Μέθοδος Υποθετικής Αξιολόγησης για την Αποτίμηση της

Προθυμίας των Πολιτών να Συμμετέχουν στην Ανασκαφή και

Αναστύλωση του Αρχαίου Θεάτρου Λευκάδας.
Οδυσσέας Κοψιδάς

Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών Τ.Ε., Αλεξάνδρειο Τεχνολογικό Ίδρυμα Θεσσαλονίκης,

17ο χλμ Θεσσαλονίκης Σίνδου, Τ.Κ. 57400,
Εκπαιδευτικός (ΠΕ 09, 17.05) Ελληνικό Κολλέγιο Θεσσαλονίκης,
e -mail: odykopsi@yahoo.gr

Τατιάνα Δεμερτζή
Τμήμα Φιλολογίας , Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Πανεπιστημιούπολη
54124 Θεσσαλονίκη
Εκπαιδευτικός (ΠΕ 02) Ελληνικό Κολλέγιο Θεσσαλονίκης,
e – mail: taniademe@yahoo.gr

Περίληψη

Η διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς συνεπάγεται ένα υπέρμετρο κόστος (που

καταβάλλεται από τους πολίτες μέσω της φορολογίας), ενώ αποτελεί πηγή συμπληρωματικών
εισοδημάτων για το κράτος και τους ιδιώτες λόγω του τουρισμού. Δεδομένου ότι η αξιολόγηση του εν
λόγω αγαθού δεν μπορεί να είναι σε όρους αγοράς, εφαρμόζουμε μια τροποποιημένη εκδοχή της
Μεθόδου Υποθετικής Αξιολόγησης (CVM), η οποία χρησιμοποιείται συχνά στην Πειραματική
Οικονομική, προκειμένου να διερευνήσει (α) την αξία που δίνουν οι άνθρωποι σε ένα δημόσιο και μη
αγοραίο αγαθό και (β) πόσο μπορεί να είναι πρόθυμοι να πληρώσουν για την υποστήριξη των
δραστηριοτήτων σχετικά με τη διατήρηση των εν λόγω αρχαιοτήτων. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στη
Λευκάδα όπου 200 ερωτώμενοι πήραν μέρος, προκειμένου να εξετασθεί κατά πόσον επιθυμούν να
συμμετάσχουν εθελοντικά στην ανασκαφή και αναστήλωση του αρχαίου θεάτρου της Λευκάδας. Οι
μισοί από αυτούς έλαβαν το ερωτηματολόγιο ανενημέρωτοι γι 'αυτόν τον αρχαιολογικό χώρο και οι
μισοί από αυτούς έλαβαν μια ενημέρωση. Στη συνέχεια δίνεται το ερωτηματολόγιο με πληροφοριακό
κείμενο και σε εκείνους που απάντησαν προηγουμένως χωρίς καμία ενημέρωση. Η μελέτη αυτή έχει
ως στόχο να συγκρίνει την προθυμία συμμετοχής (WTP) μεταξύ εκείνων, οι οποίοι έλαβαν το
ερωτηματολόγιο ανενημέρωτοι και εκείνων, οι οποίοι έλαβαν ενημέρωση. Επιπλέον, θα πρέπει να
ελεγχθεί, αν η προθυμία αυτών που απάντησαν ανενημέρωτοι μεταβλήθηκε αφού έλαβαν την
ενημέρωση για τον αρχαιολογικό χώρο. Μετά την στατιστική ανάλυση και την εξαγωγή των
συμπερασμάτων, οι μαθητές/τριες κατασκεύασαν μία ξυλότυπη μακέτα προσομοίωσης του αρχαίου
θεάτρου όπως παρουσιάζεται στο παράρτημα.

Λέξεις-κλειδιά: αρχαίο μνημείο σε αποκατάσταση, συντήρηση αρχαιοτήτων, παραμετρική

προσέγγιση, προθυμία να πληρώσω (WTP), εθελοντική συμμετοχή

Εισαγωγή

Η Μέθοδος Υποθετικής Αξιολόγησης (CVM) είναι μια σημαντική τεχνική της προσφάτως
συσταθείσας επιστημονικής περιοχής, της Πειραματικής Οικονομικής. Η τεχνική αυτή είναι κατά βάση
υποκειμενική και προσπαθεί να αποκτήσει την αντικειμενικότητα με την εξαγωγή γνώμης / στάσης και
την συγκέντρωση πληροφοριών / γνώσεων από ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα των ερωτώμενων, οι
οποίοι καλούνται μέσω ενός ερωτηματολογίου να δώσουν μια τιμή σε μη εμπορεύσιμα αγαθά ή να
αποτιμήσουν μια εξωτερικότητα [1-3]. Ο κύριος στόχος του ερωτηματολογίου είναι να μετρήσει την
προθυμία των ερωτώμενων (i) να πληρώσουν για να απομακρύνουν μία αρνητική επίδραση και (ii) να
πληρωθούν προκειμένου να δεχθούν μια αρνητική εξωτερικότητα (WTP και WTA, αντίστοιχα) [4 -5].
Πιο συγκεκριμένα, η WTP αντικατοπτρίζει το μέγιστο χρηματικό ποσό που ένα άτομο διατίθεται να
πληρώσει για να αποκτήσει το υπό εξέταση μη εμπορεύσιμο αγαθό / υπηρεσία. Ενώ η WTA
αντιστοιχεί στο ελάχιστο χρηματικό ποσό που ένα άτομο θα απαιτήσει ως αποζημίωση, προκειμένου
να παραιτηθεί από ένα καλό / υπηρεσία [6- 7]. Εννοιολογικά, η CVM θα μπορούσε να επεκταθεί σε (ή
θεωρείται ότι είναι μέρος της) μια αντίστοιχη μέθοδο κόστους-οφέλους από τις δαπάνες που αφορούν
(υπονοώντας κεφαλαιουχικό και λειτουργικό κόστος) ωφέλειες, συμπεριλαμβανομένων (αλλά όχι
μόνο) των εξωτερικοτήτων [8].

Διενεργήσαμε μία έρευνα όπου 200 ερωτώμενοι πήραν μέρος, προκειμένου να εξετάσει κατά
πόσον επιθυμούν να συμμετάσχουν εθελοντικά στην ανασκαφή και αναστήλωση του αρχαίου θεάτρου
της Λευκάδας. Οι μισοί από αυτούς έλαβαν το ερωτηματολόγιο ανενημέρωτοι και οι μισοί από αυτούς
έλαβαν μια ενημέρωση. Στη συνέχεια δίνεται το ερωτηματολόγιο με πληροφοριακό κείμενο και σε
εκείνους που απάντησαν προηγουμένως χωρίς προειδοποίηση. Η μελέτη αυτή έχει ως στόχο να
συγκρίνει την προθυμία για εθελοντική συμμετοχή (WTP) μεταξύ εκείνων, οι οποίοι έλαβαν το
ερωτηματολόγιο ανενημέρωτοι και εκείνοι, οι οποίοι έλαβαν ενημέρωση. Επιπλέον, θα πρέπει να
ελεγχθεί, αν μεταβλήθηκε η προθυμία για συμμετοχή αυτών που απάντησαν ανενημέρωτοι αρχικά και
στη συνέχεια ενημερώθηκαν για την ιστορία του αρχαιολογικού αυτού μνημείου.

Εφαρμογή

Η Μέθοδος Υποθετικής Αξιολόγησης εφαρμόζεται σε μία υποθετική οικονομία χωρίς

χρηματικές αμοιβές. Το συναλλασσόμενο αγαθό γίνεται ο χρόνος. Με την ερώτηση ‘Willingness to
Participate - WtP’, προσπαθούμε να μετρήσουμε την προθυμία για εθελοντική συμμετοχή με την
προσωπική δουλειά του κάθε ερωτώμενου για την αποκατάσταση του εν λόγω αρχαιολογικού χώρου.
Έτσι οι ερωτώμενοι καλούνται να επιλέξουν μεταξύ της απασχόλησής τους σε επαγγελματικές
δραστηριότητες και της συμμετοχής σε αυτή την εθελοντική δραστηριότητα.

Η ανεξάρτητη μεταβλητή WTP είναι η συμμετοχή των ερωτώμενων σε αυτή την εθελοντική
δραστηριότητα. Όλες οι άλλες μεταβλητές είναι εξαρτημένες. Η συμμετοχή αυτή δεν είχε κίνητρο και
όλες οι άλλες παράμετροι που θα μπορούσαν να επηρεάσουν την γνώμη των ερωτώμενων θεωρούνται
σταθερές με βάση τη συνθήκη ceteris paribus. Η έρευνα έγινε σε άτομα ηλικίας μεταξύ 18-30 ετών. Οι
αρχαιότητες αντιμετωπίζονται ως δημόσια και μη εμπορεύσιμα αγαθά. Έτσι η καμπύλη WtP δείχνει
την συνάρτηση προσφοράς εθελοντικής εργασίας των ερωτώμενων γι’ αυτή την δραστηριότητα.
Αντίστοιχα θεωρούμε ότι η συνάρτηση ζήτησης εθελοντικής εργασίας τείνει στο άπειρο για δεδομένο
χρονικό διάστημα.

Ιστορικά Στοιχεία

Οι γνώσεις μας για το αρχαίο θέατρο της πόλης ήταν περιορισμένες, καθώς η ύπαρξή του δεν
αναφέρεται καθόλου στις αρχαίες πηγές. Στις αρχές του 20ου αιώνα είχε πραγματοποιηθεί ολιγοήμερη
ανασκαφική έρευνα, υπό τη διεύθυνση του γερμανού αρχαιολόγου Ε. Κrüger, συνεργάτη του W.
Dörpfeld, στην εν λόγω τοποθεσία. Τα αποτελέσματα της ανασκαφής δεν δημοσιεύτηκαν διεξοδικά,
αλλά στα ανασκαφικά ημερολόγια και σχέδια αναφέρεται ο εντοπισμός στοιχείων που σχετίζονται με
αρχαίο θέατρο. Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Αιτωλοακαρνανίας και Λευκάδας πραγματοποίησε συνολικά
δεκατρείς τομές και από τα αποτελέσματα των εργασιών επιβεβαιώθηκε η θέση του θεάτρου, καθώς
εντοπίσθηκαν σειρές εδωλίων, τμήμα της ορχήστρας και τμήματα των αναθηματικών τοίχων του
κοίλου και της σκηνής. Συγκεκριμένα, στις έξι από τις τομές εντοπίσθηκαν εδώλια λαξευμένα στον
βράχο, βάθους κυμαινόμενου από 0,73 έως 0,90 μ. και ύψους από 0,22 έως 0,33 μ. Από την ορχήστρα
εντοπίσθηκε τμήμα τοίχου σε κάτοψη τεταρτημορίου, πλάτους έως 0,60 μ. Όσον αφορά δε τον
αναθηματικό τοίχο του κοίλου, αυτός εντοπίσθηκε σε μήκος 3 μ. και πλάτος έως 0,79 μ. Ο
αναθηματικός τοίχος εντοπίστηκε σε μήκος 25 μ. και ύψος έως 0,75 μ. Πρώτον, εφαρμόζεται
περιγραφική στατιστική για να εξετάσει το προφίλ του δείγματος.
Σχήμα 3: Ραβδόγραμμα για τις απαντήσεις των ερωτώμενων σχετικά με τις δυσμενείς
επιπτώσεις που περιγράφονται στο κείμενο.

Στο Σχ. 3, φαίνεται ότι το 31,5%, 40%, 28,5% των ερωτηθέντων πιστεύουν ότι οι αρνητικές
επιπτώσεις (στο μνημείο) του γύρω από τον αρχαιολογικό χώρο φυσικού και ανθρωπογενούς
περιβάλλοντος (οικόπεδα και κτίρια) είναι πολύ χαμηλή, μέτρια και υψηλή , αντίστοιχα.

Σχήμα 4: Ραβδόγραμμα για τις απαντήσεις των ερωτώμενων σχετικά με τα μέτρα που
λαμβάνονται από τις αρχές για την προστασία και τη διατήρηση του τόπου.

Στο Σχ. 4, φαίνεται ότι το 20%, 53%, 27% των ερωτηθέντων πιστεύουν ότι τα μέτρα που
λαμβάνονται από τις αρχές για την προστασία και συντήρηση του μνημείου είναι αμελητέα, μέτριου
και υψηλού αντίστοιχα.

Σχήμα 5: Ραβδόγραμμα για τις απαντήσεις των ερωτώμενων σχετικά με την προτίμηση.
Στο Σχ. 5, φαίνεται ότι το 29%, 48,5%, 22,5% των ερωτηθέντων προτιμούν αμελητέα, απλή / χαμηλή,
και ριζοσπαστική (συμπεριλαμβανομένης της περαιτέρω ανασκαφής και αποκατάστασης με
απαλλοτριώσεις στις γύρω ιδιοκτησίες) παρέμβαση, αντίστοιχα.

Σχήμα 6: Γράφημα μορφής πίτας για το αν προηγουμένως οι ερωτώμενοι είχαν

συμμετέχει σε εθελοντική δράση.

Μπορεί να παρατηρηθεί ότι το 58% των ατόμων έχουν προσφέρει εθελοντική εργασία στο παρελθόν
σε παρόμοια δραστηριότητα, ενώ το 42% όχι.

Σχήμα 7: Γράφημα μορφής πίτας για το αν οι ερωτώμενοι έχουν επισκεφτεί τον χώρο
του μνημείου.

Σύμφωνα με το Σχήμα 7, παρατηρούμε ότι το 36% των ατόμων έχουν επισκεφθεί το χώρο του
μνημείου, ενώ το 64% δεν τον έχουν επισκεφτεί.
 Σχήμα 8: Ραβδόγραμμα για τις απαντήσεις των ερωτώμενων όσον αφορά την ηλικία.

Στο Σχ. 8, φαίνεται ότι το 31,5%, 41%, 27,5% των ερωτηθέντων ήταν ηλικίας από 18 έως 22 ετών, 23
έως 47 ετών και 28 έως 31 ετών, αντίστοιχα.

Σχήμα 9: Ραβδόγραμμα για τις απαντήσεις των ερωτώμενων αναφορικά με το επίπεδο

της εκπαίδευσης που έχουν λάβει.

Στο Σχ. 9, φαίνεται ότι 3%, 22%, 31,5%, 22% και 21,5% του πληθυσμού της μελέτης έχει σπουδάσει
μέχρι το δημοτικό σχολείο, μέχρι το γυμνάσιο (1-3 κατηγορία), μέχρι το λύκειο (4-6 κατηγορία), έχουν
πανεπιστημιακού ή τεχνολογικού ιδρύματος πτυχίο και να έχουν μεταπτυχιακές σπουδές, αντίστοιχα.

Συμπεράσματα

Η αποτίμηση της συμμετοχής στην αποκατάσταση ενός τόσο σημαντικού αρχαιολογικού

μνημείου είναι ένας δείκτης για την εκτίμηση της αξίας που έχουν τα αρχαία μνημεία της πολιτιστικής
κληρονομιάς των Ελλήνων στις μέρες μας. Το επίπεδο της εκπαίδευσης και η ηλικία επηρεάζει τη
μεταβλητή WTP. Έτσι, οι ερωτηθέντες που έχουν λάβει τριτοβάθμια εκπαίδευση και είναι
μεγαλύτεροι, δείχνουν μεγαλύτερη προθυμία να συμμετάσχουν από όσους έχουν λάβει λιγότερη
εκπαίδευση και είναι νεότεροι. Εάν οι ερωτώμενοι προέρχονται από τη Λευκάδα και τα γύρω νησιά
αυτό παίζει σημαντικό ρόλο. Έτσι, οι ερωτηθέντες που προέρχονται από τη Λευκάδα και τα γύρω
νησιά δείχνουν μεγαλύτερη προθυμία να συμμετάσχουν από τους άλλους.

Η προθυμία συμμετοχής των ερωτηθέντων σε εθελοντική δραστηριότητα για την ανάπλαση

του χώρου του αρχαίου θεάτρου της Λευκάδας επαληθεύει τη βέλτιστη κοινωνικοοικονομική
κατάσταση. Στην άριστη κατά Pareto κοινωνικοοικονομική κατάσταση είναι όλοι ικανοποιημένοι και
όσοι εμπλέκονται στη δραστηριότητα βελτιστοποιήσουν την ιδιωτική τους ευημερία χωρίς να μειωθεί
η ιδιωτική ευημερία κανενός. Έτσι οι ερωτώμενοι καλούνται να συμμετέχουν σε μια ανακατασκευή
ενός μνημείου της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Η τοπική κοινωνία απολαμβάνει οφέλη από
την ανάδειξη του μνημείου, λόγω του τουρισμού. Ο Δήμος της Λευκάδας σε αυτή τη δραστηριότητα
ενισχύει την εμπιστοσύνη που απολαμβάνει από την τοπική κοινωνία και ενισχύει το ηθικό των
πολιτών. Οι τοπικές αρχές αποκτούν οφέλη από την εξοικονόμηση πόρων και από το έργο επίδειξης.
Στα παρεπόμενα οφέλη εντάσσονται, η αναβαθμισμένη μάθηση, η γνώση της ιστορίας / αρχαιολογίας,
και η εμφάνιση της κλασικής αρχαιότητας. Εν κατακλείδι, το σύστημα καταλήγει σε άριστη
κοινωνικοοικονομική λύση κατά Pareto. Αυτές οι δραστηριότητες ενισχύουν τις εταιρείες για να
βοηθήσουν αυτήν την προσπάθεια ενισχύοντας έτσι τις δράσεις τους εντός της Εταιρικής Κοινωνικής
Ευθύνης.

Οι αρχαιότητες αντιμετωπίζονται ως δημόσια αγαθά και οι μαθητές/τριες κατανοούν την

οικονομική αξία που τους προσδίδουν οι πολίτες. Πιστεύουμε ότι η συνάρτηση ζήτησης για εθελοντική
εργασία τείνει στο άπειρο και οι μονάδες εθελοντικής εργασίας μετρώνται σε χρόνο. Η συναίνεση ή μη
των ερωτηθέντων στη δραστηριότητα δεν συνεπάγεται κόστος μεταφοράς των πολιτών που θα
συμμετέχουν καθώς η έρευνα διεξάγεται επί τόπου.

Τα ευρήματα είναι ενθαρρυντικά για τη μετα-ανάλυση και τη σύγκριση με άλλες περιοχές. Η

μεγιστοποίηση της τοπικής κοινωνικής ευημερίας είναι ένα ισχυρό κίνητρο για να κάνουν τη δράση
που αναλύθηκε στη Μέθοδο Υποθετικής Αξιολόγησης που υλοποιήθηκε. Σε μια υποθετική οικονομία
χωρίς μετρητά, η συμμετοχή σε εθελοντική δραστηριότητα συνεπάγεται κόστος ευκαιρίας από την
άποψη του χρόνου εργασίας. Τα αποτελέσματα της έρευνας θα ήταν διαφορετικά και δύσκολα μπορεί
να χαρακτηριστεί ως η WTP ότι καθορίζεται αποκλειστικά στην προκειμένη περίπτωση και δεν ισχύει
για τη θεωρητική κατάσταση, ceteris paribus.

Επίλογος

Σε προηγούμενη έρευνα, που μελετήσαμε την εθελοντική συνεισφορά των πολιτών σε

νομισματικές μονάδες για την ανάπλαση των αρχαίων τειχών του Πειραιά, οι ερωτηθέντες έδειξαν
σημαντικά μικρότερη προθυμία να συμμετάσχουν σε εθελοντικές δραστηριότητες, η οποία
περιορίζεται από μηδέν έως δύο ημέρες με μια ισχυρή προτίμηση για μία ημέρα. Τα δύο μνημεία για
λόγους σύγκρισης είναι ίσης ιστορικής σημασίας και οι ερωτηθέντες ανήκουν πλέον στην κατηγορία
του εργατικού δυναμικού της χώρας. Έτσι, κάθε εθελοντική δραστηριότητα έχει ένα κόστος ευκαιρίας
από την άποψη της εργάσιμης ημέρας (ώρα) για τον ερωτώμενο. Η εθελοντική δραστηριότητα
συμπεριλαμβανομένης της ενημέρωσης, για τον καθαρισμό και την αποκατάσταση των αρχαιολογικών
μνημείων. Στο μοντέλο, η οικονομική αξία του μνημείου είναι μετρήσιμη αν και καμία ασφαλιστική
εταιρεία δεν αναλαμβάνει κάποιο αρχαιολογικό μνημείο. Οι θετικές εξωτερικότητες που εμφανίζει η
αναμόρφωση του αρχαιολογικού μνημείου αποτελούν ένα κίνητρο. Για το λόγο αυτό, η οριακή ροπή
προς WTP είναι θετική. Στην ανάπλαση του αρχαιολογικού μνημείου, το WTP είναι η μόνη
προσδιορίσιμη μεταβλητή. Άλλες μεταβλητές όπως αυτές του κεφαλαίου και άλλων παραγόντων
θεωρούνται σταθερές και καθορίζονται εξωγενώς.

Βιβλιογραφία

1. A. Bedate, L.C. Herrero, J.A. Sanz, Economic Valuation of the Cultural Heritage: Application to
Four Case Studies in Spain, Journal of Cultural Heritage, Vol. 5, 2004, pp. 101-111.
2. W.M. Hanemann, Americal Economic Review 81, 635-647 (1991).
3. I. Bateman, A. Munro, B. Rhodes, C. Starmer and R. Sugden, Quarterly Journal of Economics
112, 479-505 (1997).
4. J.K. Horowitz and K.E. McConnell, Journal of Economic Behavior and Organization 51, 537-
545 (2003).
W.M. Hanemann, Americal Economic Review 81, 635-647 (1991).
5. I. Bateman, A. Munro, B. Rhodes, C. Starmer and R. Sugden, Quarterly Journal of Economics
112, 479-505 (1997).
6. T.C. Brown, Loss aversion without the endowment effect, and other explanations for the WTA–
WTP disparity, J. Econ. Behav.Org., 57, 367-379 (2005).
 7. T.F. Liao, Interpreting Probability Models: Logit, Probit, and other Generalized Linear Models.
SAGE Publications Inc., 1994.
8. S. Menard, Applied Logistic Regression Analysis, 2nd ed., SAGE Publications Inc., 2001.
9. O. Kopsidas, F. Batzias, Improvement of Urban Environment and Preservation of Cultural
Heritage through Experimental Economics by a Modified Contingent Valuation Method (CVM), In:
S. Chen, N. Mastorakis, et al. (eds), Recent Researched in Energy, Environment, Devices, Systems,
Communications and Computers, WSEAS Press, 2011, pp. 157-162.

Παράρτημα

Στην εικόνα που ακολουθεί παρουσιάζεται η τρισδιάστατη μακέτα προσομοίωσης που

κατασκεύασαν οι μαθητές/τριες του Γυμνασίου του Ελληνικού Κολλεγίου Θεσσαλονίκης με
ξυλοκατασκευή για την αναπαράσταση του αρχαίου θεάτρου της Λευκάδας.