Bilimsel Aratrma

Yntemleri

Dr. Tuncay CANBULAT

11.12.14 1
 Bu dersin genel amac;
amac
aratrma srecini (sorun belirleme, veri toplama, veri analizi
ve sonular yorumlama) incelemek,

belli bal bilimsel aratrma yntemlerini (deneysel yntem,

betimleme yntemi, tarihi yntem) ve kullanm biimlerini
incelemek,

belirli bir konu hakknda aratrma yapabilmek iin gereken

literatr bulma, veri toplama, verileri deerlendirme ve rapor
yazma tekniklerini uygulamal olarak kullanabilmek

Bu srete; veri deerlendirme ve rapor yazma iin gereken

baz istatistik ve yazm paket programlarn seminer
sresince kullanacaz.

11.12.14 2
 Bu Dersin Genel Hedefleri
Bilimde aratrmann rol konusunda anlay gelitirmek;

Aratrma sreci ve yntemleri hakknda bilgi ve beceri

kazandrmak;

Eitim alanndaki aratrmalar ciddi bir biimde analiz etme

ve deerlendirme yetisi edindirmek;

Eitim alanndaki sorunlarn zmnde sistemli dnme ve

analitik yntemleri uygulama becerisi kazandrmak;

Veri toplama, veri analiz ve deerlendirme tekniklerini

uygulayabilme becerisi gelitirmek; ve

Aratrma raporu hazrlamaya katk getirmektir.

11.12.14 3
 KONULAR
Temel Kavramlar
Problem
Ama, Snrlllar, Tanmlar
Yntem
Aratrma Modeli
Veri Kaynaklar
Veri Toplama
Verilerin Analizi
Bulgular ve Yorum
Aratrma Raporunun Hazrlanmas
erik ve Biim
Aratrma Raporunun Blmleri
Aktarma, Kaynak Gsterme
izelge ve ekiller
11.12.14 Raporun Yazlmas ve oaltlmas 4
 lgili kaynaklar
Niyazi Karasar, Aratrmalarda Rapor Hazrlama. 15. bs. 3A Aratrma
Eitim, Danmanlk Ltd. ti., 2005.
Ali Yldrm ve Hasan imek, Sosyal Bilimlerde Nitel Aratrma
Yntemleri. 2. bs. Ankara: Sekin, 2000.
Balolu, B. (2009). Sosyal bilimlerde aratrma yntemi. 4. Bs. stanbul:
Der Yaynlar.
Bykztrk ve dierleri. (2010). Bilimsel aratrma yntemleri. Ankara:
Pegem Yaynclk.

11.12.14 5
Giri

Aratrma konusunda deneyimlerimiz nelerdir?

(eitim, bilimsel aratrma yapma, bilgisayar ve

internet kullanma)

11.12.14 6
 Sizce Bilginin kayna nedir?

11.12.14 7
11.12.14 8
BLGNN KAYNAI

nsanlar, srekli olarak, kendilerini ve

evrelerini aydnlatma, tanma, olay ve
oluumlar aklama ve karlatklar
problemlere gvenilir zmler arama
urandadrlar.
Bu aba iin doru bilgiye ihtiya duyarlar.
Bilginin kaynann ne olduu ise tm
dnenleri zellikle de felsefecileri srekli
uratran bir konu olmutur.
BLGNN KAYNAI

Bilginin kayna konusundan deiik grler

ve dnce akmlar olumutur:
Pozitivizm, materyalizm, idealizm, rasyonalizm,
realizm, ampirizm gibi.
Bu ders kapsamnda iki ana grup olarak
rasyonalizm ve ampirizm ele alnacaktr.
Rasyonalizm (aklclk)
Ampirizm (deneycilik)
 Bacon Descartes/Emprik-Rasyonel Bilim Anlay

Doann dzenli ve yntemli bir biimde aratrlmas ve gzlem

ve deneyler araclyla kavranan olgulara dayal bir bilim
sisteminin kurulmas (Bacon)=Emprik Anlay
Yalnzca akl tarafndan ak ve seik olarak kavranan bilgiler
gvenilirdir. Ak ve seik bilgileri salayan sezgi yanlmaz
yargnn n kouludur. (Descartes)=Rasyonel Anlay
Deneyci gelenek: Francis Bacon, John Locke, George Berkeley,
David Hume
Aklc gelenek: Rene Descartes, Baruch Spinoza, Gottfried
Wilhelm von Leibniz
Immanuel Kant iki gelenei tek sistemde birletirdi: Btn bilgi
deneyle balar, ama btnyle deneyden kmaz.
Georg Wilhelm Friedrich Hegel: mutlak idealizm aklc olan
her ey gerektir, gerek olan her ey de aklcdr.
11.12.14 11
Bilgi kayna

1) Rasyonalizm (aklclk)
2) Emprizm (deneycilik)

11.12.14 12
BLGNN KAYNAI

Rasyonalizm (aklclk);
Akla ncelik veren ve onu gerek bilgi

kayna sayan dnce sistemidir.

Tek bilgi kayna akldr bu nedenle gzleme

yer verilmemektedir.
BLGNN KAYNAI

Ampirizm (deneycilik);
Bilginin kayna olarak duyu ve deneyimleri

esas alr.
deal bilgi bilimdir ve olgusal niteliktedir.

Ampirist yaklamn yeni yorumcularndan en

etkilileri Viyana evresidir.

nemli temsilcilerinden Carnap ve Popper

arasndaki fikir ayrl dikkat ekicidir.

BLGNN KAYNAI

Ampirizm (deneycilik);
Carnap, tmevarm mantn benimser: nce
dorulanabilirlik, sonra pekitirme ve
snanabilirlik mantn savunur.
Popper ise, tmdengelim mantn benimser:
akl ya da gzlem yoluyla gelitirilen bir
genelleme (hipotez), gzlem ya da mantksal
sonulara bakarak yanllanmaya allmaldr.
Doruya ulamann yolu, yanllarn bulunup
ayklanmasdr, grn savunur.
16
 BLM TARH
Bilimin ortaya k yaznn bulunuundan nceye dayanr.
lk bilimsel faaliyetler eski Msrllarda ve Mezopotamyada
grlr (Nil Nehrinin alalp ykselmesi, takvim, geometri,
haritaclk, piramitler).
in takvim yaparak takm yldzlarn konumunu belirlemiler;
in Devleti .. 2000lerde bilimden yararlanm
Hindistan Gne ve ayn hareketleri; Hint numaralama sistemi
Mayalar Takvim
Ortadou Msr ve Mezopotamya; matematik-astronomi; 60
tabanl say sistemi (derece, dakika, saniye, vs.); Babilli
matematikiler 2. derece denklem ve bileik faiz hesaplarn
zebiliyorlard.

11.12.14 17
Antik ada Bilimin Douu
Dnr Eitimle ilgili gr

Thales Pisagor okulu Bilim felsefesinin ilk rneidir.

Eukleides, Geometriyi sistemletirdi.

Archimedes, Mekanii gelitirdi.

Galenos Fizyoloji ve anatomiyi sistemletirdi.

Sokrates renmenin bir hatrlama retmenin de bir hatrlatma ii

olduunu savunmutur. Bu hatrlatma srecinde kendi adyla
anlan Sokratik diyalog (bir tr soru-cevap) yntemini
kullanmtr.
Platon Sokrates'in soru cevap metodunu daha etkili bir hale
getirmekle kalmayp, Sokrates'in metoduna sezgiyi de
(Eflatun) katmtr.
Aristoteles Eitim ve retim faaliyetlerinde mantksal dnceye, deney
ve gzleme yer vermitir.

18
11.12.14 19
ORTAADA-YENA-YAKINADA BLM
slamda Bilim (7. yy) Tp, astronomi, astroloji; Ebubekir Razi, bni Sina, Cabir bni
Hayyan (Kimya), bni Rd, bnl Heysem (Optii)El Harizmi (Cebir), Biruni (Astronomi
ve Corafya), Gazali (tasavvuf), Ulu bey (Astronomi), Ali Kuu (matematik ve
Astronomi), Takiyuddin (Astronomi)
Farabi, retim ile eitim kavramlarn ayrmtr.
retimin kolaydan zora, basitten karmaa, yakndan uzaa ilkelerine uygun
olmas gerektiini savunmutur
ada Bilimin Douu (15. yy)
Leonardo da Vinci
Kopernik (gne merkezli evren)
Tycho Brahe, Kepler, Galile (Yerin Gne ve kendi etrafnda dnmesi)
Descartes
Newton 1687-Doa Felsefesinin Matematik lkeleri (Principia); Newton
mekanii; evrensel ktle ekimi
Bilim ve Sanayi Devrimi 18.-19. yy
20. yy Bilim Devrimi
Newton mekanii Einsteinn grelilik kuram
Bilim Felsefesi: varsaymsal tmdengelim: deneysel olgularn en az sayda genel
ilke ve tanmdan yola karak tmdengelim yoluyla akland matematiksel bir
sistem
Karl Popper: Bilimselliin temel lt dorulanabilirlik deil, yanllanabilirliktir.
20
Problem zerken Hangi bilgi kaynaklarndan
yararlanyoruz?

Emsal arama
Otorite
Kiisel deneyim
Bilim

11.12.14 21
TEMEL KAVRAMLAR

Bilim
Bilimsel Yntem
Bilimsel Aratrma

11.12.14 22
11.12.14 23
BLM TANIMI

Geerlilii kabul edilmi sistemli bilgiler

btndr

11.12.14 24
Bilimin Amalar/ levleri

(a) anlama/betimleme

(b) aklama

(c) yordama

(d) kontrol
 Anlama/Betimleme: Bilim, var olan eylerin tek tek ya
da ilikiler halinde tannmas, ayrntl zelliklerinin
renilmesi ile balar. Anlama/betimleme ilevi, ite bu
amaca dnk

nedir?

sorusunu cevaplandrmayla ilgilidir ve var olan durumu

olduu gibi ortaya koyar. Betimsel aratrmalar, bilimin
anlama/betimleme ilevine hizmet eder.

Aklama: Mevcut durumun olduu gibi tannmasndan

sonra, o durumlarn aklanmas muhtemel nedenlerinin
ve ilikilerin belirlenmeye allmas sz konusudur.
Bantsal aratrmalar bilimin aklama ilevine hizmet
eder.
 Yordama: Gzlenen durumlardan yararlanarak
gzlenmeyen durumlar hakknda tahmin yrtmektir.
Olaylar aklayabilen genellemeler yararldr; ancak
olaylarn oluunu daha nceden kestirebilmek bilim ve
insanlk iin ok daha nemlidir. Nedensel
karlatrmal aratrmalar bilimin yordama ilevine
hizmet eder.

Kontrol: Bilimin kontrol amac/ilevi, retilen bilgilerin

fiilen uygulamalara aktarlmas, doa ve toplum
olaylarnn denetim altna alnmasn amalar. Bilim,
olaylar yordamakla yetinmeyip kontrol altna almay
amalar. zellikle deneysel aratrmalar bilimin
kontrol ilevine hizmet eder.
Bilimin Trleri

Toplum (Sosyal) Bilimleri

Doa Bilimleri
Fen Bilimleri

11.12.14 28
Bilim Dallar
Bilim dallar TBTAK tarafndan Frascati Klavuzuna
(2002) dayanlarak u ekilde snflandrlmaktadr.
Doa Mhendislik Tbbi Tarmsal Sosyal Beeri
Bilimleri ve Teknoloji Bilimler Bilimler Bilimler Bilimler
Matematik
ve . naat .Temel . Tarm .Psikoloji. Tarih
Bilgisayar Mhendislii Tp .Ormanclk .Ekonomi .Felsefe,
Bilimleri . Elektrik . Klinik . Balklk ve . Eitim Mzik,
. Fiziki Mhendislii Tp likili Bilimleri Arkeoloji,
Bilimler . Elektronik . Salk Bilimler Corafya Sanat
. Kimya . Dier Bilimleri .Veterinerlik . Dier Tarihi
Bilimleri Mhendislik Sosyal
. Dnya ve Bilimleri Bilimler
likili
evre
Bilimleri
. Biyoloji
Bilimleri
. Genetik
Bilimselliin ltler

(a) Gzlenebilirlik

(b)llebilirlik

letilebilirlik
(c)

(d) Tekrarlanabilirlik

(e) Sadanabilirlik
Gzlenebilirlik:
Bilimsel bilgi grgl
(emprical) olandr.
Grgl, gzleme
dayal olandr.
Bilimsel bilginin
grgl olmas,
gzlemler yoluyla
bilginin doruluunun
ya da yanllnn
kantlanabilir olmas
demektir.
Gzlenebilirlik:
llebilirlik:
lme; herhangi bir
deikenin niteliini,niceliini
ya da derecesini saptama ve
saysal olarak belirtme iidir.
lme, gzlemleri, bu
gzlemlerdeki farkllklar
yanstacak ekilde saylarla
temsil etme, saylara
dntrme ilemidir.
 letilebilirlik
Aktarlmak istenenin tam
olarak anlalmasn,
ifade edilmek istenenden
bakasnn
anlalmamasn ierir.
fadelerin iletilebilir
olmasn salamann
yolu ise, ievuruk
tanmlar kullanmaktr.
evuruk tanm, soyut ve
znel olan kavramlarn
anlalabilmesi iin
somut ifadeler
kullanlmasdr.
Tekrarlanabilirlik

Yaplan gzlemler ve
alnan lmler, benzeri bir eitimden
gemi, ayn ara-gere ve teknik
imkanlar kullanan dier kiilerce de
tekrar edilebilmelidir. Bilimsel almalar,
bakalar tarafndan da
tekrarlanabildiinde, kiiye baml ve
znel olma durumundan uzaklar,
nesneye baml hale gelir. Bu durum da
gvenirliin yksek olmas demektir.
Sadanabilirlik/ Snanabilirlik/ Test Edilebilirlik:

Hipotezlerin ya da olaylar arasnda var

olduu dnlen ilikilerin doruluu
aratrlabilmeli, snanabilir nitelikte
olmaldr. Dier bir deyile sonularn,
ne srlen hipotezi ve iddia edilen
ilikileri destekleyip desteklemedii
gsterilebilmelidir. Bunun iin de uygun
analiz teknikleri kullanlmaldr.
nemli!!!

Gzlenebilirlik ve llebilirlik temel

nitelikte ltler olarak gzkmektedir.

almalarn iletilebilmesi,
tekrarlanabilmesi ve
sadanabilmesi/snanabilmesi iin,
bunlarn gzlenebilir ve llebilir
olmas gerekmektedir.

Tekrarlanabilirlik ve
sadanabilirlik/snanabilirlik ise,
iletilebilir olmaya baldr.
Bilimin Temel Nitelikleri
Olgusaldr
Sistemlidir
Aklcdr
Genelleyicidir
Evrenseldir
Birikimlidir
Kaytldr
Salam fakat grelidir

11.12.14 38
OLAY-OLGU-GR (DNCE)-
KAVRAM-GENELLEME
OLAY: Ortaya kan, oluan durum, ilgi eken veya ekebilecek
zellikte olan her trl i veya hadiseye denir. rn. ocuklarn parkta
oynamas, insanlarn alveri yapmas, iki kiinin birbiriyle tartmas,
trafik kazasnn yaanmas, evre kirliliinin ortaya kmas vs.

OLGU: Kolayca anlalabilen, tam olarak bilinen, objektif olarak

kantlanabilen ve bilimsel verilere (bilgilere) dayandrlabilen somut eyler,
olay ve dnceler.
rn: Atatrk, TCnin ilk cumhurbakandr.
Trkiyenin en byk gl Van Gldr.

Atatrkn Samsuna kmas olay, 19 mays 1919da kmas olgudur.

Olgu olaydan daha kapsamldr ve olay iine alr.

GR-DNCE: Kiiden kiiye deien ve insanlarn bireysel

dncelerini yanstan bilgiye denir.
rn: Sinema tiyatrodan daha elencelidir.
En kolay ders matematik dersidir.
 Gelimi
Gelimilkelerde
lkelerdeortalama
Genelleme insan
ortalama
insan mr az gelimive
mr az gelimi ve
gelimekte olan lkelerden
gelimekte olan lkelerden
daha
dahauzundur.
uzundur.

Kavramlar
Ortalama
Ortalamamr
mr
Gelimilik
Gelimilik

Olgular Kii bana den GSMH

Okuma yazma
Ortalama mr

lke Ad Dolar oran Kadn Erkek

Arjantin 8.380 95.5 77 69

Afganistan 310 31 43 44
ABD 28.200 96 80 74
Trkiye 2.928 82 71 66

Genellemelerin retimi Doanaya gre tmevarm, tmdengelim ve problem

zme, aratrma-inceleme aamalarn izler.
Tmevarm-Bacon Yntemi

Bulu yoluyla renme yaklamna dayaldr.

Var olan olgudan hareket edilir.
Kavramn rnekleri verilir.

rneklerin kritik ve ortak zellikleri tespit edilir.

Genellemeye gidilir.

Bu yaklamda;gzlem ve tartmaya dayal sreler

yoluyla renicilerin kavram tanmlar
hedeflenmektedir.
Tmdengelim-Aristo-Descartes
yntemi
Ausubel kavram renmeye tmdengelim yntemiyle
balamay nermektedir. (rencilerin n bilgisi ok
zayftr ve kavram retiminde geleneksel yntemdir-
sunu yoluyla renme)
-Genellemeyi Gruba Sunma
-Genellemeyi Destekleyen veri, rnek ve olaylar sunma
-rencileri ek bilgi kaynaklarna ynlendirme
-rencilerin ek kaynaklardan ek destekleyici bilgiler
bulmalarn isteme
BLMSEL YNTEM TANIMI

Kantlanm bilgi retmek iin izlenen yol

Bilime katk getirmi ve getireceine
gvenilen sreler
Ya da genel bir anlatmla;
Problem zmek iin izlenen dzenli yol

Tmevarm ve tmdengelim yntemlerinin bir

sentezidir. nce tmevarm sonra
tmdengelimi ierir.

11.12.14 44
BLMSEL YNTEMN AAMALARI

Karasar, John Deweyin bilimsel

basamaklarn esas alm ve son basamak
olarak raporlamay kendisi nermitir.
1. Gln sezilmesi
2. Problemin tanmlanmas
3. zmn tahmin edilmesi
4. Gzlenebilir snayclarn belirlenmesi
5. Deneme ve deerlendirmenin yaplmas
6. Raporlatrma
rnek
I. Basamak
Tatilden dndmde, bahemin harap
edilmi olduunu grdm

(zorlukla karlama, problem durumu)

11.12.14 46
II. Basamak

Bahe zarara uramtr. Problem: Baheyi

harap edeni bulmak

(Problemin tayini ve tarifi)

11.12.14 47
III. Basamak

zah yolu arama:

1. Hipotez: Acaba komu ocuklar m baheyi harap etti?
ocuklar baheye girerken grmedim, ama yapm olabilirler
2. Hipotez: Acaba baheyi frtna m harap etti?

(Hipotezlerin saptanmas, Durumun tahminen aklanmas)

11.12.14 48
IV. Basamak

Baheyi komunun ocuklar harap etmise, ben tatildeyken, ocuklarn

evde olmas gerekir. ocuklar soraym!
rendim ki ocuklar baka bir ehirde tatildeymiler. Bu durumda
dorulayc ve hipotez uyumamaktadr. (hipotez red - V. Basamak)
Sebep frtna ise komularn bahesi de harap olmas gerekir.
Gzlemeye gittim, baktm ki komularn bahesi de harap olmu

(tmdengelim yoluyla dorulayclarn belirlenmesi)

11.12.14 49
V. Basamak

Konuyla ilgili ek kantlar aradm. Birka hafta

nceki gazetelerde yamur ve frtnay
dorulamaktadr.

O halde baheyi ocuklar deil frtna harap

etmitir (Karar)

11.12.14 50
Bilimsel Yntemin Temel Nitelikleri

Ak seiktir,
Denetlenebilir,
Yanszdr
nceden belirlenen tahminleri ve dorulayclar kullanr-seicidir.
Duruma gre genelden zele, zelden genele akl yrtmeler
yaplr
lme ve istatistik bilimlerinden yararlanlr

11.12.14 51
ARATIRMA TANIMI

Problemlere gvenilir zmler aramak

amacyla, planl ve sistemli olarak, verilerin
toplanmas, zmlenmesi, yorumlanarak
deerlendirilmesi ve raporlatrlmas
srecidir.

11.12.14 52
 Aratrma Bilim likisi

Geerli Yntem ve Teknikler Geerli

Soru Cevap

Aratrma;
Bilimsel yntemin kullanlmas sonucunda bilimsel bilgi retmeye
yarayan bir alma olduu iin bilimin vazgeilmez aracdr. Bilimsel
bilgi aratrma ile retilebilir. O halde denilebilir ki bilim, aratrmann
hem sonucudur, hem de sebebidir.
Bilimsel Aratrma; sorunlarn zlmesi srecine bilimsel yntemin
sistematik olarak uygulanmasdr.
Bilimsel Aratrma Trleri
Temel aldklar felsefeye, bak asna gre
balca iki aratrma metodolojisi (Yntem
bilimi) vardr:
Niceliksel aratrma
Kantitatif
(quantitative research)

Niteliksel aratrma
Kalitatif
(qualitative research)
 Nitel aratrma Niin? Nasl? Ne ekilde
sorularna yant arar.

Nicel aratrma Ne kadar? Ne miktarda? Ne

kadar sk, Ne kadar yaygn? sorularna yant
arar.
 Olaylara bakmz
Nicelik mi? Nitelik mi? Sonu mu? Sre mi?

Harekete bak iir gibi

Bu ocuk tek bana
bir takm

Ohh..
Bahse girerim 128 m
den fazla

(Fraenkel & Wallen, 2006)

 Nicel Aratrma
Desenleri

(Fraenkel ve Wallen, 2006)

Tarama almalar

retmenler
yeni program
hakknda ne
dnyorlar?

Verilerin
Anket
Analizi ve
Uygulama
Bulgular
Tarama aratrmalar (TA)

ok sayda
katlmcnn
grlerinin ya
da zelliklerinin
belirlenmeye
alld
aratrmalardr.
TAnn zellikleri

Tarama aratrmalarnda genellikle ok sayda kiiyi

(evreni) temsil eden belli sayda kii seilir ve veri
toplama srecince bu kiilerle yani rneklem zerinde
allr.
Bilgi toplama sreci farkl veri toplama arac trleriyle
sorulabilen sorulara verilen yantlara dayaldr.
 Korelasyonel almalar

z
yeterlik
r3
1. Kefedici
r2 Korelasyonel
almalar

Tutum Baar
r1

11.12.14 ener Bykztrk 61

Korelasyonel aratrma (KA)

ki ya da daha ok
deiken arasndaki
ilikinin deikenler
maniple edilmeden
incelendii
aratrmadr.
KAnn zellikleri

Korelasyonel aratrmalarda neden-sonu ilikisi

kurulmaz.
Deikenler arasndaki ilikiyi gsteren bir korelasyon
katsays hesaplanr.
Korelasyon katsaysnn 1 olmas mkemmel bir ilikiyi;
iaretine bakmakszn 0 olmas ilikinin olmadn,
0.30dan kk olmas zayf, 0.30 ile 0.70 aras orta,
0.70den byk ise yksek ilikiyi gsterir.
Nedensel karlatrma almalar

Grup1
letiim
Ana okula
lei
gidenler
ren-
ciler
Fark?
Grup2
letiim
Ana okuluna
lei
gitmeyenler

Varolan
farklarn
etkisi
11.12.14 64
Nedensel karlatrma aratrmalar
(NKA)

NKA, ortaya kan,

olmu bir durum ya
da olayn
nedenlerinin
belirlenmeye
alld
aratrmadr.
NKAnn zellikleri

Aratrmac bamsz deikeni maniple edemez.

Nedenlerin belirlenebilmesi iin aratrma sorularnn
dier aratrmalara gre daha esnek olmas
nerilmektedir.
Sekisiz yntemle evren ve rneklem seilemez,
durumun iindeki ya da olay yaayan kiilerle allr.
 Deneysel almalar

Grup1 letiim
A Yntemi lei
ren-
Fark?
ciler
Grup2 letiim
B Yntemi lei

Oluturula
n farklarn
etkisi
11.12.14 67
 Deneysel Yntem
Bir aratrmada, deikenleri (nicel olarak llebilen ve farkl
deerler alabilen zellikler) lebilmek ve bu deikenler
arasndaki sebep-sonu ilikilerini ortaya karmak iin
genelde deneysel yntem kullanlr.
Deneysel almalarda ou kez yapay bir durum oluturulur.
Bir ok aratrmac deneysel almalarda deikenler
arasnda sebep-sonu ilikilerini saptamaya ve bulgular
etkileyen etkenleri belirlemeye alr.
Genel olarak, eer bir aratrmacnn amac, aratrd
konuyu neden sorusu ile ve sebep-sonu ilikisi ile
irdelemek istiyorsa, onun iin en uygun aratrma yntemi
deneysel yntemdir. Bununla birlikte, planlama aamas
kolay, fakat yrtlmesi zor olan bir yntemdir. Deneysel
almann bir kolay taraf da onun llebilir durumlar ile
ilgilenmesidir.
Deneysel almalar daha ok Tp Fakltelerinde yaplan
almalarda kullanlr.
rnein, bir ilacn etkisi aratrlmak istensin. lacn etkisini
ortaya koyabilmek iin baz faktrlerin belirlenip, lmlerinin
yaplmas gerekmektedir. Burada faktr olarak ilacn kan
basncna etkisi alnabilir. lac kullanan hastalarla kullanmayan
hastalarn kan basnlar karlatrlr. Deneysel almann
planlanmas genelde bu ila etkisinin aratrlmasndaki
ynteme benzer ekilde yaplmaktadr.
Bu yaklamda genelde kontrol grubu ve deney grubu olmak
zere edeer gruplar seilir. n-test ve son-testlerle kullanlan
herhangi bir yaklamn deney grubu zerindeki etkililii
aratrlr. Deney srecinde, deney grubuna zel davranmlar
yaplr, bununla birlikte kontrol grubuna ise herhangi bir zel
davranm yaplmaz. Deneysel uygulamann sonunda rneklem
zerinde herhangi bir deiim olup olmadna baklr.
Eitim aratrmalarnda da
ska deneysel yntemden faydalanlmaktadr.
rnek olarak,
yeni bir metotla yazlm bir ders kitabnn
renci baarlar zerisindeki etkisini
deneysel yntem kullanarak aratrabiliriz.
Deneysel Ynteme rnek alma
Konu: Karamustafaolu ve Ayas (2004), Maddenin
Yapsna Yolculuk nitesi ile ilgili kimya kavramlarnn
retilmesinde analoji tekniinin bilisel ve duyusal
renmelere etkisini aratrmlardr.
Gereke: rencilerin kimya kavramlarn istenilen dzeyde
renemedikleri, kavram kargaas yaadklar, kazandklar
bilgileri gnlk yaamla ilikilendirerek kullanamadklar
bilinmektedir. Bunun en nemli nedeni kimya konular
ierisinde birok soyut kavramn olmasdr. Fen bilimleri
dersleri ierisinde yer alan kimyasal kavramlarn anlalma
orannn %33 olduu bilinmektedir. Bu konu, retmenlerle
tartldnda, ortaya srlen en nemli problemin okullara
yeterli ara ve gerelerin mevcut olmad ynndedir. Zaman
ierisinde, fen retiminde soyut olan kavramlarn
rencilerin aina olduklar objelerle ilikilendirerek
sunulmas nem kazanmtr.
Ama: alma, fen bilgisi 7. snf programnda bulunan
Maddenin Yapsna Yolculuk nitesinde yer alan baz kimya
kavramlarnn retiminde analojilerin kullanmna dayal bir
retimin gerekletirilmesi ve rencilerin bilisel ve duyusal
renmeleri zerine etkililiini belirlemek amacyla yaplmtr.
Yntem: almada yar deneysel yntem kullanlmtr. Deney
grubunda bulunan rencilere ilgili nitedeki kat, sv, gaz
moleklleri, atom numaras, ktle numaras, (-) ve (+) ykl
iyonlar, izotop atom kavramlarna ynelik analojiler yaplarak
konunun sunumu gerekletirilmitir. Bu srete ilgili
kavramlarn daha iyi pekitirilmesi amacyla rencilerden
yaplan analojilere benzer yeni analojiler oluturmalar
istenmitir. Kontrol grubuna ise geleneksel yntemle retim
yaplmtr.
lem yolu: Konuya ynelik oktan semeli ve yazl cevap
gerektiren sorulardan oluturulan bir test gelitirilerek veri
toplama arac olarak retim ncesinde ve sonrasnda her iki
gruba uygulanmtr. Bulgularn karlatrlmas SPSS
programyla yaplmtr. rencilerin renme ortamndaki
davranlar gzlemlenerek, analojilere ilikin renci
dnceleri yaplandrlmam mlakatlar yardmyla
salanmtr.
Dier nicel almalar

Tasarm ve Gelitirme Aratrmas

Bilimsel sonu ve nerilere dayal olarak yeni
rn ve zmlerin tasarlanmas ve
gelitirilmesi

Meta-Analiz
Yaplan bir ok aratrmann birlikte gz nne
alnarak bir sentez yapma almas.
 Nitel Aratrma
Desenleri

(Cresswell ve ark., 2003 ; Fraenkel ve Wallen, 2006;

Patton, 1990 )
Durum (rnek olay) almas

Bir ya da daha fazla olayn, ortamn, programn,

sosyal grubun ya da dier birbirine bal sistemlerin
derinlemesine incelendii aratrma desenidir.
 Eitim aratrmalarnda rnek olay, zel
durum, vaka almalar gibi temelde
ayn anlam tayan fakat farkl
armlar yapan terimlerle
karlalmaktadr.
rnek olay almalar daha ok nitel bir
aratrma yntemi olarak bilinir.
 rnek olay almalar zellikle
bireysel yrtlen almalar iin ok
uygundur. Bunun nedeni, aratrlan
problemin bir ynnn derinlemesine
ve ksa srede allmasna imkan
salamasdr.
Eylem aratrmas

Bir ile ilgili;

bileenlerin gelitirilmesi,

sorunlarnn zlmesi iin

dorudan ilgili kiilerle

planlanan ve yrtlen
aratrmalardr.
Uygulayc (retmen vb..)
aratrmalar olarak bilinir.

ener Bykztrk, Ebru Kl akmak,

Bilimsel Aratrma zcan Erkan Akgn, irin Karadeniz,
Yntemleri Funda Demirel
Eylem aratrmas (EA)

Bir ile ilgili;

bileenlerin
gelitirilmesi, varsa
sorunlarnn zlmesi
iin dorudan ilgili
kiilerle planlanan ve
yaplan aratrma
eylem aratrmasdr.
EA yapmak kim iin uygundur?

Eylem aratrmas
yapt ii:
sorunlarndan
arndrmak,
gelitirmek isteyen
herkes iin uygundur.
EAnn zellikleri (I)

EA, aratrmacnn kendi iini gelitirmesi sreci

olduundan aratrmann planlanmas,
uygulanmas, verilerin toplanmas, zmlenmesi,
yeni eylemlerin belirlenmesi gibi aamalar
asndan dier aratrmalara gre daha dinamiktir.
EAnn aamalar

EAnn aamalar amaca gre

deiebilir, genel aamalar:
Tanlama,
Tanmlama,
Gelitirme,
Uygulama ve deerlendirme,
Sonularn paylalmasdr.
EAda veri toplama - zmleme
Hem nicel hem de nitel veri toplama
aralar ve zmleme teknikleri
kullanlabilir.
EA dinamik ve hzl ilerlediinden
bu srete veri toplama aralarnn
geerlik ve gvenirlik dzeyleri
dier aratrmalara gre grece
dk kalabilir.
EAnn Kalitesini Artrma Yollar
Farkl grlerden yararlanarak
Aratrma sonularnn gerekten
zm olup olmadn snayarak
Oluan deiimlerin etkililiini
inceleyerek
Bulunan zmlerin
uygulanabilirliini deneyerek daha
kaliteli eylem aratrmalar
yaplabilir.
Etnografik aratrmas

Bir kltr analizidir.

Grubun davrann dorudan gzlemlemek ve bu gzleme
dayanarak gruba ilikin bir betimleme yapmak esastr.
Kltr, iinde yaayanlarn bak alaryla anlamaya
alr. Katlmclarn neler dndkleri, kullandklar
materyaller, inanlar ve eylemleri etnografinin temel
odadr.
Ama, davranlarn bilisel deil kltrel ve sosyal
temellerini aklamaktr.
Birinci amac gruba ilikin sosyal yaam srecini, katlmclarn
bak asyla ortaya koymaktr.
kinci amac ise karmak ve deiken bir yapya sahip olan insan
davrann olduu gibi ve gelitii haliyle ortaya koymak ve bu
balamda tanmlamalar yapmaktr.

(Agafnoff, 2006; Ekiz, 2003; Hatch, 2002)

Etnografik Ynteme rnek alma
Konu: Kiraz ve Altunsoy (1999) niversitelerde kopya ekme
nedenleri ve tekniklerini etnografik bir yaklamla aratrdlar.

Ama: Lisans rencilerinin kopya ekme nedenlerini ve

tekniklerini ortaya karmaktr.

Yntem: almada etnografik yaklam kullanlmtr. almann

rneklemini, 1998-1999 retim ylnda K.T.. Fatih Eitim
Fakltesinde okuyan renciler oluturmutur. Aratrmaclarda
renci olduu iin, snavlarla ilgili dier rencilerin gr ve
dncelerini doal ortamlarda mlakat yntemiyle
irdelemilerdir. Ayrca, aratrmaclar katlmc gzlemci
yntemini kullanarak, kendi snavlar srasnda kendi
arkadalarnn snav sresindeki tavr ve davranlarn bir dnem
boyunca yaplan snavlarda gzlemilerdir. Mlakatlardan ve
gzlemlerden elde edilen veriler. Bulgular, kopya ekme teknikleri
ve nedenleri bal altnda iki grupta toplanarak yorumlanmtr.
Fenomenolojik (Olgu bilim)
Aratrmalar
Ayn ortamlarda yetimemize ramen, ayn olaylar ok farkl

bir ekilde anlyor ve yorumlamaya alyoruz. Bireylerin

kendilerini evreleyen dnyann eitli ynlerine ait bu farkl
anlaylar karakterize etmeye alan bir grup sveli aratrmac,
almalarnda fenomenografik aratrma yaklam olarak
adlandrdklar bir yaklam kullandlar.
Fenomenografik aratrma yaklam, zellikle eitim
aratrmalarda, dnme ve renme hakkndaki bir takm
sorular cevaplamak iin gelitirildi.
Bu yaklamn ortaya atlmasnn en temel nedeni, yaplan
gzlemler sonucunda renmenin gereklemesinde bireysel
farkllklarn dikkat ekmesidir. Bu yaklamn ortaya atlmas
srecinde iki temel sorunun cevab aratrld.
Bunlar:
Baz insanlarn renmede dierlerinden daha iyi olmas ne
anlama gelir?
Niin baz insanlar renmede dierlerinden daha iyidirler?
Dzeylerine Gre Aratrma Trleri

Betimsel (Survey) Yntemi

1. Tarama Aratrmalar
2. Etnografik Aratrmalar
3. Tarihi Aratrmalar
4. Fenomenojik Aratrmalar
likisel Yntem
1. Korelasyonel Aratrmalar
2. Nedensel Aratrmalar
Mdahaleli Yntem
1. Deneysel Aratrmalar
2. Eylem Aratrmalar
1. Betimsel Aratrmalar:
Betimleyici almalar belirli bir iliki durumunu
tanmlar,
Verilen durumu tam ve dikkatli tanmlar
Eitim alanndaki en yaygn aratrma betimsel
yntem tarama almasdr

rnekler:
eitli renci gruplarnn
baarlarn belirlemek
retmenlerin, yneticilerin ya
da danmanlarn
davranlarn tanmlamak
Ebeveynlerin tutumlarn
tanmlamak
 Betimlemeli almalar genelde verilen
bir durumu aydnlatmak, standartlar
dorultusunda deerlendirmeler
yapmak ve olaylar arasnda olas
ilikileri ortaya karmak iin
yrtlrler.
Butr aratrmalarda asl ama
incelenen durumu etraflca tanmlamak
ve aklamaktr.
2. likisel Aratrmalar:
Eitim alanndaki aratrmaclar sadece durumlar ya da
olaylar betimlemenin tesinde bir eyler yapmak
istemektedir.
rnein;
Baar konusundaki farkllklarn retmenin davran,
rencinin alkanl, rencinin ilgileri ile ne ekilde ilikili
olduunu renmek isterler.

Aratrmaclar bu tr olas ilikileri

aratrarak, olguyu daha iyi
anlayabilmektedir.
liki ve balantlar inceleyen
aratrma ilikisel aratrma olarak
adlandrlr.
Korelasyonel ve nedensel
karlatrma yntemleri ilikisel
aratrmann balca rnekleridir
3. Mdahaleli Aratrmalar:
Mdahale aratrmalar bir uygulama ya da yntemin
sonular zerindeki etkilerini deerlendirir.
Kullanlan balca yntem deneydir.
Eitim konusundaki baz aratrma trleri betimsel, ilikisel
ve mdahale aratrma trlerini birletirebilir

rnein; niversite snavnda baarl olmak

iin gereklilikler ile matematikteki baar
arasndaki ilikileri inceleyen, bu gereklilikleri
zaman iinde inceleyen betimsel tarihi bir
aratrma ayn zamanda ilikiseldir.
Kavram renme ve cinsiyet arasndaki
ilikiyi de bildiren, kavram renme ile ilgili
farkl retim yntemlerinin etkilerine ilikin
bir aratrma, hem mdahale aratrmas
hem de ilikisel aratrma tipine rnektir.
 Aratrma Sorusu Desen - statistik

Aratrmacnn Oda

likiyi Neden-sonu
Betimleme
test etme test etme

Korelasyon Fark Fark

Nedir? var mdr? var mdr? Var mdr?

Tarama Nedensel- Deneysel

Korelasyonel
Karlatrma

Betimsel Karlatrmal
Korelasyonel
Analiz + Hipo. Analizler
Analizler
Testleri 93
Bilimsel Aratrma Sreci
Bilimsel bir aratrma sreci en genel anlamda yedi
basamaktan oluur.
Bunlar;
1. Literatr taramas
2. Aratrma probleminin belirlenmesi
3. Kaynaklarn okunmas ve zetlenmesi
4. Aratrma ve analiz yntemlerinin belirlenmesi
5. Veri toplama ve analiz
6. Bulgularn Yorumlanmas
7. Aratrma Raporunun Hazrlanmas.
ARATIRMAYA KARI YANLI
TUTUMLLAR
Alkanlklara ar bal olma-emsal arama.
Kiisel grn stn tutma
Aratrma olmadan geliimin devam edeceine
inanma
Aratrmacy otorite grme
abuk sonu bekleme
Aratrmay doa bilimleriyle eletirme

11.12.14 96
Y BR ARATIRMACININ
ZELLKLER
Ak fikirli olmak.
Kar grlerde mantk aramak
Kukucu olmak
Dnce ve gzlemlerinde bamsz kalabilmek
Kant iin karar erteleyebilmek
ll dnebilip, karar verebilmek
almalarnda sebatl ve zenli olmak
Bantl dnebilmek
Yanlabileceini dnerek, mtevazi olmak ve
yarglarnda olasla yer vermek

11.12.14 97
PROBLEM

Giderilmek istenen her glk bir problemdir.

Bir problemden bahsedebilmek iin (1)
kararszlk durumu ve (2) Birden ok olas
zm yolu bulunmaldr.

11.12.14 98
PROBLEM SEM N
LTLER
Genel ltler;
zlebilirlik
nemlilik
Yenilik
Aratrlabilirlik

zel ltler;
Alanda yeterlilik
Yntemde ve tekniklerde yeterlilik
Veri toplama izni
Zaman ve imkan yeterlilii
lgi yeterlilii

11.12.14 99
PROBLEMN TANIMLANMASI

Btnletirme
Snrlandrma
Tanmlama

11.12.14 100
Aratrma Sorununun Tanmlanmas
Btnletirme
Btnletirme
Snrlandrma
Tanmlama

Aratrlacak Tanmlama
sorun dilimi

Aratrma amala-
rnn belirlenmesi

Kaynak: Karasar
 btnletirme

snrlandrma

tanmlama

11.12.14 102
 ETM
Arkada
grubu
finansman

aile

ynetim
okul
donanm

Rehberlik
retmen renci
baars

11.12.14 103
PROBLEM DURUMU YAZARKEN

Kuramsal Dayanaklar
Yasal Dayanaklar
Pratik Olanaklar

11.12.14
Problem Durumu
Genel ve alt problemler (amalar) olarak ifade edilir
Problem cmlesi; genel problem cmlesinin metin olarak
ifadesidir
Alt problemler genel amac gerekletirmek iin alt sorular ya da
denenceler olarak dzenlenir.
Trkiyede okullama durumunun bugnk dzeyini belirlemek
bir problem cmlesidir.
Okullama durumu ayrntl alt problemlere dntrlmedike
kiileri fakl beklentilere ynlendirir. Bu yzden alt problemler;
Cinsiyete, yerleim merkezlerine, blgelere, yalara ve yllara
gre ayrntl bir ekilde sorular oluturularak belirlenebilir

11.12.14
 PROBLEM
Aadaki 9 noktay, kalemi kattan kaldrmadan, hibir nokta dta kalmayacak
biimde 4 izgi ile birletiriniz.

. . .
. . .
. . .
PROBLEM
 EL SANATLARI ETM BLM RETMENLK PROGRAMINDA
YER ALAN SANAT ETM DERSLERNN RN TASARIMINA
ETKS NEDR?
Alt Problemler
El Sanatlar Eitimi Blm rencileri rn tasarm becerileri
asndan kendilerini ne derece yeterli grmektedir?
1.1. rencilerin rn tasarmnda, yaratclklarn kullanabilme
becerilerine ilikin grleri nelerdir?
1.2. rencilerin rn tasarmnda, teknik bilgileri kullanabilme
becerilerine ilikin grleri nelerdir?
1.3. rencilerin rn tasarmnda, tasarm ge ve ilkelerini
kullanabilme becerilerine ilikin grleri nelerdir?
El Sanatlar Eitimi Blm rencileri rn tasarm becerileri
asndan eitim srecini ne derece yeterli grmektedir?
2.1. renciler, rn tasarm becerilerini kazandrmas asndan
sanat eitimi srecini ne derece yeterli grmektedir?
2.2. renciler, rn tasarm becerilerini kazandrmas asndan
rn tasarm eitimi (alan) srecini ne derece yeterli grmektedir?
3. El Sanatlar Eitimi Blm rencilerinin eitim srecinde
aldklar baz dersler, rn tasarm becerilerini yordamakta mdr?
4. El Sanatlar Eitimi Blm rencilerinin rn tasarm
becerilerinin, tasarladklar rnler zerindeki etkisi nedir?

11.12.14 108
BLMSEL ARATIRMADA TEMEL
KAVRAMLAR
Veri (Data); szck anlam olarak, bir
sonuca varabilmek iin gerekli olan ilk bilgi
demektir.
Bilimsel adan, anlam karmada ya da
sonuca varmada kullanlan nicelikler, olaylar,
kantlar ya da say kmeleridir.
Veri, henz ilenmemi kantlardr.
Aratrma iin gerekli olan hertrl gzlem,
kaydedilen ey veriyi oluturur.
 Bulgu; Bir aratrmada verilerin ilenmesi,
nesnel aratrma tekniklerinin
kullanlmasndan sonra ortaya kan
bilgilerdir.
Hipotez (Denence); doruluu test edilmek zere
ortaya atlan gzlemsel ya da algsal nermeler,
genellemelerdir.
Aratrma Hipotezi: Aratrma sonucunu ngren ve genellikle taraf tutan
(deikenler aras ilikileri farkllklar iddia eden) hipotezler olarak
adlandrlmaktadr (H1 hipotezi).

H1:Adidas marka ayakkablar iinde ortalama dayanma sresi en fazla

olan markadr.

Sfr Hipotezi (H0): ki deiken arasnda nemli bir iliki bulunmadn ya

da gruplar arasnda nemli bir farkn bulunmadn belirten hipotezdir.
(Birbirinden nemli derecede farkl deildir).

H0:Adidas ve Nike marka ayakkablarn ortalama dayanma sreleri birbirine

eittir.
DENENCE
Olaylar ve deikenler arasnda var olduu dnlen ilikilere
denence denir
Denenceler, denenen yarglardr.
Deneysel aratrmalarda amalar denence olarak ifade edilir
Aratrmac her aklna geleni denence olarak yazamaz, bunun
iin denencenin mantkl bir gerekesi olmas gerekir.
Denenceler geni zamanl cmlelerle ifade edilmelidir. rnein;
sigara akcier kanserine neden olur, dllendirme renmeyi
artrr, zeki renciler daha abuk renir gibi,
ki tr denence vardr. Bunlar; aratrma denencesi ve
istatistiksel-sfr-denencedir
Aratrma denecesi taraflar arasnda fark olduunu, birinin
dierinden stn olduunu ya da iki deiken arasnda iliki
olduunu savunur
statistiksel denence yanszl savunur

11.12.14 112
 Deiken; birden ok deer alan, deiebilen
her eye deiken denir. Aratrmann nemli
elerindendir.
Aratrlacak konuyu oluturan olgular, genel
olarak yntembilimsel adan deiken adn
alr.
Deiebilen, yani en az iki deer alabilen
her ey.
DEKEN
Deikenler kontrol ekillerine gre 3 ekilde snflanabilir; (1) baml
(aklanan/sonu), (2) bamsz (aklayan/sebep) (3) kontrol olarak snflanabilir.
Baml deiken; hakknda bilgi toplanacak deikendir. Problemi-sorunu ifade
eder. rnein renci baarsna etki eden faktrler aratrlyorsa, burada
baml deiken renci baarsdr. eitli faktrlerden etkilenmesi beklenen,
aklanmaya allan deiken yani sorunun kayna baml deikendir.
Bamsz deiken; baml deiken zerindeki etkisi renilmek istenen uyarc
deikendir. rnein aratrmac renci baars deikenini baml deiken
olarak ele alyorsa, buna etki edeceini dnd deikenleri/faktrleri tahmin
etmeye, kestirmeye alacaktr. Yani bamsz deikenleri belirleyecektir.
Bunun iin aratrmac, zekann, alma alkanlklarnn, ortamn, aile yapsnn
baml deikeni etkileyeceini dnp, bamsz deikenler olarak ele
alabilir. Bu durumda farkl zekalarda, farkl alma alkanlklarnda, farkl
ortamlarda ve farkl aile yaplarnda olan rencileri gruplandrarak
karlatrabilir ve etki etme derecelerini bulabilir.
Kontrol deikenleri; ele alnan bamsz deikenlerin dnda, baml
deikeni etkileme olasl bulunan deikenlerdir. Bunlar; evrene ait kontrol
deikenleri (zeka, ya, cinsiyet, deneyim gibi bireylerde mevcutta bulunan
bireysel farkllklardr), aratrma srecine ait kontrol deikenleri (lme, zaman,
ilem farkllklar), aratrmann yapld yere ait kontrol deikenleri (s, k,
nem, grlt)dir.
Aratrmac baml deikeni, bamsz deikenlerin nasl etkilediini
bulabilmek iin kontrol deikenlerini sabit tutmak, etkisiz hale getirmek,
dengelemek abas ierisindedir. Varsaym kavramn kullanabilir.

11.12.14 114
Evren ve rneklem

115
 Evren; Bir aratrmada bilgi salamak zere,
gzlem yaplacak birey ve objelerin tmdr.
Aratrmada verilerin kaynadr ve her
aratrmada evrenin bykl farkldr.
rnekleme; aratrma evreninin temsilidir.
rneklem bykln ne olmaldr?

Ama (i/d geerlik, lek

gelitirme / uyarlama, norm almas.)
Desen (nicel/nitel, tek/ok faktrl,
gruplararas/gruplarii...)
statistik (tek/ok faktrl, ok
deikenli)
Analiz birimi
Deikenin tr (srekli/sreksiz)
Tahmine ilikin sapma ve gven dzeyi

(Bykztrk ve dierleri, 2006; Helberg, 1996;

Patton, 1990; Rudner ve Schafer, 1999; Wilknson ve dierleri, 1999)
118
RNEKLEM
rneklem, belli bir evrenden, belli kurallara gre
seilmi ve seildii evreni temsil yeterlilii kabul
edilen kk kmedir.
Aratrmalar ounlukla rneklem zerinde yaplr ve
sonular ilgili evrene genellenir
rneklem zerinde almann 3 temel nedeni vardr:
(1) maliyet glkleri, (2) kontrol glkler ve (3) etik
zorunluluklardr.

11.12.14 119
Y BR RNEKLEME YAPILABLMES N
alma evreninin tanmlanmas
Evrendekilerin listelenmesi
rnekleme trnn belirlenmesi
rneklem byklnn kararlatrlmas
rneklemin alnmas
Temsilliinin snanmas

gerekir

11.12.14 120
 rnekleme yntemleri

Sekisizlik, rneklemede temel alnan birimlerin

rneklem iin seilme olaslklarnn eit
olmasdr.

Bilimsel Aratrma Yntemleri

rnekleme yntemlerinin gruplandrlmas

Sekisiz rnekleme yntemleri, evrenden

rneklem iin birim ekme ileminin sekisizlik
ilkesine uygun olarak yapld rnekleme
yntemleridir.

Sekisiz olmayan rnekleme yntemleri,

rnekleme alnacak birimlerin sekisizlik ilkesine
bal olmakszn belirlendii yntemlerdir.

Bilimsel Aratrma Yntemleri

 rnekleme yntemleri

Bilimsel Aratrma Yntemleri

 Basit sekisiz rnekleme

Oluturulan evren listesinden rnekleme

birimlerinin sekisiz olarak ekilmesidir.

Bilimsel Aratrma Yntemleri

 Tabakal rnekleme

Evrendeki alt
gruplarn evrendeki
arlklar orannda
rneklemde temsil
edilmelerini amalar.

Alt evrenlerden birim

ekme ilemi basit
yansz rnekleme ile
gerekletirilir.

Bilimsel Aratrma Yntemleri

Sekisiz olmayan rnekleme yntemleri
Sistematik rnekleme: Birimlerin belli bir sistematik
izlenerek bulunan bir aralk ve balang noktasna
dayal olarak rnekleme seilmesidir (1. 10. 20.
renciler gibi)
Amal rnekleme: Derinlemesine aratrma
yapabilmek amacyla almann amac balamnda
bilgi asndan zengin durumlarn seilmesidir.
Uygun rnekleme (Kazara rnekleme): Zaman, para
ve igc asndan var olan snrllklar nedeniyle
rneklemin kolay ulalabilir ve uygulama yaplabilir
birimlerden seilmesidir. (nerilmez, yeterli sayda
rnekleme ulaana kadar kiiler rastgele seilir.)

Bilimsel Aratrma Yntemleri

 Amal rnekleme yntemleri
Aykr durum rnekleme. rneklemin problemle
ilgili olarak birbirine aykr (u) durumlardan,
rneklerden oluturulmasdr.
Maksimum eitlilik rnekleme. rneklemin
problemle ilgili olarak kendi iinde benzeik farkl
durumlardan oluturulmasdr.
Benzeik rnekleme. rneklemin aratrmann
problemi ilgili olarak evrende yer alan benzeik bir alt
grubundan ya da durumundan oluturulmasdr.

Bilimsel Aratrma Yntemleri

 Amal rnekleme yntemleri II
Tipik durum rnekleme. rneklemin aratrma
problemi ile ilgili olarak evrende yer alan ok saydaki
durumdan tipik olan biriyle oluturulmasdr.
Tabakal amasal rnekleme. rneklemin ilgilenilen
belli alt gruplarn zelliklerini gstermek, betimlemek
ve bunlar arasnda karlatrmalar yapabilmek
amacyla bu alt gruplardan oluturulmasdr.
lt rnekleme. rneklemin problemle ilgili olarak
belirlenen niteliklere sahip kiiler, olaylar, nesneler ya
da durumlardan oluturulmasdr.

Bilimsel Aratrma Yntemleri

 rneklem bykl

Nicel aratrmalarda incelenen deikenin srekli

ve sreksiz olmasna gre farkl formller
kullanlarak hesaplanr.

Nitel aratrmalarda ise rneklem bykln

hesaplamada belli bir kural yoktur. Aratrmann
amacna ve sahip olunan olanaklara gre
kararlatrlr.

Bilimsel Aratrma Yntemleri

rneklem Saysn
Belirlenmesi ve Seimi
Bilinen bir gerek var ki bir aratrmadaki rneklem says
aratrmann amac, doas ve ihtiya duyulan verilerin zelliklerine
gre deiim gstermektedir.
Bununla birlikte bu soruya mutlaka bir cevap verilecekse, Cohen
ve Manion (1989)un da belirttii gibi, eer toplanan veriler zerinde
istatistiksel ilemler veya analizler yaplacaksa bu saynn en az 30
olmas gerekliliidir.
Bu durum anket almalar iin en az 100, deneysel ve nedenini
bulmak iin karlatrmal almalarda her bir grup iin en az 15
kiiden olumaldr (Borg ve Gall, 1989).
SAYILTI (VARSAYIM)
Varsaym: Aratrma srasnda doruluunun ispatlanmas
gerekmeyen nerme
Doru olarak kabul edilmi yarglar, genellemelerdir
Doru ya da yanl olabilirler, ancak aratrmada doruluu
aratrlmayacak olan yarglardr
Herhangi bir yargnn saylt olabilmesi iin elde kuvvetli kantlar
olmas gerekir
rnein; yeil k yandnda arabamzla kavaktan geeriz.
nk, nk dier ynde krmz k yandn kabul ederiz
(oysaki lamba bozuk olabilir) Ya da kar ynden gelenin
grdn kabul ederiz (oysaki adam kr ya da sarho olabilir)
rnein retmenlerin verilen anketleri yansz olarak
dolduracan kabul ederiz (oysaki bir retmen yanl doldurabilir)

11.12.14 131
SINIRLILIKLAR
deal olan ancak, isteyipte vazgemek zorunda olduumuz
durumlardr.
Kontrol imkan, etki alan, fayda-maliyet gibi nedenlerle
snrlandrmalar yaplabilir
Problem alan, aratrma amalar, yntem, rneklem
snrlandrlabilir.
rnein eitimde deerlendirme sistemi incelenirken, tm
sistem yerine yalnzca liseler ele alnabilir. Ya da bir konu
tarih boyutu asndan ele alnrken yalnzca belirli yllar ele
alnabilir
Aratrmalar snrllklarna gre yorumlanr

11.12.14 132
TANIMLAR)
Aratrmada sk kullanlan ya da nemli
grlen baz kavramlar tanmlanabilir
(zellikle tezlerde tanm verilir).
rnein belli bir iin verimi aratrlyorsa,
aratrmac verim ile neyi ifade
etmektedir parasal verim mi?, fiziksel
verim mi? Ak seik bir ekilde kavrama
ykledii anlam tanmlamaldr

11.12.14 133
YNTEM)
Aratrmada problemin zmnde izlenen yolu
gsteren planlamalardr.
Bilimsel yntemin 4. basama ve ksmen de 5.
basaman kapsamaktadr.
Yntem; aratrmann modelini, evren ve
rneklemi, veriler ve toplanmasn, verilerin
zmlenmesi ve yorumlanmasn ierir.
Problemin zm uygun yntemin seilmesine
baldr. Bu yzden ayrntl bir ekilde
planlanmas ve uygulamaya dntrlmesi
gerekir. Ayrca en ok eletiri ynteme yaplr.

11.12.14 134
BLMSEL ALIMANIN BASAMAKLARI

Problem Tespiti

Veri Toplama

Hipotez Kurma

Tahminler Yapma

Kontroll Deneyler

7
PROBLEM: "Bitkilerin bymesinde n renkleri etkili midir?
HPOTEZ: "Bitkiler baz k renklerinde daha iyi byr.
TEOR: "Eer bir bitki baz k renklerinde daha iyi byrse o
k renklerinde bitkinin boyunda art olur".

8
ARATIRMA MODEL

Model, nemli grlen deikenleri ierisine alacak

ekilde gerek durumun zetlenmi halidir.

Aratrmann amacna uygun ve ekonomik olarak

verilerin toplanmas, zmlenmesi ve yorumlanmas
iin gerekli koullarn dzenlenmesidir

Koullarn dzenlenmesinde iki yaklam vardr.

Bunlar (1) Tarama, (2) deneme modelleridir.

11.12.14 137
VERLER VE TOPLANMASI
Veriler dorudan ve dolayl lmlerle toplanr.
Dorudan lmelerde; llmek istenen kavram ile onu
temsil eden deiken ilgili hatta zdetir.
Dorudan lmelerde herkes tarafndan zerinde
anlalan standart lmler yaplr. rnein boy
llecekse metre, kilo llecekse kg kullanlr.
Fizik ve tabiat bilimlerinde lmeler daha ok dorudan
lmelerdir.
Dolayl lmeler; herkes tarafndan zerinde anlalm
standart birimleri olan lmleri iermez. lmler
dolayl olarak belirtiler zerinden yaplr. rnein genel
yetenek bir problemin zlmesi yoluyla llr.
Toplumsal stat ise eitim, gelir gibi dolayl
deikenlerle llr.
Baar, ilgi, gr, tutum vb. deikenler dolayl
lmlerle belirlenmeye allr

11.12.14 138
lme sonularnn nitelikleri

Geerlik Gvenirlik

11.12.14
Yaplandrlm lme aralar: Niceliin
llmesi: Grler, davranlar

Yaplandrlm
Anket
Gzlem Formu

Dnya, bir para saduyusu olan ve basit ngilizce

yazma becerisine sahip olan herhangi birinin iyi bir anket
hazrlayabileceine inanan iyi niyetli insanlarla doludur.

Abraham Naftali Oppenheim

11.12.14 141
Yaplandrlm lme aralar:
Niceliin llmesi: Psikolojik yaplar

Baar testleri
Snr yeterlikler
(Maksimum performans)
Yetenek testleri

Tutum / Motivasyon
lei
Tipik davranlar
(Duyusal zellikler)
lgi / Kiilik .
Envanteri
Yaplandrlmam lme aralar:
Niteliin, llmesi: Grler, davranlar

Yaplandrlmam Yaplandrlmam
Grme Formu Gzlem Formu
ANKET
1) Ankette geni kitlelere ulamak mmkndr. rneklemin
temesil dzeyini ykseltir.
2) Cevaplarda bir standart salar, ancak soru says snrldr
3) Hem olgusal (ya, medeni durum vb.) hem de yargsal veriler
(derse ilgi, programn yeterlilii vb.) toplanabilir
4) Veri kayna ile aratrmac arasndaki iletiim yazyla yaplr
5) Sosyal bilimlerde en ok kullanlan veri toplama aralarndan
birisidir.
6) Konular arasndaki gei ve sorularn sras nemlidir
7) Anket dier veri toplama aralarna gre daha ekonomiktir.
8) Anketi dolduran kimsenin etkisi altnda deildir
9) Anketi cevaplayanlar, seenekleri geri dnp tekrar tekrar
inceleme ansna sahiptir.
10) Anketi cevaplayanlarn sorular anlamas en nemli husustur
11) Sorular basit ve ksa olmaldr, her soru tek bir bilgi iermelidir

11.12.14 144
 ANKET RNE
Deerli retmen
Bu anket ilkretim okullar birinci kademede grev yapan snf retmenlerinin
etkililikleri konusunda yaplan aratrmaya veri toplamak zere gelitirilmitir. retmen
etkililii, retmenin rencilerin geliimine maksimum dzeyde katkda bulunarak eitimin
amalarn gerekletirmesini, bylece renci, veli, ynetici, mfetti gibi okul
katlmclarnn honutluunu kazanmasn salayan bir retmen zelliidir.
Ankette yer alan ifadelerin sizin iin ne lde uygun olduunu belirtmeniz
istenmektedir. Eer bir ifadeye hi katlmyorsanz (1); katlmyorsanz (2); az
katlyorsanz (3); katlyorsanz (4); tamamen katlyorsanz (5) rakamn daire iine
almanz gerekmektedir.
Snf retmenlerinin etkililik dzeylerinin belirlenmesi iin hazrlanan bu anket bir
kiisel deerlendirme formu deildir. Elde edilecek veriler yalnzca bilimsel amalar iin
kullanlacak baka bir kii ya da kuruma verilmeyecektir. Veriler toplu olarak
deerlendirileceinden isminizi yazmanz beklenmemektedir.
Aratrmann salkl sonulara ulamas anketi titizlikle ve samimiyetle doldurmanza
baldr.
Yardmlarnz iin imdiden teekkr eder sayglar sunarm.

Ankara nv. Eitim Bilimleri Fakltesi

Ar. Gr. Mustafa Tatar
Eitim Programlar ve retim (E.S.T.T.)

Anabilim Dal
11.12.14 145
Cebeci /Ankara
 Kiisel Bilgiler
Aklama: Aada kiisel bilgilere ynelik sorular yer
almaktadr. Ltfen ilgili blmleri doldurunuz.
1-Okulunuzun
ad:.................................................................................
2-Ka yllk retmensiniz:...................................
3-Mezun olduunuz faklte ve
blm:......................................................................................
...
4.Cinsiyetiniz: Bayan ( )
Erkek ( )
Snf retmenlerinin Etkililii Anketi
Aklama: Aada drt boyutta etkililik dzeyinizi
belirlemeye ynelik ifadeler yer almaktadr. Ltfen sizin iin
en uygun seenei, ilgili rakam daire iine alarak belirtiniz.

11.12.14 146
 ANKET FORMU

Tamamen katlyorum
Hi Katlmyorum

Az katlyorum
Katlmyorum

Katlyorum
ALAN BLGS

1-Alanmla ilgili temel ilke, kuram, kavram ve modelleri bilirim. 1 2 3 4 5

2-rencilerin sorduu sorulara doyurucu cevaplar verebilirim. 1 2 3 4 5
3-Alanmla ilgili kitaplar, dergileri ve yaynlanm aratrmalar takip 1 2 3 4 5
ederim.
4-Ders kitabnn ihtiyac karlamad durumlarda ders notu hazrlarm. 1 2 3 4 5
5-Geliimime katkda bulunacak her frsat (panel, konferans, seminer 1 2 3 4 5
vb.) deerlendiririm
6-rencilerimde nemli deiiklikler meydana getirebileceime 1 2 3 4 5
inanrm.
7-ocuklarn bilisel, sosyal ve kiisel geliimlerine katkda bulunacak 1 2 3 4 5
renme ortamlar olutururum.

11.12.14 147
NSAN LKLER-LETM
1-rencilere sevgili ocuklar, arkadalar gibi holarna gidecek ifadelerle hitabederim. 1 2 3 4 5

2-Konular rencilerin seviyelerine uygun, ak ve anlalr bir dille anlatrm. 1 2 3 4 5

3-Ders srasnda rencilerle srekli gz iletiimi kurarm. 1 2 3 4 5

4-Birbirleriyle ve benimle iletiim kurmalar iin rencileri tevik ederim. 1 2 3 4 5

5-renciler benimle ekinmeden, olduka rahat iletiim kurarlar. 1 2 3 4 5

6-rencilerin cinsiyeti, giyim kuam, konuma biimi, kiilii vb. faktrlerden kaynaklanabilecek 1 2 3 4 5
nyarglardan kendimi korurum.
7-nsanca davrandm ve deer verdiim iin rencilerim, snfmda olduklarndan dolay 1 2 3 4 5
kendilerini ansl kabul ederler.
8-Yneticilerle ve meslektalarmla olumlu ve ibirliine dayal bir iliki gelitiririm. 1 2 3 4 5

9-Veliler istedikleri zaman (okulda, evimde veya bir baka yerde) benimle grebilirler. 1 2 3 4 5

10-Gerektiinde velilerle rencinin geliimine katkda bulunacak planlar yaparz. 1 2 3 4 5

11-Velileri ve aile yelerini, ocuklarnn eitimine daha fazla katkda bulunmalar iin tevik 1 2 3 4 5
ederim.
12-rencilerin geliimi hakknda velileri bilgilendiririm. 1 2 3 4 5
13-Ev ortamn grmek ve daha fazla bilgi sahibi olmak iin rencilerimin ailelerini ziyaret 1 2 3 4 5
ederim.

11.12.14 148
TUTUM LE RNE
Sayn Ynetici / retmen,
Lisansst retime ilikin grlerinizi belirlemek amacyla bir
aratrma yaplmaktadr. Aratrma iin sizlerin grlerinin alnmasna
gerek duyulmaktadr. Birinci blmde kiisel bilgiler, ikinci blmde
retmenlerin lisansst retimi konusunda ifadeler bulunmaktadr.
Grnz yanstan bir seenee ait kutu iine (x) iaretini koyunuz.
Hibir ifadeyi bo brakmaynz.
Gstermi olduunuz ilgi ve ayracanz zaman iin teekkr eder,
sayglar sunarm.
Feride DOUSAN
retmen
Krkkale niversitesi Sosyal Bilimler Enstits
Eitim Ynetimi ve
Denetimi rogram
Yksek Lisans Tez
rencisi

11.12.14 149
BLM I
Kiisel Bilgiler
Cinsiyetiniz:
1 ( ) Kadn 2 ( ) Erkek
Kurumdaki Greviniz:
1 ( ) Ynetici 2 ( ) Snf retmeni 3 ( ) Genel bilgi ve meslek dersi
retmenlii
Mezun olduunuz yksek retim kurumu:
1 ( ) Eitim Enstits 2 ( ) Eitim Fakltesi 3( ) Eitim Yksek Okulu
4( ) Fen-Edebiyat Fakltesi 5 ( ) Dier (yaznz) .
Meslekteki Kdeminiz:
1 ( ) 0-5 yl 2 ( ) 6-10 yl 3 ( ) 11-15 yl 4( ) 16-20 yl 5( ) 21+

11.12.14 150
 TUTUM LE

5Kesinlikle Katlmyorum

4 Katlmyorum

3.kararszm

2 Katlyorum

1.Tamamen Katlyorum
RETMENLERN LSANSST RENM

1. Bakanlka lisansst retime gereken nem verilmemektedir. X

2. retmenlerin lisansst retimi konusunda Bakanlk mevzuat yeterli
X
deildir.
3. Lisansst retim kazanan retmenin tayininin niversitenin bulunduu
ilde uzak bir okula yaplmas retmenin lisansst renimini X
engellemektedir.
4. Lisansst renimi yapanlarn ilgili kadrolara atanmamalar, retmenleri
X
lisansst retim konusunda olumsuz etkilemektedir.
5. Lisansst renimle birlikte retmenlik grevinin srdrlmesi,
X
retmenin lisansst eitimdeki baarsn olumsuz etkilemektedir.
6. Yneticilerce lisansst renime devam eden retmenlere gerekli
X
kolaylk (tayin, izin, ders program) salanmamaktadr.
7. Lisansst retimin nemini retmenler yeterince anlayamamtr. X
8. Lisansst retim, retmenlerin mesleki formasyonuna katk
X
salamamaktadr.
11.12.14 151
GZLEM
1) Gzlem olay, durum ve nesnelere ynelik belirli
hedeflere ynelik bir bak, bir dinleyitir.
2) Verilerin bir bakasnn raporundan deil,
dorudan elde edilmesini salar, birincil
kaynaktr
3) Szle olmayan davranlara ilikin verilerin
toplanmasnda nemlidir.
4) Duyu organlarnn yetersiz kald durumlard
gzlem aralar kullanlmaldr
5) Sre ve para ynnden pahaldr.
6) Gzlenenlerden doru anlam karalmas
gtr.
7) Gzlemcilerin eitilmesi gerekir

11.12.14 152
Gzlem

Aratrmada ihtiya duyulan

verilerin, belli hedeflere
odaklanlarak plak gzle ya
da bir ara kullanlarak
izlenmesi suretiyle toplanmas
srecidir.
Gzlem Yntemi

Gzlem yntemi, bilgi

toplamak iin
gzlemin nceden
yaplandrlma
derecesi ve katlmc
rol gibi iki farkl
lte gre
snflandrlr.
 Gzlemci Rol

Tam katlmc
Ksmi katlmc
Gzlemci olarak katlmc
Katlmc olarak gzlemci
Etkisiz gzlemci/zleyici (Gzlemci grubun yesi deildir)
 GZLEM FORMU

H ORTA TAM
DAVRANI
(1) (2) (3)
Derse hazrlkl gelme
lenecek konu ve dersin amacn akca belirtme
Dersin balama ve biti saatlerine uyma
Ders konusuna hakim olma
Ses tonunu, dil ve ifadelerini uygun olarak kullanma
Dersi ilgi ekici ve zevkli hale getirme
retim aralarn yerinde ve etkin kullanma
Etkin bir ekilde snf ynetebilme
Demokratik ortam yaratarak, soru sorma ve gr belirtmelerine frsat verme
Etkili iletiim kurabilme
rencilere eit davranma
Grn ve davranlaryla model oluturma
Ders srasnda dnt (geribildirim) verme
Dersin sonunda konuyu zetleme ve nemli noktalar vurgulama
Hata ve eksiklikler konusunda uyarma

11.12.14 156
DOKMAN NCELEMESNN
TEMEL ZELLKLER

Dokman incelemesi,aratrlmas hedeflenen olgu

veya olgular hakknda bilgi ieren yazl
materyallerin analizini kapsar.
Eitimle ilgili bir aratrmada u tr
dokmanlar veri kayna olarak
kullanlabilir:
Eitim alannda ders kitaplar,
Program (mfredat) ynergeleri,
Okul ii ve d yazmalar,
renci kaytlar,
Toplant tutanaklar,
renci rehberlik kayt ve dosyalar,
renci ders devleri ve snavlar vb.
Herhangi bir kurumu almak isteyen bir
aratrmac iin:
Yllk kurum raporlar
Halkla ilikiler dokmanlar
Basn aklamalar
Muhasebe kaytlar
Misyon tanm
Stratejik planlar
Kurum ii ve d yazmalar, v.b.
 Gzlem ve grme gibi dier veri toplama
yntemleriyle birlikte kullanldnda verinin
eitlendirilmesi (data triangulation)amacna
hizmet eder ve aratrmann geerliini nemli
lde arttrr.
Dier dokman trleri:
Film,Video ve Fotoraf
Avantajlar
Yz ifadeleri,vcut hareketleri ve mimikler
gibi szel olmayan davranlar,orijinal
formunda ve belirli bir sreklilik iinde sunar.

Aratrmac tarafndan birden fazla ve deiik

aralklarla ayn davranlar izleme olana
verir.
 Tekrar edilmesi zor veya nadiren oluan olay ve
olgularn saptanmasna olanak verir.

Bu dokmanlar,baka aratrmaclar tarafndan

kullanlabilir,bir aratrmacnn vard sonularn
ne derece geerli olduu snanabilir veya daha
nce ulalm sonulardan farkl ve alternatif
dier baz sonulara ulalmasn mmkn
klabilir.
DOKMAN NCELEMESNN ARTILARI

Bailey u 7 boyuttan sz eder:

1)Kolay ulalamayacak zneler
2)Tepkiselliin olmamas
3)Uzun sreli (zamana yaylm) analiz
4)rneklem bykl
5)Bireysellik ve zgnlk
6)(Greli) dk maliyet
7)Nitelik
DOKMAN NCELEMESNN
AAMALARI
1)Dokmanlara ulama:
-Aratrma problemi veya problemleri,aratrmacya
ne tr dokmanlara ihtiyac olduu hakknda genel
bir ereve verir.

-htiya duyulan dokman trleri tespit edildikten

sonra bunlarn nereden bulunaca saptanr.

-Dokmanlar,uygun kaynaklara(bireysel ve
kurumsal dzeyde)ulalarak elde edilmelidir.
2)Orijinalliin kontrol edilmesi: Ulalan dokmanlarn orijinal
olup olmad kontrol edilmelidir.

3)Dokmanlarn anlalmas: Aratrma sadece dokmanlara

dayal olacaksa, bu dokmanlarn belirli bir sistem iinde ve
birbirleriyle karlatrmal olarak zmsenmesi gereklidir.

Elde edilen dokmanlar grme ve gzlem gibi baka veri

toplama yntemleriyle kullanlyorsa,aratrmac bu
yntemlerle elde ettii verileri dokmanlardan elde ettii
verilerle karlatrr.

Dokmandan elde ettii veriler dorultusunda grme

formuna ek sorular koyabilir.
4)Verinin analiz edilmesi: Dokmanlar dier veri toplama yntemleriyle
birlikte kullanlrsa,aratrmac elde edecei verileri grme veya gzlem
yoluyla elde edecei verileri desteklemek,rtmek veya bulduu
sonulara alternatif aklamalar getirmek amacyla kullanr.

Eer dokmanlar tek bana aratrmann veri setini oluturursa

aadaki gibi 4 ekilde analiz edilir.

a)Analize konu olan veriden rneklem seme: Sekisiz rnekleme,sistematik

rnekleme,tabaka rnekleme,kme rnekleme yntemleri kullanlabilir.

b)Kategorilerin gelitirilmesi: Aratrmac aratrmasna balamadan nce

alandaki kuramlardan veya kendi gelitirdii kategorilerden yola kar.Bu
kategoriler veya temalar, yaplacak dokman analizinin de temel
kategorileri olacaktr.

c)Analiz biriminin saptanmas: Aratrmann amacna bal olarak deiik

analiz birimleri sz konusudur.(Kelime,tema,karakter veya kii,cmle
veya paragraf ve ierik)
d)Saysallatrma: Aratrmac elde ettii veriyi 3 yolla
nicelletirerek sunabilir.

-Var veya yok: lgili kategori dokmanda varsa 1

deeri,yoksa 0 deeri verilebilir.Bylece iki dokmanda ka kez
tekrar edildiine baklarak karlatrlabilir.
-Yzde dalm: Kategori tekrarlar yzde anlamnda saylr
ve sunulur.
-Kapsanan alan: Bir kategorinin ilgili dokmanda kapsad
alandr.

5)Verinin kullanlmas: Dokmanlarn bir aratrmada

kullanlmasna ,ak atfta bulunulmasna ynelik olarak mutlaka
ilgili kii kurum ve kurululardan onay alnmaldr.
 VER ANALZ

BETMSEL ANALZ ERK ANALZ

BETMSEL ANALZ
Elde edilen veriler daha nceden belirlenen temalara
gre zetlenir ve yorumlanr.

Elde edilen bulgular dzenlenmi ve yorumlanm bir

biimde okuyucuya sunmak iin;
1.Elde edilen veriler mantkl ve anlalr biimde
betimlenir.
2.Yaplan bu betimlemeler yorumlanr.
3.Neden-sonu ilikileri irdelenir ve birtakm sonulara
ulalr.
4.Aratrmacnn yapaca yorumlar arasnda ortaya kan
temalarn ilikilendirilmesi, anlamlandrlmas ve ileriye
ynelik tahminlerde bulunulmas ilemleri vardr.
Betimsel analiz 4 aamadan oluur
Betimsel analiz iin bir ereve oluturma: Veri analizi iin
aratrma sorularndan, aratrmann kavramsal erevesinden
ya da grme veya gzlemde yer alan boyutlardan yola karak
veri analizi iin bir ereve oluturulur. Bu ereveye gre
verilerin hangi temalar altnda organize edilecei ve sunulaca
belirlenir.

Tematik ereveye gre verilerin ilenmesi: Daha nce

oluturulan ereveye gre elde edilen veriler okunur ve organize
edilir.

Bulgularn tanmlanmas: Organize edilen veriler tanmlanr ve

gerekli yerlerde dorudan alntlarla desteklenir.

Bulgularn yorumlanmas: Tanmlanan bulgularn

aklanmas,ilikilendirilmesi, anlamlandrlmas bu aamada
yaplr.
rnek
Tsai (2002), fen retmenlerinin, renme, retme ve bilim
hakkndaki grlerini mlakat yoluyla topladn, analiz srasnda
ise Kobella 2000, tarafndan ortaya karlan kategorileri kullandn
belirtmektedir. Bu kategorilerin ise;
1. Geleneksel
2. Sre
3. Oluturmac (constructivist)
olmak zere bileenden olutuunu bildirmektedir.
11.12.14 172
11.12.14 173
11.12.14 174
TARAMA MODELNDE TABLO VE YORUMU

3.1.1. Mzik Eitimi Anabilim Dal retim

Elemanlarnn, Mzik retmeni Yetitirme
Sisteminin Amalarna likin Grleri
Aratrmann birinci alt problemi ierisinde ilk olarak,
retim elemanlarnn, mzik retmeni yetitirme
sisteminin amalarna ilikin grleri belirlenmeye
allmtr. retim elemanlarna kurumun
amacyla ilgili 3 soru sorulmutur. Tablo 3.1.1'de
grlere ilikin frekans (f), yzde (%), aritmetik
ortalama () ve standart sapmalar, ekil 3.1.1'de
aritmetik ortalamalara ilikin grafik verilmektedir.

11.12.14 175
 TABLO 3.1.1.
RETM ELEMANLARININ, MZK RETMEN YETTRME SSTEMNN
AMACINA LKN GRLERNE YNELK FREKANS (f), YZDE (%),
ARTMETK ORTALAMA (X) VE STANDART SAPMALAR (SS)

1 2 3 4 5
% n ss
GRLER f % f % f f % F %

1. Mzik eitimi anabilim dalnn

temel amac mzik retmeni - - 1 1,3 6 7,4 18 22,5 55 68,8 80 4,59 ,69
yetitirmek olmaldr

2. Mzik eitimi anabilim dalnn

temel amac mzik retmeni
yetitirmek olmakla beraber, mzik 6 7,4 9 11,1 18 22,2 26 32,1 22 27,2 81 3,60 1,21
eitimi ve zel mesleksel alanlara da
eleman yetitirmelidir.

3. Mevcut sistemde, mzik eitimi

anabilim dalnn mzik retmeni 5 6,2 12 15,0 18 22,5 28 35,0 17 21,3 80 3,50 1,17
yetitirme amac n plana kmaldr

ORTALAMA 79 3,88 ,60

Hi Katlmyorum (1) 1.00-1.80

Katlmyorum (2) 1.81-2.60
Ksmen Katlyorum (3) 2.61-3.40
Katlyorum (4) 3.41-4.20
Tamamen Katlyorum (5) 4.21-5.00

11.12.14 176
 YORUM

Tablo 3.1.1in incelenmesinden de anlalabilecei gibi retim

elemanlarnn yaklak % 69u, mzik eitimi anabilim dalnn
temel amacnn, mzik retmeni yetitirmek olmas gerektii
grne Tamamen Katlmaktadrlar. Gre Katldn ifade
edenler birlikte deerlendirildiinde, bu gre katlanlarn oran
yaklak % 91i bulmaktadr. Dier taraftan, kurumun temel
amacnn mzik retmeni yetitirmekle birlikte dier zel
alanlara da eleman yetitirmek olmaldr grne Katlan ve
Tamamen Katlan retim elemanlarnn oran yaklak % 59dur.
Bununla birlikte retim elemanlarnn yaklak % 56s ise
mzik retmeni yetitirme amacnn dier alanlara oranla daha
n planda olmas gerektii grne ya Katlmakta ya da
Tamamen Katlmaktadr.

11.12.14 177
ERK ANALZ

Ama, toplanan verileri aklayabilecek

kavramlara ve ilikilere ulamaktr.

Betimsel analizde zetlenen ve yorumlanan

veriler,ierik analizinde daha derin bir ileme
tabi tutulur ve betimsel bir yaklamla fark
edilemeyebilen kavram ve temalar bu analiz
sonucu kefedilebilir.
11.12.14 179
11.12.14 180
ARATIRMA TEKNKLER:
RAPOR YAZMA TEKNKLER
I- Aratrma raporunun yazlmasnda
temel kurallar
1-Bilimsel kurallar
2-erik ile ilgili kurallar
a-Alntlarn kullanlmas
b-Dipnotlarn yazlmas
-Kaynak belirtme amal dipnot
-Ek bilgi verme amal dipnot
 II-Aratrma raporunun yazlmas

1-n blm

a-Balk sayfas
b-nsz
c-iindekiler
d-Listeler
2-Ana blm/Metin

zet
a-Giri
-Ama
-Problem
- Alt Problem
-Tanmlar

b-Yntem
-Aratrma modeli
- Evren ve rneklem
-Verilerin toplanmas
-Verilerin Analizi
d- Bulgular ve Yorumlar
e-Sonu, Tartma ve neriler
f- Kaynaka
3-Arka blm
a-Ekler
b-Kaynaklar listesi
KAYNAKA GSTERME

Niin kaynak gsterilmeli?

Bakalarnn emeine sayg
Atfta bulunacak dier aratrmaclar yanl
ynlendirmeme
Yasal zorunluluklar
ALINTI YAPILIRKEN DKKAT EDLECEK
HUSUSLAR

Dorudan Alntlar
Kelimesi kelimesine aynen yaplan alntlardr ve ift trnak

( ...... ) iareti ierisine metin yazlr.

rnek: Yldrm (1966, 21)a gre, hipotez aratrmacya bir

nevi k tutma nitelii tayorsa deerli saylmaldr.

Dolayl Alntlar
Alnt yaplan metin eer birebir kaynakla ayn deilse, yazar

kendi cmleleriyle ifade ediyorsa, alnt yaplan ksm trnak

iine alnmaz ya da sktrlm paragraf gibi zel biimler
kullanlmaz; ancak kaynak gstermek zorunludur.
KAYNAK GSTERMENN ZORUNLU OLDUU
DURUMLAR

Bakasnn eserinden bir aktarma yaplm ise,

Bakasnn bulduu yntem, sonu veya amatan
faydalanlm ise,
Bakasnn eserinden rakam, katsay, ekil, grafik,
resim vb. alnarak kullanlm ise,
Az veya ok bakasnn eserinden esinlenilmi ise,
Yukardakilerin dnda bakasnn eserinden dorudan
ve dolayl olarak faydalanlm ise yararlanlan
kaynaklarn bildirilmesi zorunludur.
KAYNAK GSTERMEY
GEREKTRMEYEN DURUMLAR

Genel kurallar, prensipler veya uygulamalar konusunda

kaynak gstermeye gerek yoktur.
rnein, yardmseverlik bir erdemdir ifadesinde kaynak
gstermeye gerek yoktur.
Herkesin bildii, ak ve seik olarak fark edilen bilgiler
iin kaynak gstermeye gerek yoktur.
rnein, Almanya Avrupa Birliinin en gl ekonomisine sahip
lkelerinden biridir ifadesinde kaynak gstermeye gerek yoktur.
KAYNAK NEREDE GSTERLR?

DPNOTU eklinde ayn sayfann sonunda

Cmle ierisinde veya cmle sonunda
Kitap veya makalenin sonunda
Blm sonlarnda Kaynaka Listesi
Kitap veya makalenin sonunda Kaynaka Listesi

Bu alternatiflerden bir veya bir ka yaznn

yaynlanaca derginin veya kitabn yayn
politikalarna; veya devlerde ise retmenin tercihleri
dorultusunda yaplr.
METN ERSNDE KAYNAK GSTERME
EKLLER
Dipnotu Yntemi
Soyad, Tarih ve Sayfa Yntemi
Soyad ve Tarih Yntemi
Numaralama Yntemi
KAYNAKA LSTES

Nerede yer alr?

Yaznn metin ksmndan hemen sonra Ekler
ksmndan hemen nce yer alr.
Kaynan trne gre bir gsterim ekli
vardr.
Ancak baz yaync kurulular Kaynaka
Listesinde ayr bir gsterim ekli isteyebilir.
 Hazrladnz almalarda bilgiyi nereden
aldnz mutlaka yaznz.

Bu ekilde davranmanz, devinizin deerini

azaltmayacak, tam tersine devinizi daha da
deerli klacaktr.
Raporlatrma
Bilimsel aratrma yntemlerine
uygun olarak yaplm bir
almann literatre girebilmesi iin
ncelikle raporlatrlmas gerekir.
Bilimsel yazlarn hazrlanmasnda
belli kurallar dikkate alnr.
Raporlatrmann nemi

Okuyucular arasnda ortak bir dilin olumasn, iletiimin kurulmasn

salar.
Kurallar, yazlarn birbiriyle ayn olmasn salar ve bylece yazlar
basl hale geldiinde, farkl formatlardan kaynaklanan okuyucudaki
dikkat dankln engeller.
Literatrde ekil olarak belli bir standardn yakalanmasn bylece
okuyucu ve aratrmaclarn bu yazlardan en yksek verimlilikte
yararlanmasn salamaktadr.
Bir okuyucunun hangi baln altnda nelerin olduunu gsterilen
kaynakla ilgili bilgileri nasl bulacan bilmesi, zm iin zaman
kaybetmeden yaznn ieriine younlamasna neden olacaktr.
Aratrmac bir yazy hazrlarken hangi balklar altnda yazsn
ekillendireceini kaynaklar nasl gstereceini ve yazy ekil olarak
nasl dzenleyeceini dnmek zorunda kalmayacaktr.
Bilimsel bir yaznn blmleri
Genel yazm kurallar
Genel yazm kurallar
Tablo rnei
Kt rnek: Uygun rnek:
Cinsiyet Eitim Durumu Grup
Kz Eitim alan Kz
Eitim almayan Eitim alan
Erkek Eitim alan Eitim almayan
Eitim almayan Erkek
Eitim alan
Eitim almayan

Kt rnek:

alma alan: Fen Matematik

Gereinden fazla szck:

Fen alma alan Matematik alma alan

Uygun rnek:
alma alan
Fen Matematik
Kaynaklarn metin iinde
gsterimi

Yaplan bir almada yaplm baka bir

almadan yararlanldnda, metin iinde bu
kaynak mutlaka gsterilmelidir.
Kaynaklarn metin iinde
gsterimi
Tek Yazarl Bir alma
Kl (2006) iki farkl oklu ortam karlatrd
almada
Bu almada iki farkl oklu ortam karlatrlm
(Kl, 2006).

ki yazarl bir alma kaynak olarak

gsterildiinde, metin iinde her seferinde
yazarlarn her ikisinin de soyad belirtilir.
Kaynaklarn metin iinde
gsterimi
, drt ya da be yazarl bir alma:
Bykztrk, Akgn, Demirel, Karadeniz ve Kl
(2006) almalarnda [Metin iinde kaynan ilk
gsterildii yerde kullanlr.]
Bykztrk vd. (2006) almalarnda [Kaynan
ilk getii yerden sonraki paragraflardaki
gsterimi.]
Bykztrk vd. almalarnda [Kaynan ilk
getii paragrafta tekrar vurgulanmas
gerektiinde tarih yinelenmez.]
Kaynaklarn metin iinde
gsterimi
Alt ya da daha fazla yazarl bir alma
kaynak olarak gsterildiinde, metin iinde
alntnn yapld ilk yerde yalnzca ilk yazarn
soyad verildikten sonra vd. eklenir ve
virglden sonra almann yayn yl verilir.
Gruplarn Yapt Yaynlar:
Alntnn yapld ilk yerde: (Trk Biliim Dernei
[TBD], 2005)
Sonraki alntlarda: (TBD, 2005)
Kaynaklarn metin iinde
gsterimi
Ayn Parantez inde ki ya da Daha Fazla almann Kaynak
Olarak Gsterilmesi
Ayn yazarn birden fazla almas ayn parantezde kaynak olarak
gsterileceinde ise yllara gre sralama yaplr. Baskda olan yaynlar
en sona eklenir. rnein;
Yaplan almada (Bykztrk ve Deryakulu, 2004, 2005) ..
Daha nceki aratrma (Bykztrk, 2000, 2002, baskda)
Ayn yazarn ayn ylda yaynlanm birden fazla yayn kaynak olarak
gsterileceinde, yayn yllarnn yanna srasyla a, b, c ve dier harfler
alfabetik olarak eklenir.
(Karadeniz, 2004a, 2004b, 2004c; Kl, 2004, baskda-a, baskda-b)
Farkl yazarlara ait iki ya da daha fazla alma ayn parantez iinde
kaynak olarak gsterileceinde, yazarlarn soyadlarna gre alfabetik
srada verilir. Kaynaklarn arasna noktal virgl eklenir.
(Bykztrk, 1999; Karadeniz, 2003; Kl ve Karadeniz, 1998)
Kaynaklarn metin iinde
gsterimi
Bir Kaynan zel Blm
Bir kaynan zel blm kaynak olarak
gsterileceinde, sayfa, blm, ekil, tablo ya da
denklem uygun ekilde belirtilir. Alntlar iin
genellikle sayfa numaras kullanlr.
(Kl ve Karadeniz, 2004, s. 72)
Kaynaklar listesinin
dzenlenmesi
simlerin alfabetik sraya konulur:
Yazarlarn soyadlar harf harf sralanr. rnein,
Kl, A., Kler, Z. den nce listelenir.

Soyadlar ayn olan farkl yazarlarn

almalarnn sralanmas:
Ceyhun, A. S. ve Canalp, E. (2002).
Ceyhun, K. L. ve ztrk, Y. (2001).
Kaynaklar listesinin
dzenlenmesi
Ayn yazara ait farkl almalarn sralanmas:
Ayn yazarn farkl yllarda tek bana yapt almalar:
Bykztrk, . (1999).
Bykztrk, . (2004).
Ayn soyad ile balayan almalardan tek yazarl olan nce gelir.
Akgn, . E. (2002).
Akgn, . E. ve Demirel, F. (2001).
Kaynaklar listesinde ilk yazar ayn ve ikinci ya da nc yazar farkl almalar:
Bykztrk, ., Karadeniz, . ve Demirel, F. (2003).
Bykztrk, ., Kl, E. (2002).
Karadeniz, ., Akgn, . E. ve Demirel, F. (2004).
Karadeniz, ., Akgn, . E. ve Kl, E. (2004).
Ayn yazarlarn farkl yllarda yaptklar almalar:
Bykztrk, . ve Kl, E. (2003).
Bykztrk, . ve Kl, E. (2004).
Ayn yazarn (iki ya da daha fazla yazar ayn olan almalarda) ayn tarihli
almalar:
Bykztrk, . (2002a). Deneysel .
Bykztrk, . (2002b). Sosyal ..
Kaynaklar listesinin
dzenlenmesi / Genel stiller I
Sreli yaynlar (Makale):
Yazar, A. A., Yazar, B. B. ve Yazar, C. C. (2004). Makalenin
ad. Sreli Yaynn Ad, xx, xxx-xxx.

Sresiz yaynlar (Kitap):

Yazar, A. A.(2004). almann ad. Yer: Yaynevi.

Kitap blm
Yazar, A. A. ve Yazar, B. B. (2004). Blmn ad. A. Editr, B.
Editr ve C. Editr. (Ed.), Kitabn ad (s. xxx-xxx). Yer:
Yaynevi.
Kaynaklar listesinin
dzenlenmesi / Genel stiller II
Online sreli yaynlar:
Yazar, A. A., Yazar, B. B. ve Yazar, C. C. (2004). Makalenin
ad. Sreli Yaynn Ad, xx, xxx-xxx. u kaynaktan u gn, ay,
ylda alnmtr.

Online dokmanlar:
Yazar, A. A. (2002). almann ad. u kaynaktan u gn, ay,
ylda alnmtr.

Lisansst tezler:
Yazar, A. A.(2004). Tezin ad. Yaynlanmam yksek lisans
tezi. Dokuz Eyll niversitesi Eitim Bilimleri Enstits, zmir.