Professional Documents
Culture Documents
CHT HOT NG B MT
Chng 3: Ha hc cc cht
hot ng b mt
1
TNG QUT
Bao gm cc phn:
2
CHT HOT NG B MT ANION
3
Cht hot ng b mt ngun gc acid
carboxylic- X phng
X phng = acid bo tc dng vi cht kim
(RCOOX).
Phn ng x phng ha du m ca ng thc vt
=> x phng
Nguyn liu
*Du m ng thc vt: ester ca alcohol 3 chc l
glycerin v cc acid bo khc nhau=> glyceride.
CH2 OCOR1
Cc R l mch carbon c s C t 6-20,
CH OCOR2
thng l s chn v mch thng.
CH2 OCOR3
4
Cht hot ng b mt ngun gc acid
carboxylic- X phng
Mt s dng acid bo:
Acid lauric (C12): CH3-(CH2)10-COOH
Acid myristic (C14): CH3-(CH2)12-COOH
Acid palmitic (C16): CH3-(CH2)14-COOH
Acid caprilic (C8): CH3-(CH2)6-COOH
Acid oleic (C18): CH3-(CH2)7-CH=CH-(CH2)7-COOH
Acid linoleic (C18): CH3-(CH2)4-(CH=CH)2-(CH2)8-
COOH
Acid stearic (C18): CH3-(CH2)16-COOH
5
Cht hot ng b mt ngun gc acid
carboxylic- X phng
Nguyn tc chnh l thy phn lin kt ester ca glyceride,
a v dng acid t do v trung ha cc acid bo
c x phng.
+
CH2 OCOR1 H CH2 OH R1COOH
CH OCOR2 + 3 H2 O CH OH + R2COOH
OH-
CH2 OCOR3 CH2 OH R3COOH
Tc nhn kim:
NaOH: thng dng
KOH: iu ch cc dng x phng mm, trong.
Sodium carbonate: khng th x phng ha glyceride, nhng trong mt
gii hn, c th x phng ha cc acid bo.
6
Cht hot ng b mt ngun gc acid
carboxylic- X phng
Nguyn tc sn xut :
Cch 1: du m -> acid bo -> x phng => thit b phc tp
v t tin, d thu glycerin v iu chnh thnh phn cc acid
bo.
Cch 2: du m -> x phng => li v thit b, chi ph nng
lng => thng dng
Phng php khng gia nhit: du m + NaOH -> khun
st, 30oC
Phng php nu x phng gia nhit: du m + NaOH->
thit b khuy, 80-85oC
Phng php nu x phng lin tc: du + NaOH, NaCl
20% -> ni cao p
7
Cht hot ng b mt ngun gc acid
carboxylic- X phng
Tch lp x phng:
Sau phn ng, dung dch mui n c
dng ra, tch glycerin ra khi x phng.
X phng khng tan trong nc mui bo
ha, do cn bng chuyn sang chiu nghch ->
glycerin li tan trong nc mui -> tch lp ->
loi ra.
8
Cht hot ng b mt ngun gc acid
carboxylic- X phng
Loi mui khi x phng:
X phng th c pha trn vi NaOH long
(hay soda), un nh.
Mui tan vo dung dch, sau lm lnh, x
phng kt tinh, to lp mn ni ln trn.
X phng c tch ra thu.
Tinh ch nhiu ln thu x phng sch.
9
Cht hot ng b mt ngun gc acid
carboxylic- X phng
*Tnh cht ca mt s loi x phng:
di ca dy v khng no ca acid bo => tnh hot
ng b mt, ha tan ca x phng
Acid bo mch ngn => d ha tan, to bt tt nhng bt t
bn, tnh ty ra km
Acid bo mch di => tnh ty ra tt, bt bn nhng li c
ha tan km
Acid bo mch no/khng no => nhit nng chy cao hn,
nn to x phng c cng cao hn
X phng c ni i/khng c ni i => d b oxi ha, to
mu, mi khng mong mun v hot tnh ty ra km hn
10
Cht hot ng b mt ngun gc acid
carboxylic- t nhin khc
Cc cht hot ng b mt t acid carboxylic thin
nhin khc
Acid carboxylic t nha thc vt (colophane hay
rosin)
11
Cht hot ng b mt ngun gc acid
carboxylic- t nhin khc
Cc cht hot ng b mt t acid carboxylic thin
nhin khc
Colophane tan trong kim, to mui natri gi l x
phng colophane.
Nhc im l chng khng bn v c mu. Khc
phc bng cch:
+Hydrogen ha: loi b ni i, lm mt mu v loi
c tp cht.
+Dehydro ha: to vng thm 6 cnh, c kh nng
chng oxi ha.
+Polymer ha: tng bn, c tnh to nh tt hn.
12
Cht hot ng b mt ngun gc acid
carboxylic- t nhin khc
Cc cht hot ng b mt t acid carboxylic thin
nhin khc
Naphthenic acid
13
Cht hot ng b mt ngun gc acid
carboxylic- t nhin khc
Cc cht hot ng b mt t acid carboxylic thin
nhin khc
Acid naphthenic c trong mt s loi du m. Khi x l
vi kim, hnh thnh x phng c hot tnh cao.
Acid naphthenic th c mu ti, mi kh chu tinh
ch bng chng ct chn khng vn cn mi
Sn phm thng vn cn 5-10% thnh phn khng
x phng c (ch yu l hydrocarbon).
14
Cht hot ng b mt ngun gc acid
carboxylic- t tng hp
20
Cht hot ng b mt sulfonate-
alkyl arene sulfonate
Ph bin:
K nc: gc alkyl thng c khong 12 C +
vng benzene
i nc: l nhm sulfonate SO3-
Mt s ng dng:
Sn phm ty ra
Cht to bt trong cha chy
Ngnh xi m
X l b mt kim lai
23
CHT HOT NG B MT CATION
25
CHT HOT NG B MT CATION
c im Anion Cation
Nhm k nc Acid bo mch di, Tng t
alcohol mch di,
paraffin thng mch
di
C ch hnh thnh Ti cc nhm Ti nguyn t N
ion xy ra carboxylic, sulfate, hay nhm cha N
sulfonic
Cc ion nh hng Na+, K+, NH4+ Cl-, sulfate,
n tnh cht ca sulfonate, aryl
cht HBM ( sulfonate
tan) 27
Mt s ng dng cht HBM CATION
S thay i ca si sau khi git
Cht lm mm vi si
Cc si nh to cc yu im:
-To v th cng
-Ni gi, tng tr cc cht kt ta, ht bn -> lm xm qun
o
-Ngn cn dung dch ty ra thm vo -> gim hiu nng git
gi
-Thay i phn tn nh sng -> vi m i 28
Mt s ng dng cht HBM CATION
Cht lm mm vi si
Tc ng ca cht lm mm ln b mt vi si
+ CH3
RCOO CH N _
CH3
Cl
RCOO CH2 CH3
30
Mt s ng dng cht HBM CATION
Trong dung dch dt nhum:
Trong giai on hon tt vi: hp ph ln x si, lm
gim lc ht gia cc si -> vi vc s mm mi hn.
32
Cht hot ng b mt lng tnh acid carboxylic
33
Cht hot ng b mt lng tnh
sulfate/sulfonate
Sulfate ha cc amine mch di c cha lin kt i
hay nhm O trong phn k nc.
H2SO4
CH3(CH2)7-CH=CH-(CH2)7CH2NH2 CH3(CH2)7CH2 CH CH(CH2)7-CH2-NH2
OSO3H
(1-amino, 9,10-octadecene)
hay
H2SO4
CH3(CH2)7CH2 CH CH(CH2)7-CH2-NH2 CH3(CH2)7CH2 CH CH(CH2)7-CH2-NH2
OH OSO3H
34
Cht hot ng b mt lng tnh
sulfate/sulfonate
iu ch trc tip t cht hot ng b mt sulfonic
CH2CH2SO3H
RNH2 + ClCH2CH2SO3H RNHCH2CH2SO3H R NH
CH2CH2SO3H
CH2CH2SO3H
+
R N CH2CH2SO3H
CH2CH2SO3H
35
ng dng ca cht HBM lng tnh
c im sn phm:
+Tnh ty ra tt
+To bt
+Khng hi da, khng lm rt da
+t c hi
Do vy, chng thng c dng trong du
gi u (c bit cho em b), sa tm,
36
CHT HOT NG B MT KHNG
ION
40
CHT HOT NG B MT KHNG
ION
Mt s v d c bn:
Glucoside alkyl ether
41
CHT HOT NG B MT KHNG
ION
Mt s v d c bn:
Polyoxyethylene glycol alkylphenol ether
Polysorbate
43
CHT HOT NG B MT KHNG
ION
Mt s v d c bn:
Polyethoxylated tallow amine
44
CHT HOT NG B MT KHNG
ION
Mt s v d c bn:
Cocamide MEA
cocamide monoethanolamine
45
CHT HOT NG B MT KHNG
ION
Mt s v d c bn:
Cocamide DEA
cocamide diethanolamine
46
CHT HOT NG B MT KHNG
ION
Cc cht hot ng b mt khng ion:
Kh nng ty ra tng i cao: km hn so
vi cht HBM anion nh sulfate, sulfonate
tng ng
Kh nng ty ra ph thuc vo chiu di
nhm k nc v chiu di nhm (-C2H4O-)n
Cc cht hot ng b mt khng ion cng t
to bt hn cht hot ng b mt ion.
47
ng dng cht HBM khng ION
Dng trong du gi u hoc cc loi m
phm khc
Du gi u phi p ng yu cu sau:
C kh nng to bt tt, khi gi u phi cho nhiu bt, bt
mn, bn (bt git th bt phi to).
D lan rng ln tc v da u
C hiu qu lm sch tt
D r sch sau khi gi
Tc sau khi gi phi mm mi d chi, khng b ri
Khng gy kch thch da v mt
p ng cc yu cu trn -> phi dng hn hp cc cht
hot ng b mt phi hp vi cc ph gia khc nhau.
48
ng dng cht HBM khng ION
Cht hot ng b mt khng ion cn c s dng
lm ph gia trong ch bin thc phm.
V d: dng trong b v cc loi du chin. Khi chin
bnh, khoai ty, du chin v b thng b bn ra
ngoi do hin tng gia nhit cc b v do nc bc
hi qu nhanh. Nu c thm mt lng thch hp
cht hot ng b mt vo th nc s thot ra t t
v ng u, khc phc c hin tng trn c th
s dng stearyl monoglyceride sulfate hoc ester ca
acid bo vi polyol.
49
ng dng cht HBM khng ION
Sn phm Ty u USA
Nm 1990 1996 2000 1990 1996 2000
Alcohol ethoxylate 330 207 230
Alkylphenol 90 845 875 207 244 560
ethoxylate
Nonionic khc 180 225 225 326 N/A N/A
Tng cng 600 1070 1100 740 740 (E)
51
890 (E)
CHT HOT NG B MT KHNG
ION
Lng EO trn th gii (10,5 triu tn/nm)
s dng sn xut trong cc lnh vc
Lnh vc sn xut % sn lng
(khng k ethanolamides)
EO/PO block co-polymers 50