Baresi, enam ciri tamadun Eis da a a | see sumbangan tamadun Mesopotamia, Mesir, Indus Peradaban (Bahasa Melayu) Madana (Bahasa Arab) Civilization (Bahasa Inggeris) Makna Tamadun Petempatan kekal Kehidupan berorganisasi Sistem pemerintahan Pengkhususan pekerjaan Agama dan kepercayaan Bahasa dan sistem tulisan KEMUNCULAN TAMADUN AWAL MANUSIA | ciri-ciri Tamadun Tamadun Mesopotamia Tamadun Mesir Purba i Tamadun Indus i \ Tamadun. Tamadun Hwang Ho Kata-kata hikmat oleh George Santayana (ahli falsafah) “Those who cannot remember the past are condemned to repeat it,” (The life of Reason, Volume 1:1905)Tahukah Ande Arkeolog! ialah kajian terhadep tinggalan artitak, ‘ekofak, dan feature “Masyarakat lampau ‘secara sistematik melalui roses gali cari "_Aftifak ialan barang yang dicipta oleh manusia ti kapak, pisau dan pinggan mangkuk, i seperti struktur bangunan dan lubang sampah yang tidak dapat diubah, Ekofak ialah tinggalan ‘seperti sisa makanan, tulang dan tumbuh- tumbuhen. tasik termasukiah di Lenggong, Kota Tampan (Perak). dan Tingkayu (Sabah) sementara ~ petempatan awal di.gua adalah di Gua Niah (Garawak), » Di Timur Dekat, pertanian ‘tolah cikenall semenjak tahun 8000 S.M. dan biri- biri mula ditemak di Iraq. Di China, tanaman seperti padi telah dikenali ~_-semenjak 8000 tahun lalu. _ DiAsia Tenggara, tanaman padi mula cikenali di Non Nok Tha dan Ban Keo (Thalland) pada sekitar tahun 3500 S.M.. Di Malaysia, tanaman awal ialah padi dan tanaman ini mui dl Gua Sireh (Sarawak) pada sekitar ‘tahun'4500 §.M. Pengenalan Anda telah mempelajari tentang Zaman Prasejarah sewaktu dalam tingkatan satu. Ingatkah anda tentang ciri-ciri zaman tersebut? Zaman Prasejarah ialah zaman manusia masih belum mengenali sistem tulisan, Kajian terhadap Zaman Prasejarah dan budayanya dijalankan oleh ahli arkeologi. Terdapat empat tahap utama dalam Zaman Prasejarah, iaitu Zaman Paleolitik, Zaman Mesolitik, Zaman Neolitik dan Zaman Logam (terbahagi kepada dua, iaitu Zaman Gangsa dan Zaman Besi ). Pada Zaman Paleolitik dan Zaman Mesolitik, manusia hidup secara nomad, iaitu berpindah randah. Mereka tinggal sama ada di kawasan tepi tasik, tepi sungai, atau di dalam gua, dan hidup dalam kelompok keluarga atau secara berkumpulan. Mereka menyara hidup dengan memungut hasil hutan, memburu binatang, dan menangkap ikan. Alat-alat batu ciptaan mereka lebih mengutamakan fungsi daripada nilai estetika atau seni. Kapak batu Zaman Mesolitik. oN Kapak batu Zaman Paleolitik. Pada Zaman Neolitik, manusia mula hidup menetap dalam kelompok yarig besar, iaitu masyarakat. Mereka menyara diri dengan bercucuk tanam dan menternak binatang. Zaman Neolitik juga memperlihatkan ciri baharu dalam kehidupan, misalnya, penciptaan alatan batu yang telah dilicinkan serta mempunyai pelbagai fungsi, dan. juga bahan tembikar. Cincin batu Zaman Neolitik. Kapak bai Zaman Neolitik. 2 remuncutan Tamadun swat hanes‘Tembikar tanah yang dihasitkan dengan teknik putar yang dijiompai di Gua ‘Musang, Kelantan. Tinggalan belanga tanah berkaki tiga alan tripod yang ditemui di Jenderam Hil, Selangor. Kehidupan bermasyarakat telah mewujudkan pembahagian tugas atau pengkhususan kerja kerana mereka mempunyai lebih banyak masa untuk menghasilkan artifak yang lebih baik. Akhirnya, muncul individu yang berjaya memikirkan cara untuk melebur logam di sesetengah petempatan masyarakat Neolitik pada peringkat akhir zaman tersebut. Kehidupan menetap dan keupayaan menghasilkan bahan makanan melebihi keperluan telah melahirkan sistem pertukaran barang yang dikenali sebagai sistem barter. Kejayaan mencipta dan menghasilkan bahan daripada logam telah melahirkan Zaman Logam. Zaman Logam ini terbahagi kepada dua, iaitu Zaman Gangsa dan Zaman Besi. Penggunaan alat daripada logam khususnya besi, telah menyebabkan manusia pada zaman ini berjaya mereka cipta perahu dan rumah. Dengan perahu manusia dapat meneroka lautan dan meningkatkan kegiatan perdagangan maritim. Perdagangan ini bermula di kalangan masyarakat pesisir di kawasan yang berdekatan dan kemudian berkembang ke masyarakat yang jauh. cangkerang siput gerus atau cowie sebagai ni tukaran dagangan, Cangkerang cowrie ini digunakan sebagai salah satu nila tukaran dagangan. Cangkerang siput gerus atau cowrie ini diiket antara satu sara lain sehingga berbentuk seperti rantai supaya mudah dibawa ke mana- mana. = $ sabit soket kapak —tulang beliung mawas Kapak gangsa pade Zaman Gangsa, mata lembing bersoket Alatan besi yang ditemui di Malaysia.‘tembaga dan timah, ‘ropah Utara, gangsa la digunaken pada ssokitar tahun 2300 -700 gam muncul pada -sekitar tahun 1000 -1500 SM. penemuan artifak “gendang gangsa yang dihasilkan di Dongson, Vieinam Utara . ja zaman logam sia telah mengetahul mengebumikan yal dengan iringan I kubur seperti embikar, makanan, alatan - besi, dan sebagainya . 4 somncatan Tomacin Pada zaman itu, di sesetengah kawasan telah muncul “5 petempatan besar dan kota pertahanan. Petempatan besar ini kemudiannya telah berkembang menjadi bandar atau kota. Contohnya dua buah bandar purba, iaitu Jericho di Jordan (8000 S.M.) dan Catal Huyuk di Turki (6500 S.M.). Gambar menunjulkan runtuhan Istana Hisham yang terdapat di bandar Jericho (Jordan). Istana ini muta dibvina pada abad kelapan Masihi tetapi telah terbengkalai Sumber: Anita Ganeri, Hazel Mary Martell dan Brian Williams, 1999, Investigate World History. Essex: Miles Kelly Publishing Ltd., Makna Tamadun Perkataan tamadun berasal daripada bahasa Arab, iaitu daripada perkataan mudun dan madain. Satu lagi perkataan Arab yang mempunyai kaitan dengan perkataan tamadun ialah madana yang mempunyai dua maksud, iaitu tinggi budi bahasa dan pembukaan bandar. Perkataan daripada bahasa Inggeris yang mempunyai persamaan makna dengan tamadun ialah civilization yang, berasal Manusdaripada bahasa Greek, iaitu civitas yang bermaksud bandar. Tamadun juga boleh diertikan sebagai peradaban. Setiap masyarakat di dunia mempunyai definisi mereka yang tersendiri tentang konsep tamadun. Bagi masyarakat Barat, tamadun dikaitkan dengan pembangunan lahiriah terutamanya dalam hal-hal kebudayaan seperti penulisan, undang-undang, kesenian dan pembandaran. Menurut pandangan beberapa sarjana Barat, misalnya, Gordon Childe, pencapaian lahiriah merupakan kayu ukur kemajuan tamadun dalam sesebuah masyarakat, Darcy Riberio dan R.A. Buchanan pula menolak unsur rohaniah sebaliknya hanya menekankan kepentingan dan pembangunan lahiriah dalain proses perkembangan tamadun. Menurut Islam, tamadun mestilah merangkumi pembangunan lahiriah dan rohaniah. Oleh itu, Islam menekankan pembangunan lahiriah dan rohaniah. Kedua-dua unsur ini penting untuk mengukur tahap ketamadunan sesebuah masyarakat. Mengikut pandangan Syed Naquib al-Attas, tamadun ialah pencapaian tahap tatasusila yang tinggi dan kebudayaan yang luhur oleh sesebuah masyarakat. Pandangan sarjana Islam ini turut disokong oleh sarjana Barat seperti Richard Sullivan yang mengakui bahawa unsur rohaniah sangat penting, dalam konsep tamadun. Secara umumnya, konsep tamadun tidak .hanya mementingkan pencapaian berbentuk lahiriah seperti kesenian dan pembinaan kota semata-mata tetapi juga mestilah diiringi dengan pencapaian dalam aspek rohaniah, tatasusila dan moral. 3 Ciri-Ciri Tamadun Usaha manusia untuk menyesuaikan kehidupan mereka dengan alam sekeliling telah menjadikan manusia lebih kreatif dan inovatif. Kreativiti dan inovasi manusia bergantung pada pencapaian pemikiran dan kekuatan rohaniah mereka. Oleh itu, proses pembentukan tamadun merupakan manifestasi kepada pencapaian manusia dalam kedua-dua aspek ini. Sudut = Makiumat_ Ton Khaldun Ibn Khatdun (1332-1406 M.) © Ibn Khaldun, nama Ibn Khaldun lehir dl Tunisia, Beliau men pemikir yang unggul, sejarawan dan ahi sosiolog! Islam. Ibn Khaldun menganggap bahawa kehidupan bandar ialah kehidupan bertamadun. Kehidupan bandar terbentuk apabila lahir semiangat assabiah atau kekitaan. Hasiiny wujud semangat bekerlasama dan saling membantu. Penulisannya banyak berasaskan pengalaman sebener yang dlaluinya, Dalam karya ulungnya,- jaitu Mugadaiman, beliau- telah menggunakan istilah Knaldun jalan kehidupar dibandar yang penuh dengan tatasusila, kesopanan, dan moral yang tinggi. Karya beliau bidang sosiologi, antropologi dan sejaralCiri-Ciri Utama Tarmaduen, Kewujudan petempatan kekal merupakan salah satu ciri utama kemunculan tamadun. ~ Kehidupan secara menetap membawa kepada corak hidup yang lebih sistematik. Kawasan yang dipilih untuk petempatan tetap amat penting untuk memastikan kelangsungan bekalan makanan. Hasil inovasi manusia kemudiannya melahirkan kemajuan dalam pertanian, iaitu dari segi penanaman dan penyimpanan makanan serta penternakan binatang. Contohnya ialah penciptaan peralatan baru seperti cangkul dan penggunaan teknologi seperti sistem pengairan yang baik. Perkembangan ini telah meningkatkan pengeluaran dan membawa kepada lebihan pengeluaran. Lebihan ini telah dapat menampung pertambahan jumlah penduduk disebabkan adanya bekalan makanan yang berterusan. Peningkatan jumlah penduduk membawa kepada sebuah kehidupan berorganisasi yang merangkumi aspek sosial, ekonomi dan politik. Kehidupan secara berorganisasi ini mampu mengatur cara hidup manusia untuk memastikan kestabilan dan kemakmuran kehidupan mereka. Pada peringkat awal, organisasi sosial atau masyarakat yang wujud adalah pada tahap yang paling ringkas, jaitu sistem keluarga. Pertambahan penduduk dan kepelbagaian aktiviti ekonomi telah membawa kepada proses pembahagian masyatakat yang lebih kompleks. Sistem sosial atau sistem masyarakat tamadun awal selalunya berbentuk piramid dan bersusun lapis. Lapisan paling atas merupakan golongan bangsawan yang menerajui pemerintahan yang diketuai oleh raja. Lapisan kedua ialah golongan pembesar yang terdiri daripada golongan yang menguasai upacara dan hal ehwal agama, individu yang dihormati oleh masyarakat seperti ketua keluarga ataupun ketua kelompok, kumpulan pentadbir dan ilmuwan, serta kumpulan yang mempunyai kepakaran © emunculan Tamadun val Narusisdalam kesenian. Kemudian diikuti oleh golongan rakyat biasa yang merupakan jum! yang paling ramai. Kumpulan ini merupakan tunjang kepada aktiviti ekonomi, teruts dalam bidang pertanian dan perdagangan. Lapisan terakhir ialah golongan hamba kehidupannya bergantung pada lapisan-lapisan di atasnya. Bagi mengendalikan masyarakat yang lebih besar sistem pemerintahan mula untuk menjalankan pentadbiran. Seseorang pemimpin ataupun raja selalun menggunakan unsur magis dan mendakwa dirinya sebagai wakil tuhan demimende pengiktirafan sebagai ketua pemerintah. Kewujudan sistem pemerintahan mem kepada kelahiran sistem perundangan yang menjadi panduan kepada masyarakat de menjaga keamanan dan kemakmuran sesebuah tamadun, Pembentukan organisasi sosial dan politik membawa kepada pengkhu pekerjaan dalam tamadun awal. Peningkatan dalam produktiviti manusia menyebé pengkhususan pekerjaan menjadi lebih penting. Keadaan ini boleh menghasi kemakmuran dan kestabilan politik yang secara langsung akan membawa pula ke peningkatan dan perkembangan ekonomi. Barangan atau produk dihasill kumpulan tertentu melalui pengkhususan dan kepakaran kumpulan tersel kemudiannya akan menghasilkan pertukaran barangan yang juga dikenali sebage barter. Aktiviti ini merupakan titik permulaan bagi aktiviti ekonomi yang dikenali sel perdagangan. Aktiviti pertukaran barang dan perdagangan membolehkan berlaku1 pertukaran ilmu pengetahuan, teknologi, dan budaya antara sesebuah masyarakat masyarakat yang lain. Kedinamikan aktiviti ekonomi sangat penting bukan sahaja dal. proses pertumbuhan dan perkembangan sesebuah tamadun tetapi juga ue dengan tamadun luar. , Agama dan kepercayaan memainkan peranan yang penting dalam perken tamadun. Ini adalah kerana kedua-duanya amat berkait rapat dengan pengil terhadap golongan pemerintah, pembahagian‘sosial miasyarakat, petkembangan pengetahuan, kesenian, dan pembinaan dalam proses pembentukan tamadun awal.. kemunculan tamadun bermula apabila manusia mencuba untuk memaham menyesuaikan kehidupannya dengan alam sekeliling. Dalam. sesetengah masyarakat, alam. sekitar seperti pokok, batu, matahari, dan laut dipercayai mempunyai semangat dan har Lakaran kehidupan di bandar dalam tamad Mesir Purba yang” menunjukkan France. sapsou 7dihormati demi menjaga keamanan dan kemakmuran hidup. Manusia pada peringkat awal proses pembentukan tamadun percaya bahawa terdapat kuasa ghaib yang menguasai alam sekelilingnya. Kepercayaan ini dikenali sebagai animisme. Secara evolusi kepercayaan - ini bertukar menjadi agama. Agama tamadun awal ini dikenali sebagai politeisme yang, __bermakna penyembahan terhadap lebih daripada satu tuhan. __. . Penciptaan bahasa dan sistem tulisan adalah sebahagian daripada perkembangan * ilmu pengetahuan dalam proses pembentukan tamadun yang hasilnya dapat dilihat ~_sehingga hari ini. Antara bahasa tertua termasuklah Yunani dan Sanskrit manakala contoh ‘sistem tulisan awal ialah hieroglif, cuneiform dan ideogram. Bahasa dan tulisan memainkan ~ peranan yang sangat penting dalam penyebaran ilmu pengetahuan dan perhubungan di Jalam sesebuah masyarakat dan juga antara sesebuah masyarakat dengan masyarakat _ yang lain. Penghasilan sistem tulisan amat penting untuk tujuan urusan pentadbiran seperti penyimpanan rekod, penulisan undang-undang, dan hal-hal keagamaan. Bahasa dan tulisan merupakan instrumen paling penting untuk menyampaikan, memperkembangkan serta mencatatkan idea dan pemikiran manusia. Kesemua ciri tamadun yang dibincangkan di atas berkait rapat antara satu sama lain. Proses ini berkembang pesat di bandar. Oleh itu, kemunculan bandar-bandar memainkan peranan yang amat penting dalam proses perkembangan sesebuah tamadun. Bandar _ memainkan peranan penting sebagai pusat pentadbiran, pusat aktiviti ekonomi, pusat _penyembahan dan ritual, pusat perkembangan ilmu pengetahuan, dan pusat pertemuan asyarakat. Secara umumnya, bandar merupakan sebuah manifestasi kepada penciptaan musia yang mencerminkan tahap ketamadunan manusia. ciri penting dalam proses Proses Pembentukan Tamadun Proses pembentukan tamadun manusia bermula apabila wujud hubungan, iaitu penyesuaian antara manusia dengan alam sekelilingnya. Manusia akan memilih kawasan yang memudahkan mereka menjalani kehidupan harian. Lembah sungai selalunya dipilih sebagai lokasi petempatan kekal disebabkan oleh kesuburan tanah di sekitarnya untuk tujuan pertanian. Selain itu, pemilihan lokasi ini juga adalah disebabkan adanya kemudahan untuk mendapatkan bekalan air, makanan, serta kemudahan pengangkutan dan perhubungan. Faktor-faktor ini menjelaskan kepada kita mengapa keseluruhan tamadun awal manusia terbentuk di kawasan lembah sungai. Contohnya, tamadun Mesopotamia di Lembah Sungai Euphrates (3500 S.M.), tamadun Mesir Purba di Lembah Sungai Nil (3100 S.M.), tamadun Indus di Lembah Sungai Indus (2500 $.M.), dan tamadun Hwang Ho di Lembah Sungai Hwang Ho (1800 S.M.). [8 rerucuan Tamas val HeninCarta masa yang menunjukkan perkembangan cara hidup manusia Laman Web “s «| 11.000 S.M, hingga 6000 S.M. {6000 S.M} ‘Tamadun Purba http://eawo.evansville.edu Laman ini merupakan—— © | rajukan tambahan PALEOLTIK nour vou LOGAM | TAMADUN MESOPOTANIA 4 B | cosuat cag erence Dunia Purba dan Zaman PALEOLITIK | MESOLITIK] NEOLITIK} Pertengahan. Terdapat esei dan teks primer tentang sejarah apan “budaya’, iaitu ‘Timur Dekat, India, Mesit Putba, Indus, Hwang Ho, China, Yunani (Greece) dan Rom. PETUNJUK Tamadun Awel yang Terbentuk BS ailemben Sungel PASIFIK 0 2000 4000 km ee! Peta menunjukkan lokasi tamaidun awal dunia.Tamadun Mesopotamia Lokasi Tamadun terawal di dunia lahir di wilayah yang dikenali sebagai Mesopotamia. Perkataan Mesopotamia berasal daripada bahasa Yunani yang bermakna tanah di antara dua sungai. Wilayah Mesopotamia ini terletak di antara Sungai Tigris dan Sungai Euphrates yang mengalir dari kawasan pergunungan di Turki ke tanah lembah dan pamah di Iraq hinggalah ke Teluk Parsi. Kawasan ini dikelilingi oleh Pergunungan Zagros di bahagian timur laut, dataran tinggi Arab di barat daya, dan Teluk Parsi di bahagian selatan. Kerangka Masa Tamadun ini telah berkembang daripada petempatan awal Zaman Neolitik antara tahun 7000 - 5000 S.M.. Pada sekitar tahun 3500 $.M., wilayah Mesopotamia ini telah berkembang menjadi pusat tamadun awal. Terdapat banyak kerajaan yang muncul, berkembang, dan akhirnya jatuh di lembah Mesopotamia. Kerajaan terawal ialah kerajaan Sumeria yang bermula pada tahun 3500 $.M. dan kerajaan yang terakhir ialah Chaldea yang jatuh pada tahun 539 S.M.. Tamadun Mesopotamia dapat dibahagikan kepada tujuh zaman pemerintahan yang penting seperti yang tertera di bawah. PETUNJUK [F= Tamacun Mesopotamia | + Negara Kota ‘maklumat tentang sejarah, kebucayaan, serta carta ‘masa tamadun ini 10 errnctan Taracun Aval MarusiaSelepas kejatuhan kerajaan Chaldea, Parsi menguasai wilayah Mesopotamia hingga membawa kepada keruntuhan kerajaan yang, diasaskan oleh orang Mesopotamia. Antara kerajaan tersebut Sumeria, Akkad, Uz, Babylon Lama, dan Assyria merupakan penyumbang penting kepada tamadun Mesopotamia. Proses Pembentukan Pembentukan tamadun Mesopotamia dapat dibahagikan kepada dua bahagian, iaitu bahagian utara dan bahagian selatan bandar Baghdad. Bahagian utara bandar Baghdad meliputi kawasan pertengahan Sungai Tigris hingga ke utara termasuk kawasan Sungai Zab yang dikenali sebagai Assyria. Bahagian selatan bandar Baghdad pula meliputi kawasan Sungai Tigris dan Sungai Euphrates yang hampir bercantum. Kawasan ini dikenali sebagai Babylon. Babylon pula dibahagikan kepada dua kawasan, iaitu Akkad di Utara dan Sumeria di Selatan. Pertumbuhan tamadun di Mesopotamia bermula di wilayah selatan, iaitu Sumer. Orang Sumeria bukanlah peneroka awal kerana sebelumnya kebudayaan Neolitik telah lama wujud dan berkembang di wilayah ini. Orang Sumeria telah berhijrah ke wilayah ini dan membina petempatan serta menjalankan aktiviti pertanian melalui kerja menebus guna tanah dengan membina sistem pengairan yang membolehkan mereka mengawal pengaliran air sungai. Aktiviti ini telah membawa kepada lebihan penghasilan makanan yang mampu menampung keperluan penduduk yang semakin bertambah. Petempatan awal yang berbentuk perkampungan ini kemudiannya berkembang secara evolusi kepada bandar dan seterusnya kepada beberapa buah negara kota seperti Kish, Nippur, Lagash, Uruk, Ur, Fridu, Assur dan Mari. Kesemua negara kota ini terletak di sepanjang sungai dan terusan. Ciri- Setiap negara kota di Mesopotamia mempunyai ciri fizikal yang tersendiri, Setiap negara kota itu terbahagi kepada kawasan utama, iaitu pusat kota, tembok kota, luar kota dan pelabuhan. Setiap negara kota ini juga mempunyai kubu pertahanan dengan pelbagai bentuk pintu gerbang yang menjadi lambang kekayaan sesebuah kota. Di dalam kota pula terdapat istana, ramah kediaman, rumah ibadat, rumah kedai, dan pasar dengan kebanyakan jalannya berkeadaan lurus dan lebar. Pusat sesebuah kota ialah rumah ibadat yang menjadi tampuan anggota masyarakat pada masa itu. Setiap kota juga mempunyai unit politik dan agama yang tersendiri. Kewujudan sungai serta kawasan tanah pamah telah memudahkan pengangkutan dengan kapal, pedati dan keldai. ri Tamadun Mesopotamia berasal daripada ni kuno yang merujuk wilayah di selatan Ira laity Sumer. Pada eringkat awal, Kawa: orang Sumaria, ore Semitk, dan orang tidak ciketahui asal usul keturunannya tetapi bilangan mereka ini ‘adalah kecil kerajaan yane yang mempunyal ol ye ‘yang. ‘akan bersalu rie untuk berperang dan menentang musuh.enn %y Maklumat. S ‘Taman Tergantung Babylon merupakan satu daripada -tujuh ciptaan manusia yang menakjubkan dan dibina peda zaman Raja Nebuchednezza,, iat raja Chaldea. Dalam ___ taman tersebut terdapat pelbagal jenis pokok dan pokok ~_bunga yang ditanam pada binaan bertingkat di bukit "_berteres yang menampakkan seolah-olah tanaman iggambarkan Taman Tergantung Batylon. ~ Tiaggalan cuiran yang terdapat pada dining Taran Tergantung Babylon "Sumber: Chris Sarre (ed.), 1999. The Seventy ‘Wonders of the Aricient World. London: Thames and Hudson Lid, him, 27-29. Teokras| ialah pemerintahan oleh tuhan atau wakil tuhan yang berasaskan hukum agama dan bersitat ketuhanan. a Melalui jalan laut, bandar atau negara kota ini mudah dihubungi oleh wilayah di sekitarnya. Antara jalan penghubung utama termasuklah jalan yang menghubungkan Sumeria dan kota Mari yang digunakan oleh pedagang dari luar Mesopotamia. Organisasi sosial yang wujud dalam tamadun Mesopotamia telah menjadikan. kehidupan masyarakat negara kota lebih teratur. Masyarakat negara kota terbahagi kepada dua golongan, iaitu golongan pemerintah dan golongan rakyat. Golongan pemerintah terdiri daripada raja, ketua pendeta, ketua tentera, dan orang bangsawan. Golongan rakyat terbahagi kepada dua, iaitu: rakyat bebas seperti petani, artisan serta pedagang, dan hamba yang terdiri daripada tawanan perang. Susun lapis masyarakat ini dapat dilihat seperti rajah di bawah. Dalam tamadun Mesopotamia, raja merupakan pemerintah. Sistem pemerintahan beraja di Mesopotamia berbentuk teokrasi. Di bawah sistem ini, raja dianggap sebagai tuhan atau wakil tuhan dan pemilik negara kota. Walaupun raja dianggap sebagai tuhan atau wakil tuhan tetapi masyarakat Mesopotamia tidak menyembah raja mereka sebagai tuhan kecuali semasa pemerintahan Raja Naramsin (2291 - 2255 S.M.) di Akkad. Rela Ketua Pendeta, —— Ketua Tentera, dan Orang Bangsawan WiePed — sees artisan, dan pedagang) is _—— Hamba sate | SF a OPE — oreo Mesopotansia. Susu lapis 12 kemureatan Tamacun svat MarusteBeliau telah memaksa penduduk Akkad menyembahnya sebagai tuhan. Ini adala disebabkan beliau menganggap dirinya terlalu agung kerana berjaya menguasai wil yang luas sehingga beliau menggelarkan dirinya sebagai “Raja Empat Penjuru Alam” hal keagamaan. Raja Mesopotamia juga bertindak sebagai ketua agama dan beliau berkuasa me ahli keluarga diraja untuk memegang jawatan di zigurat serta menentukan bentt pentadbirannya. Ini adalah kerana zigurat berfungsi sebagai pusat ibadat, pusat_ perdagangan serta pusat penyimpanan khazanah negara. Di samping itu, beliau juga amat berkuasa dalam soal tanah, cukai, hasil pertanian dan perniagaan. Beliau dibantu o! para pegawai yang kebanyakannya terdiri daripada golongan bangsawan dan. mempunyai ikatan dengan keluarga diraja. kul pintu masuk ke kuil me pelabuhan eae kuilfNanna “utara tangga utama menuju ke Kui yang terletak di puncak Lakaran menunjukkan binaan zigurat. Pelan kedudukan zigurat di dalam kota Ur. Sumber: Chris Scarre (ed.), 1999, The Seventy Wonders ofthe Ancient World, London: Thames and Hudson. = Ltd., him. 98-99. ‘ * 2: Kepelbagaian kegiatan ekonomi atau pengkhususan kerja di Mesopotamia berlaku @ apabila wujudnya lebihan hasil pertanian. Ini menyebabkan terdapat anggota masyaral yang meninggalkan pekerjaan sebagai petani untuk menjadi peniaga, pedagang dan artisa Perdagangan yang telah dikendalikan bukan hanya dengan wilayah di sekit Mesopotamia tetapi juga dengan kawasan di Lembah Indus. Perdagangan amat penti bagi Mesopotamia kerana lembah ini tidak menghasilkan banyak bahan mentah. Oleh it barangan seperti logam, kayu-kayan, emas, dan perak dibawa masuk untuk ditukar dengan. hasil pertanian yang dikeluarkan oleh lembah ini. Selain itu, terdapat pengusaha atau pembuat teksti, barang tembikar, dan alat keperluan harian. Malah ada yang menj tukang rumah kerana pertambahan penduduk di negara kota telah menimbulkan keperluan ssa 13Laman Web “a ‘Sejarah Penulisan http www historlan.net/ ~hxviite.htm _Laman ini menerangkan tentang kemunculan “sistem penulisan ~ dengan menyertakan "gambar sistem tulisan aval di dunia termasuklan sistem cuneiform dan phoenician, Sumber: Trevor I. William, 1999, A History of Invention. Edisi semakan. London: Essex: Little, Brown and “ompany. ‘Sudut tk Makiumat “y one immurabi memerintah ‘dari tahun 1792-1760 S.M.. Beliau berasal deripada kelurunan Amorite. Beliau membina banyak negara kota, Pusat pemerintahannya di Babylon. Beliau telah menakiuk Akkad dan menjadi raja selurun Mesopotamia. Contoh Kod Undang- ‘Undang Hammurabi. *. Sekiranya seseorang bangsawan mematahkan tulang seseorang bangsawan tain, tulangnya akan dipatankan, * Sokiranya seseorang bangsawan mencederakan mata seseorang rakyat biasa atau mematahkan tulangnya, maka, bangsawan ini didenda satu wang perak. rumah kediaman yang lebih banyak, Terdapat sebilangan anggota masyarakat yang berkhidmat sebagai tentera untuk mempertahankan negara kota daripada serangan musuh. Dalam proses pembentukan tamadun ini, ilmu _pengetahuan juga turut berkembang. Ini telah membawa kepada kewujudan sistem tulisan yang bermula dalam bentuk tulisan bergambar. Sistem ini kemudiannya berkembang kepada tulisan berbentuk simbol yang ditulis pada tanah liat kerana pada masa itu bahan untuk membuat kertas belum wujud di Mesopotamia. Tulisan pada tanah liat ini berbentuk pepaku dan dikenali sebagai cuneiform Sumbangan Tamadun Mesopotamia Antara sumbangan besar tamadun. Mesopotamia kepada manusia sejagat termasuklah Kod Undang- Undang Hammurabi. Kod undang- undang ini digubal semasa Raja Hammurabi memerintah kerajaan Babylon. Undang-undang ini Tulisan cuneiform ini dibentuk — berteraskan hak rakyat terhadap dengan menggunakan sejenis pen keadilan. Mengikut kod ini, daripada rumput buluh yang ditcken ye kuman dan denda mestilah pada fanah liat basah. Kepingan famah lin ini dijemur hingga teras, Setimpal dengan kesalahan tetapi berbeza mengikut susun lapis seems; masyarakat. Kod ini mengandungi kira-kira 282 undang-undang yang dipahat pada tembok serta tiang » besar, oleh itu rakyat dapat membaca undang-undang tersebut. Kod Undang-Undang Hammurabi telah menjadi dasar perundangan dalam. tamadun Mesopotamia. Undang-undang ini telah berjaya mengelakkan wujudnya permasalahan di kalangan masyarakat pelbagai kaum dan juga di kalangan susun lapis masyarakat itusendiri. Undang-undang ini telah dapat mewujudkan perpaduan dan. Ukitin ate anemenayaies = mengukuhKan sistem organisasi ivan batu yang menunjukian kehid Fe Hammurabi menerima tautiah alam, kerudupan: masyarskat daripada Tuhaxt Shamash. Pada tersebut. Seterusnya, kod ini juga ukiran batu ini terdapat inskripsi telah membantu peradaban fod unddang-undang. Mesopotamia bertahan untuk jangkamasa yang panjang, iaitu dari tahun 3500 S.M. hingga tahun 539 S.M.. Kewujudan sistem tulisan telah membawa kepada sistem pendidikan yang bertujuan untuk melahirkan jurutulis. Kehadiran jurutulis ini membolehkan urusan pentadbiran dan perniagaan dicatat supaya dapat direkodkan. Dalam perdagangan, kesemua urusan jual belinya disertakan dengan resit, nota, dan surat kredit. Di samping itu, sistem tulisan ini juga telah melahirkan tradisi kesusasteraan. Antara hasil kesusasteraannya yang terkenal termasuklah epik Gilgamesh yang merupakan hasil kesusasteraan yang tertua di dunia. Epik ini mengandungi falsafah dan cara hidup orang Mesopotamia. Tamadun Mesopotamia juga menyumbang kepada perkembangan ilmu astronomi. Pencerapan terhadap pergerakan bulan, bintang, dan matahari telah membawa kepada perkembangan ilmu matematik seperti sistem mengira perpuluhan, menambah, menolak, mendarab, membahagi, dan punca ganda dua yang kemudiannya membawa kepada perkembangan ilmu | geometri, Penguasaan dalam bidang astronomi juga telah membolehkan mereka menggunakan jalan laut dan mencipta kalendar yang berasaskan sistem solar yang mengandungi 12 bulan dalam satu tahun. Perkembangan ilmu perubatan mendapat perhatian khusus semasa pemerintahan kerajaan Assyria kerana kerajaan ini begitu mementingkan kesihatan anggota tenteranya. Sebanyak 500 jenis ubat-ubatan termasuk herba dan ramuan perubatan telah dikatalogkan dan disampelkan penggunaannya. Cara mengubat penyakit dengan menggunakan ubat-ubatan juga telah dicatatkan sebagai panduan kepada pengamal perubatan. Salah satu kejayaan tamadun Mesopotamia adalah dalam penciptaan roda. Roda digunakan dalam menghasilkan kereta kuda sama ada untuk tujuan peperangan atau kegunaan pada masa Ukiran pada batu ini merrunjukkan salah satu fungsi roda dalam tamadun § Mesopotamia. Sumber: Trevor William, 1999. A History of Invention, Edisi semakan, London: Little, Brown and Company. é Maklumat judut Epik Gilgamesh * Kisah tentang kepahlawanan tokoh bemama Gilgamesh. Boliau dikatakan mem sifet dua pertiga tuhan, satu pertiga manusia, walah yang tampan, susuk badan yang sasa. Boliau dikatakan memiliki kekuatan dan = keberanian. Gilgamesh ‘telah memerintah serta memberikan perlindungan kepada kehidupan di kota Uruk. Epik ini juga mencaritakan tentang pemerintahan, percintaan, kehidupan yang kekal abadi dan kesaktian Perkembangan bentuk rod:roda takal Rantaian timba yang binsanya dijalankan dengan menggunakan kincir air Lukisan area Raja _.. Guden, iaitu pengasas émpayar Sumeria. Se ahmber -___. Sivachandralingam, ~*~ Sundara Raja dan ~ © Letchumanan, 2001. Tamadun Dunia, Edisi - > ke-2, Petaling Jaya: - Penerbit Fajar Bakti Sdn. Bhd... ge Sudut Maklumat___“w Perpustakaan diraja Perpustakaan ini ‘mengandungi lebih kurang 22,000 keping tablet yeng mengandungi pelbagai penemuan ilmu pengetahuan dan sejarah lampau Mesopotamia. Kebanyakan daripada koleksi iimu pengetahuan ini berbentuk formula perubatan dan juga beribu-ribu pucuk surat dan dokumen perniagaan, serla susunan peristiwa peperangan yang berlaku ‘mengikut urutan peristiva sejarah. * tinggi. 16 xeruncitan Tamadun aval Manusia aman. Penciptaan roda membolehkan orang Mesopotamia mencipta —_ kincir air untuk mengalirkan air ke kawasan tandus dan meningkatkan hasil pertanian di samping mengawal banjir. Tamadun Mesopotamia juga telah menyumbangkan ciptaan alat pengangkutan yang, terawal kepada dunia. Orang Sumeria telah menggunakan kapal layar serta pangangkutan beroda sejak tahun 3000 S.M.. Oleh itu, mereka mampu menguasai jalan darat serta jalan laut sehingga mereka dapat berhubung dengan wilayah di India serta wilayah di kawasan Laut Mediterranean. ‘Tamadun Mesopotamia memperkenalkan kepada dunia cara membuat batu bata daripada tanah liat. Dalam seni bina, mereka telah mencipta arca dan tiang batu. Contoh arca tersebut ialah patung Raja Gudea. Arca dan tiang batu dapat dilihat dalam seni bina zigurat. Kepimpinan berwibawa Raja Sargon telah berjaya mewujudkan kerajaan Akkad, iaitu empayar pertama di dunia. Ini adalah kerana Raja Sargon berjaya menakluk dan menyatukan wilayah-wilayah kerajaan Sumeria di selatan Mesopotamia. Beliau merupakan perintis kepada pembentukan sebuah empayar yang kemudiannya menjadi ikutan pemerintah seterusnya seperti Firaun Tutmose Ill pada zaman Mesir Purba. Mesopotamia bukan saja menyumbang kepada pembentukan sebuah sistem pemerintahan tetapi juga pembentukan sebuah masyarakat yang lebih berestetika. Walaupun di Mesopotamia wujud sistem bandar, undang- undang, tatacara jual beli, dan sebagainya, namun ini tidak bererti kemajuan dan ilmu itu hanya dikuasai oleh mereka. Sebaliknya, kemajuan tamadun ini boleh dicapai dan dikembangkan oleh mana-mana bangsa di mana-mana daerah sekiranya wujud usaha yang gigih serta keyakinan diri yang Keagungan sesuatu tamadun itu tidak akan dapat dinikmati oleh generasi sekarang sekiranya tiada pemimpin atau tokoh pada masa itu yang menyedari tentang kepentingan memelihara warisan serta khazanah bangsanya. Pengetahuan generasi sekarang tentang tamadun ini adalah hasil usaha pemimpin masa lampaunya seperti Ashurbanipal (668 - 627 S.M.) yang telah menubuhkan sebuah perpustakaan diraja di bandar Nineveh.Tamadun Mesir Purba Lokasi Tamadun Mesir Purba dianggap sebagai anugerah daripada Sungai Nil yang mengalir dari bahagian utara Mesir ke Laut Mediterranean, Di tebing sungai inilah lahirnya tamadun Mesir Purba. Sungai Nil ini berpunca daripada dua anak sungai, iaitu Sungai Nil Biru yang bermula dari tanah tinggi di Ethiopia dan Sungai Nil Putih yang bermula dari Tasik Victoria di Uganda. Limpahan air Sungai Nil ke tanah yang gersang serta berpadang pasir telah berjaya menukarkan | bentuk muka bumi Mesir kepada sebuah tanah dataran yang subur. Tanah lanar yang dibawanya pula berjaya membentuk sebuah delta yang subur untuk pertanian dan petempatan manusia. Peta menunjukkan lokasi tamadun Mesir Purba di Sungai Nil.y Kerangka Masa Laman Web “w Mesir Purba <9 httpyhwww. carmegiemuseums. org ‘omntlexhibits/egyou index htm! Tamadun Mesir Purba berkembang daripada petempatan awal pada Zaman Neolitik, iaitu antara tahun 10 000 S.M. hingga 5000 SM.. Pada sekitar tahun 3500 S.M., wilayah di persekitaran delta serta di bahagian pertengahan Mesir ini telah berkembang menjadi pusat tamadun awal. Tamadun Mesir Purba ini dapat dibahagikan kepada empat. Laman ini menceritakan ‘ientang kehidupan harian dalam tamadun. Mesir Purba termasuk agama, tuhan, dan adat pengebumian. nttp:faneionthistory: miningoo,com/cs/eqypt/ Laman ini mengandungi bar tentang Mesir ologi, peta, Perkembangan Tamadun Mesir Purba. eralihan antara keruntuhan sesebuah kerajaan dengan penubuhan kerajaan jalah lama. Selepas melalui masa kegemilangannya pada Zaman Empayar, tamadun Purba telah mengalami zaman kejatuhannya apabila pemerintahannya dikuasai oleh g asing seperti Libya (1100-947 S.M.}, Kush (730 — 670 S.M.}, Assyria (663 — 609 S.M.), | (625 S.M.), Yunani (332 - 30 S.M.), dan akhirnya Rom pada tahun 30 S.M.. oses Pembentukan ia yang mendiami Lembah Nil telah pun mencapai tahap-tahap kebudayaan gangsa 1 Logam sejak tahun 5000 S.M.. Penggunaan alat logam membolehkan mereka r embina sistem perparitan dan pengairan yang baik untuk pertanian. Daya cipta ini manusia yang mendiami lembah ini membina peralatan kawalan air dan u meninggikan lagi nilai kesuburan tanah. Ini dilakukan untuk mendirikan petempatan tetap yang berteraskan pertanian. Petempatan tetap di sepanjang Lembah Nil ini berkembang menjadi perkampungan. ~ Gabungan kampung-kampung ini telah mewujudkan beberapa buah bandar yang -kemudiannya bergabung dan membentuk sebuah nome atau daerah. Kesemua nome ini kemudian telah disatukan dengan salah sebuah bandarnya menjadi pusat pentadbiran. ‘ontohnya bandar Thinis, Memphis dan Thebes. i-Ciri Tamadun Mesir Purba aun Menes (3200 $.M.) berjaya menyatukan kesemua nome ini menjadi sebuah sliau telah mengasaskan pusat pentadbirannya di bandar Thinis yang terletak _ dibahagian tengah Sungai Nil. Selepas itu, pusat pentadbiran ini telah berpindah ke bandar phis yang hampir dengan delta Sungai Nil. Pada kemuncak Zaman Pertengahan, isat pentadbiran ini telah berpindah ke bandar Thebes. Selain itu, terdapat beberapa bandar penting yang lain seperti Heliopolis, Fayoum dan Abydos. Kehidupan di bandar 18 erwneatan Tamacun svat Manusiamerupakan salah satu ciri yang sangat penting dalam tamadun Mesir kerana di sinilah tempat kediaman firaun, pusat pemerintahan dan pentadbiran, dan juga pelabuhan penting bagi tamadun ini, Selain itu, bandar juga merupakan pusat keagamaan dan pusat tumpuan penduduk. Kehidupan berorganisasi dalam masyarakat Mesir Purba diketuai oleh firaun yang merupakan raja yang berkuasa mutlak serta dianggap suci. Jawatan firaun (raja Mesir) diwarisi secara turun-temurun. Pada zaman kerajaan lama, firaun dianggap sebagai jelmaan Tuhan Horus. Tetapi semasa pemerintahan dinasti ketiga dan keempat, firaun digelar sebagai Raja Matahari kerana dipercayai bahawa firaun ialah anak Tuhan Matahari, iaitu Amon- Re. Firaun juga merupakan ketua pendeta, pemilik tanah, ketua hakim, dan ketua pahlawan, Selepas firaun ialah golongan bangsawan, rahib, tuan tanah serta jurutulis. Ini diikuti dengan golongan rakyat bebas yang terdiri daripada petani, pedagang dan artisan. Lapisan yang terkebawah ialah hamba. 'Sudut urbe dipanggl fraun. Perkataan ini berasal. daripada perkataan Yunani, iaitu pharaoh yang bererti rumah yang ini merujuk kepada is dan raja yang Firaun Pembesar, Bangsawan, Rahib, Jurutulis, Tuan Tanah Rakyat Bebas (Petani, pedagang, artisan) Susu lapis masyarakat Mesir Pura Sistem pemerintahan Mesir Purba diterajui dleh raja, iaitu firaun. Beliau dibantu oleh golongan bangsawan untuk menjalankan pentadbiran, menjaga keamanan, mengurus, dan mengagihkan penghasilan makanan di dalam negara. Golongan bangsawan ini merupakan pembesar yang terdiri daripada pegawai, penasihat, dan juga gabenot mentadbir wilayah yang ditakluki. Para rahib dipertanggungjawabkan untuk mer hal keagamaan. Urusan pentadbiran ini juga turut dibantu oleh jurutulis yang t daripada orang awam yang telah dilantik untuk menulis segala tekod kerajaan. sas 19Tamadun Mesir Purba juga telah mengiktirafkan wanita sebagai pemimpin. Pada Zaman Empayar seorang wanita telah dilantik menjadi firaun, iaitu Firaun Hatshepsut (1501 - 1479 S.M.), Era pemerintahannya penuh dengan pembaharuan seperti pembinaan terusan dan penukaran padang pasir kepada tanah pertanian yang subur. Keupayaan beliau _ membawa perubahan ini telah meletakkan beliau setanding dengan pencapaian firaun yang lain. Ini menunjukkan bahawa wanita dalam tamadun Mesir Purba mampu _ memerintah serta memiliki status yang tinggi. Kerajaan Mesir Purba juga merupakan -__kerajaan berbentuk empayar yang meliputi sebuah kawasan yang luas termasuklah wilayah di Nubia di selatan Mesir hingga ke utara serta barat dan juga wilayah di sebelah Asia, aitu wilayah di Palestin hingga ke Lubnan dan Syria. ‘Perkembangan aktiviti ekonomi turut mempengaruhi perkembangan tamadun awal " Mesir Purba. Dengan wujudnya pengkhususan kerja seperti penenunan dan pembuatan barang tembikar dan juga peralatan, Mesir Purba telah berkembang ee suct ——,_ maju. Eksport utama Mesir Purba ialah tekstil dan kertas. Antara 4&9 Maklumat a aktiviti ekonomi lain yang dijalankan termasuklah perlombongan emas di kawasan Nubia. Pengangkutan di air memainkan peranan Politeisme ialah kepercayaan kepada penting dalam tamadun Mesir Purba. Sungai Nil yang lebar dan banyak tunan. dalam telah membolehkan kapal-kapal menyusurinya dan berlabuh apart iss di pelabuhan-pelabuhan seperti Thebes, Memphis, Fayoum dan jamun Heliopolis. Sistem pemerintahan yang, terancang telah berjaya Pada tahun 1922 seluruh Seren aie Jonpetarebia | menatik pedagang-pedagang dari Laut Mediterranean dan Laut bah mekam draia yang) Merah untuk singgah di pelabuhan Mesir Purba. ee tian teonktarn Orang Mesir Purba percaya kepada konsep politeisme. Setiap nul oleh pengkaj Mes | tuhan orang Mesir Purba selalu dikaitkan dengan unsur alam s 8 e copie, Howard Care seperti Re (Tuhan Matahari), Ra-Atum (Tuhan Langit) dan Amun | ESSE Gheriesna | Tuhan Angin), Orang Mesir Purba juga percaya kepada kehidupan _—-menggali cai ci lembah selepas mati. Oleh itu, mayat perlu disimpan dan dijaga dengan etc teliti, Makam mayat juga mesti dipenuhi dengan peralatan serta sepa ae an Mayat | Keperluan kehidupan selepas mati. Mayat tersebut diiringi Tutankhamun inidiselaputi | barangan serta kelengkapan harian yang akan ditanam bersama- amas yang bevaya (cu, | sama dengannya. Solekan mayat, alat kebesaran, dan jumlah barang ditemui ialah koleksi artifak | yang dikebumikan di dalam makam menunjukkan kedudukan atau Mesir Purba yang status mayat tersebut. mengagumkan. 5 Tamadun Mesir Purba juga telah mempunyai sistem tulisan yang dikenali sebagai hieroglif. Sistem tulisan tamadun Mesir Purba ini berasaskan kombinasi gambar dan simbol yang ‘Makam Tutankhamun IL Tulisar hieroglif Mesir. yong terletak di Lerabah Gambar boleh mewakili perkataan atau Raja di Thebes, Mesir. suku kai yang membentuk perkataan. Sumber: John Baines dan Jaromir Malek,1992. Atlas | Sumber: Trevor I. William, 1999. of Ancient Egypt, Cairo: | A History of Invention. London: Little, ‘Les Livres de France. Brown and Company. 20 kemuncuian Temadun sal Manusiaberdasarkan bunyi. Sistem tulisan sangat penting dalam proses perkembangan tamadun Mesir Purba terutamanya untuk tujuan mencatatkan rekod aktiviti pertanian dan juga pengutipan cukai. Tulisan juga memainkan peranan penting dalam tamadun Mesir Purba untuk tujuan keagamaan dan amalan ritual kepercayaan. Sumbangan Tamadun Mesir Purba Sumbangan utama tamadun Mesir Purba kepada ketamadunan manusia adalah dalam seni bina, iaitu piramid. Pembinaan piramid bermula daripada ilham Imhotep, iaitu saintis, ahli fizik, arkitek, dan penasihat penting kepada Firaun Djoser (3150 S.M.), Beliau telah memperkenalkan teknik pembinaan bangunan dengan menggunakan batu bata. Beliau juga merupakan pengamal ilmu perubatan dan pengarang buku sains dan sastera. Pembinaan piramid menggambarkan kreativiti masyarakat Mesir Purba dalam bidang pembinaan. Sehingga hari ini kejayaan mereka masih dikagumi. Pencapaian Mesir Purba memang terserlah dalam pembinaan tetapi yang lebih utama lagi ialah kemajuan pendidikan serta penggunaan kertas. Pencapaian ini merupakan hasil kepandaian orang Mesir Purba mencipta kertas daripada pokok papyrus yang banyak hidup di Lembah Nil. Penciptaan kerias telah memudahkan penyimpanan dan meninggalkan kebergantungan pada kepingan batu bata untuk menyimpan segala khazanah bangsa. Tinggalan tamadun Mesir purba kepada dunia kini adalah dalam bentuk rekod yang tertulis dan terpahat dalam sistem tulisannya, iaitu hieroglif. Keagungan tamadun Mesir Purba dapat dibaca daripada tulisan yang terpahat dengan begitu cantik, halus dan penuh seni pada makam dan batu. OP pare sess Pokok papyrus ini banyak fumbuh di Lembalt Nil. Orang ‘Mesir Purba telah mneleperkan batang-batang pokok ini menjadi kepingan sehingga mercka dapat memulis di atasnya ‘Sudut Maklumat = Jasa Imhotep yang paling besar alah pembinaan piramid Sakkara, Piramid ‘Sakkara ini merupakan piramid yang tertua dan binaan batu yang pertama i dunia, Piremid ini dibina untuk Firaun Djoser, iaitu firaun kedua pada dinasti ketica, Hieroglif jalan tulisan awal Mesit dan merupaken tulisan bergambar. Tulisan ini berkembang ke tulisan hieratik, tulisan berangkai, Pada tahun 700 S.M., tulisan hierattk ini berkembang ke tulisan demotik GN Sed ABI l [irate yrs Baotrey Hieratik he Ghtule S wls,> Qos Demotik Perkembangan tulisan awal Mesir dari tulisan hieroglif ke hieratik dan kertudiart demotik. BaKerajaan Mesir Purba telah mewujudkan sistem pendidikan untuk kanak-kanak daripada keluarga atasan. Mereka diberikan pendidikan sejak dari umur yang rendah. Institusi pendidikan ini diuruskan oleh rumah ibadat dan diletakkan di bawah pentadbiran kerajaan. Penekanan _terhadap pendidikan bertujuan untuk melahirkan para pegawai kerajaan terutamanya jurutulis yang sempurna dan terlatih. Ilmu geometri, matematik, dan sains : re % diajar bagi melahirkan golongan terlatih Pivamid di Giza ini terletak di kanoasan seluas 5.3 hektar dan yang boleh menguruskan hal ehwal fingginye ialah 146.6 meter. Perbinaannya menggumakan bertanian, pengawalan air Sungai Nil sebanyak2jutabiokbatu sera 100 ribu orag hamba. svt pembinaan bangunan dan piramid. : Mesir Purba yang maju dalam ilmu perubatannya telah melahirkan pengamal perubatan. Mereka ini mendapat status yang tinggi dalam | masyarakat Mesir Purba dan berkhidmat untuk firaun dan juga ls Pure stoning | Masyarakat. Kemajuan bidang perubatan terutamanya proses ubatan ini telah ditemui | Memumiakan mayat berkait rapat dengan kepercayaan orang Mesir lam makam Firaun Purba. Tahap keilmuan dan kemahiran terutamanya dalam bidang uulu dan catalan tentang | Fizik kimia, perubatan, dan pembedahan memberikan sumbangan telah ditemui adalah besar kepada perkembangan ilmu hingga ke hari ini. | Keagungan tamadun Mesir Purba jelas bergantung pada = eee Sidi para | Pengawalan aliran air Sungai Nil yang menjadi nadi kepada jurutulis diraja sejak | tamadun Mesir Purba. Perkembangan ilmu matematik seperti algebra, geometri, dan astronomi telah digunakan sepenuhnya dalam usaha orang Mesir Purba mengawal banjir Sungai Nil yang berlaku sekali dalam setahun. Pemerintah Mesir Purba telah berjaya mencipta sistem pengairan yang telah menukarkan kawasan padang pasir menjadi kawasan tanah pertanian. Semasa pemerintahan Firaun Senuusret II], beliau telah membina sebuah tembok pengairan sepanjang 123 kilometer bagi menebus guna Kawasan padang pasir dan membina terusan untuk mengairkan tanah seluas 10 000 hektar. Pengetahuan dalam bidang astronomi dan matematik ini membolehkan orang Mesir Purba memperkenalkan sistem kalendar 365 hari berdasarkan 12 bulan dalam setahun. Kegemilangan sesuatu tamadun itu tidak akan dapat dinikmati dan diketahui oleh generasi akan datang sekiranya masyarakat Mesir Purba tidak meninggalkan warisan serta khazanah bangsanya untuk dikaji dan dipelajari. Tinggalan seperti bangunan, tulisan, dokumen, serta buku merupakan salah satu manifestasi kewujudan sebuah tamadun yang agung, 22 kerurcutan Taradun aval manusla as) Sudut Makiumat _““wTamadun Indus Lokasi Tamadun Indus ialah tamadun yang terawal di India. Tamadun ini terletak di Lembah Indus yang disaliri oleh Sungai Indus. Sungai ini berpunca dari Pergunungan Himalaya dan mengalir ke Laut Arab, Tamadun Indus ini juga dikenali sebagai tamadun Harappa bersempena dengan nama bandar utama dalam tamadun ini. Tamadun Indus terletak di bahagian barat laut India. Kawasan ini dikelilingi oleh Banjaran Makran, Pergunungan Baluchistan, Punjab dan Rajasthan dibahagian timur, serta Kathiawar dan Gujerat di bahagian tenggara. x Peta menunjukkan kedudukant tamadun Indus. Kerangka masa Tamadun Indus telah muncul pada sekitar tahun 2500 S.M. dan mula merosot pada tahun 1800§.M.. Sehingga hari ini masih belum jelas faktor yang menyebabkan kehancuran tamadun ini. Antara pendapat yang dikemukakan ialah tamadun Indus mengalami kehancuran kerana serangan orang Aryan serta bencana alam seperti banjir, kemarau, dan gempa bumi.Proses Pembentukan Di bahagian barat laut India telah wujud penduduk yang Srairiadfi Indus: mengamalkan kehidupan secara nomad, iaitu hidup berpindah- tioulwwwvhareppacom” | randah dan menyara diri dengan memburu dan mengumpul harfhar0.himl makanan. Penduduk ini kemudian telah membentuk petempatan Leman inimengenaungi | Kekal di sepanjang Sungai Indus. Petempatan kekal wujud gambar yang disebabkan oleh Sungai Indus yang bukan saja menyediakan ; enpelan Bee sumber air tetapi juga telah dapat menyuburkan tanah. Kepandaian. ~ tamadun Indus. penduduk di kawasan ini menyesuaikan diri dengan alam sekitar telah meningkatkan penghasilan pertanian yang membawa kepada pertambahan jumlah penduduk. Faktor-faktor ini telah menyumbang kepada perkembangan bandar. Dua bandar utama yang terbentuk di Lembah Indus ialah Mohenjo-Daro dan Harappa. Manakala Lothal dan Sutkagen Dor merupakan bandar pelabuhan. yang penting. Ciri-Ciri Tamadun Indus Tamadun Indus memperlihatkan beberapa ciri yang istimewa. Petempatan kekal yang wujud di lembah ini telah membawa kepada pembentukan bandar terancang. Bandarnya terbahagi kepada dua bahagian dan dikeliling! oleh tembok. Bahagian utama merupakan pusat pentadbiran dan keagamaan yang menempatkan bangunan pentadbiran, tempat mandi awam yang digunakan untuk upacara ritual dan pembersihan, dan tempat penyimpanan hasil pertanian. Bahagian kedua bandar ialah kawasan perumahan. Bandar-bandar dalam ® tamadun ini dirancang dengan sebegitu | Tapi terutama dari sudut susun aturnya yang sistematik. Perancangan bandarnya dibantu oleh kemajuan ilmu geometri dan pembinaan, serta sumbangan tamadun Mesopotamia dan Mesir Purba. Bandar- bandar dalam tamadun ini disusun berasaskan blok-blok berbentuk segi empat dengan setiap blok dipisahkan oleh satu rangkaian jalan raya yang lurus dan bersambung antara satu sama lain. Setiap bandar mempunyai sistem kumbahan yang terancang. Selain jalan raya, bandar-bandar * ini juga dihubungkan dengan sungai yang, berfungsi sebagai jalan perhubungan. Berbeza daripada _ tamadun Sumber: Chris Searre (ed.), 1999, The Seventy Wonders Mesopotamia dan Mesir Purba, tamadun of the Ancient World. London: Thames and Hudson Indus tidak meninggalkan maklumat dan Led. sumber yang jelas tentang organisasi 24, iam nadine Tinggalan Tertpat Mandi Awam (The Great Bath), Tinggala ini terletak di toilayah Sind, PakistanS Sudut % <%s Makiumat = Sistem Saliran di Bandar ‘Terancang Rumah-rumah di bandar ini mempunyai bilik mandi dan tandas. Air dan kumbahan dari rumah disalir keluar melalui paip ke longkang- es cia || longkang yang mengaii bawah jalan. Longk Tinggolan bandar terancang tamadun —Tinggalan rumah di tep alan raya dalam | Raeéataten texeecanee ina tamadun Indus, membolehkan kerja Sumber: Paul Bahn, 2001. The Sumber: Sir Mortimer Wheeler, 1976, | Pembersihan dilakukan jka ‘ ter \bat. Bah in Archaeology Detectives. East Sussex: The Indus Civilization. London: hppa dle The Ivy Press Limited. Cambridge University Press. pusat pembuangan di luar pander. sosialnya. Jumpaan arkeologi telah membayangkan masyarakat di Lembah Indus terbahagi kepada dua golongan, iaitu golongan atasan dan bawahan. Golongan atasan terdiri daripada pendeta dan pedagang. Kelas atasan yang utama ialah pendeta. Walaupun wujud dalam bilangan yang kecil, namun, para pendeta ini mempunyai kuasa dan pengaruh yang besar dalam mengavwal aktiviti masyarakat terutamanya yang melibatkan kegiatan keagamaan. Atas dasar keagamaan inilah, golongan bawahan memberikan ketaatan kepada golongan pendeta. Oleh sebab tiada bukti tentang kewujudan raja, maka, sejarawan. berpendapat bahawa tampuk pemerintahan dipegang oleh pendeta. Golongan bawahan pula terdiri daripada petani dan buruh. Golongan petani menjalankan aktiviti pertanian dan menyalurkan sebahagian daripada hasil tersebut kepada pihak berkuasa. Golongan buruh menjalankan kerja perburuhan seperti menjaga kebersihan bandar, membina tembok di benteng, dan membina terusan. Pemerintah deripada kalangan pendeta. §=§ af. ATASAN en Pendeta dan dh a Pedagang ~ ANNI Ae h ~~ Bee sais een il names & & Shes a aa (GA es Susten lapis masyarakat tamadun Indus.Masyarakat di Lembah Indus juga mempunyai pengkhususan pekerjaan yang jelas terutamanya dalam bidang ekonomi. Masyarakat ini telah menjalankan pelbagai kegiatan ekonomi seperti perdagangan, pertanian, pertukangan dan pembuatan Aktiviti perdagangan secara khusus membabitkan perdagangan luar termasuklah dengan Mesopotamia, Hubungan dagang antara kedua-dua tamadun dapat dibuktikan melalui penemuan cap mohor buatan masyarakat Lembah Indus di Mesopotamia. Antara hasil perdagangan yang penting termasuklah emas, gading gajah, manik, dan hasil pertanian. Petani pula menjalankan aktiviti bercucuk tanam terutamanya bagi tanaman makanan seperti barli, kacang, dan sebagainya. Selain menjadi petani dan pedagang, ada ahli masyarakat yang secara khusus menjadi artisan. Mereka ini terlibat dalam pembinaan dan penghasilan barangan logam dan Sumber: Sir Mortimer barangan tembikar. Wheeler, 1976, The Masyarakat dalam tamadun ini juga dikenal pasti telah Indus Civilization. mempunyai satu amalan agama. Ini dibuktikan dengan penemuan 2 eondons Pambridee patung dan ukiran yang mempunyai unsur keagamaan. Antara eUpiverslty Press, yang paling penting termasuklah penemuan sebuah patung yang dirujuk sebagai patung proto-Siva. Objek tersebut menunjukkan pSudut ss. seseorang duduk bersila dengan stail yoga dan terdapat tiga tanduk Maklumat___® gi \epalanya yang melambangkan Dewa Brahma, Vishnu dan Siva. Kewujudan objek profo-Siva ini menjadi sangat penting terutama dari sudut perkaitannya dengan agama Hindu kemudiannya. Selain itu, masyarakat dalam tamadun ini juga percaya kepada Tuhan Ibu. sentuk empat seol Perkara ini dipercayai telah diwarisi daripada kebudayaan yang ujur. Cap mehor in lebih awal kerana kepercayaan terhadap Tuhan Ibu ini turut berlaku LS aaah dalam masyarakat yang mendiami Mesopotamia, Asia Kecil, Syria ~-Patung Raja Pendeta i Mohenjo-Daro, 1p mohor dibuat lambang pengenalan itt : seseorang atau dan Palestin. sekumpulan pedagang. Masyarakat tamadun Indus telah mempunyai satu sistem Tine bu tulisan yang berbentuk piktograf. Walau bagaimanapun, sehingga Kepercayaan terhadap hari ini, tulisan tamadun Indus masih lagi menjadi misteri dan pa eer masih belum dapat ditafsirkan. dengan penemuen patung wanita, Tuhan [bu disembah cleh masyarakat Lombah Indus bagi melambangkan kesuburan, Tulisan pada mohor yang dijumpai di tapak arkeologi tamadun Indus. Sumber: Paul Bahn, 2001. The Archaeology Detectives. East Sussex: The Ivy Press Limited. 26 temurevien aracun aval ManusSumbangan Tamadun Indus Tamadun Indus turut memberikan sumbangan yang besar kepada perkembangan ketamadunan manusia. Antara sumbangan utama tamadun ini termasuklah dalam bentuk keupayaan serta kebolehan masyarakat Lembah Indus mengeksploitasi kelebihan yang mereka miliki untuk memudahkan kehidupan mereka hingga akhirnya menjadi asas kepada perkembangan tamadun. Hal ini sangat jelas apabila dilihat dari sudut kebolehan masyarakat Lembah Indus mengeksploitasi Sungai Indus untuk memajukan kehidupan harian mereka. Idea yang sebegini akan menjadi panduan kepada generasi seterusnya untuk menghasilkan sebuah tamadun yang cemerlang. Selain itu, dari sudut yang lebih nyata, tamadun ini sangat dikenali kerana perancangan bandarnya. Keupayaan untuk mewujudkan sebuah bandar terancang seperti Mohenjo-Daro dan Harappa bukanlah perkara yang mudah, sebaliknya, hal ini memerlukan gabungan kepakaran sama ada dari sudut letak bandarnya mahupun dari sudut pengisiannya. Oleh yang demikian, pemahaman tentang ilmu geometri, kesenian, dan matematik sangat diperlukan. Kemampuan masyarakat Lembah Indus mencapai kecemerlangan dalam perancangan bandar berkait rapat dengan kemajuan dalam bidang geometri dan pembinaan. Pemahaman geometri hasil daripada pertembungan tamadun ini dengan tamadun Mesopotamia dan Mesir Purba telah membolchkan perancangan bandar disusun berasaskan bentuk segi empat yang diikuti oleh jalan raya yang lurus. Di samping itu, masyarakat Lembah Indus telah berusaha meningkatkan mutu bahan binaan. Hal ini telah berjaya dilaksanakan apabila masyarakat Indus tidak hanya bergantung pada panas matahari untuk membuat batu bata daripada tanah liat. Sebaliknya, batu bata itu — dihasilkan melalui pembakaran dengan suhu yang tinggi. Berasaskan perkara ini, kecemerlangan perancangan bandar dalam tamadun Indus, sebenarnya, merupakan gabungan daripada pelbagai pengetahuan. dan pencapaian termasuklah geometri dan matematik serta teknologi pembakaran batu bata. Sifat keterbukaan yang dibuktikan oleh tamadun ini dalam membuat hubungan dengan tamadun lain juga merupakan satu lagi aspek yang sangat penting. Dari sudut ini, tamadun Indus memperlihatkan bahawa sesebuah masyarakat itu tidak akan ‘Sudut ty mampu mencapai kecemerlangan tanpa membuat hubungan serta Maklumat bertukar pandangan dengan pihak lain, Hubungan dengan | suungan Temadun tamadun Mesopotamia serta tamadun Mesir Purba telah | mesopotamia-Tamadun membolehkan kedua-dua belah pihak memperoleh manfaatnya | Indus sama ada dalam bentuk pertukaran teknologi atau seumpamanya. | yoreeieues Walau bagaimanapun, dalam konteks hubungan antara tamadun | menyatakan nama bandar Indus dengan tamadun Mesopotamia, segala pengaruh dari luar ee ee itu disesuaikan dengan keadaan dan suasana tempatan. thorn Genre Secara keseluruhannya, tamadun Indus telah menunjukkan | Makran sementara kepada masyarakat dunia moden hari ini beberapa aspek yang | Wohaberkerungkinan n ; ijuk pada Mohenjo- sangat penting dalam proses pembinaan sesebuah tamadun, | aro. Sumber ini secara termasuk keamanan. Tamadun Indus mengajar kita bahawa | langsung memaparkan kedamaian dan keamanan ialah tunjang kepada kekuatan sesebuah | ‘lvdnye hubungan a antara kedua-dua bangsa untuk mencapai kemajuan dan kecemerlangan. temadun sapsou 27