T.C.

MLL ETM BAKANLII

METAL TEKNOLOJS

CNC LAZERLE KESME

521MMI252

Ankara, 2011
Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve
retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

2
 NDEKLER

AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3
1. RESMN TEZGHIN TANIYABLECE FORMATA EVRMEK ....................... 3
1.1. CNCnin Tanm ........................................................................................................... 3
1.2. CNC Tezghlarn Tarihesi .......................................................................................... 3
1.3. CNCnin Endstrideki Kullanm Alanlar .................................................................... 4
1.4. CNC Takm Tezghlarnn Avantajlar ve Dezavantajlar ............................................ 4
1.4.1. CNC Takm Tezghlarnn Avantajlar.................................................................. 4
1.4.2. CNC Takm Tezghlarnn Dezavantajlar ............................................................ 5
1.5. CNC Takm Tezghlarn eitleri ................................................................................ 5
1.6. CNC Takm Tezghlarnn Temizlik ve Bakm ........................................................... 6
1.6.1. Gnlk Bakm........................................................................................................ 7
1.6.2. Haftalk Bakm ...................................................................................................... 7
1.6.3. Aylk Bakm .......................................................................................................... 7
1.6.4. Alt Aylk Bakm ................................................................................................... 8
1.6.5. Yllk Bakm .......................................................................................................... 8
1.6.6. Yalama Sistemlerinin Bakm .............................................................................. 8
1.6.7. Bilyal Mil ve Kayt - Kzak Ksmlarnn Korunmas .......................................... 8
1.6.8. Hidrolik ve Pnomatik Ekipmanlarn Bakm ......................................................... 8
1.6.9. CNC Takm Tezghlarnda Koruyucu Bakm ....................................................... 9
1.7. CNC Takm Tezghlarndaki Balca Arza Blgeleri.................................................. 9
1.8. CNC Takm Tezghlar in deal alma Ortamlar ................................................ 10
1.9. CNC Lazer Kesme ...................................................................................................... 10
1.9.1. CNC Lazer Kesme Tezgh niteleri .................................................................. 11
1.9.2. CNC Lazer Kesme le Metal lemenin Avantajlar ............................................ 14
1.9.3. Kesilecek Resmin izilmesi ve Tezgha Uygun Formatta Aktarlmas .............. 14
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 17
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 21
RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 23
2. CNC LAZER KESMEDE ALIMAK ............................................................................ 23
2.1. Lazer Kesme Tezghnda Kesme lemi ..................................................................... 23
2.2. Lazer Kesme Tezghnn altrlmasnda Dikkat Edilecek Hususlar ...................... 24
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 26
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 30
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 31
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 33
KAYNAKA ......................................................................................................................... 34

i
 AIKLAMALAR

AIKLAMALAR
KOD 521MMI252
ALAN Metal Teknolojisi
DAL/MESLEK elik Konstrksiyon
MODLN ADI CNC Lazerle Kesme
MODLN TANIMI CNC lazerle kesme ilemleriyle ilgili temel bilgilerin
verildii bir renme materyalidir.
SRE 40/32
N KOUL Bilgisayar Destekli izim modllerini alm olmak
YETERLK CNC lazerle eitli metalleri kesmek
Genel Ama
Gerekli ortam ve ekipman salandnda CNC lazerle
kesim yapabileceksiniz.
Amalar
1. Farkl programlarda izilen iki boyutlu izimleri, CNC
lazer kesme paket programnda kesme iin gerekli
MODLN AMACI parametre ayarlarn yapabileceksiniz.
2. Sac CNC tezgh tablas zerinde sabitleyip kesim iin
hazrlanm resmi CNC lazer tezghna aktaracak;
kesim ayarlarn yaparak kesim ilemini
balatabilecek; kesme ilemini tamamlanana kadar
kontrol edebileceksiniz.

ETM RETM
Donanm: CNC lazer kesme makinesi, CAD program,
ORTAMLARI VE
bilgisayar, sac malzeme
DONANIMLARI
Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra
verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.
LME VE retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli
DEERLENDRME test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.)
kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve
becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

ii
 GR

GR
Sevgili renci,

Bu modl sonunda edineceiniz bilgi ve beceriler ile metal teknolojileri alannda, ileri
dzeyde metal ileme teknii olan ve gnmz teknolojisini takip eden CNC lazerle kesme
ilemlerini renmeniz sizler iin ok yararl olacaktr.

Teknolojinin her geen gn hzla ilerledii bu zamanda ilerinizi hassas, hzl ve

kusursuz yapabilmeniz iin kullanacanz makine ve ekipmanlarn bilgisayar kontroll olma
gereklilii kanlmazdr. Klasik makine ve ekipmanlarla yaplan ilerle karlatrlmasnda
ise karmza byk farkllklar kmaktadr. Bu farkllklar ksaca rnn retim sreci,
retimdeki i gc, kullanlan malzeme sarfiyat ve retimdeki kusursuzluk saylabilir.

lkemizde son yllarda teknolojik imalat tezgh olarak ithal edilen lazer kesme
tezghlar otomotiv sektrnde retim iin byk kolaylk salamaktadr. Otomotiv yan
sanayisi olarak alan eitli fabrikalar lazer kesme tezghn kullanarak rakiplerine byk
fark atmlardr. Yaplan almada lazer tezghnn genel zellikleri, kullanlmasyla
salanan kolaylklar, hangi malzemeler iin kullanld ve hangi kalnlklara kadar kesme
yapld, para program yaplrken nelere dikkat edilmesi gerektii ve bir imalat ileminin
programlama aamalar belirtilmitir. Lazer tezghnda programlama yaplrken nelere dikkat
edilmesi gerektii ve program aamasnn daha etkili uygulanabilmesi ve kavranabilmesi ile
ilgili aklamalar yaplmtr.

1
2
 RENME FAALYET1

RENME FAALYET-1
AMA
Farkl programlarda izilen iki boyutlu izimlere CNC lazer kesme paket programnda
kesme iin gerekli parametre ayarlarn yapabileceksiniz.

ARATIRMA

Okul, niversite ve ehir ktphanelerine gidiniz.

nternet ortamnda aratrarak konuyla ilgili dokmanlar toplayp bir rapor
hazrlaynz.
evrenizdeki talal imalat yapan firmalara giderek CNC tezghlar
inceleyiniz, tezghlar hakknda bilgi alnz.

1. RESMN TEZGHIN
TANIYABLECE FORMATA
EVRMEK
1.1. CNCnin Tanm
CNC (Bilgisayarl Saysal Kontrol - Computer Numerical Control), takm
tezghlarnn saysal komutlarla ve bilgisayar yardmyla kontrol edilmesidir.
Bilgisayarl nmerik kontrol ise (Computer Numerical Control) temel dnce takm
tezghlarnn say, harf vb. sembollerden meydana gelen ve belirli bir manta gre
kodlanm komutlar yardmyla iletilmesi ve tezgh kontrol nitesinin (MCU) para
programn edebilen sistemdir.
Bilgisayarl nmerik kontrol de tezgh kontrol nitesinin kompitrize edilmesi sonucu
programlarn muhafaza edilebilmelerinin yannda para retiminin her aamasnda program
durdurma, programda gerekli olabilecek deiiklikleri yapabilme, programa kalnan yerden
tekrar devam edebilme ve program son ekliyle hafzada saklama mmkndr. Bu nedenle
programn kontrol nitesine birkez yklenmesi yeterlidir.

1.2. CNC Tezghlarn Tarihesi

retim arac olarak takm tezghlarnn kullanlmas insanlk tarihiyle balar. Ancak
19. yzyl balangcnda ngiltere ve dier Bat Avrupa lkelerinde sanayi devriminin
balamasyla takm tezghlar gnmzdeki anlam ile hzl bir gelime gstermi ve

3
sonucunda bu lkelerde, sanayinin bel kemiini oluturan gl birtakm tezgh sanayi
kurulmutur.

Takm tezghlar alannda byk devrim, 1950 yllarnda nmerik programlamaya

gre alan ve nmerik kontroll (NC - Numerical Control) denilen tezghlarn uygulamaya
konulmasyla balar. Gelien teknolojiyle gnmzdeki tezghlar bilgisayar kontroll
olmutur.

1.3. CNCnin Endstrideki Kullanm Alanlar

Gnmzde imalatn yapld hemen hemen her alanda CNC kullanlmaktadr.
CNCnin kullanld balca alanlar:

Talal imalat
Fabrikasyon ve kaynaklk
Pres ileri
Muayene ve kontrol
Montaj
Malzemelerin tanmas

1.4. CNC Takm Tezghlarnn Avantajlar ve Dezavantajlar

CNC tezghlarn endstride pek ok avantajlar olduu gibi dezavantajlarda vardr.

1.4.1. CNC Takm Tezghlarnn Avantajlar

Ayar zaman ok daha ksadr.

Yardmc ve hazrlk zamanlar ok dk olmas, prodktiviteyi artrr ve
maliyeti azaltr.
Daha yksek ve zellikle sabit kalite elde edilir.
Daha az ve basit tutturma tertibatlarna ihtiya vardr.
ok karmak paralar yksek bir dorulukla ilenebilir.
Konvansiyonel tezghlarda kullanlan baz balama kalp, mastar vb.
elemanlarla kyaslandnda tezghn ayarlama zaman ok daha ksadr.
Ayarlama, lme, kontrol, manuel hareket vb. nedenlerle oluan zaman
kayplar ortadan kalkmtr.
nsan faktrnn imalatta fazla etkili olmamasndan dolay seri ve hassas imalat
mmkndr.
Tezgh operasyonlar yksek bir hassasiyete sahiptir.
4
 Tezghn alma temposu her zaman yksek ve ayndr.
Her trl sarfiyat (elektrik, emek, malzeme vb.) asgariye indirilir.
malatta operatrden kaynaklanacak her trl kiisel hatalar en aza
indirgenmitir.
Kalp, mastar, ablon vb. pahal elemanlardan faydalanlmad iin sistem daha
ucuzdur.
Depolamada daha az yere gerek vardr.
Para imalatna gei, daha sratlidir.
Para zerinde yaplacak deiiklikler sadece programn ilgili blmnde ve
tamam deitirilmeden seri olarak yaplr. Bu nedenle CNC takm tezghlaryla
yaplan imalat, byk bir esneklie sahiptir.

1.4.2. CNC Takm Tezghlarnn Dezavantajlar

Daha hassastr ve dolaysyla evre etkilerine kar daha iyi muhafaza

edilmelidir.
Bozulma ihtimali daha fazladr ve ayrca tamirat iin uzmanlam elemanlara
ihtiya vardr.
Programlama iin kalifiye elemanlar gerekir.
Detayl bir imalat plan gereklidir.
Pahal bir yatrm gerektirir.
Tezghn saat creti yksektir.
Konvensiyonel tezghlarla kyaslandnda daha titiz kullanm ve bakm ister.
Kesme hzlar yksek ve kaliteli kesicilerin kullanlmas gerekir.
Peryodik bakmlar uzman ve yetkili kiiler tarafndan dzenli olarak
yaplmaldr.

1.5. CNC Takm Tezghlarn eitleri

retimde CNCnin kullanld tezgh trleri:

CNC torna tezghlar

CNC freze tezghlar
CNC talama tezghlar
CNC pres ve zmbal deliciler
CNC nokta kaynak makineleri

5
 boyutlu lme ve kontrol tezghlar
Alet bileme tezghlar
Testere tezghlar
Montaj sistemleri
Erozyon tezghlar
Kaplama tezghlar
Malzeme tama sistemleri
Lazer kesme tezghlar
Boru bkme makineleri
Svama tezghlar
Alevle kesme makineleri

1.6. CNC Takm Tezghlarnn Temizlik ve Bakm

Belirli peryodik aralklarla tezgh ve ekipmanlarn gzden geirilmesi ilemine bakm
denir. CNC takm tezghlarnda kullanlan elektronik devre elemanlar konvansiyonel
tezghlarda kullanlanlarla kyasland zaman fazla sayda olduu grlr. Elektronik
elemanlar iin titiz kullanm ve salkl alma ortamlar gerekir.

Tezgh ve sistemlerinin gelimelerine paralel olarak bakm ve onarmlar ile ilgili baz
kolaylklar da gelitirilmitir. Tezghta meydana gelebilecek herhangi bir arza (Motorun
ar yklenmesi, yalamann yetersizlii, filtrelerin pis oluu, ar snmalar vb.) annda
tezgh kontrol panelinde sinyal ya da mesaj eklinde operatre bildirilir.

Her konuda olduu gibi bakm konusunda da insiyatif operatre braklmtr. En ksa
zamanda bakmn yaplmas ve olumsuzluklarn giderilmesi gerekir. Aksi hlde byle bir
tezghta herhangi bir program altrarak para imalat mmkn deildir.

Genelde CNC tezghlarnda oluan arzalar; toz, ar ya, rutubet ve s gibi basit
nedenlerden kaynaklanr. Ayrca titreim gibi benzer nedenlerle devre elemanlarnn balant
yerlerinde gevemeler olabilir. Bu balantlarn kontrol edilerek uygun konumda taklmas
ou kez yeterlidir.

Konum lme sistemlerinin hassas yzeyleri yalanm ya da tozlanm olabilir.

Genellikle bu ksmlarn temizlenmesi, arzalarn giderilmesi iin yeterlidir. Bu nedenle
mekanik arpma, krma, yakma vb. zarar vermeler dndaki arzalar, ok basit olan toz alma
ve temizleme ilemleri ile giderilir.

6
1.6.1. Gnlk Bakm

Her gn i bitiminde tezgh operatr, aadaki ilemleri yapmaldr:

Tezghta birikmi talalar temizlenmelidir.

Tezghlarn uzak gibi alan ksmlarn koruyucu ya ile yalamaldr. Bu
ilem, zellikle suda znen soutma svs kullanldnda nemlidir.

Tezgh operatr, her gn ie balamadan nce aadaki kontrolleri yapmaldr:

Yalama tankndaki ya seviyesini,

Operatr paneli ve elektrik panosunun temizliini,
Ya ve hava kaaklarn olup olmadn,
Tezghn aynasn (torna iin), paletini (ilem merkezlerinde) ve takm
magazininin temizliini,
Kzaklarda tala olup olmadn,
Hidrolik tankndaki ya seviyesini,
Hidrolik basncn,
Elektrik panosundaki havalandrma fanlarnn alp almadn,
Anormal ses ve titreim olup olmadn,
Kumanda nitesinin ekrannda alarm olup olmadn,
Takmlarn balantlarnn salamln kontrol etmelidir.

1.6.2. Haftalk Bakm

Bu tr periyodik bakmda ksa test programlar altrlr. Tezgh miline verilecek

devir says ve ilerleme hzlar minimum ve maksimum deerler arasnda girilerek denenir.
Bu testlerde elde edilen bulgular not edilir, nedenleri aratrlp giderilmeye allr. Tezgh
ve evre ekipmanlar zerinde bulunan btn fanlarn yeterli hava sirklasyonunu salayp
salamad aratrlr. Delikli kt erit src ve tekerlekleri kontrol edilir. Okuyucu kafa,
kanal ve trnaklar dzenlenir.

1.6.3. Aylk Bakm

Aylk periyodik bakmda bir i paras program, tala kaldrmadan altrlarak test
edilir ve eksen hareketleri izlenir. Manuel olarak yalanmas gerekli olan yerler yalanr.
Btn devre balantlarnn uygun ekilde takl olup olmad kontrol edilir. lme
sistemlerinin muhafazalar karlr, varsa pislik ve yalar temizlenir.

7
1.6.4. Alt Aylk Bakm
Birbirleriyle karlkl bal olan hz, voltaj ve bunlar izleyen hatalar llr. Elde
edilen veriler ilk montajda llen deerlerle kyaslanr. Hava ve ya filtreleri vb.
elemanlarn kontrol yaplr, temizlenir ve gerekirse yenisi ile deitirilir.

1.6.5. Yllk Bakm

CNC sistemlerindeki her bir devre ve devre elemannn mkemmel olup olmadna
baklr. Kontak noktalarnn temizlii gzden geirilir. Kaplar ve szdrmazlk elemanlar,
balant vidalarnn skl olup olmad kontrol edilir. Tezgh konsolu vakumlu temizleyici
veya yumuak fralarla temizlenir. Delikli kt erit okuyucusunun alma durumu,
tezghn hassasiyet deerleri kontrol edilir. G kayna (Power Supply) voltaj knn
uygun olup olmadna baklr. Bir para program test edilerek tm fonksiyonlarn
doruluklar aratrlr.

1.6.6. Yalama Sistemlerinin Bakm

CNC tezghlarnda bakm yaplmas gereken sistemlerden bir dieri yalama
sistemidir.
En sk yaplan bakm ilemi periyodik sreleri dolduunda yalarn deitirilmesi,
eksilen yalarn tamamlanmas ve filtrelerin temizlenmesi ya da deitirilmesidir. Tezghn
kapal i sistemleri ile ilgili elemanlarn yalama ilemleri otomatik olarak yaplr. Baz
kk boyutlu eitim amal CNC tezghlarnda kayt-kzak sistemlerinin yalanmas
manuel olarak yaplr.
Yalamada dikkat edilecek bir nokta da ar yalamadan kanmaktr. CNC
tezghlarnda ar yalama, ya israf ile birlikte zellikle hassas elektronik devre
elemanlarnn d yzeylerini kaplar, salkl almalarn engeller. Bu nedenle eksilen
yalarn tamamlanmasnda kesinlikle seviye izgileri almamaldr.

1.6.7. Bilyal Mil ve Kayt - Kzak Ksmlarnn Korunmas

CNC takm tezghlarnda kullanlan hareket iletme elemanlarndan olan bilyal miller
(Ball Screws) ile kayt-kzak sistemleri kapal muhafazalar iine alnmtr. Bu muhafazalar,
vinylex ya da spiral koruyuculardr. Bunlar tablann hareketlerine gre alp kapanabilir
zelliklere sahiptir.

1.6.8. Hidrolik ve Pnomatik Ekipmanlarn Bakm

Yukarda belirtilen elemanlarda olduu gibi hidrolik ve pnomatik ekipmanlarn da
bakmlarnn periyodik aralklarla yaplmas gerekir. Genellikle bu elemanlar basnl kuvvet
uyguladklar iin srekli alma basnlarnn ideal deerlerde olup olmad kontrol
edilmeli, varsa arzalar giderilmelidir. Aksi hlde tezgh, operatr ve evrede alanlar iin
byk tehlike oluturur. Pnomatik tezgh aynasnn i parasn yeterince skmadn,
kesicilerin emniyetli taklmadn ve sonuta olabilecek kazalar tahmin ediniz.

8
1.6.9. CNC Takm Tezghlarnda Koruyucu Bakm

CNC tezghlarndaki koruyucu bakm konusunda da en az dier bakmlarda olduu

kadar azami dikkat gsterilmelidir. nk yaplacak olan basit ihmal ve hatalar tezghn
salkl alan elemanlarnn hizmet d kalmasna sebep olur.

Koruyucu bakm konusunda aadaki hususlara titizlikle uyulmas gerekir.

Salkl alan paralar kurcalanp ayarlar deitirilmemelidir.
Verilen her trl sinyal ya da mesaja kesinlikle uyulur. Bunlar; paslanma,
balantlarda geveme veya kirlenen kontaklarla ilgili olabilir.
Gerekli ksmlar dikkatle yalanr. Asla fazla ya kullanlmaz. Fazla ya
yaszlktan daha zararldr.
Tehis ve testler talimatlara uygun olmaldr.
Bozuk paralarn tamiri yerine yenisi ile deitirilmesi tercih edilmelidir.

Koruyucu bakmn ana fonksiyonu vardr.

Temizleme
Yalama
Kontrol

1.7. CNC Takm Tezghlarndaki Balca Arza Blgeleri

CNC takm tezghlarnda en sk karlalan arzalar ve bulunduu blgeler unlardr.

Takm tezgh eksen srcleri

Hidrolik ve pnomatik elemanlar
Kontrol devreleri
lme ve transfer sistemleri
Dijital veri ileyiciler
Logic balantlar
Giri / k ( Input / Output ) niteleri

9
1.8. CNC Takm Tezghlar in deal alma Ortamlar
CNC tezghlarnn salkl alabilmesi iin yksek derecede temizlie sahip evre
koullarna ihtiya vardr. Tezgh imalats firmalar tarafndan nerilen ideal alma ortam
koullar unlardr:

Tezgh kontrol niteleri s, k, rutubet, vibrasyon ve voltaj deimelerinden

etkilendii iin bu hususlara dikkat edilmelidir.
alma ortam scakl ve rutubet oran tezgh imalats firmann tavsiye
ettii deerler arasnda olmaldr.
Vibrasyon 0. 5 gram altnda olmaldr.
Kabul edilebilir voltaj deimeleri + %10- %10 olmaldr.
Voltaj dmeleri maksimum 2, 5 dalga (20 MS) olmaldr.

Eer tezghn alma ortam koullar bu standart deerlere uymuyorsa imalat firma
bakmla ilgili ykmllkleri yerine getirmeyebilir.

1.9. CNC Lazer Kesme

Torna ve ileme tezghlarndan farkl olarak lazer kesme tezghlar, ilenecek
malzemeyi 0.5 mmden kk apl bir lazer k hzmesi ile eritir ve buharlatrr. Sertlii
veya younluu ne olursa olsun, tm malzemeler abuk ve przsz kesilmektedir.

Maksimum ilenebilecek malzeme kalnl, lazer osilatrnn k gc ile

belirlenmektedir.

Resim 1.1: CNC lazer kesim

10
1.9.1. CNC Lazer Kesme Tezgh niteleri

Lazer nnn elde edilmesi kolaylatktan sonra uygulama alanlar da art

gstermitir. Mhendislikte kullanm kaynak, kesme ve delme ilemleri eklindedir. Lazerle
yaplan retim hem otomasyonu salamakta hem de retim hatasn azaltmaktadr. Lazerin
eitli tezghlarda uygulanmasyla retim 24 saat yaplabilmekte, seri retim salanmasyla
maliyet de azalmaktadr. zellikle lazerle yaplan kesme ilemleriyle birok kalp ve
aparatlardan tasarruf salanmtr. Bununla birlikte birok makine kullanlmam, insan
faktrnden kaynaklanan hatalar da azaltlmtr. Lazer tezghnn almas srasnda lazerin
izledii yol aada gsterilmitir.

1. Eme aynas 6/1. Otomatik odaklayc ayna

2. Ayarlayc teleskop ayna (bakr) 6/2. Eme aynas
3. Faz deitirici 7. Kesme kafas lensi
4. Eme aynas 8. In
5. Hareket nitesi zerindeki eme aynas
ekil 1.1: CNC lazer tezgh zerinde lazerin izledii yol

Lazer tezgh, eitli nitelerin birlemesinden meydana gelmitir. Bu nitelerin her

biri farkl ilemler gerekletirmekte ve sonucunda kesim iini tamamlamaktadr. Bu niteler
yle sralanabilir:

G nitesi (Resim 1.2)

Gaz karm nitesi (Resim 1.3)
Kontrol nitesi (Resim 1.4)
Sac stok ve sac ykleme nitesi (Resim 1.6 1.7)
Lazer retim nitesi (Resim 1.8)
Lazer kesim nitesi (Resim 1.9)

11
 CNC lazer tezghlarnda
lazer n, karbondioksit
gazna elektrik akm
verilerek oluturulur.
Bunun yannda kullanlan
azot ve helyum gaz
dk verimde olan
karbondioksit lazerine
eklenerek verim %30
artrlmaktadr.

Resim 1.2: G nitesi Resim 1.3: Gaz karm nitesi

Resim 1.4: Kontrol nitesi Resim 1.5: Kontrol paneli

Resim 1.6: Sac stok nitesi Resim 1.7: Sac ykleme nitesi

12
Resim 1.8: Lazer retim nitesi

Resim 1.9: Lazer kesim nitesi

13
1.9.2. CNC Lazer Kesme le Metal lemenin Avantajlar

Metal kesme ilemleri klasik olarak oksi-gaz aleviyle yaplmaktadr. Hassas olmayan
ve et kalnl fazla olan paralar, gnmzde de bu yntemle kesilmeye devam etmektedir.
Bu yntemin yeterli grlmedii yerlerde yani hassaslk ve temizlik istenen imalatlarda
plazma kesme tercih edilmektedir. Bu yntem, oksijenle kesmeye nazaran daha iyi bir kesim
yntemidir. Ayrca bu yntem CNC olup daha hzl ve pratiktir. CNC lazer kesme yntemine
baktmzda ise imalat teknolojisine farkl bir boyut kazandrmtr.

CNC lazer kesme ilemleri tamamen bilgisayar kontroll olup insan faktr sadece
kesilecek parann izimini yapp bunu cihaza aktarmas ve cihazn kontrollerini ayarlayarak
kesim iinin balatlmas ile snrldr. Bu yntemin avantajlar yle sralanabilir.

ok hassas ve 0.5 mm ye kadar ince paralar kesilmektedir.

Boyal galvaniz sac plakalar dhil, ok ince malzemelerden, kaln malzemelere
kadar tm rnler tek bir makine ile ve en yksek hzlarda kesilebilmektedir.
Kesimlerin hatasz ve temiz olmas iin otomatik nleyici sistemler mevcuttur.
Malzemenin trne gre gaz seimi ve kalnlna gre nozul seimi otomatik
yaplr.
Kesme ilemleri 2 boyutlu yaplabildii gibi 3 boyutlu boru, profil ve deiik
geometriye sahip malzemeler de kesilebilmektedir.
zel yazlmlar sayesinde kesilecek paralarn ekilleri, sac plaka zerine
otomatik yerletirilir.
Makine otomatik olarak tahminlerde bulunmakta, uyarlar vemekte ve talimatlar
yeniden yklenmektedir.

1.9.3. Kesilecek Resmin izilmesi ve Tezgha Uygun Formatta Aktarlmas

Lazer tezghnn yerleim plan ve yklemenin uygun yaplmas ok nemlidir. Lazer

tezghnn en yksek verimle alabilmesi iin kullanlan sac malzemelerin iyi kalitede
olmas gerekmektedir. Pasl ya da dzgn olmayan arpk malzemeler kesme kalitesini
drmektedir. Aksi durumda yzeylerde kaynaklanma olumaktadr. Sac zerine
yerletirilen paralar aras mesafe en az sac kalnl kadar olmaldr.

CAD (Computer Aided Design) aamasnda imal edilecek olan i parasnn modeli
tasarlanabilmekte ve imalat resmi yaplabilmektedir. parasnn imalat resimlerinin CAD
yazlm kullanlarak gerekletirilmesi byk kolaylk salamaktadr.

Kesilecek paralarn ilk tasarm CAD programlarnn herhangi birinde tasarlandktan

sonra, bu izim dxf formatnda kaydedilir. Kaydedilen bu izim daha sonra CNC lazer
tezghna ait yazlm kullanlarak kesime hazrlanr.

14
 ekil 1.2: CAD programnda parann izimi

CNC lazer tezghna ait zel yazlm kullanlarak CAD programnda izilen resim
buraya aktarlr. Program iersinde parann kesim sralamas oluturulur yani parann
kesime nereden balanaca ve kesim srasnda lazer kafann izleyecei yol karlr. Ayrca
bunun yannda kesim sreleri de program tarafndan hesaplanmaktadr. Bu programn
oluturduu kesim plan ekil 1.3te verilmitir.

ekil 1.3: CAD programnda izilen parann lazer tezghna ait yazlma aktarlmas

Bu ilemlerden sonra paralarn sac plaka zerinde yerleim plan hazrlanmaktadr.

Boyutlar belli olan bir plaka zerine kalnlklar eit olmak artyla tek bir paradan belli
sayda veya birden fazla sayda farkl para yerletirilebilir (ekil 1.4). Bu da takm hlinde
kesilen paralar iin uygun bir yntemdir. Bylece sac, minimum fireyle deerlendirilmi
olur. Daha nceden hazrlanan .geo (Bu dosya uzants farkl programlar iin deiebilir.)
uzantl dosya veya dosyalar arlarak sac plaka zerine istenen say ve eitlilikte
yerletirilir. Daha sonra kesme kural belirlenir. CAM (Computer Aided Manufacturing)
blmnde ise bir veya birden fazla i parasnn kesme simulasyonu program yardmyla
gerekletirilmektedir. Bununla kesmede oluabilecek eitli hatalar deerlendirilmektedir.
rnein; delik aplar ok kkse farkl yerden lazer n girii gerekletirilmekte ya da
paralar ok yakn yerletirilmise aralarndaki mesafe deitirilmektedir. Lazerin kafa
hareketleri ekranda grlmekte ve istenirse deiiklik yaplabilmektedir.

CNC lazer tezghlar, eitli kapasitelere sahiptir. Bu kapasite, tezgha yklenecek sac
ebatlaryla orantldr. ounlukla 2 boyutlu kesim yapan tezghlar 3000 x 1500 ebatnda
saclar iindir. Fakat imalatn trne ve byklne gre sac ebat artmaktadr.
15
 ekil 1.4: Lazer tezghna ait yazlmla kesim plannn kartlmas

ekil 1.5: Lazer tezghna ait yazlmla minimum kaypla kesim plannn karlmas

16
 UYGULAMA FAALYET

UYGULAMA FAALYET
Farkl programlarda izilen iki boyutlu izimlere CNC lazer kesme paket programnda
kesme iin gerekli parametre ayarlarn yapnz.

lem Basamaklar neriler

CAD Programnda para tasarmn yapnz. Tasarladnz
izimi uygulama.dxf adyla ve uzantsyla kaydediniz.

CAD programnda
izimi yaptktan sonra
dosyay dxf olarak
kaydetmeyi
unutmaynz.

CNC lazer kesme tezghna ait Bypart yazlm

bilgisayarda anz.

Btn programlar
aarken dier
programlarda
yaptnz ilemleri
kaydediniz.

17
 CAD programnda tasarladnz izimi Bypart
programn kullanarak anz.
Bu program kullanarak uygulama isimli parann kesim
ablonunu karnz ve dosyay kaydediniz.
izim ilemleri
yaplan
bilgisayarlarda
mmknse internet
balants
yapmaynz.

Bypart program ile hazrlanan kesim ablonu

Kesim ablonu olutrulduktan sonra yine CNC lazer kesme
tezghna ait Bywork programn anz.

Btn programlar
aarken dier
programlarda
yaptnz ilemleri
kaydediniz.

Bywork program ile parann retilecei adedi belirterek

sac zerine otomatik yerletiriniz.

18
19
KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler

iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. CAD Programnda para tasarmn yaptnz m?
2. Tasarladnz izimi uygulama.dxf adyla ve uzantsyla
kaydettiniz mi?
3. CNC lazer kesme tezghna ait Bypart yazlm bilgisayarda
atnz m?
4. CAD programnda tasarladnz izimi Bypart programn
kullanarak atnz m?
5. Program kullanarak uygulama isimli parann kesim ablonunu
kartp dosyay kaydettiniz mi?
6. Kesim ablonu olutrulduktan sonra yine CNC lazer kesme
tezghna ait Bywork programn atnz m?
7. Bywork program ile parann retilecei adedi belirterek sac
zerine otomatik yerletirdiniz mi?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.

Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

20
 LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Kesme tezghlar, ilenecek malzemeyi ka mmlik bir lazer k hzmesi ile eritir ve
buharlatrr?
A) 5 mm
B) 0.5 mm
C) 0.05 mm
D) 0.005 mm
2. Aadakilerden hangisi CNC lazer kesme tezghnn nitelerinden deildir?
A) G nitesi
B) Kontrol nitesi
C) Boya nitesi
D) Lazer retim nitesi
3. Aadakilerden hangisi CNC lazer kesme tezghnn avantajlarndan deildir?
A) ok hassas ve 0.5 mmye kadar ince paralar kesilmektedir.
B) Malzemenin trne gre gaz seimi ve kalnlna gre nozul seimi otomatik
yaplr.
C) Kesimlerin hatasz ve temiz olmas iin otomatik nleyici sistemler mevcuttur.
D) Kesim ok yava gereklemektedir.
4. Kesilecek paralarn ilk tasarm hangi programlarda yaplr?
A) CAD
B) CAM
C) CAP
D) CAX
5. Tasarlanan parann kesim ablonu hangi programda hazrlanr?
A) CAD
B) Bypart
C) Byrace
D) Bywork
6. Lazer tezghlarnn standart sac ls hangisidir?
A) 3000 x 1500
B) 1000 x 1000
C) 1000 x 500
D) 500 x 500
7. Hangisi lazer kesmede kullanlmayan gazdr?
A) Karbondioksit
B) Karbonmonoksit
C) Helyum
D) Azot

21
8. Lazer kesme ilemlerinin tezgha aktarlmas nasl yaplr?
A) CD kullanarak
B) Disket kullanarak
C) MD kullanarak
D) Bir ey yaplmasna gerek yoktur.
9. Cam muhafaza niin nemlidir?
A) Gerekli deildir.
B) Kvlcmdan korunmak iin
C) Lazer kafann evreye zarar vermemesi iin
D) Radyasyondan ve lazerin kt etkisinden korunmak iin
10. Hangisi lazer tezghnn avantajlarndandr?
A) Elektrik tasarufu salar.
B) Zaman tasarufu salar.
C) Malzeme tasarufu salar.
D) Hepsi

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap

verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

22
 RENME FAALYET-2
RENME FAALYET-2
AMA

Sac CNC tezgh tablas zerinde sabitleyip kesim iin hazrlanm resmi CNC lazer
tezghna aktararabilecek, kesim ayarlarn yaparak kesim ilemini balatabilecek, kesme
ilemini tamamlana kadar gzleyebileceksiniz.

ARATIRMA

Okul, niversite ve ehir ktphanelerine gidiniz, internet ortamnda aratrarak

konuyla ilgili dokmanlar toplayp bir rapor hazrlaynz. Sanayi blgelerinde
faaliyet gsteren CNC lazerle kesme ilemleri yapan ya da retimlerinde CNC
lazer tezghlar kullanan iletmelere giderek bu tezgh hakknda bilgi sahibi
olunuz.

2. CNC LAZER KESMEDE ALIMAK

2.1. Lazer Kesme Tezghnda Kesme lemi
Operatrn ilemleri yapmas ve herhangi bir sorunda mdahale edebilmesi iin
operatr uygulama sayfas (Operator Setup Sheet) ve lazer kesme kafasnn hareket ekli
kt zerine alnarak operatre verilmektedir. Operatr iin dzenlenen sayfada yaplan
program iin genel olarak program numaras, tarihi, malzemenin cinsi, arl ve boyutlar,
ka plaka kesilecei, toplam kesme zaman, kesme uzunluu, kesilecek para veya paralarn
.geo uzantl dosya isimleri ve sayfa ismi belirtilir. Ayrca program iinde bulunan her bir
parann verilen para ismi, geometrik dosya ismi, kesme kuralnn ismi, program numaras,
o parann kesme zaman, o parann kesme uzunluu, arl, ka noktadan parann iine
ileyecei gibi bilgiler grlebilmektedir.

Sac malzeme girildikten, paralar yerletikten ve kalnlk belirlendikten sonra sac

plaka arl ve lensin boyutu belirlenmektedir. Lazer tezghyla yaplan ilemin kesme
zaman da annda grebilmektedir. Makine de yaplan bir programdan ok fazla kesim
yaplacaksa tekrar tekrar arlarak yaplabilmektedir.

Sac plaka tezgha el, forklift ya da vakumlu kollar yardmyla yerletirilebilir.

Tezghn zerinde iki adet araba vardr. Bu arabalardan birinin zerine konulan sac
ilemdeyken dierine ilenecek sac malzeme yerletirilir. lemi biten araba dar alnrken

23
ileme girecek dier araba alnr. Bylece zamandan ok byk tasarruf salanr. Bylelikle
kesilen paralar toplanrken dier arabadaki sac ileme balar.

Tezgh almaya baladktan sonra kesinlikle cam blmeleri almamaldr. Bu cam

blmeler radyasyona ve lazer nnn gz ve cilde etkisine kar koruyan malzemelerden
yaplmtr.
Tezghn hava gereksinimi ise bir kompresr yardmyla salanmaktadr. Ayrca
tezghn bulunduu ortamn temiz olmas gerekmektedir. Lazer tezghnn zerinde bulunan
bilgisayar ile programlarn arlmas, ilemlerin yaplmas ve o anki ilemelerin grlmesi
salanr.

Uygun ortam salandnda ve gerekli gvenlik nlemleri alndnda kesme ilemi

kontrol panelinden balatlr. Lazer kafa, programland gibi sac zerinde hareket ederek
kesme ilemi gerekletirilir.

Kesme ilemi sonladnda ise lazer kesme tezgh kapatlr ve cam muhafaza alarak
kesilen paralar buradan alnr ve kesme ilemi tamamlanm olur.

2.2. Lazer Kesme Tezghnn altrlmasnda Dikkat Edilecek

Hususlar

Lazer osilatrnn k gc, ilenecek malzeme kalnl iin ana kstas tekil
etmektedir. Bununla birlikte aranmas gerekli temel ltler; kesimde kesintisiz
srekli kalite, przszlk ve hassasiyettir. Bunun iin tercih edilecek lazer
ileme merkezinin gerek ve grsel performans bizzat grlmelidir.
Vibrasyon, lazer gibi hassas bir konuda nemli, belirleyici bir lttr.
vibrasyonlar ve zellikle d evresel vibrasyonlar, toplam bileke vibrasyonu
tekil etmektedir. hmal edilebilir grnen bir vibrasyon, lazerin yuvarlak
amas gerekli bir delii oval amasna sebep olabilmektedir. Ayrca vibrasyon,
kesintisiz srekli kesim kalitesi, przszlk ve hassasiyet konularnda etkin bir
belirleyici lttr.
Lazer ileme makinelerinde, kullanlan ekipman saysnn (odaklayc lensler,
dorultucu ve ynlendirici aynalar, kullanlan lazer gaz, tp says vs.)
olabildiince az tutulmas seimlerde belirleyici unsurlardan olmaldr. Bu konu
ek maliyet, periyodik bakm-deiim, daha ok ayar, ek fonksiyonel balantlar,
servis maliyeti gibi ciddi, dnlmesi gerekli klfetler getirmektedir.
Inn kat edecei yol uzadka k salm artmaktadr. Bunu nlemek iin
ek odaklayc ve dorultucu elemanlar kullanlmaktadr.
Lazer gaz ve kesim iin gerekli yardmc gazlarn oransal kullanm
performans, ara ekipman kullanlp kullanlmad, tp ve tketim maliyetleri
de dikkate alnmas gereken nemli hususlardr.
Toplam elektrik tketimi, yine toplam maliyetler ile birlikte yakndan
incelenmesi gerekli bir konudur.

24
 Seri retim yaplan ve zamann ok deerli olduu sistemlerde seeceiniz lazer
ileme merkezinin farkl kalnlklardaki farkl malzemeleri, kafa deiimine, ek
ayarlara ve zaman kayplarna gerek duyulmakszn kesintisiz ve srekli
gerekletirebilme zelliine sahip olmas gerekir.
Servis a, kalitesi ve gvenilirlii tm ltlerden ayr tutulmas ve ok ciddi
deerlendirilmesi gerekli temel bir prensiptir.
Tm bu belirleyici ltler ile birebir rten, lazer ileme merkezinin
tamamlaycs CAD CAM izim ve kod evirici programlarnn mevcut olmas
sizler iin yine nem verilmesi gerekli bir konudur.

25
 UYGULAMA FAALYET

UYGULAMA FAALYET
Sac CNC tezgh tablas zerinde sabitleyip kesim iin hazrlanm resmi CNC lazer
tezghna aktarnz, kesim ayarlarn yaparak kesim ilemini balatnz, kesme ilemini
tamamlana kadar gzleyiniz.

lem Basamaklar neriler

Kesilecek parann izimini tezgha aktarmak iin
bilgisayarnzla balants varsa direkt olarak tezgha
yollaynz. ayet bilgisayar balants mevcut deilse Kullanacanz diskette
kaydettiiniz dosyay bir diskete aktarnz. virs olmamasna
Disketteki dosyay, CNC lazer kesme tezghnn kontrol dikkat ediniz.
nitesi ksmndaki disket srcsne yerletiriniz.

Kontrol nitesindeki disket srcsne disketi

yerletirdikten sonra malzemenin cinsini ve kalnln
giriniz. Makine otomatik olarak gaz seimi ve dier ayarlar
Gerekli gvenlik
yapacaktr.
nlemlerini alnz.
Kesme ilemi iin malzeme stok nitesinden kesilecek sac
alp ykleme nitesine sevkediniz (Bu ilemi vakumlu
otomatik kollar yapacaktr.).

26
 Malzeme ykleme blmne aktarlan sac, lazer kesimin
Cam muhafaza,
yaplaca cam muhafazal zel kabine getiriniz.
radyosyonun ve lazerin
Gerekli gvenlik nlemlerini aldktan sonra cam muhafazay
gz ve cilde olumsuz
kapatnz.
etkisini azaltmaktadr.

Lazer kesme ilemini kontrol panelinden balatnz.

27
 Makineyi
Kesme ilemi bittikten sonra makineyi kapatnz.
kapattnzdan emin
Cam muhafazay aarak kesilen paralar karnz.
olunuz.

28
KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler

iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. izilen dosyay diskete kaydettiniz mi?
2. Disketteki dosyay, CNC lazer kesme tezghnn kontrol nitesi
ksmndaki disket srcsne yerletirdiniz mi?
3. Kontrol nitesindeki disket srcsne disketi yerletirdikten
sonra malzemenin cinsini ve kalnln girdiniz mi?
4. Makine otomatik olarak gaz seimi ve dier ayarlar
yapacaktr, bu ayarlar kontrol ettiniz mi?
5. Kesme ilemi iin malzeme stok nitesinden kesilecek sac alp
ykleme nitesine sevkettiniz mi?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.

Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

29
 LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerde bo braklan parantezlere verilen bilgiler doru ise D,
yanl ise Y yaznz.

1. ( ) CNN lazer tezghlarnda yaplan bir programdan ok fazla kesim

yaplacaksa tekrar tekrar arlarak yaplabilmektedir.

2. ( ) CNN lazer tezghlarnda vibrasyon, lazer gibi hassas bir konuda nemli,
belirleyici bir lttr.

3. ( ) Inn kat edecei yol uzadka k salm artmaktadr. Bunu makine

kendisi otomatik olarak ayarlar.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap

verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru Modl Deerlendirmeye geiniz.

30
 MODL DEERLENDRME

MODL DEERLENDRME
retmeninizin verecei/verdii kesme ilerini CNC lazer ile yaptnz.

KONTROL LSTES

Bu modl kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin

Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. ki boyutlu izim proramn (CAD) bilgisayara ykleyerek
altrabildiniz mi?
2. izim programnn ayarlarn yapabildiniz mi?
3. parasnn resmini bilgisayar ortamnda izebildiniz mi?
4. parasnn resmini bilgisayar ortamnda llendirebildiniz
mi?
5. izilen resmi isimlendirerek (dfx) uzantl olarak kaydedebildiniz
mi?
6. CNC paket programa girerek izilen iki boyutlu dxf uzantl
resmi arabildiniz mi?
7. parasn, sac zerine yerletirip sac lsn seebildiniz mi?
8. Kesim srasn ve saysn belirleyip programa isim vererek kayt
yapabildiniz mi?
9. Hazrlanan programn similasyonunu yapabildiniz mi?
10. CNC lazer makinesini aarak kullanma hazr hle getirebildiniz
mi?
11. Kesimi yaplacak i parasn, lazerle kesme makinesine ykleyip
devreye alabildiniz mi?
12. Sacn kalnlk ve cinsine uygun parametreleri seebildiniz mi?
13. Sac lsne gre sac, makinenin tablasna yerletirip
balayabildiniz mi?
14. Gerekli emniyet tedbirlerini gzden geirip makineyi altrarak
paralarn kesilmesini balatabildiniz mi?
15. Kesme ileminin tamamlanmasndan sonra kesilen
para/paralar kontrol ederek tasnif edebildiniz mi?
16. CNC lazer kesme tezghn kapatabildiniz mi?

DEERLENDRME

31
 Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetlerini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

32
 CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI

1 B
2 D
3 C
4 D
5 A
6 C
7 C
8 C
9 B
10 D

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1 Doru
2 Doru
3 Yanl

33
 KAYNAKA
KAYNAKA
AutoCAD 2000, AutoCAD2002, AutoCAD2004, Program Kaynaklar.

BATI Mehmet, Veli PEHLVANOLU, CNC Takm Tezghlar, Marmara

niversitesi Teknik Eitim Fakltesi Makine Blm, stanbul, 2002.

GEORGE Omura, AutoCAD 2000, Alfa Basm Yayn, 2002

GVEN Onur, Lazer Kesme, Mersin niversitesi Mhendislik Fakltesi

Makine Mhendislii Blm, Makale

34