Nghin cu Tn gio.

S 2 2015 39

DNG VN BIN*

M HNH GIO HI THEO TN C

V THN HC CNG GIO TRUNG I

Tm tt: Trn c s ch ra nhng quan im c bn v gio hi

trong Tn c v thn hc thi Trung i, tc gi xut cc m
hnh nhn thc v gio hi. S chuyn i t m hnh gio hi
nguyn thy vi Cng ng da trn nim tin v thc hnh
chung sang m hnh thit ch tp trung vo c cu t chc theo
quan im thn hc Trung i. Bi vit cng c s so snh gia
cc m hnh ny vi nhau v phn tch mt s iu kin dn ti s
bin i m hnh.
T kha: Cng gio, cng ng, gio hi, m hnh, Tn c, thn
hc, thit ch.

1. Nhp
Nghin cu ny l s tip ni nghin cu c tc gi cng b trn
Tp ch Nghin cu Tn gio, s 12/20131. Trn c s phng php lun
ch ra, chng ti tip tc nghin cu c th cc m hnh t tng v
gio hi qua Tn c v quan im ca mt s nh thn hc Cng gio
thi k Trung i. Chng ti chn Tn c v xem nh khi ngun
thn hc ca Kit gio ni chung v Cng gio ni ring. Vi ch
Gio hi hc th vic la chn Tn c c th gy ra nhng tranh lun2.
Song theo chng ti, trong Tn c c nhng quan im cn bn v
gio hi.
Qu trnh tm hiu ch t tng v gio hi t Tn c n thn
hc Trung i cng t ra khng t kh khn i vi nghin cu ca
chng ti, khng ch bi nhng gii hn ch quan m ngay c t khch
quan do nhng din bin t tng thn hc v gio hi rt a dng v
phc tp. Hn na, vic din gii nhng vn ny di gc khoa
hc, trnh by mch lc, y cng khng phi chuyn d dng. Cho
nn, nhng kt qu trnh by di y ch l s phn nh bi chnh cch
t duy v phng php lun trong kh nng c th ca chng ti.
*
ThS. Vin Nghin cu Tn gio, Vin Hn lm Khoa hc x hi Vit Nam.
40 Nghin cu Tn gio. S 2 - 2015

2. T tng v gio hi qua Tn c Cng gio

2.1. Nhng quan im v gio hi trong Tn c
Tn c l mt tp hp gm 27 sch, c bin son trong thi gian
70 nm sau s kin phc sinh ca Jesus3. Mc d Gio hi hc c i
tng nghin cu l Gio hi khng phi ra i ngay t khi Kit gio
xut hin vo th k I sau Cng nguyn, nhng t trong Tn c, ch
Gio hi c cp n4 . Hn na, ch Gio hi trong Kinh
Thnh li c vai tr quan trng i vi din bin Gio hi hc Cng gio
cc giai on v sau. V s pht trin ca Gio hi hc Cng gio, k
c nhng quan im v gio hi ca cc nhnh khc thuc Kit gio, u
ly Kinh Thnh lm im quy chiu cn bn lm lun c cho nhng
lun thuyt ca mnh.
Trong Tn c, gio hi c nhn nhn qua nhiu kha cnh t cc
dng thc tn ti, thnh phn t chc v sinh hot bn trong gio hi. Cc
sch trong Tn c quan nim, c hai dng thc tn ti ca Gio hi:
gio hi v hnh v gio hi hu hnh. Trong dng thc gio hi hu
hnh ch loi t chc gio hi hin din trn mt t, vi nhng con
ngi c th l Jesus, cc mn ca Jesus v nhng ngi tin theo.
Song dng thc ny c Tn c quan nim ch l bc u ca
dng thc Gio hi V hnh hin din trn Nc Tri.
Bn cnh , mt kha cnh khc ca vn dng thc tn ti ca
gio hi cng c t ra trong Tn c l gio hi c mt hay nhiu
gio hi. Qua kho cu Tn c v mt ngn ng, cc nh nghin cu
cho rng, t Ekklesia c dng trong nhiu sch, theo cc ngha khc
nhau. Trong Phc m Nht Lm, t Ekklesia ch gio hi theo ngha
mt nhm ngi do Jesus trc tip triu tp, hun luyn lm nhim v
truyn gio. Cn trong Sch Cng v Tng , t Ekklesia thng
dng ch gio hi ti cc a phng nh Gio hi Jerusalem,
Antiokhia v cc thnh ph khc5. Trong Cc th ca Paul, t Ekklesia
xut hin nhiu ln vi rt nhiu ngha khc nhau. Trong Th gi tn
hu vng Ephesus v Colossae, gio hi c s dng ch s hi hp
ca ton b nhng ngi theo Jesus. Trong Cc th ca Paul cng xut
hin mt thn hc v Gio hi. Cha Kit c xem l u, gio hi l
thn th (Col 1:18). T Ekklesia xut hin 3 ln trong Th 3 ca
Thnh John (6, 9, 10) ch cc gio hi c th.
Dng Vn Bin. M hnh Gio hi theo Tn c 41

V c cu t chc ca Gio hi, cc quan im trong Tn c cho

thy do chnh Jesus thit lp bt u bng vic tuyn chn cc mn .
c bit l t quyn cho Peter. Trong Phc m Matthew, Tn c vit
li li ca Jesus: Anh l Peter, ngha l Tng , trn tng ny, Thy
s xy Hi Thnh ca Thy v quyn lc t thn s khng thng ni.
Thy s trao cho anh cha kha Nc Tri: di t, anh cm buc iu
g, trn tri cng s cm buc nh vy; di t, anh tho ci iu g,
trn tri cng s tho ci nh vy6. Cc nh ch gii Kinh Thnh cho
rng, y chnh l vic Jesus t Peter gi vai tr lnh o gio hi7.
Tuy nhin, y cng l vn gy tranh ci bi s cha thng nht
trong cc vn bn Tn c khc nhau cng ghi chp v s kin trn. Da
vo thun ty vn bn, nu xp Phc m Matthew l mt trong ba Phc
m Nht Lm th cc vn bn i chiu trong cc Phc m khc cng
phi ghi cu , nhng cc Phc m khc khng ghi nh vy. Trong
Phc m Mark thut v vic ng Peter tuyn xng c tin vi Jesus rng:
Thy l ng Kit. Cha Jesus lin cm ngt cc ng khng c ni
vi ai v Ngi (Mc 8, 27-30)8. V mt ngn t vn bn, Phc m Luke
v Phc m Mark cng khng ni ti vic Jesus chn Peter lm tng
trng xy dng gio hi (Lc 9, 18-21)9.
Tt nhin, ch cn c vo on vn trn th cha khng nh hay
bc b quan im ca Kinh Thnh v vai tr ca Peter trong gio hi.
Nhng thc t iu ny cng phn no to ra nhng ng r trong quan
im thn hc Kit gio v vn gio chc trong gio hi v sau. on
vn trong Matthew tr thnh mt trong nhng lun im khi ngun
cho xu hng thn hc Cng gio cng c t chc gio hi, tp trung
thng nht vo gim mc Rome v xem gio hong nh l ngi k v
ca Peter.
Ngoi ra, sch Cng v Tng (6:5) ni n by ngi c c
lo cho mt cng ng Kit ngoi kiu, tc l nhng ngi Kit gc
Do Thi nhng sng ngoi Israel v chu nh hng ca x hi La M v
Hy Lp. C cu t chc ca nhm Kit gc Do Thi, Tn c cng
khng ni n. Ch sch Cng v Tng 12:17 (15:4, 13; 21:18) c
nhc ti John, ngi anh em ca Cha, v nhng trng lo khc ng
vai tr lnh o trong Gio hi ti Jerusalem. Trong Th th nht gi tn
hu ti Thessalonica, Paul ni n nhng ngi lnh o anh em nhn
danh Cha. Vic ny xy ra vo khong nm 50, trong cng ng s
42 Nghin cu Tn gio. S 2 - 2015

khai ca Thessalonica. Mt thi gian ngn sau, Paul li vit trong Th 1

Corintho 12:28 v cc n sng m Thin Cha ban cho cng ng
Corintho: n lm Tng , tin tri, thy dy, lm php l, cha bnh,
gip k khc, qun tr, v ni n cc ting l10.
Trong Th Philippians, Paul cp n cc gim qun v tr t (hoc
ph t). Th I Timothy v Titus c miu t n lc t cc gim qun - gim
mc trong cc cng ng lm vic cng cc tr t. Th nhng Tn c
cng cha ni r c bao nhiu v gim mc - gim qun ny qun tr ti
sn ca cng ng, gim st nim tin v hnh ng ca gio dn11.
V sinh hot, ng x trong cc t chc thi k s khai, Phc m
Matthew v Phc m Luke c chp v vic Jesus dy cc mn phi
bit tha th cho nhau. ng thi, trong Tn c, ngn t cc mn
cng nh gia cc Kit hu xng h vi nhau l anh em. Sch Cng v
Tng (2, 42-47) m t cuc sng ca cng ng nhng ngi Kit
gio thi k u vi bn c im: chuyn cn hc hi cc mn , hip
thng vi nhau, b bnh v hip nht trong cu nguyn12.
Ch kho lc nh vy cho thy, cc quan nim trong Tn c v
gio hi mang tnh a dng v c cp nhng chiu cnh khc
nhau. iu ng ch ch, gio hi c Tn c quan nim v dng
thc tn ti va hin hu trc quan vi nhng con ngi, a im c
th, li va mang tnh siu hnh. Tuy nhin, v c cu t chc ca gio
hi c nhng manh nha d nhng chc v cha c nh hnh r.
Nhng chnh s a dng trong quan nim ca Tn c v gio hi li
phn nh tnh s khai, nguyn thy trong thi k u ca ca Kit gio.
S a dng ny cha ng nhng mm mng, yu t lm c s pht
trin cho nhng khuynh hng thn hc v sau.
Nhn nhn theo quan im lch s c th, quan nim v gio hi trong
Tn c l s phn nh chnh s s khai ca t chc ngi Kit gio
bui ban u vi s lng ngi theo, v th cha mnh cho nn t chc
cng khng phi c nh hnh r nt, cht ch nh t chc gio hi
v sau. Nhng sinh hot ca t chc nhng ngi tin theo Jesus ban u
vn chu nh hng bi cch t chc ca Do Thi gio, da vo nhng
hi ng, mt a im th cng ng thi cng l ni hi hp, nghe
ging v cng tm hiu sch thnh13. V sau, cc cng ng Kit gio
c hnh thnh cc ni ngoi Jerusalem, tch bit hn vi khng gian
Dng Vn Bin. M hnh Gio hi theo Tn c 43

Do Thi gio, song li t chc ban u vn da theo cch bu ra k mc

trng coi cng ng.
Hn na, vn bn Tn c li khng phi do mt ngi vit ra v
cng khng ch l s phn nh ca mt a im trong mt thi im duy
nht. Nhng sch trong Tn c c hnh thnh tri di qua nhng mc
thi gian khc nhau, gn lin vi s pht trin ca Kit gio. Theo nghin
cu ca Nguyn Th Thun qua c bn Tn c bng ting Hy Lp, sch
ca Mark c vit trc nm 70, sch ca Matthew c vit vo nm
8014, sch ca Luke c vit vo khong nm 70 - 8015, sch ca John
c vit vo cui th k th nht16, sch Cng v cc Tng c vit
vo khong nm 62 - 8017, trong khi Cc th ca Paul c vit tri
di t nm 52 n nm 6718.
Trong khong thi gian ny, chnh cc sch ca Tn Uc cng phn
nh nhng chuyn bin ca cng ng ngi theo Kit gio t s ra i,
pht trin, xung t vi bn ngoi n cng c ni b19. Trong qu trnh
pht trin ny, qun l nhng cng ng Kit gio xa, xut hin
nhng hnh thc t chc s khai. Cho nn, ch kho cu cc sch ca Tn
c cng cho thy r tnh lch s ca cc sch ny v c nhng im
khc nhau ngay trong mt b sch m pha ngi Kit gio tin rng do
cng mt ngun to ra.
2.2. M hnh gio hi nguyn thy
Mc d, trong Tn c, quan im v gio hi c cp ti nhiu
chiu cnh, th hin hnh dung v mt gio hi a dng m hnh tn ti.
Song mt vn quan trng l vic xc nh u l m hnh gc, nguyn
thy ca gio hi. Mt trong nhng iu cn thit i vi vic truy tm
m hnh gio hi nguyn thy trong Tn c i hi phi ch ra c
cng ng ngi theo Kit gio u tin c gi theo khi nim gio
hi (Ekklesia). Tm hiu Tn c v i chiu vi cc nghin cu ca
cc nh thn h, chng ti xc nh, cng ng chnh l cng ng
Jerusalem20.
Cn ni thm rng, trong ting Hy Lp, thut ng Ekklesia c ngha
gc dng ch cuc hi hp ca dn chng v khng h lin quan g
n ngha tn gio m ch c ngha chnh tr thun ty. Sau , thut
ng ny c dng theo ngha tn gio khi cc tc gi ca bn Kinh
Thnh LX (Bn 70) dng chuyn ng thut ng Do Thi, c ngha ch
s t hp ca nhng ngi theo Do Thi gio.
44 Nghin cu Tn gio. S 2 - 2015

Cng ng Kit gio Jerusalem c gi l Ekklesia bao gm c

ngha cng ng a phng cng nh cng ng dng ch chung. Sau
Jerusalem, tn gi Ekklesia cng sm c cp ti Judas, Galileo
v Samria21. Nhng nhn chung, theo Tn c, gio hi l cng ng
nim tin ch cha phi l gio hi gio s22. Vn trng tm trong m
hnh gio hi thi k ny ch yu xoay quanh v nhn mnh ti vn
mi quan h gia nhng tn Kit gio vi Cha Kit. Khi nim trung
tm din t m hnh ny, theo chng ti, l Cng ng cng chia s gi
tr chung t nim tin, li sng n ca ci, ly Cha Kit lm im quy
chiu, ch cha phi l mt t chc vi cc c quan v th bc cc thnh
vin nh Gio hi Cng gio Rome v sau23.
Cc thnh vin trong cng ng tn gio - Kit gio thi Jesus v cc
tng ch yu qun t xung quanh Jesus, cc tng , cng chia s
nhng li dy ca cc tng , cng chung nim tin tn gio, thc hin
nghi l chung, cu nguyn v cng chia s ca ci. l mt cng ng
khng mang tnh giai cp, khng phn chia bn trong, cc thnh vin
sng hi ha v u c i x bnh ng vi nhau24.
Trong c cu t chc, nhm ny nhn mnh ti vai tr ca ngi triu
tp nhm hp, chnh l nhn vt Jesus v cc mn do Jesus tuyn
chn, hun luyn, ch yu l nhm 12 tng . Cc nhn vt ny ng
vai tr l ngi ng u nhm phi nhng c biu l ra vi c im
khc thng, mang tnh cht siu nhn, c kh nng lm php, tin tri v
cha bch bnh. Nhng kh nng ny c t trong nhng tnh
hung th thch, trong quan trng nht l s kin ti sinh ca Jesus,
hoc nh cc v tng u c cc tn trong cng ng Jerusalem
knh s v lm c nhiu im thing, cha khi bnh mt cch k l.
y, chng ti khng nh gi nhng kh nng c tht hay khng,
nhng r rng, nhng kh nng siu nhn ny tr thnh yu t quan
trng ngi sng lp Kit gio to ra s li cun ngi theo25.
Vi quy m nhm v s hin din ca chnh ngi sng lp tn gio,
hay l nhng ngi truyn tha trc tip ca ngi sng lp c nhng
c im siu nhn, c thing ha, to ra s tng tc gia ngi
theo v ngi sng lp tn gio mang tnh trc tip hn. ng thi,
tng ca Kit gio ly chnh Jesus l ngi hy sinh t nguyn lm
trung gian kt ni con ngi vi Thin Cha lm cho bn thn i ng
thy t v cc vt hin sinh trong cc tn gio thi c i La M khng
Dng Vn Bin. M hnh Gio hi theo Tn c 45

cn c ngha mnh m26. Chnh v th khu trung gian vi cc c quan

t chc khng phi l yu t ng vai tr quan trng trong i sng tn
gio ca Kit gio thi k nguyn thy.
y l im khc bit vi m hnh gio hi theo quan im thn hc
thi Trung i. Ni cch khc, s tng tc gia con ngi (ngi Kit
gio) vi ci thing (Thin Cha) mang tnh trc tip hn v khng cn
phi c s iu phi t t chc trung gian thc hin bng chnh nhng
nguyn tc nim tin v nghi l.
Nhng ngi Kit gio thi k khi u nhm hp thnh mt cng ng
bi h cng c nim tin chung v cng thc hnh chung theo mt cch c
th t c mc ch theo ui trong i sng tn gio ca mnh. Chnh
cng ng nh vy hnh thnh nn gio hi theo nguyn ngha ca n,
nh cch gi ca . Durkheim, l mt cng ng lun l (moral
community), da trn c s cng tun th nim tin v thc hnh chung27.
M hnh gio hi kiu mu xut pht t cng ng Jerusalem da trn
nim tin, thc hnh v chia s ca ci chung tr thnh quan im c
bn trong t chc gio hi cc a phng khc. Cc cng ng Kit
gio Antiokhia, Rome v Corintho cng u khng c t chc cc gio
s tn ti28.
Tuy nhin, do nhng s kin trong Tn c li c gn lin vi din
trnh lch s v cc a im khc nhau trong qu trnh pht trin ca Kit
gio, cho nn to ra tnh a dng, vi nhng manh nha cho mt t
chc c nhng c cu nhn s theo h th bc. Trong khi theo quan
nim Cng gio, ton b Tn c li l nhng din ngn ca Thin
Cha. T to c s t tng cho nhng trin khai khc nhau trong
quan im thn hc v gio hi. V th, Kinh Thnh tr thnh kho
tng cha ng nhng mm mng pht trin thnh v s cc gio phi
sau ny29 khi gp nhng iu kin thch hp. Trong , cc nh thn hc
Cng gio c lc li c xu hng nhn mnh t chc gio hi vi c cu
nhn s c phn tng theo th bc.
3. Gio hi theo quan im thn hc Trung i
3.1. Quan im v gio hi ca mt s nh thn hc Trung i
Qu trnh pht trin nhanh chng ca Kit gio t th k II tr i, s
gn kt ca Kit gio vi nh nc La M tc ng rt ln n qu trnh
bin i t tng thn hc v gio hi theo hng thit ch ha. Vo u
46 Nghin cu Tn gio. S 2 - 2015

th k III, cc nh thn hc nh Tertullian, Cyprien Carthage, Hippolyte

La M, Clement v Origene Alexandria trc tip hoc gin tip u ni
n ng ranh gii ngn cch trong cng ng nhng ngi theo Kit
gio thnh hai nhm: gio s v gio dn. Clement cho rng, phm trt
trong trn th l s bt chc phm trt trn Nc Tri. Nhng phm
trt gim mc, linh mc hay ph t trong gio hi trn th l mt li bt
chc s vinh quang trn Tri v tun theo s sp t ca Cha30.
Xu hng t tng thit ch ha gio hi ny c cng c v pht
trin hn trong quan im v gio hi ca cc nh thn hc thi Trung
i nh: Augustine, Gregory, Thomas Aquinas, Boniface VIII, trong
ng ch l nh thn hc Augustine. Quan nim v gio hi ca
Augustine ra i gii quyt hai nan ca gio hi. l s xung t
t tng, chia r trong ni b ca gio hi do s pht trin ca trng
phi t tng Donat; v vn vai tr ca gio hi trong bi cnh Rome
b tht th trc s tn cng ca ngoi bang.
bc b quan im ca nhm Donat cho rng, ch c gio hi hon
ton tch khi th gii th tc mi l xng ng, Augustine da vo
trng phi trit hc Tn Platon v Kinh Thnh a ra quan nim
lng phn v x hi loi ngi gm hai vng quc Thin v c. Trong
, gio hi l vng quc ca iu Thin. Augustine hnh dung ra
mt h thng th gii vi cu trc tng bc v c tnh khc bit nhau.
Trong ci th gii v hnh li chnh l lc lng chi phi ci th gii
hin hu. Bn thn Gio hi trn mt t ny c ngun gc t Gio
hi trn Tri v c nhng nguyn tc lun l v o c tri ngc hn
vi th gii th tc. Cai tr Gio hi trn Tri l Thin Cha Ba Ngi
(Tam v nht th) v Gio hi trn trn gian lun phi hng v Gio
hi trn Tri vi tnh cch l mt thnh siu vit, ph qut v c th
tch hp mi thnh (x hi) khc. Nhng cng dn ca gio hi
c xem l nhng c dn ca tri cao, l khch tha hng. Chnh v
s cha hon b cho nn bn thn gio hi khi cn trn Tri t c
biu l bng rt nhiu ngn ng, l lut tm thi khc nhau, trong nhiu
dn tc a dng v lun quy hng v gio hi trn Tri31. iu c
ngha rng, khi gio hi cn th gii trn tc th bn thn n l mt th
ch phc hp, bao gm c nhng ngi sch ti v c ti li, ch khng
phi ch c mt gio hi gm ton b nhng ngi sch ti nh phi
Donat quan nim.
Dng Vn Bin. M hnh Gio hi theo Tn c 47

Chnh Augustine l nh thn hc gp phn quan trng bin lun

cho s thng nht ca gio hi khi khng nh nhng gio hi a
phng, c th ch l s th hin v l cu ni ti mt gio hi duy nht.
ng thi khng nh ch n ca gio hi khc vi th gii trn tc.
K tha t tng ca Augustine v chu nh hng bi quan nim v
trt t sp xp cc s vt hin tng trong v tr32 ca cc nh trit hc
phi Tn Platon, nh thn hc v trit hc Pseudo-Dionysius (cui th k
V - u th k VI) tip tc pht trin quan nim v phm trt ca gio
hi. Theo Pseudo-Dionysius, Thin Cha Ba Ngi l lc lng to ra
cc tn ti khc cng nh thnh lp ra cc t chc vi nhng cp bc
khc nhau, t gio hi siu hnh ti gio hi hin thc trn trn gian33.
Pseudo-Dionysius quan nim chnh s xut hin ca Cha Jesus bin
i Hi ng Do Thi thnh Gio hi34.
Trong , Gio hi trong Nc Tri do Thin Cha xc lp gm cc
thin thn c chia thnh 9 cp bc: Thin thn (Angels), Tng lnh
Thin thn (Archangels), Lnh thn (Princedoms), Quyn thn (Powers),
Dng thn (Virtues), Qun thn (Dominations), B thn (Thrones), Tu
thn (Cherubim) v Nhit thn (Seraphim)35. Dionysius cho rng, Cha
Cha, Con v Thnh Thn l ba ngi sng to ra tt c s vt. C ba Ngi
thnh lp ra t t chc ny n t chc khc, t cp bc ny n cp
bc khc36.
H th bc cc v thn trn Tri theo quan im ca Dionysius37
Thin Cha (God)
Cha Cha (Father) Cha Con (Son) Cha Thnh Thn
(Holy Ghost)
B Thn (Thrones) Tu Thn (Cherubs) Nhit Thn
(Seraphs)
Quyn Thn Dng Thn (Virtues) Qun Thn
(Powers) (Dominations)
Thin Thn (Angels) Tng lnh Thin Thn Lnh Thn
(Archangels)
(Princedoms)
Nh thn hc Dionysius lp lun rng, h thng th bc trong t chc
ca ngi Kit gio trn Tri t l s sp xp c h thng v khi qut
v nhng th c thing ha. Trong , h thng th bc ca gio
hi c chia ra lm 8 hng: gim mc, linh mc, ph t, tu s, gio dn,
48 Nghin cu Tn gio. S 2 - 2015

tn tng, ngi n ti v ngi b qu m38. Nhng bc tn ti cao hn

s iu khin nhng bc tn ti thp hn. Cc chc v nh gim mc,
linh mc v ph t u bt ngun t th gii thing. Ring chc v v
ngha v ca gim mc bao hm trong v cha ng tt c cc vt
thing. Thng qua gim mc, tt c nhng g ca Thin Cha s c
chuyn ti tt c cc t chc ca gio hi, v t gim mc khng ci g i
thng vo gio hi m trc tin khng cha ng bn trong gim
mc39. Chnh nhng lp lun ny gp phn a gim mc tr thnh
mt chc v c quyn ban pht cc gi tr tn gio cho ngi gio dn.
Quan nim cng phn no to ra dng quan h th bc theo hnh chp
trong gio hi v c nh hng lu di trong t tng thn hc v gio
hi ca Cng gio.
n Gregory VII, Thomas Aquinas tip tc nhn mnh ti vai tr ca
gim mc v s thng nht ca gio hi. Tuy nhin, quan nim gio hi
n ch cao vai tr ca gio hong, xem gio hi l mt t chc
c iu hnh bi mt gio hong duy nht Rome.
Gregory VII (1073 - 1085) a ra nhng mnh ch trng dnh
quyn ti thng cho chc gio hong, khng nh ch c mt mnh gio
ch Rome l ngi c quyn mang tc hiu gio ch ton cu v c
quyn i vi ton th gio hi Cng gio trn th gii40.
Cn Thomas Aquinas khng dnh ring kho lun cho ch gio hi
nhng cc quan im v gio hi c cp ri rc trong mt s tc
phm thn hc. Trong Tng lun Thn hc, Thomas Aquinas trin
khai thm lun im ca Paul v quan im xem gio hi nh mt thn
th mu nhim vi Cha Kit l u duy nht. Nhng ngay c trong
mt gio hi cng c nhng thnh phn khc nhau, c sp xp theo th
t c mc tip cn khc nhau vi Thin Cha41.
Vn cp bc ca hng gio s trong gio hi c Thomas
Aquinas cp ti nhiu trong tc phm Chng li cc sai lm ca ngi
Hy Lp. Vi nhng lun im cao gio hong, Thomas Aquinas tr
thnh nh bin h ln cho ngi v gio hong theo ch thuyt tp trung
trong tinh thn ca Gregory VII v Innocent III. Gio hong Rome l
gim mc u tin v ln nht trong s tt c cc gim mc. Gio hong
c xem l ngi i din ca Cha Kit (Vicar of Christ) c quyn
phn xt ton b Gio hi ca Cha Kit42. Peter l ngi i din ca
Dng Vn Bin. M hnh Gio hi theo Tn c 49

Cha Kit v Gio hong Rome l ngi k tc Peter nn cng c quyn

tng t nh Peter c Cha Kit giao cho.
ng ch , Thomas Aquinas coi gio hong l mt chc v cn thit
cho s cu . Quan im v gio hi ca Thomas Aquinas c xem l
mt ch da thc h cho h thng gio hi mi theo thit ch chuyn
ch v nhng yu sch c o ln i cho chc v gio hong.
Trong khi Augustine ch ra chiu hng vn ng ca gio hi hng
ti mt th gii v hnh th Aquinas nhn mnh ti c cu hu hnh
ca gio hi v tp trung vo chnh vai tr ca gio hong v gio s.
Song quan im ca Thomas Aquinas gp phn b sung vo chnh h
hnh t tng v gio hi thi Trung i. n y, s nht th ha ca
gio hi c lun chng mt cch cht ch trong c chiu cnh siu
hnh v hu hnh. c bit l s thng nht tp trung cao vo chc v
gio hong Rome.
3.2. M hnh gio hi bin i theo quan im thn hc Trung i
Sau thi Jesus v cc tng , m hnh cng ng thay i. Nhng
ngi theo Kit gio c tp hp theo t chc c mt h th bc ni
b, gn vi cc chc nng khc nhau. T chc c thn hc thi
Trung i bin lun mt cch cht ch hn khi tip thu cch t duy trit
hc ca Hy Lp v tng kt, khi qut ha t tng trong Kinh Thnh.
So vi m hnh gio hi c cp trong Tn c, nhn thc v m
hnh gio hi theo t tng thn hc Trung i c s thay i r rt.
Gio hi khng cn c quan nim n thun l mt m hnh cng
ng c quy t vo th lnh tn gio, da trn nim tin v thc hnh
chung m chuyn sang m hnh thn quyn43 c thit ch ha, c h
thng t chc cht ch vi mt tng lp gio chc nh l nhng ngi
i din cho quyn lc ca Thin Cha v s hu nhng vt thing nh
Pseudo-Dionysius ni.
S phn tng th bc trong t chc ny to ra s thay i mi quan
h gia ngi tn vi Thin Cha ca h. Nhng ngi i din cho
Thin Cha l nhng ngi gn nht vi Thin Cha, c th ban pht44
nhng th thing ling m h s hu, khin cho s tng tc gia tn
bnh thng vi Thin Cha t ch trc tip sang gin tip v phi
thng qua mt t chc quy c c i ng trung gian l cc gio s cch
bit vi gio dn thng.
50 Nghin cu Tn gio. S 2 - 2015

Bc dch chuyn v mt t tng thn hc ny, theo quan im

nghin cu ca chng ti, c th tm gn vo trong khi nim: cng ng
- thit ch. Trong khi m hnh cng ng, nhn mnh ti s tng tc ca
cc thnh vin vi ci thing mt cch trc tip, thng qua s chia s
nim tin v thc hnh nghi l chung, th m hnh thit ch tp trung vo
c cu t chc v to nn b my phn tng cc thnh vin khng ch
trong mi quan h gia h m quan trng hn l trong mc tip cn
vi ci thing.
Quan im thn hc xem gio hi nh l mt thit ch cn thit ngi
theo c th t ti mc ch trong i sng tn gio ca mnh tr thnh
mt mnh quan trng trong thn hc Cng gio lun chng cho s tn ti
ca gio hi i vi vai tr kt ni gia tn v ci thing.
Song to b cho mnh , c ngha rng bin lun cho
vai tr cu ni khng th thiu ca gio hi trong vic a tn n
vi Thin Cha, cc nh thn hc lun gii bn thn gio hi cng
phi c tnh cht thing. iu y c thc hin bng chnh vic xc
nh gio hi l sn phm ca Thin Cha, i ng gio s trong gio
hi l nhng ngi s hu ci thing, cc gim mc chnh l nhng
ngi k v cc tng v ch c gio hi mi c quyn gii thch Kinh
Thnh.
Tuy nhin, s tp trung ha v nhn mnh vo vai tr ca gio hong,
cng vi s ng nht gia ci thing v chnh c cu t chc ca gio
hi, a gio hi t vai tr trung gian i khi tr thnh mt iu kin
bt buc45 khng th thiu trong hnh trnh thc hnh i sng tn gio
ca ngi gio dn, thm ch gio hi cn tr thnh mt gi tr bt buc
ngi gio dn phi tin, gio quyn i khi khng cn phc v s kt ni
trong cng ng tn gio, c lc tr thnh th tn gio m tn
phi tun phc, s thn thnh ha tng lp gio chc to ra s cch
bit ca h vi nhng ngi gio dn.
Nh th, gio hi t m hnh gc l cng ng c cu ri, dn
dn c quan nim nh mt thit ch c cu ri46. M hnh
cng ng cng nim tin, c li cun bi th lnh tn gio tr
thnh mt m hnh thit ch thn quyn vi i ng lnh o c quan
nim nh l nhng ngi c uy quyn, i din cho ch ca thn
thnh47.
Dng Vn Bin. M hnh Gio hi theo Tn c 51

3.3. iu kin chuyn i m hnh

Mt trong nhng iu kin dn ti s dch chuyn m hnh nhn thc
v gio hi l do tc ng ca chnh s vn ng bin i Kit gio qua
cc thi k. Sau thi k Tng , Kit gio pht trin ti cc vng
khc nhau. S m rng phm vi v tn i hi phi c s nht th ha
v mt t chc thng nht nhng ngi c chung mt nim tin. iu
ny li cng thun li hn khi Kit gio gn vi nh nc trong thi k
quc La M ln mnh.
S hi nhp Kit gio vo i sng x hi dn ti s m phng
cch t chc gio hi theo x hi dn s. Thi k u th k III, cc gio
hi ch yu sinh hot trong khun kh cc thnh ph, sang th k IV, cc
cng ng Kit gio c tp trung ha v c phn chia theo cu trc
a l. Hn na, i ng gio s, gim mc c khng t ngi chy theo
quyn th v l tng lp c hng nhiu c n, khng phi ng thu,
min tp dch v ngha v qun s. Chc gim mc c trng vng c
v mt x hi v mt tn gio. Gim mc l ngi c giao quyn qun
tr ti sn ca gio hi, tr thnh ngi c quyn hnh trong sinh hot ca
cng ng Kit gio v ng vai tr phn phi nhng li ch vt cht cho
cc thnh vin ca gio hi48. iu phn no y khong cch gia
gio s v gio dn ngy cng xa, ngi gio dn tr thnh ngi b
tr ngay trong gung my ca gio hi thi Trung i.
Trong khi , trung tm Kit gio thay i t Jerusalem sang Rome v
mt a -chnh tr v tn gio gp phn cho s xc lp vai tr quan trng
ca cng ng Kit gio Rome v Gim mc Rome. Cuc chin tranh
chng li quc La M ca ngi Do Thi din ra vo nhng nm 66 - 70,
nm 115 v nm 132 b tht bi dn n h qu l s sp ca
Jerusalem theo c ngha chnh tr v tn gio. Jerusalem c ngi La M
xy ct cc ngi n th thn Jupiter (Giovi) thay v thnh a Kit gio nh
trc 49. Trong khi , sut th k III, vai tr ca gio hi ti Rome ngy
cng ln mnh do s ln mnh ca cng ng Kit gio Rome. Ti gia
th k III c khong 30 nghn ngi, chim 5% dn s thnh ph, vi
khong 50 linh mc v 100 tu s. S chm sc ngi ngho, chu cp cho cc
gio hi ngho hn sut thi quc La M v i sng c t chc tt
bn trong cng ng ny c xem nh l mt mu hnh. Lc , ti La M
cn c cc cng ng Kit gio Bc Phi vi Carthage l trung tm, v cc
vng xa xi khc nh Ty Ban Nha v Gaul u quy hng v Rome50.
52 Nghin cu Tn gio. S 2 - 2015

Khng ch vy, trong cc cuc xung t gio hi, cc ng phi gia

tng xu hng tr v Rome. Hn na, v tr ca Rome li chnh l th ph
ca quc, do ng nhin n c uy lc. ng thi, Rome tr thnh
trung tm bi y c xem l thnh ph m Peter v Paul t o51.
Chnh nhng iu ny to iu kin cho vic cao vai tr ca Gim
mc Rome v lun im Gim mc Rome chnh l ngi k v Peter.
Xt theo l thuyt chc nng v h hnh th m hnh gio hi thit ch
chnh l sn phm ra i trong bi cnh xung t, khng hong t tng
thn hc v gio hi sau khi Jesus v cc tng mt i, cng vi thi
gian y xa li dy ban u ca ngi sng lp tn gio i vi nhng
ngi theo, dn n s ny sinh nhiu cch hiu v cc trng phi t
tng khc nhau, thm ch l xung khc nhau. S tranh lun gia cc
trng phi t tng t bn thn n cng to iu kin cho s ph
nh ln nhau cho ra i nhng ci mi. Trong , trng phi t
tng no p ng c nhu cu pht trin ca Kit gio v thch ng
vi bi cnh lch s s tr thnh trng phi ch lu. Qu trnh hi nhp
ca Gio hi vo i sng dn s, tr thnh mt t chc c s phn chia
tng lp gio s v gio dn, quyn lc tp trung vo chc v gim mc
tr thnh mt xu th mnh m t th k II tr i. S song hnh gia
nh nc v gio hi t sau Chiu ch Milan nm 313, s gia nhp tng
lp gio s ca cc quan chc cng to iu kin cho s cng c v th
ca gio hi v gio s. Bi cnh to c s cho s thng th ca xu
hng thn hc cao vai tr ca gio s, cng c s thng nht ca Gio
hi v s vn hnh theo c ch tp quyn trung ng. Trong khi cc t
tng thn hc ph nhn vai tr ca Gio hi, ch trng ch cn quy
hng v Thin Cha khng th thng tr c trong t tng thn
hc lc by gi.
Tt nhin, ni nh vy khng c ngha thn hc ch ra i mt cch
th ng, n thun da theo c s lch s x hi v t chc thc tin ca
gio hi. S tng tc gia quan im thn hc v gio hi v vic trin
khai t chc gio hi trong thc tin c tnh cht bin chng. Chnh
nhng quan im thn hc tr thnh cng c bo v s tn ti ca gio
hi v nh hng cho nhng tuyn b ca nhng cng ng v gio
quyn i vi vn gio hi.
Ngoi ra, mt iu kin khng th khng nhc n khi cp ti cc
iu kin dn n thay i cu trc t tng thn hc v gio hi, l
Dng Vn Bin. M hnh Gio hi theo Tn c 53

s tip xc v m rng nh hng ca cc trng phi trit hc Hy Lp

i vi cc nh thn hc. Chnh cch t duy khi nim nh hnh nn
li t duy thn hc lun mun gii thch r rng v ci th gii siu hnh
v th gii vt cht. S dng li t duy ny, cc nh thn hc a ra
nhng hnh dung v mt th gii siu hnh cng c trt t. i vi th
gii hin hu cng l mt t chc c trt t, th bc v l biu hin phi
sinh ca th gii siu hnh. Ni cch khc th chnh ci th gii siu hnh
li l ci duy tr trt t ca ci th gii hu hnh, gio hi siu hnh chi
phi gio hi trn trn gian. T y ti quan nim nhn nhn gio
hi l mt thc th thng nht, to ra xu hng t chc tp trung ha cao
, t cc c quan t chc ca gio hi hin hu ti h thng cc thn
thnh ca gio hi siu hnh.
4. Kt lun
Sch Tn c c nhng quan im v gio hi trn nhiu chiu
cnh. Nhng ni ln v chi phi s xc lp m hnh t chc trong thi k
nguyn thy ca ngi Kit gio l quan im xem gio hi nh mt
cng ng nim tin v cng thc hnh nhng sinh hot chung. S xut
hin ca nhng yu t v mt t chc gio hi vi c cu nhn s lo
vic qun tr gio hi mi ch dng manh nha.
Cng v sau, xu hng xem gio hi nh mt thit ch vi i ng
gio s c phn tng th bc, v tch bit vi gio dn cng tr nn r
rt. Qu trnh bin i t tng thn hc ny khng ch l s phn nh
hin thc thay i ca t chc gio hi trong bi cnh hnh chnh ha
theo t chc nh nc m cn bo v s tn ti hp l ca gio hi.
Chnh m hnh gio hi c xy dng bi t tng thn hc tr
thnh mt yu t tham gia vo qu trnh hnh thnh, trin khai t chc
gio hi thc tin. S kt hp gia thn hc v trit hc Hy Lp to ra
chnh nhng hnh dung v mt h thng gio hi c trt t hn v thm
ch cn tr nn s cng khi gio hi siu hnh c cc nh thn hc cu
trc ha h thng th bc cc v thn. Xu hng thit ch ha tr
thnh mt xu th ln v tt yu. y cng l mt cch thc cng c s
lin kt ca nhng ngi Kit gio v bo v s tn ti ca tn gio ny
trong nhng thi im c nhiu xo trn. Tuy nhin, xu hng phi
i din vi rt nhiu thch thc, c bit l n th k XVI khi xut hin
phong tro Tin Lnh./.
54 Nghin cu Tn gio. S 2 - 2015

CH THCH:
1 Xem Dng Vn Bin (2013), Bn v m hnh gio hi theo t tng Gio hi
hc Cng gio, Nghin cu Tn gio, s 12: 50 - 69. Trong bi vit ln ny,
chng ti b sung thm cch tip cn Tn gio hc. Trong vn c bn m
chng ti quan tm chnh l mi quan h gia con ngi v ci Thing. C th
y l mi quan h gia ngi Kit gio v Thin Cha. M hnh gio hi c
chng ti nhn nhn ch yu l cch thc t chc kt ni gia ngi Kit gio
v Thin Cha.
2 C nhng nghin cu thn hc kt ni ch gio hi vi Kinh Thnh Cu c.
Chng ti khng bc b quan im ny nhng chng ti cho rng, Kinh Thnh
Cu c mi a ra ch bo v k hoch sng lp ra gio hi ca Thin Cha
nhng ch ti Kinh Thnh Tn c, gio hi mi chnh thc ra i v thnh
hnh. iu ny cng st hp vi nhng d kin lch s v ph hp vi quan im
nghin cu khoa hc bn ngoi thn hc.
3 Kinh Thnh Cu c & Tn c: Li Cha cho mi ngi, Nxb. Tn gio, H
Ni, 2012: 1573.
4 Peter Neuner, Gio hi hc qua cc tc gi, Dn nhp, tuyn chn v gii thiu
trong b Texte Zur Dogmatik, Lu hnh ni b trong Gio hi, khng r nm
xut bn: 21.
5 John L. McKenzie, S.J. (1965), The Dictionary of the Bible, Macmillan
Publishing Company: 135.
6 Matthew 16,20, Mc 8,27-30; Lc 9,18-21 trong Kinh Thnh trn b, Cu c v
Tn c: 1625.
7 Kinh Thnh Cu c & Tn c: Li Cha cho mi ngi, Nxb. Tn gio, H
Ni, 2010: 1624.
8 Xem on ng Peter tuyn xng c tin trong Kinh Thnh Trn b Cu c v
Tn c, sd: 1874.
9 Xem on ng Peter tuyn xng c Jesus l ng Kit ca Thin Cha trong
Kinh Thnh Trn b Cu c v Tn c, sd: 1960.
10 Raymond E. Brown ( 2009), Tr li 101 cu hi v Kinh Thnh, An Tn & uc
Sng: 80.
11 Raymond E. Brown ( 2009), Tr li 101 cu hi v Kinh Thnh, sd: 81.
12 Peter Neuner, Gio hi hc qua cc tc gi, sd: 39.
13 Bi c Sinh (1972), Lch s Gio hi Cng gio, Chn L xut bn, Si Gn:
16; o Trung Hiu (1994), Cuc l hnh c tin, Tp I: Gio hi th k I - XIV,
Lu hnh ni b: 6.
14 Kinh Thnh Tn c, ti bn ln th t, bn dch ca Lm. Nguyn Th Thun,
theo cc c bn Hy Lp, Nxb. Tn gio, H Ni, 2008: 10
15 Kinh Thnh Tn c, ti bn ln th t, bn dch ca Lm. Nguyn Th Thun,
sd: 121
16 Kinh Thnh Tn c, ti bn ln th t, bn dch ca Lm. Nguyn Th Thun,
sd: 188
17 Kinh Thnh Tn c, ti bn ln th t, bn dch ca Lm. Nguyn Th Thun,
sd: 255.
Dng Vn Bin. M hnh Gio hi theo Tn c 55

18 Kinh Thnh Tn c, ti bn ln th t, bn dch ca Lm. Nguyn Th Thun,

sd: 326 - 327.
19 Tham kho thm Phn Tiu dn trong Kinh Thnh Tn c, ti bn ln th t,
bn dch ca Lm. Nguyn Th Thun, sd.
20 Cng v Tng 5:11 trong Kinh Thnh trn b, Cu c v Tn c.
21 Hans Kung (Salvator Attanasio dch sang ting Anh, 1964), Structures of the
Church, Thomas Nelson & Sons, New York: 11 - 12.
22 Hans Kung, Structures of the Church, sd: 291.
23 Raymond E. Brown, Tr li 101 cu hi v Kinh Thnh, sd: 103.
24 Alexandre Faivre (Nguyn ng Trc dch, 2010), Gio dn trong nhng th k
u ca Gio hi, Nxb. Tn gio, H Ni: 30 - 31.
25 Theo Kinh Thnh Tn c, ngay k c mn u tin ca Jusus l Peter cng
theo Jesus bi chng kin php l ca Jesus.
26 Xem thm Bn v lch s o C c s k trong C. Mc v Ph. ngghen ton
tp, tp 22, sd: 678.
27 . Durkheim (Joseph Ward Swain dch sang ting Anh) (1956), Elementary
forms of Religious Life, The MacMillan Company, New York: 43 - 44, 47.
28 Hans Kung, Structures of the Church, sd: 198.
29 Bn v lch s o C c s k trong C. Mc v Ph. ngghen ton tp, tp 22,
sd: 699.
30 Alexandre Faivre (Nguyn ng Trc dch, 2010), Gio dn trong nhng th k
u ca Gio hi, Nxb. Tn gio, H Ni: 108 - 109.
31 Auguistine, The City of God: 255.
32 Thut ng hierarchy ch trt t tn ti ca v tr trong siu hnh hc ca
Plotinus gm ci Nht th, Tm tr Thing ling, Linh hn thing ling v Thn
th c vn dng vo trong kho lun thn hc ca Dionysius.
33 Pseudo-Dionysius (John Colet, Bell and Daldy dch) (1869), Two Treatises on
Hierarchies of Dionysius, York Street, Convent Garden: 15.
34 Pseudo-Dionysius (John Colet, Bell and Daldy dch) (1869), Two Treatises on
Hierarchies of Dionysius, Transforming the Synagogue into the Church, sd: 7 - 8.
35 Pseudo-Dionysius (John Colet, Bell and Daldy dch, 1869), sd: 20.
36 Pseudo-Dionysius (John Colet, Bell and Daldy dch, 1869), sd: 15.
37 Pseudo-Dionysius (John Colet, Bell and Daldy dch, 1869), sd: 42.
38 Bishop, Priest, Deacon, Monk, laity, Catechumen, Penitent, Demon-posessed.
39 Pseudo-Dionysius (John Colet, Bell and Daldy dch, 1869), sd: 54.
40 Peter Neuner, Gio hi hc qua cc tc gi: 131 - 132.
41 Xem: Tng lun thn hc, dn theo Peter Neuner: Gio hi hc qua cc tc gi,
sd: 163 - 165.
42 St. Thomas Aquinas, Contra errors Graecorum, bn dch ting Anh ca Peter
Damian Fehlner, Chapter 32: 33.
http://dhspriory.org/thomas/ContraErrGraecorum.htm#6
43 Sabino Acquaviva, Enzo Pace (L Din dch, 1998), X hi hc tn gio, Nxb.
Khoa hc x hi, H Ni: 163.
56 Nghin cu Tn gio. S 2 - 2015

44 Thm ch theo Thomas Aquinas, nhng gio s i din cho Cha Kit c quyn
ban pht cc b tch cho cc tn hu.
45 Cng ng Nicea v Constantinopoli tuyn b Gio hi l mt tn iu buc
phi tin.
46 Avery Cardinal Dulles, Models of the Church, sd: 41. In its former aspect the
Church is community of salvation, in its latter aspect, institution of salvation.
47 Sabino Acquaviva, Enzo Pace (L Din dch), X hi hc tn gio, sd: 161 -
162.
48 Alexandre Faivre (Nguyn ng Trc dch, 2010), Gio dn trong nhng th k
u ca Gio hi, sd: 244
49 Bi c Sinh (1972), Lch s Gio hi Cng gio, sd: 47.
50 Klaus Schatz (1996), Papal Primacy from its Origins to the Present, The Order
of St. Benedict, Inc, Collegeville, Minnesota: 18 - 19.
51 Klaus Schatz (1996), Papal Primacy from its Origins to the Present, sd: 18 -
19.
TI LIU THAM KHO
1. Alexandre Faivre (2010), Gio dn trong nhng th k u ca Gio hi, bn
dch ting Vit ca Nguyn ng Trc, Nxb. Tn gio, H Ni.
2. Avery Dulles (2002), Models of the Church, Doubleday, New York.
3. Augustine: City of God (The City of God, Vol. 1, Marcus Dods dch sang ting
Anh, Edinburch, 1913; The City of God, Vol. 2, The Temple Press Letchworth,
London, 1945).
4. Michel Cool (2013), Phanxic - Gio hong ca th gii mi, An Tn & uc
Sng.
5. C. Mc v Ph. ngghen ton tp, tp 22, Nxb. Chnh tr Quc gia, H Ni,
1995.
6. in ng thn hc Thnh Kinh quyn 1 A-L, Gio hong Hc vin Thnh Pi X,
Lt, Vit Nam, Lu hnh ni b.
7. mile Durkheim (Joseph Ward Swain dch sang ting Anh, 1956), Elementary
Forms of Religious Life, The MacMillan Company, New York.
8. Felipe Gmez, S.J. (2006), Gio hi hc - Thn hc tn l 3-4, An tn & uc
sng.
9. o Trung Hiu (1994), Cuc l hnh c tin, Tp 1: Gio hi th k I - XIV,
Lu hnh ni b.
10. Hans Kung (1963), The Council in Action - Theological Reflections on the
Second Council, Sheed and Ward, New York.
11. Hans Kung (1964), Structures of the Church, Salvator Attanasio dch sang ting
Anh, Nxb. Thomas Nelson & Sons, New York.
12. Hans Kung (2010), Cc nh t tng ln ca Kit gio, Nguyn Ngh dch sang
ting Vit, Nxb. Tri thc, H Ni.
13. Kinh Thnh Trn b Cu c v Tn c, Nxb. Thnh ph H Ch Minh,
1998.
Dng Vn Bin. M hnh Gio hi theo Tn c 57

14. Kinh Thnh Tn c, ti bn ln th t, bn dch ca Lm. Nguyn Th Thun,

theo cc c bn Hy Lp, Nxb. Tn gio, H Ni, 2008.
15. Kinh Thnh Cu c & Tn c - Li cha cho mi ngi, Nxb. Tn gio, H
Ni, 2012.
16. Klaus Schatz (1996), Papal Primacy from its Origins to the Present, The Order
of St. Benedict, Inc, Collegeville, Minnesota.
17. Peter Neuner, Gio hi hc qua cc tc gi, i Chng vin Thnh Giuse, H
Ni, tr. 21 - 46.
18. Pseudo-Dionysius (John Colet, Bell and Daldy dch, 1869), Two Treatises on
Hierarchies of Dionysius, York Street, Convent Garden.
19. Thomas Kuhn (2009), Cu trc cc cuc cch mng khoa hc, Bn dch ting
Vit ca Chu Lan nh, Nxb. Tri thc.
20. Thomas Aquinas: Contra Errors Graecorum (Against the Errors of the Greeks),
Peter Damaian Fehlner dch sang ting Anh.
http://dhspriory.org/thomas/ContraErrGraecorum.htm#6
21. Yves Congar (1959), After Nine Hundred Years - The Background of the Schism
between the Eastern and Western Churches, Fordham University Press, New
York.
22. Sabino Acquaviva, Enzo Pace (L Din dch, 1998), X hi hc tn gio, Nxb.
Khoa hc x hi, H Ni.
23. Bi c Sinh (1972), Lch s Gio hi Cng gio, tp 1, Chn L xut Bn, Si
Gn.

Abstract

MODELS OF CHURCH ACCORDING TO THE NEW

TESTAMENT AND MEDIEVAL CATHOLIC THEOLOGY
Introducing the fundamental perspective on the Church according to
the New Testament and Medieval Theology, the author proposes the
cognition of models of church. The transformation from primitive model
of church based on the community of faith and common practice into
institutional model focused on organizational structure. It also compares
these models and analyzes the conditions that led to this transformation.
Keywords: Catholicism, community, church, model, New Testament,
theology, institution.