Kur'an'da geen salat/namaz

szc hangi anlamlara

gelmektedir?
Deerli kardeimiz;

Mukatil b. Sleymann (.150/767) el-Ebh ven-nezir adl eserinde es-salt

eklinde mstakil hali deil de, ekmes-salat eklindeki terkipli kullanm yer
almaktadr. Eserde sz konusu terkibin Kuranda iki farkl vechinin/ynnn
bulunduu belirtilmektedir. Buna gre:

1. Ekmes-salte demek ikrar ederlerse yani kabul ederlerse demektir. Tevbe

Suresindeki bir ayeti buna rnek veren Mukatil b. Sleymana gre ayette yer alan
(Tevbe, 9/5) tevbe ederlerse ifadesi, "irkten dnerlerse" anlamna; namaz
klar ve zekat verirlerse ifadesi de namaz klmay ikrar eder ve zekat vermeyi
de kabul ederlerse anlamna gelmektedir.

2. Ekmes-salt terkibinin ikinci anlam da tamam demektir. Buna gre

Enbiya Suresinde yer alan, Namaz ikame etmeyi ve zekat vermeyi vahyettik
(Enbiya, 21/73) ayeti, namaz tamamlayn ve zekat verin manasnadr.

Yine Bakara Suresinde yer alan, Onlar ki gabya inanrlar, namaz ikame
ederler. (Bakara, 2/3) ayetinin anlam da namaz tamamlarlar demektir. (1)

Bir dier Kuran szl mellifi Yahya b. Sallamn (.200/815) et-Tesrf adl
eserinde ise kavramn iki vechinin bulunduu belirtilmektedir. Ancak bunlardan ilk
vechin iinde, iki farkl duruma gre iki ayr anlam zikredilmektedir ki, sz konusu
anlamlardan biri Allah iin kullanlm olup balama (mafiret), dieri de
melekler ve mminler iin kullanlm olup balanmay isteme (istifar)
anlamna gelmektedir. (2)

Allah ve melekleri size salat eder. (Ahzab, 33/43) ayetini rnek veren Yahya b.
Sallama gre salat kavram Allahn dnda melekler, insanlar ve peygamberler iin
kullanldnda, balanma dileme anlamna gelmektedir. Onlar iin salat et,
kukusuz senin salatn onlara bir sekinedir. (Tevbe, 9/103) ayetinde yer alan salat da
balanma dile anlamna gelmektedir. (3)

Sonraki yzyllarda yazlan eserlerde salat kavramnn anlam vecihlerinin saysnda

belirgin bir art gzlenmektedir. rnein hicri beinci yzyl Kuran szl
yazarlarndan Abdulmelik b. Muhammed es-Selib, (.429/1038) vchul-Kurana
dair yazm olduu bir eserinde salat kavramnn Kuranda toplam olarak on ayr
anlamnn bulunduunu ifade etmektedir.

Bunlar da u ekilde sralamaktadr:

1. Namaz: Onlar ki namaz klar ve zekat verirler. (Maide, 5/55) Ona gre
Kuranda zekat ile yan yana kullanlan btn salat ifadeleri bu anlama gelir.

2. Mafiret: Allah ve melekleri Nebiye salat ederler. (Ahzab, 33/56), Bunun bir
benzeri de Allah size salat eder ve melekler de. (Ahzab, 33/43) Bu ayetlerdeki
Allahn salat mafireti demektir.

3. stifar: Ahzab suresinde geen meleklerin salat bu manadadr. (Ahzab, 33/43,56)

4. Dua: Ey Peygamber onlara salat et! (Tevbe, 9/103). Yani dua et demektir.

5. Kraat: Salatn cehri yapma ve gizleme de. (sra, 17/110)

6. Din: Senin salatn m bize bunlar terk etmemizi emrediyor? (Hud, 11/87)

7. badet yeri (manazgh): Savami, biye, salavat ve mescitler yklrd (Hacc,

22/40)

8. Cuma namaz: Cuma gn salat iin nida edildiinde. (Cuma, 62/9)

9. kindi namaz: Onlar salattan sonra alkoyarsnz. (Maide, 5/115)

10. Cenaze namaz: Onlardan len hibiri iin artk salata durma! (Tevbe, 9/84).
(4)

Bir sonraki asrda yaayan Ebul Ferec bnul Cevznin (.597/1201) ayn konuya dair
yazd eserinde, yukarda sralanan maddelerde yer alan manalar ve ayetlerin
tamamn kaynan belirtmeden naklettii ve tek tek sralad grlmektedir. (5)
Onlardan sonra gelen mfessir Celaleddin es-Suyt (.911/1505) de el-tknnda,
kavramn Kurandaki anlam erevesi ile ilgili olarak kaynan belirtmeden, ancak
sralamay deitirerek ve rahmet ve istifar da bir tek manaya indirerek toplam
dokuz madde altna alarak nakletmektedir. (6)

Bir baka Kuran szl mellifi Hseyin b. Muhammed ed-Damegn (478/1085)

ise salat kavramnn Kurandaki vecihlerinin saysnn drt olduunu belirtmektedir:

1. stifar: Onlar iin salat et, zira senin salatn onlar iin bir sekinedir. (Tevbe,
9/103) Yani onlar iin mafiret dile, zira senin mafiret dilein onlar iin bir sekinet
vesilesidir.

2. Mafiret: te onlara Rablerinden salavt ve rahmet vardr. (Bakara, 2/157)

Allah ve melekleri size salat eder. (Ahzab, 33/43) Allah ve melekleri Nebiye salat
eder. (Ahzab, 33/56) Yani Allah mafiret eder, melekler de istifar dileinde
bulunurlar demektir.

3. Bizatihi Namaz: Onlar ki namaz klar. (2/Bakara,3); Namaz kl. (17/sra,78)

Bu anlama gelen ayetlerin says olduka fazladr.

4. badethaneler: Savami, biye, salavat ve mescidler yklrd. (Hac, 22/40) ayeti de

buna rnektir. (7)

Salat kavramnn yer ald balamlara gre tad farkl manalarla ilgili en fazla
vecih zikreden Kuran szl yazar, Ebu Abdurrahman smail b. Ahmet ed-Darir el-
Hr en-Nsbrdir. (.430/1039) en-Nsbr konu ile ilgili eserinde zikri geen
kavramn Kuranda tam yirmi iki farkl anlam (vech) olduunu belirtmekte ve
bunlar da srasyla u ekilde sralamaktadr:

1. Be vakit namaz: (Bakara, 2/3,273); (Nisa, 4/77,103); (Meryem, 19/59)

2. taatlere muvaffak klp ve her trl ktlkten korumak: te onlara

Rablerinden salavat ve rahmet vardr. (Bakara, 2/157)

3. kindi Namaz: Namazlar ve orta namaz gzetin. (Bakara, 2/237)

4. Korku Namaz: Onlarn arasnda bulunup namaz kldrdnda. (Nisa, 4/102)

5. Yolculuk Namaz: Kafirlerin size zorluk karmasndan korkarsanz namaz
ksaltmanzda bir saknca yoktur. (Nisa, 4/101)

6. Namazn Tamam: Deki benim salatm ve yaantm (Enam, 6/162); Onlar

namazlarndan gafildir (Mn, 107/5); Onlar ki namazlarnda huu iindedirler
(Mminun, 23/2);

7. badet: Onlarn Beyt-i Haramdaki ibadetleri yalnzca slk almak ve el

rpmaktan ibarettir. (Enfal, 8/35)

8. Boyun eme, yumuak ballk: Tevbe eder ve salat ikame ederlerse (Tevbe,
9/5, 11)

9. Cenaze Namaz: Onlardan len hibiri iin artk salata durma! (Tevbe, 9/84)

10. Dua: Resuln salatlar, dikkat edin o salatlar onlar iin bir yaknlk vesilesidir.
(Tevbe,9 /99) Ey Peygamber onlara salat et! (Tevbe, 9/103).

11. Mescid: Sarhoken salata/mescide yaklamayn (Nisa, 4/43)

12. Sabah Namaz: Gndzn iki ucunda namaz kl. (Hud, 11/114)

13. le Namaz: Gndz gne dnnce namaz kl. (sra, 17/78)

14. Nafile Namaz: Ailene namaz emret ve onda srarc ol! (Taha, 20/132); Ey
uayb! Senin salatn m bizi babalarmzn tapnd ilahlar terk etmemizi
emrediyor? (Hud, 11/87); Bu ayetin bir benzeri de Ankebut suresindedir. Sana
indirilen kitab oku ve namazn kl, zira namaz fuhu ve irkinliklerden alkoyar.
(Ankebut, 29/45)

15. Kraat: Salatn aktan/yksek sesle yapma! (sra, 17/11)

16. Peygambere Salat: Allah ve melekler Nebiye salat eder, ey mminler siz de
ona salat ediniz! (Ahzab, 33/56)

17. Rahmet: Allah ve melekleri size salat eder. (Ahzab, 33/43) Burada da Allahn
salatnn rahmet, meleklerin salatnn da istifar manasna geldii sylenmitir.

18. Cuma Namaz: Ey iman edenler! Cuma gn namaza arldnzda Allah

anmaya koun! (Cuma, 62/9)
19. slam: Ne tasdik etti ne de slama girdi (sall). (Kyame, 75/31)

20. Kurban Bayram Namaz: Rabbin iin namaz kl (fesalli) ve kurban kes!
(Kevser, 108/2)

21. Ramazan Bayram Namaz: Rabbinin adn and ve namaz kld. (Ala, 87/15)

22. badethaneler(kenis): Savami, biye ve kiliseler. (Hac, 22/40) (8)

Grld zere son eserde kavramn anlam alan ile ilgili olarak zikredilen farkl
balamsal manalarn (vch) says olduka artm gzkmektedir. Genel olarak
bakldnda Kuran szlklerinde zikredilen anlamlarn bazlar dier genel
szlklerde yer alan anlam ve aklamalarla ayn erevede yer alrken, din, kraat,
boyun eme, Cuma namaz, Kurban Bayram Namaz, Cenaze Namaz gibi bazlar ise
genel szlklerde yer verilmeyen manalar ihtiva etmektedir.

Kurann muhtelif ayetlerinde namazdan bahisle kym, rk ve scddan

bahsedilmitir. Ey iman edenler! Rk edin, secdeye varn, Rabbinize kulluk
edin ve iyilik yapn ki, sadete eriesiniz. (Hacc, 22/77)

Hz. Peygamber de ashabndan kendisinin kld gibi namaz klmalarn istemi ve

Kurann bu mcmel emrini, szleri ve fiili tatbikatyla beyan etmitir. (9)

Dolaysyla saltn sonraki ekli balangtan beri tespit edilmitir. (10)

Dipnot: 1) Mukatil b. Sleyman, el-Ebh ven-nezir, tahk.: Abdullah Mahmud

ihhata, el-Heyetul Msriyyetul- Amme lil Kitab, II. Bask, 1994, s. 139; el-Vch
ven-nezir, tahk.: Ali zek, lmi Neriyat, stanbul 1993, s. 48. 2) Yahya b. Sallam,
et-Tasrf tefsirul-Kurani mimm itebehet esmuhu ve tasarrafat menih, tahk.:
Hind elebi, e-irketut Tunusiyye, Tunus, 1979, s. 166-167. 3) Yahya b. Sallam, et-
Tasrf, s. 166-167. 4) es-Selib, el-Ebh ven-nezir, tahk.: Muhammed el-Msri,
Alemul-Ktb, Beyrut 1984, s. 188-189. 5) bnul Cevz, Nzhetul-ayunin-nevzir
f ilmil-vch ven-nezir, tahk.: Abdulkerim Kzm Razi, Messesetur-Risale,
Beyrut 1984, ss. 394-396. 6) es-Suyt, el-tkn f ulmil-Kuran, tahk.: M. Dib el-
Bua, Daru bn Kesir, Beyrut 1993, c. I, s. 448. 7) ed-Damen, Kmsul-Kuran
(Islhul-vch ven-nezir), Darul-lm lil-Melyn, Beyrut 1983, s. 284-285. 8) en-
Nsbr, Vchul-Kurnil-kerm, tahk.: Fatma Yusuf el-Haym, Darus Seka,
Dmek, 1996, s. 194. 9) Buhr, Sahhul-Buhr, Daru bn Kesir, Beyrut, 1990, c. I, s.
226. (14.Ezan, 18). 10) Geni bilgi iin bk. Mesut Okumu, Kuranda Salat
Kavram, orum lahiyat Fakltesi Dergisi, 2004/2, c. III, say: 6, s. 1-30; TDV slam
Ansiklopedisi, Namaz md.

Selam ve dua ile...