MAK342 MAKNA ELEMANLARI 2

Y.Y.ii imtihan T retim yesi: Prof. Dr. Hikmet Kocaba

Soru 1. Aadaki di saylar verilen dili mekanizmas giri ve kndaki gler, hzlar,
ynler, momentler arasndaki ilikiyi yaznz. B ve D ayn mil zerindedir.

zA 96 zB 24 zD 72 zC 24 PA = PC

rD zD 72
iCD = iCD = iCD iCD 3
rC zC 24

rA zA 96
iAB = iAB = iAB iAB 4
rB zB 24

iAC iAB iCD iAC 12

d
n A 100 n B n A iAB n B 400 n D n B
dk

d d
n D 400 n C n D iCD n C 1200
dk dk

= A = B = D = C P = C M C C = B M B B = D M D D = A M A A

2 n A C MA
A A 10.47 M A A = M C C iAC = = iAC
60 A MC

Soru 2. Evolvent nedir ? Di profili olarak evolvent profilin

kullanlmasnn faydalarn aklaynz.
Evolvent profil, bir daire (Temel dairesi) zerinden kaymadan
yuvarlanan bir dogrunun (Ana dogru) bir noktasinin geometrik
yeridir. Yuvarlanma esnasinda ana dogrunun temel dairesi ile
temas (teget) noktasi ani dnme merkezidir. Bu sebeple ana
dogru evolvente diktir. Yani profilin normalidir. P
Evolvent profilli dili arklarn avantajlar:
imalatlar basit, kullanl ve verimi yksek dililerdir.
dilinin her iki yzeyi ayn geometrik kurallara gre meydana
gelir.
eksenler arasndaki bir hata evolvent dililerin almasn
Evolvent
etkilemez.
ayn takmla farkl dililer elde edilir.
Soru 3. Evolvent profilli standart bir dz dili arkta di says z=19 ve modl m=2 mm
olduuna gre dibai ve temel daireleri zerindeki di kalnlklarn hesaplaynz
z1
m 2mm z1 19 r m r 19 mm rt r m rt 21 mm 20deg
2
t
t m t 6.28 mm s s 3.14 mm rb r cos( ) rb 17.85 mm
2
tan( ) 0.0149 ev( ) tan( )
rb
t acos
rt
t 0.55 t 31.77 deg
t tan t t t 0.0648 t 3.7121 deg

s
t sb 2 rb
s

st 2 rt


2 r
st 1.377 mm
2 r
sb 3.484 mm

Soru 4. Aaaki ekilde evolvent profilin, kavrama ktasnn, kavrama asnn yerini
gsteriniz.
evolvent profil:
temel daire zerinde
kaymadan yuvarlanan
bir dorunun bir
noktasnn izmi olduu
- ve - yaylardr.

kavrama ktas
(kavrama uzunluu):
kavrama dorusunun di
ba daireleri ile akma
noktalar olan B1B2 ba
noktalar arasndaki
kavramann balayp
bittii aralktr.

kavrama as:
yuvarlanma noktasndan
geen yatay eksen ile
kavrama dorusu
arasndaki asdr.
Soru 5. Elektrik motoru bir i makinasna bir dili kutusu ile balanmtr. Dz dili
kutusunda kullanlan evolvent profilli standart dilerin modl m 3mm , giri ve
k di saylar z1 21 , z2 127 olduuna gre mekanizmann i evrim orann ve
r, rd , rt di yaraplarn, t taksimat ve taksimat dairesindeki s di kalnln
bulunuz.
z2 m z1 m z2
i i 6.05 r1 r1 31.5 mm r2 r2 190.5 mm
z1 2 2

di ba yaraplar: rt1 r1 m rt1 34.5 mm rt2 r2 m rt2 193.5 mm

di dibi yaraplar: rd1 r1 1.2 m rd1 27.9 mm rd2 r2 1.2 m rd2 186.9 mm

t
taksimat: t m t 9.42 mm taksimat dairesindeki di kalnl:s s 4.71 mm
2
temel d. y.aplar: rb1 r1 cos( 20deg) rb1 29.6 mm rb2 r2 cos( 20deg) rb2 179.01 mm

Soru 6. Birinci sorudaki mekanizmann ilk kademe standart evolvent dili ifti arasndaki
kavrama orann bulunuz. Sonucu yorumlaynz.
20deg z1 zA z2 zC

z 2 2 2
1 1 z2 2
z2 z1 z2 tan( )
2 2
z1 1.72<1
2 cos( ) cos( )
hareket sreklidir

z 2 2 2
1 1 z2 2
z1 z2 z2 2 z1 z2 tan( )
2
z1
2 cos( ) cos( )

( 20 30 14.5deg) 1.87 ( 20 30 20deg) 1.61 ( 20 30 30deg) 1.33

Soru 7. n1=1500 d/dk'da P=20 BG g nakleden ve z1=21, m=4 mm, b/d=0,6 ve

a=100 mm olan tek kademeli bir dz dili kutusunda,
a) evrim orann,
b) di taksimatn, di ba ve di dibi yksekliklerini,
c) pinyonda meydana gelen eilme ve ezilme gerilmelerini,
d) di kuvvetlerini
hesaplaynz.
Verilenler: qk1=2,15, yc=1,764, E=2,1.104 daN/mm2 (1 KW=1,36 BG)
 z1 21 P 20 mhp y c 1.764 q k1 2.15 bd 0.6

4 N
m 4 mm a 100 mm E 21 10 E 210000 MPa
2
mm
d
n 1 1500
dk

1 2 rad n 1 1 m rad
Hz 60 1 1 157.08 1 0.74
min min s s s

P 20
P 14.71 kW fB 1 M d1 fB M d1 93.65 J 71620 954.93
1 1500

M d1 31215.54 N m M d1 954.93 kgf cm

a=

m z 1 z 2 2 a
= z1 z2 z2
2 a
z1 z2 29
2 m m
z2
evrim orann i i 1.38
z1

di taksimat yaraplar d 1 m z1 d 1 84 mm d 2 m z2 d 2 116 mm

d1 d2
b bd d 1 b 50.4 mm r1 r1 42 mm r2 r2 58 mm
2 2

di ba yaraplar: rt1 r1 m rt1 46 mm rt2 r2 m rt2 62 mm

di dibi yaraplar: rd1 r1 1.2 m rd1 37.2 mm rd2 r2 1.2 m rd2 53.2 mm

t
taksimat: t m t 12.57 mm taksimat dairesindeki di kalnl: s s 6.28 mm
2

temel d. y.aplar: rb1 r1 cos( 20deg) rb1 39.47 mm rb2 r2 cos( 20deg) rb2 54.5 mm

a
20 deg
cos v =
av
cos( ) v

M d1
di kuvvetleri Ft Ft 2229.68 N Ft 227.36 kgf
d1

Ft 2229.681 N FR Ft tan( ) FR 811.538 N FR 82.75 kgf

Ft
Ft 227.36 kgf FN FN 2372.777 N FN 241.96 kgf
cos( )
 y c

cos v
y c 1.76
sin v cos( )
2

Ft i1 kgf
ezilme gerilmesi p c 0.35 E yc p c 455.7 MPa p c 46.47
b d1 i 2
mm

Ft kgf
ezilme gerilmesi eg q k1 eg 23.78 MPa eg 2.42
b m 2
mm

6
daN 10 N rev 1 MPa 10 Pa BG mhp

Soru 8. Bir tek kademeli dz dili kutusunda P=6 kW g nakledilmektedir. Giri devir
says n1=1000 d/dk, modl m=2 mm ve pinyon di says z1=20 olarak verilmitir.
Standart pinyon-ark iftinin dilerine gelen kuvvetleri hesaplaynz.
P 6 kW n 1 1000 m 2mm z1 20

2 n 1 1rad m z1
acisal hiz : 1 1 16666.67 20deg r1 r1 20 mm
60 s ms 2

1 2 rad n 1 1 m rad
Hz 60 1 1 104.72 1 0.66 P 6 kW fB 1
min min s s s
P
M d1 fB M d1 28647.89 N m M d1 5842.544 kgf mm
1

1000 60 100 6
97342.473 ~ 97400 fB 97400 584.4 kgf cm
9.81 ( 2 ) 1000

M d1
Ft Ft 2864.789 N FR Ft tan( ) FR 1042.698 N FR 106.33 kgf
r1
Ft
Ft 292.13 kgf FN FN 3048.645 N FN 310.88 kgf
cos( )

m
v 1 r1 1 v 1 2.09
s
6
MPa 10 Pa
kgf
daN 10N 150 1470.997 MPa
2
kN 1000N mm
Soru 9. Profil kaydrma ne iin yaplr, alt ve st snr nedir? Di eklini nasl etkiler?
Profil kaydrma eksenler aras mesafe ayar ve alttan kesmeyi nlemek iin yaplr.

(EK BILGI)

6
MPa 10 Pa

Soru 10. Elektrik motorunun bir i makinasna dz dili kutusu zerinden tad moment
M d 104 N m , modl m 2 mm , z1 21 , z2 127 , x 1 0.55 , x 2 0.5 b 24 mm

alnrsa pem 1470 MPa olan 20MnCr5 dililerin pC yzey mukavemetini kontrol ediniz.

m z1 z2 z2
20 deg a
2
av a m x 1 x 2 i
z1
d 1 m z1

Md
v acos cos( )
a a N

4
cos v = cos( ) Ft E 21 10
av av d1 2
mm

y c

cos v
p c 0.35 E
Ft

i1
yc p c 48.45 MPa
2
< p em 1470 MPa
b d1 i
sin v cos( )
2

olduundan, emniyetlidir.
 kgf kgf
p c 4.94 < p em 149.9
2 2
mm mm
d1
M d 10.61 kgf m d 1 42 mm r1 r1 21 mm i 6.05 a 148 mm
2
kgf
E 21414.04 E 210000 MPa Ft 9.905 N Ft 1.01 kgf av 150.1 mm
2
mm
av a
v 0.39 rad v 22.1 deg 0.35 z1 z2 148 x 1 x 2 1.05 0.01
a

2
sin v 0.38 cos( ) 0.88 cos v 0.93 cos( ) 0.94 y c 1.67

z1z2
z1z2 2 x1x2
yc( x1x2 z1z2 )
sin acos cos( ) cos( )
z1z2
z1z2 2 x1x2

2.2

2.1

yc ( 0.6 z1z2)
1.9
yc ( 0.4 z1z2)
1.8
yc ( 0.0 z1z2)

yc ( 0.6 z1z2) 1.7

yc ( 1.6 z1z2)
1.6

1.5

1.4

1.3
20 50 80 110 140 170 200
z1z2
Soru 11. Takm dili artn yaznz. Evolvent dililerde bu art nasl ifade edilir?
Muhtelif di sayl arklarn e almalarnn mmkn olabilmesi iin (1) di yan
yzeylerine ait kavrama erileri birbirleri ile akmal ve (2) kavrama erisi
yuvarlanma noktasna gre merkezi simetrik olmaldr.
Temel daireleri taksimat ayn olan evolvent dililer takm dili olarak
kullanlabilirler.

Soru 12. Disli arklarda kullanilan dis profilleri nelerdir? iziniz.

Evolvent ve Sikloid profiller (Ortosikloid, Episikloid, Hiposikloid)

Soru 13. Kavrama as, di says alt snrn ve di profilini nasl etkiler?

2
zs( )
2
sin( )

zs( 10deg) 66.33

zs( 14.5deg) 31.9

zs( 20deg) 17.1

zs( 30deg) 8

Soru 14. Bir i dili aln ark mekanizmasnda kavrama nasl gerekleir? izerek gsteriniz