ბ ე ს ი კ გ ა ბ ა შ ვ ი ლი – Besik Gabashvili (1750-1791)

ბ ე ს ა რი ონ გ ა ბ ა შ ვ ი ლი – ც ხ ოვ რე ბ ა , შ ე მ ოქ მ ე დე ბ ა

ბ ე ს ა რი ონ გ ა ბ ა შ ვ ი ლი (ბ ე ს ი კ ი ) ძ ვ ე ლი ქ ა რთული მ წ ე რლობ ი ს უკ ა ნ ა ს კ ნ ე ლი დი დი
წ ა რმ ომ ა დგ ე ნ ე ლი ა . მის ი შ ე მ ოქ მ ე დე ბ ა თუმ ც ა ეხება იმ ა ვ ე ს ა კ ი თხ ე ბ ს
(ს ოც ი ა ლურს , ე თი კ ურს და ს ხ ვ .), რომ ლე ბ ი ც წ ა მ ოა ყ ე ნ ე ს ა რჩ ი ლმ ა , ვ ა ხ ტა ნ გ VI,
და ვ ი თ გ ურა მ ი შ ვ ი ლმ ა , მ ა გ რა მ მ ი ს ი პ ოე ზი ა მ ა ი ნ ც ს ხ ვ ა მ ხ რი ვ ა რი ს მ ი მ ა რთული .
ი გ ი ს ი ლა მ ა ზი ს ა და ა და მ ი ა ნ ი ს მ შ ვ ე ნ ი ე რ გ რძ ნ ობ ა თა დი დი მ ომ ღე რა ლი ა . ბ ე ს ი კ ს
ა რა ჩ ვ ე ულე ბ რი ვ ა დ აქვს გ ა მ ა ხ ვ ი ლე ბ ული ს ი ლა მ ა ზი ს , მ ხ ა ტვ რული ფორმ ი ს
გ რძ ნ ობ ა , ხ ოლო მ ი ს ი ლი რი კ ული შ ე დე ვ რე ბ ი ს ი ყ ვ ა რული ს რომ ა ნ ტი ული გ ა ნ ც დი ს
შ ე დე გ ი ა . თა ვ ი ს ლე ქ ს ე ბ ს მ ა ნ თი თქ ოს და უბ რუნ ა ძ ვ ე ლი ლი რი კ ი ს თვ ი ს ე ბ ე ბ ი და
ი გ ი კ ვ ლა ვ ს ი მ ღე რა -მ ე ლოდი ა ს და უკ ა ვ შ ი რა . ა მ მ ომ ე ნ ტმ ა ც გ ა ნ ა პ ი რობ ა ბ ე ს ი კ ი ს
დი დი პ ოპ ულა რობ ა მ ი ს თა ნ ა მ ე დროვ ე თა შ ორი ს . ს ა კ მ ა რი ს ი ა გ ა ვ ი ხ ს ე ნ ოთ ი ოა ნ ე
ბ ა ტონ ი შ ვ ი ლი ს ს ი ტყ ვ ე ბ ი : “ბ ე ს ა რი ონ გ ა ბ ა შ ვ ი ლი იყ ო მ ე ც ნ ი ე რე ბ ა ს ა შ ინ ა
გ ა მ ოც დი ლი და უც ხ ო პ ი ი ტი კ ოს ი . მ ოშ ა ი რე მჰსგა ვსი რუს თვ ლი ს ა , რომ ე ლმ ა ნ ც
მ რა ვ ა ლი ს ა ა მ ო შ ა ი რნ ი და ს წ ე რა ს პ ა რს თა ხ მ ა თა ზე და ს ა მ ღე რა ლი ქ ა რთული ს ა
ე ნ ი თა … გ ა ა კ ე თა ს ხ ვ ა თა და ს ხ ვ ა თა ხ მ ა თა ზე და ნ ს ი მ ღე რი ს ა ლე ქ ს ე ბ ი ”(1), მ ა გ რა მ
ა რს ე ბ ი თა დ ბ ე ს ი კ მ ა ს რული ა დ გ ა ა ქ ა რთულა ს პ ა რს ულ-ა რა ბ ული “მ უხ ა მ ბ ა ზე ბ ი ” თუ
“მ უს ტა ზა დე ბ ი ” და ა ხ ა ლი ფორმ ე ბ ი შ ე ს ძ ი ნ ა მ შ ობ ლი ურ პ ოე ზი ა ს . ბ ე ს ი კ ი ს ს ა ხ ე ლი
ე რთგ ვ ა რ ს ა ზომ ა დ გ ა და ი ქ ც ა მის თა ნ ა მ ე დროვ ე თა შ ორი ს და მას უა მ რა ვ ი
ნ ი ჭ ი ე რი თუ უნ ი ჭ ო მ ი მ ბ ა ძ ვ ე ლი გ ა უჩ ნ და . უნ და ა ღი ნ ი შ ნ ოს , რომ ბ ე ს ი კ ი ს დი დი
პ ოე ტური ს ა ხ ე ლი შ ე მ დე გ ა ც ც ოც ხ ლობ და , ვ ა ხ ტა ნ გ ორბ ე ლი ა ნ ი ე რთ თა ვ ი ს ლე ქ ს შ ი
ა მ ბ ობ ს : “ ა ქ ა ი ს მ ე ნ ე ნ ბ ე ს ი კ ი ს ა ს მ ღე რა ს ც ი ურს ა ”, ხ ოლო გ ი ორგ ი ე რი ს თა ვ ი ს
დროი ნ დე ლ ქ ა რთულ ლი ტე რა ტურულ ს ა ლონ ე ბ შ ი ე ჭვ ს ა ც კი გ ა მ ოთქ ვ ა მ დნ ე ნ ,
გ ა მ ოუჩ ნ დე ბ ა თუ ა რა ბ ე ს ი კ ს ღი რს ე ული მ ე მ კ ვ ი დრე ო:
ბ ე ს ი კ ი ს ნ ა ც ვ ლა დ ვ ი ნ ა რი ს ო
ვ თქ ვ ა თ მ ომ ღე რა ლი !
როგ ორც ვ ი ც ი თ, ა ღმ ოს ა ვ ლე თ ს ა ქ ა რთვ ე ლოს ც ხ ოვ რე ბ ა შ ი მ ნ ი შ ვ ნ ე ლოვ ა ნ ი თა რი ღი ა
1744 წ ე ლი . ა მ დროს ფა ქ ტი ურა დ მ ოხ და ქ ა რთლ-კ ა ხ ე თი ს გ ა ე რთი ა ნ ე ბ ა . თე ი მ ურა ზი ს ა
და გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ი თ ე რე კ ლე ს ე ნ ე რგ ი ული მ ოქ მ ე დე ბ ი ს შ ე დე გ ა დ ქვეყა ნა მ
ჭ რი ლობ ე ბ ი ს მ ოშ უშ ე ბ ა და ი წ ყ ო და ა ღორძ ი ნ ე ბ ი ს გ ზა ს და ა დგ ა . ს ა მ ე ფო კ ა რზე
კ ვ ლა ვ გ ა ჩ ა ღდა დი დი კ ულტურული ც ხ ოვ რე ბ ა . ს წ ორე დ ა მ ხ ა ნ ე ბ შ ი ქ ა რთლი ს ს ა მ ე ფო
კ ა რზე მ ოღვ ა წ ე ობ და ბ ე ს ა რი ონ გ ა ბ ა შ ვ ი ლი ს მ ა მ ა ზა ქ ა რი ა , რომ ე ლს ა ც კ ა რი ს
მ ოძ ღვ რი ს ს ა პ ა ტი ო თა ნ ა მ დე ბ ობ ა ე კ ა ვ ა . თა ნ ა მ ე დროვ ე თა გ ა დმ ოც ე მ ი თ, ი გ ი
ფრი ა დ გ ა ნ ა თლე ბ ული მ წ ი გ ნ ობ ა რი ყ ოფი ლა : “ძ ვ ე ლთა ფი ლოს ოფი ი ს ა ს წ ა ვ ლა თა შ ი ნ ა
გ ა მ ოც დი ლი და ღვ თი ს მ ე ტყ ვ ე ლე ბ ი ს ა ც ა მ ი წ ე ვ ნ ი ლი , მ შ ვ ე ნ ი ე რი რი ტორი და უც ხ ო
მ ოქ ა და გ ე . ე ს ი ყ ო მ შ ვ ე ნ ი ე რი მ წ ე რა ლი და მ თხ ზვ ე ლი მ ა ღა ლს ა ფრა ს ს ა ზე და , უც ხ ო
პ ი ი ტი კ ოს ი და მ ღვ დლობ ი თა ს რული , რომ ე ლი ც ა ი ქ მ ნ ა მ ე ფე თა მ ოძ ღვ ა რი ც ა ” (2) მ ი ს
მ ა ღა ლ ფი ლოს ოფი ურ გ ა ნ ს წ ა ვ ლულობ ა ს ა ღი ა რე ბ და მ ი ს ი მ ოწ ა ფე და შ ე მ დე გ ი დე ური
მ ოწ ი ნ ა ა ღმ დე გ ე ა ნ ტონ კ ა თა ლი კ ოს ი ც .
ზა ქ ა რი ა ს მა მა და თვ ი თ ზა ქ ა რი ა ც მ ა ნ ა მ დე მ ოღვ ა წ ე ობ დნ ე ნ ს ა მ ხ რე თ
ს ა ქ ა რთვ ე ლოშ ი , ს ა ორბ ე ლოშ ი . მ ა შ ი ნ ლე კ ი ა ნ ობ ა ძ ა ლზე მ ომ ძ ლა ვ რე ბ ულა კ ა ხ ე თი ს
ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა კ უთხ ე შ ი , კ ე რძ ოდ, ქ ი ზი ყ შ ი . მ ოლე ბ ი ძ ა ლი თ ა მ ა ჰ მ ა დი ა ნ ე ბ დნ ე ნ
თურმ ე ხ ა ლხ ს და ს ა ჭ ი რო გ ა ხ და ე ნ ე რგ ი ული ზომ ე ბ ი ს მ ი ღე ბ ა . როგ ორც ჩ ა ნ ს ,
ზა ქ ა რი ა ქ ი ზი ყ შ ი გ ა და ს ულა და ბ ე ვ რი გ ა და რჯულე ბ ული კ ვ ლა ვ მ ოუქ ც ე ვ ი ა
ქ რი ს ტი ა ნ ობ ა ზე . ი ოა ნ ე ბ ა ტონ ი შ ვ ი ლი გ ვ ი ა მ ბ ობ ს , თუ რა მ ნ ი შ ვ ნ ე ლობ ა ჰ ქ ონ და
მ ა ჰ მ ა დი ა ნ ობ ი ს ა გ ა ნ გ ა მ ი ჯვ ნ ა ს და და ს ძ ე ნ ს : “ა მ ა ნ (ზა ქ ა რი ა მ ) ი ღვ ა წ ა ქ ი ზი ყ ს ა
შინ ა ქ ა და გ ე ბ ი თა , რომ ე ლთა შ ორი ს შ ე ვ ი და მ ც ი რე დ ლე კ ი ა ნ ობ ა და მ ა ლე
მ ოა ქ ც ი ვ ნ ა ი გ ი ნ ი ”(3). როგ ორც ე რთი ს ა ბ უთი და ნ ჩ ა ნ ს , ზა ქ ა რი ა თე ი მ ურა ზ II-ი ს
კ ა რი ს მ ოძ ღვ რა დ ი ნ ი შ ნ ე ბ ა (4) და ი გ ი უშ უა ლოდ ე ქ ც ე ვ ა მ ა შ ი ნ დე ლი კ ულტურული
ც ხ ოვ რე ბ ი ს ა თუ პ ოლი ტი კ ური ქ მ ე დობ ი ს ც ე ნ ტრშ ი . ზა ქ ა რი ა ს , როგ ორც ს ა რწ მ უნ ო
წ ყ ა როე ბ ი გ ვ ა ც ნ ობ ე ნ , ს ულ მ ოკ ლე დროშ ი დი დი ა ვ ტორი ტე ტი მ ოუპ ოვ ე ბ ი ა . მ ა რთლა ც ,
წ ე რს გ ი ორგ ი ლე ონ ი ძ ე , ჩ ვ ე ნ ვ ხ ე და ვ თ ზა ქ ა რი ა ს ს ა ს ა ხ ლი ს ს ა ქ მ ი ა ნ ობ ა შ ი
გ ა რთულს , როგ ორც ფა ვ ორი ტი , იგი შ უა მ დგ ომ ე ლი ა მ ე ფე ს თა ნ ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა
პ ი რთა თვ ი ს და ხ მ ა რე ბ ი ს ა ღმ ოს ა ჩ ე ნ ა დ, მ ონ ა წ ი ლე ობ ს ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა ს ა ხ ე ლმ წ ი ფო
სა ქმეში და , ბ ოლოს , მ ა ნ დი დი როლი შ ე ა ს რულა თე ი მ ურა ზ მ ე ორი ს ოჯა ხ ურ
ც ხ ოვ რე ბ ა შ ი . ც ნ ობ ი ლი ა , რომ დე დოფა ლ თა მ ა რი ს გ ა რდა ც ვ ა ლე ბ ი ს შ ე მ დე გ
თე ი მ ურა ზმ ა შ ე ი რთო ც ოლი ზა ქ ა რი ა ს “მ რა ვ ლი თა შ რომ ი თ და ღვ ა წ ი თ”205. ა მ ხ ა ნ ე ბ ს
ე მ თხ ვ ე ვ ა ზა ქ ა რი ა ს თბ ი ლი ს შ ი და ფუძ ნ ე ბ ა .
ზა ქ ა რი ა ს შ ე მ დგ ომ ი ც ხ ოვ რე ბ ა მ რა ვ ა ლ პ ე რი პ ე ტი ე ბ ს შ ე იცა ვ ს და მ ჭ ი დროდ
უკ ა ვ შ ი რდე ბ ა მ ის ი შ ვ ი ლი ს ბ ე ს ა რი ონ ი ს ბ ი ოგ რა ფი ა ს . ზა ქ ა რი ა მ ოძ ღვ ა რი
და უპ ი რი ს პ ი რდა ა ნ ტონ კ ა თა ლი კ ოს ს , რომ ე ლი ც ს ა ქ ა რთვ ე ლოს მ თე ლ ს ული ე რ
ც ხ ოვ რე ბ ა ს ხ ე ლმ ძ ღვ ა ნ ე ლობ და . მ ა თ კ ონ ფლი ქ ტს მ რა ვ ა ლი მ ი ზე ზი გ ა ნ ა პ ი რობ ე ბ და .
გ ა რდა წ ვ რი ლმ ა ნ ი ოჯა ხ ური თუ ს ა მ ე ფო კ ა რზე და ტრი ა ლე ბ ული ჩ ვ ე ულე ბ რი ვ ი
ი ნ ტრი გ ე ბ ი ს ა , ა მ ბ რძ ოლი ს წ ა მ ოწ ყ ე ბ ა ს უფრო ს ე რი ოზული ს ა ფუძ ვ ლე ბ ი ც ჰ ქ ონ და .
ა ნ ტონ ი ს ს ა გ ა ნ მ ა ნ ა თლე ბ ლო პ ოლი ტი კ ა ს ვ ე რ შ ე ე გ უა ძ ვ ე ლი კ ონ ს ე რვ ა ტი ული
ს ა ზოგ ა დოე ბ ა , რომ ე ლს ა ც ზა ქ ა რი ა მ ე თა ურობ და . კ ონ ფლი ქ ტი ს ე რთგ ვ ა რ ს ა ბ ა ბ ა დ
გ ა და ი ქ ც ა ა ნ ტონ ი ს და ა ხ ლოე ბ ა ს ა ქ ა რთვ ე ლოშ ი მ ოღვ ა წ ე კ ა თოლი კ ურ მ ი ს ი ონ თა ნ .
ფა ქ ტი ა , რომ ა ნ ტონ I ამ და ა ხ ლოე ბ ა ს პ რა ქ ტი კ ულ მ ი ზნ ე ბ ს უკ ა ვ შ ი რე ბ და და
ს ა ქ ა რთვ ე ლოშ ი ე ვ როპ ული ც ი ვ ი ლი ზა ც ი ი ს გ ა ვ რც ე ლე ბ ა ს უწ ყ ობ და ხ ე ლს (6). ზა ქ ა რი ა
ს ა თა ვ ე შ ი ჩ ა უდგ ა ა ნ ტონ ი ს წ ი ნ ა ა ღმ დე გ მ ე ბ რძ ოლ ბ ა ნ ა კ ს და ეს სა ბა ბი
გ ა მ ოი ყ ე ნ ა ა ნ ტონ ი ს და ს ა მ ხ ობ ა დ. ა ნ ტონ ი გ ა და ა ყ ე ნ ე ს მ ღვ დე ლმ თა ვ რი ს მ ა ღა ლი
თა ნ ა მ დე ბ ობ ი და ნ და კ ა რგ ა ხ ა ნ ს პ ა ტი მ რი ს მ დგ ომ ა რე ობ ა შ ი ი მ ყ ოფე ბ ოდა ს ოფ.
კ ა ვ თი ს ხ ე ვ ს . 1756 წ ე ლს ს ა ე კ ლე ს ი ო კ რე ბ ა მ მ ოს თხ ოვ ა ა ნ ტონ ს ს ა ჯა რო მ ონ ა ნ ი ე ბ ა .
ა ნ ტონ მ ა შ ე ა ს რულა კ რე ბ ი ს და დგ ე ნ ი ლე ბ ა , მ ა გ რა მ მ ა ი ნ ც ვ ე რ ა ს ც და ს ა ს ტი კ
გა ნა ჩენს. ა მა ვე წ ე ლს იგი გ ა ძ ე ვ ე ბ ულ ი ქ ნ ა რუს ე თშ ი . ზა ქ ა რი ა ზე ი მ ობ და
გ ა მ ა რჯვ ე ბ ა ს და “შ ე უდგ ა ე კ ლე ს ი ი ს გ ა მ ოჯა ნ ს ა ღე ბ ა ს ”(7). უნ და ი თქ ვ ა ს , რომ
ზა ქ ა რი ა , მ ი უხ ე და ვ ა დ მ ის შ ე ხ ე დულე ბ ა თა ე რთგ ვ ა რი კ ონ ს ე რვ ა ტი ზმ ი ს ა ,
უე ჭ ვ ე ლა დ ე ნ ე რგ ი ული და ს ა ქ მ ი ს კ ა ც ი ი ყ ო. ა მ ხ ა ნ ე ბ შ ი ს ა ქ ა რთვ ე ლოშ ი გ ა ი ხ ს ნ ა
რა მ დე ნ ი მ ე
ს კ ოლა და ს ე მ ი ნ ა რი ა ც . გ ა რდა ს კ ოლე ბ ი ს გ ა ხ ს ნ ი ს ა , რომ ლე ბ შ ი ც ზა ქ ა რი ა უშ უა ლოდ
მ ონ ა წ ი ლე ობ და , უნ და ვ ი ფი ქ როთ, რომ ი გ ი დი და დ თა ნ ა უგ რძ ნ ობ და 1756 წ . ტფი ლი ს შ ი
ს ე მ ი ნ ა რი ი ს და ა რს ე ბ ა ს და ს ხ ვ ა კ ულტურულ წ ა მ ოწ ყ ე ბ ე ბ ს . ზა ქ ა რი ა ს ა ვ ტორი ტე ტი
უზომ ოდ გ ა ი ზა რდა . “კ ა რი ს
მ ოძ ღვ ა რს ” დი დ ა ნ გ ა რი შ ს უწ ე ვ დნ ე ნ ს ა ე რო ხ ე ლი ს უფა ლნ ი , მ ა თ შ ორი ს ა რა მ ა რტო
თე ი მ ურა ზ II, ა რა მ ე დ თვ ი თ ე რე კ ლე ც , რომ ე ლი ც ა მ ა ვ ე დროს ა ნ ტონ ი ს დი დი მ ე გ ობ ა რი
და თა ნ ა მ ზრა ხ ვ ე ლი ც ი ყ ო.
ზა ქ ა რი ა ს ბ ა ტონ ობ ა დი დხ ა ნ ს ა რ გ ა გ რძ ე ლე ბ ულა . მ ი ს ი დი დი მ ფა რვ ე ლი მ ე ფე
თე ი მ ურა ზი 1760 წ. მ ოს კ ოვ ს გ ა ე მ გ ზა ვ რა . მ ე ფე -პ ოე ტი რუს ე თი და ნ ა ღა რ
და ბ რუნ ე ბ ულა , ი გ ი პ ე ტე რბ ურგ შ ი გ ა რდა ი ც ვ ა ლა 1762 წ . და გ ა ე რთი ა ნ ე ბ ული ქ ა რთლ-
კ ა ხ ე თი ს მ ე ფე დ ე რე კ ლე მ ე ორე და ჯდა .
ე რე კ ლე მ ე რთ-ე რთ პ ი რვ ე ლ ღონ ი ს ძ ი ე ბ ა დ ა ნ ტონ ი ს ს ა ქ ა რთვ ე ლოშ ი და ბ რუნ ე ბ ა
და ი ს ა ხ ა , რა დგ ა ნ იგი ი მ თა ვ ი თვ ე ა ნ ტონ ი ს გა ძევება ში ა რ თა ნ ა უგ რძ ნ ობ და
თა ვ ი ს მ ა მ ა ს . “შ ე ნ ი ა მ ქ ვ ე ყ ნ ი და მ და კ ა რგ ვ ა — ს წ ე რდა ე რე კ ლე ა ნ ტონ ს — ჩ ვ ე ნ
უნ და და გ ვ ე მ ძ ი მ ოს , ვ ი ს ა ც ჭ კ უა ა ქვს. მე უშ ე ნ ოდ ვ ე რ ვ ი ქ ნ ე ბ ი ო”. ზა ქ ა რი ა ს
მ ძ ლა ვ რობ ი ს დღე ე ბ ი და თვ ლი ლი ი ყ ო. 1763 წ . ა ნ ტონ ი და ბ რუნ და ს ა ქ ა რთვ ე ლოშ ი და
1764 წ . 5 მ ა რტს მ ა ნ და ი ბ რუნ ა ს ა ქ ა რთვ ე ლოს ე კ ლე ს ი ი ს მ ე ს ა ჭ ი ს პ ა ტი ვ ი . კ ვ ლა ვ
გ ა ნ ა ხ ლდა ქ ი შ პ ი და მ ე ტოქ ე ობ ა ზა ქ ა რი ა ს ა და ა ნ ტონ ს შ ორი ს . ზა ქ ა რი ა ა რა
ც ხ რე ბ ოდა . ა რი ს ც ნ ობ ა , რომ ზა ქ ა რი ა ი მ ე რე თშ ი გ ა და ვ ი და , რომ ი ქ ი და ნ ე ბ რძ ოლა
ა ნ ტონ ი ს ა და ე რე კ ლე ს წ ი ნ ა ა ღმ დე გ (8). მ ე ფე და კ ა თა ლი კ ოს ი თი თქ ოს ც დი ლობ დნ ე ნ
კ ი დე ც ა მ უც ნ ა ური მ ოძ ღვ რი ს შ ე მ ორი გ ე ბ ა ს ა და და ზა ვ ე ბ ა ს , მ ა გ რა მ ზა ქ ა რი ა
ურჩ ობ და . ს ა ე კ ლე ს ი ო კ რე ბ ა მ გ ა მ ოი ტა ნ ა გა ნ ჩ ინე ბა , რომ ლი თა ც ს ა ბ ოლოოდ
გ ა ნ კ ვ ე თე ს ი გ ი მ ღვ დე ლობ ი და ნ . ტა ნ ჯვ ა -ტყ ვ ე ობ ი ს შ ე მ დე გ ზა ქ ა რი ა მ მ ოა ხ ე რხ ა
გ ა პ ა რვ ა და 1768 წ ლი ს თვ ი ს უკ ვ ე მ ოს კ ოვ ს ა და პ ე ტე რბ ურგ ს ჩ ა ა ღწ ი ა . თვ ი თონ
ზა ქ ა რი ა დე ტა ლურა დ გ ა დმ ოგ ვ ც ე მ ს მ ი ს და მ ხ ობ ა ს ა და ოჯა ხ ი ს ა წ ი ოკ ე ბ ა ს .
მ რა ვ ა ლტა ნ ჯული ზა ქ ა რი ა შ ე ე ფა რა ვ ა ხ ტა ნ გ VI-ი ს შ თა მ ომ ა ვ ლობ ა ს . თი თქ მ ი ს ს ა მ ი
წ ე ლი და ჰ ყ ო რუს ე თშ ი , ი ბ რძ ოლა , ი ომ ა , მ რა ვ ა ლგ ზი ს მ ოხ ს ე ნ ე ბ ი თი ბ ა რა თი
წ ა რუდგ ი ნ ა უმ ა ღლე ს ს ი ნ ოდს ა ნ ტონ კ ა თა ლი კ ოს ი ს კ ა თოლი კ ობ ი ს ა დმ ი
მ ი დრე კ ი ლე ბ ი ს შ ე ს ა ხ ე ბ , მ ა გ რა მ , როგ ორც ჩ ა ნ ს , ა მ ა ოდ. ა მ დროს რუს ე თს თა ვ ი ს ი
ა ნ გ ა რი შ ე ბ ი ჰ ქ ონ და ე რე კ ლე ს თა ნ . ა მ ი ტომ ყ ურა დღე ბ ა ა რ მ ი ა ქ ც ი ე ს ზა ქ ა რი ა ს
მ ი ე რ ა ტე ხ ი ლ დოგ მ ა ტურ დი ს კ უს ი ა ს . ს ი ნ ოდმ ა ი გ ი ა რ შ ე ი წ ყ ნ ა რა და 1770 წ .
უბ რძ ა ნ ა და ნ ა შ ა ული მ ოე ნ ა ნ ი ე ბ ი ა ა ნ ტონ ი ს წ ი ნ ა შ ე (9). ი მ ე დგ ა ც რუე ბ ული ზა ქ ა რი ა
გ ა მ ოე მ გ ზა ვ რა ი მ ე რე თშ ი , ს ა და ც მ ა ს ე რე კ ლე ს ა და ა ნ ტონ ი ს მ ოწ ი ნ ა ა ღმ დე გ ე
ბა ნა კი ე გ ულე ბ ოდა . ი გ ი უკ ვ ე 1771 წ ლი და ნ ჩანს ი მ ე რე თშ ი . ზა ქ ა რი ა ა ღა რ
და ბ რუნ ე ბ ულა თბ ი ლი ს შ ი . ი გ ი და ა ხ ლოე ბ ი თ 1780 წ ე ლს გ ა რდა ც ვ ლი ლა და გ ე ლა თი ს
მ ონ ა ს ტე რშ ი და უკ რძ ა ლა ვ თ.
ბ ე ს ი კ ი და ი ბ ა და 1750 წ ე ლს (10). უე ჭ ვ ე ლი ა , რომ მ ა მ ა , რომ ე ლი ც თვ ი თ ი ყ ო ე რთ-ე რთი
ი ნ ი ც ი ა ტორი ს ა ქ ა რთვ ე ლოშ ი ს წ ა ვ ლა -გ ა ნ ა თლე ბ ი ს ა ღორძ ი ნ ე ბ ი ს ა , თა ვ ი ს შ ვ ი ლს
შ ე ს ა ფე რი ს გ ა ნ ა თლე ბ ა ს მ ი ს ც ე მ და . უნ და ვ ი ვ ა რა უდოთ, რომ ყ მ ა წ ვ ი ლი ბ ე ს ი კ ი
ი მ თა ვ ი თვ ე მ ა ღა ლ წ რე ე ბ შ ი ტრი ა ლე ბ და და ი მ დროი ს ა თვ ი ს ს ა ვ ა ლდე ბ ულო წ ვ რთნ ა -
გ ა ნ ა თლე ბ ა ს მ ი ი ღე ბ და . მ ი ს მ ა ღა ლ გ ა წ ვ რთნ ი ლე ბ ა ზე მ ე ტყ ვ ე ლე ბ ს , მ ა გ ა ლი თა დ,
ი ოა ნ ე ბ ა ტონ ი შ ვ ი ლი ს ს ი ტყ ვ ე ბ ი , რომ ბე სიკ ს მ თე ლი ლე ქ ს ი კ ონ ი ზე პ ი რა დ
ს ც ოდნ ი ა ო: “მ ოუთხ რობ ე ნ ა მ ი ს ა თვ ი ს , რომ ე ლ ს ც ოდნ ოდე ს ზე პ ი რა დ მ თლა დ
ლე ქ ს ი კ ონ ი ქ ა რთული ო” (“კ ა ლმ ა ს ობ ა ”).
ზა ქ ა რი ა ს ოჯა ხ შ ი შ ე მ ოქ მ ე დე ბ ი თი შ რომ ა , მ წ ი გ ნ ობ რობ ი ს ს ი ყ ვ ა რული დი დი
ყ ოფი ლა . ბ ე ს ი კ ი ს უფროს ი ძ მ ა ოს ე ი ყ ო მ წ ი გ ნ ობ ა რი და პ ოე ზი ი ს მ ოყ ვ ა რული . ს ხ ვ ა
თხ ზულე ბ ე ბ თა ნ ე რთა დ მ ა ს ე კ უთვ ნ ი ს შ ე ს ხ მ ა , რომ ე ლი ც მ ი ძ ღვ ნ ი ლი ა თე ი მ ურა ზი ს
ქ ა ლი ს ე ლი ს ა ბ ე დი ს ა დმ ი (11). ა ს ე ვ ე მ წ ი გ ნ ობ რა დ ა ს ა ხ ე ლე ბ ე ნ ბე ს იკ ის ძმას
ნ ი კ ოლოზს ა ც (12).
ა რ შ ე ი ძ ლე ბ ა ა რ გ ა ვ ი ხ ს ე ნ ოთ ი ს , რომ გ ა ბ ა შ ვ ი ლე ბ ი მ ე ტა დ და წ ი ნ ა ურე ბ ულა ნ
მ ე ფი ს კ ა რზე . ზა ქ ა რი ა ს ძ მ ა და ვ ი თი ს ა ს ა ხ ლი ს ს უფრა ჯი ყ ოფი ლა , ხ ოლო მ ი ს ბ ი ძ ა ს
პ ა პ უნ ა ს ბ ა ზი ე რთ-უხ უც ე ს ობ ა ჰ ქ ონ და მ ი ნ ი ჭ ე ბ ული (13).
ბ ე ს იკ ის გ ა ნ ა თლე ბ ა ს მ ოწ მ ობ ს მ ს ოფლი ო ლი ტე რა ტური ს ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა
წ ა რმ ომ ა დგ ე ნ ე ლთა ხ შ ი რი ხ ს ე ნ ე ბ ა მ ი ს თხ ზულე ბ ე ბ შ ი — ა რი ს ტოტე ლე და პ ლა ტონ ი
პ როკ ლე , ჰ ომ ე როს ი ს გ მ ი რე ბ ი (ა ქ ი ლე ვ ს ი და ჰ ე ქ ტორი , პ რი ა მ ი , ორე ს ტი და ს ხ ვ .). გ .
ლე ონ ი ძ ე მ გ ა ა რკ ვ ი ა ბე ს იკ ის გ ა ნ ს წ ა ვ ლულობ ა მ ის ი დროი ს მ ს ოფლი ო
ლი ტე რა ტურა შ ი ც . მ კ ვ ლე ვ რი ს მ ოს ა ზრე ბ ი თ, ბ ე ს ი კ მ ა ს ი ც ოც ხ ლი ს უკ ა ნ ა ს კ ნ ე ლ
წ ლე ბ შ ი გ ა ი ც ნ ო ც ნ ობ ი ლი ე ნ ც ი კ ლოპ ე დი ს ტი ს მ ა რმ ონ ტე ლი ს (1723
— 1799 წ წ .) თხ ზულე ბ ა , რომ ე ლი ც 1782 — 1787 წ ლე ბ შ ი “ვ ე ლი ზა რი ა ნ ი ს ” ს ა ხ ე ლი თ
ქ ა რთულა დ თა რგ მ ნ ა გ ა ი ოზ რე ქ ტორმ ა (14). ს ა ი ნ ტე რე ს ოა , რომ ბ ე ს ი კ ი ა მ ს ა ხ ე ლს
მ ის ს ა კ უთა რ ს ა ხ ე ლთა ნ ე რთგ ვ ა რი ბ გ ე რული მ სგა ვ ს ე ბის გა მო ზოგ ჯე რ
ფს ე ვ დონ ი მ ა და ც ი ყ ე ნ ე ბ ს . მ ა გ ა ლი თა დ, მ ი ს ე რთ ა კ როს ტი ხ ს “წ მ ი დი ს გ ი ორგ ი ს
შ ე ს ხ მ ა ი ა მ ბ ი კ ოდ” ა წ ე რი ა : “გ ი ორგ ი ს ვ ა ქ ე ბ დე თ — თქ მ ული ვ ე ლი ს ა რი ონ ი ს მ ი ე რ”.
ა ნ ბ ა ნ თქ ე ბ ა შ ი ც “ა ნ ზე ს ი თ მ ოხ ვ ა ლ” პ ოე ტი თა ვ ი ს თა ვ ს “ვ ე ლი ს ა რი ონ ს ” უწ ოდე ბ ს :
“ვ ა რა მ ს ვ ე ს ურვ ე , მ ი წ ოდდა ვ ე ლი ს ა რი ონ ს ჭ კ ვ ი ა ნ ა დ”-ო.
ა ლბ ა თ, ა მ გ ა ტა ც ე ბ ი ს მ ი ზე ზი თო — და ს ძ ე ნ ს გ . ლე ონ ი ძ ე — პ ოე ტი ს მ ე გ ობ რე ბ ი
გ ა რდა ც ვ ა ლე ბ ული ბე ს იკ ის და ტი რე ბ ი ს ა ს წ ა რმ ოთქ მ ულ ლე ქ ს შ ი მა ს “ჭ კ უი თ
ვ ე ლი ს ა რი ონ ს ” უწ ოდე ბ ე ნ ო(15). ა მ ა ვ ე წ ე რი ლშ ი და ს ა ხ ე ლე ბ ული ა ბე სიკ ის ორი
ლე ქ ს ი და ნ შ ე მ დე გ ი ა დგ ი ლე ბ ი : “ჟ ი ლ-ბ ლა ზ მ ა რქ ვ ა უც ხ ო ს ჯულთა გ ა რდა მ ს ა ხ ვ ა დ
(“ა ნ ზე ს ი თ მ ოხ ვ ა ლ”) და “ჟ ი ლ-ბ ლა ზი ე რი ს მ ე ტ ლი ზღვ ი თ და მ მ ხ ე დ ა რ ი ყ ოს ხ ს ონ ი თა ”
(“ჭ ა დრა კ ზე დ ზმ ე ბ ი ”). მ კ ვ ლე ვ ა რი ა ს კ ვ ნ ი ს , რომ , ა ლბ ა თ, ბ ე ს ი კ მ ა ლე ს ა ჟ ი ს (1668 —
1747) რე ა ლი ს ტური რომ ა ნ ი “ჟ ი ლ-ბ ლა ზი ” ქ ა რთულ თა რგ მ ა ნ შ ი გ ა ი ც ნ ო(16).
ბ ე ს ი კ ს , როგ ორც ა ღვ ნ ი შ ნ ე თ, უზრუნ ვ ე ლი და ნ ე ბ ი ე რი ც ხ ოვ რე ბ ა უნ და ჰ ქ ონ ოდა
ს ი ყ მ ა წ ვ ი ლე შ ი , მ ა გ რა მ მ ა მ ის კ ონ ფლი ქ ტმ ა ა ნ ტონ კ ა თა ლი კ ოს თა ნ და ა ნ გ რი ა
გ ა ბ ა შ ვ ი ლე ბ ი ს ა ვ ტორი ტე ტი მ ე ფი ს კ ა რზე . 1764 წ ლი და ნ , როც ა ზა ქ ა რი ა ს
ღი რს ე ბ ა ნ ი ა ჰ ხ ა დე ს , მ ი ს ი შ ვ ი ლე ბ ი ს , და მ ა თ შ ორი ს ბ ე ს ი კ ი ს , მ დგ ომ ა რე ობ ა
უი მ ე დო უნ და გ ა მ ხ და რი ყ ო.
ი რკ ვ ე ვ ა , რომ პ ი რა და დ ბ ე ს ი კ ი ს ს ა ქ მ ე შ ე მ დგ ომ შ ი ა რც ი ს ე ც უდა დ წ ა ს ულა , ი გ ი
თა ნ და თა ნ და ა ხ ლოე ბ ი ა ს ა მ ე ფო კ ა რს და მ ა ლე ს ა ს ა ხ ლი ს შ ი ნ ა ური კ ა ციც
გ ა მ ხ და რა . “თუმ ც ა ა რა ვ ი თა რი ოფი ც ი ა ლური ც ნ ობ ა ა რ მ ოგ ვ ე პ ოვ ე ბ ა ბ ე ს იკ ის
შ ე მ დგ ომ ი მ დგ ომ ა რე ობ ი ს შ ე ს ა ხ ე ბ და ბ ე ს ი კ ი ს ც ხ ოვ რე ბ ი ს ე ს ხ ა ნ ა ც ს ი ბ ნ ე ლი თ
ა რი ს მ ოც ული , მ ა გ რა მ ზოგ ი ს ა ბ უთი ს მ ი ხ ე დვ ი თ შ ე გ ვ ი ძ ლი ა და ვ ა ს კ ვ ნ ა თ, რომ
შ ე ჩ ვ ე ნ ე ბ ულ ნ ა მ ოძ ღვ რა ლი ს ოჯა ხ ი და ნ კ ე რძ ოდ ბ ე ს ი კ ს მ ფა რვ ე ლი გ ა მ ოს ჩ ე ნ ი ა .
ც ხ ა დი ა , ა ს ე თი გ ა ბ ე დულე ბ ა მ ხ ოლოდ ს ა ს ა ხ ლი ს დი დგ ა ვ ლე ნ ი ა ნ ს ა და
და მ ოუკ ი დე ბ ე ლ პ ი როვ ნ ე ბ ა ს შ ე ე ძ ლო. ჩვენი და კ ვ ი რვ ე ბ ა ა მ ხ ე ლს , რომ ეს
პ ი როვ ნ ე ბ ა ყ ოფი ლა თე ი მ ურა ზ მ ე ორი ს ქ ვ რი ვ ი დე დოფა ლი ა ნ ა -ხ ა ნ უმ , რომ ე ლი ც
თა ვ ი ს დე დოფლობ ი თ პ ი რა და დ ზა ქ ა რი ა ს გ ა ნ ა ც ი ყ ო და ვ ა ლე ბ ული ”(17).
ა ნ ა -ხ ა ნ უმ მ ა მ ე ფე ე რე კ ლე ს ა ღს ა ზრდე ლა დ გ ა მ ოა რთვ ა ლე ონ ბ ა ტონ ი შ ვ ი ლი . ე ს
მ ომ ე ნ ტი ს ხ ვ ა გ ვ ა რა დ ა ყ ე ნ ე ბ ს ბე ს იკ ის მ ომ ა ვ ლი ს ს ა კ ი თხ ს ა ც . ა ხ ა ლგ ა ზრდა
ლე ონ ი ს ა მ ა ლა შ ი ა მ ი ს შ ე მ დე გ ხ შ ი რა დ მ ოჩ ა ნ ს , ა ლბ ა თ, ბ ა ვ შ ვ ობ ა შ ი მ ა ს თა ნ
თა ნ შ ე ზრდი ლი , ა გ რე თვ ე ჯე რე თ ს რული ა დ ა ხ ა ლგ ა ზრდა ბ ე ს ა რი ონ გ ა ბ ა შ ვ ი ლი ც .
ყ ოვ ე ლი ვ ე ე ს მ ოწ მ ობ ს , რომ ა ნ ა -ხ ა ნ უმ ი და მ ი ს ი ნ ა შ ვ ი ლე ბ ი ლე ვ ა ნ ბ ა ტონ ი შ ვ ი ლი
ნ ა მ დვ ი ლ მ ფა რვ ე ლა დ გ ა მ ოს ჩ ე ნ ი ა ნ გ ა ნ დე ვ ნ ი ლ ზა ქ ა რი ა ს ოჯა ხ ი ს წ ე ვ რე ბ ს .
ბ ე ს ი კ ი ს პ ა ტრონ ი და პ ი რა დი მ ფა რვ ე ლი ს წ ორე დ ლე ვ ა ნ ბ ა ტონ ი შ ვ ი ლი ყ ოფი ლა .
ლე ვ ა ნ ი დი დი ს ა მ ე ფო კ ა ც ი ს ი მ ე დე ბ ს ი ძ ლე ოდა . როგ ორც ც ნ ობ ი ლი ა , ი გ ი ე რე კ ლე
მ ე ფი ს უს ა ყ ვ ა რლე ს ი შ ვ ი ლი და ს ა ი მ ე დო მ ე მ კ ვ ი დრე ი ყ ო. უნ და ვ ი ფი ქ როთ, რომ
ლე ვ ა ნ ი ს ა მ ა ლა შ ი ი რი ც ხ ე ბ ოდა ბ ე ს ა რი ონ გ ა ბ ა შ ვ ი ლი ც . და ს ა ს რულ, ამას
შ ე ს ა ნ ი შ ნ ა ვ ა დ ნ ა თე ლყ ოფს ბ ე ს ი კ ი ს ც ნ ობ ი ლი ოდა “ს ა მ ძ ი მ ა რი ”. ა ქ გ ა დმ ოც ე მ ული ა
ლე ვ ა ნ ი ს გ ა რდა ც ვ ა ლე ბ ა და ი ს ღრმ ა მ წ უხ ა რე ბ ა , რომ ე ლს ა ც მ ოუც ა ვ ს ლე ვ ა ნ ი ს
ა ხ ლო მ ე გ ობ ა რი ბ ე ს ი კ ი . მ ა შ ი ნ ბ ე ს ი კ ი ლე ვ ა ნ ი ს გ ა ნ შ ორს ი ყ ო გ ა და ხ ვ ე წ ი ლი ,
მ ა გ რა მ ი გ ი მ ოგ ონ ე ბ ი ს ს ა ხ ი თ ა ღა დგ ე ნ ს ლე ვ ა ნ თა ნ მ ე გ ობ რულა დ გ ა ტა რე ბ ულ
დღე ე ბ ს (პ ოე ტი ა ხ ს ე ნ ე ბ ს მ ა თ ორთა “ე რთს ულობ ა ს ”, “მ ე გ ობ რობ ა ს ”, მ ოი გ ონ ე ბ ს “ს რა -
ს ა ს ა ხ ლე ს ”, “ძ ლი ე რ ს ა ხ ლს ”, ს ა და ც ე რთა დ ც ხ ოვ რობ დნ ე ნ , ე რთგ ულ
“პ ა ტრონ ყ მ ობ ა ს ”)(18).
ს ა ს ა ხ ლი ს კ ა რზე ბ ე ს ი კ ი ს უს ა ყ ვ ა რლე ს ი მ ე გ ობ ა რი ი ყ ო ც ნ ობ ი ლი ს ა რდა ლი და ვ ი თ
ორბ ე ლი ა ნ ი , თვ ი თონ ა ც ა გ რე თვ ე ს ა კ მ ა ოდ კ ა რგ ი პ ოე ტი და მ თა რგ მ ნ ე ლი
(“ყ ა რა მ ა ნ ი ა ნ ი ს ” მ თა რგ მ ნ ე ლი ). ი გ ი მ ე ფე ე რე კ ლე ს ს იძე ი ყ ო (ე რე კ ლე ს ქ ა ლი
თა მ ა რი ჰ ყ ა ვ და ც ოლა დ) და დი დი ს ა ხ ე ლი თა და უფლე ბ ე ბ ი თ ს ა რგ ე ბ ლობ და . შ ე მ დე გ
კ ი მ ი ს თვ ი ს ს ა რდლობ ა ჩ ა მ ოურთმ ე ვ ი ა თ. ბ ე ს ი კ ი მ ხ ურვ ა ლე თა ნ ა გ რძ ნ ობ ი თა და
ს ი ყ ვ ა რული თ გ ა მ თბ ა რ ლე ქ ს ს უძ ღვ ნ ი ს თა ვ ი ს მ ე გ ობ ა რს , რომ ე ლი ც , მ ი ს ი ა ზრი თ,
ს რული ა დ უს ა მ ა რთლოდ და ი ს ა ჯა . ც ნ ობ ი ლი ა ბე სიკ ის შე ს ა ნ იშნ ა ვ ი ლე ქ ს ი
“ც რე მ ლთა მ დი ნ ა რე ”, რომ ე ლშ ი ც გ ა და ხ ვ ე წ ი ლი ბ ე ს იკ ი მ ი მ ა რთა ვ ს და ჩ ა გ რულ
მ ე გ ობ ა რს :
ც რე მ ლთა მ დი ნ ა რე , ს ი ს ხ ლმ ჩ ი ნ ა რე
მ ი პ ყ რობ ს ხ ე დვ ა ს ა : ვ ი თღა გ ი ხ ი ლო?
ს ოფლი ს ა ბ რჭ ა ლმ ა ნ , ვ ი თ გ რი გ ა ლმ ა ნ ,
ჩ ე მ ს ა ბ ე და ს ა უს წ ორა კ ი ლო!
დრო მ ზი ს ფე რე ბ ი , ბ ნ ე ლ მ თე ნ ე ბ ი
ს ა დ და ე და ს ა , ე დე მ ა დ ზრდი ლო!
ნ უთუმ ც ა გ ვ ე ლმ ა ნ , ე ნ ი თ მ კ ვ ლე ლმ ა ნ
გ მ ი რს ა ქ ე და ს ა და გ დვ ა ს ა ც ი ლო?
ვ ა მ ე , თუ ხ მ ი თა შ ე ნ ც ა მ ი თა
შ ე გ რთო ს ე ვ და ს ა , ს ც ნ ა ს ა წ ა დი ლო!
ბე ს იკ ს ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა დროს მ ი უძ ღვ ნ ი ა და ვ ი თი ს ა დმ ი ლე ქ ს ე ბ ი : “და ვ ი თ
ს ა რდლი ს ა დმ ი ”, “რა მ ოი რე წ ა ს ოფე ლმ ა ნ ”, “ბ ე დი ს ა დმ ი ” და ს ხ ვ ა . ს ა ყ ურა დღე ბ ოა
ბ ე ს ი კ ი ს პ ოე მ ა “ა ს პ ი ნ ძ ი ს ა თვ ი ს ”, რომ ე ლშ ი ც ზვ ი ა დ ფე რე ბ შ ი შ ე ქ ე ბ ული ა და ვ ი თ
ს ა რდლი ს ქ ვ ე ლი ს ა ქ მ ე ე ბ ი ა ს პ ი ნ ძ ი ს ბ რძ ოლა შ ი (1770 წ .). ბ ე ს ი კ ი ს ა ბ ოლოოდ მ ა ი ნ ც
ვ ე რ ა ს ც და მ ა მ ი ს ხ ვ ე დრს . როგ ორც ა ხ ლა გ ა რკ ვ ე ული ა , და ა ხ ლოე ბ ი თ 1776 — 1777
წ ლი ს თვ ი ს ბ ე ს ი კ ი ქ ა რთლი და ნ გ ა უძ ე ვ ე ბ ი ა თ(19). მ ს გ ა ვ ს ა დ მ ა მ ა მ ი ს ი ს ა , ი ს ი ც
ი მ ე რთა მ ე ფი ს , ს ოლომ ონ I-ი ს კ ა რს შ ე ჰ ფა რე ბ ი ა .
რა ი ყ ო მ ი ზე ზი ? ა მ ა ზე დღე ს ა ც ა ზრთა ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა ობ ა ა რს ე ბ ობ ს . ბ ე ს ი კ ი ს
გ ა ნ დე ვ ნ ი ს მ ი ზე ზა დ ზ. მ თა წ მ ი ნ დე ლმ ა რომ ა ნ ული ი ნ ც ი დე ნ ტი და ა ს ა ხ ე ლა .
ბ ე ს ი კ ი ს რომ ა ნ ულ ნ ი ა და გ ზე გ ა ნ დე ვ ნ ი ს ვ ე რს ი ა მ ფე ხ ი მ ოი კ ი და მ კ ვ ლე ვ ა რთა
შ ორი ს , დღე ს ა ც ა რ და ს რულე ბ ულა ძ იე ბა ა რა მ ა რტო გ ა ნ დე ვ ნ ი ს მ ი ზე ზე ბ ი ს
გ ა მ ოს ა კ ვ ლე ვ ა დ, ა რა მ ე დ ი მ ი ს შ ე ს ა ხ ე ბ ა ც , თუ ვ ი ნ უნ და ვ ი გ ული ს ხ მ ოთ პ ოე ტი ს
ს ა ტრფი ა ლო გ რძ ნ ობ ა თა ობ ი ე ქ ტა დ. ა მ უკ ა ნ ა ს კ ნ ე ლს , რა ს ა კ ვ ი რვ ე ლი ა , მ ა რტო
ი ს ტორი ულ-ბ ი ოგ რა ფი ული მ ნ ი შ ვ ნ ე ლობ ა ა რ ა ქ ვ ს .
ბ ე ს ი კ ი ს პ ოე ზი ა ს ა ოც რა დ გ რძ ნ ობ ა დ-კ ონ კ რე ტული ს ა ხ ე ე ბ ი თა ა წ ა რმ ოდგ ე ნ ი ლი და
გ ა რკ ვ ე ულ ი ნ ტე რე ს ს ი წ ვ ე ვ ს მ ი ს ი ს ი ყ ვ ა რული ს რე ა ლური ობ ი ე ქ ტი ს ა მ ოც ნ ობ ა . ს .
გ ორგ ა ძ ე მ გ ა ი მ ე ორა ზ. ჭ ი ჭ ი ნ ა ძ ი ს ლე გ ე ნ დური ც ნ ობ ე ბ ი ბ ე ს ი კ ი ს გ ა ძ ე ვ ე ბ ი ს
მ ი ზე ზე ბ ზე , მ ა გ რა მ ტრფი ა ლი ს ობ ი ე ქ ტა დ მ ა ნ ა ნ ა ბ ა ტონ ი შ ვ ი ლი წ ა რმ ოა დგ ი ნ ა
(და ი ე რე კ ლე მ ე ფი ს ა )(20). უფრო მ ე ტი ც , მ ა ნ თი თქ ოს ზუს ტი თა რი ღე ბ ი ც კ ი და ა დგ ი ნ ა
მ ა თი მ ი ჯნ ურობ ი ს ხ ა ნ გ რძ ლი ობ ი ს ა . მ ა თი მ ი ჯნ ურობ ა — წ ე რს ს . გ ორგ ა ძ ე — “ვ ე რ
და ი წ ყ ე ბ ოდა 1772 წ ლი ს უა დრე ს , როდე ს ა ც ე კ უთვ ნ ი ს ა ნა ბ ა ტონ ი შ ვ ი ლი ს
და ქ ვ რი ვ ე ბ ა (ქ მ ა რი — დი მ ი ტრი ორბ ე ლი ა ნ ი . — რე დ.), და ვ ე რც 1779 წ ლი ს უგ ვ ი ა ნ ე ს ,
როდე ს ა ც ბ ე ს ა რი ონ გ ა ბ ა შ ვ ი ლი , ა მ რომ ა ნ ი ს გ ა მ ო, უკ ვ ე ქ ა რთლი და ნ სჩანს
გ ა ნ დე ვ ნ ი ლი და ი მ ე რე თი ს მ ე ფი ს ა გ ა ნ ს პ ა რს ე თშ ი ი გ ზა ვ ნ ე ბ ა ს ა ი დუმ ლო
მ ი ნ დობ ი ლობ ი თ.
ე რთი ს ი ტყ ვ ი თ, ე ს რომ ა ნ ი მ ომ ხ და რა 1772 — 1779 წ ლე ბ ს შ ორი ს და , როგ ორც ბ ე ს ი კ ი ს
ს ა ტრფი ა ლო ლე ქ ს ე ბ ი ს გ ა ნ ხ ი ლვ ა გვ იჩ ვე ნ ე ბს , მა ს თა ვ ი ს ე ბ ური შინ ა გა ნ ი
ი ს ტორი ა ც ჰ ქ ონ ი ა . ს ა ხ ე ლდობ რ, ბ ა ტონ ი შ ვ ი ლე ბ ა მ დი ს მ ი უღწ ე ვ ი ა ხ მ ა ს , ვ ი თომ ც
ბ ე ს ი კ ს ს ხ ვ ა ქ ა ლი შ ე ჰ ყ ვ ა რე ბ ოდე ს . ე ს რომ ა ნ ა ბ ა ტონ ი შ ვ ი ლს შ ე უტყ ვ ი ა , ბ ე ს ი კ ი
ს ა ს ა ხ ლე შ ი ა ღა რ მ ი უღი ა . ა მ დროს ე კ უთვ ნ ი ს პ ოე ტი ს ს ა უკ ე თე ს ო ლე ქ ს ე ბ ი :
“ს ე ვ დი ს ბ ა ღს ”, “ტა ნ ო ტა ტა ნ ო” და ს ხ ვ ”.(21)
პ როფ. კ . კ ე კ ე ლი ძ ე მ უფრო ა რს ე ბ ი თა დ გ ა ნ ი ხ ი ლა ეს ს ა კ ი თხ ი და ს რული ა დ
და მ ა ჯე რე ბ ლა დ და ა მ ტკ ი ც ა , რომ ა ნ ა ბ ა ტონ ი შ ვ ი ლი (ე რე კ ლე ს და ი ) ვ ე რ ი ქ ნ ე ბ ოდა
ბ ე ს ი კ ი ს ტრფი ა ლე ბ ი ს ს ა გ ა ნ ი : ”ჯე რ ე რთი — წ ე რდა მ კ ვ ლე ვ ა რი — ი ს ა ნ ა , რომ ე ლს ა ც
პ ოე ტი ე ტრფი ს , ა რი ს ა რა ბ ა ტონ ი შ ვ ი ლი , ა რა მ ე დ “დე დოფა ლი ”, “ხ ე ლმ წ ი ფე ”, მ ე ორე —
ა ნ ა ბ ა ტონ ი შ ვ ი ლი და ბ ა დე ბ ული ა ა რა უგ ვ ი ა ნ ე ს 1722 წ ლი ს ა (22), და ქ ვ რი ვ და 1772
წ ე ლს , როდე ს ა ც ი ს ა მ ა ნ გ ა რი შ ი თ, ი ყ ო ა რა ნ ა კ ლე ბ 50 წ ლი ს ა , ბ ე ს ი კ ი კ ი ა მ დროს
ი ყ ო 21 — 22 წ ლი ს ყ მ ა წ ვ ი ლი . ა რა ბ უნ ე ბ რი ვ ი ა 21 — 22 წ ლი ს ყ მ ა წ ვ ი ლი ს გ ა გ ი ჟ ე ბ ი თ
ტრფი ა ლი 50 წ ლი ს ქ ვ რი ვ ი ს ა დმ ი . მ ე ს ა მ ე — ი ს , ვ ი ს ა ც ბ ე ს ი კ ი ე ტრფი ს , ა რი ს , მ ი ს ი
ლე ქ ს ე ბ ი ს მ ი ხ ე დვ ი თ, ა ხ ა ლგ ა ზრდა ქ ა ლი : “კ ე კ ე ლა -მ ა რდი ”, “ვ ა რდი , ჯე რე თ ა რ შ ლი ლი ”
და ს ხ ვ (23).
მ ა შ ვ ი ნ ი ყ ო ბ ე ს ი კ ი ს ტრფი ა ლე ბ ი ს ს ა გ ა ნ ი ? მ კ ვ ლე ვ ა რთა მ ოს ა ზრე ბ ი თ, ბ ე ს ი კ ი ს
ტრფი ა ლე ბ ი ს სა გა ნი ანა ი მ ე რთა დე დოფა ლი უნ და ყ ოფი ლი ყ ო(24). “ი გ ი ჩანს
ბ ე ს ი კ ი ს ტრფობ ი ს ს ა გ ნ ა დ — შ ე ნ ი შ ნ ა ვ ს კ . კ ე კ ე ლი ძ ე — 1784 წ ლი და ნ , როდე ს ა ც ი ს ,
ჯე რ კ ი დე ვ ა ხ ა ლგ ა ზრდა , როგ ორც დე დოფა ლი , გ ა და დი ს ი მ ე რე თშ ი და იქ ძ ა ლზე
ი ა ხ ლოვ ე ბ ს დი დ კ ა რი ს კ ა ც ს და შ ე მ დე გ შ ი დი პ ლომ ა ს ბ ე ს ი კ ს ”.
ა ლ. ბ ა რა მ ი ძ ე ი მ თა ვ ი თვ ე ფი ქ რობ და , რომ ბ ე ს ი კ ი ს ტრფი ა ლე ბ ი ს ს ა გ ა ნ ი მ ა რტო ა ნ ა
დე დოფა ლი არ უნ და ყ ოფი ლი ყ ო. მ კ ვ ლე ვ ა რმ ა ყ ურა დღე ბ ა მ ია ქ ცია ლე ქ ს ე ბ ზე
და რთულ და ვ ი თ რე ქ ტორი ს კ ომ ე ნ ტა რე ბ ს , რომ ლე ბ შ ი ც ზოგ ა ნ გ ა და კ ვ რი თ, ზოგ ა ნ კ ი
პ ი რდა პ ი რ მ ი ნ ი შ ნ ე ბ ული ა ბ ე ს ი კ ი ს ტრფი ა ლე ბ ი ს ობ ი ე ქ ტზე :
1. “ე ს ე ც ბ ე ს ა რი ონ გ ა ბ ა შ ვ ი ლი ს ა გ ა ნ ა რი ს თქ მ ული მ უხ ა მ ბ ა ზი . ბ ე ს ა რი ონ ს ვ ა რდა დ
და ი ა დ თქ მ ული უყ ვ ა რდა და ი მ ა ს ა ც ბ ე ს ა რი ონ უყ ვ ა რდა . როდე ს ა ც ბ ე ს ა რი ონ
მ ოტყ უვ და ს ხ ვ ი ს შ ე ყ ვ ა რე ბ ი თ, ი ა მ შ ე უტყ ო და თა ვ ი ს თა ნ ა ღა რ გ ა ა ტა რა , მ ა შ ი ნ
ჰ ს თქ ვ ა “ს ე ვ დი ს ბ ა ღს შ ე ვ ე ლ”. შ ე მ დგ ომ ა დ ბ ე ს ა რი ონ თა ვ ი ს და ნ ა შ ა ულს და ი ა ს
ხ ა დუმ თა გ ა ნ ს ა ყ ვ ე დურს ა ხ ლა კ ი დე ვ ა მ ხ უთს მ უხ ა მ ბ ა ზშ ი ა მ ბ ობ ს . მ ს მ ე ნ ე ლნ ო,
თქ ვ ე ნ ი გ ული ს ხ მ ე თ, ი ა ვ ი ნ ა რი ს და ა ნ მ ე ორე — ბ ე ს ა რი ონ ი ს ა გ ა ნ შ ე ყ ვ ა რე ბ ული .
მ ე ს ა ხ ე ლე ბ ი ა რ და ვ ს წ ე რე , ა რა ჰ ს ჯობ და ”(25).
2. “მ ს მ ე ნ ე ლნ ო, თქ ვ ე ნ ი გ ული ს ხ მ ე თ: ვ ა რდი ვ ი ნ ა რი ს , თორე მ ბ ე ს ა რი ონ რომ ვ ა რდს
ე ძ ა ხის , ის ვ ა რდი თა ვ ი ს თა ვ ს ია ს უწ ოდდა . და ან მ ე ორე , ბ ე ს ა რი ონ ი ს ა გ ა ნ
შ ე ყ ვ ა რე ბ ული , ვ ი ნ ა რი ს . მ ე ს ა ხ ე ლე ბ ი ა რ და ვ ს წ ე რე , ა რა ჰ ს ჯობ და , თქ ვ ე ნ
გ ა მ ოჰ ს ც ა ნ ი თ”(26).
3. “ე ს ე ც ბ ე ს ა რი ონ გ ა ბ ა ონ ი ს ა გ ა ნ ა რი ს ნ ა თქ ვ ა მ ი (…) ა ზე დ ს ი კ ვ დი ლს შ ე მ დგ ომ ა დ.
ს ა წ ყ ა ლობ ე ლი (…) თა ვ ი ს თა ვ ს (…) ს ე ძ ა ხ და და ბ ე ს ა რი ონ მ ი ს ი მ ე გ ობ ა რი ი ყ ო და
ე ს შ ა ი რი კ რე მ ე ნ ჩ უკ ს ე თქ ვ ა ”(27).
4. ლე ქ ს ს “ჰ ა ე რი ც ი ვ -ნ ა მ ი ა ნ ი ” ი გ ი ვ ე და ვ ი თ რე ქ ტორი ა ს ე თ შ ე ნ ი შ ვ ნ ა ს უკ ე თე ბ ს :
“ე ს ე ც ბ ე ს ა რი ონ გ ა ბ ა შ ვ ი ლი ს ა გ ა ნ მ გ ონ ი ა ნ ა თქ ვ ა მ ა დ ყ ულა რა ღა ს ი ს ქ ა ლს
მ ა ი ა ზე , ს ი კ ვ დი ლი ს შ ე მ დგ ომ ა დ. ჰ ა ზრი ი მ ა ს ჰ გ ა ვ ს . და ს ა ბ რა ლობ ე ლი თა ვ ი ს თა ვ ს
მ ა ია ია ს ე ძ ა ხ და და ბ ე ს ა რი ონ მ ის ი მ ე გ ობ ა რი ი ყ ო. და ეს ე რთი შ ა ი რი
კ რე მ ე ნ ჩ უკ ს ე თქ ვ ა ”(28).
ა მ ი ს შ ე დე გ ა დ, ა ლ. ბ ა რა მ ი ძ ე ა ს კ ვ ნ ი და , რომ ა ნ ა დე დოფა ლი ა რ ყ ოფი ლა ბ ე ს ი კ ი ს
პ ოე ზი ი ს ე რთა დე რთი შ თა გ ონ ე ბ ა , რომ ბ ე ს ი კ ი ს ტრფობ ი ს ს ა გ ა ნ ი , ს ხ ვ ა თა შ ორი ს ,
ვ ი ღა ც ყ ულა რა ღა ს ი ს ქ ა ლი მ ა ია ყ ოფი ლა (29). გ. ლე ონ ი ძ ე მ შ ე მ დე გ წ :ლე ბ შ ი
ს ა ბ ოლოოდ გ ა ა რკ ვ ი ა , რომ მ ა ი ა ა რი ს გ ი ორგ ი ყ ულა რა ღა ს ი ს ქ ა ლი , და ი ც ნ ობ ი ლი
ე ლი ზბ ა რ ქ ს ნ ი ს ე რი ს თა ვ ი ს ა . მ ა ი ა ს ვ ი ნ ა ობ ა ს თა ნ და თა ნ კ ი დე ვ უფრო ა ხ ა ლი
ს ი ნ ა თლე შ ე ე მ ა ტა . ი რკ ვ ე ვ ა , რომ მ ა ი ა , და ი ე ლი ზბ ა რ ე რი ს თა ვ ი ს ა , გ ა უთხ ოვ ე ბ ი ა თ
მ ა მ უკ ა ორბ ე ლი ა ნ ზე , დი მ ი ტრი ორბ ე ლი ა ნ ი ს ა და ე რე კ ლე ს დი ს — ანა
ბ ა ტონ ი შ ვ ი ლი ს ვ ა ჟ ზე . მ ა მ უკ ა მ ა ლე გ ა რდა ც ვ ლი ლა (1770 წ . შ ე მ დგ ომ ) და მ ის
ქ ვ რი ვ ს მ ა ი ა ს და რჩ ე ნ ი ა ორი მ ც ი რე წ ლოვ ა ნ ი ბ ა ვ შ ვ ი , ვ ა ჟ ი და ქ ა ლი ა ნ ა , რომ ე ლი ც
1784 წ ლი და ნ ი მ ე რთა დე დოფა ლი ხ დე ბ ა .
ა ქ ს ა კ ი თხ ი შ ე და რე ბ ი თ მ ა რტი ვ დე ბ ა . ს ა ბ ოლოოდ უნ და მ ოი ხ ს ნ ა ს , როგ ორც ბ ე ს ი კ ი ს
ტრფობ ი ს ობ ი ე ქ ტი , ი მ ე რთა დე დოფა ლი ა ნა (შ ვ ი ლი მ ა ი ა ს ი ): წ ი ნ ა ა ღმ დე გ
შ ე მ თხ ვ ე ვ ა შ ი — ს ა მ ა რთლი ა ნ ა დ შე ნიშნ ა ვ ს გ. ლე ონ ი ძ ე — ა ნ ომ ა ლი ა ს თა ნ
გ ვ ე ქ ნ ე ბ ოდა ს ა ქ მ ე . ა მ ა ს თა ნ , უნ და ვ ი ფი ქ როთ, რომ ლე ქ ს ი “დე დოფა ლს ა ნ ა ზე დ” ა რ
ა რი ს წ მ ი ნ და ლი რი კ ული ლე ქ ს ი , რომ ე ლშ ი ც გ ა მ ჟ ღა ვ ნ ე ბ ული ა ბ ე ს ი კ ი ს ტრფი ა ლე ბ ა
ა ნ ა ს ა დმ ი . ი ს შ ე ს ხ მ ი თი ტი პ ი ს ლი რი კ ული ოდა ა , რომ ე ლშ ი ც პ ოე ტი -კ ა რი ს კ ა ც ი
ა მ კ ობ ს მ შ ვ ე ნ ი ე რ პ ა ტრონ ს —დე დოფა ლს .
ბ ე ს ი კ ი ს ტრფობ ი ს ობ ი ე ქ ტა დ ჯე რჯე რობ ი თ უნ და ვ ა ღი ა როთ ა ნ ა დე დოფლი ს დე და ,
ყ ულა რა ღა ს ი ს ქ ა ლი მ ა ი ა , რომ ლი ს ს ი ყ ვ ა რული ბ ე ს ი კ ს ა რა ს ოდე ს გ ა ნ ე ლე ბ ი ა და
ს ა ბ ოლოოდ მ შ ვ ე ნ ი ე რი ლე ქ ს ი თ (“ჰ ა ე რი ც ი ვ ნ ა მ ი ა ნ ი ”) გ ა მ ოი ტი რა ა დრე
გ ა რდა ც ვ ლი ლი თა ვ ი ს ი ს ი ჭ ა ბ უკ ი ს ტრფი ა ლი . ი ქ ნ ე ბ მ ა რთა ლი ი ყ ვ ნ ე ნ ბ ე ს ი კ ი ს
ბ ი ოგ რა ფე ბ ი და ს წ ორე დ რომ ა ნ ული ა მ ბ ა ვ ი ე დოს ს ა ფუძ ვ ლა დ ბ ე ს ი კ ი ს გ ა ნ დე ვ ნ ა ს ?
ა ს ე თ შ ე მ თხ ვ ე ვ ა შ ი ა ნ ა ს ნ ა ც ვ ლა დ (რომ ე ლი ც ა რ შ ე ი ძ ლე ბ ოდა ყ ოფი ლი ყ ო ბ ე ს ი კ ი ს
მ ი ჯნ ური ) მ ა ი ა უნ და ვ ი გ ული ს ხ მ ოთ, როგ ორც მ ი ზე ზი ბ ე ს ი კ ი ს გ ა ნ დე ვ ნ ი ს ა .
ჩვენ ვ ფი ქ რობ თ, რომ ბე სიკ ის გა ძ ე ვ ე ბ ის მ ი ზე ზა დ რომ ა ნ ული ა მბა ვი
გ ა მ ორი ც ხ ული უნ და ი ქ ნ ა ს , რა დგ ა ნ ა მ ი ს ს ა ს ა რგ ე ბ ლოდ ა რც ე რთი ს ე რი ოზული
ს ა ბ უთი არ ა რს ე ბ ობ ს . ს ა ვ ს ე ბ ი თ მ ა რთე ბ ულა დ შ ე ნ ი შ ნ ა ვ ე ნ , რომ , თუ ა რ ზ.
ჭ ი ჭ ი ნ ა ძ ი ს ლე გ ე ნ დური ხ ა ს ი ა თი ს ც ნ ობ ე ბ ი , შ ე ი ძ ლე ბ ა ე ს ს ა კ ი თხ ი ა რც
კ ი წ ა მ ოჭ რი ლი ყ ო.
ფი ქ რობ ე ნ , რომ ბე ს იკ ის გა ძევება ს პ ოლი ტი კ ური მ ი ზე ზე ბ ი ე დო ს ა ფუძ ვ ლა დ.
ბ ე ს ი კ ს ე რე კ ლე ს წ ი ნ ა ა ღმ დე გ რომ ე ლი ღა ც შ ე თქ მ ულე ბ ა შ ი მ ი უღი ა მ ონ ა წ ი ლე ობ ა .
შ ე თქ მ ულე ბ ა გ ა მ ომ ჟ ღა ვ ნ და და ბე სიკ ი ი ძ ულე ბ ული შე იქ ნ ა ი მ ე რე თშ ი
გ ა და ხ ვ ე წ ი ლი ყ ო. ა რც ე ს მ ოს ა ზრე ბ ა ა რი ს და მ ა ჯე რე ბ ე ლი . ა რს ა ი და ნ ჩ ა ნ ს და
თი თქ ოს ა რც იყ ო მ ოს ა ლოდნ ე ლი (ა ლ. ბ ა რა მ ი ძ ე ფი ქ რობ ს , ბე ს იკ ს , როგ ორც
შ ე და რე ბ ი თ და ბ ა ლი წ რი და ნ გ ა მ ოს ულ კ ა რი ს კ ა ც ს , შ ე თქ მ ულთა ა რც ე რთ ჯგ უფთა ნ ა რ
ჰ ქ ონ და და კ ა ვ შ ი რე ბ ული რა ი მ ე ი ნ ტე რე ს ე ბ ი ). ე ს კ ა რგ ა დ ი რკ ვ ე ვ ა ბ ე ს იკ ის
ც ნ ობ ი ლი ლე ქ ს ი და ნ “ც რე მ ლთა ი ს ხ ა რნ ი ”. ს ა ი ნ ტე რე ს ო კ ომ ე ნ ტა რს უკ ე თე ბ ს ა მ
ლე ქ ს ს და ვ ი თ რე ქ ტორი : “ბ ე ს ა რი ონ ი ს ა გ ა ნ თქ მ ული … ოდე ს მ ე ფი ს ი რა კ ლი ს ა გ ა ნ
ტფი ლი ს ი თ გ ა ნ დ ე ვ ნ ი ლ ი ქ მ ნ ა ი მ ე რე თა დო”.
ლე ქ ს შ ი დი დი უშ უა ლობ ი თ ა რი ს გ ა დმ ოც ე მ ული ბ ე ს ი კ ი ს თვ ი ს ფრი ა დ ს ა მ წ უხ ა რო
ვ ი თა რე ბ ა , ი გ ი ს ა მ უდა მ ოდ უნ და მ ოშ ორდე ს თა ნ ზრდი ლ მ ე გ ობ რე ბ ს , ა ხ ლობ ლე ბ ს ,
რომ ლე ბ თა ნ ა ც გ ა უტა რე ბ ი ა ა ხ ა ლგ ა ზრდობ ი ს წ ლე ბ ი :
როს გ ვ ა გ ონ დე ბ ი თ, შ ე ვ ღონ დე ბ ი თ, ლომ ნ ო ყ მ ა -ძ მ ა ნ ო,
თა ნ ზრდი ლნ ო, ს წ ორნ ო, გ ა ნ ა შ ორნ ო, ს ა ყ ვ ა რლა დ კ მ ა ნ ო!
ვ ა , კ ი დე გ ა ნ თა , ე ს დე ნ თქ მ ა თა გ ლოვ ი ს ა ხ მ ა ნ ო…
ბე ს იკ ი, ა მ ა ს თა ნ , რა ღა ც მ ინ იშ ნ ე ბა ს ი ძ ლე ვ ა კ ონ ფლი ქ ტზე , რა ღა ც
უს ი ა მ ოვ ნ ე ბ ა ზე მ ე ფე ს თა ნ , მ ა გ რა მ ა მ ა ვ ე დროს ე რთგ ულე ბ ა ს ე ფი ც ე ბ ა მ ა ს :
ხ ე ლმ წ ი ფე , გ ული ც ე ც ხ ლ-და გ ული , ს ული თ გ ა მ ყ ოფლი თ,
ჭ ი რს ა მ ც ა თქ ვ ე ნ ს ა თუ გ ა ლხ ე ნ ს ა , მ ოი ხ მ ა რე ნ ი თ.
პ ოე ტს ვ ე რც კ ი წ ა რმ ოუდგ ე ნ ი ა ს ხ ვ ა პ ა ტრონ ი , გ ა რდა მ ე ფე ე რე კ ლე ს ი : ”ს ხ ვ ა მ ც ა
პ ა ტრონ ი , ანუ დრონ ი , ვ ე რღა და ვ ს ა ხ ე თ”. ძ ნ ე ლა დ წ ა რმ ოს ა დგ ე ნ ი ა ,რომ ამ
ს ი ტყ ვ ე ბ ი ს და მ წ ე რი პ ოე ტი მ ე ფე ე რე კ ლე ს ღა ლა ტშ ი ყ ოფი ლი ყ ო გ ა რე ული . ი გ ი ,
მ ი უხ ე და ვ ა დ გ ა ძ ე ვ ე ბ ი ს ა , მ ა ი ნ ც გ ულდა წ ყ ვ ე ტი ლი ა და ე რთგ ვ ა რი ს ულგ რძ ე ლობ ი თ
შ ორდე ბ ა მ ე ფე -პ ა ტრონ ს (30).
ა რი ს მ ე ს ა მ ე მ ოს ა ზრე ბ ა , რომ ე ლი ც ყ ვ ე ლა ზე ნ ა თე ლს ხ დი ს ბ ე ს ი კ ი ს გ ა ძ ე ვ ე ბ ი ს
მ ი ზე ზს . ბ ე ს ი კ მ ა ს ა ბ ოლოოდ გ ა ი ზი ა რა მა მ ა მის ის ზა ქ ა რი ა ს მ ძ იმე ხ ვ ე დრი .
ა ნ ტონ ი ა ლმ ა ც ე რა დ უყ ურე ბ და ზა ქ ა რი ა ს მ ე მ კ ვ ი დრე ს მ ი ს ა ხ ლოს , მ ე ფი ს კ ა რზე და ,
როგ ორც ჩ ა ნ ს , პ ი რვ ე ლი ვ ე ხ ე ლს ა ყ რე ლ მ ომ ე ნ ტშ ი და ი ყ ოლი ა ე რე კ ლე , რომ თა ვ ი და ნ
მ ოე შ ორე ბ ი ნ ა ა ხ ა ლგ ა ზრდა პ ოე ტი -კ ა რი ს კ ა ც ი . ა მ გ ა და წ ყ ვ ე ტი ლე ბ ა ს , ს ულ ა დვ ი ლი
შ ე ს ა ძ ლე ბ ე ლი ა , ხ ე ლი შ ე უწ ყ ო ი მ ა ნ , რომ გ ა ქ ც ე ულმ ა ზა ქ ა რი ა მ ს წ ორე დ ი მ ა თ
მ ი მ ა რთა , ვ ინ ც ე რე კ ლე ს თა ნ მწვა ვე კ ონ ფლი ქ ტშ ი ი მ ყ ოფე ბ ოდა . მ ა გ ა ლი თა დ,
რუს ე თშ ი ვ ა ხ ტა ნ გ VI-ი ს მ ე მ კ ვ ი დრე ე ბ ს , რომ ლე ბ ი ც პ რე ტე ნ ზი ე ბ ს ა ც ხ ა დე ბ დნ ე ნ
ქ ა რთლი ს ს ა მ ე ფო ტა ხ ტზე , ა ნ ზა ქ ა რი ა ს მ ი ს ვ ლა ი მ ე რე თი ს მ ე ფი ს ს ოლომ ონ I-ი ს
კ ა რზე , ს ა და ც ა გ რე თვ ე მ ზა დდე ბ ოდა ე რე კ ლე ს ს ა წ ი ნ ა ა ღმ დე გ ო გ ა მ ოს ვ ლე ბ ი . ა რი ს
ც ნ ობ ე ბ ი , რომ ბ ე ს ი კ ს მ ა მ ი ს გ ა ძ ე ვ ე ბ ი ს შ ე მ დე გ ა ც ა რ გ ა უწ ყ ვ ე ტი ა წ ე რი ლობ ი თი
კ ა ვ შ ი რი მ ა მ ა ს თა ნ . ა ლ. ბ ა რა მ ი ძ ე ა მ ის გა მო შე ნ იშნ ა ვ ს : ”პ ოლი ტი კ ურ
ჰ ორი ზონ ტზე ღრუბ ლე ბ ი ა ი შ ა ლა და ა ჯა ნ ყ ე ბ ი ს ს უნ ი ჰ ა ე რშ ი და ტრი ა ლდა . ე რე კ ლე
გ ა მ ძ ა ფრე ბ ი თ ა დე ვ ნ ე ბ და თვ ა ლყ ურს ყ ოვ ე ლი ვ ე ს . ე ნ ე რგ ი ული და პ ი რდა პ ი რი მ ე ფე
მ ტკ ი ც ე დ შ ე უდგ ა შ ე თქ მ ულე ბ ი ს ძ ი რე ბ ი ს და ჭ რა ს . მ რა ვ ა ლ ხ ი ფა თშ ი
გ ა მ ობ რძ მ ე დი ლი ე რე კ ლე ს გ ული , ა ბ ა , ვ ი ს და ი ნ დობ და ა მ ს ა ბ ე დი ს წ ე რო დროს . მ ი თ
უმ ე ტე ს , რომ მ ი ს ყ ოფი ლ ქ ვ ე შ ე ვ რდომ თა ც ხ ა დი გ ა ნ დგ ომ ი ს ჩ უმ ი ს ა ბ უთე ბ ი ხ ე ლშ ი
ე ჭ ი რა .
ა ს ე თ მ ომ ე ნ ტშ ი ყ ვ ე ლა ზე უფრო ს ა ე ჭ ვ ო ნ ა მ ოძ ღვ რა ლი ს ოჯა ხ ი ხ დე ბ ოდა (დროე ბ ი თ
მ ი ყ უჩ ე ბ ულმ ა მ ტრე ბ მ ა ც თა ვ ი წ ა მ ოყ ვ ე ს . ა კ ი თვ ი თონ ბ ე ს ი კ ი თა ვ და ვ ი წ ყ ე ბ ი თ
ა მ ბ ობ ს : “მ ტე რთ ი ხ ა რე ნ ი თო”). ყ ოვ ე ლი გ ონ ი ვ რულა დ მ ოა ზროვ ნ ე პ ი რი მსგა ვს
შ ე მ თხ ვ ე ვ ა შ ი რა დი კ ა ლურ ზომ ე ბ ს მ ი მ ა რთა ვ და და ს ა ე ჭ ვ ო ოჯა ხ ი ს წ ე ვ რე ბ ს ა ნ
დი ლე გ შ ი შ ე უძ ა ხ ე ბ და , ა ნ და ს ა ხ ე ლმ წ ი ფოდა ნ გ ა ა ძ ე ვ ე ბ და . ა ს ე უნ და მ ოქ ც ე ული ყ ო
ე რე კ ლე მ ე ფე ც ”(231).
როგ ორც ჩ ა ნ ს , ბ ე ს ი კ ი მ ა რთლა ც რომ “რა დი კ ა ლური ზომ ე ბ ი ს ” მ ს ხ ვ ე რპ ლი უნ და
გ ა მ ხ და რი ყ ო. აქ ს ა ჭ ი რო იყ ო ზა ქ ა რი ა ს ს ა ს ტი კ ი მ ოწ ი ნ ა ა ღმ დე გ ი ს ა ნ ტონ
კ ა თა ლი კ ოს ი ს ე რთი ს ი ტყ ვ ა ც და ბ ე ს ი კ ს ვ ი ნ ღა და ა ყ ე ნ ე ბ და ქ ა რთლშ ი … და ვ ი თ
ბ ა ტონ ი შ ვ ი ლი ს ხ ვ ა შ ე მ ხ ვ ე ვ ა ს თა ნ და კ ა ვ შ ი რე ბ ი თ ე ხ ე ბ ა ბ ე ს ი კ ი ს ს პ ა რს ე თშ ი
მ ოგ ზა ურობ ა ს : “ა მ ა ნ ს ოლომ ონ (ი გ ული ს ხ მ ე ბ ა ს ოლომ ონ I) წ ა რგ ზა ვ ნ ა ს პ ა რს ე თს გ ა
ბ ა შ ვ ი ლ ი ბ ე ს ა რ ი ო ნ , ძ ე ზა ქ ა რი ა მ ოძ ღვ რი ს ა , რომ ე ლი ე ს ე ი მ ყ ოფე ბ ოდა
ე ქ ს ორი ა ქ მ ნ ი ლი მ ა მ ი თურთ თვ ი ს ი თ ი მ ე რე თს ა ნ ტონ ი ს გ ა მ ო კ ა თა ლი კ ოზი ს ა ”(32).
ს რული ა დ ა ხ ა ლგ ა ზრდა ბ ე ს ი კ ი ი მ ე რე თს გ ა და ი ხ ვ ე წ ა (ი გ ი ა მ დროს და ა ხ ლოე ბ ი თ 26
— 27 წ ლი ს ა ი ყ ო). ი მ ე რე თი ს კ ა რზე ბ ე ს ი კ ს დი დი კ ა რი ე რა მ ოე ლოდა . ი გ ი ჯე რ კ ი დე ვ
ს ოლომ ონ I-მ ა და ა წ ი ნ ა ურა და ს ა ს ა ხ ლი ს კ ა რზე მ ა ღა ლი თა ნ ა მ დე ბ ობ ე ბ ი უბ ოძ ა .
მ ა ლე ბე სიკ ს ს ოლომ ონ ი ს და ვ ა ლე ბ ი თ ს ე რი ოზული დი პ ლომ ა ტი ური მ ისიის
შ ე ს რულე ბ ა და ე კ ი ს რა . მ ა ს ს პ ა რს ე თი და ნ ს ა ი დუმ ლოდ უნ და ჩ ა მ ოე ყ ვ ა ნ ა ვ ა ხ ტა ნ გ
VI ი ს შ ვ ი ლი შ ვ ი ლი ა ლე ქ ს ა ნ დრე ბ ა ქ ა რი ს -ძ ე , რომ ე ლი ც ი მ ე რთა მ ე ფე ს ს ოლომ ონ ს
ე რე კ ლე ს ს ა წ ი ნ ა ა ღმ დე გ ო შ ე თქ მ ულე ბ ი ს თვ ი ს ს ჭ ი რდე ბ ოდა (ა ლე ქ ს ა ნ დრე ბ ა ქ ა რი ს -
ძე ე რე კ ლე ს ქ ა რთლი ს ტა ხ ტს ე ც ი ლე ბ ოდა , რა დგ ა ნ ე რე კ ლე მ ხ ოლოდ კ ა ხ ე თი ს
კ ა ნ ონ ი ე რ მ ე ფე დ მ ი ა ჩ ნ და ). ა ს ე ჩ ა ე ბ ა პ ოე ტი -კ ა რი ს კ ა ც ი მ ი ს ი ძ ვ ე ლი ს ა ყ ვ ა რე ლი
მ ე ფე -პ ა ტრონ ი ს ს ა წ ი ნ ა ა ღმ დე გ ოდ მ ოქ ს ოვ ი ლ ხ ლა რთე ბ შ ი .
ბ ე ს ი კ ი 1778 წ ლი ს ა გ ვ ი ს ტოშ ი მ ოზდოკ -ა ს ტრა ხ ნ ი ს გ ზი თ გ ა ე შ ურა ს პ ა რს ე თშ ი და
ნ ოე მ ბ რი ს ა ნ დე კ ე მ ბ რი ს პ ი რვ ე ლი რი ც ხ ვ ე ბ ი და ნ ი გ ი უკ ვ ე და ნ ი შ ნ ულ ა დგ ი ლზე
(შ ი რა ზშ ი ) ი მ ყ ოფე ბ ა . ბ ე ს ი კ მ ა შ ე ა ს რულა და ვ ა ლე ბ ა და 1779 წ . ზა ფხ ული ს თვ ი ს ი ს
ა ლე ქ ს ა ნ დრე ს თა ნ ე რთა დ უკ ვ ე ი მ ე რე თშ ი ი მ ყ ოფე ბ ა .
1784 წ ლი და ნ ი მ ე რე თშ ი ვ ი თა რე ბ ა შ ე ი ც ვ ა ლა . გ ა რდა ი ც ვ ა ლა ს ოლომ ონ I, რომ ე ლს ა ც
ა რ და რჩ ე ნ ი ა პ ი რდა პ ი რი მ ე მ კ ვ ი დრე . და ი წ ყ ო ხ ა ნ გ რძ ლი ვ ი ბ რძ ოლა ი მ ე რე თი ს
ტა ხ ტი ს თვ ი ს ორ მ ოქ ი შ პ ე ს და ვ ი თ გ ი ორგ ი ს ძ ე ს ა და და ვ ი თ ა რჩ ი ლი ს ძ ე ს შ ორი ს .
პ ი რვ ე ლა დ გ ა ი მ ა რჯვ ა ა ნ ა დე დოფლი ს მ ე უღლე მ და ვ ი თ გ ი ორგ ი ს ძ ე მ და ი მ ა ვ ე წ ე ლს
ა ვ ი და ი მ ე რე თი ს ტა ხ ტზე . და ვ ი თი ს კ ა რზე ბ ე ს ა რი ონ ს (და ა გ რე თვ ე ა ნ ა დე დოფლი ს
ბ ი ძ ა ს ე ლი ზბ ა რ ე რი ს თა ვ ს ) კ ი დე ვ უფრო დი დი გ ა ვ ლე ნ ა მ ოუპ ოვ ე ბ ი ა . ი მ ე რე თი ს
კ ა რზე და წ ი ნ ა ურე ბ ული ბ ე ს ი კ ი თა ვ ა დობ ი ს მ ა ღა ლ ტი ტულს ა ც ი ღე ბ ს . ჩ ა ნ ს , მ ა ს ა რ
შ ე უწ ყ ვ ე ტი ა ლი ტე რა ტურული მ უშ ა ობ ა .
ს წ ორე დ ს ოლომ ონ პ ი რვ ე ლი ს ა დმ ი ა მ ი ძ ღვ ნ ი ლი ც ნ ობ ი ლი პ ოე მ ა “რუხ ი ს ბ რძ ოლა ” და
რა მ დე ნ ი მ ე ლე ქ ს ი . ი მ ე რე თშ ი შ ე ი ქ მ ნ ა ბ ე ს ი კ ი ს ე რთ-ე რთი
ს ა უკ ე თე ს ო ქ ე ბ ა “დე დოფა ლს ა ნ ა ზე დ”, რომ ე ლშ ი ც ბ ე ს ი კ ი ხ ოტბ ა ს ა ს ხ ა მ ს თა ვ ი ს
მ ფა რვ ე ლს და მ ოწ ყ ა ლე ს .
1787 წ . და ვ ი თ მ ე ფე მ ბე ს იკ ი და ნ ი შ ნ ა სა გა ნგებო მის იის მ ე თა ურა დ. მ ა ს
და ვ ა ლე ბ ული ჰ ქ ონ და ნ ი ა და გ ი მ ოე მ ზა დე ბ ი ნ ა , რა თა მ ს გ ა ვ ს ა დ ქ ა რთლ-კ ა ხ ე თი ს ა ,
ი მ ე რე თს ა ც მ ი ე ღო რუს ე თი ს პ როტე ქ ტორა ტი . ბ ე ს ი კ ი გ ა ე მ გ ზა ვ რა კ რე მ ე ნ ჩ უგ შ ი ,
ს ა და ც ა მ დროს ი დგ ა რუს თა ა რმ ი ი ს მ თა ვ ა რს ა რდა ლი გ რი გ ოლ პ ოტი ომ კ ი ნ ი . ე ს ი ყ ო
დრო, როც ა რუს ე თი ი წ ყ ე ბ და დი დ ომ ს თურქ ე თი ს წ ი ნ ა ა ღმ დე გ და ბ ა ლკ ა ნ ე თი ს
ნ ა ხ ე ვ ა რკ უნ ძ ული და ნ ა პ ი რე ბ და შ ე ტე ვ ა ს .
ბე ს იკ ი და ვ ა ლე ბ ი ს შ ე ს ა ს რულე ბ ლა დ ყ ვ ე ლა ზომ ა ს ი ღე ბ და , ა რ ი ფა რგ ლე ბ ოდა
მ ხ ოლოდ ტრა ქ ტა ტი ს ს ა კ ი თხ ე ბ ი ს მ ოგ ვ ა რე ბ ი თ. ი გ ი დი დ ი მ ე დე ბ ს ა მ ყ ა რე ბ და
რუს ე თ-ოს მ ა ლე თი ს ომ ზე და ი ძ ლე ოდა წ ი ნ ა და დე ბ ა ს , რა თა თურქ ე თი
კ ა ვ კ ა ს ი ი და ნ ა ც და ე ლა შ ქ რა თ. რუს ე თი ს მ თა ვ ა რს ა რდლობ ა მ ი მ ჯე რა დ ვერ
გ ა ნ ა ხ ორც ი ე ლა ა ს ე თი გ ე გ მ ა . 1790 წ ., როც ა ი ზმ ა ი ლი ს ც ი ხ ი ს და ც ე მ ი თ ს ა ბ ოლოოდ
გ ა ტყ და თურქ თა წ ი ნ ა ა ღმ დე გ ობ ა , ი ა ს შ ი და ი წ ყ ო ს ა ზა ვ ო მ ოლა პ ა რა კ ე ბ ა რუს ე თ-
თურქ ე თს შ ორი ს . ს ა ი ნ ტე რე ს ოა ე რთი წ ე რი ლი , რომ ე ლი ც ე კ უთვ ნ ი ს ა ფხ ა ზ-ი მ ე რთა
კ ა თა ლი კ ოს ს — მ ა ქ ს ი მ ე ს , ა დრე ს ა ტი ა რი ს ბ ე ს ი კ ი (თა რი ღა დ 1789 წ . 14 ოქ ტომ ბ ე რი
უზი ს ). ი გ ი , ა ლბ ა თ, მ ე ფი ს და ვ ა ლე ბ ი თ ა ფრთხ ი ლე ბ ს ბ ე ს ი კ ს , რომ რუს ე თ-ოს მ ა ლე თი ს
ს ა ზა ვ ო მ ოლა პ ა რა კ ე ბ ი ს დროს “შ ე რი გ ე ბ ა შ ი რომ ჩვენი კ ა ცი არ და ე წ როს ,
ჩ ვ ე ნ თვ ი ს ა ვ ი ა … უშ ე ნ ობ ა კ ი ა რ ი ქ ნ ე ბ ა ო”(33). ე ს ს ა ზა ვ ო მ ოლა პ ა რა კ ე ბ ა ი ა ს შ ი
მ თე ლ წ ე ლს გ ა გ რძ ე ლდა . ი ქ ნ ე ბ ბ ე ს ი კ ი ი ა ს შ ი (კ რე მ ე ნ ჩ უგ ი ს ა და კ ი შ ი ნ ი ოვ ი ს
შ ე მ დე გ ) ა მ ი ტომ გ ა და ვ ი და ? ბ ე ს ი კ ი ვ ე რ მ ოე ს წ რო ა მ მ ოლა პ ა რა კ ე ბ ი ს შ ე დე გ ე ბ ს ,
რა დგ ა ნ ი გ ი 1791 წ . 24 ი ა ნ ვ ა რს გ ა რდა ი ც ვ ა ლა , ხ ოლო მ ოლა პ ა რა კ ე ბ ა ს ა ბ ოლოოდ
ი მ ა ვ ე წ ლი ს 29 დე კ ე მ ბ ე რს და ს რულდა . მ ოლა პ ა რა კ ე ბ ი ს შ ე დე გ ე ბ შ ი მ ა ი ნ ც ა ი ს ა ხ ა
ი მ ე რთა ს ა მ ე ფოს ვ ი თა რე ბ ა , რუს ე თმ ა თურქ ე თს ხ ე ლი ა ა ღე ბ ი ნ ა ი მ ე რე თი ს
ს ა ქ მ ე ე ბ შ ი ჩ ა რე ვ ა ზე და ა უკ რძ ა ლა ყ ა ჩ ა ღური თა ვ და ს ხ მ ე ბ ი .
ბ ე ს ი კ ი ს ძ მ ა ოს ე გ ა ბ ა შ ვ ი ლი გ ა დმ ოგ ვ ც ე მ ს , თი თქ ოს ბ ე ს ი კ ს , როგ ორც დი პ ლომ ა ტს ,
ს ხ ვ ა მ ი ღწ ე ვ ე ბ ი ც ჰ ქ ონ ი ა . თუ ა რა პ ოტი ომ კ ი ნ ი ს ს ი კ ვ დი ლი [1791 წ . 5 ოქ ტომ ბ ე რი ]
და ბე ს იკ ის უდროოდ გ ა რდა ც ვ ა ლე ბ ა , თორმ ე ტი ა თა ს ი მ ხ ე და რი გ ა მ ზა დე ბ ული
ყ ოფი ლა ი მ ე რე თშ ი წ ა მ ოს ა ს ვ ლე ლა დ(34).
ბე ს იკ მა რუს ე თშ ი და ჰ ყ ო თი თქ შ ი ს სამი წ ე ლი (1788 — 1791). მა შინ იქ
ი მ ყ ოფე ბ ოდნ ე ნ ს ა ქ ა რთვ ე ლოს ს ხ ვ ა მ ოღვ ა წ ე ნ ი ც . მ ა თ შ ორი ს ქ ა რთლ-კ ა ხ ე თი ს ე ლჩ ი ,
ე რე კ ლე ს ვა ჟი მ ი რი ა ნ ი , ც ნ ობ ი ლი ს წ ა ვ ლული გ ა ი ოზ ა რქ ი მ ა ნ დრი ტი , ს ულხ ა ნ
თუმ ა ნ ი შ ვ ი ლი . ბ ე ს ი კ ი ზოგ ჯე რ ი ც ლი და კ ი დე ც ლი ტე რა ტურული ს ა ქ მ ი ა ნ ობ ი ს თვ ი ს .
მ ი ს ი ზოგ ი თხ ზულე ბ ა ი ქ ა რი ს შ ე ქ მ ნ ი ლი (მ ა გ ა ლი თა დ, კ რე მ ე ნ ჩ უგ შ ი ა გ ა და წ ე რი ლი
მ ი ს ი ლე ქ ს ე ბ ი ს ა ვ ტოგ რა ფული ნ უს ხ ა ), ი ქ და ი წ ე რა
მ ი ს ი ლი რი კ ული შ ე დე ვ რი “ჰ ა ე რი ც ი ვ -ნ ა მ ი ა ნ ი ”.
ბ ე ს ი კ ი გ ა რდა ი ც ვ ა ლა 1791 წ ლი ს 24 ი ა ნ ვ ა რს , 41 წ ლი ს ა .
ბ ე ს იკ ის ს ა ხ ი თ ძ ვ ე ლ ქ ა რთულ მ წ ე რლობ ა ს დი დი ლი რი კ ოს ი ჰ ყ ა ვ ს . ს ა ჭ ი როა
ა ღი ნ ი შ ნ ოს , რომ ბ ე ს ი კ ს მ რა ვ ა ლ ჟ ა ნ რშ ი უც დი ა კ ა ლა მ ი , უწ ე რი ა პ ა ტა რა ზომ ი ს
პ ოე მ ე ბ ი , ს ა ხ ოტბ ო ოდე ბ ი , ე ლე გ ი ე ბ ი და ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა ს ა ხ ი ს გ ა ს ა რთობ ი ლე ქ ს ე ბ ი
(ა ნ ბ ა ნ თქ ე ბ ა , ა კ როს ტი ქ ი და ს ხ ვ .), მ ა გ რა მ მ ი ს ი ს ტი ქ ი ა ლი რი კ ი ს ს ა მ ყ ა როა . თუ
ძ ვ ე ლ ქ ა რთულ მ წ ე რლობ ა ს ე პ ოს ი ს თი თქ მ ი ს უწ ყ ვ ე ტი ხ ა ზი გ ა ს დე ვ ს , ე ს ა რ ი თქ მ ი ს
ძ ვ ე ლ ქ ა რთულ ლი რი კ ა ზე , რომ ე ლს ა ც ე რთგ ვ ა რი ს პ ორა დულობ ა ემჩნევა თა ვ ი ს
გ ა ნ ვ ი თა რე ბ ა შ ი . ს ა კ მ ა რი ს ი ა გ ა ვ ი ხ ს ე ნ ოთ თვ ი თ შ ოთა რუს თვ ე ლი ს ოდნ ა ვ
ი რონ ი ული და მ ოკ ი დე ბ ულე ბ ა წ ვ რი ლ მ ოლე ქ ს ე თა დმ ი (“დი დს ა ვ ე რ მ ოჰ კ ლვ ე ნ , ხ ე ლა დ
აქვთ ხ ოც ა ნ ა დი რთა მ ც ი რე თა ”). ც ნ ობ ი ლი ა “ა ღორძ ი ნ ე ბ ი ს ” ხა ნ ის პ ოე ზი ი ს
თე ორე ტი კ ოს ი ს მ ა მ უკ ა ბ ა რა თა შ ვ ი ლი ს ფორმ ულა : “ვ ი ნ ც კ ა ი მ ოლე ქ ს ე ყ ოფი ლა ნ ,
ა მ ბ ე ბ ი გ ა ულე ქ ს ა ვ თო”.
მ ი უხ ე და ვ ა დ ა მ ი ს ა , ძ ვ ე ლ ქ ა რთულ ლი რი კ ა ს ა ქ ვ ს გ ა ნ ვ ი თა რე ბ ი ს თა ვ ი ს ი ი ს ტორი ა .
ქ ა რთულ ს ა ქ რი ს ტი ა ნ ო მ წ ე რლობ ა შ ი ამ თვ ა ლს ა ზრი ს ი თ გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ი თ
ს ა ი ნ ტე რე ს ოა ს ა ს ული ე რო ჰ ი მ ნ ოგ რა ფი ა , რომ ე ლმ ა ც მ ოგ ვ ც ა ლი რი კ ი ს ა რა ე რთი
ბ რწ ყ ი ნ ვ ა ლე ნ ი მ უშ ი . უკ ვ ე აქ და მ უშ ა ვ და ლე ქ ს ი ს ი ს ე თი ფორმ ა , რომ ე ლი ც
ლი რი კ ული გ რძ ნ ობ ი ს გ ა მ ოთქ მ ი ს ს ა შ უა ლე ბ ა ს ი ძ ლე ვ ა და ა და მ ი ა ნ ი ს შ ი ნ ა გ ა ნ
ს ა მ ყ ა როს ღრმ ა დ გ ა ნ გ ვ ა ც დე ვ ი ნ ე ბ ს . რე ლი გ ი ური გ რძ ნ ობ ე ბ ი მ ა შ ი ნ დე ლი
ა და მ ი ა ნ ი ს ე მ ოც ი ური ს ა მ ყ ა როს შ ე მ ა დგ ე ნ ე ლი ნ ა წ ი ლი ი ყ ო და მ ა თი პ ოე ტური
გ ა მ ჟ ღა ვ ნ ე ბ ა ს წ ორე დ ლი რი კ ულ ფორმ ე ბ ს მ ოი თხ ოვ და .
ს რული ა დ ს ა მ ა რთლი ა ნ ა დ ა ღნ ი შ ნ ა ვ ე ნ , რომ ძ ვ ე ლ ქ ა რთულ ს ა ს ული ე რო მ წ ე რლობ ა შ ი
ყ ა ლი ბ დე ბ ა პ ოე ტური მ ე ტყ ვ ე ლე ბ ი ს ბ ე ვ რი ე ლე მ ე ნ ტი , რომ ლე ბ ი ც შ ე მ დგ ომ
წ ა რმ ა ტე ბ ი თ გ ა მ ოი ყ ე ნ ა კ ლა ს ი კ ურმ ა ს ა ე რო მ წ ე რლობ ა მ (35). აქ რა ი მ ე
გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ული , ს პ ე ც ი ფი კ ურა დ ქ ა რთული ა რა ა რი ს რა . ა ნ ა ლოგ ი ური
შ ე მ თხ ვ ე ვ ე ბ ი ჩვენ თი თქ მ ი ს ყ ვ ე ლა ქ რი ს ტი ა ნ ული მ წ ე რლობ ი ს ი ს ტორი ა შ ი
შ ე გ ვ ი ძ ლი ა და ვ ი ნ ა ხ ოთ. “ს ა ე კ ლე ს ი ო ლი ტე რა ტურულმ ა ს ტი ლმ ა მ ე ტა დ ძ ლი ე რი
მ ხ ა ტვ რული ნ ა კ ა დი შ ე ჰ ქ მ ნ ა , რომ ლი ს უა რყ ოფა ს ა ე რთოდ მ ს ოფლი ო ლი ტე რა ტურა შ ი
ს ტი ლი ს წ ა რმ ოშ ობ ა -გ ა ნ ვ ი თა რე ბ ი ს ი ს ტორი ა ს გ ა ა ყ ა ლბ ე ბ და , ქ ა რთულს ნ ი ა და გ ზე
კ ი ა უხ ს ნ ე ლს და ტოვ ე ბ და პ ოე ტური მ ე ტყ ვ ე ლე ბ ი ს გ ა ნ ვ ი თა რე ბ ა ს ”(36).
უე ჭ ვ ე ლი ა , რომ ს ა ს ული ე რო ჰ ი მ ნ ოგ რა ფი ა გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ულ გ ა ვ ლე ნ ა ს მ ოა ხ დე ნ და
ჟ ა ნ რობ რი ვ ა დ მ ა ს თა ნ ა ხ ლოს მ დგ ომ კ ლა ს ი კ ური მ წ ე რლობ ი ს ლი რი კ ულ პ ოე ზი ა ზე .
ს ა მ წ უხ ა როდ, ა მ ნ ი მ უშ ე ბ ს ჩ ვ ე ნ ა მ დე ა რ მ ოუღწ ე ვ ი ა , მ ა გ რა მ ე ს მ ომ ე ნ ტი თა ვ ი ს
გ ა მ ოხ ა ტულე ბ ა ს პ ოულობ ს ა რა მ ა რტო რუს თვ ე ლი ს ლე ქ ს შ ი . ს ა ს ული ე რო პ ოე ზი ი ს
გ ა ვ ლე ნ ა კ ი დე ვ უფრო მ ე ტა დ შ ე ი ნ ი შ ნ ე ბ ა ძ ვ ე ლ ქ ა რთვ ე ლ მ ე ხ ოტბ ე ე ბ ზე , რომ ე ლთა
შ ე ს ხ მ ი თი ოდე ბ ი როგ ორც ფორმ ი თ, ი ს ე შ ი ნ ა ა რს ი თ ა რს ე ბ ი თა დ ლი რი კ ულ ჟ ა ნ რს
გ ა ნ ე კ უთვ ნ ე ბ ი ა ნ .
ე . წ . ა ღორძ ი ნ ე ბ ი ს ხ ა ნ ა მ პ ი რვ ე ლ ხ ა ნ ე ბ შ ი კ ვ ლა ვ გ ა ა ბ ა ტონ ა ე პ ი კ ური პ ოე ზი ა .
ა მ ა ს ხ ე ლს უწ ყ ობ და კ ლა ს ი კ ური ხ ა ნ ი ს ლი ტე რა ტურული ტრა დი ც ი ა და რუს თვ ე ლი ს
გ ა ნ უზომ ე ლი გ ა ვ ლე ნ ა მ თე ლ ქ ა რთულ მ წ ე რლობ ა ზე . ა მ ა ს თა ნ , უნ და ი თქ ვ ა ს , რომ
ა ღორძ ი ნ ე ბ ი ს პ ე რი ოდი ს პ ოე მ ე ბ ი უკ ვ ე ა ღა რ იყ ო ჭ ე შ მ ა რი ტი ე პ ოს ი ს
გ ა მ ოღვ ი ძ ე ბ ა და , თუ შ ე ი ძ ლე ბ ა ი თქ ვ ა ს , “კ ლა ს ი ც ი ს ტური ” ტი პ ი ს ლი ტე რა ტური ს
და ღს ა ტა რე ბ და . ა მ ა ვ ე დროს , ჩ ვ ე ნ ი მ წ ე რლობ ი ს იგივ ე მ ონ ა კ ვ ე თი ქ მ ნ ი და
შ ე ს ა ძ ლე ბ ლობ ა ს , რომ ლი ტე რა ტური ს ა ხ ა ლ ჟ ა ნ რე ბ ს , კ ე რძ ოდ ლი რი კ ულ პ ოე ზი ა ს
გ ა მ ოე მ ჟ ღა ვ ნ ე ბ ი ნ ა თა ვ ი ს ი თა ვ ი . უკ ვ ე პ ი რვ ე ლი დი დი პ ოე ტი , თე ი მ ურა ზ I,
რომ ე ლი ც ძ ი რი თა და დ მ ა ი ნ ც ე პ ი კ ურ ტი ლოე ბ ზე მ უშ ა ობ ს , წ ორე დ ა მ ხ ა ნ ე ბ შ ი ქ მ ნ ი ს
ე რთ-ე რთ შ ე ს ა ნ ი შ ნ ა ვ ლი რი კ ულ ლე ქ ს ს :
რა დ ს ოფე ლო, ს ხ ვ ა ა რ და ს წ ვ ი ჩ ე მ ე ბ რ,
მ ე მ ქ ე ნ და ს ა და გ ე !
გ ლა ხ , ლა ხ ვ ა რი ს ა ს ი კ ვ დი ნ ე ყ ვ ე ლა მ ე მ კ ა რ,
და ს ა დ ა გ ე ,
და მ ი კ ა რგ ე ძ ე , ა ს ული , ძ მ ა ა რ ვ ი ც ი , და ს ა დ ა გ ე ?
ს ხ ვ ა ნ ა ყ ოფი მ ა თე ბ რ ტურფა რა ა შ ე ნ ე და ს ა დ ა გ ე ?..
თე ი მ ურა ზმ ა შექმნა რა მ დე ნ ი მ ე ლი რი კ ული შ ე დე ვ რი და ა მ ით ე რთ-ე რთმ ა
პ ი რვ ე ლთა გ ა ნ მ ა და ს ა ბ ა მ ი მ ის ცა ა ღორძ ი ნ ე ბ ი ს ხა ნ ის ლი რი კ ული პ ოე ზი ი ს
გ ა ნ ვ ი თა რე ბ ა ს . ა რჩ ი ლი , ს ულხ ა ნ -ს ა ბ ა , ვ ა ხ ტა ნ გ ი და , გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ი თ, და ვ ი თ
გ ურა მ ი შ ვ ი ლი გ ა ბ ე დულა დ ა რღვ ე ვ ე ნ ძ ვ ე ლი ქ ა რთული პ ოე ტური ე პ ოს ი ს მ იე რ
გ ა ბ ა ტონ ე ბ ულ ფორმ ე ბ ს და ქ ა რთული მ ც ი რე ფორმ ი ს ლე ქ ს ი ს ა ხ ა ლ-ა ხ ა ლ ს ა ხ ე ე ბ ს
ი ძ ლე ვ ი ა ნ . ამ თვ ა ლს ა ზრი ს ი თ გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ულ ყ ურა დღე ბ ა ს იქ ცე ვ ს და ვ ი თ
გ ურა მ ი შ ვ ი ლი , რომ ე ლი ც თა ვ ი ს ღრმ ა ს უბ ი ე ქ ტურ გ რძ ნ ობ ა თა გ ა მ ოხ ა ტვ ა შ ი , ა ხ ა ლ
პ ოე ტურ ხ ე რხ ე ბ თა ნ ე რთა დ, შ ე მ ოქ მ ე დე ბ ი თა დ ძ ლი ე რ ა ხ ლო მ ი ვ ი და ს ა ს ული ე რო
ჰ ი მ ნ ოგ რა ფი ა ს თა ნ . ა მ მ ომ ე ნ ტმ ა მ ი ს პ ოე ზი ა ს ა შ კ ა რა დ შ ე ს ძ ი ნ ა ს ი წ რფე ლი ს ა და
ა მ ა ღლე ბ ული ს თა ვ ი ს ე ბ ური გ რძ ნ ობ ა .
ქ ა რთული ლი რი კ ი ს ი ს ტორი ა შ ი ბ ე ს ა რი ონ გ ა ბ ა შ ვ ი ლს გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ული ა დგ ი ლი
უკ ა ვ ი ა . მ ა ს თი თქ ოს ბ ე დმ ა ა რგ უნ ა ე ტვ ი რთა ღი რს ე ბ ა -ნ ა კ ლოვ ა ნ ე ბ ე ბ ი ძ ვ ე ლი
ქ ა რთული მ წ ე რლობ ი ს ა და ყ ოფი ლი ყ ო მ ი ს ი უკ ა ნ ა ს კ ნ ე ლი დი დი წ ა რმ ომ ა დგ ე ნ ე ლი .
ე მ ოც ი ა თა ს ი ღრმ ი თა და გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ი თ ს ი ტყ ვ ი ს ა რტი ს ტული ფლობ ი თ მ ა ს ბ ა და ლი
ა რა ჰ ყ ა ვ ს “ა ღორძ ი ნ ე ბ ი ს ” ხ ა ნ ი ს ლი ტე რა ურა შ ი . მ ი უხ ე და ვ ა დ ი მ ი ს ა , რომ ბ ე ს ი კ ი ს
პ ოე ზი ა ს ჟ ა ნ რული მ რა ვ ა ლფე როვ ნ ე ბ ა ა ხ ა ს ი ა თე ბ ს , მ ი ს ი პ ოე ტური ს ა ხ ე ლი ს
მ თა ვ ა რი ფუძ ე ლი რი კ ული ლე ქ ს ე ბ ი ს ც ი კ ლი ა , რომ ე ლს ა ც შ ე ი ძ ლე ბ ა პ ი რობ ი თა დ
ც ნ ობ ი ლი ლე ქ ს ი ს “ს ე ვ დი ს ბ ა ღი ს ” ს ა ხ ე ლი ვ უწ ოდოთ (ა მ ც ი კ ლი ს ლე ქ ს ე ბ ი ა : ”ს ე ვ დი ს
ბ ა ღს შ ე ვ ე ლ”, “მ ე მ ი ვ ხ ვ დი მ ა გ ა ს შ ე ნ ს ა ბ რა ლე ბ ს ა ”, “ტა ნ ო ტა ტა ნ ო”, “მ ე შ ე ნ მ ა
ფი ქ რმ ა მ ი მ ა რი ნ და ” და ს ხ ვ .). ა ქ ძ ი რი თა დ ი დე ურ-თე მ ა ტი კ ურ რკ ა ლს ქ მნ ის
და უც ხ რომ ე ლი და ვ ნ ე ბ ი ა ნ ი ს ი ყ ვ ა რული ს გ რძ ნ ობ ა . ა მ ლე ქ ს ე ბ ი ს გ მ ი რი უი მ ე დო,
მ ა გ რა მ და უოკ ე ბ ე ლი ს ი ყ ვ ა რული თ გ ა ტა ც ე ბ ული ჭ ა ბ უკ ი ა . პ ოე ტმ ა წ ა რმ ოგ ვ ი ს ა ხ ა
უც ხ ო და მ შ ვ ე ნ ი ე რი ქ ვ ე ყ ა ნ ა , რომ ე ლს ა ც მ ე ტა ფორულა დ “ს ე ვ დი ს
ბ ა ღი ” ე წ ოდე ბ ა . ლი რი კ ული გ მ ი რი , რომ ე ლი ც ა ვ ტორი ს პ ე რს ონ ი ფი ც ი რე ბ ული ს ა ხ ე ა ,
რა ღა ც ს ა ოც ა რი რომ ა ნ ტი კ ი თა ა გ ა რე მ ოს ი ლი . ი გ ი ე ს ა უბ რე ბ ა თა ვ ი ს მ ი ჯნ ურს ა თუ
მ ი ჯნ ური ს უა ხ ლოე ს მ ე გ ობ რე ბ ს , რომ ლე ბ ი ც ა გ რე თვ ე მ ე ტა ფორული ს ი მ ბ ოლოე ბ ი ა და
ვ ა რდი ს თუ ი ი ს ს ურნ ე ლე ბ ი თ ს უნ თქ ა ვ ე ნ :
ს ე ვ დი ს ბ ა ღს შ ე ვ ე ლ შ ე ნ ა ღონ ე ბ ი :
მ ოკ რე ფა დ მ ს ურდა ვ ა რდი ს კ ონ ე ბ ი .
ვ ა რდმ ა ნ შ ე მ რი ს ხ ა თა ვ მ ომ წ ონ ე ბ ი ,
ი ს ა რი მ ტყ ორც ა და ს ა მ ონ ე ბ ი .
შ ე მ დე გ ნ ა თე ლი ხ დე ბ ა ყ ვ ე ლა მ ე ტა ფორა , მ ი ჯნ ური უი მ ე დო ს ი ყ ვ ა რული ს
მ ს ხ ვ ე რპ ლი ა , თვ ი თ მ ა ს მ ი უძ ღვ ი ს ა მ ა შ ი და ნ ა შ ა ული , რი ს თვ ი ს ა ც ი გ ი ს ა ს ტი კ ა დ
ი ს ჯე ბ ა : “მ ე ც მ ომ ხ ვ და ს ოფლი ს მ კ ვ ლე ლი ბ რჭ ყ ა ლე ბ ი ”. მ ი ჯნ ური ა რ მ ა ლა ვ ს თა ვ ი ს
ვ ი ნ ა ობ ა ს : “ბ ე ს ი კ ი ს ი კ ვ დი ლს ა რ ვ ე მ ა ლე ბ ი ”. ა ს ე თი ვ ე ხ ა ს ი ა თი ა ქ ვ ს ლე ქ ს ს “მ ე
მ ი ვ ხ ვ დი მ ა გ ა ს შ ე ნ ს ა ბ რა ლე ბ ს ა ”, რომ ე ლი ც თი თქ ოს უშ უა ლო გ ა გ რძ ე ლე ბ ა ა ლე ქ ს ი ს
“ს ე ვ დი ს ბ ა ღი ”. ი დუმ ა ლი ხ მ ა ა ნ უგ ე შ ე ბ ს მ ი ჯნ ურს , რომ ე ლს ა ც რა ღა ც და ნ ა შ ა ული
მ ი უძ ღვ ი ს ს ა ტრფოს წ ი ნ ა შ ე . ა ძ ლე ვ ს რჩ ე ვ ა ს , რომ მ ოი ხ მ ოს “შ ვ ე ნ ი ე რი ბ ულბ ული ”,
ს ხ ვ ა ყ ვ ა ვ ი ლე ბ ი , რა თა შ ე ა ვ ე დრონ გ ა ნ რი ს ხ ე ბ ულ ს ა ტრფოს , უშ უა მ დგ ომ ლონ , ი ქ ნ ე ბ
ი ხ ს ნ ა ნ და “ვ ა რდი კ ვ ლა ვ ნ ა ხ ოს პ ი რმ ომ ღი მ ა რე ”. ა მ ლე ქ ს ე ბ შ ი პ ოე ტი ყ ვ ე ლგ ა ნ
ი ნ ა რჩ უნ ე ბ ს ა მ ა ღლე ბ ულ, ე რთგ ვ ა რ რომ ა ნ ტი ულ პ ოზი ც ი ა ს . ა მ ა ს თა ნ , ს ი ყ ვ ა რული ს
გ ა ნ ც და ს გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ი თ ა ძ ლი ე რე ბ ს ე რთი მ ომ ე ნ ტი , რომ ე ლი ც ბ ე ს ი კ ი ს პ ოე ზი ი ს
მ თა ვ ა რი ნ ი შ ა ნ თვ ი ს ე ბ ა ა . “ა ღორძ ი ნ ე ბ ი ს ” ხა ნ ის ლი რი კ ა შ ი , როგ ორც წ ე ს ი,
ს ი ყ ვ ა რული ს გ რძ ნ ობ ა მ ი ს ტი კ ური ჭ ვ რე ტი ს ს ფე როა . ს ი ყ ვ ა რულს გ ა მ ოც ლი ლი ა ქ ვ ს
კ ონ კ რე ტულ-გ რძ ნ ობ ა დი მ ხ ა რე , ხ ოლო ს ა ტრფი ა ლო ს ა გა ნ ია რა ღა ც უხ ი ლა ვ ი ,
ხ ე ლშ ე უხ ე ბ ი ა რს ე ბ ა , რომ ე ლი ც ა ნ ღვ თა ე ბ ი ს ე მ ა ნ ა ც ი ა დ, ა ნ თვ ი თ ღვ თა ე ბ ა და ა
წ ა რმ ოდგ ე ნ ი ლი (ვ ა ხ ტა ნ გ VI, მ ა მ უკ ა ბ ა რა თა შ ვ ი ლი , და ვ ი თ გ ურა მ ი შ ვ ი ლი ). როგ ორც
ვ ი ც ი თ, მ ა მ უკ ა კ ა ნ ონ ი ს ძ ა ლა ს ა ძ ლე ვ ს ა მ შ ე ხ ე დულე ბ ა ს : “მ ა რთე ბ ს , კ ა ც მ ა ა ვ ი
ა მ ბ ა ვ ი ა რ გ ა ლე ქ ს ოს , თუ ს ა ა შ ი ყ ო ლე ქ ს ი უნ და , ღმ რთი ს ს ა ა შ ი ყ ო, ე კ ლე ს ი ი ს ა
წ მ ი ნ და თა ა მ ბ ა ვ ი გ ა ლე ქ ს ოს ”(37).
ს ი ყ ვ ა რულზე ა ს ე თ შ ე ხ ე დულე ბ ა ს ჩვენს პ ოე ზი ა შ ი ბ ე ვ რი ს ა ე რთო მ ოე პ ოვ ე ბ ა
ა ღმ ოს ა ვ ლურ, ს უფი ურ ლი რი კ ა ს თა ნ . ს პ ა რს ული ლი რი კ ა , მ ა გ ა ლი თა დ, მ თლი ა ნ ა დ ა მ
გ რძ ნ ობ ი თა ა გ ა მ ს ჭ ვ ა ლული . პ ი როვ ნ ე ბ ა თა შ ორი ს ყ ოვ ე ლთვ ი ს ღმ ე რთი დგ ა ს და
ს ი ყ ვ ა რული მ ა ს თა ნ ა მ ა ღლე ბ ი ს , მა სში გ ა თქ ვ ე ფი ს კ ე კ ე ლი ძ ე ს ი ყ ვ ა რული ს
ა ღნ ი შ ნ ულ თე ორი ა ს უწ ოდე ბ ს ქ რი ს ტი ა ნ ული ”ს უფი ზმ ი ს ” თა ვ ი ს ე ბ ურ
გ ა მ ოვ ლი ნ ე ბ ა ს . ე რთა დე რთი გ ზა ა . ს პ ა რს ული ლი რი კ ა , რომ ე ლი ც თი თქ ოს გ ვ ი ხ ა ტა ვ ს
წ რე გ ა და ს ული ს ი ყ ვ ა რული ს ვ ნ ე ბ ი ა ნ ს ურა თე ბ ს , ქ ვ ე ტე ქ ს ტშ ი ე ძ ე ბ ს ღმ ე რთთა ნ
მ ი ს ვ ლი ს , ღვ თა ე ბ რი ვ ი თა ვ და ვ ი წ ყ ე ბ ი ს გ ზე ბ ს .
ბ ე ს ი კ ი თა ვ ი ს ი შ ე მ ოქ მ ე დე ბ ი თ დი ა მ ე ტრულა დ ს ა წ ი ნ ა ა ღმ დე გ ო პ ოზი ც ი ა ზე დგ ა ს .
ა ვ ი ღოთ ი მ ა ვ ე ც ი კ ლი ს ლე ქ ს ე ბ ი , როგ ორი ც ა ა “ს ე ვ დი ს ბ ა ღი ”, “მ ე მ ი ვ ხ ვ დი მ ა გ ა ს
შ ე ნ ს ა ბ რა ლე ბ ს ა ”, “ბ ულბ ული მ ოდი ს მ წ უხ ა რე ბ ი თ” და ს ხ ვ . ა ქ ს ი ყ ვ ა რული ყ ვ ე ლგ ა ნ
გ რძ ნ ობ ა დ-კ ონ კ რე ტულ ს ა ხე ე ბშია წ ა რმ ოდგ ე ნ ი ლი და მ კ ი თხ ვ ე ლი უშ უა ლოდ
გ რძ ნ ობ ს მ ი წ ი ე რ, ა მ ქ ვ ე ყ ნ ი ურ ვ ნ ე ბ ა თა ღე ლვ ა ს . უფრო მ ე ტი ც , ა ქ თი თქ ოს ყ ოვ ე ლ
ნ ა ბ ი ჯზე ი გ რძ ნ ობ ა ის, რომ საქმე გვა ქ ვს თვ ი თ ა ვ ტორი ს პ ოე ტი ზი რე ბ ულ
ბ ი ოგ რა ფი ა ს თა ნ , რა ც კ ი დე ვ უფრო ხ ა ზს უს ვ ა მ ს ლე ქ ს შ ი გ ა მ ოვ ლე ნ ი ლ ხ ა ლა ს
ე მ ოც ი ა ს . ა მ ა ვ ე ც ი კ ლშ ი ბ ე ს ი კ ს ა ქ ვ ს ს ხ ვ ა ი ნ ტონ ა ც ი ი თ შ ე ს რულე ბ ული ლე ქ ს ე ბ ი ,
რომ ლე ბ ი ც მ ე ტა ფორული ს ი მ ბ ოლოე ბ ი ს ნ ა ც ვ ლა დ ს უფთა ლი რი კ ული ხმ ით
გ ა მ ოხ ა ტა ვ ე ნ პ ოე ტი ს გ ა ნ ც დე ბ ს . ამ ლე ქ ს ე ბ შ ი ჭ ა ბ უკ ი მ ი ჯნ ური უშ უა ლოდ
მ ი მ ა რთა ვ ს ს ა ტრფოს , რომ ე ლი ც ა უწ ე რე ლი ს ი ლა მ ა ზი ს მ ა ტა რე ბ ე ლი ა , მ ა გ რა მ
ა მ ა ვ ე დროს უწ ყ ა ლოა და შ ე უბ რა ლე ბ ე ლი :
მ ე შ ე ნ მ ა ფი ქ რმ ა მ ი მ ა რი ნ და , ჩ ა ვ ე ლ ჭ ი რე ბ ს ა :
ა ნ და მ ა ტი ს ე ბ რ მ ი მ ი ზი და ვ , ვ ჰ გ ა ვ ნ ა მ ჭ ი რვ ე ბ ს ა .
ვ ა რდი ს ბ ა გ ე ნ ი შ ვ ე ნ ი ე რა დ ს ხ ვ ა ს მ ა პ ი რე ბ ს ა ,
ჩ ე მ ე ბ რ უწ ყ ა ლოდ მ ი ი ყ ვ ა ნ ე ბ გ ა ს ა კ ვ ი რვ ე ბ ს ა .
როდი ს ი ქ ნ ე ბ ა შ ე მ ომ ხ ე დო გ ულს ა მ წ ი რე ბ ს ა ?
(“მ ე შ ე ნ მ ა ფი ქ რმ ა მ ი მ ა რი ნ და …”)
ა ქ გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ი თ ს ა ყ ურა დღე ბ ოა ე რთ-ე რთი შ ე დე ვ რი ძ ვ ე ლი ქ ა რთული ლი რი კ ი ს ა
— “ტა ნ ო-ტა ტა ნ ო”. პ ოე ტი ა რღვ ე ვ ს ყ ოვ ე ლგ ვ ა რ პ ი რობ ი თობ ა ს და პ ი რდა პ ი რ,
უშ უა ლოდ ა მ კ ობ ს თა ვ ი ს მ ი ჯნ ურს :
ტა ნ ო-ტა ტა ნ ო, გ ულწ ა მ ტა ნ ო, უც ხ ოდ მ ა რე ბ ო!
ზი ლფო-კ ა ვ ე ბ ო, მ ომ კ ლა ვ ე ბ ო, ვ ე რ ს ა კ ა რე ბ ო!
წ ა რბ -წ ა მ წ ა მ -თვ ა ლნ ო, მ ი ს ა თვ ა ლნ ო, შ ე მ ა ზა რე ბ ო!
ძ ოწ -ლა ლ-ბ ა გ ე ო, და მ და გ ე ო, ს ულთ-წ ა მ ა რე ბ ო!
პ ი რო მ თვ ა რე ო, მ ომ ი გ ონ ე , მ ზი ს ა და რე ბ ო!
პ ოე ტი ს უშ უა ლობ ა გ ა ს ა ოც ა რ ს ი ძ ლი ე რე ს ა ღწ ე ვ ს . თი თქ ოს ე რთი ა მ ოს უნ თქ ვ ი თა ა
მ ი წ ყ ობ ი ლი ე რთმ ა ზე თზე ძ ვ ი რფა ს ი ქ ვ ე ბ ი და მ ოულოდნ ე ლი
ს ა ხ ე ე ბ ი და , რა ც მ თა ვ ა რი ა , მ ი უხ ე და ვ ა დ ფე რთა ს ი ჭ ა რბ ი ს ა , ა რს ა დ ა რ ი ლა ხ ე ბ ა
ნ ა ტი ფი პ ოე ტური ქ ს ოვ ი ლი . როგ ორც ვ ნ ა ხ ე თ, ბ ე ს ი კ ი ს ზე მ ოა ღნ ი შ ნ ული ე რთი
ც ი კ ლი ს ლე ქ ს ე ბ ი ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა პ ოე ტური ხ ე რხ ი თა ა შ ე ს რულე ბ ული (მ ა გ ., ე რთი
მ ხ რი ვ , “ს ე ვ დი ს ბ ა ღი ” და მ ე ორე მ ხ რი ვ — “ტა ნ ო-ტა ტა ნ ო”), მ ა გ რა მ მ ა თ ა კ ა ვ შ ი რე ბ თ
ე რთი ნ ი შ ა ნ ი . ე ს ა რი ს ა მ ლე ქ ს ე ბ ი ს მ ძ ა ფრი დრა მ ა ტი ზმ ი . ბ ე ს ი კ ი ს ლი რი კ ული
გ მ ი რი რე ა ლური ს ი ყ ვ ა რული თა ა გ ა ტა ც ე ბ ული . ი გ ი ა რ ა რი ს ა ღმ ოს ა ვ ლური ტი პ ი ს
მ ჭ ვ რე ტე ლი , პ ა ს ი ური ა ღქ მ ი ს მ ი ჯნ ური , ი გ ი დრა მ ა ტი ზი რე ბ ული ს ა ხ ე ა , რა ც ფორმ ი ს
მ ხ რი ვ გ ა მ ოვ ლე ნ ი ლი ა გ მ ი რი ს და უც ხ რომ ე ლ, ე ნ ე რგ ი ულ პ ა თოს შ ი .
მ ონ ოლოგ ი ა მ ა ღლე ბ ული და მ ე დგ ა რი ტონ ი ს ა ა , მ ი უხ ე და ვ ა დ ი მ ი ს ა , რომ იგი
შ ე ი ძ ლე ბ ა უი მ ე დოდ ი ყ ოს გ ა მ ი ჯნ ურე ბ ული . ა მ ა ღლე ბ ულ პ ა თოს ს ა მ ხ ე ლს , თუნ და ც ი ს
ს ი ტყ ვ ე ბ ი , რომ ე ლშ ი ც და მ ა რც ხ ე ბ ი ს გ ა მ ო ლი რი კ ული გ მ ი რი ს ი კ ვ დი ლს ნ ა ტრობ ს :
ბ ე ს ი კ ი ს ი კ ვ დი ლს ა რ ვ ე მ ა ლე ბ ი ,
თა ვ ი მ ა ქ ვ ს მ ი ს თვ ი ს შ ე ნ ა წ ონ ე ბ ი !
ან
მ კ ვ და რი მ ი ჯნ ური და მ ი ტი რე თ, და მ ფა ლთ ს ა მ ა რე ს !
ვ ა , ს ი ც ოც ხ ლე ო უკ უღმ ა რთო, და ნ ა ც ა რე ბ ო!
დრა მ ა ტი ული ს ი მ ძ ა ფრე ბ ე ს ი კ ი ს ს ა ტრფი ა ლო ლი რი კ ი ს ყ ვ ე ლა ზე და მ ა ხ ა ს ი ა თე ბ ე ლი
თვ ი ს ე ბ ა ა , რა ც მ ი ს პ ოე ზი ა ს გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ულ ა დგ ი ლს ა ნ ი ჭ ე ბ ს “ა ღორძ ი ნ ე ბ ი ს
ხ ა ნ ი ს ” ქ ა რთულ მ წ ე რლობ ა შ ი .
ა რ ი ქ ნ ე ბ ოდა ს წ ორი , რომ ე ს დრა მ ა ტი ზმ ი მ ა რტო მ ი ს ი პ ოე ტური ე ნ ი ს ვ ი ს ე ბ ა დ
მ იგვ ე ჩ ნ ია . ბე სიკ ის პ ოე ზი ი ს დრა მ ა ტი ზმ ს , მ ოვ ლე ნ ე ბ თა ნ გ ა მ ძ ა ფრე ბ ულ
და მ ოკ ი დე ბ ულე ბ ა ს , უე ჭ ვ ე ლა დ ა ქ ვ ს თა ვ ი ს ი ღრმ ა ს ა ფუძ ვ ლე ბ ი .
პ ი რვ ე ლ რი გ შ ი უნ და ა ღი ნ ი შ ნ ოს პ ოე ტი ს ე რთგ ვ ა რი უკ მ ა ყ ოფი ლო და მ ოკ ი დე ბ ულე ბ ა
გ ა რე ს ა მ ყ ა როს თა ნ . ი გ ი ს ოფე ლს უს ა მ ა რთლობ ა ს ა და გ ა უტა ნ ლობ ა ს უს ა ყ ვ ე დურე ბ ს
და ხ შ ი რ შ ე მ თხ ვ ე ვ ა შ ი მ ომ ა ვ ა ლს ა ც ს ა კ მ ა ოდ უი მ ე დო თვ ა ლი თ შ ე ჰ ყ ურე ბ ს . ა მ ა ს
თა ვ ი ს ი გ ა მ ოხ ა ტულე ბ ა უპ ოვ ი ა პ ოე ტი ს შ ე მ ოქ მ ე დე ბ ა შ ი და თუმ ც ა ა ვ ტორი
უშ უა ლოდ ა რც ე ხ ე ბ ა ს ოც ი ა ლური ს ი ნ ა მ დვ ი ლი თ გ ა მ ოწ ვ ე ულ მ წ ვ ა ვ ე ტკ ი ვ ი ლე ბ ს ,
იგი მ ა ი ნ ც თა ვ ს იჩ ე ნ ს პ ოე ტი ს ს ა ტრფი ა ლო ლი რი კ ა შ ი . ს წ ორე დ ა მ მ ომ ე ნ ტს
გ ა მ ოჰ ყ ა ვ ს მ ი ს ი ს ა ტრფი ა ლო ლი რი კ ა კ ა მ ე რული პ ოე ზი ი ს ჩ ა რჩ ოე ბ ი და ნ . “რა ც
მ ოი რე წ ა ს ოფე ლმ ა ნ , ვ ე ღა რ და ვ თვ ა ლე ა მ რი თა , მ ი ს ი ს ი მ წ ა რე ყ ოვ ე ლი გ ულს
გ ა რდა მ რთხ მ ი ა ნ კ ა მ რი თა ”, —
ა მ ბ ობ ს პ ოე ტი . ხ ოლო ს ხ ვ ა ლე ქ ს შ ი ბ ე ს ი კ ი პ ი რდა პ ი რ ა ც ხ ა დე ბ ს : “ვ ა რ უც ხ ო ვ ი ნ მ ე
ყ ა რი ბ ი , ამა ს ი ტყ ვ ი ს ა მ ხ მ ობ ე ლი , ამა მ უხ თლი ს ა ს ოფლი ს ა მ ა გ ი ნ ე ბ ე ლი ,
მ გ მ ობ ე ლი ”. “ე ს ყ ვ ე ლა ფე რი — შ ე ნ ი შ ნ ა ვ ს კ . კ ე კ ე ლი ძ ე — ა რა ა უბ რა ლო, უშ ი ნ ა ა რს ო
დე კ ლა რა ც ი ა … კ ა ცი, რომ ე ლი ც ხ ე და ვ და თა ვ ი ს ი ქ ვ ე ყ ნ ის ს ოც ი ა ლურს ა და
პ ოლი ტი კ ურ რღვ ე ვ ა ს , რომ ე ლი ც , ა მ ი ტომ ი ძ ულე ბ ული იყ ო მ ი ს თვ ი ს ს ა ი მ ე დო
მ ზრუნ ვ ე ლი ე ძ ე ბ ნ ა ხ ა ნ ს პ ა რს ე თშ ი , ხ ა ნ რუს ე თშ ი , ს ხ ვ ა ს ვ ე რა ს ი ტყ ოდა თუ ა რა :
ოი ! ს ოფე ლო, პ ი რდა მ ყ ოფე ლო!
ოი , დრკ უო, ც რუო, ოი , მ რუდო, ც უდო!
ოი , შ ე ნ ს ა პ ი რს ა ვ ი ნ ე ტრფი ს , ტი რს ა !
ჰ ა ი , ჰ ა ი , გ ი ც ა ნ , ოი , ე შ მ ა კ ო ზღუდო!(38)
პ ოე ტი ს ს ა ტრფი ა ლო ლი რი კ ი ს ე რთ-ე რთი უმ შ ვ ე ნ ი ე რე ს ი ნ ი მ უშ ი ა ც ნ ობ ი ლი ლე ქ ს ი ,
რომ ე ლი ც კ რე მ ე ნ ჩ უგ შ ი ა და წ ე რი ლი და ბ ე ს იკ ის ბ ი ოგ რა ფი ულ რე ა ლი ე ბ ს
გ ა დმ ოგ ვ ც ე მ ს . ა მ პ ა ტა რა ე რთს ტროფი ა ნ ი ლე ქ ს ი თ ს ა ოც რა დ ს ე ვ დი ა ნ ი ა მ ღე რე ბ ი თ
შ ე ქ მ ნ ი ლი ა ა და მ ი ა ნ ური მ წ უხ ა რე ბ ი ს ს ურა თი .
ბ ე ს ი კ ი ს თვ ი ს ჩ ვ ე ული ს ი ტყ ვ ა წ ა რმ ოე ბ ი თ (“ჰ ა ე რი ც ი ვ -ნ ა მ ი ა ნ ი ”, “გ ულს ე ვ დი ა ნ ი ”)
მ ი ღწ ე ული ა მ ი მ ზი დვ ე ლი პ ოე ტური ე ფე ქ ტი . თი თქ ოს ყ ვ ე ლა ფე რი გ ა თა ვ და ,
ს ა მ უდა მ ოდ გ ა ფე რმ კ რთა ლდა :
ჰ ა ე რი ც ი ვ -ნ ა მ ი ა ნ ი ,
ჩ ე მ თვ ი ს ა ღა რ-ა დღი ა ნ ი !
მ ა ს ვ შ ორა ვ გ ულს ე ვ დი ა ნ ი ,
ვ ი ს მ ოლოდნ ა მ ა ქ ვ ს გ ვ ი ა ნ ი !
ქ უფრხ ვ ე ვ ი თ, თვ ა ლც რე მ ლი ა ნ ი
ა ღა რა ს ა დ-ა ხ მ ი ა ნ ი ,
თა ვ მ ოხ რი თ ვ ნ ა ხ ე ი ა ნ ი :
ს ხ ი ვ ნ ი ჰ კ ლე ბ ოდე ს მ ზი ა ნ ი !
ბ ე ს ი კ ი ს ლი რი კ ი და ნ ს ა ყ ურა დღე ბ ოა ლე ქ ს ი — “დე დოფა ლს ა ნ ა ზე დ”. ი გ ი უდა ვ ოდ
ოს ტა ტურა დ შ ე ს რულე ბ ული შესხმა ა ანა დე დოფლი ს ა (გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ი თ
ს ა ი ნ ტე რე ს ოა ს ა ხ ე ლი “ა ნ ა ს ” ზმ ური გ ა თა მ ა შ ე ბ ა ს ა რი თმ ო კ ლა უზულა შ ი ). მ ა გ რა მ
უნ და ი თქ ვ ა ს , რომ ი გ ი ე მ ოც ი ურა დ ნ ა კ ლე ბ და ტვ ი რთული ა , ვ ი დრე “ს ე ვ დი ს ბ ა ღი ს ”
ც ი კ ლი ს ლე ქ ს ე ბ ი (ა მ ი ს მ ი ზე ზი თვ ი თ ლე ქ ს ი ს მ ი ზა ნ და ს ა ხ ულე ბ ა შ ი უნ და
და ვ ი ნ ა ხ ოთ, “დე დოფა ლს ა ნ ა ზე ” ს ა მ ქ ე ბ რო ხ ა ს ი ა თი ს (ნ ა წ ა რმ ოე ბ ი ა ).
ბ ე ს ი კ ს ე კ უთვ ნ ი ს ა გ რე თვ ე ორი მ ომ ც რო ზომ ი ს ს ა გ მ ი რო პ ოე მ ა . პ ი რვ ე ლ პ ოე მ ა ს —
“ა ს პ ი ნ ძ ი ს ა თვ ი ს ” ა ვ ტორი უძ ღვ ნ ი ს ა ს პ ი ნ ძ ა ს თა ნ ე რე კ ლე მ ე ფი ს მ ე თა ურობ ი თ
ქ ა რთვ ე ლთა ჯა რი ს გ ა მ ა რჯვ ე ბ ა ს . როგ ორც ც ნ ობ ი ლი ა , რუს ე თ-ოს მ ა ლე თი ს ომ თა ნ
და კ ა ვ შ ი რე ბ ი თ (1768 — 1774 წ წ .) ს ა ქ ა რთვ ე ლოშ ი ჩ ა მ ოვ ი და რუს ე თი ს ს ა ე ქ ს პ ე დი ც ი ო
კ ორპ უს ი . ქ ა რთვ ე ლთა და რუს თა გ ა ე რთი ა ნ ე ბ ულ ჯა რს ი ე რი შ ი უნ და მ ი ე ტა ნ ა
ა ხ ა ლც ი ხ ი ს ს ა ფა შ ოზე და გ ა ე თა ვ ი ს უფლე ბ ი ნ ა თ თურქ თა მიე რ მ ი ტა ც ე ბ ული
ა დგ ი ლე ბ ი (39). ე რე კ ლე და რუს თა კ ორპ უს ი ს მ ე თა ური ტოტლე ბ ე ნ ი გ ა ე რთი ა ნ ე ბ ული
რუს -ქ ა რთვ ე ლთა ჯა რი თ ა ჰ ყ ვ ნ ე ნ მ ტკ ვ რი ს ხ ე ობ ა ს და შ ე მ ოა დგ ნ ე ნ ა წ ყ ური ს ძ ლი ე რ
ც ი ხ ე ს , რომ ე ლშ ი ც თურქ ე ბ ი ი ყ ვ ნ ე ნ გ ა მ ა გ რე ბ ულნ ი . გ ა მ ა რჯვ ე ბ ა ს ა თუო ა რ ი ყ ო,
მ ა გ რა მ ტოტლე ბ ე ნ ი მ ოღა ლა ტურა დ მ ოი ქ ც ა და ბ რძ ოლი ს ვ ე ლზე მ ძ ი მ ე გ ა ნ ს ა ც დე ლშ ი
მ ი ა ტოვ ა ქ ა რთვ ე ლთა ა რც თუ მ რა ვ ა ლრი ც ხ ოვ ა ნ ი ლა შ ქ ა რი . ე რე კ ლე მ უკ ა ნ
მ ობ რუნ ე ბ ა ს წ ი ნ ს ვ ლა ა რჩ ი ა და ა ს პ ი ნ ძ ა ს თა ნ ს ა ს ტი კ ი ბ რძ ოლა გ ა უმ ა რთა თურქ თა
და ლე კ თა ლა შ ქ ა რს . ე ს ბ რძ ოლა ქ ა რთვ ე ლთა ბ რწ ყ ი ნ ვ ა ლე გ ა მ ა რჯვ ე ბ ი თ და მ თა ვ რდა .
ე რე კ ლე ს თა ნ ე რთა დ ბ რძ ოლა შ ი დი დი ს ა ხ ე ლი მ ოი პ ოვ ა მ ი ს მ ა ს ი ძ ე მ , ს ა რდა ლმ ა
და ვ ი თ ორბ ე ლი ა ნ მ ა . ე ს ა მ ბ ა ვ ი უდე ვ ს ს ა ფუძ ვ ლა დ ბ ე ს ი კ ი ს პ ოე მ ა ს . ი გ ი ა რ ა რი ს
ი ს ე თი ე პ ი ური ტი პ ი ს ნ ა წ ა რმ ოე ბ ი , რომ ე ლი ც ს ი უჟ ე ტი ს გ ა ნ ვ ი თა რე ბ ა ს ე ყ რდნ ობ ა .
“ა ს პ ი ნ ძ ა ” შ ე ს ხ მ ი თი ხ ა ს ი ა თი ს ოდა -პ ოე მ ა ა (თუ შ ე ი ძ ლე ბ ა ა ს ე ი თქ ვ ა ს ), რომ ე ლშ ი ც
წინ ა პ ლა ნ ზე ა წ ა მ ოწ ე ული ამ ბ რძ ოლი ს ე რთ- ე რთი მ თა ვ ა რი გ მ ი რი ს და ვ ი თ
ორბ ე ლი ა ნ ი ს ვ ა ჟ კ ა ც ური შ ე მ ა რთე ბ ა . ა ვ ტორი პ ი რვ ე ლი ვ ე ს ი ტყ ვ ი და ნ ვ ე
მ იგვ ა ნიშნ ე ბს ა მ ა ზე შე ს ა ნიშნ ა ვ ი მ ხ ა ტვ რული თქ მ ი თ “ა ს პ ი ნ ძ ი ს მ იწა
გ ი წ ა მ ე ბ ს ო”; ა ქ ა რი ს გ ა დმ ოც ე მ ული რა მ დე ნ ი მ ე ი ს ტორი ული რე ა ლი ა : ქ ა რთვ ე ლი
ჯა რი ს ა და მ ე ფი ს გ ა მ ა რჯვ ე ბ ი ს ე რთი ა ნ ი რწ მ ე ნ ა : “თვ ი თ მ ე ფე , ქ ა რთვ ე ლ და კ ა ხ ნ ი
ომ ი ს ხ ა ლი ს ი თ ხ ლდე ბ ოდე ნ ”-ო. ე რთ ს ტროფშ ი , მ ა გ რა მ ს ხ ა რტი და ხ ა ს ი ა თე ბ ი თ,
გ ა დმ ოც ე მ ული ა გ რა ფ ტოტლე ბ ე ნ ი ს ვ ე რა გ ული მ ოქ მ ე დე ბ ა :
ვ ა , მ ა ს დღი ს ა მ ომ ხ ს ე ნ ე მ ა ნ ვ ი თა რ ვ ი ნ რი თ გ ა ნ ვ ა ქ ი ქ ო?!
ც ი ლი და ს დვ ე ს მ ე ფე ს რუს თა : “ჩ ვ ე ნ თვ ი ს კ ე თი ლს ა რა ი ქ ო!”
ღრა ფი ჯა რი თ გ ა მ ობ რუნ და , — მ ი თ ს ა ხ ე ლი ვ ე რა ი ქ ო, —
ს ხ ვ ა პ ა ს უხ ი ა რვ ი ს მ ი ს ც ა : “ს ი თა ც მ ოვ ე ლ, წ ა ვ ა ლ ი ქ ო!”
ა ქ ე და ნ პ ოე ტი პ ი რდა პ ი რ გ ა და დი ს ს ა ომ ა რ ყ ი ჟ ი ნ ა ზე და ა ღწ ე რს მ ა რტოდ
და რჩ ე ნ ი ლ ქ ა რთვ ე ლთა ს ა ა რა კ ო გ მ ი რობ ა ს და ვ ი თ ს ა რდლი ს მ ე თა ურობ ი თ.
მ ი უხ ე და ვ ა დ ხ ოტბ ი თი ხ ა ს ი ა თი ს ა , ა ვ ტორი კ ა რგ ა დ ხ ა ტა ვ ს ქ ა რთვ ე ლთა და თურქ -
ლე კ თა შ ე ტა კ ე ბ ი ს ს ც ე ნ ა ს , ს ა და ც მ ა რთლა ც ი გ რძ ნ ობ ა “ც ხ ე ნ თა დგ რი ა ლი ” და
ბ რძ ოლი ს ყ ი ჟ ი ნ ა . პ ოე ტი მ ა რჯვ ე დ ი ყ ე ნ ე ბ ს ს ა გ მ ი რო პ ოე ზი ი ს მ ხ ა ტვ რულ ხ ე რხ ე ბ ს
და გ ვ ი ხ ა ტა ვ ს მ ი ს ს ა ყ ვ ა რე ლ ფა ლა ვ ა ნ ს და ვ ი თ ს ა რდა ლს :
მ ა შ ი ნ გ ულს და ჰ კ ა რ მ ჯი ღი თა , მ ი წ ა ნ ი შ ე ს ძ რე ნ რყ ე ვ ი თა ,
ც ხ ე ნ მ ა ნ შ ე გ ა ტყ ო შ ე ქ შ ე ნ ა , შ ე მ ზა და ტა ნ ი ნ ძ რე ვ ი თა ;
თვ ა ლნ ი ნ ა კ ვ ე რც ხ ლა დ შ ე გ ე ქ მ ნ ე ს , ა შ ე თდი ს ი ს ხ ლმ ორე ვ ი თა ,
ც ხ ვ ი რი ს ა ნ ე ს ტვ თა მ ოჰ ქ როდე ნ ქ ა რნ ი ქ ვ ე ყ ნ ი ს ა ნ გ რე ვ ი თა .
ბ ე ს იკ ის ეს პ ოე მ ა თა ვ ი ს ი მ ხ ა ტვ რული ღი რს ე ბ ე ბ ი თ ვერ შ ე ე დრე ბ ა
ზე მ ოდა ს ა ხ ე ლე ბ ული ლი რი კ ული ც ი კ ლი ს თხ ზულე ბ ე ბ ს (ხ ოტბ ი ს ზვ ი ა დი კ ი ლო და
გ მ ი რი ს გ ა და ჭ ა რბ ე ბ ული და ხ ა ს ი ა თე ბ ა ა ქ ვ ე ი თე ბ ს პ ოე მ ი ს მ ხ ა ტვ რულ ღი რს ე ბ ე ბ ს ).
თუმ ც ა მ ა ს შ ი ზოგ ჯე რ ს ა კ მ ა ოდ ც ოც ხ ა ლი ს ურა თე ბ ი ა და ხ ა ტული და ნ ა ჩ ვ ე ნ ე ბ ი ა ა მ
გ ა მ ა რჯვ ე ბ ი ს დი დი მ ნ ი შ ვ ნ ე ლობ ა ს ა ქ ა რთვ ე ლოს თვ ი ს , მ ის ი ე როვ ნ ულ-
ს ა ხ ე ლმ წ ი ფოე ბ რი ვ ი და მ ოუკ ი დე ბ ლობ ი ს თვ ი ს .
“რუხ ი ს ომ ი ” ე ხ ე ბ ა ა ფხ ა ზთა და ჩ რდი ლო ტომ თა (ჯი ქ ნ ი , ა ლა ნ ე ლნ ი და ს ხ ვ .)
გ ა ე რთი ა ნ ე ბ ულ თა ვ და ს ხ მ ა ს ს ა მ ე გ რე ლოს ს ა მ თა ვ როზე 1780 წ ლი ს ა ხ ლოს . მ ე გ რე ლთა
მ თა ვ ა რს და დი ა ნ ს ს ოლომ ონ პ ი რვ ე ლი მ ი ე შ ვ ე ლა და ე ნ გ ური ს პ ი რა ს , რუხ ი ს ც ი ხ ი ს
მ ა ხ ლობ ლა დ, ს ა ს ტი კ ა დ და ა მ ა რც ხ ე ს მ ომ ხ დური მ ტე რი . ს ა ი ნ ტე რე ს ოა , რომ ეს
ა მბა ვი რა მ დე ნ ი მ ე პ ოე ტს ა ღუწ ე რი ა (მ ა გ ., გ რი გ ოლ კ ოლხ ი დე ლს ). მ ა თ შ ორი ს
პ ი რვ ე ლთა გ ა ნ ს ბ ე ს ი კ ს გ ა ულე ქ ს ა ვ ს ი გ ი . “რუხ ი ს ომ ი ” თა ვ ი ს ი პ ოე ტური ღი რს ე ბ ი თ
ს ა გ რძ ნ ობ ლა დ ჩ ა მ ორჩ ე ბ ა პ ოე მ ა ს “ა ს პ ი ნ ძ ი ს ა თვ ი ს ” ბე ს იკ ს იგი ლე ქ ს თა
შ ი გ ჩ ა რთვ ი თ, ა ნ უ პ როზა შ ი გ ა რე ული ლე ქ ს ე ბ ი თ უთქ ვ ა მ ს . ა მ ა ს თა ნ , პ ოე მ ა ა შ კ ა რა დ
გ ა და ტვ ი რთული ა ზე დმ ე ტა დ ხ ოტბ ი თი ე ლე მ ე ნ ტე ბ ი თ და ა დგ ი ლს ა რ ტოვ ე ბ ს ა მ ბ ი ს
ე პ ი კ ური თხ რობ ი ს თვ ი ს . ა ვ ტორს მ რა ვ ა ლი გ მ ი რი გ ა მ ოჰ ყ ა ვ ს პ ოე მ ა შ ი , მ ა გ რა მ
ის ინ ი ორი წ ვ ე თი წ ყ ა ლი ვ ი თ ჰ გ ვ ა ნ ა ნ ე რთმ ა ნ ე თს და მ ხ ოლოდ მ ე ტ-ნ ა კ ლე ბ ი
ე პ ი თე ტე ბ ი თ თუ გ ა ნ ს ხ ვ ა ვ დე ბ ი ა ნ ე რთმ ა ნ ე თი ს ა გ ა ნ . რა ც შ ე ე ხ ე ბ ა პ ოე მ ი ს ე ნ ა ს ,
ბ ე ს ი კ ი ა ქ გ ა რდა მ ე ტე ბ ულ მ ა ღა ლფა რდოვ ნ ე ბ ა ს ა და ღვ ლა რჭ ნ ი ლ ს ტი ლს მ ი ს დე ვ ს ,
რა ც ნ ა თე ლი ა , თუნ და ც პ ოე მ ი ს პ ი რვ ე ლი ვ ე ს ტრი ქ ონ ი და ნ ვ ე : “ოდე ს ი ხ ა რე ბ ს და ვ ი თ,
ს ული ე რს ა ჩ ა ნ გ ს ა თა ნ ა ს ული თა მ ღა ღა დე ბ ე ლი მ ე ფე , და ი ტყ ვ ი ს : “ა წ ა ღმ ი ს რულნ ა
ა ღმ თქ მ ე ლმ ა ნ კ ე თი ლობ ა მ ა ნ , ვ ი თა რმ ე დ ე რთგ ზი ს ვ ე ფუც ე ო წ მ ი და ს ა ჩემსა
და ვ ი თს !” რომ ლი ს ა შ ე მ დგ ომ ი , მ ს გ ა ვ ს ა დ ს ი ტყ ვ ი ს ა მ ი ს , მ ი ე ც ე მ ოდა მ ე ფობ ა ი
შ ე ნ ი …” “რუხ ი ს ომ ი ” ა შ კ ა რა ხ ა რკ ი ა პ ოე ტი -კ ა რი ს კ ა ც ი ს ა ,
რომ ე ლს ა ც , ა ლბ ა თ, და კ ვ ე თი თ შ ე უს რულე ბ ი ა პ ა ნ ე გ ი რი კ ული ხ ა ს ი ა თი ს პ ოე მ ა .
მ ა გ რა მ ა ქ ა რი ს ძ ლი ე რი პ ა ს ა ჟ ე ბ ი ც , ფა რთო ბ ა ტა ლი ე ბ ი , რა ც ს ა ე რთოდ ე ხ ე რხ ე ბ ა
ბე ს იკ ს მის სხვა ნ ა წ ა რმ ოე ბ ე ბ შ ი ც (მ ა გ ., “ა ს პ ი ნ ძ ი ს ა თვ ი ს ”). პ ოე მ ი თ ბ ე ს ი კ ი
ქება ს
მ ი უძ ღვ ნ ი ს ა რა მ ა რტო ომ ი ს გ მ ი რე ბ ს , რა ი ნ დ-ფე ოდა ლე ბ ს , ა რა მ ე დ
ე რთი ა ნ ობ ი ს ა და მ ე გ ობ რობ ი ს გ რძ ნ ობ ა ს , რა მ ა ც გ ა მ ა რჯვ ე ბ ა მ ოუტა ნ ა მ ე გ რე ლ-
ი მ ე რთა ლა შ ქ ა რს :
ე რთპ ი რობ ი ს ა გ ზა თა მ რე ბ ე ლი
ა რს ს ა ხ ა ლი ს ო ს ა ს ტუმ რე ბ ე ლი .
ს ა და ა ს ა ქ მ ე შ ე უძ ლე ბ ე ლი ,
ი გ ი მ უნ ა რი ს გ ა მ მ ა რჯვ ე ბ ე ლი .
ბ ე ს ი კ ი ს შ ე მ ოქ მ ე დე ბ ა შ ი ყ ურა დღე ბ ა ს ი ქ ც ე ვ ს ზოგ ი მ ი ს ი თხ ზულე ბ ი ს ს ა ტი რული
ხ ა ს ი ა თი . პ ოე ტი ს კ ე რძ ო, მ ი ძ ღვ ნ ი თი ხ ა ს ი ა თი ს ს ა ტი რული ლე ქ ს ე ბ ი ზოგ ჯე რ
პ ა მ ფლე ტი ს ნ ი შ ნ ე ბ ს ი ძ ე ნ ე ნ . ბ ე ს ი კ ს ჰ ყ ა ვ და ა რა მ ა რტო პ ი რა დი მ ტრე ბ ი , ა რა მ ე დ
ი დე ური მ ოწ ი ნ ა ა ღმ დე გ ე ნ ი ც . ა მ თვ ა ლს ა ზრი ს ი თ ს ა ი ნ ტე რე ს ოა მ ზე ჭ ა ბ უკ (ჭ ა ბ უა )
ორბ ე ლი ა ნ ი ს ა დმ ი მ ი ძ ღვ ნ ი ლი ლე ქ ს ე ბ ი .
მ ზე ჭ ა ბ უკ ორბ ე ლი ა ნ ი , მ წ ი გ ნ ობ ა რი და მ დი ვ ა ნ ბ ე გ ი , ბ ე ს ი კ თა ნ გ ა მ წ ვ ა ვ ე ბ ულ
ურთი ე რთობ ა შ ი ყ ოფი ლა და თურმ ე ი გ ი მ ა ხ ვ ი ლი ს ი ტყ ვ ი თა ც გ ე ს ლა ვ და ა ხ ა ლგ ა ზრდა
პ ოე ტ-კ ა რი ს კ ა ც ს . გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ი თ ს ა ი ნ ტე რე ს ოა ჭ ა ბ უა ორბ ე ლი ა ნ ი ს ე რთი
ა ვ ს ი ტყ ვ ა ობ ა , რომ ე ლი ც ა მ ხ ე ლს ბ ე ს ი კ თა ნ მ ი ს ი დე ურ წ ი ნ ა ა ღმ დე გ ობ ა ს . გ რი გ ოლ
ბ ა ტონ ი შ ვ ი ლს , როგ ორც ც ნ ობ ი ლი ა , მ ი ს მ ი ე რ შ ე დგ ე ნ ი ლ ხ ე ლნ ა წ ე რ კ რე ბ ულშ ი
შ ე უტა ნ ი ა ბ ე ს ი კ ი ს ე რთი ს ა ტი რული ლე ქ ს ი ა ს ე თი შ ე ნ ი შ ვ ნ ი თ: “ჭ ა ბ უა მ დი ვ ა ნ ბ ე გ ი
დი დი ს ა პ ა ტი ო და მ ე ც ნ ი ე რი და შ ე მ ა ქ ც ე ვ ა რი კ ა ც ი ი ყ ო, და მ ე ფე ი რა კ ლი ს დი და დ
უყ ვ ა რდა ; ხ უმ რობ ე ბ ი ც ი ც ოდა , და მ ოთხ რობ ა ს ი ტყ ვ ი ს ა მ ს წ რა ფლა დ და მ ა რდა დ
ი ც ოდა . და ა მ ი ს გ ა მ ო კ ურთხ ე ულმ ა მ ე ფე მ ი რა კ ლი მ უბ რძ ა ნ ა : “ჭ ა ბ უა ვ , რა ტომ
ბ ე ს ა რი ონ ს მ ა გ ი ე რ ლე ქ ს (ს ) ა რ და უწ ე რო. მ ა შ ი ნ ვ ე ი მ ა ვ წ ა მ ს მ ოა ხ ს ე ნ ა : “შ ე ნ ი
ჭ ი რი მ ე , ბ ლი ა ძ ე ს რა ლე ქ ს ი გ ა ე წ ყ ობ ა ”-ო. ი ქ მ ყ ოფთა , დი ა ხ , ბ ე ვ რი ი ც ი ნ ე ს ”.
“ჭ ა ბ უა ს ი რონ ი ული მ ა ხ ვ ი ლი — წ ე რს ა ლ. ბ ა რა მ ი ძ ე , — რა თქ მ ა უნ და , ბ ლი ა ძ ე ს
ხ ვ დე ბ ა . ა მ ს ა ხ ე ლი თ
ნ ა თლა ვ ს ა რი ს ტოკ რა ტი პ ოე ტი და მ დი ვ ა ნ ბ ე გ ი ბ ე ს ა რი ონ გ ა ბ ა შ ვ ი ლს . ხ ოლო
ბ ლი ა ძ ე ი ყ ო ნ ი ჭ ი ე რი , მ ა გ რა მ მ და ბ ი ო ს ოც ი ა ლური ფე ნ ი და ნ გ ა მ ოს ული ს ა ხ ა ლხ ო
მ ე ლე ქ ს ე , მ ე ს ტვ ი რე ”240. ბ ე ს ი კ მ ა ს ა მ ა გ ი ე როდ მ შ ვ ე ნ ი ე რი ს ა ტი რული პ ორტრე ტი
შ ე მ ოგ ვ ი ნ ა ხ ა ა მ ჭ ა ბ უა ორბ ე ლი ა ნ ი ს ა და , როგ ორც თვ ი თონ ა მ ბ ობ ს , “მ ე შ ე ნ ი ქ ე ბ ა
მ ომ ე ნ ე ბ ა ა რ და ვ ფა რა ო”. ა ქ ყ ვ ე ლა კ უთხ ი და ნ ა ა გ ა შ უქ ე ბ ული ჭ ა ბ უა ს ს ა ტი რული
სა ხე, და წ ყ ე ბ ული გ ა რე გ ნ ობ ი და ნ და გ ა თა ვ ე ბ ული მ ის ი ვ ე რა გ ობ ი ს
და ხ ა ს ი ა თე ბ ა მ დე . მ ზე ჭ ა ბ უკ ი , თურმ ე , “რა ი ნ დი -მ ი ჯნ ური ც ” ყ ოფი ლა და ა ქ ბ ე ს ი კ ი
ს წ ორე დ ხ ა ლხ ური ფრა ზე ოლოგ ი ი და ნ , ა ს ე ვ თქ ვ ა თ, ბ ლი ა ძ ი ს ს ი ტყ ვ ი ე რი ა რს ე ნ ა ლი ს
გ ა მ ოყ ე ნ ე ბ ი თ, ს ა ს ტი კ დღე შ ი ა გ დე ბ ს “გ ულხ ე ნ ე შ ” მ წ ი გ ნ ობ ა რს :
ს ა მ ა რთა ლი ა , ა რ ღი რს ი ყ ო მ ა გ ს ა ხ ე ლი ს ა ,
რა დგ ა ნ გ ი წ ვ რთნ ი ა ს ი ც რუე და ქ ც ე ვ ა მ ე ლი ს ა :
შ ე ნ ნ ი მ ი ჯნ ურნ ი ვ ე ლა დ რბ ი ა ნ ბ როლი ს ყ ე ლი ს ა !
შ ე ნ მ ა გ ა ხ ე თქ ა მ , ე შ ხ ი მ ოჰ კ ლა ვ ს თ შ ე ნ ი ს წ ე ლი ს ა !
ბ ე ს ა რი ონ გ ა ბ ა შ ვ ი ლი ს ს ა ტი რული თხ ზულე ბ ე ბ ი და ნ გ ა მ ოი რჩ ე ვ ა ც ნ ობ ი ლი პ ოე მ ა —
“რძ ა ლ-დე და მ თი ლი ა ნ ი ”. ა ქ ყ ოფი თი მ ხ ა რე წინ ა ა წ ა მ ოწ ე ული და პ ოე ტი მ ისი
თა ნ ა მ ე დროვ ე ოჯა ხ ი ს მ ა ნ კ ი ე რ მ ხ ა რე ე ბ ს ა გ ვ ი წ ე რს .
ტრა დი ც ი ული შ უღლი ძ ვ ე ლი და ა ხ ა ლი თა ობ ი ს წ ა მ ომ ა დგ ე ნ ე ლთა შ ორი ს ზი ა ნ ს
ა ყ ე ნ ე ბ ს ოჯა ხ ი ს კ ე თი ლდღე ობ ა ს . “რძ ა ლ-დე და მ თი ლი ა ნ ი ს ” თე მ ა ა შ კ ა რა დ ხ ა ლხ ური ა
და ქ ა რთულ მ წ ე რლობ ა შ ი ის პ ი რვ ე ლა დ ბ ე ს ი კ მ ა და ა მ უშ ა ვ ა . ი გ ი , მ ა რთლა ც ,
ს ა რგ ე ბ ლობ ს ხ ა ლხ ური მ ა ს ა ლე ბ ი თ, ფრა ზე ოლოგ ი ი თა და ს ა ხ ა ლხ ო პ ოე ზი ი ს თვ ი ს
და მ ა ხ ა ს ი ა თე ბ ე ლი მ ს უბ უქ ი ი უმ ორი თ, რა ც ა ღნ ი შ ნ ული პ ოე მ ი ს ე რთ-ე რთი მ თა ვ ა რი
ს ტი ლური ნ ი შ ა ნ ი ა .
პ ი რვ ე ლი ვ ე ს ტრი ქ ონ ი და ნ ხ ა გ ა ს მ ული ა ე ს გ ა რე მ ოე ბ ა :
ა მ ბ ა ვ ს ა ქ ვ ე ლს ა მ ოგ ი თხ რობ გ ული ს ა ა მ ოდ მ ლხ ე ნ ე ლს ა ,
გ ა ხ ა რე ბ თ, დი ა შ ე გ ა ქ ც ე ვ თ ა მ ა ს ა ქ მ ი ს ა მ ფე ნ ე ლს ა .
ხ ა ზგ ა ს მ ული ს ი ტყ ვ ე ბ ი თა ვ ი და ნ ვ ე მ იგვ ა ნ იშ ნ ე ბ ე ნ პ ოე მ ი ს ხ ა ლხ ურ, ოდნ ა ვ
ს ა ხ უმ ა რო კ ი ლოზე , რომ ლი ს მ ე შ ვ ე ობ ი თ ს ა ს ტი კ ა დ მ ხ ი ლე ბ ული ა ოჯა ხ ი ს მ ა ხ ი ნ ჯი
მ ხ ა რე ე ბ ი . ბ ე ს ი კ ი ა მ ა თრა ხ ე ბ ს ა მ ს ა შ ი ნ ე ლ ს ე ნ ს და კ ონ კ რე ტული ა მ ბ ი ს , კ ე რძ ოდ,
ე რთი ოჯა ხ ი ს მ ა გ ა ლი თზე კ ი ც ხ ა ვ ს რძ ლი ს ა და დე და მ თი ლი ს შ ე უგ ნ ე ბ ე ლ ს ა ქ ც ი ე ლს .
ბ ე ს ი კ ი ა რ ი ნ დობ ს ა რც ყ ე ყ ე ჩ , უნ ე ბ ი ს ყ ოფო ქ მ ა რს , რომ ე ლი ც ა დვ ი ლა დ წ ა მ ოე გ ე ბ ა
ც ოლი ს ოი ნ ე ბ ზე და , მ ი უხ ე და ვ ა დ გ ა რე გ ნ ული მ რი ს ხ ა ნ ე ბ ი ს ა , ფა ქ ტი ურა დ ც ოლი ს
ნ ე ბ ა თა ა ღმ ს რულე ბ ე ლი ხ დე ბ ა . ბ ე ს ი კ ი ა რ ი ნ დობ ს ა რც ს ა ს ული ე რო პ ი რე ბ ს ,
რომ ლე ბ ი ც ს ხ ვ ი ს უბ ე დურე ბ ა ზე ი თბ ობ ე ნ ხ ე ლს .
ა ღს ა ნ ი შ ნ ა ვ ი ა , რომ ე ნ ობ რი ვ ი თვ ა ლს ა ზრი ს ი თა ც ბე ს იკ ი ამ პ ოე მ ა შ ი მ ე ტა დ
ა ხ ლოს მ ი ვ ი და უბ რა ლო, ს ა ს ა უბ რო მ ე ტყ ვ ე ლე ბ ა ს თა ნ , რა ც ამ ნ ა წ ა რმ ოე ბ ს
გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ულ ა დგ ი ლს ა ნ ი ჭ ე ბ ს მ ი ს შ ე მ ოქ მ ე დე ბ ა შ ი .
ს ა მ ა რთლი ა ნ ა და ა შ ე ნ ი შ ნ ული , რომ ქ ა რთულ ლი ტე რა ტურა შ ი ბ ე ს ი კ მ ა ე რთ- ე რთმ ა
პ ი რვ ე ლთა გ ა ნ მ ა ს ც ა და ს ა ყ ოფა ც ხ ოვ რე ბ ო თე მ ა ტი კ ი ს და მ უშ ა ვ ე ბ ა და ა მ ი თ გ ზა
გ ა უკ ა ფა ა მ ჟ ა ნ რი ს გ ა ნ ვ ი თა რე ბ ა ს მ ომ დე ვ ნ ო მ წ ე რა ლთა შ ე მ ოქ მ ე დე ბ ა შ ი (41).
ბე ს იკ მა ე რთგ ვ ა რი ხ ა რკ ი გ ა ი ღო ე . წ . გ ა ს ა რთობ ი პ ოე ზი ი ს ა დმ ი , მ ი ს კ ა ლა მ ს
ე კ უთვ ნ ი ს ა რა ე რთი ა კ როს ტი ქ ი თუ ა ნ ბ ა ნ თქ ე ბ ა , ზმ ური თუ კ ა ლა მ ბ ურე ბ ი თ
გ ა წ ყ ობ ი ლი შ ე ს ხ მ ი თი ლე ქ ს ე ბ ი და ს ა ხ უმ ა რო შ ა ი რე ბ ი . ეს იყ ო ე რთგ ვ ა რი
ლი ტე რა ტურული მ ოდა , რომ ე ლი ც გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ი თ ბ ა ტონ ობ და მ ე ფი ს კ ა რზე .
პ ოე ტური პ ა ე ქ რობ ა ნ ი , რომ ლე ბ ს ა ც ა წ ყ ობ დნ ე ნ ხ ოლმ ე ს ა ს ა ხ ლე შ ი , ს წ ორე დ
ა მ გ ვ ა რი პ ოე ზი ი ს გ ა ნ ვ ი თა რე ბ ა ს მ ოი თხ ოვ და . მ ი უხ ე და ვ ა დ ზე დმ ე ტი
ფორმ ა ლი ს ტური გ ა და ტვ ი რთვ ი ს ა , რა ც ა ღნ ი შ ნ ული ჟ ა ნ რი ს ს ტი ლური
თა ვ ი ს ე ბ ურე ბ ა ა , ა ვ ტორი ზოგ მ ა თგ ა ნ შ ი მ ა ი ნ ც ა ღწ ე ვ ს მ ხ ა ტვ რულ ს რულყ ოფა ს . რა ც
შეეხება შ ე ს ხ მ ი თი ან უკ ე თ მ ი ძ ღვ ნ ი თი ხ ა ს ი ა თი ს ოდე ბ ს , მა თ ბ ე ს იკ ის
შ ე მ ოქ მ ე დე ბ ა შ ი გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ული ა დგ ი ლი უკ ა ვ ი ა თ. ამ მ ხ რი ვ
და მ ა ხ ა ს ი ა თე ბ ე ლი ა და ვ ი თ ორბ ე ლი ა ნ ი ს ა და ლე ვ ა ნ ბ ა ტონ ი შ ვ ი ლი ს ა დმ ი
მ ი ძ ღვ ნ ი ლი ნ ა წ ა რმ ოე ბ ე ბ ი . ს ა გ ა ნ გ ე ბ ოდ უნ და შ ე ვ ჩ ე რდე თ ბ ე ს ი კ ი ს შ ე ს ა ნ ი შ ნ ა ვ
ს ა მ გ ლოვ ი ა რო ოდა ზე “ს ა მ ძ ი მ ა რი ”. იგი პ ოე ტი ს ს ი ყ რმ ი ს მ ე გ ობ რი ს გ მ ი რი
ბ ა ტონ ი შ ვ ი ლი ს ლე ვ ა ნ ი ს უდროოდ გ ა რდა ც ვ ა ლე ბ ა ზე ა შ ე ქ მ ნ ი ლი .
ს ა ი ნ ტე რე ს ოა , რომ ა მ ოდა შ ი ბ ე ს ი კ მ ა ძ ვ ე ლი ქ ა რთული ჰ ი მ ნ ოგ რა ფი ი ს ყ ვ ე ლა ზე
გ ა ვ რც ე ლე ბ ული ს ა ზომ ი — ი ა მ ბ ი კ ო გ ა მ ოი ყ ე ნ ა და ა მ ი თ მ ა ს ა მ ა ღლე ბ ული ჰ ი მ ნ ი ს
ტონ ა ლობ ა მ ი ა ნ ი ჭ ა :
გ ტი რ, ს ი ც ოც ხ ლე ო,
ა რ დროი თ მ ონ ა ს თვ ლე ო,
და ვ ი თი ს ძ ე ო,
ი დუმ ა ლ გ ა ნ ა ძ ე ო…
ლე ქ ს ი ს ზომ ა ს თა ნ ე რთა დ ბ ი ბ ლი ური ს ა ხ ე ე ბ ი და ა ს ოც ი ა ც ი ე ბ ი დი დე ბ ული გ ა ლობ ი ს
შ თა ბ ე ჭ დი ლე ბ ა ს ქ მ ნ ია ნ . ა მ ა ს თა ნ , ბე ს იკ ი ოს ტა ტურა დ იყ ე ნ ე ბს ხ ა ლხ ური
და ტი რე ბ ი ს გ ულშ ი ჩ ა მ წ ვ დომ რე ჩ ი ტა ტი ულ ხ ე რხ ე ბ ს და “ა მ ა ს ოფლი ს ”
უს ა მ ა რთლობ ი ს შ ე მ ზა რა ვ ს ურა თს გ ვ ი ხ ა ტა ვ ს :
ლე ონ ი ს თოფი
ნ ე ტა რ თუღა ა რს მ ყ ოფი !
ლე ონ ი ს ხ რმ ა ლი
ვ ა ი , თუმ ც ა ა რს მ შ რა ლი !
ლე ონ ი ს შ უბ ი
ა ნ თუ ს ხ ვ ა თ შ ე ნ ა ტყ უბ ი ?
ლე ონ ი ს და მ ბ ა ჩ ა
ც ოც ხ ა ლი ღა თუ და რჩ ა ?
ვ ა ი , ს ა ტე ვ ა რი
უმ ი ს ოდ ს ა წ ყ ე ვ ა რი !
ბ ე ს იკ ის პ ოე ტური ე ნ ა მ ს ჯე ლობ ი ს თვ ი ს დი დ მ ა ს ა ლა ს ი ძ ლე ვ ა . ი გ ი ლი რი კ ული
ლე ქ ს ი ს ნ ა მ დვ ი ლი დი დოს ტა ტი ა . უპ ი რვ ე ლე ს ი ნ იშა ნ ი მ ის ი ლე ქ ს ი ს ა
კ ომ პ ოზი ც ი ური და ხ ვ ე წ ი ლობ ა ა , რა ც მ ი ს პ ოე ზი ა ს გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ულ ი ე რს ა ძ ლე ვ ს .
ლი რი კ ული ლე ქ ს ი ს კ ომ პ ოზი ც ი ა მ ხ ოლოდ გ ა რე გ ა ნ ფორმ ა ს როდი ე ყ რდნ ობ ა . ლე ქ ს ი ს
კ ომ პ ოზი ც ი ა ს ა რ გ ა ნ ს ა ზღვ რა ვ ს პ ოე ტი ს მ ი ე რ შ ე რჩ ე ული მ ა რტო ე ს ა თუ ი ს ს ა ზომ ი
თუ ლე ქ ს თწ ყ ობ ი ს რომ ე ლი მ ე სა ხე (ვ თქ ვ ა თ, ს ონ ე ტი ან მ უხ ა მ ბ ა ზი და ს ხ ვ .).
კ ომ პ ოზი ც ი ა პ ოე ტი ს შ ი ნ ა გ ა ნ ს ა მ ყ ა როშ ი ი ღე ბ ს ს ა თა ვ ე ს და ე რთი ა ნ ს ა ხ ე შ ი თუ
ლი რი კ ულ ა მ ღე რე ბ ა შ ი ვ ლი ნ დე ბ ა . ი გ ი ყ ოვ ე ლი ლე ქ ს ი ს ს ა ხ ე თა მ თლი ა ნ ობ ა ს და
ჩ ა მ ოყ ა ლი ბ ე ბ ულ გ ა ნ ც და თა ე რთი ა ნ გ ა და წ ყ ვ ე ტა ს გ ული ს ხ მ ობ ს . ამ მ ხ რი ვ ,
ბ ე ს იკ ის ლე ქ ს ე ბ ი შ ე უდა რე ბ ე ლი ოს ტა ტობ ი თ ა რი ს შ ე ს რულე ბ ული . პ ოე ტი ს
ლი რი კ ული შ ე დე ვ რი ს “ს ე ვ დი ს ბ ა ღი ს ” კ ომ პ ოზი ც ი ური მ თლი ა ნ ობ ა ე რთი ა ნ ი ,
მ თა ვ ა რი ს ა ხ ი ს გ ა მ ოკ ვ ე თი ლობ ა შ ი ა გ ა მ ომ ჟ ღა ვ ნ ე ბ ული . ლე ქ ს ი ს მ თა ვ ა რი ს ა ხ ე
უზომ ოდ შ ე ყ ვ ა რე ბ ული მ ი ჯნ ური , ლი რი კ ული გ მ ი რი ა , რომ ე ლი ც უც ხ ო წ ა ლკ ოტშ ი
შ ე ბ რა ლე ბ ა ს ი თხ ოვ ს გ ა ნ რი ს ხ ე ბ ული ს ა ტრფოს ა გ ა ნ . და მ თე ლი ამ ლი რი კ ული
ს ურა თი ს ს ა ხე ე ბის ს ი ს ტე მ ა , მ ე ტა ფორა თა უჩ ვ ე ულო გ რა და ც ი ა და ფე რე ბ ი ს
გ ა ნ ა წ ი ლე ბ ა მ თა ვ ა რი ს ა ხ ი ს , ლი რი კ ული გ მ ი რი ს ბ უნ ე ბ ი ს გ ა ხ ს ნ ა ს ე მ ს ა ხ ურე ბ ა .
ი ქ მ ნ ე ბ ა ე მ ოც ი ა თა მ თლი ა ნ ობ ი ს შ თა ბ ე ჭ დი ლე ბ ა . ს წ ორე დ ა ს ე თი ვ ე კ ომ პ ოზი ც ი ური
მ თლი ა ნ ობ ა ა ხ ა ს ი ა თე ბ ს “ს ე ვ დი ს ბ ა ღი ს ” ც ი კ ლი ს შ ე დე ვ რე ბ ს , როგ ორი ც ა ა “ტა ნ ო
ტა ტა ნ ო”, “შ ა ვ ნ ი შ ა შ ვ ნ ი ”და ს ხ ვ .
ბ ე ს ი კ ი ა რა ჩ ვ ე ულე ბ რი ვ ა დ ფლობ ს პ ოე ტურ ს ე მ ა ნ ტი კ ა ს და , შ ე ი ძ ლე ბ ა ი თქ ვ ა ს , რომ
ძ ვ ე ლ ქ ა რთულ მ წ ე რლობ ა შ ი ი გ ი რუს თვ ე ლი ს ე რთ-ე რთი ღი რს ე ული მ ე მ კ ვ ი დრე ა .
ა ღი ა რე ბ ული ა , რომ რუს თვ ე ლი ს მ სგა ვ ს ა დ ბე ს იკ იც ძ ი რი თა და დ მ ე ტა ფორული
ს ტი ლი ს პ ოე ტი ა და იგი ბ ე ვ რა და ა და ვ ა ლე ბ ული შ ოთა რუს თვ ე ლი ს პ ოე ტური
ე ნ ი ს ა გ ა ნ . ა ქ ა რც თუ ი შ ვ ი ა თა დ გ ვ ხ ვ დე ბ ა რუს თვ ე ლური “მ ე ლნ ი ს ტბ ა ” და “გ ი შ რი ს
ს ა თე ბ ი ”, ა ს ტრა ლური ს ა ხ ე ობ ა ნ ი თუ ძ ვ ი რფა ს ი ქ ვ ე ბ ი ს მ ე ტა ფორე ბ ი . ა მ ა ს თა ნ ,
ბ ე ს ი კ ი ბ ე ვ რ შ ე მ თხ ვ ე ვ ა შ ი ა ხ ა ლ პ ოე ტურ ა ღმ ოჩ ე ნ ე ბ ს ა კ ე თე ბ ს და დღე ს მ ი ს ი
ს ა ხ ე ლი თა ა ც ნ ობ ი ლი , მ ა გ ა ლი თა დ, ი ს ე თი გ ა ვ რც ე ლე ბ ული მ ე ტა ფორული ს ა ხ ე ე ბ ი ,
როგ ორი ც ა ა : “ს ე ვ დი ს ბ ა ღი ”, “თვ ა ლთა ი ს ხ ა რნ ი , მ ოს ი ს ხ ა რნ ი ”, “შ ა ვ ნ ი შა შვნი”
(თვ ა ლე ბ ი ) და სხვა შე ს ა ნ იშ ნ ა ვ ი ს ა ხ ე -მ ე ტა ფორე ბ ი . ბ ე ს ი კ ი მ ე ტა ფორა ს თა ნ
ე რთა დ ხ შ ი რა დ იყ ე ნ ე ბს , რუს თვ ე ლი ს თვ ი ს შ ე და რე ბ ი თ ნ ა კ ლე ბ ა დ ც ნ ობ ი ლ,
პ ი რდა პ ი რი ს ა ხ ი ს შ ე და რე ბ ე ბ ს და ა მ ი თ თა ვ ი ს ე ბ ურ უშ უა ლობ ა ს ა ნ ი ჭ ე ბ ს ს ა ხ ე თა
გ ა ა ზრე ბ ა ს : “შ ე ნ მ ა გ ონ ე ბ ა მ მ იმა მ ს გა ვს ა მ ი ლე ულ მ თვ ა რე ს ”. ბ ე ს ი კ ი ს თვ ი ს
და მ ა ხ ა ს ი ა თე ბ ე ლი ა უა რყ ოფა ზე ა გ ე ბ ული გ ა შ ლი ლი შ ე და რე ბ ა : “შ ვ ი დნ ი ც ი ურნ ი
მ ოც ი მ ც ი მ ე დ, ა რ შ ე გ ა და რე ”! ბ ე ს ი კ ი პ ოე ტურ ს ი ტყ ვ ა ს ა რა ჩ ვ ე ულე ბ რი ვ ა დ გ რძ ნ ობ ს
და მ ი ს ი პ ოე ტური ს ე მ ა ნ ტი კ ა ს ა ოც რა დ გ ა მ ი ზნ ული ა , ზოგ ჯე რ თა ვ ი ს ა დგ ი ლა ს
ჩ ა ს მ ული ე რთი შ ე ხ ე დვ ი თ ჩ ვ ე ულე ბ რი ვ ი ს ი ტყ ვ ა ს რული ა დ მ ოულოდნ ე ლ მ ხ ა ტვ რულ
ე ფე ქ ტს ქ მ ნ ი ს . “მ ე შ ე ნ მ ა ფი ქ რმ ა მ ი მ ა რ ი ნ დ ა , ჩ ა ვ ე ლ ჭ ი რე ბ ს ა ”. ა ქ ს ი ტყ ვ ა
“მ ი მ ა რი ნ და ” უკ ვ ე თა ვ ი და ნ ვ ე ქ მ ნის შ ე ს ა ფე რ, ოდნ ა ვ მ ე ლა ნ ქ ოლი ურ
გ ა ნ წ ყ ობ ი ლე ბ ა ს , რა ც პ ოე ტს უი მ ე დო, გ ა ნ წ ი რული მ ი ჯნ ური ს და ხ ა ს ი ა თე ბ ი ს თვ ი ს
ს ჭ ი რდე ბ ა . ბ ე ს ი კ ი ს ი ტყ ვ ი ს ა და ფრა ზე ოლოგ ი ი ს ჭ ე შ მ ა რი ტი ოს ტა ტი ა და მ ი ს ი
ლე ქ ს ი ს ზოგ ი გ ა მ ოთქ მ ა პ ი რდა პ ი რ პ ოე ტურ ფორმ ულა ს წ ა რმ ოა დგ ე ნ ს . გ ა ვ ი ხ ს ე ნ ოთ
თუნ და ც ზე მ ოთ უკ ვ ე გ ა ნ ხ ი ლული ლე ქ ს ი “ჰ ა ე რი ც ი ვ -ნ ა მ ი ა ნ ი , ჩ ე მ თვ ი ს ა ღა რა
მ ზი ა ნ ი ”.
რუს თვ ე ლი ს მ ს გ ა ვ ს ა დ ბ ე ს ი კ ი ხ შ ი რა დ მ ი მ ა რთა ვ ს ა ლი ტე რა ც ი ი ს ხ ე რხ ს . თა ვ ი რომ
და ვ ა ნ ე ბ ოთ მ ის ც ნ ობ ი ლ ა ნ ბ ა ნ თქ ე ბ ე ბ ს , ს ა და ც ა ლი ტე რა ც ი ა ძ ი რი თა დ
ფორმ ა ლი ს ტურ ხ ე რხ ა დ გ ვ ე ვ ლი ნ ე ბ ა , ბე ს იკ ის ლი რი კ ულ შ ე დე ვ რე ბ შ ი იგი
ა ღჭ ურვ ი ლი ა მ ნ ი შ ვ ნ ე ლოვ ა ნ ი მ ხ ა ტვ რული ფუნ ქ ც ი ი თ. ბე ს იკ ის ლე ქ ს ი “ტა ნ ო
ტა ტა ნ ო” ა ლი ტე რა ც ი ული ბ გ ე რწ ე რი ს ე რთ-ე რთი ს ა ი ნ ტე რე ს ო ნ ი მ უშ ი ა . და უნ და
ი თქ ვ ა ს , რომ , მ ე ტა ფორა თა ს ა ოც ა რ წ ყ ობ ა ს თა ნ ე რთა დ, ლე ქ ს ი ს მ ხ ა ტვ რულ ს ურა თს
ბ გ ე რა თა ა რა ჩ ვ ე ულე ბ რი ვ ი შ ე ხ ა მ ე ბ ა ქ მ ნ ი ს : “ტა ნ ო ტა ტა ნ ო, გ ულ-წ ა მ ტა ნ ო, ვ ე რ
ს ა კ ა რე ბ ო!” ან “ვ ა , ს ი ც ოც ხ ლე ო უკ უღმ ა რთო, და ნ ა ც ა რე ბ ო” და სხვ. ბე სიკ ი
ბ გ ე რწ ე რი ს , კ ე რძ ოდ, ა ლი ტე რა ც ი ი ს უბ ა დლო ოს ტა ტი ა .
ლი ტე რა ტური ს ი ს ტორი კ ოს ე ბ ი პ ოე ტი ს ნ ოვ ა ტორობ ა ს მ ი ა წ ე რე ნ ა გ რე თვ ე ქ ა რთულ
პ ოე ზი ა შ ი ზოგ ი ა ხ ა ლი ს ა ზომ ი ს შ ე მ ოღე ბ ა ს ა და და მ კ ვ ი დრე ბ ა ს . როგ ორც
ც ნ ობ ი ლი ა , ა ღორძ ი ნ ე ბ ი ს მ წ ე რლობ ა მ ს ა ბ ოლოოდ და ძ ლი ა ე პ ი ური პ ოე მ ე ბ ი ს ა თვ ი ს
შ ე ს ა ფე რი ს ა ზომ ე ბ ი ს ბ ა ტონ ობ ა (მ ა გ ., რუს თვ ე ლური შ ა ი რი და ს ხ ვ .) და ა ხ ა ლი
გა ქ ა ნება მ ის ცა ფორმ ე ბ ი ს მ რა ვ ა ლფე როვ ნ ე ბ ა ს . ბე ს იკ მა თა ვ ი ს ი წ ვ ლი ლი
შ ე ი ტა ნ ა ა ხ ა ლი ქ ა რთული ლე ქ ს ი ს ა ღორძ ი ნ ე ბ ა შ ი . მ ი ს ს ა ხ ე ლს უკ ა ვ შ ი რდე ბ ა ,
მ ა გ ა ლი თა დ, თოთხ მ ე ტმ ა რც ვ ლი ა ნ ი ლე ქ ს ი ს ის ს ა ხ ე ობ ა , რომ ლი ს ძ ი რი თა დი
მ ე ტრული სქემა ა ს ე თი ა (ტა ნ ო /ტა ტა ნ ო/ გ ულწ ა მ ტა ნ ო/ უც ხ ოდ მ ა რე ბ ო):
ქ ორე +და ქ ტი ლი +მ ე ორე პ ე ონ ი +ქ ორე +და ქ ტი ლი . ამ ს ა ზომ მ ა შ ე მ დგ ომ შ ი დი დი
გ ა ვ რც ე ლე ბ ა პ ოვ ა : 14-მ ა რც ვ ლი ა ნ ი ბ ე ს ი კ ური ს ა ზომ ი თა ა და წ ე რი ლი მ ე -19
ს ა უკ უნ ი ს პ ი რვ ე ლი ნ ა ხ ე ვ რი ს მ თე ლი რი გ ი შ ე ს ა ნ ი შ ნ ა ვ ი ლი რი კ ული ლე ქ ს ე ბ ი : გ რ.
ორბ ე ლი ა ნ ი ს “ჩ ე მ ს და ს ე ფე მ ი ა ს ”, ა ლ. ჭა ვ ჭა ვა ძ ის “გ ოგ ჩ ი ს ტბ ა ” და ნ.
ბ ა რა თა შ ვ ი ლი ს “მ ე რა ნ ი ”. ქ ა რთვ ე ლი რომ ა ნ ტი კ ოს ე ბ ი ს მ იე რ ი ნ ტონ ა ც ი ურა დ
ს ა ხ ე ც ვ ლი ლი ამ ს ა ზომ ი თა ა თა რგ მ ნ ი ლი ივ . მ ა ჩ ა ბ ლი ს მ იე რ შ ე ქ ს პ ი რი ს
ტრა გ ე დი ე ბ ი (42). ა ს ე თი ვ ე კ ა ნ ონ ი ზა ტორა დ გ ვ ე ვ ლი ნ ე ბ ა ბ ე ს ი კ ი ქ ა რთული ლე ქ ს ი ს
ს ტროფი კ ი ს და რგ შ ი ც . როგ ორც ც ნ ობ ი ლი ა , ა ღორძ ი ნ ე ბ ი ს ხა ნის მ წ ე რლობ ა შ ი ,
კ ე რძ ოდ, XVIII ს ა უკ უნ ე შ ი ჩვენში დი დი გ ა ვ რც ე ლე ბ ა პ ოვ ა ე . წ . მ უხ ა მ ბ ა ზ-
მ უს ტა ზა დურმ ა ს ა ზომ ე ბ მ ა . ი რკ ვ ე ვ ა , რომ ე ს , ძ ი რი თა და დ ს პ ა რს ული ს ა ზომ ე ბ ი ,
ჩვენში ა ზე რბ ა ი ჯა ნ ული ლი ტე რა ტური ს გ ზი თ შ ე მ ოს ულა და მ ა თ ა რა მ ა რტო
ა ზე რბ ა ი ჯა ნ ულ პ ოე ზი ა შ ი , ა რა მ ე დ ჩ ვ ე ნ შიც გ ა რკ ვ ე ული ს ა ხ ე ც ვ ლი ლე ბ ე ბ ი
გ ა ნ უც დი ა (43). ბე ს იკ ის ა ვ ტორი ტე ტმ ა გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ი თ გ ა ნ ა მ ტკ ი ც ა ქ ა რთულ
პ ოე ზი ა შ ი მ უხ ა მ ბ ა ზური ს ა ზომ ე ბ ი ს გ ა ვ რც ე ლე ბ ა . მ ა ნ პ ი რვ ე ლმ ა შ ე მ ოი ტა ნ ა –
ა ღნ ი შ ნ ა ვ ს აკ. გ ა წ ე რე ლი ა – ყ ვ ე ლა ზე გ ა ვ რც ე ლე ბ ული მ ე ტრი ა მ გ ვ ა რი
ს ტროფე ბ ი ს ა თვ ი ს – ე . წ . 14-მ ა რც ვ ლი ა ნ ი ლოგ ა ე დე ბ ი (5+4+5) და გ ა რი თმ ვ ი ს ი ს წ ე ს ი ,
რომ ე ლი ც ს პ ა რს ულ-ა რა ბ ულ და ა ზე რბ ა ი ჯა ნ ულ პ ოე ზი ა შ ი ი ყ ო და კ ა ნ ონ ე ბ ული ა მ
ფორმ ე ბ ი ს თვ ი ს (პ ი რვ ე ლ ხ უთტა ე პ ოვ ა ნ ს აქვს ე რთი ს ა ე რთო რი თმ ა , რომ ე ლი ც
მ ე ორდე ბ ა მ ომ დე ვ ნ ო ს ტროფე ბ ი ს მ ე ხ უთე ტა ე პ ე ბ შ ი )”(44). ა მ ი ს ნ ი მ უშ ე ბ ი ა ბ ე ს ი კ ი ს
გ ა ვ რც ე ლე ბ ული ლე ქ ს ე ბ ი “ც რე მ ლთა ი ს ხ ა რნ ი ”, “მ ე შ ე ნ ი მ გ ონ ე ” და ს ხ ვ .
ა მ ა ს თა ნ , როგ ორც თა ვ ი და ნ ვ ე ა ღვ ნ ი შ ნ ე თ, ბ ე ს ი კ ი ს ლე ქ ს ე ბ ი
ა ღმ ოს ა ვ ლური ლი რი კ ი ს ზოგ ი ს ა ხ ე ობ ი ს მსგა ვსა დ უე ჭ ვ ე ლა დ ი მ ღე რე ბ ოდა .
ბ ე ს იკ ის ლე ქ ს ე ბ ს ა მ ღე რე ბ დნ ე ნ ს ა ხ ა ლხ ო მ თქ მ ე ლე ბ ი და ა შ უღე ბ ი . ა მ მ ხ რი ვ
და მ ა ხ ა ს ი ა თე ბ ე ლი ა ბ ე ს იკ ის ა და ს ა ი ა თნ ოვ ა ს მ იე რ გ ა ვ რც ე ლე ბ ული
თე რთმ ე ტმ ა რც ვ ლი ა ნ ი ს ა ზომ ე ბ ი , რომ ლე ბ ი ც ქ მ ნ ი დნ ე ნ ე . წ . “თე ჯლი ს ე ბ ი ს ა ” თუ ს ხ ვ ა
ა მ ტი პ ი ს ს ა ზომ ე ბ ი ს ძ ი რი თა დ ა ქ ც ე ნ ტურ ფორმ ე ბ ს . ა მ ლე ქ ს ე ბ შ ი , როგ ორც ე ს
შ ე ნ ი შ ნ ული ა ს პ ე ც ი ა ლურ ლი ტე რა ტურა შ ი , ყ ვ ე ლა ზე ძ ლი ე რი მ ა ხ ვ ი ლი ე ც ე მ ა ტა ე პ ი ს
ბ ოლოს , პ ი რვ ე ლ ს ა რი თმ ო მ ა რც ვ ა ლს , როგ ორც ჩ ა ნ ს – და ს ძ ე ნ ს ა კ . გ ა წ ე რე ლი ა – პ ოე ტ-
ა შ უღე ბ ს ე ს მ ომ ე ნ ტი უა დვ ი ლე ბ და ტა ე პ ი ს და მ ღე რე ბ ი ს ა ს კ ა დე ნ ც ი ა ს ა ვ ს ე ბ ი თ
შე ე ხა მე ბინა თ ს ა კ რა ვ ი ს მ ე ლოდი ურ-მ უს ი კ ა ლური ნ ა კ ა დი ს ძ ლი ე რი
და ს ა ს რული ს თვ ი ს (45).
ბ ე ს ი კ ი ს პ ოე ზი ა მ გ ა ნ უზომ ე ლი გ ა ვ ლე ნ ა მ ოა ხ დი ნ ა მ ი ს თა ნ ა მ ე დროვ ე წ ე რლობ ა ზე
და , შ ე ი ძ ლე ბ ა ი თქ ვ ა ს , რომ მას მ ი მ ბ ა ძ ვ ე ლ-ე პ ი გ ონ თა ლა შ ქ ა რი გ ა უჩ ნ და .
რა ს ა კ ვ ი რვ ე ლი ა , ე პ ი გ ონ თა შ ე მ ოქ მ ე დე ბ ა შ ი და ი ჩ რდი ლა ბე ს იკ ის ლი რი კ ი ს
შინ ა გა ნ ი თა ვ ი ს ე ბ ურე ბ ა ნ ი და ბ ე ს ი კ ური პ ოე ზი ა გ ა და ი ქ ც ა ე რთგ ვ ა რ
ფორმ ა ლი ს ტურ მ ი ბ ა ძ ვ ა თა ს ა გ ნ ა დ. თუმ ა ნ ი შ ვ ი ლე ბ ი , ბ ა ტონ ი შ ვ ი ლე ბ ი თუ ხ ა ლხ ი ს
წ ი ა ღი და ნ გ ა მ ოს ული ა შ უღე ბ ი ბ ა ძ ა ვ დნ ე ნ ბ ე ს ი კ ი ს ლე ქ ს ი ს წ ე რი ს მ ა ნ ე რა ს და ,
როგ ორც ე პ ი გ ონ ობ ა ს ჩ ვ ე ვ ი ა , მ ხ ოლოდ გ ა რე გ ა ნ მ ი ბ ა ძ ვ ა ზე ა გ ე ბ დნ ე ნ თა ვ ი ა ნ თ
ნ ი მ უშ ე ბ ს . მ ა თ ხ ე ლშ ი ბ ე ს ი კ ი ს მ ძ ა ფრი დრა მ ა ტი ზმ ი თ და ტვ ი რთული ლე ქ ს ი უბ რა ლო
და რდი მ ა ნ დული , ფუქ ს ა ვ ა ტური პ ოე ზი ი ს უხ ე ი რო მ ონ ოლოგ ე ბ ა დ გ ა და ი ქ ც ა .
ა მ მ ოვ ლე ნ ა ს ჰ ქ ონ და თა ვ ი ს ი მ ი ზე ზე ბ ი . ბ ე ს ი კ თა ნ ე რთა დ ა რს ე ბ ი თა დ ა მ ოი წ ურა
ძ ვ ე ლი ქ ა რთული პ ოე ზი ი ს როგ ორც შ ი ნ ა ა რს ი , ი ს ე ფორმ ა ლური შ ე ს ა ძ ლე ბ ლობ ა ნ ი .
ე რთგ ვ ა რი კ რი ზი ს ი თვ ი თ ბ ე ს ი კ ი ს ა ვ ე შ ე მ ოქ მ ე დე ბ ა შ ი ი გ რძ ნ ობ ოდა . მ ი უხ ე და ვ ა დ
შ ე ს ა ნ იშ ნ ა ვ ი ლი რი კ ული შ ე დე ვ რე ბ ი ს ა , ბე ს იკ ი ა რს ე ბ ი თა დ ვერ გ ა ს ც ი ლდა
“ს ე ვ დი ს ბ ა ღი ს ა ” და “ს ოფლი ს ა მ ა ოე ბ ი ს ” თე მ ა ტი კ ა ს . ძ ვ ე ლი ქ ა რთული მ წ ე რლობ ი ს
მ ა ს ა ზრდოე ბ ე ლი ს ა ფუძ ვ ლე ბ ი ს ა ბ ოლოოდ შ ე რყ ე ული ი ყ ო და ქვეყა ნა ს რული ა დ
ა ხ ა ლი ძ ვ რე ბ ი ს მ ოლოდი ნ შ ი ი მ ყ ოფე ბ ოდა . ბ ე ს ი კ ი ი ყ ო ა მ გ ა რდა მ ა ვ ა ლი დროი თ
გ ა მ ოწ ვ ე ული ტკ ი ვ ი ლე ბ ი ს უკ ა ნ ა ს კ ნ ე ლი დი დი მ ომ ღე რა ლი და მ ი ს წ ა ს ვ ლა ს თა ნ
ე რთა დ ა შ კ ა რა დე კ ა და ნ ს ი
და ე ტყ ო ძ ვ ე ლი ქ ა რთული მ წ ე რლობ ი ს უკ ა ნ ა ს კ ნ ე ლ პ ე რი ოდს . ბ ე ს ი კ ი ს ე პ ი გ ონ ე ბ ი
ა მ და ს ა ს რული ს ყ ვ ე ლა ზე ა შ კ ა რა წ ა რმ ომ ა დგ ე ნ ლე ბ ი ი ყ ვ ნ ე ნ .
ლი ტე რა ტურა
(1)კ ა ლმ ა ს ობ ა , II, გ ვ . 20.
(2)კ ა ლმ ა ს ობ ა , II, გ ვ .195.
(3)ი ქ ვ ე ,
(4)ს ა ქ ა რთვ ე ლოს ს ს რ ც ე ნ ტრა რქ ი ვ ი ს ს ი გ ე ლი , ფონ დი № 1861.
(5)თა ვ გ ა და ს ა ვ ა ლი ი ე ს ე ოს ე ს შ ვ ი ლი ს ა , ს . კ ა კ ბ ა ძ ი ს გ ა მ ოც ., გ ვ . 14, 39, 46, 57.
(6)რა თქ მ ა უნ და , ა ნ ტონ ი ს ე ს კ ე თი ლშ ობ ი ლური გ ა ნ ზრა ხ ვ ა ს რული ა დ ა რ ე მ თხ ვ ე ოდა
თვ ი თ კ ა პ უც ი ნ თა მ ი ზნ ე ბ ს , რომ ლე ბ ი ც ა გ რე თვ ე მ ხ ოლოდ ”ს ა ს ული ე რო ” მ ოღვ ა წ ე ობ ი თ
ა რ ი ფა რგ ლე ბ ოდნ ე ნ .
(7)გ . ლ ე ო ნ ი ძ ე , ძ ი ე ბ ა ნ ი ქ ა რთული ლი ტე რა ტური ს ი ს ტორი ი და ნ , ტ. I, 1949 წ .
(8)ი ქ ვ ე , გ ვ . 184.
(9)გ . ლ ე ო ნ ი ძ ე , ძ ი ე ბ ა ნ ი , გ ვ . 186.
(10)ი ქ ვ ე , გ ვ . 259 – 260; ვ . მ ა ჭ ა რ ა ძ ე , ბ ე ს ი კ ი ს და ბ ა დე ბ ი ს თა რი ღი (თუშ , ტ. 78, 1963,
გ ვ . 173 – 183).
(11)ქ ა რთული პ ოე ტი კ ი ს ქ რე ს ტომ ა თი ა (XVIII – XIX ს ს .), გ . მ ი ქ ა ძ ი ს რე დ., 1954. გ ვ . 79 – 80.
(12)H-2134.
(13)ს ა ქ . ც ე ნ ტრა რქ ი ვ ი ს ს ი გ ე ლე ბ ი ს პ ი რე ბ ი ს წ ი გ ნ ი № 24, ს ი გ ე ლი № 87.
(14)გ . ლ ე ო ნ ი ძ ე , ბ ე ს ი კ ი , მ ა რმ ონ ტე ლი , ლე ს ა ჟ ი (ლი ტ. გ ა ზე თი , 1938, № 14).
(15)ე ს ლე ქ ს ი , ს ხ ვ ა თა შ ორი ს , მ ოთა ვ ს ე ბ ული ა ქ ვ ს ს . გ ორგ ა ძ ე ს თა ვ ი ს წ ე რი ლშ ი
ბ ე ს ა რი ონ გ ა ბ ა შ ვ ი ლი ს (ბ ე ს ი კ ი ს ) ა ხ ლა დ ა ღმ ოჩ ე ნ ი ლი ლე ქ ს ე ბ ი და ა ვ ტოგ რა ფე ბ ი
(ჩ ვ ე ნ ი მ ე ც ნ ი ე რე ბ ა , 1924, № 1. ნ ა წ ყ ვ ე ტი ა მ ლე ქ ს ი და ნ ა ს ე თი ა : “მ ა ს ბ ე ს ა რი ონ ს ,
ჭ კ უი თ ვ ე ლი ს ა რი ონ ს ”… და ს ხ ვ .).
(16)გ . ლ ე ო ნ ი ძ ი ს და ს ა ხ . წ ე რი ლი . ა ქ ვ ე ა ღს ა ნ ი შ ნ ა ვ ი ა , რომ ბ ე ს ი კ ი ს ა ხ ა ლ
ა კ ა დე მ ი ურ გ ა მ ოც ე მ ა შ ი (რე დ. ა ლ. ბ ა რა მ ი ძ ე , ვ . თოფური ა ) ვ . თოფური ა წ ე რს , რომ
ლე ს ა ჟ ი ს თხ ზულე ბ ი ს გ მ ი რი ს ს ა ხ ე ლი ბ ე ს იკ მ ა , ა ლბ ა თ, რუს ული თა რგ მ ა ნ ი ს
მ ე შ ვ ე ობ ი თ (ა ნ უბ რა ლო გ ა დმ ოც ე მ ი თ) გა იგო და შ ე ი ტა ნ ა თა ვ ი ს რთულ
ა ნ ბ ა ნ თქ ე ბ ა შ ი , ხ ოლო ქ ა რთული თა რგ მ ა ნ ი , როგ ორც ჩ ა ნ ს , ს ა ე რთოდ ა რ ა რს ე ბ ულა
(გ ვ . 289).
(17)გ . ლ ე ო ნ ი ძ ე , ძ ი ე ბ ა ნ ი ქ ა რთული ლი ტ. ი ს ტორი ი და ნ , ტ. I, 1940, გ ვ . 201.
(18)ს ა ი ნ ტე რე ს ოა და ვ ი თ რე ქ ტორი ს ე რთი ა კ როს ტი ქ ი ც . ა კ როს ტი ქ შ ი
კ ი დურწ ე რი ლობ ა ი ძ ლე ვ ა ბ ე ს ა რი ონ ი ს , ლე ონ ი ს და თვ ი თ და ვ ი თი ს ს ა ხ ე ლე ბ ს ( S 105).
(19)გ . ლ ე ო ნ ი ძ ე ბ ე ს ი კ ი ს გ ა ნ დე ვ ნ ა ს 1776 წ . ვ ა რა უდობ ს . ა მ ა ს მ ხ ა რს უჭ ე რს ო
ა გ რე თვ ე ჭ ა ბ უა ორბ ე ლი ა ნ ი ს ა დმ ი მ ი მ ა რთული ბ ე ს ი კ ი ს ე რთი გ ვ ი ა ნ დე ლი (1788 წ .)
ე პ ი ს ტოლე , რომ ე ლშ ი ც ლა პ ა რა კ ი ა 12 წ ლი ს წ ი ნ ა ნ დე ლ ა მ ბ ე ბ ზე , ე . ი . 1776 წ ე ლშ ი
ბ ე ს ი კ ი ს ქ ა რთლი და ნ გ ა ძ ე ვ ე ბ ა ზე . ა ლ. ბ ა რა მ ი ძ ე ბ ე ს ი კ ი ს გ ა ნ დე ვ ნ ა ს 1777 წ ლი თ
ა თა რი ღე ბ ს (ბ ე ს ი კ ი , თხ ზულე ბ ა ნ ი , ა ლ. ბ ა რა მ ი ძ ი ს ა და ვ . თოფური ა ს რე და ქ ც ი ი თ,
თბ ი ლი ს ი , 1962, გ ვ . 8).
(20)ა ნ ა ს ვ ა რა უდობ დნ ე ნ ბ ე ს ი კ ი ს მ ი ჯნ ურა დ ა ლ. ხ ა ხ ა ნ ა შ ვ ი ლი და მ . ჯა ნ ა შ ვ ი ლი ,
თუმ ც ა მ ა თ ა ნ ა ბ ა ტონ ი შ ვ ი ლი ე რე კ ლე ს ა ს ულა დ მ ი ა ჩ ნ და თ.
(21)ბ ე ს ი კ ი (თხ ზულე ბ ა ნ ი ), 1912, გ ვ . X.
(22)პ ლ . ო რ ბ ე ლ ი ა ნ ი , ც ხ ოვ რე ბ ა გ ი ორგ ი მ ე ც ა მ ე ტი ს ა , 1936, გ ვ . 11.
(23)ქ ა რთ. ლი ტ. ი ს ტორი ა , II, 1958, გ ვ . 666.
(24)ს ხ ვ ა თა შ ორი ს , შ ვ ი ლი შ ვ ი ლი ზე მ ონ ა ხ ს ე ნ ე ბ ი ე რე კ ლე ს დი ს , ა ნა
ბ ა ტონ ი შ ვ ი ლი ს ა . კ. ე კ ე კ ლი ძ ი ს გ ა მ ოკ ვ ლე ვ ი ს შ ე მ დე გ ის ე ვ ს. გ ორგ ა ძ ე მ
წ ა მ ოა ყ ე ნ ა პ ი რვ ე ლა დ ბ ე ს ი კ ი ს ტრფობ ი ს ს ა გ ნ ა დ ი მ ე რთა დე დოფა ლი ა ნ ა , რა ც
შ ე მ დე გ გ ა ი ზი ა რე ს კ . კ ე კ ლი ძ ე მ და ს ხ ვ ა მ კ ვ ლე ვ ა რე ბ მ ა ც .
(25)(A 1164, გ ვ . 194; A 1512).
(26)S 1512, გ ვ . 155.
(27)A 1164, გ ვ . 49.
(28)ი ქ ვ ე .
(29)ბ ე ს ი კ ი , 1932, გ ვ . 049.
(30) ე ს გ ა ნ წ ყ ობ ი ლე ბ ა შ ე მ დგ ომ შ ი მ კ ვ ე თრა დ შ ე ი ც ვ ა ლა . ე ს შ ე ი მ ჩ ნ ე ვ ა ა რა მ ა რტო
ბ ე ს იკ ის პ ოე ზი ა შ ი , ს ა და ც ა ღა რ ი ხ ს ე ნ ი ე ბ ა ე რე კ ლე ან მ ი ჩ ქ მ ა ლული ა მ ის ი
სა ქმეები (პ ოე მ ა ”ა ს პ ი ნ ძ ი ს ა თვ ი ს )”, ა რა მ ე დ, როგ ორც ვ ნ ა ხ ა ვ თ, ბე ს იკ ის
პ ოლი ტი კ ურ მ ოღვ ა წ ე ობ ა შ ი ც . ბ ე ს ი კ ი მ ხ ა რშ ი უდგ ა ს ს ოლომ ონ პ ი რვ ე ლს ე რე კ ლე ს
წ ი ნ ა ა ღმ დე გ მ ი მ ა რთულ ს ა ქ მ ი ა ნ ობ ა შ ი .
(31)ნ ა რ კ ვ ე ვ ე ბ ი , ტ. II, გ ვ . 395, ა ს ე თს ა ვ ე მ ოს ა ზრე ბ ა ს გ ა მ ოთქ ვ ა მ ს კ . კ ე კ ე ლი ძ ე .
(32)მ . ჯ ა ნ ა შ ვ ი ლ ი , მ ა ს ა ლე ბ ი ს ა ქ ა რთვ ე ლოს ი ს ტორი ი ს ა თვ ი ს , გ ვ .28.
(33)ა ვ თ . ი ო ს ე ლ ი ა ნ ი , ბ ე ს ი კ ი და რუს ე თ-ოს მ ა ლე თი ს ომ ი (1787 – 1791 წ ), გ ა ზ.”ლი ტ.
და ხ ე ლოვ ნ ე ბ ა ”, 1951, № 45.
(34)შ დრ. გ . ლ ე ო ნ ი ძ ე , ”გ ა მ ოკ ვ ლე ვ ე ბ ი და წ ე რი ლე ბ ი ”, 1958 წ ., გ ვ . 394
(35)კ . კ ე კ ე ლ ი ძ ე , ძ ვ ე ლი ქ ა რთული მ წ ე რლობ ი ს ი ს ტორი ა , ტ. 14, გ ვ . 600 – 617.
(36)გ . ი მ ე დ ა შ ვ ი ლ ი , ქ ა რთული კ ლა ს ი კ ური ს ა გ ა ლობ ლი ს მ ე ტყ ვ ე ლე ბ ი ს ზოგ ი
ს ა კ ი თხ ი (ს ა ი უბ ი ლე ო კ რე ბ ული მ ი ძ ღვ ნ ი ლი კ . კ ე კ ე ლი ძ ი ს ა დმ ი , 1959, გ ვ .150)
(37)ქ ა რთული პ ოე ტი კ ი ს ქ რე ს ტომ ა თი ა (XVIII — XIX ს ს .), გ . მ ი ქ ა ძ ი ს რე დ., 1954, გ ვ . 7. კ .
(38)ქ ა რთ. ლი ტ. ი ს ტორი ა , ტ. 114, გ ვ . 673.
(39)რუს ე თი ს მ თა ვ რობ ა ს ა მ ი თ ოს მ ა ლთა ჯა რე ბ ი ს და ბ ა ნ დე ბ ა უნ დოდა კ ა ვ კ ა ს ი ა შ ი .
(40)ა ლ. ბ ა რ ა მ ი ძ ე , ნ ა რკ ვ ე ვ ე ბ ი , II, 1940, გ ვ . 368.
(41)და ა ხ ლოე ბ ი თ ა მ ხ ა ნ ე ბ შ ი ა ნ შ ე ი ძ ლე ბ ა ც ოტა თი გ ვ ი ა ნ ქ მ ნ ი და ა ს ე თი ვ ე ს ა ხ ი ს
ს ა ხ უმ ა რო პ ოე მ ა ს შ ორე ულ უკ რა ი ნ ა შ ი გ ა და ხ ვ ე წ ი ლი პ ოე ტი და ვ ი თ გ ურა მ ი შ ვ ი ლი
(”ქ ა ც ვ ი ა მ წ ყ ე მ ს ი ”).
(42)ა კ . გ ა წ ე რ ე ლ ი ა . ქ ა რთული კ ლა ს ი კ ური ლე ქ ს ი , 1953, გ ვ . 276.
(43)ც ნ ობ ი ლი ა , რომ ”მ უხ ა მ ბ ა ზე ბ ი ს ” დი დი ოს ტა ტი ი ყ ო ა ზე რბ ა ი ჯა ნ ე ლი პ ოე ტი
ვ ა ღი ფი , რომ ე ლი ც , ს ხ ვ ა თა შ ორი ს , ხ შ ი რა დ ი მ ყ ოფე ბ ოდა ე რე კ ლე II-ი ს კ ა რზე ,
თბ ი ლი ს შ ი და ლე ქ ს ი ც ა ქ ვ ს მ ი ძ ღვ ნ ი ლი ქ ა რთვ ე ლთა დე და ქ ა ლა ქ ი ს ა დმ ი .
43ა კ . გ ა წ ე რე ლი ა , ქ ა რთული კ ლა ს ი კ ური ლე ქ ს ი , გ ვ . 224.
44ი ქ ვ ე , გ ვ . 267.
წ ყ ა რო: ქ ა რთული ლი ტე რა ტური ს ი ს ტორი ა ტ. 2