Etyka[edytuj]

Ten artyku� nale�y dopracowa�:

od 2012-02 � zweryfikowa� tre�� i doda� przypisy,
� poprawi� styl � powinien by� encyklopedyczny.
Dok�adniejsze informacje o tym, co nale�y poprawi�, by� mo�e znajduj� si� w
dyskusji tego artyku�u.
Po wyeliminowaniu niedoskona�o�ci nale�y usun�� szablon {{Dopracowa�}} z tego
artyku�u.
Spis tre�ci [ukryj]
1 Etyka
2 Podzia� teorii etycznych
3 Niekt�re systemy etyczne
3.1 Chrze�cija�stwo
3.2 Islam
3.3 Mahajana
3.4 Humanizm
4 Zobacz te�
5 Przypisy
6 Linki zewn�trzne
Etyka (z stgr. ???? ethos � "zwyczaj") � dzia� filozofii, zajmuj�cy si� badaniem
moralno�ci i tworzeniem system�w my�lowych, z kt�rych mo�na wyprowadza� zasady
moralne. Etyka bywa te� nazywana filozofi� moraln�.

Etyka[edytuj | edytuj kod]

Moralno�� to z formalnego punktu widzenia zbi�r dyrektyw w formie zda�
rozkazuj�cych w rodzaju: "Nie zabijaj", kt�rych prawdziwo�ci nie da si� dowie�� ani
zaprzeczy�, gdy� zdania rozkazuj�ce nie s� zdaniami w sensie logicznym. Celem etyki
jest dochodzenie do �r�de� powstawania moralno�ci, badanie efekt�w jakie moralno��
lub jej brak wywiera na ludzi oraz szukanie podstawowych przes�anek filozoficznych,
na podstawie kt�rych da�oby si� w racjonalny spos�b tworzy� zbiory nakaz�w
moralnych. Pogl�dy etyczne przybieraj� zwykle form� teorii, na kt�r� sk�ada si�
zesp� poj�� i wynikaj�cych z nich twierdze�, na podstawie kt�rych mo�na formu�owa�
zbiory nakaz�w moralnych. Teorie etyczne mog� by� zar�wno pr�b� udowadniania
s�uszno�ci funkcjonuj�cych powszechnie nakaz�w moralnych, jak i mog� sta� w ostrej
opozycji do powszechnej moralno�ci, kwestionuj�c zasadno�� cz�ci b�d� nawet
wszystkich aktualnie obowi�zuj�cych w danym spo�ecze�stwie nakaz�w moralnych.

Podzia� teorii etycznych[edytuj | edytuj kod]

Wsp�czesny podzia� teorii etycznych zaproponowany przez R. Carnapa:

Ze wzgl�du na zakres obowi�zywania norm moralnych:

teorie obiektywistyczne � zak�adaj� one, �e normy etyczne maj� charakter
uniwersalny i mo�na je wywie�� z og�lnych za�o�e�, a nast�pnie zastosowa� do
wszystkich ludzi.
teorie subiektywistyczne � zak�adaj� one, �e normy etyczne s� wytworem
poszczeg�lnych ludzi. Prowadzi to do wniosku, �e je�li istniej� jakie� wsp�lne
normy, to s� one wynikiem podobnej zawarto�ci umys��w wi�kszo�ci ludzi, lub nawet
�e nie ma czego� takiego jak wsp�lne normy i ka�dy pos�uguje si� swoim prywatnym
systemem nakaz�w moralnych.
Ze wzgl�du na �r�d�o pochodzenia norm moralnych:
naturalizm � systemy takie pr�buj� wywodzi� normy moralne z nauk przyrodniczych i
ew. spo�ecznych.
antynaturalizm � systemy takie staraj� si� dowodzi�, �e normy moralne musz�
pochodzi� z "g�ry", np. od Boga lub z przes�anek �ci�le racjonalnych bez odnoszenia
si� do danych eksperymentalnych
emotywizm � systemy te traktuj� nakazy moralne jako wyraz i przed�u�enie ludzkich
emocji, lub bardziej og�lnie jako efekt dzia�ania ludzkiej psychiki i w zwi�zku z
tym nie ma sensu szuka� ani naturalistycznych, ani antynaturalistycznych �r�de�
tych nakaz�w, a moralno�� jest po prostu jednym ze zjawisk psychologicznych.
Ze wzgl�du na ocen� zachowa� ludzi:
motywizm � systemy motywistyczne zak�adaj�, �e o moralnej ocenie danego czynu
decyduje przede wszystkim motyw. Wed�ug tych teorii nie mo�na uzna� czynu za
moralnie s�uszny, niezale�nie od jego ko�cowego efektu, je�li nie zosta� podj�ty z
dobr� intencj�.
efektywizm � systemy efektywistyczne zak�adaj�, �e o moralnej ocenie danego czynu
decyduje wy��cznie jego efekt. Je�li czyn zosta� dokonany bez intencji lub nawet ze
z�� intencj� ale przyni�s� dobry efekt, to mo�na go uzna� za moralnie s�uszny.
nominalizm � systemy takie abstrahuj� zar�wno od motywu jak i efektu. Traktuj� one
dobro i z�o jako niedefiniowalne poj�cia pierwotne. Dobre w obr�bie danego systemu
moralnego jest po prostu to, co jest zgodne z nakazami tego systemu. Wobec tego ani
motyw, ani efekt nie maj� znaczenia w ocenie moralnej danego czynu, lecz po prostu
zgodno�� tego czynu z nakazami moralnymi.
Do czas�w wsp�czesnych opracowano ju� praktycznie systemy etyczne b�d�ce wszystkimi
mo�liwymi kombinacjami tych podzia��w. Obecnie praca etyk�w koncentruje si� g��wnie
na analizowaniu i ewentualnym uprecyzyjnianiu istniej�cych ju� system�w.
Szczeg�lnie du�e post�py odnotowuje si� w etyce chrze�cija�skiej i systemach
nominalistycznych.

Najbardziej znani etycy i systemy etyczne:

Sokrates - m�drzec, praktyk metody majeutycznej, intelektualizm etyczny
Anaksymenes i Epikur � hedonizm � system subiektywno-emotywistyczno-efektywistyczny
Platon, �w. Augustyn, etyka chrze�cija�ska � systemy obiektywno-
antynaturalistyczno-motywistyczne
Arystoteles, Stoicyzm, Baruch Spinoza � systemy obiektywno-naturalistyczno-
motywistyczne
Kartezjusz, Georg Wilhelm Friedrich Hegel � systemy obiektywno-antynaturalistyczno-
efektywistyczne
Jean-Jacques Rousseau i nast�pcy � system obiektywistyczno-naturalistyczno-
motywistyczny
Immanuel Kant � system obiektywno-antynaturalistyczno-motywistyczny
John Stuart Mill � utylitaryzm � system obiektywno-naturalistyczno-efektywistyczny
Karol Marks � materializm dialektyczny � system subiektywno-naturalistyczno-
nominalistyczny
Fryderyk Nietzsche � system subiektywno-naturalistyczno-efektywistyczny
Arthur Schopenhauer � system subiektywno-emotywistyczno-nominalistyczny
Rudolf Carnap � opracowanie kilku r�nych wersji etyki nominalistycznej i pocz�tek
studi�w por�wnawczych r�nych system�w etycznych
Tadeusz Kotarbi�ski � tw�rca etyki niezale�nej
Ayn Rand � tw�rczyni obiektywizmu, opartego na "racjonalnym zainteresowaniu sob�"
Nel Noddings � tw�rczyni etyki troski
Richard Hare � tw�rca preskryptywizmu
Niekt�re systemy etyczne[edytuj | edytuj kod]
Chrze�cija�stwo[edytuj | edytuj kod]
W chrze�cija�stwie podstaw� etyki jest nauka Jezusa Chrystusa. Etyka chrze�cija�ska
nie jest kazuistyczna (r�b to, nie r�b tego), ale polega na wzro�cie w cnotach,
nadprzyrodzonych (dzi�ki �asce, od chwili chrztu) i ludzkich.

Wskazania dla moralno�ci cz�owieka zawarte s� w samej naturze cz�owieka (tzw. prawo
natury), a tak�e � dzi�ki Objawieniu � w Pi�mie �wi�tym i, wed�ug Ko�cio�a
Katolickiego, Magisterium Ko�cio�a.

Ze Starego Testamentu ponadczasowy charakter ma dekalog. W Nowym Testamencie etyka

skupia si� na przykazaniu mi�o�ci i nauce O�miu b�ogos�awie�stw. Przede wszystkim
jednak przyk�adem jest integralne �ycie Jezusa, doskona�ego cz�owieka[1].

Islam[edytuj | edytuj kod]

Zachowania moralne opisane s� w dw�ch �r�d�ach islamu: Koranie i tradycji proroka
Mahometa (sunna). Opr�cz tych dw�ch �r�de�, istniej� inne. Islam odnosi si� z
uznaniem do dekalogu �ydowsko-chrze�cija�skiego[2][3].

Mahajana[edytuj | edytuj kod]

Wed�ug buddyzmu mahajany etyka skodyfikowana w postaci nakaz�w (pi�� szkodliwych
dzia�a� w buddyzmie, dziesi�� z�ych uczynk�w, �lubowania bodhisattwy) jest swoist�
protez�, kt�ra jest konieczna ludziom niedostatecznie rozwini�tym duchowo. Je�li
bowiem cz�owiek posiada rozwini�te wsp�czucie dla innych czuj�cych stworze� i stara
si� �y� z nim w zgodzie, to �adne etyczne zasady nie s� mu potrzebne � przeciwnie,
zasady etyczne w mahajanie s� widziane jako uproszczone opisy zachowa� rozwini�tego
duchowo cz�owieka.

Echa podobnych koncepcji przewijaj� si� tak�e w my�li filozoficznej Zachodu

(nietzscheanizm, humanizm � patrz nast�pny podpunkt) a tak�e w pewnym stopniu w
chrze�cija�stwie, kt�re uwa�a, i� cz�owiek �wi�ty jest ca�kowicie wolny pomimo
skrupulatnego przestrzegania zasad moralnych. Nie ma on bowiem pokusy wyst�powania
przeciwko tym zasadom, a wi�c moralno�� go nie ogranicza, a jest jedynie opisem
sposobu jego �ycia podobnie jak w buddyzmie.

Humanizm[edytuj | edytuj kod]

Zgodnie z deklaracj� amsterdamsk�, przyj�t� na �wiatowym Kongresie Humanistycznym
3-6 lipca 2002 w Noordwijkerhout, Holandia[4]: "Humanizm uznaje warto��, godno�� i
autonomi� ka�dej jednostki. Humani�ci popieraj� prawo ka�dego cz�owieka do jak
najwi�kszego zakresu wolno�ci, pozostaj�cego jednak w zgodzie z prawami innych.
Humani�ci maj� obowi�zek dbania o ludzko��, w tym przysz�e pokolenia. Humani�ci
uwa�aj� moralno�� za wrodzony element ludzkiej natury oparty na zrozumieniu i
trosce o innych, nie potrzebuj�cy zewn�trznego sankcjonowania."[5]

Zobacz te�[edytuj | edytuj kod]

Zobacz has�o etyka w Wikis�owniku
Zobacz w Wikicytatach kolekcj� cytat�w dotycz�cych etyki
infoetyka
prawo natury
imperatyw
etyka prawnicza
neuroetyka
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
Skocz do g�ry ^ Pan B�g, Jego Syn i Duch �wi�ty. zbawienie.pl, 2004-11-24. [dost�p
24 listopada 2004].
Skocz do g�ry ^ Shakir Kitab � Dekalog �ydowsko-chrze�cija�ski w oczach islamu
Skocz do g�ry ^ Wyb�r muzu�ma�skich tekst�w etycznych oraz bibliografia etyki
muzu�ma�skiej na stronie: Antologia Islamska
Skocz do g�ry ^ Deklaracja amsterdamska 2002 - www.racjonalista.pl
Skocz do g�ry ^ Dobro, z�o, moralno��, racjonalizm - www.tupack.e-blogi.pl
Linki zewn�trzne[edytuj | edytuj kod]
Definicja "etyki" w Encyklopedii Etyki Portalu Etyka Praktyczna
Artyku�y na Stanford Encyclopedia of Philosophy (ang.):

Richard Parry: Ancient Ethical Theory. 2014-08-13. [dost�p 2017-12-30].

Rosalind Hursthouse, Glen Pettigrove: Virtue Ethics. 2016-12-08. [dost�p 2017-12-
30].
[ukryj]
p � d � e
Nauki humanistyczne
nauki humanistyczne � obszar nauk humanistycznych
g��wne dziedziny
historia i archeologia � j�zykoznawstwo i literaturoznawstwo � filozofia, etyka i
religioznawstwo � bibliologia i informatologia � etnologia � kulturoznawstwo �
nauki o rodzinie � nauki o sztuce
nauki interdyscyplinarne
nauki o zarz�dzaniu � historia sztuki
Kontrola autorytatywna (branch of philosophy): GND:?4015602-3 NDL:?00569521 BNCF:?
761
Kategoria: Etyka
Menu nawigacyjne
Nie jeste� zalogowanyDyskusjaEdycjeUtw�rz kontoZaloguj
si�Artyku�DyskusjaCzytajEdytujEdytuj kod �r�d�owyHistoria i autorzySzukaj

Przeszukaj Wikipedi�
Przejd�
Strona g��wna
Losuj artyku�
Kategorie artyku��w
Najlepsze artyku�y
Cz�ste pytania (FAQ)
Dla czytelnik�w
O Wikipedii
Zg�o� b��d
Kontakt
Wspom� Wikipedi�
Dla wikipedyst�w
Pierwsze kroki
Portal wikipedyst�w
Og�oszenia
Zasady
Pomoc
Ostatnie zmiany
Narz�dzia
Linkuj�ce
Zmiany w linkowanych
Prze�lij plik
Strony specjalne
Link do tej wersji
Informacje o tej stronie
Element Wikidanych
Cytowanie tego artyku�u
Drukuj lub eksportuj
Utw�rz ksi��k�
Pobierz jako PDF
Wersja do druku
W innych projektach
Wikimedia Commons
Wikicytaty
W innych j�zykach
Afrikaans
Alemannisch
????
???????
Aragon�s
Asturianu
Az?rbaycanca
?????
B�n-l�m-g�
?????????
??????????
?????????? (???????????)?
?????????
Boarisch
Bosanski
Catala
�e�tina
Cymraeg
Dansk
Deutsch
Eesti
????????
English
Espanol
Esperanto
Euskara
?????
Fiji Hindi
Foroyskt
Fran�ais
Frysk
Gaeilge
Galego
??
???
???????
??????
Hrvatski
Ilokano
Bahasa Indonesia
Interlingua
�slenska
Italiano
?????
Basa Jawa
???????
???????
Kiswahili
Kreyol ayisyen
Kurd�
????????
???
Latina
Latvie�u
L�tzebuergesch
Lietuviu
Limburgs
La .lojban.
Magyar
??????
??????????
??????
Bahasa Melayu
Mirand�s
??????
??????????
Nederlands
??????
???
???????
Norsk
Norsk nynorsk
Occitan
O�zbekcha/???????
??????
??????
????
Patois
?????????
Piemonteis
Plattd��tsch
Portugues
Qaraqalpaqsha
Rom�n�
??????????
???????
???? ????
Scots
Shqip
Sicilianu
Simple English
Sloven�ina
Sloven��ina
?????
?????? / srpski
Srpskohrvatski / ??????????????
Basa Sunda
Suomi
Svenska
Tagalog
?????
???????/tatar�a
???
??????
T�rk�e
??????????
????
Vahcuengh
Ti?ng Vi?t
Winaray
??
Xitsonga
??????
??
Zazaki
??
Kab?y?
Edytuj linki
T� stron� ostatnio edytowano 16:17, 14 sty 2018.
Tekst udost�pniany na licencji Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych
warunkach, z mo�liwo�ci� obowi�zywania dodatkowych ogranicze�. Zobacz szczeg�owe
informacje o warunkach korzystania.
Polityka ochrony prywatno�ciO WikipediiKorzystasz z Wikipedii tylko na w�asn�
odpowiedzialno��Dla deweloper�wKomunikat na temat ciasteczekWersja dla urz�dze�
mobilnychWikimedia Foundation Powered by MediaWiki