NCKH SV PDF

I HC QUC GIA TP.
H CH MINH
TRNG I HC KHOA HC X HI V NHN VN
TI NGHIN CU KHOA HC SINH VIN
THAM GIA GII THNG
"SINH VIN NCKH XUT SC CP HQG-HCM,
NM 2015"
QUAN NIM N QUYN TRONG SCH BO NAM B

U TH K XX
Ch nhim ti:
BI TRNG THY LINH
Lp, khoa: Vn hc v Ngn ng Kha: 2011- 2015

Ngnh hc: Vn hc
Thnh vin:
V TRN THY TRM
Ngi hng dn: Th.S. H KHNH VN

I HC QUC GIA TP. H CH MINH
TRNG I HC KHOA HC X HI V NHN VN
TI NGHIN CU KHOA HC SINH VIN
THAM GIA GII THNG
"SINH VIN NCKH XUT SC CP HQG-HCM,
NM 2015"
QUAN NIM N QUYN TRONG SCH BO NAM B

U TH K XX
Ch nhim ti:
BI TRNG THY LINH
Lp, khoa: Vn hc v Ngn ng Kha: 2011- 2015

Ngnh hc: Vn hc
Thnh vin:
V TRN THY TRM
Ngi hng dn: Th.S. H KHNH VN

MC LC
TM TT TI ........................................................................................................................................................ 1
M U ..................................................................................................................................................................... 10
1. L do chn ti .................................................................................................................................................. 10
2. Lch s ti ........................................................................................................................................................ 11
3. Mc ch nghi n cu ............................................................................................................................................ 13
4. Nhim v nghin cu ........................................................................................................................................... 13
5. C s un v ph ng ph p nghi n cu: .......................................................................................................... 14
6. Phm vi ti ....................................................................................................................................................... 14
7. ngha khoa hc v thc tin .............................................................................................................................. 14
8. Kt cu ti ........................................................................................................................................................ 15
CHNG 1: QU TRNH HNH THNH V PHT TRIN L THUYT N QUYN NAM B ............... 16
1.1. N quyn lun ph ng Ty ............................................................................................................................... 16
1.1.1. Ch ngha n quyn Php Ci ni ca phong tro n quyn ph ng Ty .................................... 16
1.1.2. Lch s ba phong tro n quyn tiu biu ................................................................................... 18
1.1.3. Ph bnh n quyn .................................................................................................................... 19
1.2. T tng n quyn Vit Nam......................................................................................................................... 22
1.3. S ra i l thuyt n quyn Nam B ............................................................................................................ 27
1.3.1. Nn mng ca s hnh thnh thc n quyn ............................................................................. 27
1.3.2. Nhng nh tin phong ............................................................................................................... 30
Tiu kt ..................................................................................................................................................................... 32
CHNG 2: QUAN NIM V N QUYN TRN CC BO CH NAM B U TH K XX ...................... 34
2.1. Quan nim chung ca cc hc gi ..................................................................................................................... 35
2.2. S u tranh ca ph n .................................................................................................................................... 39
2.3. Ph n vi hc vn ............................................................................................................................................ 40
2.4. Ph n vi vn hc ............................................................................................................................................ 45
2.5. Ph n trong gia nh ........................................................................................................................................ 52
2.6. Ph n ngoi x hi ........................................................................................................................................... 60
2.7. Ph n vi o c ............................................................................................................................................ 69
Tiu kt ..................................................................................................................................................................... 74
CHNG 3: QUAN IM V VN N QUYN CA CC HC GI TIU BIU TRN BO CH NAM
B U TH K XX ................................................................................................................................................ 76
3.1. Phan Bi Chu ................................................................................................................................................... 77
3.2. Phan Khi .......................................................................................................................................................... 80
3.2.1. Quan nim v ph n trong i sng x hi ................................................................................ 80
3.2.2. Gio dc ph n v nn vn hc n tnh .................................................................................... 85
3.3. Nguyn Th Kim .............................................................................................................................................. 90
3.4. ng Vn By ................................................................................................................................................... 96
3.4.1. T nhn quyn n n quyn ..................................................................................................... 97
3.4.2. Quan nim v gio dc ph n ................................................................................................ 103
Tiu kt ................................................................................................................................................................... 108
KT LUN ................................................................................................................................................................ 109
TI LIU THAM KHO .......................................................................................................................................... 111
PH LC 1................................................................................................................................................................ 117
PH LC 2................................................................................................................................................................ 134
1
TM TT TI
T tng nam quyn n su vo tim thc ca ph n Vit Nam t bao i
nay khin h un mc nhi n tin rng iu y hin nhi n ng v cam chu thn phn
hin ti ca mnh. Tuy nhi n, kh t khao c ginh i cng bng v quyn i un tn
ti m khin. V th, u th k XX, ph n Nam B mnh m ng n ginh i
v th ca mnh.
D manh nha Nam B u th k XX nhng n quyn ch mi s u tranh
v b nh vc. C c hc gi v nhng nh ti n phong cng ch a ra nhng quan nim
v trnh by nhng suy ngh c nhn ca h v vic gii phng ph n hoc x c p
mt i sng mi cho ph n th k XX ch cha gy dng c mt nn t tng
nh c c nc ph ng Ty trc . Mc d vy, quan nim v n quyn Nam B
u th k XX cng gp phn vo tin trnh ch s u tranh v vn hc ca ph n
tr n th gii.
B n cnh , vn ph n Nam B u th k XX rt c quan tm tr n
b o ch . C c hc gi, c c cy bt n c ting tm u gp mt xut c c kin ri ng
ca mnh. H n na, t cuc u tranh ca n gii sn sinh ra mt hin tng n
ng ch . tro u vn hc n Nam B u th k XX.
T ba do tr n, chng ti quyt nh hnh thnh v thc hin ti Quan
nim n quyn trong s ch b o Nam B u th k XX.
Mc ch ca ti em i c i nhn tng quan v quan nim n quyn trong
thi k giao thoa v c ph ng din t ch cc v ti u cc, tr n c c kh a cnh vn hc v
i sng. B n cnh , chng ti t i hin i ch s nhng nm u th k XX, x c p
t iu v h thng t c gi.
Cng trnh mang i ngha khoa hc v thc tin, ng gp mt phn t iu
vo qu trnh nghi n cu n quyn Nam B ni ri ng v Vit Nam ni chung trong
2
vn hc ng thi khng nh i v tr v vai tr ca ngi ph n trong thc tin x

hi.
ti bao gm ba ch ng ch nh.
Ch ng mt, chng ti i t c c un nn tng chu u t dn ra
thuyt n quyn Nam B. T tng n quyn ph ng Ty c c i ni t nc Php
vi c c nh t tng n nh Virgina Wo f, Simon de Beauvoir, Kristeva, Irgaray,
Cixious. Hu ht phong tro u tranh n quyn ph ng Ty u tri qua ba giai on.
Giai on mt: Ti n phong v n quyn nguy n s . Giai on hai: N quyn hin
hnh. Giai on ba: L thuyt n quyn.
T nhng un n quyn ph ng Ty, chng ti nhn ra rng Vit Nam
khng c t tng n quyn m ch manh nha di hnh thc quan nim. u th k
XX, c c tr gi quan tm n vn ph n trnh by quan im ca mnh v vn
vn hc, x hi, o c, quan h gia nh. Tuy nhi n nhng bi vit ny cn bnh dn,
cha mang t nh chuy n mn v un cao.
S d Vit Nam khng th c h t tng bi v nn vn ha nng nghip
t u nh hng su m n t duy ca ngi Vit. Nc ta nm trong khu vc c
nh v vng vn ha nng nghip, ngnh ngh ch yu trng trt. Vi i sinh
hot nh th, t duy ca ngi Vit ni ri ng v c c quc gia chu ni chung t
duy nguy n hp. Ch nh v vy m ngi chu c xu hng nhn nhn hin tng
mt c ch kh i qu t, thng dng i ni n d v phng o n. Trong khi , i sng
du mc gip ngi chu u coi trng sc mnh c nhn v tinh. Ch nh t do
m ngi Vit Nam kh c th hnh thnh c c kh i nim v h thng un v n
quyn mt c ch khoa hc.
Tuy nhi n nhng thc v vai tr v v tr ca ph n khng phi khng c.
Nhng quan im c hnh thnh di s thc y ca qu trnh giao thoa trong giai
on thuc a. Khi ngi Ph p sang Vit Nam khai th c thuc a, trong qu trnh
gi o dc ngi Vit ting nc ngoi, h ng thi truyn b vo nc ta nhng t
3
tng ht sc phng kho ng v c i ti c nhn. thc c nhn y dn dn c m

mm v trng thnh trong suy ngh ca nhng ngi ph n c gi o dc. T , h
d dng ng n u tranh cho ch nh mnh.
Ngoi ra, s ph t trin b o ch v in n to mt mi trng cho c c hc gi,
c c nh vn, thi s cng nhau trnh by nhng quan im mi m ca mnh v vn
ph n v s u tranh ca ph n. ng o c c bi vit tr n b o ch dy n mt
hin tng u tranh cho ph n v cng mnh m.
Ch ng hai s tng thut v phn t ch quan nim v vn n quyn Nam
B u th k XX tr n ba t b o ch nh Ph N Tn Vn, Trong Khu Phng v Lc
Tnh Tn Vn, ng thi ch ra c s un ca c c kin tr n. Quan nim n quyn
tr n c c b o c th c chia ra thnh mt s vn ch nh nh ph n trong mi quan
h vi gia nh, x hi, o c, hc vn, vn hc v s u tranh i quyn i ca h.
V s u tranh ca ph n, c c bi b o k u gi ch em ph n n n thnh p
c c hi nhm cng nhau sinh hot, chia s nhng kinh nghim cuc sng, thi th ti
nng, cng b nh vc n nhau trc nhng t tng nam quyn c t u v bo v
quyn i cho ch nh mnh. C c bi vit k u gi thnh p hi ph n ny nh mt s
phn ng kch it i vi ch nam gii t trc n nay.
V vn hc vn ca ph n, a phn c c kin u i ng vi n, khuyn
kh ch ph n cn trau di v m mang hiu bit. Vic hc ca ph n y khng ch
hc trong s ch v hay vic n trng m cn hc hi t cuc sng v vic ng
dng kin thc vo thc tin. H cn phi c trang b y v ton din c c kin
thc tnh hung v k nng di din vi cuc sng hin ti.
Quan im m c c t c gi a ra u ng tr n c s v gii v x hi. Nng
c tr tu ca ph n th k XX c t ngc so vi quan nim ph quyn trc
y. Ph n khng phi c th nan ha m gii cng c t cht ca s thng
minh v nhy bn, c kh nng nh hi nhng tri thc mi. D c nhng kh c bit
4
nht nh v mt sinh hc nhng nam gii v n gii vn c nhng t ng ng v

mt tr tu.
D c nng c tr tu nh nhau nhng hc vn ca ph n vn km cnh h n
so vi n ng bi hai nguy n nhn ch nh. Mt hon cnh x hi. Hai bn t nh
n. C c bi vit tr n Ph n tn vn ch ra nhng hn ch ca n gii khi n trng
rng h khng c iu kin v ti ch nh mua s ch v, dng c hc tp. Ch nh v
vy m t n gii khng c ph cp gi o dc chim mt t cao ng k. B n
cnh , nhng kin thc m h hc c ti trng p (chng hn nh nhng th
ting Ty xa ) i khng phc v cho cng vic hng ngy ca h nh bp nc, may
v , bi ph n thi y khng c php ra ngoi v m nhng cng vic ngoi vic
trong gia nh. V th, ti nng ca ph n khng c c hi c th hin.
Nguyn Th Ki m mt trong nhng hc gi i u trong phong tro u tranh
cho n quyn. V vn ny, b nhn thng vo kh a cnh bn t nh n nhng khng
phi vi mc ch ch bai hay ph ph n m nhm khc ph khuyt im gii n,
nng cao trnh hc vn ca h. Nguyn Th Ki m cho rng, ph n thng nng v
tnh cm, v th m trong qu trnh hc tp, ph n thng chn hc mn hc m h
y u th ch hoc ch nghi n cu nhng vn m h quan tm. Ch nh iu ny gp
phn m hn ch i ng kin thc m ng ra h c th thu np c.
V vn ph n trong vn hc, c c bi vit a phn ph bnh nng c s ng t c
ca n gii. Nu th k XX, ph n a phn ch i tng phn nh trong c c t c
phm vn hc, thm ch i tng b xem thng th n u th k XX, ph n tr
thnh ch th s ng t c. Hng ot c c cy bt n xut hin v vit v c c vn ca
ph n to n n mt hin tng vn hc n u Nam B u th k XX.
T c gi Trnh nh R c ph ph n vn th ca ph n bi ng cho rng h
b nh hng ph vn. Vn th n gii trong c i nhn ca Trnh nh R ch
oi th bng by v mt t ng nhng ngha th tm thng, vn vt. Ngi c khi
tip cn khng cm c phn hn ca nhng s ng t c y, ng thi khng nhn thy
5
c c i ti ca ngi s ng t c. Trnh nh R khuyn kh ch ph n n n s ng t c th

c b t, bi th th dn tc, h n na i giu cht tnh v d dng cho nhng
ngi mi tp tnh m th .
V mt cm xc trong s ng t c, Phan Khi v Nguyn Th Ki m c s t ng
ng v quan im. Bn t nh n khin cho ph n gn gi vi vn ch ng h n nam
gii. So vi nam gii, n gii th ch hp s ng t c nhng t c phm thi n v tnh cm
h n nam gii, bi theo Phan Khi vn ch ng cm t nh. Trong khi , ph n i
sng thi n v ni tm. Cng nh vy, Nguyn Th Ki m nhn thy rng ph n thng
nng v phn hn h n phn tr . V vy m c c s ng t c n gii c b xp vo oi
s ng t c ch quan. Nguyn Th Ki m cng t o bo trong vic khuyn kh ch vn
ch ng ph n nam ha, bi b cho rng ph n khng ch em c i tnh vo vn
ch ng m cn phi c c na, phi chng minh cho nam gii thy ph n cng c
t c ch khoa hc ging nh h.
V vn ph n trong gia nh, c c bi vit cp n kh a cnh dy d con
c i ca ngi ph n, vic ph n m du v o v - chng. Sc nh hng ca ph
n i vi con c i v cng to n v vy ngi ph n phi c ph ng c ch dy d
ng n: khng c a mng con tr, khng h da, phi un tm g ng tt cho
con c i noi theo. Khng ch m m, ph n trong gia nh cn mang bn phn m v,
m du. C c bi vit tr n b o Trong khu phng v Ph n tn vn by t s th ng
cm i vi tnh cm m du ca ngi ph n. H nhng ngi phi m mi vic
n nh, nng nh trong gia nh nhng i ngi b xem thng, b hch s ch
bi chng v m chng nht. khc ph c vic ny, mt s kin n u ra c ch
gi o dc ph n v gi tr v vai tr ca mnh trong mnh h c khng d dng b c
hip.
Mt s kin cn chng i o tam tng t c xa nay t ra cho ph n.
Cc bi bit cho rng nguy n tc y ch m hn i ph n bi n nh chic gng xing
km hm s t do ca h. Hnh phc ca gia nh mun c c phi da tr n c s
6
bnh ng ca hai ph a. Bnh ng trong qu n xuyn gia nh v bnh ng tr n c

ph ng din tnh cm ch khng th c s phn ha giai cp gia nam v n theo nh
quan nim tr n. T ng t nh th, s trung trinh v th tit ngi ph n c thc
hin c hay khng da vo tnh cm ca h i vi chng con. Khng th c vic
ngi chng nm th , by thip trong khi ngi v ch c quyn i theo mt chng.
C c bi vit b nh vc cho nhng bt cng m ngi ph n ang g nh chu cng nh
ng cm vi nhng au kh m h tri qua.
iu c bit tin b trong quan nim v ph n i vi gia nh Nam B u
th k XX vic gi o dc ph n khng n n ch y gia nh m gc. quan nim
ny, c c hc gi n nh Trn Trng Kim, Nguyn Vn B , Phan Vn Trng u cho
rng mt ngi ph n c ch v c gi tr mt ngi khng ch ni tng trong
gia nh m cn bit ra ngoi giao thip v m nhng vic n kh c. Quan nim tr n
gp phn hng ph n n vi con ng t do i tm quyn i cho ch nh mnh.
V vn ph n vi x hi, b o Ph n tn vn cho rng ph n cng cn phi
m ch nh tr, phi bit giao tip, bit th dc v c chc nghip. Ngi ph n u th
k XX phi nhng ngi c hiu bit v c kh nng m ch nh tr, am hiu tnh
hnh kinh t - ch nh tr trong x mnh ra sao, ng thi th hin s mnh m v bn
nh ca mnh thng qua c c hot ng ny. Trong vic giao tip ca ph n, c c bi
b o n ting b c b quan nim nam n th th bt t ng thn trc y v nhng
nh kin trong s qua i nam n. C c kin cho rng, ph n th k XX cn bc
ra ngoi v m rng phm vi giao tip ca mnh ch khng ch quanh qun trong phm
vi nh bp. V, s giao tip mang t nh x hi hoc cng vic. V th nhng ph
ph n trc y khng cn ph hp vi thi i by gi. T vic giao tip vi x
hi, c c kin cn gp phn thc y ph n n n c cng vic ngoi x hi ri ng cho
ch nh mnh. Vic c chc nghip s gip ph n tr n n t p, khng cn b xem k
n b m chng con na. B n cnh , ph n cng n n rn uyn thn th bng vic tp
th dc th thao nhm ph t trin con ngi mt c ch ton din h n.
7
o c ca ngi ph n iu c quan tm c bit h n ht d thi xa

hay i nay. Quan nim n quyn Nam B u th k XX khng kh c nhiu so vi
quan nim thi k trc . Ngi ph n vn ngi phi gi c bn c i c n:
Cng Dung Ngn Hnh. Tuy nhi n quan nim Tam tng c ci tri. Phan
Khi cho rng vic ph n cht theo chng chng t c i n, c i tnh v s th tit
mt s coi thng ph n v s nhc oi ngi. Ngi ph n c bng ng gi y
trinh tit ca mnh sau khi chng cht hay khng phi ph thuc vo tnh y u ca h,
khng hn phi cht i mi minh chng c iu y. Phan Khi khng nh rng
c i cht y ca ngi ph n ch mt c i cht v ngha, b un b buc.
Ch ng 3 tm tt nhng quan nim v n quyn ca bn nh t tng ti u biu
giai on u th k XX ti Nam B gm Phan Bi Chu, Phan Khi, Nguyn Th
Ki m v ng Vn By.
Phan Bi Chu mt nh t tng n ca nc ta. i vi vn ph n,
Phan Bi Chu un c th i trn trng v cao v tr ca n gii. ng hng n
vic phn bin i c c kin cho rng n ng ti gii v ng mt cp bc cao h n
so vi ph n. ng chng minh iu bng s tn trng i vi c c tm g ng n
kit thi xa.
C th ni Phan Bi Chu ngi i u trong phong tro u tranh v ph n
bi ng sm nhn ra ch nh ch phong kin trung ng tp quyn nn ngi
ph n. S gi o dc v thn phn ngi ph n v s p t sai m khin ngi
ph n mang nhng nhn thc thi n ch v gi tr ca ch nh mnh.
T nhng thc t ng bun , Phan Bi Chu n u n mt tinh thn mi
m. Ph n mun ginh i v th ca mnh th vic h cn m nhn thc c
quyn m ngi c bn ca mnh ch khng phi ch ng n v c i gi ch ngha
n quyn.
8
C th ni quan nim ca Phan Bi Chu v n quyn xut ph t t ch nhn.

Xa nay ngi ph n cha c hng c i quyn m ngi c bn ca ch nh mnh.
h c th c c iu th cn to iu kin gi o dc h thu hiu.
V quan im ca Phan Khi c th chia m c c un im ch nh nh: ph n
trong x hi, gi o dc ph n v vn hc n t nh. V vn ph n trong i sng x
hi, Phan Khi trnh by nhng hin thc v s thit thi ca ngi ph n. Vic
ngi ph n b coi thng nh mt mt th v thc n su vo trong suy ngh ca
ph n t xa n nay. T xa ph n b cho nhng k ngu ngc, khng c kh
nng m ch gia nh v s phn ca h s phn b nh ot mt c ch thuc. V
ngi ph n d trong mi trng no th chu nhng s chn p nh nhau nh: xa
c ch chng con, b m chng hnh h, b chng ph, c i kh khi m v b, ga ba,
C i nhn ca Phan Khi i vi ph n khng ch gii hn ph n thnh th
m cn ph n nng thn. Phan Khi k u gi vic tr t do hn nhn cho ph n, bi
bc u ca vic tn trng hnh phc ca n gii.
S gi o dc ph n trong quan nim ca Phan Khi s gi o dc v mt tr tu
n gi o dc v quyn i. Ngi ph n cn hc tp m mang tri thc, h n na
hiu r v quyn v i ca ch nh mnh. Trong vn hc, Phan Khi cn cho rng, ph
n ngi th ch hp vi vn ch ng h n c nam gii. V c i p c i ct ca vn
hc, m n b biu hin cho s p1. V vn hc trng ng tnh cm, m ni
chuyn n b th khin cho ngi ta d cm2.
V ph a Nguyn Th Ki m, b mt trong nhng nh n quyn c quan nim
tin b v mi m. Nguyn Th Ki m c bit quan tm n vic gi o dc ph n v
vn ch ng n gii. C c bi vit ca b tng ni ting tr n rt nhiu b o, ng thi
b tng din thuyt rt thnh cng. Tuy nhi n theo nhn nh ca mnh, s hc ca ph
n khng n n dng i hc vn m n n m rng ra nhng vn x hi, gia nh. B
1
Phan Khi (1929), V vn hc ca ph n Vit Nam, Ph n tn vn, s 1.
2
Phan Khi (1929), Vn hc vi n tnh, Ph n tn vn, s 2.
9
hng ph n n s ph t trin ton din bng vic khuyn kh ch ph n ch i th thao.

Nguyn Th Ki m k u gi ph n n n c t do kt hn.
Nhng kin ca ng Vn By cng v cng c gi tr. T c phm Nam n
bnh quyn trnh by gi gn mi quan im ca ng. Ni dung t c phm c
chia m s u phn ch nh:
I. Cng l - Nh n o
II. Gia nh c kho
III. N u gi o dc s c
IV. Bn v ch trinh
V. Hn nh n
VI. o v chng
Quan nim ca ng Vn By c t nh bao qu t rng. Ngi ph n trong quan
nim ca ng xut hin t trong mi quan h vi gia nh ra n c c mi quan h ngoi
x hi cng nh trong ch nh bn thn h v mt s kin trong vic gi o dc ph n.
Qua t c phm ca mnh, ng Vn By cho thy nhng quan nim mang t nh thi
i ca c nhn ng v s quan tm su sc ca ng n vn ph n.
Nhng quan nim n quyn ca giai on ny ht sc mi m v phong ph, c
mi i n h gia thuyt v thc tin, ch trng vo nhng vn thit thc i vi
nhu cu ca ph n trong thi i mi.
10
M U
1. L do chn ti
S thng tr ca nam quyn n su vo trong tim thc ca p ph n t rt
u, khin cho bao th h ph n t xa n nay tr n n quen thuc v xem nh mt
iu tt yu ca cuc sng rng: thn phn n gii mt thn phn thp km, b
thuc nam gii. Tuy nhi n, kh t khao u tranh i cng bng un tn ti m trong
h, ch ch c hi t ngc v n bi, ginh i v th trc kia ca h. Th k XX
Nam B, s nh hng ca nn vn minh mi to iu kin thun i cho mt na
th gii ng n ginh y n quyn. N quyn un nh m ra i khng ch
trong i sng m cn trong vn hc.
Tip ni t ch ngha n quyn ph ng Ty, t tng n quyn Nam B nm
trong tin trnh ph t trin vn hc ca th gii. Phong tro n quyn ph ng Ty
manh nha t th k XVIII nh hng khng nh n i sng x hi trc vi c c
tc gi n nh Marry Wollstonecrft3, Alexandre Dumas4. Tuy nhi n, trong nhng
hon cnh kh c nhau, t tng ny c s chuyn ha v hp thu kh c nhau. D khng
hnh thnh n n mt h t tng n quyn ri ng cho ch nh mnh hay x c p mt nn
tng t tng cho s ph t trin vn hc nhng vi n quyn un ph ng Ty, nn vn
hc n u ra i, thc y s ph t trin bc u ca un ph bnh n quyn
Vit Nam. V vy, nghi n cu vn n quyn Nam B cng mt phn xem xt
s tin trin ca vn hc th gii.
S ng t c vn ch ng c i n trc, ph bnh vn hc c i n sau. T s n
r nhng s ng t c ca c c t c gi n trong nn vn hc n u u th k XX nh
Hunh Th Bo Ha, Manh Manh n s, Phan Th Bch Vn, S ng Nguyt Anh,...,
ph bnh vn hc mang m hng n quyn Vit Nam ra i khai th c c c yu t
v gii trong vn xui, cao v tr ca ngi ph n, ginh i th bnh ng ca h
3
Marry Wollstonecrft (1759-1797) mt nh vn ngi Anh, nh trit hc v ngi ng h n quyn.
4
Alexandre Dumas (1802-1870) nh vn Ph p ni ting vi c c tiu thuyt Ba chng lnh ng lm, B tc
Monte Cristo.
11
trong vn hc. C c bi un tr n b o ch v vn ph n chim s ng gn nh

mt na tng th c c vn x hi khc. Nhng hc gi, danh nhn cng n t by
t nhng quan im c nhn v quyn ca ngi ph n trong x hi v vn hc. Nh
vy, c th ni y mt trong nhng vn rt c quan tm vo u nhng nm
1900.
D y mt vn c t nh cp tin, nhng mt s hc gi theo quan nim bo
th vn ra sc phn b c. N quyn un ra i v du nhp vo nn gi o dc Vit Nam
gii phng ng o ph n khi vng xing x ch nam quyn, bung n nhng ti nng
n kit b km hm bi ch c. Ch nh v vy, mt s hc gi nh Phan Khi, Phan
Bi Chu ra sc bo v n quyn. Nhng mt s nh th cu vn cho rng ph n
c nhng hn ch ca ri ng h m h n ht hc vn v bn t nh n n khng th ng
ngang hng vi nam gii. Nhng kin tr i ngc nhau m ny sinh nhng mu
thun khng th ng ng.
Bi nhng do nh tr n, nghi n cu ca chng ti tp trung khai th c c c quan
nim n quyn t c c nh tr gi, danh nhn v nh ph bnh uy t n, sp xp chng theo
mt h thng nht nh, ch ra nhng c s hnh thnh n n nhng quan im y. Vi s
u t ny, chng ti hi vng c th m s ng t quan nim ca mt th h v vn
n quyn, nhng kin t ch cc cng nh ti u cc, ng thi khng nh i v tr , vai
tr ca n gii trong i sng x hi v nng c ca h trong vn hc trong s t ng
quan vi nam gii.
2. Lch s ti
Phi ni rng c rt t nhng nghi n cu v vn ph n giai on u th k
XX. Lun vn Thc s Vn ph n tr n b o ch ting Vit trc 1945 ca TS.
ng Th Vn Chi mt trong s him hoi nhng ti c gi tr.
B nhn thy rng ph n chim mt na x hi. V vy nhng thay i v mt
kinh t - vn ha ch nh tr trong ch thc dn cng nh hng khng nh n ph
n. do dn n hng nghi n cu ny.
12
thc hin ti ca mnh, tc gi chia thi gian trc 1945 m hai thi
k nh trong hai ch ng. Ch ng 2 vn ph n t u th k XX n 1929.
Ch ng 3 giai on t 1929 n trc 1945.
ch ng 2, ng Th Vn Chi tp trung trnh by hai oi quan im cp tin
v th cu ca nhng nh n quyn v vn ph n. Nhng nh th cu cho rng v
tr ca ph n trong gia nh v h c nhim v m tt vai tr m hin, v tho
ca mnh. Ch nh v vy m h kch it k ch nhng phong tro n quyn v gii
phng ph n, cho nguy n nhn m suy i o c x hi. B c bit quan
tm n quan im ca Nguyn i Quc. Ngi hng ti ph n ao ng bi
trong ch thc dn h nhng ngi phi chu nhiu thit thi, bt cng nht.
ch ng 3, B cho thy nhng bin chuyn t ch cc trong gii n di t c
ng ca c c phong tro n quyn. Qua c c t b o ting Vit c kho s t, Tin s ch
ra s thay i trong nhn thc ca ph n v a v v thn phn ca mnh trong gia
nh v ngoi x hi.
Ngoi ra cn c cng trnh ca hai hc gi ngi nc ngoi David Marr vi
Vietnamese Tradition on Tria 1920 1945 (Truyn thng Vit Nam trong th th ch
1920 1945) v Shawn Mc Ha e vi Printing and power: Vietnamese Debates over
Womens P ace in Society, 1918 1934 (n phm v quyn c: C c cuc tho un
Vit Nam xung quanh vn v tr ca ngi ph n trong x hi 1918 1934).
Trong cun s ch ca David Marr c ch ng 5, Women question (Nhng vn
ph n) c nh gi cao v c nhng nhn xt t v tinh t. ng c s nhn
nhn tr i vai tr v a v ca ngi ph n trong x hi Vit Nam. Ch nh t , ng
quan nim rng p c vi ph n c th kh c nhau do s kh c bit giai cp nhng nhn
chung h vn chu nh hng mt mc no . y nguy n nhn ch nh dn n
13
phong tro u tranh ca ph i n. B n cnh , David Marr cng quan tm n s ra

i c c b o n gii v quan im u tranh ca h5.
Da tr n nhng quan im ca David Marr, Shawn McHa e thc hin un
vn so s nh nhng bi vit xut hin tr n b o N gii chung v Ph n tn vn. ng
nhn nh rng N gii chung cp ti vn nam n bnh quyn trong khun kh
kim duyt ca thc dn Ph p. Trong khi , b o Ph n tn vn ch tr ng p ra
nhng hot ng x hi cho ph n, dn thn vo nhng cuc tranh un si ni nhm
mc ch gii phng ph n.
im quan trng ca un vn Shawn McHa e phn t ch ph ng thc qun
chng tip cn vi nhng vn bn tr n. gii iu ny, ng tp trung trnh by s
ra i ca b o ch v vn ha in n, mi quan h gia c gi vi ch in v s thay i
quan nim quyn c nh th no trc s u thng gia tng ca ch in6.
3. Mc ch n hi n cu
Thng qua nghi n cu, trc ht, chng ti mong mun em i mt c i nhn
tng quan v quan nim n quyn trong thi k giao thoa (1900 1930), ng thi tm
hiu c c quan nim v n quyn di c c kh a cnh t ch cc v ti u cc, trong i sng
v trong vn hc.
B n cnh , chng ti t i hin i ch s nhng nm u th k XX, t x c
p t iu v h thng t c gi.
4. Nhim v nghin cu
Kho s t, tng thut ton b b o ch , s ch xut bn v c c ti iu i n quan
Nam B u th k XX thit p n n mt h thng c c quan nim ch nh yu v n
quyn ti giai on ny:
- Tm kim v ph t hin c c t iu th hin quan nim n quyn
5
ng Th Vn Chi, Vn ph n trn bo ch ting Vit trc 1945, 9/4/2010
http://chuyencuachi.blogspot.com/2010/04/1-phu-nu-la-mot-nua-xa-hoi-lich-su-phu.html
6
Shawn Mc Hale, In n v qu n lc: Nhng tranh lu n Vit Nam v a v ca n b trong h i, 1918
1934, 7/7/2013.
14
- N u ra v phn t ch c s ca nhng quan nim y, ch ra nhng quan nim

phn b c (nu c), nh gi t nh cp tin ca quan nim
- Tm hiu mt s t c gi ti u biu, nhng hc gi c ng gp ng k trong
phong tro u tranh cho ph n.
5. C s u n v ph n ph p n hi n cu
tin hnh nghi n cu ti, chng ti thc hin c c ph ng ph p sau:
- Ph ng ph p phn t ch: nh gi , bnh un c c bi bn un, ph bnh v n
quyn trong s u tranh ca n gii Nam B u th k XX.
- Ph ng ph p thng k : sau qu trnh kho s t b o ch Nam B u th k XX,
chng ti tng hp, phn oi bng c ch p bng thng k chi tit gm c c yu t sau:
t n t b o, t n bi b o, ngy ph t hnh, s b o, t c gi, ghi ch cn thit.
6. Phm vi ti
V ti nghi n cu hng n vn hc min Nam u th k XX n n chng
ti ch ch n c c s ch b o xut bn Nam B vo khong thi gian t 1900 n
1940, hon ton khng kho s t bt k bi vit no ra i sau khong thi gian tr n.
Thng k cho thy c khong 200 t b o ni chung Nam B trong giai on ny. Tuy
nhin, do ch kho s t vn n quyn v gp hn ch trong vic tm ti iu min
Nam hin nay, chng ti ch c th kho s t t iu tr n ba t b o ch nh sau y:
Ph n tn vn (1929-1934)
Lc tnh tn vn (1907-1908)
Trong khu phng (1935-1936)
C c bi vit c c kho s t u thuc c c bi bn un ca c c hc gi tr n
sch bo, khng t nh n c c s ng t c ca vn hc n u.
7. n ha khoa hc v thc tin
ngha khoa hc: ng gp mt phn t iu vo qu trnh nghi n cu tin
trnh ph t trin n quyn Vit Nam.
15
ngha thc tin: khng nh i vai tr ca n gii trong x hi m trc y

b u m bi quy ut ca ch c.
8. Kt cu ti
Ngoi phn m u, kt un v ph c, ti cn gm nhng phn ch nh sau:
Ch ng 1: Qu trnh hnh thnh v ph t trin thuyt n quyn Nam B
1.1. N quyn un ph ng Ty
1.1.1. Ch ngha n quyn Ph p C i ni ca phong tro n quyn ph ng Ty
1.1.2. Lch s ba phong tro n quyn ti u biu
1.1.3. Ph bnh n quyn
1.2. T tng n quyn Vit Nam
1.3. S ra i thuyt n quyn Nam B
1.3.1. Nn mng ca s hnh thnh thc n quyn
1.3.2. Nhng nh ti n phong
Ch ng 2: Quan nim v n quyn trn bo ch Nam B u th k XX
2.1. Quan nim chung ca cc hc gi
2.2. S u tranh ca ph n
2.3. Ph n vi hc vn
2.4. Ph n vi vn hc
2.5. Ph n trong gia nh
2.6. Ph n ngoi x hi
2.7. Ph n vi o c
Ch ng 3: Quan im v vn n quyn ca c c hc gi ti u biu trn bo ch Nam
B u th k XX
3.1. Phan Bi Chu
3.2. Phan Khi
3.3. Nguyn Th Ki m
3.4. ng Vn By
16
CHNG 1 QU TRNH HNH THNH V PHT TRIN L THUYT N

QUYN NAM B
1.1. N quyn u n ph n Ty
1.1.1. Ch n ha n quyn Ph p C i ni ca phon tro n quyn ph n
Ty
Ch ngha n quyn (Feminism) kh i nim ch hot ng u tranh ch nh tr
ca n gii i quyn i cho ch nh mnh tr n c c nh vc ch nh tr, x hi da tr n
thc bnh ng gii7.
N quyn un sn phm ca phong tro u tranh i dn quyn, dn ch
ph ng Ty. Ti M, vo nhng nm ca thp ni n 60, khi cuc u tranh i dn ch
ca nhng ngi M gc Phi ginh c nhiu thng i nh cao th phong tro ph
n cng bt u manh nha t nm 1963. Vo nm ny, t c gi Betty Freidan ch ra
rng ph n khng c quyn by t cm xc ca mnh ngoi vic y chng v sinh
con. Nm 1966, T chc Ph n Quc gia (NOW) c khai sinh nhm thc y s
ha nhp ca ph n vi cng ng, ng thi n ting v Quyn bnh ng trong hin
ph p Hoa K. Tuy nhi n, n nm 1970 phong tro ph n gn nh suy yu dn v
ngng tr8.
Mc d phong tro ph n n r tr n ton th gii nhng ch nh nc Ph p mi
c i ni ca ch ngha n quyn ph ng Ty, bi Ph p em i nhng kin gii
nn tng thc y s ra i ca thuyt n quyn Anh v M. T tng ca h a
phn tp trung vo vn gii t nh da tr n c s phn tm hc, sinh hc un, ngn
7
Th.S. H Kh nh Vn, l thu t ph b nh n qu n feminist criticism nghin c u m t s tc ph m vn u i
ca cc tc gi n Vit Nam t nm 199 n na u n vn h c s , Trng HKHXH NV, i hc Quc
gia TP.HCM, trang 18.
8
Khi qut v l ch s nc M
http://vietnamese.vietnam.usembassy.gov/doc_ushistory_1.html
17
ng hc, thuyt gii cu trc,Bn g ng mt i din cho ch ngha n quyn

Ph p bao gm: Simone de Beauvoir, Ju ia Kristeva, Luce Irigaray, H ne Cixous.
Mc d tiu un Cn phng ring (A room of ones own) ca Virginia ra i
vo nm 1929, tc trc s c mt ca Gii t nh th hai (Le Deuxime Sexe) (1949)
nhng ngi ta vn nh n Simone de Beauvoir nh m ca ch ngha n quyn,
bi quyn s ch ca Virginia ch mi s kh i m cho nhng t tng hon chnh ca
Simone de Beauvoir. B kch it phn i s p t ca ch ph quyn bng kt
un c t nh tin Ngi ta kh ng sinh ra l ph n, ngi ta tr thnh ph n.
Lun im ny b c b hon ton c i v thc nam quyn neo chc vo tinh thn ph
n n mc ngi ta ngy cng kh nhn ra s bt hp ca n. Thng qua kt un
ny, b mun khng nh khng phi bn cht t nhi n quy nh ph n m ch nh
hon cnh x hi quy nh h, bi ph n cng mt thc th x hi.
Quan im ca Kristeva, nh n quyn hc gc Bu garia, i ch trng vo thi n
chc mu ca ph n. B cho rng ngi ph n c nh hng mnh m n nhn
thc v s trng ca con ngi. iu ny tr i vi quan im ca Freud v Lacan bi
h cho rng mi a tr chu nh hng uy quyn ngi b mnh m h n ngi
m. Tuy nhi n vn y Kristeva mun a mt quan im mi ca mnh v vai
tr ca thn th ngi m.
Vi Irigaray, b c cng mi bn tm v vn xa b p bc cho ph n nh
Simone de Beauvoir nhng quan im ca b i tr i ngc. Simone de Beauvoir cho
rng mun xa b bt bnh ng, ngi ph n phi nam ha mnh s nh ngang v tr
ca nam gii. Nhng Irigaray i cho rng Khng phi ng ha m d bit. Ch nh
s kh c bit v gii gip cho nhng ngi ph n mang quyn nng sinh si, to ra
con ngi, trong c c nam gii. Nhng h chi b s d bit y. V th, ph n
cng phi chng minh iu y chng i bt bnh ng.
Ri ng Cixious, b n u quan im v vn i vit n (Lecriture feminine). B
a ra hai kt un sau v t tng ca mnh: ph n c th vit c khi h bit t
18
kh m ph nhng cm xc v th x c ca mnh v sau tm c ch th hin n bng

din ngn ph n; h thng ngn ng ca ph n s c th bin chuyn inh hot khi
h c ci tri khi trung tm din ngn nam gii ang buc cht y h9.
1.1.2. Lch s ba phon tro n quyn ti u biu
Ch ngha n quyn tr n th gii mon men ra i t ngay t nhng nm ca th
k XVIII, khi phong tro n quyn th gii bt u n mnh. Ch ngha n quyn tri
qua ba bc ph t trin nn tng:
Giai on: Tin phong v n quyn nguy n s .
Nm trong khong thi gian t th chin th II tr v trc, c c t tng giai
on ny mang t nh cht bc m, gi m cho giai on sau v cho ph bnh n
quyn hin i. B t ca ch ngha n quyn ch nh Mary Wo stonecraft. B
phn ng i vic x c p t nh n ca n gii bi quyn c ca nam gii. B khng
nh rng vit v ngh khng th vt khi thn x c v khng th oi ph n ra khi
v tr x hi10. Sau , nm 1929, Cn phng ri ng ca Virginia Woo f ra i, khai
s ng cho c c thuyt n quyn thi k sau m ti u biu Simone de Beauvoir.
Giai on: N quyn hin hnh
Giai on ny thuc thi k hu chin, nhng nm ca thp ni n t 1960 n
1970. C c t c gi ch nh ca thi k ny Marie o ympe de Gouge v Simone de
Beauvoir. T c phm ca Marie c xem nh bn tuy n ngn nhn quyn v gii
n. Bi nhng i k u gi quyn gii phng ngi da en m v sau b b kt n v
hot ng u tranh cho n quyn.
Giai on ny cn xut hin mt nh n quyn c sc nh hng n Simone
de Beauvoir, t c gi ca bn tuy n ngn n quyn. B un gii nhng vn v
gii t nh, c t nh t y u mnh, tnh dc,da tr n c c nh vc kh c nhau nh thn
thoi hc, sinh hc, nhn hc. c bit h n, Simone de Beauvoir n u ra mt quan
9
Nguyn Vit Ph ng, Nh n din ch ngh a n qu n php th k qua m t s i din tiu bi u, 12/12/2014.
10
H Hng, Ch ngh a n qu n trong vn h c
19
im n v nhng p t ca vn ha ph quyn n ph n: Ngi ta khng sinh ra

ph n, ngi ta tr thnh ph n.
Giai on: L thuyt n quyn
Cao tro n quyn th ba nm trong khong t thp ni n 1980 n 1990. y
giai on quan trng nht, hnh thnh n n khung thuyt ca ch ngha n quyn. C c
t c gi ti u biu giai on ny Doris Lessing vi Cun s tay vng (1962), Mary
Eag eton vi L thuyt vn hc n quyn (1996), Tori Moi vi Ch nh kin vn
bn/gii t nh (2002) C th ni, ch ngha n quyn giai on ny c nh hng ca
ch ngha hu cu trc v hu hin i.
1.1.3. Ph bnh n quyn
Ch ngha n quyn ra i m sn sinh ra mt hnh thc ph bnh mi trong
vn hc, gi ph bnh n quyn, b n cnh c c oi hnh ph bnh trc nh ph
bnh Mi, ph bnh x hi hc, ph bnh phn tm hc.
Ph bnh n quyn mt trng ph i ph bnh nghi n cu c ch tip cn vi
mt t c phm n gii bao gm: i vit n, c t nh gii n, din ngn ph n,trong
t c phm vn hc nhm mc ch x c p mt nn m hc, un vn hc v s ng t c
vn hc cho ri ng n gii.
C nhiu c ch kh c nhau tip cn c c t c phm n quyn. Theo chng ti,
sau y ba ph ng ph p ch nh gip tip cn c c t c phm vn hc di gc nhn n:
+ Tip cn tr n ph ng din kh c bit gii
S d c s phn bit gii t nh bi n gii c nhn nhn trong s i s nh
vi mt gii kh c c cho gi tr ti u chun - nam gii. Da tr n nhng ti u ch ca
thang o y, n gii b xem b ch chun v tr thnh gii t nh th hai, ng sau
nam gii. Tuy nhi n, s kh c bit bn cht gii m ny sinh nhng nt ri ng bit trong
t duy vn hc, th gii ngh thut, ph ng thc v tm s ng t c. y ch nh
nhng vn m c c nh ph bnh mun hng n nhm nghi n cu khng ch bn
thn t c phm hay c nhn t c gi m cn c trng v gii ca c mt nn vn hc.
20
Nh nghi n cu E ane Showa ter ch ra bn m hnh ca s kh c bit: m

hnh sinh vt hc, m hnh sinh , m hnh ngn ng, m hnh vn ha11. Trong ,
m hnh sinh vt hc nh cao ca s kh c bit. Khao kh t c c yu t th x c c
xem mt c trng ca bn cht n.
+ Tip cn tr n ph ng din din ngn
M hnh quyn c nam gii p t n n gii qu u khin cho ch gia
trng nh hng su m trong c c t c phm ca h. Mun vng dy v thit p mt
nn vn hc cho ch nh mnh cn phi t ci tri khi p din ngn nam quyn v x c
nh mt i vit n ri ng. V vy nghi n cu din ngn n quyn ph t hin ra
ph ng thc mi trong th hin nhng tm t, tnh cm ca ph n.
Vn hc n mang mt s ph ng din c th trong i vit:
T thut m thc t s c th ca vn hc n
Vn phong ca c c nh vn n hu ht vn phong t c gi. H ph by chn
dung cuc sng ca ch nh mnh tr n khp c c trang giy. mt thuc t nh m n n
vn hc vn hc n m un vn hc gi hin tng t n mnh.
Mc d c nhiu kin tr i chiu cho rng i vit ny gy nhiu hn ch,
khin tiu thuyt ca h c khng hay12 nh ph t biu ca nh vn Ph p F aubert
nhng th mnh ca h i y, a tt c cuc i v tm hn h vo trang
s ch13. V th m hng ot c c cy bt n t ni n. Lc ng ng o nht
ch nh nhng t c gi ca dng vn hc Ling ei Trung Quc.
Yu t t nh dc v i vit thn th
11
gia TP.HCM, trang 16
12
gia TP.HCM, trang 18.
13
Sd, trang 68.
21
Nh vn n thng qua vic mi u t t nh dc v thn x c bc quan nim

ngh thut, th gii quan nhn sinh quan ca mnh. Khi y i vit thn th mi thc s
hnh thnh ch khng phi thun ty trnh by tnh dc mt c ch trn tri. T nh nhc
th hin thc c phn nh m thng qua n vn s dn thn vo hnh trnh th
hin nhng cm nghim ca bn thn, kh m ph v bc nhng tng ni tm su k n
b n trong h.
Nhng nh n quyn ph ng Ty nhn nh: bn nng gii t nh cn c bt
u bng bn nng thn th. Nhng tri nghim v th x c s m tri dy mnh m
bn nng t nh n, thc y nhng s ng t c vn ch ng t n tm thng hoa nht.
ch nh iu m h cho rng ph n khng c do g t ti vi bn nng t nh dc
m ch duy nam t nh, duy d ng vt nh hnh cho h.
Mi quan h gia t nh n v s ng t c vn hc
T nh n trong vn hc c th hin ch th s ng t c, i tng s ng t c v
th gii nhn vt. Chng khng c ngha ri ng m t ng t c, h tr nhau to n n
t nh n c trng ca vn ch ng n gii.
Nh vn n xy dng t c phm ca mnh da tr n qu trnh quan s t i sng
hin thc th nht bng t nh n ri phng chiu vo t c phm ca mnh, c i c xem
hin thc th hai, cng mang t nh n y.
C th ni vic ph n c cng nhn mt tham t c kh nng s ng t c
mt c i nhn kh ch quan ca vn hc, bi ph n c c i nhn tinh t v thu hiu v
mnh h n nam gii.
Hnh tng ngi m v suy ngh i v ngi m
Vn hc n tro u vn hc m nhng t c gi n vit v ph n. V th
ngi m mt trong nhng i tng ca c c t c gi. Tuy nhi n, ngi m cng
mt trong nhng nhn t nh hng n t duy vn hc, bi ngi m k c u
ti n trong cuc i h. Nhng nhn thc v th gii v s kh m ph ca h c s in
22
du bng d ng ca ngi m. H hc tp nhng iu trong s quan s t gn gi vi

ngi m.
Nh ph bnh n quyn ngi Ph p He ene Cixous cng cp n ngun ci
ca ngi m bng kh i nim mc trng. Dng sa m khng ch nui dng ngi
ph n m cn mt phn gip h sinh thnh n n nhng t c phm ca mnh. Ngi m
ch nh ci r ca s ng to ngh thut.
Bi kch v mng v hnh tng ngi n ng bt ton
S v mng v mt ngi n ng bt ton gc nhn mi ca ph n k t
khi u tranh ch nh tr gii t nh xy ra. Ngi n ng bt ton y khng c ngha
nh c ch hiu ca ngi n ng dnh cho ngi ph n: k b hon, khng c d ng
vt. Hnh tng ngi n ng bt ton s sp gic m v mt ngi n ng
hon m ca gia nh trong con mt ph n. H un ngi gy ra nhng bt hnh,
s phn bi, nhng ni au tinh thn, n th cht m ph n phi g nh chu.
Xy dng hnh tng ngi n ng y, ngi ph n t i hin mt th gii quan
y bi kch ca gii mnh.
+ Tip cn tr n ph ng din truyn thng
Vi ph ng ph p tip cn ny, c c nh nghi n cu m rng nghi n cu n
quyn tr n mt bnh din rng n h n ch khng b hp trong mt khun thc no.
H cho rng vn hc n quyn c th c quy chiu theo c c ph ng ph p ph
bnh trc v ng i vi mnh tm hiu nh: ph bnh M c-xt, ph bnh phn
tm hc, ph bnh cu trc,T ng ng vi nhng oi ph bnh , mt s kiu ph
bnh n quyn mi h n c ng dng: ph bnh n quyn vn bn, ph bnh n quyn
phn tm hc, ph bnh n quyn hu cu trc un, ph bnh n quyn duy vt, ph
bnh n quyn hin i, ph bnh n quyn hu thc dn,
1.2. T t ng n quyn Vit Nam
Vn ha khng ch ni n bn sc dn tc ca mt quc gia, mt cng ng m
cn cho thy kh nng t duy v hnh thnh h t tng cho quc gia, cng ng y.
23
Loi hnh vn ha Vit Nam chng minh rng nc ta kh c th hnh thnh nhng h
t tng nh Marx Lenin ni chung v t tng n quyn ni ri ng.
Vit Nam nm trong khu vc c nh v vng vn ha gc nng nghip bi
ngnh ngh sinh sng ch nh ca ngi Vit ch yu trng trt. canh t c tt,
ngi dn phi sng nh c v ph thuc vo thi n nhi n. V th m c im ca oi
hnh vn ha ny c xu hng ha hp vi thi n nhi n, coi trng cng ng v t
duy theo i nguy n hp. T duy nguy n hp y c ngha tng hp ko theo bin
chng, tc nhn nhn mi hin tng, s vt kh ch quan bng c i nhn kh i qu t v
ch trng n mi quan h gia chng. y i t duy ca hu ht c c quc gia
ph ng ng. H c xu hng s dng i ni hnh nh, n d, dng s phng o n
gii mt hin tng. V nh, ngi Vit c thng t ra c c truyn thuyt nh Sn
inh, h inh, c ong Qun v u C hay S tch bnh chng, bnh d gii
th ch c c hin tng thi n nhi n hay truy nguy n v s ra i ca th gii, oi ngi.
Ch nh bi i t duy ny m ngi Vit Nam xem trng tnh cm, trng c, trng vn
v nhng gi tr tinh thn.
Trong khi , vn ha ph ng Ty c xp vo oi hnh vn ha gc du mc,
y chn nui m ch nh. Li sng x dch, bt nh y khin ngi ph ng Ty t ph
thuc vo thi n nhi n, dn n c tham vng chinh phc t nhi n. H coi trng sc
mnh c nhn v t nh. T duy ph ng Ty t duy phn t ch, nhn nhn hin thc
t bn cht, bt ngun t nhng kh i nim. H khng m vic bng cm t nh m tr n
c s khoa hc v thc tin. Ch nh v vy m nhng quc gia ph ng Ty thng i
trc c c nc kh c nhng tin b v mt khoa hc k thut. H cng nhng cng
dn hnh thnh i sng theo nn np ph p ut sm nht.
S kh c bit n v kh nng t duy ogic khin cho Vit Nam khng th hnh
thnh mt h t tng hon chnh nh c c quc gia ph ng Ty. Ngi Vit Nam c
th c nhng quan im xut sc nhng khng th hnh thnh mt h thng nhng
quan im c xem nh kinh in, bi h khng un gii da tr n nhng c s
24
khoa hc v bn cht s vt. H ch c th cp n c c vn tr n mt bnh din

rng v b gii hn b ni ca s kin.
Tuy nhin, vic xem trng ngi ph n c tn ti di mt hnh th i kh c,
hnh th i ca thc. thc n quyn hnh thnh t trong vn ha dn gian
ca ngi Vit Nam, khi t n ngng th Mu tr n n ph bin.
T n ngng th Mu c ngun gc su xa t t n ngng th c c v thn inh c
quan h gn gi vi thi n nhi n, che ch con ngi. Nhng mt phn ng cc nh
nghi n cu vn ha dn gian trong cng trnh n ngng th mu Nam B : B n
sc v gi tr i cho rng t n ngng th Mu ra i vo th k XV, sau s xut hin
ca Th nh Mu Liu Hnh14.
T n ngng th Mu y Mu (M) m trung tm, bi dn gian cho rng ngi
ph n nhn t c vai tr quan trng trong vic bo v, che ch con ngi, gip
h c cuc sng y , an nh. i vi ngi xa, ph n ngi c sc mnh cao
nht bi h c quyn nng sinh n, ch ng c c cuc hn nhn, c t nh quyt nh
trong vic gi o dc con c i v t t n cho con. H ng u trong c c hot ng. V
m khng phi t nhi n, c c hc gi ph ng Ty gi Vit Nam ni ri ng v c c
quc gia ng Nam ni chung x s Mu h 15.
Vai tr ca Thn Mu hin din trong nhiu nh vc nh h tr i sng nng
nghip ca ngi dn thun i, bo v h tr nh khi thi n tai, nn xm c, mang i
cho h mt cuc sng bnh y n, sc khe v ti c. o Mu xem v tr nht
nguyn con ngi v t nhi n mt th ng nht. M t nhi n cng ch nh m
ca con ngi. Vic th phng M t nhi n hay nhng c ng cai qun t nhi n
s em i cho h may mn trong ma v, ch ng c nhng ri ro do thi n nhi n
gy ra. V vy m vic trng trt c tt p, c c nh nng thng th Tam v
Th nh Mu bao gm: a Ti n Th nh Mu (t), Thy Ti n Th nh Mu (Nc),
14
V Vn Sen Ng c Thnh Nguyn Vn L n (ng ch bi n) (2014), n ngng th mu Nam B :
B n sc v gi tr , NXB i hc Quc gia Thnh ph H Ch Minh, tr.3.
15
Trn Ngc Th m (2000), C s vn h a Vit Nam, Nxb Gi o Dc, tr.23.
25
Thng Thi n Th nh Mu (Rng). Gi tr ca Th nh Mu cn nm ch h c kh

nng bo v con ch u v vng t ca mnh trc nhng cuc chin tranh bo v nh
th. Nhng Th nh Mu ti u biu trong chng gic ngoi xm c th k n: Th nh
Mu B Cha X ni Sam v Linh S n Th nh Mu.
T n ngng th Mu trng tn rt u trong vn ha dn gian ngi Vit,
c bit vng t Nam B rng thi ng. Mc d vy, n cng ch mi dng i vic
cao vai tr v cng ao ca nhng nhng n thn b n cnh nhng nam thn cho n n
cha th gi y t tng n quyn Vit Nam.
n giai on vn hc Trung i, thc n quyn c tip tc ph t huy thng
qua cc sng tc thi ca. B n cnh c c ch n dt, cm hng nhn o, tnh y u qu
h ng, khuy n rn c ch sng i ca c c nh Nho hay c c nh in phm ca th
ng ut cn c c c s ng t c ca c c n s v vn thn phn ph n, tm gi
dng vn hc n u Trung i, rt c quan tm nh H Xun H ng, on Th
im, B Huyn Thanh Quan,Trong s , H Xun H ng ni n nh mt cy bt
tinh hoa u tranh mnh m cho quyn bnh ng v hnh phc ca ph n.
N s ht ng b nh vc nhng ngi ph n c thn phn cha hoang, mn
(Kh ng chng m cha, l). Trong khi x hi phong kin tha m, r rng nhng
ngi ph n khng chng m cha th n s h H c c i nhn kh c v h. Vi b,
ngi ph n cha hoang c c i cao c ca ri ng h, ch nh tm ng v tha v s
hy sinh. N s cng n ting au n cho thn phn ph thuc ca ngi ph n khi
chic chn bng qu nh khng c ch cho nhng phn mn tm kim thy hnh
phc cho ri ng mnh. H Xun H ng ha gii ni bun thn phn y trong Ly
bng ting ci chm bim su cay.
Phm cht, c hnh v ti nng ca ngi ph n cng c cao trong th
ca b ( Sm Nghi ng). Mc d ch c un xem ph n g nh nng ca n
ng, nhng H Xun H ng i xem h nh nhng anh th n hip vi y ti c
26
kinh bang t th. H c s thng minh m nam gii c. Nhng ch bi h mang thn
phn ca gii th hai m khng c xem trng.
Khng ch thc v ti nng, nhn phm ca mnh, ngi ph n trong th H
Xun H ng cn c kh t khao hnh phc c nhn mnh it. Ngi ph n trong th
b c xy dng mt c nhn ni on (Than thn). Bi , h thc cao v gi tr
ca bn thn n n t trong nhn thc, h c mt tinh thn phn kh ng mnh m v un
hng n t do, c m c gii phng ch nh mnh.
Quan im ca H Xun H ng c th ni tin b. Nhng n cng ch dng
i mc ng cm vi s phn ca c nhn, cho thy bc u s tri dy ca
thc ph n ch cha phi nhng t tng n quyn ni tri. B ch mt trong s
t nhng c nhn d m ng n, i thoi vi x hi ginh y nhn quyn cho gii
ca mnh.
Vo thi k giao thoa, t tng ph ng Ty c s p nhp vo Vit Nam
dn n phong tro u tranh i quyn i ca n gii cng khai ch khng cn nm
im m di dng t tng. B o ch ph ng tin mnh m thc y cho phong tro
i nhanh v xa h n.
T nhng s b o u ti n Ph n tn vn, Phan Khi mnh dn ni n v
tr khng th b c b ca n gii i vi vn hc. Ph n th ch hp vi vn ch ng h n
s d V vn hc trng ng tnh cm, m ni chuyn n b th khin cho ngi ta
d cm, cho n n ni v n b nhiu h n 16. Nh vy, gia vn hc v n gii c im
giao ha chung vn tnh cm cho n n ph n khi s ng t c vn ch ng s c u
th h n so vi nam gii trong vic by t cm xc c nhn, v ch c ph n mi hiu
ph n h n ai ht. Tuy nhi n, hn ch ca Phan Khi khng ch ra v u m c mt
hin tng nh vy.
Trong khi , S th ng tr ca nam qu n, Pierre Bourdieu (dch gi L
Hng Sm) vn dng tri thc dn tc hc ca ngi Berbre Kaby ie phn t ch
16
Phan Khi (1929), Vn h c vi n tnh, Ph n tn vn, s 2.
27
c i v thc coi nam gii trung tm. Hay Virginia Woo f da tr n khoa hc v gii
t nh c bit t nh dc ng t nh gii s kin to x hi ca ch ph quyn
trong Cn phng ri ng.
Tt c c c nh n quyn un u chng minh quan im ca mnh cn k di
gc khoa hc kh c nhau: bn cht un ph i t nh, sinh hc, tm hc, phn tm hc
hoc ng p trng ch nh tr-x hi v giai cp. iu ny m cho nhng quan
im ca h tr thnh kinh in v c xem nh nhng t tng nn tng. Cn nhng
hc gi Vit Nam u th k XX, tuy ch ra c nhng quan im cp tin nhng
cn rt s khai. H ch ang tr n bng ng ra v tr quan trng ca n gii i vi
vn ch ng v c i sng ri ng n b nh vc ph ch cha phi nhng nh
t tng nh c c t c gi ph ng Ty. H nh nhng ngi vn cn ang mi tm kim
du vt ca mch nc ngm tr n mt t trong khi nhng nh t tng ph ng Ty
y mi khoan su vo ng t.
Mc d vy, khng th ph nhn c s tn ti ca ch Mu h v s tn
sng n gii trc ca Vit Nam. Ch nh v vy s tri dy quyn c ph n v
phong tro u tranh ginh i quyn c y u th k XX Nam B c th xem
s thc tr i ca n quyn.
1.3. S ra i l thuyt n quyn Nam B
1.3.1. Nn mn ca s hnh thnh thc n quyn
u th k XX giai on m nhng bin ng v ch s c nh hng su
sc n xu hng ca nn vn hc Vit Nam cn i v mt t tng. Tuy cng chu
s thng tr ca thc dn Ph p nh Bc K v Trung K nhng Nam K i c
tha hng nh s ng vn minh ph ng Ty sm nht nh vo nn ch nh tr ci m.
iu ny m thay i nhn thc ca tng p hc gi, tr thc v ngi ngh s, dn
n vic c ch tn c c s ng t c v un ph bnh t ni dung n hnh thc, c
bit, thc n quyn dn n r, tr thnh mt xu hng gy nhiu tranh un.
28
V mt t tng: T nm 1858, Vit Nam chuyn t mt quc gia hon ton

c p sang mt t nc thuc bi ch nh s ch cai tr ca thc dn Ph p. Hng ot
cc phong tro y u nc ni n nh ng Du, ng Kinh ngha thc, Minh Tr Duy
Tn,Tuy vic xm chim thuc a ca nc Ph p gy ra nhng phn n v bt
bnh cho ngi Vit nhng tr n bnh din x hi n nh du mt bc ngot quan
trng ca thi k giao thoa vn ha. Khi tin hnh xm c thuc a, c c quc gia
thc dn c xu hng p t t duy ca mnh n c c nc thuc a nhm bin h
thnh bn sao ca mnh. Qu trnh v tnh gy n n nhng t c ng kp. Thc dn
Ph p khng nhng chu t c ng tr i t nc ta mt s ph ng din nht nh m
ch nh ta cng tha hng nhng thay i t ch cc c c t s vn minh, tin b ca
chng trong ch nh s ch cai tr. Tr n c i nn t ng t c y, chng ta tip nhn nhng
yu t ph hp vi vn ha truyn thng ng thi oi b nhng yu t ngoi vi tr n
tinh thn kh ng mnh m. Ch nh v vy m t duy ngi Vit c by gi i t
duy mang tnh lai ghp.
Li t duy mi, c bit coi trng c nhn thc y c c hot ng i
quyn i cho ph n. Trong sut khong thi gian ng ha dn ta, ngi Ph p cho
xy dng nhng cng trnh ti n tin nh giao thng, th, ci tin gi o dc bng vic
m th m nhiu trng hc nh Trng Hu B (do Tr ng Vnh K iu hnh),
trng ting Ph p Kinh , trng Quc hc Hu. Ch nh trong thi gian ny, ch
quc ng ra i thay cho ch H n v ch Nm, ng thi oi b nn vn ha Nho hc
t xa xa ca Trung Quc. Mc d mt s hc gi theo quan im th cu rt khng
ng vi i din t ca th ch vit mi nhng ch nh ngn ng mi ny cng vi
s ph t trin ca dch thut nng tm tri thc ca dn ta s nh ngang vi nc bn.
Hot ng dch thut h tr nc ta c hiu c c th t ca nc ngoi, tip cn vi i
suy ngh, c ch n , sinh hot ca h t thay i v nhn thc. thc c nhn t
tri dy mnh m trong ng dn tc. Dn ta c xu hng chng i nhng t tng b
29
coi c k, c hu ca x hi phong kin tri buc ta hng ngn nm trc y,

bi H nhn thc c rng, c hu, tho i ha cng ng ngha vi ha dit vong17.
Ngi ph n dng cm ng n chng i nhng bt cng trong thit ch
x hi p t n h, gii phng thn th, i quyn t do, hnh phc, nhng kh t vng
c nhn. Hng ot c c cng t c x hi b nh vc n quyn ra i nh:
S ng Nguyt Anh vi:
- N u hc hi
- N u th qu n
Phan Th Bch Vn vi
- N u th qu n G Cng
Nguyn Th Manh Manh
- Hi ch ph n
- Vin Dc Anh
V mt n ha: Nu s ra i ca ch quc ng gip m mang dn tr ngi
Vit th hot ng b o ch si ni thi k gp phn thc y s ph t trin ca nn
un ph bnh vn hc theo khuynh hng hin i. T b o quc ng u ti n ra i
Vit Nam Gia nh b o (1865), do Tr ng Vnh K m ch nh tng t 1869. Tuy
nhi n hot ng ph bnh s ch mi, bn bc vn ch ng ch thc s manh nha khi c
s ra i ca c c b o: N ng c mn m (1901), c tnh tn vn (1907), ng c tng
bo (1907), N gii chung (1918), ng Php thi bo (1923 1928), Ph n tn vn
(1929 1934), Ngoi ra cn c c c b o xut bn H Ni nh Nam Phong, ng
D ng tp ch ,
S ph t trin mnh m ca b o ch m tin cho nhng cng trnh un,
ph bnh vn hc c gi tr trong giai on ny. Giai on 1900-1930 cho ra i
nhng kho cu, su tp ng ch nh Vit H n vn kho (1918) ca Phan K B nh,
17
PGS.TS.Trnh B nh (2013), Lch s un ph bnh vn hc Vit Nam, Nxb Khoa hc x hi, tr. 74.
30
Vn ch ng thi ph An Nam (1923) ca H Ngc Cn, Nam thi hp tuyn (1927)

ca Nguyn Vn Ngc, cng c c cng trnh s kh c na.18
L un ph bnh vn hc u th k XX bao gm hai ni dung ch nh. Mt
hng n ngun ci, i tm v khng nh nhng gi tr truyn thng trong vn ha,
vn hc dn tc. Hai , hng n duy tn, hc tp c i mi ca vn hc ph ng Ty
nhm m phong ph ha vn hc nc nh. thc n quyn trong vn hc ni chung
mt trong nhng vn thuc ph ng hng duy tn n r c by gi, bi n nh
hng bi phong tro gii phng dn tc v ph n ca c c quc gia chu u nh
Anh, Ph p, M,
C c t b o ch tr ng tho un vn ph n t ng i phong ph nh N
gii chung, c tnh tn vn, ng Php thi boNhng ti u biu nht vn t Ph
n tn vn. y t b o do b Nguyn c Nhun m ch nhim, c s ng p ra
khng ch b nh vc cho quyn v i ca ch em ph n An Nam m cn mt
cm nang kin thc i sng v gia nh, sc khe, ng x cho ph n. Bn v vn
ph n, Ph n tn vn tham vn kin ca c c hc gi, vn nhn ni ting nh Phan
Bi Chu, Phan Vn Trng. C c cy bt tham gia by t quan im ca mnh cn c
Phan Khi, m Ph ng, Nguyn Th Ki m,C th ni, Ph n tn vn t b o
ph n c uy t n c by gi.
Hon cnh x hi ng i to n n nhng bc tin cho x hi Vit Nam v
mt t tng v vn ha vn hc. T tng thc dn xm nhp vo nc ta, nh
thc nhng m ng vi di bc tng phong kin, t , nhen nhm trong ng ph i
n s thc v thn phn v vai tr vn c ca mnh.
1.3.2. Nhn nh ti n phon
thc n quyn xut hin trong un ph bnh vn hc manh nha u ti n
t Phan Khi. ng i vo nhng vn thun ty vn hc v nghi n cu ht sc
nghi m tc khuynh hng ny. Phan Khi ch ra mi quan h gia vn hc v bn
18
PGS.TS.Trnh B nh (2013), Lch s un ph bnh vn hc Vit Nam, Nxb Khoa hc x hi, tr. 78.
31
t nh trong qu trnh nghi n cu v gii n. Quan im ca ng t ph n vo trung

tm ca vn hc, trn trng v b nh vc ngi ph n, cho rng ph n th ch hp vi
cng vic s ng t c vn ch ng h n nam gii. ng cng ngi c cng n trong
vic khai ph mnh t dn gian tm ra nhng biu hin ca i sng n gii. Thng
qua kho tng ca dao, tc ng, Phan Khi i tm np sinh hot, phong tc, thi,ca
ngi ph n c xa. y mt cng trnh n, thc s c gi tr c ng tr n Ph
n tn vn, gm 11 s, c nhan heo tc ng phong dao, t v s sanh ho t ca
ph n nc ta.
Sau Phan Khi hng ot c c nh hc gi, ph bnh kh c hng h i u tranh
cho n quyn nh m Ph ng n s, Phan Th Bch Vn, Hunh Thc Kh ng, Phan
Bi Chu,Trong , Manh Manh n s (b Nguyn Th Ki m) nhn vt c s k
tha v ph t huy t tng n quyn ca Phan Khi. Cng da tr n mi quan h gia
gii v vn hc, b cao nng c sn c ca ph n i vi vn ch ng. Tuy nhi n,
chnh v nguyn nhn cn bn y m vn ch ng ph n un b coi thng v kh
ng vt ra khi c i bng ca nam quyn. Ch nh v iu m Manh Manh k u gi
s nam ha trong vn ch ng n gii nhm khng nh quyn c ca vn hc n
u.
Phan Khi v Manh Manh nhng ngi u ti n trong giai on khi thy
ca ph bnh vn hc n quyn. Nhng quan im m h n u ra u cha ng c i
nhn tinh t v tin b, c s vng chc cho nhng ph t trin v sau ny trong b
phn un ph bnh vn hc.
32
Tiu kt
Phong tro n quyn tri qua ba giai on ch nh: nguy n s , hin hnh v giai
on hnh thnh thuyt. Tri qua ba thi k, phong tro n sng u tranh ch nh
tr ca ri ng n gii vi mc ch ginh i quyn i ch nh ng ca mnh tr n mt x
hi, gia nh, hc vnv v th ngang bng vi nam gii. Trong vn hc, phong tro
nay cng y an nhanh chng v chim mt v tr trong s ng t c n ph bnh. Mt
phong tro vn hc mi ni n nh mt hin tng cha tng c. Vn hc n u tuy
chng n, sm tn nhng i nhng n tng kh phai v nhng ng gp nht nh
vo kho tng vn hc ca c c quc gia c bit Chu .
Phong tro n quyn khai sinh ra mt hng ph bnh mi trong vn hc.
tip cn c c t c phm vn hc di gc n gii, i tm hnh tng ngi ph n v
bn t nh n qua c c din ngn. Qua hot ng y, c c nh ph bnh gp phn cho thy
chn dung v vai tr ca ngi ph n trong vn hc.
Vit Nam, t tng n quyn mt vn c bit gy tranh ci, bi y l
mt t tng rt mi v chu nhiu nh hng t Chu u trong thi k giao thoa tip
bin u th k XX. Bi ch quc gia chu nh hng n n nu Chu u c c c nh
n quyn un go ci nh Virgina Woo f, Simone de Beauvoir th Vit Nam hu
nh t tng n quyn cha c nh hnh r v cha c un no c nh danh
t tng. Quan im n quyn Vit Nam u th k XX ch c th c xem
bc u ca s thc tnh tr i v c nhn v quyn c ch nh tr n gii.
Xem quan im v quyn c n gii Vit Nam s thc tnh tr i bi
khng phi n u th k XX, quyn c n gii mi thc s hnh thnh m nhen
nhm t x hi nguy n thy, khi ch mu h vn cn tn ti vng mnh. Vo thi
k y, ngi Vit cao vai tr ca ngi ph n trong gia nh v ngoi x hi, t
sinh n cng vic ao ng nui sng gia nh u do ngi ph n ch quyt.
Trong sinh hot t n ngng dn gian, ngi nng dn y thn Mu (M) m trung
tm, th Thn Mu trong c c nh, miu v khp c c gia nh che ch, cu xin may
33
mn, tt nghip, vic rung n ng c thun i. n giai on vn hc Trung i,

sc mnh t gii tho t ca ngi ph n cng c n u cao v tr thnh tm im ch
trong c c thi phm ca H Xun H ng. Nh vy, quan nim n quyn tn ti t
rt u, trc khi b nh hng bi nhng thuyt n quyn un ca Ph ng ty.
n u nhng nm ca th k XX, quan nim n quyn tip tc c ph t huy
di s thc y ca phong tro th gii, n gii rm r ng n ct ting ni uy
quyn cho gii ca mnh. Quan nim n quyn u th k XX khng cn tn ti bng
nhng s ng t c nh thi Trung i na m c biu hin di dng c c ph bnh vn
hc v c c t c phm b o ch vi c c nh ti n phong i c nh Phan Bi Chu, Phan
Khi, Nguyn Th Ki m, m Ph ng. Vi nhng t tng tin b v x c ng, h
nh nhng c u soi ng v thc y cho phong tro tin bc i n.
34
CHNG 2 QUAN NIM V N QUYN TRN CC BO CH NAM B

U TH K XX
L thuyt v n quyn c c nc Ph ng Ty xm nhp vo nc ta t u
nhng nm ca th k XX nh vo s giao thoa vn ha vi nc ngoi. s i
hi v quyn bnh ng tr n mi mt x hi, hn nhn gia nh n ch nh tr,ca
n b Chu u. Nhng t tng v n quyn y nc ta by gi cn nhiu tranh ci
v cha c chp nhn. Nhng hc gi vi quan nim th cu cho rng nhng
quan im ngoi ai v b c b chng. Tuy nhi n, th h nam n thanh ni n thi y
c nhng suy ngh mi bi thi i ca s giao tip c m ra. Nhng hc gi tin
b u tranh cho ph n tuy khng k u gi ch ngha bnh ng nam n mt c ch ph
tr ng bi t tng ch nh tr by gi cn kh khp k n nhng a phn h u ng v
ph a ph n, b nh vc cho h, i hi nhng quyn i ch nh ng m h phi c c
trong hon cnh hin nay.
Quan nim n quyn u th k XX kh a dng v phong ph tr n ba t b o
ch nh c kho s t: Ph n tn vn, Lc tnh tn vn v Trong khu phng. C c quan
im n u n t c c bi vit u thuc nhng tr gi ng tin cy nh c c danh nhn,
Phan Khi, ch bt Nguyn c Nhun v mt s cy bt n nh Nguyn Th Ki m,
m Ph ng v nhiu bi ng gp kh c ca c c c gi. Quan im tuy khng ng
nht, c nhng phn bin tr i chiu gia c c ung kin nhng phn n u nhng
bi vit mang t nh xy dng. Trong , c c vn n ni n vn ph n vi:
cuc sng gia nh, quan h x hi, ch nh tr, n cng gia c nh, sc khe, th thao. C c
kin khuyn kh ch h i theo thay i mnh ph hp vi iu kin kh ch quan ca
ch s v gp phn vo cuc u tranh cho n gii by gi.
35
2.1. Quan nim chung ca cc hc gi

Quan nim ca c c hc gi v ph n nhn chung s gi o dc ph n v bn
phn, tr ch nhim ca mnh trong gia nh v ngoi x hi. C c danh nhn da vo i
sng ca ph n truyn thng xa v hin trng ph n thi k ng thi by t
nhn sinh quan ca mnh v vai tr ca n gii trong hin ti.
Ngay t s u ti n tr n b o Ph n tn vn, bi vit ca Trn Trng Kim trnh
by quan nim ca mnh v cuc u tranh gii phng ph n m u cho cuc
trng cu dn ca b o ph n v vn n quyn thi k u th k XX.
L mt nh gi o v sinh ra trong mt gia nh truyn thng, nh hng su sc
t tng Nho gi o nhng ng khng g n ghp n gii vo mt c i khung truyn thng
m c nhng t tng tin b. ng khng nh v tr quan trng ca ph n trong gia
nh v ngoi x hi. S nui c i tinh thn ca nc nh thng do c i th c
ngi n b () Bt k x hi no, c i th c ngi n b bao gi cng mnh 19.
Trong gia nh, n gii ngi ni tng qu n xuyn mi chuyn trong gia nh v
gi o dc con c i ch khng phi mt vt s hu b giam gi trong nh ca n ng.
Li dy ca n gii c tm quan trng trong vic hnh thnh nhn c ch o c ca
con c i. i vi s gi o dc ca con tr trong nh, khng g bng nhng i m i
ca ngi m20. B n ngoi x hi, mt ngi n b c hnh, ti gii cng gp mt
phn n vo s tin ha ca x hi. Ngi n b c c i th c nh vy, m i c
hc thc, bit trng ngha khinh ti, bit qu nhng iu cao thng, trng nhng vic
trung ngha, khng y tin ca trc mt m khoe khoang, khng y s sung sng
vt cht b ngoi m c i cc im i, th c i nh hng i vi s tin ha ca x
hi n bit dng no!21. T sc nh hng rng n y ca ph n, Trn Trng Kim
cho rng iu trng yu m b o Ph n tn vn cn m gi o dc ph n.
19
Trn Trng Kim (1929), Bi tr li ca ng rn r ng Kim, Ph n tn vn, s 1.
20
21
36
22
V quan nim ny, ng Nguyn Vn B c s ng quan im. ng cho rng:
() Gi o dc ph n ngy nay, khng th y gia nh m gc c na. Ti khng
phi c ao rng ch em ph n phi b ht cng vic gia nh m o cng vic x hi,
ti trng rng ch em ph n ng tng m nh trc rng c i thi n chc ca n b
trong gia nh m qu n mt rng c i phn s ca ai ny u ngoi x hi23. N
gii ngy nay n gii trong c i x hi nam n bnh quyn, v th h c vai tr khng
ch trong gia nh m cn ngoi x hi. Phm vi sng ca h c m rng ra nhu
h n, khng ch cn qun quanh trong cn bp bn bc tng.
Tm quan trng ca ph n ngy nay c tht, n i ngc i vi nhn thc
ca con ngi thi nguy n thy nhng khng phi v th m Trn Trng Kim ng
tr n mi ph ng din vic ph n c t do u tranh cho gii ca mnh. Trn Trng
Kim n u r rng ph n ngoi i i quyn c t do giao tip b n ngoi x hi c
bit vi nam gii th khng iu g cn phi u tranh na c, bi ph n xa ch
qun quanh trong nh, cn bp, ngi nhn i qua kim m khng c php bc
chn qua khi ca nh. Ch c kh c mt iu n b ta khng i d tic vi n ng
ch cng chng, khng i kho c tay nhau ngoi ng, khng i nhy m. Tr
nhng iu y ra, th khng c iu g cn phi gii phng c 24. ng cho rng n
b b chng nh p vic xy ra mi quc gia, mi thi i, vic chung ca
nh n oi, con du b m chng p ch ch do nhng b m chng m dng quyn
hn ch cha hn nhng i khuy n dy y xu, trai g i khng c t do kt duy n
bi i vi dn tc ta iu ny mang mt ngha truyn thng su xa.
Trong s nhng kin c n u ra, Trn Trng Kim cho thy rng ng mt mt
ng h phong tro u tranh ca ph n nhng mt kh c ng tr n bnh din vn ha
truyn thng, ng phn b c i vi s u tranh y. T tng n quyn en i vo
vn ha ngi Vit. Dn ta t nhiu b Chu u ha nhng ch bt chc c c i
22
Nguyn Vn B - Ch bo Thn Chung
23
Nguyn Vn B (1929), Bi tr li ca ng Ngu n Vn B, Ph n tn vn, s 3, tr. 10.
24
37
b ni ca ngi nc ngoi.V th m Trn Trng Kim ph t biu rng: Ngi nc

mnh c c i tinh thn nc mnh, ngi nc kh c c c i tinh thn nc kh c25. Nh
vy, theo quan im ca Trn Trng Kim c th ni, vic u tranh ca n gii tt
yu nhng phi da tr n c c yu t v hon cnh x hi v phong tc ph hp.
V Phan Vn Trng26, bi vit ca ng tr i n t c c cu hi phng vn
ca b o Ph n tn vn: 1. kin ca ng i vi ph n nc ta nh th no? 2. N n
ch tr ng t ph n th no c ch cho x hi? 3. N n gi o dc ph n thi i nay
nh th no? 4. Vic g n n m, vic g cn k p? Nhn nhn ca ng v ph n Vit
Nam gn in vi vn hc thc. ng Phan Vn Trng khng b c b nhng phm
cht tt p ca ngi ph n, ngc i ca ngi ph n Vit c nhng t nh hnh rt
tt p. Tuy nhi n vic thiu hc thc bin nhng u im y ca h thnh khuyt
im. ng cho rng hc thc gip ngi ta m mang c ng cao thng, hiu c ch
i x nhn th, dp b t nh ti tin, nh nhen. ng y vic nhng b m chng cay
nghit vi con du m minh chng. Bi khng c hc n n tm a hp hi, m
ph ch vi con du. i vi b o Ph n tn vn, ng n u ra nm ph ng hng ch nh
c ch gip ph t trin t b o. Mt khai tr ph n b c b nhng iu d oan, m tn.
Hai gip ph n b i nhng t tng ngi i m ch, nom dm bn t n chuyn c
nhn . Ba gii nhng iu khoa hc c ch cho i sng. Bn thut chuyn thi
s trong v ngoi nc. Nm ng n th , tiu thuyt. Nh vy, theo ng Phan Vn
Trng, b o Ph n tn vn trin khai y c c mt i sng t tm inh, o
c, khoa hc, thi s, ngh thut. N gii thng qua b o ph n tn vn c th tip
cn mt ng tri thc n. Tuy nhi n, ph n theo kp thi i v quan trng l c
quyn c u tranh cho gii ca mnh th iu quan trng vn gi o dc ph
n v s bnh ng tinh thn gia nam v n. ng khng nh tr khn n b v ti
c n b hc thc, khng km g tr khn n ng v ti c n ng hc thc cht
25
26
Phan Vn Trng (1876 1933) lut s, nh bo yu nc.
38
no27. S gi o dc ny c vai tr rt ch cht trong thi i c by gi, thi i m

phong tro u tranh cho n gii ang dng cao, bi n gip ch nh gii ca h nhn
thc v quyn c v sc mnh ca mnh, oi b c i suy ngh ym th m ch ph
quyn gieo su vo trong tm tr h t nhng th k trc. i vi Phan Vn
Trng, ng cho rng mi vic i n quan n vn ph n hin nay u cn k p v
tr n n thit yu khng ch i vi ri ng ph n m c x hi.
m Ph ng28 khng nh nhng hc gi tr n, n u ra nhng t tng su xa
mang t nh thuyt m tp trung h n vo hnh ng ca ph n. Trong bi tr i ca
mnh, b b qua vic cp mi t nh cht ca x hi hay vn ca bn t nh nh m
i thng vo ba ti u ch ngi ph n phi c ph s bt bnh ng trong x hi:
1. Khai o tr
2. N cng thc nghip
3. Ph nh n chc v 29
Ch b o Nam Phong, Phm Qunh30 cng c i i v vn ph n nay. ng
n u ra hai quan nim th cu (c) v duy tn (mi) nhng ng ng thi khng ng
vi hai quan im ny m chn quan im pha trn gia c i mi v c i c. Theo ng
thy quan nim c bo tn ngi ph n theo c i i xa, cho rng mi ngi
ph n hp vi phong tc, c t c ch v a v trong x hi. Ngc i, quan nim mi
i b c b hnh nh ngi ph n c m hng theo hnh mu ngi ph n Chu u,
v th mi xut hin phong tro ph n. Quan nim ca Phm Qunh mang t nh cht
trung dung. ng cho rng c i c th cn phi c b i thay vo c i mi ph
hp h n nhng khng phi c i mi no cng c kh nng thay th m phi xem xt n
trong t ng quan vi hon cnh v vn ha. T tng ny ca Phm Qunh c im
27
Phan Vn Trng (1929), Bi tr li ca ng Phan Vn rng, Ph n tn vn, s 2, tr. 9-10
28
m Ph ng (1881 1947) Tn N ng Canh, l nh bo, nh th , hot ng vn ha nhng nm u th
k XX.
29
m Ph ng n s (1929), Bi tr li ca b m Phng, Ph n tn vn, s 5, tr. 9.
30
Phm Qunh (1892 1945) l nh bo, nh vn, quan i thn triu Nguyn. L ngi i tin phong trong
vic ph bin s dng ch Quc ng.
39
t ng ng vi nh gi o Trn Trng Kim. Vi quan nim ny, ng s ng to n n hnh

tng mt ngi ph n va ki m c c c i tinh thn c quc cng c i tng tn
thi. Theo ng, mi hnh mu mt ngi ph n ch n ch nh. Ni ri ng v
vn ph n th vic cn k p ca chng ta ngy nay phi m th no gy y mt
hng ph n ch n ch nh, va gi c c i ct c ch c ca nc nh m i va hp
th c c i t tng mi.31 Phm Qunh mn bi din thuyt H Ni ca
mnh v c Tuyt N ng minh chng v mt ngi ph n mu mc va c sc
va c duy n v tr tu thng minh.
2.2. S u tranh ca ph n
u tranh cho quyn i ca mnh, n gii u th k XX khng ch u tranh
v mt t tng m cn c nhng hnh ng r rt. H p ra c c hi nhm mu
cu quyn i v th hin ti nng ca mnh. C c hi nhm c p ra v cng phong
ph tha mn c c nhu cu v hc hi kin thc, trau di vn ch ng, thi th th c
T bi tr i ng Ngu Tr ca mt c gi o, Thch Lan a ra quan nim ca
mnh v hnh ng ca ph n. , ph n An nam cn p n n mt t chc bo
v quyn i ca mnh. Cng da tr n bnh din x hi, Thch Lan nhn thy s kh c
bit v quyn i gia n ng v ph n. Di ch ph quyn, n b b mc nh
mang phn ti t. Lu dn, s p t quyn c y n su vo trong t tng ca h,
khin h t nh v bn thn m an phn, chu cnh kh. Kch it phn ng vi suy
ngh ca nhng n ng duy k, h cho rng ph n n , ng b coi r. Nhng
bng quan im sinh hc un, Thch Lan ra rng tr n thc t n ng cng
c sinh ra t n b. H cng m u tht ca k c cho n . Vy m khi n
n i y a mt con ngi mang tr ch nhim thi ng i ng nh ch nh ngi sinh
ra mnh. Thch Lan thng thn ph ph n nhng ngi n ng nh th hn, ()
n ng nh th va m hn n b m va m hn c mnh na32. Vi thn phn
31
Phm Qunh (1929), Bi tr li ca ng Ph m Qunh, Ph n tn vn, s 6, tr. 8-9.
32
Thch Lan (1930), M t b n thng lu ph n An Nam, Ph n tn vn, s 69.
40
ca c i kh c (the other), n bn An Nam cn p ra mt hi gi on ph n

m ng u nhng ph n thng u c tri thc b nh vc cho nhng quyn i
ng c ca ch nh h v i hi th ngang hng ca h trong mi quan h vi n ng.
() n b phi c n ng i bnh ng, c bnh ng th mi tht c hip
t c. Din ngn ca Thch Lan mt din ngn mang t nh thc tin b nh vc cho gii
n ch khng nh nhng kin i p ca c c nh hc gi kh c, k u gi ph n ng
n u tranh cho nhn quyn ca mnh.
th hin sc mnh ca ph n, c c ngi u tranh cho n quyn cng p ra
c c hi th thao ch em c c hi th hin ti nng th thao ca mnh nh Ph n th
dc, Ph n th dc Nam K. H ch tr ng m rng hot ng ca mnh rng ri h n
cho n gii c ba k, h n na, t chc c c cuc cnh tranh cho c nam v n n
gii c c hi khoe ti v khng nh sc mnh vn c ca mnh.
2.3. Ph n vi hc vn
Ngy xa ph n b xem tht hc, ch c th nhn i qua kim hay khng
gian ch c th oanh quanh trong phm vi x bp. Tuy nhi n, ph n th k XX
nhng ngi dy dn kin thc v bn nh. H c quyn v bn nh tham gia
ng c trong c c cuc tin c Hi ng. H n na, i khuy n ca n gii cho nam
gii, nhng ngi t tin c Hi ng v cng c ch.
Phi chi mnh c hc Ty nhiu, c ti bin b c v hiu bit ch nh tr vi tr ch
nhim i biu ra th no th ti vui ng cho mnh ra. u ny mnh cha nhng
t c ch y th ra chi, thi n h ci v ch.33
Thi by gi, ph n nhng ngi thng minh can m, tm nhn c
th phn bit ng sai v t c ch tham gia vo c c hot ng k c ch nh tr.
Cng nh nam gii, ph n cng c y c c t cht ca s thng minh, nhy
bn trong qu trnh nh hi kin thc. Theo quan nim ph quyn, n gii b xem s
khuyt thiu ca nam gii dn n vic cho rng ph n thua km n ng v mt tr
33
Ai mu n lm h i ng, coi ch ng ph n!, Ph n tn vn, s 67
41
tu. n giai on n quyn c thc tnh nh hin nay, quan nim y khng cn
ng na. Xt v mt sinh hc, nam v n c nhng s kh c bit nhng v nng c t
duy n gii khng thua km n ng. Nguy n nhn ch nh khin ph n tht hc v tr
n n dt n t bt ngun t sc p v hon cnh x hi.
c ng tr n b o Ph n tn vn qua nhiu k, bi vit C l no ch em ta
ch u ngu d t ca ch bt thay i n gii ni n nhng vn khng phi bt
ngun t ph n. Cng nh c c hc gi kh c, ch bt b o Ph n tn vn n ting k u
gi ph n n n trau di th m vn hiu bit, t ch cc hc tp th hin quyn c ca
gii mnh. Tuy nhi n khng ging phn ng c c hc gi kh c, nhng ngi y vic
khuy n rn nhm ch bai vn kin thc nng cn ca gii n, ngi vit bng c i
nhn kh ch quan ch ra nhng hn ch km hm con ng hc vn ca ph n.
khng vn b n ngoi hay vn v gii m vn x hi.
Lm c s cho nhng p un ca mnh, ngi vit n u ra nhng con s
thng k v s phn trm tht hc nc ngoi v nhng ch i ca tri thc cng nh
t c hi ca vic khng bit ch. T c gi ch ra c th Nht Bn, t 20% n 30% s
ngi tht hc c xem ng b o ng. Trong khi nc ta con s y vt
qu xa s ng tr n. Tri thc y ch nh con ng ca nhng cuc tin ha, c s
ca gi o dc v ch nh tr, hay ni mt c ch gin c h n th c kin thc mi c c
nhng k nng tri thc thng thng nht sng trong i sng nh giao tip ng x,
mua b n, xoay s khi gp bt trc hay bit i p khi b ngi kh c hip p.
Tuy nhi n, nhng iu tr n ch tri thc ni chung i vi i sng x hi.
c bit vi ph n, tri thc cng ti quan trng trong quan h trong gia nh v ngoi
x hi. Trong phong tro u tranh gii phng ph n nh hin nay, s hiu bit i
vi n gii cn quan trng h n bao gi ht. Nhng khng phi bt k ai mun c th
hc c. Bi vit ny tr n b o Ph n tn vn n u ra nhng hn ch nht nh. Ph
n mun i hc phi cn tr v phi giu c, bi nhng ngi gi kh ng theo kp
ch ng trnh o to v nhng ngi ngho s khng iu kin mua sm nhng vt
42
cht phc v cho vic hc. Khng dng i , vic hc cng cha ng nhng bt
cp trong ch nh n. Nhng g ph n hc trng khng th ng dng vo trong thc
t x hi m ch th ting Ty xa . Hc vn quan trng nhng ph ng c ch gi o
dc khin cho ph n tr n n km h n, vng t ni c m, d v ng kim mi
ch34.
bi vit cui cng (s 35) ca ot bi ny b o Ph n tn vn n u ra
nhng ph ng thc dy hc ti u biu c cht ng c c nc bn dn ta hc hi.
V nh, Ph p, khng c ngnh ngh no khng c dy, trng hc rng m,
khng gii hn s ngi hay tui. Ph n cng c chn a c ch dy ph hp vi
mnh nh thc hnh hay din thuyt. Ngi vit tha thit mong mun c c c quan c
th ci thin tnh hnh hc tp cho ph n, gip h c m mang u c h n. T c gi
khng ch tr ch tnh hnh hc vn ca ph n hin nay hay ch n u ra nhng quan
nim phin din, mt chiu ca mnh m n u ra nhng ph ng n theo quan nim c
nhn thay i nhng hn ch m ph n ni ri ng v dn ta ni chung ang mc
phi.
Bn v vn hc vn ca ph n, tr n c c t b o giai on ny xut hin nhiu
bi bo a ra nhng quan im mi m v c t nh thc tin cao gp phn vo cng
cuc n quyn nc ta. Trong bi vit Ci vn n lu gio dc c ng tr n
Ph n tn vn - s 7 c s gii thuyt, nh ngha v gi o dc. Gi o dc ch nh
gn vi vic tu thn cho mi ngi tr n nhiu ph ng din. T c gi phn i kin
xa nay cho rng ph nhn nan h a m khng chu nhn nhn i thc t ch nh do s
gi o dc khng c rng khp th khng c quyn tr ch ngi ph n. Khng nhng
th, t c gi t ra mt y u cu rt quan trng ch nh mi ngi cn phi nhn thy
c quyn i m mnh c quyn i hi.
34
C l no ch em ta ch u d t, Ph n tn vn, s 34.
43
Nguyn Th Ki m35 tip tc n u n quan im v s h c ca ngi ph n

trong bi vit S h c v vic lm ca ph n36: Mi ngi trong x hi u c hai
phn s y : lm th v lm h c tr, v bao gi chung quanh ta cng c k d v hay
h n ta. y b n u n vic hc tp v trao i ch bo cho nhng ngi xung quanh
mt vic cn phi c thc hin trong i sng x hi nh mt hin tng t nhi n.
B khng nhc n y vic m ngi ph n cn phi m m nh mt quyn
i, ngha v ca tt c mi ngi. Nh th, b ch ra c rng gia nam v n
khng c s phn c ch m cn phi bnh ng, hot ng hc tp ny quyn i ca
tt c mi ngi. iu ny cng c th nhn ra trong nhiu quan im ca c c nh ph
bnh ng thi nh Phan Khi, ng Vn By Khng t mi quan h ny trong s
so s nh, i chiu nam - n m hng n mi ngi t thuyt phc c ngi
c v vn ny. Nguyn Th Ki m th hin c mt t tng rng m khi khng
nh rng vic hc khng ch c tip thu thng qua vic ging dy - hc tp trong
nh trng m mi ngi u c th hc tp thng qua mi hot ng din ra trong i
sng. B cho rng ngi ph n thng hay b yu t tnh cm chi phi n bn thn
m khng hc tp c n n i, tip thu nhiu kin thc bi h ch m nhng g h
th ch ngay c vic hc cng ch a y c i mnh mun tip thu. Bng vic n u ra dn
chng vic khi thi gm hai cu chn t tnh, t cnh hoc phi thut i ri ro
xe h i th trong 90 hc sinh n ch c c 10 hc sinh chn sau. B cho rng ngi
ph n qu b tnh cm chi phi m nh mt i kh nng c m rng ch nh bn
thn mnh ra x hi. Vic ch kh kh tip nhn nhng c i m bn thn y u th ch, ch
th ch nhng c i i n quan n tnh cm, s ng mn th nhng vn thuc v x hi
s khng c h nhn nhn v nh th c i kin thc m h thu np ch s nh nhoi,
hn hp. B khng nh nu nh khng c s quan tm n nhng g thit thc th
nhng ngi ph n cng khng c c do g m i hi y c i quyn thuc v
35
Nguyn Th Kim, qu G Cng, l nh th , nh bo, din thuyt, c nhiu ng gp cho phong tro Th
Mi. C bt danh l Manh Manh n s.
36
Nguyn Th Ki m (1934), S h c v vic lm ca ph n, Ph n tn vn, s 235.
44
mnh. T tng ca b mang t nh thc tin cao v c s gn b cht ch vi bi cnh

x hi thi by gi. Mun t c nhng mong mun bnh ng gii th trc ht
ngi ph n phi c s thc r rng v v th, vai tr v nhng g m mnh c th v
phi t c. Bi c nh th th nhng un im m ch nh h a ra mi c c
nhng dn chng x c ng, thuyt phc c ngi kh c. Quan nim ny cng thy
trong t tng ca ng ng trong bi b o Ph n cn ph i quan tm n nhng vn
37
kinh t - chnh tr trong . ng quan nim vic hc v cng quan trng
tho t ra khi s dt, hng ti cuc phn u cho hin ti, t ng ai. Tuy nhi n i
sng kinh t cn kh khn n n vic ny vn cn nhiu hn ch. V th, ngi ph n
cn phi ch ng trong vic hc. Vic khng th cp s ch n trng c th tr i
cho h trong vic tip cn n tri thc nhng ch cn ngi ph n c mong mun
c hc tp, tm hiu th un c s ch v h tr. Nh th, ng mun ni n s t
thc, t gi c ca ngi ph n trong ch nh bn thn h m khng phi ph thuc v
mong mun mt cuc ci c ch c din ra khi h khng t thn phn u.
Vi vn ny, Nguyn Vn Nguyn cho rng trc khi ngi ph n mun
i nhng quyn cao h n, tham gia u tranh mt c ch mnh m th trc ht phi t
thn hc tp c kin thc. C nh th c i thuyt m h a ra mi thuyt phc c
ngi kh c. B n u n rng c i tam tng t c ph thuc rt nhiu vo iu kin kinh
t ca ngi ph n. Nu nh khng c p ng v mt vt cht th r rng ngi
ph n khng th tho t ra khi vng t tng xa nay un ba vy y bn thn h.
V vn gi o dc ny, Trnh Thu Tm quan nim rng phi c mt h thng
gi o dc ri ng vi nhng kin thc ri ng ph hp cho ngi con g i. B t cu hi
rng v sao con trai c s ch v ri ng m con g i i khng c. Khng nhng th, c
nhiu nh vc ph hp vi ngi con g i nhng h i khng c tip cn. Hc vn
y c t ra khng ch nhng kin thc s ch v m cn c nhng mt thuc v
37
ng ng (1934), Ph n cn ph i quan tm n nhng vn kinh t - chnh tr trong , Ph n tn vn, s
241.
45
ph ng din i sng x hi m ngi con g i phi ng u trong cuc sng. Mt

trong nhng y u cu c t ra vic gi o dc kha hc dnh cho con c i ca
mnh. Vic gi o dc con c i khng h d dng v khi gi o dc ng n th s phn
no nh hnh c t nh c ch v quan nim ng n cho chng trong t ng ai.
Nh vy, c th nhn nhn mt iu, vic ch ng gc tm sinh l xt
o n gii n vn d thua km n ng thi n ch. N gii un mun ci thin quyn
c ca mnh nh nam gii bng con ng hc vn nhng p c x hi khng cho
php h. Nhng t c ng ca x hi n n gii km hm nhng ham mun hc hi ca
h. Lot bi vit gp mt ting ni i i cng bng cho ph n, rng khng phi
hn tr c nguy n nhn ch nh t trong bn th n gii m cn t nhiu do nhng t c
ng ca x hi.
2.4. Ph n vi vn hc
Vic gii n b xem d bit so vi nam gii khng ch tn ti trong c c quan
h x hi m ngay c trong vn hc. Mt s ng vn s An nam xem n b mt
hng ngi hn km, trong tiu thuyt ca h, n b c hnh dung mt c ch ng
th ng hi, mt c ch m cho c gi c cm gi c rng thn phn n b ng y m
ti nghip ()38. Bi vit ch ra v tr ca ngi ph n trong vn hc. H khng
c xy dng nhng tng i tr ng nh hnh tng ngi m, c giao i n dng
cm trong vn hc c ch mng. Quan nim ph n u th k XX nhng con ngi
nhc tiu, b gi tha nhn, thuc mt th gii kh c, khng c xp vo th gii
ngi. H mi u t tm ngi ph n mt dng tm c bit, gi Ti c
ph nh n tm hay ph nh n nan ha. Di gc tm sinh hc, bi vit cho rng
y nhng nhn nh rt thi n ch v ph n.
Tuy nhi n bi vit cng ch ra nhng kh a cnh kh ch quan v v tr ca ph
n trong vn hc. V sau, nhng vn s n ra i to n n mt tro u vn hc
38
Vn s vi ph n, Ph n tn vn, s 214.
46
gi Vn hc n u. H ng mt ph i i p i i vi nhng vn nhn thi

trc bo v cho ph n v cho ch nh h.
Nhng kin i nghch gia ph i b nh vc cho ph n v khinh thng ph
n to n n nhng xung t d di v tr thnh mi quan tm n nht ca nhng
nh n quyn.
Ph n khng ch i tng ca vn hc m cn ngi s ng to vn hc.
u th k XX, hng ot c c n s (Hunh Th Bo Ha, Phan Th Bch Vn, Nguyn
Th Ki m, S ng Nguyt Anh) ni n nh mt hin tng ca vn hc n u. Tro
u vn hc n m ra mt mnh t mi, n i m n gii t do bc ti nng vn
ch ng n th gii ni tm su k n ca mnh. Ni nh Phan Khi, vn ch ng thuc
v tnh cm. Bn t nh ca ph n i sng thi n v ni tm, v th so vi nam gii n
gii ph hp vi cng vic vn ch ng h n c. Tuy nhi n, c c s ng t c ca vn hc n
cha c mt su nht nh, ch e n nh mt tia s ng ngn ri vt tt.
Trnh nh R39 nhn nh rng, vn th n gii ch mt oi ph vn.
nguy n nhn ch nh khin vn th n u sm n, chng tn. Quan nim v vn
ch ng ca ng bao gm v hay kt hp cng t tng mi. Vn th c gi hay
phi hi t hai yu t y. V vn ch ng g? L c i t tng hin ra i 40.
Ngi c s cm c mt bi th hay nu ging th thanh tho t, i th m c i tng
hay sau nhiu n suy ngm. D i th c bng by, c chi chut mt m n u
m rng , v ngha th cng ch th vn th ph phim. Trnh nh R gi y
l ph vn.
Nhiu thi s cn non nt tp tnh m th hc tp i th ph phim ny. H
c qua nhiu nhng i th s o rng ri t gp nht nhng t ng v cu t t m
n n bi th ca ch nh mnh. Vn ct yu y th ph vn y nh hng n
n gii.
39
Trnh nh R (1893 1962), hiu l Ngu Tr, dch gi, c nhn, nh gio dc, c lm th , vn.
40
Trnh nh R (1929), Vn th vi n gii, Ph n tn vn, s 26.
47
iu y m ny sinh n gii oi th vn vi cu t tm thng, vn vt.

Tuy hnh thc c bng nh nhng ngm ra th bi th khng ng cht , tnh no.
Trnh nh R minh chng bng mt bi th c th:
Bun ng thc qua cu bc
Thn mt o mai gic gi ng
Ai y bit chng hay chng bit?
Th ng i! Kim ch cng tang bng!
ng c i ch bai i vi i th nh tr n. D c ng i, vn v nhng
ngha hu nh khng c. () c xong mt t th i n thong i mt c! Ti d m
qu quyt cho nhng cu v v, du i hay n u na cng khng k chi!41.
Mun th n n hnh n n dng th d t hnh nh g, tnh hay g, dng i th
no cng phi c tng ri ng m mnh mun ni.
Xa xa my bc gii sng Th ng
Phn iu th m cng ngi tuyt s ng
Hai bui hc ng thi i ngh
Rut tm i on vi vn ch ng
Trnh nh R khng nh gi cao phn i ca on th tr n. ng cho rng
phn i khng y g m p nhng c i t v th kt cu i chun. C th thy
hai cu u t nh nh nhn vt tr tnh. Hai cu sau ni vic nhn vt bu bn vi
vn ch ng. Ngi c c th hiu c ng ca t c gi ngay sau khi c th .
Khng phi ch th trit mi cn phi c hm ngha nh vy m ngay c th
t cnh i khi cng bao cha c i tnh ri ng ca t c gi. n c bi th
Qua o ngang ca B Huyn Thanh Quan. Bao nhi u cu t, hnh nh thi n nhi n
u c c c i bng cu th cui cng: Mt mnh tnh ri ng ta vi ta.
Trnh nh R khng khuyn kh ch ph n m th Nm. V gii n thi nay
tn tin, t tng i kh c i nhiu n n kh ng thm thu th c. Tm c mt
41
Trnh nh R (1929), Vn th n gii, Ph n tn vn, s 26.
48
bi th Nm cho ri ng n gii hc tp c mt vn . Th Nm cng khng d

s ng t c, bi th b gii hn nghi m ngt ut vn. Ngi s ng t c phi b nhiu cng
tm ch sao cho va din t c ca mnh, nhng va khp vn v v i. C th
ni, th Nm ni ri ng v th ng ut km hm s ph t trin tng ca ngi
s ng to. Th Nm hay th ng ut kh cho n ni k mun m th , mi khi c
nhiu t tng mi mun ph t ra i, song v kh tm ch i, kh chn vn gieo,
n n tng du hay cng nh phi b bt42. Ngi s ng t c th Nm phi uyn tp
nhiu, b nhiu cng qung ch mi c th to n n mt kit t c thc s, nu khng ch
nhng th th vng.
H n na, x hi hin nay ph t trin h n xa rt nhiu. Nu vn ngh s cn
quay v i th c th ng cho rng s m i i tin trnh ph t trin ca th ni ri ng
v vn hc ni chung.
Bng vic ni v th Nm v ng ut, Trnh nh R n u ra hai th oi th
m ng cho rng n gii v ngi s ng to ngh thut n n ch trng. th c b t
v song tht c b t. ng t ra mt cu hi n cho ngi c suy ngm rng ti sao
vn ngh s nc ta c mi chy theo i th v nhp iu Trung Quc m qu n i tinh
thn dn tc. Lc b t v song tht c b t hai i th m theo ng ng u tm
nht. N th tinh thn dn tc, ng thi v cng phng kho ng cho ngi s ng t c.
V vn vn hc ca ph n ny, b Nguyn Th Ki m, mt trong nhng cy
bt ca phong tro vn hc n u a ra nhiu quan im rt tn tin. Trc ht, b
ng quan im vi Phan Khi trong Vn hc v n t nh v vn bn t nh ca ph
n hon ton ph hp vi vn ch ng h n n ng v kh a cnh tnh cm. Khng ph
nhn nhng bc thi ho n u nam gii nh Nguyn Du, Nguyn Tri. Tuy nhin,
vn hc cng thuc nhiu phm tr, c nhng phm tr nam gii thng nh nhng c
phm tr thuc ranh gii chim gi ca n gii.
42
Trnh nh R (1929), Vn th vi n gii, Ph n tn vn, s 26.
49
Nu chia vn hc thnh hai b phn ch nh vn hc kh ch quan v vn hc ch

quan, trong vn hc kh ch quan thi n v t tng trit , vn hc ch quan thi n v
thng thc thm m, th n gii s ngi s ng t c nm trong b phn vn hc ch
quan. Bi theo Nguyn Th Ki m th n b thng nng v phn hn v nh v phn
tr , cm tnh th su m t tng th hp n n trong vn hc thng s trng v i t
cnh o tnh m t hay v i kh ch quan trit 43. Nu vn hc kh ch quan m m
mang tr tu, thp n ngn uc soi s ng tng cho ngi cm th th vn hc ch
quan gip con ngi tm thy ch nh mnh, nhn r c bn ng ca mnh. Nh vy,
ngi ph n t c ng n vn hc, n ngi c v mt tm thc, th gii tm cm
ca h.
Theo b, ph n va c t c dng trc tip m cng c t c dng gi n tip trong
vn hc. Ph n gp phn trc tip vo vn ch ng mt iu r rng. Nguyn Th
Ki m n u ra nhng c i t n in hnh nh on Th im, B Huyn Thanh Quan,
Svigne, Stae ,Mi g ng mt gp vo quyn s ch vn ch ng ca nhn oi th
gii tm hn ca mnh, khin cho th gii y th m phn thi v m nh mng b t ng t 44.
C i m c c n s ng gp cho kho tng thi ca ca ta nhng gi tr thc. Chng hin
hu bng nhng t c phm c gi tr sng mi, mun i sau vn nhn thy y c i ti
ca ngi s ng to v mt hn p ca ch nh h hin n.
B n cnh , h cng c t c ng gi n tip vn ch ng thng qua s nh hng
n c c danh s kh c. Nguyn Th Ki m minh chng bng mt ot c c v d: () ni
Pasca tng chu nh hng ca c em Jacque ine m m ra tp T tng (Les
Pensees); i ni Chateaubriand chu nh hng ca b ch Luci e m m ra b
Tinh thn o c c (Gnie du Christianisme). () Cn no nh b c hc Ernest
Renan nh s hun c ca b ch Henriette m m ra cun s ch i cha Gi-su
(Vie de J sus) mt cng trnh tuyt xo ca t tng oi ngi, cng nh vn ho
43
Nguyn Th Kim (1932), C Ngu n h Kim n i v vn n lu v vn h c, Ph n tn vn, s 131.
44
Nguyn Th Kim (1932), C Nguyn Th Kim ni v vn n lu v vn hc, Ph n tn vn, s 131
50
Jean Jacques Rousseau nh n s cm ha ca Warenes phu nh n m khai o ra c i

vn mch ng mn nc Ph pk sao cho xit45
Nhi n to anh hng. a v ca n gii trong vn hc nh th khng h nh.
Tuy nhi n n cha tha mn vi phn ng c c n s. So vi nam gii, h vn thy
mnh cn qu xa c ch v thua km. N gii un mun tranh ua b kp cng nam
gii v ginh y cho mnh c i quyn i vn c ca mnh. V th m, t tng nam
ha dn ny sinh nh mt kt qu tt yu ca phong tro ph n.
Trc hin trng y nhiu kin cho rng s nam ha ny s gy nhiu h y
cho vn hc. Trc ht, t tng gii s mt cn bng v suy ngh ca nam gii v n
nay b ng ha m mt. C hai gii cng c chung mt kiu t duy m khng cn
gi c bn sc ri ng na. H n na, ngun c tnh cm di do ca vn hc s ngy
cng cn kh v kh nh kit. Vn hc dn i vo ng ct v ngng tr.
Nguyn Th Ki m i khng cho nh th. B ng h phong tro ny ca c c
n vn s, bi sc p ca ph quyn cng khin n quyn mun th hin mnh. n
ng ch n b khng c t c ch v khoa hc, n b phi t ra c. n ng ch n
b khng c t tng v trit hc, n b phi t ra c. n ng ch n b khng s
trng v i kh ch quan ngh un, n b phi t ra c46. Phong tro n quyn
dy n khng ch trong nh vc x hi m n sn sang c phm vi vn hc.
Nguyn Th Ki m khng nh vn nam ha ca n gii trong vn hc
khng ng o ngi, bi khng th nam ha ht hon ton n gii. Trong qu trnh nam
ha t duy vn hc, n gii vn khng th xa nha ranh gii v gii ca mnh. Nhng
g thuc v cn t nh v bn cht ca h vn s c gi i v kh m xa b. Bn t nh
n ca gii n s gp mt phn n m thay i t nh cht ca khoa hc. Nh n khoa
hc s m cho khoa hc n n th . Nh n vn hc s m cho t tng th m ng. Nh
n t c gi s m cho ngha th m duy n. M ri mi th trong vn hc (genre
45
Nguyn Th Ki m (1932), C Nguyn Th Ki m ni v vn n u v vn hc, Ph n tn vn, s 131
46
Nguyn Th Ki m (1932), C Ngu n h Kim n i v vn n lu v vn h c, Ph n tn vn, s 131.
51
ittraire) s u c c i v du dng m i, c i v phong th thanh tao ca n b im

xuyt cho47.
Nu n gii c phong tro nam ha trong vn hc th nam gii cng c s
n ha. n b mun hc c i cng ci ca n ng cng vn chia bt c c i
uyn chuyn ca n b. n b mun c c i kh ch quan ca n ng th n ng cng
vn mn c c i ch quan ca n b ch sao?48.
Ph n nh vy mun chng t v chng t c v th mnh m ca mnh
khng ch trong c c mt ca x hi m cn c trong vn hc. H un mang trong mnh
mt s bin ha a sc mu c th s nh ngang a v nam gii, khng nh a v
ca n gii trong x hi m n quyn ang dn n ngi.
Nguyn Th Ki m a ra mt s hin nhi n trong s ng t c vn ch ng m gn
b vi bn cht ca ngi ph n. C ph i t i ch em ght s hi n nhin m l i a
vn chng kh ng? 49 Mc d y b c ni n ngi ph n c s ng mn,
th ch nhng s tng tng m qu n i nhng c i thit thc trong i sng x hi
nhng chng ta c th nhn thy c y mt i th cho h trong s s ng t c vn
ch ng bi vn ch ng c s gn b cht ch vi nhng yu t tnh cm. Nh th
ngi ph n c kh nng ng gp vo nn vn hc ca dn tc, c bit c i tnh,
c i cnh c t di ng k nh, c i nhn ca h. Cng trong s 235 ny, Kh ch sng
H ng c bi vit nh c m ca n b th l trn nt ch cu vn a ra phn t ch
nhng bi th t kt un v mi i n h cht ch gia vn ch ng vi ngi ph
n tr n ph ng din th hin tnh cm. B kt un Ngi n b giu nc mt, m
ch nh c i ngun tnh cm c th ay chuyn c tr i tim ngi i, nu nh git
nc mt y c th chan ha tr n t giy trng mc en bng cu vn nt ch vy.
Quan im ny ca b rt ging quan im ca Phan Khi khi ni n vn ch ng ca
ngi ph n. Ch nh ra ch nh bi c i tnh cm do dt ca ngi ph n mi c i
47
Nguyn Th Ki m (1932), C Ngu n h Kim n i v vn n lu v vn h c, Ph n tn vn, s 131.
48
Nguyn Th Kim (1932), C Ngu n h Kim n i v vn n lu v vn h c, Ph n tn vn, s 131.
49
Nguyn Th Ki m (1934), S h c v vic lm ca ph n, Ph n tn vn, s 235.
52
ngun ca s ng to v t m ay ng c ng ngi. Vn ch ng nh th c
nhiu ngi trn trng v thu hiu. t nhn thy c rng vic ngi ph n
tham gia vo s ng t c vn ch ng v gp phn trong nn vn hc v cng thit thc
v cn thit.
2.5. Ph n tron ia nh
Quan nim ngi ph n trong gia nh u th k XX khng kh c bit nhiu so
vi quan nim v ngi ph n truyn thng. So vi nam gii, ph n vn gii o
toan chu o mi vic n nh trong gia nh, nui dy con c i. C th ni o tam
tong trong x hi hin i vn c bo tn nhng ci m v tin b h n. Vn
dy con ca ph n tr thnh vn quan trng nhng i khng my n gin. T c
gi Vn i a ra ch n ph ng c ch dy con cho n gii:
- i vi con n t phi m sao cho n s: Theo phn tm hc Freud, c mt oi
n c gi mc cm Odip, a con trai sinh ra s thn thit vi m h n, khng
mun cha gn m v un c xu hng cnh tranh vi cha mnh gn gi vi m h n
hay ni cch khc l cc b trai y u m v ght cha mnh. Ngc i, c c b g i sinh ra
thng y u cha v ght b m mnh. Tuy nhi n, gii theo gc x hi hc, c c b
trai hay g i u c tn sut tip xc v gn gi vi m nhiu h n vi cha bi s phn
cng ca x hi. Ngi m ngi c tr ch nhim chm o cho gia nh v c i chc
tr ch nng nht trong gia nh trong gia nh phi y s nui dy con c i m
u50. Nh vy nhn chung, trong x hi ngi m, ngi ph n ngi gn gi vi
con c i nhiu h n. Ch nh bi s qu gn gi n n n gii trong vai tr ngi m
mun m cho con c i mnh n s mnh th phi nghi m khc v chng mc. S d di
s ngun gc m h hng con c i.
- Khng n n nh con n t: Tuy nhi n khng phi c roi vt hay mng chi
c ch cho con c i s hay c ch dy tt nht theo quan nim cc oan ca nhiu
ngi. Mun dy con cn phi y i ngt, ging gii cho con hiu.
50
Vn i (1930), Bn ph n ngi m i vi con ci trong gia nh, Ph n tn vn, s 63.
53
- Khng n n da con n t tr n n khip nhc: Ngi m khng n n da con c i

mi khi mun a tr n n khc. S p t m con c i khip s nh th hi n tinh
thn con tr.
- Phi con n t c thong th t do: Du bit ngu dt, hn tr nguy hi
nhng cha m khng n n p buc con c i mnh th i qu . Nc ta t trc nay vn
trng ngha, Ti n hc hu hc vn. Thay v p con c i hc c i m chng khng
mun, ngi m n n dy con mnh bit php v tn k nh vi ngi n tui.
- Phi tp cho con n t b t nh xu m tt: ph huynh n n dnh nhiu thi gian
tr chuyn cng con c i, ch ra cho con tr nhng th no iu tt v xu con
tr phn bit ng sai. T , cha m d dng hng con c i i theo con ng ca c i
tt m nh xa c i xu.
- G ng tt: con c i trong qu trnh n dn n tr thnh ngi trng thnh
t nhiu u b nh hng bi i suy ngh v hnh vi ca cha m chng. V th m cha
m phi tr thnh mt tm g ng tt con c i noi theo.
V vic dy con c i bng nh p c nhiu kin phn i, khng ri ng g t c
gi Vn i. D bit th ng con cho roi cho vt nhng y khng phi ph ng
c ch duy nht, cha m cn hiu i dy y theo ngha su xa ca n.
Nguyn Ngc Cn c i i i vi c ch dy con ny. T c gi cho rng
c ch dy k khi v cn c oi b. i vi con c i khng n n nh p v dng
i ch chit m phi ni ngt, nh nhng khuy n bo. Thay v c u gt, ngi m cn t
th i khng ng hay hn gin con c i s v bit i.
N gii trong quan nim u th k XX cn phi thay i tun theo nhng
chun mc mi, suy ngh mi cho ph hp vi thi i v chng t th mnh ca gii
mnh trong phong tro gii phng ph n. C c kin thi by gi khng ch thun a
ra nhng ti u chun ngi ph n soi vo y khc phc bn thn m cn nhn nhn
h nh mt i tng chu nhng thit thi nht trong vic m du.
54
Lm du tr thnh ting d khin ph n phi rng mnh, khip s mi khi

nghe n. S d h b hch s ch bi m chng v gia nh chng bi nhng h khc
ca quan nim xa. Xut ph t t nhng phong tc v nh kin c, ngi v, con du
trong gia nh d ngi qu n xuyn hu ht mi cng vic trong nh i b soi xt
tng cht mt t vic nu nng n qut dn. H b kim so t tng cc, tng xu trong
vic chi ti u hng ngy. N gii b r rng v b xem nh mt mn hng thng qua
hnh thc ci xin trang trng. H b coi nh k khng ng trong nh. Nh
th, ci du cng i thit, v mt t n t c th tin cy c, buc ng o ng
cng vic trong nh, ch tn tin c mt n m i dng mi mi51.
Khng ch b m chng hnh h, ph n trong gia nh cn phi i mt vi mi
quan h vi anh, ch, em, b con b n chng. C th, ngi ph n sng trong tnh cnh
khn kh, o s v mt ht c t do t ngy, th ng, nm ny qua ngy, th ng, nm
kh c. Vic ci v, g chng cho con c i, tm kim hnh phc cho ch nh con c i ca
mnh tuy nhi n nhiu cha m i hnh x nh th dng v, g chng cho mnh. y
quan nim b ph ph n nhm i hi i cng bnh v t do cho nhng ngi m,
ngi v trong gia nh.
Sau bi vit v vn ph n m du, bn c b o Trong khu phng cng
cng by t suy ngh ca mnh v vn cuc sng gia nh ca ri ng n gii. a phn
h u cho rng n gii mang mt g nh nng sau khi kt hn v v nh chng. Nhng
ngi ph n n ting than tr ch x hi bi nhng h tc v s h m danh- i t ph a
gia nh mnh m ch nh h tr thnh nhng mn hng trao i. Ngi ph n b mt i
c i quyn nh ot hnh phc v a chn ngi bn i ca mnh. H khng c
php n vi ngi mnh y u v t do y d vi ngi khng ph hp vi mnh.
V v th ca ngi ph n trong gia nh, Nguyn Th Ki m c bi phng vn
N i chu n vi b rn Vn c Trong bi vit ny, b mun ni n vai tr ca
ngi ph n trong vic gi o dc con tr cng nh c n c i s c nhn gi o dc
51
Lm T Hoa (1935), Lm du, Trong khu phng, s 14.
55
mt c ch cng bng nh n ng.Thuyt tam-tng v nh c c h-tc kh c, khng

hp vi i by gi m thi, xa nay my th i cn m hn ngi n b m 52.
Nhng a tr trc ht chu s nh hng v cng to n t cha m, s tip xc gn
gi nht khi cn b. Ch nh v th, mi a tr cn phi nhn c s gi o dc ngay t
b c s ph t trin v nh hnh c t tng mt c ch ng n. y, b n u
n rng ngi ph n cn nhn c s gi o dc y v ch nh s gi o dc nhn c
th trong t ng ai trong mi quan h vi con c i h mi c c s gi o dc tt.
mt tip ni quan im. Trn Vn c cho rng ph ng ph p cn c p dng
y ch n gin cho con c i ca mnh c t do. S t do c bn cn t c
trong vic tip nhn kin thc s hnh thnh c mt s nhn thc v tr ch nhim ca
mnh. Con g i khng th ch nht mc nghe theo i cha m ch bo v nhng tam tng
t c, v phn m du. V kh ng c qu n, n kh ng bit trch nhim l g53 chnh
c i quyn m h phi v ng c nhn, con ng khin h nhn thc c tr ch
nhim ca mnh ch khng phi nhng rng buc, quy chun. Trong bi vit, khng
dng i vic gi o dc ngi con g i ngay t nh m b cn nhc n v th ca
ngi ph n trong gia nh, trong mi quan h vi ngi chng ca mnh. B cho
rng, mi quan h ny phi c hnh thnh tr n s nhn nhn ngang bng, quyn i
ca c hai. Ngi n ng c t tng khi th v vng tnh i vi ngi v ca mnh.
Khi th ny xut ph t t quan im ngi ph n c ci v cng ch sinh con
c i ri chm o, gi con cn s vng t nh bi gom ht s cc tr gnh nng v cho
mnh. Vy y r rng nhng thi n kin ch c c xy dng trong t tng
ngi n ng t c s nhn nhn v vai tr v c kh nng ca ngi ph n.
t tr n mt s i xng th ngi ph n cng nhn nhc v cho rng ch nh
ngha v ca mnh. Nh th, c i cn c thay i y ch nh s gi o dc c t
tng ca ngi n ng v ph n v s cng bng, bnh ng. Khi c c s nhn
52
Nguyn Th Ki m (1934), N i chu n vi b rn Vn c, Ph n tn vn, s 235.
53
Nguyn Th Ki m (1934), N i chu n vi b rn Vn c, Ph n tn vn, s 235.
56
nhn v vn mt c ch ng n th c ngi n ng n ngi ph n s c c

mt cuc sng hnh phc h n v tn trng n nhau h n.
Bi vit cng cp n s th tit ca ngi ph n khi ngi chng mt thi
xa khng ch bi c i s dm ng ca ngi i m cn bi c i c ban n phc t
vua. Nhng ngy nay cn phi c s nhn tho ng h n v vn ny khi m nu nh h
khng c kh nng o cho cuc sng, con c i th phi tm c mt bn . Tuy nhi n,
ngay c by gi c i nhn ca nhiu ngi vn v cng khc nghit i vi vn ny,
cho khng phi s trung trinh, khng phi c t nh ca ngi ph n. iu ny
ch nh phn no cn tr s tm kim hnh phc c nhn n gin m bt c ai cng
c quyn mu cu. B n cnh , b cng trnh by kin v ch a th . B cho
rng i ni y u th ng tt c nhng ngi v mt i ni di. Khng th c chuyn
vn cn y u v nhng vn mun ci ngi kh c v vin c vn y u. Hoc nh
do khng sinh c con m ci v cng ch ngy bin. Cn nguy n y, b xc
nh ch nh ci tnh ln ca h l ham ci l , ci mi B gii chuyn ny nh
s ham mun v mt vt cht, tinh thn n i n ng th nhanh h n ngi ph n.
Khng nhng th, ngi ph n khng gi c ngi chng ca mnh cn do ch nh
bn thn h. Bi khng nhn c s gi o dc m trnh thp km n n ngi n
ng cho h nh mt phn thp hn h n mnh m quan nim phi tun theo i h.
Mt n na, b hng ti vic phi c s bnh ng gia nam - n t quan nim, t
tng, ch t d to c s thng hiu t hai ph a. Kh ng hi u nhau, chng
th no t o nn h nh phc di lu cho c hai c - Ngi ph n c th gi c
chng hay khng cn ph thuc vo kh nng gii quyt vn ca h, c th m
c g trong mi quan h v chng. V t c iu th phi gio h a ph n,
cho h bit t do t tng v hnh ng cho h c qu n hi u ci phn trch nhim
ln ca m nh. R rng vic c gi o dc ch nh mt yu t v cng quan trng.
Gi o dc hnh thnh c mt s cng hng em i hnh phc cho ngi ph n
tr n nhiu ph ng din t mt tnh cm i sng ni tm n vic hng hnh phc
57
trong i sng gia nh. Trong bi phng vn ca b Nguyn Th Ki m dnh cho b

Nguyn Vn Nguyn ng tr n s 239 cng phn i ch a th ny. B Nguyn
ni: Ngi ta kh ng th thng hai ngi m t lt M t ngi chon ht tm hn
m nh ri Nh th, ng t c i nhn ca ngi ph n vi bn t nh ca h thy
rng s chung thy khng phi c xy dng tr n nhng thuyt nh tam tng t c,
th phng chng m ch nh phi xut ph t t ch nh tm ng ca h. Ch nh bi tnh
y u c gy dng m ngi ph n cam chu. Ngc i, ngi n ng c gi o
dc vi h t tng c thoi m i ci v, tam th t thip ri vin do du c y
v b hay c ngi tnh th vn dnh tnh y u cho tt c. ch s bin h cho hnh
ng ca bn thn ngi n ng m thi. M tr n ht thy c rng hnh nh ngi
ph n trong mt n ng c th i ch mt dng c tha mn cho am m th x c
ca h m khng phi c xy dng tr n tnh cm y u th ng n nhau.
Minh Tm vi bi vit H n nhn v h nh phc gia nh trong con mt t i54
nhn nhn thc trng hn nhn ca ngi ph n di gc nhn x hi. B khng
cp n v th ca ngi ph n trong gia nh m mun n u n mt thc trng x hi
khin nhiu ngi ph n khng th t c nguyn vng c chng ca bn thn
hoc i sng gia nh s v cng cc kh. Quan nim rng hn nhn ch nh bn
hnh phc v mc ti u cao nht m ngi ph n mong mun trong cuc i i
khi ch nh mt c y nhiu ngi ph n vo trong vng i kh. Minh Tm vch
trn s phn tng x hi nh hng n hnh phc ca ngi ph n. Cuc sng ca
nhng ngi giu sang, xa hoa th khng th hiu c mt ngi ph n phi m g
trong mt cuc sng ngho tng. Nhng nh kin ny khng to cho ngi con g i
c t do tm kim hnh phc c nhn.
Hong Tn Dn cng c bi ph bnh t tng th chng nu i con55 t xa v
vn cn thnh hnh thi by gi. Tr n thc t, r rng t tng y ch nh nhm mc
54
Minh Tm (1934), H n nhn vi h nh phc gia nh trong con mt t i, Ph n tn vn, s 235.
55
Hong Tn Dn (1934), Ph b nh t tng h chng nu i con, Ph n tn vn, s 235.
58
ch phc v cho nhng ngi ch k v i dng ch nh c i m h cho thi n chc

sinh con cng nh mong c c hnh phc ca ngi ph n m hnh thnh n n.
C i m mt ngi ph n c th t c trong mt gia nh khng phi ch ta tr n
quan im i thi mang t nh v k m phi s bnh ng trong ch nh gia nh. Vic
m c chia ra mt c ch cng bng v vic hng th cng phi s bnh ng.
Hnh phc gia nh khng th c hnh thnh tr n mt s phn cp trong ch nh mt
mi quan h m phi tr n ph ng din tnh cm. Ch nh c i s th ng y u gia hai
ngi mi c th c c hnh phc v bn cht.
V mt ph n vi con c i ny, b Nguyn c Nhun cng by t s bt bnh
ca mnh i vi vn khi ngi ph n khng sanh c con m chu cnh au kh,
m , b chng ht hi Nhiu gia nh dn n cnh tan v cng do x hi n p,
nn h t tng n tr ch nhim sinh con ca h. B cp chuyn sinh con mang
t nh t nhi n cao v phi t hai ph a ch khng th ch tr ch ngi ph n. B n u n
thc trng ngi n ng thng n ch i phng tng trc khi ci v ri sau ny
b tuyt t th quay i tr ch mc v ca mnh. Cng nh nhiu nh ph bnh, t tng
kh c, b cho rng n ng ci v v ch phc v cho h v t ra nhng iu m
ngi ph n phi m, cn h mun th no th phi chiu theo h. B ki n quyt
chng i s bt cng ny, ginh quyn cng bng trong mi quan h nam n trong i
sng gia nh.
Trong giai on ny, quan im v n quyn cn nhn c nhng kin mi
m, c t nh c ch tn cao. y u cu v quyn c i d trong hn nhn. Kh a cnh
ny i hi mt s tn trng gia nam n cng nhau nhu cu tho t ra khi s nh gi
mt c ch ch c v o c ca ngi ph n khi mun c i d. Ngi ph n xa
nay un b b buc trong vng c ng ta un , khng mun nghe nhng ting d
ngh t ngi kh c m cam chu i sng bt hnh, bt cng, k ti mi phi un
un nht mc ng nghe t ngi chng. Mme Nguyn c Nhun trong bi vit Lun
59
l bt c ng56 n u n cp v chng ti Hoa K ch sau vi th ng y nhau y d v

ngi chng khng ng nghe kin ca ngi v. B t ra vn nu nh iu ny
din ra ti nc ta th chc c my trm my ngn cp v chng phi y d. L do ca
hin tng ny ch nh vic kh ng tha thu n n nhau gia v chng, hay ni ng
h n khng c s tn trng n nhau ng nghe v a ra c kt un m bt
ngi ph n phi ng nghe t ph a chng. Cng vi vi cu chuyn ngi bn c
hc ca b chung sng vi chng chc nm nhng vn chu kip b nh p nh k
ti t, nhiu n ch bit nut ni au vo trong m khng bit m sao. Ngi ph n
cng mun y d nhng i s c i un xa nay ti nc ta. Ch nh v th, Nguyn
c Nhun t ngc i vn rng c i un ny thc t c s cng bng hay
khng. S tht khi ngi n ng ch n v y d th nh mt hin tng t
nhi n, bnh thng nhng khi ngi ph n cng c mong mun bnh thng nh th
s chu gim pha t nhiu ph a. T tng c h n su vo trong v thc ca ngi
Vit Nam v quyn i gia nam v n. Khng phi h mun y d m cuc sng
khng hnh phc buc con ngi phi tm kim s y n bnh cho mnh. Vy cn nguy n
ca vn ny cng ch nh s t do c nhc n ph a tr n v quyn t do ca
nam n trong vic tm bn trm nm. Cha m t u con ngi y, s mn ng h
i, ci v nh mt cng c sinh con c i nhng phong tc ci xin, nhng quan
nim phong kin vn cn sc ko di n thi by gi y u cu cn phi c s i mi
t c s cng bng gia nam n. Lun phi c xy dng tr n s bnh
quyn, bnh ng.
B n cnh vic y u cu c i d cng c nhng kin cho rng ngi con g i
c quyn sng c thn m khng phi theo s p buc ca cha m m y chng. C i
quan nim xa nay v vic ngi con g i phi y chng th mi hp d nhiu ngi
vn un thc r v s ph thuc vo ngi n ng phi chu ng sau khi kt hn.
Ch nh bi v s p buc ny m ngi con g i s tr thnh mt ngi v, ngi m ri
56
Mme Nguyn c Nhun (1934), un l bt c ng, Ph n tn vn, s 239.
60
t tip din s p buc con c i ca mnh. mt vng un qun khin ngi

con g i khng c t ch trong vic nh ot hnh phc ca mnh hoc thm ch
chu thit thi nhiu mt th cng khng d m n ting. Nh th khng c s cng
bng khi c nam - n u ngi m i hng nhng c i quyn kh c nhau.
2.6. Ph n ngoi x hi
So vi ph n truyn thng, ngi ph n trong thi i giao thoa u th k
XX g nh v c mt tr ch nhim nng n h n, bi h khng ch gii vic nh m cn phi
m vic nc. Quan nim ph n u th k XX a phn khuyn kh ch n gii m
mang giao thip vi th gii b n ngoi, khng ng h n gii ch quanh qun trong nh
hay cn bp. Ph n thi k ny phi bit m ch nh tr, phi c chc nghip t nui
y thn.
Ch nh tr
Ngi ph n cng c kh t vng c m ch nh tr, gp mt phn nh cng
sc ca mnh vo vic xy dng t nc. Tuy nhi n, ph n nhn thy rng gii ca
h b hoi nghi v nng c v hc vn, b ch giu mi iu mi khi c bt k ngi
no tham gia bn un ch nh tr. H mang nhng chc phn khng g c th xa b
c m ch ph quyn trc y mc nh cho h. Nam gii chim mi quyn
hnh v ch nh tr v t do ngn un. Trong khi , n gii b nhng quan nim nh
kin gn in h vi nhng cng vic bp nc, ni tr. Ph n b gn vi hnh nh ca
nhng iu b mn, qun quanh trong gia nh. Vic cng c ngh vin chuyn m
ca n ng. C c b c o gii phn, thoa son, bit g m mong tro thang57.
Tuy nhi n, ph n khng chu nhng b. H sm nhn thc c s bt d bit
gia hai gii, cho rng nam v n u c trnh nhn thc nh nhau. ()
ngi, tt nhi n du nam hay n, ai cng vn sc thng minh, sc hiu c c nhu
cu tha thit ca s sng ca mnh58. T suy ngh y, quan nim ph n tr n b o
57
Nguyn Th Dung (1935), C gi mi, Trong khu phng, s 17
58
Nguyn Th Dung (1935), C gi mi, Trong khu phng, s 17
61
Trong khu phng cho rng ngi ph n ng n ginh i quyn v i ca mnh

mt vic ht sc ch nh ng v cng mt c ch m ch nh tr. ngi, tt
nhi n ai cng c quyn i. Quan h nht quyn sanh hot t do, y , tr n mt
t, quyn giao tip gia ngi vi ngi, quyn hng iu hnh phc. c quyn
i, tt phi c quyn bo h, binh vc quyn i y ch! Binh vc quyn i ca mnh,
hn m ch nh tr ch g?59.
Trnh nh R quan nim mun khai ha cho ph n th trc ht phi m cho
h hiu c ngha v ca mnh c s gn b cht ch vi s nghip ca quc gia, dn
tc. Vic hc i vi ngi ph n v cng quan trng nhng cn phi ng gp
kh nng ca mnh vo s nghip ca dn tc. C nh th th v tr ca ngi ph n
mi c cng nhn, cng nh vic i quyn bnh ng cng s thnh cng. ng
mong mun trong bi cnh c by gi cn phi tip tc ph t huy nhng c i hay trong
qu kh cng nh gip h hiu r h n v ngha v ca mnh. mt ph ng ph p
khai ha ng n. C cng quan im vi Trnh nh R, Cao Vn Ch nh trong bi
tr i cho b o Ph N Tn Vn n u n quan im ca mnh rng phi gi o dc sao
cho ngi ph n bit rng ngoi gia nh th bn thn h cng mt phn t ca x
hi. Trong bi b o ny, ng ch ra rng khng n n y c i h tc xa c v s kh c bit
sinh t nhi n, vic sinh sn ca ngi ph n m b buc h ng thi cng n u n
nhng kin ng gp vo vic gi o dc ngi ph n h c kh nng bc chn
ra ngoi x hi.
Cn bn v vn ny th ng ng trong bi b o Ph n cn ph i quan tm
n nhng vn kinh t - chnh tr trong i n u ra y u cu tt yu i vi ngi
ph n nu mong mun t c nhng quyn i c bn ca bn thn h. ng cho
rng ngi ph n du bit ch th khi m mt t b o ra c vn ch quan tm n tiu
thuyt, chuyn tnh cm m thiu s quan tm c bn n tin tc thi s, i sng
hin ti. Vic quan tm n nhng vn ch nh tr v cng cn thit v ch nh n c
59
Nguyn Th Dung (1935), C gi mi, Trong khu phng, s 17.
62
mi quan h mt thit ti i sng ca mi c nhn. Anh em v nh t l ch em nn

hi u rng, m t o lu t, mi ci ngh nh, ha n i t m l i l mi vic lm ha s tha
i trong chnh gii u c quan h m t thit vi sanh m ng ca ch em c y
ng chnh l mong mun ngi ph n c s t gi c trong vic tip cn n nhng vn
ca x hi c th t o cho bn thn mnh cng nh c s nhn thc v v th bn
thn. Khng th c s chuyn bin, i hi mt ch x hi phi tn trng ngi
ph n, tm kim s cng bng khi ch nh h khng tm s tn trng n i ngi kh c.
Ch ngha n quyn ti min Nam nc ta nhng nm 20 tht s n r khi ch
n v th, vai tr ca ngi ph n trong nhiu nh vc x hi. Khng ch v
ph ng din ch nh tr m c s gp mt ca h trong tn gi o. Trong bi ai co ca b
Mme Bi Th Ha cp n vic nhiu ngi c d ngh v khng c cm tnh
vi nhng ngi ph n i tu. H a ra kin rng nhng ngi ph n ny ch n
tr nh y s i m nh vo ca Pht do gia th su sp ri sanh chn i Tuy nhin,
b Bi Th Ha a ra dn chng v trng hp ca chuyn xut th ca Thy Kiu do
khng chu ni s p ch ca Hon Th t khng nh ngay t ngy xa ngi
ph n c th i tu tr n s tn b o ca h i ch khng phi i cho n ngy
nay mi din ra. B khng nh vic ngi ph n vo cha mt iu rt bnh
thng v l ch l ci tro lu t n gio ng na . Bi ai co ny cn cho thy mt
thc trng ang din ra ht sc cay ng i sng ca ngi ph n cn v cng kh
khn, cn chu nhiu p bc. ng thi nhiu n i i khuyn kh ch ngi ph n i
tu theo m trn tr nh x hi. iu ny cng mt trong nhng do m ngi
ph n khng c kh nng u tranh cho bn thn. Khi s kh khn vn cn nng,
ngi ph n thm ch cha th o cho s sinh tn ca mnh th khng th i hi h
tham gia vo nhng hot ng kh c trong i sng x hi. Tuy nhi n, Bi Th Ha
khng cho rng v m ngi ph n phi thun theo cuc i m cn phi c s
phn u ca bn thn, khng khut phc, v i n kt vi nhau i hi y hnh
phc m mnh xng ng nhn c. kin v vn ny cng c Thu Dn nhc
63
n trong bi Ch em hi! i tu l m t cch t st!60 ngi ph n cn nhn thc

ng n v vic m bn thn c kh nng v cn phi m c.
Giao tip
C c bi vit tr n b o Ph n tn vn u ch ra s kh c nhau gia giao t v
giao cu. Giao t s tip xc gia c nhn vi c nhn v mt x hi. Trong khi
giao cu s tip xc v mt sinh hc gia hai c th d t nh. Nam n cn phi
nng cao thc v mt o c, nn c i ng dc ca con heo con ch trong mt
giy pht i, n u ra c i c cao khit ca dn tc61. T c gi L Ngc ph ph n
nhng c nhn chn vic giao cu c i ch i n sau vic giao tip trng vt cht.
H ch bit nng v vt cht m khng bit trng v tinh thn, n n mi c xy ra m
chuyn by b nh th. T c gi cng nhc nh ph n, nhng ngi phi giao t vi
nam gii cn thn trng s th phi v n thi ca d un. C i ting d un thng
khi c m c i hay m cng c m c i d (). C i d khi ngi ta m nhng vic
thanh cao ch nh ng, th m d un cng n ni n m n by, m cho mt ht
phm gi ca ngi ta i.62
Kim Oanh trong bi vit S t do giao thip ca nam n quan h th no? 63 cho
rng vic cha m ngn cm con c i t do tm kim tnh cm ca mnh ch nh hn ch
i ch nh quyn m ngi, quyn tm kim hnh phc c bn ca h. Nhng quan im
phong kin nam n th th bt thn t trong bi cnh thi i by gi khng cn
th ch hp na. Y u cu cho ngi ph n c bc chn ra ngoi x hi th vic giao
tip vi n ng khng th tr nh n c. S t do giao tip ny bc u c t
ra cho vic nam n c t do y u ng, tm hiu n nhau v tin ti t do kt hn.
Khi , h t chu tr ch nhim cho bn thn v quyt nh ca ch nh mnh m khng
phi do s xp t ca cha m na. Bn thn h mong mun tm kim hnh phc th
60
Thu Dn (1934), Ch em hi! i tu l m t cch t st!, Ph n tn vn, s 238.
61
S giao t gia n ng v n b: h no cho khi sanh ra b b ?, Ph n tn vn, s 123.
62
L Ngc (1932), S giao t ca nam n trong h i, Ph n tn vn, s 1.
63
Kim Oanh (1934), S t do giao thip ca nam n quan h th no?, Ph n tn vn, s 239, 26/04/1934.
64
theo t nhi n trong nhng mi quan h cng s nghi m tc tm hiu n nhau. Nh

th, khng th gii hn s giao tip gia nam v n nh h t tng phong kin xa
nay.
Nhng h tc phong kin dng nh un mt ro cn trong vic hnh thnh
n n mi quan h tnh cm gia nam - n. Tuyt Thanh n u ra rng khng ch nc ta
m n c c nc ng ging khi ngi con trai c cm tnh vi ngi con g i th khng
ngn ngi ng i nhng ngi con g i i khng d m m chuyn y, ch c th
th ng trm trong ng. B ph nhn nhng do a ra i n quan n s yu ui,
hc thc, s can m ca ngi ph n m y s nh hng ca phc tng o
c v l m t s bt b nh ng gia trai v gi; m l m t s bt b nh ng quan
tr ng, m t s bt b nh ng hn c m i s bt b nh ng64. y vn ch nh
trong c i nhn, nhn thc ca nhiu ngi v o c vn cho rng vic ngi con g i
ni y u th ng ai khng hp ngha, khng gi o . V sau dn n ch nh
ngi con g i khng d m theo ui tnh y u ca mnh m an phn chu s sp t
ca cha m v chung thn, hnh phc ca mnh. C nhiu ngi bi m khng
gp kt qu tt trong cuc i ca bn thn, ong ong, n n. Cng v nhng do
m Tuyt Thanh mun ngi con g i cn phi b qua s o ng v c i o c do
ngi ta to dng v bt p bn thn mnh phi tun theo. B mong rng ngi con g i
phi bit nghe theo tr i tim ca mnh v hnh ng theo phi nh th m khng
phi c nhng s phn au kh.
T Nguyt trong bi tr i cho bi n b n ng chi vi nhau nh b n
trn c c kh ng? ca b Vn Anh phn b c y c i kin ca s ng nhiu
ngi v vn ny. B mun mi ngi phi nhn nhn t ngha ca nhng cuc
giao du, nhng cuc i thoi ca nam - n. i t vic vch ra nhng mi quan h giao
thip thng xy ra cho n mc ch ca n, b mong mun ngi ph n cn hiu r
c mc ch ca ch nh bn thn trong mt cuc giao tip, gi c nhng c t nh
64
Tuyt Thanh (1934), Con gi kh ng c qu n bi u l s thng u ca m nh, Ph n tn vn, s 242.
65
tt p ca mnh tr nh sinh ra nhng chuyn th phi khng hay. Khng nhng vic
giao tip, trao i kin n nhau c th c m h a khin cho c hai m cn gip h tip
nhn c nhng im tt v m rng th m c vn kin thc ca mnh. T Nguyt
cng n u ra a chn bn ng n m ch i, kt bn th mi c th hc hi c
iu c ch.
Chc nghip
Bi vit Ch em ta ng n b m chng con na tr n b o Ph n tn vn
khng da tr n s phn oi (c assification) nam n trong x hi p t tr ch
nhim ca ph n trong x hi m ng tr n bnh din bnh ng nam n k u gi
ph n n n bit sng t p, ng ph thuc vo chng con. Ngi sanh ra i, du
n ng n b cng vy, c c quan b phn thng minh sc c nh nhau,
th ai cng phi c chc nghip t nui y c i sng ca minh, ch khng phi
n b sanh ra, b n cnh n ng, ch c i thn sng nh th c gi65. Nh vy, tr n
bnh din sinh hc, tm hc, n ng v n b c ngi vit quan nim ngang
bng nhau. H khng phi hnh nh v mt ngi n ng bt ton nh nhiu
kin kh c, khng Eva c to ra t mt chic x ng sn ca Adam nh quan
nim ca Cha. C th thy mt b phn no , quan nim v ph n th k XX
tha nhn s bnh ng ca n gii vi nam gii.
Tuy nhi n, ch nh bi s bnh ng y m ngi ph n cng phi c m
nhng iu m ngi n ng c th m c. Bi vit a ra i khuy n n gii cng
phi bit mu chc nghip t p thn. Ngi vit ph ph n nhng ngi ph n ch
bit sng da vo gia nh nh chng, khng bit c ch xoay s c sa c tht th,
nhng ngi n b n ngi khng, bing nh c, ch bit nhn vo c i h danh. t
im nhn bnh din giai cp, ngi vit cho thy s o ngi ca mnh i vi i
sng ca c c c g i thnh th. Nhng c g i qu vn quen vi i sng rung n ng.
65
Ch em ta ng n bm chng con na, Ph n tn vn, s 64.
66
Mi ngi cng c t nht trong tay mt ngh. Trong khi , c c c g i thnh th c

nung chiu, p trong chn m u ngy chng th t cu y thn khi gp c ri ro.
V vn ny, ng ng phn b c i kin nam ngo i n n i nh bao i nay
di ch x hi nc ta ni chung cng nh kin ca ng Hong Tng B cho
rng thi by gi vn n n duy tr c thuyt nhm m bo cho s ph t trin ca
t nc. ng ni sanh ra lm ngi, du trai ha gi, th cng u c qu n t do
m s ng di b ng mt tri c i lm cng kh ng l ci qu n t do ca mi ngi,
h ph m n l v nhn o 66 Cng nh nhiu nh ph bnh kh c, ng n u ra c i
t nhi n i ch nh quyn t do mi ngi, du nam hay n c sinh ra th
phi nhn c nhng quyn i, quyn c sng nh nhau m khng c s phn bit
i x. ng khng ng tnh vi vic ng Hong Tng B cho rng by gi cha n
lc th gii i ng b i ch gia tc, ngi ph n c quyn ra ngoi v
m nhim nhng cng vic, chc v nh nam gii. T tng ca ng ng cng rt
mi m v quyn ca ngi ph n t trong s p ng c nhu cu ca mi ngi
dn. Vic c hng quyn i th hin c t nhi n cn phi c p ng c
nh th m t nc mi ng vng v ph t trin di u. Mi thi k tin h a ca
nhn lo i u ph i c m t ch h i ring, kh ng c m t h i no kh ng h p
thi m ng vng c Nh th, ngi ph n cng nh ngi n ng cn c
p ng nhng quyn i c bn m ngi c nh th th s ng gp ca h mi
to dng c t nc vng mnh dn giu th nc m nh y mt t tng
khng bao gi c.
Hong Tn Dn trong bi vit Ph bnh t tng th chng nu i con, khng ch
dng i vic n u n s sai m ca mt mi quan h v chng khng bnh ng m
cng t ng hng ngi ph n n mt s tranh u ngoi x hi. ng cho rng
thi i by gi ngi ph n phi bc chn ra x hi t tm y c i nhn o, bnh
ng v c vic t kim vic m ri ng gp cho kinh t c c s tranh ginh
66
ng ng (1934), Cng l i cu chu n nam ngo i n n i, Ph n tn vn, s 235.
67
qu n s ng Vic b buc ngi ph n vo trong gia nh cn phi c o thi

c s th ch nghi vi bi cnh x hi thi by gi. Hay trong mc b o Di mt chng
ti c ng bi C ng vic ca ph n v kin ca b n ng nghip Php67 n u
n kin rng vic ngi ph n c ra ngoi x hi m vic mi s tin ha tt
yu. Trong khi vic b buc ngi ph n vo gia nh rt thnh hnh ng
D ng i cho thy ch nh kh nng m vic, o toan ca ngi ph n gii n mc
no. Khng nhng th, nh ch nh nc h th ngi ph n cng m vic cc nhc
trong c c nh m y. V th, bi b o a ra dn chng phn i i t tng cho rng
khi ngi ph n bc chn ra ngoi x hi th hng y c i cao qu m khng h
thu hiu c c i kh cc na. Nh th s bin h ngy th ca nhng ngi c
thi n kin v vai tr ca ngi ph n trong gia nh v x hi.
Trong bi vit Ph n Nam Vang v ch c nghip68 b T.V.B t vic tham
gia vo chc nghip vo x hi trong mt mi quan h i xng gia s hnh thnh
ph i tn n u vi nguy n nhn ca s phn ng c. Bi vit ny cho thy mt s
mi m trong t tng, rt ging vi n sng n quyn th ba khi cho rng ngi ph
n khng bao gi c th v n n trong cuc tranh u ny khi un t mnh trong
mi quan h i xng vi ngi n ng. S so s nh nh ngi n ng c th th
mnh cng c th phn no i c thy s thua km, mt s yu ui khng tin tng
vo bn thn. B cho rng tt c nhng y u cu ca ngi ph n nh t do y u
ng, giao tip ri kt hn u ta tr n vng o c m ngi n ng t ra. V
th, khi bc chn ra ngoi x hi, hnh ng ca h vn cn nh mt s c gng v
ngha, v h khng thc r rng c iu m bn thn mong mun, cn g v phi
t c g ri sau quay tr i vi c i vng o c ngy xa m t cht vn,
tr ch bn thn v c i khao kh t c t do. Bi mi c s mu thun gia i ni
v hnh ng m khng em i c kt qu nh mong mun. B n u n do ca
67
C ng vic ca ph n v kin ca b n ng nghip Php, Ph n tn vn, s 235.
68
T.V.B (1934), Ph n Nam Vang v ch c nghip, Ph n tn vn, s 248.
68
vic to ra s phn ng c ch nh vic ngi ph n khng hiu tng tn v c i

m mnh ang m. Bng vic xt i thi nguy n thy khi ngi ph n v n ng
bnh ng vi nhau do cng ao ng kim sng, b mong mun ngi ph n cn
c tr tu c th khi phc i nhng quyn i cng nh c c th hnh phc kh c.
Chc nghip trong mt ca nhiu ph n vn ch nh mt ph ng tin mu sinh
m h cha thc c tm quan trng ca n, phi mt qu trnh di u cho s
phn u c cng nhn.
Th dc
Quan nim n gii tr n b o ch Nam k u th k XX c bit Ph n tn
vn khng ch hng n c c vn v nhn sinh, phm gi ca ngi ph n m bao
qu t c c c vn th cht. B n cnh vic k u gi n gii trau di tri thc, c c danh
nhn cn khuy n rn ph n n n rn uyn th dc th thao nhm nng cao sc khe v
cht ng cuc sng. Quan nim ca c c hc gi thi by gi ton din tr n c c nh
vc, thc y s ph t trin ca ph n v th cht n tr tu.
Quan nim ca Trnh nh R to c hi cho n gii rn uyn bn thn v mt
sinh hc v c hc. Bi khng h thp vai tr ca ngi ph n trong x hi n n t c
gi cho rng d nam hay n cng u c nhu cu phi tp th dc. Mun cho ni
ging c mnh m th c nam gii v n gii u cn phi o uyn y c i tinh thn
cho mnh m trc. Song mun cho tinh thn c mnh m th cn phi uyn tp
thn th ()69.
Trnh nh R cng by t s bt ng quan im v vic gi o dc th cht
c c trng trung hc. ng cho rng y ch c ch dy hnh thc, khng th gip c c
n sinh ci thin c sc khe th cht. Vic tp th dc ca hc sinh ch na gi
sau c c bui hc ch nhm mc ch gip hc sinh th gin phn no tinh thn sau khi
phi ao ng bng tr no. T y, t c gi khuy n nhng ngi i hc, i n n t bit
uyn tp th thao h n na. Trnh nh R khng nh tp th dc khng phi mt
69
Trnh nh R (1929), h dc rt cn cho n gii, Ph n tn vn, s 32.
69
vic xu xa. Tp th dc s tr n n quen thuc sau khong thi gian di uyn tp. Tp
th dc so vi c bc, n ch i, ru ch vn i sng nh mnh h n c.
B Nguyn Th Mn (Phan Huy Th i) trong bi phng vn vi b Nguyn Th
Ki m cng n u ra quan im ging ng Trnh nh R. Bng hnh ng chy xe p
hng ngy ca mnh b hng ti cao s vn ng th dc ca ngi ph n v
mt mn th thao rt c ch. B Phan Huy Th i tng p mt hi ph n Kim Bi n
cao tinh thn ch ngha ny nhng khng c kt qu. B tr i v vn ny
do b s hn ch ca ch nh ph cng nh b c y cha n tui thnh ni n. Trong t
tng ca mnh b mun p hi, m rng vic ny v xem nh mt s ng gp
vo vic i quyn i cho ngi ph n Vit Nam. Qua bi phng vn ny c th nhn
thy c rng vic tp th dc ca ngi ph n cha c coi trng v c ch nh ph
vn cn hn ch v vic ny. iu ny cho thy s phn bit i x r rt trong hnh
ng c th c thc hin gia ngi n ng v ph n. Quan nim ngi ph n
ph i yu, khng th tham gia vo nhng hot ng nh th cng vi vic mun ngi
ph n trong nh m khng th ra ngoi x hi.
Thi bi bc
Ngh nh bc ca ph n mt trong nhng vn ph n b phn i.
Quan nim c by gi a phn u khng ng tnh vi vic ph n c bc. H cho
y thi quen kh b, d sa vo ghin, dn n hu qu khn ng nh ti u t n
rung vn, nh ca. Ph n sa vo c bc nh mt hnh thc ngi i m ch ca
nhng qu b nhn ri, n khng ngi ri. Thiu ngi ni chuyn ngi, khoe
chuyn ta, mi r ren t hp, by ra nh bc, ch i bi70.
2.7. Ph n vi o c
Bn c i c ca n b
Quan nim v phm gi ca ph n Nam B u th k XX vn gia c i quan
nim c ca c c nh Hin trit ng ph ng: Cng ngn dung- hnh.
70
Mng Nguyt (1934), Ph n ta vi ngh nh b c, Trong khu phng, s 9.
70
Ngi ph n phi mt ngi kho tay, gii bp nc. Ch bt Nguyn c

Nhun khng nh vic ni tr khng hn km nh nhiu ch em ph n vn minh
thng ngh m thc s mt c i cng n, bi vic ni tr khng n gin m
i n quan n sanh mng con ngi. Mn n cn phi c my cht quan h cho
thn th: nh ngon nh v c c cht b.
H cn phi nhng ngi bit c ch n ni, to khng kh vui v cho gia nh.
Theo c i nhn ca mnh, Nguyn c Nhun khng ch xem nh mt c i duy n hay
nng khiu c ph cho m phn s. Ngi ph n c bn phn ni chuyn mt
c ch kho o, vui v, khng nghi m khc m khng i 71 tha mn ng d
ngi chng. T c gi cng phn bit, ngi ph n n ni kho o kh c vi vic un
ci u, nhu m v ni thm trong ming. iu khng n n m iu ct yu
phi ni cho ng.
V Dung, c i dung m t c gi ni n y khng nhn mnh vo c i p. V
khng phi ngi ph n no cng p m ch nh nt mt. Nguyn c Nhun
khuyn rn ngi ph n khng n n t thn thng, e s m phi un t i tn, ha
nh.
Hnh c xem c t nh quan trng nht i vi ngi ph n. Nguyn
c Nhun nh ngha hnh c ngha c i biu hin cho c t nh ngi y trong
x hi, ni nm na, ngha c ch hnh x ca ph n trong mi quan h x hi. N
khng ch b mt ca ch nh mi ngi ph n m cn danh d ca ngi chng,
ngi n ng. V th, t i ng cho ti s th tc i, bao gi ch em ta cng phi
gi gn cho va phi, khi mang ting qu m nh con g i i xa, v qu t do
nh bn ham bt chc Ty i nay (), ch n n c chp n i khng chu giao
thip vi v lun n ng no, m cng ng s sng cho n ni t xem mnh nh
con trai72.
71
Nguyn c Nhun (1930), B n ci c ln ca n b, Ph n tn vn, s 37.
72
Nguyn c Nhun (1930), B n ci c ln ca n b, Ph n tn vn, s 37.
71
Trinh tit
Theo quan nim ca c c nh ph bnh c by gi, trinh tit cng ng qu v
th hin phm gi ca ngi ph n t ng t nh bn c t nh cao qu : cng dung
ngn hnh. Ngi ph n tt yu phi yu phi gi phm tit vi chng mnh tuy
nhi n quan nim ny n u th k XX t nhiu c ci tri tin b h n. C c
hc gi tin b i ngc i vi quan nim Tng nho i xa: Tng nht nhi chung.
Mt ngi n b c chng phi th tit vi chng. Khi chng cht, ngi ph
n y khng c i bc na, trong nhiu trng hp phi quy ti n theo chng.
Ngi i xa cho rng thn phn ngi ph n kh c vi ngi n ng, h mang thn
hn km h n. V th m h cho rng khi quan h gia nam v n quan h n tnh m
c i n ca ngi nam ban cho. Ngi ph n khi n vi ngi n ng phi bit
n p c i n y d phi hi sinh thn mnh. Phn b c i iu , Phan Khi ph t biu
rng nam n d ngi y u, v chng cng ch c c i tnh rng buc nhau bi ng
nhn nhn mi quan h nam n tr n ph ng din bnh ng gii. Chng c n g ht,
v chng cho n trai hay g i gp nhau cng vy, ch c c i tnh m thi. B n ny v
b n kia, mi b n y c i tnh m rng buc nhau, coi nhau bnh ng, ch chng h
c ai ban n cho ai ht. Mi mt b n cng u c c i ngha v i vi nhau, theo ngha
h tr, ch chng h c ai b o n cho ai ht.
Da tr n quan im y, Phan Khi phn i hnh vi nhng ngi ph n cht
theo chng. ng cho rng, vic m t h thp gi tr ca ngi ph n quan
trng ha h danh. Phan Khi kch it n n quan nim c h ca Tng nho, xem y
th un tri buc v s nhc con ngi. C i cht y chng ti cho v un l
b buc m cht, v h danh a gt m cht, ch khng c gi tr gia oi ngi, m
i cn m s nhc cho oi ngi na kia73.
73
Phan Khi (1932), n v tnh, Ph n tn vn, s 116.
72
Bn c Ph n tn vn cng tham gia gp v vn cha hoang ca n gii.

T c gi Nguyn Th L Xun cho rng vic ph n cha hoang, khng bo v c
trinh tit ca mnh mt vic nhc nh i vi x hi. Th m mt c g i cha hoang,
tc th m mt im nhc cho c bn g i ta74. Ngi vit trnh by quan im ca mnh
v nguy n nhn khin n gii r i vo con ng m . i ca tr i tim. Qu
tim ch nh c i nung c i tnh vy. Vi bn t nh n, n gii thng t tr i
tim nhm ch ca tr . Trong tnh y u, thi n t nh n y bc mt c ch mnh m. Tt
c mi hnh vi, hot ng u c n gii nhn nhn mt c ch cm t nh. H mun
tnh y u ca mnh phi c tha mn c v th x c n tinh thn. V vy m ph n
thng v mt pht kho i c m tm thn phi ra n th, chng ng th ng tm,
tic ung m chng?75.
Tuy nhi n, nhn nhn vn tr n theo quan im bnh ng nam n th khng
phi c no phn i cng thuc v ph n. Nam gii tha mn ham mun v dc
vng c nhn ca mnh i dng im yu y trong bn t nh n ca n gii. Ch nh
nam gii y n gii vo con ng vn c ri di sc mnh ph quyn cng
ch nh h khinh r thn phn ca n gii, xem n gii sinh vt thp hn. Ch nh t
nhng sai m ca c hai gii m mt vn na c t ra cho n gii, s giao
t ca ph n i vi n ng. n ng v ph n hai c th d t nh n n d b hp
dn n nhau bi nhng yu t sinh hc.
Tuy nhi n quan nim x hi ca con ngi u th k XX t nhiu i kh c.
Vn giao tip, m rng quan h ngy cng c y mnh. Con ngi sng phng
kho ng v t do h n. Hon cnh thay i dn n vic ph n khng th tip tc i
sng khp k n theo un Nho gi o xa, chui rc trong khu phng hoc x bp. Vic
n gii khng giao t thit thi to n cho ch nh h. Nhng giao t vi nam gii i
74
Nguyn Th L Xun (1932), kin ca c gi v vn hoan thai, Ph n tn vn, s 121.
75
Nguyn Th L Xun (1932), kin ca c gi v vn hoan thai, Ph n tn vn, s 121.
73
iu khng th tr nh khi. Ph n mt khi bc ra ngoi x hi d m bt k

vic g gi o vi n, n iu dng,cng u phi gp v tip xc vi nam gii.
C c bi vit tr n b o Ph n tn vn u ch ra s kh c nhau gia giao t v
giao cu. Giao t s tip xc gia c nhn vi c nhn v mt x hi. Trong khi
giao cu s tip xc v mt sinh hc gia hai c th d t nh. Nam n cn phi
nng cao thc v mt o c, nn c i ng dc ca con heo con ch trong mt
giy pht i, n u ra c i c cao khit ca dn tc76. T c gi L Ngc ph ph n
nhng c nhn chn vic giao cu c i ch i n sau vic giao tip trng vt cht.
H ch bit nng v vt cht m khng bit trng v tinh thn, n n mi c xy ra m
chuyn by b nh th. T c gi cng nhc nh ph n, nhng ngi phi giao t vi
nam gii cn thn trng s th phi v n thi ca d un. C i ting d un thng
khi c m c i hay m cng c m c i d (). C i d khi ngi ta m nhng vic
thanh cao ch nh ng, th m d un cng n ni n m n by, m cho mt ht
phm gi ca ngi ta i.77
V mt un o c, n gii u th k XX khng cn chp nhn sng theo
o Tam tng - t c nh ph n thi Nho gi o na. H cho nhng nguy n tc
v ngha v qu ng, km hm quyn t do v s ph t trin theo quy ut t nhi n
ca h. Ngi ph n hin nay phi sng cho ch nh mnh nhiu h n ch khng phi c
mi phc v cho ngi kh c, b thuc vo nam gii. Thi i t nhiu thay i,
ngi ph n khng mun mnh phi sng tt hu m tin ha h n. m c iu
, n gii t ci tri mnh khi nhng i gi o hun m h cho c i mng nh
nghi m khc, sai khin mnh, chn cht sc hot ng v s thng minh ca mnh
i78. V th, n gii dy n cuc phn i tr i i vi o Tam tng t c.
76
S giao t gia n ng v n b: h no cho khi sanh ra b b ?, Ph n tn vn, s 123.
77
L Ngc (1932), S giao t ca nam v n trong h i, Ph n tn vn, s 126.
78
L Ngc (1932), S giao t ca nam v n trong h i, Ph n tn vn, s 126.
74
Tiu kt
B o ch Nam B u th k XX mnh t mun mu c c danh nhn, hc
gi c c hi trnh by c c quan nim ca mnh v ph n Vit Nam trong phong tro
u tranh ch nh tr ca n gii v nhng nguy n tc chun mc m h n n tun theo.
C c vn m h cp n rt phong ph v a dng bao gm hc vn, vn ch ng,
cuc sng gia nh, quyn m ch nh tr, nguy n tc o c. B n cnh kin ca c c
tr thc c uy t n, bn c c c b o cng c c hi by t nhng quan nim ri ng ca
mnh nhm b nh vc ph n v u tranh cho nhng thit thi ca h cng nh cho
chnh mnh.
Nhn chung c c quan im c n u n bng nhiu gc nhn kh c nhau: tm
hc, sinh hc, x hi hc. T nhng gc nhn y, c c bi vit ca c c t c gi ng
tr n b o trnh by s ng tnh hay phn i ca c nhn i vi hin tng ph n
hin nay. Mt kin c n u ra i c xem xt mt c ch kh ch quan trong t ng
quan vi c c kin tr i chiu, n c vn vn hc vi n t nh ca Phan Khi, vn
n b m ch nh tr, hc thc ca ph n. nhng vn c tranh ci kh
nhiu. Theo di ot bi vit y, ngi c c th nhn thy s tin b hay i i gia
nhng quan im v quan im no ph hp vi thi i. Nguy n nhn dn n
nhng kin i nghch nhau c bn s i nghch gia hai ung t tng tin b
v th cu.
Vn ph n trong i sng gia nh v ph n ngoi x hi hai vn
c ch trng nht. Ph n trong phong tro u tranh ginh quyn i cho mnh vn
phi gi c nhng bn phn v tr ch nhim ca mnh i vi chng v con c i trong
i sng gia nh. Tuy nhi n ph n thi nay khng n n chu nhng h tc v un
cc oan nh x hi c na. H phi c hng nhng nhn quyn v t do ca
ri ng mnh. C c nh n quyn b nh vc cho i sng c nhn ca ngi ph n trong
gia nh. H n na, n gii th k XX khng cn n thun ngi ph n ca gia
75
nh m cn phi c s giao thip vi b n ngoi, tham gia c c hot ng x hi v lm

ch nh tr. N gii th k XX mt gii c i sng ton din.
76
CHNG 3 QUAN IM V VN N QUYN CA CC HC GI

TIU BIU TRN BO CH NAM B U TH K XX
u th k XX ti min Nam Vit Nam, i sng vn hc v cng a dng tr n
nhiu ph ng din t s ng t c, dch thut cho n un, ph bnh vn hc. Ch Quc
ng ra i v ngy cng c ph bin rng ri cng vi vic nhng ung t tng
mi t ph ng Ty truyn vo nc ta giao thoa vi nhng t tng phong kin mt
b phng v cng hu ch trong vic nh hnh v ph t trin nhng quan im, quan
nim ri ng v vn hc, i sng n i nhng hc gi. Giai on ny vn hc tr n b o ch
ti min Nam Vit Nam ph t trin si ng v c s tim cn vi vn hc th gii.
Tin trnh hin i ha vn hc giai on trc 1945 ch nh minh chng cho iu
ny. y giai on ph t trin v trng thnh ca ph bnh vn hc Vit Nam. Vic
thc dn Ph p xy dng m hnh ca mt nc t bn thuc a vi nn kinh t th
trng ti nc ta c th hin ngay trong s ra i ca nhng nh xut bn t nhn.
Nhng th, trung tm vn ha v s thnh p trng hc, b o ch , nh xut bn nh
mt s t ng ng, tt yu ca nn tng x hi t bn. C c t b o hot ng tr n nhiu
nh vc kh c nhau tr n mt mi quan h t ng h nhm y mnh qu trnh hin i
ha vn hc cng nh tham gia vo nhim v n ca dn tc ginh c p v hin
i ha t nc. Vn hc cng mt b phn quan trng trong mc ti u n ny.
Mi quan tm n n gii - nhng quan nim v n quyn minh chng cho
thy s ph t trin v quan im ca c c tr thc Vit Nam tr n bnh din un, ph
bnh v nhng chuyn bin trong i sng ca ngi dn Vit Nam. Nm trong dng
chy , Phan Bi Chu, Nguyn Th Ki m, Phan Khi, ng Vn By nhng ngi
i ti n phong vi nhng kin mang t nh t gi c cao v vn n quyn ti Vit Nam
cng nh by t quan im v v tr ca ngi ph n trong i sng x hi. Tm hiu
v quan im, t tng ca c c hc gi ti u biu thy c nhng nt mi trong h
thng quan im ca h di bi cnh thi by gi ng thi m rng th m c
77
nhng c im y nm trong tin trnh hin i ha vn hc vi quan im ca nhng

nh un ng thi kh c.
3.1. Phan Bi Chu

L mt nh t tng n ca nc ta, Phan Bi Chu i vi vn n quyn
th hin mt t tng i c, y t nh nhn vn v gn b cht ch vi y u cu cao
h n v dn quyn. Quan im v n quyn ca Phan Bi Chu c hnh thnh t
nhiu yu t, kin thc, hc vn n ch nh i sng c nhn v nhng giao thip, bn
un v nhiu vn x hi vi nhiu tr thc ng thi. Quan tm ca Phan Bi
Chu n n quyn tri rng tr n nhiu ph ng din, t bn thn ngi ph n n
vic u tranh i nhng quyn cng bng, bnh ng. ng t ch cc tham gia vit bi
tr n nhiu b o cng nh c mt cun s ch mang t n Vn ph n xut bn nm
1929. Ngay trong bi bo kin ca ng Phan B i Chu i vi vn ph n c
ng tr n Ph N Tn Vn, ng ni Theo nguy n nhn sanh m ni ra, tri nung t
nu, ni gia sng thai, nu oi ngi, thi ai cng nh ai. Ngi nc ta oi
ngi, n b con g i nc ta cng oi ngi.79. ng cp n mt s tht
hin nhi n tn ti: nam hay n cng u ngi. y, ng hng n vic phn
bin i nhng kin cho rng ngi n ng ti gii, cao h n ngi ph n cn n
gii ch phn thp km, ch n n an phn ngi v, ngi m. Phan Bi Chu
cao n v tr ca ngi ph n trong mi quan h vi x hi. ng cho rng, h cng
nh nam gii ngi c sinh ra v c s nh hng, quyt nh n s hng thnh
ca t nc. Vi th i tn trng v cao nhng tm g ng ho kit n gii xa
nay cng nh s ti hoa ca h, Phan Bi Chu n u ra chng minh rng ngi ph
n khng h c s thua km so vi n ng. Trnh by v hnh nh ngi ph n tn
ti trong x hi thi by gi, cho thy c thc ti ng bun v vai tr ca h ch
dng i trong i sng v chng, nui con, theo thuyt tam tng t c.
79
Phan Bi Chu (1929), kin ca ng Phan B i Chu i vi vn ph n, Ph n tn vn, s 10.
78
i vi vic gi o dc ngi ph n, ng ch ra t i xa vi ch phong kin

trung ng tp quyn, gi o dc ngu dn, m i vi con g i n b i ngn
nga, cm ch! [] Thng xem n b con g i mt by g m i, cng khng mun
dy d, m cng khng cn dy g?80 ng ch ra, tr n thc t, gio dc ph n t xa
n nay i t vic khng ch tm n vic p t nhng quan nim sai m khin cho
tnh trng nhn thc ca h ngy cng i xung. Khng dng i , Phan Bi Chu
ch ra hai mt ca vn , con dao hai i ca ch nh vic gi o dc thi by gi, c i m
ng gi c i hm ngy gi o dc. ng cho thy c mt thc trng sai m trong
nhn thc. N gii c hc tp nhng i nh mt i nhiu gi tr qu b u nh s
khinh thng vi ch nh cha m, ch b c, mang nhng c i danh n s k u gi n quyn.
Vy, c i gi o dc nh th khng em i c i nhn thu o, bao qu t m ch dy cho
nhng c i nhn thi n ch m ch nh do vp phi nhng vn phn i vi phong
tro n quyn ang c quan tm. Nh nhiu nh t tng, Phan Bi Chu cho rng
c i quan trng nht hin ti ch nh vic phi gii phng t tng ca h, t i thit p
cho h nhng quan im ng n v ch nh con ngi ca mnh. Ngi ph n t by
u nay vi s nn ca nhng phong tc, ch phong kin t thu mnh i trong
v ca nhng quan nim nhn nhng, coi n ng nh b tr n cn phi phc tng m
nh mt i ch nh c i ti ca h. C i cn i y ch mt s t nhn thc tr i.
Gi o dc trong c i nhn ca Phan Bi Chu ch nh s gio dc l m nh, ch nh h t
c c i mt thy tai nghe hnh thnh n n t tng ca mnh. ng ch tr ng dung
hp tinh thn u, nhn y c i hay t hai ph a m t o to y con ngi ca
mnh. Mnh khng t xing tri y mnh, th ai xing tri c mnh; ua khn kho
trong trng u it, ta quyt bay tr n chy trc, cho t mn ru my, phn tinh
thn gia hi - u, ta cng ch bn gan, s tri danh cn-quc. H nhng s nghip
g rt kh khn, rt to n, mn trai khng m ni, ch em quyt ch m n n. S ch
80
79
Ty c cu rng: Mnh t gip y mnh th tri gip cho. Ch em mun gi quyn

ngi, mun tranh quyn g i, cng ch by nhi u.81
Tinh thn ca Phan Bi Chu rt mi m. S gi o dc ngi ph n khng th
s chuyn i ca mt dng nn v mt ny sang n dng nn v mt kh c.
Ngy xa ngi ph n b nn v mt gi o phong kin th ngy nay cng khng
th b nn bi c i t tng phi ng n cho ch ngha n quyn. C i m h cn
phi nhn thc quyn m ngi c bn ca mnh, ch khng phi s ng nghe t
nhiu ph a m khng c s nh gi i t nh ng n ca vn . Ch ngha n quyn
c xy dng phi tr n c i nn c bn c i dn quyn, nhn quyn m mi ngi
cn t c trong ch nh con ngi h. Nh th, n mi c th bn vng cng nh c
t nh thuyt phc ca n. B n cnh vi t l p, ng cng nhc ngi ph n phi t
cng. S t cng ny ch nh vic bn thn h tht s ch tm quan tm n vn
ny tht s c c mt s ci bin, t mnh tm kim y tr thc m mang bn
thn. Ci minh tn m Phan Bi Chu mong mun ngi ph n tr n thc t rt n
gin. c i minh tn tinh thn S m mang ny trc ht phi c xut ph t t
bn thn h, ci bin suy ngh thuc by u ny, tm kim mt con ng ri ng dn
n s hiu bit ch nh mnh, i quyn c bn m ngi. N quyn khng phi
quyn c ca ngi ph n phi c ch , phi vt n tr n n ng, n quyn
y ch n gin c hng c i s cng bng. Tinh thn c s ng r tri thc
ca h hiu c nhng g m bn thn mnh c th t c.
Nh th, c th thy, quan im v n quyn ca Phan Bi Chu xut ph t t
ch nhn ban u bn n c i nhn n i ngi ph n. Xa nay ngi ph n cha
c hng c i quyn c m ngi c bn ca mnh th nay h cn phi c to
iu kin thu hiu n. Trc c s t ci bin suy ngh, t gi o dc mnh th sau
mi c c c i vng chc tr n nhiu ph ng din. Ngy xa ngi ta khng bao gi
quan tm n t nh ng n v vai tr ca ngi ph n th Phan Bi Chu cho rng h
81
80
cn nhn nhn i vn . Ngi ph n t nhn bit c kh nng, quyn i ca

mnh khng h thua km y ngi n ng th mi c c mt c i n quyn ng
n v sau. T tng ca ng mt t tng s ng r, c c i nhn xuy n sut v thu
o vn . Ch ra c cn nguy n ca vn ph n nc ta ri t mong mun
bn thn n gii t bit y mnh. n gin c i nhn quyn m ai cng phi c
nhn y.
3.2. Phan Khi
3.2.1. Quan nim v ph n tron i sn x hi

Tham gia vo vic vit bi tr n b o Ph n tn vn mt minh chng r rt
nht cho s quan tm v tm ng ca Phan Khi i vi v th ca ngi ph n Vit
Nam thi by gi. ng gp ca ng khng ch dng i nhng s ng t c m cn m
rng tr n nhiu vn t ra v quyn i ca ngi ph n Vit Nam v nhn nhn
chng trong mt tin trnh ch s vn ha, x hi ca t nc. Nhng quan im r
rng v c t nh kh i qu t cao ca ng ta tr n nhng un im rt sc bn n u n
tm th ca ngi ph n trong mi quan h vi gia nh v ch nh bn thn h, m t
y ch nh t c ng to n n th gii quan s ng ph n trong x hi Vit Nam.
Ngi ph n trc ht mang nhng g nh nng v mt truyn thng Nho gi o u
i, vi cng dung ngn - h nh khc su vo trong t tng thng qua s dy d
ca gia nh ngay t khi cn b trong c ch hnh x, i sng thng nht cho n
nhng bi dy d ca m dnh cho con trc khi xut gi v coi nh mt tn ch,
ngha v m h phi t c. C th ni y vic a ra nhng dn chng, trng
hp thng qua nhng bi b o, Phan Khi v hnh trung ni n mt dng v thc
tp th bao trm n tm th ca nhng ngi ph n Vit Nam trong nhng mi quan
h vi x hi. T khi t v thc ca ph n cht ch trong ch nh nhng v thc x
hi, t nc, truyn thng s nhn thy c s bn cht n i s ng ch nh xut
ph t t mt thi gian di phong kin n ph ng Bc Trung Quc v chu nh hng
81
ht sc nng n v nhng thi n su vo tim thc, hng ti mt quy chun x hi

r rt nh mt iu tt yu phi t c. Ly minh chng nh bi b o a m t ci n
trong l ch s: hn oan cho V h u ng tr n Ph n tn vn, s 53 - 55 nhn c s
cht vn ca hai b, m t H N i, m t V nh ong. Duy mt iu ti y m ,
c i ng n ng kia thy c ngi binh cho n b th bt phc m hi gn phi, ch
cn hai b n b n, trong khi k ng oi vi mnh c c ngi binh cho, th
chu m mi phi, sao i cng t ra bt phc m nh mt mi b nm xu tem? y
cho bit c i thi trng nam khinh n n su vo trong m u tht x ng ty ngi
mnh, du cho ch nh ngi n b cng nhn nhn s y thi n kinh a ngha m
khng d m tr i ; cho n n thy ni kh c i mt cht trong ng bt an ri, phi hi
cho cng ri ng mi an. R rng y, Phan Khi khng nh v mt t tng
n su vo trong nhn thc ca ph n Vit Nam v n nh mt bc tng thnh vng
chi m kh ph v c. Vn ha hnh thnh n n mt h thng nhng quy chun o
c v theo th h, vn ha tr thnh mt dng v thc ca truyn thng. T y,
ch nh v th c nhn ca con ngi b ng qu n v vic a ra kin ca mnh tr
thnh mt sai m cn phi tr nh khi trong dn chng. Tuy nhi n, xem xt trong tin
trnh vn hc n ch s c th nhn thy c ch nh c nhn ni n trong mt bi
cnh nh th s tr thnh mt ngi ni ting v c tm nh hng cao. Ly v d
trong ngay trong ch s vn hc nc ta vi H Xun H ng thy c v th ca
b. Vy u v th ca mi c nhn ph n trong vic c m ch nh mnh. Phan
Khi nhn thy c iu v coi nh mt iu nht thit phi thay i t
m ra khng ch th gii vn ch ng m cn c trong i sng x hi. Vic thay i
phi bt ngun t i mi c nhn m khng phi nhng gi o iu khng thit thc,
cn phi vch ra, phn t ch c c i ng mt c ch cn k t h bt u t thn
cho hnh trnh thay i mnh.
Khng nhng th, vi vic coi nhng vic phi thc hin theo quy chun nh
mt thc o ca hnh phc cng nh hnh nh m h phi hng ti v t
82
c, cuc sng ca nhng ngi ph n b thu hp i trong mt vng xoay ca

nhng gi tr truyn thng v t km hm ch nh mnh. iu to c t nh thuyt phc
trong quan im ca Phan Khi ch nh ch ng un a ra nhng dn chng c th
nhm chng minh cho quan im ca mnh. ng khng thi n ch ch quan m ng
tm th kh ch quan, i chiu gia nhng vn a ra kt un. Thng thn cp
n mt vn m cho ti tn ngy nay vn nhn nhng chiu kin tr i chiu v
ch trinh ca ngi ph n, ng so s nh t trong ch s t nc vi hnh nh
ca ng vua i chiu vi mt ngi ph n a ra quan im rng h n ng
mu n cho n b gi trinh tit i vi m nh, th m nh trc ph i gi trinh tit i vi
v82. V sao c s kh c bit khi so s nh v mi quan h gia nam v n? Cng bng
c th hin trong ngn t nhng i khng c khng nh trong t tng.
Phan Khi suy nguy n v thi thng c vi ch mu quyn tn ti t
nc ta nhm phn b c v t nh ng n, tt yu ca ch ph quyn v sau ny.
Nh th, y khng c s cng bng tr n bnh din t tng m s chin thng
ca sc mnh, v ph ng din sinh hc bc u sau n mt s nh hng t
tng v sau cng hng to n n mt s thng tr v t tng. Bi b o heo tc ng
phong dao, t v s sanh ho t ca ph n nc ta c ng nhiu k tr n Ph n tn
vn trnh by mt c ch tng qu t i t a ra quan nim chung ca h i i vi
ph n cho n nhiu vn i n quan n ph n mt c ch chi tit s h n nhn ca
n b con gi, c ng kh ca ngi n b i vi gia nh, nhng thit thi ca
ngi n b ch u, cc ci bin thi ca ph n, s p v cch trang s c ca ph
n, ngh nghip ca ph n T trong h thng ny ca Phan Khi hnh nh ngi ph
n tr thnh nhng k ngu ngc, khng c kh nng m ch gia nh cng nh c
hng nhng quyn i nh nam gii, v nh ot s phn ca ph n trong mt vng
xoy chung, kh ng c t ch83. Trong kho tng ca dao nc ta ngay t xa cp
82
Phan Khi (1930), r li cho m v c gi hi v bi hn oan cho V h u, Ph n tn vn, s 60,
83
Phan Khi (1929), heo tc ng phong dao, t v s sanh ho t ca ph n nc ta, Ph n tn vn.
83
n nhng c t nh tt p ca ph n v h c xu hng tn trng, cao ch tnh

h n nhng gi tr vt cht, s giu sang, quyn qu . Tuy nhi n, cng ch nh ch
gia nh, cha m t u con ngi y c th hin nh mt nhn t ngn cn hnh
phc ca ngi ph n cng nh nhng a i y u nhau. ng thi vi vic nu ra
nhng bt cng i vi ngi ph n, Phan Khi trnh by nhng thit thi ca h
v cho thy c vai tr ca h t ch nh trong s bt cng ca i sng x hi. Vic
m nh nhng un c gi tr to n cho mt tiu gia nh nhng un phi chu y
a.ng a ra mi thit thi s cch bit nhau trong khi mi l chng, s cch
bit nhau trong khi chng i a, s m chng hnh h , s b con bn chng dn thc,
s chng ph, ci kh lm v b, ci kh b vua quan bt hip, ci kh g a ba, ci
kh l chng nh, ci kh l chng gi Cng vi mi un im, Phan Khi va
phn t ch va a ra c i nhn ca ri ng mnh v c c vn thy c nhng kh
khn ngi ph n phi chu ng di un trng nam khinh n thi by gi.
mt s nghch trong mi quan h tnh cm gia nam v n khi h khng c quyn
n ting. Ch qun ch, ch a th cng ch nh mt trong nhng nguy n nhn
t c ng n bt hnh trong i sng tnh cm, tinh thn ca ngi ph n. y,
Phan Khi hng n mt s ci c ch, i hi s thay i tt yu. Mun gii quyt
vn ph n phi m hai tng cng vic. Vic th nht phi suy tm cho bit c i
tnh trng ph n nc ta t xa n nay ra m sao, vic th hai phi nh ph ng
chm cho cch sanh hot mi ca ph n n n th no. M ti vit bi ny c gp
mt phn vo trong cng vic th nht..
C i nhn ca Phan Khi khng ch gii hn khng gian thnh th m ng
hng s quan tm n c nhng vng qu , nng thn thy c s kh cc n
nhng c t nh tt p ca h. S thay i theo chiu hng xu xut ph t t mi
trng khng tt ch khng phi nm c nhn ngi ph n nh mt bn t nh. y
s phn i vi quan im ca nhiu nh t tng c by gi cho rng Phan Khi
c phn b nh vc ph n qu mc. ng mong c mt x hi m v th ca
84
ngi ph n c cao h n nhng b n cnh khng khng nh vic quan trng

nht trong cng cuc thay i nm ch nh nhng ngi ph n. Nu nh h khng
mun thay i v tho t ra khi nhng thi th nhng thi n kin s tip tc hng n
h nh nhng ngi tn ti thp trong x hi. Mc d tr thc Ty hc nhng Phan
Khi ngi thc rt r v vn trong mt hon cnh c th v t nh kh quan ca
vic i mi, ci c ch c th din ra theo chiu hng no. Ch nh v th, ng khng c
ng phong tro n quyn nh mt cuc ci c ch nht nh phi din ra m i vo vic
phn t ch c i cn nguy n ca vn m y mt ch s di u bp n thn
phn ngi ph n nhm c mt cht nh s ng trong vic thay i nhn thc.
mt qu trnh di u. Nam n bnh ng phi s t ng t c gia i sng x hi, s
thay i nhn thc ca ngi ph n cng vi s thay i ca ch nh n ng v nhiu
tr thc thi by gi. M ph n mu n gi i qu t ci vn , chng chi bng c
tm lng gic ng ca m nh 84 Phan Khi cho thy mt th i gay gt vi ch ,
thi phong kin r nt trong bi vit u n v ph n t st85 khi n n ch nh x
hi th phm y ngi ph n n bc ng cng. T s t thuc v bn nng
ca con ngi v n ch din ra khi ch nh h cm thy y c cn phi dng i v
khng c nhu cu cng nh cm thy cn thit phi sng. Ch nh c i thi a
h n c i cht m theo ng s t s t ny ch nh mt hnh nh p, mt vic ng
qu trng khi ch nh h d m m iu mnh mun. Nhu cu thay i tt yu trong
thi i by gi. Ch nh v xut ph t t s am hiu tht s v thu hiu c bn cht
ca ngi ph n m Phan Khi mi c th n u n nhng kin mi m v c t nh
chin u mnh m nh th.
B n cnh , Phan Khi quan nim rng t do hn nhn ch nh mt trong
nhng bc u cho thy s tn trng i vi ph n v h xng ng nhn c iu
, bnh quyn vi nam gii. Trong bi bo hng ngu t l o vi h n nhn t do
84
Phan Khi (1929), heo tc ng phong dao, t v s sanh ho t ca ph n nc ta, Ph n tn vn.
85
Phan Khi (1929), u n v ph n t st, Ph n tn vn, s 22.
85
ng tr n Ph n tn vn bng vic ct ngha t do ch thc trong hn nhn v i

sng, Phan Khi mt mt phn i i vic cha m t u con ngi y, hng n
mt hn nhn t do mt mt i ph nhn s t do theo mt chiu hng v thc t
ph a nhng ngi trong cuc, v mt s g b sau khi kt hn. S t do ny t do
mt na m theo Phan Khi b i c hn nhn th con ngi mi t do. y, ng
khng ch mong mun mt s bnh ng trong i sng gia nh m cn c c s t do
trong ph t trin v tm kim hnh phc ca con ngi ni chung v ngi ph n ni
ring.
3.2.2. Gi o dc ph n v nn vn hc n t nh
Nh trnh by tr n, Phan Khi ngi nhn thy v nhn thc r rt v v
th ca ngi ph n. T , ng quan nim gi o dc ph n mt trong nhng iu
quan trng cn phi c thc hin. Vic gi o dc ph n biu hin cho s bnh
ng gii gia nam v n, chng i thi phong kin u i ti nc ta. ng phn
b c i quan im ph n phi ph thuc vo n ng v vic hc khng c ngha g
trong cuc sng. Trong bi b o V vn h c ca ph n Vit Nam 86 ng n u ra S h c
nu i tr kh n, n cn cho ngi ta cng nh l s n nu i c th t n ng bit
nui tr khn m nh, m kh ng cho n b cng nu i tr kh n, th khc no nh cm h
n nu i c th t? Nh ni phn tr n ngi ph n cha nhn thc c gi
tr ca mnh, ch nh v th m h khng bit c kh nng ca bn thn. Vic c i
hc, bit ch i vi h mt nim m c, hoc thm ch h khng c thc v vic
cn phi bit ch m t thu hp th gii ca mnh vo mt tiu gia nh chuyn t
mt a con ngoan sang mt ngi v mu mc. Gi o dc y bt ngun t s
hng h n hiu v ch nh bn thn mnh, v tr v nhng g h c th t c, v
trc ht phi thay i c nhng quan nim i vo v thc ca h. L gi o
phong kin n su vo x hi b n n mt c ch mnh it v gay gt vi nhng nhu
86
Phan Khi (1929), V vn h c ca ph n Vit Nam, Ph n tn vn, s 1.
86
cu cp thit cho s i mi. Gi o dc va din ra trong i sng x hi tr n ph ng

din tinh thn i cn phi gi o dc v ph ng din tri thc ngi ph n c th m
ch c cuc sng ca bn thn. S t ch cho vic thay i phi xut ph t t vic h
nhn c nhng iu kin b n ngoi c kh nng v sc mnh khng b
cuc. Ngi ph n c m ch mnh s c c s m ch tr n ph ng din vi
nam gii, trong gia nh n x hi. Gi o dc khng phi vic a ph n n trng
m to c mt n sng cho s thc tnh khi bn m . Vai tr ca m ng y
c th hnh thnh c mt s i mi rt mnh it v thnh cng.
V ph ng din tinh thn, gi o dc ch nh mt bc m tt cho vic i mi
suy ngh ca ngi ph n. i sng ca h s c m rng thng qua mi t ng t c
rng n h n vi i sng x hi m khng ch nhng gi o iu t ph a cha m hay
nhng iu h un phi tm nim t khi cn b. V ph ng din tri thc, gi o dc
ch nh ph ng tin a ngi ph n tin n vic c kh nng t o cho bn thn v
hng n mt v th trong x hi. Lm ch tri thc, mi ngi c th thc c
vic m ng sai v kh nng ca bn thn trong i sng x hi. Phan Khi cho
thy mt s c ch tn v mong mun i mi mt c ch mnh it t su trong ngun
gc, cho ngi ph n c quyn a chn cho cuc i mnh. Mi mt c nhn s
c nhng a chn kh c nhau v ngay c c ny gi o dc ch nh hng cho s x c
nh v th ca ngi ph n trong ch nh bn thn h n trong x hi. H cn iu g
v mong mun t c nhng g. Trong Ci vn n lu gio dc, Phan Khi ct
ngha i gi o dc v mc ch ca n m mi ngi cn phi nhn c gip
cho thn th n nang, tri th c pht t, tinh thn tn ti, mc ch l lm r rt ht
th ci s c ha trong m nh ngi ta, cu cho c hon ton, cho ngi ta c
c h nh phc ring m l i hu dng trong h i na Cng nh trong bi vit Ci
quan nim i vi t n bo, Phan Khi mt n na vic gi o dc ph n trc ht
chnh l phi cho h lm ngi, ngi n ng bit c i g th ngi ph n cng
phi bit c i . Nh th, gi o dc mang i hnh phc ri ng cho mi ngi v c s
87
cng hin cho x hi. S tha mn v mt c nhn tr n nhiu ph ng din v vt cht

v tinh thn s to ra c mt s cng hng cm nhn c hnh phc v t
hng ti nhng hnh ng t ch cc. Vy mun mt t nc ph t trin th cn phi c
mt nn gi o dc dnh cho c nam v n a t nc i n bi ph n cng nh
nam gii u c kh nng . ng khng ch ni n mt s gi o dc qua oa, cho c
m c mt h thng r rng cn c xy dng cho vic gi o dc ny t c hiu
qu cao. Vic hc tp ny khng ch dnh cho nhng ngi tr m dnh cho tt c
mi a tui. Thay i quan nim, nhn thc mt vn mang t nh i chng v cn
c ph bin rng khp.
Phan Khi cn th hin vic quan tm ca mnh khng ch ph ng din n u ra
nhu cu cn thit phi i mi v hng ngi ph n c hc tp, ng cn quan tm
n c nhng thnh t t c ng n iu ny m y s ch gi o khoa. Trong bi
bo Sch gio khoa cho n h c sinh, Phan Khi n u n c vic nam n hc
sinh cng hc vi nhau trong trng cho thy c s bnh ng nhng i khng th ch
hp ti mi trng nc ta. S kh c bit v s ng nam - n cng c th tr thnh
ro cn hnh thnh n tm yu ui, thua km nhng a tr ngay t khi cn nh.
N khng ch t c ng nht thi m c th nh hng xu n s trng thnh di
u. y, ng n u ra mt v d ht sc n gin nhng i rt ph hp vi tm ca
nhng a tr. Ngay c cho n ngy nay, iu ny vn cn c thy trong i sng
hng ngy v c ch s dng t ng khi nam gii v th ch v hoc mt qu n t nh
trong giao tip. Anh em phi ha thun ngi ta dy v anh em, ch c dy
v ch em u! Vy vic c s ch gi o khoa ri ng cho n bc u to dng c
mt tm vng chi trong ngi hc bi nhng kin thc v n tng thu nht khi
cn nh v cng quan trng v tr nh gi c quan s c u gi nh mt dng tim
thc, nh hng n hnh vi v s hnh thnh th gii quan, nhn sinh quan v sau ca
nhng a tr.
88
C i hay ca Phan Khi trong vic a ra un ca mnh nm mt h thng

nhng quan nim c chng minh mt c ch c th, r rng v vic a ra dn chng
cho c c un im mt th mnh cho bi vit mang t nh khoa hc. Trong vn v
n quyn un ng dnh mt cng sc nghi n cu v v tr ca ngi ph n trong
x hi c mi h cht ch vi vic hnh thnh t tng v t ng quan vi vic gi o dc
cng xy dng nn vn hc n t nh. T vic gi o dc ph n, Phan Khi hng n
mt nn vn hc vi n t nh. Phan Khi n u ra r s tn ti ca vn hc tr n thc t
ng phi c s ng i vi s tn ti ca n gii. Bi theo ng Theo trnh tin
ha ca oi ngi ngy nay, th v phe ph n ta cng phi c mt nn vn hc. Bi v
tri xem c i tnh th trong c c nc hin thi, oi ngi gn n ngy bnh ng
ri, b n nam b n n cng u g nh v c cng vic vi x hi nh nhau, th s hc vn
tri thc, c u ch ri ng cho n ng m thi hay sao?. Bng ny, vic
c hc thc cng nh mt vn thuc v bn cht t nhi n ca con ngi nh nhu
cu n ung tn ti v y u cu vic thit p mt nn vn hc nh mt y u cu bt
buc trong thi i. a ra mt vn thuc v bn nng v mang t nh tt nhi n
cho thy c s tt yu ca vic thay i ny ht sc t nhi n v vic din ra ch
mang t nh thi gian. Vn y n ch b ngn tr bi h t tng ca con ngi
ch khng phi nm s din tin cng bn cht ca n. T a n vic mun
hnh thnh n n vn hc ca ph n Vit Nam nht nh khng c s si m cn
phi c nhng bc i c th m khi u ca n ch nh vic hng ngi ph n
c s ch xy dng c mt nn vn hc ng ngha v c gi tr ch khng ch
mt vi bi th . Nn vn hc cho t ng ai chung cho ph n Vit Nam v thm ch
Phan Khi ni v kh a cnh nh mt s a nhi khi i chiu sc c ca n ng
v ph n. Ngi ph n phi g nh y vn hc nh mt thng i bi ta n n
cho n ng h m nhng cng vic y, v sc ca h xng ng vi cng vic. Cn
vic vn hc vic nh, ta n n g nh cho h phi87
87
89
T gi o dc n i mi t duy, nhn thc v hnh thnh c mt nn vn hc

qu trnh di u nhng phi c din ra nh mt iu tt yu trong tin trnh vn
hc t trong mt bi cnh vic bnh ng nam - n cng c nng cao. Vn hc
mt vt xi gic c i m cm ca con ngi ta, nht qu n c nh hng n
ng bo mnh, cho n n n phi gm c c c th, ch khng phi ch bit ngm
mt vi bi thi, vit mt vi bi b o, m gi vn hc c u88 iu ny cho
thy c c i nhn rng m ca ng khng ch gi gn vic ci c ch to c vn
hc cho ph n Vit Nam m cn mong mun c i m c m c gi tr trong mt
tng th vn hc nc nh. Vi bi cnh x hi thi by gi, tnh hnh t nc cho
thy mt khng gian m, ch phong kin cng t tng truyn thng ang cng tn
ti vi t tng ph ng Ty v c phn ngy cng b thu hp th vic s ng t c dnh
cho x hi, c i ng t nh c m ca con ngi c bc cng c cao.
ng a ra hai V ci p l ci c t ca vn h c, m n b l bi u hin cho
s p, cho nn trong vn h c ha t v n b, cng nh trong m thu t ha p hoc
v h nh m nhn v V vn h c tr ng ng t nh c m, m n i chu n n b th
khin cho ngi ta d c m, cho nn n i v n b nhiu hn 89. Gii th ch chuyn ny
c th hiu mt c ch n gin kh a cnh nhn vt trong c c s ng t c vn ch ng un
c hnh bng ca ngi ph n. Vn th gii by t tnh cm khng ch ca nh vn
m cn ting ni ca nhiu ngi. Tnh cm c bc va c ngha v mt tinh
thn i ph ng tin truyn ti ting ni, suy ngh, t tng ca nh vn. Xem xt
trong ch s vn hc th gii ni chung v vn hc Vit Nam ni ri ng c th thy r
nt iu ny. Nhiu nh vn, nh th tic th ng cho thn phn ngi ph n hoc
cho h n ting trong s ng t c ca mnh. Vn hc truyn thng cho thy c mt
xu hng trong vic th hin con ngi v ph ng din tnh cm. V sao hnh tng
ngi ph n i tr thnh mt ti c ch trng trong ngh thut nh vn hc, m
88
89
Phan Khi (1929), Vn h c vi n tnh, Ph n tn vn, s 2.
90
thut hay p hnh m nhn. M hc t ra cu hi v vic t c phm thng th

hin ngi ph n nh mt i din cho c i p nm nim hay bn thn s vt m
y m rng ra chng ta c th hiu v c i p nh mt con ng b n cnh nhng
c i bi, c i hi, c i cao c ca mt con ng tin ti cm nhn ch quan v tri nhn
th gii. C i p ny khng ch c i th hin b n ngoi m cn nhng c t nh v t
cht n i ngi ph n em i. Th th khng c do g khi khng mt nn vn hc
cho ch nh n t nh ph t ngn cho bn thn mnh. Vic ph n tham gia vo vn n c
th ph t trin c ng s ng t c v s ng n s a dng trong s ng t c. i sng
tinh thn ca ngi ph n cng vi i sng ni tm y xc cm mt th mnh
ca ngi ph n khi bc vo con ng s ng t c. Ting ni ca ngi ph n
thng mang t nh ni ti rt cao, tc mt s phng chiu ca ni tm n vi th
gii vo trong t c phm. Mt phn iu ny xut ph t t s a cm trong bn t nh ca
h cng vi nhu cu gii ta c i ti. i chiu vi ngi nam khi s ng t c i c s da
vo ph n ph t ngn cho t tng n tnh cm ca mnh thy c bn cht
chung ca ngi s ng t c nm ch tm ng. Ni mt c ch kh c, nh vn ngi
hng ngi bt ca mnh n c i chn, thin, m m s rung ng ca cm xc bn
nng ca con ngi. Ch nh v th, vi vic cho thy bn cht ca vn ch ng cng bn
t nh ca ngi ph n c mt mi t ng h nh th, Phan Khi khng nh v mt
nn vn hc vi n t nh s ph t trin v t c nhiu thnh tu.
3.3. Nguyn Th Kim

L mt ngi c nhng t tng mi m, tn tin, Nguyn Th Ki m mt
trong nhng ngi quan tm n vic gi o dc ph n. B tng trnh by quan im
ca mnh v vn ny ng tr n nhiu t b o. Ni bt y vic b xng vic
thnh p N u hc hi c ng tr n b o Ph N Tn Vn. Trong bi vit ny, b
ch ra rng vic p N u hc hi cho thy c mi quan h gia ngi ph n vi
vn ch ng. Vi kin thc hiu bit su rng ca mnh, bi din thuyt ca Nguyn
Th Ki m mang t nh thuyt phc cao khi a ra nhiu mt ca vn v vn ch ng.
91
B chia vn ch ng m hai vn ch ng kh ch quan v ch quan. Nguyn Th Ki m

ni v vn ch ng ca ngi n ng thng thi n v s kh ch quan, gn vi nhng
vn thuc v trit , khoa hc cn v phn ngi ph n th bng tnh cm ca
mnh a vo trong vn ch ng th c kh nng a t c phm n gn vi bn c h n
cng nh to c s xc ng t ph a h. Bng vic ch ra ngi ph n thng
nhng ngi nhy cm, c s cm su sc i vi thi n nhi n, tnh cm, nhn tnh th
th i th s ng t c ca h c s du dng, nh nhng cng vi c i tnh ca mnh m nhn
c s tip nhn n i c gi. a ra nhng bi th t thi trung i nh bi V nh o
ngang ca B Huyn Thanh Quan n bi th Gi t l thu ca T ng Ph sau ny cho
thy c c i tnh, c i cnh thng qua nhng t c phm chng minh cho kin ca
bn thn. Di c i nhn ca Nguyn Th Ki m, chng ta nhn thy b a ra mt yu
t rt cn thit trong s ng t c vn ch ng ch nh s nhy cm a ti c i cm
nhn tinh t khi tip xc vi nhng vn trong cuc sng, thi cuc. So s nh gia
mt t c phm p vi mt t c phm trit , t cu hi khi c s cht vn t nhiu
ph a v c i t cnh vi c i trit un cn phi c, gia Vo taire vi nhng thin vn i
lu n, Descartes vi nhng bi vn trit l hay vi nhng gi t l nn th ca Musset,
b i n kt un Khng. Nu c i c ta cn phi m bn vi nhng c i t tng cao
si u th c i hn ta cng cn phi ti u dao vi nhng cng trnh m thut. Nu c i phn
tr thc ta cn phi trau di cho c sung tc phong ph, th c i khi tnh cm ta cng
cn phi b dng cho c thm thit tr minh.90 y, b n u n mt nhu cu tt
yu ca con ngi, nhu cu v tnh cm, nhu cu c tha mn cm xc ca bn
thn. T nhng dn chng, phn t ch v nhn xt ca mnh, b cho rng ch nh s ch
quan trong vn hc mt c ch tt nht cho con ngi t hiu v bn thn, b n cnh s
tip thu kin thc t nhng nh vc kh c.
Nguyn Th Ki m va xt n c i ch quan ca ngi ph n i cng t t
c i nhn kh ch quan ca mnh xt n v tr ca ngi ph n trong c c t c phm vn
90
Nguyn Th Ki m (1932), N lu v vn h c, Ph n tn vn, s 131.
92
hc hay ngun ti, nh hng ca h n nhng bc vn nhn thi s. B a ra dn

chng mi quan h ca Stuart Mi - mt nh b c hc nc Anh th k 19 cng vi
v ca ng b Tay or. Phong tro n quyn c Nguyn Th Ki m quan tm tr n
bnh din i sng vn hc nm ph ng din nhu cu c cng nhn nh a v ca
nam gii tr n vn n. B n u ra mt hin tng ph bin thi by gi s nam h a
(la masculinisation)91 v kt un y mt kt qu d nhi n ca phong tro n quyn
tr n th gii. Phn bin i nhng kin cho rng s nam ha trong vn ch ng s
nh mt i c i tnh cm uyn chuyn trong vn ch ng ca ngi ph n. B quan
nim tr n thc t vn ny khng h mu thun vi nhau. Trong ch s vn ch ng,
c th nhn thy c nhiu trng hp nh vn nam c s n ha s ng t c cng
nh vic th hin tnh cm cng ht sc tuyt vi th khng c do g ngi ph n
khng th thc hin c iu . S gia tng phn kh ch quan n i s ng t c, t tng
ca h ch mt s b tr cn thit m s khng m mt i c i cht ri ng trong s ng
tc.
Cng vi vic n u n tm quan trng ca ngi ph n trong vn n th
Nguyn Th Ki m cng cho thy s bt cp ang din ra ti nc ta trong vic gi o dc
ngi ph n h c quyn tham gia vo nhiu vn trong x hi, trong c s ng
t c vn ch ng. Nhng trng hc cng theo ch ng trnh ca nh nc vn c nhng
i cha c mt c quan no dnh ri ng cho n gii, ch , quan tm n nhng vn
thuc v h mt c ch khoa hc, xuy n sut. S thiu st ny khin b mong mun
thnh p n u hi t ngi ph n c c khng gian ri ng ca mnh cng
nh vic quan tm n ci c ch trong x hi, gp phn thc y ch em c s quan tm
h n n quyn i ca mnh. Mi trng trong n u hi m ra cho ngi ph n
khng gian hc hi, ng nghe, trao i vi nhau thng qua nhng cuc ni chuyn.
Vic mong mun n u hc hi sm ra i ca b c t b n cnh vic mong mun
ngi ph n c thc v bn thn mnh t c c i nhn bao qut ra bn ngoi.
91
Nguyn Th Ki m (1932), N lu v vn h c, Ph n tn vn, s 131.
93
Vi s quan s t v vn kin thc rng ca mnh, ging vn sc so, Nguyn Th

Ki m ng thi cng trnh by c i nhn tng qu t i vi d un t ph a nam gii
cng nh n u n c i mc ch ca phong tro n quyn trong cuc ni chuyn ti
Qung Tr v c ng i tr n b o Ph N Tn Vn92. Trong bi vit ny, b n u n
hnh nh mt ngi ph n tn tin ch nh x c nh th no, ng thi c i nhn
ca nam gii v nhng hnh nh . Hnh ng bc chn ra ngoi x hi v c s
giao tip vi nam gii ca mt ngi ph n tn tin b xem qui g bi trong mt
ca h vi nhng gi o phong kin xa nay th ngi ph n phi trong nh vi c i
quan nim nam n th th bt t ng thn. Nhiu ngi khng ng tnh, phn i
phong tro n quyn v suy ngh h qu ca iu ny gy ra s chia r gia nam - n,
xung t gia chng - v, cha con, anh em. Tuy nhi n, h khng nhn thy c
tr n thc t, ngi ph n un c s gn b vi n ng. Mong mun c bc chn
ra ngoi x hi, tham gia vo chc nghip cng xut ph t t nhng o ng cho gia
nh. Cng nh vic h mong mun c hc tp, c hc thc cng ch mun mt
ngi kh nng dy d cho con c i n n ngi cng nh hiu v gip chng trong
cuc sng. Nh th, c i mc ch ct yu y ca ngi ph n ch mun i s
cng bng ca mnh nh ngi n ng, v nhng quyn m ngi c bn Ch ngha
ph n m th no gii phng ph n khi nhng gi o h bi, binh vc quyn
c cho ph n, kim nhng c ch sinh hot cho ch em s sng ca mnh c hon
ton h n, v nng cao trnh tr thc ca mnh93
Nhng d un nam gii vi vn ph n tn tin ny n u ra ngi ph n c
hc thc thng hay y kin thc ca mnh ra tranh ci vi chng. Tr n thc t,
trong nhiu trng hp, h khng xt n nhng yu t kh c khi ngi n ng hon
ton p t, coi mnh th thng phong, khng ng nghe t ngi ph n, chn p
h th mi c th dn n nhng cuc tranh ci. Nguyn Th Ki m khng nh cuc
92
Nguyn Th Ki m (1934), D lu n nam gii i vi ph n tn tin, Ph n tn vn, s 243.
93
Nguyn Th Ki m (1934), D lu n nam gii i vi ph n tn tin, Ph n tn vn, s 243.
94
sng v chng mun c hnh phc, bn cht cn c s cm thng, ng nghe kin

ca nhau. B cng tha nhn nhiu ngi ph n c s nhn thc v vn ph n
ny khng ton din m gy ra nhng hiu m, xung t vi gia nh.
Nguyn Th Ki m khuyn kh ch s hc ph n khng ch dng i hc vn
m phi bao gm c nhng vn x hi, gia nh nh c ch nui dy con, chm con
th no ng n. B hng ngi ph n ti mt s ph t trin ton din, khng ch
v mt tinh thn m v phn th xc cng cn c quan tm bng vic tp th dc.
mong mun c ng phm gi trong x hi94. Trong bi M t ng ca ngi
n b tn tin, b dng i cuc sng ca mt Tn n - t ch ph n tn tin, c
hc thc khng ch tp trung o cho bn thn cng nh nhng hot ng thuc v n
quyn m h vn un ngi n b chu ton, o ng mi chuyn trong gia nh.
Khng xao nhng chuyn chm con, nui dy con nh th no cho phi, ng nghe
kin ca chngV th, b cho rng t ph a nam gii n n nhn nhn chng mt c ch
kh ch quan, khng n n quy chp tt c nh sai m t phong tro n quyn em i.
Nhn nhn li vn , t cu hi cho vai tr ca ngi ph n trong gia nh, x hi,
chng ta thy rng, ngay t xa ngi ph n b b buc trong mt vng c ng ta,
c nh hnh v nhng g m mnh cn phi lm v t c, phc v cho i sng
c nhn ln gia nh. M vn ny trn thc t vn cn eo bm dai dng cho n
ngy nay trn nhiu ph ng din, t trong suy ngh n c hnh ng t bn thn
ngi ph n ln x hi.
Bn v vn n quyn, Nguyn Th Ki m cp n v tr ca ngi con g i
trong vic c c t do kt hn khng cng nh ch a th vn cn trong ng x
hi thi by gi. Lun im ca b c xy dng tr n quan nim vn hn nhn
ny th c quan h n hai ph i nam n v trong gia nh, ngi chng nh ngi v,
u cu c hnh phc. B n n ch to hn ch nh ngun c n au kh ca ph
n. Gia nh ngho kh, ba m bt con g i i y chng, ngay t nhng nm cn
94
Nguyn Th Ki m (1934), M t ng ca ngi n b tn tin, Ph n tn vn, s 259.
95
b, 14 15 tui cng nh gia nh ngi chng mun ci v v cho con nh th m

mt tay m ph vic trong nh. Trong bi vit C nn t do kt h n kh ng, Nguyn
Th Ki m a ra nhng do hnh thnh n n tc ci g con g i sm t bn n
c i hi m n em i. Ch nh bi vic khng c t do kt hn, khng c thi gian
tm hiu nhau m v sau khi trng thnh h n, thiu ni n c hc tp trng thnh
thnh mt ngi n ng c hc thc s m ra ch n v, khinh thng h, khng th
c c tnh cm n n mi c chuyn i ra ngoi theo ng h ri ci v b Mt
kh c b cng ch ra trng hp nhiu nam - n cn nh i mun c t do kt hn
m cha c hc thc, khng c nhiu kinh nghim ri ci i cha me y nhau, sau
khng chung sng hnh phc vi nhau c. H n na, vic gi o dc con c i t c ng
mnh m n nhn thc v nhng vn gia nh, x hi rt nhiu. S tip ni trong
suy ngh khi ngi m - ngi cha c mi quan h v chng c gy dng tr n vic
cha m t u con ngi y th v sau khi c con c i, h i tip tc c i quan im
v cho n ng n. Dng nh c i kh, c i au n ng thm ni n c trong
tm c h ri, h i. Ch x hi t ri ng cho h c i cnh y th h vn
cn au kh mi, con ch u h sau ny cng s nh my ng cha. 95 Nh th, xt v c
hai mt, Nguyn Th Ki m cho rng n n c t do kt hn, nhng c i t do ny cng
phi c hnh thnh tr n nhng yu t vng chc v nhiu mt t c i nhn ch quan
ca ngi trong cuc n c i nhn nhn thu sut vn ca h hay khng. C hai ph a
cn phi dnh thi gian ni chuyn, tm hiu nhau ri mi c th i n kt un kt
un, chung sng vi nhau hay khng.
V ch a th , Nguyn Th Ki m trnh by mt qu trnh ch a th gn
in vi i sng x hi. B a ra nhng nguy n nhn nh t mt ut t nhi n trong
thi chin tranh n thi x hi cn d man, nhng tng mnh mun c nhiu v, con
nh mt c ch th hin cho quyn c ca mnh. Nhng ch cht ca vn ny xut
ph t t t nh cht ca ngi n ng trng vt cht h n ngi ph n, th ch c i p v
95
Nguyn Th Ki m (1933), Ph n vi h n nhn, Ph n tn vn, s 221.
96
tui tr. Cng vi , khi x hi ph t trin h n, s phn cp giu ngho ngy cng r
rt th ngi giu i th ch tm kim c i , c i mi tha mn cho nhng ham mun
ca bn thn h. Khng ch a ra nhng nguy n nhn, b cn cho thy nhng c i hi
ca ch a th t nhiu ph a, nh mi quan h v chng khng hnh phc, tnh cnh
ca ngi m , tnh cnh ca con c i y, Nguyn Th Ki m ta tr n nhng dn
chng ca mnh cho thy vic cn phi b ch a th . Vi kin phn b c vic
b ch a th hnh thnh nn mi dm, b quan nim khng phi nguy n nhn
ch hn nhn mt v mt chng m hin tng bnh thng din ra i vi mi
vn x hi. Xut ph t ca n ch nh do s bt cng , bt bnh ng hin din. V
th, b y u cu mun xa b ch a th , tc to hn th ngi ph n phi c hc
tp, c kin thc, c c i s cng bng, bnh ng trong x hi.
Nh th c th, Nguyn Th Ki m ch quan tm ti ch ngha n quyn tr n
nhiu ph ng din t gi o dc, giao tip ti hn nhn, uyn tp th thao C c bi
vit ca b c trnh by mt c ch c h thng, un im i km vi dn chng ri i
n kt un mt c ch r rng, rnh mch. Khng ch dng i , bi vit ca b
un c trnh by mt c ch bin chng khi a ra nhng mt i p ca n cng
nh c do m v sao ngi kh c phn bin, khng ng tnh vi quan nim ca b.
T , b a ra nhng hng gii quyt hp , ph hp vi mi vn c t ra.
Nhng quan nim ca b c nhiu ng gp cho ch ngha n quyn nc ta.
3.4. n Vn By
i vo nghi n cu v quan nim n quyn ca ng Vn By, chng ti da
tr n t c phm Nam n b nh qu n m ti iu ch nh c xut bn n u ti n vo
nm 1928. Ni dung t c phm c chia thnh s u phn ch nh
I. Cng l - Nh n o
II. Gia nh c kho
III. N u gi o dc s c
IV. Bn v ch trinh
97
V. Hn nh n
VI. o v chng
Phn di y chng ti i vo trnh by nhng quan nim ch nh ca ng Vn
By xoay quanh vn nam n bnh quyn. Da tr n nhng phn m ng Vn By
xy dng trong t c phm, c th nhn thy c mt t nh bao qu t rng ca nhng vn
m ng quan tm v cp m s ng t vn . Ngi ph n y c
xut hin trong mi quan h gia nh n x hi cng nh trong ch nh bn thn ca h
v vic gi o dc trong thi by gi. Nh th, ng Vn By cho thy mt t tng
n quyn mang t nh thi i ca ri ng c nhn ng v s quan tm su sc n vn
ny.
3.4.1. T nhn quyn n n quyn

Ngay t ch ng u ti n C ng l nhn o, ng Vn By s dng hnh nh
tri t c m c d ng, c s ha hp tin ti vic gii th ch v sao nam n cn
phi c c s bnh quyn. a ra s dn nhp ny ch nh xut ph t t quan
im v m d ng ng hnh ng vi con ngi trong Nho gi o. Nu nh tri d ng
ng vi nam th n ch nh m ng vi n. Bi m dng ha thi ma gi m
nhun96 m gia nam v n cng phi thit p n n mt s cng bng, bnh ng. ng
cng n u ra rng: Ti xng nam n bnh quyn do thy phn nhiu n b con
g i b ch b, hip p, cn n ng con trai i qu t do. Php cng bnh hai b n
phi ng, khng khinh khng trng, khng thp khng cao.97 Cng nh Phan Khi,
ng Vn By nhc n mt hin tng ht sc bnh thng trong tm th ca
ngi ph n khi t coi bn thn mnh m ti mi m khng d m n ting phn
kh ng i s p ch ca x hi, ca phe n ng. Ch nh nhng ngi ph n t u
bin hnh ng ca mnh tr thnh mt th thuc v bn nng, m c i bn nng ny i
c nui dng theo mt thi gian di theo tin trnh ch s t nc. Nh th, s
96
ng Vn By, Nam n b nh qu n, Nh xut bn Hng c v i hc Hoa Sen, 2014, tr. 77.
97
98
phn x c iu kin khi b p bc phi u tranh dn dn b mt i m thay vo

mt s cam chu t ch nh trong h t tng hoc thm ch ch n gin trong
nhn thc c nhn. Quan trng y ng cp n mt tt nhi n i ch nh
nam - n u con ngi. V bi v cng con ngi ti sao i c nhng s phn
bit? Trong phn V sao t i lu n Nam-n b nh qu n, ng Vn By cng ng thi
a ra t nhng tm g ng ph n anh it n nhng cy bt vn ch ng thi xa.
ng thi , ng nhc n nhng nh vn n xut sc, c ti un bin giai on
khong chc nm sau nh S ng Nguyt Anh, m Ph ng n s, b C Trnh
nh R, Hunh Th Bo Ha, Berthe Minh phn no cho thy s quan tm ca
ng i vi vn ph n cng nh hng ti vic thit p c mt bi un v
nam n bnh quyn mang t nh thuyt phc cao. Trong phn ny, ng Vn By kin
gii do hnh thnh n n t tng ca ng ng thi cng a ra nhng un im
ch nh s c ng trin khai thng qua nhng ch ng ch nh trong t c phm v v th
ca ngi ph n trong x hi, vic gi o dc ph n, ch trinh ca ngi ph n trong
mi t ng quan vi ch nh ch trinh ca mt ngi n ng v c o v chng.
Quan nim v trinh tit ca ngi ph n c ng nhc n trong phn Chng
v kh ng b nh qu n thuc phn Cng l Nhn o v phn Bn v ch trinh y
ch trinh ca ngi ph n c ng xy dng trong mt th i xng vi ch nh nam
gii ng thi t n trong mt mi quan h gia x c tht v tinh thn ca mt ngi.
Nh th, y ch trinh c ng Vn By nng n mt mc cao h n khi
khng ch xt ch trinh tr n ph ng din sinh hc ca cu to c th m hng ti vic
xem xt n nh mt s ng n tr n ph ng din tinh thn, v c i p ca s trinh
nguy n trong tnh y u v s chung thy. y ng tin n mt bc rt xa so vi
thi i ca mnh. Cho n ngy nay, nhng quan nim v ch trinh vn cn quay
quanh nhng vn nh ch nh ng Vn By n u ra, v s chn thc ca mt mi
quan h v s x c p tr n c ph ng din th x c. Nh th, ng ph nhn c i ch
trinh trong quan nim xa nay ca truyn thng dn tc v b dy t tng hnh thnh
99
trong ch s. ng cho rng ch nh bi v m trai mu n ch n m t ngi v cho

v a , lm gi h chng mu n la m t ngi chng cho v a , m ci v a trc kia
h a ra ci tht v ng sau n , c u bi t i ngi tht v ng! Ci lm du ai cng lm,
hp lng vi ngi lm, dung dng t i nhn, ai rng ni o l ? 98 Nh th, hnh
ng ca ngi ph n c ct ngha bi tm bnh thng vi mong mun c
tm thy hnh phc v hnh ng y ch nh minh chng cho s minh chng v
nim tin ca bn thn hng ti mt kt thc tt p. Nhng ch nh s a gt ca
nam nhn mi nguy n nhn dn n au kh ca ngi ph n, ri h phi chu
s gim pha v ph n xt ca mt x hi trng nam khinh n, n i m coi ch trinh n i
ngi ph n c i chun nh gi cho bn thn h. ng Vn By dng i ca
mnh mt c ch chm bim, nh mt cuc ni chuyn ht sc bnh thn ri t cho
thy th i ca ng i vi s bt bnh ng gia nam v n trong i sng v chng,
nam n. ng mun hng n vic phi c s tnh thc, s t thc gia c nam v
n. S gi gn c i ch trinh n i ngi n ng, gi y c i tt p ca mnh ch nh
mt trong nhng kh a cnh quan trng ca vn , ng c i s b c t nh ca h y
a n cuc i ca ngi ph n. Khng nhng th, c i ch trinh n i ngi n ng
ch nh c i minh chng cho ch c m khng gi c n cng chng kh c chi dng
ngi bt c. ng Vn By cn n n c ch a th , nm th by thip ch nh
mt ni au n trong ng ca ngi ph n, m h th phi chp nhn n nh mt
gi h p th c vi php c ng bng thin nhin Th mi thy c i s bt cng y
c th hin r nt nh th no. C i trinh tit ny theo quan nim ca ng ch nh c i
thuc v chung con ngi, c i trinh m n bu v gi ca ngi n ng. M chnh
c i s khng gi trinh , ham mun v mi ch nh cn nguy n a n vic c
s xut hin ca k n. Ni mt c ch kh c, y mt mi quan h c hnh thnh
cho c i ham mun th x c ca n ng t c tha mn cho c i tinh thn ham
mun chim hu. Nghch thay h khng nhn thy c vn n i y vic ham
98
100
mun mt c i trinh n i ngi ph n nhng i khng gi y c i n i mnh. Th th

khng c cng bng hin din y. vn ct i cn phi c gii quyt
trong t tng t c ng n hnh ng mt c ch x c thc nht. S th hin ch
trinh ny khng ch c ng Vn By hng n ngi con g i cha chng m ng
cn m rng n c i ch trinh trong quan h v chng cng vi c i m d ng ha hp
trong quan nim ca ng.
Nguyn l m d ng ha hp ny ng Vn By ph qu t khng ch trong s
tn ti ca nam v n m cn th hin trong ch nh mi quan h ca h. mt s
t ng h vi nhau gia ch nh con ngi cng hot ng v tinh thn ca h. Tip ni
vi s cho rng m d ng ha thun nh mt s tn ti ca nam v n trong phn I m
sang phn hai ng tip tc cho thy c cuc sng gia v chng ch nh cng da
tr n yu t ny. Quan nim Nho gi o y c ng Vn By thu hiu v din t
mt c ch y mi m. Ch nh y, vic t gia tr qu c b nh thin h c t ra v
t c n ch nh nh vo s cng bng, c i cm thng gia v v chng. Bng
c ch k i mt cu chuyn ch ra cho ngi c thy c i gi ca vic khng chung
thy n s tranh ci gia v - chng khng th em i kt qu g, ng ang dn ngi
c vo trong s ng nghe cn thn, k cng. H n ht, y cu chuyn c k mt
c ch khuyt danh c t nh ph bin cao, to c s ng cm n i c gi v c th
ch nh h cng thy c hnh nh ca mnh thng qua cu chuyn ny. y c i c ch
m ng Vn By hng ngi c n s t vn c nhn trong ch nh mi quan h
ca mnh n c i nhn kh ch quan ca ng i vi vn ny. T c i nhn ny, ng
cng phn no h tr cho vic c gi nhn thc i n mt c ch tng quan, kh i qu t
h n m khng b thi n kin c nhn thi n ch. Quan nim v quan h v chng ca
ng ch nh mt s tip ni vn cho c i ch trinh ca nam v n phn trc cng
nh din gii trong phn Bn v ch trinh ph a sau. Vi cu chuyn th hai v thy ba
Vnh Long, ng Vn By t ra mt vn v vic ngi ph n t coi mnh nh
ti mi, ngi n ng coi ngi ph n nh t i m i cho tnh ring ca m nh Chnh
101
bi s bt cng nh th m trong mt b phn ph n hnh thnh n n c vic phn

kh ng tr i ngi n ng ri sanh ra lm vic ti t m y ng dng n cu
Nh n cng tc bin, vt cc tc phn mi u t cho hin tng xy ra ny. Ch nh
bi s bt cng, v din ra m to n n ngi ph n tm th v quan im ng n
ch b n nem M y ch nh do ngi ph n trong quan h v chng khng cn
coi c i ch trinh ra g na. Nhng cu chuyn ny cng vi kin gii ca ng hng
ti vic nam n phi c bnh quyn, bnh ng. Nam N may ng bnh quyn,
chng nhng chng khng bc i, h hip v, m v i chng bao gi mt ng
k nh n chng, ri c i gia nh hnh phc cng do n i m c bn vng.99 ng
Vn By cng hng n c i gi gi o dc t nh, p t ung suy ngh m ngi
hc tr d dng th hng n i thy gi o v quan nim gia nam - n trong x hi m
ch c nam gii c cp s ch n trng hc tp. Ch nh nhng thi, s gi o dc
phn no nh hnh n n quan nim m cha ca ngi n ng trong gia nh v
sau.
ng thi trong phn Gia nh lc kh o, ng Vn By phn kh ng i quan
nim v ngha v ca ngi ph n ngy xa theo quan im ca Nho hc xut gi
tng phu - y chng phi theo chng. ng t cu hi Ty theo chng, i biu y
khng phi quy, nhng ti xin hi chng ngi bc no? Phi ty chng trong
nhng iu no? Chi y chng nhm mt tay bo ngc ngang tng, ngu xun hn
mt, hay khin m chuyn tr i , ngi m v cng phi ty theo na sao? Ta
ngi bit phi, thi ta ch phi nghe i phi, m theo vic phi, ch nghe theo i
quy, m theo vic quy, th cn g gi c ngi phi na. ng k mt cu chuyn
v mt ng gi o i ch i cng bn khng ni vi v khi no th v. Ngi v cng c c
con i chng, b ti tn khuya mi hai gi i bng qu th mi dng c m. Hai gi
my ngi chng mi v, v dn c m cho chng n th chng hi sao khng n. C
ni n ri th ngi chng ni gin. Sau c gii th ch tng tn chuyn i u
99
102
n tn mi hai gi mi n nhng ngi chng vn khng ng tnh, ni rng c cht

i u. Sau ng ni ng n nhng c hc Ty thi nay. Trong khi ngi v ch nh
Ty hc. Ri t hai ngi sinh chuyn ci nhau. Bng vic k i cu chuyn ny,
ng Vn By t cu hi cho vic rng nu xt nh th m cho rng ngi ph n
sai, l hung d hn u th xt cho cng u phi khng c do. Ch nh bi do s v ,
khng chu nhn nhn xem xt t ngi chng, bi nhng quan nim p t n h t
tng ca nhng nh Nho thi xa mi dn n nhng hnh ng ci v nh th.
Ch nh bi vic khng chp nhn nhng c i mi m kh kh gi y c i quan nim c
hu ca mnh ri t m kh mnh, kh c v. C i tam tng t c c i m ngi
ph n c dy, theo m m trong mi quan h v chng. Nhng xt n c i
o c y th phi xt cho r c ngi n ng th no m buc ngi ph n phi
tun theo. Nhng ch nh nh ng Vn By n u ra rng nhng c i quan nim tr
thnh mt c i ut cng bnh m khng ni theo vy nghch s ng ngi, n n
u ngy thnh thi quen. Bi thnh thi quen trong nhn thc, t duy ca nhiu
ngi m ngi ph n v hnh chung phi nht nht m theo nhng iu y nh mt
quy chun ca o c, chun mc ca nh gi . V i n kt un, ng cho rng
nhng iu y hng ti mt s hnh phc cho nc nh nhng mun c nh th
th ngi n ng trc ti n phi c t c ch m chng th mi ng cho ngi ph n
thc hin c i ngha v ca mnh. Khng th to c s cng bng v thuyt phc t
nhiu ngi cng nh c s duy tr di u cho s ha thun gia v v chng nu
khng hiu c ct i ca vn . V cn nguy n ca nhng kt qu khng hay xy
ra trong mi quan h ri t m ngi ph n i tr thnh ngi c i y
ch nh vic khng c s bnh quyn t c hai. Sai m t c v v chng, nu khng
bt ngun t nhng t tng xa c th ngi n ng s tn trng kh nng ca ngi
ph n cng nh ngi v khng t h mnh xung m khng c nhng quan im
hoc khng d m by t. Nh th s khng c chuyn t c nc v b dn n kt qu
khng hay.
103
Vy xt mt c ch tng qu t, trong phn Gia nh lc kh o ny, ng Vn By

t ngc tr i nhng quan nim ca ngi xa t c c i nhn kh ch quan v
mt ng, mt sai ca n ri a ra kt un ca mnh i vi vn . ng t nam -
n tr n mt th song hnh vi nhau nhn nhn ch khng phin din v mt ph a,
c i ng hng ti ch nh nam n b nh qu n ch khng phi i c i quyn i cho
ri ng phn ph n. Ch nh v th, t trong c i nhn nhn v s chung thy ca ngi
chng - ngi v cho n hnh x ca h u phi t tr n mt th ngang bng nhau,
khng th i hi ngi v nhng iu m ch nh n i ngi chng khng th m
c.
3.4.2. Quan nim v i o dc ph n

Trong t c phm Nam n b nh qu n, khng ch dng i vic xt n mi quan
h gia nam - n hng ti s bnh quyn m ng cn n u ra y u cu tt yu ca
vic gi o dc con g i ngay t b ngang bng vi con trai, i mt n na xut ph t t
ci nhn trai g i u ngi, u phi nhn c s gi o dc ngang nhau. ng quan
tm n vic gi o dc t th dc ti tr dc v c dc ca ngi con g i. Quan im
ca ng i vi vn gi o dc ny cho thy mt c i nhn rng m v su sc. C i cn
quan tm i t vt cht, th x c cho ti c i tinh thn. Thng qua nhng kin gii ca
ng cho thy s phong kin, c h v cng khc nghit i vi ngi ph n. V sao
mt ngi ph n ch i tennis hay chy xe m y i b xp vo phong ha suy i? ng
Vn By cho rng, c i ch i phc v cho thn th khe mnh va em i c i i cho
tinh thn, m c c i i v tinh thn i cng gip cho h m trn bn phn ca mnh.
Mun c con khe mnh th ngi m cng phi khe mnh, m mun ngi m c
khe mnh chng phi ch nh y u cu cn c nhng hot ng th dc sao. y
vn m ng t ra. a ra hnh nh ca Hai B Trng v b Triu xt n s tp
uyn v ngh ca ngi ph n cng cn thit. ng kt un rng, s uyn tp ny
va c ch i vi c nhn ngi ph n n cho gia nh. Khng nhng th ng cn
104
ph ph n vic khng cho ngi n b tp th dc, i ra ngoi c nhng hot ng nh

mnh s dn n nhng h qu khng tt nh n b nc ta, kh ng lu n h ng
thng dn, mi ngi ht tm sa m bi b c, v kh ng bi b c l i l g lm
cu c chi Con ngi c th lm vic hoi c kh ng? hay n b kh ng nng t p
th thao, c lc thc trong bp m ht l hi than ci m i, l i lm th no m nh d n
n nang c hng ti nam n bnh quyn, ng t cu hi v s phn bit nam
n, nu cho rng ngi n b nhy nht kh coi vy th xt n ngi n ng th
th no, c d coi chng? Hoc ngi n ng khim nh trc mt nhiu ngi, th
, gin ht th sao? C i nhn ca x hi un c phn thi n ch khi nhn nhn v tr ,
kh nng v quyn i gia ngi n ng v ph n.
Trong r dc, ng Vn By ni n vic gi o dc ngi con g i ngay t nh
khng ch v n c ng n h nh, tam tng t c m cn phi quan tm n h c vn cho
m mang tr h a, cho hi u bit su a, hu sau n tui l chng, n bit cch i
kh ng lm l c ng cho rng vic cho con c i c hc hnh ch nh vic ban cho tri
hu cn phi c, chng c c c i s nghip m chng c ch khng phi ch
kim n i cho chng c danh phn. Mun cho gia nh ha thun i khi cng phi bt
ngun t ch nh vic ny. Mt ngi v hiu bit, c tri thc c th hng ngi chng
nu phm sai m theo mt con ng ng n. C nh th th cuc sng ca h mi
c th hnh phc, ha thun. ng Vn By cn n u n c mt v d v vic bun b n
ca v chng. Khi chng i vng th ngi v khng d m b n hng c gi tr cao m
phi ni i chng v mi c th gii quyt. R rng y chuyn c th n gin h n
nu gia h c mt s cng bng v ngi ph n cng bit v hiu r vic bun b n.
Khng nhng th, y mt vic nm trong kh nng ca h v ch c nhng quan
nim mi hn ch i hot ng ca ngi ph n. Vai tr ca ngi ph n trong i
sng v cng quan trng m v th ng n u ra nhng v d v cng c th, sng
ng cho nguy n nhn cn phi c gi o dc n u, t chuyn quan tm n th dc
cho n c phn tr tu, t th cht n tinh thn. ng Vn By cn phn bin i
105
nhng t tng c h cho rng vic dy d cho mt ngi con g i th khng em i

i ch g. H cng c , nn cng c , nhng h cng cha n ni nh phn nhiu b n
d t nt, bn phn bu n hng, l li tr tra cng nh Con gi c h c vn t, so
vi s kh ng h c thi nh l m t trong trm, nn ch nm a con gi c h c m h
ci h c n cng l ci h c l i th i. Nh th, theo ng Vn By c i quan nim vic
cho con g i i hc u h c sai m, v c i h cng khng nh nhng ngi dt
n t. T nhng dn chng m ng a ra chng minh cho vic con g i i hc
ng n.
Khng ch dng i vic cn gi o dc tri thc cho ngi ph n, ng cho rng
chnh c dc mi ch nh iu quan trng nht cn phi dy cho h. C dng, c tr
m kh ng c, thi con ngi c lo n m kh ng chnh C ti kh ng c, con ngi
cng nh m t con th phng ic cirque , ch ch u sai khin bi roi v t nhng iu
t dc m ng tr trn sn khu, ch kh ng c g cho ngi knh mn, kh ng c g
lm t c ng ch ra rng khng phi ch v cha m dy d con khng thnh m bi
c i nam n khng bnh quyn m hnh thnh ngay trong c t tng ca ngi n b
l ci bn ph n l iu phc tng ln ci, kh ng cn coi bn ph n l bn ph n m
chm nom d d cho con ph i bit Nh th ch nh bi s hnh thnh t tng di u
n su vo trong v thc ca ngi ph n m ch nh h truyn qua nhiu th h, tr
thnh mt hin tng t nhi n trong x hi n mc ai cng nhn nhn n s mt kt
qu hin nhi n m khng xt n nhng c i nguy n nhn hin tn. Khng ch th, hin
tng m chng nng du ch nh mt biu hin c th nht cho vic c dc khng
thnh. Ch nh bi v b m chng a kia cng l a t i m i cho nh chng, l m t
k t i m i lu i Nh th khng phi khng c nguy n nhn m c s chn p ca
m chng dnh cho nng du. Ch nh h cho rng quyn hn v h c quyn
thc hin ch v trong qu kh h tng b i x nh th. Nh th ch nh bi xut ph t
t c i nam n khng bnh quyn m dn n nhng h qu tt yu v ng y u cu phi
y c i s o c ra m suy xt, c i s nhn t m mi ngi cn phi thu hiu. Hiu
106
k nh vi cha m iu cn m, nam n t c s bnh quyn th ch nh phi cn

c cha m th ng y u, mt mi quan h tt p c th xy dng nu nh con
ngi sng y u th ng v bnh ng vi nhau.
Trong phn H n nhn, ng Vn By ni n mt vn cn kh mi ti Vit
Nam cho nam n c t do kt hn. ng n u ra nhng v d v quan nim cha
m t u con ngi y v tnh khin cho nhng ngi m v, m chng chu kh
v mt tinh thn ht sc nng n. Nh c ngi con trai khng ng ci m b cha
m p n n sau khi thnh hn sut ngy u ng ngoi d c v ht mc khuy n
can. Ngi v m trn o m du, ht sc hiu tho cng cha m chng, cho d
v vi b m vn ui ti phng dng. Khi chng m au cng chm sc k cng n n
u c mi ngi y u mn. Th nhng ngi chng vn ght v ca mnh. ng
Vn By cho rng hy cho h t do kt hn, a chn bn i, bit hm m l o
c ri t a ra quyt nh ng n. Ta tr n t tng nam n bnh quyn, ng tip
tc khng nh vic phi m sao m c i t tng c thu trit c nh th th
t c hai ph a mi c nhn nhn mt c ch ch nh x c v thu hiu c s tn trng.
Khng nhng th, ng ph ph n nhng hnh ng a v, chng theo c i ca ci, vt
cht m khng ch trng n c i ct i i ch nh o c. Cng ch nh nh nh
th m mi c th hnh thnh c o v chng, c c i s hon nn trm nm
khng b nhau, mi hiu cho nhau, mi c c tnh cm th ng y u bn vng.
Khng nhng th, nhng t tng tr n nhiu ph ng din cng hp vi nhau s a
n mt kt qu m mn. Khi nam - n c bnh quyn th bn thn h hiu c s
ha thun, qu mn nhau. Vic gi o dc bnh ng s khin cho h c th tm s, chia
s, gii by cng nhau. ch nh c i hnh thnh n n c gia ngi v, ngi
chng c i o m ai cng c th t c.
Xt cho cng, c i ch cht xuy n sut cho quan nim ca ng Vn By ch nh
xut ph t t mt s tht hin nhi n v vic c ngi n ng v ph n u ngi.
V bi cng ngi th c hai u phi c hng c i s bnh quyn, bnh ng nh
107
nhau, khng n n thi n ch v ph a no. ng khng phi b nh vc cho ngi ph n,

c i ng b nh vc c i s cng bng chung m mi ngi cn phi t c. y
ch nh gi tr nhn vn trong quan nim ca ng v cng bi th m n c t nh thuyt
phc cao. Nhng thi phong kin nng n ngi ph n trong mt thi gian
di hnh thnh n n nhng t tng t trong c nhn ca h cho n c i nhn ca x hi
cn bc thit phi c s i mi. T tng nam quyn khng ch khin ngi n ng
hnh thnh n n t tng khng tn trng ngi ph n m cng khin cho t tng ca
h b thi n ch, nh mt i c i s cng bng cn hng ti trong x hi. Xem xt i
hnh ng ca ngi n ng cn khin cho c gi c c i nhn kh c v nhng ph ng
din c coi tt yu v ng nhi n din ra trong i sng thng ngy, n nh
mt i gi tr c bn cn t c trong cuc sng con ngi. R rng, cng vi nhng
nh ph bnh, ng Vn By hng ti nhng g thuc v nhn vn m con ngi
cn t c, s cng bng m tt c mi ngi u mong mun.
108
Tiu kt
Thng qua bn hc gi tiu biu c nhiu kin ng gp cho quan nim v n
quyn ti min Nam nc ta u th k XX, c th nhn thy c trc ht cc nh
t tng chnh l tm lng quan tm thu o n vn ny cng vi mong mun c
nhng i mi trong i sng x hi dnh cho ngi ph n. Quan tm n ch ngha
n quyn, quan nim ca h u ta trn mong mun c bn v nhn quyn, quyn
c hng s cng bng khi c sinh ra. T tng ca h t m c xc lp, c
mt ch da vng chc v mt l thuyt trnh by c quan im ca mnh.
S quan tm v vn ca n gii giai on ny c tri rng trn nhiu
lnh vc, t vic i mi t duy, suy ngh, nhn thc v bn thn ca ngi ph n cho
n vn gio dc, v tr ca ngi ph n trong mi quan h vi chng, gia nh v
vai tr, kh nng m h c th t c trong x hi Cc lun im c a ra c
dn chng km theo to c sc thuyt phc vi nhng mong mi y tnh nhn vn
thuyt phc c c gi v hng ti mt x hi cng bng, nam n bnh quyn.
109
KT LUN
Ch ngha n quyn l mt trong nhng ch quyn c xc lp v c s nh
hng n nhiu yu t trong i sng x hi. i t x hi vo trong nn vn hc th
gii, y l mt trong nhng l thuyt vn hc nhn c s quan tm t nhiu pha v
c tc ng n nhiu phong tro u tranh i quyn li cho ngi ph n. T cho
thy c tm quan trng trong si dy lin kt gia vn hc v i sng m y l
c xem xt di gc nhng quan nim l lun ph bnh vn hc v n quyn
min Nam nc ta nhng nm u th k XX.
Vi i sng vn hc rng m, mt tinh thn i thoi vi hng lot nhng t
bo ra i, nhng bi bo trn tinh thn phn bin cng c c hi c ra i v pht
huy c tnh bin chng ca nhiu vn . Vi quan nim v n quyn nc ta giai
on ny, mc d vn cha th thit lp c thnh mt h thng quan nim, t tng
r rng c th nhng a ra c nhng t tng, quan im ring ht sc mi m
v c tm nh hng n nhiu ngi trong x hi. S quan tm c m rng ra ti
nhiu i tng cng nh t c nhng thnh tu nht nh trong hin thc i
sng. Vic nhiu nh vn n cng nh nh ph bnh n gii xut hin trn vn n vi
nhng kin sc bn, a ra nhng quan im thuyt phc phn no cho thy c
mt khng kh nhn nhp lc by gi. H n th, s c mt ny cng cho thy c i
sng x hi phn no m ra cho ngi ph n mt khng gian c pht trin.
Quan im n quyn giai on ny ht sc mi m, c c s thit thc trong
mi quan h gia l thuyt vi hin thc i sng. Vi nhng quan im c a ra
hng ti nhng nhu cu thit yu m ngi ph n cn phi t c m trc tin l
s thot ra khi chnh ci bng ca h trong qu kh, s i mi t duy. Cc hc gi
cho thy c tnh cp thit v thit thc, vi nhng nhu cu thit yu hng ti
mt x hi ca nhn dn.
Nh vy c th thy, i sng b o ch nc ta u th k XX v cng nhn
nhp. D ch mi nghin cu mi hn ch mt s bo ni bt giai on ny nhng
110
cng trnh cng phn no cho thy c quan nim v vn ph n ti nc ta.

Chng ti mong mun rng s c thm nhiu nghin cu khc ng gp vo quan nim
n quyn ti nc ta theo tin trnh lch s. Ngoi ra, b n cnh vn n quyn cn rt
nhiu nhng quan nim v vn kh c cha c khai th c. Chng ti cng hi vng
rng vic nghin cu quan nim v n quyn bn cnh nhng quan nim khc t c c
s ch b o Nam B u th k XX s em i nhng gi tr mi ng gp vo nh vc
i sng v vn hc.
TI LIU THAM KHO
n phm s ch
1. Thu An (1944), Vn h c ph n Vit Nam, NXB. i mi
2. L Duy Anh (2006), N lu t Vit: c i n c n i, NXB. Nng.
3. Li Nguyn n (2010), Phan Khi Tc ph m ng bo 1932, NXB. Tri Thc,
H Ni.
4. ng Th Vn Chi (2008), Vn ph n trn bo ch ing Vit trc nm
1945, NXB Khoa hc x hi.
5. ng Th Vn Chi (2008), nh hng ca Nho gi o i vi a v ca ph n
Vit Nam trong ch s, K yu hi tho khoa hc Quc t nm 2008 Ging dy
ting Vit nh mt ngoi ng: nhng vn un v thc tin, NXB. i hc
Quc gia H Ni.
6. ng Th Vn Chi (2004), nh hng ca vn ho ng Ty i vi a v
ph n Vit Nam trong ch s, Tp ch Khoa hc v ph n (s 3), tr47-55.
7. ng Th Vn Chi (2013), B o ch ting Vit na u th k XX vi phong
tro ph n th gii, Nghi n cu v o to Vit Nam hc - Nhng vn un
v thc tin, NXB Khoa hc x hi.
8. ng Th Vn Chi (2008), B o ch ting Vit vi vn mi dm di thi
Ph p thuc, Tp ch Nghi n cu gia nh v gii (s 1).
9. ng Th Vn Chi (2000), B o ch Vit Nam u th k XX vi vic nh gi
vai tr v a v ca ph n Vit Nam trong ch s, Hi ngh khoa hc n i hc
Quc gia H Ni (Ln th nm) (s 10/2000), NXB i hc Quc gia H Ni, 5-9.
10. ng Th Vn Chi (2013), Chnh s ch gi o dc ca Ph p v s thay i trong
i sng ngi ph n Vit nam trc nm 1945, The 2013 Chula Asian
Heritage Forum: The Emergence and Heritage of Asian Women Intellectuals, Thai
Lan.
11. ng Th Vn Chi (2006), Dng b o ph n trc C ch mng th ng T m nm
1945, Tp ch Nghi n cu ch s (s 11 (368) nm 2006), tr.48-61.
12. ng Th Vn Chi (2004), ng i vn ng ph n ca ng Cng sn
Vit Nam trong c ch mng gii phng dn tc 1930-1945, Vit Nam hc: K yu
Hi tho quc t Vit Nam n th II: Vit Nam tr n ng ph t trin v hi nhp:
Truyn thng v hin i 14-16/7-2004, NXB Th gii, tr.318-330.
13. ng Th Vn Chi (2011), Gia hun, N hun v gi o dc ph n di thi
phong kin qua mt s t c phm v gi o dc gia nh ca ng Xun Bng, Vit
Nam hc v Ting Vit - C c hng tip cn, NXB Khoa hc X hi.
14. ng Th Vn Chi (2006), Nguyn i Quc v vn ph n Vit Nam u
th k XX, Tp ch Khoa hc v ph n (s 75), tr.20-27.
15. ng Th Vn Chi (1998), Nhng iu kin t nhi n v x hi nh hng n
vai tr v a v ph n Vit Nam trong ch s, K yu Hi ngh khoa hc c n b
n i hc quc gia (s 3 1998), tr.12-15.
16. ng Th Vn Chi (2010), Ph n H N i: ru n th ng v cch tn nhng
nm na u th k , K yu Hi tho Quc t, NXB i hc quc gia.
17. ng Th Vn Chi (2013), Ph n tr thc vi khuynh hng hi nhp Vit
nam na u th k XX, Hi tho quc t Vit Nam hc n th 4 th ng 11/2012,
Vit Nam Hc - K yu Hi tho quc t n th 4 - Vit Nam tr n ng hi nhp
v ph t trin bn vng - Tp 1, NXB Khoa hc X hi, tr.217-241.
18. ng Th Vn Chi (2011), Vai tr ca n nh b o Vit Nam trong vic bo tn
v ph t huy gi tr di sn vn ha dn tc, Tp ch Khoa hc i hc Quc gia H
Ni (s 2/2011), NXB i hc quc gia.
19. ng Th Vn Chi, Vai tr ca n tr th c trong cu c v n ng gi i ph ng dn
t c v gi i ph ng ph n t u th k n nm 1945, ti c bit cp i
hc Quc gia.
20. ng Th Vn Chi (2012), Vi nt v qu trnh hnh thnh i ng n tr thc
Vit nam trc nm 1945, Tp ch NCLS (s 12/2012).
21. ng Th Vn Chi (1997), Vn gi o dc ph n - n hc qua b o ch nhng
nm trc v sau Chin tranh Th gii th nht, K yu Hi ngh khoa hc c n b
n i hc quc gia (s 2 - 1997), tr.7-12.
22. ng Th Vn Chi (1997), Vn n quyn v gii phng ph n tr n b o ch
u th k XX, Tp ch Khoa hc v ph n (s 4.1997), tr.26-33.
23. ng Th Vn Chi (1999), Vn ph n Vit Nam u th k XX, Tp ch
Khoa hc i hc quc gia (s 5 1999), tr.1-7.
24. ng Th Vn Chi (2001), Vn n quyn Vit Nam u th k XX, Vit
Nam hc- Tp IV, K yu Hi tho quc t n th nht, H Ni 15-17/7/1998
(nhiu t c gi), NXB Th gii, tr.37-46.
25. ng Th Vn Chi (2011), Vn ph n Vit Nam: Ni dung v gii ph p,
K yu Hi tho quc t Vit Nam hc n th 3 - Tp 1, NXB Th gii.
26. ng Th Vn Chi, Vn n qu n v gi i ph ng ph n trn bo ch ting
Vit u th k , ti cp Trng H Khoa hc X hi v Nhn vn.
27. ng Th Vn Chi, Vn n qu n v gi i ph ng ph n trn bo ch ting
Vit t nm 193 -1945, ti cp i hc Quc gia.
28. Mai Ngc Chc, Hong Khi (2014), Ph n Vit Nam trong l ch s dn t c,
NXB. H Ni.
29. PGS.TS.Trnh B nh (2013), ch s l lu n ph b nh vn h c Vit Nam,
NXB. Khoa hc x hi.
30. Vu Gia (2003), Phan Kh i ting vit, bo ch v th mi, NXB. i hc Quc
gia TP. HCM.
31. Nguyn Ngc Hin (2000), N s Vit Nam: hi vn, giai tho i c c n i,
NXB. Vn ngh, TP. HCM.
32. Nguyn Ngc Hin (2006), N s Vit Nam: i u s v giai tho i c - c n
hin i, NXB. Vn hc.
33. Tr ng Duy Hy (2003), N s Hunh h B o Ha ngi vit ti u thu t u
tin, NXB. Vn hc.
34. Quang Hng (2000), ch s bo ch Vit Nam, NXB. i hc Quc gia.
35. Thin Mc Lan (1988), N s Ngu n h Manh Manh, NXB. Vn ngh, TP.
HCM.
36. Thin Mc Lan (2010), Ph n tn vn Phn son t i m sn h, NXB. Vn
ha Si Gn.
37. Nhiu t c gi (1998), Phan B i Chu vi vn ph n u th k , Phan
Bi Chu Con ngi v s nghip, i hc Khoa hc X hi v Nhn vn, H
Ni, tr.303-317.
38. Hong B ch Ngc (2003), H un Hng con ngi t tng tc ph m,
NXB Vn ha Thng tin.
39. L Ngc Ph ng (2006), S th c tnh ca ngi ph n trong vn h c Nam b
u th k ( ti nghin c u khoa h c , Trng HKHXH NV, i hc Quc
Gia TP.HCM.
40. Phan An Sa (2013), Nng c th c nng, NXB. Tri Thc, H Ni.
41. Pierre Bourdieu (2011), S th ng tr ca nam gii, NXB. Tri thc, H Ni.
42. V Vn Sen Ng c Thnh Nguyn Vn L n (ng ch bi n) (2014), Tn
ngng th mu Nam B : B n sc v gi tr , NXB. i hc Quc gia Thnh ph
H Ch Minh.
43. Nguyn Ph ng Tho (1990), N s Sng Ngu t Anh: ru n l ch s, NXB.
Ph n, TP. HCM.
44. Trn Ngc Th m (2000), C s vn h a Vit Nam, NXB. Gi o Dc.
45. Bi Th Tnh (2010), Ph n v gii: Sch tham kh o, NXB. H Ni.
46. Trn L Hoa Tranh (2014), Vn h c n h i ngo i Vit Nam t i Hoa K, NXB.
i hc Quc gia, TP. HCM
47. Th.S. H Kh nh Vn, (2008), l thu t ph b nh n qu n feminist
criticism nghin c u m t s tc ph m vn u i ca cc tc gi n Vit Nam t
nm 199 n na u n vn h c s , Trng HKHXH NV, i hc Quc gia
TP.HCM.
48. Nguyn Th Thanh Xun (2004), Ph b nh vn h c Vit Nam na u th k
(1900-1945), NXB. i hc Quc gia Thnh ph H Ch Minh.
49. L Ngc Vn (2006), Nghin c u gia nh thu t n qu n, quan i m
gii, NXB. Khoa hc X hi
50. Ch nh tr Quc gia (2011), Ph n Vit Nam trong di s n vn h a dn t c,
NXB. H Ni.
n phm in t
51. Khi qut v l ch s nc M
http://vietnamese.vietnam.usembassy.gov/doc_ushistory_13.html, truy cp ngy
22/03/2015
52. Li Nguyn n, Phan Khi Tc ph m ng bo 1929,
http://lainguyenan.free.fr/, truy cp ngy 11/01/2015.
55. B o ph n tn vn, http://baochi.nlv.gov.vn/baochi/cgi-
bin/baochi?a=cl&cl=CL1&sp=HtCq&e=-------vi-20--1--img-txIN------
56. TS. ng Vn Chi, Vn ph n trn bo ch ting Vit trc nm 1945,
http://chuyencuachi.blogspot.com/2010/04/1-phu-nu-la-mot-nua-xa-hoi-lich-su-
phu.html, truy cp ngy 9/4/2010.
57. Nguyn nh Ch (2011), m Phng n s - Nh n h c na u th k ,
http://www.viet-studies.info/NguyenDinhChu_DamPhuongNuSu.htm, truy cp
ngy 9/4/2010.
58. Nguyn Qu i, Nh vn Phan Khi v v n Nhn Vn,
http://tieulun.hopto.org, truy cp ngy 11/01/2015.
59. Shawn Mc Hale, In n v qu n lc: Nhng tranh lu n Vit Nam v a v ca
n b trong h i, 1918 1934,
http://khoavanhoc-ngonngu.edu.vn/home/, truy cp ngy 7/7/2013.
60. H Hng, Ch ngh a n qu n trong vn h c
http://baomuahe2011.vnweblogs.com/post/19274/236675, truy cp ngy
22/03/2015.
61. Hunh Hunh, T cc cu c bt chin ca Phan Khi,
http://vannghedanang.org.vn/nonnuoc/chitiet.php?id=1734&so=80, truy cp ngy
11/01/2015.
62. Thy Khu, Nhn Vn Giai Ph m, http://thuykhue.free.fr/stt/n/nhanvan15-
6.html, truy cp ngy 11/01/2015.
63. Judith Lorbor, S a d ng ca ch ngh a n qu n v nhng ng g p vo s
b nh ng gii,
http://phebinhvanhoc.com.vn/su-da-dang-cua-chu-nghia-nu-quyen-va-nhung-dong-
gop-vao-su-binh-dang-gioi/#more-7113. truy cp ngy 31/3/2013.
64. Nguyn Vit Ph ng, Nh n din ch ngh a n qu n php th k qua m t s
i din tiu bi u,
http://phebinhvanhoc.com.vn/nhan-dien-chu-nghia-nu-quyen-phap-the-ki-xx-qua-
mot-so-dai-dien-tieu-bieu-cua-no/, truy cp ngy 12/12/2014.
65. H Kh nh Vn, th c n qu n v s pht tri n bc u ca vn h c n Nam
B trong tin tr nh hin i h a vn h c dn t c u th k ,
http://khoavanhoc-ngonngu.edu.vn/home/, truy cp ngy 18/4/2010.
66. H Kh nh Vn, quan nim v l i vit n ecriture fminine n vic c
l p m t phng php nghin c u trong ph b nh n qu n,
http://phebinhvanhoc.com.vn/, truy cp ngy 15/4/2012.
PH LC 1
Tn hp c c bi b o v vn ph n tr n Ph n tn vn, Lc tnh tn vn v Tron khu phn
STT Tn bo S Ngy pht hnh Nhan Tc gi Ghi ch

1 Ph n tn vn 21 19/9/1929 n b v tiu Phm Vn
thuyt Anh
2 Ph n tn vn 21 19/9/1929 Ni v sn nghip Trnh nh
ca ngi n b c Tho
chng
3 Ph n tn vn 21 19/9/1929 Ch trinh Ci tit Phan Khi
vi ci nt
4 Ph n tn vn 22 26/9/1929 Xong ci hc bng P.N.T.V
th nht
5 Ph n tn vn 22 26/9/1929 Lun v ph n t Phan Khi
st
6 Ph n tn vn 23 3/10/1929 Vic cu cp ng P.N.T.V
bo b t Ci
ngha v ca ch em
ta trong chuyn ny
7 Ph n tn vn 23 3/10/1929 Bn thm v s t Bng Tm n
do kt hn s
8 Ph n tn vn 24 10/10/1929 Bc th ng cho Hong Ngc
bo Ph n tn vn Anh
hay l vn n
u gi o dc
9 Ph n tn vn 25 17/10/1929 Sng gi nam Phm Vn
quyn u chu Anh
10 Ph n tn vn 25 17/10/1929 Vn hc ca ph n Nguyn c
Vit Nam Nhun
11 Ph n tn vn 25 17/10/1929 Quyn n hu i Trnh nh
ca ngi n b Tho
ga chng
12 Ph n tn vn 26 17/10/1929 Chuyn b c ti Phan Khi
13 Ph n tn vn 26 24/10/1929 L ng tm v ngh Nguyn Th
lc Hng ng
14 Ph n tn vn 26 24/10/1929 n b hi lit P.N.T.V
quc
15 Ph n tn vn 26 24/10/1929 Vn th vi n gii Trnh nh R
16 Ph n tn vn 26 24/10/1929 N cng, khng Phan Khi
lm th thi, lm th
phi cho nn hnh
17 Ph n tn vn 27 31/10/1929 n b m nh P.N.T.V
tun canh
18 Ph n tn vn 27 31/10/2929 Nguyn nhn s m Nh
phc sc xa hoa ca Nguyn Vn
n gii Giu
19 Ph n tn vn 27 31/10/1929 T do v ha bnh Trn nh
i vi ph n Khim
20 Ph n tn vn 29 21/11/1929 Ch em ta phi cn L H ng
c th dc
21 Ph n tn vn 29 21/11/1929 N t ti P.N.T.V
22 Ph n tn vn 29 21/11/1929 Tnh v bn P.N.T.V
cho con trai v con
gi t do giao thip
vi nhau, th l bn
hay l tnh?
23 Ph n tn vn 29 29/11/1929 Ln ln n b P.N.T.V
chim v tr ca n
ng
24 Ph n tn vn 29 29/11/1929 Ci gan ca n b P.N.T.V
25 Ph n tn vn 30 28/11/1929 Tnh cnh kh ca P.N.T.V
cc nh ngho
26 Ph n tn vn 32 12/12/1929 Th dc rt cn cho Trnh nh R
n gii
27 Ph n tn vn 33 19/12/1929 C l no ch em ta P.N.T.V Vn ph
chu dt? thng tri thc
cho n b
28 Ph n tn vn 34 26/12/1929 C l no ch em ta P.N.T.V
chu dt
29 Ph n tn vn 34 26/12/1929 Ph n Vit Nam Mme Nguyn
i vi hi Dc anh c Nhun
nn th no?
30 Ph n tn vn 35 2/1/1930 C l no ch em ta P.N.T.V
chu dt
31 Ph n tn vn 36 9/1/1930 Nhng tc l v Ch ng Dn (cn tip)
nam n th gian
32 Ph n tn vn 36 9/1/1930 Hong vi ph Phan Khi
n
33 Ph n tn vn 37 16/1/1930 Bn c i c ln ca Mme Nguyn
n b c Thun
34 Ph n tn vn 37 16/1/1930 Nhng tc l v Ch ng Dn (cn tip)
nam n th gian
35 Ph n tn vn 37 16/1/1930 c quyn chnh Hunh Lan Bi bin dch
tr
36 Ph n tn vn 38 23/1/1930 Nhng tc l v Phan Khi (cn tip)
nam n th gian
37 Ph n tn vn S 30/1/1930 Xun vi ph n P.N.T.V
bo hay l cm tng
xu ca ph n v ma
n xun
38 Ph n tn vn 39 13/2/1930 n b c c nc Hunh Lan (tip theo)
c quyn chnh dch
tr
39 Ph n tn vn 39 13/1/1930 Ci v giu T.V. S
40 Ph n tn vn 40 20/2/1930 S gio dc con tr Phan Th
trong gia nh phi Mnh c
nh th no?
41 Ph n tn vn 41 27/2/1930 i phi bit lo Nguyn Minh
cho v con Chiu
42 Ph n tn vn 41 27/2/1930 Ngh t tm i vi Mme inh
ph n Mnh Trit
Tn chu
43 Ph n tn vn 41 27/2/1930 Cuc vn ng Hunh Lan
tham chnh ca n
b c c nc u M
44 Ph n tn vn 41 27/2/1930 Lm m phi bit Phan Th
dy con Mnh c
45 Ph n tn vn 42 6/3/1930 V sao ph n cn m Ph ng
phi c hc thc n s
rng?
46 Ph n tn vn 43 13/3/1930 Vic lp nh chung Ph ng Lan
cho ph n
47 Ph n tn vn 43 13/3/1930 n b n n tp Tu Hin
nh t -nt
48 Ph n tn vn 43 13/3/1930 V t tng ci Honh Vn T
v giu
49 Ph n tn vn 43 13/3/1930 Ngh t tm i vi Mme inh
ph n Mnh Trit
Tn chu
50 Ph n tn vn 44 20/3/1930 Ngha v ch em Vit An Thn
mnh l phi lo cho n
c ngh nghip
51 Ph n tn vn 45 27/3/1930 ng su cho hc P.N.T.V
sinh ( kin ca
ca b c s Nguyn
Xun Bi)
52 Ph n tn vn 45 27/3/1930 Ngh t tm i vi Mme
ch em ph n .M.Trit
(Tip theo)
53 Ph n tn vn 46 3/4/1930 V hai kin nn B.T. Trn Vn
v khng n n ci Th
v giu
54 Ph n tn vn 46 3/4/1930 Ngh tm t i vi Mme inh
ph n (tip theo) Mnh Trit
55 Ph n tn vn 47 10/4/1930 Ch em ta cng nn P.N.T.V
tit kim
56 Ph n tn vn 47 10/4/1930 Ngh tm t i vi Mme inh
ph n (tip theo) Mnh Trit
57 Ph n tn vn 48 17/4/1930 S m tn ca ph P.N.T.V
n
58 Ph n tn vn 48 17/4/1930 Mt cuc din Thch Lan
thuyt v n quyn
ca hc sanh trng
i hc Paris
59 Ph n tn vn 48 17/4/1930 V s trang im Mme Hng
ch em khng nn Nht
thi qu
60 Ph n tn vn 48 17/4/1930 Nn hay khng nn L Vn Tt kin ca cc
ci v giu c gi
61 Ph n tn vn 49 24/4/1930 Ch em ta nn cn Chung B
phi c hc thc Khnh
62 Ph n tn vn 49 24/4/1930 Ln th nht n b P.N.T.V Nm trong mc
Vit Nam c i kin ca chng
nh n ng t i i vi thi
s
63 Ph n tn vn 50 1/5/1930 Mt phin cm hoi Tn
i vi Ph n tn Nguyn Khc
vn Hiu
64 Ph n tn vn 51 8/5/1930 Li ni thng cng Ngu Tr
cc n Gi o s
65 Ph n tn vn 51 8/5/1930 Ph n ng tnh P.N.T.V
hi
66 Ph n tn vn 52 15/5/1930 Ch em ta nn b Nguyn c
ci tc ly trong gia Nhun
nh i
67 Ph n tn vn 57 19/6/1930 Ch em ta sp i d P.N.T.V
Th gii Ph n
Hi ngh
68 Ph n tn vn 57 19/6/1930 C i c tt ca cc P.N.T.V Ban y vin Ph
b, l khng cu n Cu t
danh quy n c 4
ngn ng
69 Ph n tn vn 59 3/7/1930 Khng ho danh Vn Anh
70 Ph n tn vn Hoi thn th mnh Bng tm n
khng phi ch n s
tu
71 Ph n tn vn 60 10/7/1930 Ci tnh lt lo ca P.N.T.V
ch em ta i vi
mi vic
72 Ph n tn vn 60 10/7/1930 Tr li cho my v Phan Khi
c gi hi v bi
Thn oan cho v
hu
73 Ph n tn vn 63 31/7/1930 Bn phn ngi m Mme Vn i
i vi con ci
trong gia nh
74 Ph n tn vn 64 7/8/1930 Ch em ta ng n P.N.T.V
bm chng con na
75 Ph n tn vn 66 21/8/1930 Ch em ta nn b Mme Nguyn
thi nh chi con Ngc Cn
76 Ph n tn vn 67 28/8/1930 Ai mun lm hi P.N.T.V kin ca chng
ng, coi chng ti i vi thi
ph n! s
77 Ph n tn vn 69 11/9/1930 Bn thng u ph Thch Lan
n An Nam
78 Ph n tn vn 69 11/9/1930 Ph n v sanh Y khoa tn s
Trn Vn
79 Ph n tn vn 69 11/9/1930 Ph n th thao P.N.T.V
80 Ph n tn vn 107 5/11/1931 Ci hi n dng Cm H L.T.V
ngi ri ca ch em
ta
81 Ph n tn vn 108 12/11/1931 Sao li ch? P.N.T.V
82 Ph n tn vn 108 12/11/1931 Ci qu kh v Phm Vn
t ng ai ca ph Anh
n
83 Ph n tn vn 108 12/11/1931 Cc em phi tp C Nguyt
tnh dn d
84 Ph n tn vn 115 7/1/1932 Ba iu ph n nn V. H
tit kim: Tin bc,
th gi v i tnh
85 Ph n tn vn 116 14/1/1932 n v tnh P. K
86 Ph n tn vn 118 28/1/1932 Bn v vic lp Nguyn c
Ph n n th Nhun
qu n(*)
87 Ph n tn vn 119 18/2/1932 Ngi n b trinh S.T
hay l v kin b
mt
88 Ph n tn vn 120 25/2/1932 Lun l v php Gic Tha
lut ca x hi buc
mt ngi n b
phi ch n i. C
Nguyt Hng i tu
89 Ph n tn vn 120 25/2/1932 kin c gi: Ph Hi ng
n ta nn bt xa x
90 Ph n tn vn 120 25/2/1932 Ch em ta i vi T. L
khng gio
91 Ph n tn vn 121 3/3/1932 kin c gi v Nguyn Th
n hoan thai L Xun
92 Ph n tn vn 121 3/3/1932 Tri, Vua vi n S. T Dch
b con gi
93 Ph n tn vn 122 10/3/1932 Lng i quc ca P.N.T.V
ph n
94 Ph n tn vn 123 17/3/1932 S giao t gia n P.N.T.V
ng v n b: Th
no cho khi sanh
ra by b?
95 Ph n tn vn 124 24/3/1932 Con mt ti thy V. A
ch em ta tn ha ra
th no?
96 Ph n tn vn 124 24/3/1932 kn c gi: Ci Thanh Ngn
hi ph n nh bi
gi
97 Ph n tn vn 126 7/4/1932 Ch em i! Ta phi P.N.T.V
tn thnh cho cuc
u xo n cng
ca ta
98 Ph n tn vn 126 7/4/1932 N quc dn Nguyn c
Nhun
99 Ph n tn vn 126 7/4/1932 Tip li c L Xun Bch Nguyt
v cch tr ong
bm
100 Ph n tn vn 126 7/4/1932 S giao t ca nam Thn n L
n trong x hi Ngc
101 Ph n tn vn 127 14/4/1932 Cuc u xo n A.
cng Nam k
102 Ph n tn vn 128 21/4/1932 Lun iu ca cc Cng lun
bo Quc ng
Saigon i vi hi
Ph n (*)
103 Ph n tn vn 128 21/4/1932 Ph n vi th dc Kiu Oanh
104 Ph n tn vn 129 28/4/1932 Nam n bnh quyn P.N.T.V
v hn nhn t do.
Ph n tn vn
khng h c s ch
tr ng y(*)
105 Ph n tn vn 130 12/5/1932 N u hc hi P.N.T.V
106 Ph n tn vn 130 12/5/1932 S phn cch nam Phan Khi
n v s t him(*)
107 Ph n tn vn 130 12/5/1932 Php lut i vi P.N.T.V
ph n
108 Ph n tn vn 131 26/5/1932 C Ngc Thanh ni P.N.T.V
v vn n b v
vic Dc Anh (*)
109 Ph n tn vn 131 26/5/1932 C Nguyn Th P.N.T.V
Kim ni v vn
n u v vn hc
(*)
110 Ph n tn vn 131 26/5/1932 C Bi Th t ni P.N.T.V
v vn n u
i vi th dc
111 Ph n tn vn 131 26/5/1932 B Phan Vn Gia P.N.T.V
ni v s ph n
gii phng (*)
112 Ph n tn vn 132 2/6/1932 Th i ca cc bo P.N.T.V
trc v sau hi
ch ph n
113 Ph n tn vn 132 2/6/1932 Bnh lun n cng P.N.T.V
trong hi ch ph
n va ri
114 Ph n tn vn 132 2/6/1932 C Ngc Thanh ni P.N.T.V
v vn n b v
vic Dc Anh
115 Ph n tn vn 132 2/6/1932 n b i nay vi Docteur Phm
tnh hay lm tt
116 Ph n tn vn 133 9/6/1932 Ci b tri ca cuc P. Nguyn
ph n vn ng Hu Luong
117 Ph n tn vn 133 9/6/1932 Ch em ta phi c P.N.T.V
tr xt o n
118 Ph n tn vn 135 22/6/1932 Ch em trn Nam C Nga
Vang th no?
119 Ph n tn vn 136 30/6/1932 S kh no vi i Thiu S n
ngi
120 Ph n tn vn 158 7/7/1932 Lng t i ca ch P.N.T.V
em chng ta
121 Ph n tn vn 158 7/7/1932 Vn ph n gii Phan Khi
phng vi nhn
sinh quan
122 Ph n tn vn 158 7/7/1932 Vic n u gi o Nguyn Th
dc phi trng v nh
ng x hi (*)
123 Ph n tn vn 159 14/7/1932 Ph n vi hn P.N.T.V
vn(*)
124 Ph n tn vn S v chng ly d P.N.T.V
nc Phln
phng vi nhn
sanh quan
126 Ph n tn vn 162 4/8/1932 Trong s nam n P.N.T.V
giao t ta phi ly
g lm mc ch?
phng vi nhn
sanh quan
128 Ph n tn vn 163 11/8/1932 Quyn tuyn c ca L.
n b
129 Ph n tn vn 164 18/8/1932 Thanh nin lun Khc Minh
m P.H.A
130 Ph n tn vn 167 8/9/1932 i vi vic hn P.N.T.V
nhn ca con gi,
ry v sau cha m
nn th no?
131 Ph n tn vn 167 8/9/1932 Na gi tip B.T.M
chuyn vi C T
Nguyn Th Chu
(*)
132 Ph n tn vn 169 22/9/1932 Na gi tip B.T.M
chuyn vi b Phan
Vn Gia
133 Ph n tn vn 170 29/9/1932 Ci chc v ca T.V
n b trong cuc
vn minh nhn oi
134 Ph n tn vn 171 6/10/1932 Ch em ta nn tm P.N.T.V
chng theo cch
no?
135 Ph n tn vn 172 13/10/1932 Vn hoi thai Vit c
136 Ph n tn vn 173 20/10/1932 Ph n Vit Nam P.N.T.V
tr n ng vn hc
137 Ph n tn vn 174 27/10/1932 Ch em n hc sinh P.N.T.V
nn mc o di th
phi
138 Ph n tn vn 177 17/11/1932 Lp dy n cng P.N.T.V
trng t H
139 Ph n tn vn S 1933 Nhng bc ng P.N.T.V
xu ph n tri qua
n trong nm 1932
140 Ph n tn vn 193 30/3/1933 S giao t gia n P.N.T.V
b Php Vit
141 Ph n tn vn 208 20/7/1933 Ch em ta i vi P.N.T.V
sc phn ng
142 Ph n tn vn 214 31/8/1933 Vn s vi ph n P.N.T.V
143 Ph n tn vn 230 04/01/1934 N s Vit Nam Thiu S n
144 Ph n tn vn 235 22/3/1934 Cng i cu ng
chuyn Nam ngoi
n ni
145 Ph n tn vn 235 22/3/1934 Th chng nui con Hong Tn
Dn
146 Ph n tn vn 239 26/4/1934 kin ca b Nguyn Th
Nguyn Vn Kim
Nguyn (*)
147 Ph n tn vn 239 26/4/1934 M chng nng du P.N.T.V
148 Ph n tn vn 239 26/4/1934 Lun l bt cng Nguyn c
Nhun
149 Ph n tn vn 239 26/4/1934 Ch em Nam Nguyn Th
Vang Kim
150 Ph n tn vn 239 26/4/1934 S t do giao thip Kim Oanh
ca nam n quan h
th no (*)
151 Ph n tn vn 239 26/4/1934 Xu hng v Hong Tn
nguyn vng ca Dn
ch em hc sanh
Php
152 Ph n tn vn 241 10/5/1934 Ph n cn quan ng
tm n nhng vn
kinh t v chnh
tr trong x
153 Ph n tn vn 242 17/05/1934 Y phc ca ph n P.N.T.V
An Nam
154 Ph n tn vn 242 17/05/1934 Th gi ln Nam Manh Manh
Vang
155 Ph n tn vn 242 17/05/1934 Con gi khng c Tuyt Thanh
quyn biu l s
th ng y u ca
mnh
156 Ph n tn vn 247 21/6/1934 Bo gii An Nam P.N.T.V
i vi cuc ph n
vn ng
157 Ph n tn vn 247 21/6/1934 D un ca n Minh Nguyt
ng i vi ph n
(*)
158 Ph n tn vn 248 28/6/1934 Ph ng din ca P.N.T.V
n b
159 Ph n tn vn 248 28/6/1934 Hin tng nam Nguyn c
ha Nhun
160 Ph n tn vn 248 28/6/1934 Ph n Nam Vang T.V.B
v chc nghip
161 Ph n tn vn 248 28/6/1934 Mi tc ca ph n Tam Hu
t ng ai
162 Ph n tn vn 252 2/8/1934 B n b P.N.T.V
163 Ph n tn vn 252 2/8/1934 Hi ph n tc cu Phan Khc
Ci Vn tr li Su
164 Ph n tn vn 258 13/9/1934 Phong ha suy i P.N.T.V
165 Ph n tn vn 261 4/10/1934 Cuc vn ng ca P.N.T.V
ph n An Nam
166 Ph n tn vn 264 25/10/1934 nh hng cuc P.N.T.V
khng hong trong
c c gia nh
167 Ph n tn vn 264 25/10/1934 Con g i i xa (*) Nguyn c
Nhun
168 Ph n tn vn 267 22/11/1934 Tin ln, ch em Nguyn c
trong Ba k Nhun
169 Ph n tn vn 267 22/11/1934 Tm n ng Diu Khanh
170 Lc tnh tn 2 21/11/1907 p Nguyn Quang V ch Xn
vn Trng tin sinh
chi t
171 Lc tnh tn 3 28/11/1907 Minh tu ph c Tc nguyn,
vn
T.Q.V tr t
172 Lc tnh tn 3 28/11/1970 Phng p (Nguyn Thim Cng
vn
Quang Trng chi k nh p
lun)
173 Lc tnh tn 9 9/1/1908 Phng p L Th Cholon,
vn
Snh Nng c mn Thim Cng
m
174 Lc tnh tn 11 23/11/1908 i nh n nh i k Thudaumot,
vn
Nguyn Th
Phi k
175 Lc tnh tn 15 27/1/1908 i dng ph n Tr L k
vn
176 Lc tnh tn 15 27/1/1908 Vng phu Bi Th Tr
vn
177 Lc tnh tn 24 9/4/1908 Khu on Long khu,
vn
Nguyn Th
Mu Nh thp
linh t thn
178 Lc tnh tn 25 7/5/1908 Hin n ng phu Long thng,
vn
tm Tr ng ng
Mo
179 Lc tnh tn 26 14/5/1908 Ph n gio khoa t Vn, Mai,
vn
Nguyn
ng Tc
vn
(tip theo) Nguyn
ng Tc
vn
(tip theo) Nguyn
ng Tc
vn
(tip theo) Nguyn
ng Tc
183 Lc tnh tn 31 18/6/1908 Phng p ch Diu Hunh h
vn
(Bn nem ti M - Phm anh
tho)
vn
(tip theo) Nguyn
ng Tc
185 Lc tnh tn 32 25/6/1908 D ph nh n Tc nguyn
vn
lun h s XX
186 Lc tnh tn 33 2/7/1980 S hc l c ch Mai xun
vn
Gia n knh
M - thnh
Bo thun Bn
tre
vn
(tip theo) Nguyn
ng Tc
188 Lc tnh tn 34 9/7/1908 Khuyn phu tn b JLa ma Hu
vn
thng k
189 Lc tnh tn 39 13/8/1980 Cch Nht Bn th Gitbert Chiu Lcd ch trog
vn
n b nht trnh Echo
de Chme
190 Lc tnh tn 39 13/8/1908 Gi hin dy em Ch bt
vn trai nn
191 Lc tnh tn 42 3/9/1908 Khuyn n nhi ho M thanh Bo
vn
hc thun Bn tre.
Mai xun gia
192 Lc tnh tn 44 17/9/1908 Gi hin gi lng Ch bt
vn
trung tn
193 Lc tnh tn 44 17/9/1908 Nng du m gia L Bc i
vn
194 Lc tnh tn 49 22/10/1908 Gio hun trng
vn
tiu hc ti t H
195 Trong khu 6 9/1934 Ph n vi x hi
phng
196 Trong khu 9 10/1934 Ph n ta vi Mng Nguyt
phng
ngh nh bc
197 Trong khu 14 3/1935 Lm du Lm T Hoa
phng
198 Trong khu 16 5/1935 C gi mi Nguyn Th
phng
Dung
199 Trong khu 17 6/1935 C gi mi Nguyn Th
phng
Dung
200 Trong khu 18 7/1935 T c v c gi Nguyn Th
phng
mi Dung
201 Trong khu 22 10/1935 Ph n vi ngh
phng
bo
202 Trong khu 23 Tn ph n i vi Trung Nguyt
phng
phong tc nc nh
203 Trong khu 24 12/1935 Gii phng Xun ha
phng
204 Trong khu 27 2/1936 Gii phng ng Ngc
phng
Anh
205 Trong khu 30 5/1936 N cng Dung
phng
206 Trong khu 36 7/1936 Li n mc Si
phng
Gn v ni thit
thi ca ch em
Tnh
207 Trong khu 37 8/1936 Gi tr ngi con
phng
gi
208 Trong khu 64 10/1937 Gii phng ph n
phng
PH LC 2
Mt s bi b o ti u biu

NCKH SV PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

NCKH SV PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

I HC QUC GIA TP.

TRNG I HC KHOA HC X HI V NHN VN

TI NGHIN CU KHOA HC SINH VIN

THAM GIA GII THNG

"SINH VIN NCKH XUT SC CP HQG-HCM,

QUAN NIM N QUYN TRONG SCH BO NAM B

BI TRNG THY LINH

Lp, khoa: Vn hc v Ngn ng Kha: 2011- 2015

V TRN THY TRM

Ngi hng dn: Th.S. H KHNH VN

TRNG I HC KHOA HC X HI V NHN VN

TI NGHIN CU KHOA HC SINH VIN

THAM GIA GII THNG

"SINH VIN NCKH XUT SC CP HQG-HCM,

QUAN NIM N QUYN TRONG SCH BO NAM B

BI TRNG THY LINH

Lp, khoa: Vn hc v Ngn ng Kha: 2011- 2015

V TRN THY TRM

Ngi hng dn: Th.S. H KHNH VN

vn hc ng thi khng nh i v tr v vai tr ca ngi ph n trong thc tin x

tng ht sc phng kho ng v c i ti c nhn. thc c nhn y dn dn c m

nht nh v mt sinh hc nhng nam gii v n gii vn c nhng t ng ng v

c c i ti ca ngi s ng t c. Trnh nh R khuyn kh ch ph n n n s ng t c th

bnh ng ca hai ph a. Bnh ng trong qu n xuyn gia nh v bnh ng tr n c

o c ca ngi ph n iu c quan tm c bit h n ht d thi xa

C th ni quan nim ca Phan Bi Chu v n quyn xut ph t t ch nhn.

hng ph n n s ph t trin ton din bng vic khuyn kh ch ph n ch i th thao.

trong vn hc. C c bi un tr n b o ch v vn ph n chim s ng gn nh

phong tro u tranh ca ph i n. B n cnh , David Marr cng quan tm n s ra

- N u ra v phn t ch c s ca nhng quan nim y, ch ra nhng quan nim

ngha thc tin: khng nh i vai tr ca n gii trong x hi m trc y

CHNG 1 QU TRNH HNH THNH V PHT TRIN L THUYT N

ng hc, thuyt gii cu trc,Bn g ng mt i din cho ch ngha n quyn

kh m ph nhng cm xc v th x c ca mnh v sau tm c ch th hin n bng

im n v nhng p t ca vn ha ph quyn n ph n: Ngi ta khng sinh ra

Nh nghi n cu E ane Showa ter ch ra bn m hnh ca s kh c bit: m

Nh vn n thng qua vic mi u t t nh dc v thn x c bc quan nim

du bng d ng ca ngi m. H hc tp nhng iu trong s quan s t gn gi vi

khoa hc v bn cht s vt. H ch c th cp n c c vn tr n mt bnh din

Thng Thi n Th nh Mu (Rng). Gi tr ca Th nh Mu cn nm ch h c kh

V mt t tng: T nm 1858, Vit Nam chuyn t mt quc gia hon ton

coi c k, c hu ca x hi phong kin tri buc ta hng ngn nm trc y,

Vn ch ng thi ph An Nam (1923) ca H Ngc Cn, Nam thi hp tuyn (1927)

t nh trong qu trnh nghi n cu v gii n. Quan im ca ng t ph n vo trung

mn, tt nghip, vic rung n ng c thun i. n giai on vn hc Trung i,

CHNG 2 QUAN NIM V N QUYN TRN CC BO CH NAM B

2.1. Quan nim chung ca cc hc gi

b ni ca ngi nc ngoi.V th m Trn Trng Kim ph t biu rng: Ngi nc

no27. S gi o dc ny c vai tr rt ch cht trong thi i c by gi, thi i m

t ng ng vi nh gi o Trn Trng Kim. Vi quan nim ny, ng s ng to n n hnh

ca c i kh c (the other), n bn An Nam cn p ra mt hi gi on ph n

Nguyn Th Ki m35 tip tc n u n quan im v s h c ca ngi ph n

mnh. T tng ca b mang t nh thc tin cao v c s gn b cht ch vi bi cnh

ph ng din i sng x hi m ngi con g i phi ng u trong cuc sng. Mt

gi Vn hc n u. H ng mt ph i i p i i vi nhng vn nhn thi

iu y m ny sinh n gii oi th vn vi cu t tm thng, vn vt.

bi th Nm cho ri ng n gii hc tp c mt vn . Th Nm cng khng d

Nu chia vn hc thnh hai b phn ch nh vn hc kh ch quan v vn hc ch

Jean Jacques Rousseau nh n s cm ha ca Warenes phu nh n m khai o ra c i

ittraire) s u c c i v du dng m i, c i v phong th thanh tao ca n b im

- Khng n n da con n t tr n n khip nhc: Ngi m khng n n da con c i

Lm du tr thnh ting d khin ph n phi rng mnh, khip s mi khi

mt c ch cng bng nh n ng.Thuyt tam-tng v nh c c h-tc kh c, khng