4-03 Tehnicar Za Kompjutersko Konstruisanje I Upravljanje PDF

OBRAZOVNI PROGRAM
TEHNIČAR ZA KOMPJUTERSKO
KONSTRUISANJE I UPRAVLJANJE
1
SADRŽAJ:
OPŠTI DIO ................................................................................................... 3

1. NAZIV PROGRAMA: TEHNIČAR ZA KOMPJUTERSKO KONSTRUISANJE I UPRAVLJANJE .... 3
2. NASTAVNI PLAN ........................................................................................ 3
1. PREDMETNI PROGRAMI ................................................................................ 5
1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI: .................................................................... 5
1.2. STRUČNO - TEORIJSKI PREDMETI ................................................................. 6
1.2.1. TEHNIČKO CRTANJE SA MAŠINSKIM ELEMENTIMA .......................................... 6
1.2.2. OPŠTE MAŠINSTVO .............................................................................. 15
1.2.3. TEHNOLOGIJA OBRADE ........................................................................ 27
1.2.4. ELEKTROTEHNIKA SA ELEKTRONIKOM ...................................................... 40
1.2.5. KOMPJUTERSKO MODELIRANJE .............................................................. 49
1.2.6. KOMPJUTERSKO UPRAVLJANJE PROIZVODNJOM ......................................... 64
1.2.7. PREDUZETNIŠTVO ............................................................................... 78
1.2.8. PRAKTIČNA NASTAVA .......................................................................... 84
1.3. IZBORNI PREDMETI ...............................................................................119
1.3.1. STRANI JEZIK II .................................................................................119
1.3.2. EKOLOGIJA I ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE ..................................................120
1.3.3. POSLOVNA KOMUNIKACIJA ...................................................................125
1.3.4. ORGANIZACIJA RADA I SISTEM KVALITETA ................................................132
1.3.5. MEHATRONIKA ..................................................................................143
1.3.6. INDUSTRIJSKA POSTROJENJA ...............................................................156
1.3.7. ENERGETSKI SISTEMI ..........................................................................164
2.1. ISPITNI KATALOZI ZA STRUČNO - TEORIJSKI DIO ISPITA ..................................177
2.1.2. KOMPJUTERSKO UPRAVLJANJE PROIZVODNJOM ........................................181
2.2. ISPITNI KATALOZI ZA STRUČNI RAD ...........................................................185
3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA ..................................................187
4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA.....................187
5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA .........................188
6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH ..........................188
7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA ..........................188
8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA ..............................189
9. PROFESIONALNA PRAKSA ..........................................................................190
10. SLOBODNE AKTIVNOSTI ..........................................................................190
2
OPŠTI DIO
1. Naziv programa: TEHNIČAR ZA KOMPJUTERSKO KONSTRUISANJE I UPRAVLJANJE

2. Nastavni plan
Redni Nastavni predmeti-grupe I II III IV
Ukupno
broj predmeta sed. god. sed. god. sed. god. sed. god.
A Opšteobrazovni predmeti
1. Maternji jezik i književnost 3 108 3 108 3 108 3 99 459
2. Matematika 3 108 3 108 3 108 3 99 423
3. Strani jezik 2 72 2 72 2 72 2 66 282
4. Informatika 2 72 72
5. Fizičko vaspitanje 2 72 2 72 2 72 2 66 282
Društvena grupa predmeta
1. Istorija 2 72 72
2. Geografija 2 72 72
3. Sociologija 2 72 72
Prirodna grupa predmeta
1. Hemija 2 72 72
2. Fizika 2 72 72
UKUPNO A 16 576 14 504 12 432 10 330 1842
B Stručno-teorijski predmeti
Tehničko crtanje sa
1. 3 108 4 144 252
mašinskim elementima
2. Opšte mašinstvo 3 108 4 144 252
3. Tehnologija obrade 3 108 3 108 216
Elektrotehnika sa
4. 2 72 72
elektronikom
5. Kompjutersko modeliranje 4 144 5 165 309
Kompjutersko upravljanje
6. 4 144 5 165 309
proizvodnjom
7. Preduzetništvo 2 66 66
UKUPNO B 9 324 11 396 10 360 12 393 1473
C Praktična nastava 4 144 4 144 5 180 5 165 633
D Slobodne aktivnosti 1 36 1 36 1 36 1 33 141
E Izborna nastava 2 72 2 72 4 144 4 132 420
1. Strani jezik II 2 72 2 72 2 72 2 66 282
Ekologija i zažtita životne
2. 2 72
sredine
3. Poslovna komunikacija 2 72
Organizacija rada i sistem
4. 2 72 2 72 144
kvaliteta
5. Mehatronika 2 72 2 66 138
6. Industrijska postrojenja 2 72 2 66 138
7. Energetski sistemi 2 72 2 66 138
F Profesionalna praksa 10 dana 10 dana 10 dana 30 dana
G Sedmični broj časova 32 32 32 32
H Broj radnih sedmica 36 36 36 33 141
Ukupno (A+B+C+D+E) = 4512
3
3. Ciljevi i zadaci obrazovnog programa
- Planiranje, pripremanje, organizovanje i kontrola svoga rada i rada grupe.
- Racionalno korišćenje sredstava rada, energije, materijala i vremena.
- Izrada tehničkih crteža.
- Izrada i mijenjanje 3D modela mašinskih elemenata.
- Izrada i mijenjanje tehničke dokumentacije, urađene na osnovu 3D modela.
- Konstruisanje manje složenih alata.
- Izrada tehnološke dokumentacije.
- Izrada jednostavnih programa.
- Rad na CNC mašinama.
- Rad i provjera programa i izrada obradaka na CNC mašini.
- Planiranje i terminiranje proizvodnje.
- Skladištenje i otprema proizvoda.
- Osiguravanje kvaliteta u skladu sa standardima i normativima.
- Razvijanje preduzetničkih osobina, vještina i ponašanja.
- Zaštita zdravlja i okoline.
4. Uslovi za upis, odnosno uključivanje u program za obrazovanje odraslih

- U srednje stručno obrazovanje u četvorogodišnjem trajanju mogu se upisati lica
koja su:
- završila osnovnu školu ili
- završila dvogodišnju stručnu školu.
- U redovno obrazovanje mogu se upisati i lica koja nijesu starija od 17 godina,
izuzetno lica do 18-te godine uz odobrenje nastavničkog vijeća škole.
- Lica koja su napunila 18 godina uključuju se u program za obrazovanje odraslih.
5. Trajanje obrazovanja
- Obrazovanje po obrazovnom programu tehničar za kompjutersko konstruisanje i
upravljanje traje četiri godine.
6. Prohodnost
- U redovnom obrazovanju učenici napreduju u viši razred ako su iz svih predmeta
tekuće godine postigli pozitivnu ocjenu i obavili profesionalnu praksu
- Lica koja su završila dvogodišnju stručnu školu mogu se upisati u drugi ili treći
razred s obzirom na vrstu programa prethodnog obrazovanja uz polaganje
dopunskih i diferencijalnih ispita.
- Odrasli napreduju po programu u skladu sa planom za izvođenje obrazovnog
programa za odrasle - koji donosi škola.
7. Obrazovanje koje se stiče

- Završetkom obrazovnog programa učenik stiče srednje stručno obrazovanje u
četvorogodišnjem trajanju - TEHNIČAR ZA KOMPJUTERSKO KONSTRUISANJE I
UPRAVLJANJE
4
POSEBNI DIO
1. PREDMETNI PROGRAMI
1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI
1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST

1.1.2. MATEMATIKA
1.1.3. STRANI JEZIK
1.1.4. INFORMATIKA
1.1.5. FIZIČKO VASPITANJE
1.1.6. ISTORIJA
1.1.7. GEOGRAFIJA
1.1.8. SOCIOLOGIJA
1.1.9. HEMIJA
1.1.10. FIZIKA
Napomena:
Katalozi opšteobrazovnih programa su u nadležnosti Zavoda za školstvo.
5
1.2. STRUČNO - TEORIJSKI PREDMETI
1.2.1. TEHNIČKO CRTANJE SA MAŠINSKIM ELEMENTIMA
1. Naziv predmeta: TEHNIČKO CRTANJE SA MAŠINSKIM ELEMENTIMA
2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave
Vrste nastave
Razred Praktična Ukupno
Teorija Vježbe
nastava
I 72 36 108
II 72 72 144
III
IV
Ukupno 144 108 252
Vježbe: odjeljenje se dijeli na grupe do 17 učenika.
3. Opšti ciljevi nastave

- Upoznavanje sa tehnologijom, pravilima, standardima i simbolima koji se
upotrebljavaju u tehničkom crtanju.
- Upoznavanje sa pojmom i vrstama projekcija.
- Razumijevanje smisla za tačnost, preciznost, estetiku i urednost u rješavanju
raznih zadataka i stvaranju navika za planski, organizovani i samostalni rad
uopšte.
- Čitanje i razumijevanje tehničkih crteža, uputstava, propisa, tabela, dijagrama,
šema i tehničke dokumentacije.
- Poštovanje standarda tehničkog crtanja.
- Crtanje jednostavnih tehničkih crteža mašinskih elemenata i manjih sklopova u
skladu sa standardima.
- Konstruisanje jednostavnih mašinskih proizvoda.
- Izrada tehničko - tehnološke dokumentacije.
- Upoznavanje sa vrstama, svojstvima i primjenom mašinskih elemenata.
- Uočavanje i shvatanje funkcionalne međuzavisnosti elemenata, sklopova i
mehanizama.
- Upoznavanje sa pojmovima o CAD softverima kao i sa izradom crteža pomoću
softvera za 2D crtanje.
- Razvijanje osjećaja odgovornosti i preciznosti u radu.
- Ovladavanje stručnom terminologijom neophodnom za komunikaciju u struci.
- Razvijanje osjećaja poštovanja i brige za očuvanje životne sredine.
6
4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: PRVI
Informativni ciljevi i Socijalizacijski Preporuke za
Formativni ciljevi
sadržaji ciljevi izvođenje nastave
učenik učenik učenik
Osnovi tehničkog crtanja
- Upoznaje se sa - Rukuje priborom za - Razvija tehničku Vježbe:
priborom za tehničko crtanje. kaulturu. - Nacrtati jedan
tehničko crtanje. - Poznaje vrste crtež sa osnovnim
- Upoznaje tehničkih crteža, zaglavljem (rad
standarde, vrste razmjeru, zaglavlja olovkom).
tehničkih crteža, i sastavnice. - Nacrtati tehničko
razmjere, zaglavlja - Ispisuje tehničko pismo (rad
i sastavnice. pismo. olovkom).
- Upoznaje se sa
tehničkim pismom.
Geometrijske konstrukcije
- Navodi i nabraja - Crta paralelne i - Razvija preciznost i Vježbe:
osnovne normalne prave. urednost. - Upotreba linija.
geometrijske - Crta simetrale duži - Crtanje
konstrukcije. i uglova. geometrijskih
- Dijeli duži na n- konstrukcija.
jednakih djelova.
- Spaja prave linije - Grafički rad
lukom datog (figura).
poluprečnika.
- Konstruiše pravilne
poligone (trougao,
kvadrat, petougao,
šestougao...).
- Konstruiše krive
linije (elipsu,
parabolu,
hiperbolu, ...).
Osnovi nacrtne geometrije
- Upoznaje pojam i - Razlikuje centralno - Razvija tehničku Vježbe:
vrste projiciranja. i paralelno kulturu. - Projekcija tijela i
- Upoznaje se sa projiciranje. crtanje tijela u
pojmom kosog i - Razlikuje koso i izometriji na
ortogonalnog ortogonalno osnovu projekcija.
projiciranja. projiciranje. - Crtanje projekcija
- Crta projekcije na osnovu
tačke na jednu, izometrijskog
dvije i tri ravni. izgleda i
- Crta projekcije dopunjavanje
duži u opštem i pogleda.
specijalnom - Crtanje presjeka
položaju. geometrijskih tijela
- Crta projekcije i mreže tijela.
osnovnih - II grafički rad (kosi
geometrijskih presjek
likova (kvadrat, geometrijskog
trougao, krug) u tijela i njegova
opštem i mreža).
7
Formativni ciljevi
specijalnom
položaju.
- Crta projekcije
geometrijskih tijela
u opštem i
specijalnom
položaju.
- Crta u izometriji
jednostavne
elemente na
osnovu
ortogonalnih
projekcija.
- Crta jednostavne
elemente u
ortogonalnoj
projekciji i
aksonometriji.
Tehničko crtanje
- Objašnjava - Određuje postupak - Razvija smisao za Vježbe:
pravouglo crtanja izgleda. preciznost. - Dopuna
(ortogonalno) - Određuje potreban - Razvija svijest o nedovršenih
projiciranje, broj izgleda. potrebi kvalitetnog izgleda.
poglede, izglede i - Crta kotne i rada. - Crtanje trećeg
njihov raspored. pomoćne kotne izgleda na osnovu
- Upoznaje se sa linije i označava dva data.
crtanjem predmeta vrijednosti kota na - Crtanje
na tehničkim crtežu. izometrijskog
crtežima. izgleda predmeta
- Upoznaje osnovna na osnovu
načela kotiranja i ortogonalnih
elemente izgleda.
kotiranja.
- Upoznaje se sa
presjecima i
razrezima, vrstama
presjeka, razreza i
detalja, šrafiranju i
uprošćenjima pri
crtanju.
Tolerancije i nalijeganja
- Upoznaje osnovne - Sa crteža čita i - Razvija sposobnost Vježbe:
pojmove o određuje ocjenjivanja i - Određivanje
tolerancijama tolerancije. vrednovanja tolerancija iz
dužinskih mjera. - Iz tabele čita sopstvenog rada. tabela.
- Obašnjava veličine vrijednosti - Određivanje
i položaj odstupanja za nalijeganja.
tolerancijskih zadate tolerancije i - Unošenje
polja. izračunava veličinu tolerancijskih
- Upoznaje se sa tolerancijskog mjera.
osnovnim vrstama polja.
8
Formativni ciljevi
nalijeganja. - Za pojedine vrste
- Upoznaje se sa nalijeganja
izborom tolerancija određuje preklop
i nalijeganja. ili zazor.
- Upoznaje se sa
tolerancijama
oblika i položaja.
- Upoznaje
toerancije
kvaliteta površine.
Presjeci mašinskih djelova
- Upoznaje se sa - Crta razne vrste Vježbe:
vrstama presjeka i presjeka. - Nacrtati potreban
šrafiranjem - Crta poseban i presjek koji crtež
presjeka. djelimičan izgled predmeta čini
predmeta. jasnijim.
- Iii grafički rad
(model u
izometriji).
Crtanje mašinskih elemenata
- Upoznaje se sa - Crta, kotira i Vježbe:
crtanjem, označava navoje. - Nacrtati navojnu
kotiranjem i vezu.
označavanjem
navoja.
- Upoznaje se sa
uprošćenim
crtanjem zavarenih
spojeva.
- Upoznaje se sa
uprošćenim
crtanjem zupčanika
i lančanog prenosa
9
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
Izrada i razrada crteža
- Upoznaje se sa - Vrši skiciranje Vježbe:
postupkom izrade mašinskih djelova- - Nacrtati crtež na
skice. izrada skice. osnovu skice
- Navodi mjerne mašinskog djela.
instrumente i - Upotrebljava - Izrada crteža
pribor za snimanje mjerne sklopa.
mašinskih djelova. instrumente i - I grafički rad
pribor za snimanje (model mašinskog
mašinskih djelova. djela koga treba
snimiti i nacrtati
crtež).
Osnove proračuna mašinskih elemenata
- Definiše i navodi - Pronalazi primjere - Navikava se na Vježbe:
pojam i vrste mašinskih djelova odgovornost u - Određivanje
opterećenja. koji su izloženi radu. napona i
- Navodi vrste naprezanjima. deformacija kod
naprezanja. - Shvata razliku pojedinih vrsta
- Definiše pojam između normalnih i naprezanja.
napona. tangencijalnih
- Upoznaje uticaj napona.
promjene napona - Prepoznaje vrste
na dinamičku naprezanja na:
izdržljivost - istezanje,
materijala. - pritisak,
- Objašnjava - smicanje,
izdržljivost - uvijanje,
mašinskih djelova. - savijanje.
- Objašnjava - Izračunava napone
dozvoljeni napon i i deformacije za
stepen sigurnosti. pojedina
- Objašnjava radni i naprezanja na
kritični napon na konkretnim
dodirnim primjerima.
površinama. - Dimenzioniše
poprečne presjeke
na osnovu oblika,
opterećenja i vrste
materijala.
Nerazdvojivi spojevi
- Navodi podjelu i - Pronalazi primjere - Shvata značaj Vježbe:
Vrste nerazdvojivih primjene postizanja - Crtanje zakovanih
spojeva i njihovu nerazdvojivih odgovarajućeg spojeva.
primjenu. spojeva. kvaliteta urađenog - Dimenzionisanje
- Objašnjava vrste - Definiše način posla. zakovanog spoja
zakivaka, način pripreme pozicija kao i izbor zakovica
zakivanja i za primjenu iz tablica.
primjenu. odgovarajuće veze. - Crtanje zavarenih
- Objašnjava vrste - Uprošćeno crta spojeva.
zakovanih spojeva i različite vrste - Izračunavanje
10
Formativni ciljevi
dimenzionisanje spojeva. stepena sigurnosti
zakovanih spojeva. - Vrši proračun za zavarenog spoja.
- Upoznaje osnovna različite vrste - Crtanje
svojstva zavarenih spojeva. pripremljenih
spojeva. djelova za
- Navodi vrste lemljenje.
zavarenih spojeva i - Izračunavanje
šavova i način stepena sigurnosti
označavanja na lemljenog spoja.
crtežima. - Izračunavanje
- Upoznaje se sa stepena sigurnosti
oblikovanjem i lijepljenog spoja.
dimenzionisanjem
zavarenih spojeva.
- Upoznaje se sa
oblikovanjem i
proračunom
lemljivih spojeva.
- Upoznaje se sa
oblikovanjem i
proračunom
lijepljivih spojeva.
Razdvojivi spojevi
- Navodi vrste, - Pronalazi primjere - Navikava se na Vježbe:
svojstva i primjenu primjene samostalni rad i - Crtanje navojnih
razdvojivih razdvojivih rad u grupi. spojeva.
spojeva. spojeva. - Očitavanje
- Objašnjava vrste, - Bira odgovarajuću dimenzija vijka i
podjelu i primjenu vezu u zavisnosti navrtke iz tablica.
navojnih spojeva. od uslova. - Primjeri proračuna
- Upoznaje se sa - Iz tablica bira vijke navojnih spojeva.
proračunom i navrtke. - Crtanje uzdužnih i
navojnih spojeva. - Odabira način poprečnih klinova.
- Upoznaje veze s osiguranja navojnih - Očitavanje
glavčinama. veza od odvrtanja. dimenzija za
- Upoznaje se sa - Na osnovu zadatih klinove i žljebove
spojevima pomoću uslova odabira iz tablica.
klinova. klinove i
- Upoznaje veze dimenzioniše ih
čivijama. koristeći tablice.
Elastične veze
- Upoznaje se sa - Pronalazi primjere Vježbe:
primjenom, elastičnog - Skiciranje opruga.
vrstama i vezivanja - Provjera stepena
karakteristikama elemenata. sigurnosti.
opruga. - Razlikuje fleksione,
- Navodi materijal za torzione i
opruge. prstenaste opruge.
- Objašnjava
opterećenja,
deformacije kod
11
Formativni ciljevi
pojedinih vrsta
opruga.
- Upoznaje se sa
gumenim
elastičnim
elementima.
Elementi obrtnog kretanja
- Upoznaje se sa - Razlikuje - Stiče sigurnost i Vježbe:
konstruktivnim osovinice, osovine i samopouzdanje u - Skiciranje
oblicima osovinica, vratila. radu osovinica, osovina
osovina, vratila, - Bira materijal za i vratila.
navodi njihovu osovine i vratila. - Izbor materijala za
primjenu i - Dimenzioniše osovine i vratila...
karakteristike. osovine i vratila. .
- Objašnjava
postupak - II grafički rad
dimenzionisanja (proračunati i
osovina i vratila. konstruisati
vratilo).
Ležajevi i ležišta
- Upoznaje se sa - Bira materijal za - Uviđa važnost Vježbe:
vrstama i ležišne čaure i preciznosti u radu. - Izbor ležaja iz
svojstvima ležaja. posteljice. kataloga.
- Navodi način - Analizira načine
označavanja i podmazivanja
prikazivanja ležaja ležišta i razlikuje
na crtežu naprave za dovod i
- Upoznaje se sa podmazivanje
podjelom i vrstama ležišta.
ležišta. - Uočava kriterijum
izbora i primjene
pojedinih vrsta
ležajeva.
- Koristi tablice
prilikom izbora
ležaja.
Spojnice
- Razumije ulogu - Određuje - III grafički rad
spojnica i svojstva kriterijum izbora i (dimenzionisati
pojedinih vrsta primjene pojedinih spojnicu, provjeriti
spojnica. vrsta spojnica. napone i nacrtati
- Dimenzioniše crtež spojnice).
spojnicu.
Elementi za prenos snage
- Upoznaje se sa - Računa prenosni - Razvija sigurnosti i Vježbe:
podjelom, vrstama odnos. samopouzdanja u - Cilindrični zupčasti
i primjenom - Crta standardni radu. par, proračun,
elemenata za profil zupca. konstrukcija, crtež.
prenos snage. - Crta cilindrični - Proračun,
- Razumije osnovne zupčanik. konstrukcija, crtež
pojmove kod - Analizira elemente lančanog, kaišnog
12
Formativni ciljevi
cilindričnih koji utiču na ili remenog
zupčastih parova, nosivost zupčastih prenosnika.
konusnih zupčastih parova.
parova i pužnih - Bira odgovarajuću
parova. vrstu prenosa u
- Navodi materijal za zavisnosti od
izradu zupčanika. zadatih uslova.
- Razumije osnovne - Uocava moguće
pojmove kod greške.
lančanih parova. - Iz kataloga bira
- Navodi način djelove.
označavanja - Crta lančanike
lanaca. - Crta kaišnik i
- Razumije način remenicu.
prenosa snage,
svojstva i podjelu
kaišnih i remenih
parova.
Izrada tehničkih crteža uz pomoć računara
- Upoznaje se sa - Analizira - Razvija pozitivan Vježbe:
osnovnim karakteristike CAD stav prema novim - Izrada
pojmovima o CAD softvera. saznanjima. jednostavnog
softverima. - Radi sa menijima, - Razvija pozitivnu crteža pomoću
- Upoznaje se sa paletama alatki, orijentaciju prema softvera za 2D
grafičkim editorom prostorom za zanimanju. crtanje.
programa za 2D crtanje. - Razumije potrebu
crtanje - Podešava potrebne pravilnog
- Upoznaje se sa parametre. korišćenja
postupcima crtanja - Crta linije, lukove, informatičke
pojedinih objekata. krugove, elipse, terminologije.
- Upoznaje se sa poligone.
postupcima - Premješta, rotira,
modifikovanja kopira odsjeca i
nacrtanih produžuje objekte.
objekata. - Vrši obaranje i
- Poznaje postupak zaobljavanje
unošenja teksta. objekata.
- Upoznaje se sa - Unosi šrafuru.
postupkom - Unosi potreban
kotiranja. tekst na crtežu.
- Kotira crtež.
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

- D. Đorđević, Ž. Papić: Tehničko crtanje sa nacrtnom geometrijom za sve profile,
Zavod za udžbenike, Beograd, 2003.
- S. Drapić: Mašinski elementi za drugi razred mašinske škole, Zavod za udžbenike i
nastavna sredstva, Beograd, 2005.
- S. Drapić, D. Gačić: Tehničko crtanje sa mašinskim elementima, za I i II razred
stručnih škola, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003.
13
6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave
- Nastava se izvodi u kabinetu opremljenom sa:
- stolovima za crtanje,
- računarom sa multimedijskim paketom, softverom za crtanje i konstruisanje.
7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

- Provjera znanja vrši se putem:
- usmenih odgovora, (najmanje jedna ocjena u klasifikacionom periodu);
- crtanih radova – grafičkih radova, radova na vježbama.
- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u
klasifikacionom periodu.
- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena
dobijenih u klasifikacionim periodima.
8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta

- Pozitivna ocjena na kraju školske godine.
9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

- Diplomirani inženjer mašinstva;
- profesor mašinstva.
10. Povezanost predmeta

Povezanost sa drugim predmetima
Znanja
Predmet Znanja
- Elastične veze - Opšte mašinstvo - Termička obrada
- Ležišta i ležajevi - Mehanika
- Opterećenja, naponi i
naprezanja mašinskih
elemenata
- Elementi obrtnog kretanja
- Geometrijske konstrukcije - Kompjutersko modeliranje - Crtanje skica za modele
- Osnovi nacrtne geometrije punih tijela
- Tehničko crtanje - Dodavanje relacija i mjera
- Presjeci mašinskih dijelova skicama
- Crtanje mašinskih - Modelovanje dijelova i
elemenata sklopova
- Izrada tehničkih crteža uz - Tehnički crteži detalja i
pomoć računara sklopova
- Konstruisanje 3D modela
- Konstruisanje 3D sklopova
- Modelovanje dijelova - Praktična nastava - Parametarsko skiciranje
- Modelovanje sklopova - Konstruisanje 3D modela, 3D
- Osnovi nacrtne geometrije sklopova
- Tehničko crtanje - Izrada tehnološke
- Presjeci mašinskih dijelova dokumentacije
- Izrda tehničkih crteža uz
pomoć računara
- Mašinski materijali
- Mehanika
- Opterećenje, naprezanje,
naponi i deformacije
14
1.2.2. OPŠTE MAŠINSTVO
1. Naziv predmeta: OPŠTE MAŠINSTVO
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I 72 36 108
II 72 72 144
III
IV
Ukupno 144 108 252

- Sticanje znanja o vrstama i karakteristikama materijala i njihovoj primjeni.
- Poštovanje ekoloških zahtjeva i razvoj osjećaja za ekonomičnu upotrebu
materijala.
- Sticanje znanja o termičkoj obradi i metodama ispitivanja materijala.
- Sticanje osnovnih znanja iz mehanike.
- Uočavanje značaja opterećenja, naprezanja, napona i deformacija na vijek
trajanja djelova.
- Sticanje osnovnih znanja iz termodinamike.
- Sticanje znanja iz hidraulike i pneumatike.
- Usvajanje znanja radi razumijevanja načina rada i mogućnosti primjene
pneumatskih i hidrauličnih komponenti.
- Razvoj osjećaja odgovornosti i preciznosti u radu.
- Usvajanje stručne terminologije neophodne za komunikaciju u struci.
- Razvoj osjećaja poštovanja i brige za očuvanje životne sredine.
15
Razred: PRVI
Formativni ciljevi
Mašinski materijali
Vrste i svojstva materijala
- Navodi značaj, - Razlikuje pojedine - Razvija potrebu Vježbe:
podjelu i vrste vrste mašinskih ekonomičnog - Izbor čeličnih
mašinskih materijala. korišćenja materijala iz tabela.
materijala. - Shvata fizička, materijala. - Izbor plastičnih masa
- Objašnjava fizička, hemijska, mehanička - Razvija svijest o iz kataloga.
hemijska, mehanička i tehnološka svojstva ličnoj bezbjednosti i - Biranje zaptivnog
i tehnološka svojstva materijala. zaštiti životne materijala.
materijala. - Pronalazi primjere sredine.
- Objašnjava pojam primjene gvožđa i
metala i legura. čelika.
- Definiše gvožđe i - Upoređuje i analizira
čelik, navodi podjelu pojedine vrste
i osobine. čelika.
- Poznaje označavanje - Shvata označavanje
čelika. čelika.
- Navodi podjelu i - Pronalazi primjere
sojstva obojenih primjene obojenih
metala i njihovih metala i njihovih
legura. legura.
- Zna osnovne - Analizira osobine
pojmove o obojenih metala i
nemetalnim njihovih legura.
materijalima. - Pronalazi primjere
- Objašnjava svojstva primjene plastičnih
plastičnih masa, masa i gume u
navodi podjelu i industriji.
primjenu. - Razlikuje i
- Navodi osobine i upoređuje pojedine
primjenu gume. vrste plastičnih
- Zna osobine stakla i masa.
navodi primjenu. - Uočava osobine
- Poznaje kompozitne stakla.
materijale, navodi - Pronalazi primjere
osobine i primjere primjene zaptivnih i
primjene. izolacionih
- Navodi vrste i materijala.
svojstva zaptivnih - Shvata značaj
materijala. zaptivnih materijala.
- Uočava potrebu
pravilnog skupljanja,
skladištenja i
reciklaže otpadnog
materijala.
Korozija i zaštita od korozije
- Objašnjava pojam - Uočava značaj - Razvija ekološku
16
Formativni ciljevi
korozije. zaštite od korozije. svijest.
- Navodi uzroke - Upoređuje različite
pojave korozije. načine zaštite od
- Nabraja i objašnjava korozije.
postupke zaštite
materijala od
korozije.
Termička obrada metala
- Objašnjava pojam i - Shvata značaj - Shvata značaj
značaj termičke termičke obrade. kvalitetnog rada.
obrade. - Pronalazi primjere
- Navodi podjelu primjene termičkih Seminarski rad:
termičke obrade. obrada. - Čisto termičke
- Poznaje čisto - Analizira i upoređuje obrade.
termičke obrade pojedine termičke - Hemijsko - termičke
(kaljenje, žarenje, obrade. obrade.
opuštanje, - Shvata značaj
normalizovanje, ubacivanja ugljenika
starenje). u površinske slojeve
- Zna hemijsko - materijala.
termičke obrade
(cementaciju,
nitriranje,
hromiranje,
cijaniziranje).
Ispitivanje materijala
- Obrazlaže značaj - Shvata značaj - Podstiče osjećaj Vježbe:
ispitivanja ispitivanja odgovornosti. - Određivanje tvrdoće
materijala. materijala. - Razvija analitičko statičkim i
- Nabraja statička i - Razlikuje statička i mišljenje. dinamičkim
dinamička dinamička metodama.
ispitivanja. ispitivanja. - Ispitivanja žilavosti
- Objašnjava postupke - Izvodi mjerenje Šarpijevom
ispitivanja tvrdoće statičkim i metodom.
materijala dinamičkim - Određivanje zatezne
zatezanjem, metodama. čvrstoće materijala.
pritiskom, - Vrednuje dobijene
savijanjem i rezultate ispitivanja
uvijanjem. tvrdoće. Izvodi
- Navodi postupke ispitivanje žilavosti
ispitivanja tvrdoće, materijala.
čvrstoće i žilavosti. - Upoređuje žilavost i
- Poznaje postupke čvrstoću različitih
ispitivanja materijala.
materijala bez - Vrši ispitivanje
razaranja. materijala
ultrazvučnim
talasima.
17
Formativni ciljevi
Mehanika
Uvod u mehaniku
- Navodi i objašnjava
podjelu mehanike.
- Objašnjava pojam i
vrste tijela.
Statika krutog tijela
- Objašnjava pojam - Razlikuje spoljašnje i - Razvija smisao za Vježbe:
sile. unutrašnje sile. red i urednost. - Grafičko razlaganje
- Navodi i razumije - Razlikuje pojedine - Stiče sigurnost u sile.
aksiome statike. vrste veza i crta radu. - Određivanje
- Upoznaje se sa reakcije veza. momenta sile za
vezama i reakcijama - Grafičkom metodom tačku.
veza. razlaže silu na - Određivanje
- Navodi i objašnjava komponente. momenta sprega.
grafičke i analitičke - Grafičkom metodom - Grafičko i analitičko
uslove ravnoteže. traži rezultantu sila. određivanje reakcija
- Objašnjava moment - Postavlja statičke u osloncima.
sile, spreg sila i uslove ravnoteže. - I grafički rad (sistem
moment sprega. - Postavlja analitičke proizvoljnih sila).
- Opisuje redukciju uslove ravnoteže
sistema sila na sistema sučeljenih
tačku, glavni vektor i sila.
glavni moment. - Određuje moment
- Poznaje analitičke i sile za tačku.
grafičke uslove - Postavlja uslove
ravnoteže sistema ravnoteže spregova
proizvoljih sila. sila.
- Redukuje proizvoljni
ravanski sistem sila
na glavni vektor i
glavni moment.
- Postavlja analitičke
uslove ravnoteže
sistema proizvoljnih
sila.
Težište tijela
- Definiše pojam - Shvata značaj težišta - Stiče navike tačnosti Vježbe:
težišta tijela. tijela. i sistematičnosti u - Određivanje težišta
- Objašnjava težište - Određuje težište radu. homogene ravanske
homogene ravanske ravne homogene - Razvija logičko figure.
figure. figure. mišljenje. - Određivanje težišta
- Poznaje težište - Određuje težište homogene linije.
homogene linije. homogene linije. - II grafički rad
- Zna položaj težišta - Uočava položaj nekih (težište homogene
nekih homogenih geometrijskih tijela. figure).
tijela.
Trenje klizanja i kotrljanja
18
Formativni ciljevi
- Objašnjava pojam i - Shvata značaj - Razvija logičko Vježbe:
značaj trenja. trenja. mišljenje. - Izračunavanje sile
- Navodi vrste trenja. - Razlikuje trenje. trenja kod klizanja i
- Objašnjava trenje - Klizanja i kotrljanja. kotrljanja.
klizanja na - Određuje intezitet,
horizontalnoj i kosoj pravac i smjer sile
ravni. trenja.
- Razumije otpore pri - Uočava zavisnost
kotrljanju. koeficijenta trenja
od vrste materijala i
stanja dodirnih
površina.
Osnovi kretanja
- Navodi, definiše i - Izračunava osnovne - Stiče naviku tačnosti Vježbe:
- Objašnjava pojmove: veličine koje opisuju i sistematičnosti u - Izračunavanje puta,
- kretanje, kretanje na osnovu radu. brzine i ubrzanja.
- put, zadatih podataka. - Crtanje dijagrama
- brzina, - Pronalazi primjere puta i brzine.
- ubrzanje, pravolinijskog
- ugaona brzina, kretanja. - III grafički rad
- srednja brzina, - Na primjeru točka (dijagrami kretanja
- ugaono ubrzanje. objašnjava kružno kod jednako
- Definiše i objašnjava kretanje. ubrzanog i usporenog
jednoliko - Uočava razliku kretanja).
pravolinijsko između jednoliko
kretanje tačke. ubrzanog i jednoliko
- Definiše i objašnjava usporenog kretanja.
kružno kretanje - Analizira kretanje
tačke. krutog tijela.
- Upoznaje se, - Određuje brzinu
razumije i tačke koja vrši
objašnjava jednoliko složeno kretanje.
ubrzano i usporeno
kretanje.
- Obrazlaže osnovna
kretanja krutog
tijela.
- Upoznaje se sa
složenim kretanjem
tačke.
Mehanički rad, energija, snaga
- Definiše i objašnjava - Izračunava rad sile - Stiče sigurnost i Vježbe:
pojam rada. pri kretanju na preciznost u radu. - Izračunavanje rada.
- Navodi rad: osnovu zadatih - Razvija tehničku - Izračunavanje
- konstantne sile na podataka. kulturu. kinetičke i
putu, - Izračunava kinetičku potencijalne
- sile u opruzi, i potencijalnu energije.
- sile teže. energiju. - Izračunavanje
- Objašnjava kinetičku - Na osnovu zadanih stepena korisnog
19
Formativni ciljevi
i potencijalnu podataka izračunava djelovanja.
energiju. snagu.
- Razumije i - Određuje stepen
objašnjava pojam korisnog djelovanja
snage. na osnovu korisne i
- Definiše i objašnjava uložene snage.
stepen korisnog
djelovanja.
Količina kretanja, impuls sile
- Razumije i - Izračunava količinu - Razvija sposobnost Vježbe:
objašnjava količinu kretanja i impuls analiziranja i - Izračunavanje
kretanja. sile. zaključivanja. impulsa sile i
- Definiše pojam količine kretanja.
impulsa sile.
20
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
Opterećanja, naprezanja, naponi, deformacije
- Definiše i navodi - Shvata spoljašnje i - Razvija odgovornost i Vježbe:
pojam i vrste unutrašnje sile. preciznost u radu. - Određivanje napona
opterećenja. - Pronalazi primjere - Razvija logičko i deformacija kod
- Razumije nominalno mašinskih elemenata mišljenje. pojedinih vrsta
i računsko koji su izloženi naprezanja.
opterećenje. naprezanjima. - Očitavanje napona i
- Razumije i - Shvata pojam deformacije sa
objašnjava napona. hukovog dijagrama.
naprezanja: - Razlikuje i analizira - Dimenzionisanje
- zatezanje, normalne i poprečnog presjeka
- pritisak, tangencijalne na osnovu oblika
- smicanje, napone. opterećenja i vrste
- savijanje, - Upoređuje elastične materijala.
- uvijanje. i plastične
- Definiše pojam deformacije. - IV grafički rad
napona. - Crta i obrazlaže (savijanje nosača).
- Objašnjava normalne Hukov dijagram
i tangencijalne zavisnosti napona i
napone. deformacije.
- Objašnjava - Izračunava napone i
dozvoljeni napon i deformacije za
stepen sigurnosti. pojedina naprezanja
- Upoznaje se sa na konkretnim
pojmom i vrstama primjerima.
deformacija. - Dimenzioniše
- Navodi razliku poprečne presjeke
između elastičnih i na osnovu oblika,
plastičnih opterećenja i vrste
deformacija. materijala.
- Definiše i objašnjava - Razlikuje i analizira
geometrijske aksijalne, polarne i
karakteristike ravnih centrifugalne
poprečnih presjeka: momente inercije
- statički moment ravnih poprečnih
površine, presjeka.
- aksijalni, polarni i - Određuje otporne
centifugalni moment momente površina.
inercije,
- otporni moment
površine,
- poluprečnik inercije.
Termodinamika
Osnovni pojmovi
- Definiše pojam - Razlikuje otvorene, - Razvija logičko Vježbe:
termodinamičkog zatvorene i izolovane mišljenje i - Mjerenje pritiska i
sistema. sisteme. povezivanje znanja. temperature.
- Navodi i objašnjava - Shvata osnovne Izračunavanje
21
Formativni ciljevi
osnovne veličine veličine stanja: zapreminskog i
stanja: pritisak, zapreminu i tehničkog rada.
- specifična zapremina temperaturu.
- Pritisak, - Analizira rad,
- temperatura. unutrašnju energiju i
- Nabraja promjene količinu toplote.
stanja. - Razlikuje
- Definiše i objašnjava zapreminski i
rad, unutrašnju tehnički rad.
energiju i količinu - Shvata i analizira
toplote. entropiju sistema.
- Definiše pojam
entropije.
Zakoni termodinamike
- Obrazlaže Prvi zakon - Analizira prvi zakon - Razvija sposobnost
termodinamike za termodinamike za posmatranja,
otvorene i zatvorene otvorene i zatvorene analiziranja i
sisteme. sisteme. zaključivanja.
- Poznaje osnovne - Shvata osnovne
postavke i postavke drugog
formulaciju Drugog zakona
zakona termodinamike.
termodinamike.
Idealni i realni gasovi
- Definiše jednačinu - Razlikuje idealne i - Razvija sposobnost Vježbe:
stanja idealnog gasa. realne gasove. posmatranja, - Izračunavanje
- Navodi karakteristike - Interpretira analiziranja i veličina stanja
idealnih gasova. jednačinu stanja zaključivanja. idealnog gasa.
- Objašnjava idealnog gasa u - Određivanje veličina
mješavinu idealnih analitičkom obliku. stanja vodene pare.
gasova. - Shvata pojam
- Navodi karakteristike mješavine idealnih
realnih gasova. gasova.
- Obrazlaže veličine - Analizira veličine
stanja vodene pare i stanja vodene pare.
ilustruje dijagram - Crta dijagrame za
stanja. vodenu paru
- Navodi primjenu - Koristi tablice za
vodene pare u vodenu paru.
industriji.
Pretvaranje toplote u mehanički rad
- Definiše - Shvata i analizira - Razvija sposobnost
termodinamički princip rada oto i logičkog mišljenja i
stepen korisnosti. dizel motora. povezivanja znanja.
- Objašnjava princip - Upoređuje dvotaktne
rada motora sa i četverotaktne
unutrašnjim motore.
sagorijevanjem. - Analizira rad
- Poznaje princip rada parnoturbinsog
22
Formativni ciljevi
parnoturbinskog postrojenja.
postrojenja.
Hidraulika i pneumatika
Uvod
- Upoznaje se sa - Prepoznaje primjere
osnovnim pojmovima primjene hidraulike i
u hidraulici i pneumatike.
pneumatici. - Uočava prednosti i
- Navodi prednosti i nedostatke
nedostatke primjene hidrauličnih i
hidraulike i pneumatskih
pneumatike. sistema.
Osnovi hidraulike
- Nabraja radne - Upoređuje tečnosti - Razvija sposobnost Vježbe:
tečnosti hidrauličnih hidrauličkih sistema. analitičkog - Izrada šema
sistema. - Shvata gustinu, razmišljanja. hidrauličkog sistema
- Poznaje pojam stišljivost i viskozitet pomoću simbola.
gustine, stišljivosti i tečnosti. - Izrada šema i
viskoziteta tečnosti. - Ovladava osnovnim simulacija rada
- Razumije i pojmovima hidrauličkog sistema
objašnjava: hidraulike kroz u fluid sim
- pritisak, izradu jednostavnijih programu.
- protok, zadataka.
- potisak, - Pronalazi primjere
- stepen korisnosti. primjene zakona
- Objašnjava strujanje hidraulike.
tečnosti kroz cijevi, - Razlikuje i analizira
otpore kretanja, pojedine hidrauličke
hidraulički udar, komponente.
kavitaciju. - Upoređuje
- Razumije i hidrauličke motore
objašnjava obrtnog i
komponente translatornog
hidrauličkog sistema: kretanja.
- pumpe, - Crta simbole
- razvodnike, komponenata.
- ventile, - Analizira šeme
- hidromotore, hidrauličkih sistema.
- prečistače, - Razlikuje glavne i
- rezervoare, pomoćne
- akumulatore, komponente i
- vezivne, kriterijume primjene
elemente. u praktičnom
- Demonstrira rješavanju
funkcionalnu šemu problema.
hidrauličkih sistema.
- Navodi primjenu
hidrauličkih sistema.
23
Formativni ciljevi
Osnovi pnumatike
- Objašnjava fizička - Ovladava osnovnim - Razvija odgovornost i Vježbe:
svojstva gasova. pojmovima kroz objektivnost. - Izrada šema
- Upoznaje, razumije i izradu jednostavnijih - Razvija sposobnost pneumatskog sistema
objašnjava zadataka. logičkog mišljenja. pomoću simbola.
komponente - Pronalazi primjere - Izrada šema
pneumatskih primjene pneumatskog sistema
sistema: pneumatike. u FLUID SIM
- kompresore, - Razlikuje i analizira programu.
- pripremnu grupu za pojedine - Realizacija šema na
vazduh, pneumatske demonstracionim
- razvodnike, komponente. tablama za
- ventile, - Shvata ulogu pneumatiku.
- pneumatske motore, osnovnih
- vezivne elemente. komponenata i
- Demonstrira uslove primjene.
funkcionalnu šemu - Upoređuje
pneumatskih pneumatske motore
sistema. obrtnog i
- Navodi primjenu translatornog
pneumatskih dejstva.
sistema. - Crta simbole
- Obrazlaže postupke pojedinih
održavanja komponenti.
pneumatskih - Izrađuje
sistema. funkcionalne šeme
pneumatskih sistema
za konkretne
slučajeve.
- Analizira
pneumatske šeme.
- Tumači projektnu
dokumentaciju
ugradnje, ispitivanja
i održavanja
pneumatskih
sistema.

- J. Brekić, M. Vukić: Mašinski materijali, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 1992.
- S. Drapić i drugi: Mašinski materijali, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 2004.
- Z. Simeunović: Termička obrada sa ispitivanjem materijala, Zavod za udžbenike,
Sarajevo, 1976.
- M. Plavšić i drugi: Mehanika, statika i otpornost materijala, Zavod za udžbenike i
- S. Đurić: Mehanika, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004.
- P. Mitrović, Z. Radojević: Hidraulika i pneumatika, Zavod za udžbenike i nastavna
sredstva, Beograd, 2005.
24
- S. Nikolić: Hidraulične, pneumatske i električne komponente, Zavod za udžbenike
i nastavna sredstva, Beograd, 2005.
- G. Nikolić: Pneumatika i hidraulika, Školska knjiga, Zagreb, 2006.
- R. Šelmić, Đ. Kozić: Termodinamika i termotehnika, Zavod za udžbenike i
- Č. Kovač: Termodinamika, Zavod za udžbenike, Sarajevo, 1988.

- računarom sa multimedijskim paketom, softverom za fluid sim;
- uzorcima različitih materijala, dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima;
- dijapozitivima iz hidraulike i pneumatike, šemama hidrauličkih i pneumatskih
sistema, uzorcima i modelima hidrauličkih i pneumatskih komponenti,
demonstracionim tablama za hidrauliku i pneumatiku.

- usmenih odgovora,
- pismenih vježbi,
- na vježbama,
- grafičkih radova.


- Diplomorani inženjer mašinstva;

Znanja
Predmet Znanja
- Termička obrada - Tehničko crtanje sa - Elastične veze
mašinskim elementima - Ležišta i ležajevi
- Mehanika - Tehničko crtanje samašinskim - Opterećenja, naponi i
elementima naprezanja mašinskih
elemenata
- Elementi obrtnog kretanja
- Mehanika - Praktična nastava - Pribori za stezanje i
pridržavanje
- Mehanika - Mehatronika - Obrtni moment
- Trenje
- Brzina
- Termodinamika - Tehnologija obrade - Livenje
- Termodinamika - Energetski sistemi - Pojam energije
- Termoenergetska postrojenja
- Motori sa unutrašnjim
sagorijevanjem
25
Znanja
Predmet Znanja
- Hidraulika - Praktična nastava - Hidraulički pribori za stezanje
i pridržavanje
- Hidraulika - Energetski sistemi - Vodene turbine
- Hidraulika - Mehatronika - Komponente hidrauličkih
sistema
- Pneumatika - Praktična nastava - Pneumatsko stezanje i
pridržavanje
- Pneumatika - Mehatronika - Komponente pneumatskih
sistema
- Opterećenje, naprezanje, - Kompjutersko modeliranje - Modelovanje djelova i
naponi i deformacije sklopova
- Mašinski materijali - Dodavanje relacija i mjera
skicama
- Rad, energija i snaga - Industrijska postrojenja - Unutrašnji transport
- Stepen korisnog djelovanja - Pomoćna postrojenja
- Pumpe, ventili, filteri - Uređaji na motorima sus
- Kompresori
- Osnovno pojmovi razmjene
toplote
- Materijali koji se koriste u - Ekologija i zaštita životne - Zagađenje vode, vazduha i
mašinstvu sredine zemljišta
26
1.2.3. TEHNOLOGIJA OBRADE
1. Naziv predmeta: TEHNOLOGIJA OBRADE
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I 72 36 108
II 72 36 108
III
IV
Ukupno 144 72 216
Vježbe: odjeljenje se u drugoj godini dijeli na grupe do 17 učenika.

- Shvatanje značaja zaštite na radu.
- Sticanje znanja o vrstama i karakteristikama procesa livenja metala.
- Sticanje znanja o vrstama i karakteristikama procesa obrade deformacijom.
- Sticane znanja o vrstama i karakteristikama procesa obrade oblikovanja lima.
- Sticanje znanja o vrstama i karakteristikama procesa obrade spajanjem.
- Sticanje znanja o vrstama i karakteristikama procesa obrade struganjem.
- Sticanje znanja o vrstama i karakteristikama procesa obrade rendisanja i
provlačenja.
- Sticanje znanja o vrstama i karakteristikama procesa obrade bušenjem i
glodanjem.
- Sticanje znanja o vrstama i karakteristikama procesa obrade brušenjem.
- Sticanje znanja o nekonvencionalnim postupcima obrade.
- Sticanje znanja o tehnološkim postupcima izrade.
- Sticanje znanja da izabere odgovarajuću tehnologiju obrade.
- Sticanje znanja da izabere i izračuna režime obrade i vremena izrade kod
različitih načina izrade.
- Sticanje znanja da uradi tehnološki postupak obrade.
27
Razred: PRVI
Formativni ciljevi
Zaštita na radu
- Upoznaje radnu - Shvata pojam i - Razvija - Posjeta
sredinu. značaj zaštite na odgovornost prema metaloprerađivačoj
- Navodi uzroke radu. higijeni i zdravlju. radionici.
povreda pri radu. - Razlikuje zaštitna
- Nabraja mjere sredstva pri radu.
zaštite pri radu.
Tehnologija livenja metala
- Objašnjava - Razlikuje peći za - Stiče - Posjeta livnici
postupak livenja. topljenje. sistematičnost u
- Navodi svojstva - Prepoznaje livački radu. Seminarski rad
materijala za alat i pribor. - Razvija pravilan - Livenje u
livenje. - Razlikuje ručnu i odnos prema pješčanim
- Opisuje livenje u mašinsku izradu očuvanju kalupima.
pješčanim kalupa. materijalnih - Livenje metalnim
kalupima. dobara. kalupima.
- Navodi materijale
za izradu pješčanih
kalupa.
- Opisuje izradu
kalupa.
- Opisuje izradu
jezgra.
- Opisuje
gravitaciono
livenje.
- Opisuje precizno - Razlikuje vrste
livenje u kalupima livenja mašinskim
sa topivim putem.
modelima. - Livenje pod
- Opisuje livenje u pritiskom.
školjkastim - Centrifugalno
kalupima. livenje.
- Nabraja vrste - Neprekidno livenje.
livenja u metalnim - Livenje u vakumu.
klupima.
- Opisuje ručno i
mašinsko livenje.
- Objašnjava pojave
pri očvršćavanju
odlivaka.
- Opisuje završne
radove na
odlivcima.
Teorijske osnove obrade deformacijom
- Objašnjava pojam i - Razlikuje vrste - Stiče
vrste deformacija. deformacija. samopouzdanje i
- Opisuje postupak sigurnost u radu.
zagrijevanja - Navikava se na
28
Formativni ciljevi
materijala za - Razlikuje slobodno pridržavanje Seminarski rad
obradu kovanje, kovanje propisa. - Obrada kovanjem.
deformacijom. valjcima za - Obrada
- Nabraja vrste peći kovanje i kovanje u presovanjem.
za zagrijavanje. kalupima. - Obrada valjanjem.
- Objašnjava pojam - Prepozanje mašine
kovanja. za kovanje.
- Navodi vrste - Upoređuje kovanje
kovanja. i presovanje.
- Opisuje presovanje
u kalupima.
- Navodi mašine za
presovanje. - Razlikuje procese
- Opisuje osnovne izrade valjanjem:
karakteristike - profila i limova,
obrade - cijevi,
istiskivanjem. - navoja,
- Objašnjava proces - zupčanika,
obrade valjanjem. - žice.
- Opisuje osnovne - Razlikuje alate i
karakteristike mašine za vučenje.
procesa obrade
vučenjem.
Oblikovanje lima
- Objašnjava pojam - Razlikuje - Navikava se na Seminarski rad
odvajanja. odsijecanje, racionalno i - Oblikovanje lima
- Upoznaje osnovne probijanje i pažljivo izvođenje odvajanjem.
karakteristike prosijecanje. pojedinih - Oblikovanje lima
procesa - Razlikuje mašinske zadataka. savijanjem.
odsijecanja, makaze za - Oblikovanje lima
probijanja i siječenje. izvlačenjem.
prosijecanja. - Upoređuje
- Opisuje osnovne probijanje i
karakteristike alata prosijecanje.
za probijanje i - Razlikuje vrste
prosijecanje. alata i mašina za
- Objašnjava pojam savijanje.
procesa savijanja. - Upoređuje ugaono,
- Upoznaje osnovne profilno, kružno i
karakteristike složeno savijanje
procesa savijanja. limova.
- Objašnjava pojam - Razlikuje vrste
izvlačenja lima. izvlačenja.
- Opisuje osnovne - Analizira tehnološki
karakteristike postupak
procesa izvlačenja izvlačenja.
lima.
Obrada spajanjem
- Navodi postupke - Razlikuje - Stiče sigurnost i Seminarski rad
spajanja djelova i nerazdvojive i preciznost u radu. - Spajanje
konstrukcija. razdvojive veze. - Jača lemljenjem.
29
Formativni ciljevi
- Objašnjava - Razlikuje tvrdo i samouvjerenost i - Spajanje
spajanje meko lemljenje. samosvjesnost pri zavarivanjem.
lemljenjem. - Razlikuje opremu i radu.
- Objašnajva pojam i pribor za gasno
karakteristike zavarivanje.
zavarivanja. - Predviđa pomoćne
- Nabraja vrste materijale za
zavarivanja. zavarivanje.
- Opisuje gasno - Razlikuje postupke
zavarivanje. gasnog zavarivanja.
- Obrazlaže gasove - Razlikuje uređaje i
za zavarivanje. postupke
- Opisuje postupak elektrootpornog
pripreme gasnog zavarivanja.
zavarivanja. - Razlikuje elektrode
- Objašnjava gasno kod elektrolučnog
sječenje metala. zavarivanja.
- Objašnjava - Razlikuje vrste
elektrootporno spojeva i opisuje
zavarivanje. pripremu za
- Objašnjava zavarivanje.
elektrolučno - Razlikuje postupke
zavarivanje. ručnog i mašinskog
- Navodi i opisuje elektrolučnog
opremu i pribor za zavarivanja.
elektrolučno
zavarivanje.
- Opisuje postupke
elektrolučnog
zavarivanja.
- Objašnjava
postupak
elektrolučnog
siječenja metala.
- Objašnjava
postupak spajanja
lijepljenjem.
Teorijske osnove obrade rezanjem
- Upoznaje elemente - Razlikuje i - Navikava se na Seminarski rad
obradnog sistema. izračunava glavno i pridržavanje - Kinematika
- Opisuje kretanje pomoćno kretanje propisa i rezanja.
obradka i alata pri kod obrade standarda. - Proces rezanja i
obradi rezanjem. rezanjem. - Stiče pouzdanost u pojave.
- Obrazlaže metode - Analizira strukturu radu. - Rezni alat.
formiranja vremena obrade.
površina. - Analizira sile, - Vježbe: izbor
- Opisuje osnovni otpore i snagu alata, određivanje
princip i vrste rezanja. rezima obrade,
rezanja. - Analizira toplotne određivanje
- Definiše proces pojave, raspodjelu vremena obrade,
rezanja i stvaranja i odvođenje sile i snage
30
Formativni ciljevi
strugotine. toplote. rezanja.
- Navodi i opsuje - Prepoznaje
sredstva za habanje i
hlađenje i postojanost alata.
podmazivanje. - Analizira dodatke
- Nabraja vrste za obradu.
pripremaka.
- Upoznaje - Prepoznaje
pokazatelje koji osnovne elemente
utiču na tačnost reznog alata.
obarde. - Uočava geometriju
- Navodi podjelu i reznog alata.
poznaje osnovne - Upoređuje
elemente reznih materijale za rezne
alata. alate.
- Opsuje postupak - Razlikuje i
rezanja testerama. upoređuje okvirno,
trakasto i kružno
testerisanje.
31
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
Struganje
- Objašnjava - Pronalazi vezu - Razvija pozitivnu Seminarski rad
pojmove operacija i između operacije i orjentaciju prema - Podjela, osnovni
zahvat pri obradi zahvata. zanimanju. sastavni dijelovi,
struganjem. - Upoređuje načine karakteristike i
- Navodi vrste i struganja i - Razvija namjena strugova.
karakteristike alata karakteristične profesionalnu i
za obradu obratke. ličnu odgovornost u - Vježbe: izbor alata,
struganjem. - Bira alate za radu. određivanje rezima
- Navodi vrste i pojedine operacije obrade,
namjenu pribora za obrade struganjem. - Razvija pozitivan određivanje
stezanje. - Bira za zadate stav prema vremena obrade i
- Definiše elemente uslove parametre kvalitetu u radu. snage rezanja.
režima obrade. rezanja, vremena
- Zna geometriju obrade i snagu Projektni zadatak
alata za struganje. rezanja. - Uz pomoć
- Navodi osnovne - Pokazuje uticaj odgovarajućih
vrste obrade izbora priručnika i
struganjem i odgovarajućeg kataloga, za zadate
njihove režima rezanja na uslove:
karakteristike. ekonomičnost - izbor alata,
- Poznaje mogućnost proizvodnje. - izbor parametara
primjene struganja - Upoređuje namjenu rezanja,
u serijskoj i i vrste kretanja - izračunavanje
pojedinačnoj pojedinih vrsta vremena obrade,
proizvodnji. strugova. - izračunavanje snage
- Navodi podjelu, rezanja.
karakteristike i
namjenu strugova.
- Navodi mjere
zaštite na radu.
Rendisanje i provlačenje
- Razumije proces - Analizira i - Razvija sposobnost Seminarski rad
obrade rendisanjem upoređuje kretanja analitičkog - Podjela rendisaljki.
i namjenu obratka i alata kod razmišljanja. - Režimi obrade kod
rendisaljki. struganja i rendisanja.
- Objašnjava osnovne rendisanja. - Razvija pozitivan
operacije pri - Razlikuje alate za stav prema - Vježbe: izbor alata
rendisanju. struganje i kvalitetu u radu. i određivanje
- Navodi vrste alata rendisanje. rezima obrade.
za obradu na - Upoređuje namjenu
rendisaljkama i pojedinih vrsta Seminarski rad
njihovu geometriju. rendisaljki. - Mašine za
- Navodi osnovne - Razlikuje provlačenje.
elemente režima karakteristike alata
obrade kod za spoljašnje i - Vježbe: izbor alata
rendisanja. unutrašnje i određivanje
- Poznaje podjelu provlačenje. rezima obrade.
rendisaljki. - Pronalazi primjere
- Razumije proces profila izrađenih
32
Formativni ciljevi
obrade i namjenu unutrašnjim i
mašina za spoljašnjim
provlačenje. provlačenjem.
- Objašnjava osnovne
operacije pri
provlačenju.
- Navodi vrste alata
za provlačenje.
- Navodi osnovne
elemente režima
obrade kod
provlačenja.
- Poznaje podjelu
mašina za
provlačenje.
- Navodi mjere
zaštite na radu. .
Bušenje
- Razumije proces - Bira odgovarajući - Razvija smisao za Seminarski rad
bušenja i osnovna postupak za obradu preciznost. - Mašine za bušenje.
kretanja kod otvora i rupa i - Geometrija alata za
obrade bušenjem. uočava njihovu bušenje.
- Objašnjava osnovne funkcionalnost.
operacije: bušenje, - Prepoznaje alate za - Vježbe: izbor alata
upuštanje, pojedine operacije i određivanje
razvrtanje. i uslove za njihovu režima obrade.
- Zna geometriju upotrebu.
alata za bušenje. - Bira iz priručnika i
- Navodi osnovne kataloga za zadate
elemente režima uslove režima
obrade. rezanja, vrijeme
- Navodi podjelu obrade i snagu
bušilica. rezanja.
- Navodi mjere - Uočava namjenu
zaštite na radu. stone, stubne,
radijalane,
koordinatne i
viševretene
bušilice.
Glodanje
- Razumije proces - Prepoznaje na - Navikava se na Seminarski rad
glodanja. primjerima načine pridržavanje - Podeoni aparat.
- Navodi osnovne glodanja i uočava propisa.
karakteristike i njihove - Vježbe: izbor alata
kretanja kod karakteristike. i određivanje
glodanja. - Bira za zadate rezima obrade.
- Objašnjava osnovne uslove alate za
operacije na glodanje i Projektni zadatak
glodalicama. parametre rezanja. - Uz pomoć
- Zna osnovne - Uočava namjenu odgovarajućih
karakteristike alata pojedinih vrsta priručnika i
33
Formativni ciljevi
za glodanje. glodalica. kataloga, za zadate
- Navodi osnovne - Razvija sigurnosti i uslove:
elemente režima i preciznosti u - izbor alata,
obrade. radu. - izbor parametara
- Navodi vrste i rezanja,
namjenu pribora za - izračunavanje
stezanje. vremena obrade,
- Zna namjenu - izračunavanje
podionog aparata. snage rezanja.
- Poznaje podjelu i
vrste glodalica.
- Navodi mjere
zaštite na radu.
Brušenje
- Navodi - Uočava načine - Razvija tehničku Seminarski rad
karakteristike brušenja i njihove kulturu i smisao za - Proces stvaranja
obrade brušenjem. specifičnosti. red i urednost. strugotine kod
- Objašnjava osnovne - Prepoznaje brušenja.
operacije pri pojedine vrste - Karakteristike alata
brušenju. mašina, alata i za brušenje.
- Navodi oblike, vrste pribora u zavisnosti
i karakteristike od njihove - Vježbe: izbor alata
alata. namjene. i određivanje
- Navodi osnovne - Analizira režima obrade.
elemente režima karakteristike i
obrade. pronalazi
- Objašnjava mogućnosti
namjenu pribora pri primjene ručne
brušenju. brusilice.
- Poznaje podjelu i - Cita oznake tocila i
vrste brusilica. povezuje ih sa
- Opisuje postupke karakteristikama
glačanja, tocila.
honovanja, - Pronalazi primjere
lepovanja primjene honovanja
- Poznaje alate za i lepovanja.
honovanje, - Pokazuje uticaj
lepovanje izbora
- Navodi mjere odgovarajućeg
zaštite na radu. režima rezanja na
ekonomičnost
proizvodnje.
- Bira iz priručnika ili
kataloga alate.
- Povezuje vrstu
obrade sa
kvalitetom
obrađene površine.
Izrada navoja i zupčanika
- Navodi načine - Prepoznaje alate za - Stiče naviku Seminarski rad
izrade navoja u urezivanje navoja sistematičnosti u - Mašine za
34
Formativni ciljevi
zavisnosti od obima ručno i mašinski. radu. ozubljenje.
proizvodnje i vrste - Za odgovarajuću - Alati za ozubljenje.
navoja. vrstu navoja bira
- Opisuje postupke odgovarajući alat. - Vježbe: izbor alata
izrade navoja. - Uočava za izradu navoja i
- Navodi alate za karakteristike određivanje režima
izradu navoja i izrade navoja na obrade.
njihove pojedinim vrstama
karakteristike. mašina.
- Objašnjava - Za zadate uslove
namjenu pomoćnih određuje elemente
pribora kod rezanja režima obrade.
navoja. - Prepoznaje alate za
- Navodi i opisuje izradu zupčanika.
metode izrade
zubaca zupčanika.
- Opisuje postupak
izrade zupčanika na
različitim
mašinama.
- Navodi osnovne
karakteristike alata
za izradu zubaca
zupčanika.
- Navodi mjere
zaštite na radu.
Nekonvencionalni postupci obrade
- Navodi podjelu - Upoređuje - Pozitivno Seminarski rad
nekonvencionalnih karakteristike procjenjuje važnost - Nove tehnologije
postupaka obrade i pojedinih vrsta novih saznanja iz obrade materijala.
opisuje njihovu nekonvencionalnih svoje struke.
namjenu. postupaka obrade.
- Objašnjava principe - Pronalazi primjere
elektrohemijske primjene pojedinih
obrade, obrade nekonvencionalnih
ultrazvukom, postupaka.
obrade
elektroerozijom,
laserom i dr.
- Navodi mjere
zaštite na radu i
zaštite životne
sredine.
Tehnološki postupci
Osnovni pojmovi - Upoređuje - Razvija analitičnost Vježbe
- Nabraja osnovne karakteristike i logičko mišljenje. - Određivanje
tehnološke procese pojedinačne, - Navikava se na dodataka za obradu
i objašnjava serijske i masovne tačnost. za različite vrste
osnovne elemente proizvodnje. obrade.
proizvodnih - Klasifikuje - Primjeri baziranja:
procesa. pripremake prema - Stiče po otvoru, otvoru i
35
Formativni ciljevi
- Navodi podjelu obliku i načinu samopouzdanje i ravni, dva otvora i
pripremaka prema izrade. sigurnost u radu. ravni, ravni i dva
obliku i načinu - Uočava faktore od otvora.
izrade. kojih zavisi veličina
- Definiše pojam dodatka za obradu. Vježbe
dodatka za obradu. - Za zadate uslove - Dozvoljena
Baze i baziranje određuje veličinu odstupanja
- Definiše pojam dodatka za obradu. dimenzija.
baze, navodi vrste - Vrši podjelu baza - Dozvoljena
baza i način prema njihovoj odstupanja
baziranja. funkciji. geometrijskog
- Nabraja i - Označava tačke oblika.
objašnjava osnovne baziranja i - Dozvoljena
principe za izbor stezanja. odstupanja
baza. - Na primjerima parametara
- Objašnjava načine pokazuje pravilan i površina, baznih
oslanjanja i nepravilan način linija i osa.
stezanja da bi se oslanjanja i - Dozvoljena
izbjegle greške stezanja i njihov odstupanja
baziranja. uticaj na greške kvaliteta površine.
Tačnost obrade baziranja.
- Objašnjava pojam - Označava Vježbe
tačnosti obrade. dozvoljena - Izbor pripremka i
- Nabraja vrste odstupanja. određivanje
dozvoljenih - Analizira radionički dodataka za
odstupanja. crtež, materijal, obradu.
Opšti principi kotiranje, - Izbor baza.
razrade tehnoloških tehnologičnost - Utvrđivanje
postupaka dijela kao osnovu redoslijeda
- Navodi aktivnosti i za projektovanje operacija i njihova
principe tehnološkog podjela na zahvate.
projektovanja postupka. - Izbor reznih i
tehnološkog Za zadate uslove: steznih alata i
postupka i - bira vrste mjernih i kontrolnih
objašnjava ih. tehnološkog alata i
- Razumije značaj procesa; instrumenata.
polaznih podataka - vrši konstruktivnu i - Izbor elemenata
za definisanje tehnološku analizu režima obrade.
tehnološkog crteža;
postupka. - vrši pravilan izbor i
- Obrazlaže: konstruisanje
- izbor i pripremka;
konstruisanje - određuje vrstu i
pripremka; redosljed obrade;
- izbor vrsta obrade i - određuje redosljed
operacija; opreacija i broj
- izbor redosleda zahvata;
operacija; - određuje
- izbor načina tehnološke mjere i
baziranja i stezanja tolerancije;
i steznih pribora; - bira stezne pribore;
36
Formativni ciljevi
- izbor mašine; - bira rezne alate;
- utvrđivanje - bira mjerne i
tehnoloških mjera i kontrolne alate i
tolerancija. instrumente;
- Izbor reznog alata - vrši izbor
- Izbor mjernih i elemenata režima
kontrolnih alata i obrade i određuje
instrumenata vrijeme izrade;
- Izbor elemenata - popunjava
režima rezanja tehnološku
- Određivanje dokumentaciju.
vremena izrade
- Određivanje
troškova obrade.
- Navodi elemente
tehnološke
dokumentacije.
Razrada karakterističnih tehnoloških postupaka
Tehnološki postupak - Za dio oblika - Razvija sposobnost Projektni zadatak
izrade vratila i osovine ili vratila logičkog Za zadate uslove za
osovina određuje redosljed zaključivanja. osovinu/ vratilo
- Objašnjava operacija, opis i /čauru/polugu/
postupak izrade skice operacija, - Stiče sigurnost i kućište/ zupčanik:
vratila i osovina. rezni i stezni alat i preciznost u radu. - Izvršiti
način baziranja. konstruktivnu
Tehnološki postupak - Za dio oblika čaure analizu crteža
izrade čaure određuje redosljed dijela.
- Objašnjava operacija, opis i - Izvršiti
postupak izrade skice operacija, konstruktivnu i
čaure. rezni i stezni alat i tehnološku analizu
način baziranja. crteža dijela.
Tehnološki postupak - Izabrati i
za polugu i viljušku - Za dio oblika konstruisati
- Objašnjava poluge ili viljuške pripremak.
postupak izrade određuje redosljed - Izvršiti izbor vrsta
poluge i viljuške. operacija, opis i obrade.
skice operacija, - Utvrditi redosljed
Tehnološki postupak rezni i stezni alat i obrade.
za obradu kućišta način baziranja. - Utvrditi redosljed
- Objašnjava operacija.
postupak izrade - Za dio oblika - Odrediti zahvate.
kućišta. kućišta određuje - Utvrditi tehnološke
redosljed mjere i tolerancije.
Tehnološki postupak operacija, opis i - Izabrati rezne
za obradu zupčanika skice operacija, alate.
- Objašnjava rezni i stezni alat i - Izabrati stezne
postupak izrade način baziranja. alate i pribore.
zupčanika. - Izabrati mjerne i
- Za dio oblika kontrolne alate i
zupčanika određuje instrumente.
redosljed - Odrediti elemente
37
Formativni ciljevi
operacija, opis i režima rezanja.
skice operacija, - Odrediti vremena
rezni i stezni alat i izrade.
način baziranja. - Uraditi tehnološku
dokumentaciju.
Napomena:
Projektni zadaci mogu biti obrađeni problemski, korišćenjem metodologije nastava
orjentisane ka aktivnostima, tj. Samostalnim radom učenika u grupama, u sljedećim
koracima: informisanje, planiranje, odlučivanje, realizacija, kontrola i procjena
(evaluacija).

- S. Simić, Z. Simić: Tehnologija obrade, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 2005.
- M. Teslić: Tehnologija obrade, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd,
1994.
- D. Stojanović: Tehnološki postupci sa kontrolom, Zavod za udžbenike i nastavna

- Nastava se izvodi u učionici koja je opremljena:
- računarom sa multimedijalnom opremom, odgovarajućim softverom i potrebnim
brojem kataloga mašina i alata, priručnika, tabela, šema, skica, uzorcima reznih i
steznih alata.

- usmenih odgovora i pismenih vježbi,
- projektnih zadataka;


38
Znanja
Predmet Znanja
- Struganje - Praktična nastava - Struganje
- Rendisanje, provlačenje - Praktična nastava - Rendisanje, provlačenje
- Glodanje - Praktična nastava - Glodanje
- Brušenje - Praktična nastava - Brušenje
- Izrada zavojnica - Praktična nastava - Izrada zavojnica
- Livenje - Opšte mašinstvo - Termodinamika
- Tehnološki postupci - Kompjutersko upravljanje - Priprema tehničko-
proizvodnjom tehnološke dokumentacije
39
1.2.4. ELEKTROTEHNIKA SA ELEKTRONIKOM
1. Naziv predmeta: ELEKTROTEHNIKA SA ELEKTRONIKOM
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III 72 72
IV
Ukupno 72 72

- Upoznavanje i razumijevanje osnovnih zakona elektrotehnike u jednosmjernim i
naizmjeničnim strujnim kolima.
- Upoznavanje zakonitosti električnog i magnetnog polja.
- Upoznavanje osnovnih pojmova, mjernog pribora, mjernih instrumenata u
električnim mjerenjima.
- Usvajanje znanja o materijalima, uređajima i tipovima električnih instalacija.
- Raspoznavanje elektronskih elementa i razumijevanje njihovog djelovanja u
jednostavnim vezama.
- Razvijanje osjećaja odgovornosti i preciznosti u radu, ovladavanje stručnom
terminologijom neophodnom za komunikaciju u struci.
40
Rared: TREĆI
Formativni ciljevi
Osnovi elektrotehnike
Uvodni dio - Poznaje raspored
- Upoznaje se sa elementarnih
strukturom čestica u atomu.
materije. - Razlikuje izolatore,
- Objašnjava šta je provodnike i
atom i koje čestice poluprovodnike.
sačinjavaju atom.
Elektrostatika - Razlikuje načine - Razvija sposobnost - Demonstracija
- Objašnjava pojam naelektrisavanja logičkog naelektrisavanja
naelektrisanog tijela. razmišljanja i tijela.
tijela. - Određuje silu koja povezivanja.
- Objašnjava djeluje između
elektrostatičko tačkastih
polje, njegove naelektrisanja.
karakteristike i - Predstavlja grafički
način prikazivanja. električno polje.
- Navodi Kulonov - Razlikuje
zakon. homogeno i
- Definiše sile u nehomogeno
električnom polju. električno polje.
- Zna kako se ponaša
provodnik a kako
izolator u
električnom polju.
- Definiše električni - Izračunava
potencijal i napon. kapacitivnost
- Definiše električni pločastog
kondenzator, kondenzatora.
kapacitivnost - Izračunava
kondenzatora. ekvivalentnu
- Navodi vrste kapacitivnost.
kondenzatora.
- Nabraja načine
povezivanja
kondenzatora.
Jednosmjerne - Analizira kako se - Razvija analitičko - Koristi otpornik,
struje kreće količina mišljenje. kalem i
- Objašnjava pojam elektriciteta i kondenzator kao
jednosmjerne smjer električne pokazno sredstvo.
struje. struje.
- Definiše jačinu i - Izračunava
gustinu električne električnu
struje. otpornost i
- Zna sta je električnu
električna provodnost na
otpornost i primjerima.
električna - Rješava prosto
provodnost. električno kolo.
41
Formativni ciljevi
- Navodi osnovne - Određuje
elemente ekvivalentnu
električnog kola. otpornost, jačinu
- Navodi i definiše električne struje i
Omov zakon. napon.
- Navodi Prvi - Rješava složeno
kirhofov zakon. električno kolo
- Navodi načine pomoću Kirhofovih
vezivanja zakona.
otpornika.
- Definiše
ekvivalentnu
otpornost.
- Navodi drugi
Kirhofov zakon.
- Navodi i definiše
Džulov zakon.
- Definiše električni
rad i električnu
snagu.
Elektromagnetizam - Određuje smjer - Osposobljava se za
- Upoznaje se sa magnetne indukcije povezivanje uzroka
pojmom magnetnog kod provodnika i i posljedica.
polja i njegovim kalema pravilom - Razvija moć
karakteristikama. desne ruke. zapažanja.
- Objašnjava - Uočava zavisnost
magnetno polje magnetne indukcije
struje u i fluksa.
pravolinijskom - Razlikuje
provodniku i elektromagnetnu
kalemu. od
- Objašnjava elektrodinamičke
magnetnu indukciju sile.
i magnetni fluks. - Shvata lencov
- Objašnjava zakon.
elektromagnetnu - Shvata od čega
silu. zavisi veličina
- Objašnjava indukovane
elektrodinamičku elektromotorne sile
silu. i kako se određuje
- Objašnjava pojavu njen smjer.
elektromagnetne - Upoređuje pojavu
indukcije. samoindukcije i
- Zna kada se u uzajamne
pravolinijskom indukcije.
provodniku i
kalemu indukuje
elektromotorna
sila.
- Zna šta je
samoindukcija.
42
Formativni ciljevi
- Objašnjava pojavu
međusobne
indukcije.
Naizmjenične struje - Razlikuje - Povezuje prethodno - Koristi vremenske i
- Upoznaje se sa jednosmjerne i stečena znanja. fazorske dijagrame
osnovnim naizmjenične - Razvija smisao za naizmjeničnih
pojmovima i veličine. preciznost i veličina.
oblicima - Određuje odgovornost u radu.
naizmjeničnih parametre: - Koristi šeme
električnih veličina. trenutnu vezivanja trofaznih
- Definiše parametre vrijednost, sistema.
naizmjeničnih amplitudu, periodu,
veličina. frekvenciju, kružnu
- Navodi načine frekvenciju.
prikazivanja - Određuje srednju i
naizmjeničnih efektivnu
veličina. vrijednost
- Upoznaje se sa naizmjeničnih
faznim odnosima veličina.
naizmjeničnih - Određuje početnu
veličina. fazu, ukupnu fazu i
- Navodi osnovne faznu razliku.
elemente u kolima - Crta vremenski i
naizmjenične fazorski dijagram
struje. struja i napona na
- Objašnjava otporniku.
ponašanje - Shvata pojam
otpornika u kolu aktivne snage.
naizmjenične - Crta vremenski i
struje. fazorski dijagram
struja i napona u
- Poznaje ponašanje kolu sa kalemom.
kalema u kolu - Crta vremenski i
naizmjenicne fazorski dijagram
struje. struja i napona u
- Objašnjava kolu sa
ponašanje kondenzatorom.
kondenzatora u - Shvata pojam
kolu naizmjenične reaktivne snage
struje. kalema i
kondenzatora.
Trofazni sistemi
- Zna osnovne - Upoređuje
karakteristike karakteristike
trofaznih sistema. trofaznih i
- Objašnjava jednofaznih
simetrični i sistema.
nesimetrični - Crta vektorski
trofazni sistem. dijagram struja i
- Definiše snage i napona u trofaznom
energije trofaznih sistemu.
43
Formativni ciljevi
sistema. - Poznaje definicije
- Upoznaje se sa linijskih i faznih
potrebom trofaznih napona i struja.
sistema u praksi.
Proizvodnja i prenos električne energije
- Objašnjava princip - Razlikuje vrste - Razvija sposobnost - Posjeta
dobijanja i elektrana. zapažanja. hidroelektrani.
proizvodnje - Razlikuje osnovne
električne energije. električne uređaje
- Nabraja vrste u elektranama.
elektrana. - Poznaje osnovnu
- Opisuje princip funkciju elemenata
rada razvodnih
hidroelektrane. postrojenja.
- Nabraja elemente
razvodnih
postrojenja.
Električna mjerenja
- Upoznaje osnove - Računa apsolutne, - Razvija smisao za - Koristi
mjerenja i definiše: relativne, preciznost i ampermetar,
- Pojam veličine, procentne greške. odgovornost u radu. voltmetar,
jedinice, mjerenja - Razlikuje analogne ommetar i unimjer.
i tačnosti. i digitalne mjerne
- Definiše greške u instrumente.
mjerenju. - Na mjernom
- Navodi osnovne instrumentau
mjerne instrumente razlikuje namjenu
i objašnjava elemenata za
njihovu namjenu podešavanje,
(ampermetar, očitavanje i
voltmetar, priključivanje.
ommetar, unimjer). - Određuje redoslijed
- Zna način radnji prilikom
podešavanja i mjerenja.
očitavanja - Očitava mjerenu
ampermetra / vrijednost kod
voltmetra / analognih i
ommetra ili digitalnih mjernih
unimjera. instrumenata...
- Zna pravilo
priključivanja
ampermetra,
ommetra i
voltmetra u mjerno
kolo i njihove
grafičke simbole.
Osnovi električnih instalacija
- Objašnjava svrhu - Uočava razliku - Razvija smisao za Vježba:
korišćenja između instalacija preciznost i - Izrada
električnih vISOkog, niskog i odgovornost u radu. jednostavnog
instalacija. malog napona. projekta kućne
44
Formativni ciljevi
- Objašnjava - Razlikuje djelove instalacije.
korišćenje napona električnih
u električnim instalacija i
instalacijama. razumije ulogu
- Navodi osnovne svakog od njih.
djelove električnih - Shvata značaj
instalacija. propisa pri izradi
- Navodi ulogu i instalacija.
značaj postojanja - Uočava razliku
standarda pri izradi korisćenja različitih
električnih vrsta kablova pri
instalacija. izradi različitih
- Objašnjava ulogu instalacija.
osnovnih elemenata - Razumije značaj
u električnim zaštite od
instalacijama. prekomjerne
struje.
- Identifikuje
osnovne grafičke
simbole u
projektima
električne
instalacije.
Osnovi električnih mašina
- Objašnjava princip - Razlikuje vrste - Jača - Koristi skice i šeme
rada transformatora. samouvjerenost i sinhronih i
transformatora. - Shvata primjenu pouzdanost u radu. asinhronih mašina.
- Navodi vrste transformatora u - Razvija ličnu
transformatora. praksi. odgovornost prema
- Objašnjava obrtno - Računa odnos higijeni i zdravlju.
magnetno polje. transformacije.
- Objašnjava princip - Razlikuje djelove
rada asinhronog asinhronog motora.
motora. - Razlikuje sinhrone i
- Objašnjava princip asinhrone mašine.
rada sinhronih - Shvata rad mašina
mašina. jednosmjerne
- Objašnjava princip struje i shvata
rada generatora i njihovu primjenu u
motora praksi.
jednosmjerne - Analizira opasna
struje. dejstva električne
- Nabraja i struje.
objašnjava
propisane načine za
zaštitu od strujnog
udara.
Osnovi elektronike
Poluprovodnici - Razlikuje - Razvija sposobnost - Koristi elektronske
- Upoznaje se sa provodnike, logičkog komponente kao
strukturom poluprovodnike i razmišljanja i pokazni materijal.
45
Formativni ciljevi
poluprovodnika. izolatore. povezivanja.
- Objašnjava - Uočava razliku - Navikava se na
nastajanje između pridržavanje
poluprovodnika P i poluprovodnika P i propisa.
N tipa. N tipa.
Dioda - Uočava razliku
- Objašnjava među provodnim i
obrazovanje PN neprovodnim
spoja. stanjem diode.
- Definiše direktno i - Shvata primjenu
inverzno polarisan dioda u praksi.
PN spoj. - Uočava razliku
Bipolarni tranzistori između tranzistora
- Poznaje unutrašnju pnp i NPN tipa.
strukturu - Crta karakteristike
tranzistora. tranzistora.
- Navodi vrste - Razlikuje stanja
tranzistora koja postoje kod
- Zna simbole i tranzistora koji radi
elektrode kao prekidač.
tranzistora. - Shvata primjenu
- Objašnjava princip unipolarnih
rada tranzistora na tranzistora u
modelu sa praksi.
zajedničkim - Shvata primjenu
emitorom. tiristora u praksi.
- Objašnjava - Uočava razliku
bipolarni tranzistor između monolitnih i
kao prekidač. hibridnih kola.
Fet i mosfet - Razlikuje
- Zna pojam i invertujući i
funkciju neinvertujući
unipolarnog operacioni
tranzistora (FET). pojačavač.
- Objašnjava - Razlikuje
jednosmjerni režim postojanje osnovnih
rada pojačavača sa kola sa operacionim
FET-ovima. pojačivačima.
- Poznaje pojam i - Shvata ulogu
funkciju ostalih pojedinih kola sa
vrsta unipolarnih operacionim
tranzistora pojačivačima.
(MOSFET i Cmos). - Razlikuje stanje
Tiristori postojanja logičke
- Zna konstrukciju nule i jedinice kod
tiristora. logičkih kola.
Integrisana kola - Crta simbole i
- Objašnjava funkcionalne tabele
nastanak osnovnih logičkih
integrisanih kola. kola.
- Navodi vrste
46
Formativni ciljevi
integrisanih kola.
- Navodi
karakteristične
veličine i
parametre
operacionog
pojačavača.
- Navodi postojanje
ostalih kola sa
operacionim
pojačivačima.
Logicka kola
- Navodi opšte
karakteristike
logičkih kola.
- Navodi osnovna
logička kola.
- Objašnjava
invertor, logičko NI
i NILI kolo

- M. Justinijanović: Električne instalacije i osvetljenje za drugi razred, Zavod za
udžbenike i nastavna sredstva, Beograd.
- Dipl. ing. D. Martinović: Električna mjerenja, Zavod za izdavanje udžbenika i
nastavnih sredstava, Beograd, 1997.
- R. Opačić: Elektronika, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003.
- R. Opačić: Osnove elektrotehnike za I razred trogodišnjeg obrazovanja, Zavod za
udžbenike i nastavna sredstva, Beograd.

- računarom sa multimedijskim paketom, softverom za prikaz različitih vrsta skica i
šema u elektrotehnici i elektronici, uzorcima različitih elktronskih komponenti.

Provjera znanja vrši se putem:
- usmenih odgovora,
- pismenih vježbi.


- Diplomirani inženjer elektrotehnike.
47
Znanja
Predmet Znanja
- Elektrostatika - Mehatronika - Elektro-pneumatika
- Jednosmjerna struja
- Naizmjenična struja
- Provodnici
- Poluprovodnici
- Pojačivači
- Jednosmjerne struje - Energetski sistemi - Elektrane
- Naizmjenične struje
- Elektromagnetizam
- Proizvodnja i prenos
električne energije
- Osnovi elektrotehnike - Energetski sisitemi - Pogonske mašine i uređaji
48
1.2.5. KOMPJUTERSKO MODELIRANJE
1. Naziv predmeta: KOMPJUTERSKO MODELIRANJE
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III 72 72 144
IV 66 99 165
Ukupno 138 171 309

- Planiranje i organizovanje strategije modeliranja.
- 3D zapisivanje podataka za komponente i sklopove.
- Konstruisanje 3D modela vodeći računa o karakteristikama materijala i
postupcima proizvodnje.
- Vođenje računa o zahtjevima dizajna za oblike komponenti.
- Pravljenje virtuelnih proizvoda vodeći računa o montažnim i tehnikama spajanja.
- Sastavljanje tehničke dokumentacije od zapisanih podataka.
- Uz pomoć tehničke dokumentacije određivanje funkcija elemenata i sklopova.
- Zapisivanje podataka koji su kompatibilni sa procesom.
- Primjena normi i smjernica za obezbjeđivanje kvaliteta procesa i proizvoda.
- Vizualizacija i predstavljanje rezultate rada.
- Upotrebljavanje stručne literature, tehničke i tehnološke dokumentacije,
tehničkih propisa i standarda.
- Poštovanje propisa za siguran rad.
- Pri modelovanju (dizajniranju) vođenje računa o ekološkim zahtjevima.
- Korišćenje savremene informacione tehnologije.
- Ovladavanje stručnom terminologijom.
- Ovladavanje tehnološkim postupkom sastavljanja i rastavljanja podsklopova i
sklopova.
- Osposobljavanje za samostalno izvođenje posla, stručno odlučivanje i usvajanje
novih znanja na svom stručnom području.
49
Razred: TREĆI
Formativni ciljevi
Uvod
- Opisuje pojmove - Razumije i razlikuje Vježbe:
računarsko vrste računarskih - Pokretanje CAD
modelovanje, modela. programa. Moduli
koncepti i metode - Pronalazi primjere CAD programa.
modelovanja. primjene i shvata - Režimi Part,
- Definiše sistemske značaj i - Uočava važnost Assembly i Drawing
zahtjeve za rad karakteristike nauke u (otvaranje, opcije i
CAD programa i računarskog sakodnevnom podešavanja).
navodi i objašnjava modelovanja. životu. - Rad sa komandnim
module koji se - Vrši komparaciju - Razvija pozitivan panoima i paletma
koriste u njemu. žičanih, površinskih stav prema novim alatki
- Upoznaje se sa i punih modela. saznanjima. (pronalaženje,
režimima Part, - Analizira i shvata - Razvija pozitivnu dodavanje i
Assembly i Drawing. značaj performansi orijentaciju prema brisanje,
- Upoznaje se sa koje treba da ima zanimanju. prilagođavanje
paletom menija, računar da bi na - Razumije potrebu korisniku).
komandnim njemu uspješno pravilnog - Podešavanje
panoima i paletama radio CAD program. korišćenja parametara
alatki. - Prepoznaje informatičke dokumenta
- Nabraja i definiše mogućnosti terminologije. (standardi za
važne pojmove i primjene režima kotiranje, jedinice
terminologiju u Part, Assembly i za mjerenje
modelovanju. Drawing. lineranih rastojanja
- Otvara, analizira i i uglova, parametri
prilagođava prijanjanja i
pojedine palete mreže).
menija, komandne
panoe i palete
alatki.
- Shvata pojmove
modelovanje
zasnovano na
elementima,
parametarsko
modelovanje,
dvosmjerno
povezivanje,
geometrijske
relacije, biblioteka
elemenata,
projektne tabele,
jednačine,
otkrivanje sukoba,
matični element,
apsorbovani
elementi, elementi
potomci, zavisni
elementi.
50
Formativni ciljevi
Crtanje skica za modele punih tijela
- Upoznaje se sa - Analizira razne - Razvija analitičnost Vježbe:
okruženjem za metode pokretanja i logičko mišljenje. - Crtanje linija,
skiciranje. okruženja za - Navikava se na konstruktivnih linija
- Objašnjava skiciranje. tačnost. i osa simetrije.
postupak biranja - Prilagođava - Pozitivno - Crtanje krugova i
objekta. okruženje za procjenjuje važnost lukova.
- Objašnjava skiciranje. novih saznanja iz - Crtanje
postupak crtanja - Bira objekte svoje struke. pravougaonika,
linija, alatkom selekt, - Razvija paralelograma i
konstruktivnih linija pomoću samopouzdanje i poligona.
i osa simetrije. sveobuhvatnog sigurnost u radu. - Crtanje elipsi,
- Objašnjava okvira, pomoću parabola i
postupak crtanja presječnog okvira, proizvoljnih krivih
krugova i lukova. pomoću tastera linija.
- Objašnjava Shift i Ctrl.
postupak crtanja - Invertuje selekciju
pravougaonika i objekta-objekata.
poligona. - Crta linije,
- Objašnjava konstruktivne linije
postupak crtanja i ose simetrije i
krivih linija i analizira razne
skiciranih tačaka. opcije za njihovo
- Objašnjava crtanje (crtanje
postupak crtanja pojedinačnih linija,
elipsi i parabola. crtanje niza
- Upoznaje se sa kontinualnih linija,
alatkama za parametri kursora
prikazivanje crteža alatke line).
(Zoom to fit, Zoom - Crta krugove i
to Area, Zoom in- lukove i razlikuje
out, Zoom to opcije za njihovo
selection, Pan, prikazivanje
Previous View i (crtanje kruga tako
Redraw). što se definiše
centar, crtanje
kruga tako što se
definišu tri tačke,
crtanje pomoćnih
krugova, crtanje
tangencijalnih-
normalnih lukova,
crtanje lukova
alatkom
Centerpoint arc,
crtanje lukova
alatkom 3 point
arc).
- Crta pravougaonik
uz zadavanje
uglova, uz
51
Formativni ciljevi
zadavanje centra,
pod uglom, pod
uglom tako što se
zada centar, crta
paralelogram, crta
poligone sa
upisanim i sa
opisanim pomoćnim
krugom).
- Crta krive linije
alatkom spline i
upotrebljava
kontrolne tačke.
- Postavlja skicirane
tačke.
- Crta elipse,
eliptične lukove i
parabole.
- Uvećava ili
umanjuje prikaz
crteža, pomjera
prikazani dio
crteža, poziva
posljednji prikaz,
osvježava ekran.
Obrada i izmjena skica
- Upoznaje se sa - Odsijeca skicirane - Razvija osjećnje Vježbe:
postupkom objekte (alatke- odgovornosti. - Odsijecanje i
odsijecanja i Power trim, - Razvija sposobnost produžavanje
produžavanja Corner, Trim away opažanja. skiciranih objekata.
skiciranih objekata. inside, Trim away - Razvija logičko - Zaobljavanje i
- Upoznaje se sa outside, Trim to zaključivanje. zarubljivanje
postupkom closest). skiciranih objekata.
zaobljavanja - Produžava skicirane - Kopiranje,
skiciranih objekata. objekte (alaktka premještanje,
- Upoznaje se sa Extend). rotiranje i
postupkom - Vrši zaobljavanje promjena veličine
zarubljivanja skiciranih objekata skiciranih objekata.
skiciranih objekata. (alatka Fillet). - Simetrično
- Upoznaje se sa - Izvodi zarubljivanje preslikavanje i
postupkom skiciranih objekata dinamički preslikani
kopiranja skiciranih (alatka Chamfer, objekti.
objekata. opcije Angle- - Izrada linearnih i
- Upoznaje se sa Distance. Distance- kružnih šablona.
postupcima distance. Equal - Modifikovanje
premještanja, distance). skiciranih objekata.
rotiranja i - Kopira skicirane
promjene veličine objekte tako što se
skiciranih objekata. pomjeraju na
- Upoznaje se sa zadato rastojanje
postupkom (alatka Offset,
52
Formativni ciljevi
preslikavanja opcije Offset
skiciranih objekata. distance, ADD
- Upoznaje se sa dimensions,
postupkom izrade REVERSE, Select
linearnih šablona. chai, . Bi-
- Upoznaje se sa directional, Make
postupkom izrade base construction,
kružnih šablona. Cap ends).
- Upoznaje se sa - Simetrično
pisanjem teksta u preslikava skicirane
okruženju za objekte (alatka
skiciranje. Mirror).
- Upoznaje se sa - Crta dinamički
postupcima preslikane objekte
modifikovanja (alatka Dynamic
skiciranih objekata. mirror).
- Premješta skicirane
objekte(alatka
move).
- Rotira skicirane
objekte (alatka
Rotate).
- -Mijenja veličinu
skiciranim
objektima (alatka
scale).
- Izrađuje linearne
šablone (alatka
Linear sketch
pattern).
- Pravi kružne
šablone (alatka
Circular sketch
pattern).
- Piše tekst u
okruženju za
skiciranje.
- Postavlja tekst duž
krive.
- Modifikuje skicirane
objekte.
Dodavanje relacija i mjera skicama
- Navodi i objašnjava - Skicama dodaje - Razvija analitičnost Vježbe:
geometrijske geometrijske i logičko mišljenje - Dodavanje i
relacije. relacije. - Navikava se na brisanje
- Upoznaje se sa - Kotira skice. pridržavanje geometrijskih
pravilima i - Mijenja kote skica. propisa relacije.
postupcima - Shvata koncept - Navikava se na - Kotiranje skica.
kotiranja skice. potpuno definisanih tačnost - Mjerenje rastojanja
- Upoznaje se sa skica. - Razvija sigurnost i i pregledanje
postupkom - Pregleda i ispituje preciznost u radu. svojstava presjeka.
53
Formativni ciljevi
potpunog relacije koje su
definisanja skice. primjenjene na
- Definiše svojstva skice.
presjeka zatvorenih - Određuje obim,
skica ili stranica uglove,
objekta i poluprečnike i
objašnjava rastojanjan između
postupak njihovog linija, tačaka,
proračuna. površina i ravni na
skicama, 3D
modelima,
sklopovima ili
crtežima.
- Određuje svojstva
presjeka (površinu,
položaj težišta,
moment inercije,
polarni moment
inercije, ugao
između glavnih osa
i osa skice i glavni
moment inercije).
Modelovanje dijelova – osnovni elementi
- Upoznaje se sa - Crta pun izvučeni - Razvija tehničku Vježbe:
postupkom izrade osnovni element. kulturu i osjećaj za - Izrada punih i
punih izvučenih - Crta tankozidni red i urednost. tankozidnih
elemenata. izvučeni osnovni - Razvija sposobnost izvučenih
- Upoznaje se sa element. ocjenjivanja i elemenata.
postupkom izrade - Crta pun obrtni vrednovanja - Izrada punih i
osnovnih elemenata osnovni element. sopstvenog rada. tankozidnih obrtnih
obrtanjem skice. - Cvrta tankozidni - Stiče navike elemenata.
- Upoznaje se sa obrtni osnovni tačnosti i - Dinamičko rotiranje
postupcima element. sistematičnosti u prikaza, režimi
dinamičkog - Dinamički rotira radu. prikaza.
rotiranja prikaza prikaz i pregleda Dodjeljivanje
modela, mjenjanja model iz raznih materijala i
orijentacije prikaza pravaca. teksture modelima.
i sa režimima - Mijenja orijentaciju
prikaza modela. prikaza.
- Upoznaje se sa - Mijenja režime
postupkom prikaza punog
dodjeljivanja modela.
materijala i - Modelima
tekstura modelima. dodjeljuje
materijale i
teksturu.
Izrada referentne geometrije
- Upoznaje se sa - Konstruiše - Razvija ligičko Vježbe:
postupkom izrade referentne ravni. mišljenje i - Konstruisanje
referentnih ravni. - Konstruiše sposobnost za referentnih ravni.
- Upoznaje se sa referentne ose. pravilno - Konstruisanje
54
Formativni ciljevi
postupkom izrade - Konstruiše zaključivanje. referentnih osa.
referentnih osa. referentne tačke. - Navikava se na - Konstruisanje
- Upoznaje se sa - Konstruiše racionalno i referentnih tačaka i
postupkom izrade referentne pažljivo izvođenje koordinatnih
referentnih tačaka. koordinatne pojedinih zadataka. sistema.
- Upoznaje se sa sisteme.
postupkom izrade
referentnih
kordinatnih
sistema.
Alatke za modelovanje
- Upoznaje se sa - Pravi pune - Razvija sposobnost Vježba:
postupkom elemente opažanja. - Izrada isječenih
pravljenja isječenih operacijom - Razvija sistematski elemenata.
elemenata. isjecanja. pristup rješavanju - Izrada otvora i
- Objašnjava - Pravi otvore pojedinih navoja.
postupak izrade pomoću opcija problema. - Zaobljavanje i
otvora. simple hole i hole zarubljivanje.
- Objašnjava wizard. - Izrada elementa
postupak izrade - Narezuje navoje i školjke.
navoja. analizira - Izrada preslikanih
- Opisuje postupak standardne elemenata, stranica
zaobljavanja. veličine. i tijela.
- Objašnjava - Koristi jednostavno - Izrada linearnih
postupak i složeno šablonskih
zarubljivanja. zaobljavanje. elemenata.
- Upoznaje se sa - Obara ivice i - Izrada kružnih
postupkom izrade tjemena modela. šablonskih
elementa školjke. - Razumije razne elemenata.
- Upoznaje se sa metode biranja. - Izrada elementa
postupkom izrade - Pravi element rebra.
preslikanih školjke. - Izrada i
elemenata. - Preslikava prikazivanje
- Upoznaje se sa elemente, stranice presjeka modela.
postupkom izrade i tijela.
lineranih šablonskih - Pravi linearne i
elemenata. kružne šablone.
- Upoznaje se sa - Pravi šablon prema
postupkom izrade skici.
kružnih šablonskih - Pravi šablon duž
elemenata. krive.
- Upoznaje se sa - Pravi šablon prema
postupkom izrade tabeli.
elementa rebra. - Pravi element
- Upoznaje se sa rebra.
postupkom izrade i - Prikazuje presjek
prikazivanja modela.
presjeka modela.
Mijenjanje elemenata
- Upoznaje se sa - Uređuje elemente. - Razvija sposobnost Vježba:
opcijama za - Mijenja skice za opažanja. - Mijenjanje
55
Formativni ciljevi
mijenjanje elemente - Razvija logičko elemenata.
elemenata, zasnovane na skici. zaključivanje.
isijecanje, - Mijenja ravni skice. - Povezuje uzroke i
kopiranje i - Mijenja elemente posljedice.
brisanje. alatkom instant 3D. - Razvija smisao za
- Upoznaje se sa - Isjeca, kopira i preciznost.
postupcima prenosi elemente i
potiskivanja i skice.
vraćanja - Briše elemente i
elemenata, tijela.
preraspodjele - Potiskuje i vraća
elemenata, elemente.
preimenovanja - Premješta tijela.
elemenata i - Preraspoređuje
vraćanja modela u elemente.
raniju fazu izrade. - Vraća model u
raniju fazu izrade.
- Preimenuje
elemente.
Napredno modelovanje
- Upoznaje se sa - Konstruiše element - Razvija pozitivan Vježbe:
postupkom izrade tipa loft. stav prema novim - Izrada elementa
elemenata tipa - Konstruiše element saznanjima. tipa loft. Izrada
Loft. tipa Sweep prostim - Razvija sigurnost i elementa tipa
- Upoznaje se sa izvlačenjem duž 2D preciznost u radu. Sweep izvlačenjem
postupkom izrade putanje. - Razvija lične duž 2D putanje.
elemenata prostim - Konstruiše element osobine: - Izrada elementa
izvlačenjem duž 2D tipa Sweep prostim inicijativnost, tipa Sweep
putanje. izvlačenjem duž snalažljivost, izvlačenjem duž
- Upoznaje se sa spiralne 3D efikasnost i spiralne i ivične 3D
postupkom izrade putanje. urednost. putanje.
elemenata prostim - Konstruiše element - Izrada elementa
izvlačenjem duž tipa Sweep prostim tipa Sweep
spiralne 3D putanje. izvlačenjem duž izvlačenjem duž
- Upoznaje se sa ivične 3D putanje. segmentirane
postupkom izrade - Konstruiše element putanje.
elemenata prostim tipa SWEEP prostim - Izrada elementa
izvlačenjem duž izvlačenjem duž tipa Sweep
ivične 3D putanje. segmentirane 3D izvlačenjem duž
- Upoznaje se sa putanje. krivolinijske 3D
postupkom izrade - Konstruiše element putanje.
elemenata prostim tipa Sweep prostim
izvlačenjem duž izvlačenjem duž
segmentirane 3D krivolinijske 3D
putanje. putanje.
- Upoznaje se sa
postupkom izrade
elemenata prostim
izvlačenjem duž
krivolinijske 3D
putanje.
56
Razred: ČETVRTI
Formativni ciljevi
Modelovanje sklopova
- Navodi i objašnjava - Projektuje sklopove - Razvija sposobnost Vježbe:
načine od dna ka vrhu i od opažanja. - Postavljanje
projektovanja vrha ka dnu. - Razvija analitičnost komponenti u
sklopova. - Uvozi i postavlja - Razvija smisao za dokument sklopa
- Opisuje postupak komponenete u preciznost. (pomoću panoa
postavljanja dokument sklopa. - Stiče tehničku Property manager,
komponeneti u - Sastavlja kulturu. prevlačenjem iz
dokument sklopa. komponenete otvorenog prozora
- Upoznaje se sa koristeći uslove dokumenta,
postupkom uklapanja: prevlačenjem iz
sastavljanja - Coincident, Paralel, Windows explorera
komponenti - Concentric, i Internet
pomoću Mate Distance, Angle, explorera.
Property Managera. Perpendicular, Postavljanje
- Upoznaje se sa Tangent. dodatnih instanci
postupkom - Uklapa postojeće
uklapanja komponenete komponente
komponenata koristeći sklopa).
pomoću opcije inteligentno - Sastavljanje
Smart Mates. uklapanje. komponenti
- Objašnjava - Sastavlja pomoću mate
postupak komponenete Property managera
sastavljanja pomoću referenci (uslovi uklapanja:
komponenti za uklapanje. Coincident, Paralel.
pomoću referenci - Pomjera i rotira - CONCENTRIC,
za uklapanje. pojedinačne Distance, Angle,
- Obrazlaže postupke komponenete Perpendicular,
pomjeranja i mišem, alatkama Tangent).
rotiranja Movecomponenet i - Uklapanje
pojedinačnih Rotate componenet komponenata
komponenti. i pomoću ikonice pomoću opcije
- Navodi i objašnjava koordinatnog Smart mates,
napredne uslove sistema. uklapanje
uklapanja- - Primjenjuje zasnovano na:
Symetric, Width, napredne uslove geometriji,
Distance i Angle. uklapanja. elementu i šablonu.
- Nabraja i opisuje - Koristi mehaničke - Metode pomjeranja
mehaničke uslove uslove uklapanja. i rotiranja
uklapanja - cam, - Briše komponenete pojedinačnih
Gear, Rack pinion, i podsklopove. komponenti.
Screw. - Mijenja uslove - Napredni uslovi za
- Upoznaje se sa uklapanja. uklapanje sklopova-
postupcima - Zamjenjuje objekte Symetric, Width,
mijenjanja izabrane za Distance, Angle.
komponenata i uklapanje. - Mehanički uslovi
podsklopova, - Mijenja uklapanja – Cam,
razlaganje komponenete i Gear, Rack pinion,
podsklopova i podsklopove. Screw.
zamjena - Razlaže - Brisanje
57
Formativni ciljevi
komponenata. podsklopove. komponenata i
- Navodi i objašnjava - Zamjenjuje podsklopova,
vrste šablona od elemente u mijenjanje uslova
komponenata u podsklopovima. za uklapanje,
sklopu i postupak - Pravi šablon vođen zamjena objekata
njihove izrade. elementom. korišćenih za
- Opisuje postupke- - Izrađuje lokalni uklapanje,
kopiranje, šablon. mijenjanje i
preslikavanje, - Pravi preslikane zamjena
kopiranje sa komponenete. komponenata.
uslovima uklapanja. - Sakriva i potiskuje - Izrada šablona od
- Objašnjava elemente u sklopu. komponenata u
postupke- - Mijenja stanje sklopu – šablon
sakrivanje, providnosti sklopa. vođen elementom i
potiskivanje i - Analizira i otklanja lokalni šablon.
vraćanje smetnje u sklopu. - Kopiranje i
komponenata i - Otkriva sukobe dok preslikavanje
mijenjanje uslova je sklop u pokretu. komponenata,
providnosti. - Pravi rastavljeno kopiranje sa
- Upoznaje se sa stanje sklopa. uslovima uklapanja,
načinima provjere - Pravi skice sa sakrivanje,
smetnji u sklopu. linijama potiskivanje i
- Upoznaje se sa rastavljanja. vraćanje
postupkom izrade komponenata.
rastavljenog stanja - Provjera smetnji u
sklopa. sklopu i analiza
- Objašnjava sukoba.
postupak izrade - Izrada rastavljanog
skice sa linijom stanja sklopa i
rastavljanja. izrada skice sa
linijom
rastavljanja.
Površinsko modelovanje
- Upoznaje se sa - Upoređuje - Osposobljava se za Vježbe:
pojmovima- površinske i pune samostalan rad. - Konstruisanje
površinsko modele. - Razvija spretnost, osnovnih površina i
modelovanje, Nurbs - Razlikuje i vrši preciznost i povezanih oblika.
površine i komparaciju odgovornost. - Konstruisanje
poligonalne mreže. između - Uviđa vezu između obrtnih i izvučenih
- Upoznaje se sa poligonalnih mreža različitih oblasti površina.
postupkom i nurbs površina. nauke i tehnike. - Konstruisanje
konstruisanja - Konstruiše osnovne linijskih površina i
osnovnih Nurbs nurbs površine. U - površina tipa
površina. - Konstruiše Loft.
- Objašnjava povezane oblike. - Konstruisanje
postupak - Konstruiše obrtne i površina tipa Sweep
konstruisanja izvučene površine. i UV-površina tipa
povezanih oblika. - Konstruiše linijske Loft.
- Upoznaje se sa površine. - Konstruisanje
postupkom - Konstruiše u- zaobljenih ivičnih i
konstruisanja površine tipa Loft. tjemenih površina.
58
Formativni ciljevi
obrtnih i izvučenih - Konstruiše površine Konstruisanje
površina. tipa sweep. prelaznih i
- Upoznaje se sa - Konstruiše i smaknutih površina.
postupkom analizira UV- - Presijecanje punih
konstruisanja površine tipa Loft. tijela površinom.
linijskih površina i - Konstruiše Kombinovanje
U-površina tipa zaobljene ivišne punih tijala i
Loft. površine. površina.
- Upoznaje se sa - Konstruiše
postupkom zaobljene tjemene
konstruisanja površine.
površina tipa - Presjeca puna
Sweep. tijela površinom.
- Objašnjava - Kombinuje površine
postupak i puna tijela.
konstruisanja UV –
površina tipa Loft.
- Upoznaje se sa
postupkom
konstruisanja
zaobljenih ivičnih i
tjemenih površina.
- Upoznaje se sa
postupkom
konstruisanja
prelaznih i
smaknutih površina.
- Opisuje postupak
presijecanja punog
tijela površinom.
Tehnički crtež detalja
- Upoznaje se sa - Otvara novi - Razvija tehničku Vježbe:
načinima otvaranja okument crteža kulturu. - Otvaranje novog
novog dokumenta pomoću okvira za - Uviđa značaj dokumenta crteža
crteža. dijalog. preciznosti u radu. pomoću okvira za
- Navodi i objašnjava - Otvara novi - Stiče navike dijalog. Otvaranje
vrste prikaza. dokument crteža iz tačnosti i novog dokumenta
- Upoznaje se sa dokumenta dijela sistematičnosti u crteža iz
postupkom ili sklopa. radu. dokumenta dijela
generisanja - Razlikuje i - Osposobljava se za ili sklopa. Vrste
standardnih prikaza upoređuje vrste samostalan rad. prikaza.
alatkom standard 3 prikaza- prikaz - Generisanje
View. modela, prikaz standardnih prikaza
- Objašnjava projekcije, prikaz (alatkama -
postupak presjeka, prikaz standard 3 View,
generisanja uporednog Relative View i
standardnih prikaza presjeka, pomoćni Predefined view).
alatkom Relative prikaz, prikaz - Generisanje punog
view. detalja, skraćeni presjeka i
- Poznaje prikaz, prikaz polupresjeka.
generisanje djelimičnog - Generisanje
59
Formativni ciljevi
standardnih prikaza presjeka, opsečeni djelimičnog
alatkom Predefined prikaz. presjeka.
view. - Pravi tri standardna - Generisanje
- Opisuje postupak prikaza alatkama- izdvojenog
konstruisanja punog standard 3 View, presjeka.
presjeka i Relative view i - Generisanje
polupresjeka. Predefined view. uporednog
- Objašnjava - Pravi prikaz punog i presjeka.
postupak polupresjeka. - Generisanje
konstruisanja - Pravi prikaz poprečnog
djelimičnog djelimičnog presjeka.
presjeka. presjeka. - Generisanje prikaza
- Obrazlaže postupak - Pravi prikaz detalja i skraćenog
konstruisanja izdvojenog prikaza.
izdvojenog presjeka. - Kotiranje crteža.
presjeka. - Pravi prikaz - Dodavanje
- Objašnjava uporednog tolerancija dužina,
postupak presjeka. uglova, oblika i
konstruisanja - Pravi prikaz položaja na crteže.
uporednog poprečnog - Dodavanje simbola
presjeka. presjeka. za kvalitet
- Opisuje postupak - Pravi prikaz detalja obrađene površine,
konstruisanja - Pravi skraćeni oznaka centra, osa
poprečnog prikaz. simetrije,
presjeka. - Briše i mijenja označavanje otvora
- Obrazlaže postupak prikaze. i navoja.
generisanja prikaza - Bira i analizira Definisanje
detalja i skraćenog standardne formate formata, razmjere i
prikaza. crteža. zaglavlja.
- Definiše format, - Određuje razmjeru
zaglavlje i razmjeru crteža.
crteža, postupak - Postavlja zaglavlje
mijenjanja formata na crtežu.
lista i dodavanja - Mijenja format
novih listova. lista.
- Objašnjava - Dodaje nove listove
postupak kotiranja u dokument crteža.
crteža. - Pravi korisnički
- Opisuje postupak definisane formate
prikaza tolerancija listova.
dužina, uglova, - Kotira crteže
oblika i položaja i - Unosi tolerancije
dodavanja simbola dužina, uglova,
za kvalitete oblika i položaja na
obrađene površine. crtež.
- Upoznaje se sa - Dodaje simbole za
postupkom kvalitet obrađene
dodavanja oznaka površine.
centra, oznaka osa - Dodaje oznake
simetrije, centra i osa
označavanja otvora simetrije.
60
Formativni ciljevi
i navoja. - Označava otvore na
crtežu.
- Dodaje uprošćene
prikaze navoja.
Tehnički crtež sklopa
- Upoznaje se sa - Dodaje i popunjava - Stiče rutinu. Vježbe:
postupkom sastavnicu na - Razvija urednost. - Generisanje
generisanja crtežima sklopa. - Stiče naviku sastavnice za dati
sastavnice i - Označava pojedine provjeravanja sklop, označavanje
označavanja dijelove – kvaliteta urađenog pojedinih dijelova
dijelova. komponenete posla. sklopa i
- Upoznaje se sa sklopa. popunjavanje
postupkom - Pravi prikaz sastavnice.
generisanja prikaza krajnjih položaja, Pravljenje prikaza
krajnjih položaja. maksimalan i krajnjih položaja.
- Upoznaje se sa minimalan domet - Prikaz presjeka
postupkom pokreta sklopa. sklopa.
generisanja prikaza - Crta presjek
presjeka sklopa. sklopova, određuje
šrafuru, bira
komponenete koje
će biti izostavljene
prilikom
presjecanja.
Jednačine, konfiguracije i elementi iz biblioteke
- Upoznaje se sa - Dodaje jednačine i - Razvija Vježbe:
postupkom razumije njihovu interesovanje - Rad sa
dodavanja i ulogu. prema novim jednačinama.
mijenjanja - Mijenja jednačine. tehnologojama. - Rad sa
jednačina. - Potiskuje i vraća - Stiče naviku konfiguracijama.
- Upoznaje se sa potisnute jednačine planiranja i - Rad sa elementima
postupkom ručnog i briše jednačine. prilagođavanja biblioteke.
pravljenja - Pravi konfiguracije plana potrebama
konfiguracija. ručno i razumije promjena.
- Upoznaje se sa njihovu ulogu i
postupkom značaj.
pravljenja - Pravi konfiguracije
konfiguracija pomoću projektnih
pomoću projektnih tabela.
tabela. - Shvata značaj
- Upoznaje se sa elemenata
postupcima biblioteke.
pravljenja, - Pravi elemente
postavljanja i biblioteke.
mijenjanja - Postavlja elemente
elemenata biblioteke u dio.
biblioteke. - Mijenja elemente
biblioteke.
- Razleže elemente
biblioteke.
61
- S. Tickoo: Solidworks za mašinske inženjere, Mikro knjiga, Beograd, 2008.
- R. K. Cheng: Autodesk mechanical desktop, Mikro knjiga, Beograd, 2005.
- R. H. Shih, J. J. Schiling: Solidworks parametarsko modelovanje, Kompjuter
biblioteka, Beograd, 2008.
- R. Toogood: Pro/enginer wildfire 4. 0, Kompjuter biblioteka, Beograd, 2008.
- Dr D. Laketić: CAD mašinskih elemenata i konstrukcija, Kompjuter biblioteka,
Beograd, 2008.
- G. Omura: Auto CAD 2008 i Auto CAD lt 2008, Mikro knjiga, Beograd, 2008.
- R. Cozzens: Catia v5, Kompjuter biblioteka, Beograd, 2008.
- A. J. Kalameja i J. H. Wilson: Auto CAD 2004 3D, Kompjuter biblioteka, Beograd,
2008.
- M. Ogrizović: Interaktivno modeliranje mašinskih konstrukcija u praksi, Kompjuter
biblioteka, Beograd, 2008.
- M. Ogrizović: Pro/desktop 2000, Kompjuter biblioteka, Beograd, 2008.

- Nastava se realizuje u računarskoj učionici sa 15 personalnih računara i
odgovarajućom perifernom opremom.
- Računarska učionica treba da ima omogućen pristup internetu.
- Računari moraju biti opremljeni odgovarajućim CAD softverom za izvođenje
nastave.
- Tehničko didaktički modeli, didaktički modeli iz originalnih dijelova, plakati,
katalozi, skice i šeme.
- Jednoradni mjesto (za nastavnika) sa pc, lcd projektorom, skenerom, štampačem
i ploterom.
7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika:

- Provjera znanja učenika vrši se putem:
- usmenih odgovora,
- praktičnog rada na vježbama (u toku godine realizuje se planirani broj vježbi.
Broj vježbi u pojedinim klasifikacionim periodima planira nastavnik svojim
globalnim i operativnim planovima rada.),
- pismenih vježbi (u svakom klasifikacionom periodu radi se najmanje po jedan),
8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta:

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika:

- Diplomirani mašinski inženjer.

Znanja
Predmet Znanja
- Crtanje skica za modele - Tehničko crtanje sa - Tehničko crtanje
punih tijela mašinskim elementima - Crtanje mašinskih
- Praktična nastava elemenata
- Geometrijske konstrukcije
- Izrada tehničkih crteža uz
pomoć računara
62
Znanja
Predmet Znanja
- Parametarsko skiciranje
- Dodavanje relacija i mjera - Tehničko crtanje sa - Tehničko crtanje
skicama mašinskim elementima - Crtanje mašinskih
- Praktična nastava elemenata
- Opšte mašinstvo - Izrada tehničkih crteža uz
pomoć računara
- Parametarsko skiciranje
- Opterećenja, naprezanje,
- Modelovanje dijelova i - Tehničko crtanje sa - Geometrijske konstrukcije
sklopova mašinskim elementima - Osnovi nacrtne geometrije
- Praktična nastava - Tehničko crtanje
- Opšte mašinstvo - Presjeci mašinskih dijelova
- Crtanje mašinskih
elemenata
pomoć računara
- Konstruisanje 3D modela
- Konstruisanje 3D sklopova
- Izrada dijelova na CNC
mašinama
- Opterećenja, naprezanje,
- Tehnički crteži detalja i - Tehničko crtanje sa - Tehničko crtanje
sklopova mašinskim elementima - Presjeci mašinskih dijelova
- Praktična nastava - Crtanje mašinskih
elemenata
pomoć računara
- Tolerancije i nalijeganja
- Izrada tehničke
dokumentacije pomoću
računara
63
1.2.6. KOMPJUTERSKO UPRAVLJANJE PROIZVODNJOM
1. Naziv predmeta: KOMPJUTERSKO UPRAVLJANJE PROIZVODNJOM
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III 72 72 144
IV 66 99 165
Ukupno 138 171 309

- Upoznavanje pojmova NC, CNC i DNC upravljanja.
- Upoznavanje namjene i značaja mašina upravljanih kompjuterom i osnovnu građu
i način rada CNC mašina.
- Produbljivanje i primjenjivanje znanja o alatima, parametrima rezanja i
postupcima obrade i nadograđuje ih saznanjima o informacionim sistemima i
upotrebi računara u proizvodnim procesima.
- Izrada tehnoloških postupka za CNC mašine.
- Određivanje redosljeda operacija.
- Izbor reznih, steznih, mjernih i kontrolnih alata.
- Određivanje režima obrade.
- Sticanje znanja o osnovnim programskim funkcijama i građi programskih rečenica.
- Izrada programa za obradu na CNC mašinama različitog nivoa složenosti.
- Rad na simulaciji radnog procesa i izrade radnog predmeta i provjeru
funkcionisanja programa.
- Sticanje znanja o automatizovanoj izradi CNC programa uz pomoć kompjuterske
tehnologije.
- Upoznavanje CNC mašine za obradu deformacijom.
- Razvijanje sposobnosti timskog rada.
- Razvijanje preciznosti, samoinicijativnosti i sistematičnosti.
64
4. Sadržaji/Standardi zanimanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: TREĆI
Formativni ciljevi
NC, CNC i DNC upravljanje
- Poznaje istorijski - Upoređuje - Izgrađuje pozitivan - Nastava se izvodi u
razvoj karakteristike odnos prema bloku, u
automatizacije konvencionalnih / računarskim specijalizovanoj
obradnih sistema. klasičnih, NC i CNC tehnologijama. učionici.
- Nabraja vrste mašina sa aspekta
upravljanja. oblasti primjene, Vježbe:
- Objašnjava pojam produktivnosti, - Sakupljanje
numeričkog ekonomičnosti i podataka o razvoju
upravljanja. ukupne efikasnosti numerički
- Objašnjava pojam obrade. upravljanih mašina
NC (Numerical - Razlikuje i korišćenjem
Control) upoređuje interneta.
upravljanja. karakteristike NC i
- Navodi CNC upravljanja.
karakteristike i - Tabelarno prikazuje
objašnjava pojam karakteristike
CNC (Computer klasične i CNC
Numerical Conrol) tehnologije.
upravljanja. - Uočava pokazatelje
- Objašnjava pojam kvaliteta CNC
DNC (Direct mašina.
Numerical Control)
upravljanja.
CNC alatne mašine
- Navodi tipove CNC - Uočava prednosti - Razvija - Katalozi i prospekti
alatnih mašina za CNC upravljanja. sistematičnost u proizvođača
obradu rezanjem. - Uočava prednosti radu. mašina.
- Zna osnovnu CNC mašina nad
strukturu i glavne klasičnim kod Seminarski rad
dijelove CNC složenijih oblika i - Razvija analitički - Klasifukacija CNC
alatnih mašina i kontura radnog pristup rješavanju mašina.
objašnjava njihovu predmeta. problema, - Upravljačke
funkciju. - Razlikuje sposobnost jedinice različitih
- Navodi elemente upravljačke uočavanja razlika i proizvođača.
upravljačke jedinice CNC izvođenje
jedinice i alatnih mašina. zaključaka. Vježbe:
objašnjava njihove - Razlikuje ručno i - Izrada baze CNC
zadatke. kompjutersko alatnih mašina
- Navodi elemente unošenje programa različitih
pogonskog sistema i u upravljačku proizvođača
objašnjava njihove jedinicu mašine. korišćenjem
zadatke. - Sagledava prednosti interneta.
- Navodi podjelu i unošenja programa
karakteristike u upravljačku
mjernih sistema jedinicu uz pomoć
kod CNC mašina. kompjutera.
- Objašnjava funkciju - Razlikuje direktan i
zavojnog vretena indirektan mjerni
65
Formativni ciljevi
kod CNC mašina. sistem CNC mašina.
- Zna načine - Analizira uticaj
ostvarivanja određenog tipa
glavnog i pomoćnog mjernog sistema na
kretanja kod CNC tačnost obrade.
mašine. - Uočava uticaj
- Poznaje ulogu zavojnog vretena
elektromotora u na tačnost obrade.
ostvarivanju - Sagledava
glavnog kretanja sa pokazatelje
kontinuirananom kvaliteta CNC
promjenom broja mašina,
obrtaja glavnog geometrijsku i
kretanja. kinematsku
- Poznaje ulogu tačnost, statičku i
elektromotora u dinamička krutost i
ostvarivanju stabilnost, habanje,
pomoćnog buku i pouzdanost.
kretanja.
- Navodi pokazatelje
kvaliteta CNC
mašina.
- Objašnjava
proizvodnsot,
ekonomičnost i
oblasti primjene
CNC mašina.
Priprema alata za CNC mašine
- Navodi osnovne - Analizira - Snosi odgovornost Seminarski rad
vrste i kriterijume izbora za donešene odluke - Podjela reznih
karakteristike alata reznih, steznih i alata kod CNC
za CNC mašine. kontrolnih alata. mašina,
- Navodi osnovne - Prepoznaje na karakteristike
vrste pribora za modelu, uzorku, pojedinih tipova
CNC mašine i skici, šemi konstrukcija reznih
objašnjava njihovu elemente sistema alata.
namjenu. alata za CNC
- Obrazlaže namjenu mašine. Vježbe:
i vrste steznih i - Uočava funkciju i - Izbor alata iz
mjernih i kontrolnih međusobnu kataloga
alata i pribora. zavisnost držača, proizvođača alata.
- Zna osnovne međuelementa - Montaža elemenata
kriterijume za izbor (produžetka) i sistema alata
reznih alata kod nosača (stezača) u (nosač, držač,
CNC mašina. sklopu sistema produžetak,
- Navodi dijelove alata. reducir).
/elemente sistema - Povezuje ispravno - Podešavanje alata
alata kod CNC programsko na mehaničkom
mašina i objašnjava vođenje alata i uređaju.
njihovu namjenu. pravilno - Podešavanje alata
- Zna osnovne načine postavljanje alata u na optičkom
66
Formativni ciljevi
podešavanja alata nosač alata. uređaju.
(predpodešavanja) - Uočava vezu
- Objašnjava grešaka obrade i
podešavanje alata pravilnog
na mašini i van podešavanja alata.
mašine - Sastavlja elemente
- Razumije pojam sistema alata za
korekcije radijusa CNC mašinu.
alata - Podešava alate na
mehaničkom i
optičkom uređaju.
CNC strugovi
- Navodi osnovne - Identifikuje - Razvija - Model CNC struga
vrste CNC strugova. pojedine sisteme interesovanje - Skice
- Zna strukturu i na CNC strugu i prema nauci i - Šeme
glavne dijelove CNC njihove dijelove. tehnici. - Katalozi i prospekti
struga. - Uočava namjenu proizvođača mašina
- Objašnjava funkciju glavnih sklopova - Razvija analitičko
sistema mašine. mišljenje. Seminarski rad
upravljanja, - Piše uputstvo za - Vrste i namjena
mehaničkog, rad na CNC strugu. CNC strugova
mjernog i - Sakuplja podatke o - Pokazatelji
pogonskog sistema različitim vrstama kvaliteta CNC
CNC struga. CNC strugova i strugova
- Objašnjava tumači ih.
karakteristične - Na modelu CNC Vježbe:
tačke CNC struga. struga kod ručnog - Identifikovanje
- Zna sigurnosne upravljanja mijenja pojedinih sistema
uređaje i režim obrade, na CNC strugu.
sigurnosne mjere mijenja alate, - Simulacija
kod CNC struga. ostvaruje kretanja. promjene režima
- Navodi načine rada - Na modelu CNC obrade, promjene
CNC struga. struga unosi alata i kretanja duž
- Zna način izmjene program ručno, osa u ručnom
alata, pogona i učitava program sa režimu rada.
stezanja tipičnih kompjutera. - Simulacija unošenja
radnih predmeta - Definiše programa ručno i uz
kod CNC struga. koordinatni sistem pomoć kompjutera.
radnog predmeta i - Simulacija radnog
dovodi alat u procesa i provjera
početni položaj. funkcionisanja
- Prepoznaje alarme programa.
kod CNC struga, - Simulacija
utvrđuje uzroke programskog
alarma. (automatskog)
režima rada CNC
struga.
CNC glodalice
- Navodi osnovne - Identifikuje i - Model CNC
vrste CNC pokazuje pojedine glodalice.
glodalica. sisteme na CNC - Skice.
67
Formativni ciljevi
- Zna strukturu i glodalici i njihove - Seme.
glavne dijelove CNC dijelove. - Katalozi i prospekti
glodalice. - Uočava namjenu proizvođača
- Objašnjava funkciju glavnih sklopova - Stiče sigurnost i mašina.
sistema mašine. preciznost u radu.
upravljanja, - Piše uputstvo za Seminarski rad
mehaničkog, rad na CNC - Vrste i namjena
mjernog i glodalici. CNC glodalica.
pogonskog sistema - Sakuplja podatke o - Pokazatelji
CNC glodalice. različitim vrstama kvaliteta CNC
- Objašnjava CNC glodalica i glodalica.
karakteristične tumači ih. Vježbe:
tačke CNC - Na modelu CNC - Identifikovanje
glodalice. glodalice kod - Razvija analitičko pojedinih sistema
- Zna sigurnosne ručnog upravljanja mišljenje. na CNC glodalici.
uređaje i mijenja režim - Simulacija
sigurnosne mjere obrade, mijenja promjene režima
CNC glodalice. alate, ostvaruje obrade, promjene
- Zna način rada, kretanja. alata i kretanja duž
izmjene alata, - Na modelu osa u ručnom
pogona i stezanja upravljačke režimu rada.
tipičnih radnih jedinice CNC - Simulacija unošenja
predmeta kod CNC glodalice unosi programa ručno i uz
glodalice. program ručno, pomoć kompjutera.
učitava program sa - Simulacija radnog
kompjutera. procesa i provjera
- Definiše funkcionisanja
koordinatni sistem programa.
radnog predmeta i - Simulacija
dovodi alat u programskog
početni položaj. (automatskog)
- Prepoznaje alarme režima rada CNC
kod CNC glodalice, glodalice.
utvrđuje uzroke
alarma.
Ručno programiranje CNC mašina
- Razumije suštinu - Uočava funkciju - Stiče navike Vježbe:
programiranja CNC upravljačke tačnosti i - Za zadate primjere
mašine i navodi jedinice i osnovu sistematičnosti u određivanje
vrste njenog rada. radu. položaja tačaka u
programiranja. - Upoređuje ravni i prostoru na
- Objašnjava obradu karakteristike - Razvija smisao za apsolutni i relativni
informacija u pojedinih vrsta preciznost u radu. način.
procesu programiranja CNC - Analiza sadržaja
programiranja. mašina. programskog lista.
- Poznaje građu - Identifikuje - Analiza pojedinih
upravljačke karakteristične rečenica programa.
jedinice. tačke, bitne za - Analiza značenja
- Navodi izradu programa. pojedinih oznaka
geometrijske - Pokazuje način /riječi u
osnove ručnog određivanja programskoj
68
Formativni ciljevi
programiranja. orjentacije osa. rečenici i formata
- Objašnjava - Razlikuje mašine sa riječi.
koordinantni sistem dva i tri stepena
CNC mašine. slobode.
- Zna funkciju i - Upoređuje
značaj nulte tačke orjentaciju
mašine, referentne kretanja po
tačke mašine i koordinatnom
nulte tačke radnog sistemu u ravni i
predmeta/obratka. prostoru apsolutno i
- Objašnjava relativno.
apsulutni i - Analizira sadržaj
inkrementalni programskog lista.
sistem mjerenja. - Tumači značenje
- Obrazlaže razliku pojedinih oznaka
između glavnog i /riječi u
pomoćnog programskoj
kretanja. rečenici i format
- Objašnjava: riječi.
- glavne i pomoćne - Uviđa značaj
programske predznaka kod
funkcije, označavanja
- osnovne funkcije koordinatnih osa.
ciklusa,
- rogramiranje sa
podprogramima.
- Poznaje način
ručnog
programiranja
direktno na mašini.
Izrada programa za CNC strugove
- Zna elemente koji - Uočava povezanost - Stiče radne navike. Vježbe:
utiču na izbor izbora režima - Projektni zadaci.
režima obrade kod obrade, alata, - Razvija smisao za - Izrada programa sa
CNC struga. sredstva za preciznost u radu. odabirom
- Zna da odredi hlađenje i parametara
karakteristične materijala radnog vezanim za obradu
tačke za kretanje predmeta. (parametri vezani
alata. - Za zadate radne za površinu obrade,
- Objašnjava značaj predmete različite putanju i kretanja
određivanja složenosti: alata pri obradi,
karakterističnih - prilagođava režimima obrade,
nultih tačaka radionički crtež alatima, prilazom
mašine, alata i izradi programa za alata i odmicanjem
radnog predmeta. CNC strug; alata od radnog
- Objašnjava pojam - određuje potrebne predmeta) i
kompenzacija nulte tačke; simuliranjem
radijusa alata. - definiše dodatke za obrade za:
- Objašnjava razliku obradu; - Grubo i fino
između apsolutnog - definiše prilaz struganje i
i relativnog alata i odmicanje struganje radijusa
69
Formativni ciljevi
koordinatnog alata od radnog za profile/konture
sistema. predmeta; različite složenosti,
- Navodi pravila za - bira rezne alate; - Bušenje na strugu,
pisanje - bira stezne alate; uzduž ose radnog
programskih - bira kontrolne predmeta i upravno
rečenica i alate; na osu radnog
programa za CNC - bira režime predmeta,
strug. obrade. - Izradu navoja na
- Zna da koristi G I M - Izrađuje program, strugu,
funkcije i koristeći funkcije - Izradu žljebova na
podprograme kod za pravolinijsko i strugu,
izrade programa za kružno kretanje, - Radni predmet sa
CNC strugova. pomoćne funkcije i konturama različite
podprograme. složenosti, sa
- Generiše kod u struganjem,
zavisnosti od tipa bušenjem, obradom
CNC mašine radijusa, glodanjem
(upravljačkog i rezanjem navoja.
procesora). mašine
70
Razred: ČETVRTI
Formativni ciljevi
Izrada programa za CNC glodalice
- Zna elemente koji - Uočava povezanost - Razvija Vježbe:
utiču na izbor izbora režima interesovanje Projektni zadaci
režima obrade kod obrade, alata, prema tehnici. - Izrada programa sa
CNC glodalice. sredstva za odabirom
- Zna da odredi hlađenje i parametara
karakteristične materijala radnog vezanim za obradu
tačke za kretanje predmeta. (parametri vezazani
alata. - Za zadate radne za površinu obrade,
- Objašnjava značaj predmete različite putanju i kretanja
određivanja složenosti: alata pri obradi,
karakterističnih - Prilagođava režimima obrade,
nultih tačaka radionički crtež alatima, prilazom
mašine, alata i izradi programa za alata i odmicanjem
radnog predmeta. CNC glodalicu. alata od radnog
- Objašnjava pojam - Određuje potrebne predmeta) i
kompenzacija nulte tačke. simuliranjem
prečnika alata. - Definiše dodatke za obrade za:
- Objašnjava razliku obradu. - Ceono glodanje.
između apsolutnog - Bira rezne alate. - Glodanje žljebova.
i relativnog - Bira stezne alate. - Bušenje pri
koordinatnog - Bira kontrolne glodanju.
sistema. alate. - Glodanje po
- Navodi pravila za - Bira režime konturi.
pisanje obrade. - Glodanje po krivoj
programskih - Izrađuje program, liniji.
rečenica i koristeći funkcije - Ceono glodanje,
programa kod CNC za pravolinijsko i glodanje žljebova,
glodalice. kružno kretanje, bušenje pri
- Zna da koristi g i m pomoćne funkcije i glodanju, glodanje
funkcije i podprograme. po konturi,
podprograme. glodanje po krivoj
liniji.
Priprema tehničko-tehnološke dokumentacije
- Navodi sadržaj - Uočava podatke na - Razvija Vježbe:
tehničko- radioničkom sistematičnost u - Pregled i analiza
tehnološke crtežu, bitne za radu. uzoraka tehničko-
dokumentacije. definisanje tehnološke
- Obrazlaže namjenu postupka obrade. dokumentacije.
i sadržaj: - Pronalazi vezu - Za radni predmet
- plana obrade, između kvaliteta i koji se izrađuje na
- operacionog lista, metoda obrade. CNC strugu, za
- plana stezanja, - Uočava greške zadatu operaciju
- plana alata, obrade, analizira izrada:
- plana osnovne uzroke i - operacionog lista,
(podešavanja) metode postizanja - plana stezanja,
mašina, tačnosti i kvaliteta - plana alata,
- programskog lista. obrade. - program.
- Definiše pojam - Analizira uticaj - Za radni predmet
kvaliteta obrađene zahtjeva na koji se izrađuje na
71
Formativni ciljevi
površine, pojam radioničkom crtežu CNC glodalicu, za
tačnosti obrade, na tok procesa zadatu operaciju
dimenzija, oblika, obrade. izrada:
položaja. - Uočava uticaj - operacionog lista,
- Zna uzroke koji režima na greške - plana stezanja,
utiču na kvalitet obrade. - plana alata,
obrađene površine. - Uočava uticaj - programa.
- Zna karakteristike stezanja na greške
stezanja kad se obrade. - Izrada programa za
radni predmet - Na osnovu - Stiče naviku osnovne oblike
izrađuje iz radioničkog crteža planiranja i struganja i
pripremaka i gotovog radnog prilagodjavanja glodanja.
šipkastog predmeta koji se plana potrebama - Izrada programa za
materijala. obrađuje na CNC promjena. zahtjevnije oblike
- Navodi elemente strugu za zadatu struganja i
režima obrade. operaciju radi: glodanja.
- Objašnjava izbor - operacioni list, - Upis i simulacija
režima obrade u - plan stezanja, programa i unos
zavisnosti od - plan alata, mogućih korekcija
materijala radnog - program. programa za
predmeta. - Na osnovu osnovne oblike
- Navodi osnovne radioničkog crteža - Osposobljava se za struganja i
karakteristike gotovog radnog samostalan rad. glodanja.
tehnoloških procesa predmeta koji se - Izrada programa za
kod proizvodnje sa obrađuje na CNC zahtjevnije oblike
mašinama sa glodalici za zadatu struganja i
numeričkim operaciju radi: glodanja.
upravljanjem. - operacioni list, - Upis i simulacija
- Razumije i - plan stezanja, programa i unos
objašnjava - plan alata, mogućih korekcija.
povezanost - program.
projektovanja Projektni zadaci
tehnoloških procesa - Ovladava - Izrada tehnološkog
kod proizvodnje sa planiranjem postupka za radne
mašinama sa tehnološkog predmete različite
numeričkim postupka za radne složenosti sa
upravljanjem i: predmete različite operacijama
- konstrukcione složenosti (sa struganja i
dokumentacije i definisanjem plana glodanja, uz izradu
tehnologičnosti obrade /redosleda odgovarajućih
konstrukcije, operacija/ i programa.
- konstruktivne izradom
analize crteža, operacionih listova,
- tehnološke analize plana stezanja,
crteža, stepena plana alata i
tehnološke izradom programa).
složenosti obrade,
proizvodnost
tehnološkog
procesa, tipa i
obima proizvodnje,
72
Formativni ciljevi
- vrste pripremaka i
dodataka za
obradu,
- izbor alata i
pribora,
- izborom vrsta i
redosleda
operacija,
specifičnosti CNC
mašina i vrsta
operacija i zahvata.
CNC mašine za obradu deformacijom
- Obrazlaže - Definiše glavne - Razvija
mogućnost zadatke interesovanje
primjene numeričkog prema novim
numeričkog upravljanja kod tehnologijama.
upravljanja pri obrade
obradi deformacijom.
deformacijom.
CNC mašine za savijanje cijevi
- Zna princip rada - Uočava elemente - Razvija odgovornost Seminaraki rad
CNC mašina za koji utiču na prema kvalitetu - CNC prese za
savijanje cijevi. smanjenje vremena rada. savijanje cijevi.
- Objašnjava obrade kod CNC
karakteristike CNC mašine za savijanje
sistema koji se u odnosu na
primjenjuju na konvencionalne.
mašinama za
savijanje.
- Navodi strukturu
programa CNC
mašina za savijanje
cijevi.
CNC makaze za rezanje limova
- Zna princip CNC - Uočava elemente - Stiče preciznost u Seminaraki rad
makaze za rezanje koji utiču na radu. - CNC makaze za
limova. smanjenje vremena rezanje limova.
- Navodi strukturu obrade kod CNC
programa CNC makaza za rezanje
makaza za rezanje limova u odnosu na
limova. konvencionalne.
CNC mašine za prosijecanje i probijanje
- Zna princip rada - Uočava elemente - Razvija stručnost i Seminaraki rad
CNC mašina za koji utiču na profesionalnu - CNC prese za
prosijecanje i smanjenje vremena odgovornost. prosijecanje i
probijanjen obrade kod CNC probijanje.
- Navodi alate i mašina za
pribore za prosijecanje i
prosijecanje i probijanje u odnosu
probijanje na CNC na konvencionalne.
mašinama. - Definiše
73
Formativni ciljevi
- Navodi strukturu specifičnosti
programa CNC projektovanja
mašina za tehnologije za CNC
prosijecanje i mašine za
probijanje. prosijecanje i
probijanje.
CNC obradni sistemi za nekonvencionalne metode obrade
- Navodi opšte - Uočava prednosti i - Stiče osjećaj za red Seminarski rad
karakteristike i nedostatke i urednost u radu.
vrste nekonvencionalnih - Specifičnosti
nekonvencionalnih metoda obrade. projektovanja
metoda obrade. - Upoređuje tehnologije za CNC
- Objašnjava princip karakteristike mašine za
rada: pojedinih vrsta nekonvencionalne
- ultrazvučne obrade. metode obrade.
metode, - Pronalazi primjere
- elektroerozione primjene pojedinih
obrade, vrsta
- laserske obrade, nekonvencionalnih
- lektrohemijske metoda obrade.
obrade,
- obrazlaže suštinu
kombinovane
metode.
CNC mjerne mašine
- Navodi opšte - Analizira - Stiče naviku
karakteristike, specifičnosti provjeravanja
primjenu, podjelu i programiranja CNC kvaliteta urađenog
strukturu CNC mjernih mašina. posla.
mjernih mašina.
- Objašnjava
projektovanje
tehnologije
mjerenja na CNC
mjernim
mašinama,
primijenjene
metode, sistem
pribora za
mjerenje.
Primjena CAD/cam sistema i automatizovana proizvodnja
- Razumije i - Primjenom - Razvija smisao za Seminarski radovi
objašnjava pojam odgovarajućeg cam preciznost. - CAQ
cam (Computer softvera za radne - CAE
Aided Design). predmete manje - CAPP
- Razumije i složenosti:
objašnjava koncept - Definiše Projektni zadatak
CAD-Cam geometriju, - Prenošenje modela
(Computer Aided - Definiše radnog predmeta iz
Manufacturing). tehnologiju, CAD u CAM
- Objašnjava kako se - Vrši provjeru program,
74
Formativni ciljevi
uz pomoć programa i određivanje
odgovarajućeg CAM simulaciju, putanje alata, izbor
softvera: - Za dati model alata, izbor vrsta
- definiše putanja radnog predmeta obrade i
alata, prenosi iz CAD u tehnoloških
- biraju tehnološki CAM program. parametara,
parametri obrade, - Za prenešeni simuliranje procesa
- bira odgovarajući model, uz pomoć obrade i po potrebi
rezni, stezni i odgovarajućeg korekcija
mjerni alat, softvera: programa,
- bira postupak i - bira putanju alata, postprocesiranje,
vrsta obrade, - bira tehnološke slanje programa
- simulira proces parametre obrade, mašini.
obrade radnog - bira odgovarajući - Formiranje
predmeta, alat (rezni, stezni, tehničke
- vrše potrebne mjerni), dokumentacije
korekcije i - bira postupak i - Razvija pomoću računara.
popravke vrsta obrade, interesovanje
programa, - simulira proces prema nauci i
- vrši obrade radnog tehnici
postprocesiranje, predmeta,
- salje program - analizira proces
mašini, obrade i vrši
- vrši provjera potrebne korekcije
programa na mašini i popravke
i unose potrebne programa,
izmjene, - vrši
- provjerava tačnost postprocesiranje,
oblika i dimnenzija - salje program
radnog predmeta, mašini,
- poznaje postupak - testira program na
formiranja tehničke mašini i poslije
dokumentacije analize unosi
pomoću računara, potrebne korekcije,
- razumije koncepte - izrađuje probni
CAQ, CAE CAPP. komad i provjerava
tačnost dimnenzija,
- izrađuje prvi komad
na mašini, uz
kontolu odstupanja
oblika i dimenzija,
- analiza proces
obrade radnog
predmeta na mašini
i po potrebi vrši
promjenu pojedinih
elemenata procesa
obrade.
Napomena: projektni zadaci mogu biti obrađeni problemski, korišćenjem metodologije
nastava orjentisane ka aktivnostima, tj. samostalnim radom učenika u grupama, u
sljedećim koracima: informisanje, planiranje, odlučivanje, realizacija, kontrola i procjena
75
Formativni ciljevi
(evaluacija).

- Z. Milojević: Tehnologija obrade za kompjuterski upravljane mašine, Zavod za
udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2005.
- V. Bratić, A. Jovanović: Inženjerski priručnici za ručno i automatsko
programiranje NC i CNC mašina alatki, Tehnička škola, Smederevo, 2008.
- N. Popović: Programiranje numerički upravljanih mašina, Zavod za udžbenike i
- L. Filković: Tehnološki postupci sa kontrolom, za tehničare numerički upravljanih
mašina, Zavod za udžbenike, Beograd, 2004.
- M. Dimitrić, V. Dimić: Tehnologija obrade na nu mašinama, prerađeno za
tehničare NU mašina, Zavod za udžbenike, Beograd, 2004.
- G. Mirkov, V. Potkonjak, R. Mirković, P. Maksimović: Automatizacija proizvodnje i
fleksibilni proizvodni sistemi za tehničare nu mašina, Zavod za udžbenike,
Beograd, 2003.

- Nastava se realizuje u specijalizovanoj učionici sa 15 personalnih računara sa
odgovarajućim upravljačkim programima za CNC mašine, CAD i cam softverima i
odgovarajućom perifernom opremom. Učionica treba da ima omogućen pristup
internetu. Računari moraju biti opremljeni odgovarajućim CAD softverom, cam
softverom i odgovarajućim upravljačkim programima za mašine alatke za
izvođenje nastave.
- Učionica treba da ima i:
- didaktički CNC strug i didaktičku CNC glodalicu,
- uređaj za podešavanje alata,
- odgovarajće rezne, stezne i mjerne i kontrolne alate i pribore,
- tehničko didaktičke modele, didaktičke modele od originalnih dijelova, plakati,
katalozi, skice i šeme,
- za nastavnika treba da je opremljeno jedno radno mjesto sa pc, lcd projektorom,
skenerom, štampačem i ploterom i projektnim platnom.

- usmenih odgovora,
- pismenih vježbi,
- projektnih zadataka u svakom klasifikacionom periodu rade se najmanje četiri
projektna zadataka, (od kojih je zadnji obavezan),
- praktičnih radova na vježbama.
8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta:


- Diplomirani inženjer mašinstva.
76
Znanja Predmeti Znanja
- Priprema tehničko- - Tehnologija obrade - Tehnološki postupci
tehnološke
dokumentacije
- CNC mašine - Tehnologija obrade - Teorijske osnove obrade
- CNC strugovi - Praktična nastava rezanjem
- CNC glodalice - Struganje
- Glodanje
- CNC mašine - Praktična nastava - Izrada dijelova na CNC
- CNC strugovi strugu
- CNC glodalice - Izrada dijelova na CNC
glodalici
- Primjena CAD/CAM - Praktična nastava - Automatsko programiranje
sistema i automatizovana
proizvodnja
77
1.2.7. PREDUZETNIŠTVO
1. Naziv predmeta: PREDUZETNIŠTVO
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III
IV 40 26 66
Ukupno 40 26 66

- Razvijanje preduzetničke sposobnosti.
- Sticanje znanja o razvoju biznis ideje.
- Sticanje znanja o izradi biznis plana.
- Sticanje znanja i vještina za osnivanje privrednog društva.
- Sticanje znanja i vještina za upravljanje malim privrednim društvom.
- Osposobljavanje za rad u timu.
- Osposobljavanje za primjenu moderne vrste komunikacije.
- Osposobljavanje za prezentovanje rezultata rada uz pomoć savremenih
tehnologija.
78
Razred: ČETVRTI
Formativni ciljevi
Biznis ideja i biznis - Suočavajući - Razvija smisao za - Poželjno je
plan argumente kritički kreativnost. učenicima ukazati
- Upoznaje pojam procjenjuje - Razvija sposobnost na primjere.
biznis ideja. kvalitet poslovne postizanja - Organizovati
- Opisuje nastanak ideje u skladu sa kompromisa. prisustvo
biznis ideje. postulatima - Razvija analitičko predstavnika
- Nabraja i tržišnog poslovanja. mišljenje. realnog privrednog
opredjeljuje se za - Uviđa važnost - Razvija odgovornost društva.
poslovnu ideju. izrade biznis plana u radu. - Primjena tehnika
- Nabraja moguće u kontekstu - Razvija stručnost. za unapređenje
vrste djelatnosti. obezbjeđivanja - Razvija marljivost i razmišljanja, npr.
- Opisuje pojam podrške, kako preciznost. eksperiment “šest
biznis plana. unutar samog šešira“.
- Upoznaje pojmove: privrednog društva
vizija, misija, tako i od strane - Kao model može da
strategija, ciljevi. eksternih partnera posluži biznis plan
- Upoznaje postupak (investitora, realnog privrednog
istraživanja tržišta. kreditora). društva.
- Upoznaje pojmove: - Razlikuje pojmove:
marketing plan i vizija, misija, - Pripremiti
plan prodaje. strategija. integralnu cjelinu
- Opisuje elemente - Kroz primjere od elemenata
finansijskog plana obrazlaže ciljeve biznis plana.
privrednog društva. privrednog društva.
- Objašnjava - Kroz primjere
neophodnost obrazlaže postupak
očuvanja životne istraživanja tržišta
sredine. na novom
- Rezimira biznis primjeru.
plan. - Izvodi zaključke o
- Prezentuje biznis potencijalnoj
plan. konkurenciji.
- Izvodi zaključak o
potencijalnim
kupcima /
korisnicima usluga.
- Vrši opis proizvoda
/ usluga.
- Uviđa značaj
sprovođenja
kontrole kvaliteta
proizvoda/usluga.
- Kroz primjere
obrazlaže
elemente
finansijskog plana
privrednog društva.
- Sarađuje kod
izrade plana
79
Formativni ciljevi
očuvanja životne
sredine za
konkretno
privredno društvo.
- Oblikuje dinamiku
realizacije biznis
plana.
- Kritički procjenjuje
slabosti sačinjenog
biznis plana.
Osnivanje privrednog društva
Ime privrednog - Opredjeljuje se za - Razvija logičko - Rad u grupama:
društva ime privrednog mišljenje i učenici predlažu
- Nabraja moguća društva u skladu sa sposobnost za moguća rješenja a
rješenja za ime propisima i pravilno nakon toga, kroz
privrednog društva. poštujući principe rasuđivanje i diskusiju, donose
jednostavnosti i zaključivanje. odluku.
jedinstvenosti.
Vizuelni identitet - Oblikuje vizuelni - Stiče radne navike.
privrednog društva identitet - Rad na računaru:
- Upoznaje elemente privrednog društva. učenici koriste
i značaj oblikovanja programe za obradu
vizuelnog teksta i slika.
identiteta
Registracija - Popunjava
privrednog društva formulare za
- Upoznaje postupak registraciju
registracije privrednog društva.
privrednog društva. - Sprovodi aktivnosti
- Opisuje moguće na pribavljanju
oblike pečata i štambilja.
organizovanja
Otvaranje računa - Popunjava - Izrada organograma
kod poslovne banke formulare za privrednog društva.
- Opisuje postupak otvaranje računa
otvaranja računa kod poslovne
kod poslovne banke.
banke. - Obavlja postupak
otvaranja računa
kod poslovne
banke.
Poslovni kodeks - Popunjava
preduzeća formulare za
- Upoznaje pojam otvaranje računa
poslovni kodeks kod poslovne
privrednog društva banke.
- Nabraja elemente - Obavlja postupak
poslovnog kodeksa. otvaranja računa
80
Formativni ciljevi
kod poslovne
banke.
Organizaciona - Pronalazi sličnosti i
struktura razlike između
privrednog društva različitih tipova
- Upoznaje tipove organizacionih
organizacione struktura
strukture privrednog društva.
Rad u sektorima i - Pronalazi sličnosti i - Razvija sposobnost - Kao model može da
poslovanje razlike u nivoima snalaženja u posluži konkurs za
privrednog društva upravljanja hijerarhiji prijem u radni
- Upoznaje različite privrednim socijalnih odnosa. odnos objavljen u
nivoe upravljanja društvom. dnevnoj štampi.
privrednim - Popunjava prijavu
društvom. o slobodnom
- Upoznaje postupak radnom mjestu.
zasnivanja radnog - Učestvuje u izradi
odnosa u jednostavnog
privrednom godišnjeg
društvu. izvještaja o radu.
- Upoznaje postupak
izrade godišnjeg
izvještaja o radu.
Služba opštih - Obavlja usmenu i - Razvija spremnost i - Rad u grupama od
poslova pisanu sposobnost za tri do pet učenika.
- Nabraja i opisuje komunikaciju saradnju. - Upotrebljava
aktivnosti u okviru unutar privrednog - Razvija kancelarijsku
službe opštih društva i sa odgovornost u opremu (telefon,
poslova. eksternim radu. faks, fotokopir
partnerima. aparat, skener,
- Tehnički održava štampač).
internet sajt
- Salje i prima poštu
i druge službene
materijale.
Sektor marketing - Kroz primjere - Razvija - Rad na računaru:
- Upoznaje pojam obrazlaže strukturu komunikativnost, učenici koriste
marketinga. asortimana efikasnost u radu, programe za
- Opisuje postupak proizvoda/usluga. marljivost i obradu teksta i
istraživanja tržišta. - Sprovodi postupak preciznost. slika, kao i
- Upoznaje pojam i formiranja cijene programe za
elemente proizvoda/usluga. elektronsku
marketing miksa: - Kroz primjere komunikaciju.
proizvod, cijena, obrazlaže važnost i - Izrada reklamnog
promocija i načine promocije. materijala
distribucija. - Upoređuje moguća
rješenja za
reklamni slogan i
reklamnu poruku
81
Formativni ciljevi
- Upoređuje moguće
forme i sadržaje
reklamnog
materijala.
- Planira način
reklamiranja
privrednog društva,
odnosno
proizvoda/usluge.
- Kroz primjere
obrazlaže moguće
načine distribucije.
Sektor komercijala - Izrađuje ponudu, - Razvija analitičko
- Upoznaje vrste i porudžbenicu, mišljenje.
elemente predračun, upit,
dokumentacije račun i ostala
koja prati poslove dokumenta iz
nabavke i prodaje. oblasti poslova
nabavke i prodaje.
Sektor finansija i - Kroz primjere - Podstiče razvoj
računovodstvo obrazlaže način tačnosti,
- Opisuje postupak obračuna zarada, preciznosti i
obračuna zarada. poreza i doprinosa. urednosti.
- Opisuje način - Obavlja
obračuna poreza i blagajničke - Formira stav o
doprinosa. poslove. preuzimanju
- Upoznaje - Obavlja poslove odgovornosti.
blagajničke plaćanja dospjelih
poslove. obaveza i naplate
- Upoznaje postupak dospjelih
plaćanja dospjelih potraživanja.
obaveza i naplate
dospjelih
potraživanja.

- V. Vukotić: Preduzetništvo i biznis, Ekonomski fakultet, Podgorica, 1996.
- J. Manojlović, S. Ignjatović: Poslovna i službena korespondencija za I razred,
Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2005.
- D. Bogdanović, G. Ivanišević: Osnovi ekonomije za I razred, Zavod za udžbenike i
- D. Dragiđić, B. Ilić, B. Medojević, M. Pavlović: Osnovi ekonomije za II razred,
Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004.
- R. Rajović: Osnovi prava za I razred, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 2004.
- Publikacija Moj biznis, Montenegro biznis alijansa, Podgorica, 2004.
- H. Potit: Kako započeti sopstveni biznis, CID, Podgorica, 1997.
82
- Učionica sa najmanje pet računara snabdjevenih adekvatnom programskom
opremom, fax, telefon, skener, štampač, fotokopir aparat.
- Usmena provjera znanja najmanje jednom u klasifikacionom periodu.
- Pisani radovi učenika.
- Rad na vježbama (najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu).


- Diplomirani ekonomista.

Znanja
Predmeti Znanja
- Oblikovanje vizuelnog - Informatika - Informacije u tekstualnom
identiteta privrednog vidu
društva - Multimedijalno
- Usmena i pisana predstavljanje informacija
komunikacija - Internet
- Održavanje internet sajta - Korišćenje računarskih
- Izrada reklamnog progama kao vida
materijala komuniciranja
- Biznis plan - Organizacija rada i sistem - Organizacija proizvodnje
- Osnivanje preduzeća kvaliteta
- Poslovanje preduzeća
83
1.2.8. PRAKTIČNA NASTAVA
1. Naziv predmeta: PRAKTIČNA NASTAVA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I 144 144
II 144 144
III 180 180
IV 165 165
Ukupno 633 633
Praktična nastava: odjeljenje se dijeli na grupe do 17 učenika.

- Uočavanje važnosti organizovanja rada i racionalnog korišćenja materijala i
energije.
- Upoznavanje sa principima rada alata i uređaja potrebnih za kvalitetno
obavljanje posla.
- Usvajanje osnovnih znanja o tehnološkim postupcima ručne i mašinske obrade i
izrade dijelova.
- Uz pomoć tehničke dokumentacije određivanje funkcije elemenata i sklopova.
- 3D zapisivanje podataka za komponente i sklopove.
- Konstruisanje 3D modela vodeći računa o karakteristikama materijala i
postupcima proizvodnje.
- Usvajanje osnovnih znanja o tehnološkom postupku obrade materijala i izrade
dijelova.
- Ovladavanje znanjem i vještinama iz oblasti CNC tehnilogija.
- Izrada elementa proizvodnim postupcima na CNC mašinama.
- Primjena postupka mjerenja i provjere, dokumentacije i procjene rezultata svoga
rada.
- Sastavljanje, mijenjanje i unapređenje programa za CNC mašine alatke.
- Pravljenje virtuelnih proizvoda vodeći računa o montažnim i tehnikama spajanja.
- Sastavljanje tehničke dokumentacije od zapisanih podataka.
- Primjena normi i smjernica za obezbjeđivanje kvaliteta procesa i proizvoda.
- Vizualizacija i predstavljanje rezultata rada.
- Poštovanje tehničkih propisa i standarda u radu.
- Usvajanje stručno teorijskih i praktičnih znanja i vještina.
- Ovladavanje tehnološkim postupkom sastavljanja i rastavljanja podsklopova i
sklopova.
- Osposobljavanje za samostalno obavljanje posla, stručno odlučivanje i usvajanje
novih znanja.
- Sticanje stručnih znanja o pravilnom korišćenju sredstava zaštite na radu i zaštite
životne sredine.
84
Razred: PRVI
Formativni ciljevi
Upoznavanje radionice i radnog mjesta
- Upoznaje radionicu i - Poznaje pravila rada - Razvija odgovornost - Učenici se upoznaju
radna mjesta. u radionici. u radu. sa načinom pisanja
- Upoznaje se sa dnevnika praktične
pravilima rada i - Razvija pozitivnu nastave.
ponašanja u orjentaciju prema - Svaki učenik
radionici. zanimanju. samostalno vodi
dnevnik.
- Dnevnik se ovjerava
na kraju školske
godine.
- Učenik je dužan da
čuva dnevnik
praktične nastave iz
svih razreda, jer se
ovjereni dnevnici
prilažu uz prijavu na
stručnom ispitu.
Zaštita na radu i zaštita okoline
- Upoznaje se sa - Uvježbava postupke - Uviđa važnost Vježbe:
propisima o zaštiti korišćenja sredstava pridržavanja pravila - Primjena sredstava
na radu. zaštite na radu. zaštite na radu. zaštite na radu.
- Navodi osnovne - Racionalno - Uviđa važnost - Pružanje prve
uzroke povrede na upotrebljava očuvanja životne pomoći.
radu. materijal i energiju. sredine. - Odlaganje otpadnih
- Objašnjava pojam - Pruža prvu pomoć. materijala.
zamora i ulogu - Odlaže i reciklira
odmora, važnost otpadne materije.
osvjetljenja i
mikroklime.
- Navodi i objašnjava:
- mjere i sredstva
zaštite od
mehaničkih povreda,
- mjere i sredstva
zaštite od električne
energije,
- mjere i sredstva
zaštite od pare,
gasova, lako
isparljivih materija,
- uzroke, mjere i
sredstva zaštite od
požara,
- pružanje prve
pomoći.
- Upoznaje se sa
mogućim izvorima
85
Formativni ciljevi
zagađenja okoline.
- Objašnjava značaj
zaštite životne
sredine.
mogućnosti
ekonomičnog
korišćenja energije i
materijala.
- Objašnjava postupke
uništavanja i
odlaganja otpadnih
materijala.
Tehničko - tehnološka dokumentacija
- Upoznaje se sa - Čita i analizara - Razvija tehničku Vježbe:
vrstama i značajem tehničke crteže, kulturu. - Čitanje i analiziranje
tehničko-tehnološke uputstva, kataloge, - Shvata značaj tehničke
dokumentacije. tablice, dijagrame. odgovornosti prema dokumentacije.
- Navodi pravila - Proučava uputstva za radu.
korišćenja tehničkih rad.
crteža, kataloga,
tablica, dijagrama.
- Objašnjava pravila
pri izradi tehničko-
tehnološke
dokumentacije.
- Upoznaje se sa
postupcima
arhiviranja i čuvanja
dokumentacije.
Mjerenje i kontrolisanje
- Definiše pojam - Mjeri dužine - Razvija smisao za Vježbe:
mjerenja i radioničkim tačnost i preciznost - Mjerenje pomičnim
kontrolisanje. lenjirima, metrima i u radu. mjerilom spoljašnjih,
- Upoznaje se sa pantljikama. - Shvata značaj unutrašnjih i
vrstama mjernih - Pomoću šestara kvaliteta proizvoda. dubinskih mjera.
jedinica si sistema. različith vrsta
- Upoznaje se sa prenosi mjere sa - Mjerenje
metodama i radnog predmeta na mikrometrom
greškama mjerenja. mjerilo i obrnuto. spoljnih, unutrašnjih
- Upoznaje se sa - Mjeri dužine i dubinskih mjera.
podjelom i pomičnim
klasifikacijom (kljunastim) - Mjerenje otstupanja
mjerila: mjerilom sa pomoću
- jednostruka mjerila nonijusom i to: komparatora.
(etaloni, - pomično dužinsko
tolerancijska mjerilo, - Mjeri i kontroliše
mjerila, šabloni); - pomično dubinsko unutrašnje mjere
- višestruka mjerila mjerilo, pomoću garniture
86
Formativni ciljevi
(lenjiri, mjerila sa - pomično visinsko etalona.
nonijusom, mjerilo
mikrometri, - pomično mjerilo za - Kontrola otvora i
komparatori, mjerila rastojanja. osovina
za mjerenje uglova). - Mjeri mikrometrima tolerancijskim
za spoljno, mjerilima.
unutrašnje i
dubinsko mjerenje - Mjerenje uglova
kao i sa specijalnim pomoću univerzalnog
mikrometrima. uglomjera.
- Komparatorom
kontroliše
odstupanje od
određene mjere.
- Upotrebljava plan
paralelna granična
mjerila (etalone) za
mjerenje i kontrolu
unutrašnjih mjera,
- Bira i pravilno
kontroliše
tolerancijskim
mjerilima,
- Upotrebljava
specijalna mjerila za
mjerenje zazora,
zaobljenja, debljine
žice, lima i drugo,
- Mjeri uglove
uglomjerima
(običnim,
univerzalnim i
optičkim),
- Upotrebljava
garnituru etalona za
mjerenje i kontrolu
uglova,
- Određuje uglove
trigonometrijskim
metodama(sinusnim i
tangentnim
lenjirima),
- Kontroliše površine
lenjirima i libelama,
- Cisti i održava
mjerni i kontrolni
alat.
Pribori za stezanje i pridržavanje
- Upoznaje se sa - Postavlja radni Vježbe:
priborom za stezanje predmet u pribor za - Stezanja
87
Formativni ciljevi
i pridržavanje. stezanje. (prihvatanja) raznih
- Navodi pravila - Steže radni predmet oblika obratka
stezanja. mehaničkim različitim priborima
- Navodi i objašnjava priborom (paralelnim stegama,
pravila održavanja i (paralelnim stegama, šapama,
čuvanja pribora za šapama, ekscentrima,
stezanje i ekscentrima, oprugama, steznom
pridržavanje. oprugama, steznom glavom).
glavom).
Ocrtavanje i obilježavanje
- Objašnjava pojam - Bazira radni predmet - Stiče preciznost u Vježbe:
ocrtavanja i i priprema površinu radu. - Ocrtavanje pomoću
obilježavanja. za ocrtavanje. šablona.
- Navodi alat i pribor - Koristeći različite - Vrši ocrtavanje, ,
za ocrtavanje i alate crta i lastinog repa”
obilježavanje. obilježava zadate pomoću radioničkog
- Obrazlaže postupak rupe, crta paralelne crteža.
ocrtavanja i linije i linije
obilježavanja. paralelne ili - Projektni zadatak 1:
normalne na osu (I faza: vrši
predmeta, crta ocrtavanje ključa za
krugove i nanosi bravu sa crteža ili
jednake podeoke. pomoću uzorka).
- Uvježbava
ocrtavanje sa crteža, - Projektni zadatak 2:
pomoću šablona i po (I faza: prema crtežu
uzorku. kutije od lima bez
- Obilježava slovima i poklopca ocrtava na
brojevima. limu mrežu kutije).
- Održava alat i pribor
za ocrtavanje i
obilježavanje.
- Pridržava se pravila
zaštite na radu.
Ručna obrada materijala
Turpijanje i grebanje
- Upoznaje se sa - Usavršava tehniku - Shvata značaj - Projektni zadatak 1:
obradom turpijanja. rada pri turpijanju. preciznosti pri radu. (II faza: izrada ključa
- Navodi vrste turpija - Bira turpiju u turpijanjem prema
(prema namjeni, zavisnosti od crtežu).
obliku presjeka, namjene, oblika
obliku sječiva i presjeka, oblika Vježbe:
prema finoći sječiva i finoće - Izrađuje novu ili vrši
nasjeka). nasjeka. popravku kontrolne
- Upoznaje se sa ploče grebanjem.
obradom grebanjem. - Obrađuje površine
- Navodi vrste turpijanjem.
grebača. - Obrađuje otvore
turpijanjem.
88
Formativni ciljevi
- Obrađuje lim
turpijanjem.
- Pasuje i podešava
razne oblike
površina.
- Obrađuje površine
pod uglom i oble
površine.
- Održava i čisti
turpije.
- Usavršava tehniku
rada pri grebanju.
- Bira grebače u
zavisnosti od oblika
površine koja se
obrađuje.
- Obrađuje površinu
grebanjem.
- Kontroliše grebane
površine.
- Održava i oštri
grebače.
Odvajanje materijala sječenjem i rezanjem
- Navodi metode - Bira sjekač - Navikava se na Vježbe:
odvajanja odgovarajuće tačnost. - Sječenje materijala
(sječenjem i geometrije u sjekačem.
rezanjem) zavisnosti od - Odsjecanje profila
materijala. materijala radnog testerama.
- Nabraja vrste komada.
sjekača. - Uvježbava tehniku - Projektni zadatak 2:
- Objašnjava tehniku rada sa sjekačem. - (II faza: sječenje
rada sjekačem. - Oštri sjekače. lima makazama
- Navodi vrste - Sječe limove (ocrtana mreža
makaza, uslove (ručnim, polužnim) kutije na limu).
primjene, način rada makazama.
i pravila rukovanja. - Reže materijal
- Nabraja vrste ručnom testerom
testera, način rada i (odsjecanje,
pravila rukovanja. zasjecanje,
izrezivanje).
- Reže cijevi i šipkaste
materijale sa
okvirnim, trakastim i
kružnim testerama.
- Reže materijal
tocilima za sječenje.
- Pridržava se pravila
zaštite pri sječenju i
rezanju.
89
Formativni ciljevi
Bušenje, upuštanje i razvrtanje
- Upoznaje se sa - Bira alat u zavisnosti
obradom ručnog od zahtjeva. - Razvija sigurnost i Vježbe:
bušenja, upuštanja i - Steže pravilno preciznost u radu. - Bušenje, upuštanje i
razvrtanja. burgiju. razvrtanje rupa i
- Navodi alat za - Priprema površinu za otvora različitih
bušenje, upuštanje i ocrtavanje i dimenzija.
razvrtanje. obilježava mjesto za - Projektni zadatak 2:
- Navodi pravila pri bušenje. - (III faza: bušenje
bušenju, upuštanju i - Bazira i pravilno rupa prema crtežu
razvrtanju. steže radni predmet. za kutiju od lima).
- Uvježbava radne
postupke pri
bušenju, upuštanju i
razvrtanju.
Izrada navoja
- Upoznaje se sa - Bira alat za izradu
obradom izrade navoja. - Stiče samopouzdanje Vježbe:
unutrašnjeg i - Ručno urezuje i i sigurnost. - Ručno urezivanje
spoljašnjeg navoja. narezuje navoj. navoja.
- Nabraja alat za - Koristi i uočava - Ručno narezivanje
izradu navoja. uticaj sredstava za navoja (nareznicom
- Objašnjava postupak hlađenje i i specijalnim
izrade navoja. podmazivanje na glavama za
kvalitet navoja. narezivanje navoja
na cijevima).
Obrada spajanjem
Zakivanje
- Objašnjava postupak - Bira zakovice, alat i Vježbe:
zakivanja. pribor za zakivanje. - Zakivanje limova u
- Navodi vrste - Izvodi ručno hladnom stanju.
zakovanih spojeva. zakivanje. - Projektni zadatak 2:
(IV faza: sastaviti
kutiju od lima
zakivanjem).
Lemljenje
- Objašnjava postupak - Priprema površinu, Vježbe:
mekog i tvrdog alat i pribor za meko - Meko lemljenje.
lemljenja. i tvrdo lemljenje. - Tvrdo lemljenje.
- Upoznaje se sa
opremom za
lemljenje.
Zavarivanje
- Objašnjava postupak - Priprema površinu, - Shvata značaj zaštite Vježbe:
zavarivanja. alat i pribor za na radu. - Priprema predmeta
- Navodi alat i pribor elektrolučno za zavarivanje.
za elektrolučno zavarivanje, gasno
zavarivanje. zavarivanjei - Elektrolučno
90
Formativni ciljevi
- Navodi alate i sječenje. zavarivanje.
pribore za gasno - Izvodi zavarivanje u - Gasno zavarivanje i
zavarivanje i horizontalnom sječenje.
sječenje. položaju.
- Izvodi zavarivanje u
vertikalnom položaju
i iznad glave.
- Izvodi zavarivanje:
- pod uglom, unutra,
spolja,
- preklopno
zavarivanje,
- tankih i debelih
limova vertikalno,
- otvorenih i
zatvorenih profila,
- uočava greške pri
zavarivanju.
91
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
Mašinska obrada materijala
Odsijecanje
- Navodi i objašnjava - Razlikuje i - Povezuje teorijska i Vježbe:
postupke mašinskog upoređuje makaze sa praktična znanja. - Odsijecanje
odsijecanja paralelnim nagnutim materijala
materijala. i kružnim noževima. mašinskim
- Navodi vrste - Priprema radne makazama.
mašinskih makaza, komade za - Odsijecanje
uslove primjene i odsijecanje pomoću materijala
način rada. makaza. mašinskim
- Upoznaje tehnološki - Odsijeca radne testerama.
postupak i pravila komade pomoću
rukovanja sa makaza sa ravnim
mašinskim noževima.
makazama. - Reže krivolinijske
- Nabraja vrste konture makazama
mašinskih testera. sa kružnim
- Objašnjava način noževima.
rada i pravila - Razlikuje i
rukovanja sa upoređuje okvirne,
testerama. kružne i trakaste
testere.
- Odsijeca materijal
okvirnim i trakastim
testerama.
- Održava i čisti
mašinu, pribor i alat.
Probijanje i prosijecanje
- Objašnjava postupak - Shvata razliku - Stiče tačnost i Vježbe:
probijanja i između probijanja i preciznost u radu. - Probijanje i
prosijecanja na prosijecanja prosijecanje limova
presama. identifikuje pomoću alata na
- Nabraja i opisuje konstruktivne presama.
alate za probijanje i dijelove alata.
prosijecanje. - Postavlja i
- Upoznaje mašine na pričvršćuje alate na
kojima se obavlja presu.
proces probijanja i - Priprema radne
prosijecanja. komade za
probijanje i
prosijecanje.
- Probija i prosijeca
limove i profile
manjih debljina.
- Cisti i održava
mašinu i alat.
Savijanje
- Objašnjava postupak - Shvata postupak - Navikava se na Vježbe:
92
Formativni ciljevi
savijanja. savijanja pomoću racionalno i pažljivo - Savijanje
- Navodi vrste alata na presama. izvođenje radnih dvostrukog i
savijanja. - Identifikuje zadataka. jednostrukog
- Nabraja i opisuje konstruktivne ugaonika.
alate za savijanje. djelove alata za - Savijanje cijevi od
Upoznaje mašine za savijanje. čelika, bakra i
savijanje i način - Razlikuje mesinga.
rukovanja sa njima. univerzalne i
specijalne alate za
savijanje.
- Bira alat u zavisnosti
od oblika i dimenzija
radnog komada.
- Postavlja alat na
presu.
- Savija limove, cijevi
i profile.
- Održava mašinu i
alat.
Izvlačenje
- Objašnjava proces - Shvata postupak - Razvija sposobnost Vježbe:
obrade izvlačenja. izvlačenja pomoću povezivanja - Izvlačenje
- Navodi i objašnjava alata na presama. teorijskih i cilindrične posude
alate za izvlačenje. - Identifikuje praktičnih znanja. bez redukcije
- Upoznaje mašine za konstruktivne debljine zida.
izvlačenje i način djelove alata za
rukovanja sa njima. izvlačenje.
- Upoređuje primjenu
različitih profila
prstenova za
izvlačenje.
- Vrši izbor alata i
Mašine.
- Priprema radne
komade za
izvlačenje.
- Izvlači posude
rotacionih i
nerotacionih oblika.
- Održava radno
mjesto.
Kovanje i presovanje
- Objašnjava postupak - Shvata proces - Razvija tačnost i Vježbe:
kovanja i kovanja. bezbjednost na radu. - Slobodno kovanje
presovanja. - Vrši izbor mašine i predmeta
- Navodi i objašnjava alata za kovanje. jednostavnog
slobodno kovanje i - Izrađuje predmete oblika.
kovanje u kovanjem. - Istosmjerno
ukovnjima. - Održava mašinu i istiskivanje.
93
Formativni ciljevi
- Nabraja i opisuje alat za kovanje.
alate za kovanje i - Shvata proces
presovanje. presovanja.
- Upoznaje se sa - Vrši izbor alata i
mašinama za pribora za
kovanje. presovanje.
- Upoznaje se sa - Identifikuje
dodatnom opremom konstruktivne
za kovanje i djelove alata za
presovanje i presovanje.
higijensko - - Izrađuje predmete
tehničkom zaštitom. istosmjernim i
suprotnosmjernim
istiskivanjem.
Struganje
- Navodi i objašnjava - Shvata i analizira - Stiče smisao za Vježbe:
vrste mašina i alata proces struganja. preciznost u radu. - Izrada osovinice
za obradu - Odabira mašinu, alat struganjem.
struganjem. i pribor za struganje.
- Upoznaje pomoćne - Priprema i postavlja
pribore za struganje. radne komade.
- Objašnjava pojam - Izrađuje struganjem
mjerodavnih režima predmete
obrade kod jednostavnog oblika.
struganja. - Pri izradi koristi
- Opisuje postupak mjerodavne režime
rada na strugu. rezanja.
Rendisanje
- Nabraja i objašnjava - Shvata proces - Razvija tačnost i Vježbe:
mašine i alate za rendisanja. preciznost u radu. - Izrada žlijeba za
obradu rendisanjem. - Bira mašinu i alat u klin.
- Objašnjava korak i zavisnosti od obrade. - Obrada profilnih
brzinu rezanja. - Pri izradi koristi površina
- Obrazlaže postupak mjerodavne režime rendisanjem.
rada. obrade.
- Izrađuje žljebove
rendisanjem.
Bušenje, proširivanje, razvrtanje
- Navodi i objašnjava - Shvata procese - Stiče smisao za Vježbe:
vrste mašina i alata obrade otvora i rupa. preciznost. - Bušenje,
za obrade bušenja, - Razlikuje alate za - Razvija osjećaj za proširivanje i
proširivanja i bušenje, proširivanje red i urednost razvrtanje otvora i
razvrtanja. i razvrtanje. radnog mjesta. rupa na bušilici.
- Obrazlaže - Vrši izbor mašine, - Kontrola prečnika
mjerodavne režime alata i pribora za otvora i rupa.
obrade za bušenje, bušenje.
proširivanje i - Priprema radne
razvrtanje. komade za bušenje.
- Objašnjava postupke - Buši, proširuje i
94
Formativni ciljevi
bušenja, proširivanja razvrće rupe i otvore
i razvrtanja. na bušilicama.
- Objašnjava - Pri izradi koristi
tolerancijka mjerila mjerodavne režime
za kontrolu otvora i rezanja.
rupa. - Održava i čisti
mašinu, alat i pribor.
- Kontroliše prečnike
otvora i rupa
kontrolnim
čepovima.
Glodanje
- Navodi vrste - Shvata proces - Stiče smisao za Vježbe:
glodanja. glodanja. preciznost u radu. - Izrada predmeta
- Nabraja i objašnjava - Razlikuje vrste - Navikava se na glodanjem.
mašine i alate za glodanja. racionalno i pažljivo
obradu glodanjem. - Bira mašinu, alat i izvođenje radnih
- Navodi pomoćne pribor za glodanje. zadataka.
pribore za - Pozicionira i steže
pozicioniranje radne komade.
obratka i alata. - Rukuje podeonim
- Objašnjava aparatom.
mjerodavne režime - Obavlja zahvate
obrade glodanjem. glodanja na radnim
- Objašnjava postupak komadima.
glodanja. - Pri izradi koristi
mjerodavne režime
rezanja.
- Održava mašinu, alat
i pribor.
Brušenje, glačanje
- Navodi karakteristike - Razlikuje brušenje i - Stiče radne navike. Vježbe:
i oblike alata za glačanje. - Brušenje ravnih
brušenje i glačanje. - Poznaje građu i površina.
- Nabraja osnovne karakteristike alata - Brušenje spoljašnjih
vrste mašina za za brušenje i cilindričnih površina
brušenje i glačanje. glačanje. između šiljaka.
- Objašnjava - Bira mašinu i alat u - Oštrenje alata na
mjerodavne režime zavisnosti od brusilici.
obrade pri brušenju. površine koja se
- Opisuje postupak obrađuje.
brušenja i glačanja. - Pri izradi koristi
mjerodavne režime.
- Priprema radne
komade za brušenje i
glačanje.
- Brusi i glača radne
komade.
- Održava radno
95
Formativni ciljevi
mjesto.
Izrada navoja
- Nabraja postupke - Razlikuje i analizira - Navikava se na Vježbe:
izrade navoja. postupke izrade racionalno i pažljivo - Izrada spoljašnjeg i
- Upoznaje noževe za navoja. izvođenje radnih unutrašnjeg navoja
izradu spoljašnjih i - Bira alat za izradu zadataka. struganjem.
unutrašnjih navoja navoja na strugu. - Svjestan je značaja - Izrada unutrašnjeg
na strugu. - Koristi i uočava kvaliteta proizvoda. navoja na bušilici.
- Objašnjava postupak uticaj sredstava za - Izrada navoja
izrade navoja na hlađenje i glodanjem.
strugu. podmazivanje na - Izrada navoja
- Upoznaje alat za kvalitet navoja. brušenjem.
izradu navoja na - Pri izradi koristi - Mjerenje i kontrola
bušilici. mjerodavne režime navoja.
- Objašnjava postupak rezanja.
izrade navoja na - Urezuje i narezuje
bušilici. navoje na strugu.
- Navodi glodala za - Reže navoj pomoću
izradu navoja. nareznice.
- Objašnjava postupak - Poznaje alat za
izrade navoja izradu unutrašnjeg
glodanjem. navoja na bušilici.
- Opisuje tocila za - Urezuje navoj
izradu navoja. pomoću mašinskih
- Objašnjava postupak ureznika.
izrade navoja na - Razlikuje glodala za
Brusilici. izradu navoja.
- Objačnjava mjerila - Izrađuje navoje
za mjerenje i glodanjem.
kontrolu navoja. - Upoređuje
jednoprofilna i
višeprofilna tocila za
izradu navoja.
- Izrađuje navoje.
- Brušenjem.
- Mjeri spoljašnji,
srednji
I prečnik jezgra
navoja.
- Mjeri ugao profila i
korak zavojnice.
Izrada ozubljenja
- Navodi metode - Razlikuje i analizira - Shvata značaj Vježbe:
izrade ozubljenja. metode izrade kvalitetne izrade - Izrada međuzublja
- Nabraja i opisuje ozubljenja. proizvoda. zupčanika
alate za izradu - Bira glodala za glodanjem.
ozubljenja. izradu ozubljenja. - Završna obrada
- Glodanjem, - Obrađuje zupčanika
rendisanjem, međuzublje brušenjem.
96
Formativni ciljevi
provlačenjem, zupčanika - Mjerenje i kontrola
brušenjem, profilisanim zupčanika.
ljuštenjem. glodalom.
- Objašnjava postupke - Shvata značaj
izrade ozubljenja. završne obrade i
- Objašnjava mjerila dobijanja proizvoda
za mjerenje i vISOke tačnosti.
Kontrolu zupčanika. - Bira tocilo za završnu
obradu.
- Obavlja završnu
Mobradu brušenjem.
- Cisti i održava
mašine, alat i pribor.
- Mjeri debljinu zuba i
širinu međuzublja.
- Kontroliše profil i
pravac zuba.
97
Razred: TREĆI
Formativni ciljevi
Osnove rada sa programom za 3D modelovanje
- Objašnjava - Instalira CAD - Razvija pozitivan - Vježba: instalacija
postupak i opcije program i razumije stav prema novim i pokretanje CAD
pri instalaciji CAD zahtjeve potrebne saznanjima. programa, moduli.
programa. za njegov - Razumije potrebu Otvaranje režima
- Opisuje načine nesmetan rad. pravilnog Part, Assembly i
pokretanja CAD - Pokreće CAD korišćenja Drawing i
programa. program. informatičke podešavanje
- Navodi i obrazlaže - Analizira i terminologije. okruženja.
režime rada CAD upoređuje pojedine Dodavanje i
programa. režime rada. brisanje alatki,
- Nabraja i - Radi sa panoima i prilagođavanje
objašnjava panoe i alatkama. potrebama
alatke. - Podešava korisnika.
- Definiše sistemske parametre i Sistemska
parametre. veličine u CAD podešavanja.
programu.
CNC strugovi
- Navodi i objašnjava - Razlikuje i - Shvata značaj Vježbe:
vrste CNC strugova. upoređuje pojedine urednosti i čuvanja CNC strugovi:
- Nabraja dijelove vrste CNC strugova. opreme sa kojom - podjela,
struga i objašnjava - Razlikuje dijelove radi. - funkcionisanje,
njihovu funkciju. struga. - Uočava važnost - demontaža i
- Upoznaje se sa - Shvata ulogu i nauke u montaža,
postupkom mjesto pojedinih sakodnevnom - dijelovi,
rastavljanja i dijelova struga. životu. - pogonski sistemi za
sastavljanja CNC - Rastavlja i - Razvija pozitivnu glavno i pomoćno
struga. sastavlja strug. orijentaciju prema kretanje,
- Opisuje - Analizira pogonske zanimanju. - sistemi za izmjenu
karakteristike sisiteme za glavno i alata,
pogonskih sistema pomoćno kretanje. - sistemi za
za glavno i - Razlikuje i analizira podmazivanje i
pomoćno kretanje. sisteme za izmjenu hlađenje,
- Opisuje sisteme za alata. - mjerni sistemi,
izmjenu alata. - Shvata ulogu i - rukovanje i
- Upoznaje se sa karakteristike održavanje.
sistemima za sredstava za
podmazivanje i podmazivanje i
hlađenje. hlađenje.
- Objašnjava - Razlikuje vrste
mjerene sisteme. mjernih sistema.
- Obrazlaže - Cisti i održava
rukovanje i mašinu i radno
održavanje. mjesto.
CNC glodalice
- Navodi i objašnjava - Razlikuje i - Osposobljava se za Vježbe:
vrste CNC upoređuje pojedine samostalan rad. CNC glodalica:
glodalica. vrste CNC - Razvija vještinu - funkcionisanje,
- Nabraja dijelove glodalica. planiranja - demontaža i
glodalica i - Razlikuje dijelove - Stiče naviku montaža,
98
Formativni ciljevi
objašnjava njihovu glodalice. provjeravanja - dijelovi,
funkciju. - Shvata ulogu i urađenog posla. - pogonski sistemi za
- Upoznaje se sa mjesto pojedinih - Razvija glavno i pomoćno
postupkom dijelova glodalice. interesovanje kretanje,
rastavljanja i - Rastavlja i prema novim - sistemi za izmjenu
sastavljanja CNC sastavlja glodalicu. tehnologijama. alata,
glodalica. - Analizira pogonske - sistemi za
- Opisuje sisiteme za glavno i podmazivanje i
karakteristike pomoćno kretanje. hlađenje,
pogonskih sistema - Razlikuje i analizira - mjerni sistemi,
za glavno i sisteme za izmjenu - rukovanje i
pomoćno kretanje. alata. održavanje.
- Opisuje sisteme za - Shvata ulogu i
izmjenu alata. karakteristike
- Upoznaje se sa sredstava za
sistemima za podmazivanje i
podmazivanje i hlađenje.
hlađenje. - Razlikuje vrste
- Objašnjava mjernih sistema.
mjerene sisteme. - Cisti i održava
- Obrazlaže mašinu i radno
rukovanje i mjesto.
održavanje.
Upravljački program CNC struga
- Opisuje upravljački - Podešava i - Povezuje teorijska Nastavu do kraja
program struga. prilagođava i praktična znanja. trećeg razreda
- Objašnjava upravljački - Shvata značaj realizovati kroz
postupak program CNC kvaliteta u radu i projekat:
podešavanja i strugu. ispunjavanju radnih Na osnovu sklopnog
prilagođavanja - Bira radius ili obaveza. crteža i radioničkih
upravljačkog diametar mod za - Stiče osjećaj crteža pojedinih
programa CNC unos x koordinata. tačnosti i dijelova potrebno je:
strugu. - Bira način izmjene preciznosti u radu. 1. Izraditi određene
- Demonstrira način alata. dijelova na CNC
unosa x koordinata. - Bira način unošenja strugu:
- Objašnjava način koordinata. - Razvija smisao za - Modifikovani
izmjene alata. - Vrši izbor red i urednost radionički crtež
- Opisuje način parametara kružne radnog prostora. mašinskog dijela.
unosa rastojanja. interpolacije. - Izbor pripremka.
- Definiše parametre - Ručno unosi - Operacijski listovi.
kružne blokove programa. - Plan stezanja.
interpolacije. - Radi u modu - Plan alata.
- Objašnjava ručni ručnog vođenja - Plan rezanja.
unos blokova alata. - Podešavanje i
programa i ručno - Programski definiše prilagođavanje
vođenje alata. koordinatni sistem upravljačkog
- Demonstrira rad u predmeta obrade. programa.
modu ručnog - Vrši - Programski list (NC
vođenja alata. pretpodešavanje kod).
- Utemeljuje alata na optičkom - Priprema CNC
programsko uređaju. struga za rad.
99
Formativni ciljevi
definisanje - Izvodi - Simulacija
koordinatnog pretpodešavanje programa.
sistema predmeta alata na mašini - Izrada dijela i
obrade i dovođenje tangiranjem radnog kontrola tačnosti.
alata u početni predmeta. - 2. Uraditi 3D
položaj. - Održava i čisti modele određenih
- Demonstrira mašinu, alate i dijelova.
pretpodešavanje pribor.
alata na optičkom - Podešava broj
uređaju i obrtaja i brzinu
tangiranjem pomoćnog
predmeta obrade. kretanja.
- Nabraja i opisuje - Uključuje
alate i pribor za rashladno sredstvo.
obradu na strugu. - Unosi program u
- Objašnjava rad u upravljačku
automatskom modu jedinicu.
programa. - Poziva ranije
- Opisuje način unošene programe
provjere NC koda. u upravljačku
- Obrazlaže jedinicu.
autodijagnostiku. - Briše učitani
program iz
memorije
upravljačkog
programa.
- Unosi korekcije
alata.
- Premotava
program.
- Otvara unešeni
program.
- Provjerava NC kod.
- Manipuliše
prikazima na
ekranu.
- Radi
autodijagnostiku.
Parametarsko skiciranje
- Poznaje okruženje - Analizira razne - Razvija osjećanje
za skiciranje. metode pokretanja odgovornosti.
- Poznaje postupak okruženja za - Razvija sposobnost
biranja objekta. skiciranje. opažanja.
- Zna crtati linije, - Prilagođava - Razvija logičko
konstruktivnie okruženje za zaključivanje.
linije i ose skiciranje. - Povezuje uzroke i
simetrije. - Bira objekte. posljedice.
- Poznaje postupak - Invertuje selekciju - Razvija
crtanja krugova i objekta-objekata. analitičnost.
lukova. - Crta linije, - Navikava se na
- Ilustruje postupak konstruktivne linije tačnost.
100
Formativni ciljevi
crtanja i ose simetrije i - Stiče
pravougaonika i analizira razne samopouzdanje i
poligona. opcije za njihovo sigurnost u radu.
- Demonstrira crtanje.
postupak crtanja - Crta krugove i
krivih linija i lukove i razlikuje
skiciranih tačaka. opcije za njihovo
- Objašnjava prikazivanje.
postupak crtanja - Crta pravougaonik,
elipsi i parabola. paralelogram, crta
- Poznaje alatke za poligone.
prikazivanje crteža - Crta krive linije i
(Zoom to fit, Zoom upotrebljava
to area, Zoom in- kontrolne tačke.
out, Zoom to - Postavlja skicirane
selection, Pan, tačke.
Previous view i - Crta elipse,
Redraw). eliptične lukove i
- Zna postupak parabole.
odsijecanja i - Uvećava ili
produzivanja umanjuje prikaz
skiciranih crteža, pomjera
objekata. prikazani dio
- Poznaje postupak crteža, poziva
zaobljavanja posljednji prikaz,
skiciranih osvježava ekran.
objekata. - Odsijeca skicirane
- Poznaje postupak objekte.
zarubljivanja - Produžava
skiciranih skicirane objekte.
objekata. - Vrši zaobljavanje
- Poznaje postupak skiciranih
kopiranja skiciranih objekata.
objekata. - Izvodi zarubljivanje
- Poznaje postupak skiciranih
premještanja, objekata.
rotiranja i - Kopira skicirane
promjene veličine objekte, simetrično
skiciranih preslikava skicirane
objekata. objekte.
- Poznaje postupak - Crta dinamički
preslikavanja preslikane objekte.
skiciranih - Premješta skicirane
objekata. objekte.
- Poznaje postupak - Rotira skicirane
izrade linearnih objekte.
šablona. - Mijenja veličinu
- Poznaje postupak skiciranim
izrade kružnih objektima.
šablona. - Izrađuje linearne
- Zna unijeti tekst u šablone.
101
Formativni ciljevi
okruženju za - Pravi kružne
skiciranje. šablone.
- Poznaje postupak - Piše tekst u
modifikovanja okruženju za
skiciranih skiciranje,
objekata. postavlja tekst duž
- Navodi i objašnjava krive.
geometrijske - Modifikuje
relacije. skicirane objekte.
- Poznaje pravila i - Skicama dodaje
postupke kotiranja geometrijske
skice. relacije.
- Poznaje postupak - Kotira skice.
potpunog - Mijenja kote skica.
definisanja skice. - Shvata koncept
- Definiše svojstva potpuno
presjeka definisanih skica.
zatvorenih skica ili - Pregleda i ispituje
stranica objekta i relacije koje su
zna postupak primijenjene na
njihovog skice.
proračuna. - Određuje obim,
uglove,
poluprečnike i
rastojanja između
linija, tačaka,
površina i ravni na
skicama, 3D
modelima,
sklopovima ili
crtežima.
- Određuje svojstva
presjeka (površinu,
položaj težišta,
moment inercije,
polarni moment
inercije, ugao
između glavnih osa
i osa skice i glavni
moment inercije).
Izrada dijelova jednostavnije geometrije na CNC strugu
- Zna tehnološki - Definiše projekcije - Osposobljava se za
prilagoditi koje odgovaraju samostalan rad.
radionički crtež položaju radnog - Razvija osjećaj
dijela. komada na radnom odgovornosti prema
- Poznaje stolu mašine. potrebi
kriterijume i - Prilagođava način pridržavanja
postupak izbora kotiranja što lakšoj propisanih
pripremka. izradi programa. standarda.
- Navodi i poznaje - Crta modifikovani - Stiče pozitivnu
faze projektovanja radionički crtež orjentaciju prema
102
Formativni ciljevi
obradnog procesa dijela. očuvanju
za CNC mašine - Bira pripremak za materijalnih
alatke. obradu na CNC dobara i
- Poznaje strugu. bezbjednosti.
specifičnosti - Analizira aktivnosti - Stiče radne navike.
konstrukcije projektovanja - Izgrađuje
radnog komada. obradnog procesa kriterijum za
- Poznaje za CNC mašine. vrednovanje
specifičnosti - Upoređuje rezultata rada.
različitih projektovanje - Razvija
tehnoloških obradnog procesa samopouzdanje.
postupaka. za CNC mašine sa - Stiče sigurnost i
- Poznaje obradom dijelova preciznost u radu.
specifičnosti i na - Svjestan je znacaja
mogućnosti obrade konvencionalnim kontrole i kvaliteta
na CNC mašinama mašinama. proizvoda.
alatkama. - Identifikuje i - Razvija osjećaj
- Poznaje shvata specifičnosti spretnosti i
specifičnosti konstrukcije odgovornosti.
obrade sličnih radnog komada,
dijelova na različitih
konvencionalinim tehnoloških
mašinama. postupaka i
- Definiše i zna plan mogućnosti obrade
obrade: opis na CNC mašinama.
radnog mjesta - Daje opis radnog
(mašine), spisak mjesta (mašine).
operacija, spisak - Pravi redoslijed
zahvata, brojeve operacija i
obrtaja, vrijednosti zahvata.
pomaka, izmjenu - Određuje režime
alata, analiza obrade.
mogućnosti - Određuje način
primjene i izmjene alata.
karakteristike - Analizira
sredstava za mogućnosti
hlađenje i primjene i
podmazivanje i karakteristike
sl.). sredstva za
- Opisuje postupak hlađenje i
izrade plana podmazivanje.
stezanja. - Crta operacijski
- Zna alate koji se list, pravi plan
koriste za obradu. operacija i
- Poznaje načine i zahvata.
karakteristike - Postavlja
smještaja alata na koordinatni sistem
CNC mašinama. obratka
- Definiše plan alata. mjerodavan za
- Zna projektovati obradu.
putanju alata- - Bira karakteristične
103
Formativni ciljevi
izrada plana tačke obradnog
rezanja. sistema.
- Zna napisati - Prikazuje oslone
program (NC kod) površine pribora i
za upravljački uređaja za
program CNC stezanje.
struga. - Crta plan stezanja
- Objašnjava za pojedine
postupak pripreme operacije.
alata. - Izrađuje i crta plan
- Opisuje postupak alata.
pripreme pribora - Programira putanju
(stezača i držača). odabrane tačke na
- Objašnjava alatu po konturi
postupak obratka.
postavljanja - Izrađuje i crta plan
koordinatnog rezanja.
sistema predmeta - Piše nc kod,
obrade. odnosno izrađuje
- Zna provjeriti NC programski list.
kod - Postavlja alate u
- Objašnjava nosače i podešava
postupak izrade i ih.
provjere komada. - Vrši identifikaciju
alata.
- Priprema stezni
pribor i postavlja
radni komad u
pribor.
- Dovodi klizače
mašine u
referentnu tačku
radi usaglašavanja
položaja alata i
predmeta obrade.
- Simulacijom
provjerava
izvršavanje
programa.
- Izrađuje komad i
vrši kontrolu
tačnosti.
- Cisti i održava
mašinu, alate i
pribore.
Konstruisanje 3D modela
- Poznaje postupak - Crta pun izvučeni - Razvija tehničku
izrade punih osnovni element. kulturu i osjećaj za
izvučenih - Crta tankozidni red i urednost.
elemenata. izvučeni osnovni - Razvija sposobnost
- Poznaje postupak element. ocjenjivanja i
104
Formativni ciljevi
izrade osnovnih - Crta pun obrtni vrednovanja
elemenata osnovni element. sopstvenog rada.
obrtanjem skice. - Crta tankozidni - Stiče navike
- Poznaje postupak obrtni osnovni tačnosti i
dinamičkog element. sistematičnosti u
rotiranja prikaza - Dinamički rotira radu.
modela, mijenjanja prikaz i pregleda - Navikava se na
orijentacije prikaza model iz raznih racionalno i
i rad sa režimima pravaca. pažljivo izvođenje
prikaza modela. - Mijenja pojedinih
- Poznaje postupak orijentaciju zadataka.
dodjeljivanja prikaza. - Razvija spremnost
materijala i - Mijenja režime za timski rad.
tekstura modelima. prikaza punog
- Poznaje postupak modela.
izrade referentnih - Modelima
ravni. dodjeljuje
- Poznaje postupak materijale i
izrade referentnih teksturu.
osa. - Konstruiše
- Poznaje postupak referentne ravni.
izrade referentnih - Konstruiše
tačaka. referentne ose.
- Poznaje postupak - Konstruiše
izrade referentnih referentne tačke.
kordinatnih - Konstruiše
sistema. referentne
- Poznaje postupak koordinatne
pravljenja sisteme.
isječenih - Pravi pune
elemenata. elemente
- Zna postupak operacijom
izrade otvora. isjecanja.
- Zna postupak - Pravi otvore
izrade navoja. pomoću opcija
- Zna postupak simple hole i hole
zaobljavanja i wizard.
zarubljivanja. - Narezuje navoje i
- Poznaje postupak analizira
izrade elementa standardne
školjkep veličine.
- Poznaje postupak - Koristi jednostavno
izrade preslikanih i složeno
elemenata. zaobljavanje.
- Poznaje postupak - Obara ivice i
izrade lineranih i tjemena modela.
kružnih šablonskih - Razumije razne
elemenata. metode biranja.
- Poznaje postupak - Pravi element
izrade elementa školjke.
rebra. - Preslikava
105
Formativni ciljevi
- Poznaje postupak elemente, stranice
izrade i i tijela.
prikazivanja - Pravi linearne i
presjeka modela. kružne šablone.
- Zna opcije za - Pravi šablon prema
mijenjanje skici.
elemenata, - Pravi šablon duž
isijecanje, krive.
kopiranje i - Pravi šablon prema
brisanje. tabeli.
- Poznaje postupke - Pravi element
potiskivanja i rebra.
vraćanja - Prikazuje presjek
elemenata, modela.
preraspodjele - Uređuje elemente.
elemenata, - Mijenja skice za
preimenovanja elemente
elemenata i zasnovane na skici.
vraćanja modela u - Mijenja ravni skice.
raniju fazu izrade. - Mijenja elemente
- Zna postupak alatkom instant 3D.
izrade elemenata - Isjeca, kopira i
tipa loft. prenosi elemente i
- Poznaje postupak skice.
izrade elemenata - Briše elemente i
prostim tijela.
izvlačenjem duž 2D - Potiskuje i vraća
putanje. elemente.
- Poznaje postupak - Premješta tijela.
izrade elemenata - Preraspoređuje
prostim elemente.
izvlačenjem duž - Vraća model u
spiralne 3D raniju fazu izrade.
putanje. - Preimjenuje
- Poznaje postupak elemente.
izrade elemenata - Konstruiše element
prostim tipa loft.
izvlačenjem duž - Konstruiše element
ivične 3D putanje. tipa sweep prostim
- Poznaje postupak izvlačenjem duž 2D
izrade elemenata putanje.
prostim - Konstruiše element
izvlačenjem duž tipa sweep prostim
segmentirane 3D izvlačenjem duž
putanje. spiralne 3D
- Poznaje postupak putanje.
izrade elemenata - Konstruiše element
prostim tipa sweep prostim
izvlačenjem duž izvlačenjem duž
krivolinijske 3D ivične 3D putanje.
putanje. - Konstruiše element
106
Formativni ciljevi
tipa sweep prostim
izvlačenjem duž
segmentirane 3D
putanje.
- Konstruiše element
tipa sweep prostim
izvlačenjem duž
krivolinijske 3D
putanje.
107
Razred: ČETVRTI
Formativni ciljevi
Izrada dijelova složenije geometrije na CNC strugu
- Zna tehnološki - Definiše projekcije - Osposobljava se za - Nastavu u četvrtom
prilagoditi koje odgovaraju samostalan rad. razredu realizovati
radionički crtež položaju radnog - Razvija osjećanje kroz nastavak
dijela. komada na radnom odgovornosti projkta započetog
- Poznaje stolu mašine. prema potrebi u trećem razredu.
kriterijume i - Prilagođava način pridržavanja - Na osnovu datog
postupak izbora kotiranja što lakšoj propisanih sklopnog crteža i
pripremka. izradi programa. standarda. radioničkih crteža
- Navodi i poznaje - Crta modifikovani - Stiče pozitivnu pojedinih dijelova
faze projektovanja radionički crtež orijentaciju prema potrebno je:
obradnog procesa dijela. očuvanju - 1. Izraditi
za CNC mašine - Bira pripremak za materijalnih određene dijelove
alatke. obradu na CNC dobara i na CNC strugu:
- Poznaje strugu. bezbjednosti. - Modifikovani
specifičnosti - Analizira aktivnosti - Stiče radne navike. radionički crtež
konstrukcije projektovanja - Izgrađuje mašinskog dijela,
radnog komada. obradnog procesa kriterijum za - izbor pripremka,
- Poznaje za CNC mašine. vrednovanje - operacijski listovi,
specifičnosti - Upoređuje rezultata rada. - plan stezanja,
različitih projektovanje - Razvija - plan alata,
tehnoloških obradnog procesa samopouzdanje. - plan rezanja,
postupaka. za CNC mašine sa - Stiče sigurnost i - podešavanje i
- Poznaje obradom dijelova preciznost u radu prilagođavanje
specifičnosti i na - Svjestan je značaja upravljačkog
mogućnosti obrade konvencionalnim kontrole i kvaliteta programa,
na CNC mašinama mašinama. proizvoda. - programski list (NC
alatkama. - Identifikuje i kod, korišćenjem
- Poznaje shvata specifičnosti potprograma i
specifičnosti konstrukcije Wizardsa),
obrade sličnih radnog komada, - priprema CNC,
dijelova na različitih struga za rad,
konvencionalinim tehnoloških - simulacija
mašinama. postupaka i programa,
- Definiše i zna plan mogućnosti obrade - izrada dijela i
obrade: opis na CNC mašinama. kontrola tačnosti.
radnog mjesta - Daje opis radnog - 2. Uraditi 3D
(mašine), spisak mjesta (mašine). modele određenih
operacija, spisak - Pravi redoslijed dijelova.
zahvata, brojeve operacija i - 3. Uraditi model
obrtaja, vrijednosti zahvata. sklopa i simulirati
pomaka, izmjenu - Određuje režime rad.
alata, analiza obrade. - 4. Izraditi
mogućnosti - Određuje način određene dijelove
primjene i izmjene alata. na CNC glodalici:
karakteristike - Analizira - Modifikovani
sredstava za mogućnosti radionički crtež
hlađenje i primjene i mašinskog dijela.
podmazivanje i karakteristike - Izbor pripremka.
sl.). sredstva za - Operacijski listovi.
108
Formativni ciljevi
- Opisuje postupak hlađenje i - Plan stezanja
izrade plana podmazivanje. - Plan alata.
stezanja. - Crta operacijski - Plan rezanja.
- Zna alate koji se list, pravi plan - Podešavanje i
koriste za obradu. operacija i prilagođavanje
- Poznaje načine i zahvata. upravljačkog
karakteristike - Postavlja programa.
smještaja alata na koordinatni sistem - Programski list - NC
CNC mašinama. obratka kod (za neke
- Definiše plan alata. mjerodavan za dijelove NC kod
- Zna projektovati obradu. napisati bez, a za
putanju alata- - Bira karakteristične neke sa
izrada plana tačke obradnog korišćenjem
rezanja. sistema. potprograma).
- Zna napisati - Prikazuje oslone - Priprema CNC
program (NC kod) površine pribora i glodalice za rad.
za upravljački uređaja za - Simulacija
program CNC stezanje. programa.
struga. - Crta plan stezanja - Izrada dijela i
- Objašnjava za pojedine kontrola tačnosti.
postupak pripreme operacije. - 5. Izrada tehničkog
alata. - Izrađuje i crta plan crteža detalja
- Opisuje postupak alata. pomoću CAD
pripreme pribora - Programira putanju softvera.
(stezača i držača). odabrane tačke na - 6. Izrada crteža
- Objašnjava alatu po konturi sklopa pomoću CAD
postupak obratka. softvera.
postavljanja - Izrađuje i crta plan - 7. Generisati NC
koordinatnog rezanja. kod za određene
sistema predmeta - Piše nc kod, dijelove pomoću
obrade. odnosno izrađuje cam softvera
- Zna provjeriti nc programski list. (automatsko
kod. - Postavlja alate u programiranje).
alata.
- Priprema stezni
pribor i postavlja
radni komad u
pribor.
- Dovodi klizače
mašine u
referentnu tačku
radi usaglašavanja
položaja alata i
predmeta obrade.
- Simulacijom
provjerava
izvršavanje
programa, izrađuje
109
Formativni ciljevi
komad i vrši
kontrolu tačnosti.
- Cisti i održava
mašinu, alate i
pribore.
Konstruisanje 3D sklopova
- Opisuje postupak - Uvozi i postavlja - Razvija sposobnost
postavljanja komponenete u opažanja.
komponeneti u dokument sklopa. - Razvija
dokument sklopa. - Sastavlja analitičnost.
- Poznaje postupak komponenete - Razvija preciznost.
sastavljanja koristeći uslove - Podiže tehničku
komponenti uklapanja: kulturu.
pomoću Mate Oincident, Paralel. - Stiče naviku
property - Concentric, planiranja i
managera. Distance, Angle, prilagođavanja
- Poznaje postupak Perpendicular, plana potrebama
uklapanja Tangent. promjena.
komponenata - Uklapa
pomoću opcije komponenete
Smart mates. koristeći
- Objašnjava inteligentno
postupak uklapanje.
sastavljanja - Sastavlja
komponenti komponenete
pomoću referenci pomoću referenci
za uklapanje. za uklapanje.
- Obrazlaže postupke - Pomjera i rotira
pomjeranja i pojedinačne
rotiranja komponenete
pojedinačnih mišem, alatkama
komponenti. Move componenet i
- Navodi i objašnjava Rotate componenet
napredne uslove i pomoću ikonice
uklapanja- koordinatnog
Symetric, Width, sistema.
Distance i Angle. - Primjenjuje
- Nabraja i opisuje napredne uslove
mehaničke uslove uklapanja.
uklapanja-Cam, - Koristi mehaničke
Gear, Rack pinion, uslove uklapanja.
Screw. - Briše komponente i
- Poznaje postupak podsklopove.
mijenjanja - Mijenja uslove
komponenata i uklapanja.
podsklopova, - Zamjenjuje
razlaganje objekte izabrane
podsklopova i za uklapanje.
zamjena - Mijenja
komponenata. komponente i
- Navodi i objašnjava podsklopove.
110
Formativni ciljevi
vrste šablona od - Razlaže
komponenata u podsklopove.
sklopu i postupak - Zamjenjuje
njihove izrade. elemente u
- Opisuje postupke- podsklopovima.
kopiranje, - Pravi šablon vođen
preslikavanje, elementom.
kopiranje sa - Izrađuje lokalni
uslovima šablon.
uklapanja. - Pravi preslikane
- Objašnjava komponente.
postupke- - Sakriva i potiskuje
sakrivanje, elemente u sklopu.
potiskivanje i - Mijenja stanje
vraćanje providnosti sklopa.
komponenata i - Analizira i otklanja
mijenjanje uslova smetnje u sklopu.
providnosti. - Otkriva sukobe dok
- Zna provjeriti je sklop u pokretu.
smetnje u sklopu i - Pravi rastavljeno
otkriti sukobe. stanje sklopa.
- Zna izraditi - Pravi skice sa
rastavljeno stanje linijama
sklopa. rastavljanja.
- Poznaje postupak
izrade skice sa
linijom
rastavljanja.
Izrada dijelova na CNC glodalici
- Zna tehnološki - Definiše projekcije - Osposobljava se za
prilagoditi koje odgovaraju samostalan rad.
radionički crtež položaju radnog - Razvija osjećanje
dijela. komada na radnom odgovornosti
- Poznaje stolu mašine. prema potrebi
kriterijume i - Prilagođava način pridržavanja
postupak izbora kotiranja što lakšoj propisanih
pripremka. izradi programa. standarda.
- Navodi i poznaje - Crta modifikovani - Stiče pozitivnu
faze projektovanja radionički crtež orjentaciju prema
obradnog procesa dijela. očuvanju
za CNC mašine - Bira pripremak za materijalnih
alatke. obradu na CNC dobara i
- Poznaje glodalici. bezbjednosti.
specifičnosti - Analizira aktivnosti - Stiče radne navike.
konstrukcije projektovanja - Izgrađuje
radnog komada. obradnog procesa kriterijum za
- Poznaje za CNC mašine. vrednovanje
specifičnosti - Upoređuje rezultata rada.
različitih projektovanje - Razvija
tehnoloških obradnog procesa samopouzdanje.
postupaka. za CNC mašine sa - Stiče sigurnost i
111
Formativni ciljevi
- Poznaje obradom dijelova preciznost u radu.
specifičnosti i na - Shvata značaj
mogućnosti obrade konvencionalnim kontrole i kvaliteta
na CNC mašinama mašinama. proizvoda.
alatkama. - Identifikuje i
- Poznaje shvata specifičnosti
specifičnosti konstrukcije
obrade sličnih radnog komada,
dijelova na različitih
konvencionalinim tehnoloških
mašinama. postupaka i
- Definiše i zna plan mogućnosti obrade
obrade: opis na CNC mašinama.
radnog mjesta - Daje opis radnog
(mašine), spisak mjesta (mašine).
operacija, spisak - Pravi redoslijed
zahvata, brojeve operacija i
obrtaja, vrijednosti zahvata.
pomaka, izmjenu - Određuje režime
alata, analiza obrade.
mogućnosti - Određuje način
primjene i izmjene alata.
karakteristike - Analizira
sredstava za mogućnosti
hlađenje i primjene i
podmazivanje i karakteristike
sl.). sredstva za
- Opisuje postupak hlađenje i
izrade plana podmazivanje.
stezanja. - Crta operacijski
- Zna alate koji se list, pravi plan
koriste za obradu. operacija i
- Poznaje načine i zahvata.
karakteristike - Postavlja
smještaja alata na koordinatni sistem
CNC mašinama. obratka
- Definiše plan alata. mjerodavan za
- Zna projektovati obradu.
putanju alata- - Bira karakteristične
izrada plana tačke obradnog
rezanja. sistema.
- Zna napisati - Prikazuje oslone
program (NC kod) površine pribora i
za upravljački uređaja za
program CNC stezanje.
glodalice. - Crta plan stezanja
- Objašnjava za pojedine
postupak pripreme operacije.
alata. - Izrađuje i crta plan
- Opisuje postupak alata.
pripreme pribora - Programira putanju
112
Formativni ciljevi
(stezača i držača). odabrane tačke na
- Objašnjava alatu po konturi
postupak obratka.
postavljanja - Izrađuje i crta plan
koordinatnog rezanja.
sistema predmeta - Piše NC kod,
obrade. odnosno izrađuje
- Zna provjeriti NC programski list.
kod. - Postavlja alate u
alata.
- Priprema stezni
pribor i postavlja
radni komad u
pribor.
- Dovodi klizače
mašine u
referentnu tačku
radi usaglašavanja
položaja alata i
predmeta obrade.
- Simulacijom
provjerava
izvršavanje
programa.
- Izrađuje komad i
vrši kontrolu
tačnosti.
- Cisti i održava
mašinu, alate i
pribore.
Izrada tehničke dokumentacije pomoću računara
- Poznaje postupak - Pravi tri - Razvija tehničku
generisanja standardna kulturu.
standardnih prikaza prikaza. - Shvata značaj
alatkama: standard - Pravi prikaz punog preciznosti u radu.
3 view, Relative presjeka i - Stiče navike
view i Predefined polupresjeka. tačnosti i
view. - Pravi prikaz sistematičnosti u
- Zna postupak djelimičnog radu.
konstruisanja presjeka. - Osposobljava se za
punog presjeka i - Pravi prikaz samostalan rad.
polupresjeka. izdvojenog - Stiče rutinu.
- Zna postupak presjeka. - Razvija urednost.
konstruisanja - Pravi prikaz - Stiče naviku
djelimičnog uporednog provjeravanja
presjeka. presjeka. kvaliteta urađenog
- Obrazlaže postupak - Pravi prikaz posla.
konstruisanja poprečnog
113
Formativni ciljevi
izdvojenog presjeka.
presjeka. - Pravi prikaz
- Objašnjava detalja.
postupak - Pravi skraćeni
konstruisanja prikaz.
uporednog - Briše i mijenja
presjeka. prikaze.
- Opisuje postupak - Bira i analizira
konstruisanja standardne
poprečnog formate crteža.
presjeka. - Određuje razmjeru
- Poznaje postupak crteža.
generisanja prikaza - Postavlja zaglavlje
detalja i skraćenog na crtežu.
prikaza. - Mijenja format
- Definiše format, lista.
zaglavlje i - Dodaje nove listove
razmjeru crteža, u dokument crteža.
postupak - Pravi korisnički
mijenjanja formata definisane formate
lista i dodavanja listova.
novih listova. - Kotira crteže.
- Poznaje pravila i - Unosi tolerancije
postupak kotiranja dužina, uglova,
crteža. oblika i položaja na
- Opisuje postupak crtež.
prikaza tolerancija - Dodaje simbole za
dužina, uglova, kvalitet obrađene
oblika i položaja i površine.
dodavanja simbola - Dodaje oznake
za kvalitete centra i osa
obrađene površine. simetrije.
- Poznaje postupak - Označava otvore na
dodavanja oznaka crtežu.
centra, oznaka osa - Dodaje uprošćene
simetrije, prikaze navoja.
označavanja otvora - Dodaje i popunjava
i navoja. sastavnicu na
- Poznaje postupak crtežima sklopa.
generisanja - Označava pojedine
sastavnice i dijelove –
označavanja komponente
dijelova. sklopa.
- Poznaje postupak - Pravi prikaz
generisanja prikaza krajnjih položaja,
krajnjih položaja. maksimalan i
- Poznaje postupak minimalan domet
generisanja prikaza pokreta sklopa.
presjeka sklopa. - Crta presjek
sklopova, određuje
šrafuru, bira
114
Formativni ciljevi
komponente koje
će biti izostavljene
prilikom
presjecanja.
Automatsko programiranje (CAD-CAM koncept)
- Poznaje postupak - Model radnog - Uviđa vezu između
prenošenja predmeta prenosi različitih oblasti
matematičkog iz CAD u cam nauke i tehnike.
modela radnog program. - Razvija
predmeta iz CAD u - Bira i analizira interesovanje
cam program. odgovarajuće alate prema nauci i
- Zna izabrati koristeći softver. tehnici.
potreban alat - Pravi putanju alata - Stiče radne navike.
pomoću softvera. na računaru. - Izgrađuje
- Definiše putanju - Bira i analizira kriterijum za
alata. tehnološke vrednovanje
- Poznaje postupak parametre pomoću rezultata rada.
izbora tehnoloških softvera. - Razvija
parametara - Bira strategiju samopouzdanje.
pomoću softvera. rezanja. - Stiče sigurnost i
- Zna izabrati - Simulira proces preciznost u radu.
metodu-strategiju obrade na - Svjestan je značaja
rezanja (konturno, računaru. kontrole i kvaliteta
grubo, fino...) - Analizira proces proizvoda.
Pomoću softvera. obrade i vrši - Razvija spremnost
- Poznaje postupak eventualne za timski rad.
simulacije procesa korekcije.
obrade pomoću - Vrši
softvera. postprocesiranje.
- Zna izvršiti - Formira tehničku
ispravke u dokumentaciju
pojedinim pomoću računara.
sekvencama - Salje program
procesa obrade na mašini.
računaru. - Provjerava
- Poznaje postupak izvršavanje
postprocesiranja. programa na
- Poznaje postupak mašini.
formiranja - Analizira program i
tehničke vrši ispravke.
dokumentacije - Izrađuje prvi
pomoću računara. komad na mašini uz
- Zna postupak provjere i kontolu.
slanja programa - Analiza proces
mašini. obrade na mašini i
- Zna izvršiti eventualne
provjeru programa korekcije.
na mašini i
eventualne
ispravke.
- Zna izraditi i
115
Formativni ciljevi
provjeriti radni
predmet.
Napomena:
Projektni zadaci mogu biti obrađeni problemski, korišćenjem metodologije nastava
orjentisane ka aktivnostima, tj. Samostalnim radom učenika u grupama, u sljedećim
koracima: informisanje, planiranje, odlučivanje, realizacija, kontrola i procjena
(evaluacija).

- N. Prgomelja, N. Pribićević: Opšta mašinska praksa, Zavod za udžbenike i
nastavna sredstva, Beograd.
- S. Tickoo: Solidworks za mašinske inženjere, Mikro knjiga, Beograd, 2008.
- R. K. Cheng: Autodesk mechanical desktop, Mikro knjiga, Beograd, 2005.
- V. Bratić i A. Jovanović: Inženjerski priručnici za ručno i automatsko
programiranje NC i CNC mašina alatki, Tehnička škola, Smederevo, 2008.
- N. Popović: Programiranje numerički upravljanih mašina, Zavod za udžbenike i
- B. Musafija: Obrada metala plastičnom deformacijom, Svjetlost, Sarajevo, 1976.
- P. Stanković: Mašinska obrada, Građevinska knjiga, Beograd, 1967.
- M. Jovčić i drugi: Tehnologija obrade II, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 1989.
- R. Barišić: Savremena tehnika kontrole proizvodnje, Tehnička knjiga, Beograd,
1967.

- U prve dvije godine nastava se realizuje u mašinskoj radionici, opremljenoj sa
radnim stolovima i mašinama za različite mašinske obrade.
- U trećoj i četvrtoj godini nastava se realizuje u računarskoj učionici sa 15
personalnih računara i odgovarajućom perifernom opremom. Računarska učionica
treba da ima omogućen pristup internetu. Računari moraju biti opremljeni
odgovarajućim CAD softverom, cam softverom i odgovarajućim upravljačkim
programima za mašine alatke za izvođenje nastave.
- U učionici treba da ima, minimum, didaktički CNC strug i didaktička CNC
glodalica. Potrebni rezni, stezni i mjerni i kontrolni alati i pribori.
- Tehničko didaktički modeli, didaktički modeli iz originalnih dijelova, plakati,
katalozi, skice i šeme.
- Jedno radno mjesto (za nastavnika) sa pc, lcd projektorom, skenerom,
štampačem i ploterom i projektno platno.

- Provjera znanja učenika vrši se putem:
- usmenih odgovora,
- praktičnog rada na vježbama (u toku godine realizuje se planirani broj vježbi.
Broj vježbi u pojedinim klasifikacionim periodima planira nastavnik svojim
globalnim i operativnim planovima rada.),
- pismenih vježbi (u svakom klasifikacionom periodu radi se najmanje po jedan u
trećoj i četvrtoj godini),
- mora pored usmenog izlaganja o karakteristikama i namjeni softvera, pokazati i
konkretnu osposobljenost za upotrebu, tj. praktičnu primjenu opreme.
116

- Pozitivna ocjena na kraju školske godine, ovjeren dnevnik praktične nastave.

- U prvoj i drugoj godini, VI stepen iz područja mašinstva i obrade metala (sa
stečenim najmanje III stepenom stručne spreme: bravar, mašinbravar ili
alatničar), V stepen stručne spreme (bravar, alatničar, mehaničar za održavanje
mašina i alatki).
- U trećoj i četvrtoj godini, diplomirani mašinski inženjer.

Znanja
Predmet Znanja
- Upravljački program CNC - Kompjutersko upravljanje - Priprema alata za CNC
struga proizvodnjom mašine
- Ručno programiranje CNC
mašina
- Izrada programa za CNC
strugove
- Parametarsko skiciranje - Kompjutersko modeliranje - Crtanje skica za modele
- Tehničko crtanje sa punih tijela
mašinskim elementima - Obrada i izmjena skica
- Dodavanje relacija i mjera
skicama
- Geometrijske konstrukcije
- Tehničko crtanje
elemenata
pomoć računara
- Izrada dijelova na CNC - Kompjutersko upravljanje - Priprema alata za CNC
mašinama proizvodnjom mašine
- Tehnologija obrade - Ručno programiranje CNC
- Opšte mašinstvo mašina
strugove
glodalice
- Priprema tehničko-
tehnološke dokumentacije
- Tehnološki postupci
- Razrada karakterističnih
tehnoloških postupaka
- Konstruisanje 3D modela i - Kompjutersko modeliranje - Modelovanje dijelova
3D sklopova - Tehničko crtanje sa - Modelovanje sklopova
mašinskim elementima - Osnovi nacrtne geometrije
- Opšte mašinstvo - Tehničko crtanje
- Presjeci mašinskih dijelova
- Izrda tehničkih crteža uz
pomoć računara
117
Znanja
Predmet Znanja
- Mehanika
- Opterećenje, naprezanje,
- Automatsko programiranje - Kompjutersko modeliranje - Modelovanje dijelova
- Kompjutersko upravljanje - Modelovanje sklopova
proizvodnjom - Primjena CAD/CAM sistema
i automatizovana
proizvodnja
- Izrada tehničke - Kompjutersko modeliranje - Tehnički crtež detalja
dokumentacije pomoću - Tehničko crtanje sa - Tehnički crtež sklopa
računara mašinskim elementima - Osnovi tehničkog crtanja
- Tolerancije i nalijeganja
- Presjeci mašinskih dijelova
elemenata
pomoć računara
- CNC strugovi - Kompjutersko upravljanje - CNC strugovi
proizvodnjom
- CNC glodalice - Kompjutersko upravljanje - CNC glodalice
proizvodnjom
- Primjena načela ponašanja - Poslovna komunikacija - Načela ponašanja na
i pravila discipline na radnom mjestu
radnom mjestu - Disciplina na radnom
mjestu
118
1.3. IZBORNI PREDMETI
1.3.1. STRANI JEZIK II
Napomena:
Za strani jezik II koriste se Katalozi stranih jezika opšteobrazovnih predmeta sa
fondom časova dva nedeljno za sve 4 godine – predmetni katalozi su u nadležnosti
Zavoda za školstvo.
119
1.3.2. EKOLOGIJA I ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE
1. Naziv predmeta: EKOLOGIJA I ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I 58 14 72
II
III
IV
Ukupno 58 14 72

- Usvajanje znanja iz osnova ekologije.
- Razvijanje svijesti o značaju zaštite životne sredine.
- Usvajanje znanja o uzročnoposljedičnim odnosima žive i nežive prirode.
- Usvajanje znanja o različitim izvorima zagađivanja životne sredine.
- Razvijanje svijesti o ulozi čovjeka i njegovog uticaja na zagađenje životne
sredine.
- Usvajanje znanja i vještina sa ciljem zaštite životne sredine.
120
Razred: PRVI
Formativni ciljevi
Osnovni pojmovi u ekologiji
- Definiše pojmove: - Ukazuje na - Navikava se da Vježbe:
ekologija, životna međusobnu povezuje uzroke i - Terenski rad:
sredina, ekološki zavisnost žive i posljedice. - Posmatranje
faktori. nežive prirode. različitih staništa i
- Određuje elemente zajednica.
životne sredine.
- Uočava na
konkretnim
primjerima osobine
biotopa i
biocenoze.
Ekologija populacije
- Definiše pojmove: - Uočava osnovne
populacija i karakteristike
ekološka populacije.
ravnoteža. - Shvata pojam
- Upoznaje faktore opterećenosti
koji određuju populacije.
strukturu - Upotrebljava
populacije. pojam ekološke
ravnoteže i
obrazlaže na
primjeru
međusobnu
zavisnost činilaca
sredine.
Kruženje materija i transformisanje energije u prirodi
- Definiše pojmove: - Analizira na - Razvija analitičko Vježbe:
producent organske primjeru mišljenje. - Predstavljanje
materije, potrošač kompleksnost ilustracijom
organske materije, odnosa u ishrani. kruženje materije i
reducent organske - Interpretira proticanje energije
materije. kruženje materije i na odabranom
- Definiše lanac proticanje energije primjeru lanca
ishrane. u ekosistemu. ishrane.
- Analizira odnose
među članovima
lanca ishrane na
primjeru
energetske
piramide.
Ekosistem
- Opisuje kopnene, - Određuje - Razvija svijest o
vodene i zajedničke i glavne značaju očuvanja
antropogene razlike između prirodnih
ekosisteme. ekosistema. ekosistema.
- Definiše sukcesije u - Zaključuje o
ekosistemu. raznovrsnosti
121
Formativni ciljevi
ekosistema kod nas
u odnosu na
geografski položaj i
klimatske
karakteristike.
- Predviđa posljedice
ljudske aktivnosti u
životnoj sredini.
Zagađivanje vazduha
- Upoznaje načine - Određuje uzroke - Razvija sposobnost - Film o zagađivanju
zagađivanja zagađivanja sagledavanja i vazduha.
vazduha i otrovne vazduha. rješavanja
materije u - Analizira posljedice problema.
vazduhu. prevISOkih
- Objašnjava uticaj koncentracija
otrovnih materija otrovnih materija u
na živa bića vazduhu na
(kisjele kiše, ekosistem.
ozonske rupe, - Ocjenjuje značaj
efekat staklene stalne kontrole
bašte). kontaminiranosti
vazduha.
- Predlaže načine
čišćenja otrovnih
materija (uređaji
za prečišćavanje,
industrijski filteri,
automobilski
katalizatori).
Zagađivanje voda- mora i slatke vode
- Definiše izvore i - Određuje glavne - Razvija analitičko Vježbe:
oblike zagađivanja izvore zagađivanja mišljenje. - Zaštita okoline.
vode. vode i objašnjava
posljedice.
- Razlikuje metode
prečišćavanja.
- Analizira na koje
načine
prehrambena
industrija zagađuje
okolinu.
Zagađivanja zemljišta
- Opisuje izvore i - Ukazuju na - Razvija analitičko Vježbe:
oblike zagađivanja posljedice mišljenje. - Zaštita zemljišta.
zemljišta. savremene
intenzivne
poljoprivredne
proizvodnje.
- Interpretira
problem
prenaseljenosti
122
Formativni ciljevi
zemlje.
Nuklearna energija
- Definiše izvore i - Identifikuje - Shvata važnost - Seminarski rad o
oblike problem očuvanja životne nuklearnim
radioaktivnog radioaktivnog sredine. eksplozijama
zagađenja. zračenja i njegove (Hirošima,
dalekosežne Černobil, itd.).
posljedice.
- Uočava problem
nekontrolisanog
skladištenja
radioaktivnog
otpada i
neodgovornog
korišćenja
nuklearnog oružja.
Ugrožene biljne i životinjske vrste
- Navodi glavne - Analizira značaj - Navikava se na Vježbe:
uzroke izumiranja šuma i razlog poštovanje normi i - Analiziranje
šuma i istrebljenja njihovog propisa. uzoraka izumiranja
nekih životinjskih izumiranja. šuma i životinjskih
vrsta. - Ukazuje na značaj vrsta.
pošumljavanja
terena koji su
podložni eroziji.
- Pronalazi
najugroženije
ekosisteme i grupe
u Crnoj Gori i
svijetu.
- Predlaže moguće
mjere za zaštitu
prirodnog nasleđa
za konkretan
primjer.
Mjere za zaštitu životne sredine
- Navodi značaj - Određuje načine - Razvija svijest o Vježbe:
štednje energije i planske upotrebe značaju zaštite - Analiza nepovoljnih
vode u prirodnih izvora. životne sredine. uticaja za životnu
domaćinstvu i - Shvata značaj sredinu.
industriji. pravilnog odnosa
- Navodi alternativne prema pitkoj vodi.
energetske izvore. - Analizira značaj
traženja i
korišćenja novih
ekoloških izvora
energije.
- Ocjenjuje značaj
globalizacije
nadzora dešavanja
u životnoj sredini.
123
Formativni ciljevi
- Primjenjuje
propise kojima se
određuju norme
čuvanja zaštićenih
objekata prirode,
ugroženih,
endemskih biljnih i
životinjskih vrsta.

- M. Jablanović, D. Rožaja: "Zaštita i zagađivanje životne sredine", Zavod za
udžbenike, Beograd, 1998.
- I. Savić, Terzija V.: "Ekologija i zaštita životne sredine", Zavod za udžbenike,
Beograd.

- Dijaprojektor, slajdovi.
- Grafoskop.
- Tv prijemnik, video- rikorder, video- kasete.

- Provjera znanja vrši se usmeno i u toku vježbi.
- Usmeno najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu.


- Diplomirani biolog ili
- diplomirani inŽenjer pejzažne arhikteture.

Znanja
Predmet Znanja
- Zagađenje vode, vazduha i - Opšte mašinstvo - Materijali koji se koriste u
zemljišta mašinstvu
124
1.3.3. POSLOVNA KOMUNIKACIJA
1. Naziv predmeta: POSLOVNA KOMUNIKACIJA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II 60 12 72
III
IV
Ukupno 60 12 72

- Shvatanje pojma komunikacije u širem smislu riječi.
- Upoznavanje različitih kultura, običaja i tradicija koje opredjeljuju razlike u
poslovnom ponašanju.
- Usvajanje osnovnih pravila poslovnog ponašanja i pravila poslovnog bontona.
- Shvatanje značaja različitih vrsta i oblika poslovne komunikacije.
- Usvajanje pozitivnih stavova pri vođenju i učestvovanju u poslovnoj komunikaciji.
- Shvatanje značaja profesionalnog ponašanja.
125
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
Pojam i definicija komunikacije
- Zna pojam i - Stiče sposobnost za
definiciju saradnju.
komunikacije
uopšte i upoznaje
se sa sadržajem
predmeta poslovna
komunikacija.
Funkcija i vrste komunikacije
- Upoznaje istorijske - Navodi istorijske - Razvija ličnu Vježba:
izvore i shvata izvore i obrazlaže kulturu koja - Rad u grupama:
funkciju funkciju olakšava poslovnu jedna grupa
komunikacije za komunikacije za komunikaciju. demonstrira
čovjeka. čovjeka. različite oblike
- Upoznaje različite - Demonstrira neverbalne
vrste neverbalne različite vrste komunikacije, a
komunikacije. neverbalne druga komentariše
- Opisuje tipove komunikacije. poruke i značenje
komunikacije s - Razlikuje tipove različitih oblika
obzirom na daljinu komunikacije s neverbalne
među učesnicima obzirom na daljinu komunikacije
(intrapersonalna, među učesnicima (uloge grupa se
komunikacija u (intrapersonalna, mijenjaju).
grupama, javna interpersonalna, - Razvija ličnu
komunikacija, komunikacija u odgovornost u Vježba:
masovna grupama, javna komunikaciji sa - Komunikacija sa
komunikacija). komunikacija, drugim ljudima. nastavnikom,
- Navodi masovna komunikacija sa
karakteristike komunikacija). pojedincima u
društvene, privatne - Uočava važnost radnoj grupi i
i poslovne poslovne komunikacija sa
komunikacije. komunikacije. cijelim razredom.
- Opisuje način - Obrazlaže na novim
pozdravljanja, primjerima razliku Vježba:
predstavljanja, između društvene, - Poslovno
upoznavanja i privatne i poslovne predstavljanje,
kulturnog vođenja komunikacije. - Razvija spontanost pozdravljanje,
razgovora. - Demonstrira način i opuštenost u upoznavanje i
- Upoznaje se sa pozdravljanja, komunikaciji. kulturno vođenje
vrstama poslovnih predstavljanja, razgovora.
sastanaka. upoznavanja i
- Razumije ulogu i kulturnog vodjenja Vježba:
značaj osoba sa razgovora. - Poslovni sastanak
različitim - Imitira poslovni sa različitim
poslovnim sastanak sa ulogama i
zadacima u toku različitim ulogama poslovnim
poslovnog i zadacima na zadacima.
sastanka. poslovnom
- Razumije tok sastanku.
126
Formativni ciljevi
poslovnog - Imitira vođenje - Razvija vještinu Vježba:
razgovora. poslovnog pregovaranja. - Poslovni razgovor.
razgovora.
Konfliktne situacije u komunikaciji
- Opisuje konfliktne - Obrazlaže na novim - Razvija strpljenje i
situacije u primjerima tolerantni pristup
komunikaciji i konfliktne situacije za rješavanje
osnovne pristupe u komunikaciji, poteškoća u
za rješavanje koristeći osnovne poslovnoj
konfliktnih pristupe za komunikaciji.
situacija. rješavanje istih.
Interpersonalna komunikacija
- Definiše i razumije - Razlikuje elemente - Jača Vježba:
pojam komunikacionog samopouzdanje i - Demonstracija u
komunikacije i procesa (pošiljalac osjećaje sigurnosti okviru psihološke
znaka, elemente poruke, primalac u kontaktu sa radionice –
komunikacionog poruke, poruka, saradnicima. komunikacionog
procesa, pojam sadržaj). procesa gdje
socijalne - Adekvatno reaguje - Uviđa važnost i učenici na licu
percepcije. na znak ljepotu timskog mjesta uočavaju i
- Nabraja podatke za komunikacije, rada. vježbaju tok
ocjenjivanje drugih tumači ih i koristi u procesa u
osoba (izraz lica, stvaranju što - Razvija smisao za komunikaciji kroz
pokreti tijela, crte pozitivnije klime grupni rad. imitaciju i slične
oko usta i očiju, na radnom mjestu i tehnike.
gestovi, rukopis). u kontaktu sa
- Navodi po značaju klijentima. Vježba:
činioce koji - Povezuje podatke - Formira pravilan - Psihološka
određuju tačnost za ocjenjivanje odnos prema radionica sa temom
opažanja osoba. drugih osoba (izraz pretpostavljenom. "kako nas drugi
- Shvata značaj i lica, pokreti tijela, vide".
simbole neverbalne crte oko usta i - Demonstrirati na
i verbalne očiju, gestovi, primjeru različite
komunikacije. rukopis). vidove verbalne
- Objašnjava - Određuje po komunikacije.
osnovne principe značaju činioce
verbalne koji određuju Vježba:
komunikacije. tačnost opažanja - Psihološka
- Opisuje izvore osoba. radionica sa
nesporazuma. - Prepoznaje razna insceniranim
- Definiše denotatno osjećanja na nesporazumom
i konotatno osnovu facijalne
značenje jezika. ekspresije i tako na
- Definiše pojam osnovu dobijene
grupe i navodi informacije
osobine između adekvatno reaguje.
formalnih i - Identifikujući ove
neformalnih grupa. podatke osnažuje
- Opisuje strukturu svoju kreativnu
grupe. percepciju i tako
- Opisuje ostvaruje
127
Formativni ciljevi
rukovođenje grupe. kvalitetniji odnos Vježba:
- Definiše sa kolegama i - Posjeta nekom
autokratsko i svojim krojačkom salonu i
demokratsko saradnicima. posmatranje
rukovođenje kroz - Stiče vještinu funkcionisanja u
davanje reagovanja u toku rada
individualnih zavisnosti od (rukovođenja,
sloboda. situacije i ličnosti subordinacija,
klijenta prateći hijerarhija u poslu i
njegove neverbalne sl.)
pokrete i
shvatajući ih.
- Pravi razliku i
navodi na primjeru
kinetičkih i
proksemičkih
znakova.
- Koristi osnovne
principe i
zakonitosti
verbalne
komunikacije.
- Pravi razliku
između denotatnog
i konotatnog
značaja jezika.
- Prepoznaje izvore
mogućih
nesporazuma i
izbjegava ih ili
rješava na
kostruktivan način.
- Razlikuje
karakteristike
formalnih i
neformalnih grupa.
- Analizira strukturu
grupe.
- Razlikuje
karakteristike
autokratskog i
demokratskog
rukovođenja.
Poslovna korespondencija
- Opisuje faze - Obrazlaže faze - Razvija svijest o Vježba:
poslovne poslovne značaju poslovnog - Rad na pismenim
korespodencije. korespondencije. komuniciranja. primjerima.
- Zamišlja pismeno - Primjenjuje na
protokolarno pismenim - Izgrađuje pozitivan
obraćanje. primjerima stav u poslovnoj
- Opisuje različite poslovno komunikaciji.
128
Formativni ciljevi
oblike poslovne protokolarno Vježba:
korespodencije. obraćanje. - Poslovni telefonski
- Opisuje pravila za - Primjenjuje razgovor.
uspješno vođenje različite oblike
poslovnog poslovne Vježba:
razgovora. korespondencije. - Rad na primjerima.
- Shvata pravila - Demonstrira
poslovnog poslovni razgovor i
komuniciranja i uporedo
razlikuje privatni komentariše
od poslovog pravila za pravilno
razgovora. vođenje razgovora.
- Pojašnjava - Obrazlaže razliku
aktivnosti koje između privatnog i
podstiču poslovnu poslovnog
komunikaciju. telefonskog
- Navodi oblike i razgovora.
značaj telefonske - Na novim
korespondencije i primjerima
opisuje načine obrazlaže
vođenja aktivnosti koje
elektronske podstiču poslovnu
korespondencije komunikaciju.
(telefaks, e-mail, - Obrazlaže oblike
internet). elektronske
korespondencije.
- Na primjerima
primjenjuje oblike
elektronske
korespondencije.
Poslovno predstavljanje
- Opisuje načela - Vlada načelima - Razvija - Vježba na
ponašanja ponašanja i odgovornost o primjeru.
organizacije koja organizacije na značaju pravilnog
važe na javnim javnim nastupima i javnog nastupa i
nastupima i javnim javnog
predstavljanjima, predstavljanjima. predstavljanja.
izložbama, - Razlikuje dobru od
sajamskim loše urađene Vježba:
priredbama, reklame. - Reklama
konferencijama za - Vlada načelima (samostalni radovi
štampu i kulturnim ponašanja i učenika).
priredbama. organizacije koja
- Opisuje značaj važe na radnom
reklame kao jednog mjestu. - Razvija svijest o
od načina poslovne - Obrazlaže i pravi značaju
komunikacije. paralelu između profesionalnog
- Razumije načela dobre i loše ponašanja u odnosu Vježba:
ponašanja i discipline na prema saradnicima - Poslovni ručak u
organizacije koja radnom mjestu i u i korisnicima ugostiteljskom
važe na radnom vezi sa njim. usluga. objektu.
129
Formativni ciljevi
mjestu. - Navodi primjere iz
- Usvaja pravila sopstvenog ili
discipline na tuđeg iskustva i
radnom mjestu. ističući značaj
- Opisuje značaj spoljnih efekata
spoljnih efekata (izgled i pojava).
(izgled i pojava) u - Demonstrira
poslovnoj organizaciju
komunikaciji. poslovnog ručka i
- Usvaja pravila ponašanje za
organizacije i vrijeme poslovnog
ponašanja za ručka.
vrijeme poslovnog
ručka (mjesto
sjedjenja,
korišćenje pribora,
izbor jela i pića,
započinjanje
poslovnog
razgovora).
Svjetske kulture i običaji u poslovnoj komunikaciji
- Upoznaje se sa - Obrazlaže razliku - Razvija svijest o
različitim svjetskim među poštovanju
kulturama i najznačajnijim različitih kultura i
običajima koji svjetskim naroda.
vladaju u poslovnoj kulturama i
komunikaciji. običajima koji
vladaju u poslovnoj
komunikaciji.

- B. Subotić, S. Rajković: Kancelarijsko poslovanje, Zavod za udžbenike i nastavna
- D. Romanović: Sekretarsko poslovanje, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 2005.
- J. Manojlović, S. Ignjatović: Poslovna i službena korespondencija, Zavod za
- D. Spasić, J. Rakinić: Korespondencija sa sekretarskim poslovanjem, Zavod za
- Lj. Mirosavljević, S. Ignjatović: Birotehnika, Zavod za udžbenike i nastavna
- Zakon o arhivskoj djelatnosti, Sl. list RCG, br. 25/92, 6/94, 27/94.
- Uredba o kancelarijskom poslovanju Organa državne uprave, Sl. list RCG, br.
61/92.
- Zakon o pečatu RCG i pečatima državnih organa, Sl. list RCG, br. 56/93 i 27/94.
- Zakon o ovjeravanju potpisa, rukopisa i prepisa, Sl. list br. 8/72.

- Kompjuter povezan sa internetom, telefon, telefax.
130
7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja
- Znanje se u svakom klasifikacionom periodu provjerava i ocjenjuje usmeno.
- Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. z


- Diplomirani psiholog;
- diplomirani pedagog;
- diplomirani sociolog.

Znanja
Predmet Znanja
- Načela ponašanja na - Praktična nastava - Primjena načela ponašanja i
radnom mjestu pravila discipline na radnom
- Disciplina na radnom mjestu
mjestu
131
1.3.4. ORGANIZACIJA RADA I SISTEM KVALITETA
1. Naziv predmeta: ORGANIZACIJA RADA I SISTEM KVALITETA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III 72 72
IV 66 66
Ukupno 138 138

- Usvajanje znanja o organizaciji proizvodnje i podjeli rada.
- Usvajanje znanja o razvoju organizacije proizvodnje.
- Usvajanje znanja o organizaciji tehničke pripreme i proizvodnje.
- Definisanje proizvodnog kapaciteta u industrijskoj proizvodnji.
- Poštovanje životne i radne sredine i sticanje znanja o njenoj zaštiti i
unapređenju.
- Sticanje znanja iz prve pomoći i demonstrira stečene vještine.
- Sticanje znanja iz protiv požarne zaštite i demonstrira stečene vještine.
- Sticanje znanja o konceptima upravljanja kvalitetom.
- Sticanje znanja o međunarodnim standardima ISO 9000.
- Sticanje znanja o tqm konceptu i modelima TQM.
- Sticanje znanja o alatima kvaliteta.
- Sticanje znanja o menadžment tehnikama koje utiču na kvalitet.
- Sticanje znanja o kvalitetu u obrazovanju.
- Sticanje znanja o nacionalnoj strategiji održivog razvoja.
- Sticanje znanja o usklađenosti nacionalne strategije upravljanju otpadom sa
direktivama EU.
- Sticanje znanja o usklađenosti nacionalnog programa zaštite potrošača sa
direktivama EU.
Razred: TREĆI
Formativni ciljevi
Organizacija proizvodnje, podjela rada, djelatnosti
- Upoznaje - Određuje predmete - Razvija analitičko
organizaciju i i zadatke mišljenje i
podjelu rada. organizacije rada. pozitivan stav
- Definiše predmete i - Razlikuje prema novim
zadatke proizvodne snage saznanjima.
organizacije rada. od produkcionih
- Objašnjava odnosa.
proizvodne snage i - Razlikuje
produkcione neprivredne od
odnose. privrednih
- Nabraja i djelatnosti.
objašnjava - Shvata ulogu
neprivredne i prioritetnih grana
privredne industrije.
djelatnosti.
- Nabraja i
objašnjava
prioritetne grane
industrije.
Razvoj organizacije proizvodnje
- Usvaja znanja o - Shvata proizvodni - Razvija pravilan
preduzeću kao program i godišnji odnos prema
nosiocu plan preduzeća. zanimanju i prema
privređivanja. - Upoređuje novim saznanjima.
- Objašnjava specijalizaciju i
specijalizaciju. kooperaciju.
- Oobjašnjava
kooperaciju. - Analizira funkciju
- Usvaja znanja o ergonomije
savremenim (prilagođavanja
tendencijama u čovjeka radu i rada
organizaciji čovjeku).
proizvodnje.
Organizacija pripreme i proizvodnje
- Definiše tipove - Razlikuje tipove - Razvija analitičko Seminarski rad
proizvodnje. proizvodnje. mišljenje i - Organizaciona
- Definiše raspored - Razlikuje raspored pozitivan stav šema proizvodnje u
mašina i tokove mašina i tokove prema novim preduzeću (učenici
materijala. materijala. saznanjima. prave
- Usvaja znanja o - Analizira operaciju - Razvija analitičko organizacionu šemu
proučavanju rada. i radno mjesto u mišljenje i proizvodnje
- Usvaja znanja o cilju pozitivan stav sopstvenog
mjerenju rada. prilagođavanja prema novim preduzeća iz
- Usvaja znanja o rada čovjeku. saznanjima. oblasti
snimanju vremena. - Analizira normalno metaloprivrede ili
- Usvaja znanja o vrijeme izrade. analiziraju
operativnoj organizacionu šemu
pripremi i proizvodnje
133
Formativni ciljevi
planiranju - Analizira metode i postojećeg
proizvodnje. instrumente za preduzeća iz svog
- Definiše podjelu snimanje vremena. grada).
rada u proizvodnji. - Analizira
- Usvaja znanja o operativnu
organizaciji pripremu i shvata
regulisanja terminiranje i
proizvodnje. lansiranje
- Usvaja znanja o proizvodnje.
organizaciji - Analizira ulogu
snadbijevanja upravnika
alatima i priborima proizvodnje,
za proizvodnju. poslovođe i
- Usvaja znanja o predradnika.
organizaciji - Shvata zadatke
održavanja mašina organizacije
i ostale opreme. regulisanja
- Poznaje upotrebu i proizvodnje i
svrhu remontnog analizira ulogu
kartona. dispečera.
- Usvaja znanja o - Shvata upotrebu
organizaciji standardnih i
unutrašnjeg specijalnih alata i
transporta. pribora.
- Definiše kvalitet - Shvata nabavku
proizvoda. standardnih alata i
- Usvaja znanja o pribora i
kontroli snadbijevanje
proizvodnje. radnih mjesta
alatima i
priborima.
- Uočava potrebu za
plansko-
preventivno
održavanje mašina
i ostale opreme.
- Shvata značaj
upotrebe
remontrnog
kartona.
- Shvata značaj
potrebe za
organizaciom
unutrašnjeg
transporta.
- Analizira faktore
koji utiču na
kvalitet i vrstu
kontrole
proizvodnje i
postupke
134
Formativni ciljevi
kontrolisanja.
Proizvodni kapacitet u industrijskoj proizvodnji
- Definiše kapacitet - Analizira kapacitet - Razvija analitičko
mašine. mašine. mišljenje i
- Usvaja znanja o - Identifikacija uskog pozitivan stav
uskom grlu u grla proizvodnja u prema novim
proizvodnji. primjerima. saznanjima.
Zaštita i unapređenje čovjekove radne i životne sredine
- Definiše radnu i - Razlikuje radnu od - Razvija pravilan Seminarski rad
životnu sredinu. životne sredine. odnos prema - Posljedice dejstva
- Definiše i nabraja - Analizira povrede zadravlju kao uticajnih činioca na
karakteristične na radu i društvenoj cjelini. čovjeka (izbog
uticajne činioce u profesionalne - Osposobljava se da jednog od uticajnih
radnoj sredini. bolesti. povezuje uzroke i činioca i njegov
- Usvaja znanja o - Analizira uticaj posljedice. uticaj na čovjeka).
vazduhu kao zagađenog vazduha - Shvata značaj
uticajnom činiocu. na čovjeka. očuvanja životne
- Definiše mjere - Analizira mjere sredine.
zaštite od zaštite od
zagađenog zagađenog - Razvija
vazduha. vazduha. odgovornost o
- Usvaja znanja o - Analizira uticaj potrebi zaštite na
mikroklimi kao mikroklime na radu.
uticajnom činiocu. čovjeka.
- Definiše mjere - Analizira mjere
zaštite od štetnog zaštite od štetnog
uticaja mikroklime. uticaja mikroklime.
- Usvaja znanja o - Analizira uticaj
osvjetljenju kao osvjetljenja na
uticajnom faktoru. čovjeka.
- Definiše mjere - Analizira mjere - Upotreba interneta
zaštite od štetnog zaštite od štetnog ili nekog drugog
dejsta osvjetljenja. uticaja filmskog zapisa za
- Usvaja znanja o osvjetljenja. prikaz postupaka
zračenju. - Identifikuje vrste vještačkog disanja,
- Definiše mjere zračenja i analizira masaže srca i
zaštite od uticaj na čovjeka. upotrebe PP
zračenja. - Analizira mjere aparata.
- Usvaja znanja o zaštite od štetnog
buci i vibracijama uticaja zračenja.
kao uticajnim - Analizira uticaj
činiocima. buke i vibracija na
- Definiše mjere čovjeka.
zaštite od buke i - Analizira mjere
vibracija. zaštite od štetnog
- Definiše mehaničke uticaja buke i
povrede na radu. vibracija.
- Definiše mjere - Analizira
zaštite od mehaničke povrede
mehaničkih na radu
povreda na radu. - Analizira mjere
135
Formativni ciljevi
- Usvaja znanja o zaštite od
uticaju električne mehaničkih
struje na čovjeka. povreda na radu.
- Definiše mjere - Analizira opasnosti
zaštite od uticaja po čovjeka od
električne struje uticaja električne
na čovjeka. struje.
- Usvaja znanja o - Analizira mjere
pružanju prve zaštite od
pomoći. električne struje.
- Usvaja znanja o - Razlikuje načine
pravama i pruzanja prve
obavezama u vezi pomoći.
sa zaštitom na - Shvata primjenu
radu. vještačkog disanju.
- Usvaja znanja o - Shvata primjenu
protiv požarnoj masaže srca.
zaštiti. - Shvata prava i
obaveze radnika.
- Analizira ulogu
rukovodećih organa
i inspekcijskih
službi zaštite na
radu.
- Razlikuje načine
protivpožarne
zaštite.
- Demonstrira
rukovanje PP
aparatom.
136
Razred: ČETVRTI
Formativni ciljevi
Nastanak koncepta upravljanja kvalitetom
- Upoznaje se sa - Uočava promjene u - Razvija pravilan
promjenama u poslovnom odnos prema
poslovnom okruženju i shvata zanimanju i prema
okruženju i opisuje uticaj tehnološkog novim saznanjima.
uticaj tehnološkog razvoja na
razvoja na poslovanje.
poslovanje. - Shvata proces
- Definiše proces globalizacije
globalizacije tržišta.
tržišta. - Shvata ekonomske
- Upoznaje aspekte
ekonomske aspekte standardizacije.
standardizacije. - Shvata ulogu
- Definiše ulogu međunarodne
međunarodne organizacije za
organizacije za standardizaciju.
standardizaciju. - Razlikuje veze
- Upoznaje se sa između poslovnih
povezanošću funkcija i shvata
poslovnih funkcija i značaj kvaliteta za
definiše značaj tržišnu poziciju.
kvaliteta za tržišnu - Shvata ulogu
poziciju. menadžmenta u
- Definiše ulogu upravljanju
menadženta u kvalitetom.
upravljanju
kvalitetom.
Međunarodni standardi ISO 9000
- Upoznaje se sa - Shvata značaj - Razvija pravilan Seminarski rad
serijom standarda primjene serije odnos prema - Veze između ISO
ISO 9000: (serija standarda ISO zanimanju i prema 9000: (aktuelna
prije aktuelne, 9000: (serija prije novim saznanjima. serija, npr. 2000) i
npr. 1994). aktuelne, npr. ISO 9000: (serija
- Upoznaje se sa 1994). prije aktuelne,
serijom standarda - Shvata značaj npr. 1994).
ISO 9000: (aktuelna primjene serije
serija, npr. 2000). standarda ISO
- Objašnjava opšte 9000: (aktuelna
karakteristike serija, npr. 2000).
menadžmenta - Uočava opšte
kvalitetom –QMS karakteristike
[QMS= upravljanje menadžmenta
sistemom kvalitetom (QMS).
kvaliteta, (Quality - Uočava troškove
Management kvaliteta i shvata
Systems)]. prednosti uvedenog
- Objašnjava sistema
troškove kvaliteta i upravljanjanja
navodi prednosti kvalitetom.
137
Formativni ciljevi
uvedenog sistema
upravljanja
kvalitetom.
TQM koncept i modeli TQM (TQM=upravljanje totalnim kvalitetom)
- Objašnjava - Shvata nastanak i - Razvija pravilan
nastanak i razvoj razvoj tqm odnos prema
TQM koncepta. zanimanju i prema
[TQM=upravljanje - Shvata koncept novim saznanjima.
totalnim TQM i potrebu za
kvalitetom (Total unapređenjem
Quality znanja.
Management)] - Prepoznaje rad
koncepta. najznačajnijih
- Obrazlaže tqm i autora iz oblasti
potrebu za upravljanja
unapređenjem kvalitetom:
znanja. Deming, Juran,
- Upoznaje Išikava.
najznačajnije - Prepoznaje rad
autore iz oblasti najznačajnijih
upravljanja autora iz oblasti
kvalitetom: upravljanja
Deming, Juran, kvalitetom: Krozbi,
Išikava. Figenbaum, Garvin
- Upoznaje i Taguči.
najznačajnije - Razlikuje različite
autore iz oblasti modele TQM.
upravljanja - Upoređuje
kvalitetom: Krozbi, japanski, američki i
Figenbaum, Garvin evropski model
i Taguči. TQM.
- Poznaje nastanak
različitih modela
TQM.
- Objašnjava
japanski, američki i
evropski model
TQM.
Alati kvaliteta
- Objašnjava potrebu - Uočava potrebu za - Razvija analitičko Seminarski rad
za kontinualnim kontinualnim mišljenje i - Primjer primjene
unaređenjenjem unaređenjenjem pozitivan stav alata kvaliteta
kvaliteta i proces kvaliteta i prema novim (npr. primjene
stalnog procesom stalnog saznanjima. kontrolnih karata,
unapređenja. unapređenja. primjer primjene
- Objašnjava - Analizira principe - Razvija analitičko QFD metode,
principe statističkog mišljenje i primjer primjene
statističkog upravljanja pozitivan stav Fmea metode).
upravljanja kvalitetom prema novim
kvalitetom (uzorkovanje, saznanjima.
(uzorkovanje, razlaganje i
138
Formativni ciljevi
razlaganje i raspinaje
raspinaje podataka).
podataka). - Analizira osnovne
- Objašnjava alate kvaliteta:
osnovne alate digagram toka
kvaliteta: dijagram procesa, lista za
toka procesa, lista prikupljanje
za prikupljanje podataka,
podataka, histogram i pareto
histogram i pareto dijagram.
dijagram. - Analizira osnovne
- Objašnjava alate kvaliteta:
osnovne alate Išikava dijagram,
kvaliteta: Išikava korelacioni
dijagram, dijagram i
korelacioni kontrolne karte.
dijagram i - Analizira nove
kontrolne karte. alate kvaliteta:
- Objašnjava nove pdca ciklus, qfd
alate kvaliteta: metoda.
pdca - Analizira nove
[PDCA=planiranje, alate kvaliteta:
izvršenje, provera, fmea metoda,
akcija (Plan, Do, brainstrorming,
Check, Action)], dijagram afiniteta
Ciklus, QFD (dijagram
[QFD=planiranje sličnosti).
kvaliteta - Analizira nove
usmerenog ka alate kvaliteta:
potrebama kupca, relacioni dijagram
(Quality Function (dijagram
Deployment)] međusobnih veza),
metoda. dijagram stabla.
- Objašnjava nove - Analizira nove
alate kvaliteta: alate kvaliteta:
FMEA [FMEA= dijagram matrica,
analiza uticaja i haccp metoda.
potencijalnih
grešaka, (Failure
Modes, Effects and
Criticality
Analysis)] metoda,
Brainstrorming,
dijagram afiniteta
(dijagram
sličnosti).
- Objašnjava nove
alate kvaliteta:
relacioni dijagram
(dijagram
međusobnih veza),
139
Formativni ciljevi
dijagram stabla.
- Objašnjava nove
alate kvaliteta:
dijagram matrica,
HACCP [haccp=
analiza opasnosti i
kritične kontrolne
tačke, (Hazard
Analysis Critical
Control Point)]
metoda.
Menadžment tehnike koje utiču na kvalitet
- Objašnjava razvoj - Shvata razvoj novih - Razvija pravilan Seminarski rad
novih menadžment menadžment odnos prema - Primjena
tehnika i tehnika i zanimanju i prema menadžment
upravljanja upravljanja novim saznanjima. tehnika koje utiču
kvalitetom. kvalitetom. na kvalitet
- Objašnjava model - Shvata model (reinženjering i
unapređenja unapređenja benčmarking).
zadovoljstva zadovoljstva
korisnika. korisnika.
- Definiše - Uočava
reinženjering i reinženjering i
objašnjava osnovne shvata osnovne
dimenzije dimenzije
reinženjeringa. reinženjeringa.
- Objašnjava faze - Razlikuje faze
procesa procesa
reinženjeringa. reinženjeringa.
- Definiše - Uočava
benčmarking i benčmarking i
objašnjava ulogu shvata ulogu
benčmarking-a i benčmarking-a i
benčstoring-a. benčstoring-a.
Kvalitet u obrazovanju
- Objašnjava kvalitet - Shvata značaj - Uočava važnost Seminarski rad
u obrazovanju. kvaliteta u nauke u - Primjena bolonjske
obrazovanju svakodnevnom deklaracije –
- Objašnjava kvalitet - Shvata značaj životu. prednosti i
u formalnom kvaliteta u nedostaci ili
obrazovanju. formalnom - Razvija - Vizije i smjernice
obrazovanju interesovanje za održivog razvoja
- Objašnjava kvalitet - Shvata značaj proučavanje novih crne gore ili
u neformalnom kvaliteta u tehnologija. - Nacionalni program
obrazovanju. neformalnom upravljanja
obrazovanju. otpadom
- Objašnjava - Shvata šta je (usklađenost sa
kompetentnost. kompetentnost. direktivama eu) ili
- Upoznaje se sa - Shvata deklaraciju program zaštite
deklaracijom o o vISOkom potrošača
vISOkom obrazovanju (usklađenost sa
140
Formativni ciljevi
obrazovanju (bolonjska direktivama eu).
(bolonjska deklaracija).
deklaracija). - Shvata značaj
- Objašnjava uvođenja sistema
uvođenje sistema kvaliteta u
kvaliteta u obrazovnim
obrazovnim organizacijama.
organizacijama.
Strategija održivog razvoja
- Poznaje nacionalnu - Shvata značaj - Razvija
strategiju održivog vizija i smjernica interesovanje za
razvoja. nacionalne proučavanje novih
strategije održivog tehnologija.
razvoja.
Strategija upravljanja otpadom
- Objašnjava - Shvata značaj - Razvija pravilan
usklađenost usklađenosti odnos prema
nacionalne nacionalne očuvanju životne
strategije strategije sredine.
upravljanja upravljanja
otpadom sa otpadom sa
direktivama eu. direktivama eu.
Program zaštite potrošača
- Objašnjava - Shvata značaj - Razvija pravilan
usklađenost usklađenosti odnos prema
nacionalnog nacionalnog očuvanju
programa zaštite programa zaštite materijalnih
potrošača sa potrošača sa dobara.
diretivama eu. diretivama eu.

- V. Bulat: Organizacija rada, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd,
2000.
- S. Nikolić: Tehnička kontrola proizvoda, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 1995.
- D. Đorđević: D. Ćoćkalo: Upravljanje kvalitetom, Tehnički fakultet, „Mihailo
Pupin“, Zrenjanin, 2004.
- Dž. Loj: Škole i kvalitet, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1998.
- L. Ralf: S. Daglas: Totalni kvalitet u visokom obrazovanju, Zavod za udžbenike i
- GTZ upravljanje otpadom, Sektorska studija (SS-AE), Podgorica, 2005.
- Nacionalni program zaštite potrošača za period 2008-2010. godine, Podgorica,
2008.

- Nastava se izvodi u učionici opremljenoj: računarom, projektorom, projektnim
platnom, tablom.
- Internet.
- Elektronski (filmski) zapis (dvd) prezentacija vještačkog disanja, masaže srca i
upotrebe pp aparata.
141
- Provjera znanja se vrši putem:
- usmenih odgovora (najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu),
- pismenih zadataka.



Znanja
Predmet Znanja
- Organizacija preduzeća - Preduzetništvo - Biznis plan
- Osnivanje preduzeća
- Poslovanje preduzeća
142
1.3.5. MEHATRONIKA
1. Naziv predmeta: MEHATRONIKA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III 72 72
IV 66 66
Ukupno 138 138

- Uočavanje značaja primjene mehatronike u industriji.
- Sticanje osnovnih znanja iz upravljanja.
- Usvajanje znanja iz pneumatike, hidraulike i elektrotehnike kao i mogućnosti
primjene pneumatskih, hidrauličkih i elektropneumatskih komponenti kod
izgradnje mehatroničkih sistema.
- Upoznavanje i razumijevanje pneumatskog, hidrauličkog i elektro-pneumatskog
upravljanja.
- Razvijanje sposobnosti razumijevanja i rješavanja konkretnih problemskih
zadataka iz mehatronike.
- Korišćenje upravljačkih i edukativnih softvera za simulaciju rada sistema.
143
Razred: TREĆI
Formativni ciljevi
Predmet i primjena mehatronike
- Definiše pojam - Shvata značaj - Razvija sposobnost Seminarski rad
mehatronike. mehatronike. analiziranja i - Značaj i primjena
- Navodi primjenu - Pronalazi primjere logičkog automatskog
mehatronike. primjene zaključivanja. upravljanja.
- Upoznaje osnovne pneumatskih,
pojmove tehnike hidrauličkih i
upravljanja. elektro-
pneumatskih
sistema.
- Shvata pojam
tehnike
upravljanja.
- Razlikuje i analizira
analogno, digitalno
i binarno
upravljanje.
- Upoređuje
sinhrono, asinhrono
i logičko
upravljanje.
- Analizira
upravljački lanac.
- Razlikuje analogne,
diskretne, digitalne
i binarne signale.
Grafički simboli i blok dijagrami
- Navodi mogućnosti - Shvata potrebu - Razvija sposobnost Vježbe.
prikazivanja prikazivanja izrade sistematskog - Crtanje dijagrama
kretanja radnih kretanja radnih pregleda procesa put-korak i put-
elemenata. elemenata. koga posmatra. vrijeme za
- Obrazlaže - Crta i analizira konkretan primjer.
preporuke za dijagram put-korak - Prikazivanje
crtanje blok za konkretan funkcijskog plana
dijagrama. primjer. za konkretan
- Objašnjava - Koristi preporuke primjer.
upravljački pri crtanju
dijagram i dijagrama.
funkcijski plan. - Crta i analizira
- Nabraja i ilustruje dijagram put-
grafičke simbole. vrijeme za
konkretan primjer.
- Crta upravljački
dijagram.
- Koristi funkcijski
plan kao sredstvo
sporazumijevanja.
- Razlikuje simbole
za izradu
144
Formativni ciljevi
funkcijskih
planova.
- Pravi funkcijski
plan za konkretan
primjer.
Mehanika
- Objašnjava pojam - Izračunava silu - Razvija sposobnost Vježbe:
sile pritiska i način pritiska koja analiziranja i - Izračunavanje sile
njenog djeluje na čelo zaključivanja. pritiska koja
određivanja. klipa. djeluje na čelo
- Objašnjava obrtni - Shvata i analizira klipa.
moment. obrtni moment na - Izračunavanje
- Navodi vrste radnom vratilu obrtnog momenta
kretanja. motora. na vratilu
- Objašnjava srednju - Shvata ugaonu hidromotora.
brzinu kretanja. brzinu. - Izračunavanje
- Navodi i objašnjava - Izračunava broj teorijske i stvarne
trenje i otpore obrtaja motora. snage radnog
strujanja. - Uočava zavisnost cilindra.
- Objašnjava kružno i snage obrtnog - Izračunavanje
pravolinijsko momenta i ugaone stepena korisnog
kretanje kod brzine. djelovanja.
pneumatskih i - Analizira uticaj
hidrauličkih trenja na vijek
komponenti. trajanja
- Obrazlaže pojam hidrauličkih i
snage hidrauličkih i pneumatskih
pneumatskih elemenata.
motora. - Uočava značaj
- Navodi i objašnjava podmazivanja na
stepen smanjenje sile
iskorišćenja. trenja.
- Izračunava osnovne
veličine koje
opisuju kretanje na
osnovu zadanih
veličina.
- Izračunava srednju
brzinu kretanja
klipa.
- Uočava i analizira
pravolinijsko i
kružno kretanje
kod pneumatskih i
hidrauličkih
elemenata.
- Izračunava rad sile
pri kretanju na
osnovu zadatih
podataka.
- Izračunava i
145
Formativni ciljevi
analizira.
- Rad cilindara.
- Izračunava i
objašnjava
teorijsku i korisnu
snagu pumpe.
- Određuje stepen
korisnosti.
- Određuje snagu
hidromotora na
osnovu zadanih
podataka.
- Izračunava snagu
obrtnog
pneumatskog
motora.
Hidraulika
- Navodi fizička - Izračunava silu - Razvija logičko
svojstva tečnosti. pritiska na ravne i mišljenje i
- Objašnjava pritisak krive površine. sposobnost za
tečnosti na ravne i - Razlikuje pravilno
krive površine. zapreminski i zaključivanje.
- Opisuje uslove maseni protok.
plivanja tijela. - Izračunava protok.
- Navodi i objašnjava - Identifikuje
laminarno i sastavne djelove
turbulentno pumpi.
strujanje tečnost. i - Razlikuje i analizira
- Objašnjava protok. princip rada
- Navodi i objašnjava pojedinih vrsta
podjelu i princip pumpi.
rada pojedinih - Shvata princip rada
pumpi. klipnih, pločastih i
- Navodi i objašnjava razvodnika sa
izvršne i sjedištem.
upravljačke - Poznaje i
elemente i to: upoređuje načine
- translatorne aktiviranja
izvršne elemente, razvodnika.
- rotacione izvršne - Analizira princip
elemente, rada nepovratnih,
- ventile, pritisnih i
- razvodnike, protočnih ventila.
- zatvarače. - Shvata ulogu
- Upoznaje i opisuje: prečistača-filtera.
- vezivne elemente, - Prepoznaje ulogu
- elemente za rezervoara i
prečišćavanje akumulatora.
radne tečnosti, - Shvata i analizira
- elemente za rad hidromotora
smještaj, hlađenje obrtnog kretanja.
146
Formativni ciljevi
i grijanje, - Bira i analizira rad
- elemente za hidrauličkih radnih
akumuliranje cilindara.
hidrauličke - Poznaje ulogu
energije. vezivnih
elemenata.
- Pronalazi primjere
primjene
hidrauličkih
motora.
Hidrauličko upravljanje
- Definiše hidrauličko - Shvata osnovne - Razvija sposobnost Vježbe:
upravljanje. logičke funkcije i analiziranja i - Izrada šema
- Navodi primjenu poznaje načine zaključivanja. hidrauličnih
hidrauličkog kako se one - Stiče navike sistema pomoću
upravljanja. realizuju tačnosti i simbola za
- Obrazlaže načine hidrauličkim sistematičnosti u konkretne
realizovanja elementima. radu. primjere.
logičkih funkcija - Crta i analizira - Izrada šema i
hidrauličkim hidrauličke šeme simulacija rada
elementima. upravljanja za hidrauličkog
- Ilustruje konkretne sistema u fluid sim-
hidrauličke šeme i primjere. u.
navodi metode - Pridržava se pravila - Realizacija šema
rješavanja. pri projektovanju na
- Objašnjava hidrauličkih demonstracionim
upravljački i sistema. stolovima za
edukativni softver - Poznaje načine hidrauliku.
(Fluid sim). ispitivanja
- Obrazlaže postupke hidrauličkih Seminarski rad
zaštite i održavanja komponenti. - Hidrauličko
hidrauličkih - Projektuje upravljanje u
sistema. hidrauličke transportnim
sisteme. procesima.
- Koristeći fluid sim
softver crta i
simulira probleme
hidrauličkog
upravljanja za
konkretne primjere.
- Izrađuje
hidrauličke sisteme
na radnim
stolovima za
hidrauliku.
- Shvata značaj i
poznaje postupke
zaštite i održavanja
hidrauličkih
sistema.
147
Razred: ČETVRTI
Formativni ciljevi
Pneumatika
- Navodi sastav i - Pravi razliku - Razvija sposobnost Vježbe:
karakteristike između analiziranja i - Određivanje
vazduha. atmosferskog, zaključivanja. veličina stanja
- Definiše osnovne podpritiska i vazduha.
veličine stanja: nadpritiska.
- pritisak, - Shvata i analizira
- zapremina, pritisak,
- temperature. temperaturu i
- Obrazlaže osnovne specifičnu
zakone za vauduh. zapreminu.
- Nabraja promjene - Koristi jednačinu
stanja vazduha. stanja za
- Upoznaje, razumije izračunavanje
i objašnjava veličina stanja na
komponente osnovu zadanih
sistema za podataka.
dobijanje i razvod - Upoređuje i
komprimovanog analizira izobarske,
vazduha: izohorske i
- kompresori, izotermske,
- rezervoari, adijabatske i
- pripremna grupa, politropske
- cjevovodi, promjene stanja.
- vezivni elementi. - Analizira osobine
- Navodi i objašnjava vlažnog vazduha.
izvršne, - Razlikuje pojedine
upravljačke i vrste kompresora.
pomoćne - Identifikuje
elemente: sastavne djelove
- translatorne kompresora.
- izvršne elemente, - Upoređuje princip
- rotacione izvršne rada pojedinih
elemente, vrsta kompresora.
- razvodnike, - Upoređuje
- ventile, apsorcijski,
- zatvarače, adsorpcijski i
- prigušivače, termički postupak
- i druge. hlađenja.
- Shvata ulogu
pripremne grupe za
vazduh.
- Razlikuje i
upoređuje klipne,
pločaste i
razvodnike sa
sjedištem.
- Upoređuje i shvata
način rada
nepovratnih,
148
Formativni ciljevi
pritisnih i
protočnih ventila.
- Pronalazi primjere
primjene
pneumatskih
motora.
- Uočava razliku
između
pneumatskih
motora obrtnog i
translatornog
kretanja.
- Opisuje ulogu i
način spajanja
cjevovoda.
Pneumatsko upravljanje
- Definiše - Crta i razlikuje - Razvija sposobnost Vježbe:
pneumatsko analogne, analiziranja i - Izrada šema
upravljanje. diskretne, binarne i zaključivanja. pneumatskih
- Navodi primjenu digitalne signale. - Stiče navike sistema pomoću
pneumatskog - Razlikuje i analizira tačnosti i simbola za
upravljanja. vođeno, sistematičnosti u konkretne
- Navodi i objašnjava programsko i radu. primjere.
osnovne logičke upravljanje sa - Izrada šema i
funkcije. samoodržanjem. simulacija rada
- Obrazlaže način - Shvata osnovne pneumatskog
realizovanja logičke funkcije i sistema u Fluid
logičkih funkcija poznaje kako se sim– u.
pneumatskim one realizuju - Realizacija šema
elementima. pneumatskim na
- Ilustruje elementima. demonstracionim
pneumatske šeme - Crta i analizira stolovima za
upravljanja i pneumatske šeme pneumatiku.
navodi metode upravljanja za
rešavanja. konkretne Seminarski rad
- Objašnjava primjere. - Kaskadne metode u
upravljački i - Pridržava se pravila pneumatskom
edukativni softver pri projektovanju upravljanju.
za simulaciju rada pneumatskih šema
pneumatskih upravljanja.
sistema (Fluid sim). - Prepoznaje
- Obrazlaže postupke elemente kojima se
zaštite i održavanja mogu realizovati
pneumatskih vremenske i
sistema. pritisne funkcije.
- Uočava pojavu
blokirajućeg
signala.
- Razlikuje
matematičke i
inženjerijske
149
Formativni ciljevi
metode rešavanja
blokirajućeg
signala.
- Rješava problem
blokirajućeg
signala
funkcijskim,
kaskadnim i
koračnim
metodama.
- Crta i analizira
funkcijski krug za
konkretne
primjere.
- Koristeći fluid sim
softver simulira
probleme
pneumatskog
upravljanja za
konkretne
primjere.
- Izrađuje
pneumatske
sisteme na radnim
stolovima za
pneumatiku.
- Shvata značaj
zaštite
iodržavanjapneuma
tskih sistema.
Osnovi elektro-pneumatike
- Objašnjava - Razlikuje osnovne - Uviđa vezu između Vježbe:
osnovne električne veličine. teorije i prakse. - Mjerenje napona,
elektrotehničke - Rukuje struje i otpora
veličine (napon, univerzalnim unimjerom u
struja, otpor, mjernim primjerima
kapacitet, el. instrumentom električnih kola.
snaga, el. (unimjerom) pri - Povezivanje
energija). mjerenju osnovnih osnovnih izvršnih
- Obrazlaže vrste električnih elemenata
djelovanja struje veličina. upravljanja u
(omov zakon, - Crta električna električnim
redna i paralelna kola (šeme) sa šemama.
veza, potrošači). različitim izvorima - Demonstracija
- Definiše električne i potrošačima. upravljanja radom
i elektro- - Računa i izvodi elektro-ventila u
pneumatske izvršne osnovne zavisnosti osnovnim šemama
elemente: električnih veličina upravljanja.
- tasteri, (omov zakon,
- krajnji prekidači, redna i paralelna
- beskontaktni veza potrošača).
150
Formativni ciljevi
davači signala - Razlikuje osnovne
(magnetni, izvršne elemente
kapacitivni i opto- upravljanja i
elektronski), poznaje njihovu
- releji, funkciju, način
- vremenski releji, rada i povezivanja
- sklopnici u šemama.
(kontaktori). - Poznaje i
- Upoznaje elektro- upoređuje razne
pneumatske varijante elektro-
pretvarače pneumatskih
(elektro-ventile): pretvarača
- 2/2 el. magnetni (elektro-ventila).
razvodnik sa - Shvata principe i
ručnim pomoćnim razlikuje tipove
aktiviranjem, pneumatskih
- 3/2 el. magnetni električnih
razvodnik sa pretvarača.
otvorenim nultim
položajem,
- 3/2 el. magnetni
razvodnik sa
zatvorenim nultim
položajem,
- 4/2 el. magnetni
razvodnik sa
posrednim
ventilom i ručnim
pomoćnim
aktiviranjem,
- 5/2 el. magnetni
razvodnik sa
posrednim
ventilom i ručnim
pomoćnim
aktiviranjem,
- 4/2 el. magnetni
razvodnik sa
dvostranim
upravljanjem,
- 5/2 el. magnetni
razvodnik sa
dvostranim
upravljanjem,
- 5/4 el. magnetni
razvodnik.
- Definiše
pneumatski
električni
pretvarač PE.
- Upoznaje
151
Formativni ciljevi
pneumatski
električni
pretvarač niskog
pritiska.
- Upoznaje
pneumatski
električni
pretvarač signala
(pritisna sklopka).
Mjere i propisi elektrozaštite
- Definiše osnovne - Poznaje osnovne - Razvija pozitivan
pojmove, sredstva i pojmove, sredstva i odnos prema
metode elektro- metode elektro zdravlju.
zaštite: zaštite. - Shvata značaj
- napon dodira, - Poznaje pomoćne potrebe zaštite na
- zaštitno izolovanje, strujne krugove i radu.
- zaštita malim strujne krugove
naponom, blokade.
- zaštitno odvajanje, - Poznaje signalne
- nulovanje, uređaje.
- zaštitno
uzemljenje,
- zistem zaštitnog
voda,
- prenaponska
zaštita,
- prekostrujna
zaštita,
- zaštitni stop taster,
- zaštitna glavna
sklopka.
- Opisuje pomoćne
strujne krugove.
- Definiše strujne
krugove blokade.
- Upoznaje signalno-
dojavne uređaje.
- Upoznaje slovno-
brojčane oznake
zaštite.
Elektrotehnički grafički simboli i oznake
- Upoznaje osnovne - Crta primjere - Razvija smisao za
elektrotehničke elektro- red i urednost.
simbole. pneumatskih
- Upoznaje elektro- grafičkih simbola.
pneumatske - Razlikuje slovne
grafičke simbole. oznake.
- Upoznaje slovne
oznake u elektro-
pneumatici.
152
Formativni ciljevi
Električne šeme i sklopovi elektro-pneumatike
- Vrste šema i - Upoznaje vrste - Razvija logičko Vježbe:
njihova uloga. šema i njihovu zaključivanje. - Povezati elektro-
- Tabela istinitosti ulogu pneumatske šeme
(U-I signala). - Poznaje tabele - Uviđa vezu između osnovnih logičkih
- Osnovne logičke istinistosti i njihovu teorije i prakse. funkcija I, ILI, i NE.
elektro- primjenu na - Povezati elektro-
pneumatske šeme rješenjima - Razvija pozitivan pneumatsku šemu
(logičko I, ILI i NE). osnovnih elektro- stav prema novim upravljanja
- Osnovne šeme i pneumatskih šema. saznanjima. elektro-ventilom
sklopovi elektro- - Poznaje različite 5/2, sa
pneumatike: šeme upravljanja samodržanjem i
- upravljanje elektro-ventilima. blokadom.
jednorednim - Povezati elektro-
cilindrom, - Razlikuje šeme pneumatsku šemu
- upravljanje upravljanja upravljanja
dvorednim elektro-ventilima elektro-ventilom
cilindrom, sa vremenskim 5/2, sa vremenskim
- paralelna veza, relejima. relejem i
- redna (serijska) samodržanjem.
veza,
- spoj blokade,
- spoj samoodržanja,
- upravljanje
jednosmjernim ili
dvosmjernim
cilindrom pomoću
spoja samodržanja,
- indirektno
dvostrano
upravljanje,
- automatsko
vraćanje cilindra,
- oscilirajuće
kretanje
dvosmjernog
cilindra,
- automatsko
vraćanje pomoću
graničnog
prekidača.
- Upravljanje
vremenskim
relejima:
- upravljanje
dvosmjernim
cilindrom (5/2)
vremenskim
relejom (čekanje
kod privlačenja),
- upravljanje
153
Formativni ciljevi
vremenskim
relejom uz
samodržanje,
- upravljanje
dvosmjernim
cilindrom
vremenskim
relejom (čekanje
kod otpuštanja),
- upravljanje
vremenskim
relejom (čekanje
kod otpuštanja) i
samodržanjem.
Izrada šema spajanja
- Poznaje metode - Razlikuje metode - Razvija odgovoran Vježba:
izrade spojne izrade finalne odnos prema radu. - Izrada projekta
šeme. elektro- šeme spajanja
- Opisuje metodu pneumatske šeme izabranom
pokušaja spajanja prema metodom, prema
(intuitivna - zadatim uslovima. zadatim uslovima.
iskustvena
metoda).
- Opisuje sistemske
metode.

- S. Nikolić: Hidrauličke, pneumatske i električne komponente, Zavod za udžbenike
i nastavna sredstva, Beograd, 2005.
- P. Mitrović, Z. Radojević: Hidraulika i pneumatika, Zavod za udžbenike i nastavna
- G. Nikolić: Pneumatika i hidraulika, Školska knjiga, Zagreb, 2006.
- Elektropneumatika, Festo didactic, Festo doo. Zagreb, 1995.
- S. Đurić: Mehanika II, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004.
- M. Plavšić i drugi: Mehanika I, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd,
2004.
- G. Nikolić: Upravljanje i regulacija, Školska knjiga, Zagreb, 2003.
- G. Nikolić: Pneumatsko upravljanje, Sveučilišna naklada liber, Zagreb, 1990.
- Pneumatsko upravljanje, Festo didactic. 2007.
- Festo katalozi, Festo didactic, 2008.

- računarom sa multimedijalnom opremom,
- šemama pneumatskih, hidrauličkih i ekektro-pneumatskih sistema,
- uzorcima i modelima hidrauličkih, pneumatskih i elektro-pneumatskih
komponenti,
- demonstracionim tablama za hidrauliku, pneumatiku i elektro-pneumatiku.

154
- usmenih odgovora,
- pismenih vježbi(u svakom klasifikacionom periodu radi se najmanje po jedan).

- Pozitivna ocjena nakraju školske godine.

- diplomirani inženjer elektrotehnike.

Povazanost sa drugim predmetima
Znanja
Predmet Znanja
- Primjena mehatronike - Informatika - Analogni signali
- Digitalni signali
- Binarni signali
- Mehanika - Opšte mašinstvo - Pojam sile
- Obrtni moment
- Snaga
- Trenje
- Brzina
-hidraulika - Opšte mašinstvo - Radne tešnosti
- Hidrauličko upravljanje - Pritisak, protok
- Komponente hidrauličkih
sistema
- Pneumatika - Opšte mašinstvo - Osobine gasova
- Pneumatsko upravljanje - Komponente pneumatskih
sistema
- Elektrotehnika sa - Elektrostatika
elektronikom - Jednosmjerna struja
- Naizmjenična struja
- Provodnici
- Poluprovodnici
- Pojačivači
155
1.3.6. INDUSTRIJSKA POSTROJENJA
1. Naziv predmeta: INDUSTRIJSKA POSTROJENJA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III 72 72
IV 66 66
Ukupno 138 138

- Sticanje znanja o vrstama i karakteristikama unutrašnjeg transporta i njihovoj
primjeni u industrijskim postrojenjima.
- Sticanje znanja o vrstama i karakteristikama skladišta i načinu skladištenja robe.
- Upoznavanje sa načinom i značajom zaštite robe.
- Sticanje znanja o potrebama energenata u industrijskim postrojenjima.
- Sticanje znanja o vrstama, karakteristikama i principu rada toplotnih mašina i
uređaja u industrijskim postrojenjima.
- Upoznavanje sa ulogom i značajem automatizacije industrijskih postrojenja.
- Upoznavanje sa objektima i održavanjem u industrijskim postrojenjima.
156
Razred: TREĆI
Formativni ciljevi
Unutrašnji transport
- Objašnjava pojam i - Razlikuje sisteme - Razvija - Crta šeme sistema
ulogu unutrašnjeg unutrašnjeg interesovanje za unutrašnjeg
transpota. transpota. proučavanje novih transporta.
- Navodi vrste - Shvata način tehnologija.
unutrašnjeg podjele - Podstiče korišćenje Seminarski rad
transpota. unutrašnjeg stručnog jezika. - Uređaji za vješanje
- Objašnjava puteve transporta. - Navikava se na tereta.
unutrašnjeg - Uočava i razlikuje racionalno i - Prosti dizalični
transporta. puteve unutrašnjeg pažljivo izvođenje mehanizmi
- Objašnjava podjelu transporta. pojedinih dizalice.
transportnih - Razlikuje zadataka. - Transportni uređaji
sredstava. transportna neprekidnog
- Upoznaje i navodi sredstva. transporta.
transportne - Razlikuje drumska
uređaje i motorna vozila.
postrojenja. - Izračunava
- Definiše kapacitet kapacitet
transportnih transportnih
uređaja. uređaja.
- Navodi i definiše - Razlikuje radne
uređaje za vješanje elemente za
tereta. vješanje i
zahvatanje tereta.
- Navodi i definiše - Razlikuje i analizira
proste dizalične kuke i uzengije.
mehanizme. - Analizira
elektromagnete.
- Navodi i opisuje - Analizira i
dizalice. upoređuje kofe.
- Ralikuje i analizira
- Navodi i opisuje grabilice.
podizače. - Analizira i
upoređuje dizalice
- Navodi i opisuje sa zavojinim
prenosnice. vretenom, dizalice
sa zupčastom
- Navodi i opisuje polugom i
transportne hidraulične
uređaje dizalice.
neprekidnog - Analizira i
transporta. upoređuje doboše
- Objašnjava način za vuču i čekrke.
podjele transpornih - Analizira i
uređaja. upoređuje:
- okretne dizalice,
- dizalice bez
gornjeg oslonca,
- okretno-pokretne
157
Formativni ciljevi
dizalice,
- Navodi i opisuje - mosne dizalice,
elevatore. - ramne dizalice,
- Navodi i opisuje - kombinovane
konvejere. dizalice.
- Opisuje pneumatski - Analizira i
transport. upoređuje:
- pokretne podizače,
- liftove,
- skipove (kofaste)
podizače,
- razlikuje
prenosnice sa
slobodnim
kretanjem.
- Upoređuje auto-
karete, elektro-
karete i viljuškare,
- Analizira šinske
prenosnice.
- Razlikuje
transportne
uređaje.
- Analizira i
upoređuje:
- trakaste
transportere,
- pločaste
transportere,
- valjkaste
transportere,
- grabuljaste
transportere,
- pužne
transportere,
- zavojne
transportere,
- inercijalne
(vibracione)
transportere.
- Analizira elevatore,
- Analizira
konvejere,
- Razlikuje elemente
pneumatskog
transporta,
- Analizira proces
pneumatskog
transporta.
Skladištenje robe
- Objašnjava pojam i - Razlikuje vrste - Navikava se na red - Crta vidove
158
Formativni ciljevi
ulogu skladišta. skladišta. i urednost. skladišta.
- Navodi vrste - Prepoznaje
skladišta. različite vidove
- Poznaje opremu i skladišta.
transportna - Predviđa opremu i
sredstva u transportna
skladištima. sredstva u
skladištima.
Zaštita robe
- Navodi vrste - Shvata značaj - Razvija ličnu
oštećenja robe. zaštite robe. odgovornost prema
- Navodi vrste - Razlikuje načine higijeni i zdravlju.
ambalaže. pakovanja robe.
- Opisuje palete i
kontejnere.
Pomoćna postrojenja
- Objašnjava važnost - Razlikuje - Razvija osjećaj za - Koristi šeme
rasporeda postrojenja za očuvanje životne postrojenja za
pomoćnih snabdijevanje sredine. snabdijevanje
postrojenja u električnom energentima.
industrijskoj energijom, vodom,
proizvodnji. toplotnom
- Navodi vrste energijom,
energenata koji se komprimovanim
najčešće koriste. vazduhom i
- Navodi gorivom.
karakteristične
elemente
pomoćnih
postrojenja za
snabdijevanje - Shvata značaj
energentima. odvođenja prašine,
- Navodi elemente dimova i škodljivih
postrojenja za gasova.
odvođenje prašine,
dimova i škodljivih
gasova.
159
Razred: ČETVRTI
Formativni ciljevi
Toplotne mašine i uređaji
- Navodi podjelu - Razlikuje motore - Shvata značaj - Koristi šeme i skice
pogonskih mašina. sa unutrašnjim očuvanja životne cilindarskog bloka
- Objašnjava način sagorijevanjem. sredine. motora.
podjele toplotnih - Analizira princip - Razvija pozitivan - Crta dijagrame rada
mašina. rada stav prema novim četvorotaktnin i
- Opisuje klipne četvorotaktnog saznanjima. dvotaktnih motora.
motore sa oto-motora. - Podstiče - Prezentira
unutrašnjim - Analizira princip razmjenu računarsku
sagorijevanjem rada informacija sa simulaciju rada
(SUS). četvorotaktnog okolinom. motora.
- Objašnjava način dizel motora.
podjele motora - Analizira princip
SUS. rada dvotaktnog Seminarski rad
- Objašnjava radni oto-motora. - Motori sa
ciklus motora SUS. - Analizira princip unutrašnjim
rada dvotaktnog sagorijevanjem
dizel motora. (princip rada, djelovi
- Objašnjava princip - Izračunava stepen motora SUS).
rada motora sa kompresije i snagu - Uređaji na motorima
rotacionim klipom. motora. sus.
- Objašnjava princip - Upoređuje
rada gasnih motora. dvotaktne i
- Navodi četvorotaktne
karakteristike motore.
goriva. - Upređuje oto i
dizel motore.
- Upoređuje motore
SUS.
- Navodi i opisuje - Razlikuje oktanski i
konstruktivne cetanski broj.
djelove klipnih - Razlikuje pokretne
motora SUS. i nepokretne
- Navodi i opisuje djelove motora
uređaje na SUS.
motorima SUS. - Razlikuje vrste
- Objašnjava princip hlađenja motora.
rada sistema za - Upoređuje
hlađenje motora. vazdušno i vodeno
hlađenjem motora.
- Navodi vrste - Razlikuje vrste
podmazivanja podmazivanja
motora. motora.
rada sistema sistema za
podmazivanja napajanje gorivom
motora. kod oto motora.
rada sistema za sisitema za
napajanje gorivom paljenje smješe
160
Formativni ciljevi
kod oto motora. kod oto motora.
rada sistema za sistema za
paljenje smješe kod napajanje i
oto motora. ubrizgavanje goriva
- Objašnajva princip kod dizel motora.
rada sistema za - Razlikuje i uočava
napajanje i glavne djelove
ubrizgavanje goriva sistema za prenos
kod dizel motora. snage.
- Navodi i objašnjava - Shvata značaj
uređaje za pravilnog rada
stavljanje motora u uređaja za
pogon. upravljanje i
- Navodi i objašnjava sistema za
glavne djelove kočenje.
sistema za prenos - Očitava oznake na
snage. pneumaticima i zna
- Opisuje uređaj za njihovo značenje.
upravljanje kod - Prepoznaje vrste
motornih vozila. kotlova.
- Objašnjava princip - Razlikuje osnovne
rada sistema za elemente i opremu
kočenje. kotla.
- Nabraja elemente
sistema za
oslanjanje.
- Navodi vrste
točkova i
pnumatika.
- Objašnjava ulogu
okvira i karoserije.
Kod motornih vozila
kontrolno mjerne
instrumente kod
motornih vozila.
- Objašnjava pojam i
navodi tipove
kotlovskog
postrojenja.
- Opisuje princip
rada kotla.
- Opisuje princip
rada sistema za
grijanje.
- Opisuje princip
rada sistema za
klimatizaciju.
Automatizacija industrijskih postrojenja
- Objašnjava pojam i - Prepoznaje - Jača - Koristi šeme
161
Formativni ciljevi
ulogu elemente samouvjerenost i primjera
automatizacije i automatuzacije. pouzdanost u automatskog
mehanizacije. radu. upravljanja.
- Navodi primjere
primjene otvorenih
i zatvorenih sistema
automatskog
upravljanja.
Održavanje industrijskih postrojenja
- Opisuje zadatak i - Razlikuje vrste - Razvija pravilan
značaj održavanja održavanja. odnos prema
industrijskih očuvanju
postrojenja. materijalnih
- Nabraja vrste dobara.
održavanja.
Industrijski objekti
- Navodi podjelu - Razvija pravilan
industrijskih odnos prema
objekata. očuvanju
- Opisuje osnovne materijalnih
oblike industrijskih dobara.
objekata.

- B. Vukosavljević: Industrijska postrojenja, Zavod za udžbenike i nastavna
- S. Ranković, S. Furundžić: Teret u saobraćaju i mehanizacija pretovara, Zavod za
- Dr M. Bukumirović: Elementi transportnih sredstava i uređaja II, Saobraćajni
fakultet, Beograd, 2001.

- Nastava se izvodi u učionici koja je opremljena:
- računarom sa multimedijalnom opremom, odgovarajućim softverom i potrebnim
brojem šema i skica.

- usmenih odgovora (najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu),
- pismenih vježbi (najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu),
- seminarskih radova,

162

Znanja
Predmet Znanja
- Unutrašnji transport - Opšte mašinstvo - Rad, energija, snaga,
- Pomoćna postrojenja stepen korisnog dejstva
- Uređaji na motorima sus - Pumpe, ventili, filteri
- Osnovni pojmovi razmjene
toplote
- Kompresori
163
1.3.7. ENERGETSKI SISTEMI
1. Naziv predmeta: ENERGETSKI SISTEMI
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III 46 26 72
IV 46 26 72
Ukupno 92 52 144

- Sticanje znanja o vrstama i karakteristikama pogonskih mašina i njihovoj primjeni
u industriji.
- Sticanje znanja o vrstama, karakteristikama i principu rada postrojenja za
proizvodnju energije.
- Sticanje znanja iz domena regulacije i održavanja sistema.
- Sticanje osnovnih znanja iz oblasti grijanja, klimatizacije i hlađenja.
- Upoznavanje i razumijevanje konstruktivnih rješenja sistema za grijanje,
klimatizaciju i hlađenje.
- Razvijanje osjećaja odgovornosti i preciznosti u radu.
164
Razred: TREĆI
Formativni ciljevi
Uvod
- Definiše pojam - Shvata pojam - Razvija logičko
energije. energije. mišljenje.
- Objašnjava zakon o - Razlikuje
održanju energije. mehaničku,
- Navodi i objašnjava toplotnu, hemijsku,
podjelu i vrste električnu i atomsku
energije. energiju.
- Navodi podjelu - Analizira kinetičku i
mašina prema vrsti potencijalnu
energije. energiju.
- Shvata podjelu
mašina na radne i
pogonske.
- Analizira zakon o
održanju energije.
Pogonske mašine i uređaji
Motori sa unutrašnjim sagorijevanjem
- Navodi ulogu, - Prepoznaje vrste - Razvija sistematski Vježbe:
značaj i podjelu motora. pristup pri rješavanju - Izračunavanje
motora sa - Tumači katalošku problema. stepena kompresije.
unutrašnjim dokumentaciju. - Razvija sposobnost - Crtanje
sagorijevanjem. - Na modelu uočava posmatranja, indikatorskih
- Upoznaje glavne pokretne i analiziranja i dijagrama rada
dijelove motora sa nepokretne djelove zaključivanja. četvorotaktnih i
unutrašnjim motora. dvotaktnih motora.
sagorijevanjem. - Analizira djelove sa - Prezentovanje
- Definiše stepen stanovišta računarske
kompresije motora. konstrukcije, simulacije rada oto i
- Obrazlaže i funkcije, dizel motora.
razumije taktove materijala,
radnog ciklusa opterećenja i Seminarski rad
četvorotaktnog oto održavanja. - Direktno i
motora. - Analizira stepen indirektno.
- Navodi indikatorske kompresije. - Ubrizgavanje goriva
i efektivne - Izračunava radnu i kod oto motora.
pokazatelje rada ukupnu zapreminu - Sastav,
četverotaktnog oto motora. karakteristike i
motora. - Analizira efektivne značaj kvaliteta
- Navodi i objašnjava pokazatelje rada izduvnih gasova.
konstruktivna motora.
rješenja dvotaktnog - Analizira ciklus rada
oto motora. četvorotaktnog oto
- Objašnjava i motora.
razumije radni - Analizira razliku
ciklus dvotaktnog konstruktivnih
oto motora. rešenja.
165
Formativni ciljevi
- Obrazlaže i - Dvotaktnih i
razumije ciklus rada četvorotaktnih oto
četvorotaktnog motora.
dizel motora. - Analizira rad
- Navodi razliku dvotaktnog oto
između oto i dizel motora.
motora. - Upoređuje i
- Navodi i objašnjava analizira razlike
konstruktivno između oto i dizel
rješenje motora sa motora.
rotacionim klipom. - Analizira efektivne i
- Navodi osnovne indikatorske
zadatke i elemente pokazatelje rada
sistema za četvorotaktnog dizel
napajanje oto motora.
motora gorivom. - Shvata princip rada
- Objašnjava četvorotaktnog dizel
pripremu radne motora.
smješe kod oto - Pronalazi primjenu
motora. četvorotaktnih dizel
- Navodi zadatak i motora.
elemente izduvnog - Shvata princip rada
sistema. motora sa
- Navodi sastav i rotacionim klipom.
objašnjava - Analizira parametre
mjerenje i kontrolu motora sa
produkata rotacionim klipom.
sagorijevanja. - Analizira proces
- Navodi osnovni formiranja radne
zadatak i podjelu smješe u
sistema za karburatoru.
napajanje dizel - Prepoznaje i
motora gorivom. analizira načine
- Poznaje princip ubrizgavanja goriva.
direktnog i - Analizira potrošnju
indirektnog procesa goriva u zavisnosti
ubrizgavanja goriva. od režima rada.
- Navodi načine - Analizira sastav
podmazivanja izduvnih gasova.
motora. - Skicira naponski
- Objašnjava sistem signal lambda sonde
za podmazivanje za bogate i
motora. siromašne smješe.
- Obrazlaže funkciju - Analizira rad pumpi
sistema za hlađenje niskog i vISOkog
motora. pritiska.
- Opisuje sistem za - Shvata funkciju
hlađenje motora brizgaljki u sistemu.
tečnošću. - Čita i analizira šemu
- Objašnjava sistem motora sa
166
Formativni ciljevi
vazdušnog hlađenja. turbopunjačem.
- Zna način - Uočava neophodnost
funkcionisanja podmazivanja
automatike pokretnih djelova
hlađenja. motora.
- Cita šemu sistema
za podmazivanje.
- Identifikuje djelove
sistema za
podmazivanje.
- Uočava neophodnost
hlađenja motora.
- Čita šemu sistema
za hlađenje motora.
Parne turbine
- Navodi i objašnjava - Identifikuje - Razvija sposobnost Vježbe:
podjelu i zadatak sastavne djelove: zapažanja i - Izračunavanje snage
parnih turbina. mlaznice, radno zaključivanja. turbine.
- Opisuje sastavne kolo, kućište, - Grafičko
djelove parnih zaptivače. prikazivanje
turbina. - Razlikuje i promjene brzine i
- Objašnjava princip upoređuje akcione i pritiska kod akcionih
rada akcionih reakcione turbine. i reakcionih turbina.
turbina. - Poznaje princip rada
- Navodi i objašnjava de lavalove akcione Seminarski rad
reakcione turbine. turbine. - Karakteristike,
- Navodi razliku - Analizira Kertisove primjena i stepen
između akcionih i turbine sa korisnosti
reakcionih turbina. stepenima brzine i višestepenih parnih
- Navodi vrste pritiska. turbina.
kondezatora i - Shvata princip rada.
opisuje pojam - Parsonove reakcione
kondezacije. turbine.
- Objašnjava proces - Računa snagu
regulacije rada turbine.
turbine. - Shvata kondezaciju i
- Definiše snagu navodi ulogu
turbine i postupak kondezatora.
izračunavanja. - Utvrđuje značaj
regulacije i način
regulacije rada
turbine.
Gasne turbine
- Opisuje rad gasne - Analizira rad gasne
turbine. turbine.
- Navodi i objašnjava - Shvata princip rada
sastavne djelove gasne turbine sa
gasnih turbina. pogonom na čvrsto
- Navodi prednosti i gorivo.
167
Formativni ciljevi
nedostatke gasnih - Prepoznaje
turbina. prednosti i
nedostatke gasnih
turbina.
- Identifikuje
sastavne djelove
gasne turbine.
Vodene turbine
- Navodi podjelu, - Razlikuje akcione i - Razvija sposobnost Vježbe:
značaj i ulogu reakcione turbine. zapažanja, - Izračunavanje snage
vodenih turbina. - Analizira ra analiziranja i turbine
- Opisuje proces peltonove turbine. zaključivanja
pretvaranja - Ocjenjuje
hidrauličke u najpovoljnije uslove
mehaničku energiju. za dobijanje snage.
- Objašnjava akciono - Shvata akciono
i reakciono dejstvo dejstvo mlaza.
mlaza vode i stepen - Identifikuje
iskorišćenja. sastavne djelove
- Nabraja sastavne peltonove turbine.
djelove turbine. - Uočava gubitke
- Obrazlaže snage i izračunava
kriterijume izbora stepen iskorišćenja
turbine. Peltonove turbine.
- Objašnjava - Shvata reakcijsko
Peltonovu, dejstvo vodenog
Kaplanovu i mlaza.
Fransisovu turbinu. - Prepoznaje sastavne
- Upoznaje postupak djelove Fransisove
analitičkog turbine i navodi
određivanja snage njihovu ulogu.
turbine. - Shvata pojam
specifičnog broja
obrtaja i varijante
- Fransisove turbine s
obzirom na
bezbjednost.
- Identifikuje
sastavne djelove,
njihovu ulogu i
princip rada
- Kaplanove turbine.
- Izračunava snagu
turbine.
Elektromotori
- Objašnjava princip - Identifikuje - Razvija potrebu
rada elektromotora sastavne djelove ekonomičnog
jednosmjerne elektromotora. korišćenja energije.
struje. - Shvata princip rada
168
Formativni ciljevi
- Navodi i opisuje rad elektromotora
sinhronih i jednosmjerne struje
asinhronih motora. - Shvata princip rada
- Obrazlaže princip dinamo mašine.
rada električnih - Analizira rad
generatora. generatora
- Zna postupak naizmjenične
održavanja struje.
elektromotora. - Navodi prednosti i
- Navodi primjenu nedostatke
elektromotora. primjene
elektromotora.
169
Razred: ČETVRTI
Formativni ciljevi
Elektrane
- Navodi podjelu - Razlikuje termo, - Razvija svijest o Vježbe:
prema izvorima hidro i značaju ekonomičnog - Izrada pribranske i
energije. gasoenergetska korišćenja električne derivacione šeme i
- Nabraja osnovne postrojenja. energije. izrada principijelne
karakteristike - Upoređuje rad - Razvija interesovanje šeme kondezacione
energetskih termoelektrana sa za proučavanje novih termoelektrane sa
postrojenja. parnim i gasnim tehnologija. parnim blokom.
- Navodi i objašnjava blokom. - Izrada šeme
vrste - Pravi šeme parnog, termoelektrane sa
termoenergetskih gasnog, gasnim blokom.
postrojenja prema kondezacionog i - Izrada šeme
radnim medijima i toplifikacionog kompleksnog
konstruktivnim energetskog bloka. korišćenja
karakteristikama. - Analizira rad geotermalnih voda
- Opisuje kotlovsko kotlovskog kao izvora toplote.
postrojenje. postrojenja.
- Navodi podjelu, - Uočava osnovne Seminarski rad
pogon i održavanje konstruktivne - Tehno-energetske
kotla. karakteristike kotla. karakteristike
- Upoznaje prateća - Shvata značaj termoenergetskog
postrojenja za pratećih postrojenja.
transport goriva, postrojenja: - Energetski bilans
sistem rashladne - sistema za sistema za
vode, pripremu transport goriva, proizvodnju i
vode, - sistem rashladne potrošnju energije.
Cijevni sistem vode,
pumpe, - ventilatore,
ventilatore... . - pumpe,
- Nabraja podjelu i - cijevni sistem,
karakteristike - armatura,
toplotnih - analizira toplotni
turbomašina. bilans, gubitke i
- Navodi i objašnjava stepen iskorišćenja
vrste kotla.
hidroenergetskih - Shvata rad
postrojenja i reverzibilne
hidrauličkih mašina. hidroelektrane.
- Opisuje pumpno - Upoređuje
postrojenje. pribranske i
- Upoznaje derivacione šeme.
hidromašinsku - Analizira energetski
opremu bilans i tehničko-
hidroenergetskih energetsku
postrojenja. efikasnost
- Opisuje hidroenergeskog
gasoenergetsko sistema.
postrojenje. - Analizira rad
- Objašnjava mjerno- gasoenergetskog
170
Formativni ciljevi
regulacione gasne postrojenja.
stanice i sudove za - Upoređuje gasne
tečni gas. turbine otvorenog i
- Navodi pogonsko- zatvorenog toka.
preventivne mjere - Prepoznaje
sigurnosti za rad sa elemente
prirodnim gasom i gasoenergetskog
postupke pri postrojenja.
eksploataciji. - Shvata postupke
- Navodi eksploatacije i
karakteristike održavanja gasnih
nuklearnih postrojenja.
postrojenja. - Crta uprošćenu šemu
- Opisuje nuklearne nuklearne elektrane.
reaktore. - Prepoznaje
- Upoznaje elemente nuklearne
karakteristike elektrane.
generatora pare. - Analizira rad
- Navodi nove i nuklearnog reaktora.
buduće tehnologije - Uočava osnovne
za proizvodnju elemente solarnih
električne energije. elektrana,
- Navodi - Crta i analizira
karakteristike uprošćenu šemu
solarnih elektrana. solarne elektrane.
- Objašnjava način - Prepoznaje osnovne
rada geotermalne Elemente
elektrane. geotermalne
- Ilustruje šemu elektrane.
geotermalne - Crta i analizira šemu
elektrane. geotermalne
- Navodi elektrane.
karakteristike - Shvata značaj i
elektrana na vjetar. ulogu postrojenju u
energetskom sistemu
sa stanovišta
troškova proizvodnje
električne energije.
Sistemi za grijanje
- Navodi zadatak - Razlikuje uređaje za - Razvija svijest o Vježbe:
postrojenja za lokalno grijanje. racionalnom - Izrada šema
grijanje. - Uočava korišćenju energije. vodenog
- Navodi i objašnjava karakteristike peći - Razvija sposobnost gravitacionog
karakteristike i na čvrsto gorivo, zapažanja. grijanja.
primjenu gasnih i uljnih peći. - Izrada šema
pojedinačnih - Upoređuje vodeno i jednocijevnog i
zagrijevnih uređaja. vazdušno centralno dvocijevnog razvoda
- Upoznaje osnove grijanje. parnog grijanja.
sistema centralnog - Prepoznaje osnovne - Čitanje tehničke
grijanja. djelove postrojenja dokumentacije.
171
Formativni ciljevi
- Nabraja djelove za centralno
postrojenja za grijanje. Seminarski rad
vodeno i parno - Analizira - Pumpno centralno
centralno grijanje. jednocijevno grijanje.
- Objašnjava postrojenje vodenog - Toplifikacija-
jednocijevno i gravitacionog daljinsko grijanje.
dvocijevno vodeno grijanja.
gravitaciono - Crta i upoređuje
grijanje. šeme jednocijevnog
- Obrazlaže pumpno i dvocijevnog
grijanje. grijanja.
- Navodi i opisuje - Shvata i analizira
parno grijanje: parno grijanje.
-niskog pritiska, - Upoređuje parno
-visokog pritiska, grijanje niskog i
-vakumsko. vISOkog pritiska.
- Navodi značaj - Prepoznaje
daljinskog grijanja. komponente sistema
- Objašnjava parno, za vazdušno
toplovodno i grijanje.
vrelovodno daljinsko - Uočava značaj
grijanje. daljinskog grijanja.
- Opisuje podstanice - Upoređuje
za daljinsko toplovodno,
grijanje. vrelovodno i parno
- Obrazlaže daljinsko grijanje.
toplovodni prenos - Cita projektnu
toplote do dokumentaciju za
podstanice. podstanicu.
- Navodi elemente - Razlikuje direktno i
regulacije u indirektno grijanje.
podstanici. Intrepretira metode
- Opisuje direktno i mjerenja protoka i
indirektno grijanje. količine utrošene
- Obrazlaže postupak energije.
mjerenja protoka i - Upoređuje posebne
količine utrošene oblike grijanja.
energije. - Shvata princip rada
- Objašnjava sistem toplotne pumpe.
grijanja toplim - Identifikuje glavne
vazduhom. elemente solarnog
- Nabraja posebne sistema i navodi
oblike grijanja. njihovu funkciju.
- Objašnjava grijanje
toplotnom pumpom.
- Navodi glavne
djelove i objašnjava
postupak solarnog
grijanja.
- Objašnjava grijanje
172
Formativni ciljevi
atomskom
energijom.
Sistemi za klimatizaciju
- Definiše pojam - Shvata proces - Shvata značaj Vježbe:
klimatizacije. klimatizacije. sistemskog pristupa pri - Čitanje tehničke
- Navodi i objašnjava - Identifikuje rešavanju konkretnih dokumentacije.
konfornu i komponente sistema problema.
tehnološku za klimatizaciju. Seminarski rad
klimatizaciju. - Vrednuje uticaj - Uticaj temperature,
- Navodi elemente vlažnosti i brzine vlažnosti vazduha i
mikro i makro vazduha. brzine strujanja u
klime. - Upoređuje procesima
- Upoznaje način klimatizaciju u klimatizacije.
regulacije sistema zimskim i ljetnjim
klimatizacike u uslovima.
ljetnjem i zimskom - Razlikuje
periodu. niskopritisni,
- Navodi i objašnjava vISOkopritisni,
sisteme dvokanalni i
klimatizacije. vazdušno-vodeni
- Nabraja i opisuje sistem klimatizacije.
komponente sistema - Analizira proces
za klimatizaciju. pripreme vazduha.
- Navodi i objašnjava - Prepoznaje
komponente komponente složenih
složenih sistema za sistema za
klimatizaciju. klimatizaciju.
- Upoznaje uređaje i - Razlikuje uređaje i
aparate za aparate za
regulaciju i regulaciju i
upravljanje procesa upravljanje u
klimatizacije. procesima
- Opisuje postupak klimatizacije.
pripreme - Shvata osnovne
postrojenja za principe primjene
puštanje u rad, automatske
vođenje normalnog regulacije sistema za
režima rada i klimatizaciju.
zaustavljanja.
Sistemi za hlađenje
- Objašnjava - Shvata zadatak - Shvata značaj zaštite Vježbe:
postupak hlađenja. sistema za hlađenje. životne sredine. - Čitanje tehničke
- Nabraja vrste - Upoređuje i vrši - Stiče osobine dokumentacije.
rashladnih izbor rashladnih sistematičnosti.
postrojenja. fluida. Seminarski rad
- Upoznaje vrste - Analizira šeme - Kompresorske
rashladnih fluida i amonijačnih i rashladne mašine.
kriterijume za freonskih rashladnih - Apsorcione
njihov izbor mašina. rashladne mašine.
173
Formativni ciljevi
ilustruje šeme - Analizira princip
principa rada kompresora.
amonijačnih i - Određuje
freonskih rashladnih indikatorsku i
sistema. efektivnu snagu i
- Objašnjava procese stepen korisnosti.
u kompresoru, - Shvata funkciju
stepen korisnosti, kondezatora,
indikatorsku i isparivača i prigušni
efektivnu snagu. ventila.
- Navodi i objašnjava - Razlikuje
sastavne elemente kondezatore sa
rashladnih sistema: vodenim i vazdušnim
- kompresore, hlađenjem.
- kondezatore, - Uočava značaj kula
- isparivače, za hlađenje vode.
- ventile, - Analizira uticaj
- međuhladnjake. koeficijenta prolaza
- Objašnjava toplote i površine
cirkulaciono preko koje se vrši
hlađenje vode. razmjena.
- Opisuje kule za - Analizira
hlađenje vode. dvopoziciono
- Obrazlaže proces regulisanje
razmjene i vrste rashladnih uređaja.
razmjenjivača - Vrednuje značaj
toplote. odvajača ulja,
- Nabraja i objašnjava filtera, nivokaza,
uređaje za kontrolnih stanica,
regulisanje i armature,
upravljanje. cjevovoda, spojnica.
- Navodi i objašnjava .
izvedbe rashladnih
sistema.
- Objašnjava
postupke
eksploatacije i
održavanja
rashladnih sistema.

- J. Lenesi i T. Ristanović: Motori i motorna vozila, Zavod za udžbenike i nastavna
- D. Janković: Motorna vozila, Mašinski fakultet, Beograd.
- M. Tomić i S. Petrović: Motori sus, Mašinski fakultet, Beograd.
- F. Razumović: Enciklopedija strojeva, Školska knjiga, Zagreb, 1977.
- I. Brkić i drugi: Energetska postrojenja, Zavod za udžbenike, Beograd, 1995.
- M. Bogner i drugi: Energetski procesi, Zavod za udžbenike, Beograd, 1995.
- D. Debeljković: Termoenergetski procesi, Zavod za udžbenike, Beograd, 2001.
174
- B. Vukosavljević, M. Marjanović: Osnovi energetike, Zavod za udžbenike,
Beograd.
- M. Bogner i drugi: Postrojenja za grijanje i klimatizaciju, Zavod za zudžbenike,
Beograd.

- Nastava se realizuje u učionici koja je opremljena:
- računarom sa multimedijskim paketom, softverom za simulaciju rada pogonskog
motora,
- modelima, maketama, skicama pogonskih mašina,
- dijapozitivima i šemama energetskih postrojenja,
- dijapozitivima i šemama sistema grijanja, klimatizacije i hlađenja.

- usmenih odgovora,
- pismenih vježbi.


175
Znanja
Predmet Znanja
- Pogonske mašine i uredjaji - Opšte mašinstvo - Mehanički rad, energija,
- Elektrotehnika sa snaga
elektronikom - Stepen korisnog djelovanja
- Osnovi elektrotehnike
- Osnovi električnih mašina
- Elektrane - Elektrotehnika sa - Jednosmjerne struje
elektronikom - Naizmjenične struje
- Elektromagnetizam
- Proizvodnja i prenos
električne energije
- Sistemi za grijanje - Opšte mašinstvo - Osnovni pojmovi razmjene
toplote
- Vodena para
- Pumpe, ventili, filteri
- Sistemi za klimatizaciju - Opšte mašinstvo - Vlažan vazduh
- Osnovne veličine stanja u
termodinamici
- Sistemi za hlađenje - Opšte mašinstvo - Prvi i drugi zakon
termodinamike
- Kompresori
- Razmjenjivači toplote
- Ventili
176
2. STRUČNI ISPIT
2.1. ISPITNI KATALOZI ZA STRUČNO - TEORIJSKI DIO ISPITA
2.1.1. KOMPJUTERSKO MODELIRANJE
1. Naziv ispitnog kataloga: KOMPJUTERSKO MODELIRANJE
2. Cilj ispita
- Na ispitu kandidat treba da pokaže poznavanje i upotrebu znanja iz predmeta

kompjutersko modeliranje, uz:
- uspješnost traženja i upotrebe informacija iz različitih izvora,
- poznavanje pojmova, definicija, postupaka i njihovog korišćenja iz oblasti
kompjuterskog modeliranja,
- rješavanje jednostavnih problema-zadataka, vezanih za izradu 3D modela
dijelova,
- rješavanje jednostavnih problema-zadataka, vezanih za izradu 3D modela
sklopova,
- rješavanje jednostavnih problema-zadataka, vezanih za izradu tehničkog crteža
detalja, na osnovu 3D modela dijela,
- rješavanje jednostavnih problema-zadataka, vezanih za izradu tehničkog crteža
sklopa, na osnovu 3D modela sklopa,
- rješavanje složenijih problema-zadataka, vezanih za izradu 3D modela dijelova,
-rješavanje složenijih problema-zadataka, vezanih za izradu 3D modela sklopova,
- rješavanje složenijih problema-zadataka, vezanih za izradu tehničkog crteža
detalja, na osnovu 3D modela dijela,
- rješavanje složenijih problema-zadataka, vezanih za izradu tehničkog crteža
sklopa, na osnovu 3D modela sklopa,
- odgovarajući pristup pri modeliranju i izradi tehničke dokumentacije,
- poznavanje i poštovanje propisa sa područja zaštite na radu i zaštite okoline,
- poznavanje standarda i propisa i njihova pravilna upotreba,
- primjenu normi i smjernica za obezbjeđivanje kvaliteta proizvoda,
- objašnjenje i interpretaciju rezultata,
- odluke o racionalnoj upotrebi materijala i vremena,
- upotrebu savremene informacione tehnologije.
3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na stručnom ispitu
1. Crtanje skica za modele punih tijela

- Nacrtati skicu prema datom crtežu.
2. Obrada i izmjena skica

- Izvršiti zaobljavanje skiciranih objekata.
- Izvršiti zarubljivanje skiciranih objekata.
- Kopirati skicirani objekat tako što se pomjera na zadato rastojanje.
- Simetrično preslikati skicirani objekat.
- Premjestiti, rotirati i izmijeniti veličinu skiciranom objektu.
- Izraditi linearni šablon.
- Izraditi kružni šablon.
- Unijeti tekst u okruženju za skiciranje, postaviti tekst duž krive.
3. Dodavanje relacija i mjera skicama

- Dodati odgovarajuće geometrijske relacije.
177
- Kotirati skicu, potpuno definisati skicu.
- Odrediti ugao i rastojanja između datih linija, tačaka na skicama.
- Odrediti svojstva datog presjeka (površina, položaj težišta, moment inercije,
polarni moment inercije, ugao između glavnih osa i osa skice i glavni moment
inercije).
4. Modelovanje dijelova – osnovni elementi

- Nacrtati pun izvučeni osnovni element.
- Nacrtati tankozidni izvučeni osnovni element.
- Nacrtati pun obrtni osnovni element.
- Nacrtati tankozidni obrtni osnovni element.
- Dodijeliti materijal i teksturu modelu.
5. Izrada referentne geometrije

- Konstruisati referentnu ravan.
- Konstruisati referentnu osu.
- Konstruisati referentne tačke.
- Konstruisati referentni koordinatni sistem.
6. Alatke za modelovanje
- Izvršiti isjecanje datog modela prema zadatim parametrima.
- Izraditi otvore i navoj na datom modelu.
- Izvršiti jednostavno i složeno zaobljavanje na datom modelu.
- Izvršiti obaranje ivica i tjemena modela.
- Konstruisati element – školjka.
- Izraditi linearni šablon modela.
- Izraditi kružni šablon modela.
- Izraditi šablon prema skici.
- Izraditi šablon duž krive.
- Izraditi šablon prema tabeli.
- Konstruisati element – rebro.
- Nacrtati presjek modela.
7. Napredno modelovanje
- Konstruisati element tipa loft.
- Konstruisati element tipa sweep prostim izvlačenjem duž 2D putanje.
- Konstruisati element tipa sweep prostim izvlačenjem duž spiralne 3D putanje.
- Konstruisati element tipa sweep prostim izvlačenjem duž ivične 3D putanje.
- Konstruisati element tipa sweep prostim izvlačenjem duž segmentirane 3D
putanje.
- Konstruisati element tipa sweep prostim izvlačenjem duž krivolinijske 3D
putanje.
8. Modelovanje sklopova
- Uvesti i postaviti odgovarajuće komponente u dokument sklopa.
- Sastaviti komponente koristeći uslove uklapanja.
- Uklopiti komponente koristeći inteligentno uklapanje.
- Sastaviti komponente pomoću referenci za uklapanje.
- Sastaviti komponenete koristeći napredne uslove uklapanja.
- Sastaviti komponente koristeći mehaničke uslove uklapanja.
- Izvršiti brisanje komponeneti i podsklopova, mijenjanje uslova uklapanja.
- Izvršiti zamjenu objekata izabranih za uklapanje, razlaganje podsklopova,
zamjena elementa u podsklopovima.
- Izraditi šablon vođen elementom.
178
- Izraditi lokalni šablon.
- Izvršiti otklanjanje smetnji u sklopu, otkrivanje sukoba dok je sklop u pokretu.
- Nacrtati rastavljeno stanje sklopa, skice sa linijama rastavljanja.
9. Površinsko modelovanje
- Konstruisati osnovnu nurbs površinu prema zadatim parametrima.
- Konstruisati obrtnu i izvučenu površinu.
- Konstruisati u-površinu tipa loft.
- Konstruisati površinu tipa sweep.
10. Tehnički crtež detalja

- Nacrtati tri standardna prikaza na osnovu datog 3D modela.
- Nacrtati pun presjek i polupresjek.
- Nacrtati djelimični presjek.
- Nacrtati izdvojeni presjek.
- Nacrtati uporedni presjek.
- Nacrtati poprečni presjek.
- Nacrtati prikaz detalja.
- Nacrtati skraćeni prikaz.
- Izvršiti kotiranje crteža.
- Izvršiti unos tolerancija dužina, uglova, oblika i položaja na crtež.
- Izvršiti dodavanje simbola za kvalitet obrađene površine.
- Izvršiti dodavanje oznaka centra i osa simetrije, označavanje otvora na crtežu,
dodavanje uprošćenog prikaza navoja.
11. Tehnićki crtež sklopa

- Dodati i popuniti sastavnicu na crtežu sklopa.
- Izvršiti označavanje pojedinih dijelova – komponenti sklopa na sklponom crtežu.
- Izraditi prikaz krajnjih položaja, maksimalan i minimalan domet pokreta sklopa.
- Nacrtati presjek sklopa, određivanje šrafure, biranje komponenti koje će biti
izostavljene prilikom presjecanja.
12. Jednačine, konfiguracije i elementi iz biblioteke

- Izvršiti dodavanje i mijenjanje jednačina.
- Izvršiti potiskivanje, vraćanje potisnute jednačine i brisanje jednačine.
- Izraditi konfiguraciju ručno.
- Izraditi konfiguraciju pomoću projektne tabele.
- Izraditi i postaviti elemente biblioteke.
- Izvršiti mijenjanje i razlaganje elemenata biblioteke.
179
4. Tip ispita
- Usmeno.
- Na ispitnom listu treba da budu tri zadatka, kombinovana po složenosti na
odgovarajući način – da budu iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih
tematskih oblasti, kako bi težina zadataka (zbirna) na svakom ispitnom listu bila
ista.
- Kandidat na ispitu koristi računar, odgovarajući CAD softver.
- Detaljan spisak ispitnih zadataka sastavlja se na osnovu okvirnog spiska zadataka,
datih u ispitnom katalogu.
- Kandidat ima pravo da se pripremi za ispit 20 minuta.
- Ispit traje najviše 20 minuta.
5. Dozvoljena pomagala
- Pomagala nijesu predviđena.
6. Literatura i drugi izvori

- Za kandidate je za pripremu preporučena literatura i drugi izvori dati u katalogu
znanja i godišnjem planu rada nastavnika.
180
2.1.2. KOMPJUTERSKO UPRAVLJANJE PROIZVODNJOM
1. Naziv ispitnog kataloga: KOMPJUTERSKO UPRAVLJANJE PROIZVODNJOM
2. Cilj ispita
- Na ispitu kandidat treba da pokaže poznavanje i upotrebu znanja iz predmeta

kompjutersko upravljanje proizvodnjom, uz:
- uspješnost traženja i upotrebe podataka iz različitih izvora,
- poznavanje pojmova, definicija, postupaka i njihovog korišćenja iz oblasti CNC
tehnologije,
- rješavanje jednostavnih problema/zadataka, vezanih za izradu programa u
proizvodnji upravljanoj kompjuterom,
- rješavanje jednostavnih problema/zadataka, vezanih za izradu tehničko
tehnološke dokumentacije u proizvodnji upravljanoj kompjuterom,
- rješavanje složenijih problema/zadataka, vezanih za izradu programa u
proizvodnji upravljanoj kompjuterom,
- rješavanje složenijih problema/zadataka, vezanih za izradu tehničko tehnološke
dokumentacije u proizvodnji upravljanoj kompjuterom,
- odgovarajući pristup u izboru tehnoloških postupaka,
- poznavanje i poštovanje propisa sa područja zaštite na radu i zaštite okoline,
- poznavanje standarda i propisa i njihovu pravilnu upotrebu,
- objašnjenje i interpretaciju rezultata,
- odluke o racionalnoj upotrebi materijala, energije, vremena,
- upotrebu savremene informacione tehnologije.
3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na stručnom ispitu
1. NC, CNC i DNC upravljanje

- Objasniti pojam NC (Numerical Control) upravljanja.
- Navesti karakteristike i objasniti pojam CNC (Computer Numerical Conrol)
upravljanja.
- Objasniti pojam DNC (Direct Numerical Control) upravljanja.
- Uporediti karakteristike konvencionalnih / klasičnih, NC i CNC mašina sa aspekta
oblasti primjene, produktivnosti, ekonomičnosti i ukupne efikasnosti obrade.
- Razlikovati i uporediti karakteristike nc i CNC upravljanja.
- Navesti i objasniti pokazatelje kvaliteta CNC mašina.
2. CNC alatne mašine

- Navesti tipove CNC alatnih mašina za obradu rezanjem.
- Navesti osnovnu strukturu i glavne dijelove CNC alatnih mašina i objasniti njihovu
funkciju.
- Navesti pokazatelje kvaliteta CNC mašina.
- Objasniti proizvodnsot, ekonomičnost i oblasti primjene CNC mašina.
- Uočiti prednosti CNC mašina nad klasičnim kod složenijih oblika i kontura radnog
predmeta.
3. Priprema alata za CNC mašine

- Navesti osnovne vrste i karakteristike alata za CNC mašine.
- Obrazložiti namjenu i vrste steznih alata i pribora.
- Obrazložiti namjenu i vrste mjernih i kontrolnih alata i pribora.
- Objasniti osnovne kriterijume za izbor reznih alata kod CNC mašina.
- Navesti dijelove /elemente sistema alata kod CNC mašina i objasniti njihovu
namjenu.
181
- Navesti i objasniti osnovne načine podešavanja alata.
- Objasniti podešavanje alata na mašini i van mašine.
- Objasniti pojam korekcije radijusa alata.
- Analizirati kriterijume izbora reznih, steznih i kontrolnih alata.
- Analizirati funkciju i međusobnu zavisnost držača, međuelementa (produžetka) i
nosača (stezača) u sklopu sistema alata.
- Analizirati vezu grešaka obrade i pravilnog podešavanja alata.
4. CNC strugovi
- Navesti osnovne vrste CNC strugova.
- Objasniti strukturu i glavne dijelove CNC struga.
- Objasniti funkciju sistema upravljanja, mehaničkog, mjernog i pogonskog sistema
CNC struga.
- Objasniti karakteristične tačke CNC struga.
- Znati sigurnosne uređaje i sigurnosne mjere kod CNC struga.
- Navesti načine rada CNC struga.
- Znati način izmjene alata, pogona i stezanja tipičnih radnih predmeta kod CNC
struga.
5. CNC glodalice
- Navesti osnovne vrste CNC glodalica.
- Navesti strukturu i glavne dijelove CNC glodalice.
- Objasniti funkciju sistema upravljanja, mehaničkog, mjernog i pogonskog sistema
CNC glodalice.
- Objasniti karakteristične tačke CNC glodalice.
- Navesti sigurnosne uređaje i sigurnosne mjere kod CNC glodalice.
- Objasniti način rada, izmjene alata, pogona i stezanja tipičnih radnih predmeta
kod CNC glodalice.
6. Ručno programiranje CNC mašina

- Objasniti suštinu programiranja CNC mašine i navesti vrste programiranja.
- Objasniti obradu informacija u procesu programiranja.
- Navesti funkciju i značaj nulte tačke mašine, referentne tačke mašine i nulte
tačke radnog predmeta/obratka.
- Objasniti apsulutni i inkrementalni sistem mjerenja.
- Obrazložiti razliku između glavnog i pomoćnog kretanja.
- Objasniti:
- glavne i pomoćne programske funkcije,
- osnovne funkcije ciklusa,
- programiranje sa podprogramima.
- Analizirati sadržaj programskog lista.
- Tumačiti značenje pojedinih oznaka /riječi u programskoj rečenici i format riječi.
7. Izrada programa za CNC strugove

- Navesti elemente koji utiču na izbor režima obrade kod CNC struga.
- Objasniti značaj određivanja karakterističnih nultih tačaka mašine, alata i radnog
predmeta.
- Objasniti razliku između apsolutnog i relativnog koordinatnog sistema.
- Navesti pravila za pisanje programskih rečenica i programa za CNC strug.
- Uočiti povezanost izbora režima obrade, alata, sredstva za hlađenje i materijala
radnog predmeta.
8. Izrada programa za CNC glodalice

- Navesti elemente koji utiču na izbor režima obrade kod CNC glodalice.
182
- Objasniti značaj određivanja karakterističnih nultih tačaka mašine, alata i radnog
predmeta.
- Navesti pravila za pisanje programskih rečenica i programa kod CNC glodalice
- Uočiti povezanost izbora režima obrade, alata, sredstva za hlađenje i materijala
radnog predmeta.
9. Priprema tehničko-tehnološke dokumentacije

- Navesti sadržaj tehničko-tehnološke dokumentacije.
- Obrazložiti namjenu i sadržaj:
- plana obrade,
- operacionog lista,
- plana stezanja,
- plana alata,
- plana (podešavanja) mašina,
- programskog lista.
- Definisati pojam kvaliteta obrađene površine, pojam tačnosti obrade, dimenzija,
oblika, položaja.
- Navesti uzroke koji utiču na kvalitet obrađene površine.
- Navesti karakteristike stezanja kad se radni predmet izrađuje iz pripremaka i
šipkastog materijala.
- Navesti elemente režima obrade.
- Objasniti izbor režima obrade u zavisnosti od materijala radnog predmeta.
- Navesti osnovne karakteristike tehnoloških procesa kod proizvodnje sa mašinama
sa numeričkim upravljanjem.
- Uočiti podatke na radioničkom crtežu, bitne za definisanje postupka obrade.
- Pronaći vezu između kvaliteta površine i metoda obrade.
- Uočiti greške obrade, analizirati osnovne uzroke i metode postizanja tačnosti i
kvaliteta obrade.
- Analizirati uticaj zahtjeva na radioničkom crtežu na tok procesa obrade.
- Uočiti uticaj režima obrade na greške obrade.
- Uočiti uticaj stezanja na greške obrade.
10. CNC obradni sistemi za nekonvencionalne metode obrade

- Navesti opšte karakteristike i vrste nekonvencionalnih metoda obrade.
- Objasniti princip rada:
- ultrazvučne metode,
- elektroerozione obrade,
- laserske obrade,
- elektrohemijske obrade.
- Uočiti prednosti i nedostatke nekonvencionalnih metoda obrade.
- Uporediti karakteristike pojedinih vrsta obrade nekonvencionalnih metoda
obrade.
11. CNC mjerne mašine

- Navesti opšte karakteristike, primjenu, podjelu i struktura CNC mjernih mašina.
Objasniti projektovanje tehnologije mjerenja na CNC mjernim mašinama,
primjenjene metode, sistem pribora za mjerenje.
12. Primjena CAD/CAM sistema i automatizovana proizvodnja

- Objasniti pojam CAM (Computer Aided Design).
- Objasniti koncept CAD-CAM (Computer Aided Manufacturing).
- Objasniti kako se uz pomoć odgovarajućeg cam softvera:
- definiše putanja alata,
- biraju tehnološki parametri obrade,
183
- bira odgovarajući rezni, stezni i mjerni alat,
- bira postupak i vrsta obrade,
- simulira proces obrade radnog predmeta,
- vrše potrebne korekcije i popravke programa,
- vrši postprocesiranje,
- šalje program mašini,
- vrši provjera programa na mašini i unose potrebne izmjene,
- provjerava tačnost oblika i dimnenzija radnog predmeta,
- obrazložiti postupak formiranja tehničke dokumentacije pomoću računara.
4. Tip ispita
- Usmeno.
- Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po složenosti na
odgovarajući način – da budu iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih
tematskih oblasti, kako bi težina pitanja (zbirna) na svakom ispitnom listu bila
ista.
- Detaljan spisak ispitnih pitanja sastavlja se na osnovu okvirnog spiska pitanja,
datih u ispitnom katalogu.
- Kandidat ima pravo da se pripremi za usmeni ispit 20 minuta.
- Usmeni ispit traje najviše 20 minuta.
- Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na predlog ispitivača.
- Pomagala nijesu predviđena.

- Za kandidate je za pripremu preporučena literatura i drugi izvori dati u Katalogu
znanja i godišnjem planu rada nastavnika.
184
2.2. ISPITNI KATALOZI ZA STRUČNI RAD
2.2.1. ISPITNI KATALOG PRAKTIČNOG DIJELA STRUČNOG ISPITA- STRUČNI RAD
1. Naziv ispitnog kataloga: ISPITNI KATALOG PRAKTIČNOG DIJELA STRUČNOG

ISPITA- STRUČNI RAD
2. Cilj ispita
- Na praktičnom dijelu stručnog ispita kandidat treba da pokaže:

- Prepoznavanje i analizu procesa i problema sa različitih aspekata, pravilnu
upotrebu stručne terminologije.
- Stepen povezanosti stručnoteoretskih i praktičnih znanja.
- Samostalnost u uočavanju problema, njihovom rješavanju, predstavljanju i
vrjednovanju predloženih rješenja.
- Samostalnost u korišćenju literature i drugih izvora, sistematičnost u radu.
- Poznavanje propisa za obezbjeđenje zaštite na radu i zaštite okoline.
- Racionalno korišćenje materijala, vremena, energije.
- Samostalnost u komunikaciji, predstavljanju i argumentovanju stavova.
3. Spisak tema/zadataka
Na osnovu datih radioničkih crteža dijelova potrebno je:

1. Uraditi 3D modele dijelova pomoću CAD softvera;
2. Izraditi tehničke crteže detalja pomoću CAD softvera;
3. Prema jednom od radioničkih crteža za CNC mašinu uraditi:
- konstruktivnu i tehnološku analizu radioničkog crteža radnog predmeta
(mašinskog dijela),
- izbor pripremka,
- vrste i redoslijed obrade,
- broj i redoslijed operacija i podjelu operacija na zahvate,
- tehnološke mjere i tolerancije,
- plan stezanja,
- plan alata (reznih, mjernih, kontrolnih),
- izbor elemenata režima obrade i vrijeme obrade,
- program za CNC mašinu,
- simulaciju programa uz njegovo podešavanje i prilagođavanje,
- pripremu CNC mašine za rad,
- izrada dijela i kontrola tačnosti.
185
4. Uputstvo za sprovođenje stručnog rada
- Kandidat za praktični dio stručnog ispita priprema projektni zadatak.
- Sadržaj projektnog zadataka dat je u tački 4 ovog poglavlja.
- Nastavnici, odnosno stručni aktiv, definišu konkretne, pojedinačne zadatke, koji
treba da su ujednačeni po težini za sve kandidate, usaglašeni između nastavnika
stručno- teorijskih predmeta i praktične nastave.
- Zadatak, po pravilu, treba da sadrži stavke date u tački 4. ovog poglavlja.
- Sastavni dio praktičnog dijela stručnog ispita je odbrana urađenog zadatka.
- Kandidat radi zadatak samostalno, u toku školske godine u kojoj završava razred.
- Ispitni odbor propisuje početak, završetak i rok predaje radova.
- Odbrana zadatka/rada traje najviše 20 minuta.
- Na odbrani stručnog rada nijesu predviđena pomagala.

- Za kandidata je za pripremu preporučena literatura i drugi izvori objavljena u
Katalogu znanja i godišnjem planu rada nastavnika.
186
3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA
Redni
Naziv predmeta Obavezni načini provjeravanja znanja
broj
Provjera znanja vrši se usmenim putem, pomoću
Tehničko crtanje sa mašinskim
1. pismenih vježbi, radova na vježbama, grafičkih
elementima
radova
2. Opšte mašinstvo pismenih vježbi, radova na vježbama, grafičkih
radova
3. Tehnologija obrade pismenih vježbi, radova na vježbama, projektnih
zadataka
4. Elektrotehnika sa elektronikom
pismenih vježbi
5. Kompjutersko modeliranje
pismenih vježbi, radova na vježbama
6. pismenih vježbi, radova na vježbama, projektnih
proizvodnjom
zadataka
7. Preduzetništvo Provjera znanja vrši se usmenim putem
8. Praktična nastava
pismenih vježbi, praktičan rad na vježbama
Izborna nastava
1. Strani jezik II Usmenim i pismenim putem
2. Ekologija i zažtita životne sredine Provjera znanja vrši se usmenim putem
3. Poslovna komunikacija Provjera znanja vrši se usmenim putem

Organizacija rada i sistem Provjera znanja vrši se usmenim putem, pomoću
4.
kvaliteta pismenih vježbi
5. Mehatronika
pismenih vježbi
6. Industrijska proizvodnja
pismenih vježbi
7. Energetski sistemi
pismenih vježbi
4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA

- U sljedeći razred prelaze učenici koji su na kraju školske godine pozitivno.
- Ocijenjeni iz svih predmeta tog razreda, realizovali slobodne aktivnosti i ako su
obavili profesionalnu praksu, koja je predviđena nastavnim planom obrazovnog
programatehničar za kompjutersko konstruisanje i upravljanje.
- Za završetak srednjeg stručnog obrazovanja u četvorogodišnjem trajanju za
obrazovni program-tehničar za kompjutersko konstruisanje i upravljanje,
potrebno je završiti četvrtu godinu obrazovanja sa pozitivnim ocjenama iz svih
nastavnih predmeta i položiti stručni ispit.
- Stručni ispit za obrazovni program tehničar za kompjutersko konstruisanje i
upravljanje sastoji se iz:
- pismenog ispita iz maternjeg jezika i književnosti,
187
- pismenog ispita matematike ili stranog jezika,
- usmenog ispita iz stručno teorijskog predmeta- kompjutersko modeliranje ili
kompjutersko upravljanje proizvodnjom,
- stručnog rada sa odbranom.
5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA

- U skladu sa zakonom o usmjeravanju djece sa posebnim potrebama (u roku od
mjesec dana) škola bi izradila individualni program (nacrt) uzimajući u obzir
odluku o usmjerenju. Individualni program omogućava prilagođeno izvođenje
kako bi učenici dostigli propisani stručni standard u svim predmetima.
6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH

- Programi stručnog obrazovanja koji su pripremljeni za mlade izvode se i za
odrasle u skladu sa polaznim osnovama za prilagođavanje izvođenja obrazovnih
programa obrazovanju odraslih tako, da:
- Iz nastavnog plana se izostavljaju predmeti fizičko vaspitanje i slobodne
aktivnosti, koji time prestaju biti uslov za završetak obrazovanja-škola je
obavezna da odraslim ponudi sportske aktivnosti kojima se odrasli mogu
dobrovoljno priključiti.
- Škola izradi prilagođen program praktičnog obrazovanja s obzirom na poslove i
zadatke, koje obavlja učesnik obrazovanja.
- Za odrasle ne vrijede uslovi za napredovanje koji su određeni u programima nego
uslovi, koje utvrdi škola u nacrtu izvođenja odrazovnog programa za odrasle.
- Se provjeravanje znanja izvodi putem ispita, pri čemu se uzimaju u obzir načini
provjeravanja znanja (usmeno, pismeno, vježbe, praktični rad), određeni
obrazovnim programom.
- Odrasli ne polažu međuispit iz uspješnosti praktičnoga obrazovanja.
7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA

Redni Profil stručne spreme nastavnika i stručnih
Naziv predmeta
broj saradnika
Tehničko crtanje sa mašinskim
1. Diplomirani mašinski inženjer, profesor mašinstva
elementima
2. Opšte mašinstvo Diplomirani mašinski inženjer, profesor mašinstva
3. Tehnologija obrade Diplomirani mašinski inženjer, profesor mašinstva
4. Elektrotehnika sa elektronikom Diplomirani inženjer elektrotehnike
5. Kompjutersko modeliranje Diplomirani mašinski inženjer

6. Diplomirani mašinski inženjer
proizvodnjom
7. Preduzetništvo Diplomirani ekonomista
- U prvoj I drugoj godini, VI stepen iz područja
mašinstva i obrade metala (sa stečenim najmanje
III stepenom stručne spreme: bravar, mašinbravar
8. Praktična nastava ili alatničar), V stepen stručne spreme (bravar,
alatničar, mehaničar za održavanje mašina i
alatki)
III i IV razred, diplomirani mašinski inženjer
IZBORNA NASTAVA
188
Redni Profil stručne spreme nastavnika i stručnih
Naziv predmeta
broj saradnika
1. Strani jezik II - Profesor stranog jezika i književnosti
- Diplomirani biolog, diplomirani inženjer pejzažne
2. Ekologija i zaštita životne sredine
arhitekture
- Diplomirani psiholog, diplomirani pedagog,
3. Poslovna komunikacija
diplomirani sociolog
Organizacija rada i sistem
4. Diplomirani mašinski inženjer
kvaliteta
Diplomirani mašinski inženjer, diplomirani inženjer
5. Mehatronika
elektrotehnike
6. Industrijska proizvodnja Diplomirani mašinski inženjer
7. Energetski sistemi Diplomirani mašinski inženjer, profesor mašinstva
8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA

- Obrazovni program se organizuje i izvodi u školskom obliku.
8. 1. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE

Broj časova kod kojih
Redni Ukupno Vrsta nastave se odjeljenje dijeli u
Naziv predmeta Razred grupe
broj časova
T V P T V P
Tehničko crtanje sa I 108 72 36 36
1. mašinskim
elementima II 144 72 72 72
Opšte mašinstvo I 108 72 36

2.
II 144 72 72
Tehnologija obrade I 108 72 36
3.
II 108 72 36 36
Elektrotehnika sa
4. elektronikom III 72 72
Kompjutersko III 144 72 72 72

5. modeliranje
IV 165 66 99 99
Kompjutersko III 144 72 72 72
6. upravljanje
proizvodnjom IV 165 66 99 99
7. Preduzetništvo IV 66 40 26
I 144 144 144
Praktična nastava II 144 144 144
8.
III 180 180 180
IV 198 198 198
IZBORNA NASTAVA
189
Broj časova kod kojih
Redni Ukupno Vrsta nastave se odjeljenje dijeli u
Naziv predmeta Razred grupe
broj časova
T V P T V P
I 72
II 72
1. Strani jezik II
III 72
IV 66
Ekologija i zaštita
2. životne sredine I 72 58 14
Poslovna
3. komunikacija II 72 60 12
Organizacija rada i III 72 72

4. sistem kvaliteta
IV 72 72
Mehatronika III 72 72
5.
IV 72 72
Industrijska III 72 72
6. postrojenja
IV 72 72
Energetski sistemi III 72 46 26

7.
IV 72 46 26
T– Teorijska nastava.
V– Vježbe.
P– Praktična nastava.
9. PROFESIONALNA PRAKSA
- Učenici I, II i III razreda nakon završetka nastavne godine obavljaju profesionalnu
praksu u trajanju od 10 dana u skladu sa nastavnim planom.
- Profesionalna praksa se izvodi u radionicama, koje raspolažu kadrovskim i
materijalnim uslovima, u skladu sa obrazovnim programom.
- Za izradu programa profesionalne prakse i njenu realizaciju zadužena je škola.
- Program profesionalne prakse mora biti u korelaciji sa programom stručno
teorijskih predmeta i praktične nastave.
- O realizaciji programa profesionalne prakse je obavezan da vodi dnevnik
profesionalne prakse.
- U dnevniku po danima upisuje sadržaje rada.
- Dnevnik profesionalne prakse potpisuje lice zaduženo za realizaciju programa.
- Podatke o profesionalnoj praksi (ime i prezime, mjesto i vrijeme izvođenja)
evidentiraju se u posebnim rubrikama u odjeljenskim knjigama.
- Profesionalna praksa se ne ocjenjuje, ali je uslov za završetak razreda.
10. SLOBODNE AKTIVNOSTI

- Slobodne aktivnosti su sastavni dio nastavnog plana i obrazovnog programa.
- Koncepcija slobodnih aktivnosti zasniva se na tome da doprinesu rasterećenju a,
da pomognu njihovu socijalizaciju, ali i da upotpune, prošire i prodube znanja i
kompetencije.
- Program slobodnih aktivnosti radi škola, polazeći od utvrđenog broja časova u
nastavnom planu (u I, II i III razredu po 36 časova, a u IV-33 časa godišnje).
190
- Program slobodnih aktivnosti je sastavni dio godišnjeg plana rada škole.
- Uspješnost na slobodnim aktivnostima se ne ocjenjuje, ali su učenici obavezni da
realizuju sadržaje slobodnih aktivnosti.
- Okvirni program slobodnih aktivnosti je sastavni dio godišnjeg plana rada škole, a
sastoji se iz tri cjeline:
- Sadržaji vezani za opšteobrazovno područje: dani sporta, ekološke aktivnosti,
filmske, pozorišne, muzičke predstave i likovne izložbe, posjeta istorijskim
spomenicima, muzejima, sajmu knjiga i dr.
- Obavezni sadržaji vezani za stručno-teorijsko područje: posjete institucijama i
preduzećima koja su stručno vezana s obrazovnim programom koji se realizuje,
posjete sajmovima informatike, tehnike i nastavne tehnologije, učešće na
stručnim predavanjima i takmičenjima u poznavanju određenih oblasti.
- Sadržaji po izboru: učešće u raznim sekcijama (sportska, dramska, literarna,
muzička, likovna, informatička, prva pomoć, saobraćajni propisi, internet klub i
dr).
- Socijalni rad.
- Organizovanje dopunske i dodatne nastave i dr.
11. SPISAK UČESNIKA KOJI SU UČESTVOVALI U IZRADI OBRAZOVNOG PROGRAMA

- Dragoljub Draganić, dipl. maš. ing., Prva stručna škola, Nikšić.
- Zoran Ukropina, dipl. maš. ing., Srednja stručna škola »Ivan Uskoković«,
Podgorica.
- Desimir Mojović, dipl. maš. ing., Srednja stručna škola, Pljevlja.
- Nebojša Vuković, dipl. maš. ing., Srednja stručna škola, Bijelo Polje.
- Zora Bogićević, dipl. maš. ing., Ministarstvo prosvjete i nauke.
- Vladislav Koprivica, dipl. maš. ing., Centar za stručno obrazovanje.
191

4-03 Tehnicar Za Kompjutersko Konstruisanje I Upravljanje PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

4-03 Tehnicar Za Kompjutersko Konstruisanje I Upravljanje PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

OBRAZOVNI PROGRAM

OPŠTI DIO ................................................................................................... 3

1. Naziv programa: TEHNIČAR ZA KOMPJUTERSKO KONSTRUISANJE I UPRAVLJANJE

4. Uslovi za upis, odnosno uključivanje u program za obrazovanje odraslih

7. Obrazovanje koje se stiče

1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI

1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST

1.2.1. TEHNIČKO CRTANJE SA MAŠINSKIM ELEMENTIMA

1. Naziv predmeta: TEHNIČKO CRTANJE SA MAŠINSKIM ELEMENTIMA

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Vježbe: odjeljenje se dijeli na grupe do 17 učenika.

3. Opšti ciljevi nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

10. Povezanost predmeta

1. Naziv predmeta: OPŠTE MAŠINSTVO

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

3. Opšti ciljevi nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

10. Povezanost predmeta

1. Naziv predmeta: TEHNOLOGIJA OBRADE

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Vježbe: odjeljenje se u drugoj godini dijeli na grupe do 17 učenika.

3. Opšti ciljevi nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

1. Naziv predmeta: ELEKTROTEHNIKA SA ELEKTRONIKOM

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

3. Opšti ciljevi nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

1. Naziv predmeta: KOMPJUTERSKO MODELIRANJE

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Vježbe: odjeljenje se dijeli na grupe do 17 učenika.

3. Opšti ciljevi nastave

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika:

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta:

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika:

10. Povezanost predmeta

1. Naziv predmeta: KOMPJUTERSKO UPRAVLJANJE PROIZVODNJOM

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Vježbe: odjeljenje se dijeli na grupe do 17 učenika.

3. Opšti ciljevi nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta:

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika:

1. Naziv predmeta: PREDUZETNIŠTVO

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave