TEMA 5 4 ESO

A ECONOMA E A SOCIEDADE NA ESPAA DO SCULO XIX

A sociedade e a economa espaolas viviron 4 grandes cambios ao longo do sculo XIX: transformouse a
agricultura, a poboacin aumentou, iniciouse a industrializacin e pasouse dunha sociedade estamental a
unha sociedade de clases.

OS CAMBIOS ECONMICOS E SOCIAIS DA ESPAA DO SCULO XIX

En que consistiron os cambios econmicos e sociais que experimentaron Espaa no sculo XIX?

A economa e a sociedade espaolas experimentaron 4 grandes cambios ao longo do sculo XIX:

1) Reformas en agricultura: consolidouse a propiedade privada da terra.

2) Crecemento da poboacin, resultado da diminucin da mortalidade e o mantemento da natalidade.
3) Industrializacin: realizouse tarde na relacin con Europa e de forma incompleta, pois ata principios
do sculo XX a agricultura segua ocupando a maior parte da poboacin.
4) Novos grupos sociais: a sociedade das clases substituu sociedade estamental. Entre as novas
clases sociais destacaron a burguesa industrial e o proletariado.

OS CAMBIOS NA AGRICULTURA
En que consistiron os cambios na agricultura espaola durante o sculo XIX?
Os cambios na agricultura espaola ao longo do sculo XIX foron consecuencia da reforma agraria
liberal, dicir, do conxunto de reformas que os gobernos liberais aplicaron no campo con tres
obxectivos:
1) Abolicin do rxime seorial: deuse paso a unhas formas capitalistas de explotacin da terra.
2) Desamortizacin: a expropiacin por parte do Estado das terras da Igrexa e dos concellos
consolidou a terra como unha propiedade privada, xa que se poda comprar e vender. As, a terra
pasou a ser unha mercanca e os seus traballadores, asalariados.
3) Xurdimento dun novo tipo de propietarios: como consecuencia da desamortizacin xurdiron novos
propietarios (burgueses e campesios ricos) que se dedicaron a modernizar as tcnicas e os cultivos
agrarios co fin de mellorar o rendemento das sas terras e permitir un aumento da producin
agrcola.

Que problemas tia a agricultura espaola no sculo XIX?

A agricultura espaola no sculo XIX tia 2 problemas:

1) Propietarios que vivan de rendas: os rendementos s melloraron nas terras dos propietarios que
apostaron pola sa modernizacin, e estes foron unha minora. A maior parte dos propietarios eran
rendistas, dicir, vivan das elevadas rendas que cobraban aos arrendatarios e non se preocupaban
da modernizar as sas terras.

2) Estrutura da propiedade desigual: a estrutura da propiedade, dicir, como estaba repartida a terra
e como eran as fincas, non cambiou ao longo do sculo, polo que seguiron existindo grandes
propietarios que acaparaban todas as terras e un campesiado que viva miserablemente. Haba 3
tipos de propiedade:
 a) Latifundios: eran propiedades enormes cuxo propietario acostumaba a ser un rendista.
Traballbana os xornaleiros por salarios moi baixos. Predominaban no Sur da Pennsula.
b) Minifundios: eran propiedades moi pequenas, difciles de mecanizar, a o pouco que producan
apenas poda alimentar aos campesios que as traballaban. Predominaban en Galicia.
c) Propiedades medianas: eran propiedades de tamao mediano que acostumaban estar
arrendadas durante moitos anos polos campesios que as traballaban. Eran o tipo de
propiedade mis equilibrado e o mis favorable a ser mecanizado. Predominaban en Catalua,
Valencia e o Norte da Pennsula.

OS CAMBIOS NA POBOACIN
Que cambios experimentou a poboacin espaola no sculo XIX?

A poboacin espaola no sculo XIX experimentou 2 grandes cambios:

1) Aumento da poboacin: a poboacin espaola aumentou de forma importante ao longo do sculo

XIX polo mantemento da natalidade e a diminucin da mortalidade. Este aumento presentou 2
caractersticas:
a) A mortalidade en Espaa foi mis elevada que noutros pases industrializados a consecuencia do
mantemento das fames.
b) O aumento da poboacin non foi igual en todo a Pennsula, e destacou na periferia.

2) xodo rural: o aumento da poboacin e a modernizacin da agricultura provocaron que cada vez un
nmero maior de persoas abandonaran o campo por falta de traballo e emigraran s cidades. Sen
embargo, a maior parte da poboacin seguiu vivindo no campo.

O INICIO DA INDUSTRIALIZACIN
Que caracterizou ao proceso de industrializacin de Espaa no sculo XIX?

No proceso de industrializacin de Espaa no sculo XIX produciuse con bastante retraso respecto a pases
europeos como Gran Bretaa e Francia. Ademais, foi unha industrializacin parcial, xa que ata o sculo XX a
maior parte da poboacin segua traballando na agricultura.

Cales foron os obstculos que atopou o proceso de industrializacin en Espaa?

Os obstculos que atopou o proceso de industrializacin en Espaa foron 5:

1) Ausencia de burguesa industrial en moitas rexins: os burgueses eran os nicos con capital para
inverter nas fbricas, polo que, se non estaban presentes nun territorio, era difcil que se iniciase a
industrializacin.
2) Escaseza de fontes de enerxa para facer funcionar s maquinas: unicamente se contaba coa
enerxa hidrulica e con carbn de mala calidade.
3) Problemas de transporte: a maior parte das estradas eran de psima calidade e a rede ferroviaria
era moi limitada. Isto dificultaba a circulacin das materias primas e dos produtos xa elaborados.
4) Ausencia de consumidores para os produtos elaborados nas fbricas: posto que a maior parte da
poboacin era campesia e contaba cuns ingresos baixsimos, non os destinaba a comprar os
produtos elaborados polas fbricas.
 5) Competencia con outros pases industrializados: pases como Gran Bretaa, cunha forte industria,
elaboraban produtos por un prezo moito mis barato que as industrias espaolas polo que, no
mercado, os produtos ingleses importados eran mis baratos que os producidos aqu. Para evitar iso
establecronse aranceis (impostos) sobre os produtos estranxeiros.

Cales foron os sectores nos que se baseou a industrializacin espaola?

Os sectores nos que se baseou a industrializacin espaola foron 2:
1) A industria txtil (elaboracin de tecidos): foi importante en Catalua, onde se instalaron mquinas
de tecer e fiar britnicas. O problema da industria txtil catal era a falta de carbn para facer
funcionar as mquinas, polo que tia que importarse por mar ou aproveitarse a forza dos ros
(enerxa hidrulica). Por iso as industrias se instalaron preto dos portos martimos e ao longo do
curso dos ros, onde se crearon colonias industriais.
2) A siderurxia (elaboracin e traballo do ferro): foi importante sobre todo no Pas Vasco. O xito da
siderurxia vasca baseouse nos intercambios con Gran Bretaa: exportbase ferro a Inglaterra e, a
cambio, importbase carbn gals, de alta calidade e barato. A siderurxia deu lugar ao nacemento
de industrias de construcin metalrxica e naval.

Como se realizou a explotacin mineira en Espaa?

Espaa era moi rica en xacementos mineiros de chumbo, cobre, mercurio, cinc...
A sa explotacin tivo 2 caractersticas:
1) Concesin a compaas estranxeiras: a explotacin dos xacementos mineiros concedeuse en gran
parte a franceses e ingleses, sobre todo, co fin de recadar fondos e reducir a dbeda de Facenda.
Ademais, tamn haba unha forte exportacin do mineral cara Europa.
2) Carbn e ferro: foron as 2 principais actividades mineiras, debido importancia da siderurxia. Os
xacementos de carbn mis destacados encontrbanse en Asturias, e as minas ferro en Vizcaya.

Como se realizou a construcin do ferrocarril en Espaa?

A construcin do ferrocarril en Espaa levouse a cabo mis tarde que en Europa e tivo 2 caractersticas:
1) Estrutura radial: a rede ferroviaria deseouse seguindo unha estrutura de tipo radial, con centro en
Madrid.
2) Ancho de va (distancia entre os ras) diferente do europeo: isto obstaculizou os intercambios entre
Espaa e o resto de Europa.

O ferrocarril permitiu crear por primeira vez un mercado de intercambio de produtos dentro de Espaa.
As primeiras lias ferroviarias uniron Barcelona con Matar e Madrid con Aranjuez.

Que sucedeu coa industria espaola a finais do sculo XIX?

A finais do sculo XIX, a industria espaola diversificouse e desenvolvronse novas industrias como a
metalurxia, a naval, a qumica... Ademais, estendeuse a novas rexins espaolas, como Asturias, Madrid
e as terras valencianas. As principais caractersticas foron 4:
1) Uso das electricidade: fixo posible unha maior mecanizacin da producin industrial as como unha
reducin dos costes e os prezos.
2) Uso do petrleo e motor de explosin: permitiu o desenvolvemento da industria do autombil.
3) Expansin da industria metalrxica: viviu un gran desenvolvemento grazas necesidade de
maquinaria moi diversa.
 4) Expansin da industria qumica: gozou dun importe desenvolvemento grazas fabricacin de
pinturas, medicamentos, abonos...

OS CAMBIOS NA SOCIEDADE
Que cambios experimentou a sociedade espaola do sculo XIX?
No sculo XIX pasou a sociedade estamental propia do Antigo Rxime (a poboacin dividase en 3
estamentos: nobres, eclesisticos e traballadores) a unha sociedade de clases, definida pola propiedade
e a riqueza.

Quen formaba as clases dominantes da sociedade espaola do sculo XIX?

As clases dominantes da sociedade espaola do sculo XIX estaban constitudos por 2 grupos:
1) Nobreza terratenente: anda que perdeu os dereitos seoriais, conservou a propiedade da terra e
seguiu tendo un importante poder poltico.
2) Alta burguesa: foi o grupo que se enriqueceu coa industrializacin, a compra de terras
desamortizadas e a creacin da banca moderna, e pasou a ser a nova clase dirixente.

Quen formaban as clases populares da sociedade espaola do sculo XIX?

As clases populares da sociedade espaola e sculo XIX estaban formadas principalmente por 2 grupos:
1) Campesiado: agrupaba a maior parte da poboacin. A gran maiora non tian terras propias, polo
que arrendaban fincas a outros propietarios ou traballaban como xornaleiros (asalariados)
vendendo a sa forza de traballo. A vida do campesiado era difcil e cada vez foron mis frecuentes
as revoltas campesias para pedir unha distribucin da terra mis xusta.

2) Proletariado industrial: foi a clase social xurdida coa industrializacin e creceu grazas ao xodo rural
dos campesios que abandonaban o campo para buscar traballo. Nun principio, o proletariado
concentrouse en Catalua, e mis adiante no Pas Vasco, Asturias e Madrid. As condicins de vida do
proletariado eran dursimas, con xornadas de entre 12 e 14 horas, a cambio de salarios baixsimos.

O DESPERTAR DO MOVEMENTO OBREIRO

Cales foron as primeiras formas de loita obreira en Espaa?
As primeira formas de loita obreira foron 2:
1) O ludismo: foi un movemento obreiro que, como sabes, baseou a sa actividade en destrur
maquinaria e industrias, consideradas as responsables das sas duras condicins de vida. Destacan
os sucesos de Alcoy, onde se destruron teares mecnicos, o incendio da fbrica Bonaplata en
Barcelona.
2) O sindicalismo: naceu da necesidade dos obreiros de crear organizacins propias para defender os
seus dereitos. As, o primeiro sindicato foi a Asociacin de Tecedores de Barcelona, que agrupou aos
obreiros do txtil.

Cales foron os movementos polticos e sociais que mis arraigaron entre o proletariado espaol?
Os movementos polticos e sociais que mis arraigaron entre o proletariado espaol foron 2:
1) O anarquismo: foi moi importante en Catalua e en Andaluca. O anarquismo era un movemento
que non cra no poder poltico, polo que propoa a revolucin social como medio para a liberacin
do proletariado. O anarquismo en Espaa manifestouse baixo 2 formas:
 a) Violenta anarquista: foi a estratexia dos grupos de anarquista que atentaron contra as clases
dirixentes da sociedade burguesa, provocando sa vez fortes represins por parte das forzas
de orde.
b) Anarcosindicalismo: foi a estratexia maioritaria os grupos anarquistas contrarios violencia e
consistiu na fundacin de sindicatos obreiros. O mis importante foi a Confederacin Nacional
do Traballo (CNT), que, cos anos, chegou a ter mis dun milln de afiliados.

2) O socialismo: mis minoritarios que o anarquismo, foi importante en Madrid, Pas Vasco e Asturias.
Seguindo as ideas de Marx, os socialistas espaois, liderados por Pablo Iglesias, crearon en 1879 o
Partido Socialista Obreiro Espaol (PSOE) co fin de presentarse s eleccins e, desde o Parlamento,
defender os dereitos dos traballadores. As mesmo, en 1888 crearon o primeiro sindicato socialista,
a Unin Xeral de Traballadores (UGT).