Kontrol-lana burutzeko metodoa Festo Didactic

A
5

5. kapitulua

Kontrol-lana burutzeko
metodoa

49
 Kontrol-lana burutzeko metodoa Festo Didactic
A
5

Nola iritsi kontrol-lanetik sistema hidraulikoa instalatzeraino?

Garrantzitsua da ikasleak
bere lana fase
desberdinetan zatitzea,
ikastea eta gero fase
hauek banaka, bata
bestearen atzetik,
betetzen jakitea. Atal
honetan prozedura
honetaz arduratuko gara,
eta horretarako lau
fasetan banatuko dugu.

50
 Kontrol-lana burutzeko metodoa Festo Didactic
A
5.1

Zeintzuk dira aginteak bete beharreko funtzioak? Agintea egin eta bere 5.1 Lehen urratsa:
funtzionamendua kontrolatzeko, bete behar dituen funtzioak zehazki jakitea aurretiazko kontsiderazioak
beharrrezkoa da. Beraz, ondorengoa kontuan hartu behar da:

• Higidura zuzena ala birakaria da?

• Zenbat higidura desberdin behar dira? hau da,
Kontrol-lana zenbat lan-elementu behar dira?
• Nola koordinatu behar dira higidura guztiak?
Lehen urratsa

Lortu beharreko higidurak definitu ondoren, sistema

dimentsionatu egin behar da. Energia kontsumituko
2. urratsa duen lan-elementutik hasita, energia hornitzeko
unitaterainoko bidean aurkituko ditugun indar,
momentu, abiadura, biraketa, emari eta presioak
3. urratsa definitu behar ditugu hauen arabera dimentsioak
Ekipamenduaren muntaia kalkulatzeko.

4. urratsa Planteamendu hauek guztiak egiteko orduan,

problemaren ebazpenean parte hartzen duten
oinarrizko faktore teorikoak kontuan hartu beharko
ditugu.

Ondorioak

51
 Kontrol-lana burutzeko metodoa Festo Didactic
A5.2

5.2 Bigarren urratsa: Lehen urratsean elementuen balio eta ezaugarriak

Osagai-aukeraketa kalkulatu ondoren, bete beharreko funtzioak Kontrol-lana
eta diagramak burutuko dituzten osagai hidraulikoak aukeratu
behar dira. Lehenik lan-elementua aukeratuko Lehen urratsa

dugu (zilindroa, motorra). Behar ditugun indar eta

momentuak laneko azalerak definitzen dituzte, eta
2. urratsa
beraz, zilindro edo motorraren neurriak.
Abiaduraren eta bira-kopuruen balioak egokituz,
nahi den bolumen-emaria lortuko dugu. 3. urratsa
Presioarekin eta emariarekin zerikusia duten Ekipamenduaren muntaia
parametroak definitu ondoren, balbula, ponpa eta
motor egokiak aukeratuko dira. 4. urratsa

Higiduren sekuentziak errazago ulertu ahal izateko

diagramak egingo ditugu. Urrats-diagramak, ziklo
bakoitzaren arabera lan-elementuen eragiketa- Ondorioak
-sekuentziak adierazten ditu. Espazioa/denbora
diagramak lan-elementuen ibiltartea denboraren
arabera adierazten du. Funtzio-diagramak, VDI
B 3.4 3260 arauaren arabera, agintearen funtzionamendu-sekuentziak agertzen
dizkigu eta funtzio-plana eratzeko oinarritzat hartzen da (ikus DIN 40 719 6.
orrialdea).

52
 Kontrol-lana burutzeko metodoa Festo Didactic
A
5.2

Ondoren banaketa hidraulikoaren eskema egin behar da; agintearen muntaian

garrantzia handia baitu honek.

Banaketa-eskeman osagai hidraulikoen ikurrak agertuko dira, 3. kapituluan Banaketa-eskemaren eraketa

ikusi dugun eran, eta gainera 4. kapituluan eskemen eraketari buruz
azaldutako gomendioak kontuan hartuko ditugu.

Eskema eratu ondoren, bere zehaztasuna egiaztatuko dugu. Berrikuspen Banaketa-eskemaren

honetan, gainera, eskemaren bidez adierazten dugun aginteak bete beharreko berrikuspena
funtzioak betetzen dituela egiaztatuko dugu.

Kontrol-lana ebazteko, hau da, agintea muntatzeko, beharrezkoa da Pieza-zerrendaren prestaketa

ekipamenduen muntaiari buruz kontzeptuak garbi edukitzea. Horretarako
eskemaz eta elementu erabilgarrien zerrendaz baliatuko gara. Ondorioz,
eskeman neurketarako unitate guztiak sartuko ditugu (agintearen funtzioen
araberakoak), elementuen datu teknikoak eta beren erreferentzi zenbakiak.
Eskemak gainera, elementu bakoitzaren ezaugarri-balioak ere adieraziko ditu.

Ondoren piezen zerrenda egingo da bertan muntatzeko behar diren unitate

guztiak sartuz eta ondorengo datuak adieraziz:
• Identifikazio-zenbakia
• Kopurua
• Izendapena

53
 Kontrol-lana burutzeko metodoa Festo Didactic
A
5.3/5.4

5.3 Hirugarren urratsa: Ekipamendua muntatzeko beharrezkoa da

Ekipamendua muntatzea prozedura sistematikoan oinarritzea.
• Segurtasun-arauak errespetatu (ikus eranskina)
Kontrol-lana

• Banaketa-eskemari atxiki Lehen urratsa

• Piezak zerrendari jarraituz prestatu
• Aurrez definitutako ordenean lanegin, lan-
-elementutik energia-horniduraraino, edo alde- 2. urratsa
rantziz.
• Muntatu diren elementuak eskeman adierazi
• Sistema konplexuetan, unitateak eta tutuak 3. urratsa
garbi adierazi Ekipamenduaren muntaia
• Eskeman adierazitako balioak egokitu (presioa,
bolumen-emaria) 4. urratsa

B 12.1
Ezinbestekoa da zenbait arau kontuan edukitzea
muntaia egitean eta elementu desberdinak
konektatzean.
Ondorioak

5.4 Laugarren urratsa: Sistemaren muntaia bukatu ondoren, bere funtzionamenduaren kontrol
Funtzionamendu-kontrola praktikoa egin daiteke. Kontrol honetan sistemaren funtzionamenduaz gain
eta emaitzen ebaluazioa laneko baldintzek ere parte hartzen badute, beharrezko dokumentazioa eman
beharko da (balio-taulak, diagramak).
Ekipamendua martxan jarri aurretik muntaia eta
elementuen konexioak berrikustea gomendatzen
da.
Kontrol-lana

Ekipamenduak behar bezala funtziona dezan, Lehen urratsa

martxan jartzea ongi egin behar da. Horretarako

ondorengo gomendioak beteko ditugu:
2. urratsa

3. urratsa

Ekipamenduaren muntaia

4. urratsa

Ondorioak

54
 Kontrol-lana burutzeko metodoa Festo Didactic
A
5.4

• Olioaren maila kontrolatu, eta beharrezkoa izanez gero, depositoa olioz bete
(maila maximoa). Horretarako iragazki bat erabiliko dugu depositoan
zikinkeriarik edo ezpurutasunik sor ez dadin.
• Ponpatik airea atera; horretarako ponpa olioz beteko dugu
• Motorraren biraketa-noranzkoa aztertu
• Balbula guztiak bere posizio normaletan jarri
• Presioa erregulatzeko balbuletan eta emaria erregulatzeko balbuletan ahal
diren balio baxuenak doitu. Ponpa erregulagarriekin gauza bera egingo
dugu.
• Sistema guztitik airea atera
• Olio-maila berriz aztertu
• Presio eta bolumen baxuekin lehen funtzionamendu-kontrola egin
• Laneko balioak doitu
• Funtzionamendu-kontrol osoa egin eta beharrezko neurketak egin

Kontrol-lanean neurtutako datuak erregistratu egingo ditugu, dagozkien

tauletan sailkatuz. Froga bakoitzaren ondoren emaitzen ebaluazioa egiten da,
ondorio desberdinak ateraz. Komenigarria da azken erabiltzailearentzako
entrega-protokoloa idaztea.

55
 Kontrol-lana burutzeko metodoa Festo Didactic
A

56
Ekipamenduaren horniketa Festo Didactic
A
6

6. kapitulua

Ekipamenduaren horniketa

57
 Ekipamenduaren horniketa Festo Didactic
A6.1

6.1 Ponparen garraio-emaria Arazoaren planteamendua

1. ariketa: gainazal lauak
artezteko makina Gainazal lauak artezteko makina baten orga hidraulikoki eragiten da.
Langileak orgaren higidura pendularrak beharrezko abiadura ez duela lortzen
egiaztatzen du (ikus kokapen-planoa).

Energia hornitzeko unitateak energia eraldatu eta hidrauliko bihurtzen du.

Beraz, bolumen-emariaren gutxitzea ponparen potenziaren gutxitzearen
ondorio dela pentsa dezakegu. Hau egiaztatzeko, ponparen ezaugarri-kurba
egingo dugu, eta beraz, bolumen-emaria (Q) presioaren arabera (p) neurtuko
B4
dugu.

Arazoaren zergatiari buruzko informazioa lortu nahi izanez gero, neurketen

ondorioz lortutako ezaugarri-kurba sistema lehen aldiz martxan jarritakoan
lortutako ezaugarri-kurbarekin alderatuko dugu. Fabrikatzaileek ezaugarri-
-kurbak eskaintzen dituzte, perdoi-marjinarekin batera, fabrikazio arazoak direla
eta. Fabrikek emandako datu hauek ponpa berria denekoak dira, eta zenbait
lan-baldintza eskatzen dituzte.
Kokapen-planoa

58
 Ekipamenduaren horniketa Festo Didactic
A
6.1

Sistema hidrauliko baten olioa ponpatik tutuetara abiatzen da. Olio honek bere Ezagupideen azalpena
bidean oztoporik edo erresistentziarik aurkitzen ez badu, ez da presiorik
sortuko. Beraz, presioa baxua da erresistentzia txikia bada.

Sistema hidrauliko bateko ponpa baten funtzionamendua bi parametroren

menpe geratzen da: garraiatzen den fluidoaren bolumen-emariaren (Q), eta lor
daitekeen lan-presioaren (p) menpe. Bi parametroek elkarren eragina jasaten
dute.

Ponparen ezaugarri-kurbak (Q/p lerroak) bi parametroek batak bestearekiko

duten menpekotasuna agertzen du. Adibidez, presioa handiagotzean garraio-
-emaria txikiagotu egiten dela ikus daiteke bertan. Ezaugarri-kurbaren ibilbideak B 4.2
ponpak ihesen bidez jasandako olio-galerak azaltzen ditu. Ponparen ezaugarri-
-lerroak bolumen-errendimenduaren, eta beraz, ponparen higaduraren berri
ematen digu.
Ponparen ezaugarri-kurbaren neurketa honek ez du motor elektrikoaren
ezaugarri-kurba kontuan hartzen.

Motorraren ezaugarri-kurbak ponparen ezaugarri-kurbaren neurketan akats

gisa agertzen da, eta ez da aintzakotzat hartzen. Bolumen-errendimendua
zehatz neurtzeko, motorraren bira-kopurua kontuan hartu beharko dugu.

59
 Ekipamenduaren horniketa Festo Didactic
A
6.1

Ariketaren ebazpena Balore finkoak

Marraz itzazu ponparen bi Ponpa berria Nuertutako balioak

ezaugarri-kurba Q/p diagra-
man. p (bar) Q (dm3/min) p (bar) Q (dm3/min)
• Bata ekipamendua mar-
txan jartzean neurtutako 0 10,0 0 10,0
balioekin. 50 9,85 50 9,7
100 9,7 100 9,5
• Bestea akatsa gertatuta
150 9,6 150 9,3
neurtutako balioekin.
200 9,5 200 9,05
230 9,4 230 8,7

Horretarako, lehenik eskala

egokia definitu beharko Ebaluazioa
duzu diagraman neurtutako
balio guztiak sar daitezen.
Balore finkoak bira ba-
koitzeko 6,9 cm3-ko bolu-
Q
men-emaria duen engrana-
[dm3/min]
jezko ponpari dagozkio.
Ponparen biraketa elemen-
tua n = 1450-1 min-koa da,
pmaximoa 230 bar-ekoa eta
Garraio-bolumena

biskositatea ν = 34 mm2/s-
-koa.

Presioa p [bar]

60
 Ekipamenduaren horniketa Festo Didactic
A6.1

Ondorioak Ponparen ezaugarri-kurba

marraztu ondoren, garraio-
-emariari eta ponparen erren-
dimenduari buruzko ondo-
rioak atera ditzakezu.
Garraio-emarian edota ho-
nek presioarekiko duen
menpekotasunean atentzioa
eman dizun ezer aurkitu ba-
duzu, apunta ezazu. Horrez
gain, kalkula ezazu bolu-
men-errendimendua. Oro
har egindako kontsiderazio
hauek aplika iezazkiozu
ebazten ari zaren problemari
eta adieraz ezazu akatsaren
zergatia zein izan daitekeen.

61
 Ekipamenduaren horniketa Festo Didactic
A
6.1

Ariketa gehigarria Banaketa-eskema (ariketa gehigarria)

Q/p ezaugarri-kurba egiteko
behar ditugun balioak neur-
tzeko balioko duen sistema
bat presta ezazu.
Q/p kurba neurtzeko, ga-
rraio-emariaren kontrako
erresistentzia aldatuko dugu
iratotzeko balbula erabiliz.

Banaketa-eskemaren pres-
taketa
Neurketak egin ahal izateko
sistemak bete beharko di-
tuen funtzioak zeintzuk diren
erabaki ezazu.

Banaketa-eskemaren era-
keta
Ondoren, aukera itzazu
behar diren elementuak eta
osa ezazu eskema.

62
Ekipamenduaren horniketa Festo Didactic
A6.1

Pieza-zerrenda Pieza-zerrendaren eraketa

Pieza-zerrenda eratu baino
Kok. Pieza Izendapena lehen, banaketa-eskema be-
zk. rrikustea gomendatzen da,
0.1 1 Motor elektrikoa akatsak dituen ikusteko,
errealitatean egingo litzate-
keen bezala.
Bete ezazu orrialde honetan
agertzen den zerrenda eta
izenda ezazu elementu ba-
koitza zenbaki batez, 4. ka-
pituluan gomendatzen den
zenbaketa-sistema erabiliz.

63
 Ekipamenduaren horniketa Festo Didactic
A6.2

6.2 Presioa mugatzeko Arazoaren planteamendua

zuzenean eragindako
balbula Ariketa honetan aztertuko dugun makinak altzairuzko xaflak tolestatzen ditu.
2. ariketa: (ikus kokapen-planoa). Makinaren erremintak zilindro hidraulikoen bidez eragi-
tolestatzeko makina ten dira. Makinak ongi funtzionatu du orain artean, eta beraz, lodiera handiago-
ko xaflak tolestatzeko erabiltzea erabaki da. Dena dela, aldaketa honek siste-
ma hidraulikoak 45 bar-eko presioa beharko duela esan nahi du, orain arte
behar zituen 30 bar-en ordez. Presioa erregulatzeko balbula 50 bar-etan doitu
dugu.

Fabrikatzailearen datuen arabera ponpa makinarentzat espero diren presio

handienekin ere erabil daiteke. Baina lehen probak egin ondoren, tolestatze-
-prozedura motelegia dela ikusi da. Horren kausa ez da, ez tutuetako, ez
ponpako eta ez hainbat bideetako balbulako olioaren ihesa.

Segurtasun balbula gisa, Kokapen-planoa

sisteman zuzeneko pilo-
taia duen presioa mu-
gatzeko balbula bat eza-
rri da. Q bolumen-ema-
riaren ezaugarri-kurba
ezagutzen dugu, p pre-
sioaren funtzioan. Beraz,
tolestatze-abiaduraren
moteltzea presioa mu-
gatzeko balbularen eragi-
nez izan den ala ez ziur-
ta dezakegu.

64
 Ekipamenduaren horniketa Festo Didactic
A
6.2

Sistema hidrauliko orok presio maximoarentzat segurtasun-doiketa batez hor- Ezagupenen azalpena
niturik egon behar du. Horretarako segurtasun-balbulak erabiltzen dira, honetan
nahi dugun presio maximoa doitu daitekeelako. Segurtasun-balbula hauek pre-
sioa mugatzeko balbulak dira.

Posizio normalean presioa mugatzeko balbulak itxirik daude, eta sistema hi-
draulikoaren presioa irekitzeko presiora (erantzun-presiora) heltzen denean,
irekitzen hasten dira. Presioa are gehiago handiagotzen bada, emaria zatitu
egiten da, eta sistema hidraulikoa emariaren zati batez bakarrik hornitzen da,
erabiltzen ez den emaria depositora itzultzen delarik (presio-balbula zeharka-
tuz). Horrela balio maximoraino presioa handiagotzea onar daiteke. Azken kasu
honetan emaria osorik itzultzen da depositora, presioa mugatzeko balbula
zeharkatuz.

Presioa mugatzeko balbularen ezaugarri-kurba kalkulatzeko, doitutako presio

desberdinetan depositora itzultzen den emariaren bolumena kalkulatuko dugu.
Kurba honen bidez zehaztuko ditugu balbularen erantzun-presioa eta presio
desberdinetan izaten den emariaren zatiketan lortutako bolumenak.

Presioa mugatzeko balbula baten erantzunaren ezaugarriak malgukiaren inda-

rraren eta balbularen gainazalean eragiten duen emariaren indarraren menpe
daude. Balbula itxiarazten duen elementuaren ibilbidea handiagotuta, malgukia-
ren indarra handiagotu egiten da, eta honen ondorioz sistema guztiko presioa
igo egiten da, emari guztia depositora desbideratzea eraginez. Ondoko taula
honetan presioa mugatzeko balbularen histeresi-kurba agertzen da.

Presioa mugatzeko balbularen histeresi-kurba

Presio maximoa
Erantzun-presioa

QPMB [dm3/min]

65
 Ekipamenduaren horniketa Festo Didactic
A
6.2

Ariketaren ebazpidea
Balio-taula
Taulan agertzen diren ba-
lioen arabera, eraiki ezazu Q (l/min) p (bar)
presioa mugatzeko balbula- Q, presioa mugatzeko balbularen T konexioan
neurtuz
ren ezaugarri-kurba. 0 ~5
Horretarako eskala bat defi- 0 10
nitu beharko duzu balio guz- 0 20
tiak diagramaren barnean 0 30 p 50 bar-era doitua
sar daitezen. 0 35
0 40
1 44
2,5 46
3,5 48 Qmax.(ponpa) = 4,2 dm3/min
4,2 l/min 50 max.
4,0 52

Ebaluazioa
p [bar]

QPMB [dm3/min]

66
Ekipamenduaren horniketa Festo Didactic
A6.2

Ondorioak Ezaugarri-kurban oinarrituz,

eman itzazu zure ondorioak:

• Presioa mugatzeko bal-

bularen erantzun-
-presioari buruz

• Tolestatzeko prozesuaren
presio-erregimenari buruz

• Tolestatzeko abiadura txi-

kiagotzea eragiten duten
kausei buruz

• Abiadura ez txikiagotzeko
har daitezkeen neurriei
buruz

67
 Ekipamenduaren horniketa Festo Didactic
A6.3

6.3 Emariarekiko Arazoaren planteamendua

erresistentzia
3. ariketa: arrabol-bidea Arrabol-bide baten bidez burdinazko blokeak garraiatzen dira. Bloke hauek bide
batetik bestera bidaltzeko maniobrak sistema hidrauliko batez egiten dira (ikus
kokapen-planoa). Burdinazko blokeak zilindro hidrauliko batzuen bidez hi-
gitzeko gutxienez 30 bar-eko presioa behar da. Sistema osatzen duten elemen-
tuek beren barrenetik igarotzen den emariarekiko erresistentzia eskaintzen
dute, eta beraz, presioa mugatzeko balbulan presioa handiagotzea beha-
rrezkoa da, sistemari doituko zaion maila lortzeko.

Kokapen-planoa

68
 Ekipamenduaren horniketa Festo Didactic
A
6.3

Likidoek, jariatzen direnean emariaren noranzkoan presioa galtzen dute. Presio Ezagupenen azalpena
galtze hau barne-erresistentzien ondorioz gertatzen da, eta bere balioa zehazki
jakin ahal izateko zenbait neurketa egin behar da. Horretarako, sistema hidrau-
likoko bi puntu desberdinetan presioa neurtzen da, eta presio-galerari buruzko
datuak jasotzen dira. Fluxuaren abiadura handiagotu ahala, galera hau handia- B 1.12
gotu egiten da.

Erresistentziak kalkulatzeko ondoko araua bete behar da:

Erresistentzia totala = erresistentzia partzial guztien batura.

69
 Ekipamenduaren horniketa Festo Didactic
A
6.3

Ariketaren ebazpidea Aitzinapen-ibiltartea

Eskeman agertzen den ko-
nexio-multzoak zilindroaren
eragintza-sistema azaltzen
du. Iragazkian eta balbule-
tan galtzen den presioaz
gain, zuk 4/2 bideko balbu-
lan galtzen den presioa
idatzi beharko duzu. 4/2 bi-
deko balbula honen presio
galerak fabrikatzailearen da-
tuen arabera egindako
ezaugarri-kurban agertzen
dira. Aurki itzazu diagrama
honen bidez, bai aitzinape-
nean eta bai itzuleran galdu-
tako presioak, bolumen-
-emaria 8 dm3/min-ekoa
bada. Pistoian gainazalen
erlazioa 1:2koa da.

70
Ekipamenduaren horniketa Festo Didactic
A
6.3

Oharrak
4/2 bideko balbularen presioa/emaria ezaugarri-kurba

30 Q
28 [L/min]
26
24 P
22 A; B
P
20 T
B
18
16 T
A : 25˚C
14
12 : 20 mm 2 /s (cSt)
10
8
6
4
2 p bar
0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

Itzulera-ibiltartea

Karga-presioa

Tutuetako
erresistentzia % 3

Itzulera-ibiltartearentzat gutxienez bar-etan doitu beharko da

71
 Ekipamenduaren horniketa Festo Didactic
A
6.3

Aitzinapen-ibiltartearen eskema

Ondoren zilindroak 30 bar-

eko presioa lor dezan pre-
sioa mugatzeko balbulan
doitu beharko dugun presio
minimoa kalkula ezazu. Tu-
tuetan dagoen presio-galera
konpentsatzeko, presioak
honela doitu beharko dira:
Karga-presioa

• Lanerako elementuan
lortu nahi den presioa
• Kalkulatutako presio-galera
(balbulak, iragazkia, etab.)

• Tutuen erresistentzien
ondorioz, % 3

2. ariketan ikusi dugunez,

presioa erregulatzeko balbu-
lak presio maximo bat eta
erantzun-presio bat edukiko
ditu. Ariketa honen kasuan,
presio maximoa erantzun-
-presioa baino 6 bar gehia-
Tutuetako
gora doitu beharko da.
erresistentzia % 3

Aitzinapenerako bar-eko presio minimoa doitu beharko da presioa mugatzeko balbulan

72
 A
Ekipamendu hidraulikoaren osakera eta eskemak Festo Didactic .

6.3

Itzulera-ibiltartearen eskema Orain kalkula ezazu

zilindroaren itzulerarako
behar dugun presio
minimoa. Horretarako
kontuan hartu beharko
duzu pistoian gainazalaren
erlazioa 2:1ekoa dela.

________________________________________________________________________
73
 Ekipamenduaren horniketa Festo Didactic
A

74
Higidurak Festo Didactic
A
7

7. kapitulua

Higidurak

75
 Higidurak Festo Didactic
A7.1

7.1 Efektu bakuneko Arazoaren planteamendua

zilindroaren eragintza
4. ariketa: Estanpazio-prentsa batean sistema hidrulikoa zabaldu egin nahi da landutako
estanpazio-prentsa piezak kanporatzeko. Horretarako efektu bakuneko zilindro bat (B) erabili da
(ikus kokapen-planoa).

Kokapen-planoa

76
 Higidurak Festo Didactic
A
7.1

Landutako piezak prentsatik kanpora bidaltzeko efektu bakuneko zilindro batez Ezagupenen azalpena
baliatzen gara. Zilindro hau 2/2 edo 3/2 bideko balbularen bidez eragin daiteke.

B7
Zilindroa aitzinatzeko presioa kalkulatzeko, karga-presioa eta erresistentziak
(presio-galerak) neurtu behar ditugu sistema hidraulikoan. Ariketa honetan
ordea, erresistentziak alde batera utz ditzakegu, eta beraz, karga-presioa
besterik ez dugu kalkulatu beharko. Horretarako ondorengo formula erabiliko
dugu:

F
p = ____
A

F kargak zilindroaren kontra egiten duen indarra da, eta A pistoiaren azalera.

77
 Higidurak Festo Didactic
A
7.1

Ariketaren ebazpidea 1. eskema hidraulikoa 2/2 bideko balbularekin

Ariketa honetan proposatu-
tako problema ebazteko,
eskema hidraulikoaz balia
zintezke. Lehenbizi, eske-
mak, arazoa konpontzeko
behar diren baldintzak betet-
zen dituen egiaztatu beha-
rko duzu, horretarako A 5.
kapituluan, kontrol lanari bu-
ruz azaldutakoa lagungarria
gertatuko zaizu.
Sistema honek noranzko ba-
karreko balbula darama,
ponpan itzulerako oliorik sar
ez dadin.

78
Higidurak Festo Didactic
A7.1

2. eskema hidraulikoa 3/2 bideko balbularekin Egin ezazu 3/2 bideko bal-
buladun eskema hidraulikoa.
Eskeman oinarrituz, osa
ezazu piezen zerrenda.

79
 Higidurak Festo Didactic
A
7.1

Eskema hidraulikoa osatu Piezen zerrenda (2. eskema hidraulikoa)

ondoren, konpara itzazu bi
eskemak zilindroaren aitzi- Kok. zk. Pieza Izendapena
napenak eta itzulerak azter-
tuz. Ondoren idatz itzazu bi
bertsioen artean somatzen
dituzun diferentziez aterata-
ko ondorioak.
Kalkula ezazu (p) aitzina-
pen-presioa, pistoiaren dia-
metroa d = 50 mm eta kar-
ga F = 4 kN baldin badira.
Kalkulu hauek egiteko ez itza-
-zu erresistentziak kontuan har.

80
 Higidurak Festo Didactic
A
7.1

Ondorioak

Kalkuluak:

Parametro finkoak:
d = 50 mm
F = 4 kN

π ⋅ d2
A = ______
4
F
p = ____
A

______________
p = =

81
 Higidurak Festo Didactic
A7.2

7.2 Efektu bikoitzeko Arazoaren planteamendua

zilindroaren eragintza
5. ariketa: Aluminio likidoa garraiatu nahi da ontzi batetik presiozko moldeatzailerantz da-
koilaradun palanka raman kanal batera. Horretarako koilara bat erabiltzen da, kokapen-planoan
ikus daitekeen bezala.

Koilarak behar diren higidurak egin ahal izateko, efektu bikoitzeko zilindroa
erabiltzen da; koilararen altxatze-higidura sorrarazten duena. Zilindroari 4/2
bideko balbulaz eragiten zaio. Kontuan hartu beharko da koilara ez dela alu-
minioan hondoratu behar balbula akzionatzen ez den bitartean.

Kokapen-planoa

5000 N

82
 Higidurak Festo Didactic
A
7.2

Koilararen altxatze-higidura sortu ahal izateko, efektu bikoitzeko zilindroa era- Ezagupideen azalpena
biliko dugu. Zilindro hau bi konexioz horniturik dago, presiopean dagoen olioak
pistoiaren alde bietan eragin ahal izateko. Horrela, higiduraren noranzkoa alde-
rantzika daiteke (higidura zurtoinak eragiten du). Ondorioz 4/2 bideko balbulaz
B 10
zurtoinak aurrera eta atzera egin dezake.

Presiopeko olioak pistoian eragin dezan, ponpak bolumen-emaria sortzen du,

hau da, garraio-emaria.
Garraio-emari teorikoa kalkulatzeko, ponparen bira bakoitzeko V egozketa-bo-
bolumena jakin behar da, eta motor elektrikoaren n biraketa-abiadura. Datu
hauek jakinda, garraio-emaria formula honen bidez kalkula daiteke:

Q=V⋅n

Zilindroaren aitzinapen- eta itzulera-denborak kalkulatzeko, ponparen garraio-

emaria eta zilindroaren bolumena jakin behar dira. Honako formula erabiltzen
da:

Q=A⋅v

83
 Higidurak Festo Didactic
A
7.2

v abiadura, denboraren arabera jar daiteke: v = s/t.

Azalera kalkulatzeko kontuan hartu behar da pistoiaren bi aldeetan ez dela
azalera berdinetan eragiten. Izan ere, zurtoinaren aldean, eraztun-itxura du
azalera honek, eta ondorioz, txikiagoa da. Horregatik, zilindroaren aitzinape-
nean azalera bati eragiten zaio, eta itzuleran berriz, beste azalera bati.

Zilindroaren kalkuluak

Laneko azalerak

Pistoiaren eraztun-itxurako
Pistoiaren azalera azalera

AKR
AK

Aitzinapena Itzulera

F = p ⋅AK > F = p ⋅AKR

Q < Q
V= V=
AK AKR

Aitzinapen-fasean zilindroan indar handiagoa lortzen da, eta itzuleran berriz,

abiadura handiagoa.

84
 Higidurak Festo Didactic
A
7.2

Makinaren posizio normalean lan-elementuaren bukaerako posizio jakin bat lor-

tu nahi bada, balbula guztiek itzulera-malgukiz horniturik egon beharko dute.
B 7.3
Ariketa honetan erabilitako balbula guztiak luzetarako irristailuzkoak dira, eta
merkatuan balbula-mota hau itzulera-malgukiz, zentraketa-malgukiz edota fin-
kapen-hozkaz horniturik eskaintzen dira. Kasu honetan itzulera-malgukidun 4/2
bideko balbula bat aukeratu dugu; horrela zilindroaren posizio egokia segur-
tatzen baitugu, sistema hidraulikoa gaizki martxan jartzen badugu ere.

Kontutan hartu behar da:

• Tutuetan fluxuaren abiadurak ez duela gutxi gora-behera 5 m/s baino B 12
handiagoa izan behar
• Pistoiaren abiadura maximoak ez duela gutxi gora-behera 12 m/s baino B 10.3
handiagoa izan behar,

Horregatik, garrantzitsua da ponparen garraio-emaria eta zilindroaren aitzina- B10.4

pen- eta itzulera-abiadurak kalkulatzea.

85
 Higidurak Festo Didactic
A
7.2

Ariketaren ebazpidea Eskema hidraulikoa

Ariketa honetan proposatu-

tako arazoa konpontzeko,
goilarearen eskema hidrauli-
kora jo behar dugu. Azter
ezazu arreta handiz eskema
hori, makinaren funtziona-
mendurako baldintzak bete-
tzen dituela ziurtatzeko.
Eskemak akatsak dituela
uste baduzu, adieraz itzazu.
Kalkula ezazu gainera zilin-
droaren diametroa eta itzu-
lera-abiadura.
Ponparen ganbarak bira ba-
koitzeko 3,45 cm3-ko bolu-
mena du, motor elektrikoak
1450 bira minutuko ditu. Ja-
sotze-indarrak F = 5000 N-
-ekoa izan behar du, eta sis-
temaren presio maximoa 40
bar-ekoa da. Pistoian gaina-
zalen erlazioa 1,5:1ekoa da.
Zilindroaren diametroa on-
dorengo formularen bidez
kalkulatzen da:

F=p⋅A

Ariketa honetan ez dira sis-

tema hidraulikoaren erresis-
tentziak kontutan hartuko.

86
Higidurak Festo Didactic
A7.2

Kontrapresioko balbula duen eskema hidraulikoa Goilarea oso astuna bada,

zilindroa azkarregi higituko
da goilarea aluminioan hon-
doratzen denean, Hori era-
gozteko, osa ezazu kontra-
presioko balbula duen eske-
ma hidraulikoa.

B 6.1

87
 Higidurak Festo Didactic
A7.3

7.3 4/3 bideko balbula Arazoaren planteamendua

6. ariketa:
pinturak lehortzeko labea Zintzilikako garraio-sistemaren bidez era jarraian piezak lehortzeko labe batean
zehar eramaten dira. Atean dagoen galera termikoa ahal den gehiena mu-
rriztearren, atea piezen tamainen arabera irekitzea lortu nahi da. Horretarako
aginte hidraulikoa ezarriko da, ateak posizio finko batean denbora-tarte luzeak
egin beharko dituela kontutan harturik.

Kokapen-planoa

1,0

88
 Higidurak Festo Didactic
A
7.3

Azaldutako arazoa ebazteko, 4/3 bideko balbula erabiliko dugu. Balbularen po- Ezagupenen azalpena
sizio batean zilindroa aurreratu egingo da, beste posizio batean zilindroa atze-
ratu egingo da, eta hirugarren posizioan zilindroa finko geratuko da posizio
jakin batean. B 7.4

Ondorengo taulan tarteko posizio desberdineko 4/3 bideko balbulen zerrenda

eskaintzen da, azalpenekin batera:
4/3 bideko balbulak

Tarteko posizioaren efektua

4/3 bideko balbula P eta T konexioen artean bidea irekia.
tarteko posizioan, Horrela, garraio-emaria jaria daiteke
ponpa zirkuitua potentziak eta balbulak eragindako
erresistentzia bakarrik jasanez.

4/3 bideko balbula Lau konexioak itxirik daude. Lan-elementuak

tarteko posizioan, posizionatzeko aukera dago, baina ezin da
itxita hauen posizioa luzaroan mantendu, ibiltarte
zuzeneko balbulak izanik, olio-ihesak izan
baitaitezke

4/3 bideko balbula Lau konexioak elkarloturik daude. Lan

tarteko posizioan, elementuen eta ponparen deskarga.
H (Adibidez, zilindroa higiarazteko aukera)

4/3 bideko balbula T konexioa A eta B-rekin lotua dago.

tarteko posizioan, Lan-tutuen deskarga. Zilindroa higiarazteko
Lan-tutuen aukera. Ez da ponpa deskargatzen.
deskarga.

4/3 bideko balbula P konexioa A eta B rekin lotuta. Tutuak

tarteko posizioan, presiopean daude, zirkuitu
emari-desbideraketa diferentzialarentzat, adibidez.

89
 Higidurak Festo Didactic
A
7.3

Lehortzeko labearen aginte hidraulikoa osatzerakoan kontuan hartu behar da

gainera, ateak posizio jakin batean finkaturik denboraldi luzean iraun behar
duela. Beraz, sistema hidraulikoak segurtasun batez horniturik egon beharko
du, olio-ihesen ondorioz edota bere pisuaren ondorioz atea ireki ez dadin.
Horretarako zenbait bidetako balbula asentuzkoa izango da, edo bestela no-
ranzko bakarreko balbula desblokeagarria ezar daiteke sisteman.

Zer da noranzko bakarreko balbula desblokeagarria?

Noranzko bakarreko balbulak ezagutuko ditu irakurleak dagoeneko. Balbula
hauek noranzko batean fluxua blokeatzen dute, kontrako noranzkoan bidea libre
uzten duten bitartean. Noranzko bakarreko balbula desblokeagarria izanik,
hasieran A-tik B-ra pasatzen bakarrik uzten zaio jariakinari.

90
 Higidurak Festo Didactic
A
7.3

Noranzko bakarreko balbula desblokeagarria

X
A

1 2

X A B X A B

Balbula-mota honek, ordea, hasieran blokeaturiko noranzkoan bidea libre utz de-
zake, horretarako balbularen barnean kokatzen den pistoiari (1) hidraulikoki
eragiten zaiolarik. Horretarako, ixteko elementua (2) pausatzen den lekutik higi-
tu egiten da, emaria B-tik A-ra igaro dadin. Balbula noranzko blokeatuan ireki
ahal izateko, beharrezkoa da (px) aginte-presioak eragiten duen indarra bider
pistoiaren azalera B konexioko (pb) kargen indarra eta ixteko elementuaren
azaleraren arteko biderkadura eta malgukiaren indarren batura baino handia-
goa izatea:

Fzil. = px ⋅ Aenboloa > FNBB = pb ⋅ Aixte-el + Fmalgukia

91
 Higidurak Festo Didactic
A
7.3

Ariketaren ebazpidea 4/3 bideko balbula duen eskema hidraulikoa

Eskema hidraulikoa
eratzeko 5. kapituluan azal-
du zen metodoa erabiltzeko,
ariketak ezartzen dituen bal-
dintzak kontutan hartu behar
dira:
• Ateak bere posizioa
mantendu beharko du
denbora luzez, indarren
aurrean amore eman
gabe. Erabil ezazu 4/3
bideko balbula, egoki de-
ritzozun tarteko posizioa
duelarik.
• Atea bere pisuaren ondo-
rioz edota olio-ihes ja-
rraien ondorioz jaitsi ez
dadin, eskema hidrauli-
koan noranzko bakarreko
balbula desblokeagarria
ezarri beharko da. Zein
da baldintza hauek guz-
tiak beteko dituen tarteko
posizioa duen 4/3 bideko
balbula?
Noranzko bakarreko balbula duen eskema hidraulikoa

Osa itzazu bi eskema hi-

draulikoak, bakoitza bere
kommutazio-elementuekin.

92
 Higidurak Festo Didactic
A7.3

Piezen zerrenda (2. eskema hidraulikoa) Eskema hidraulikoa osatu

ondoren, noranzko baka-
Kok. zk. Pieza Izendapena rreko balbula duen eskemari
dagokion pieza-zerrenda
bete behar duzu.

Ariketak ezarritako bal-

dintzak bete daitezen, zuk
elementu osagarri jakin
batzuk aukeratu dituzu.
Zure aukeraketa justifika
ezazu, aginte hidrauliko ho-
netan ezarri dituzun elemen-
tuen funtzionamenduaren
zenbait ezaugarri azalduz.

Ondorioak

93
 Higidurak Festo Didactic
A

94
Abiaduraren erregulazioa Festo Didactic
A
8

8. kapitulua

Abiaduraren erregulazioa

95
 Abiaduraren erregulazioa Festo Didactic
A8.1

8.1 Abiaduraren kontrola Arazoaren planteamendua

7. ariketa:
finkapen-sistema Zilindro hidrauliko batek zenbait pieza finkatzen ditu. Erreminta ez hondatzeko,
ixte-abiadura txikiagotu egin beharko da, baina irekitze-abiadura aldatu gabe.

Kokapen-planoa

96
 Abiaduraren erregulazioa Festo Didactic
A
8.1

Abiadura erregulatzeko, finkapen-sistemako aginte hidraulikoan, noranzko baka- Ezagupenen azalpena

rreko orratz-balbula jar daiteke.

Noranzko bakarreko orratz-balbula, iratotzeko balbula eta noranzko bakarreko

balbularen konbinazioa da. Iratotzeko elementuak olioari A-tik B-rako bidea
eragozten dio eta erresistentzia gisa jokatzen du. Ondorioz, A sarreran presioa
pilatzen da. Balbularen elementu mugatzailearen eraginez eta presioarekin
konbinatuz, emaria banatu egiten da. Emariaren banaketa honek lan-elementu-
ra jariatzen den emari bolumetrikoa murriztarazi egiten du, eta horrek abiadura
ere txikiagotu egiten du.

Noranzko bakarreko orratz-balbulek, iratotze-sekzioaren tamaina erregulatzeko

aukera eskaintzen dute.

Noranzko bakarreko orratz-balbula

A B

A B A B

97
 Abiaduraren erregulazioa Festo Didactic
A8.1

Iratozeko balbulak, zilindroaren elikadura edo deskarga aldean jar daitezke.

Iratotzeko elementua elikaduraren aldean

QPMB = 8 l/min
p = 250 bar

Ponparen ezaugarriak Q = 10 l/min

Onartutako presio maximoa Pmax = 275 bar

Adibidea Iratotze-puntuan presio-diferentzia badago, presioaren energia-zati bat beroa bi-

lakatuko da. Bero hau lan-elementura transmitituko da.

98
 Abiaduraren erregulazioa Festo Didactic
A
8.1

Iratozeko elementua deskargaren aldean

QPMB = 8 l/min

Ponparen ezaugarriak Q = 10 l/min

p = 250 bar

Presioa mugatzeko balbulak funtzionatu eta emaria banatu ahal izateko, behar-
-beharrezkoa da pistoian gutxienez 245 bar-eko presioa lortzea.
Azaleren 2:1 erlazioa dela eta, iratotzeko elementuaren aurrean 490 bar-eko
presioa sortuko da. Presio hau zilindroaren eta kargaren arteko marruskadura-
ren eraginez bakarrik murrizten da.
Iratotzearen ondorioz berotutako olioa depositorantz deskargatzen da.

99
 Abiaduraren erregulazioa Festo Didactic
A
8.1

Ariketaren ebazpidea 1. ebazpideko eskema 2. ebazpideko eskema

Proposatu nahi dituzun ebaz-
pideekin osa itzazu eskemak
eta behar diren piezen ze-
-rrenda presta ezazu.

Piezen zerrenda (2. eskema)

Kok. zk. Pieza Izendapena

100
 Abiaduraren erregulazioa Festo Didactic
A
8.1

Ondorioak Ondorengo galderei

erantzun iezaiezu

• Nola txikiagotu daiteke

ixte-abiadura?

• Zein ebazpide aukeratu

duzu?

• Justifika ezazu zure

aukera, bakoitzeko ele-
mentuen esfortzu termi-
koa eta presioak kontuan
hartuz.

101
 Abiaduraren erregulazioa Festo Didactic
A8.2

8.2 Abiadura-erredukzioa Arazoaren planteamendua

8. ariketa:
garabi hidraulikoa Garabi hidrauliko batek prentsa batean erremintak kokatzen ditu, estanpatu,
puntzonatu eta ebakitzeko. Garabiaren jasotze- eta jaiste-higidurak efektu bi-
koitzeko zilindro batek erregulatzen ditu (ikus kokapen-planoa)
Garabia martxan jarrita, zilindroaren aitzinapen-abiadura handiegia dela ikusi
da. Beraz, abiadura txikiagotzeko aginte-sisteman noranzko bakarreko orratz-
-balbula jarri beharko da.

Kokapen-planoa

102
 Abiaduraren erregulazioa Festo Didactic
A
8.2

7. ariketan azaldu zenez, noranzko bakarreko orratz-balbula jartzeko bi aukera Ezagupenen azalpena
daude. Lehenbizi erabil dezagun elikaduraren aldeko iratotze-elementua.

Noranzko bakarreko orratz-balbulak adibidez, jaiste-abiadura 10 s-r4 doitzeko

aukera eskaintzen du. Hala ere, garabian karga jarritakoan abiadura 3 segun-
B 9.2
dura txikiagotzen da. Esperientzi honek adierazten duenez, iratotzea elikadura
aldean soilik aplikatzea ez da irtenbide egokiena arraste-eragina duen karga
kontrolatzeko. Izan ere, karga honen eraginez zurtoin aldeko ganbarako olioa
abiadura handiagoz irteten da pistoiaren aldeko ganbarara balbularen bidez
sartzen den olioa baino. Horrek depresioa sortarazten du. Efektu hau saihes-
teko balbula itzulera aldean jar daiteke. Hala ere, irtenbide honekin nahi ez den
presioaren birbiderketa eragingo litzateke, 7. ariketan azaldu genuenez.
Beste bide bat honakoa da: deskarga-zirkuituan eusteko efektua duen presioa
mugatzeko balbula bat, edo ixte-indar jakineko malgukia duen noranzkoa ba-
karreko balbula jartzea.

Iratotzea elikatze-zirkuituan

kargarik gabe t= 10s

kargarekin t= 3s

B
m
A

A B

P T

T
M

103
 Abiaduraren erregulazioa Festo Didactic
A
8.2

Ariketaren ebazpidea Iratotzea deskarga-zirkuituan

Orrialde honetan bi ebazpi-
de posible adierazten dira.
Garabi hidraulikoarentzat 2:1
egokiena dena aukera eza-
zu eta zure erabakia justifi-
katu.
A

Presioa mugatzeko balbula B

daukan eskema osatu gabe
dago, eta beraz, sistemak A B
ez du funtzionatuko.
P T

Esplika ezazu eskema osatu

gabe zergatik dagoen eta P
falta dena erantsi.
T
M

Iratotzea presioa mugatzeko balbularekin elikadura-zirkuituan

2:1

A B

P T

T
M

104
Abiaduraren erregulazioa Festo Didactic
A
8.2

Ondorioak

105
 Abiaduraren erregulazioa Festo Didactic
A8.3

8.3 Abiaduraren erregulazioa Arazoaren planteamendua

norabidearen arabera
9. ariketa: Orain arte tornu baten aitzinapena eskuz eragiten zen. Hemendik aurrera higi-
tornuko aitzinapenaren dura hori hidraulikoki egin beharko da.
kontrola Aitzinapen-higidurak eregulagarria izan beharko du eta nahiz eta erremintari
esfortzu desberdinak eragin, aldatu gabe iraungo duena.

Kokapen-planoa

106
 Abiaduraren erregulazioa Festo Didactic
A
8.3

Eskemaren lehen irudikapenak elikadura-zirkuituan iratotze-balbula dauka. Ezagupenen azalpena

Abiadura, kargarik gabe v = 0,3 m/min-ra doitu da. Hala ere, ekipamenduaren
funtzionamenduan aitzinapen-abiadura txikiagotu egiten da karga handiagotu
ahala. Zirkuituetan ondorengo balioak neurtzen dira:

Kargarik gabeko funtzionamendurako balio onargarriak

v = 0,3 m/min

Qlan-elementua = 3 l/min

QPMB = 7 l/min

QP = 10 l/min

107
 Abiaduraren erregulazioa Festo Didactic
A
8.3

Kargarekin funtzionatzeko balio onargarrien eskema

v = 0,15 m/min

Qlan-elementua = 1,5 l/min

QPMB = 8,5 l/min

QP = 10 l/min

Bi eskemetako balioak alderatuz, honakoa ikusten dugu:

• Kargarekin funtzionatzen duenean presioa mugatzeko balbulan p1 presioa
48tik 49 bar-era igotzen da. Presio-igoera honen ondorioz, presioa
mugatzeko balbulak olio-kopuru handiagoa desbideratzen du depositorantz.
• ∆p presio-diferentzia 43-tik 19 bar-era jaisten da iratotze-puntuan.
Presio-aldaketa txikiagotzen denean bolumen-emari txikiagoa eragiten du.
Ikus Qlan-elementua

Iratotzeko balbula ez da egokia abiadura konstantea doitzeko, baldin eta

karga konstantea ez bada

Nahi diren emaitzak lortzeko, emaria erregulatzeko balbula erabili behar da.

108
 Abiaduraren erregulazioa Festo Didactic
A
8.3

Emaria erregulatzeko balbula iratotzeko bi elementuz osatzen da. Hauetako bat

doigarria da eta bolumen-emaria erregulatzeko balio du. Bigarrenak bere ezau-
garriak aldatzen dizkio presioaren eraginez. Iratotzeko bi elementuen erresis-
tentzia osoa eta presioa mugatzeko balbularen eraginak, kargarik gabeko ema-
riaren banaketa sorrarazten dute.
Karga eransten bada, iratotzeko bigarren elementuak balbularen erresistentzia-
-karga handiagotzen den tamainan murriztu egiten du. Beraz, iratotzeko ele-
mentu erregulagarrian presio-aldaketa konstante mantentzen da.

Emaria erregulatzeko balbula

Iratotzeko elementua

Eskuz erregulatzen den iratotzeko

elementua

Oharra:
Fluxuak bi bideko emaria erregulatzeko balbula kontrako noranzkoan zehar-
katzen badu, iratotzeko balbula gisa bakarrik eragingo du (eta horrela ira-
totzeko elementu erregulagarria erabat irekita dago) edo ixteko balbula gisa
soilik (kasu honetan iratotzeko elementu erregulagarria erabat itxita egongo da).

109
 Abiaduraren erregulazioa Festo Didactic
A
8.3

Ariketaren ebazpidea Kargarik gabeko eskema hidraulikoa

Kargaren efektua eta bi bi- v = 0,3 m/min

deko emaria erregulatzeko
balbula dituen eskeman, sar
itzazu hurrenez hurren pre-
sioen, bolumen-emarien,
presio-aldaketen eta aitzina-
pen-abiaduraren balioak.
Kargaren efekturik gabeko
eskeman jarri diren parame-
troak finkoak dira. Emaria
erregulatzeko balbulak ez
dio itzulerari eragiten.
Osa itzazu bigarren eske-
man falta diren datuak.

QPMB = 7 l/min

QP = 10 l/min

110
 Abiaduraren erregulazioa Festo Didactic
A8.3

Kargadun eskema hidraulikoa Jar itzazu falta diren balioak.

• Karga duen eskema hi-
draulikoan balioak sartu
ondoren, esplika ezazu
Qlan-elem.=
emaria erregulatzeko bal-
bulan adierazitako bolu-
men-emaria zergatik
deskargatzen duen eta
honek v aitzinapen-abia-
durarentzat zein ondorio
dituen.

• Konpara itzazu ∆p2-ren

balioak kargarekin eta
kargarik gabe eta esplika
ezazu Q bolumen-ema-
rian duten eragina (lan-
-elementukoan).

QPMB =

QP = 10 l/min

Ondorioak

111
 Abiaduraren erregulazioa Festo Didactic
A8.4

8.4 Emaria bideratzea Arazoaren planteamendua

10. ariketa:
arrabotatzeko makina Luzetarako arrabotatzeko makinaren orgari, aginte hidraulikoaren bidez eragi-
ten zaio. Aginte hidraulikoaren lan-azalerak zilindro diferentzial bat dauka
efektu bikoitzeko zilindro gisa. Zilindroko azaleren erlazioa 2:1ekoa da. Hau
dela eta, zurtoinaren aldeko ganbarak pistoiaren aldeko ganbararen bolumen-
-erdia dauka, eta beraz, itzulera-abiadura, aitzinapen-abiaduraren bikoitza da.

Orain arte piezak aitzinapenean bakarrik arrabotatzen dira. Etorkizunean bi no-

ranzkotan arrabota ahal izango direla aurrikusten da. Hori dela eta, aginte hi-
draulikoa aldatu egin behar da aitzinapen- eta itzulera-abiadurak berdinak izan
daitezen. Gainera abiadura doitzeko aukera eskaini beharko da.

Kokapen-planoa

112
 Abiaduraren erregulazioa Festo Didactic
A
8.4

Zilindro diferentzialeko azaleren erlazioa 2:1ekoa da. Beraz, aitzinapeneko Ezagupenen azalpena
abiadura itzulera-abiaduraren erdia izango da, baldin eta agintea 4/2 bideko
balbulaz eragiten bada.

Zilindro diferentzialeko pistoiaren AK azalera osoa 10 cm2koa da. Pistoiaren

AKR eraztun-azalera 5 cm2-koa da. Ibiltartea s = 100 cm-koa da. Ponpak Qp =
10 l/min-ko emaria dauka, eta presio maximoa 100 bar-ekoa da (1000 N/cm2).
Aitzinapen eta itzulerako denborak, aitzinapen- eta itzulera-abiaduraren balioak
eta aitzinapen eta itzulerako indar maximoak aurkitu behar dira.

Aitzinapen- eta itzulera-abiadura

s = 100 cm

AK = 10 cm2 AKR = 5 cm2

A B

P T

QP = 10 l/min

113
 Abiaduraren erregulazioa Festo Didactic
A
8.4

Aitzinapen- eta itzulera-abiadurak

Q
___ Qponpa = 10 l/min
v =
A
10 000 cm3
____________ 10 000 cm3
vaitzin. = vitzul. = __________
10 cm2 ⋅ min 5 cm2 ⋅ min
vaitzin. = 1000 cm/min vitzul. = 2000 cm/min
vaitzin. = 10 m/min vitzul. = 20 m/min

Aitzinapen- eta itzulera-denborak

s
___
s
___ t =
v = v
t beraz,

100 cm ⋅ min 100 cm ⋅ min

taitzin. = ____________ titzul. = ____________
1000 cm 2000 cm
1 min
taitzin. = ___ 1
titzul. = ___ min
10 20
taitzin. = 6 s titzul. = 3 s

Aitzinapen- eta itzulera-indarrak

F=p⋅A

1000 N ⋅ 10 cm2 1000 N ⋅ 5 cm2

Faitzin. = ______________ Fitzul. = _____________
cm2 cm2
Faitzin. = 10 000 N Fitzul. = 5000 N

114
 Abiaduraren erregulazioa Festo Didactic
A
8.4

Lortutako emaitzek adierazten dutenez, azaleren arteko erlazioak denboretan

eta indarretan eragin zuzena dauka.
Aitzinapen- eta itzulera-abiadura berdinak lortzeko (ariketan planteatzen denez)
sistema diferentziala behar da (zirkulazio-zirkuitua).

Zirkulazio-zirkuitua edo diferentziala

Qosoa

QR

QP

A A

P T P T

115
 Abiaduraren erregulazioa Festo Didactic
A
8.4

Zirkuitu diferentziala

Aitzinapen-abiaduraren kalkulua

AK AKR AST
Qosoa

QR

QP

Qp = Ponparen garraio-emaria
QR = Zurtoinaren aldeko ganbaratik datorren deskarga
Qosoa = Garraio-emaria + deskarga
v = Abiadura
Aitzinapenaren abiadura kalkulatzeko Qp eta AK, AKR eta AST balioak erabil
ditzakegu. Ezezagunak v eta Qosoa dira.

Qosoa = QR+QP
Qosoa = v ⋅ AK
QR = v ⋅ AKR

Qosoa = QR + QP
v ⋅ AK = v ⋅ AKR + QP
v ⋅ AK- v ⋅ AKR = QP
v ⋅ (AK - AKR) = QP AK - AKR = AST
v ⋅ AST = QP

QP
____
v =
AST

116
 Abiaduraren erregulazioa Festo Didactic
A
8.4

Aitzinapen-abiadura, itzulera-abiaduraren berdina izan dadin, azaleren erlazio

gisa 2:1 duen zilindro diferentziala behar da, emariaren desbideraketa-
posizioan.

Aitzinapen- eta itzulera-abiadurak

QP = 10 l/min; AK = 10 cm2; AST = 5 cm2, eta beraz, baita Adibidea

AKR = 5 cm2.

Pmax. = 100 bar

QP
vaitzin. = ____ QP
AAST vitzul. = ___
AKR
10 000 cm3
___________
vaitzin. = 10 000 cm3
5 cm2 ⋅ min vitzul. = ___________
5 cm2 ⋅ min
vaitzin. = 2000 cm/min
vaitzin. = 20 m/min vitzul. = 20 m/min

Aitzinapen- eta itzulera-denborak

Aitzinapen- eta itzulera-abiadurak berdinak badira, aitzinapen- eta itzulera-den-

borak ere berdinak izango dira:

s
taitzin. = ___
v
100 cm ⋅ min
taitzin. = ____________
2000 cm
1
taitzin. = ___ min
20
taitzin. = 3s

117
 Abiaduraren erregulazioa Festo Didactic
A
8.4

Aitzinapen- eta itzulera-indarrak

Zirkuitu diferentzialik gabe:

Faitzin. = p ⋅ AK
1000 N ⋅ 10 cm2
_______________
Faitzin. =
cm2
Faitzin. = 10 000 N

Zirkuitu diferentzialaren ondorioz pistoiaren bi aldeetako presioak.

Faitzin. = p ⋅ AK - p ⋅ AKR
Faitzin. = p (AK - AKR)
1000 N (10 cm2 - 5 cm2)
_______________________
Faitzin. =
cm2
Faitzin. = 5000 N

1000 N ⋅ 5 cm2
______________
Fitzul. =
cm2
Fitzul. = 5000 N

Zirkuitu diferentzialarekin, aitzinapen-garaian indarraren erdia besterik ez

dago.

118
 Abiaduraren erregulazioa Festo Didactic
A
8.4

Zirkuitu diferentziala, zir-

kuitu sinkronizatzaile
gisa eta aitzinapena edo
itzulera azkarra lortzeko
ere erabili ohi da. Adibi-
AK AKR AST dez, zilindro bat abiadura
desberdinetan aitzi-
Qosoa
natzea, baina ponparen
garraio-emaria konstante
QR
mantentzea nahi den ka-
suan.
QP Era honetako zirkuitua
osatzeko, kommutazio-
-posizio gehigarria sar
daiteke, adibidez 4/3 bi-
deko balbula erabiliz. Kasu honetan zirkuitu diferentziala P, A eta B-ren arteko
konexioak osatuko luke, T blokeatuta dagoelarik.
Hala ere, 4/4 bideko balbulak handiegia izatearen desabantaila izango luke.
Izan ere higidura azkarrean, balbulatik, bai ponparen garraio-emariak eta bai
zurtoin aldeko ganbaratik datorren deskarga-emariak pasa behar baitute.
Zirkuitu diferentzialaren abantaila nahikoa ponpa txikiaz baliatu ahal izatea da.
Horrela eragintzako potentzia maila baxuetan manten daiteke.
Gainera zirkuitu diferentziala presioaren arabera eragiten duen balbula azkar
baten bidez kontrola daiteke. Adibidez, prentsa hidrauliko bateko erreminta pie-
zari azeleratuta hurbiltzen bazaio, presioa igo egiten da eta presio-igoera ho-
rrekin balbula lan-posiziora kommuta daiteke. Prentsaketa bukatu ondoren, zen-
bait bidetako balbula aitzinapenetik itzulerara kommutatzen du.
Baina aitzinapen azkarreko balbulak P konexioa bere tarteko posizioan blokea-
tu egiten du, eta ondorioz, presioa berriro igo egiten da.

119
 Abiaduraren erregulazioa Festo Didactic
A
8.4

Ariketaren ebazpidea Zirkuitu diferentziala duen eskema hidraulikoa

Agintea ariketan planteatzen

den bezala muntatzeko, 4/3
bideko balbula eta abiadura
doitzeko emaria erregu-
latzeko balbula dauzkagu.

Osa ezazu eskema elemen-

tu hauekin. Hasierako posi-
zioan marraztu ezazu eske-
ma, hau da, zilindroa posizio
normalean dagoela.

Aginteak balbularen hiru po-

sizioetan dituen funtzioak
deskriba itzazu, emaria erre-
gulatzeko balbula irekita da-
goela hurrenez hurren izan-
go dituzten abiadura eta
indarrak adieraziz. Dago-
zkien datuak, ezagupenen
azalpena pasartean adiera-
zitako adibideetan azaltzen
dira.

120
 Abiaduraren erregulazioa Festo Didactic
A8.4

Ondorioak Higidurak sinkronizatuta

egon daitezen, bere azale-
ren arteko erlazio jakina
duen zilindroa sartzea
behar-beharrezkoa da. Zein
da azaleren erlazio hori?
Zirkulazio-zirkuituaren kasu-
-an sortzen diren indarrekiko
desabantailak aipatu itzazu.

Zirkuitu diferentzialean, bere

azaleren arteko erlazioa
1,33:1 duen zilindroa sar-
tzen da. Aurreko datuetan oi-
narrituz, kalkula itzazu aitzi-
napen eta itzulera-abiadurak.

121
 Abiaduraren erregulazioa Festo Didactic
A

122
Presioaren erregulazioa Festo Didactic
A
9

9. kapitulua

Presioaren erregulazioa

123
 Presioaren erregulazioa Festo Didactic
A9.1

9.1 Presioa erregulatzeko Arazoaren planteamendua

balbula
11. ariketa: zulagailua Zulagailuaren sistema hidraulikoa makinaren aitzinapenaz eta piezak finkatzeaz
arduratzen da.

Sistema hidraulikoak bi zilindro ditu: A finkapen-zilindroa eta B aitzinapen-

-zilindroa (ikus irudia).

A zilindroaren finkapen-presioak erregulagarria izan behar du. Izan ere, proze-

suan zehar hainbat finkapen-indar beharko dira. Horretarako presioa mu-
gatzeko balbulaz baliatuko gara.

Kokapen-planoa

124
 Presioaren erregulazioa Festo Didactic
A
9.1

Presioa erregulatzeko balbularen funtzioa, sistema hidrauliko osoaren edo zati Ezagupenen azalpena
baten presioan eragitea da.
• Presioa erregulatzeko balbula
B 6.2
Balbula hauekin sarrerako presioa, irteerako presio baxuagora murrizten da.
Aginte-presioa balbularen irteeran begiratzen da. Presioa erregulatzeko
balbulak normalean irekita egoten dira. Ariketa honetako presioa
erregulatzeko balbula, bi bideko balbula da.

Presioa erregulatzeko balbula duen eskema hidraulikoa

Sistemako presioa Presio murriztua

p p
1 2

30 bar

A B

Aginte-zirkuitua

50 bar

125
 Presioaren erregulazioa Festo Didactic
A
9.1

Presioa erregulatzeko balbula; ebakidurazko eskema

Sistemako presioa Presio murriztua

p1 p2

A
B

Aginte-presioa, irteeran
begiratua
P T

T
30 bar
50 bar

126
 Presioaren erregulazioa Festo Didactic
A
9.1

Behin-behineko eskema hidraulikoa

Eskema honetan 4/2 bideko balbulari eragiten zaio lehenbizi (1.1). A finkapen-
zilindroa presioaren arabera aitzinatzen da. Piezara iritsi orduko, sistemak 50
bar-eko presio maximoa lortuko du. Ondoren kommuta ezazu 4/3 bideko balbu-
la zulagailuko B zilindroa aitzina dadin. Aitzinapenean, sistema osoak jasotzen
du zilindro honen aitzinapen-presioa, eta beraz, doitzeko zilindroen presioa ere
txikiagotu egiten da.

Ariketak, finkapena presio desberdinetan egin ahal izango dela ezartzen du.
Aldiz, zulatzeko prozesuak presioa mugatzeko balbulan doitutako presio maxi-
moa eskatzen du. Beraz, finkapen-zilindroaren aurretik, presioa erregulatzeko
balbula bat jartzea behar-beharrezkoa da.

127
 Presioaren erregulazioa Festo Didactic
A
9.1

Eskema hidraulikoa presioa erregulatzeko balbularekin

A (1.0) B (2.0)

1.1 2.1
A B A B

P T P T

1.2 A
30 bar

P 0.1

M T
50 bar

Eskema honetan presioa erregulatzeko balbula erantsi da. Eskemaren arabera,

finkapen-zilindroa ere, presioaren arabera aitzinatzen da piezara iritsi arte. On-
doren presioa igo egiten da pistoi erregulagarriari presioa erregulatzeko balbu-
laren irteeran eraginez eta aginte-zirkuituaren bidez.
Pistoia bidea ixten hasten da. Presioa erregulatzeko balbulak iratotzeko ele-
mentu gisa eragiten du. Presioa erregulatzeko balbularen ondoren presioa igo
egiten da doitu den baliora iritsi arte. Orduan balbulak bidea erabat ixten du.
Balbularen aurrean presioak igotzen segitzen du, sisteman doitutako baliora
iritsi arte.

4/3 bideko balbula (2.1) orain aitzinapen-posiziora kommutatzen bada, sistema-

ko presioa jaitsi egingo da lan-zilindroaren aitzinapen-presioaren balioraino. Be-
raz, presioa erregulatzeko balbularen aurrean ere presioa jaitsi egiten da eta
ondorioz finkapen-presioa ere jaitsi egin daiteke presioa erregulatzeko balbula-
ren aurrean balbulan gerta daitezkeen ihesak direla eta. Egoera hori saihes-
teko, erregulatzeko balbularen aurrean presioa behar den finkapen-presioa bai-
no handiagoa izaten saiatuko gara.

128
 Presioaren erregulazioa Festo Didactic
A
9.1

Anpliatutako eskema hidraulikoa

A (1.0) B (2.0)

1.1 2.1
A B A B

P T P T

1.2 A
30 bar
2.6
P A B

P 0.1

M T
50 bar

Lan-zilindroko aitzinapenaren presio baxua izan da presioa erregulatzeko bal-

bularen aurrean izandako presio-galeraren kausa.
Lan-zilindroaren aitzinapenean, sistemako presioa altu mantentzeko beste
aukera bat, 2.1 bideko balbularen aurrean erresistentzia sartzea da.

129
 Presioaren erregulazioa Festo Didactic
A
9.1

Ariketaren ebazpidea Eskema hidraulikoa

Egin ezazu finkapen-presioa

erregulagarria izango duen
eskema. Finkatzeko zilin-
droak abiadura maximoan it-
zuli beharko du.
Lan-zilindroko aitzinapen-
-abiadurak erregulagarria
izan beharko du. Lan-proze-
suan abiadura ezingo da txi-
kiagotu (ikus 9. ariketa). Zi-
lindroak abiadura maximoan
itzuli beharko du. Erabil itza-
zu zerrendan azaltzen diren
piezak.

Piezen zerrenda

Kok. zk. Pieza Izendapena

0.1 1 Presio-iturria
0.2 1 Presioa mugatzeko balbula erregulagarria
1.1 1 4/2 bideko balbula
1.2 1 Presioa mugatzeko 2 bideko balbula
1.3 1 Noranzko bakarreko balbula
1.0 1 Efektu bikoitzeko zilindroa
2.0 1 Efektu bikoitzeko zilindroa
2.1 1 4/3 bideko balbula
2.2 1 Emaria erregulatzeko 2 bideko balbula
2.3 1 Noranzko bakarreko balbula
2.4 1 Presioa mugatzeko balbula
2.5 1 Noranzko bakarreko balbula
2.6 1 Iratotzeko balbula

130
 Presioaren erregulazioa Festo Didactic
A9.1

Ondorioak Ondorengo galderei

erantzun

• Zer deritzozu presioa

erregulatzeko balbula ba-
kar bat erabiltzeaz, siste-
mak finkapen-zilindro ba-
kar bat badu?

• Zein presio lortzen da

lan-zilindroaren aitzinape-
nean?

• Zergatik sartzen dira pre-

sioa mugatzeko bi balbu-
la piezen zerrendan?

131
 Presioaren erregulazioa Festo Didactic
A

132