konser gibi
aktivitelere yneltmiti Nilsuyu. Bu, susamurlu olan Bilsaktayd ve bir
akamst, i kna rastlyordu.
Konferansn ikinci blm, sorular balyla aldnda, kk salonda
hava iyice kzm, Teoman sekter , provokatr ve haylperest diye
sulayp, fkeyle kmlard ona. En arkadaki ngrakl kahkaha da
kesilmiti.
Sakin ve ilgili ifadesini hi bozmayan Teoman, Sivil Topluma Gei
Srecinde Yeiller Partisinin levleri balkl konumasnn, sonunda
partinin hangi sol fraksiyona yerletirilmesi gerektii noktasna gelip
dayandn grnce, ayaa frlad.
Yeil susamuru skld! dedi.
Sesinden alay m ettii, yoksa ciddi mi olduu hi anlalmyordu.
zleyenler ksa bir sre tereddtte kaldlar. Yine aka yapyordu...
Hayr, aka deildi, sklan yeil susamuru salonu terk etti, ekip gitti!
Salondan protesto sesleri ykseldi, en ateli sorularyla ortada kalanlar
birbirleriyle tartmaya baladlar. Ama birbirlerini hi dinlemiyorlard.
Bazlar, sylenerek kt.
Nilsu, Teomann ardndan bakt, bakt, yine bakt. Sonra ince, sivri ve k
bir kahkaha patlatt. Kahkahas, uzun bir glmeye dnt.
Babas, Mike, Selen ve Hakandan beri, byle bir kahkaha atmadn ve
bunu ok zlediini sevinerek ayrmsaynca, keyiflenerek srdrd gln.
Haydi kzlar, beni u yeil susamuruyla tantrn!
Bara getiklerinde, Teoman raksn yudumlayp, barmenle sohbet ederken
buldular. Biraz nceki adamla tek benzerlii, kadife pantolonu, ynl oduncu
gmlei, gzlkleri, salar ve iri yar bedeniydi. Bu imdiki, gen irisi
denilen erken bym bir ocua, abuk gelimi bir delikanlya benziyordu.
Tantrldlar.
abucak arkada olmay sevenlerin, dengine rastlam olduunu sam
keyfiyle, ene aldlar. Biraz parti, evre kirlilii, caz mzik ve bolca iir
konutular.
Nilsu sk sk kahkaha atyor, keyiften ve rakdan yanaklar kzarm, gzleri
parlam haliyle, ne kadar uzun zamandr bu akam zlediini dnyordu.
Ne gzel glmsyorsun sen yle! dedi Teoman (iinden bir ses, bu
kahkahayla ciddi bir frtnaya srkleneceini sylyor).
lk kez bir yeil susamuruyla konuuyorum da, ondandr... dedi Nilsu.
(iinden bir ses, bu alayc hznle, uzun bir yola kacan fsldyor.)
erde o lkl kahkahalar atan da sen miydin yoksa?
Hayr, beni ancak, salonu terk ettikten sonra gldrebildin!
Hi yoktan iyidir, dedi Teoman biraz bozularak.
Her eyden sklp, ekip gitmene bayldm ben! dedi Nilsu, gzleri
parlayarak.
Hem bir cesaret deil de, kendine gvenen, kstah, iddial ama rahat ve
keyfine dkn birinin, tam istediim gibi bir reaksiyonu diye algladm bunu
ben... Belki yanlyorumdur, ama beni gldrnn nedeni buydu!
Onun szn hi kesmeden dinleyen Teoman, derin bir sessizlie gmld
nce. Onlar susunca, aslnda ne kadar grltl bir ortamda olduklarn fark
ettiler. Sesler her bir yandan ykselip, barn tavannda toplanyor, oradan
harfler olarak yayordu aaya.
Dnp, dikkatle szd Nilsuyu Teoman.
Otuz yanda bile yoksun sen! Susamurlarn tanyamazsn daha! Sesinde
krgnlk, yanl anlalmlk, yorgunluk, biraz da bkknlk vard.
Bunun, nne atlm bir olta olup olmadn dnd Nilsu. Ama
konferans salonunda skldn syleyip, kp-giden adam vard karsnda.
Kzmad. Selen geldi aklna. Sala balk lokantasndaki o ilk tanmalar,
tuvalette el skmalar... Sonra Mike. Miken gidii. Evde yaad
cehennemin yaratt yalnzl, Mikela yok etmeye alt o ilk gece...
Yzne hznl bir prlt yayd dnceleri. Gzleri ldad, lk kez ac
ekmeden Mike ve Seleni dndn ayrmsad. Yutkundu st ste, iinde
kmldayan rengrenk heyecan hissetti. Ban kaldrp, Teomana baknca;
onun gzlerini, yznde kilitlenmi buldu. Glmsedi.
Gen susamurlarn yabana atmamay renmelisin. Onlarn da daha nce
insan olduklarn anmsarsan...
Biliyor musun? dedi Teoman.
Laura, pazartesi gn ld ve ben bunu bir tek sana sylyorum.
Bugn gnlerden ne? diye fsldayarak sordu Nilsu.
Saatine bakt Teoman.
Bugn pazartesi!
ok abuk oldu.

Teomanla Nilsu, Teo ve Nil olarak anlmaya baladklarnda, Teoman,

Nilsunun evine yerlemi, lker le tamam hafta sren uykusuz geceler,
karlkl sulamalar ve slak krmz bakmalar sonunda, dmanca
saylmayacak bir anlamayla ayrlm, iddetli geimsizlikten, tek celsede
boanmlard.
oktandr tavsayan ilikilerde, bir bakasnn ortaya k, kimi zaman
kadn ve erkee ikna etkisi yapar. Artk ayrlmak iin somut bir neden de
vardr, gnl rahatlyla boanlabilinir. Kimi zaman da, ayn durumda
beliren bir bakas, tam tersine caydrc rol oynar.
lker le Teoman, daha ok birinci duruma uygun dyorlard. Yalnz, bir
bakas rolnde beliren Nilsunun ikna edici etkisi, lker e deil, Teomana
olmutu.
Ne yle pat diye tutuldular birbirlerine, ne de haydi kalk, imdi, diyerek
birlikte yaamaya karar verdiler. Byle olmad!
Teomann, bir yeil susamuru olduunu aklad gn, bu aklama,
ikisinin de aslen yeil birer susamuru olup olmadn merak etmesine yol
aacak bir iliki balatt.
Merak!
Evet, merak! Acaba o, yllardr umutsuzca, kafam gzm yararak, en ince
heyecanlarm yrtarak aradm insan bu mu?
Acaba, aslnda tkenen trn iki cinsiyeti olan bizler, imdi gerekten
rastladk m birbirimize?
Belki de bir mucize oldu ve dengime, eitime rastladm belki?
Bir kez bu merak karlkl girdi mi yreklere, artk bir yol, bir neden ve
ortam yaratmak ocuk iidir.
Nilsuyla Teoman da ok meraklanmlard. Bulutular, birbirlerini
snavlardan geirdiler, bilerek, isteyerek; bilmeden, istemeden... Her ey
uyumluydu ki, iki ay sonra ayn evi yllardr baaryla paylaan insanlarn
rahatlyla, yan yana, i ie ve kol kola yaamaya baladlar.
Mikela birlikte aydnla kan cinsel kimlii, sonraki yllarda gelitike,
asla bir bakasyla ayn yatakta uyuyamayan Nilsu, sanki yllardr rahatlkla
yapyormu gibi, huzurlu ve keyifli bir geveklikle, ayn yata paylayordu
Teomanla.
Paylamak! Kardesiz byyen, tek ocuklarn problemi olarak grlse de,
on drt yandayken kaybettii paylamak duygusunu yeniden edinivermiti
Nilsu.
Sanki, eksiklendii birok duygu, tarz ve biim hemen nnde duruyordu
da, Teoman gelip gstermiti ona. Uzanp, bir bir topluyordu imdi, zevkle,
keyifle, mutlulukla...
Teomann heyecanysa, ilk kez kendi kendine pimi, aacnda olgunlam
bir meyve bulmann albenisinde gizliydi. Bu, kendisinin de bir eyler
renebilecei, edinecei ve yaayaca bir ilikinin mutusuydu. nk
kendini de artk olmu, pimi gryordu; yeniden bir ham insanla
urap didinmek yerine, artk, birlikte gidilecek yollara kabileceini
seziyordu.
Ama onlar birbirlerine kenetleyen ASIL nokta, bunlardan biri deildi.
Bunlar, birbirlerine ynelmeleri iin gl ivmeler oluturmutu; doru! Fakat
iin srr bakayd. Usul usul kefettikleri yle nemli bir ortak zaaflar, yle
derin ve onarlmaz bir yaralar vard ki, birbirlerine bylesine kenetlenmeleri,
ancak iki yaral susamurunun, yaralarn saltma igdsyle birbirlerine
yaklamasyla aklanabilirdi. Bu yara; intihar ve terkti.
 Yllardr annesinin intiharn sorgulayp, kendi kiiliinde bu intiharn at
yaralar iyiletirmeye abalayan, ama her abasnda yeniden kanatan Teoman.
Annesinin intihar ettiine bazen gerekten inanan, babasnn bu renksiz,
sradan ve apsz yeni yaantsyla, aslnda yava yava kendisini ldrdn
dnen ve Miken intiharn bile, bir anlamda bir terk edili olarak gren
Nilsu.
Nilsu ve Teoman.
Nil ve Teo!
Birbirlerini anladklarna inanyor, anlaldklarn sanyorlard. Buna, daha
nce bakalaryla da inanmlard, ama bu kez ikisinin yaantsna ayr ayr
damgasn vurmu, ok rastlanmayan bir eylemin, bir derin yarann sancsn
paylaabilmek umudu vard.
Belki de, ilk kez intihar eylemi bir umudu yaatyor, salam bir birliktelii
yreklendiriyordu. Salkl m? Bunu kimse bilemiyor.

Annem bir Apaiydi benim!

Efendim?
Benim annem diyorum, bir Apaiydi o.
yi ya, benimki de bir Mohawk!
Beklemedii bir yant daha almt Teoman.
Kimdi bu? diye dnp, dikkatle baknca, yine ayn kz grd. Gzel
mi? diye sordu kendi kendine.
Ho! diye yantlad.
ok ho!
Bal rengi, koyudan aa, dz, gr, salkl salar yumuack iniyordu
omuzlarna. Kk burnu, sevimli bir srprizle kalkk bir sona ulap, ocuksu
bir lezzet katyordu yzne. Etli dudaklarnn altnda unutulmu bir ukur da,
enesine karakteristik bir iz kondurmutu. Gzleri yeil miydi, yoksa ona m
yle geliyordu, hl karar verememiti. Bedeni, kafa tutan bir dirilikle ince,
ufak tefek ve ok genti.
On be olmal, en az on be ya gen olmalsn benden. Sesi biraz
umutsuzdu.
On ! dedi Nilsu bir kerede.
On , uur getirir, diye ekledi. Sonra,
Amerikallar, binalarna on nc kat yapmyorlar, asansr on ikiden on
drde kyor, nk on nc kat yok, kaplarda on numaras yok:
Kayp!
Amerikallar on n de deerini bilmediler, desene, dedi Teoman.
Sustular. On m, yoksa Amerikallar m dndkleri hi
anlalmyordu.
u senin annen, Apai olarak m dodu, yoksa bir Apai reisle evlenip,
kendini erkeinin ulusuna m adad?
Annem, gerek bir Apaiydi! dedi Teoman gururla.
O, bir Apai olarak domutu.
Peki imdi? Hl Apai mi, yoksa aramzda beyazlat m? aka yapmak,
on yan okunu hafifletmek istemiti Nilsu. Ama Teomann rengi soldu,
dudaklarn srmaya balad.
Yaasayd, dedi, neden sonra.
Yaamay seseydi, mutlaka bal kalrd Apai kklerine. Gl bir
kadnd annem!
Sustu Nilsu. Sesler, uultuya dnt.
Yaamay ve lm semek! diye dnd. Neydi bu, nereden taklmt
kulana, kimden?
Hani insan, her gn getii yoldaki bir heykele bakmaya alr da, yllar
sonra onu, bir gzel sanatlar mzesinde grd ilk anda kartamaz ya, ite
tam yle!
Bir iir, bir ark, bir film, bir yaam?... Hayr. Bu intihar d!
rkildi. Kocaman bir ine, hi beklemedii bir anda srtna saplanm gibi
irkildi.
 O srada yksek bir bar taburesine tnemi, meyve kokteyli iiyordu. Yeni
alan filanca barda, Teomanla ikinci bulumasyd.
Sallandn herkes grd sand, bedeni titriyordu. Ona bakmayan Teoman
bile hissetti bunu. Uzanp kolunu tuttu.
yi misin? dedi.
Hayr. Galiba iyi deilim. kisini bar tezghna brakt, ban ne edi,
kald ylece.
Bir frtnann geliine hazrlanr gibi beklediler. kisi de bekledi, ilerindeki
btn g, direnme ve savunma merkezlerine adrenalin Uyars gnderip,
frtnaya hazrlandlar.
Senin de mi annen intihar etti? Ban kaldrmadan sordu Nilsu.
De mi? De eki ayr yazlr. Dahi, o da anlamndadr. Frtna
patlamt, meye balad Teoman. Raksna uzand, acele bir yudum ald.
Senin annen? diye sordu. Sesi krlm, sesine o inanlmaz albeniyi katan
enerji, coku ve derinlik yok olmutu.
Ben, dedi Nilsu.
Ben, annemin intihar ettiini, babamn da etmekte olduunu sanyorum.
Elleri buz gibiydi.
Sanyor musun? Sanki bir d krkl vard sesinde Teomann.
nanyorum! diye telala dzeltti Nilsu.
Sustular yeniden. Kendi ilerine ekilip, ksa yolculuklara ktlar ayr ayr.
O srada ieri giren kalabalk ve grltl bir grup, Teoman fark etti ve
hep birlikte Teomanla Nilsunun oturduu bara hcum ettiler.
Onlarn neeli, grltl ve bol alkoll ruh halleri, bu ikisinin endieli,
tedirgin ve rahatsz durumlarna hi uymuyordu. Teomann evresine en
arkadalar, onunla akalamaya balaynca, Nilsu ok rahatsz oldu. Ama
baktnda Teomann hi fire vermeden, onlara katldn grd.
i cz etti. Neden? diye yoklad kendini. Teomandan holand iin mi?
Belki... Ama daha baka bir ey olmalyd... yice arand yreini. Sevecek
kadar ok tanmamt ki, bu adam. Yeil bir susamuru olduunu biliyordu.
Sesi ok etkileyici, gl gzeldi. Yetmez! dedi.
Baka bir ey olmal. Baka, baka, baka... Ama ne?
ntihar! Evet intihard bu!
yi ama, ne abuk saklamt yarasn yle. Teslim olmaktan korkan, sradan
bir erkek tavr myd bu? Yoksa grnd kadar ince, duyarl ve farkl deil
miydi? Her ikisi de krc geldi Nilsuya; krld!
Kalkp gitmek istedi. abucak kamak, bir daha da Teoman hi grmemek!
Hibir eye balamadan, erkenden, en bandan terk etmek...
Usulca antasn ald, yarm brakt meyve kokteylinin parasn dedi.
Hemen yan banda, sanki okul servis arabalar grlts ve kalabal
ortasnda kaybolmu Teomana hi bakmadan, kalkt.
Darya ktnda gecenin scak nefesine arpt. Biraz boucu geldi bu ona.
Derin bir soluk ald. Olup biteni tmden unutmak istediini fsldad kendi
kendine. Evine gidip, sular akyorsa, souk bir du yapmak istedi. Bir taksi
arad lo sokakta. Eve gitmek ve unutmak, hepsi bu!
Benim annem gerekten Apaiydi ve Apai olmak ok ciddi bir itir!
ararak, tandk sesin sahibini arad Nilsu. Teoman, kapnn br
kesinde, sanki yllardr oradaym gibi dikilmi, sigara iiyordu. ok
sevindii iin fkelendi Nilsu. Ama, onun ne sevincini, ne de fkesini fark etti
Teoman.
Apai olmak, ancak onlarn bilecei, bir g itir! Kendi kendine
mrldanyordu.
Hangisi daha zor? dedi Nilsu.
Apai olmak m, intihar etmek mi?
Kendi lmn seebilmek, en g olan bu! dedi Teoman.
Yaantmda yeterince intihar var zaten, dedi Nilsu biraz fkeli.
ntihar eden kiiden ok, onun terk ettikleriyle ilgiliyim ben. nk her
intihar, bir terktir. Sesindeki fkeye, biraz ac bulamt imdi.
Ve insanlar beni terk etmeye baylrlar... nedense... diye ekledi, solgun bir
sesle.
Sokak lambasnn karanlnda ylece kaldlar. Ne sokaa alan kalabalk
caddenin trafii, ne sokaktan geen insanlar... Hibirini duymadan, grmeden,
hatta bilmeden kaldlar orada, yle, o anda.
Pek az kadnla-erkek birbirlerinin ruhlarn, bedenlerinden nce rlplak
grebilir. Pek ou da, ruh ksmn plak olarak gremez; hibir zaman!
Onlar; Nilsu ile Teoman, yllardr bekleyip de, neredeyse inanlarn
yitirmek zereyken, bir mucizeyle birbirlerinin yrek gzn grdler.
Ksack, ok zel bir zaman biriminde, soydular ruhlarn rlplak ve btn
nyarg, btn korkularna ramen, gsterdiler kendilerini...
 Bedenleri bu enerji transferinden gsz kald, yoruldu.
Birbirine doru eildi iki beden. oktandr susuz kalm gibi, ptler
orada. Sokak lambasnn altnda! ptler.
Tek bir kez, uzun ve ok ptler.

u senin Laurayla Amanda, hani lnce susamuru olacak kadnla

arkada, bana bir baka Laura ve Amanday anmsatyor. Teoman,
Nilsunun evine yeni boanm bir erkek olarak, tanal hafta gemiti
ama onlar bir yaam paylamaya balamlard bile.
Bir levha sunta, -be tayla kendine bir alma masas, geni yatak
odasnn bir duvarna da, pratik bir kitaplk yapan Teoman, abucak
yerlemiti oraya.
Masasnn zerine sivil toplum, alternatif politika, enerji modelleri
kitaplarn, Edip Cansever, Turgut Uyar, Cemal Sreya, Attila lhan, Can Ycel
iirlerini ve sanat dergilerini yd nce. Gnlklerini yazd, k bir deri
kapl defteri de oraya brakt sonra.
Bu sonuncusu, kendine gsterilen gvenin byk bir gstergesi olarak, ok
etkiledi Nilsuyu. Sessizce minnet duydu Teomana; gvenilmenin o tadna
doyulmaz sevinciyle...
Birka gmlek, pantolon, bir iki kazak, iki ift ayakkab, biraz amar.
te btn mal varlm bu, bakaca da bir eyim yok Nil! demiti glerek.
nce, bunu ciddiye ald Nilsu. Fakat daha sonra, Cahide Hanmn eski,
Nergisin imdiki evinde, Teomana ait bir oda, bu oda dolusu kitab, Kalam
Marinada yedi buuk metre boyunda, ahap bir yelkenli teknesi ve
mraniyede kk bir marangoz atlyesi olduunu renecekti.
Onlar mecburiyetten edinilmi eylerdir Nil. Denize vurgunsan, onunla
yaamann yolunu bulacaksn, nce bir sandal almtm. Be yldr, elden
dme iyi bir teknem var. Mecburdum! Sesindeki doallktan akan tonlar, bu
mecburiyetini yle iyi anlatyordu ki, insan, Teomann mutlaka bir teknesi
olmal, diye dnyordu.
'Atlyeye gelince, iki ocuumun gelecek ve kendimin imdiki zamanm
iin gereken bir un deirmeni o! Ufak, mtevaz, iddiasz ama birka aileyi
doyuran bir tezgh. O kadar!
Ne dndn, yzne hi yazmadan dinleyen Nilsuya bakp:
Ben, dnce retmeyi seviyorum Nil ve dnceler para getirmiyor! Oysa
ocuklarm iyi okullara gitsin, ben de istediim kitaplar alabileyim istiyorum.
Fazlas deil! dedi. Sesinde hakl olduuna inanlmas iin, ille de Nilsunun
onayn bekleyen bir renk vard.
Glmsedi Nilsu. Kendisi onaylamasa da, Teoman dzenini kurmutu. Kald
ki, babasnn tbbi tahlil laboratuvar da, biraz benzer amalyd.
Teomann mhendisliine baknca, dorusu onun diplomas ve birka
projesi dnda - bunlara da, daha ok bir mimar gibi yaklamt denebilir -
hibir iz bulamamt Nilsu.
Teomanda bulduklar, daha ok, kltr-tketme hrs, heyecan, sevinci ve
bunlar evresine bulatrma yeteneiydi. Srekli okuyan, renen, aratrp,
sorgulayan kiiliiydi. nsan yoran, ama kendi hi yorulmazm gibi grnen
kendini yenileme enerjisi, birikimi ve her eye glmeye hazr, scak yreinin,
herkeslerden gizlemeye alt hznleriydi.
Bu zenginliin iinde hem babasna, hem Selene, hem de Mikea rastlayan
Nilsu, ou kez onu kendisinin yaratt duygusuna kaplyor, gereklik
boyutunu yitiriyordu.
ok sevdii, ama bir ekilde yeterince sevilmedii iin, terk edildii
saplantsyla, hl zmleyemedii bu insann, byle canl bir sentezine
rastlamak, yle inanlmazd ki, Teomann gerek olmad duygusuna
kaplmasna, kendisi bile hak veriyordu.
Byle anlarda geceyse, Teoman uyandrp, ona smsk sarlyor, gndzse
ya telefonla ya da bir taksiyle ona ulayordu mutlaka!
Kendi elleriyle yapt alma masasnn bana oturmu hmm, ah-haa,
vay vay vay sesleriyle homurdanarak, bak sen, bu serseri ldrecek beni!,
len kfteci, adam m oldun sen?, hay yaayasn be! diyerek saatlerce,
herkesi, her eyi unutup, dergilerine gmlp, zerinde Im green yazan
yeil kurbaal fincanyla kahve, ay, ne bulursa litrelerce tketiini; ne kadar
babama benziyor, diye izliyor, heyecanlanyordu.
 Elinde bir iir kitab, cokuyla ieri girip, Dinle Nil, buna baylacaksn
sen! diyerek, yzne gzne iir bulam, bambaka bir dnyada, bambaka
bulutlar zerinde uarken de, tamamen Miked.
Yemekli toplantlarda, olanca doallyla, ou kez tek bana muhalif,
sonuna dek aykr kal, inatla inandklarn savunuu, sokakta kimselere
aldrmadan, ellerini kollarn gkyzne frlatarak taklitler yap ve gl,
bamsz, gururlu grn altnda, zenle gizledii krlgan yapsyla da
Selendi.
Ne demitin Nil?
H?..
u senin susamuru Laura ve arkada Amanda, sana birilerini
anmsatyormu ya, kimmi onlar?
Yine dergilerine dalp gitmiti Teoman. Onun okuduu makaleyi blmemek
iin susmutu Nilsu. Aradan sanki bir hafta gemiti.
Tennessee Williams anmsatyorlar, dedi Nilsu.
Ama benimkiler ngiliz Sakinin kzlar, Williamsn deil ki?
Meraklanm, dnp Nilsuyu kefetmiti imdi.
Williamsn Glass Managery adl eserindeki kadnlarn adlar da; Laura
ve Amandadr. Laura ve Amanda Wingfield!
Sonbahar gnn tombul bulutlarn seyre dalm ve kendi kendine
konuur gibi mrldanan Nilsuyu, arkasn odaya dnm pencerenin nnde
yakalad Teoman. Kollarn onun boynuna dolad, ensesini pt.
Adlar, dedi.
Adlar, yalnzca sembollerdir. Ve biz yaantmz boyunca, sembollerin
ardndan koarz. Oysa kim bilir senin gerek adn nedir? Nora? Nilfer?
Nezihe? Ama bunun ne nemi var. Sen, yine sensin! Nilsu da ona sarld.
Sonbahar bulutlarna glmsediler.

5
 zellikle Seleni ziyaret ediinden sonra, yaantsn milim milim kesitlere
ayrp, cn ccn deerek incelemek kavgasna kaplan Nilsu, gemiini
S.. ve S.S. olarak ikiye ayrmt.
S.. dnemi; kendine ait olmayan, sorumlu olmad, kolektif bir gemiti.
Babasnn sonsuz gibi grnen sevgisi, gvenilirlii, annesinin can sknts ve
ikyetlerle dikenlenen ilgisi, kardeinin daima evin en k kalndaki
neeli ve neesiz yanlar.
S.. dnemini hi sorgulamam, ocuklarn birou gibi, doal olarak
kabullenmiti. nk btn anne, baba ve kk erkek kardeler byle olur,
sanyordu.
Btn babalar neeli, ok megul, alkandrlar ve kzlarn ok severler.
Btn anneler biraz mzmz ve oullarna dkn olurlar. Btn kardeler de,
ablalaryla oynayacak denli bymezler bir trl.
2x2=4
ki kere iki drt eder!
Ama hayr!
ki kere iki be edebilir. de edebilir. Sonra on yedi, yirmi alt falan...
O zaman, btn tek dogrularn yeniden gzden geirilmesi, hesaplanmas
ve belki atlp, yenilenmesi gerekecektir... Ne ok i, ne ok enerji, zaman ve
emek!..
yle de oldu! S.S. dneminde aile, anne-baba, karde, ev, cinsellik, kutsallk,
sorumluluk, ak, kadnlar, erkekler gibi kavram, rol ve gruplar zerine btn
bildiklerini bir kenara brakp, yeniden dnmek, aratrmak ve yeni
bulularna uyum salamak zorunda kald. ok zorland, bunald, yalpalad
ama yaantsna Selen girdikten sonra yaadklar, kendine aitti ve bunlardan
pek piman deildi!
Mike da bu S.S. dneminin bir paras, kanlmaz bir gesiydi.
Derken Teoman geldi, abucak dhil oldu hayatna. Onun geliine kucak
atn, varlnn, huzursuz yreine ila gibi geldiini yadsmyordu, ama
imdi yaants, daha nceleri hi dleyemeyecei bir yne doru akmaya
balamt.
Kendi kafan, kendinin en byk dman olacak ynde gelitirmisin Nil,
diyordu Teoman.
Oysa hkimlik ve savclk kadar, avukatlk da yapabilsen, biraz da kendini,
kendine kar savunabilsen, ok daha keyifli olacak yaantn, yaantmz...
 Heyecan ve emekle gelitirdii analitik dnce yapsnn tuzaklarna, bizzat
kendisinin dt yolundaki uyarlar da kafasn kartryordu.
te, karsnda gvenilir, doal, iten, ok heyecanl bir adam vard ve
hanidir eksiklendii, hatta kesin bir umutsuzlua dt insan ilikisinin,
kadn-erkek beraberliinin tam gbeinde, istedii gibi genie gerinebilirdi
imdi.
Ama olmuyordu! Yapamyordu bir trl. Ksr, kuru ve yzeysel ortam ve
ilikilerden kurtulup, scak, doal ve heyecanl bir beraberliin tadn
kartamyordu.
Birikimi, iradesi, enerji ve cesaretiyle vard bir sevginin tadna, bir hak
etmemilik, duygusunun ket vurduunu dnyor, ama bunun nedenlerini
kartamyordu.
Keyfini kartamyor, doya doya glp, doya doya seviemiyordu Nilsu. Her
an bitecei, kaybolup gidecei endiesinin yiyip bitirdii beyni ve inansz
yrei, huzura kavuamyordu. Bir trl kavuamyordu! Bir trl...

Yeiller Partisini yalnzca evre koruma, doal hayat savunma ve enerji

sorunuyla ereveleyip, izcilik grubu, sosyal yardm kurumlarna dahil etmek
yanltr! Eksiktir, cahilliktir ve glntr!
nk darack bir ereveye sktrlan Yeiller Partisi, bu haliyle baz
politik glerin karna uygun der. Cici, sevimli, ocuksu ve tehlikesizdir.
Keye sktrmaz, zorlamaz, sorgulamaz!
Ama Yeiller Partisi de bir siyasi partidir ve bazlarn rahatsz etmesi
doaldr! Hatta zorunludur!
at restoranda, uzun bir iki masasnn evresine oturmu Yeiller i
tartyorlard. Nilsu, Teomann solunda, pek azn tand, ounluu baka
kentlerden gelmi Yeil Partililer arasnda oturmu, kendisiyle birlikte,
yalnzca be kiinin sigara imediini hesap ediyordu.
Teoman, termik santraller konusunda Yeiller Partisinin tavr ve
eylemlerine romantik, ocuksu veya Trklerin sanayilemesini
engellemek isteyen ithal dnceler olarak sataan, politikac ve ke
yazarlarna fkelenmi, bara ara konuuyordu.
Masadakiler Teoman dikkatle dinliyor, o sustuunda her kafadan bir ses
kyor, sonra sesler ikili, l tartmalara dalyordu.
Yeni tant di hekimi gen bir kadn, Nilsunun pek beendii mavi
gzlerini Teomana dikmi, kendinden gemi bir halde onunla tartyordu.
Yeiller Partisi, doas gerei devrimcidir Teoman. Yani dorudan
demokrasinin yanndadr. Dorudan demokrasi de, sosyalizmi artrr.
Teoman yeni bir sigara yakp, ban sallad. Ama onaylayp onaylamad,
bu ba sallayndan hi anlalmad.
Yani bir otonomiden sz edilecekse, bu yalnzca sosyalist bir Yeiller
Partisiyle var olacaktr.
Kadnn ne dediini anlamaya alan, ama aklnda yalnzca baz szckler
ve mavi gzler asl kalan Nilsu, acaba Teo anlad m? diye Teomana
baktnda, o oktan, bir elini kadnn omzuna atm, hi enmeden
konumaya balamt bile. Sesinden, enerji ve inancn oluturduu albeni
yaylyordu, dalga dalga.
Sevalciim, bu parti yaayacaksa, polemiklerle deil, politik tezlerin
yaama indirgenmesiyle, bunlarn kantlanmasyla yaayacaktr.
Sosyalizme gelince... Bak sana ne anlatacam Seval. Beni iyi dinle, yedek
kulaklarnla da dinle ama!
Artk yalnzca Seval deil, bakalar da kulak kesilmiti.
Fransada renci olaylar baladnda, aslnda Sovyet tanklarnn,
ekoslovakya igali protesto ediliyordu.
Bu yzden, Fransadaki renci olaylarn ilk bastran da, Fransz
Komnist Partisiydi! Anlyor musun?
Nilsu, azck eilip, Teomann br yannda oturan Sevale bakt. Anlyorsa
bile, bunu hi belli etmiyordu. Ama zaten, Teomann da hi umrunda deildi
bu.
O, kendi sesinin uyumu ve enerjisiyle ba dnm, srdryordu
konumasn.
Btn megalomanlar byledir, diyerek kendi kendine gld Nilsu.
 Bize gelince, biz ayn yllarda, Trkiyede sosyalizme kucak aarak
gsteriler yapyorduk. Franszlarn tam aksi ynnde yani... Anlyor musun?
Ban sallayarak glmsedi Seval. Ama bu sallanan ba, inandrc
gelmedi Nilsuya.
zgrlk! diyerek, baran Fransz yatlarmz, komnizme kar
yryor, bizse yrymze Yaasn komnizm! seslerini mar ediyorduk.
Kontrast grebiliyor musun? Ne trajedi ama, hah hah ha!
Bence o kadn hibir ey gremiyor, diye dnd Nilsu. Ama bu iki
hareketin dinamiinde de ayn ey var ve bence nemli olan da bu! Yani
devrimcilik!
yice comu, kendi sesiyle sarho olmutu Teoman.
Onun cazibesi buradan geliyor, diye kvand Nilsu. Dinlendiinden,
beenildiinden ve gecenin yldz olduundan kukusuz Teoman, sesini
ykseltip, zaten oktandr kendini dinleyenlere de seslendi:
Nedir devrim? Yeniliki, kktenci, eletirel, cretkr bir eylem deil midir,
ha?
Sevale dnd yeniden.
te tpk senin gibi, ben de yeil hareketin devrimci olmasn savunuyorum.
Ve bu yzden, politikadaki totem ve tabularn yaklmasn destekliyorum. Eh,
btn bunlar da kendiliinden ve abucak olmaz!
Tam Nilsu eilip, Teomann kulana; ama o seni dinlemiyor ki...
diyecekti ki, kendini tuttu. Bu ona dmezdi.
Nilsunun apraznda oturan ve bandan beri Teoman sessizce dinleyen
esmer, sakall ve pipolu adam - Teomann yalarnda olmalyd - can
skld besbelli, artk dayanamayp lafa kart:
"Tabular ve totemleri ykmak da, bugnlerde pek moda oldu! dedi.
Teoman pipolu adama bakmadan, yz hl Sevale dnk gld.
Modalara da baylrz, hah ha!
Birbirlerini tanyorlar, hem de iyi tanyorlar, diye dnd Nilsu. Sonra
Teomana dikti gzlerini.
Eer onu sevmeseydim, ondan nefret ederdim. Ukala, kstah ve skc bir
adam olarak grrdm onu.
Teodan ya nefret edersin ya da, onu ok seversin! Hani herkesin sevdii
tiplerden deil o... diye bir saptamayla bitirdi dncelerini.
 Kalar, gzleri, salar ve sakal simsiyah adam, piposunu okar gibi
tutarak, Teomann aksine, ar ar, monoton ve mekanik bir sesle konutu:
Sovyetler deki k, Marksizmin tkenii olarak alglamak, pek ok
kapitalistin ekmeine ya srd. Sa kanatta ciddi bir btnleme salad
bile sylenebilir.
Masadaki herkes dnp, pipolu, siyah adam dinlemeye balad. Onun bu
ilgiye bayldn dnd Nilsu.
Beni ilgilendiren, san sevin lklar kadar, genliinde Marksist
olmu, devrimci hareketin iinde defacto bulunmu insanlarn, kendi
gemilerine amur atmalar... Zavall ve dndrc olan bu!
ok doru, diye atld Teoman.
Sana hak veriyorum. Eskiden devrimci olan, pek ou da bunun bedelini
ar demi insanlarn, imdi, o eski inanlarn hl hi sorgulamadan,
yenilemeden - nk tembel ve tutucudurlar -olduu gibi dolaplarnda
korumalar ve gereksindiklerinde, tozlu bir madalya gibi gslerine
takmalar hakszlk ve zavalllktr!
Tedirginlik dalga dalga masaya yayld, en utakine dek ulat. Tanyanlar,
bylesi saldrgan bir tartmaya alkn, kalarn kaldrdlar, bilmeyenler
endielendi, bazlar da horoz dvlerinde heyecanlananlar gibi ellerini
ovuturdu.
Hakszlk! nk, bu insanlar kendilerini hl devrimci sayyor. Oysa
dnceler, kuramlar, teoriler, hepsi insan aklnn rndr ve sk sk gzden
geirilip, bakma alnmaldrlar. Zaten devrimcilik bunu gerektirir! Gerisi,
maceraperestlii zleyen orta yallarn, nostaljik inlemeleridir!
yle cokulu, hatt tutkulu konumutu ki, atnn br masalarndaki
konuklar da, Teoman dinlemek zorunda kalmlard.
Sesindeki heyecan, dinamizm ve fke, gzle grlr bir enerji dalgasna
dnm, evreye yaylyordu.
Raksn yudumlad, yeni bir sigara yakt.
Elleri mi titriyor yoksa? diye kaygland Nilsu. Ama Sevalin iyice hayran
ve baygn baklarn grnce, kayglanmaktan cayd.
Beriki hzn alamamt. Daha kontroll ve yumuak bir sesle srdrd
konumasn:
Okulu igal etmek zere - yirmi be kii kadar - kzl erkekli devrimci
renci yola ktk. Elimizde mealeler! Vallahi yle... Fakat yol uzundu ve
yrmeye endiimizden, bir belediye otobsn igal ettik nce. ofr
gld halimize, otobsn bize tahsis etti.
Sonra mealeleri yakp, igal edeceimiz binaya, dirseklerimiz zerinde
srnerek ulatk. Dnn bir, yirmi, yirmi be gen insan, ellerinde
mealeler, yerde srnerek, okul igal etmeye gidiyorlar, hah ha ha!
Masadan glmeler ve homurtular ykseldi. Teoman dnp. Nilsuya:
Dnsene Nil, yere yatp, srnmeden, yryerek de gidebilirdik ta
binaya, deil mi? Gld Nilsu.
Sonra yeniden masadakilere yneldi Teoman:
nk ocuktuk! deoloji kadar, belki daha ok, heyecan, hareket ve
serven ekiyordu bizi, iyi niyetli, saf ve cokuluyduk! Anlatt komik eyi
paylamak iin mi, yoksa masada yalnz kaldm sandndan m anmsad
beni acaba? diye dnd Nilsu. Sevale bakt, o glmyordu.
Pipolu, simsiyah adam hibir tepki vermeden oturuyordu. Eer yanaklarnda
seiren kaslar da olmasa, onun bir mask olduuna inanacakt Nilsu.
Yanaklar yle seiriyordu ki, sinirlendiini, adamakll bozulduunu
hissetmemek olanakszd.
Pahal olduu besbelli piposunu, birazdan ate edip, ldrecei Teoman iin
doldurduu bir tfek gibi hazrlyordu: Usul usul, zenle!
Sen, dedi, tfeini Teomana dorulttu, nian ald ve ate etti. Sen
polemiki, arlatan ve kstahsn!
Ate alan tfei mis gibi Danimarka McBaren ttn koktu.

Teoman lmden gzl kurtard. Sol elinin iaret parmayla

gzln dzeltti.
Kurun cama arpp, sekti, diye dnd Nilsu. i ezilerek bakt ona.
Yznde, bozulduunu rtbas etmek iin, acele yerletirdii yamuk
glmsemeyi grd. Onu alp karmak, onu korumak istedi bir an. Sonra da
ard, ilk kez korunmak deil de, korumak istiyordu Nilsu. Teoman
korumak, onun zlmesini nlemek!
Doru, dedi Teoman. oktan toparlanm, kar saldrya gemiti.
Merkeziyeti ve hiyerarik erke kar olmak, eylemci ve dorudan
demokrasiyi desteklemek, polemikilik saylyor. nk biz, merkezi
otoritenin btn erki elinde tutmasna kar tavr koyup yerel birimlerin
glenmesini destekliyoruz. Bakanla rotasyon sistemi neriyor, siyasi
partiler yasasnn deimesini istiyor ve kendi yeil prensipler sistemimizi
kuralm diyoruz.
Onunki makineli tfekti besbelli, bir kez ate ald m, hi susmuyordu.
Yzne yaylan kan, beyaz tenini abucak kpkrmzya boyam, sol elinin
ileriye uzatlm iaret parma, havada kendi bana sallanarak, dansa
balamt.
Evet, doru! Bam kaln ciltli kitaplarn ve izmlerin iine gmmeyi
reddettiim, artk cesaretle zeletiri yapalm dediim iin, haklsn!
Politikay, politika olarak sevmenin yanl olduunu dndm, iktidar
hrsndan arndm, iadam olarak siyaset erkinden yararlanmadm iin de
haklsn!
Artk onu kimse durduramaz, ldrd!.. diye hayfland Nilsu.
Yeiller Partisinde iktidar erkini aaya ekip, minimuma indirmeyi
savunduum, merkeziyetilie kar, alternatif siyaset teziyle ortaya ktm,
net, komplekssiz ve gler yzl olduum ve olduumuz iin sana ve sizlere
ters dyoruz.
Aynaya bakmaya cesaret edemediin iin, polemiki ve arlatan olan
kartryorsun!
Pipolu, simsiyah adam, kln bile kprdatmadan, oturduu yerde, ksk
gzleri ve mis gibi Danimarka ttn tten piposuyla Teoman izliyordu.
Yanaklarnda seiren kaslar da olmasa, iitme zrl sanlabilirdi.
Halbuki Teoman, soluk solua kalm, azgn bir boa gibi, yerinde
tepinerek geziniyordu. Pipolu, simsiyah adam, lm roln oynasa, Teoman
dirimdi, hayatt!
Sen yaamsn Selen! diye yazmt Mike. Bir kartn arkasna yalnzca bir
cmle.
Sen dirimsin Teo! diye dnd Nilsu. Hznl bir keyifle gevedi. Ama o
srada Sevali grd. Hayranlktan ba dnm, gzlerinin btn mavisi,
Teomann zerine bulamt.
Kadnlar, baarl erkekleri sever! diyen Hakan geldi aklna bu kez.
Bu baardaki - varsa - emein, akln ve cesaretin deerini, pek az bilir.
Kadnlarn ounluu, erkein baarsnn sonular ve nimetleriyle
ilgilidir!
Kstahla gelince, dedi Teoman. Hzn alamamt besbelli. Kstahlk
ve ukallk, her ne kadar yanl bilinen, talihsiz kavramlarsa da, ben kendi
adma cretkr olduumu dnrm hep!
Cretkrlksa, bedelini deyebileceklere zg bir niteliktir; sakn
dokunma, ellerin yanabilir!
Tuhaf bir ey oldu. Ya da Nilsuya tuhaf gelen bir ey.
Pipolu, simsiyah adam kalkt ve kimseye tek bir kelime sylemeden ekip
gitti. Tabanda yarm kalm yemei vard.
Tatsz bir sessizlik, ksack asl kald havada. Sonra Sevalin sesiyle yere
dt ve parampara dald.
te ben de, tpk byle dnyorum Teomancm!

Eve dnene kadar pek konumadlar. Taksi ofr, onlar yeni tanm bir
ift sanm olmalyd.
Herif, yavruyu ald gibi aynen atyor abi!
Belki de, yllardan sonra, konuacak her eyi tkenmi bir kar-koca.
Gencecik kzla evlenirsen, sonun budur olum!
Belki, taksi ofrnn umrunda bile deillerdi.
Yeiller yemeinin kalan ksm, daha neeli ve uygarca gemiti, ama
Teoman durgundu.
"Can skld ve ikiyi fazla kard, diye dnd Nilsu.
Eve vardklarnda, doruca mutfaa girip, hi konumadan kahve
hazrladlar. Gece yarsn saat geerken, gecelik, pijama ve kahve
fincanlaryla, oturma odasna yerlemilerdi.
Konumak istiyor besbelli, diye dnd Nilsu.
Kimdi o pipolu, simsiyah adam?
Erdin mi? diye atld Teoman.
Aldrma sen, yllardr atrz onunla. Byle krbalanarak mutlu oluyor
o!
Nilsu zaten Teomann krlganl sakl yreinin incinmesine aldryordu.
Ayn niversitedeydik, o ktisat Fakltesi, renci temsilcisiydi, iyi
ocuktur, okur, dnr ama apszdr ve bunu kabul edemez!
Bir yl kadar ierde kald. Ben hi ieri girmedim. Bana bozulmasnn
birinci nedeni budur!
kincisi, Zeynep, okulun en gzel kzlarndan biri, onu reddetmi, benimle
kyordu.
Peki ncs?
ncs en nemli nedenidir. Ben zengin olmak istemiyordum, hl da
istemiyorum!
Peki o, Erdin, zengin oldu mu?
Ah, tabii, tannm ve varsl bir i adamdr o. Cebini doldurmaya baylyor
ama cebini dolduran kendini hi sevmiyor!
Ya sen Teo? Sen hangi nedenlerle Pipo Erdine bozuluyorsun?
Nilsunun varln ilk kez anmsyor gibi, arp bakt Teoman. Ben mi
ona bozuluyorum? Erdine mi?
Evet, dedi Nilsu. Sen!
Samalama, der gibi bakp, ban sallad Teoman. Oflayp poflad. Durdu,
dnd, kahvesini yudumlad. Sabrla kendisini bekleyen Nilsuya bakt.
Ben Erdine bozuluyorum ha?
Glmsedi Nilsu.
Tut ki, haydi diyelim ki, ben Erdine bozuluyorum... Eer ona bozuluyor
olsam... Bozulsam... Sanrm, onu dnek buluyor olabilirim... Belki?
 Soran baklarla Nilsuya bakt yeniden.
yi ama bu sama olmaz m Nil? Yani deimiyor ya da arpk deiiyor
diye, elin Erdinine bozulamam ki? Ne dedin sen, Pipo Erdin mi? Alemsin
vallahi!
Nil Sultan, mahzun sevgilim, nereden bulursun bu adlar?... Yahu Nil,
nasl da yakalyorsun sen beni byle?...
Yaklap, kucaklad Nilsuyu. Boynundan pt. Kahve fincan elinde
zplaynca, scak kahve Nilsunun geceliine dkld.
Yaktm seni kz! diye mutfaa kotu Teoman. Elinde slak bezlerle geri
geldiinde, yeni bir gecelik giymiti Nilsu.
Asl komik olan ne, biliyor musun Nil?
Nedir acaba?
Geen yl, seninle tanmadan birka ay nce, Cenker, Seval ve ben, bir
Avrupa gezisine kmtk.
Seval de mi?
mz de Almanca bilmiyoruz. Bu arada, Bat Almanyada Die Grnenin
bir toplantsna da davet edildik. Grgmz artsn diye, katldk toplantya.
Aman Nil, bizi ne ok ciddiye ald Almanlar. Ba keye oturtulduk. Eh,
gelmiken bize Trkiyedeki Grneni anlatn, demezler mi?
Cenker i konuma krssne iteledik. O bizim, olmayan parti tarihimizi ve
lkenin evre sorunlarn anlatan bir konuma tasla hazrlad.
Fakat konumay evirecek bir evirmen bulamadk. Ne yapsak diye
ldrrken, o akam turistlerin bol olduu bir caddede, Erdine rastlamaz
myz? Pipo Erdine, hah hah ha!
Elinde slak bezler, ayakta kalm, ok elenerek anlatyordu.
O yaamn ta kendisi! diye glmsedi Nilsu.
Erdin, Alman Lisesi mezunudur. O srada bir i - u ithalat, ihracat
ilerinden - iin oradaym.
Yaka, paa getirdik kongreye ve Cenker in ahlanan, kkreyen sesiyle
anlattklarn, Pipo Erdin homurdanarak, Almancaya evirdi.
Onlar konutuka, salonda Almanca kahkahalar artyordu. Biz de
huylanmaya balamtk.
Seval de mi?
Sonradan rendiimize gre, Alman Yeillerin bize rnek ve nder
olduunu, gsn gererek anlatan Cenker, o srada e atrdayan Die
Grneni adamakll elendirmi. Ne cahillik, ne ihmalkrlk... Hah hah ha!
Birlikte gldler, uzun uzun.
Aklmz bamza geldi tabii. Mthi rezil olmutuk. Dnsene Nil, ne
sefalet... Hah hah ha!
imdi yerkrenin yeil politikasn smsk takip ediyoruz!
Sende eytan ty var Teo!
ard Teoman. Acaba konuyla ne ilgisi vard bunun?
Sempatik, doal, komplekssiz ve kendine gvenen bir erkeksin. Belki
Kevin Costner kadar yakkl, Tom Cruise kadar gen deilsin ama ben seni
pek beeniyorum!
martma beni kz! diye gevedi Teoman. Gidip, Nilsuyu cokuyla
kucaklad.
Kevin Costner hi beenmiyorum, ayrca, boyu ksa onun!
Gldler birlikte. Geceliinin altnda, onun plak olduunu anlayan
Teoman heyecanland, ok beendii bacaklarn ve kalalarn okamaya
balad. Nilsu da ona sokuldu, kollarn pmeye koyuldu. Uzun uzun ptler.
Yine de anlamadm bir ey var, dedi Nilsu fsldayarak...
Oturduklar tek kiilik koltuk dengesini yitirdi o srada, halnn zerine
devrildiler. Kahve fincan da, sehpaya devrildi.
Alt kattakileri dnp, sulu sulu gldler. Sonra, halnn zerinde
birbirlerini merakla soydular. Kk klar gibi kkrdyorlard.
Terden slanm, heyecanl i ekileri ve keyifli mrltlarla, dar bir tnele
yol alrken, dnya umurlarnda deildi artk.
Geriye dndklerinde, halnn zerinde smsk sarlm, gzleri kapal
yatyorlard.
O anlayamadn ey neydi Nil? diye mrldand Teoman.
Hangi anlamadm ey acaba?
Dnd Nilsu. Neredeki ne?
Hah evet, anladm.
Bekliyordu Teoman. Mutlu bir sesle fsldad Nilsu.
Anlayamadm, byle ho bir erkei, neden terk ediyor kadnlar acaba?
 9

Nilsunun broda gecelemesine almt Teoman. Yine bir konkur vard,

yine vakit dard ve geceyi broda geirecekti.
Fena altm bu kza, diye sevinle sitem etti, kendi kendine.
Annem onu tansayd, Cahide Hanm, Nilsu Baran beenirdi, diye
dnd.
Ne iyi olurdu. Annesinin evine gider, Polonya porseleni fincanlarnda,
limonlu ay ierek, kitaplardan konuurlard.
Nilsunun yakn olduu, annesinin yabanc kald Amerikan edebiyat
zerine rnein...
Gurur duyard Cahide Hanm.
Sonunda dengini bulmusun Teo, derdi, mutlaka.
Ya kk ama inann, bazen benden daha olgun bir kz! derdi Teoman.
Kadnlarn erkeklerden gen olmas, evlilii denk tutar, derdi Cahide
Hanm mutlaka.
Evlilik mi? Ama biz evli deiliz anne. Evlenmeye gerek duymuyoruz ..
Sizinkisinin evlilikten fark var m? diyecekti Cahide Hanm.
Mhim olan birbirinize deil, mnasebetinize sahip olmanz Teocuum!
Birden kendini annesinin evi nnde buluverdi Teoman. Ne zaman, nasl
yrmt onca yolu, pek ayrmnda deildi. Bakt, ierde k vard.
Nergis alyor olmal, dedi. Gelmiken, inemek istemedi, urayp,
laflayaym biraz, diye dnd.
Merdivenleri karken annesinin eski, ablasnn yeni evinden taan neeli
mzik sesiyle keyiflendi.
u kz biraz da kendini dnse, k olsa, Ik unutsa... Gmmese kendini
diri diri, diye geirdi iinden.
Kapy neeli, keyifli ve k bir Nergis at.
Teo, nerelerdesin Allah akna? Ka kez aradm, yoksun... Gel, gel ieri,
zledim vallahi!
 Ne kadar anneme benziyor, giderek, iyice Cahide Hanma dnyor,
diye hayret ve hayranlkla seyretti onu Teoman.
Kucaklatlar.
Ayol, u bir trl bana tantrmadn, benden sakladn sevgilin sana ne
yapt Teo? Arada bir urar, odanda kitap okur, yazardn... Tmden kayboldun
yahu!
Birden yalnz olmadklarn hissetti Teoman. Ama bu bir i arkada, bir
dost deildi, bu evde bir ak kokusu vard!
ok heyecanland. Ik dnse, mutlaka haberi olurdu. Hem sonra, onca
yldan ve bunca deitikten sonra, bakalm ak mek kalacak myd?
Baka, yeni, taze bir ak? Ah keke!
Salondan, Latin Amerikan ezgileri geliyordu. Bu, Nergisin tercihi
olamazd. Biraz da alkol kokusu...
Genten bir adam; kvrck siyah sal, ho, cin gibi parlayan gzleri, ok
gzel elleri... Ablasnn evinde ak kokuyor!
Nergisin, yerlere gklere koyamad, evreci kardei siz olmalsnz!
Yeil, diye dzeltti Teoman glerek. Mthi sevindi, ok sevindi.
Beenmiti adam.
O da gld. Glnce gzel ve bakml dileri kt ortaya.
Merhaba, diye elini uzatt, gzel dileri ve elleri olan adam.
Adm Hakan, sizinle tantma ok sevindim. Bizimle arap ier
misiniz?
 10

Haydi Nil, kmlda biraz. Bu akam seni ok zel biriyle tantracam!

Zoraki glmsedi Nilsu. Pek dar kmak istemiyordu. Her k sorun
yaratan bademcikleri, yine tehlike sinyali veriyordu. stelik TVde 32. Gn
haber program vard.
Hemen kalm da, ge kalmayalm Nil. Bakalm, sen de onu sevecek
misin?
Nergisle yaknlarda tanmt Nilsu. Sevmiti onu. Ho, rahat ve ciddi bir
kadnd. Zarifti, iri, salam yapl kadnlarn zor yakalayaca bir zarafeti
vard.
Annemin btn asleti ve fiziki zellikleri Nergise miras kald, diyordu
Teoman, gururla.
Nergis de holanmt Nilsudan. Kardeinin ilk kez sorunsuz sorumluluk
tadn sylemiti Nilsuya.
Teonun, byle byk harflerle mutlu olduunu, ilk kez gryorum.
Elinize salk!
Samimiydi Nergis, ama kimseyle ili dl olmayacak, mesafeli bir scaklkt
onunkisi. Bylesi ok daha salkl ve moderndi, belki de?
Nergisin Hakanla kyor oluuna nce arm, Dnya ne kk, sonra
da sevinmiti Nilsu. Hakan da keyifli grnyordu.
Kimseyi incitmemek iin, Nilsu da, Hakan da, sessiz bir anlamayla, eski
ilikilerinden sz etmemi, i arkada olduklarn sylemilerdi.
Syleselerdi, kimse incinmezdi belki de, ama gerek grmediler sanki. Hem
sonra; galiba yalnzca arkada kalmt onlar. nk, k olmak bambaka bir
eydi ve artk akn tadn iyi biliyordu Nilsu!
Teomann hatrna, kalkp eki dzen verdi kendine. Bir taksiye atlayp,
Badat Caddesinde, k bir kfteciye gittiler.
Onlar kimse beklemiyordu. Bir masaya oturup, onlar beklediler. Sormad
Nilsu. Biraz da heyecanlandm gizlemek iin, sormad. Durmadan saatine
bakp, kapy gzetleyen Teoman, garsona birini beklediklerini, daha sonra
sipari vereceklerini sylemiti.
Sklmt Nilsu. Boaz da aryordu. Evinde, TV karsnda, scak bir
fincan ay ierek uzanyor olmay zlyordu.
ok mu geciktim baba?
ncecik, heyecanl bir sesle irkildiinde, masalarna yaklam, uzun boylu,
siyah sal, ela gzl, ok gzel bir gen kzla burun buruna geldi.
ekingen, sevgi dolu baklarla Teomana bakyor, onun azndan kacak
sz bekliyordu.
Hararetle onu kucaklayan Teoman, pce bodu kz.
Hayr bir tanem, biz erken geldik, dedi.
Uyuup kald Nilsu.
Deja-vu!
Ne diyeceini, nasl davranacan bilemeden kalakald! Kulaklar
uulduyor, soluu kesiliyordu.
Kap gitmek, gitmek ve bir daha geri dnmemek istedi. Sonsuza dek
koarak kamak ve hibir yere eriememek!
nk eritii her yerde mutlaka korkup kat, terk ettii gemiinin bir
uzants vard.
Bak Nil, bu gzel kz, benim sevgili kzm Deniz.
Benim nazl prensesim! dedi, gururla Teoman.
Deniz elini uzatt. ekingen, mesafeli, kibar, galiba biraz da kayglyd.
Denizciim, bak bu harika kz da: Nilsu, sana anlattm sevgilim.
El sktlar.
Ne kadar gzelsin Deniz! dedi Nilsu. Halbuki daha akllca bir eyler
sylemek isterdi.
Kaarl kfte, kzarm patates, salata, cack ve kola smarladlar. Havadan
sudan konuarak yemek yediler.
Acaba ona nasl davranmalym? diye kvranyordu Nilsu. Selenin bana
nasl davranmasn isterdim?
 Benden nefret ediyor olmal. Babasn elinden aldm, onunla sevitiimi,
kendisini bir engel olarak grdm dnyor olmal. Onu sevmediimi de
dnyordur..
En fazla on be yalarnda olmalyd, belki daha kk. Uzun bacaklar,
erken gsleri ve kadns hatlar, onu ilk bakta on sekiz gibi gsteriyordu.
Selen kadar cesur deilim, diye dudaklarn paralyordu Nilsu.
Beni sevmeyecek, beni beenmeyecek, bana hayran olmayacak...
Hayretle durdu. Deniz iin, bir Selen olmak istediini, bu duyguyla yanp
tututuunu hi bilmiyordu.
Benim, dedi Denize dnp:
Benim babam, annemden ayrlp sevgilisiyle yaamaya baladnda, ben
on be yana girmek zereydim. Babam elimden alacak, beni dlayacak
sanarak, ona ok bozuluyordum. Ad, onun ad; Selendi.
Teoman sevgiyle glmseyerek Nilsuyu dinliyordu. Nilsunun boulmak
zere olduunu alglamamt. ok keyifliydi.
Serin serin glmsedi Deniz.
Ben babamn ikinci eiyle tantmda, yedi yandaydm. vey kardeim
Alican doduundaysa, dokuz. Fakat...
Gururla babasna bakt.
Fakat, babamn beni ok sevdiine inanmaktan baka arem yoktu ve
inandm.
yi de ettin gzelim. Sen benim tek prensesimsin!
Baba-kz gz gze kaldlar. Nefis bir and! Ancak, babalarna k kz
ocuklar bunu bilir. Nilsu bildi.
yle deil mi Nil? Sevinten sarho olmu Teoman, bir kolunu uzatp
Nilsunun salarn okad. Serte ekildi Nilsu. ok rahatsz grnyordu.
Sonra Denizin okulundan, Denizin derslerinden, Denizle flrt etmek
isteyen, nl bir mzisyenin olundan, Denizin ilk piirdii yemekten,
Denizin resim yeteneinden konutular. Dorusu, Denizle Teoman konutu,
Nilsu inanlmaz bir z-disiplin kullanarak, onlar dinledi.
Denizi annesi getirip, brakmt kfteciye; Teomanla Nilsu gtrp
braktlar annesiyle yaad eve.
Ayrlrken, Deniz yine ekinerek elini skt Nilsunun.
Umarm sizi rahatsz etmemiimdir. Babamla sk sk gremediimizden,
byle birikiyor konular...
Bir de, siz babamn anlatt kadar hosunuz, gerekten ylesiniz...
Teekkr edecekti Nilsu, azn at ama sesi kmad.

11

18 Mart 1989, stanbul.

Sevgili Selen,

Mektubun ne kadar doru bir zamanda geldi, ne kadar ie yarad, dnyada

tahmin edemezsin.
Seninle aramzda iddetli bir telepati olduuna inanyorum! Geen hafta
seni yle ok andm ki, titreimlerim sana uzand besbelli.
Galiba yaamam gereken bir eyi sonunda yaadm ve bu, beni
beklediimden daha fazla sarst. Gerek bir kbustu ve uyankken
yaanyordu.
Yllarca, babamn sevgilisi olduun iin, sana isyankr bir ilgiyle bal
kalmn, seni srekli yarglaymn, ne denli tek yanl olduunu anlamam
iin iyi bir dersti bu bana.
Tesadflere, rastlantlara inanrm ama neden bu kadar benzer bir
senaryonun iinde, eskiden sana ait olan rol stlendiimi kartamyorum...
nsann en ok korktuu, bana gelir, derler. Belki de, katilin cinayet
ortamna geri dnp gitmesi gibi... Bir Raskolnikov sendromu yani...
(Raskoln Rusada blnme anlamna geldiini biliyor muydun?)
Evet, sonunda Teonun kz Denizle tantm.
Baka bir deyile, Selenin yllar nceki rol iin sahneye ktm. Dekor,
balk lokantas yerine kfteci olarak hazrlanmt, rak yerine, kola
iiliyordu.
 Fakat ben ok ktydm. Bilenler, ayn rol ahane bir ustalkla oynayan
Selen Doran anmsarlar. Nilsu Baran berbatt! Beceriksizdi!
Sanrm her eyi yzme gzme bulatrdm. Kk bir kzken, babamn
sevgilisini kskanarak burkulan yreim, gen bir kadnken, sevgilimin kzn
kskanarak yanyordu.
Yreimi, beni mutsuz eden o kan pompasn skp atmak istedim. O yrek
ki, duygusal olarak dhil olmad konularda adil, sevecen ve hogrldr...
Yapamadm! nk ayn yrekle Teoyu seviyorum ben. Sevmekten te,
Teoyla anlaabiliyorum. Bir kadnla erkek arasnda kimyasal bir iliki varsa
- ki, bu pek de zor deil - ilikinin dnsel yann tamamlayan tek ey
anlaabilmektir. Bir ilikiyi srekli ve uyumlu klabilecek tek tlsm budur!
Doru mu?
Teoyla beraberliini, daha nce hi hayl edemeyeceim bir boyutta,
uyumlu ve heyecanl sryor. Henz yarm yllk bir iliki iin bunun doal
olduunu syleyenlerin aksine, benim kiisel tarihim iinde nemli bir
durum bu.
Sanki yalnz yayorum, zgr, rahat ve sorumsuzum. Ama paylaarak,
sevgiyle ve istekle... Hem yalnzm, hem onunlaym. Ne zaman istersem...
Bir kadnla, bir erkek bu sorumlu-sorumsuzluk izgisini doru
izebilirlerse, uzun yllar heyecanl yaayabilirler; birlikte, yan yana...
Yoksa, ak prltlaryla kamaan gzlerim mi yanltyor beni?
Yoksa, ayn at altna giren bir kadnla, bir erkei mutlaka monoton,
bkkn ve soutucu bir son mu bekliyor? Belki de, her akn burun st
dt bir yer ve zaman vardr? Var m acaba? Olmal m? Olacak m?
Sonunda bir gn, ben de 'Ak var m?' diye sorup, endielenecek miyim
dersin? Bak, sen ahidim ol Selen; bence ak vardr, ak olmal!
Burada biraz ara verdim. Telefon ald, Teo akama gecikecekmi. Yine
Yeiller Partisi almalar varm, sana da selm yazmam istedi.
Kendi derdimden, seni unutuyorum, bala Selen. Babann vefatna ok
zldm. Pek ksa tanmtm onu; tanmadklarnn lm daha m az
actyor insan? Yoksa hi tanmad bir airin lmne dertlenen kii,
aslnda len airi zaten iyi tand iin mi zlmektedir?
Ban sa olsun!
Annen nasl, ayn evde mi yaayacak, yoksa tanyor mu?
Stevenle evlenecein haberine pek amadm. Bunu, New York'tayken
sezmitim sanki. Onu, hayat ve duygular kullanlmam, yepyeni biri'
olarak niteleyiini, yzyllk yara'nn kapanacana bir iaret sanyorum.
Mutlu olun, mutlu ol Selen!
Bizim burada da, bir evlilik rzgr esti ve Cemi bagz ettik.
Kendisi gibi bir tp doktoruyla, tantanal bir kokteylle evlendi.
Ben Aye Nuru beendim. Sevimli, ll, steril ve kontroll. Tpk Cem
gibi yani. stelik Cem'i sevdii besbelli. Galiba anne tarafndan Osmanl
sarayna uzanyormu aile aac. Annem syledi. (Bilirsin, byle eyleri
nemser. Sahi, nereden bileceksin?)
Nikhta, annem, babam, Teo ve ben, iki dirhem, bir ekirdek' dizildik.
Annem imanlam, ince, titiz hali kaybolmu. Daha rahat ve tombul bir
kadn olmu. Fazla makyajl, gsterili ve bol parfmlyd. Pahal
mcevherler takp taktrmt, ptk, ayakst konutuk. Onlar - iadam
Fikret ve o - ziyarete gitmediim iin, yine sitem etti. Teoman'dan hi
holanmadn hemen anladm. Annemi, uzak bir akraba gibi hissediyorum
Selen. ok az hatrlanan, silik bir an...
Babam yalanm. Salar dklmyor, ama beyazlayor. Sessizdi, sakindi,
o eski kahkahalarn yitirmiti. Annemle konutu biraz, sonra koluma girip,
beni baka bir keye srkledi.
Artk yalandm, yaknda dede bile olurum Nilsu, dedi. Bunu sevinerek
mi, zlerek mi syledi, kartamadm...
Deney filan yapmyorum artk, hep rutin iler, diye yaknd. Bitkisel
hayat yayormu gibiydi.
Teo, babam sevdi. Babam da onu.
Yaz gelince, benim mtevaz tekneyle denize alalm, balk tutalm
efendim, dedi cokuyla. Babam neelendirdi, heyecanlandrd. Ne tuhaf, o
ikisi birbirleriyle konuurken, kendimi ok yalnz hissettim...
Cemle, Aye Nurun nikhna halam, kocas ve kzlar da geldi. Cem,
babamn ailesiyle iliki kurmu, yllardr bu ilikiyi srdryormu. Aferin
ona! Hem aile geleneini koruyup doktor oldu, hem de paralanan aile ve
gemiimize sahip kyor.
Bu gidile, Cemi yaknda iki bebei ve karsyla, ilevsel bir arabann
iinde, akraba ziyaretlerine giderken greceiz diye dnyorum. Elinde
Baylandan alnm ikolata kutularyla...
Ernestonun k olmasna sevindim. Zavall Elvis, k bile olamamt
mr hayatnda.
Yine bir konkura hazrlanyorum. Bu kez eve kapandm. Bir devlet
hastanesi, byk bir proje. Aslnda konkurcularn ya ok gen, nsz, parasz
ve deneyimsiz ya da yal, nl, zengin ve prestij dkn olduklarm
sylyorlar. Ben, ilkine dahilim herhal!
ok uzun yazdm. Umarm ban iirmedim Selen, ama sana yazarken,
seninle konuur gibi rahatlyorum.
Her ey iin teekkrler.
Selamlar,
Nilsu B.

12

Her Apainin, ok yakn bir beyaz dostu olmaldr!

Cahide Hanmdan ne zaman sz edilse, Nilsunun iini serin bir huzur ve
incecik bir sevgi dolduruyordu, inanan birinin camiye ya da kiliseye
giriinde, bylesi bir duyguyla hafiflediini dnyordu.
Caretta carettalarn korunmas ve Dalyana yaplacak turistik tesislerin
durdurulmas kampanyas iin Trkiyeye gelen Berlinli bir grup yeil
renciyle Boaz geziyorlard.
Bandan beri son derece samimi, verimli ve iyi iletiim bayla kurulmu,
bir ortak almayd bu. Berlin Teknik niversitesinde yksek lisans almas
yapan genler, hem kendi bilgi ve deneyimlerini aktarmakta, hem de
Trkiyenin kltr ve evre konularn renmekte istekliydiler.
Grupla birlikte gneye inecek olan Teoman, son gnk stanbul gezisine
Nilsuyu da davet etmiti. Klasik turistik duraklardan sonra ilkyazn
bunaltmayan gneini paylaarak, Boazda bir ay bahesinde dinleniyorlar.
Hepsi bahenin bir kesine dalm, kk gruplar iinde sohbet ediyorlard.
 Havada uuan ngilizce ve Almanca szckler arasnda, Teomann enerjik
sesini duydu Nilsu. Nerede olduunu arannca, arkasnda bir masada, sarn
bir Berlinli kzla sohbet ettiini grd. Ama ortaya atlan Apaili cmlenin,
kendine yollandn anlad. Yzne kocaman bir glmseme yayld. Birlikte
ay iip, plansz kentlemenin yaratt grnt kirliliini konutuu iki
genten izin isteyip, Teomann yanna gitti.
Beyazlara gvenen yerlilerin sonu, daima felakettir. nk beyazlar
tehlikelidir! dedi.
O bir Apaiydi, bu bir. Her beyaz tehlikeli deildir, bu iki. Bir ncs
var, ama..
Neymi o ncs?
Birlikte ay iip, sohbet ettiin o delikanllardan krmz sal olan, en
tehlikelisidir, bu .
Muzip bir ifadeyle glmseyerek baktlar.
Kskanlk, sahiplenme hastalnn lmcl bir sonucudur Teo!
Bunu beni, o akl kt Sevalden kskanrken dnseydin Nil Sultan!
Babasnn yemesine izin vermedii ikolatalar arrken yakalanm gibi
utand Nilsu. ard hem de. Kpkrmz olmutu. Hemen kurtard onu
Teoman. Bir kolunu omzuna att, yanana kk bir pck kondurdu. Kk
ocuklar, annelerinin pt yaralarn iyileeceine nasl inanrlarsa, birbirine
k insanlar da, kk bir pcn bulutlan yok etme gcne inanrlar. Ve
her ey, inanmakla balar...
Kalkp ay bahesine yrmeye baladlar.
Bak, dedi Teoman, ok gizli bir ey syleyecek gibi:
Bak, sana ne gstereceim. Cebinden, kat yerleri ypranm ve sararm
ktlar kartt.
Bunlar, ok gizli Apai belgeleridir. Btn dnyada yalnzca kiinin
bildii, son derece nemli bilgiler tarlar. Bilenlerden biri artk yaamad
iin, seni bilenlere dahil etmeye karar verdim.
Yine aka m yapyor, yoksa ciddi mi, hi anlalmyordu. Bir oyunun peine
taklm gibi, merakla dinliyordu Nilsu.
Annem gerek bir Apai olmasna karn, en yakn dostu bir beyazd. Ve
onlarn dostluu, rklar aras inan ve sevginin en nemli rneiydi.
Haydi Teo, atlatma beni... Ne oluyor, sylesene artk!
 Bir Apainin olunu seven beyaz kadn, sabrl olmay renmelidir!
aresiz kabullendi Nilsu.
Bu belgeler, 1950lerde annemin beyaz dostu Neyyire Gm tarafndan,
anneme yazlm mektuplar!
Yazar Neyyire Gm m? Heyecanlanmt Nilsu.
Ta kendisi efendim! Annemin tek gerek beyaz dostu, Neyyire Gm, yani
N.G.dir.
Mektuplar merakla alp, bir rpda okuyan Nilsu, bylenmi gibi
kalakald.
Harika bir ey bu! Olaanst bir hikye... Sanki gerekst bir film ya da,
ne bileyim opera izlemi gibiyim. Peki, annenin Neyyire Gme, hayr
N.G.ye yazd mektuplar ne oldu Teo? Hepsi N.G.de. Vermiyor bana...
Belki bir gn... Olur a!
Teo, sence byle aklar yaanm m o zamanlar? Yani, yalnzca iki kez
grd birine, nasl olup da byle tutulabilir insan?
O zamanlar, bir grte ak diye bir eyler varm Nil. Bence harika,
korkun ho bir dnemmi... Dnsene, pr, saf ve net bir ak!...
Dnd Nilsu. Okuduu mektuplarn yaratt keyifle dnd.
Yine de, yle pek imrenilecek bir ey gibi gelmiyor bana bu, bir bakta
k olmak fikri, dedi.
Siz genler romantizmden ne anlarsnz! Tangoyu, Beatles, Yahya
Kemali bilmediniz siz. Televizyon bebesi sen de!... Sesi yumuad: 1951
tevkifatn da duymamsndr naslsa...
Teomann sesindeki sitemi duymazdan gelen Nilsu, merakla sordu:
u Enver Ziya, acaba bir daha grebilmi mi N.G.yi? Karlamlarsa,
nasl bir ortam ve konumda olmu bu? Pimanlk m, d krkl m?
Bunun yantn, bir tek bendeniz biliyorum efendim, dedi hnzrca
Teoman.
Eeee neymi? Nilsu meraktan ldryordu. Hi tanmad iki insan
arasnda yaanm, dorusu, yaanamam bir ak servenine byle merak
sarmas, konunun mistik ve esrarengiz yanndan kaynakland kadar, Cahide
Hanmla ilgili oluuyla da aklanabilirdi.
Cebinden bir baka sararm kt kartp, bilgi bir glmsemeyle Nile
uzatt Teoman.
 Bu srr koruyacana, beyaz kann adna yemin et!
Aman Teo, ver unu, tamam yemin ettim ite.
Beyazlara gvenilmeyeceini syleyen sendin ama... Kediye cier uzatr
gibi, elindeki kd havaya kaldrd.
Haydi, nooluur Teo, ltfen!...

13

Eyll on iki, 1950 stanbul,

Pek Sevgili Cahide,

Geen hafta postaladn mektubunu dn alm bulunuyorum. Sana

detaylaryla anlattm ak- memnu srrm sakladn iin Mteekkirim.
Sa ol kardeim. Fakat beni memnun eden husus, bundan ziyade,
yazdklarmn tesiri altnda kaldn ve bu tesirden kurtulamadn ifade
ediin olmutur.
imdi, bana darlmayacana sz verirsen, sana bir hakikati yazmak
istiyorum kardeim. Umarm bu hakikat, bana kar gvenini zedelemez.
Cahideciim, Enver Ziya ve onunla ilgili yazdklarmn hepsi, tamamen
benim hayal mahsulm olup, yeni hikyemin konusunu tekil etmektedir.
Senin edebiyat zevkine fevkalde gvendiim iin, bunu nce sana yazmak
istedim. Biraz hnzrca davrandm kabul ediyorum ama sonuta senin gibi
bir kitap kurduna bile tesir edebildiime gre, baarl olacama
inanyorum.
Senin intihalarn, benim iin ok kymetlidir, bilirsin. imdi gnl
rahatlyla daktilo edip, bakalarna da okutabilirim.
nallah bana darlmamsndr.
Daima dostun ve kardein,
 N.G.

14

Adalar ilkbaharda hem henz tenhadr, hem de oktan yaz sevincini

yaamaya balar. Teomann Benim kk vapurum dedii yedi buuk
metrelik yelkenli teknesini, Kalamtan siftah ettirip, Adalar a doru yelken
bastklarnda, snavlardan ban kaldrp, kendileriyle bir gnlk tatile
babasnn zorla ikna ettii Deniz, bikinisiyle teknenin kna uzanm, lk bir
le ncesinde, scak yaz gnlerinin provasn yapyordu.
Teomann teknede ok daha enerjik ve neeli bir insana dnmesiyle
keyiflenen Nilsu, bir ort pantolon ve asksz bluzla, burunda oturmu kahve
iiyordu.
Kzlar, biriniz bana yardm edin! Uzun ort mayosuyla teknenin zerinde
koturan Teoman, Nilsuyla Denizin arkada olmalarna ok doal bakyor,
zaten byle olmas gerektiine sonsuz inanan bir tavrla, bu konunun ucuna
bile dokunmuyordu.
u gnderi bana uzatsana Nil!
Onun gnee hasret kalm beyaz plak bedenine bakt Nilsu.
Yava yava orta ya geveklikleri, yalanan beli, kendini belli eden gbei,
biraz nce kr dm gs kllar... Demek ki babam da bu yalardayd,
Selenle birlikteyken...
Kulanda walkman kulaklklar, yatt yerde dans ederek kitap okuyan
Denize bakt.
O beni kskanmyor besbelli, diye dnd. Ya sevildiinden ok emin,
ya da beni nemsemiyor! Aklna yllar nce Selen ve babasyla yaptklar, o
ada gezisi dt; burnu szlad.
Deniz onun farknda bile deildi, kendi dnyasna dalm, hatta elendii
bile sanlabilirdi.
 u usturmaay, sancak vardevelasna skca bala Nil.
Babas da honut! Kz Deniz, annesi Zeyneple yayor, olu Alican, annesi
lker le byyor. Ben, onunla yayorum. Yaam sryor... Benim, sanrm
benim dmda, herkes sorgulamadan kabulleniyor hayat ve honut
srdryor..
Ne dedin Nil? Hi bakmadan sordu Teoman.
Neredeyse gz kapal, son derece hzl hareketlerle yelken mandalnn
kilidini aarak, yelkenin ucundaki halkaya geirdi Teoman. Kilidi sklad,
motoru boa ald. Sonra yelken torbalarn kartt, yelken makaralarn
stralyaya geirdi. Kendi kendine, keyifle mrldanarak yelken bast.
Dikkatle onu izleyen Nilsu, yabanclad bir an. Bakt, tanmaya alt, bu
yeni ynyle de tanmaya alt onu.
Ana yelkeni de ayn ekilde bastktan sonra, yelkenlerin bounu alp, tekneye
hz verdi Teoman.
Senin bir skntn var Nil. Hanidir bir eylere sklp duruyorsun sen. Ama
ekiniyorsun... paylamak istemiyorsun benimle. Artk rahata dmenin
bana oturmu, gz denizde, akl Nilsuda konuuyordu.
Daha nce hi deniz kltr olmayan Nilsu, bundan zevk alacan
hissederek, renmeye balamt. Denizde beraber olmak, ilikilerine yeni bir
boyut katacakt belki de... Su boyutu!
Kadnlar, dedi Teoman.
Kadnlar, erkeklerin onlar eksik anladklarndan yaknrlar. Sartre da bir
ekilde katlr bu gre...
Suskun kald Nilsu. Bunlarn altndan ne kacak diye merak ediyordu.
Martlar lk atarak geti zerlerinden, aralarnda kavga ediyor gibiydiler.
Bana sorarsan, ben de duygusal konularda, bir kadn kadar duyarl, ince,
hassas ve krlgan bir erkein olabileceine inanmyorum.
Martlar yine kavga ederek geti zerlerinden.
Neden mi? ok basit! nk bir erkek, bir baka varla hayat
kazandramaz. Ancak dolayl olarak katkda bulunabilir. Yani, bir erkek
douramaz, bir insan yavrusunu iinde bytp, onu hayata kazandramaz. Ya
da, hayat o yavruya kazandramaz!..
Yanlarndan, bir balk teknesi grltl pata patlaryla geip, stanbula
yneldi.
Doursun, dourmasn, bu duyarllk btn dii insanlarn yreklerinde
yzyllardr tanarak, bugnk kadn oluturmutur. Genetik bir olgudur bu!
Sust yakalanm gibi utand Nilsu. Artk szn nereye varacan
biliyordu.
Bu yzden bana kzan feministler var. Kadn, dourabilir insan diye
tanmlamama, ayrmclk yaptm iddiasyla saldryorlar. Halbuki ayrmclk,
ayrdn eylerden birine yklenen negatif anlamla oluur.
Ben, dourabildii iin kadn eksik bulmuyorum ki, aksine, douramad
iin eksik olan erkektir, diyorum.
Az azck ak kalm piknik sepetlerinden denize den ekmek dilimlerine
hcum etmek konusunda fikir birliine varan martlar, lklar atarak
saldrya getiler. Kalan ekmekleri kurtarmak iin yerinden frlayan Nilsuya
engel olan Teoman:
Brak yesinler Nil, biz Adadan yenisini alrz, dedi. Termostan bir fincan
kahve de bana versene, bir yerim iecek vallahi... Kahvenin kokusunu, ilahi
bir heyecanla iine ekti Teoman. Keyfine diyecek yoktu.
Bilmediin ya da merak ettiklerin var, sklyorsun, sormuyorsun. Belki de
renmekten, belki de beni gerekten sevip, balanmaktan korkuyorsun.
Neyi? dedi Nilsu.
Babalk konusunu elbette! Yine denize dikti gzlerini. Babaln, annelik
gibi bir duygu olduuna inanmyorum ben. Yani, Deniz yerine baka bir
bebei kucama verseydi Zeynep, Alican yerine baka birini lker, yine ayn
ey olacakt. Yani yine sevecektim onlar, ama hepsi bu!
Nasl hepsi bu?
yle hepsi bu: Babalk diye bir duygu yoktur ve bu bir kurmacadr!
Babasn dnd Nilsu. br babalar. Alamak istei doldu iine. Gel
yanma, dedi Teoman. Gel yanma otur. Neredeyse uarak gitti, sarld ona
Nilsu.
Sen aldrma bana Nil kz, dedi Teoman, sevgiyle kolunu ona dolarken.
Belki de benim baba imajm ok silik olduundandr bu dndklerim.
Annem yle doldurdu ki ocukluumu ve ilk genliimi, babam kayp
gitmitir.
Babaaa, srf yapmasn hl renemedin mi sen?
Deniz arkalarna dikilmi soruyordu. Hl kulanda kulaklklar, sesi
duyulmaz endiesiyle baryordu.
Se-ni du-yu-yo-ruz Deniz! diye bard glerek Teoman.
 Hay Allah, kulaklklarn kartt Deniz. Srf diyorum baba, srf
rendin mi?
Hayr canm, dedi Teoman bir koluyla Nilsunun san okarken.
Kendini ekmek istedi Nilsu. ok rahatsz oluyordu Denizin yannda
Teomanla sarma dola olmaktan. Brakmad onu Teoman, bastrd dirseiyle.
Bir sre ekitiler, bir iti kak balad. Onlara bakp gld Deniz.
Napyorsunuz yle siz?
Teoman da gld.
Ne bileyim ben, Nilsunun icatlar...
Siz srf yapyor musunuz Nilsu?
Hayr, hi denememiti.
sterseniz size retirim ben.
Neden bu kadar iyi davranyordu bu kk kz kendisine? Neden babasn
kskanp, surat asmyordu, hrnlap tatszlk karmyordu? Neden hi
annesinden sz etmiyordu, kardeini anlatmyordu? Baba-kz Nilsuya bakyor,
bir ey bekliyorlard.
Ne var? diye ard Nilsu.
Srf renmek istiyor musunuz diye bekliyoruz, azmz ak, Nil
Sultann, dedi Teoman.
Srf? Hayr, srf renmek istemiyorum! Sesi biraz sert kmt, kendine
kzd.
Ben de size bir ey reteceim diye sevinmitim, dedi Deniz.
Valla bu kz senden yalnzca on iki ya byk ama benimle yaayal beri
yaland Deniz; bana benzedi! diye gld Teoman.
Aslnda isterdim ama, beceremezsem diye korkuyorum galiba, dedi Nilsu,
durumu kurtarmak iin.
Baaracanza inanrsanz, mutlaka baarrsnz, dedi Deniz gururla.
Teoman gizli bir eyi aniden aa karm gibi hnzrca yakalad kzn.
Bu, Bilge Zeynepten galiba? diye gld.
Evet baba. Kikirdedi Deniz, baba-kz gldler.
Benim annem, dedi Nilsuya dnerek Deniz. Annem, ok bilmitir. Her
eyi o bilir! Aslnda iyi insandr ama, ok ukal! Tabii onunla yaamak da
kolay deil. Eliyle olmayan yakasn silkeler gibi yapp, gld, ylesine
doal, ylesine itendi ki, Nilsu kendinden utand.
 Babamn annesi, babaannem de ukalaym ama, o sessiz ve derinden
gidermi, deil mi baba?
Cahide Hanm bir fenomendi! dedi Teoman gururla.
lker Abla da ukalyd baba! Galiba babam ukal ve diktatr kadnlar
seviyor diye dnyordum ki, size k oldu.
nanlmaz bir ey bu! Btn bunlar gerek olamaz, diyerek, hayretle
dinliyordu onlar Nilsu.
Siz ne ukalsnz, ne de despot. Bu kez babam ban iyi yere vurdu diye,
dndm. Bence, iyi de oldu! Glmseyerek babasna yaklat sarlp, onu
salarndan pt. Babas da ona sarld, koklad, pt, sevgiye bodu Denizi.
Yutkundu Nilsu, dudaklarn kemirdi, ban yere edi.
Niin hep birileri onu utandryordu? Neden daima ondan daha olgun
davrananlar kyordu da, kendini aalanm hissediyordu?
Hl bymek istemiyor muydu, yoksa byyemiyor muydu?
Gelip bize katlsana Nil!
Ban kaldrdnda, gverteye ekmek krntlarn serpen baba -kz grd.
Martlar iin, diye aklad Deniz. Belki ilerinde bir tane Jonathan vardr!
Gldler yine.
"Gelip bize katlsana Nilgl! Babas geldi aklna. Kk Elvisi bulduklar
sabah, annesini aran babasnn sesini duydu kulaklarnda. Gelmemiti
annesi... Ama o gidecekti, o katlacakt, sevdii adamla, onun kznn davetine.
O, annesi gibi olmayacakt!
u srf, bir denesem mi acaba Deniz?

15

21 Haziran 1989, New York.

Nilsucuum,
 Kim demi tarih tekerrrdr diye? (Sava seven bir general mi?)
Demilerdir de, bence hakszlar! Sen ve ben, benzer tuhaflklarn, belki de
glklerin iine girmi olabiliriz Bu belki de, bizim amzda boanmalarn
artmasyla aklanabilecek, g durumlardr. Ama bu, ille de ayn 'sona
ulaacamz anlamna gelmez. Yoksa bu iin sonu kader hikyesine varr ki,
ben inanmam kadere. Hayr!
Kullanlm hayat' olan bir insanla yeni bir yaam kurmak zordur! Bu
bir. Ama olanaksz da deildir. Bu, ne denli anlaabildiiniz, seviebildiiniz
ve beraberlii srdrmek istediinize baldr.
Dnyadaki tek kadn-erkek ilikisi baban ve benim aramda yaanmad.
imdi Steven'la yaadklarmn keyfinde bunun bilinci var ite. Ama babana
k oluumun o genlik tutkusu, o kanm st, belki de sonrasndaki
sanclarla, artk geri gelmeyen bir scaklk olarak anlarmda kald. Eer
Teoyla i dengeler kurabiliyor ve genliinin armaan, tutku ateini
kannda hissedebiliyorsan, sakn teslim olma olumsuz duygularna! Eit
kendini, yorul, terle, ama en ok kendin iin ura ve artk u hastalkl
kalbini iyiletir! Sevildiini bil artk Nilsu! Baban, ben ve Mike, seni ok
sevdik, ben hl seviyorum, eminim baban da yledir.
nk: sen sevilmeye deer bir insansn!
Brak u aptalca kukular ve kuruntular. Brak ve sevilmeye lyk
olduuna inan! Belki Deniz bile seviyordur seni? Olamaz m?
Sen, en kzdn anlarda bile, iin iin sevmedin mi beni?
Haydi Nilsu, brak seni sevsinler, brak seni sevelim, yaral yorgun yrein
dinlensin... Haydi!..
Mikela ilgili iyi bir haberim var. Kitap dosyasn yollad yaynevi kitab
basacakm. Baba tarafndan kuzeni bir genle konuuyorum, telefonla bu
aralar. O haber verdi. Sanrm gelecek yayn sezonuna yetiecek kitap.
Sevindin mi? Ben havalara utum! Mike'n o frtnal yaamndan geriye
kalacak bir eser olacak, dnsene Nilsu... Geri hi okumadm, ama farkl
bir ey olduuna eminim. Hem sonra, o kitapta biraz da bizler varz, deil
mi?
Bana Trkiye'deki mimarlk dergilerinden yollaman istesem, ayp olur
mu?
Aslnda Steven'la Trkiye'ye gelip, bir ay tatil yapmak istiyoruz. Hem, seni
de zledim. Fakat pek tuhaf bir tutukluk var iimde, sanki, ayaklarm geri
geri gidiyor... stanbul bana hep baban, onunla geen yllarm ve sanki 'ne
olur kurtarlabilseydi o iliki hznlerimi artryor. Hl... Her kentin,
bir ak artrdn Nedim Grsel mi sylyordu? stanbul, baban ve
babanla yaanan ak! Ve ben galiba btn eski sevgililerini hl seven, garip
bir kadnm...
Geen yaz Meksika'ya yaptmz gezi bize ders oldu, ok yorulduk, bundan
byle tatilde, tatil yapacaz! Artk yalanyoruz galiba... Yaknlarda
Princeton niversitesinde master yapan Ankaral bir kzla tantm. Bana
elindeki Trke dergilerini verdi. Ne ok kadn dergisi km, ardm
kaldm. Ama eski edebiyat dergileri ne oldu? Hl kyorlar m?
Benden bu kadar.
Keep in touch.
Sevgilerle,
Selen.

16

Oysa, ben annemi lmle zdeletirmedim hi!

Selene bile gstermeye gnlnn elvermedii Miken roman dosyasn,
Teomana ilk kez okuyordu Nilsu. Herkeslerden esirgedii bir duyguyu, bir
any, bir fotoraf, gn na kartmann tedirginlii vard zerinde.
Teomann alma masasnda, dosyann zerine eilmi, bir yandan da
kahve iiyorlard.
Acaba intihar eden babam olsayd, farkl m dnrdm Nil? Ama hayr,
sanmam... Yani ben Hamlete ok yakn saymam kendimi yle.
Umarm, Mikea ihanet etmiyorumdur, diye dnd Nilsu. Onun, dedi,
Miken nekrofilik bir yan vard, sense bir filantropsun Teo.
Evet, dedi Teoman karlatrlm olmaktan biraz tedirgin, ama bunu belli
etmemeye kararl.
Evet, ben yaamaya tutkunum. Ne demi air? Yaamak akaya
gelmez/byk bir ciddiyetle yaayacaksn/bir sincap gibi mesela/ yani
yaamann dnda ve tesinde hibir ey beklemeden/yani, btn iin gcn
yaamak olacak.
Brak intihar, ben doal lmden bile korkuyorum Nil! Elimde olsa hi
lmeden sonsuza dek denize almak, gzel yemekler yemek, rak imek,
gzel iirler okumak, gzel kadnlar sevmek, birbirlerinden gzel ocuklarn
babas olmak isterdim, anlyor musun?
Gzel kadnlar deyiindeki oul ekine takld Nilsu. Yoksa sklm myd
kendinden artk? i ezildi.
irkinler, lezzetsizler ve beceriksizler ne olacak? diye kafa tuttu. Ben ok
bencilimdir kz! Glerek sarld Nilsuya.
Bana ait her ey, annda gzelleir. pt onu ensesinden.
"Bencil herif, dedi Nilsu marka homurdanarak.
uraya bak Nil, lme nasl da k bu adam, lm, yz bilmem ka
sayfa zevkle anlatp, sklmadan yazm.
yz on, diye dzeltti Nilsu.
Ben, dedi Teoman, lm seven birini ikinci kez seviyorum ama nedeni
baka.
Merakland Nilsu.
nk sen bu adam sevmisin ve bu adam seni zenle alm kollarna,
lme bunca tutkunken, seni uzak tutabilmi lmden... Ve bir de artk
yaamyor diye, ne yalan demeli.
Sen arlatan, polemiki ve kstahsn Teo, dedi Nilsu fkeyle. Aman,
Michaelna da sz ettirmez hanmefendi. Alngan bakt Teoman. Ben
yalnzca yeil bir susamuruyum dedi, sonra baktlar. Kk hzn bulutu
kmelendi aralarna.
Ne olacaz biz? dedi Nilsu, bir forml matematik kitabnda arar gibi.
yi olacaz, dedi Teoman. Sen de yeil susamuru olacaksn bir gn ve
biz iki yeil susamuru olarak yalanp oluk-ocua karacaz.
Krk gn krk gece dn yapp muradmza ereceiz, bir de kerevet var,
kacamz.
Sonra, diye srdrd Nilsu iinden. Sonra, br eski karlarn gibi bir
ocuklu dul olarak yaayacam stanbulun bir yannda ve sen, ara sra
ocuumuzu tekneyle gezdireceksin, yannda yeni susamuru olacak.
Ayaa kalkp, pencerenin nne dikildi Nilsu. Nerede balar, nerede biter
aklar? Herkes biliyor, kimse sylemiyor! Dnp Teomana sormak istedi.
Sanki iindeki frtnay kusmak, btn eski yaralar kanatmak ve btn yollara
dmek istiyordu. Belki de camlar krmak! ok istiyordu.
Dnd. Ama Teoman yoktu. Biraz nce hemen yannda oturan, ona bir yeil
susamuru olmasn neren Teoman yoktu. Yokluk duygusu aniden sonsuza dek
iinden kamayaca, dar, derin bir kuyuya doru ekti onu. Yapayalnz dt.
Bu dte ocukluunun, ilk genliinin btn lklar, teri, korkular ve
karabasanlar vard. Elini uzattnda dokunmak, tutunmak, sevilmek
istediinde, hi kimseyi bulamaynn bozgunu, yangn ve frtnas vard.
hanetin, en yaknnn yalannn, ayrln, dost bozumunun ve aresizliin ilk
tokatyla yanml vard, yanaklarnda, gzlerinde ve koltuk altlarnda.
Burnu szlad. d...
Teo?
Ses yok! Gitti, diye dnd Nilsu. Gitti...
Kollar dt, ba dnd, kendini byle halsiz hissettiine ok bozuldu, kt
diye yere kt.
Nil?
Elinde bir kitapla yatak odasndan koarak geldi Teoman. Kitab brakp
yere oturdu, Nilsuyu kucaklad.
Nen var Nil Sultan? yi misin? Sarl bana Nil, haydi sevgilim...
Gzlklerini kard, masaya koydu, usul usul pt Nilsuyu.
ok sevindiini hissetti. Bir tek bunu duydu Nilsu. Terk edilmedii iin mi,
Teoyu sevdii iin mi: bilemedi.
Tutunur gibi sarld Teomana. Bebeklerin minik elleriyle smsk kavrayp,
asla brakmadklar yetikin parmaklar gibi, kuvvetle sarld ona.
Ben, dedi Teoman. "Ben gitmem. Gzleri dolmutu. Beni hep kadnlar
terk eder. Ben yapamam, gnlm el vermez. Sustu. ini ekti. lker i benim
terk ettiimi sananlar aldanyor. lker oktan beni brakmt. O, uzun zaman
nce beni zel yaamndan atmt... Hani merak ediyordun ya, neden benim
gibi birini terk eder kadnlar diye. Onlar, beni sorumsuz bulurlar. Bir trl
bymek istemediimi syleyip sularlar. Ve terk ederler. Ben gitmem! ..
Korktu Nilsu. Belki de bu kez terk edemeyeceinden korktu.
 Ben gitsem bile, ancak bir iir getirmeye giderim, diyerek uzand, yatak
odasndan getirdii kitab verdi Nilsuya.
Doksan yedinci sayfadaki Yitik Kaynak iirini oku bir ara, olur mu?
dedi.
Gen bir airdi, intihar etti!... Sarldlar. abucak uyudu, uykuya kat
Nilsu.
Gece yarsn saat gee uyandnda, Teoman ona geceliini giydirmi,
yataklarna yatrmt oktan. Hemen yannda, kk horultularla uyuyordu
kendisi de. Kalkt Nilsu. Ayaklarnn ucuna basarak oturma odasna geti. Masa
lambasn yakp doksan yedinci sayfay yeniden at.

Unutu bir kaynak olmal

Yeniyi her ana yaymak iin
Ben sana olmalym
Bana ben bir kaynak

Gryorum ge, kym ok yakn!

Biliyorum artk mut uzakln
Sen yzm gtrmyorsun
Kendi gzn bile!

Gerek bilirsin, diliyoruz,

Dz, eri, apraz ya da deirmi.
Gzeldir aa k yrein,
Sen bil ki, ben de seveyim.

17
 Neyyire Gmn kap zilini aldklarnda, Teomann heyecanl olduu
apakt.
"Beni arad Nil! demiti sevinle. Beni N.G. arad ve yemee davet etti.
Senden sz edince, seni de getirmemi istedi.
Son zamanlarda, yeni bir edebiyat dl alan Neyyire Gmn eski
kitaplar yeniden baslm, ad yeniden gazete ve dergilerde grlmeye
balamt. Piyasada bulunan tm kitaplarndan er tane alan Teoman, onlar
tek tek kendisi, Deniz ve Alican iin imzalatmay planlyordu.
Souka saylabilecek bir ifadeyle at Neyyire Gm. Yznde
sevgisizlikten mi, yoksa mesafeli olmaktan m, ilk bakta anlalmayan bir
durgunluk, bir umursamazlk vard.
Hogeldiniz, dedi elini uzatrken. nsanlar daima kendi istedii gibi
grmek eilimindeki Teomann bu yzden Neyyire Gmn elik
baklaryla medii besbelliydi. Neeyle glmsyordu.
te Neyyire Hanm, size szn ettiim kadn bu: Sevgilim Nil!
Gzlerinden hayranlk akarak, Nilsuyu tantrd. Kitaplarndan tand o
ince, hareketli ve hnzr yrek yerine, souk, mesafeli, orta yal bir kadnla
karlamaktan, yeterince hayal krklna urayan Nilsu, Teomann
heyecanndan rahatsz oldu. Heyecanlarnn, taknla dnmesini
nlemiyor bu adam! diye bozuldu.
Merhaba efendim, ben Nilsu Baran! diye, dzeltti sert bir sesle.
Bunu daha ok beendim, dedi Neyyire Gm. Nilsunun elini skarken.
Elleri lk ve samimiydi.
Salon tpk Teomann anlatt gibiydi, ne eksik, ne fazla! Nane, yine
kanepede, ayn yerde gepgevek uzanyordu. Onlar grnce ban kaldrd,
mahmur mahmur bakt, havay koklad. Gerindi, her bacan uzun uzun uzatt.
Kalkt ve yere atlad. Gidip Nilsunun bacaklarn koklamaya balad.
Nane, kadnlara baylr, dedi N.G. Sesinde yle doal, yle rahat bir ifade
vard ki, Nanenin kediden ok, kadnlara dkn yal, tombul bir erkek
karakter olduunu, tartmasz kabullenmek zorunda kaldlar. Homurtuya
benzer mrltlarla Nilsunun ayaklar dibinde uzanp, uyumaya balad Nane.
Benim de Elvis adnda bir kedim vard, sarmand, dedi Nilsu.
Beni terk etti! Sesinde kabullenmi bir ton vard.
Benim hi kedim olmad, beraber olduum kadnlar, annem de dahil, kedi
sevmezlerdi, diye atld Teoman.
 Sahi Nil, bir kedi alalm m? Evimizde eksik olan en nemli ey, bir kedi
yavrusu, deil mi?... grltl bir kahkaha att.
ki kadn kaygl gzlerle baktlar. Havada buluan baklar, onu
hogryle karlamaya karar verdi; sustular.
Annen kedileri pek sevmezdi Teoman. ok titiz bir kadnd Cahide.
Hayvanlarn hastalk tayacandan korkar, hayvanlarla har neir olduum
iin bana kzard.
Ah, evet, dedi, ayn geveklikle glerek Teoman.
Ama, Nergis de, ben de, yle sk grip olur, yle ok zerdik ki annemi,
sanrm ev-hayvanlarmz olsayd bile, onlar isiz kalacakt, hahhahh ha!...
Onu daha nce, hi bu ruh halinde ve tavr iinde grmediini dnyordu
Nilsu.
Kk bir olan ocuuyken, annesinin yannda, byle biriydi herhalde...
Sizin iin, Buhara pilav yaptm. Biraz salata ve birka souk meze. Ak
bfe gibi bir ey. Gidip mutfaktan alabilirsiniz. Soutulmu, bir ie iyi
arabm da var.
Mutfak neredeyse plakt. Hemen her ey ustaca dolaplara gizlenmi,
mutfak masas zerindeki meyveler, yapayalnz kalmlard. Peykenin zerine
dizili tabaklarda souk mezeler, ince porselen tabaklar, atal, bak vard. ri
bir cam ksede, nefis bir geveklikle yaylm sebzeli pilavn tereya kokusu,
nlenemez itah lklaryla, davetkr oturuyordu onlarn yan banda.
Neyyire Gmn Buhara pilav mehurdur Nil! Annem ne zaman piirse,
mutlaka ortak pilav anlarn anlatrd uzun uzun. Ne gnlerdi be!...
Keyifle bir sigara karm, akman aryordu konuurken. Aniden
N.G.nin evinde sigara iilmediini anmsad, abucak saklad sigaray. Onu
ilk kez, sigarasn imeden cebine koyarken gren Nilsunun aknl artt.
Teomann Neyyire Gmten ekindiini dnd.
Beriki, annesinin mutfanda yemek attran haar bir olan ocuu
keyfiyle, neeli sesler kartarak, taban doldurmaya koyuldu.
Hemen ardndan, soutulmu arap iesini buzdolabndan kartan Neyyire
Gmle gz gze gelen Nilsu, bu kez onun gzlerindeki zlm buz
paralarna ve sevecen sabr izgilerine rastlad.
Beyaz arap sever misin Nilsu? Sesinde yumuak ve ekerli bir tat vard
imdi.
Birden, Neyyire Gmn hi ocuu olmad sansna kapld Nilsu. O,
hi anne olmam bir kadnd!
Selen gibi, diye dnd.
Belki, benim gibi... Anne olmadan lmek, bir kadn iin biyolojik bir
eksiklik yaratr m acaba? Yoksa bu, hi yumurtlamam? Bir tavuk gibi, rahat
ve keyifli... Glmeye balad Nilsu. Kendini, Seleni ve Neyyire Gm
keyifli tavuk gibi grm, neeli bir izgi film izler gibi, elenmiti. Gl,
sessizlikte yayld, Teomanla, Neyyire Gm ona hayretle baktlar. Sulu
sulu kalarn kaldrp glmsedi Nilsu.
u sizin Elvis, dedi Neyyire Gm, arap servisi yaparken: Sizi terk
eden kediniz... Beni dndryor. Evini terk eden kedi olmaz sanyorum.
Kediler evlerine sadktr! Sakn siz onu terk etmi olmayasnz?
Beni snyor olmal, diye dnd Nilsu, yldrm hzyla. Bandan beri,
beni snyor!
"Bir bakma, yle oldu, dedi, can skkn bir sesle.
Ellerinde tka basa dolu tabaklaryla, salona getiler. Koltuklara oturup,
beyaz araplarn yudumlayarak, yiyeceklerini attrmaya baladlar.
Jan Garbarekin mziini seviyor musunuz Neyyire Hanm? Bu da
nereden kt? bakyla Teomana dnen Neyyire Gm, onun yznde,
konuyu deitirmek gerekliliine dair tehlike sinyalleri grd. Hemen anlad.
Festivale gelmi olduunu duydum, ama dorusu hi dinlemedim,
Teoman.
"Mthi bir mzisyen, size kasedini alaym, bir tann... Sevinirim, dedi
Neyyire Gm, arabn yudumlarken. Norveli olmal? Yanlyor muyum?
Galiba, evet evet, kuzeyden bir yerden.
Biliyor musunuz ocuklar? Heyecanlanm, sanki sevdii bir konuda
konumaya hazrlanr gibi ikisine birden hitap etmiti N.G.
Bu Vikingler lem insanlardr. U harfini olarak okur, O harfini de, U
diye telaffuz ederler. Bu arada Jler Y olmutur. Yani sizin lan Garbarek, orada
Yan Garbarektir. Sonra Knut Hamsun, Knt Hamsn, Liv Ullman da, Liv
llmandr.
Ah, bakn bu ok houma gitti, diye laf yetitirdi Teoman. As dolu dolu,
sevildiinden emin bir keyifle.
O vakit kur yapmak, Norvee okununca, kr yapmak, tutmak, ttmek,
sulu, sl oluyor... Ne komik yahu, hah hah ha!... Teomann bu yeni yzn,
hi sevmediini dnd yeniden Nilsu. Tek kelimeyle, berbatt! Ama N.G., bir
eit sevgiyle hogr gsteriyor, efkatle bakyordu Teomana.
Onu olu yerine koyuyor, hi domam olu yerine... diye dnd.
Teoya gelince, o oktan N.G.yi annesi sanyor. Tanrm, ne iliki
bunlarnki byle...
ncecik bir elektrik tad duydu dilinde Nilsu. Selene ilk rastladnda ve
Denizle tantnda duyduuna benzer bir tat! nlemeye, kontrol etmeye
alt, ama baaramad. Kekremsi tat, iyice yayld azna, midesi ekimi gibi
yanmaya balad. Oysa, henz yemee balam, ok az arap imiti. Bu... olsa
olsa kskanmakt!
O anda Nilsunun ayaklar dibinde ml ml uyuyan Nane, ine batm
gibi, srayarak uyand, fkeli gzlerle evresine baknp homurdand.
Karabasan olmal! diye aklad Neyyire Gm.
ok yemek yiyince, rahatsz oluyor tabii.
Kedilerin karabasan da, alnm cier ya da bo bir ev olsa gerek, deil
mi, ha? Hah hah ha!... ok eleniyordu Teoman. Anlad, diye dnd Nilsu.
Nane anlad!... Yrek atlarnn hzlandn hissetti. Kskanlkla, nazar
arasnda benzer bir kimya olduunu anlatmt birisi. kisi de negatif
elektronlar saar evreye. Tek fark, birincisi sahibine, kincisi yneltildii
kiiye zarar verir, demiti. Kimdi bunu syleyen? Hakan m, Selen mi,
anneannem mi? Nane, tyleri diken diken olmu, yz arplm ekilde
ayaa kalkt, homurdanarak Nilsuya yaklat, ayaklarn koklad onun. ok
huzursuz olduu besbelli, sylenerek uzaklat sonra. Gidip onu ilk grdkleri
kanepenin zerine kt ve ok titremeli bir uykuya dald.
Babam, renkli kedilerin dii olduunu sylerdi, dedi Nilsu, neden bunu
sylediini bir trl anlamadan.
Babanz hakl, renkli kediler diidir! diye onaylad N.G. Akamn geri
kalan ksm daha iyi geti; arap, damarlarna ate gibi yaylm, gevemi,
Teomann takn glleri ve esprilerine almlard.
Yllar nce, Osloda yaplan bir yazarlar toplantsnda tant Norveli bir
yazarla yaad dostluu anlatt N.G. Bunun bir ak hikyesi olduunu hemen
anlad brleri. Artk Nilsunun grmeyi umduu yazar Neyyire Gme
dair gl ipular veren N.G., dudak kvrmlarnda, hnzr bir gl, sesinde,
ince bir alay ve devinimindeki dii almllkla anlatyor, Teoman kahkahalar
atyor, Nilsu dinliyor, soruyor ve dnyordu.
Hi skandinav tanmadm ben, dedi Nilsu.
 Ah, dedi N.G. glerek.
yi yrekli, ekingen, iri yar Viking kalntlardrlar. Souk ve karanlk
yzyllarn dondurduu yreklerini, alkolle ykarlar, ama bunun pek ie
yaramadn da, en ok kendileri bilirler. Teomana dnd sonra:
Jan Garbarek yok ama, Edvard Grieg var. Per Gynte ne dersin? Kalkp,
salonun bir ucuna yerletirilmi bir pikaba, Edvard Grieg pla koymak iin,
yanlarndan uzaklat. Onun uzaklatn frsat bilen Teoman, cebinden bir
kt paras kartt telala. Kopya eken kk rencilerin heyecanyla,
acele bir eyler yazd kda ve Nilsuya uzatt hnzrca.
Hi skandinav tanmam ama Trkiyeli bir susamuru tanyor ite!
Kim? arkas hl onlara dnk, Griegi pikaba yerletiren N.G. sordu:
Kim?
Nil! dedi Teoman. Nilsu Baran, diye dzeltti, yzndeki o tuhaf ocuksu
ifadeyi soyunmadan.
Onu ocukken tanmaktan holanmayacana karar verdi Nilsu. Ne
babasnn, ne de Selenin, ne de Miken ocukluunu biliyordu...
Hayr, dedi N.G., Susamuru olan kim?
Tabii ki ben! dedi Teoman.
Bunu, ikisi arasnda bir ak oyunu olarak deerlendirdi. N.G. sustu.
Per Gynt balad. de, btn kulaklaryla Griegi dinlediler, araplarn
itiler.
Cebindeki ktta ne yazl olduunu mthi merak eden Nilsu, bu ocuksu
entrikann iinde olmaktan tuhaf bir zevk aldn duyumsad. Cemi dnd
birden, ocukken onunla oynadklar oyunlar ve yalnz ikisi arasnda kalan
ocuksu srlar... Cem burnunda ttt... Hayret, dedi Teomana: Cemi
zledim aniden! sesinde, sevinli bir aknlk vard.
Teomann getirdii kitaplar imzalayan N.G. ban kaldrmadan sordu:
Cem de bir susamuru mu?
Hayr, imdilik bir tek ben susamuruyum, diye iini ekti Teoman.
Yeil, diye ekledi Nilsu glerek - Yeil susamuru, evreci bir grubun
sembol falan olmal, diye mrldand N.G., kitap imzalamay srdrerek.
ye olmak iin, ille de k olmak art m? Teoman Nilsuya abucak gz
krpt. Elbette efendim, yeile sevdalanmak art!
Anlamtm dedi N.G.
 Bir saat sonra artk eve dnmek iin izin istediler.
Onlar yolcu etmek iin kapya kan N.G. Teoman! dedi. Hl
glmseyen Teoman N.Gye dnd. Buyrun efendim?
Seni bu gece davet etmemin - sizi - diye dzeltti - en nemli nedeni, sana
bir ey sylemekti.
Tpk kapy atndaki gibi ciddi, souk, mesafeli bir kadnd imdi N.G.
Annenin mektuplar... Onlarn tmn yaktm Teoman!

18

Neden kedi seven/Bir insan/olduumu/Biliyorum da/Kedisiz ve

sevgisiz/Getiriyorum/Yaadm gnlerin/Yaprak dken sonunu?
Cebindeki kd tekrar katlayp saklad Nilsu. Kedi alacaklard, renkli
dii bir kedi yavrusu.
Adn Grieg koyarz, dedi, belli belirsiz bir neeyle.
.................................
Teo, iyi misin sen?
Hayr, berbat grnyordu. Baca gibi tterek sigara iiyordu. Annemin
mektuplarn yakm! dedi, inleyerek. Nasl yapar bunu... Hakk var myd
bunu yapmaya?
Ama mektuplar onundu, diye dnd Nilsu. Sustu yine de. Ona
kzyorum Nil, ok kzyorum!...
abuk sevenler, abucak kan snanlar byledir; abucak da brakrlar...
Ama, dedi. Ama o mektuplar okuyan ve bilen tek kii, yine de o!
Sesinde hogrye davet eden bir yumuaklk, sonradan ekerlendirilmi bir
tatllk vard.
Ben annemin el yazsn grerek okuyacaktm, dokunacaktm o sayfalara,
koklayacaktm ktlar, ben annemle buluacaktm o mektuplarda... Hakszlk
bu, hakszlk NL!
Bir insana asla ulalamayacak anlar vardr. Kim olduu, neyiniz, nasl biri
olduu hi nemli deildir. Gidilen btn yollar, girilen btn kaplar,
grnen btn perdeleri kapaldr, kimse aamaz!
Onu yalnz brakt Nilsu.
En ok yalnz kalan, kendisiydi.

19

Aloo Nil, sen misin? Ne yapyorsun bilmiyorum, ama brak ve bana gel,
ltfen hemen imdi...
Ne var Teo? Ne oldu Allah akna?
Sorma, atla bana gel, noolur Nil!
Sesi ok mutsuz, kederli, alamaklyd.
Onu yarm saat sonra parti lokalinde buldu Nil. Sabahn onunda rak iiyor,
baca gibi ttyordu. Oysa geceleri ierdi ancak. Nilsuyu grnce omuzlar
kt, inleyerek konutu.
Cemal Sreya ld Nil! ok zld Nilsu. Ne zaman, nasl?
Teoman nne onun iirlerini dizmi, yas tutmak iin biraz iir, biraz rak
trenine balamt bile.
Oku Nil! gazetede lm haberiyle yaymlanm son iirini uzatt nne:

lyorum tanrm
bu da oldu ite
her lm erken lmdr
biliyorum tanrm
 ama ayrca aldn
u hayat fena deildir
st kalsn

Aslnda hi de samimi bir dostu olmayan bir airin lmyle yklndaki

itenlik, bu lmn acsna tuhaf bir tat katmt, Nilsunun yreinde.
Geenlerde Beckette de zlmt gnlerce.
Bunu byle yayor o! Ne kimseye gsteri olsun diye, ne birisi etkilensin
diye... Nasl da itenlikle seviyor yaam ve gzellikleri...
Hastayd ama sanki lme kafa tutuyordu Nil!... Bu da bir intihar ekli
saylmaz m? Sesindeki teselliye ak kaplar vard, birinden ieri dald Nilsu.
Gel, dedi elini tutup, Gel gidelim, dolaalm biraz Teo.
Kk bir olan ocuu gibi itaatkr, beceriksiz, kalkt masadan Teoman,
ktlar. Gn boyu aylaklk ettiler, okulu krm ocuklar gibi dolatlar avare
avare. Vapura bindiler, hi st ste yemedikleri, koshelva, kokore, midye
yediler, havu, portakal, nar suyu, stne sahlep itiler, soukta dler.
Onun yeri nemliydi Nil, diyordu Teoman. Zeki, ince ve hnzrd o... Sr
verir gibi yaklat. Annemin lmnden sonra yazdm birka iiri
yolladmda, bana mektup yazp iirlerimi desteklemi ve beni muzr
bulmutu. Gzleri doldu yeniden.
Teomann iir yazdn ilk kez duyuyordu Nilsu.
imdi tek ahidim de yok oldu Nil! Biraz hayal krklna uramt
Nilsu. Dzeltmek iin debelendi br.
Yani, iyi iir yazdm dnen, iyi bir air ld!
Bover, diye teselli etti kendini Nilsu. "Onun bu byk bencilliine karn,
yine de, zel olduu yanlar var.
Daha nce hi gitmedikleri, berbat grnl bir Beyolu meyhanesinde
buldular kendilerini. ok mlerdi. eride baka kadn yoktu, sonra baka
kadnlar da geldiler. Gelenler ucuz fahielerdi. Hem mezeler, hem insanlar
onuncu snf burada! dedi Teoman bararak. Can hr kartmak istiyordu
besbelli. Kimse ciddiye almad Teoman, iyice sarho oldu, insan annesi iin
iir yazmal; hi deilse hayatnda bir kez! diye syleniyordu. Sesi, alayan
bir insan sesi, yz, glmeye hazr bir baka nsan yzyd. u iirleri, dedi
Nilsu:
Onlar bana da okutur musun?
 Dalga m geiyorsun Nil? Anlattm ya!
Neyi anlattn?
Sen sarhosun kzm, sylenenleri kavrayamyorsun artk... Gld Nilsu.
Evet, galiba kendisi de sarho oluyordu.
Kendi snrlarna dayandklarnda, bir taksiye atlayp, eve doru yollandlar.
Snra varmadan, iki kez kusmu, birbirine bulam iirler geveleyip,
mutsuzluk lklaryla gkyzn yrtmt Teoman. Onu daha nce hi byle
darmadank grmeyen Nilsu, yapabilecei tek eyin, onu toparlayp,
uyutmak olduuna karar vermiti.
Glkle eve girebildiklerinde, soyunup, yataa uzanmasna yardm etti,
uyuyana dek banda bekledi Nilsu. Uzun srmedi!
Ertesi sabah uyandklarnda, ikisi de hastayd. Yiyip itikleri her ey onlara
ihanet etmi, biraz da tmlerdi. Teoman, hastaland iin evde kalacana
deta sevinirken, Nilsu neredeyse srklenerek ie gitmeye hazrlanyordu.
Ac kahvelerini st ste iip, inler gibi konutular. Tam evden karken
dnd ve sordu Nilsu:
Kuzum Teo, u iirler, hani annen iin yazdklarn, bana da okutur musun?
Ne laf anlamaz kzsn sen! diye homurdand Teoman.
Dn de syledim ya, o iirlerin tmn Cemal Sreyaya yollamtm ve
baka kopyalar yoktu!

20

Mektup, bir hayat biimidir! demiti.

Yirmi birinci yzylda mektup yazmak, yaantmzdan tamamen ekip
gidecek. Kimsenin mektuplara ayracak vakti kalmad. Fakslar, telefonlar,
modemler... (Henz e-posta girmemiti yaamlara) Bir de kartpostallar var,
arkalarna bir iki satr iziktirilmi, renkli kartpostallar... Yalan m?
 Yeni tantklarnda, uzun uzun mektup zerine konuan, heyecanla
mektuplamay savunan Teomann adna, hemen hemen hi mektup
gelmeyiini ilgin buluyordu Nilsu. Dergi, kitap ve bror dnda, Teomana
postadan gelen zarflarda makbuz ya da resmi yazlar oluyordu. Belki de, sakl
tuttuu bir posta kutusu vard? Belki atlye veya parti adresine gelen
mektuplar eve getirmiyordu?... Eski bir sevgilisi, kim bilir, siyasi arkadalar
falan... Birileri vard elbet, yazp, mektuplat...
Oysa Selenle yazmasn, uzun uzun mektuplamalarn sevgiyle
destekliyor, iki kadnn iten bir yazl dostluu srdrmelerinden
heyecanlanyordu. Peki neden, pratikte ilgisizdi mektuplamaya?
Sana bir mektup var Nilsu!
Elinde, yeil bir zarf, yznde tuhaf, biraz alayc bir glle odasna giren
Hakan, ona stanbuldan postalanm bir mektup uzattnda, telepatinin gcne
bir kez daha inanan Nilsu abucak toparland ve zarf ald.
Yeil zarfn zeri, ocuksu denebilecek ieklerle sslenmiti ama yine de el
yazsnn Teomana ait olduu besbelliydi. Glmsedi Nilsu.
Sevgililerinin zerine kuma m getiriyorsun artk? Hakann sesindeki
sitemli inelerden incindi Nilsu.
Biz seninle yalnzca i ortayz Hakan! dedi. Sesi yle sert ve katyd ki,
kendisi bile irkildi. Teslim olur gibi, ellerini havaya kaldrd Hakan:
aka yapmtm Nilsu, akayd! dedi, bir kolunu uzatp, Nilsunun srtn
svazlad dosta.
Teoman bu kadar sevdiini bilmiyordum. Sevindim. nan ki, ok
sevindim. En ok senin iin...
Odadan karken dnd, biraz alnm bir sesle ekledi:
Biz yalnzca proje orta deiliz. Arkadaz, ayn zamanda; ben yle
sanyorum.
Ayr ayr, ayn konkura hazrlandklarn Teoman ve Nergisten
rendiklerinde, yine iki kardein tevikiyle, ayn konkura birlikte katlmaya
karar vermilerdi. Nilsu akamlar kendi iinden knca Hakann brosuna
gidiyor, birlikte alyorlard.
Mesafeli ve dosta tutumunu son derece iyi ayarlayan Hakan, Nergisle
birlikte yaamaya balayal beri, daha ar, daha yetikin bir tavr edinmiti.
Belki ikisinin de yeni ilikilerinde olgunlamasnn etkisiyle, adn koymadan
srekli birlikte almak nasl olur? diye dndryordu onlar. kisi de
bunu belli etmediklerini sansalar da, brodakiler ve evdekiler oktan
hissetmilerdi.
Gidip Hakandan zr dilemeliyim, diye dnd Nilsu. Ama yeil zarfa
takld gz. Ayn kentte yaayan, ayn evi paylat sevgilisi, ona mektup
yolluyordu... Olacak ey mi? diye gld. Olur, Teodan beklenir, dedi,
gururlu bir sevinle.
Zarf aarken heyecanland. ieklerle kenar ss yaplm, yeil bir kt
kmt karsna.
Nil,
nsan sevdii kadnlara iir yazmal. Annem iin yazdklarm yok artk,
ama sana, bir airin, kars iin yazd iiri yollamaya karar verdim.
Okur musun?
Seni sonsuz biimde buldum o biimi almtn/sandvilerle, kt ehirle,
terle babaa kalmtn/yrd stne herkesin neonu, herkesin
babaannesi/herkesin en eski olan kk, en eski hanesi/Yeili bozup suya
evirdin, akam sonsuz uzattn/ne buldunsa o akama uygun, ne buldunsa
ona kattn//(...) Sen bir atmacann en uzun lsn her trl gkte/g
byttn, otobsleri aldn, ehirleri ufalttn// (...) seversin diye sylerim her
eyi, sana uygun olsun/nk her eyin birbirine uygununu sen bulursun!/gel
ellerini ver en gzel ellerini yle/ruhum, ate yreim, kokum, birlikte
yle(*)
Ben, sana byle iirler yazamam belki, ama okurum. Nil, evlenip oluk
ocua karalm m kz?

21

Nisan 10. 1990 stanbul

Sevgili Selen,
Sana bundan sonra bir daha mektup yazmayacam hissediyorum. Seni
sevmediim, senden bktm iin deil! Keke seni sevdiim kadar, kendimi
sevebilseydim... Ama yapamyorum! Her eyi baarabilen ben, kendimi
sevmeyi beceremiyorum...
Yaantmn bir haritasn kartp nme koyduumda, btn yanllar
anneme, babama, babamn sevgilisine, kendi ilk ve son sevgilime
yklememin, bir yetersizlik belirtisi olduuna karar veriyorum. Annesi ve
babas boanp, ayr ayr evlenen, ilk sevgilisi intihar eden milyonlarca insan
olduunu dnyorum. Ama bunun glgesinde hastalkl ve solgun
yaamann bunca yaygn olduunu sanmyorum. stelik benim
durumumdaki herkesin, bencileyin ansl olduuna da inanmyorum.
Babamn, senin, Mike'n bana rettikleriniz, imdi de Teonun usanmadan
beni iyiletirmeye almas, beni - bir bakma - asla deyemeyeceim, byk
borlar altnda brakt, brakyor, brakacak. Bouluyorum...
Ne istediimi bilmediimi syleyemem. nk pratikte ne istediimi
bildiim apak, isteyerek setiim ve baarl olduum bir mesleim
(Hakanla ortak olduk, artk patron saylrm; ne grgr!) yine severek
setiim bir sevgilim ve onunla iki yldr srdrdm bir ilikim var.
Babamla buluuyorum ara sra. Cem, mecburi hizmet iin gittii
Mersin'den sk sk aryor. Bunu, baarl bir erkein, iyi aile ilikilerini
korumas gerektiine inanarak yapsa bile, bir ekilde onunla balarmn
tazelenmesi, houma gidiyor - bir kzlar oldu geen ay; hala oldum! - Sonra,
artk bir kedimiz bile var! ad: Viking! renkli, alacal bir dii. Baka ne
kald?
Ha, evet Deniz ve Alican. Deniz AFS bursuyla Amerika'ya gitti bu yl.
Annesi, Denizin kalp, orada renimini srdrmesini istiyormu. Eski solcu
Zeynep'in, kzn kahrolsun Amerikada okutmak isteyiine glyor Teo.
Alican pek minik, ilkokula gidiyor. Onu grmeye giden babas. O henz bize
gelemeyecek kadar kk... lker yeniden evlendi ve bir bebek bekliyor.
Teo'ya gelince, onun Yeil bir susamuru olduuna inanyorum artk. O
denli doal, enerjik ve saf... Bir susamuru kadar da sorumsuz! yi ama, benim
sorumlu bir sevgili olduumu, kim iddia edebilir? Belki de, babamn
yaamn boan ilevsel sorumluluktan' yoksun oluu, onu byle renkli
klyor.
Kim bilir, sen, babam yerine, Teoyla ok daha mutlu olurdun? Teo da
benim yerime senle?
Kim bilir...
Yaamn kimi yerlerinde, bir ine deliinden geiyor kii. Geebilirse
ilerliyor, geemezse yerinde kalyor. Yerinde saymaksa, geri kalmak deil
midir?
Ben, o ine deliine sktm kaldm. Bedenim geti, geliti, bir kadn oldu
ama, beynim hl bir ocuk beyni. Duygusal konularda, o ine deliine
girdiim on drt yamn kontrolszl, yetersizlii ve aresizlii var ki,
konumuma terslii giderek artan bir gdklk yaratyor yaantmda. nk
bedenim bymesini bitirdi, yalanmaya balad artk -her biyolojik
jenerasyonu 25 yl kabul edersek, oktan baladm yalanmaya-Benimkisi:
Uyumsuzluk! U.Y.U.M.S.U.Z.L.U.K!
Uyum-suzluk! Galiba sorun bu! Asla uyum salayamyorum yaama. Yan
bamda, alayarak hayatn pnarlarna akan bir erkek hayat yakalam,
kuvvetlice kavram, bana sunuyor ve ben hibir eye uyum salayamyorum.
Yapamyorum. Kafamn iinde, ou mutsuz resimler, gzm yumsam,
yalnzlk lklar... Sevgiye doyamyorum. ok sevilsem; bouluyorum.
nanszm! ki insann birbirini anlayacana, seveceine ve bir kadnla
bir erkein ayn at altnda mutlu olabileceine inanszm. Oysa Teonun
dedii gibi yaadmz ann tadn karp, o ann sevgisini, dirimini ve
inancn yakalasam... Ah bir yakalayabilsem!..
Ama iyileemiyorum. Hastaym! Bamn ii kurtlarla dolu. Bazen onlar
grr gibi oluyorum.
Beni yok edecekler...
Senin sevdiin kedili iirin devamn yazyorum.
Yllar nce/lm seen sevgilim/Bunca sevgisizlik iinde/iyi
biliyordu/yetmeyeceini/iki kiinin birbirine/Bu yzden deinde/ lmle
bulutu
Sevgili Selen, hoakal!
Nilsu.

22
 Partiden ayrlyorum Nil!"
Elinde eskimi deri antas ve antasna smayan yeni kitaplarla, frtna gibi
girdi eve Teoman.
arm bakt ona Nilsu. Partiden ayrlmak sana yakyor, dedi, hnzr
bir glmsemeyle Altm ona, diye dnd sonra. Bak, parti marti bana
gre deil kzm! imdi, eer imdi bir ekoloji partisi kursam - nerdim
ocuklara - peimden gelecek ok kii var, u anda bile. nk hiziplemeden,
apszlktan ve belirsizlikten bkanlar oald parti iinde. Soluk solua
kalmt. Onun merdivenleri koarak ktn, yine asansre binmediini
anlad Nilsu. ksrd uzun uzun. Sigaray azaltmalym, dedi sylenerek
Teoman. Son gnlerde sk sk, sigaray brakmaktan sz eder olmutu.
Baaramaz, diye dnd Nilsu. Sigara, onun bir paras olmu; sanki
gzlkleri, sanki kitaplar kadar, gnlk yaamnn paras olmu sigara.
Sonra sakalm, bym da keseceim. Sesinde bulac bir heyecan vard.
Zaten btn duygular bulac bu adamn, diye glmsedi Nilsu. Glnde,
aresizlikle kark bir zorlama vard.
Kktenci bir hareket gerekiyor Nil. Mutfaa geti ocaa su koydu. Kahve
ieceiz, dedi kendi kendine Nilsu. br, mutfaktan konumasn
srdryordu. imdi, bir enerji meselesidir gidiyor. Herkes, enerji
problemine nasl zm bulacaz, yandk, battk diye, panikleniyor. Termik
santrallere karyz diye ortaya kp yollara, kylere dyoruz ya; kendi
partimiz iinde bile, bunu yalnzca falanca yere termik santral yaplmasn,
filanca krfez kurtulsun sananlar var!
Teoman elinde iki bo fincan, kahve kavanozu ve ekerlii yerletirdii
tepsiyle salona dndnde, Nilsu saatlerdir zemedii bir merdiven
kompleksine eilmi, kara kara dnyordu.
Oysa... oysa konu bu kadar basit deil. Bak sen anlarsn Nil, senin beynin,
kafann iinde bir aksesuar deil... brleri; onlar zgr dnmeyi
unutmular. Birbirlerinin dnceleriyle, baka birinin yorumlarn birletirip,
kendi sentezlerini retmiler yllardr. Bu sentezlerin kendilerine ait
olduunu sanmlar! Hah ha! Gleyim bari...
Yeniden mutfaa gidip, iinde kaynam su olan aydanlkla geri dnd.
Kendi fincanna iki, Nilsununkine bir tatl ka kahve atp, kaynar suyu
doldurdu fincanlara. Benim altmn farknda bile deil, diye dnd
Nilsu. Oysa brodaki telefonlardan kamak iin, erkenden eve dnp,
Kemer de ina edilecek yz yirmi yatakl bir resort otel projesi zerinde
almay planlamt.
 Kendine ortak olmasn isteyen, hep onun gibi dinamik ve cretli bir
mimarla beraber almay dlediini syleyen Hakand. Teklifini hep
beraber Boazda yemek yedikleri bir akam masada yapmt.
Gel beraber alalm, ortak olalm Nilsu.
Nergis ve Teoman ok sevinmi, Nilsuyu tevik etmilerdi.
Sen de gel, mhendislik yap Teo, dediinde, glmt Teoman.
Ben Sizler kadar ciddi deilim, rgtl, rgtsz muhalefet benim
mesleim galiba... demiti.
Hakann orta olmann, sevgilisi olmaktan daha ok houna gideceini
dnmt Nilsu. Baz insanlarla almak bal bana zevktir ama, onlarla
baka ey yaplamaz. Ayrca artk bakalar iin deil, kendisi iin almak
fikri de houna gitmiti.
Biraz dnd Nilsu, on gn sonra, ortaklk teklifini kabul ettiinde, hep
beraber onu kutlamaya gittiler. Haydi ocuklar dansa gidelim, diye tutturdu
Teoman. Yemekten sonra; ounluunu ilkgenliin oluturduu grltl bir
discoya gittiler. Bol bol dans edip, gldler. O gece eve dndklerinde,
Teoman, Nilsunun cann actarak seviti onunla, rseledi bedenini. Uyumadan
nce kucaklad Nilsuyu smsk; yine actt cann: Siz... siz ikiniz dans
ediyordunuz ve ben her eyi anladm, dedi. Sesinde krgnlk, sesinde keder
vard. Sonra baygn der gibi pat diye uyudu. Bir daha da bunu hi amad,
hi sormad. Deimedi tavr, baklar, scakl. Belki de tmden kovdu
kuruntularn, tmden unuttu krgnln, kim bilir... Hi ama hi konumadlar
bu konuda, ikisi de. Belki gerekten bitmi bir ilikinin imdiki zaman
glgelemesine izin vermemek iin, bilinli olarak, belki de Nergisi korumak
iin, bilinsiz olarak... Ama sk sk, yeil mektubuna ne zaman yant yazacan
sorar oldu. Evlilik iin dnmesi gerektiini syleyip, ardan alan Nilsuyu
acele karar vermeye zorlar gibiydi...
Kahvesine hi eker koymadan, uzatt fincan Nilsuya, kendi fincanna iki
kesmeeker att, grltl grltl kartrd. Bir eli ceketinin cebindeydi.
Sigara aryor, dedi Nilsu iinden. Baaramayacak, brakamaz sigaray...
Sorun filanca krfez, femekn koy sorunu deil ki Nil! Kesinlikle
dinlendiine, szlerinin takip edildiine gvenerek brakt yerden
srdryordu konumasn.
Sorun enerji problemine nasl yaklaldyla ilgili.
Bak, dnyada bir gler dengesizlii var. Dnyann 1/5i, btn besin
gereksinmesinin 3/5ini tketiyor. Alktan kendi insanlar len Etiyopya,
ngiltereye et satyor. Dire Dawa Et lem irketi konserve et yapsn diye.
svirede kii bana ulusal gelir yirmi bir Amerikan dolar, Nijeryada
yz altm sent, Trkiyede bir nokta iki dolar. Yani, konuyu Gkova, Aliaa,
Caretta caretta, Monakus monakus olarak grmek, yalnzca at gzl takmak
anlamna gelir. Kahvesini hprdeterek yudumlad. Ne kadar doal, nasl da
seviyor yaamay, diye dnd Nilsu. Onun fincan kavrayan ellerine,
gzlkleri ardnda kslm gzlerine bakt. Hayatn iinde, tam gbeinde
duruyor ve yaamak, sevinli bir mecburiyet onun iin... O yaayacak! dedi
iinden.
Enerji gelimiliin bir kriteri mi acaba Nil? Neden nc dnya lkeleri,
ille de birinci dnya lkelerinin yollarn takip etsin yani? Deil mi? Farkl bir
byme modeliyle de gelimenin olas olduunu savunmak, neden hainlik,
gericilik ya da topiklik olarak deerlendiriliyor? H?
Okuyor ve dnyor! Onun yanda, ka kii byle... diye dnd Nilsu.
Onu farkl klan zelliklerden biri de bu!
Trkiye neden enerji sorununu gne, su, rzgrla zen ve retim-tketim
politikasn buna gre dzenleyen bir lke olmasn? Kahvesini itahla
hprdetip, hl el yordamyla sigara aryordu.
Yani gelimilik bir sorun mu, yoksa bir zm olarak m nmze
konuluyor? iyice grerek bakmal!
topyac... ama neden olmasn? diye geirdi iinden Nilsu.
topyac diye saldracaklar bana yine, dedi Teoman. Hl sigara aryordu.
Hayr, deilim! Bu konuda topik deilim. Yeni bir savla geliyorum, o kadar.
Niin bir denklemin tek zm olduu ve bunu ille de batl bir
matematikinin zebilecei saplants var?
Kalkt yerinden, sanki uykuda yrr gibi masann, kitapln zerinde
ellerini dolatrp, sigara arad. Hi sigara imemi, bunu babasn taklit,
annesini reddetmek iin, zorlanmadan yapm olan Nilsu, Teomann bu
bamlln tam anlamasa bile, hissediyordu. Ona sigaray brakmas iin hi
bask yapmamt ama baz kereler, onunla pmenin, hi sigara imeyen
birisi iin ok lezzetli olmadndan yaknmt, o kadar. Az bakmna itina
gsterir olmutu Teoman, bu uyardan sonra. Evde, sabah-akam di
fralad gibi, cebine de bir yolculuk fras ve macunu koymu, naneli
gargara sular almt.
Sen bana, kendime zen gstermek, daha dzenli yaamak, sistemli
almak gibi alkanlklar kazandryorsun Nil, bunlar da reterek deil,
rnek olarak yapyorsun. Ben senin iin iki kez fazla di fralamm ok mu
kz? nndeki paftaya konsantre olmaya alt Nilsu. Merdivenleri brakp,
Hakanla iki gndr yerletiremedikleri, ark sistemini almaya karar verdi.
Alternatif enerji konulu bir panel dzenliyorum haftaya. Btn
dndklerimi ak ak anlatacam orada. Hayr, Teoman varken almak
olanakszd. imdi de antasndan imanca bir dosya kartt. inden baz
ktlar ald, bazlar yere dtler, aldrmad, heyecanla elindeki ktlar
okumaya balad.
Gelimekte olan lkelerde, politika belirleyici enerji modelleri. Nilsuya
bakt. Yznde aferin bekleyen bir ocuk ifadesi vard.
Bu kadar dank ve kark almasna karn, nasl olup da aradklarm
abucak buluyor? diye ard Nilsu.
Bence enerji kullanm sosyal amalara ulamak iin bir aratr. Kendi
bana bir ama olamaz - byle diyorum konumamda. Ayrca doa, teknoloji
ve toplum zellikleri, karlatrmal almalarla incelenip, her lke ve
toplum yararna, bir enerji gereksinimi haritas izilmelidir.
ne batm gibi frlad ucuna ilitii sandalyeden, antasn kartrmaya
balad. Arkas dnk, hafife eilmi halde srdrd szlerini. Enerji
politikalarn kim yapyor? H? Kim? Karar verici gler!
Peki enerji politikas, karlarn cirit att, sekin ve zel bir konuma
dntrlp kiisel tercih ve amalarn younlat bir sektr haline
dnrse, ne olur?
Teomann sanat ve politika konularnda sk sk monologlara girdiini bilen
Nilsu, rapidosunun kapan kapatp, masaya brakt. Evet, Hakan hakl,
bilgisayar ve plotter la proje izimine balamam gerek, diye dnd,
nemli enerji-ekonomi modeli sunacam onlara. Kendi kendine yetme
modeli ok yaratacak, ama olsun... Uyuyanlar uyandrmak, sk sk ok
yaratarak...
Kimin umurundaki bunlar? Biraz acyarak bakt ona Nilsu. Yahu Nil, hi
sigara yok mu bu evde be!

23
 Yaantsnn ocukluktan sonraki kendine ait yllarn yalnz yaayarak
geirenler, daha sonra en uyumlu, en heyecanl ve verimli bir beraber yaamda
bile, yalnzlklarn zlerler. Bunun, birlikte olunan kadn/erkekle hi ilgisi
olmad, tamamen kiisel bir gereksinme, alkanlk ve durum olduunu,
ancak bilenler anlarlar.
Anneannesi ve Mikela geen lise yllarndan sonra, niversite
grencisiyken kz arkadalaryla paylat ilk evi ve ardndan tek bana
yaad, imdi Teomanla birlikte oturduu evi dnnce, Nilsunun aslnda,
annesiyle babasnn evi terk ettikleri o yazdan beri yalnz yaad sylenebilir.
nk ne Selenle, ne Mikela, ne de babasyla, dzenli bir ilikisi olmu,
akamlarn, gece ve sabahlarn bir bana geirmi, kararlarn kendisi
vermi, kbus, korku ve skntlarn tek bana yaamt.
imdi Teomann scak, drst ve heyecanl elleri, gzleri, sesi ve yreiyle
gelip, yerletii hayatnn, tm albenisine karn, zaman zaman yalnz kalmay,
sessizliin grltsn dinlemeyi, kimsesizliin sszlnda yrmeyi
zlyordu Nilsu.
Bunu yanl anlayacandan ekindii iin, bu anlamda yalnzl tatmam,
ii kalabalk, kahkahas grltl, neesi ve heyecanlarn bulatracak birine
gereksinen Teomana hi alamyordu.
Son zamanlarda, partiden ayrlmak ve Greenpeace tipinde, gnll bir
rgt kurmak iin kollar svayan Teoman, zaten bambaka bir boyutta
yayordu.
Onun Yeiller Partisinden ayrlma karar, kimi partilileri pek sevindirmi,
kimilerinin de yazk oldu yorumuna yol amt. Ardndan istifa edecei
sylenen birka nemli partilinin ad da, fslt gazetesinde, ba sayfadayd.
Particilik yerine, gnll rgtlk yapmann gereklilii zerine ateli
tartmalar yaratan ve ardndan, zellikle genlerden oluan kalabalk bir
grubu hareketlendiren Teoman, yeni grubun adn Greenhope: Yeilumut
olarak lanse etmiti bile.
Basnda sk sk Greenhope rgtyle ilgili haberler yer alyor, bilenler
Teoman Ertan artk sakalsz, byksz ve gzlksz (drt derece miyop lens
takyordu) fotoraflarndan tanmakta glk ekiyorlard.
Btn bu deiiklikler, hi yalanmayacak bir yrekle iddial bir maratonu
koarcasna yaayan Teoman, daha da genletirmi, yaama sevincini al
al alayarak oaltmt.
Kimine gre, onun anarist ruhunu ateleyen, bylesi kktenci bir devinime
yol aan Nilsuydu. Kimine gre Nilsu olmasa da, Teomann vakti gelmiti...
Sende bir tuhaflk var Nilsu. Son zamanlarda durgunlatn, dalgnsn...
Teoman tanmasam mutsuzsun diyeceim... ok almaktan olmasn? Bana
bak, srmenaj falan? Rengin solgun, itahn yok, git dinlen biraz, noolur ha?
Kemer de yaplacak yz yirmi yatakl resort otelinin projesini tamamlayp,
teslim eden Nilsu, Hakann srarlar sonunda bir hafta tatil yapmaya ikna
olmutu.
Eve erken dnp, Teomana, biraz yalnz kalmay, yalnz bir tatile kmay
planladn sylemek istemiti ama evde kimse yoktu.
Uzun sredir ilk kez evde yalnz kalyordu ve bunun tadn kartmak istedi,
nce bir du yapt. Ama du yaparken Teoman dndn ayrmsad.
Milan Kundera, bir romannda ek doktorlarn du yaparken iediklerini
yazmt Nil, acaba Trkiyeli doktorlar da yle mi yapyor?
Kanepeye uzanp, zml kek yiyerek, duvarlar seyretmeyi denedi, ama
duvarlarda, Teomann annesinin evinden getirdii Erol Akyava ve Hayati
Misman resimlerine takld gz.
Yatak odasna geti ve giyinmek iin elbise dolabn at. Dolapta ilk olarak,
Teomann ktphaneye smad iin, buraya yd kitaplar ve st ste
dizilmi olduu halde, dank grnen kazaklarn grd.
Yzkoyun yataa uzand ve artk bu evde yalnz kalmasnn olanaksz
olduunu anlad. Hznlendi, ama keyif aldna da gizleyemedi kendinden...
Demek bu! diye dnd.
Birbirini sevse ve iyi anlasa da, bir kadnla bir erkein birbirine
mahkmiyeti bu, demek ki... Monogaminin en iyi rnei, en heyecanls ve
keyiflisi bu!..
Ayr evlerde yaayp da, birbirimize ok yakn olmamz olas deil Nil!
stelik ben yle steril ilikilerle, kadn-erkek beraberliine yeni bir boyut
katlacana inanmyorum. Ben doya doya yaamalym seni. Uyurken,
ykanrken, yemek piirirken, kitap okurken yanmda olmalsn. Baka trl
seni kavrayamam, tanyamam, sana dokunamam..
Neyyire Gmn Buhara pilavn piirirken, bir elinde tahta kak, nnde
komik bir nlk, uzun uzun anlatmt Teoman.
Bence, yle ayr evler, ayr yaamlar ve arada bir yerde kesien bir ak
yerine, uzun hesaplamalara girmeden, inan, zen ve mutlaka akla
yaanacak, dopdolu, heyecanl, ama belki ksa mrl ilikiler en salkl
olandr... Belki de, bana en uygun olan... Nilsuya glmseyerek srdrd
lafn:
Hem sonra, biraz burlara, fallara kulak versene kz! Sen akreple, ben
yenge, iki kabuklu yaratk, bulduk birbirimizi diye, biraz sevinsene! Ne diye
kara kara dnp, kadn-erkek ilikisi zerine dertleniyorsun? Sevin, yaa,
yaat!
Yal elleriyle Nilsuyu okam, kar kmalarna aldrmadan, yemein
altn kapatp, uzun srecek pmelerin yol gsterdii, tutkulu bir sevimeye
srklemiti onu.
Mutluyum, diye glmsedi yatt yatakta Nilsu.
Onunla mutluyum, ama yine de, bunca farkl olduumuzu hissetmeme
karn, ok farksz bir iliki yaamyor muyuz?
Bu evde artk yalnz kalamyorum! diye mrldand kendi kendine. Yatak
Teoman kokuyordu.
Derin, huzurlu bir uykudan uyandnda, oktan akam klar dolmutu
yatak odasna. Kendini iyi hissettiini duyumsad, uzun uzun gerindi.
nce giyindi, kk bir yolculuk antas hazrlad sonra. Birka tirt, iki
bikini, bir etek, bir kazak. Hafif bir kahvalt hazrlad, koyu bir kahve iti.
Sandalyenin arkasna yaslanp, dnd bir sre. Ardndan bir kt, bir kalem
alp bir not yazd.
Teo,
Birka gnlne gneye gidiyorum. Tatil gibi bir ey. Yalnz kalmak, i
seslerimi dinlemek ve kendi kendime konumak gereksinmesi belki de. Sana
telefon edeceim.
Nil.
Notu Teomann alma masasna brakmak iin eildiinde, grd
eyden bylenmi gibi kalakald.
Bu, bir krmz daire iine izilmi, iki yeil susamuru bayd. Susamurlar
balarn birbirine uzatm, bir srr paylar gibi bakyorlard. Resmin altnda,
Greenhope-Trkiye Yeilumut rgt 1990 yazyordu.
Yeni rgtnn logo eskizi olmal, diye dnd Nilsu. Uzun uzun seyretti
resmi. Hayran olmu baklarla, ylece kald masann banda.
ylece, orada!
Neden sonra (neden?) kalkt, kendi dolabndan bir tabaka aydinger kartt,
kendi masasnn zerine yayd, kelerini tutturdu. Yeilumut rgtnn
logosu olacak susamuru balarn byterek izdi aydngere.
Kocaman iki susamuru kafas!
Susamurlarndan birini yeile boyad zenerek. kinci susamuru iin elinde
yeil kuru boya kalemi, kararsz kald bir sre. Sanki ikinci susamurunun ne
renk olduunu bilmiyordu, kartamyordu.
Boya kalemini brakt sonra. Ellerini karnnn zerinde birletirdi, karnn
sever gibi, kendi kendine bir eyler mrldand. Aniden frlad yerinden.
antasn ald ve kt.
Ev bombo kald.
Bombo evin kapsnda, anahtar sesi duyuldu az sonra. Nilsu geri dnmt.
Masann zerine brakt notu ald, cebine koydu. Boyamadan brakt
ikinci susamurunun zerine yeil boya kalemiyle bir szck yazd. Yznde
ok ciddi bir ifade, hareketlerinde durgun bir kararllk vard.
Yeniden antasn alp kt
Renksiz susamurunun zerinde yeil kalemle kocaman YEL yazyordu!
 NASIL BTT?

Zaman bir izgi deil bir boyuttur. Tpk boluun boyutlar gibi. Eer
boluu bkebilirseniz, zaman da bkebilirsiniz. Ve eer ktan daha hzl
hareket edebiliyorsanz, gemie yolculuk edebilir ve ayn anda iki yerde birden
varolabilirsiniz.
(Paul Davies, Carl Sagan, John Gribbin ve Stephen W. Hawkingden
esinlenerek)
MARGARET ATWOOD

Bir adamn btn szcklerle la dndn

duyuyorum.
Uyanyorum
 bir d daha eksilmi kafamda.
FEYYAZ KAYACAN

Nilsu Barann bana brakt dosya burada, bylece bitti. Yanl m anladm,
ktlar m kaybettim diye dolanp durdum. Ama hayr, hepsi buydu!
Bir sre akn kalakaldm, sanki aldatlmtm, yle ya, elinde roman
olmasn istedii bir dosyayla kp gelen kendisiydi. Sonra, yazdklar bir
zaman rgs iinde akp giden ve yazdklarna baklrsa, akl banda - en
azndan bir roman yazmaya yetecek kadar -bir kadn vard karmda.
Oysa bana brakt dosya, iindekiler bir btnle erimeden bitirilmi,
sanki yarm braklm, belki de bana bir iaret vermek istenmiti. Ne
yapacam bilmeden saatlerce oturdum dosyann banda.
lk tepkim, kurnazlk edip, roman bylece bitirmek istei oldu. yle
yapacaktm:
Sevgili okurlar, ite modern, kentli ve farkl bir gen kadnn yaam,
buyrun, nasl sonlanacana siz karar verin!
Dorusu byle bir son hayli ilgin olabilir diye de sevindim. Ee dosta
sorup, onlarn tepkilerinden yararlanmak istediimde, kimi beendi, kimi
berbat buldu, kimi hi tepki vermedi. Kitaplarm, kolay okunur bulduklar iin
beenmeyen eletirmenlere sorduumda, ellerini ovuturup; Aman ne orijinal
olur! dediler.
Hemen vazgetim!
Sonra kurnazlktan cayp, aklllk etmeye karar verdim. Bu kez de, romann
sonunda Nilsu Baran bir ryadan uyandrp, aslnda her eyin bir d
olduunu aklayaym, konuya baz mistik eler katmak iin, uyanan
kahramanmn cebinden bir ipucu kartaym diye dndm, rnein
cebinden Metin Altokun kedili iiri ya da, bir susamuru resmi dsn,
dedim...
Okurlarma sordum: Nasl buldunuz finali?
Siz de mi?, Yine mi?, diyerek burun bkenler, Esprisiz ve kuru bulanlar
oldu.
Harika bir ok olur, mutlaka byle bitirin! diye ellerini ovuturan ayn
eletirmenler, sevincimi kursamda braktlar!
O zaman, Nilsu Barann bana bir iaret verdiini varsayp, yollara dtm.
Tembelliin lemi yoktu, sonuna kadar gitmeliydim.

Nilsu Baran ve Selen Doran adnda - bana verilen gerek isimlerle elbette -
birileri Mimarlar Odasna kaytl deildi ve asla olmamt. Yeiller
Partisinde, Teoman Ertan adnda birini kimse tanmyordu. Tabipler
Odasnda, Baran soyadl hibir doktor yoktu.
Umutsuzlua kaplmadm. Yer yarlp, btn susamurlar, anneleri, babalar,
sevgilileri iine girse bile, ben ve digerlerinden birini bulacama
inanyordum. O kilit kii N.G.ydi.
Neyyire Gm!
Herkes kaybolabilir, saklanabilir ya da bana k tuzaklar kurabilirdi, ama
Neyyire Gm diye biri vard ve edebiyat severler, onun varln sevgiyle
kucaklyordu.
Neyyire Hanmn telefonunu bulmak iin, yayncsn aradm. nce isteim
reddedildi, nne gelen herkese verilen yazar telefon numaralar, sonradan
keyifsiz konumalara yol aabiliyormu. rnein yazd kitaplarda ille de
kendisinin anlatldn iddia eden baz okurlar, telif hakk talep ederken, zel
hayatnn if edildiine inanarak ok sinirlenen, asabi insanlara da
rastlanyormu.
Adm ve amacm aklaynca, Neyyire Gmn ev telefonunu
edinebildim.
Telefon ettiimde, gerekten de Nilsu Barann betimledii sesle
karlatm: mesafeli, souka ama ilgili.
Kendinden sonraki kuan kadn yazarlarn tanmak konusunda
hassasiyetini vurgulayarak, byk nezaket gsteren Neyyire Gm,
kendisiyle grmek isteimi kabul etti.
Bu satrlar yazdktan krk gn, tam krk gn nce Neyyire Gmn
Bebekteki evine gittim. Elimde Nilsu Barann bana brakt o prl prl
dosya, bir demet papatya - onu seviyormu ya! -heyecandan tir tir titreyerek
kapnn zilini aldm.
Kapy aan Neyyire Gm, Nilsu Barann anlatt N.G.ye tpatp
benziyordu. Orta yal, ho, alml, kendine gvenen, son derece kibar bir
kadn. Mesafeli, serin, hatta souk... Fakat bu hali, onu itici klmaktan ok,
zellikle kitaplarn okumu insanlarn gznde ona apayr bir albeni
katyordu.
En sevdiim iekler, teekkr ederim, dedi serin serin.
yi bir balang! diye dndm, salona girerken. Salonda her ey, btn
eyalar, kanepe, uyuyan kedi, bakml yeil bitkiler, sehpadaki kavanozlar, her
ey, tamamen Nilsu Barann betimledii gibiydi. Tek ey hari!
Kanepede uyuyan kedinin cinsiyeti, yazlanlara uymuyordu: Bu kedi diiydi!
renkli kedilerin dii olduunu, ben de Nilsu Barann babasndan
renmitim.
Ad Nane olmal, bu hanm kzn, dedim. Sze bir yerden balamak
gerekiyordu, oltal bir cmleyle baladm ben de.
Efendim? armt Neyyire Gm.
Kedinizin ad Nane olmal, diye yineledim.
Benim kedim mi? Yzme bakt, sanki bir eyler arand yzmde.
Dii olduu doru, ama ad Vikingdir. Sesi kuku doluydu.
Naneyi, dedi, Naneyi bir kedi ad olarak dnmeniz hayli ilgin!
Evin arka odalarna alan dar koridordan, incecik bir mzik yaylyordu
salona. Tandk, gzel bir saksofon sesi...
lan Garbarek bu! diye haykrdm.
Sever misiniz? dedi buz gibi bir sesle Neyyire Gm.
arma sras bana gelmiti. Tam azm aacaktm, ierden krk
yalarnda, uzun boylu, sakall, tel ereve gzlkl, ho bir adam,
glmseyerek salona girdi. lk bakta, scakkanl, rahat ve neeli bir insan
izlenimi veriyordu. (Ben mi yle sanmtm?)
Adam glmseyerek, elimi skt, elleri lk ve samimiydi.
Merhaba ho geldiniz! Ben Cem naslsnz?
Cem?
Olum Cem, iki gn nce stanbula dnd. Yllardr yurtdndayd, diye
aklad Neyyire Gm. (Daha dorusu, iyice kartrd.)
Arkama yaslandm, derin bir soluk aldm. Nefes kesen bir oyunun balamak
zere olduunu hissediyordum.
Ocan altn kapattm ama biraz demlenmesi gerekir, deil mi anne?
Ah evet, en az yarm saat kadar.
Adnn Cem olduunu syleyen - hi inanmamtm tabii -adam, nee ve
enerjisini dalga dalga evresine yayarak, bana dnd:
Annemin Buhara pilav mehurdur. Tam gnne denk geldiniz, mutlaka
tatmalsnz!
Tabii ya, Buhara pilavnzdan haberim var!
yle mi? diye yeniden ard N.G.
"Bunu, pek az kii, ancak ok yaknlarm bilirler oysa.
Artk kozlarm amak vakti gelmiti. Brite grand lem yapacak birinin
keyfiyle azm atm:
Nilsu Barandan rendim.
Kimden?... diye haykrd Neyyire Gm. Sesi, bir lk gibi utu ve
duvarlara arpp, paraland.
Nilsu Baran, dedim, biraz ekinerek bu kez.
Arkadanz Cahide Hanmn olu Teomann gen sevgilisi. Derin bir
sessizlik, aramza dm gl bir bomba gibi patlad. Sessizlikten
kulaklarm uyutu. Sanrm, biraz sululuk duygusuydu iimi dolduran.
Oturduu koltukta, ine batmasna dimdik dikilen Neyyire Gm,
azarlar gibi sordu.
Nereden tanyorsunuz bu insanlar siz? Rengi solmu, can sklmt. Hay
Allah, ne yaptm ben?
Neyyire Gmn olu Cem olduunu iddia eden adam, ayaa kalkp, ona
doru eildi.
yi misiniz anne? Size su getireyim mi? Uarcasna mutfaa gitti. Salonda
yalnz kaldmzda, N.G. fsldayarak sordu:
Kimsiniz siz? Niin buradasnz? Ne istiyorsunuz benden?
Kendimi yle sulu, yle berbat hissettim ki, hemen o evi terk etmek,
abucak kamak geldi iimden. Beni en ok rahatsz eden, sayg duyduum bir
yazarn huzurunu karm olmamd.
O srada, elinde su bardayla mutfaktan gelip, annesine efkatle su ikram
eden oul, yreimi burkan baklarla onu izliyordu. Daha fazla
dayanamadm.
Bakn, sizleri zmek istemedim. Fakat elimdeki tek ipucu sizsiniz ve ben bu
dm zmek zorundaym.
Gen bir kadnd, bana bir dosya brakt ve ortadan kayboldu. Eer
yazdklarmn bir sonu olsayd, burada olmazdm. Ama bir eyler eksikti ve
sanki o bunu benim ortaya kartmam istiyordu.
Sylediklerimden pek bir ey anlamam gibi baktlar. O zaman, dosyay
karttm ve onlara verdim.
Beni tmden unutarak, iki saat kadar, bir define haritas inceler gibi iine
derek okudular, dosyadaki sayfalar. Arada bir, Neyyire Gmn
heyecanl, hayret dolu nlemeleri duyuluyordu.
Okuma saati bittiinde, ayaklarm uyumu, ackm ve sklmtm. Bam
kaldrp N.G.yle gz gze geldiimde, sanki o aniden yalanm ve
hastalanm grnd gzme. nlemeye benzer bir eyler mrldand; anladm!
Annem mmknse imdi gitmenizi rica ediyor, dedi, olu Cem olduunu
iddia eden adam.
Daha nce de, birka yerden kibarca kovulduum olmutu, olmasna ama ilk
kez utanyor ve zlyordum. Beri yandan da, ok meraklanyordum. Neler
oluyordu? Neler bitiyordu?
Hastaland besbelli Neyyire Gm, bu durumda daha fazla zorlamak
zalimlik olacakt kalktm, antam ve Nilsu Barann dosyasn alp kapya
yneldim.
Tam karken, beni kapya kadar geiren adama dnp:
Size tuhaf gelir mi, bilemeyeceim ama bandan beri sizin aslnda
Teoman olduunuzdan kukulanyorum ben... dedim.
Adamn rengi att. Hi yant vermeden, kapy zerime serte kapatt.
 3

Eve dndm.
Birisi bana bir oyun oynamt, bundan hi kukum yoktu artk! Gizli
kalmas gereken bir eyi ya da eyleri, belki nemli bir srr zmek iin beni
kullanmak istemi, ama baarl olamamt.
Neler oluyordu, tam bilmiyordum, fakat meraklandm kadar,
kayglandm da ayrmsyorum. stelik, romana son cmleyi yazp, noktay
da koymam gerekiyordu.
Bitmemi bir kitap, yazarn, yaktsz ve paratsz havada kalm bir pilot
gibi deliye evirir.
Bir yandan, gerei bilmek arzum, btn yaratc pnarlarm kurutmu,
btn eklemlerimi kilitlemiti.
Birka kez Neyyire Gmn telefonunu evirdim, evinin nnden getim
ama son anda hep vazgetim. Artk ben kendi romannn sonunu merak eden
bir yazardm! Beni arayanlardan kayor, telefonu, kapy kimselere
amyordum.
Neyyire Gm ziyaretimden on gn sonra, motosikletli ve kaskl bir
adam kapy ald. Uykusuz, itahsz ve keyifsiz atm kapy.
Size bir APS mektup var efendim.
Mektup daktilo ile yazlmt ve ondan geliyordu. Romanla ilikisi nedeniyle
buraya aynen alyorum:

Eyll , 1990, stanbul,

Sayn Yazar Hanm,
Bir sre nce, beni evimde ziyaretiniz srasnda aniden rahatszlanm ve
size ev sahiplii yapamayn konusunda, anlay gstereceiniz midiyle,
balanmay umuyorum.
imdi size anlatacaklarm, o akamki ziyaretiniz esnasnda balayp hlen
sren ve yaamm boyunca - uyurken, glerken ve lrken bile - beni rahatsz
edecek hummann nedenini aklayacaktr umarm...
 Amerikan Kz Kolejinde renci olduum yllarda, en yakn arkadam,
sizin elinizdeki dosyada ad geen Cahide adyla tanmlanan gen kzn ta
kendisidir.
Siyah gr sal, yeil, ekik gzl, iri kemikli, uzun boyunlu ve ok ho bir
kz olan bu can arkadamn ad Nilfer Caneri.
Onun da kkleri, annesi tarafndan Grc atalarna doru gururla
uzanrd.
Nilfere karnca lakab ince beli, bana ekirge takma ad, yerinde
duramaz oluumdan tr taklmt.
Nilfer'le ben, tam anlamyla itikleri su ayr gitmeyen iki arkada
olmamza karn, karakterlerimiz son derece zt, inanlmaz kartlktayd.
Benim da dnk, atlgan ve gereki oluum kadar, ie dnk, alngan,
kararsz ve krlgand o. Ama ikimizin ok nemli bir ortak yan ylesine
glyd ki, bu, bizi sonuna dek birbirimize balad, diyebilirim.
Edebiyat, insan ve gzellik! te Nilfer'le ben, bu ne sevdalydk.
Doal olarak da birbirimize...
Nilfer, zellikle iire, ben roman ve hikyeye dkndm. Okul
defterimizin arka yapraklar, birbirimize heyecanla yazdmz, yeni
kefedilmi yazarlarn, airlerin eserlerinden alntlarla doluydu. kimizin
yaamndan da hi kmad bu tutku, hibir zaman...
Tannm bir hekim olan babas Hilmi Bey, Nilferin okuyup, iyi meslek
sahibi olmasn, daha sonra hayrl bir izdiva yapmasn istiyordu. Onun bu
aydn, ada ve Atatrk tutumuna kar, annesi Nilgn Hanm, tutucu,
kat ve sertti.
O, kadnlarn yerinin evi olduuna inanr, kznn bir an nce bagz olup,
ailesini kurmasn isterdi. Nilgn Teyze, dedii dedik, inat, biraz da aksi bir
kadnd ve Nilfer'in benimle arkadalk etmesinden hi holanmazd.
Lise ikinci snfa gidiyorduk. Her ey, Ankara'daki Amerikan Sefaretinden
gelen bir kltr ekibinin, okulumuzu ziyareti srasnda balad. Sefaret
mensuplan dilimi balayn; insan, yaadklarnn tarihini, anlarndan
dklen dille yanstr, bilirsiniz - yani elilik elemanlar arasnda bulunan
ok yakkl, uzun boylu, kzlms sarn bir gen adama, ksack bir bak
sonucu tutulan Nilferin ilgisi karlksz kalmamt.
nceleri bana bile aka gibi gelen bu bir bakta ak', kara sevda'
denilen, ak hastalna hepimizi inandracak bir sona doru hzla
ilerleyecek ve gen klar tehlikeli uuruma srkleyecekti.
 retmenlerin ve annesinin ciddiye almad ilk haftalarda, Amerikal
elilik grevlisiyle sk sk Yldz Park ya da kk muhallebicilerde buluan
Nilfer, ad Michael olan bu gen adamla evlenip, onun yaad Wisconsin
eyaletine yerlemeyi hayal ediyor, mutluluktan bulutlarn zerinde dans
ediyordu deta! Bu dnemde de, en yakn dostu bendim elbette...
O srada kznn bir yabancyla flrt ettiini duyan Nilgn Hanm, brakn
sevdalanmay, evlilik ncesi bakmay bile uygun grmedii, hele hele, gayri
mslim bir damat aday dncesiyle lgna dnd iin, ilk olarak, kzn
okuldan ald, eve kapatt. Sonra da, onu hemen evlendirmek iin kollar
svad.
Evlenince unutur!' diyordu.
nce yiyip imekten kesildi Nilfer. Sonra insomnia dedikleri uykusuzluk
hastalna tutuldu. Yataklara dt zavallck...
te o zaman, Nilferin dnya tatls, sevecen, yakkl aabeyi Teoman,
ie el koydu. Teoman kz kardei Nilferi hem ok sever, hem de ok kollard.
Babalarnn ekingenlie varan kibarlna, pastellie uzanan
ekimserliine, saldrgan ve esnemez bir tavrla reaksiyon veren annelerinin
yaratt elektrikli ortamlarda, olaya daima o el koyar ve dengeyi salamaya
alrd.
Teoman Aabey, nce gidip Michael' buldu, onunla konutu. Babasnn
rzasyla, iki gencin birlemelerinde bir engel olmadn kararna vard
srada, Nilgn Hanm oktan bir damat bulmu ve her eyi ayarlamt...
Tam bir Shakespeare tragedyas!
Bir ay iinde, gsterili bir dnle, alelacele evlenen Nilferin kolunda
kendisinden on be ya byk, kerli ferli, ciddi, saygn bir doktor vard.
Baran Bey, aslnda ho bir insan, tam bir beyefendiydi. Ne malum ak-
memndan, ne de kaynvalidesinin tuzandan haberdard, rendikten
sonra da, daha ok bir baba gibi yaklat gen karsna yardmc olabilmek
iin rpnd durdu. Ama heyhat!
Altn bir kafese kapatlm, Baran Ertann kars Nilfer, yeniden
hastaland, zayflad, sarard soldu. Artk son snfta olan okul arkadalar;
bizler, zntmzden onun adn bile ansak, derin bir hzne kaplyorduk.
Olgunluk snavlar vard o zamanlar. Tam onlara hazrlanyordum ve bana
ihtiyac olduunu bile bile, stelik iim yana yana eve kapanm, ders
alyordum.
Hava deiikliinin kk karsna iyi geleceini dnen Baran Bey,
Nilferi alp zmir e tand. O yl ben de, Hukuk Fakltesine kaydolmutum
ve hikyelerim yeni yeni dergilerde grnmeye balamt. Daha sonra olum
Cemin babas olacak Enver Ziyayla tanp, flrt ediim de ayn zamana
denk der.
Bir komitac olan ilk eim Enver Ziya, olumuz Cem yandayken, bir
tren yolculuunda ldrld. Polis kaytlarnda hl kayp olarak geer.
Byle kark bir dnemime rastlad iin, bir yldan fazla bir sredir
zmir'de yaayan Nilfer'le yazmak dnda baka bir iletiim
kuramyordum. Halbuki, bana bir kz kardeten yakn olan Nilfere mutlaka
destek olmak, sahip kmak gerekiyordu.
Onu zmirde ziyaret ettiimde o zarif o alml gen kzdan geriye yorgun,
hayalet bakl, ruh gibi bir kadn kalm olduunu dehetle grm, kocas
Baran Bey'in zel vitamin krleri ve balk yalarnn bir ie yaramadn
anlamtm. Nilfer, Michael' unutamam, eriyip gidiyordu.
Derhal aabeyi Teoman' bularak, bir eyler yapmamz gerektiini ona
anlattm. Birlikte uzun sren aratrmalar sonunda, o zamanki Amerikan
elisinin Brezilya'ya atandm renip onun vastasyla da Michael'n izini
bulduk.
Bir kabaret arkcsyla evlenip, artk alkolik bir adam olduunu
rendiimiz Michael, yazdmz mektuplara sonunda yant verip; hl
Nilferi unutmadn ve onu bir daha aramamamz istediini bildirdi.
Karsnn ad: Josephinayd!
O aralar, Nilferin bir dk yaptn ve salnn iyice bozulduunu
rendim. Tedavisi iin stanbula gelecekti.
Onu son grdmde, baklarnda beni tandna dair klar bulmakta
glk ektiim, yabana ve hasta bir kadnd. Bol bol Camus okuyor, yalnzca
kitaplarla soluk alyordu.
Beceriksiz ve baarszm Neyyire. Cesur, sebatkr ve mcadeleci birisi
olamaymn cezasn ekerken bile, yreksizim!... demi, nsan, hi deilse
lmn seerken bamsz ve yrekli olabilmeli, diyerek, iime dehet
salmt.
Bir ay sonra, Boaz'da kocasnn arabasyla gezerken bir trafik kazas
yapt. Yannda Camus varm. Hemen lm.
Herkes anlad, kimse konumad!
Teoman Aabey, bir zamanlar Demokrat Parti'ye yaknlyla tannm,
milletvekili seilme ans artt o aaal ikinci seimler ncesinde
birdenbire partiden koparak, pek oklarn artmt.
Yalnzca politik tercihleriyle deil, btn yaam ve tavryla son derece
renkli, artc ve ilgin bir insan olan Teoman Caneri, Nilfer'in
lmnden yedi yl sonra, benim ikinci kocam olmu, be yl kadar sren
evliliim boyunca, olum Cem'e gerek bir baba kadar yakn ve sevecen bir
vey baba olmutur.
Teoman, halen Amerika'da yaayan bir iadamdr ve Selen adnda bir
mimar hanmla evlidir. Teoman'la, Selenin, Hakan ve Nergis adnda iki
ocuklar vardr. Bildiim kadaryla, uyumlu bir aile ilikisi kurmay
baarm, bunu srdrmektedirler.
Nilferin kocas Baran Bey, yllarca gen karsnn yasn tuttuktan sonra
olduka ge bir yata yeniden evlenip, baba olmutur.
kinci ei, bankac ule Ertan'dr ve iftin Alican adnda bir oullar
vardr.
Sevgili Yazar Hanm, bana okumam iin getirdiiniz dosyada yazl
hikyeyle, gerek arasnda bir balant aradnz bildiim iin, olum
Cem'le ilgili bir iki aklama yapmam gerektiine de inanyorum.
Bana, bir ouldan ok, yakn bir arkada olan Cem, orta ve liseyi Maarif
Koleji'nde yatl olarak okumu, Teknik niversite'de renciyken, politik
nedenlerle renimini yarm brakp Norve'e gitmitir.
Trkiyede yarm brakt mhendislik eitimi yerine, Oslo'da okyanus
biyolojisi okuyan Cem, nl Greenpeace ekibiyle alm, iki yl boyunca
denizde yaamtr.
Cem'in ksa sren ilk evlilii, Ulla adnda bir sveli kzla olmu - ben hi
tanmadm kendisiyle - Ulla, daha sonra, Hindistana yapt bir yolculukta
tant Hintli bir mzisyenle evlenmitir.
Bugn mutlu bir evlilii ve bu evlilikten Deniz adnda bir kz olan Cemin
imdiki kars, iadam Fikret Edipcan Beyin kz Nilgndr. Cem ve ailesi,
yllardr Gney Fransada yaamaktadr.
Efendim, buraya kadar yazdklarm, yalnzca kafanz kartracak
gereklerdir, farkndaym. Ama yaptnz ie duyduunuz sayg ve heyecana
olan inancm ve uzun sredir zerinde altnz sylediiniz bu romana
verdiiniz emek nedeniyle hak ettiinizi dnerek, size asl arpc ve
maalesef pek rahatsz edici noktay da aklamaya karar vermi
bulunuyorum!
Bir: Nilferin gbek ad, babaannesinden esinlenilerek Cahide olarak
konmu, resmi ilemlerde Cahide Nilfer olarak gemitir.
ki: Teoman'la evli olduumuz yllarda, sarman bir kedimiz olmu, adn
da onun arzusuyla Mint koymutuk.
: Torunum Deniz'e benim arzum zerine, Nilsu gbek ad verilmitir.
Bu, aslnda Nilferle kan kardei olup, hangimizin nce kz olursa ona
vermek zere, and itiimiz addr.
Bilmem imdi anladnz m?
Yani, her eyin aslnda ne denli kark grnse ve giderek daha da
karmaya balasa da, aslnda ne basit olduunu anladnz m?
sterseniz, Nilferin o trafik kazasnda lmediini, Amerikaya
Michael'n yanna katn ve halen orada mutlu bir yaam srdrdn
dnn... Ya da, onun Baran Bey'le evlendiinde, aslnda Michael'dan gebe
olduunu ve kocasnn, bu durumu rtbas etmek iin zmir'e tanmalarn
saladn... Belki de, bu yasak akn, Nilsu adndaki meyvesi, imdi
kklerini aryor diye dnn...
Nasl isterseniz... Sonuta karar siz verecek, romana son satr siz
yazacaksnz...
Bana gelince, bundan fazla konumayacam. nk ben zel hayatlara,
kiinin kendisine yakn saydklarna ve setii insanlarla paylatklarna dair
konularda, ok tutucu biriyim. yle eyler vardr ki, ait olduklar kiiyle
mezara gitmelidir!
Biraz da bu yzden, Nilfer'in bana yollad btn mektuplar yaktm
dorudur.
te yandan, btn bu karmaay ne sizin, ne de benim metafizik
aklamalarla kavramaya alacamz sanmyorum. Zaten, baz konularda
yaplan her aklama, bilmek yolunu tkayan bir nyargya dnebilir.
Kald ki, bilmek, her zaman zm getirmez! Ve belki de, lmek/ bir
sanattr her ey gibi, Eiz/Bir ustalkla yapyorum bu ii. diyen kadn air
hakldr.
Sevgilerimle.
N.G."

Mektup bu kadard, ne bir kelime ekledim, ne de karttm. Hepsi buydu,

hepsi!
Birka gn sonra, Yazar Neyyire Gmn uzun bir yolculua kt
haberi yayld edebiyat evrelerine. Ama ne bir gazete haberi, ne de zel bir
mesaj...
Olu Cemi arayp, iin asln sorduumda, annesinin tatilde olduunu
rendim. Cemin sesi souk, mesafeli ve kayglyd.
Neyyire Gm bir daha hi bulamayacam biliyordum. Bakalar da
bulamayacaklar.
Onu en son, Haydarpaa Garnda grenler olmu!...
Mart 89, stanbul - Nisan 90, Montreal
- Eyll 1990, zmir.

SUSAMURU iin ansiklopedik bilgi :

SUSAMURU: Etoburlar takmnn, sansargiller familyasnn drt cinsini

oluturan yar sucul memelilerin ortak addr. Gvdeleri ince uzun, kulaklar
kk, boyunlar uzun, bacaklar ksa, ba bask, kuyruk tabam, hemen hemen
gvdesi kadar kalndr. Susamuru postundan, ok deerli ve dayankl krkler
elde edilir.
Susamurlar perdeli ayaklar sayesinde kolayca yzebilir ve suyun yzeyine
hi kmadan 400 m. yol alabilirler. Yzmeyi yelemekle birlikte, ksa
bacaklarna karn, karada bir insandan daha hzla koabilirler.
Besinleri, bata balk olmak zere, her eit su canllardr. Balk yakalamak
iin, bazen birka susamuru, ortak hareket eder, kk memelileri yakalayp
yedikleri de olur.
Dii susamurlar, altm bir-altm gn sren gebelik dneminin
ardndan, bir-be yavru doururlar.
Yabani hayvanlarn tmne yakn bir blmnn tersine, susamurlar,
erikin evlerinde de oyunculuklarn srdrrler. Karla kapl, eik bir
yamatan suya yuvarlanmak, sk grlen oyunlar arasndadr.
Susamurlar, zeki, sokulgan ve ok merakl hayvanlardr. Yavruyken
alnrsa, kolaylkla eitilebilirler.
 Notlar

[1] Kimlii Belirsiz Katiller (Y.N.)

[2] Neyyire Kalbim,
Kalsaydm ldrlecektim. Kamak, bir mddet saklanmak mecburiyetinde
kaldm.
Biletini yolluyorum. Gel! Hemen gel. Mutlaka gel!
E.Z.
[3] z seim. (Y..)
[4] zdeletirmek nedir, anlayamadm? (Y..)
[5] En az gidilen yol. (Y..) Dr. Scott Peck.
[6] Selen'e sevgilerle, Michael McClure. (Y..)