T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN
GLENDRLMES PROJES)

ELEKTRK ELEKTRONK TEKNOLOJS

AYDINLATMA PROJELER

ANKARA 2007
 Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;
Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar
ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli
olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda
amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim
materyalleridir (Ders Notlardr).
Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye
rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek
ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda
uygulanmaya balanmtr.
Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii
kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas
nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir.
rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki
yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden
ulalabilirler.
Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr.
Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda
satlamaz.
 NDEKLER

AIKLAMALAR .............................................................................................................. iii

GR ..................................................................................................................................1
RENME FAALYET-1 .................................................................................................3
1. AYDINLATMA HESABI................................................................................................3
1.1. Aydnlatma Tanm ...................................................................................................3
1.1.1. Aydnlatmann Trleri........................................................................................3
1.1.2. Ik ve Ik Kaynaklar .......................................................................................4
1.2. yi Bir Aydnlatmann Salayaca Faydalar..............................................................5
1.3. Ik Aks Tanm ......................................................................................................5
1.4. Aydnlk iddeti Tanm ............................................................................................5
1.5. Aydnlatma Hesab....................................................................................................5
1.5.1. nemli Maddelerin Yanstma Katsaylar ...........................................................6
1.5.2. En az Aydnlatma iddeti Tablosu......................................................................6
1.5.3. Oda Aydnlatma Verimi Tablosu ........................................................................7
1.5.4. Kirlenme (Bakm) Faktr Tablosu ....................................................................7
1.5.5. eitli Lambalarn G ve Ik Aklar Tablosu ..................................................8
1.5.6. Aydnlatma Hesab Formlleri ...........................................................................8
1.6. Elektrik Tesisleri Ynetmelii .............................................................................10
1.7. Aydnlatma Hesab Yapan Bilgisayar Programnn ncelenmesi...............................11
UYGULAMA FAALYET...........................................................................................12
PERFORMANS DEERLENDRME ...........................................................................13
RENME FAALYET-2 ...............................................................................................14
2. PROJE ZME ..............................................................................................................14
2.1. Aydnlatma, Priz, Zayf Akm Sembolleri izimi ....................................................14
2.2. izilmi Bir Projenin ncelenmesi ...........................................................................15
2.2.1. Bodrum Kat Plan.............................................................................................15
2.2.2. Zemin Kat Plan ...............................................................................................15
2.2.3. Normal Kat Plan .............................................................................................16
2.3. Mimar Plan zellikleri ve Proje lekleri ..............................................................16
2.4. Proje Kapa izimi ................................................................................................17
2.5. Vaziyet Plan zellikleri ve izimi .........................................................................18
2.6. Proje iziminde Uyulacak Kurallar .........................................................................19
2.7. Elektrik projeleri uygulama standartlar...................................................................19
2.8. Mimari Plan zerinde .............................................................................................20
2.8.1. Anahtar, Priz, Armatrlerin, Tablonun Uygun Yere izimi ..............................20
2.8.2. Kolon Hattnn izimi ......................................................................................21
2.8.3. Priz Linyelerinin izimi ...................................................................................23
2.8.4. Aydnlatma Linyelerinin izimi .......................................................................24
2.8.5. Priz ve Aydnlatma Sortilerinin izimi .............................................................25
2.8.6. Zayf Akm Hatlarnn izimi...........................................................................25
2.8.7. Projedeki Gerekli Yazlarn Yazlmas..............................................................25
2.9. Elektrik Tesisleri Ynetmelii .............................................................................25
2.10. Bayndrlk Bakanl Elektrik Tesisat Genel Teknik artnamesi ..........................26
2.11. Fen Adamlar Ynetmelii ....................................................................................26
2.11.1. Fen Adamlarnn Gruplandrlmas .................................................................26
UYGULAMA FAALYET...........................................................................................27
i
 PERFORMANS DEERLENDRME ...........................................................................28
RENME FAALYET-3 ...............................................................................................29
3. KOLON EMASI ..........................................................................................................29
3.1. Kolon emas..........................................................................................................29
3.1.1. Tanm .............................................................................................................29
3.1.2. Kolon emas izimi .......................................................................................29
3.2. Tablo Ykleme ve Faz Datm Cetvelini Hazrlamak .............................................33
3.3. Gerilim Dm ve Akm Kontrol.........................................................................34
3.3.1. Gerilim Dm Yaplacak Hat Seimi ............................................................34
3.3.2. Gerilim Dmnde Kullanlan Formller........................................................34
3.3.3. Gerilim Dm Snrlar .................................................................................35
3.3.4. Kablolarn Tayaca Akm Kapasite Tablolar................................................35
3.3.5. Akm Kontrol Hesab .....................................................................................36
3.3.6. Seilen Kablonun Uygunluunun Kontrol ......................................................37
3.4. Maliyet Hesab (Keif zeti Yapma) .......................................................................37
3.5. Formlar ve artnameleri Hazrlama ........................................................................38
UYGULAMA FAALYET...........................................................................................39
PERFORMANS DEERLENDRME ...........................................................................40
RENME FAALYET-4 ...............................................................................................41
4. AYDINLATMA TABLOLARI ......................................................................................41
4.1. Aydnlatma Tablolar ..............................................................................................41
4.1.1. Tanm .............................................................................................................41
4.1.2. izilmi Tablolarn ncelenmesi .......................................................................41
4.1.3. Tablo iziminde Dikkat Edilecek Hususlar ......................................................41
4.1.4. Kat Tablosu izimi ..........................................................................................41
4.1.5. Saya Tablosu izimi.......................................................................................42
4.1.6. Tablolarla lgili Ynetmelik ve artnameler .....................................................42
UYGULAMA FAALYET...........................................................................................43
PERFORMANS DEERLENDRME ...........................................................................44
MODL DEERLENDRME...........................................................................................45
NERLEN KAYNAKLAR ..............................................................................................53
KAYNAKA ....................................................................................................................54

ii
 AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD 522EE0075

ALAN Elektrik Elektronik Teknolojisi

DAL/MESLEK Elektrik Tesisat ve Pano Montrl
MODLN ADI Aydnlatma Projeleri
Elektrik aydnlatma proje izimi konularn ieren renme
MODLN TANIMI
materyalidir.

SRE 40/32

N KOUL

YETERLK Aydnlatma projelerini izmek.

Genel Ama
Bu modl ile uygun snf ortam ve aydnlatma projesi
izimi ara gereleri salandnda aydnlatma projelerini
okuyabilecek, standartlar kavrayabilecek, bir mekann
aydnlatma projesi iin aydnlatma hesab yapabilecek ve
standartlara uygun aydnlatma projeleri izimi yapabileceksiniz.
MODLN AMACI Amalar
1. Aydnlatma hesabn yapabileceksiniz.
2. Aydnlatma, priz ve zayf akm tesisat projesini
izebileceksiniz.
3. Kolon emasn izebilecek ve gerilim dm ve
maliyet hesabn yapabileceksiniz.
4. Aydnlatma tablolar izimini yapabileceksiniz.
ETM RETM
ORTAMLARI VE Resimhaneler, internet.
DONANIMLARI
Her faaliyet sonrasnda o faliyetle ilgili deerlendirme sorular ile
kendinizi deerlendireceksiniz.
LME VE
retmen, modl sonunda size lme arac (uygulama, soru-
DEERLENDRME cevap) uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve
becerileri lerek deerlendirecektir.

GR

iii
iv
 GR

GR
Sevgili renci,

Elektrik aydnlatma projeleri konut ve i yerlerine ait tm elektriki teknik bilgileri

ieren, belirli ulusal ve uluslararas standartlara gre izimi yaplan, tesisat uygulayclarna
rehber projelerdir. Resmi dairelerce geerlilii ve uygulanabilirlii vardr.

Elektrik aydnlatma projeleri ve izimlerinin standartlara uygun olmas gerekir.

Standart, zellikleri ayn olan anlamna gelir. lkemizde standartlar, Trk Standartlar
Enstits (TSE), uluslararas ise International Standart Organisation (ISO) belirler. izim
kurallar ve standartlar basittir, sadedir ve kolay renilir. Btn lkelerin teknik elemanlar,
aydnlatma projelerini bilir ve izilmi aydnlatma projelerini okurlar.

Bu modl ile gelecein teknik eleman olan sizler de aydnlatma projesi izim
kurallarn renecek ve standartlar bilen teknik eleman olarak proje izimleri
yapabileceksiniz. Ancak, izeceiniz projelerde snrl kurulu g vardr. rnein; bu eitimi
bitirdiinizde ilgili odalara ye olarak 16 kw kurulu gc olan projelere kanunlar
erevesinde imza atabileceksiniz. Ltfen bu konuyu retmeninizle tartnz. Kanunen fen
adamlar statleri iin kurulu g snrlamas vardr, ama elektrik mhendisleri iin bir
snrlama yoktur. Elektrik projesi ile ilgili izim standartlarn iyi renmeniz ve
uygulamanz, izimlerinizde sizi baarya ulatracaktr.

Mezuniyeti dlediiniz bu ylda unutmayn ki gnceli aratran, yeniliklere ak olan,

yasa, ynetmelikleri ve standartlar bilen, meslek odalar ile diyalogda olan, kendini
gelitiren kiiler meslek yaamlarnda aranan eleman olmaktadr.

1
2
 RENME FAALYET-1

RENME FAALYET-1
AMA

Bu faaliyet ile aydnlatma, doru aydnlatma ve aydnlatma hesaplarn kavratmak.

ARATIRMA

Yaadmz evrede, okulunuzda ve evinizde doru aydnlatma yaplm m?

Yaplmam ise nedenlerini gerekelerle ders ortamna taynz.
Arkadalarnzla paylanz.

1. AYDINLATMA HESABI
1.1. Aydnlatma Tanm
Ik hayattr. Yaammzn her ksmnda k vardr. Ik temel gereksinmelerimizden
biridir. evremizi dier duyularmzla da alglayabilir, tanmlayabiliriz kukusuz; ama
gzmz ile bu alglama ve tanmlama, ok daha kolay ve ayrnt dzeyinde kesin
olabilmektedir. Ancak, grebilmek iin ncelikle k ve onun yansyabildii yzeylerin
olmas arttr. Gnlk yaammzda, herhangi bir eylemi gerekletirmek iin k yayan,
yanstan ya da geiren bir nesnenin varl ounlukla yeterli olmamaktadr. Ksaca, bir
mekan herhangi bir kaynakla klandrmak, aydnlatma olmamakta; sadece insann saa
sola arpmamas ya da ou kez, bir grsel eylemi byk bir rahatszlk duyumu iinde ve
yalnzca ksa bir sre iin gerekletirmesine olanak vermektedir. Ama, aydnlatma biliminin
temel ilkeleri gz nne alnarak dzenlenmi bir evrede, kullancnn- ki ounlukla
insandr- grsel konfor gereksinmeleri yerine getirilmitir.

Bir evrenin doru aydnlatlmas ile fizyolojik ve psikolojik alardan grsel konfor
koullarna ulatrlmas nemlidir.

1.1.1. Aydnlatmann Trleri

Doal Aydnlatma: Ana kayna gne olan gn nn, grsel konfor

gereksinmelerini karlamak zere tasarlanan aydnlatma sistemi olarak
tanmlanabilmektedir.

Yapma (Yapay) Aydnlatma: Yapma k kaynaklarndan retilen n, grsel

konfor gereksinmelerini karlamak zere tasarlanan aydnlatma sistemi olarak
tanmlanabilmektedir,

3
 Resim 1.1: rnek aydnlatma

Btnleik Aydnlatma: Grsel konfor gereksinmelerini karlamada, gn

nn yetersiz kald durumlarda takviye edici olarak yapma n
kullanld aydnlatma sistemi olarak tanmlanabilmektedir.
Aydnlatlan yere gre snflandrmada ise, aydnlatmann iki trde ele alndn
gryoruz ki bu konuda yazlm birok kaynakta bu snflandrmay grmemiz
olasdr.
Aydnlatma: eitli yapsal elerle d evreden ayrlm, i mekanlarn
aydnlatma sistemini konu alr.
D Aydnlatma: Bina d eitli lekteki yapma evrenin aydnlatma sistemini
konu alr.

1.1.2. Ik ve Ik Kaynaklar

Bilindii gibi k, gzmz etkilemekle grme duyumunu douran bir enerji

eklidir. Bu enerji, her biri bamsz iki anlayn gelitirdii teorilerle tanmlanmaktadr.
Ik kaynaklar, eitli yaynlarda farkl sistemlerde snflandrlmaktadr. Ik
retimleri asndan k kaynaklar unlardr.
Birincil k kaynaklar; kendi kendilerine k yayabilen nesnelerdir, (gne,
mum, akkor telli lamba, vb.)
kincil k kaynaklar; birincil k kaynaklarndan aldklar yanstarak ya
da geirerek k yayan nesnelerdir, (ay, atmosfer, pencere, duvar yzeyi, vb.)
Bir dier snflandrma, k kaynaklarnn geometrik biimlerine gre
yaplmaktadr;
Noktasal k kaynaklar,
izgisel k kaynaklar,
Yzeysel k kaynaklar olarak sralanmaktadr.
In kkenine gre k kaynaklar snflandrldnda;
Doal k kaynaklar, gne, gkyz, pencere, v.b.,
Yapma (yapay) k kaynaklar, mum, akkor telli lamba v.b.olarak iki ana grupta
toplandn grmekteyiz.
James Clark Maxwellin konuyla ilgili almasn aratrnz.
4
1.2. yi Bir Aydnlatmann Salayaca Faydalar
Standartlara uygun, doru aydnlatma yapldnda;

Gzn grme yetenei artar ( gr keskinlii,

grme hz artar).
Gz sal korunur, grme bozukluklar nlenmi
olur.
Grsel performans artacandan, yaplan iin verimi
artar bylece ekonomik yarar salanr.
Psikolojik adan da grsel konfor salanr.
Yararlanc iinde bulunduu ortamda kendini daha
mutlu hisseder.
yi grememe ya da grme yanlglarndan
doabilecek kazalar azalr.
Gvenlik duygusu salanr.
Resim 1.2: rnek aydnlatma

1.3. Ik Aks Tanm

Ik aks Lmen ( lm ); bir k kaynann her dorultuda verdii toplam k
miktardr. Ik kaynana verilen elektrik enerjisinin, k enerjisine dnen ksmdr. Buna
kullanlan armatrn verimi de diyebiliriz. Ik aks harfi ile gsterilir.

1.4. Aydnlk iddeti Tanm

Birim yzeye den k aks toplamna aydnlk iddeti denir. Bir k kaynann her
dorultuda verdii k seviyesini belirtir. Aydnlk iddetinin birimi lkstr.

1.5. Aydnlatma Hesab

Doru aydnlatma iin eitli veriler ve hesaplamalar kullanlmaktadr. Bu modlde
size verilen tablolar rnekleme eklindedir. Bu verilerle yetinmeyip, daha zel uygulamalar
yapabilirsiniz. Bir mekann aydnlatlmas hesaplar ve etkenleri aada aama aama
aklanmtr.

5
1.5.1. nemli Maddelerin Yanstma Katsaylar

Malzeme % Duvar Boyalar %

Koyu Kahverengi 0,10-0,20 Mee ak renk 0,25-0,35

Ak Sar 0,60-0,70 Sunta krem rengi 0,50-0,60

Ak Yeil 0,45-0,55 Al sva 0,90

Eloksall
Ak Krmz 0,30-0,50 0,85
Alminyum
Gk Mavisi 0,35-0,45 Beton 0,10-0,50
Cam-Gm-
Beyaz 0,70-0,90 0,85-0,90
Ayna
Pembe 0,45-0,55 Granit 0,20-0,25
Ak Gri 0,40-0,60 Beyaz Mermer 0,60-0,65
Kahverengi 0,20-0,30 Kire badana 0,40-0,45

Tablo 1.1: Baz malzeme ve duvar renklerinin yansma katsaylar

Yukardaki tabloda baz malzemelerin renk durumlarna gre yansma katsaylar

verilmitir. Bu katsaylar hesaplamalarda kullanabilirsiniz.

1.5.2. En az Aydnlatma iddeti Tablosu

AYDINLATILACAK YER GENEL LX AYDINLATILACAK YER GENEL LX

BROLAR OKULLAR
mimari prj.izimi 750 ana snf 100
dekoratif izimler 500 ilkretim snf 200
hesap,yaz 500 teneffs ortam 100-200
konferans salonu 200 lise snf 250
dosyalama 100 laboratuar 300
ynetici odas 250 teknik okul snf 250
bekleme odas 150 proje izim snf 400
BOYA FABRKASI teknik okul atelyesi 250
genel aydnlatma 150 MATBAA
renk ayrm yeri 500 bask yeri 250
HASTANELER renk ayrm 1000
muayenehane 100-400 MAKNA ATELYES
ameliyathane 500 kaba ileme 250
mutfak 250 ince ileme parlatma 400
rntgen odas 0-50 ok ince ileme 2500
laboratuar 300 MZELER
di muayene 250-5000 genel aydnlatma 150
tuvalet 50 tablolarn zeri ayd. 200
doum odas 250-5000 heykel vb. aydnlatma 400

Tablo 1.2: Baz mekanlarn asgari aydnlatma iddetleri, E

6
 Tabloda baz mekanlarda kullanlmas istenen asgari aydnlatma iddetleri verilmitir.
Tabloda gnmzde kullanlan her mekana yer verilmemitir. Hesaplamalarda karnza
kacak baka mekanlar iin tablonun detayn aratrnz.

Aydnlatma hesab yaplrken, aydnlatma projesi izilecek mekanlarn zellikleri

dikkate alnmaldr.

1.5.3. Oda Aydnlatma Verimi Tablosu

Tavan 0.8 0.5 0.3

Duvar 0.5 0.3 0.5 0.3 0.1 0.3
Zemin 0.3 0.1 0.3 0.1 0.3 0.1 0.3 0.1 0.3 0.1
k= Oda Aydnlatma Verimi Faktr
0,6 0.24 0.23 0.18 0.18 0.20 0.19 0.15 0.15 0.12 0.15
0.8 0.31 0.29 0.24 0.23 0.25 0.24 0.20 0.19 0.16 0.17
1.00 0.36 0.33 0.29 0.28 0.29 0.28 0.24 0.23 0.20 0.20
1.25 0.41 0.38 0.34 0.32 0.33 0.31 0.28 0.27 0.24 0.24
1.50 0.45 0.41 0.38 0.36 0.36 0.34 0.32 0.30 0.27 0.26
2.00 0.51 0.46 0.45 0.41 0.41 0.38 0.37 0.35 0.31 0.30
2.50 0.56 0.49 0.50 0.45 0.45 0.41 0.41 0.38 0.35 0.34
3 0.59 0.52 0.54 0.48 0.47 0.43 0.43 0.40 0.38 0.36
4 0.63 0.55 0.58 0.51 0.50 0.46 0.47 0.44 0.41 0.39
5 0.66 0.57 0.62 0.54 0.53 0.48 0.50 0.46 0.44 0.40

Tablo 1.3: k deerlerine gre oda aydnlatma verimi

1.5.4. Kirlenme (Bakm) Faktr Tablosu

Tablo 1.4: Kirlenme (bakm faktr),d, Tablosu

7
1.5.5. eitli Lambalarn G ve Ik Aklar Tablosu

Armatr Ik Aklar (: Lmen)

Gc Ik aks
Armatr tipi
( W ) Lmen
15 120-135
25 215-240
40 340-480
60 620-805
Akkor telli
75 855-960
100 1250-1380
150 2100-2280
200 2950-3220
20 820
Floresan 32 1400
40 2100
zel armatr 23 2280

Tablo 1.5: eitli lambalarn g ve k aklar tablosu

1.5.6. Aydnlatma Hesab Formlleri

1.5.6.1. Oda ndeksi

k = oda indeksi
a .b a = odann ksa kenar uzunluu
k = b = odann uzun kenar uzunluu
H .( a + b ) H = armatrle, alma yzeyi
arasndaki ykseklik

Bu deerler kullanlarak, oda indeksi k deeri hesaplanr.

8
1.5.6.2. Armatrn alma Dzlemine Uzakl

Her armatr yerine monte edildiinde lamba genellikle tavandan 20 ile 60 cm

aadadr. B tipi glop armatrlerde mesafe alnmaz, ama rnein avizeler iin tij boyu 60
cm alnabilir. alma dzlemi de genellikle masa boyu olan yerden 70- 80 cm olarak
dnlr. Oturma dzleminde de 50 60 cm dnlebilir.

h2

H h

h1

ekil 1.1: alma dzlemi

H = h ( h1 + h2 )
1.5.6.3. Gerekli Toplam Ik Aks

T= toplam k aks: lmen

d .E . A
T =
d = tesisin kirlenme faktr Tablo 1.4 den
A= odann alan ( a * b ) m2
E= oda aydnlatma iddeti:Tablo 1.2 den
= oda aydnlatma verimi Tablo 1.3 den

1.5.6.4. Ampul Says

Ampul says, gerekli toplam k aksnn lambann k aksna oran olarak

tanmlanabilir.

Z= Ampul says
Z= T T= toplam k aks: lmen
= k aks: lmen

9
1.5.6.5. Armatr Saysnn Belirlenmesi

Daha nce oda indeksi k deerini hesaplamtk, bilinen deerler yardm ile
kullanlacak armatr says (n) hesaplanr.

n = Kullanlacak armatr says

d .E. A
n= d = tesisin kirlenme faktr
. A= odann alan ( a * b )
E= oda aydnlatma iddeti: lx
= k aks: lmen
= oda aydnlatma verimi

= oda aydnlatma verimini temsil eder. Bykl tavann, duvarn, zeminin

yanstma faktrne ve oda indeksinin deeri ile doru orantl olarak deiir. deeri de oda
aydnlatma verimi tablosundan ( Tablo 1.3) seilir.

= oda iin seilen, aydnlatma malzemesinin yapsna ve gcne bal olarak

deien k aksdr. Ik aks birimi lmendir.

Hesapladmz k deerine gre, tablodan deeri belirlenir. Aydnlatma iddetleri

tablosundan, aydnlanacak oda iin gerekli olan E (aydnlatma iddeti : Lks ) deeri seilir.
Aydnlatma iin kullanlacak malzeme seildikten sonra, seilen malzemenin cinsine ve
gcne gre deien k aks tablodan belirlenir. Bilinen bu deerlere gre odann yeterli
iddetle aydnlatlmas iin gereken lamba says hesaplanr.

1.5.6.6. Oluan Aydnlk iddeti

Oluan aydnlk iddeti, ampul says belli olduktan sonra ka lks bir dzey elde
ettiimizin hesaplanmasdr.

.Z . lgili tabloya
E= bakmay unutma
d.A

1.6. Elektrik Tesisleri Ynetmelii

Blmlerin zelliklerine ve kullanm amalarna gre aydnlatma hesab yaplacak,
enerji tasarrufu asndan da deerlendirilerek armatrlerin cins ve gleri seilerek kat
planlar zerinde gsterilecektir. Basit yaplar iin, aydnlatmada en az 12 watt/m esas
alnacaktr.

10
1.7. Aydnlatma Hesab Yapan Bilgisayar Programnn ncelenmesi
Aydnlatma hesabna etken olan bilgiler, saysal veriler ve formller bir Excel
programna aktarlrsa bilgisayar yardm ile de hesaplamalar hzl ve doru bir ekilde
yaplabilir. eitli firmalar kendi malzemelerinin kullanlacan dnerek bilgisayarda
aydnlatma hesabn yapan paket programlar hazrlamlardr. Bu paket programlardan da
yararlanlabilir. Farkl firmalarn hazrladklar programlar inceleyiniz.

11
 UYGULAMA
UYGULAMA FAALYET
FAALYET
Aydnlatma hesaplarnn yaplmas.

lem Basamaklar neriler

Hesab yaplacak mekann
Aydnlatlacak yerin boyutlarn seiniz. boyutlarn aadaki rnekten
alabilirsiniz.
Tavann yanstma faktrn seiniz. lgili tablodan yararlannz
Duvarlarn yanstma faktrn seiniz.
Zeminin yanstma faktrn seiniz.
Aydnlatlacak yerin, en az aydnlatma lgili tablodan yararlannz
iddetini seiniz.
Oda aydnlatma verimini seiniz. lgili tablodan yararlannz
Lambalarn k aklarn seiniz. lgili tablodan yararlannz
Kirlenme(bakm) faktrn seiniz. lgili tablodan yararlannz
Planl ol
Dzenli ol
Sabrl ol
Aydnlatma hesabn yapnz.
Titiz ol
Meslei ile ilgili etik deerlere
sahip ol

3m

4.35m
7.7m

ekil 1.2: Aydnlatma hesab yaplacak rnek oda lleri

DEERLENDRME
Performans testi sonucu evet, hayr cevaplarnz deerlendiriniz. Eksiklerinizi
faaliyete dnerek tekrarlaynz. Tamam evet ise dier renme faaliyetine geiniz.

12
 PERFORMANSDEERLENDRME
PERFORMANS DEERLENDRME

DEERLENDRME LTLER Evet Hayr

1 Aydnlatma aracnn tavandan sarkma mesafesine tij boyu denir.

2 Ik aks birimi lmendir.
Aydnlatma arac k aksnn tamamn alma yzeyine
3
yneltmez.
Aydnlk iddeti alma blmlerine ve yaplan ilere gre
4
tablolardan seilmelidir.
5 Mum doal k kayna deildir.

DEERLENDRME

Yaptnz deerlendirmeyi cevap anahtar ile karlatrarak sonunda hayr eklindeki

cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini
tekrar ediniz. Eksikliklerinizi aratrarak ya da retmeninizden yardm alarak
tamamlayabilirsiniz.

Cevaplarnzn tamam evet ise bir sonraki faaliyete geiniz.

13
 RENME FAALYET-2

RENME FAALYET-2
AMA

Bu faaliyet ile standart aydnlatma sembollerinin izimini kavramak, izilmi projeleri

okuyabilmek, plan zelliklerini anlayabilmek, proje izim standartlarn ve uygulama
standartlarn bilmek; Aydnlatma, Priz ve Zayf Akm Tesisat Projesini izebilmek.

ARATIRMA

Aydnlatma projeleri izerken yaplabilecek olas hatalar nelerdir? tesisat ve

proje ynetmeliklerini tarayarak arkadalarnzla paylanz. Tartnz. Bu
faaliyet srasnda piyasada izim yapan bir izim brosunu geziniz.

2. PROJE ZME
2.1. Aydnlatma, Priz, Zayf Akm Sembolleri izimi
Projelerde EMO tarafndan belirlenen semboller kullanlacaktr. Liste d sembol
kullanldnda mutlaka aklama listesi verilecektir. Modlnz sonunda bu sembollerden
bazlar tablo halinde verilmitir.

14
2.2. izilmi Bir Projenin ncelenmesi
2.2.1. Bodrum Kat Plan

Proje izimi ortamnza piyasada izilmi bir bodrum kat plan getirerek inceleyiniz.

2.2.2. Zemin Kat Plan

ekil 2.1: Zemin kat plan : 1 / 50

15
2.2.3. Normal Kat Plan

ekil 2.2: Normal kat plan :1 / 50

2.3. Mimar Plan zellikleri ve Proje lekleri

Mimari plan, meskenlerde ve i yerlerinde mimari tasarmn ayrntlaryla gsterilmesi
eklinde zetlenebilir. Aydnlatma projeleri izilirken mimari planda gsterilen detaylar
dikkate alnr. mimari tasarm ve mekanik tesisat yerleimi bizim nasl bir aydnlatma
yapacamz ve nerelere enerji datacamz belirler. Mimarlar tarafndan hazrlanm
mimari projede slak alanlar, nemli yerler, pencere ve kap yerleri belirtilmitir. Bu faktrler
aydnlatma projeleri iin olduka nemlidir. Aydnlatma projeleri mimari proje leklerinde

16
hazrlanr. Ancak, lek proje dzenlemesine uygun deilse bytlebilir veya aklayc
detaylar verilebilir. Mimari planlar 0.2 mm rapido kalem ile 1:50 lekte izilir.

Projelerde aadaki lekler uygulanr.

a) Vaziyet Planlar : 1/1000

b) Kat Planlar : 1/50
c) Ayrntlar : 1/20

Ancak, oturma alan yani kullanm alan 250 m2 den byk olan projelerde mimari
lee uyum serbesttir.

2.4. Proje Kapa izimi

PROJE FRMASININ ADI

Vergi Sicil
PROJE Ad Soyad Oda No SMM.no BT no Vergi D. Sorumluluk mzas
no
SORUMLUSU

TUS Teknik
uygulama
sorumlusu

ELEKTRK TESSATI UYGULAMA PROJES

EMO ONAY YAPACAK KURUM

Ad Soyad
PROJEY Adresi
YAPTIRANIN Vergi Dairesi
ve no
Arsann zellikleri
Ad Soyad
YAPI Adresi
SAHBNN Vergi Dairesi
ve no
L le/Belediye Adresi Pafta no Ada no Parsel no

Yapnn zellikleri
Bamsz Yapnn Eski Yeni Toplam
Yapm sresi Toplam kat Toplam
Yapnn Snf blm kullanma toplam g eklenen kurulu g
Ay says alan m2
says amac W g W W

Ezamanllk Ezamanl
izen izim tarihi lek Proje no faktr % g W
E

ekil 2.3: Proje kapa bilgileri

17
 Projenin ilk banda yer alan proje kapanda, projenin ierii ile ilgili bilgiler yer alr.
Bunlardan balcalar;

Proje izen bro ile ilgili bilgiler,

Proje sorumlusu ile ilgili bilgiler,
Projeyi onaylayacak resmi kurumlar,( TEDA, EMO, TELEKOM, BELEDYE
vb..)
Projeyi kimin yaptrd ile ilgili bilgiler,
Projesi izilen yap sahibine ait bilgiler,
Projesi izilen mekann adresi,
Projeyi izen olarak adlandrlabilir.

2.5. Vaziyet Plan zellikleri ve izimi

Vaziyet plan 1: 1000 leinde izilir ve yaplan projenin en yakn yol sokak ve
caddedeki elektrik direi ve binaya olan uzaklnn izilerek gsterildii, ileride basit
hesaplarda kullanacamz lleri veren bilgileri iermektedir. Bu ller, projesi izilen
yapnn ana kolon hattndan enerji alnacak diree olan uzakl ve hesaplama sonucu
kullanlacak kablo zelliini ierir. Vaziyet plan bilgileri kolon emasnda kullanlacaktr.
Pratikte vaziyet plan bazen izilmemekle birlikte genellikle projesi izilen yap ile enerji
alnacak elektrik direi aras mesafe 30 metre alnmaktadr ve hesaplamalar bu l zeriden
yaplmaktadr. Elektrik iletmesi yerleimdeki hangi hattan enerji vereceini izilen vaziyet
planndan belirler.
Birden ok abonenin projede yer almas durumunda, bir baka deyile oklu
abonelerde numarataj krokisi eklenmelidir.

10m

103. 25m
cad.

TEDA

eme sokak 5m

ekil 2.4: rnek vaziyet plan izimi

Bina ana beslenme hattnn kesiti ve cinsi, yaklak uzunluu, beslenecei direk
numaras gibi bilgiler projede belirtilecektir.

18
2.6. Proje iziminde Uyulacak Kurallar
Sevgili renci. Aydnlatma projelerinin nasl izilecei, nelere dikkat edilecei ve
uyulacak kurallar ynetmeliklerle ve kesin anlatmla belirlenmitir. Aaya baz kurallar
zet olarak verilmitir. Detayl bilgileri izim ortamna getirerek snfta tartnz.

Elektrik ve elektronik i tesisat uygulama projeleri, yrrlkte bulunan kanun,

ynetmelik ve EMO proje standartlarna uygun olarak hazrlanacaktr.
Projeler, imar ynetmeliine uygun onaya sunulacak, mimari proje leklerinde
hazrlanacak, lek proje dzenlemesine uygun deilse bytlebilecek veya
aklayc detaylar verilecektir.
Projelerde mimari planlar 0.2 mm, kuvvetli akm kolon hatlar 0.6 mm, linyeler
0.4 - 0.5 mm, zayf akm hatlar 0.2 - 0.3 mm, kalnlkta izgi ile izilecek, eer
Autocad, MS Visio, Corel Draw gibi izim programlaryla izim yaplmam ise
btn sembol ve yazlarda ablon kullanlacaktr.
Kat planlarnda, birbirinin ayn olan katlar iin tek plan verilebilecektir. Ancak
normal kat giri katn ayns olsa bile ayr izilecektir. Simetrik blmler tam
olarak gsterilecektir.
Kat planlar zerinde iletken kesitleri ve saylar ile boru aplar belirtilecektir.
Aklamalar ksmnda standart boru aplar ve iinden geebilecek iletken
kesitlerinin belirtilmesi durumunda, ayrca boru aplarnn belirtilmesine gerek
yoktur.

2.7. Elektrik projeleri uygulama standartlar

Trkiyede proje izim ve uygulama standartlarn Trkiye Mimarlar ve Mhendisler
Odalar birliine bal Elektrik Mhendisleri Odas belirleyerek elektrik, elektronik ve
bilgisayar projeleri uygulama standartlarn aadaki ekilde dzenlemitir. izeceiniz
projelerde bu maddeleri dikkate almalsnz.

Projelerde kullanlan tm elemanlarn yerleri tam olarak belirtilecek ve en azndan

aadaki standartlara uyulacaktr;

a) Anahtarlar, 110 cm yukarda,

b) Prizler, zeminden 40 cm yukarda,
c) Aplikler, zeminden 190 cm yukarda,
d) Tablolar, zeminden 200 cm yukarda,
e) Buatlar, zeminden 220 cm yukarda,
f) Yukardaki elemanlar, kaplardan 30 cm duvar birleim noktalarndan ve
pencerelerden 50 cm uzakta olacaktr.

19
2.8. Mimari Plan zerinde

2.8.1. Anahtar, Priz, Armatrlerin, Tablonun Uygun Yere izimi

Projeler hazrlanrken i mimari tasarma ve mekanik tesisat yerleimi size anahtar,

priz, armatrlerin ve tablonun nerelere konulmas gerektii hakknda yol gsterecektir.
Genellikle tm kaplar bir duvara kar almaktadr. Anahtarlarn yerleim yeride
kaplarn al ynne gre konulmaldr.

Armatrn yeri ise aydnlatmann eit ve dzgn olmas prensibine gre genellikle
tavann ortalanmas ile bulunur. Tabi ki zel durumlarda ya da istek halinde duvardan da
aydnlatma yaplabilir.

ekil 2.5: Anahtar ve armatr yerleimi ekil 2.6: Anahtar, priz ve armatr yerleimi

Prizleri en ok beyaz eya, televizyon ve mutfak eyas diye adlandrdmz elektrikli

ev gereleri iin kullanrz. Priz yerlerini tespit ederken bir ev yaantsn gz nnde
bulundurmalsnz.

Prizler, gleri itibar ile mutfak blgelerinde daha fazla sayda kullanlrlar. tesisat
ynetmeliinde belirtildii gibi, amar makinesi, buzdolab ve bulak makinesi gibi ev
aletlerine ayr prizler koymalsnz.

ANTRE
DARE

ekil 2.7: Datm tablosunun yerleimi

20
 Datm tablosunun mekan giriine konduu dikkatinizi ekecektir. Bunun nedeni
kolon hatlarnn ve sayacn bina girilerinde olmasndandr.

ekil 2.8: rnek bir evin anahtar ve prizlerinin yerleimi

2.8.2. Kolon Hattnn izimi

Yap balant hattndan ana tablolara ve tali tablolara kadar ekilen hatta kolon hatt
denir. Kolon hattnda en az 4 mm2 lik iletken kullanlr.

21
 Kolon hatlar, dier izimler gibi proje uygulaycsna nemli bilgiler sunmaktadr. Bu
bilgilerden bazlar:

Kolon hattnda kullanlan iletkenin zellikleri,

Kolon hattnda kullanlan kolon sigortasnn zellikleri,
Saya hakknda bilgiler,
Koruma rleleri hakknda bilgi,
Topraklama hatt ve levhas hakknda bilgiler olarak sralayabiliriz.

Aada rnek olarak bir katl mstakil bir daireli tek fazdan beslenen bir evin kolon
emas verildi. Bu rnekte verilen bilgileri baka izimlerinizde farkl verilerle
yorumlayabilirsiniz. rnek izimdeki verilerin hangi durumlarda deimeleri gerektiini
tartnz.

ANA KOLON KOLON LNYE SORT

Ana Kolon Kolon Linye Sorti

ekil 2.9: Bir katl, bir fazdan beslenen bir dairenin kolon hatt emas

22
 ekil 2.10: Bir rnek kolon emas

2.8.3. Priz Linyelerinin izimi

Datm tablosundan, prizin baland buvata kadar izilen hattr. Priz linyelerinde ve
priz sortilerinde enaz 2,5 mm2 lik bakr iletken kullanlr. Priz linyelerinde her izilen linyeye
bir numara verilir. Bylece hangi sigorta ile ilikilendirildii kolayca takip edilir.

Btn prizler, toprak hatl olmak zorundadr. Banyolarda en az iki (amar makinesi
ve elektrikli ofben gcne uygun), mutfakta ise en az bamsz priz linyesi (bulak
makinesi, elektrikli frn ve elektrikli su stcs gcne uygun) olacaktr. Prizlerin kullanma
amac ve gleri belirtilecek, kullanma amac belli olmayan priz gleri bir fazl priz iin en
az 300 watt, fazl priz iin en az 600 watt kabul edilecektir. Priz linyelerine en ok yedi
priz balanabilecek, ancak priz gleri toplam 2000 VA.'y gemeyecektir.

23
 ekil 2.11: rnek olarak bir daireye priz linyelerinin yerletirilmesi.

2.8.4. Aydnlatma Linyelerinin izimi

Datm tablosundan, son aydnlatma armatrnn baland buvata kadar ekilen

hatta aydnlatma linyesi ad verilir. Aydnlatma linyelerinde enaz 2,5 mm2 lik bakr iletken
ve aydnlatma sortilerinde de enaz 1,5 mm2 lik bakr iletken kullanlr.

Priz linyelerinde olduu gibi her izilen aydnlatma linyesine bir numara verilir.

ekil 2.12: Aydnlatma linyelerinin yerletirilmesi

24
2.8.5. Priz ve Aydnlatma Sortilerinin izimi

Son datm buvatndan prize veya aydnlatma armatrne, alcya kadar ekilen hatta
sorti ad verilir. Priz sortilerinde en az 2,5 mm2 lik bakr iletken, aydnlatma sortilerinde de
en az 1,5 mm2 lik bakr iletken kullanlr.

2.8.6. Zayf Akm Hatlarnn izimi

Telefon tesisat projeleri, Trk Telekom A.. Bina i Telefon Tesisat Teknik
artnamesine uygun olarak hazrlanacaktr. Bu projelerde aadaki noktalara dikkat
edilecektir;

39. Bina giriine, binadaki toplam telefon sortisine yetecek kapasitede ve % 20 yedek
hat balantsna uygun Bina Telefon Datm Kutusu (BTDK) konulacaktr. BTDK ile d
telefon balants iin bina kna kadar iinde klavuz tel olan bo boru braklacaktr.
Konutlarda en az iki, iyerlerinde en az adet telefon sortisi olacaktr. Kat Telefon
Datm Kutusu (KTDK) ile BTDK arasna ekilecek kablo, kattaki toplam telefon sortisi
saysnn % 20 fazlas kapasitede olacaktr. KTDK, o kattaki toplam telefon sortisi
saysndan % 20 fazla telefon sortisi balantsna uygun olacaktr.

Dier zayf akm projeleri yaplrken, ilgili ulusal (varsa) ve uluslararas standartlara
uyulacaktr.

2.8.7. Projedeki Gerekli Yazlarn Yazlmas

Projede yazlacak tm yazlarn ya bilgisayar programlaryla ya da ablonla yazlmas

gerektiini bu modl ierisinde vurguladk. Projede her kullanlan izim, resim, sembol vb.
nesnelerin mutlaka aklamas olmaldr.
tesisleri ve uygulama ynetmeliklerini bir kez daha okumalsnz.

2.9. Elektrik Tesisleri Ynetmelii

Yap ii TV / R Tesisat projeleri, EMO Ortak Anten TV / R ve Kablo TV / R
Tesisat Ynetmelii ne uygun olarak hazrlanacaktr. Bu projelerde aadaki noktalara
dikkat edilecektir;

a) Tesisat bamsz abonelendirmeye uygun olarak, her konuta bamsz hat

dnlerek projelendirilecektir. Her konutta en az bir TV / R prizi olacaktr. Konut iinde
birden fazla TV / R prizi olmas durumunda, konut iinde datc (tapoff) kullanlacaktr.
Bina giriinde TT 'nin balant yapmas iin, Bina Kablo TV Balant Kutusu konulacaktr.
Bu kutu ile d Kablo TV balants iin, bina kna kadar iinde klavuz tel olan bo boru
braklacaktr. Bu kutu, binadaki toplam abonelere yetecek sayda ka ve % 20 yedek
kapasiteye sahip olacaktr.

b) ok aboneli ve ok katl binalarda, bina ana giriindeki datm kutusu dnda

katlarda da ayn zellikte ara datm kutular kullanlacaktr.
25
2.10. Bayndrlk Bakanl Elektrik Tesisat Genel Teknik
artnamesi
Bu artnameyi izim ortamnza getirerek aydnlatma projeleri ile ilgili ksmlar bir
dosya halinde klasrnze koyunuz, gerekli hallerde yararlanacaksnz.

2.11. Fen Adamlar Ynetmelii

Resmi makamlarca elektrikle ilgili fen adamlar 3 gruba ayrlmlardr. Her grubun
yetki ve sorumluluklar vardr. En az lise ve dengi mesleki ve teknik renim grenler ve
ustalk belgesine sahip olanlar 3. grup fen adam stats alrlar. Buna dayanarak kurulu gc
16 kWa kadar olan plan ve projelere imza atabileceksiniz. Bu modl boyunca kendi yetki ve
sorumluluklarn reneceksiniz.

2.11.1. Fen Adamlarnn Gruplandrlmas

Elektrik ile ilgili fen adamlar, grdkleri mesleki ve teknik renim seviyelerine gre
aadaki gruplara ayrlrlar:

1. Grup
En az 3 veya 4 yl yksek teknik renim grenler.
2. Grup
En az 2 yllk yksek teknik renim grenler ile ortaokuldan sonra en az 4 veya 5 yl
mesleki ve teknik renim grenler.
3. Grup
En az lise dengi mesleki ve teknik renim grenler, lise mezunu olup bir renim yl
sreyle Bakanlklarn am olduu kurslar baar ile tamamlam olanlar ile 3308 sayl
raklk ve Mesleki Eitimi Kanunu nun ngrd eitim sonucu ustalk belgesi alanlar.
Kendileri tarafndan yaplan tesislerin bakm, muayene, balant ve kabul iin gerekli
ilerin tamamlanmas, ilerinde yetkilidirler.

tesisat plan,
proje hazrlanmas Elektrik i tesisi letme ve bakm Muayene ve kabul
GRUP
ve imza ileri uygulama ileri ileri ileri

1.Grup: 50 KW 150 KW 400 V 1500 KW 35KV Tesislerin bakm,

2.Grup: 30 KW 125 KW 400 V 1000 KW 35 KV muayene, balant ve
kabul iin gerekli
3.Grup 16 KW 75 KW 400 V 500 KW 400V iler.

Tablo 2.1: Fen adamlarnn proje, uygulama ve bakm gleri st snrlar

26
 UYGULAMA
UYGULAMA FAALYET
FAALYET
Aydnlatma, priz ve zayf akm tesisat projesini izmek
Aadaki ilemleri uygulaynz.

lem Basamaklar neriler

Aydnlatma, priz, zayf akm Modl sonundaki sembolleri
sembollerini iziniz. inceleyiniz.
Proje kapan iziniz.
Vaziyet plann iziniz.
Elektrik i tesisleri ynetmeliinin bu
faaliyetle ilgili maddelerini inceleyiniz.
Mimari plan zerinde tablo, Planl olunuz.
anahtar,priz,ev aletleri ve aydnlatma Dzenli olunuz.
armatr yerlerini iaretleyiniz. Sabrl olunuz.
Titiz olunuz.
Meslei ile ilgili etik deerlere
sahip olunuz.

Mimari plan zerinde zayf akm

elemanlar yerlerini iaretleyiniz.
Kolon hattn iziniz.
Linye hatlarn iziniz.
Sorti hatlarn iziniz.
Zayf akm hatlarn iziniz.
Proje zerindeki gerekli yazlar yaznz.

27
 PERFORMANSDEERLENDRME
PERFORMANS DEERLENDRME

Uygulama Faaliyetinde yapm olduunuz almay kendiniz ya da arkadanzla

deierek deerlendirme leine gore deerlendiriniz.

DEERLENDRME LTLER Evet Hayr

1 Gerekli sembollerin anlamlarn biliyorum ve izebiliyorum.

2 Bir aydnlatma projesini okuyabiliyorum.
3 Proje kapanda hangi bilgilerin olmas gerektiini biliyorum.
4 lek kavramn anladm.
5 Projelerde kullanacam lekleri biliyorum.
6 Projede geen ksaltmalarn anlamlarn biliyorum.
Kolon,linye ve sorti hatlarna yazlacak iletken kesitlerini
7
biliyorum.
8 Rapido kalemlerin nasl temizleneceini biliyorum.
Rapido kalemlerin zelliklerini ve nasl kullanacam, hangi
9
izimde hangi kalemi kullanacam biliyorum.
Projede slak alanlar, kolonlar ve bacalar tespit edebiliyorum.
10
Bu durumda nelere dikkat edeceimi biliyorum.
11 Aydnlatma armatrlerinin nerelere konacan biliyorum.
Bir mekann priz ihtiyalarn ve prizlerin nerelere konulacan
12
biliyorum.
Bu renme faaliyeti ile ilgili i tesisat ynetmeliini inceledim.
13
lgili maddeleri biliyorum.
14 Kurulu g ve talep g kavramlarn biliyorum.
Fen adam olarak kendi yetki ve sorumluluklarmn ne olacan
15
biliyorum.
16 Meslek rgtleri hakknda bilgim var.

DEERLENDRME

Yaptnz deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden

geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Eksikliklerinizi
aratrarak ya da retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz.
Cevaplarnzn tamam evet ise bir sonraki faaliyete geiniz.

28
 RENME FAALYET-3

RENME FAALYET-3
AMA

Kolon emasn izmek, gerilim dm ve maliyet hesabn yapmak.

ARATIRMA

Gerilim dm, bu faaliyette verilen deerler snrn am olsa ne gibi etkileri

olurdu ? Aratrnz.

3. KOLON EMASI
3.1. Kolon emas

3.1.1. Tanm

Aydnlatma projelerinde bina balant kutusu ile dairelerdeki ikincil tablolara ( sigorta
kutusu) kadar olan tm devre elemanlarn izildii emadr. Bu emada saya, sigorta, kaak
akm rlesi, koruma rlesi, pako alter gibi devre elemanlarnn akmlar belirtilir. Ana
kolon, kolon hatt kesitleri, gerilim dm hesaplarndan sonra ema zerine yazlr. Ayrca
topraklama hatt ve levhasnn zellikleri de bu emada gsterilir.

3.1.2. Kolon emas izimi

Kolon emas, mimari kat saysna uygun olarak izilir, tablolarn isimleri, gleri,
sigorta ve alter anma deerleri, ana tablodan itibaren kolon hatt uzunluu, kesiti ve cinsi ile
ana tabloda hangi faza bal olduu ve saya anma akmlar belirtilir.

29
3.1.2.1. Kuvvetli Akm Kolon emas

ekil 3.1: rnek bir kolon hatt emas

3.1.2.2. Tek Hat emas

ekil 3.2: rnek bir tek hat emas

30
3.1.2.3. Merdiven Otomatii Kolon emas

ekil 3.3: rnek bir merdiven otomatii kolon emas

3.1.2.4. Telefon Kolon emas

Telefon kolon hatt izimi yaplrken yerel TELEKOM Standartlarna uyulmaldr.

ekil 3.4: rnek telefon kolon hatt emas

31
3.1.2.5. Televizyon Kolon emas

ekil 3.5: rnek bir televizyon kolon hatt emas

3.1.2.6. Zayf Akm Kolon emas

ekil 3.6: rnek bir zayf akm kolon emas

32
3.2. Tablo Ykleme ve Faz Datm Cetvelini Hazrlamak
Tablo ykleme ve faz datm cetveli izilen aydnlatma projesinin bir zetidir.
Tablolarn ykleme cetvelleri, yklerin zelliklerini, sorti cins ve saylarn, linye glerini,
sigorta cins ve kesme kapasitelerini ve gerekli dier bilgileri kapsar.
Ykleme cetvelinde; hangi tabloya ka linye balanmtr? Hangi numaral linye k
linyesidir? Hangi numaral linye priz linyesidir? Hangi linyede ka adet sorti bulunur? Hangi
linyede ka watt g datlmtr gibi sorularn cevabn bulabilirsiniz. Elektrik datm
sistemlerinde fazlar aras yk dengeli datlmaz ise datm hatlarnda ve trafolarda sorunlar
yaanr. Bu nedenle TEDA fazlar aras yk dengeli datmanz istemektedir. Bu durum
yerel trafolarmzn yklenmesini ve yk dalmn ok ilgilendirmektedir. Ykleme
cetvelinde bu faz dalmn gstermek zorundasnz Doru faz datm; mahallemizde,
yremizde ve ehrimizdeki besleme trafolarnn salkl almasn salayacaktr. Yani,
fazlara eit ya da yaklak oranlarda g datm yapmalsnz.
G hesaplamas yaparken kullanma amac belli olmayan priz gleri bir fazl priz
iin en az 300 watt, fazl priz iin en az 600 watt kabul edilecektir. Priz linyelerine en ok
yedi priz balanabilecek, ancak priz gleri toplam 2000 VA.'y gemeyecektir.
Elektrik aydnlatma projeleri yaplrken, sistemin toplam gcnn belirlenmesi gerekir
ve bu gce Kurulu G denir. Fakat sisteme bal olan btn tketiciler ayn anda
almazlar. Ayn anda almas muhtemel olan tketicilerin sistemden ekecei gce ise
Talep Gc denir. Talep edilen gcn kurulu gce oran ise e zamanllk (talep) faktrn
verir. Yani e zamanllk faktr gcn yzde kann ayn anda sistemden ekilebileceini
gsterir.
E zamanllk (Talep) faktr = Talep Gc / Kurulu G
Elektrik aydnlatma projeleri e zamanllk faktr gz nne alnarak yaplr.
Hesaplar yaplrken, e zamanllk faktr yardmyla bulunan talep gc dikkate alnr.
Bylece kullanlmayan enerji iin masraf yaplmam ve gereksiz byklkte malzeme
kullanlmam olur. Eer kurulu g dikkate alnsayd, kullanacamz iletkenlerin aplar ve
malzemelerin kapasiteleri artacak, benzer ekilde transformatrn boyutu byyecek,
dolaysyla maliyeti artacaktr.

SORT SGORTA FAZ GLER

TABL LNYE CNS AIKLAMALAR TABLO
O ADI NO IIK PRZ AMP. R S T RST GC
1
2
3
Salon,hol
KT1A 4 4 10 AOS 120 ayd.
amar
5 1 16 AOS 2500 mak.
6
7

Tablo 3.1: rnek tablo ykleme cetveli

33
 Tablo 3.1de ii tam olarak doldurulmam bir ykleme cetveli verilmitir. 7 linyeli bu
KT1A tablosunda nelerin yazlaca aka bellidir. Hangi linyede ka priz, ka k sortisi,
bu k ve priz linyelerine kullanlacak sigorta zellikleri, hangi faza balanaca ve linye ile
beslenen alc zellikleri belirtilmelidir.
rnek tablomuzda 4 ve 5. linyeleri okuyalm. 4 numaral linyede 4 adet k sortisi
bulunuyor ve 10 amperlik anahtarl otomatik sigorta kullanlm, bu sortiler salon ve hol
aydnlatmasn salamakta ve S fazndan besleniyor.
5 numaral linyemizde de 1 adet priz linyesi, 16 amperlik anahtarl otomatik sigorta ile
korunmu ve amar makinesi iin kullanlyor ve S fazndan besleniyor diyebiliriz. Faz
gleri toplanarak tablo gc hanesine yazlacaktr.

3.3. Gerilim Dm ve Akm Kontrol

3.3.1. Gerilim Dm Yaplacak Hat Seimi

Yaplan projelerde ana kolon, kolon ve linye hatlarnda kullanlan iletken kesitlerinin
uygun olup olmad gerilim dm kontrol ile belirlenir. Bu amala tm aydnlatma
projelerinde en uzun ve en gl linyeler iin iletken kesitin uygunluu belirlenir.
amar makinesi ve buzdolab gibi cihazlar i tesisat ynetmeliine gre ayr linye
ile besleneceinden, genellikle gerilim dm hesaplamalarnda bu linyeler dikkate alnr.
Blm 3.3.2 de en uzun ve en gl bir hat tasarlanarak, hesaplamalara rnekleme
oluturulmu idi.
Gerilim dm ve akm kontrol bu ekil zerindeki rnek alnan verilerden
yaplacaktr.
Madde 32. Projelerde, ana besleme, kolon, en uzun ve en ykl linye hatt iin gerilim
dm hesab yaplacaktr. letken kesitleri, ayrca akma gre kontrol edilecektir. Ana
besleme hatt ve kolon hatlar iin, talep faktrleri dikkate alnacak ve gerilim dm talep
faktrne gre hesaplanacaktr.

3.3.2. Gerilim Dmnde Kullanlan Formller

L =mesafe(m)
k =bakr iin sbt.
P =g ( watt )
S =kesit (mm2)
U= gerilim (volt)

ekil.3.7: Gerilim dm ve akm kontrol iin kullanlacak rnek tek hat emas

34
 200 .L.P
% e1 + % e2 + % e3 + ..... + % en = Gerilim dm iin genel forml
k .S .U 2

100.L.P
Ana kolon 380 V ile beslendii iin; %e1 =
k .S .U 2
200 .L.P
; e1 + %e 2 =
Kolon ve Linyeler 220 V ile beslendii iin de formlmz%
eklinde yazlr. k .S .U 2

%e1 = 100*15*10072 / (56*6*3802) = 0.3 < 3 olduundan kullanlan kesit uygundur.

%e2 + %e3 = 200*6*5436 / (56*6*2202) + 200*2500*8 / (56*2.5*2202) = 0.4+0.6=1

1< 1.5 olduundan kullanlan kesit uygundur.

3.3.3. Gerilim Dm Snrlar

Gerilim dm snr kullandmz kablo kesiti ve linyenin uzunluu ile ilgilidir.

Besleme ve aydnlatma devrelerinde 220 volt iin izin verilen % gerilim dm, alma
geriliminin % 1,5 i dir. 380 volt belseme yapmsak, izin verilen % gerilim dm, alma
geriliminin % 3 dr. Hesap deerlerimiz sonucunda bu deer aralnn stnde bir deer
bulunduysa kablo kesiti artrlmaldr.

3.3.4. Kablolarn Tayaca Akm Kapasite Tablolar

Kablolarn akm tama kapasiteleri, kablolarn imalat ekli ve kullanlacaklar ortama

gre gruba ayrlmlardr. Yapacamz akm kontrollerinde kullandmz iletken
kesitlerini bu tabloya gre seeceiz.

35
 Kesit
1.Grup 2.Grup 3.Grup
S=
A A A
mm2
0,75 13 16
1 12 16 20
1,5 16 20 25
2,5 21 27 34
4 27 36 45 1.GRUP: Boru iinde ekilmi bir yada
6 35 47 57 birden fazla damarl iletken.
10 48 65 78 2. GRUP: Termoplastik klfl, borulu, plastik
yaltkanl yass ve hareket ettirilebilen gibi
16 65 87 104
ok damarl iletkenler.
25 88 115 137 3.GRUP: Havada ak olarak kullanlan,
35 110 143 168 balama tesisleri ve datm tablolarnda
50 140 178 210 kullanlan bir damarl iletkenler.
70 175 220 260
95 210 265 310
120 250 310 365
150 - 355 415
185 - 405 475
240 - 480 560
300 - 555 645
400 - - 770
500 - - 880

Tablo 3.2: Yaltlm bakr iletkenlerin 25 oC ye kadar ortam scaklklarnda srekli

tayabilecekleri yk akmlar.

3.3.5. Akm Kontrol Hesab

Akm kontrol hesab ana kolon ve kolon hatlarnda kullanlan kablolarn akm tama
kapasitelerinin test edilmesidir. Bir anlamda kullanlan iletken kesitinin uygunluunun
onaylanmasdr. Hesaplama; besleme geriliminin 2 Faz ve ya 3 faz olmasna gre yaplr. Faz
adedine gre formller ;
P P
3 Faz iin, I= 2 Faz iin ise yazlr. I =
3.U .Cos U

ekil 3.8: Gerilim dm ve akm kontrol iin kullanlacak rnek tek hat emas

36
 ekil 3.8 deki verileri kullanrsak;

AT Akm kontrol (3 faz ): 10072 / (1.73*380*0.8) = 19A

KT1A Akm kontrol (2 faz): 5436 / 220 = 24.7A

3.3.6. Seilen Kablonun Uygunluunun Kontrol

Yaplan hesaplamalar sonucu kablolarn akm tama kapasitelerine Tablo 3.2den

baklarak, seilen kablonun uygun olup olmad tespit edilir. Uygun deilse kesit artrmna
gidilerek mutlaka uygun duruma getirilir.

Aydnlatma projemize de yaptmz hesaplamalarla birlikte kullanlan iletken kesiti

uygundur ibaresi yazlmaldr.

19A < 47A uygundur.

24.7A < 47A uygundur.

4*6 mm2 NYM kablonun en fazla ekebilecei akm kapasitesi Tablo : 3.2 den 47A
olduundan kullanlan iletken kesiti uygundur.

3.4. Maliyet Hesab (Keif zeti Yapma)

izdiimiz aydnlatma projesinin uygulandn dnrsek, projemizde yer alan her
izimin, her elemann, her iiliin bir maliyeti olacaktr. izdiiniz projeyi hangi fen adam
okursa okusun ok az farkllkla maliyet hesab ayn kacaktr.

Maliyet hesab bir tesiste kullanlacak malzemelerin ve bunlarn yerine montaj iin
alnacak bedellerin belirlenerek, bu tesisin hangi maliyete bitirileceinin saptanmasdr.

Bayndrlk ve skan Bakanl, her yla ait, o yln banda birim fiyat listesi
yaynlamaktadr. Poz numaras adnda tm ilerin tanmlar kesin dille yaplmtr. rnein;
veaviyen tesisatnn karlnda yaplacak i tanmlanarak malzemeli veya iilik bedeli
numaralandrlarak o yla ait maliyeti belirlenmitir. Tm resmi ilerde bu birim fiyat
zerinden ilem yaplmaktadr. Bu birim fiyatlarda elektrik - elektronik bilgisayar
projelerinde izimini yaptnz her bir iin karl mutlaka yer almaktadr.

Resmi olmayan ilerde ise; gnn piyasa koullar maliyet hesabn belirlemektedir. O
gn; kablonun, iiliin, prizin, anahtarn, armatrn, sayacn vb. fiyatlarna gre maliyet
hesaplanr.

Bu ilemler iin bir tablo dzenlenir. Bu tablolar edininiz.

37
3.5. Formlar ve artnameleri Hazrlama
Hazrlanan tesisat projelerinin kontrol, onay ve denetimi iin gerekli kurumlara
verilmesi iin baz formlar dzenlenir. Bunlar;

Proje onay iin dileke

Abone olmak iin dileke
e balama bildirimi
i bitirme bildirimi
Teknik uygulama sorumluluk belgesi
Maliye bilgi formu olarak saylabilir. Bu formlar temin ederek doldurmasn
reniniz.

in yapmnda uyulmas gereken kurallarn, zelliklerin yazl bildirimi artnamedir.

artnameler teknik ve zel olarak iki biimde hazrlanr. Teknik artname Tesisat
Ynetmelii erevesinde yazlr.

rnein Buatlarda drtden fazla boru girii olmayacaktr gibi.

zel artnamede ii yapan ile i veren arasnda yaplan yazl belgedir. in sresi,
demelerin zaman, zel tesisat veya aydnlatma istekleri bu artnameye yazlr.

zel artnamelerde daha nelerin alabileceini derste tartnz.

38
 UYGULAMA
UYGULAMA FAALYET
FAALYET
Kolon emasn izmek,gerilim dm ve maliyet hesabn yapmak.
Aadaki ilemleri uygulaynz.

lem Basamaklar neriler

Kuvvetli akm kolon emasn iziniz. alma ortamnz gzden
geiriniz
Tek hat emasn iziniz.
Merdiven otomatii kolon emasn
iziniz.
Telefon kolon emasn iziniz.
Televizyon anteni kolon emasn
iziniz.
Zayf akm kolon emasn iziniz.
Gerilim dm ve akm kontrol Planl olunuz.
hesabn yapnz. Dzenli olunuz.
Sabrl olunuz.
Titiz olma
Meslei ile ilgili etik deerlere
sahip olunuz.
Ykleme cetvelini hazrlaynz.
Malzeme listesini oluturunuz.
zel artname hazrlaynz.
Gerekli formlarn nasl doldurulacan
reniniz.
Maliyet hesabn hazrlaynz.

39
 PERFORMANSDEERLENDRME
PERFORMANS DEERLENDRME

Bu renme faaliyetini bitirdiniz. Aadaki ltler faaliyet ierisinde olas

renmeleri ieriyor. Size olumlu gelen cmle sonuna + ve olumsuz gelen cmle sonuna
da - iaretini koyunuz.

DEERLENDRME LTLER Evet Hayr

1 Sigorta anma deerlerini biliyorum

2 Kablo eitlerini ve sembollerini biliyorum.
3 NYY, NYA, NV-b, NYM ne anlama geliyor? Biliyorum.
4 Regleti nereye koyacam biliyorum.
5 TV kablosunun koaksial olmas gerekiyor.
6 Faz datmnn nemini anlatabiliyorum.
7 Priz linyelerine en fazla 7 priz balanabilir.
Gerilim dm hesab iin kolon hattn ve en uzun en ykl
8
linyeyi seebiliyorum.
Gerilim dm kontrol ayn zamanda kullanlan kablonun
9
kesitinin uygunluunun kontroldr.
Maliyet hesab yaparken Bayndrlk Bakanlnn hazrlad poz
10
numaralarn anlayp rneklendirebiliyorum.
11 Malzeme listesini karabiliyorum.
12 Projemdeki poz numaralarnn dkmn yapabiliyorum
13 Projemdeki poz numaralarnn maliyetini karabiliyorum
14 Telefon hatt iin yerel kurallar aratrdm.

DEERLENDRME

Yaptnz deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden

geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Eksikliklerinizi
aratrarak ya da retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz.

Cevaplarnzn tamam evet ise bir sonraki faaliyete geiniz.

40
 RENME FAALYET-4

RENME FAALYET-4
AMA
Aydnlatma tablolar izimini yapmak

ARATIRMA
Aydnlatma tablolar izimi yaplrken olabilecekler hatalar nelerdir?
Aratrnz.

4. AYDINLATMA TABLOLARI
4.1. Aydnlatma Tablolar
4.1.1. Tanm

Aydnlatmada kullanlan sigorta, alter, saya, zil gibi kontrol ve kumanda

cihazlarnn toz, nem ve mekanik zorlamalardan korunmas iin tasarlanan panolardr.

4.1.2. izilmi Tablolarn ncelenmesi

Bir izim firmasndan alacanz izilmi bir tablo resimlerini inceleyiniz.

4.1.3. Tablo iziminde Dikkat Edilecek Hususlar

Projelerde kullanlan tm pano ve datm kutular, zel harf ve yazlarla

kodlandrlacaktr.
Tablo izimlerinde detayl ller verilmeli gmme ( etanj) veya sva st olduu
belirtilmelidir.

4.1.4. Kat Tablosu izimi

Projelerde kullanlan tm pano ve datm kutular, zel harf ve yazlarla

kodlandrlacaktr.

41
4.1.5. Saya Tablosu izimi

ekil 4.1: Saya tablosu rnei

4.1.6. Tablolarla lgili Ynetmelik ve artnameler

Tablolarla ilgili Tesisat Ynetmeliine baknz.

42
 UYGULAMA
UYGULAMA FAALYET
FAALYET
Aydnlatma tablolar izimini yapmak
Aadaki ilemleri uygulaynz.

lem Basamaklar neriler

tesisler ynetmeliinde tablolarla ilgili Planl olunuz.
maddeleri inceleyiniz. Dzenli olunuz.
Sabrl olunuz.
Titiz olunuz.
Meslei ile ilgili etik deerlere
sahip olunuz.

izilmi tablolar inceleyiniz.

Aydnlatma tablosu izimini yapnz.

43
 PERFORMANSDEERLENDRME
PERFORMANS DEERLENDRME

DEERLENDRME LTLER Evet Hayr

1 izilmi tablolar okuyabiliyorum.

2 Tablolardaki elemanlarn akm zelliklerini okuyabiliyorum.
3 Tablo iziminde uygun ablon kullanabiliyorum.
4 Linye saylarn tablodan bulabiliyorum.

DEERLENDRME

Yaptnz deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden

geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz faaliyeti tekrar ediniz. Eksikliklerinizi aratrarak
ya da retmeninizle iletiime geerek tamamlayabilirsiniz.

Cevaplarnzn tamam evet ise modl deerlendirmeye geiniz.

44
 MODL DEERLENDRME

MODL DEERLENDRME
DEERLENDRME LTLER Evet Hayr
1 Aydnlatma projesi iin aydnlatma hesabn yaptnz m?
lleri verilen her mekann aydnlatma hesabn yapabilir
2
misiniz?
3 Linye ve sortileri izebiliyor musunuz?
4 Kolon emas izebiliyor musunuz?
5 Yaplm rnek aydnlatma projesini incelediniz mi?
6 Daha nceki aldnz modllerden yararlandnz m?
7 Ykleme cetveli oluturabiliyor musunuz?
8 Gerilim dm ve akm kontrolu yapabiliyor musunuz?
9 Zayf akm kolon emalarn izebiliyor musunuz?
10 Gerekli formlar biliyor musunuz?
11 Maliyet hesabn yapabiliyor musunuz?

Yaplan deerlendirme sonunda hayr cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Hayr
cevaplarnz ounlukta ise modl tekrar ediniz.

Btn cevaplarnz evet ise modl tamamladnz, tebrik ederiz. retmeniniz size
eitli lme aralar uygulayacaktr.

45
PERFORMANS DEERLENDRME

Elektrik aydnlatma projesi modl, faaliyetleri ve aratrma almalar sonunda

kazandnz bilgi ve becerilerin llmesi ve deerlendirilmesi iin kendinizi
deerlendirmek iin retmeninizin uygulayaca lei doldurunuz. Deerlendirme
ltlerini retmeniniz belirleyecektir. Bu deerlendirme sonucuna gre bir sonraki modle
geebilirsiniz.

Balama saati : .
rencinin
Bitirme saati : .
Ad Soyad :
Sre : ... dk
Numaras :

AIKLAMA: Aada listelenen ilem basamaklarndaki davranlar rencide

gzlemlediyseniz EVET stununa, gzlemleyemediyseniz HAYIR ksmna X iareti
koyun
DEERLENDRME LTLER Evet Hayr
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12

ayet btn sorulara doru cevap verdiyseniz modl tamamladnz, tebrik ederiz. Bir
sonraki modle geiniz.

46
EK-1.TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI ELEKTRK,
ELEKTRONK VE BLGSAYAR PROJELER UYGULAMA
STANDARTLARI

1. Elektrik ve elektronik i tesisat uygulama projeleri, yrrlkte bulunan kanun, ynetmelik

ve EMO proje standartlarna uygun olarak hazrlanacaktr.
2. Projelerde kullanlacak tm malzemelerin zorunlu standartlara uygun olaca ve uygulama
projelerinin yapmnda;
a) Bayndrlk ve skan Bakanl Mimarlk ve Mhendislik Hizmetleri artnamesi,
b) Elektrik Tesisleri Ynetmelii,
c) Elektrik Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii,
d) Asansr Ynetmelii,
e) Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Ynetmelii,
f) Bayndrlk ve skan Bakanl Elektrik Mhendislii Proje Dzenleme Esaslar,
g) TEDA Elektrik Enerji Tesisleri Proje Ynetmelii,
h) EMO Transformatr Merkezleri Yapmnda Dikkat Edilecek Esaslar,
i) Anma Gerilimleri 1 kV.'un zerinde Olan Kuvvetli Akm Tesislerinin Kurulmas iin
Ynetmelik,
j) Elektrik Datm Tesisleri Genel Teknik artnamesi,
k) Elektrik Tesisleri Kabul Ynetmelii,
l) Elektrik Tesislerinde Emniyet Ynetmelii,
m) TSE Paratoner Ynetmelii,
n) TSE Yangn Ynetmelii,
o) EMO Yksek Yaplar Ynetmelii,
p) EMO Ortak Anten TV / R ve Kablo TV / R Datm Tesisat Ynetmelii,
q) Trk Telekom A.. Bina i Telefon Tesisat Teknik artnamesi,
r) Dier zel Sistemlere ilikin ulusal ve uluslararas standartlara uyulacaktr.
3. Projeler, imar ynetmeliine uygun onaya sunulacak, mimari proje leklerinde
hazrlanacak, lek proje dzenlemesine uygun deilse bytlebilecek veya aklayc
detaylar verilecektir.
4. Proje lekleri, mimari planlara uygun olacak ve en azndan aadaki leklere
uyulacaktr.
a) Vaziyet Planlar : 1/1000
b) Kat Planlar : 1/50
c) Ayrntlar : 1/20
5. Projelerde EMO tarafndan belirlenen semboller kullanlacaktr. Liste d sembol
kullanldnda mutlaka aklama listesi verilecektir.
6. Projelerde mimari planlar 0.2 mm, kuvvetli akm kolon hatlar 0.6 mm, linyeler 0.4 - 0.5
mm, zayf akm hatlar 0.2 - 0.3 mm, kalnlkta izgi ile izilecek, eer autocad ile izim
yaplmam ise btn yazlarda ablon kullanlacaktr.
7. Kat planlarnda, birbirinin ayn olan katlar iin tek plan verilebilecektir. Ancak normal kat
giri katn ayn olsa bile ayr izilecektir. Simetrik blmler tam olarak gsterilecektir.
8. Kat planlar zerinde iletken kesitleri ve saylar ile boru aplar belirtilecektir.
Aklamalar ksmnda standart boru aplar ve iinden geebilecek iletken kesitlerinin
belirtilmesi durumunda, ayrca boru aplarnn belirtilmesine gerek yoktur.
9. Betonarme kirilerin yanna zorunlu kalnmadka buat ve ek kutusu konulmayacaktr.

47
10. zellikle baca, kolon, aft ve klk gibi mimari ayrntlar projede belirtilecek, baca ve
baca evresinden tesisat geirilmeyecektir. Banyo ve mutfak gibi blmlerdeki yerleim kat
planlarnda gsterilmeli ve slak hacimlerde kullanlacak buat ve anahtarlar slak hacim
dnda olmaldr. Zorunlu durumlarda, zel szdrmazl salanm buat ve ek kutular
kullanlacaktr.
11. Bir buata en ok 4 balant ucu gelebilecek, bu say aldnda kare buat veya ek kutusu
konulacaktr.
12. Projelerde kullanlan tm elemanlarn yerleri tam olarak belirtilecek ve en azndan
aadaki standartlara uyulacaktr;
a) Anahtarlar, 110 cm. yukarda,
b) Prizler, zeminden 40 cm. yukarda,
c) Aplikler, zeminden 190 cm. yukarda,
d) Tablolar, zeminden 200 cm. yukarda,
e) Buatlar, zeminden 220 cm. yukarda,
f) Yukardaki elemanlar, kaplardan 30 cm, duvar birleim noktalarndan ve pencerelerden
50 cm uzakta olacaktr.
13. Projelerde kullanlan tm pano ve datm kutular, zel harf ve yazlarla
kodlandrlacaktr.
14. Projelerde, yatay planlar yannda her sistem iin ayr ayr tek hat emalar verilecektir.
15. Projeler hazrlanrken, i mimari tasarma ve mekanik tesisat yerleimine dikkat
edilecektir.
16. Tesisatn ne ekilde yaplaca, mahallin zelliine uygun bir koruma snfnda
yaplacaktr.
17. Konut projelerinde, kuvvetli ve zayf akm ayn pafta zerinde gsterilebilir. Ancak
kapsaml yaplarda zayf akm ve kuvvetli akm projeleri ayr paftalara izilecektir.
18. Projelerde iletken renk kodlar aadaki ekilde belirtilmek zorundadr;
a) fazl sistemlerde; Koruma iletkeni yeil bantl - sar, ntr iletkeni ak mavi, faz
iletkenleri TSE Standartlarna uygun olarak R - gri, S - siyah, T - kahverengi seilecektir.
b) fazl sistemin devam durumundaki bir fazl sistemde, faz iletkeni gri veya kahverengi
seilecektir.
c) zel durumlarda ise, kullanlan iletken renkleri tanmlanacaktr.
19. Basit yaplar dndaki 200 m2 den byk yaplarda, yangn ihbar sistemi
projelendirilecektir.
20. Kat tablolar giriinde, 30 mA. eik korumal kaak akm koruma rlesi kullanlacaktr.
Ana tabloda ise 300 mA. eik korumal kaak akm koruma rlesi kullanlacaktr. Kesme
kapasitesi imalat snrn at durumlarda, ana tablo ykleri blnerek 300 mA. eik
korumal kaak akm koruma rlesi kullanlacaktr.
21. Saya tablolar, katlarda ayn mahalde ve bir arada olacaktr. Bina genel kullanmna
ynelik ayr bir saya ve saya tablosu olacak, ortak amal kullanlan tm tesisat bu
tablodan beslenecektir. Projelerde saya panosu detay verilecektir.
22. Bina ana beslenme hattnn kesiti ve cinsi, yaklak uzunluu, beslenecei direk numaras
gibi bilgiler projede belirtilecektir.
23. Ortak atl ve birden fazla girii olan binalar bir noktadan beslenecektir.
24. Yap balant hatt kesiti, gerilim dm ve akm younluu kontrol yaplarak tespit
edilecektir. Ancak, konutlar iin bu kesit bakr iletken olmas durumunda en az 6 mm2,
alminyum iletken olmas durumunda ise en az 10 mm2 olmaldr.

48
25. Aydnlatma ve priz linyeleri ayr ayr olacaktr. Kolon linye hatlar, tablolardan k
srasna uygun olarak numaralandrlacak ve uzun hatlarda linye numaralar yanna
beslendikleri tablo kodu da yazlacaktr.
26. Aydnlatma ve priz linyeleri ile priz sortileri en az 2.5 mm kesitinde bakr iletkenle tesis
edilecektir. Btn prizler, toprak hatl olacaktr. Banyolarda en az iki (amar makinesi ve
elektrikli ofben gcne uygun), mutfakta ise en az bamsz priz linyesi (bulak
makinas, elektrikli frn ve elektrikli su stcs gcne uygun) olacaktr. Prizlerin kullanma
amac ve gleri belirtilecek, kullanma amac belli olmayan priz gleri bir fazl priz iin en
az 300 watt, fazl priz iin en az 600 watt kabul edilecektir. Priz linyelerine en ok yedi
priz balanabilecek, ancak priz gleri toplam 2000 VA.'y geemeyecektir.
27. Projelerde, Proje ve Teknik Uygulama Sorumlusu ve yap ile dier bilgilerin bulunduu
kapak, vaziyet plan, semboller listesi, aklamalar, tablo ykleme cetvelleri, gerilim
dm-akm ynnden kesitlerin incelenmesi veya aydnlatma hesaplar, tablo almlar,
kolon emalar, saya panosu detay, keifler ve gereke raporunu kapsayacaktr.
28. yerleri ve atlyelerde, aydnlatma iin birden fazla floresan kullanlan blmlerde,
kamama olaynn en az dzeye indirilmesi iin fazl besleme yaplmaldr.
29. Kompanzasyon yaplmayan tesislerde, gaz dearjl lambalarn (floresan, sodyum ve civa
buharl v.b.) kullanlmas durumunda, ampul bana gerekli kapasitede kondansatr paralel
balanacak veya kondansatrl balast kullanlacaktr.
30. Lambadan lambaya gei yaplmas durumunda, gerekesi belirtilecek ve uygun
klemensle balant salanacaktr.
31. Tablolarn ykleme cetvelleri, yklerin zelliklerini, sorti cins ve saylarn, linye
glerini, sigorta cins ve kesme kapasitelerini ve gerekli dier bilgileri kapsayacaktr.
32. Projelerde, ana besleme, kolon, en uzun ve en ykl linye hatt iin gerilim dm
hesab yaplacaktr. letken kesitleri, ayrca akma gre kontrol edilecektir. Ana besleme hatt
ve kolon hatlar iin, talep faktrleri dikkate alnacak ve gerilim dm talep faktrne gre
hesaplanacaktr.
33. Blmlerin zelliklerine ve kullanm amalarna gre aydnlatma hesab yaplacak, enerji
tasarrufu asndan da deerlendirilerek armatrlerin cins ve gleri seilerek kat planlar
zerinde gsterilecektir. Basit yaplar iin, aydnlatmada en az 12 watt/m esas alnacaktr.
34. Kolon hatlarnn katlar arasndaki ini ve k noktalar, ak olarak belirtilecektir.
35. Kolon emas, mimari kat saysna uygun olarak izilecek; tablolarn isimleri, gleri,
sigorta ve alter anma deerleri, ana tablodan itibaren kolon hatt uzunluu, kesiti ve cinsi ile
ana tabloda hangi faza bal olduu ve saya anma akmlar belirtilecektir.
36. Tablolarn giri ve klarnda yk ak ynne gre nce alter, sonra sigorta
kullanlacaktr.
a) alterlerin hareketli kontaklar, ak durumda ve enerjisiz olacaktr.
b) Kat tablolar ana kesicisi, faz - ntr kesmeli olacaktr.
c) Kalorifer dairesinde aydnlatma ve kuvvet tesisat tam olarak gsterilecektir.
d) Hidrofor motoru, anma gc ve kumanda ekli projede gsterilecektir.
37. Asansr projeleri, Asansr Ynetmeliine uygun olarak hazrlanacaktr. Ancak, kuvvetli
akm projelerinde asansrler ve asansr makine daireleri ile ilgili aadaki noktalara dikkat
edilecektir;
a) Asansr tablosu detay, besleme hatt ve makine dairesi ile kuyu aydnlatmas projede
gsterilecektir.
b) Makine dairesinde en az bir k sortisi ve bir toprakl priz bulunacak ve bu sortiler
mterek tablodan bamsz ekilecek bir linyeden beslenecektir. Asansr besleme hatt
49
kesiti asansrn g ve kapasitesine gre hesaplanacaktr. Bu kesit en az 4 x 6 mm2 olacak
ve k mterek tablodan uygun bir alter ile yaplacaktr. Asansr dairesi tesisat etanj
olacaktr. Asansr topraklama hatt asansr kumanda panosuna kadar bamsz bir hat olarak
ekilecektir.
c) Asansr n projeleri; Asansr trafik hesab, kuyu yerleim plan, kuyu dikine kesitleri,
asansr makine dairesi plan, asansr motor gc hesab, asansr makine dairesi ve kuyu ii
aydnlatmalar, asansr tablosu kolon hatt hesab ile binaya gelecek statik ve dinamik
yklere ilikin mukavemet hesaplarn kapsayacaktr.
38. Telefon tesisat projeleri, Trk Telekom A.. Bina i Telefon Tesisat Teknik
artnamesine uygun olarak hazrlanacaktr. Bu projelerde aadaki noktalara dikkat
edilecektir;
39. Bina giriine, binadaki toplam telefon sortisine yetecek kapasitede ve % 20 yedek hat
balantsna uygun Bina Telefon Datm Kutusu (BTDK) konulacaktr. BTDK ile d
telefon balants iin bina kna kadar iinde klavuz tel olan bo boru braklacaktr.
v Konutlarda en az iki, iyerlerinde en az adet telefon sortisi olacaktr. Kat Telefon
Datm Kutusu (KTDK) ile BTDK arasna ekilecek kablo, kattaki toplam telefon sortisi
saysnn % 20 fazlas kapasitede olacaktr. KTDK, o kattaki toplam telefon sortisi
saysndan % 20 fazla telefon sortisi balantsna uygun olacaktr.
40. Yap ii TV / R Tesisat projeleri, EMO Ortak Anten TV / R ve Kablo TV / R Tesisat
Ynetmelii ne uygun olarak hazrlanacaktr. Bu projelerde aadaki noktalara dikkat
edilecektir;
a) Tesisat bamsz abonelendirmeye uygun olarak, her konuta bamsz hat dnlerek
projelendirilecektir. Her konutta en az bir TV / R prizi olacaktr. Konut iinde birden fazla
TV / R prizi olmas durumunda, konut iinde datc (tapoff) kullanlacaktr. Bina giriinde
TT 'nin balant yapmas iin, Bina Kablo TV Balant Kutusu konulacaktr. Bu kutu ile d
Kablo TV balants iin, bina kna kadar iinde klavuz tel olan bo boru braklacaktr.
Bu kutu, binadaki toplam abonelere yetecek sayda ka ve % 20 yedek kapasiteye sahip
olacaktr.
b) ok aboneli ve ok katl binalarda, bina ana giriindeki datm kutusu dnda katlarda da
ayn zellikte ara datm kutular kullanlacaktr.
41. Dier zayf akm projeleri yaplrken, ilgili ulusal (varsa) ve uluslararas standartlara
uyulacaktr.
42. Bilgisayar ve yazlmla ilgili hizmetler, Bilgisayar Mhendisleri 'nce yrtlecektir.
43. YG projelerinde hazrlanacak dosyalar iinde, aadaki bilgi ve belgeler bulunacaktr;
a) Raporlar (ana fihrist, SMM-BT Belgeleri, Enerji zin Yazs, Proje Aklama Yazs),
b) Hesaplar (Trafo Gc Hesab, Kompanzasyon Hesab, Ksa Devre Hesab, Kablo ve Bara
Kesit Hesab, YG Direk Seim Cetveli, AG Gerilim Dm Hesaplar ve Kablo ve Bara
Kesit Hesab, Direk Vektr Diyagramlar Hesab ve/veya izimleri, zel Tip Trafo Binas
ise Betonarme Statik Hesab),
c) Keifler (YG Keif zeti, Trafo Postas Keif zeti, AG Keif zeti, Kompanzasyon
Keif zeti),
d) Planlar (Vaziyet Plan, ENH Gzergah Plan, ENH Profili ve Sehim ablonu, YG-AG Tek
Hat emas ve ebeke Planlar, Trafo Binas Mimari ve Elektrik Yerleim Planlar),
e) Tip Proje ve artnameler (Elektrik Datm Tesisler Genel Teknik artnamesi, Seksiyoner
Direi Tip Projesi, Trafo Direi veya Binas Tip Projesi, ENH Tip Projesi, AG-YG Tip
Projeleri).

50
44. Generatr Projeleri: Hazrlanacak genaratr projelerinde aadaki bilgi ve belgeler
olacaktr;
a) Ana fihrist,
b) SMM-BT Belgeleri,
c) Aklama raporu,
d) Generatr g hesab,
e) Keifler,
f) Vaziyet plan,
g) Yerleim plan,
h) Kutuplu ema,
i) Generatr ve generatre ait imalat firma tarafndan verilen dokmanlar,
j) artnameler (Sabit Tip Dizel Alternatr Grubu Malzeme ve Montaj Teknik artnamesi).
k) Generatr projeleri hazrlanrken, 02.09.1988 tarih ve 19917 sayl Resmi Gazete 'de
yaynlanan "Elektrik Enerjisi mdat Gruplar ve Otoprodktr Tesisleri Ruhsat Ynetmelii"
nin ilgili maddelerine uyulacaktr.
45. Projelerde "Tm malzemeler, en az TSE Belgesine sahip olacaktr" ifadesi yazlacak ve
projeye aadaki Yasa ve Ynetmeliklere uyulaca ifadesi eklenecektir;
a) 66 ve 85 sayl KHK ve 7303 sayl Yasa ile deiik 6235 sayl TMMOB Yasas,
b) 3194 sayl mar Yasas,
c) 5846 sayl Fikir ve Sanat Eserleri Yasas,
d) 3458 sayl Mhendislik ve Mimarlk Hakkndaki Yasa,
e) EMO Tz ve ilgili Ynetmelikler

51
EK-2.UYGULAMA PROJELERN YAPIMINDA NCELENMES GEREKEN
ARTNAME VE YNETMELKLER

Bayndrlk ve skan Bakanl Yap leri Elektrik Tesisat Genel Teknik artnamesi
Elektrik Tesisat Ynetmelii,
Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanl Elektrik Tesisleri Proje Hazrlama Ynetmelii,
Elektrik Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii
Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Ynetmelii
TEDA Elektrik Enerji Tesisleri Proje Ynetmelii
Elektrik Datm Tesisleri Genel Teknik artnamesi,
Elektrik Tesisleri Kabul Ynetmelii
Elektrik Tesislerinde Emniyet Ynetmelii,
Yksek Yaplar Ynetmelii,
EMO Ortak Anten TV/R ve Kablo TV/R Datm Tesisat Ynetmelii,
Trk Telekom A.. Bina i Telefon Tesisat Teknik artnamesi,

BAZI KISALTMALAR

EMO : Elektrik Mhendisleri Odas

ETMD : Elektrik Tesisat Mhendisleri Dernei
TUS : Teknik Uygulama Sorumlusu
BTDK : Bina Telefon Datm Kutusu
AT : Ana Tablo
DT : Datm Tablosu
MOT : Merdiven Otomatii Tablosu
BKT : Bodrum Kat Tablosu
ZKT : Zemin Kat Tablosu
NKT1 : Normal Kat Tablosu 1
NKT8 : Normal Kat Tablosu 8
AOS : Anahtarl Otomatik Sigorta
TSE : Trk Standartlar Enstits
DIN : Alman standard
TEDA : Trkiye Elektrik Datm A.
PDB : Potansiyel Denge Baras
BT : Balant Tablosu
AR . Alarm Tablosu
EITY : Elektrik Tesisat Ynetmelii
EKATY : Elektrik Kuvvetli Akm Ynetmelii
ENH : Enerji Nakil Hatt
NT : Ntr
TP : Topraklama
TR : Trafo
Ko : Korna
Zi : Zil

52
 NERLEN KAYNAKLAR

NERLEN KAYNAKLAR

EMO Yayn ve Kataloglar.

nternette Elektrik Aydnlatma Firmalarnn Siteleri.

53
 KAYNAKA

KAYNAKA
EB Hasan, Hasan CEYLAN, Elektrik Meslek Resmi, Yce yay,2000.
EMO web sitesi http://www.emo.org.tr
ZKAYA Muzaffer, Aydnlatma Teknii, Birsen Yaynevi, 8. bask, 2000.
TRKOULLARI , A.Pamuku, Adm Adm Microsoft Visio Srm,,
Arkada Yay. , 2002.
KKDODU, M. ener. Prof. Dr.. www.bilesim.com.tr.,ayd.trk milli
kom.bk.
YILMAZ nsal, Hayati DURMU, Elektrik Tesisat Projesi, nkansa Mat. ,
2004.
Elektrik, Elektronik Bilgisayar Mhendislii Hizmetleri, EMO, 2005.

54