Proraun i konstruisanje veza

pod uglom

Osnove metalnih konstrukcija 1

Primeri primene veza pod uglom u
zgradarstvu i mostogradnji

Osnove metalnih konstrukcija 2

 Zglobne veze

Najee se primenjuju:
Zglobne veze sa priljunim limom,
Zglobne veze sa prikljunim ugaonicima,
Zglobne veze sa enom ploom i
Zglobne veze ostvarene pomou stolice.

Zglobne veze mogu biti:

Izmeu dve grede i
Izmeu grede i stuba.

Osnove metalnih konstrukcija 3

 Zglobne veze sa prikljunim ugaoncima

Pored transverzalne sile kod ovkvih veza javlja se i momnent

ekscentriciteta (Me =V e).
Ekscenricitet se moe smanjiti konstrukcijskim oblikovanjem!
Osnove metalnih konstrukcija 4
 Smanjenje ekscentriciteta

Zasecanje noice Denivelacija nosaa

Osnove metalnih konstrukcija 5

 Kontrola oslabljenog preseka u sluaju
zasecanja noice
Jednostrano zasecanje Obostrano zasecanje

V e
= dop V
V Wy ,min =
= t w h1
tw ( h1 t f )

u = 2 + 3 2 dop
Osnove metalnih konstrukcija 6
Geometrijske karakteristike oslabljenog
poprenog preseka
Jednostrano zaseeni nosai Obostrano zaseeni nosai
Povrina poprenog preseka - A
( )
A = t w h1 t f + b f t f A = h1 t w
Rastojanje od teita do pritisnute ivice nosaa - hc

hc = h1
(
h1 t w h1 t f )

tf
hc =
h1
2 A 2 2
Moment inercije poprenog preseka - Iy
t w ( h1 t f ) 3
b f t f t w ( h1 t f ) h1 2 t w h13
Iy = + Iy =
12 A 2 12
Otporni moment poprenog preseka - Wy
Iy Iy t w h12
W y ,min = Wy = =
hc hc 6
Statiki moment poprenog preseka - Sy
t w hc2 t w h12
Sy = Sy =
2 4

Osnove metalnih konstrukcija 7

Veza grede sa stubom mali ekscentricitet

Otpada potreba za zasecanjem noica!

Osnove metalnih konstrukcija 8

 Glavni elementi veze
Pri dimenzionisanju veze moraj se proveriti:
Zavrtnjevi za vezu rebra nosaa sa prikljunim limom,
Prikljuni lim,
avovi za vezu prikljunog lima sa prikljunom povrinom

Naprezanja u
elementima veze

Osnove metalnih konstrukcija 9

 Dimenzionisanje avova

Me =V e M T = V (t p + t w ) / 2

Me
n=
Ww
V
VII,V =
Aw, v
MT
VII,T =
Ww , T

u = n 2 + (VII,V + VII,T ) 2 w, dop

Osnove metalnih konstrukcija 10

 Kontrola napona u vornom limu

Me V e V M T V (t p + t w ) / 2
max = = V = T = =
W p t p h p2 / 6 t p hp WT h p t 2p / 3

u = 2 + 3 ( V + T ) 2 dop
Osnove metalnih konstrukcija 11
 Proraun zavrtnjeva
Najee je dovoljan jedan red zavrtnjeva pa su veze visoke!
Potreban broj zavrtnjeva moe da se odredi na osnovu izraza:
2 2
1 6 Me V 6e
n V2 + = 1+
Fdop h Fdop h

Kontrola nosivosti najoptereenijeg zavrtnja:

V M e hn Me
FV = max FM = n
= m
n hn
i
h
1
2

FR , max = FV2 + max FM 2 Fdop

Osnove metalnih konstrukcija 12
Zglobne veze sa prikljunim ugaonicima

Osnove metalnih konstrukcija 13

Proraun zavrtnjeva serije 1 veza prikljinih
ugaonika sa rebrom nosaa
iroka veza Visoka veza
m m
max F
max F M
M FV
FR

z max
F ,ma
zmax

FV
ax

R x
ax

,m
rm

ax
rm

zi
n T Me T
V Me

x max

Osnove metalnih konstrukcija 14

 Kontrola nosivosti kod irokih veza
Komponenta sile u zavrtnju usled smicanja
V
FV =
nm

Komponente sile u zavrtnju usled momenta ekscentriciteta

M e xmax M e zmax
max FM , z = mn max FM , x = mn
ri 2
i
r 2

i =1 i =1

Kontrola nosivosti najoptereenijeg zavrtnja

FR ,max = ( F
max M , z + FV ) +
2
max M , x Fv , dop
F 2

Osnove metalnih konstrukcija 15

 Kontrola nosivosti kod visokih veza
Komponenta sile u zavrtnju usled smicanja
V
FV =
nm

Komponenta sile u zavrtnju usled momenta ekscentriciteta

M e z max
max FM = max FM , x = n
m zi2
i =1

Kontrola nosivosti najoptereenijeg zavrtnja

FR ,max = FV2 + max FM2 Fdop

Osnove metalnih konstrukcija 16

Proraun zavrtnjeva serije 2 veza prikljunog
ugaonika za prikljunu povrinu

Prihvataju samo transverzalnu silu (V),

odnosno reakciju - nema ekscentriciteta!
Ukupan broj zavrtnjeva serije 2 jednak je
dvostrukom broju zavrtnjeva serije 1
(postoje dva prikljuna ugaonika)!
Za razliku od serije 1, zavrtnjevi serije 2
su jednoseni!

V
FV = Fdop n broj zavrtnjeva na jednom ugaoniku
2n
Osnove metalnih konstrukcija 17
Zavrtnjevi serije 2 - sluaj obostranih nosaa

Kontrola nosivosti zavrtnjeva na smicanje

(zavtnjevi su jednoseni):

V1 V2
FV ,1 = Fv FV , 2 = Fv
2n 2n

Kontrola nosivosti zavrtnjeva na pritisak po

omotau rupe:

V1 + V2
FV = Fb
2n

Osnove metalnih konstrukcija 18

Kontrola napona u prikljunim ugaonicima

Me V e
= = dop
Wnet Wnet

V
= dop
Anet

u = 2 + 3 2 dop

Osnove metalnih konstrukcija 19

Uobiajene dimenzije prikljunih ugaonika

Ugaonik Zavrtanj Poloaj rupa

c1 c2 c3
L90x90x9 M16 50 - -
L100x100x10(12) M20 60 - -
L120x120x12 M24 70 - -
L150x75x9 M16 50 60 50
L180x90x10(12) M20 60 70 60
L200x100x12 M24 70 80 60

Osnove metalnih konstrukcija 20

Varijanta sa zavarenim prikljunim ugaonikom

Za vertikalni av Za horizontalne avove

V R
VII = w, dop u = w,dop
a1 l 1 a2 l 2
2 2
V e1 V e2 V
R= +
= e12 + e22
h h h
Osnove metalnih konstrukcija 21
Karakteristini primeri primene

Osnove metalnih konstrukcija 22

 Zglobne veze sa eonom ploom

Nema ekscentriciteta (e=0)!

Zahteva se vea preciznost izrade manje tolerancije!

Osnove metalnih konstrukcija 23

 Proraun potrebnog broja zavrtnjeva

V
n
Fdop

n je ukupan broj zavrtnjeva (usvaja se uvek paran broj),

V vertikalna reakcija (maksimalna smiua sila),
Fdop nosivost zavrtnja na smicanje (jednsean).
Oblikovanjem veze treba spreiti da se u zavrtnjevima javljaju
znaajne sile usled efekta ukljetenja!

Osnove metalnih konstrukcija 24

 Dimenezije eone ploe

Treba teiti to je mogue manjim dimenzijma, da bi se izbegli

efekti ukljetenja.
Visina eone ploe (hp) odreuje se iz sledeih uslova:
1. Uslov konstruisanje veze i zadovoljenja propisanih
minimalnih rastojanja zavrtnjeva;
2. Uslov smicanja u rebru nosaa;
3. Uslov nosivosti avova za vezu rebra nosaa sa eonom
ploom;
Debljina eone ploe (tp) ne treba da bude velika (uglavnom je
tp =10 mm), kako bi se obezbedilo obrtanje na mestu veze!
Osnove metalnih konstrukcija 25
 Odreivanje visine eone ploe
Iz uslova smetanja zavrtnjeva:
h p 4 d 0 + 3 d 0 (n1 1) = (1 + 3 n1 ) d 0

Iz uslova smicanja rebra nosaa:

V V
= dop h p
n1 = n / 2 tw hp dop t w
Iz uslova napona u avovima:
V
hp
2 a w,dop

a je debljina ugaonog ava

Osnove metalnih konstrukcija 26
 Rotacija (obrtanje) na mestu veze

Dobrim izborom poloaja zavrtnjeva i usvajanjem male debljine

eone ploe (tp 10 mm ) omoguava se pravilno ponaanje veze
i preraspodela uticaja u skladu sa pretpostavkom o zglobnoj vezi!

Osnove metalnih konstrukcija 27

 Standardne (uobiajene) dimenzije eonih
ploa kod zglobnih veza

Zavrtanj M16 M20 M24

w 60 80 100 120 80 100 120 150 100 120 150 200
n1=1 120 140 160 - 160 180 - - 200 - - -
n1=2 120 140 160 180 160 180 200 - 200 220 250 300
bp n1=3 120 140 160 180 160 180 200 230 200 220 250 300
n1=4 - - - - 160 180 200 230 200 220 250 300
n1=5 - - - - - - - - 200 220 250 300
tp 10 10 10
bp irina eone ploe; tp debljina eone ploe; w razmak zavrtnjeva

Osnove metalnih konstrukcija 28

Primeri zglobnih veza sa gredom
ostvarenih pomou eone ploe

Osnove metalnih konstrukcija 29

Primeri zglobnih veza sa stubom pomou
eone ploe

Osnove metalnih konstrukcija 30

 Zglobne veze ostvarene pomou stolice

Na ovaj nai mogu se ostvariti veze sa gredom i veze sa stubom!

Reakcija se prenosti direktnim kontaktom! Veze rebra sa
zavrtnjevima samo spreavaju bono pomeranje (preturanje)!
Stolica moe biti u vidu L profila ili u vidu ravnog lima velike
debljine!
Osnove metalnih konstrukcija 31
Veza sa stolicom od L profila varijanta sa
zavrtnjevima

Me
Nt = Nc =

Naprezanja u L profilu:
Me V ( l 2d 0 ) t 2
max = + dop Wnet = A = l t
Wnet A 6
Sile u zavrtnjevima:
Fv = V / n Ft = N t / n
Osnove metalnih konstrukcija 32
Veza sa stolicom od L profila varijanta sa
zavarivanjem
Naprezanja u L profilu:
Me V
max = + dop W = l t / 6 2 A = l t
W A

Naponi u avovima:

Me / h
n= w,dop
2al

V
VII = w,dop
2ah

Osnove metalnih konstrukcija 33

Veza sa stolicom od krutog lima

Osnove metalnih konstrukcija 34

Unoenje oslonake reakcije u nosa

a x 1,25 (t f + r ) a y = tw + 1,46 r + 3,46 t f

A = ax a y

Kontrola kontaktnog napona pritiska:

V
c = dop
A
Osnove metalnih konstrukcija 35
 Kontrola stabilnosti rebra u zoni unoenja
oslonake reakcije
Efektivna irina rebra:
( ) (
l T = a x + 2,5 t f + r 3,75 t f + r )
Efektivna povrina rebra:
Aw,eff = l T t w

Vitkost rebra:
li 0,75 h
Kontrola stabilnosti = = i ,dop (kriva C)
imin 0,289 t w
V
= i ,dop
Aw,eff
Osnove metalnih konstrukcija 36
 Oslonaka ukruenja

Aeff = 2 t s (bs c) + Aw,eff

Ukoliko uslov stabilnosti rebra nije zadovoljen, potrebno je

predvideti oslonaka ukruenja u vidu vertikalnih limova!
Povrina ukruenja ulazi u efektivnu povrinu, a poveava se i
poluprenik inercije idealizovanog tapa upravno na ravan rebra.

Osnove metalnih konstrukcija 37

Primeri zglobnih veza ostvarenih pomou stolice

Osnove metalnih konstrukcija 38

Primer poduno pomerljive zglobne veze
ostvarene pomou stolice

Osnove metalnih konstrukcija 39

Primer zglobnih veze sa stubom ostvarene
pomou stolice (zaseen nosa)

Osnove metalnih konstrukcija 40