თა ყ ა ი შ ვ ი ლი ე ქ ვ თი მ ე

1863-1953

ქ ა რთვ ე ლი მ ე ც ნ ი ე რი , პ როფე ს ორი , ა კ ა დე მ ი კ ოს ი . ქ ვ ე ყ ნ ი ს წინ ა შე

უდი დე ს ი და მ ს ა ხ ურე ბ ი ს გ ა მ ო ქ ა რთული მ ა რთლმ ა დი დე ბ ე ლი ე კ ლე ს ი ი ს
წ მ ი და ს ი ნ ოდმ ა ე ქ ვ თი მ ე თა ყ ა ი შ ვ ი ლი წ მ ი ნ და ნ ა დ შ ე რა ც ხ ა .

ს ა ქ ა რთვ ე ლოს მ ე ჭ ურჭ ლე თუხ უც ე ს ი - ა ს ე უწ ოდა მ ა დლი ე რმ ა

შ თა მ ომ ა ვ ლობ ა მ ე ქ ვ თი მ ე თა ყ ა ი შ ვ ი ლს და მ ა რთლა ც , როდე ს ა ც
ა ღფრთოვ ა ნ ე ბ ი თ ვ ს ა უბ რობ თ ჩ ვ ე ნ ი ქ ვ ე ყ ნ ის მ უზე უმ ე ბ შ ი და ც ულ
ე როვ ნ ულ ს ა უნ ჯე ზე , ბ ე ვ რმ ა ა რ ი ც ი ს , რომ ე ს ე ქ ვ თი მ ე თა ყ ა ი შ ვ ი ლი ს
და მ ს ა ხ ურე ბ ა ა . და ი ბ ა და იგი 1863 წ ლი ს 3 ი ა ნ ვ ა რს , ოზურგ ე თი ს
რა ი ონ ი ს ს ოფე ლ ლი ხ ა ურშ ი , ა ზნ ა ური ს ოჯა ხ შ ი . ჯე რ კ ი დე ვ ს ულ პ ა ტა რა ს
და ე ღუპ ა მ შ ობ ლე ბ ი , თუმ ც ა ი მ დე ნ ა დ ნ ი ჭ ი ე რი ი ყ ო, რომ 1883 წ ე ლს
წ ა რმ ა ტე ბ ი თ და ა მ თა ვ რა ქ უთა ი ს ი ს კ ლა ს ი კ ური გ ი მ ნ ა ზი ა და ს წ ა ვ ლა
გ ა ა გ რძ ე ლა პ ე ტე რბ ურგ ი ს უნ ი ვ ე რს ტი ტე ტი ს ი ს ტორი ულ-ფი ლოლოგ ი ურ
ფა კ ულტე ტზე , რომ ე ლი ც 1887 წ ე ლს კ ა ნ დი და ტი ს ხ ა რი ს ხ ი თ და ა მ თა ვ რა .
და კ ა ვ ე ბ ული ი ყ ო პ ე და გ ოგ ი ური ს ა ქ მ ი ა ნ ობ ი თ: ა ს წ ა ვ ლი და ბ ე რძ ნ ულ და
ლა თი ნ ურ ე ნ ე ბ ს , ი ს ტორი ა ს ა და გ ე ოგ რა ფი ა ს .

მ ე -19 ს ა უკ უნ ი ს 90-ი ა ნ წ ლე ბ შ ი შ ე ა გ როვ ა და მ ე ც ნ ი ე რულა დ და ა მ უშ ა ვ ა

ს ა ქ ა რთვ ე ლოს ს ი ძ ვ ე ლე ე ბ ი . რა დგ ა ნ ა მ გ ვ ა რი ს ა ქ მ ი ა ნ ობ ა ბ ე ვ რ დროს
მ ოი თხ ოვ და , 1904 წ ე ლს თა ვ ი და ა ნ ე ბ ა ოფი ც ი ა ლურ ს ა მ ს ა ხ ურს და
ს ა ა რს ე ბ ო წ ყ ა რო რომ ჰ ქ ონ ოდა , გ ი მ ნ ა ზი ა შ ი ი ს ტორი ა ს ა ს წ ა ვ ლი და .
1907 წ ე ლს ე ქ ვ თი მ ე თა ყ ა ი შ ვ ი ლმ ა და ა ა რს ა ს ა ქ ა რთვ ე ლოს ს ა ი ს ტორი ო-
ს ა ე თნ ოგ რა ფი ო ს ა ზოგ ა დოე ბ ა , რომ ლი ს პ ი რვ ე ლი თა ვ მ ჯდომ ა რე
თა ვ ა დ ი ყ ო. ქ ა რთული ხ უროთმ ოძ ღვ რული ძ ე გ ლე ბ ი ს შ ე ს წ ა ვ ლი ს მ ი ზნ ი თ
თურქ ე თშ ი სამი ე ქ ს პ ე დი ც ი ა მ ოა წ ყ ო, რომ ლი ს მ ი ზა ნ ი ქ ა რთული
მ ონ ა ს ტრე ბ ი ს შ ე ს წ ა ვ ლა და ა ღწ ე რა ი ყ ო. ი ვ ა ნ ე ჯა ვ ა ხ ი შ ვ ი ლთა ნ
ე რთა დ 1918 წ ლი ს 26 ი ა ნ ვ ა რს ე ქ ვ თი მ ე თა ყ ა ი შ ვ ი ლმ ა და ა ა რს ა
თბ ი ლი ს ი ს ს ა ხ ე ლმ წ ი ფო უნ ი ვ ე რს ი ტე ტი . ი გ ი ი ყ ო უნ ი ვ ე რს ი ტე ტი ს ე რთ-
ე რთი პ ი რვ ე ლი პ როფე ს ორი და ა რქ ე ოლოგ ი ური კ ა თე დრი ს გა მგე.
მ ა გ რა მ 1921 წ ე ლს ი ძ ულე ბ ული გ ა ხ და და ე ტოვ ე ბ ი ნ ა კ ომ უნ ი ს ტური
ხ ე ლი ს უფლე ბ ი ს მ იე რ ა ნ ე ქ ს ი რე ბ ული ს ა ქ ა რთვ ე ლო და წ ა ს ული ყ ო
ე მ ი გ რა ც ი ა შ ი .

და მ ფუძ ნ ე ბ ე ლი კ რე ბ ი ს თა ვ მ ჯდომ ა რი ს მ ოა დგ ი ლე და ამავე დროს

ს ა ქ ა რთვ ე ლოს მ უზე უმ ე ბ ი ს ზე და მ ხ ე დვ ე ლი , ე ქ ვ თი მ ე ხ ა ზი ნ ი ს
ქ ონ ე ბ ა ს თა ნ ე რთა დ ს ა ფრა ნ გ ე თშ ი მ ე თვ ა ლყ ურე ობ და ს ა ქ ა რთვ ე ლოს
მ ე ნ შ ე ვ ი კ ური მ თა ვ რობ ი ს მ იე რ გ ა ტა ნ ი ლ ს ა მ უზე უმ ო გ ა ნ ძ ე ულს .
გ ა ნ ძ ე ული ს და ც ვ ა მ ე ტა დ რთული საქმე ა ღმ ოჩ ნ და . ჯე რ ი ყ ო და
ს ა ფრა ნ გ ე თი ს მ თა ვ რობ ა მ გ ა ა უქ მ ა ს ა ქ ა რთვ ე ლოს მ ე ნ შ ე ვ ი კ ური
მ თა ვ რობ ი ს ლე გ ი ტი მ ურობ ა , შ ე მ დე გ ს ა ლომ ე და დი ა ნ მ ა
(მ ე ნ გ რე ლს კ ა ი ა -ობ ოლე ნ ს კ ა ი ა მ ), პ ა რი ზი ს ს ა ს ა მ ა რთლოშ ი ორჯე რ
ა ღძ რა ს ა ქ მ ე ე ქ ვ თი მ ე თა ყ ა ი შ ვ ი ლი ს წ ი ნ ა ა ღმ დე გ ს ა გ ა ნ ძ ური ს
ვ ი თომ და მ ის ი კ უთვ ნ ი ლი წ ი ლი ს ჩ ა მ ორთმ ე ვ ი ს მ ი ზნ ი თ. მ ე ორე
მ ს ოფლი ო ომ ი ს დროს კ ი , უკ ვ ე ნ ა ც ი ს ტე ბ მ ა მ ოი ნ დომ ე ს ვ ე რს ა ლი ს
ბა ნკში და ც ული ს ა ქ ა რთვ ე ლოს გა ნ ძ ის ხ ე ლშ ი ჩ ა გ დე ბ ა . დრო არ
ი თმ ე ნ და , გ ა ნ ძ ე ულს ოკ უპ ი რე ბ ული პ ა რი ზი და ნ ვერ გ ა ი ტა ნ დნ ე ნ ,
ა მ ი ტომ გ ა და წ ყ და , ძ ვ ი რფა ს ე ულობ ა ს ა რდა ფშ ი ჩ ა ე ტა ნ ა თ და
ყ უთე ბ ი ს თვ ი ს ზე მ ოდა ნ ს ა მ შ ე ნ ე ბ ლო ნა გა ვი და ე ყ ა რა თ. ომ ი ს
პ ე რი ოდშ ი მ ოხ უც ი პ როფე ს ორი ა რა მ ა რტო გ ა ნ ძ ე ულს მ ე თვ ა ლყ ურე ობ და ,
ა რა მ ე დ შ ე ძ ლე ბ ი ს და გ ვ ა რა დ ე ხ მ ა რე ბ ოდა ს ა ფრა ნ გ ე თი ს
წ ი ნ ა ა ღმ დე გ ობ ი ს მ ოძ რა ობ ა ს .

ე მ ი გ რა ც ი ა შ ი მ ყ ოფი ქ ა რთვ ე ლი მ ე ც ნ ი ე რი გ ა მ უდმ ე ბ ი თ ც დი ლობ და

გ ა ნ ძ ე ული ს ს ა ქ ა რთვ ე ლოშ ი და ბ რუნ ე ბ ა ს , წ ე რდა წ ე რი ლე ბ ს ს ა ბ ჭ ოთა
ს ა ქ ა რთვ ე ლოს ა და ს ა ფრა ნ გ ე თი ს მ თა ვ რობ ე ბ ს , მ ა გ რა მ
ა მ ა ოდ. ე ქ ვ თი მ ე თა ყ ა ი შ ვ ი ლი თა ვ ი ს მ ოგ ონ ე ბ ე ბ შ ი წ ე რს :
„გ ე რმ ა ნ ე ლე ბ ი ს მ ი ე რ ს ა ფრა ნ გ ე თი ს ა ღე ბ ი ს შ ე მ დე გ მ უდმ ი ვ შ ი შ ს ა და
ტე რორშ ი ვ იყ ა ვი. ა ღა რც ს ა ა რს ე ბ ო ს ა შ უა ლე ბ ა მ ქ ონ და . ა ს ე თი
გ ა ჭ ი რვ ე ბ ი ს მ ი უხ ე და ვ ა დ ა რა მ ც თუ ს ა ხ ე ლმ წ ი ფო ნ ი ვ თი , ა რა მ ე დ ჩ ე მ ი
ს ა კ უთა რი ი ს ტორი ული ნ ი ვ თე ბ ი ც ა რ გ ა მ ი ყ ი დი ა .... თუმ ც ა , მ ქ ონ და
ი ს ე თი ნ უმ ი ზმ ა ტი კ ური ე რთე ულე ბ ი , რომ შ ე მ ე ძ ლო
გ ა ვ მ დი დრე ბ ული ყ ა ვ ი ... და წ ყ ე ვ ლი ლი მ ყ ა ვ და ყ ოვ ე ლი ქ ა რთვ ე ლი ,
რომ ე ლი ც ი ს ტორი ულ ნ ი ვ თს ს ა მ შ ობ ლოს და უკ ა რგ ა ვ და , გ ა მ ოც ხ ა დე ბ ული
მ ქ ონ და , რომ ა ს ე თი ნ ი ვ თი ჯე რ ჩ ე მ თა ნ უნ და მ ოე ტა ნ ა თ და თუ ვ ე რ
შ ე ვ ი ძ ე ნ დი , მ ფლობ ე ლს მ ხ ოლოდ მ ა შინ შ ე ე ძ ლო მ ის ი უც ხ ოე ლზე
გ ა ყ ი დვ ა .“ 1944 წ ლი და ნ ს ა ფრა ნ გ ე თი ს დროე ბ ი თი მ თა ვ რობ ი ს ს ა თა ვ ე შ ი
დე გ ოლი ს მ ოს ვ ლი ს თა ნ ა ვ ე ა ღდგ ა დი პ ლომ ა ტი ური ურთი ე რთობ ე ბ ი
ს ა ფრა ნ გ ე თი ს ა და ს ა ბ ჭ ოთა კ ა ვ შ ი რი ს მ თა ვ რობ ე ბ ს შ ორი ს . ს ა ბ ჭ ოთა
კ ა ვ შ ი რი ს ე ლჩ ს ს ა ფრა ნ გ ე თშ ი , ა . ბ ოგ ომ ოლოვ ს და ვ ა ლე ბ ული ჰ ქ ონ და
მ ოე გ ვ ა რე ბ ი ნ ა ს ა მ უზე უმ ო გ ა ნ ძ ე ული ს ს ა ქ ა რთვ ე ლოშ ი და ბ რუნ ე ბ ი ს
ს ა კ ი თხ ი . 1944 წ ე ლს მ ოს კ ოვ შ ი ვ ი ზი ტა მ დე დე გ ოლმ ა ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა ა რხ ი თ
გ ა ა რკ ვ ი ა თუ რა ჩ ა ე თვ ლე ბ ოდა ს ტა ლი ნ თა ნ შ ე ხ ვ ე დრი ს ა ს და დე ბ ი თა დ
და მ ოს კ ოვ შ ი გ ა მ გ ზა ვ რე ბ ა მ დე გ ა ს ც ა ბ რძ ა ნ ე ბ ა მ ოე ხ ს ნ ა თ ყ ა და ღა
ქ ა რთული გ ა ნ ძ ი ს თვ ი ს და და ე ბ რუნ ე ბ ი ნ ა თ იგი
ს ა ქ ა რთვ ე ლოს თვ ი ს . ე ქ ვ თი მ ე თა ყ ა ი შ ვ ი ლი ს ჯა ნ მ რთე ლობ ა მ ვ ე ღა რ
გ ა უძ ლო ც ი ვ და ნ ე ს ტი ა ნ ს ა ც ა ვ შ ი , ზოგ ჯე რ ლუკ მ ა -პ ური ს გ ა რე შ ე
ხ ა ნ გ რძ ლი ვ მ უშ ა ობ ა ს და ს წ ორე დ ა მ დროს ფი ლტვ ე ბ ი ს ა ნ თე ბ ი თ
და ა ვ ა დდა . მ ის და ს ა ხ მ ა რე ბ ლა დ ს ა ქ ა რთვ ე ლოდა ნ შ ა ლვ ა
ა მ ი რა ნ ა შ ვ ი ლი ჩ ა ვ ი და და გ ა ნ ძ ი ს გ ა ს ა მ გ ზა ვ რე ბ ლა დ ჩ ა ლა გ ე ბ ა შ ი
და ე ხ მ ა რა . ე ქ ვ თი მ ე თა ყ ა ი შ ვ ი ლს ე რთა დე რთი ს ა თხ ოვ ა რი ჰ ქ ონ და
ს ა ბ ჭ ოთა ხ ე ლი ს უფლე ბ ა ს თა ნ : „შ ი ლი ფა დ ვ ა რ, და გ თხ ოვ თ ს ა მ ოს ი
გ ა მ ომ ი გ ზა ვ ნ ოთო“. ე ქ ვ თი მ ე მ თა ვ ი ს დროზე მ ოი გ ე რი ა როგ ორც
ა მ ე რი კ ი ს მ უზე უმ ი ს , ი ს ე ი ნ გ ლი ს ე ლთა შ ე მ ოტე ვ ა გ ა ნ ძ ი ს ნ ა წ ი ლი ს
შ ე ძ ე ნ ი ს შ ე ს ა ხ ე ბ . გ ა უძ ლო ყ ოვ ე ლგ ვ ა რ და ყ ოვ ე ლმ ხ რი ვ ზე წ ოლა ს და
ჯა ნ მ რთე ლობ ა შ ე ლა ხ ული , მ ხ ც ოვ ა ნ ი მ ე ც ნ ი ე რი 1945 წ ლი ს 5
ა პ რი ლს თვ ი თმ ფრი ნ ა ვ ი თ გ ა მ ოე მ გ ზა ვ რა ს ა ქ ა რთვ ე ლოშ ი უკ ლე ბ ლი ვ
ყ ვ ე ლა ე ქ ს პ ონ ა ტთა ნ ე რთა დ. თვ ი თმ ფრი ნ ა ვ ი რომ ი ს , ბ ე ნ -ღა ზი ს , კ ა ი როს
და თე ი რა ნ ი ს გ ა ვ ლი თ 11 ა პ რი ლს ჩ ა მ ოფრი ნ და თბ ი ლი ს შ ი . ს ა ზოგ ა დოე ბ ა
დი დი პ ა ტი ვ ი თ, მ ოწ ი წ ე ბ ი თა და მ ა დლი ე რე ბ ი თ შ ე ხ ვ და ე როვ ნ ული
გ ა ნ ძ ი ს მ ც ვ ე ლს . ს ა მ შ ობ ლოშ ი და ბ რუნ ე ბ ა მ ოთხ მ ოც წ ე ლს გ ა და ც ი ლე ბ ულ
მ ე ც ნ ი ე რს ე ნ ე რგ ი ა გ ა უორკ ე ც ა . ს ა ქ ა რთვ ე ლოშ ი გ ა ტა რე ბ ული რვ ა წ ლი ს
გ ა ნ მ ა ვ ლობ ა შ ი ე ქ ვ თი მ ე მ ი მ დე ნ ი ს ა ქ მ ი ს გ ა კ ე თე ბ ა მ ოა ს წ რო, რომ
ე რთი ს ოლი დური მ ე ც ნ ი ე რი ს ს ი ც ოც ხ ლე ს ე ყ ოფოდა . ვ ე რც ე რთი
ქ ა რთვ ე ლოლოგ ი ვ ე რ ა უვ ლი ს გ ვ ე რდს მ ი ს ნ ა შ რომ ე ბ ს ს ა ქ ა რთვ ე ლოს
ი ს ტორი ი ს , ა რქ ე ოლოგ ი ი ს , ე თნ ოგ რა ფი ი ს , ე პ ი გ რა ფი კ ი ს ,
ნ უმ ი ზმ ა ტი კ ი ს , ფი ლოლოგ ი ი ს , რუს თვ ე ლოლოგ ი ი ს , ფოლკ ლორი ს ტი კ ი ს ა და
ლი ნ გ ვ ი ს ტი კ ი ს ს ფე როშ ი . ს ა ბ ჭ ოთა ხ ე ლი ს უფლე ბ ა შ ე ა შ ფოთა ე ქ ვ თი მ ე ს
ა ს ე თმ ა პ ოპ ულა რობ ა მ . ს ი ც ოც ხ ლი ს ბ ოლო პ ე რი ოდი მან
შ ი ნ ა პ ა ტი მ რობ ა შ ი გ ა ა ტა რა . და ა პ ა ტი მ რე ს მ ის ი ე რთა დე რთი
ქ ა ლი შ ვ ი ლი . მ ა ს თა ნ მ ხ ოლოდ რა მ დე ნ ი მ ე უა ხ ლოე ს ი ა და მ ი ა ნ ი თუ
ბ ე და ვ და მ ი ს ვ ლა ს .

როდე ს ა ც ე ქ ვ თი მ ე თა ყ ა ი შ ვ ი ლი გ ა რდა ი ც ვ ა ლა , მ ი ს ს ა ხ ლთა ნ

ჩ ე კ ი ს ტე ბ ი ი დგ ნ ე ნ და ხ ა ლხ ს პ ა ნ ა შ ვ ი დზე შ ე ს ვ ლა ს უშ ლი დნ ე ნ .
პ როფე ს ორი ს და კ რძ ა ლვ ა ს 1953 წ ლი ს მ ა რტი ს ც ი ვ და ქ ა რი ა ნ დღე ს ,
ვ ა კ ი ს ს ა ს ა ფლა ოზე 50-მ დე ა და მ ი ა ნ ი და ე ს წ რო.

1963 წ ე ლს ე ქ ვ თი მ ე თა ყ ა ი შ ვ ი ლი ს და ბ ა დე ბ ი ს 100 წ ლი ს თა ვ თა ნ
და კ ა ვ შ ი რე ბ ი თ, მ ი ს ი ნ ე შ ტი ვ ა კ ი და ნ დი დუბ ი ს ქ ა რთვ ე ლ მ ოღვ ა წ ე თა
პ ა ნ თე ონ შ ი გ ა და ა ს ვ ე ნ ე ს , ი ქ ვ ე გ ა დმ ოა ს ვ ე ნ ე ს მ ი ს ი ს ა ფრა ნ გ ე თშ ი
გ ა რდა ც ვ ლი ლი მ ე უღლი ს , ნ ი ნ ო პ ოლტორა ც კ ა ი ა ს ნ ე შ ტი ც . დღე ს მ ი ს ი
ს ა ხ ე ლი ჰ ქ ვ ი ა ე რთდე რთ ქ უჩ ა ს ვ ა კ ე შ ი , ვ ე რი ს ბ ა ღშ ი დგ ა ს მ ოქ ა ნ და კ ე
ბ . ა ვ ა ლი შ ვ ი ლი ს მ ი ე რ შ ე ს რულე ბ ული ე ქ ვ თი მ ე თა ყ ა ი შ ვ ი ლი ს ძ ე გ ლი .
2002 წ ლი ს 17 ოქ ტომ ბ ე რს ს ა ქ ა რთვ ე ლოს მ ა რთლმ ა დი დე ბ ე ლი
ე კ ლე ს ი ი ს წ მ ი ნ და ს ი ნ ოდმ ა ე ქ ვ თი მ ე თა ყ ა ი შ ვ ი ლი წ მ ი ნ და ნ ა დ
შ ე რა ც ხ ა და მ ა ს ს ა ხ ე ლა დ „წ მ ი ნ და ე ქ ვ თი მ ე ღვ თი ს კ ა ც ი “ უწ ოდა . 2003
წ ლი ს მ ა ი ს შ ი თბ ი ლი ს შ ი მ ი ს ი ს ა ხ ლ-მ უზე უმ ი და ს ა მ ლოც ვ ე ლო გ ა ი ხ ს ნ ა .
ე ქ ვ თი მ ე ღვ თი ს კ ა ც ი ს ხ ს ე ნ ე ბ ი ს დღე დ და წ ე ს და 3 ი ა ნ ვ ა რი .