Signature and Name of Invigilator
(To be filled by the Candidate)
1. (Signature) __________________________
(Name) ____________________________
2. (Signature) __________________________
(Name) ____________________________
J 20 1 0
PAPER-II
Time : 1 1/4 hours]
HINDI
Number of Pages in this Booklet : 8
Instructions for the Candidates
1. Write your roll number in the space provided on the top of
this page.
2. This paper consists of fifty multiple-choice type of questions.
3. At the commencement of examination, the question booklet
will be given to you. In the first 5 minutes, you are requested
to open the booklet and compulsorily examine it as below :
(i) To have access to the Question Booklet, tear off the paper
seal on the edge of this cover page. Do not accept a booklet
without sticker-seal and do not accept an open booklet.
(ii) Tally the number of pages and number of questions in
the booklet with the information printed on the cover
page. Faulty booklets due to pages/questions missing
or duplicate or not in serial order or any other
discrepancy should be got replaced immediately by a
correct booklet from the invigilator within the period
of 5 minutes. Afterwards, neither the Question Booklet
will be replaced nor any extra time will be given.
(iii) After this verification is over, the Test Booklet Number
should be entered in the OMR Sheet and the OMR Sheet
Number should be entered on this Test Booklet.
4. Each item has four alternative responses marked (A), (B), (C)
and (D). You have to darken the oval as indicated below on the
correct response against each item.
Example : A B C D
where (C) is the correct response.
5. Your responses to the items are to be indicated in the Answer
Sheet given inside the Paper I Booklet only. If you mark at
any place other than in the ovals in the Answer Sheet, it will
not be evaluated.
6. Read instructions given inside carefully.
7. Rough Work is to be done in the end of this booklet.
8. If you write your name or put any mark on any part of the test
booklet, except for the space allotted for the relevant entries,
which may disclose your identity, you will render yourself
liable to disqualification.
9. You have to return the test question booklet and OMR Answer
sheet to the invigilators at the end of the examination
compulsorily and must not carry it with you outside the
Examination Hall.
10. Use only Blue/Black Ball point pen.
11. Use of any calculator or log table etc., is prohibited.
12. There is no negative marks for incorrect answers.
D-0109
J-20-10
OMR Sheet No. : .........................................
Roll No.
(In figures as per admission card)
Roll No.____________________________
(In words)
Test Booklet No.
[Maximum Marks : 100
Number of Questions in this Booklet : 50
¯Ö¸ü߁ÖÖÙ£ÖµÖÖë êú ׻֋ ×­Ö¤ìü¿Ö
1. ¯ÖÆü»Öê ¯Öéšü êú ‰ú¯Ö¸ü ×­ÖµÖŸÖ Ã£ÖÖ­Ö ¯Ö¸ü †¯Ö­ÖÖ ¸üÖê»Ö ­Ö´²Ö¸ü ×»Ö׏֋ …
2. ‡ÃÖ ¯ÖÏ¿­Ö-¯Ö¡Ö ´Öë ¯Ö“ÖÖÃÖ ²ÖÆãü׾֍ú»¯ÖßµÖ ¯ÖÏ¿­Ö Æïü …
3. ¯Ö¸ü߁ÖÖ ¯ÖÏÖ¸ü´³Ö ÆüÖê­Öê ¯Ö¸ü, ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ †Ö¯ÖúÖê ¤êü ¤üß •ÖÖµÖêÖß … ¯ÖÆü»Öê ¯ÖÖѓÖ
״֭֙ü †Ö¯ÖúÖê ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ ÖÖê»Ö­Öê ŸÖ£ÖÖ ˆÃ֍úß ×­Ö´­Ö×»Ö×ÖŸÖ •ÖÖÑ“Ö êú
׻֋ פüµÖê •ÖÖµÖëÖê וÖÃ֍úß •ÖÖÑ“Ö †Ö¯ÖúÖê †¾Ö¿µÖ ú¸ü­Öß Æîü :
(i) ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ ÖÖê»Ö­Öê êú ׻֋ ˆÃ֍êú ú¾Ö¸ü ¯Öê•Ö ¯Ö¸ü »ÖÖß úÖÖ•Ö úß
ÃÖᯙ úÖê ±ú֛Íü »Öë … Öã»Öß Æãü‡Ô µÖÖ ×²Ö­ÖÖ Ã™üߍú¸ü-ÃÖᯙ úß ¯ÖãÛß֍úÖ
þÖߍúÖ¸ü ­Ö ú¸ëü …
(ii) ú¾Ö¸ü ¯Öéšü ¯Ö¸ü ”û¯Öê ×­Ö¤ìü¿ÖÖ­ÖãÃÖÖ¸ü ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ êú ¯Öéšü ŸÖ£ÖÖ ¯ÖÏ¿­ÖÖë
úß ÃÖӏµÖÖ úÖê †“”ûß ŸÖ¸üÆü “Öîú ú¸ü »Öë ׍ú µÖê ¯Öæ¸êü Æïü … ¤üÖêÂÖ¯ÖæÖÔ
¯ÖãÛß֍úÖ ×•Ö­Ö´Öë ¯Öéšü/¯ÖÏ¿­Ö ú´Ö ÆüÖë µÖÖ ¤ãü²ÖÖ¸üÖ †Ö ÖµÖê ÆüÖë µÖÖ ÃÖß׸üµÖ»Ö
´Öë ­Ö ÆüÖë †£ÖÖÔŸÖ ×úÃÖß ³Öß ¯ÖύúÖ¸ü úß ¡Öãיü¯ÖæÖÔ ¯ÖãÛß֍úÖ Ã¾ÖߍúÖ¸ü ­Ö
ú¸ëü ŸÖ£ÖÖ ˆÃÖß ÃÖ´ÖµÖ ˆÃÖê »ÖÖî™ü֍ú¸ü ˆÃ֍êú ãÖÖ­Ö ¯Ö¸ü ¤æüÃÖ¸üß ÃÖÆüß
¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ »Öê »Öë … ‡Ã֍êú ׻֋ †Ö¯ÖúÖê ¯ÖÖÑ“Ö ×´Ö­Ö™ü פüµÖê •ÖÖµÖëÖê …
ˆÃ֍êú ²ÖÖ¤ü ­Ö ŸÖÖê †Ö¯Öúß ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ ¾ÖÖ¯ÖÃÖ »Öß •ÖÖµÖêÖß †Öî¸ü ­Ö
Æüß †Ö¯ÖúÖê †×ŸÖ׸üŒŸÖ ÃÖ´ÖµÖ ×¤üµÖÖ •ÖÖµÖêÖÖ …
(iii) ‡ÃÖ •ÖÖÑ“Ö êú ²ÖÖ¤ü ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ úß Îú´Ö ÃÖӏµÖÖ OMR ¯Ö¡Öú ¯Ö¸ü
†Ó׍úŸÖ ú¸ëü †Öî¸ü OMR ¯Ö¡Öú úß Îú´Ö ÃÖӏµÖÖ ‡ÃÖ ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ ¯Ö¸ü
†Ó׍úŸÖ ú¸ü ¤ëü …
4. ¯ÖϟµÖêú ¯ÖÏ¿­Ö êú ׻֋ “ÖÖ¸ü ˆ¢Ö¸ü ׾֍ú»¯Ö (A), (B), (C) ŸÖ£ÖÖ (D) פüµÖê ÖµÖê
Æïü … †Ö¯ÖúÖê ÃÖÆüß ˆ¢Ö¸ü êú ¤üߑÖÔ¾Öé¢Ö úÖê ¯Öê­Ö ÃÖê ³Ö¸üú¸ü úÖ»ÖÖ ú¸ü­ÖÖ Æîü •ÖîÃÖÖ
׍ú ­ÖߓÖê פüÖÖµÖÖ ÖµÖÖ Æîü …
ˆ¤üÖÆü¸üÖ : A B C D
•Ö²Ö׍ú (C) ÃÖÆüß ˆ¢Ö¸ü Æîü …
5. ¯ÖÏ¿­ÖÖë êú ˆ¢Ö¸ü êú¾Ö»Ö ¯ÖÏ¿­Ö ¯Ö¡Ö I êú †­¤ü¸ü פüµÖê ÖµÖê ˆ¢Ö¸ü-¯Ö¡Öú ¯Ö¸ü Æüß †Ó׍úŸÖ
ú¸ü­Öê Æïü … µÖפü †Ö¯Ö ˆ¢Ö¸ü ¯Ö¡Öú ¯Ö¸ü פüµÖê ÖµÖê ¤üߑÖÔ¾Öé¢Ö êú †»ÖÖ¾ÖÖ ×úÃÖß †­µÖ
ãÖÖ­Ö ¯Ö¸ü ˆ¢Ö¸ü דÖÅ­ÖÖÓ׍úŸÖ ú¸ŸÖê Æïü, ŸÖÖê ˆÃ֍úÖ ´Ö滵ÖÖӍú­Ö ­ÖÆüà Æü֐ê ÖÖ …
6. †­¤ü¸ü פüµÖê ÖµÖê ×­Ö¤ìü¿ÖÖë úÖê ¬µÖÖ­Ö¯Öæ¾Öԍú ¯ÖœÍëü …
7. ú““ÖÖ úÖ´Ö (Rough Work) ‡ÃÖ ¯ÖãÛß֍úÖ êú †Û­ŸÖ´Ö ¯Öéšü ¯Ö¸ü ú¸ëü …
8. µÖפü †Ö¯Ö ˆ¢Ö¸ü-¯ÖãÛß֍úÖ ¯Ö¸ü †¯Ö­ÖÖ ­ÖÖ´Ö µÖÖ ‹êÃÖÖ úÖê‡Ô ³Öß ×­Ö¿ÖÖ­Ö ×•ÖÃÖÃÖê
†Ö¯Öúß ¯ÖÆü“ÖÖ­Ö ÆüÖê Ã֍êú, ׍úÃÖß ³Öß ³ÖÖÖ ¯Ö¸ü ¤ü¿ÖÖԟÖê µÖÖ †Ó׍úŸÖ ú¸üŸÖê Æïü ŸÖÖê
¯Ö¸ü߁ÖÖ êú ×»ÖµÖê †µÖÖêµÖ ‘ÖÖê×ÂÖŸÖ ú¸ü פüµÖê •ÖÖµÖëÖê …
9. †Ö¯ÖúÖê ¯Ö¸ü߁ÖÖ ÃÖ´ÖÖ¯ŸÖ ÆüÖê­Öê ¯Ö¸ü ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ ‹¾ÖÓ OMR ˆ¢Ö¸ü-¯Ö¡Öú
×­Ö¸ü߁֍ú ´ÖÆüÖê¤üµÖ úÖê »ÖÖî™üÖ­ÖÖ †Ö¾Ö¿µÖú Æîü †Öî¸ü ¯Ö¸ü߁ÖÖ ÃÖ´ÖÖÛ¯ŸÖ êú ²ÖÖ¤ü ˆÃÖê
†¯Ö­Öê ÃÖÖ£Ö ¯Ö¸ü߁ÖÖ ³Ö¾Ö­Ö ÃÖê ²ÖÖÆü¸ü ­Ö »Öêú¸ü •ÖÖµÖë …
10. êú¾Ö»Ö ­Öß»Öê/úÖ»Öê ²ÖÖ»Ö ¯¾Öևՙü ¯Öî­Ö úÖ Æüß ‡ÃŸÖê´ÖÖ»Ö ú¸ëü …
11. ׍úÃÖß ³Öß ¯ÖύúÖ¸ü úÖ ÃÖӐ֝֍ú (îú»Öãú»Öê™ü¸ü) µÖÖ »ÖÖÖ ™êü²Ö»Ö †Öפü úÖ
¯ÖϵÖÖêÖ ¾ÖÙ•ÖŸÖ Æîü …
12. Ö»ÖŸÖ ˆ¢Ö¸üÖë êú ׻֋ úÖê‡Ô †Óú ú֙êü ­ÖÆüà •Ö֋ѐÖê …
1 P.T.O.
 HINDI
×Æü−¤üß
Paper – II
¯ÖÏ¿−Ö¯Ö¡Ö – II
×−Ö¤ìü¿Ö : ‡ÃÖ ¯ÖÏ¿−Ö¯Ö¡Ö ´Öë ¯Ö“ÖÖÃÖ (50) ²ÖÆãü-×¾Öú»¯ÖßµÖ ¯ÖÏ¿−Ö Æïü … ¯ÖÏŸµÖêú ¯ÖÏ¿−Ö êú ¤üÖê (2) †Óú Æïü … ÃÖ³Öß ¯ÖÏ¿−ÖÖë êú ˆ¢Ö¸ü
¤üßו֋…
1. †Â™ü”ûÖ¯Ö êú ú×¾ÖµÖÖë ´Öë ¯ÖÏ£Ö´Ö ×−ÖµÖãŒŸÖ 8. ¿Ö²¤ü úß «üµÖ£Öá µÖÖê•Ö−ÖÖ ÃÖê úÖî−Ö ÃÖÖ †»ÖÓúÖ¸ü
úߟÖÔ−ÖúÖ¸ü ú×¾Ö úÖî−Ö £Öê ? ÆüÖêŸÖÖ Æîü ?
(A) −Ö−¤ü¤üÖÃÖ (B) éúÂ.Ö¤üÖÃÖ (A) †−Öã¯ÖÏÖÃÖ (B) ¾ÖÎúÖêÛŒŸÖ
(C) ÃÖæ¸ü¤üÖÃÖ (D) ãÓú³Ö−Ö¤üÖÃÖ (C) ¿»ÖêÂÖ (D) ˆŸ¯ÖÏBê ÖÖ

2. •ÖÖµÖÃÖßéúŸÖ ‘¯Ö©Ö¾ÖŸÖ’ Æîü 9. ×−Ö´−Ö×»Ö×:ÖŸÖ ´Öë ÃÖê úÖî−Ö ¦ü×¾Ö›Íü ¯Ö׸ü¾ÖÖ¸ü úß
(A) ¯Öã¸üÖ.ÖúÖ¾µÖ (B) ¬Ö´ÖÔúÖ¾µÖ ³ÖÖÂÖÖ Æîü ?
(C) ºþ¯Öú úÖ¾µÖ (D) “Ö´¯ÖæúÖ¾µÖ (A) ˆ×›ÍüµÖÖ (B) ²ÖÓ=Ö»ÖÖ
(C) †ÃÖ×´ÖµÖÖ (D) ú−−Ö›Íü
3. ‘²ÖÃÖÖê ´Öê¸êü −Öî−Ö−Ö ´Öë −Ö−¤ü»ÖÖ»Ö’– ×úÃÖúß ¯ÖÓÛŒŸÖ
Æîü ?
10. ×úÃÖ BÖê¡Ö úß ²ÖÖê»Öß úÖê ‘úÖ׿ÖúÖ’ úÆüÖ =ÖµÖÖ
(A) ÃÖæ¸ü¤üÖÃÖ (B) −ÖÓ¤ü¤üÖÃÖ Æîü ?
(C) ´Ö߸üÖ²ÖÖ‡Ô (D) éúÂ.Ö¤üÖÃÖ
(A) ²ÖîÃÖ¾ÖÖ›ÍüÖ (B) †Ö¸üÖ-³ÖÖê•Ö¯Öã¸ü
4. †×´ÖµÖ Æü»ÖÖÆü»Ö ´Ö¤ü³Ö¸êü ¿¾ÖêŸÖ õÖÖ´Ö ¸üŸÖ−ÖÖ¸ü … (C) ²Ö−ÖÖ¸üÃÖ (D) ´Ö=Ö¬Ö
×•ÖµÖŸÖ ´Ö¸üŸÖ —Öã×ú —Öã×ú ¯Ö¸üŸÖ •Öê×Æü ×“ÖŸÖ¾ÖŸÖ ‹ú ²ÖÖ¸ü ……
– ×úÃÖúß ¯ÖÓÛŒŸÖµÖÖÑ Æïü ? 11. ‘ØÆü¤üß ¯ÖϤü߯֒ ¯ÖסÖúÖ êú ÃÖÓ¯ÖÖ¤üú úÖî−Ö Æïü ?
(A) ײÖÆüÖ¸üß (B) ¸üÃÖ»Öß−Ö (A) ³ÖÖ¸üŸÖê−¤ãü Æü׸ü¿“Ö−¦ü
(C) êú¿Ö¾Ö¤üÖÃÖ (D) ‘Ö−ÖÖ−Ö−¤ü (B) »ÖÖ»ÖÖ ÁÖß×−Ö¾ÖÖÃÖ¤üÖÃÖ
(C) ²ÖÖ»ÖéúÂ.Ö ³Ö¼ü
5. ‘²Ö¸ü¾Öî ¸üÖ´ÖÖµÖ.Ö’ ×úÃÖúß ¸ü“Ö−ÖÖ Æîü ?
(A) ÃÖæ¸ü¤üÖÃÖ (B) ŸÖã»ÖÃÖߤüÖÃÖ
(D) ¸üÖ¬ÖÖ“Ö¸ü.Ö =ÖÖêþÖÖ´Öß
(C) −ÖÓ¤ü¤üÖÃÖ (D) êú¿Ö¾Ö¤üÖÃÖ
12. ‘ŸÖÖê›Íü−Öê Æüß ÆüÖë=Öê ´Öšü †Öî¸ü =ÖœÍü ÃÖ²Ö’– ×úÃÖúß
¯ÖÓÛŒŸÖ Æîü ?
6. ³Ö¸üŸÖ´Öã×−Ö êú ¸üÃÖÃÖæ¡Ö ´Öë ×−Ö´−Ö×»Ö×:ÖŸÖ ´Öë ÃÖê (A) ×−Ö¸üÖ»ÖÖ (B) ¸ü‘Öã¾Ö߸ü ÃÖÆüÖµÖ
×úÃÖúÖ ˆ»»Öê:Ö −ÖÆüà Æîü ?
(C) −ÖÖ=ÖÖ•ÖãÔ−Ö (D) ´ÖãÛŒŸÖ²ÖÖê¬Ö
(A) ãÖÖµÖß³ÖÖ¾Ö (B) ×¾Ö³ÖÖ¾Ö
(C) †−Öã³ÖÖ¾Ö (D) ¾µÖ׳֓ÖÖ¸üß ³ÖÖ¾Ö 13. ‘†Ö¾ÖÖ¸üÖ ´ÖÃÖßÆüÖ’ ×úÃÖúß ¸ü“Ö−ÖÖ Æîü ?
7. ‘ÃÖÖ¬ÖÖ¸ü.Ößú¸ü.Ö’ ÃÖÓú»¯Ö−ÖÖ êú ˆ¤Ëü=ÖÖŸÖÖ úÖî−Ö (A) ×¾ÖÂ.Öã ¯ÖϳÖÖú¸ü
Æïü ? (B) ×¾ÖªÖ×−Ö¾ÖÖÃÖ ×´ÖÁÖ
(A) ãÓúŸÖú (B) ¾ÖÖ´Ö−Ö (C) Æü׸ü¾ÖÓ¿Ö¸üÖµÖ ²Ö““Ö−Ö
(C) ³Ö¼ü−ÖÖµÖú (D) †×³Ö−Ö¾Ö =Öã¯ŸÖ (D) −Ö¸êü−¦ü ¿Ö´ÖÖÔ
Paper-II 2 J-20-10
14. ¯Ö¿Öã-¯Ö×BÖµÖÖë ¯Ö¸ü ×»Ö×:ÖŸÖ ´ÖÆüÖ¤êü¾Öß ¾Ö´ÖÖÔ úÖ 20. ‘¾Ö−¤êü ¾ÖÖ.Öß ×¾Ö−ÖÖµÖúÖî’ ×−Ö²ÖÓ¬Ö ÃÖÓú»Ö−Ö êú
¸êü:ÖÖ×“Ö¡Ö ÃÖÓú»Ö−Ö Æîü ¸ü“Ö×µÖŸÖÖ úÖî−Ö Æïü ?
(A) ¯Ö£Ö êú ÃÖÖ£Öß (A) ×¾ÖªÖ×−Ö¾ÖÖÃÖ ×´ÖÁÖ
(B) ´Öê¸üÖ ¯Ö׸ü¾ÖÖ¸ü (B) ¸üÖ´Ö¾ÖéBÖ ²Öê−Ö߯Öã¸üß
(C) ôÖé×ŸÖ úß ¸êü:ÖÖ‹Ñ (C) =Öã»ÖÖ²Ö¸üÖµÖ
(D) †ŸÖßŸÖ êú “Ö»Ö×“Ö¡Ö (D) ¯ÖÏŸÖÖ¯Ö−ÖÖ¸üÖµÖ.Ö ×´ÖÁÖ

15. ¸üÖ´Ö“Ö−¦ü ¿ÖãŒ»Ö úß †Ö»ÖÖê“Ö−ÖÖŸ´Öú éú×ŸÖ úÖî−Ö 21. úÖ»ÖÎú´Ö úß ¥üÛ™ü ÃÖê ¯ÖÏê´Ö“ÖÓ¤ü êú ˆ¯Ö−µÖÖÃÖÖë úÖ
ÃÖß Æîü ? ÃÖÆüß †−ÖãÎú´Ö úÖî−Ö ÃÖÖ Æîü ?
(A) ¸üÃÖ×ÃÖ¨üÖ−ŸÖ : þֺþ¯Ö ×¾Ö¿»ÖêÂÖ.Ö (A) ÃÖê¾ÖÖÃÖ¤ü−Ö, ú´ÖÔ³Öæ×´Ö, ¸Óü=Ö³Öæ×´Ö, =ÖÖê¤üÖ−Ö
(B) úÖ¾µÖ´Öß´ÖÖÓÃÖÖ (B) ú´ÖÔ³Öæ×´Ö, =ÖÖê¤üÖ−Ö, ÃÖê¾ÖÖÃÖ¤ü−Ö, ¸Óü=Ö³Öæ×´Ö
(C) ¸üÃÖ´Öß´ÖÖÓÃÖÖ (C) =ÖÖê¤üÖ−Ö, ú´ÖÔ³Öæ×´Ö, ¸Óü=Ö³Öæ×´Ö, ÃÖê¾ÖÖÃÖ¤ü−Ö
(D) ¾ÖÖ’Ëû´ÖµÖ ×¾Ö´Ö¿ÖÔ (D) ¸Óü=Ö³Öæ×´Ö, ú´ÖÔ³Öæ×´Ö, =ÖÖê¤üÖ−Ö, ÃÖê¾ÖÖÃÖ¤ü−Ö

16. ´Ö−ÖÖê×¾Ö¿»ÖêÂÖ.ÖÖŸ´Öú ¿Öî»Öß êú ˆ¯Ö−µÖÖÃÖúÖ¸ü Æïü 22. úÖ»Ö:Ö.›ü úß ¥üÛ™ü ÃÖê úÆüÖ×−ÖµÖÖë úÖ ÃÖÆüß
(A) ¯ÖÏê´Ö“ÖÓ¤ü †−ÖãÎú´Ö ×»Ö×:Ö‹ :
(B) ¸üÖÓ=ÖêµÖ ¸üÖ‘Ö¾Ö (A) ˆÃÖ−Öê úÆüÖ £ÖÖ, ¸üÖ−Öß êúŸÖúß úß
(C) ‡»ÖÖ“Ö−¦ü •ÖÖê¿Öß úÆüÖ−Öß, ןÖ׸ü”û, ¿Ö¸ü.ÖÖ=ÖŸÖ
(D) ¾ÖéÓ¤üÖ¾Ö−Ö»ÖÖ»Ö ¾Ö´ÖÖÔ (B) ¸üÖ−Öß êúŸÖúß úß úÆüÖ−Öß, ˆÃÖ−Öê úÆüÖ
£ÖÖ, ¿Ö¸ü.ÖÖ=ÖŸÖ, ןÖ׸ü”û
17. ‘×−Öˆ×−ÖµÖÖ’ ×úÃÖ ˆ¯Ö−µÖÖÃÖ úÖ ¯ÖÖ¡Ö Æîü ? (C) ¿Ö¸ü.ÖÖ=ÖŸÖ, ¸üÖ−Öß êúŸÖúß úß úÆüÖ−Öß,
ˆÃÖ−Öê úÆüÖ £ÖÖ, ןÖ׸ü”û
(A) †−ÖÖ´Ö¤üÖÃÖ úÖ ¯ÖÖê£ÖÖ
(D) ןÖ׸ü”û, ˆÃÖ−Öê úÆüÖ £ÖÖ, ¸üÖ−Öß êúŸÖúß
(B) “ÖÖºþ“Ö−¦ü»Öê:Ö úß úÆüÖ−Öß, ¿Ö¸ü.ÖÖ=ÖŸÖ
(C) ¯Öã−Ö−ÖÔ¾ÖÖ
(D) ²ÖÖ.Ö³Ö¼ü úß †ÖŸ´Öú£ÖÖ 23. ×−Ö´−Ö×»Ö×:ÖŸÖ −ÖÖ™üúÖë úÖ ÃÖÆüß †−ÖãÎú´Ö úÖî−Ö ÃÖÖ
Æîü ?
18. ¤êü¾Ö−ÖÖ=Ö¸üß ×»Ö×¯Ö úß ˆŸ¯Ö×¢Ö ×úÃÖÃÖê Æãü‡Ô Æîü ? (A) †Ó¬ÖÖµÖã=Ö, ¿ÖÖ¸ü¤üßµÖÖ, úÖê™Ôü ´ÖÖ¿ÖÔ»Ö,
(A) :Ö¸üÖêšüß (B) ²ÖÎÖÉß ´ÖÖ¤üÖ îúŒ™üÃÖ
(C) ¯Öî¿ÖÖ“Öß (D) îú£Öß (B) ¿ÖÖ¸ü¤üßµÖÖ, †Ó¬ÖÖµÖã=Ö, ´ÖÖ¤üÖ îúŒ™üÃÖ,
úÖê™Ôü ´ÖÖ¿ÖÔ»Ö
19. ‘šêü»Öê ¯Ö¸ü ×Æü´ÖÖ»ÖµÖ’ ×úÃÖ ×¾Ö¬ÖÖ úß ¸ü“Ö−ÖÖ Æîü ? (C) ´ÖÖ¤üÖ îúŒ™üÃÖ, úÖê™Ôü ´ÖÖ¿ÖÔ»Ö, ¿ÖÖ¸ü¤üßµÖÖ,
†Ó¬ÖÖµÖã=Ö
(A) ˆ¯Ö−µÖÖÃÖ (B) úÆüÖ−Öß
(D) úÖê™Ôü ´ÖÖ¿ÖÔ»Ö, †Ó¬ÖÖµÖã=Ö, ´ÖÖ¤üÖ îúŒ™üÃÖ,
(C) µÖÖ¡ÖÖ-¾Öé¢Ö (D) ×−Ö²ÖÓ¬Ö ¿ÖÖ¸ü¤üßµÖÖ
J-2010 3 Paper-II
24. Æü•ÖÌÖ¸ü߯ÖÏÃÖÖ¤ü ׫ü¾Öê¤üß êú †Ö»ÖÖê“Ö−ÖÖŸ´Öú =ÖÏ£Ó ÖÖë úÖ 27. ×−Ö¸üÖ»ÖÖ úß ¸ü“Ö−ÖÖ†Öë úÖ ÃÖÆüß †−ÖãÎú´Ö ²ÖŸÖÖ‡‹ …
ÃÖÆüß †−ÖãÎú´Ö Æîü (A) †−ÖÖ×´ÖúÖ, ¯Ö׸ü´Ö»Ö, =ÖßןÖúÖ,
(A) ú²Ö߸ü, ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ, ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ãúãú¸ü´Öã¢ÖÖ
úß ³Öæ×´ÖúÖ, ÃÖæ¸ü ÃÖÖ×ÆüŸµÖ (B) ãúãú¸ü´Öã¢ÖÖ, =ÖßןÖúÖ, ¯Ö׸ü´Ö»Ö,
†−ÖÖ×´ÖúÖ
(B) ÃÖæ¸ü ÃÖÖ×ÆüŸµÖ, ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ úß (C) ¯Ö׸ü´Ö»Ö, =ÖßןÖúÖ, ãúãú¸ü´Öã¢ÖÖ,
³Öæ×´ÖúÖ, ú²Ö߸ü, ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ †−ÖÖ×´ÖúÖ
(C) ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ, ú²Ö߸ü, ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ (D) =ÖßןÖúÖ, ãúãú¸ü´Öã¢ÖÖ, †−ÖÖ×´ÖúÖ,
úß ³Öæ×´ÖúÖ, ÃÖæ¸ü ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ¯Ö׸ü´Ö»Ö
(D) ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ úß ³Öæ×´ÖúÖ, ÃÖæ¸ü
28. ‘úÖ´ÖÖµÖ−Öß’ êú ÃÖ=ÖÖí úÖ ÃÖÆüß †−ÖãÎú´Ö Æîü
ÃÖÖ×ÆüŸµÖ, ØÆü¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ, ú²Ö߸ü (A) Ø“ÖŸÖÖ, úÖ´Ö, †Ö¿ÖÖ, ÁÖ¨üÖ
(B) ÁÖ¨üÖ, †Ö¿ÖÖ, Ø“ÖŸÖÖ, úÖ´Ö
25. ¯ÖÏúÖ¿Ö−ÖúÖ»Ö êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ¸êü:ÖÖד֡ÖÖë úÖ ÃÖÆüß (C) Ø“ÖŸÖÖ, †Ö¿ÖÖ, ÁÖ¨üÖ, úÖ´Ö
†−ÖãÎú´Ö ²ÖŸÖÖ‡‹ … (D) †Ö¿ÖÖ, úÖ´Ö, ÁÖ¨üÖ, Ø“ÖŸÖÖ

(A) ´ÖÖ™üß úß ´Öæ¸üŸÖë, †×´Ö™ü ¸êü:ÖÖ‹Ñ, †ŸÖߟÖ

29.
êú “Ö»Öד֡Ö, ãú”û ¿Ö²¤ü ãú”û ¸êü:ÖÖ‹Ñ
(B) ãú”û ¿Ö²¤ü ãú”û ¸êü:ÖÖ‹Ñ, †ŸÖßŸÖ êú
“Ö»Öד֡Ö, ´ÖÖ™üß úß ´Öæ¸üŸÖë, †×´Ö™ü
¸êü:ÖÖ‹Ñ
(C) †ŸÖßŸÖ êú “Ö»Öד֡Ö, ´ÖÖ™üß úß ´Öæ¸üŸÖë,
†×´Ö™ü ¸êü:ÖÖ‹Ñ, ãú”û ¿Ö²¤ü ãú”û ¸êü:ÖÖ‹Ñ
(D) †ŸÖßŸÖ êú “Ö»Öד֡Ö, ãú”û ¿Ö²¤ü ãú”û
¸êü:ÖÖ‹Ñ, †×´Ö™ü ¸êü:ÖÖ‹Ñ, ´ÖÖ™üß úß ´Öæ¸üŸÖë
¸ü“Ö−ÖÖúÖ»Ö êú †−ÖãÃÖÖ¸ü »ÖÓ²Öß ú×¾ÖŸÖÖ†Öë úÖ
ÃÖÆüß †−ÖãÎú´Ö ×»Ö×:Ö‹ …
(A) †ÃÖÖ¬µÖ ¾Öß.ÖÖ, ¯Ö™üú£ÖÖ, ú−ÆüÖ¸ü,
¯ÖÏ»ÖµÖ úß ”ûÖµÖÖ
(B) ¯Ö™üú£ÖÖ, †ÃÖÖ¬µÖ ¾Öß.ÖÖ, ¯ÖÏ»ÖµÖ úß
”ûÖµÖÖ, ú−ÆüÖ¸ü
(C) ¯ÖÏ»ÖµÖ úß ”ûÖµÖÖ, †ÃÖÖ¬µÖ ¾Öß.ÖÖ,
¯Ö™üú£ÖÖ, ú−ÆüÖ¸ü
(D) ú−ÆüÖ¸ü, †ÃÖÖ¬µÖ ¾Öß.ÖÖ, ¯Ö™üú£ÖÖ,
¯ÖÏ»ÖµÖ úß ”ûÖµÖÖ

30. †Ö“ÖÖµÖÖí †Öî¸ü ˆ−Öêú ×ÃÖ¨üÖ−ŸÖÖë êú ÃÖÖ£Ö ÃÖã´Öê»Ö−Ö

26. ¸ü“Ö−ÖÖúÖ»Ö êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ¯ÖסÖúÖ†Öë úÖ ÃÖÆüß úßו֋ :
†−ÖãÎú´Ö ¸êü:ÖÖÓ×úŸÖ úßו֋ … (a) ³Ö¼ü »ÖÖê»»Ö™ü (i) †×³Ö¾µÖÛŒŸÖ¾ÖÖ¤ü
(A) ØÆü¤üß ¯ÖϤü߯Ö, ²ÖÎÖÉ.Ö, ³ÖÖ¸üŸÖê−¤ãü, (b) ¿ÖÓãúú (ii) ˆŸ¯Ö×¢Ö¾ÖÖ¤ü
ÃÖ¤üÖ¤ü¿ÖÔ (c) ³Ö¼ü −ÖÖµÖú (iii) †Ûß֟¾Ö¾ÖÖ¤ü
(d) †×³Ö−Ö¾Ö =Öã¯ŸÖ (iv) †−Öã×´Öן־ÖÖ¤ü
(B) ÃÖ¤üÖ¤ü¿ÖÔ, ØÆü¤üß ¯ÖϤü߯Ö, ²ÖÎÖÉ.Ö,
(v) ´ÖãÛŒŸÖ¾ÖÖ¤ü
³ÖÖ¸üŸÖê−¤ãü
(a) (b) (c) (d)
(C) ³ÖÖ¸üŸÖê−¤ãü, ²ÖÎÖÉ.Ö, ØÆü¤üß ¯ÖϤü߯Ö, (A) (i) (ii) (iv) (iii)
ÃÖ¤üÖ¤ü¿ÖÔ (B) (iii) (iv) (i) (v)
(D) ²ÖÎÖÉ.Ö, ³ÖÖ¸üŸÖê−¤ãü, ØÆü¤üß ¯ÖϤü߯Ö, (C) (iii) (i) (v) (ii)
ÃÖ¤üÖ¤ü¿ÖÔ (D) (ii) (iv) (v) (i)

Paper-II 4 J-20-10
31. ×−Ö´−Ö×»Ö×:ÖŸÖ =ÖÏ£Ó ÖúÖ¸ü †Öî¸ü ˆ−Öêú =ÖÏ£Ó ÖÖë úÖ 34. ÃÖÓ¯ÖÖ¤üúÖë úÖê ˆ−Öúß ¯ÖסÖúÖ†Öë êú ÃÖÖ£Ö
ÃÖã´Öê»Ö−Ö úßו֋ : ÃÖã´Öê×»ÖŸÖ úßו֋ :
(a) ‡×»ÖµÖ™ü (i) ¯Öê׸ü‡¯ÃÖãÃÖ (a) †×:Ö»Öê¿Ö (i) ¯Öæ¾ÖÔ=ÖÏÆü
(b) ¾Ö›ÔËüÃÖ¾Ö£ÖÔÔ (ii) ¯Öê׸ü¯ÖÖê‡×ŸÖêúÃÖ (b) −Ö×´ÖŸÖÖ ØÃÖÆü (ii) ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−Ö ÃÖÖ×ÆüŸµÖ
(c) »ÖÖë×=Ö−ÖãÃÖ (iii) ×»Ö׸üú»Ö ²Öî»Ö›ËüÃÖ (c) ¸üÖ•Öê−¦üãú´ÖÖ¸ü (iii) ŸÖ¤Ëü³Ö¾Ö
(d) †¸üßÖæ (iv) ׸ü¯ÖÛ²»Öú (d) ¯ÖϳÖÖú¸ü ÁÖÖê×¡ÖµÖ (iv) ²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö
(v) פü ¾ÖêÙü »Öï›ü (v) ÃÖ´ÖµÖÖ−ŸÖ¸ü
(a) (b) (c) (d) (a) (b) (c) (d)
(A) (i) (ii) (iii) (iv)
(B) (v) (iii) (i) (ii) (A) (v) (iv) (ii) (iii)
(C) (iii) (iv) (i) (v) (B) (ii) (iii) (i) (v)
(D) (iv) (i) (ii) (iii) (C) (v) (i) (iv) (ii)
32. ×−Ö´−Ö×»Ö×:ÖŸÖ ¸ü“Ö−ÖÖúÖ¸üÖë êú ÃÖÖ£Ö ˆ−Öúß (D) (iii) (ii) (iv) (i)
¸ü“Ö−ÖÖ†Öë úÖ ÃÖã´Öê»Ö−Ö úßו֋ :
(a) †–ÖêµÖ (i) ×¾Öú»¯ÖÆüß−Ö −ÖÆüà 35. úÆüÖ−Öß †Öî¸ü úÆüÖ−ÖßúÖ¸üÖë úÖ ÃÖã´Öê»Ö−Ö úßו֋ :
Æîü ¤ãü×−ÖµÖÖ (a) ÃÖ¤Ëü=Ö×ŸÖ (i) ¯ÖÏÃÖÖ¤ü
(b) ×ú¿Ö−Ö (ii) áÖߟ¾Ö úÖ (b) ײÖÃÖÖŸÖß (ii) •Öî−Öê−¦ü
¯Ö™ü−ÖÖµÖú ´ÖÖ−Ö×“Ö¡Ö (c) ¤üÖê ²ÖÖÑêú (iii) ¯ÖÏê´Ö“ÖÓ¤ü
(c) êú¤üÖ¸ü−ÖÖ£Ö (iii) ¿Ö²¤ü †Öî¸ü (d) ¯ÖÖ•ÖÌê²Ö (iv) “ÖÓ¦ü¬Ö¸ü ¿Ö´ÖÖÔ ‘=Öã»Öê¸üß’
ØÃÖÆü ´Ö−Öã嵅 (v) ³Ö=Ö¾ÖŸÖß“Ö¸ü.Ö ¾Ö´ÖÖÔ
(d) †−ÖÖ×´ÖúÖ (iv) ÃÖÓ¾ÖŸÃÖ¸ü (a) (b) (c) (d)
(v) ú²ÖÎßÖÖ−Ö ´Öë (A) (i) (ii) (iii) (iv)
¯ÖÓ“ÖÖµÖŸÖ (B) (iv) (v) (ii) (iii)
(a) (b) (c) (d) (C) (ii) (iii) (iv) (v)
(A) (iv) (i) (v) (ii) (D) (iii) (i) (v) (ii)
(B) (i) (iii) (v) (ii)
(C) (ii) (v) (iv) (iii) 36. ¯ÖÓÛŒŸÖµÖÖë êú ÃÖÖ£Ö ú×¾ÖµÖÖë úÖ ÃÖã´Öê»Ö−Ö úßו֋ :
(D) (i) (v) (iii) (ii) (a) ÃÖêÃÖ ´ÖÆêüÃÖ =Ö−ÖêÃÖ (i) ÃÖæ¸ü¤üÖÃÖ
33. ú×¾ÖµÖÖë úÖê ˆ−Öúß éúןֵÖÖë êú ÃÖÖ£Ö ÃÖã´Öê×»ÖŸÖ ×¤ü−ÖêÃÖ
úßו֋ : (b) ´Ö−Ö »ÖêŸÖ ¯Öî ¤êŸÖ (ii) ŸÖã»ÖÃÖߤüÖÃÖ
(a) êú¤üÖ¸ü−ÖÖ£Ö ØÃÖÆü (i) †Û=−Ö»Ößú ”û™üÖÑú −ÖÆüà
(b) –ÖÖ−Öê−¦ü ¯Ö×ŸÖ (ii) †ÖŸ´Ö•ÖµÖß (c) •ÖîÃÖê ˆ×›Íü •ÖÆüÖ•ÖÌ (iii) ‘Ö−ÖÖ−ÖÓ¤ü
(c) ³ÖÖ¸üŸÖ³ÖæÂÖ.Ö (iii) ×−Ö¾ÖÖÔ×“ÖŸÖ úÖê ¯ÖÓ”ûß
†=ÖϾÖÖ»Ö ú×¾ÖŸÖÖ‹Ñ (d) ×=Ö¸üÖ †−ÖµÖ−Ö (iv) ¸üÃÖ:ÖÖ−Ö
(d) ãÑú¾Ö¸ü −ÖÖ¸üÖµÖ.Ö (iv) †úÖ»Ö ´Öë −ÖµÖ−Ö ×²Ö−Öã ²ÖÖ−Öß
ÃÖÖ¸üÃÖ (v) êú¿Ö¾Ö¤üÖÃÖ
(v) ÃÖÓ¿ÖµÖÖŸ´ÖÖ (a) (b) (c) (d)
(a) (b) (c) (d) (A) (i) (ii) (v) (iii)
(A) (iv) (v) (i) (ii) (B) (iv) (iii) (i) (ii)
(B) (ii) (iii) (v) (iv)
(C) (iii) (i) (iv) (v) (C) (iv) (v) (ii) (i)
(D) (v) (iv) (i) (ii) (D) (iii) (iv) (i) (v)

J-2010 5 Paper-II
37. ¸ü“Ö−ÖÖ êú ÃÖÖ£Ö ˆÃÖúß ×¾Ö¬ÖÖ úÖê ÃÖã´Öê×»ÖŸÖ 40. ãÖÖ¯Ö−ÖÖ (Assertion) (A) : ÃÖÆüß ¿Ö²¤ü
úßו֋ : ¾Öê Æüß Æïü, •ÖÖê ˆ−Öêú ²Öß“Ö êú †ÓŸÖ¸üÖ»Ö
(a) ¿Ö²¤ü †Öî¸ü ´Ö−Öã嵅 (i) −ÖÖ™üú úÖ ÃÖ²ÖÃÖê †×¬Öú ˆ¯ÖµÖÖê=Ö ú¸ëü …
(b) úÖ¿Öß úÖ (ii) µÖÖ¡ÖÖ-¾Ö.ÖÔ−Ö ŸÖ"Ôú (Reason) (R) : †−ŸÖ¸üÖ»Ö êú
†ÃÃÖß ˆÃÖ ´ÖÖî−Ö «üÖ¸üÖ ³Öß †£ÖÔ¾Ö¢ÖÖ úÖ ¯Öæ¸üÖ
(c) ‡»ÖÖ (iii) ˆ¯Ö−µÖÖÃÖ ‹ê¿¾ÖµÖÔ ÃÖ´¯ÖÏê×ÂÖŸÖ ú¸ü ÃÖêú …
(d) ¯Öî¸üÖë ´Öë ¯ÖÓ:Ö (iv) †Ö»ÖÖê“Ö−ÖÖ (A) (A) ÃÖÆüß (R) =Ö»ÖŸÖ
²ÖÖѬÖú¸ü (B) (A) ÃÖÆüß (R) ÃÖÆüß
(v) ×−Ö²ÖÓ¬Ö (C) (A) =Ö»ÖŸÖ (R) ÃÖÆüß
(a) (b) (c) (d) (D) (A) =Ö»ÖŸÖ (R) =Ö»ÖŸÖ
(A) (i) (ii) (iv) (v)
(B) (iv) (iii) (i) (ii) 41. ãÖÖ¯Ö−ÖÖ (Assertion) (A) : ³Ö¸üŸÖ´Öã×−Ö
(C) (ii) (ii) (v) (iv) −Öê †¤Ëü³ÖãŸÖ úÖê פü¾µÖ ŸÖ£ÖÖ †Ö−Ö−¤ü•Ö
(D) (v) (iv) (ii) (iii)
²ÖŸÖÖµÖÖ Æîü …
ŸÖ"Ôú (Reason) (R) : ˆ−Öúß ¥üÛ™ü
38. ˆ¯Ö−µÖÖÃÖÖë úÖ ˆ−Öêú ¯ÖÖ¡ÖÖë êú ÃÖÖ£Ö ÃÖã´Öê»Ö−Ö †»ÖÓúÖ¸üÖë ŸÖú =Ö‡Ô £Öß …
úßו֋ : (A) (A) ÃÖÆüß (R) =Ö»ÖŸÖ
(a) ¸Óü=Ö³Öæ×´Ö (i) ´Öé.ÖÖ»Ö (B) (A) =Ö»ÖŸÖ (R) =Ö»ÖŸÖ
(C) (A) ÃÖÆüß (R) ÃÖÆüß
(b) —ÖæšüÖ-ÃÖ“Ö (ii) −Öß×»Ö´ÖÖ
(D) (A) =Ö»ÖŸÖ (R) ÃÖÆüß
(c) ŸµÖÖ=Ö¯Ö¡Ö (iii) µÖÖêêú
(d) †Ó¬Öê¸êü ²ÖÓ¤ü ú´Ö¸êü (iv) ŸÖÖ¸üÖ
42. ãÖÖ¯Ö−ÖÖ (Assertion) (A) : =Öã.Ö ´Öã:µÖ
(v) ÃÖÖê×±úµÖÖ ºþ¯Ö ÃÖê ¸üÃÖ êú ¬Ö´ÖÔ Æïü …
(a) (b) (c) (d) ŸÖ"Ôú (Reason) (R) : ‡−Æëü =ÖÖî.Ö ºþ¯Ö
(A) (i) (iii) (iv) (v) ÃÖê ¿Ö²¤üÖ£ÖÔ êú ³Öß ¬Ö´ÖÔ −ÖÆüà ´ÖÖ−ÖÖ •ÖÖŸÖÖ
(B) (iv) (ii) (v) (iii) Æîü …
(C) (v) (iv) (i) (ii) (A) (A) =Ö»ÖŸÖ (R) =Ö»ÖŸÖ
(D) (iii) (v) (ii) (iv) (B) (A) ÃÖÆüß (R) =Ö»ÖŸÖ
(C) (A) ÃÖÆüß (R) ÃÖÆüß
39. ¯ÖÖ¡ÖÖë úÖê ˆ−Öêú −ÖÖ™üúÖë êú ÃÖÖ£Ö ÃÖã´Öê×»ÖŸÖ (D) (A) =Ö»ÖŸÖ (R) ÃÖÆüß
úßו֋ :
(a) ¤êü¾ÖÃÖê−ÖÖ (i) úÖê.ÖÖÔú 43. ãÖÖ¯Ö−ÖÖ (Assertion) (A) : ú×¾ÖµÖÖë
(b) ×¾Ö¿Öã (ii) †Ö¬Öê †¬Öæ¸êü †Öî¸ü ¤üÖ¿ÖÔ×−ÖúÖë úß ¥üÛ™ü ´Öë ×¾Ö¿¾Ö
(c) =ÖÖÓ¬ÖÖ¸üß (iii) ÃÓú¤ü=Öã¯ŸÖ ³ÖÖ¾Ö´ÖµÖ Æîü …
(d) ÃÖÖ×¾Ö¡Öß (iv) ¸üÖŸÖ¸üÖ−Öß ŸÖ"Ôú (Reason) (R) : ‡ÃÖß úÖ¸ü.Ö
(v) †Ó¬ÖÖµÖã=Ö •Öß¾Ö−Ö úß šüÖêÃÖ ¾ÖÖßÖ×¾ÖúŸÖÖ†Öë ÃÖê
(a) (b) (c) (d) ¯Ö»ÖÖµÖ−Ö úß ¾Öé×¢Ö ¯Ö−Ö¯Öß Æîü …
(A) (iii) (i) (v) (ii) (A) (A) ÃÖÆüß (R) ÃÖÆüß
(B) (v) (ii) (i) (iii) (B) (A) =Ö»ÖŸÖ (R) =Ö»ÖŸÖ
(C) (ii) (v) (iii) (iv) (C) (A) ÃÖÆüß (R) =Ö»ÖŸÖ
(D) (i) (iv) (v) (ii) (D) (A) =Ö»ÖŸÖ (R) ÃÖÆüß
Paper-II 6 J-20-10
44. ãÖÖ¯Ö−ÖÖ (Assertion) (A) : ¯ÖÏê´Ö •Ö²Ö 47. ú²Ö߸ü êú ÃÖÖ´Ö−Öê ³ÖÖÂÖÖ úÖ ºþ¯Ö îúÃÖÖ £ÖÖ ?
¾µÖÛ™ü ÃÖÖï¤üµÖÔ ÃÖê ‰ú¯Ö¸ü ˆšüŸÖÖ Æîü ŸÖ²Ö
¾ÖÆü †Ö¬µÖÖÛŸ´Öú ²Ö−ÖŸÖÖ Æîü … (A) ³ÖÖÂÖÖ úÖ ¯Ö׸üÂéúŸÖ ºþ¯Ö ÃÖÖ´Ö−Öê †ÖŸÖÖ
ŸÖ"Ôú (Reason) (R) : ŒµÖÖë×ú ¯ÖÏê´Ö Æîü …
†Ö¬µÖÖÛŸ´Öú ÆüÖêŸÖÖ Æîü… (B) ³ÖÖÂÖÖ »ÖÖ“ÖÖ¸ü-ÃÖß −Ö•Ö¸ü †ÖŸÖß Æîü …
(A) (A) ÃÖÆüß (R) =Ö»ÖŸÖ
(B) (A) ÃÖÆüß (R) ÃÖÆüß
(C) ³ÖÖÂÖÖ ¯Ö¸ü ˆ−ÖúÖ ×−ÖµÖÓ¡Ö.Ö −ÖÆüà Æîü …
(C) (A) =Ö»ÖŸÖ (R) =Ö»ÖŸÖ (D) ³ÖÖÂÖÖ ´Öë ײÖ:Ö¸üÖ¾Ö ¥üÛ™ü=ÖŸÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü …
(D) (A) =Ö»ÖŸÖ (R) ÃÖÆüß

45. ãÖÖ¯Ö−ÖÖ (Assertion) (A) : úÖ¾µÖ úÖ 48. ú²Ö߸ü úß ³ÖÖÂÖÖ ´Öë îúÃÖß ×Æü´´ÖŸÖ −ÖÆüà Æîü ?
ÃÖŸµÖ †ÃÖÖ¬ÖÖ¸ü.Ö ÆüÖêŸÖÖ Æîü …
ŸÖ"Ôú (Reason) (R) : ŒµÖÖë×ú ¾ÖÆü (A) ×ú ¾ÖÆü †Ö¿ÖµÖ úÖê ¾µÖŒŸÖ −Ö ú¸ü ÃÖêú …
ÃÖÖ´ÖÖ−µÖ ÃÖŸµÖ ÃÖê ×´Ö»ÖŸÖÖ Æîü … (B) ×ú ¾ÖÆü ‡ÃÖ ±úŒú›Íü úß ±ú¸ü´ÖÖ‡¿Ö úÖê
(A) (A) =Ö»ÖŸÖ (R) =Ö»ÖŸÖ −ÖÖÆüà ú¸ü ÃÖêú …
(B) (A) ÃÖÆüß (R) ÃÖÆüß
(C) (A) =Ö»ÖŸÖ (R) ÃÖÆüß (C) ×ú ¾ÖÆü ú²Ö߸ü êú úÖ¾µÖÖ−Öãºþ¯Ö ¯ÖϵÖ㌟Ö
(D) (A) ÃÖÆüß (R) =Ö»ÖŸÖ −Ö ÆüÖê …
(D) ×ú ¾ÖÆü ÃÖÆü•Ö, ÃÖ¸ü»Ö †Öî¸ü ÃÖ¸üÃÖ −Ö
×−Ö¤ìü¿Ö : ×−Ö´−Ö×»Ö×:ÖŸÖ †¾ÖŸÖ¸ü.Ö úÖê ¬µÖÖ−Ö¯Öæ¾ÖÔú ¯ÖœÍëü †Öî¸ü ²Ö−Ö ÃÖêú …
ˆÃÖÃÖê ÃÖÓ²ÖÓ×¬ÖŸÖ ¯ÖÏ¿−ÖÖë (¯ÖÏ¿−Ö ÃÖÓ:µÖÖ 46 ÃÖê 50
ŸÖú) êú ˆ¢Ö¸üÖë êú פü‹ =Ö‹ ²ÖÆãü×¾Öú»¯ÖÖë ´Öë ÃÖê
ÃÖÆüß ×¾Öú»¯Ö úÖ “ÖµÖ−Ö ú¸ëü : 49. ú²Ö߸ü úß ³ÖÖÂÖÖ ´Öë îúÃÖß ŸÖÖúŸÖ £Öß ?
³ÖÖÂÖÖ ¯Ö¸ü ú²Ö߸ü úÖ •Ö²Ö¸ü¤üßÖ
†×¬ÖúÖ¸ü £ÖÖ … ¾Öê ¾ÖÖ.Öß êú ×›üŒ™êü™ü¸ü £Öê … וÖÃÖ (A) †ÃÖŸµÖ úÖê ÃÖŸµÖ ×ÃÖ¨ü ú¸ü ¤êü …
²ÖÖŸÖ úÖê ˆ−ÆüÖë−Öê וÖÃÖ ºþ¯Ö ´Öë ¯ÖÏú™ü ú¸ü−ÖÖ “ÖÖÆüÖ (B) †úÆü úÆüÖ−Öß úÖê ´Ö−ÖÖê=ÖÏÖÆüß ²Ö−ÖÖ ¤êü …
Æîü ˆÃÖê ˆÃÖß ºþ¯Ö ´Öë ³ÖÖÂÖÖ ÃÖê úÆü»Ö¾ÖÖ ×»ÖµÖÖ – ²Ö−Ö
=ÖµÖÖ Æîü ŸÖÖê ÃÖ߬Öê-ÃÖ߬Öê, −ÖÆüà ŸÖÖê ¤ü¸êü¸üÖ ¤êüú¸ü … (C) ¤ãüºþÆü ¤ü¿ÖÔ−Ö úÖê ³Öß Ã¯Ö™ü ú¸ü ¤êü …
³ÖÖÂÖÖ ãú”û ú²Ö߸ü êú ÃÖÖ´Ö−Öê »ÖÖ“ÖÖ¸ü-ÃÖß −Ö•Ö¸ü (D) ÃÖÆü•Ö úÖê ³Öß †ÃÖÆü•Ö ²Ö−ÖÖ ¤êü …
†ÖŸÖß Æîü … ˆÃÖ´Öë ´ÖÖ−ÖÖë ‹êÃÖß ×Æü´´ÖŸÖ Æüß −ÖÆüà Æîü
×ú ‡ÃÖ »ÖÖ¯Ö¸ü¾ÖÖÆü ±úŒú›Íü úß ×úÃÖß ±ú¸ü´ÖÖ‡¿Ö
úÖê −ÖÖÆüà ú¸ü ÃÖêú … †Öî¸ü †úÆü úÆüÖ−Öß úÖê 50. ú²Ö߸ü −Öê ²ÖÖŸÖ úÖê ×úÃÖ ºþ¯Ö ´Öë ¯ÖÏú™ü ú¸ü−ÖÖ
ºþ¯Ö ¤êüú¸ü ´Ö−ÖÖê=ÖÏÖÆüß ²Ö−ÖÖ ¤êü−Öê úß ŸÖÖê •ÖîÃÖß “ÖÖÆüÖ ?
ŸÖÖúŸÖ ú²Ö߸ü úß ³ÖÖÂÖÖ ´Öë Æîü ¾ÖîÃÖß ²ÖÆãüŸÖ ú´Ö
»Öê:ÖúÖë ´Öë ¯ÖÖ‡Ô •ÖÖŸÖß Æîü … (A) ˆÃÖê ˆÃÖß ºþ¯Ö ´Öë ³ÖÖÂÖÖ ÃÖê úÆü»Ö¾ÖÖ
×»ÖµÖÖ …
46. ú²Ö߸ü úß ¾ÖÖ.Öß êú ×¾ÖÂÖµÖ ´Öë ŒµÖÖ úÆüÖ =ÖµÖÖ
Æîü ? (B) ˆÃÖß ºþ¯Ö ´Öë ³ÖÖÂÖÖ ÃÖê ¯ÖÏú™ü −ÖÆüà ú¸ü
(A) ú²Ö߸ü ¾ÖÖ.Öß êú ´ÖÆüÖ¯ÖÓ×›üŸÖ £Öê … ÃÖúŸÖê £Öê …
(B) ú²Ö߸ü ¾ÖÖ.Öß êú ¬Ö−Öß £Öê …
(C) ú²Ö߸ü ¾ÖÖ.Öß êú ×›üŒ™êü™ü¸ü £Öê …
(C) ¯Ö¸üÖBê Ö ºþ¯Ö ´Öë ¾µÖŒŸÖ ú¸ü ¤êŸÖê £Öê …
(D) ú²Ö߸ü ¾ÖÖ.Öß êú »ÖÖêú−ÖÖµÖú £Öê … (D) †×¬Öú ¤ãüºþÆü ²Ö−ÖÖ ¤êüŸÖê £Öê …
J-2010 7 Paper-II
 Space for Rough Work

Paper-II 8 J-20-10