ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ

ΓΛΩΣΣΑ
Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Της Αναστασίας Κάλφα, Mst
Φιλόλογος
 ΕΝΟΤΗΤΑ 1η

Οι πρώτες μέρες σε ένα

νέο σχολείο
Το κέντρο από όπου ξεκινούν όλα - Το αμετάβλητο και το αδιαίρετο.
Ο "ομφαλός" του ουρανού - Ο θρόνος του θεού.
Η εικόνα του πρωταρχικού ΕΝΟΣ - Η απόλυτη πραγματικότητα.
Το πνευματικό κέντρο του κόσμου
Το κέντρο της υλικής εκδηλώσεως του κόσμου

Το υπερβατικό - Αυτό που δεν έχει αρχή και τέλος - Ο άφθαρτος κόσμος (ο
θεϊκός) - Τελειότητα - Ομοιογένεια - Ενότητα: η εκδήλωση του ενός θεού
Ο κύκλος είναι προστατευτικός αυτού που περικλείει.
Ο ουρανός (για τις κοσμικές δομές)
Ο κύκλος γύρω από ένα κέντρο που ενώνεται με αυτό με τις τέσσερις Χρόνος:
εποχές - φάσεις ημέρας, σελήνης κλπ.

Η τετραπλή διαίρεση του κύκλου - Το σύμβολο που ενώνει τον κύκλο με το

κέντρο
Οι βραχίονές του ενώνουν το κέντρο και με το τετράγωνο.
Τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα (για τις κοσμικές δομές) = η ολότητα του
κόσμου

Σύμβολο τετραπλότητας και γήινου κόσμου

Ο φθαρτός κόσμος - Η γήινη ύλη - Το σώμα - Η πραγματικότητα
Η Γη (για τις κοσμικές δομές σε σχέση με τον κύκλο που είναι ο ουρανός)
Το σύμπλεγμα κύκλος - τετράγωνο έχει μεγάλη σημασία στην έκφραση της
συμβολικής σκέψης όλων των πολιτισμών, διότι συμβολίζει τον Κόσμο =
Ουρανό & Γη
 Ποιοι συμμετέχουν στην
επικοινωνία;
πομπός μέσο

Μήνυμα:
Μήνυμα:«Είσαι
«Είσαι
καλά;»=
καλά;»=γλώσσα
γλώσσα
δέκτης
Τι σημαίνουν τα παρακάτω
σύμβολα;
SMS:Μαρία, τι κάνεις; Εγώ οκ. Θα τα πούμε το
βράδυ;χχχ

Πομπός: Αυτός που γράφει το μήνυμα στο

κινητό.
Δέκτης: η Μαρία

Μήνυμα :Μαρία, τι κάνεις; Εγώ οκ. Θα τα

πούμε το βράδυ;χχχ
Μέσο: κινητό τηλέφωνο
ΕΠΙΣΤΟΛΗ:
Αγαπητέ Κώστα,
Σου γράφω αυτό το γράμμα για να σου περιγράψω το πιο αξέχαστο
καλοκαίρι της ζωής μου. Φέτος επισκεφθήκαμε με τους γονείς μου ένα
από τα πιο όμορφα νησιά του Αιγαίου, τη Μήλο. Αυτό που άρεσε
περισσότερο ήταν τα γαλανά νερά της θάλασσας και οι καταπληκτικές
ακρογιαλιές της. Δεν είναι πολύ μεγάλο νησί, αλλά έχει πολλές φυσικές
ομορφιές και καλοσυνάτους κατοίκους. Έκανα πολλά μπάνια στη
θάλασσα και τα βραδάκια πηγαίναμε βόλτα στη Χώρα και τρώγαμε
παγωτό.
Σου εύχομαι να επισκεφθείς και εσύ μια μέρα το νησί.

Με αγάπη,
Χριστίνα.
 ΑΣΚΗΣΗ
Πομπός: Ποιος;
Η Χριστίνα.
Δέκτης: Σε ποιον;
Στον Κώστα.
Μήνυμα: Τι;
για να σου περιγράψω το πιο αξέχαστο καλοκαίρι της ζωής μου.
Τι της άρεσε;
αυτό που της άρεσε περισσότερο ήταν τα γαλανά νερά της θάλασσας και
οι καταπληκτικές ακρογιαλιές της.
Τι έκανε στο νησί;
Έκανα πολλά μπάνια στη θάλασσα και τα βραδάκια πηγαίναμε βόλτα στη
Χώρα και τρώγαμε παγωτό.
ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ως
προς τα συστατικά τους
Τι είναι πρόταση;
Ο Χ είναι καλό παιδί.

Από τι αποτελείται;

Από διάφορες λέξεις.

 ΑΠΛΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
- Ο Τάκης είναι γιατρός.
- Η Μαρία αγόρασε ένα φόρεμα.
- Ο Γιώργος πούλησε το αυτοκίνητο.
Ποιος;
Ο Τάκης, η Μαρία, Γιώργος
Τι;
είναι γιατρός, αγόρασε ένα φόρεμα, πούλησε το
αυτοκίνητο.
 ΕΛΛΕΙΠΤΙΚΗ
- Με λένε Άννυ. Εσένα;

Τι λείπει από την παραπάνω

πρόταση; Πώς αλλιώς
μπορούμε να την γράψουμε;

Εσένα πώς σε λένε;

 ΕΠΑΥΞΗΜΕΝΗ
- Τα παιδιά έτρεχαν στο δρόμο.

Τι παραπάνω έχει αυτή η πρόταση;

στο δρόμο.
ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ως
προς το περιεχόμενό τους
ΑΠΟΦΑΝΤΙΚΕΣ
-Είμαι καθηγήτρια των Νέων
Ελληνικών.
Η πρόταση αυτή μας δίνει μια
πληροφορία. Ποια;
 ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ
-Τι μέρα έχουμε σήμερα;
Ποιο σημείο στίξης αναγνωρίζεις στην
παραπάνω πρόταση;
-Το ερωτηματικό.
Με την πρόταση αυτή ζητάμε μια
πληροφορία.
 ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΕΣ
-Βγες αμέσως έξω!
Ποιο σημείο στίξης αναγνωρίζεις στην
παραπάνω πρόταση;
-Το θαυμαστικό.
Με την πρόταση αυτή ζητάμε από
κάποιον να κάνει κάτι ή τον
παρακαλάμε.
 ΕΠΙΦΩΝΗΜΑΤΙΚΕΣ
-Τι ωραία που είναι εδώ!
- Τι συμφορά!
Ποιο σημείο στίξης αναγνωρίζεις στις παραπάνω
προτάσεις;
-Το θαυμαστικό.
Ποια συναισθήματα εκφράζουν οι παραπάνω
προτάσεις;
-Χαρά, αγαλλίαση, ευχαρίστηση.
- Τρόμο, απόγνωση, φόβο.
 Επίσης, υπάρχουν και οι:
• ΚΑΤΑΦΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ= ναι
- Θα πάω εκδρομή με το σχολείο.

• ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ= όχι

- Δε θα πάω εκδρομή με το σχολείο.
 Πώς γράφουμε μια σωστή
παράγραφο;
Κάθε παράγραφος αποτελείται από τρία
μέρη:

ΤΙΣ ΤΗΝ
ΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ
ΠΕΡΙΟΔΟ
1. Η Θεματική Περίοδος μπαίνει στην αρχή της παραγράφου και μοιάζει
με τίτλο.
• π.χ.: Θ.Π.:Το μάθημα που αρέσει περισσότερο είναι η
γυμναστική.

2. Οι Λεπτομέρειες αναπτύσσουν το νόημα της παραγράφου με

περισσότερα λόγια.

• Π.χ.: Με τις ασκήσεις και τα αγωνίσματα βελτιώνεται η υγεία μας και

το σώμα μας γίνεται πιο δυνατό. Επίσης, μέσα από τα ομαδικά παιχνίδια
μαθαίνουμε να συνεργαζόμαστε με τα άλλα παιδιά, αλλά και να σεβόμαστε
τους αντιπάλους μας. Ο αθλητισμός καλλιεργεί το πνεύμα της ισότητας,
της αλληλεγγύης, την υπομονή και το θάρρος.

3. Η Κατακλείδα μπαίνει στο τέλος της παραγράφου. Είναι το συμπέρασμα.

• Π.χ.: Για αυτούς τους λόγους θεωρώ τη γυμναστική το καλύτερο από τα
μαθήματα του σχολείου.

Ποιο είναι το δικό σου καλύτερο μάθημα στο σχολείο;

Για να γράψεις σωστά τις λεπτομέρειες πρέπει να
απαντάς σε ορισμένα ερωτήματα:
π.χ.: Θ.Π.:Το μάθημα που αρέσει περισσότερο είναι η γυμναστική.

Γιατί;
Ποιο είναι το αποτέλεσμα;
2 ΕΝΟΤΗΤΑ
η

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Α. ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ
 Φαντάσου ότι είσαι στο σχολείο και ακούς τον παρακάτω
διάλογο:
- Μαθητής 1:Θα έρθεις για μπάσκετ μαζί με την παρέα. Θα παίξουμε με
το α2.
- Μαθητής 2: Μπα, πού να προλάβω!
- Μαθητής 1: Γιατί δεν έρχεσαι μετά τα Αγγλικά; Θα σε περιμένουμε
για λίγο.
- Μαθητής 2: Ασ’το καλύτερα. Έχω να διαβάσω Μαθηματικά για αύριο.
- Μαθητής 1: Ποπό! Εσύ τραβάς μεγάλο ζόρι. Έτσι θα πάει όλη η
χρονιά;
- Μαθητής 2: Και μη χειρότερα να λες. Άντε γεια! Τα λέμε αύριο στο
σχολείο.
- Μαθητής 1: Γεια σου και καλό κουράγιο.

- Ποιος μιλάει σε ποιον;

- Ποιο είναι το περιεχόμενο του διαλόγου;
- Να εντοπίσεις τα χαρακτηριστικά του προφορικού λόγου στον παραπάνω
διάλογο.
 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ
 Ο προφορικός λόγος έχει τα
εξής χαρακτηριστικά:

Είναι απλός και δεν έχει δύσκολο λεξιλόγιο

Έχει σύντομες προτάσεις
Έχει ελλειπτικές προτάσεις
Ανολοκλήρωτες προτάσεις (π.χ. Πήγαινε και να μη μάθω ότι
έμπλεξες ξανά σε καβγά, γιατί…)
Έχει παύσεις (…)
Έχει επιφωνήματα

ΓΕΝΙΚΑ: Ο ΛΟΓΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΥΘΟΡΜΗΤΟΣ ΚΑΙ ΑΜΕΣΟΣ

Πότε χρησιμοποιείται ο
προφορικός λόγος στο σχολείο;
 στο διάλειμμα
 στην τάξη (παράδοση μαθήματος από τον
καθηγητή, εξέταση των μαθητών κτλ.)
 στις σχολικές συνελεύσεις των πενταμελών και
δεκαπενταμελών συμβουλίων.

Σε ποιες από τις παραπάνω

περιπτώσεις πιστεύεις ότι το ύφος
είναι τυπικό και επίσημο (σοβαρό)
και σε ποιες φιλικό, χαλαρό και
οικείο;
Β. ΓΡΑΠΤΟΣ ΛΟΓΟΣ
Οι καθηγητές στο καινούργιο μου σχολείο είναι σπουδαίοι.
Υπάρχουν βέβαια και κάποιοι που είναι πολύ αυστηροί και
τυπικοί με τα παιδιά και επιμένουν να κάνουν το μάθημα
μονότονο και πληκτικό. Οι περισσότεροι αγαπούν τα
παιδιά και τα αντιμετωπίζουν με κατανόηση. Επίσης, είναι
πάντα έτοιμοι να ακούσουν τα προβλήματά τους και να τα
συμβουλεύσουν. Κυρίως, σέβονται τη γνώμη τους και
τους έχουν εμπιστοσύνη. Ακόμα, προσπαθούν διαρκώς
να τους κινούν το ενδιαφέρον ώστε να εμπλουτίζουν τις
γνώσεις τους.

- Από πού προέρχεται το παραπάνω κείμενο;

- Ποια χαρακτηριστικά του γραπτού λόγου
αναγνωρίζεις στο παραπάνω κείμενο;
 ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ
ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
 Έχει καλύτερη οργάνωση ιδεών
 Έχει πιο σαφή έκφραση
 Έχει πιο πλούσιο λεξιλόγιο
 Έχει καλύτερη και πιο φροντισμένη σύνταξη
(περισσότερες προτάσεις σε υποτακτική σύνδεση,
μακροπερίοδος λόγος και παθητική σύνταξη)
Πότε χρησιμοποιείται ο
γραπτός λόγος;
 λογοτεχνία
 θέατρο/ κινηματογράφος
 άρθρα σε εφημερίδες και περιοδικά
 ημερολόγια
 επιστημονικά κείμενα
 διαφημιστικά κείμενα
 ταξιδιωτικά κείμενα
 εγκυκλοπαίδειες
Τι δε σου φαίνεται σωστό στα
παρακάτω παραδείγματα;
Α. Ένας μαθητής μιλάει στο Διευθυντή του
σχολείου:
- Διευθυντάκο, τι χαμπάρια; Όλα οκ; Είσαι για καμιά
μπυρίτσα μετά το σχολείο;
Β. Μήνυμα σε κινητό τηλέφωνο από ένα
μαθητή σε έναν άλλο:
- Αξιότιμε Γιάννη, θα είχες την ευγενή καλοσύνη να
μου φέρεις το playstation που δανείστηκες χθες;
Αυτό φυσικά, αν δε σου προκαλεί το οποιοδήποτε
πρόβλημα. Σε ευχαριστώ για την κατανόησή σου.
Με εκτίμηση, Γιώργος.

Προσπάθησε να τα ξαναπείς με τον

σωστό τρόπο.
Τι είναι οι διαρθρωτικές λέξεις;

Είναι λεξούλες που ενώνουν λέξεις,

προτάσεις ακόμα και ολόκληρες
παραγράφους.
Ας δούμε μερικές και τι
δηλώνουν:
 Αλλά, όμως ΑΝΤΙΘΕΣΗ
 επίσης  ΠΡΟΣΘΗΚΗ
 λοιπόν, επομένως, έτσι  ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
 μετά, πριν, όταν  ΧΡΟΝΟ
 γιατί, επειδή  ΑΙΤΙΑ
 πάνω, κάτω, εδώ, εκεί  ΤΟΠΟ
 πρώτον, δεύτερον  ΑΠΑΡΙΘΜΗΣΗ
 αν  ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ
Να βρεις τις διαρθρωτικές λέξεις
στο παρακάτω κείμενο; Τι
δηλώνουν;
Εμείς τα παιδιά είμαστε πρόθυμοι και
ανυπομονούμε για μια συνάντηση με το Δήμαρχο
για να συζητήσουμε κάποιες προτάσεις μας.
Πρώτον, θα θέλαμε ο δρόμος γύρω από το σχολείο
μας να ήταν πιο ασφαλής για εμάς, με λιγότερες
λακκούβες. Ακόμα, θα ήταν χρήσιμο να υπήρχε το
πρωί και το μεσημέρι κάποιος που θα φρόντιζε,
ώστε να μην κινδυνεύουμε από τα αυτοκίνητα και τα
φορτηγά. Παράλληλα, ζητάμε οι τουαλέτες του
σχολείου μας να είναι συνέχεια καθαρές, για να μην
κινδυνεύει η υγεία μας. Επίσης, καλό θα ήταν όλες
οι τάξεις του σχολείου μας να ήταν μεγάλες, με
ωραία χρώματα βαμμένες.
3η ΕΝΟΤΗΤΑ

ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΗΣ

ΦΥΣΗΣ
Α. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
σχετίζεται με το χώρο
 Πώς κάνουμε μια περιγραφή;
Α. ΤΟΠΙΟ:
- από το γενικό στο ειδικό
- από μακριά πάμε κοντά
- από βόρεια πάμε νότια
- από πάνω πάμε κάτω και αντίστροφα
Β. ΠΡΟΣΩΠΟ/ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ/ΖΩΟ:
- Από τα απλά στα σύνθετα
- από τα ασήμαντα στα σημαντικά
Τι χρησιμοποιούμε σε μια
περιγραφή;
 Πολλά επίθετα
 Επιρρήματα
 Ενεστώτα= νιώθουμε ότι το αντικείμενο
της περιγραφής είναι μόνιμο και έχει
διάρκεια
 Τα ρήματα είμαι και έχω
 Τα πρώτα ελληνικά θέατρα, όπως άλλωστε και το ίδιο το δράμα,
συνδέονται με τη λατρεία του Διονύσου. Ο ανοιχτός κυκλικός χώρος, που
λατρευόταν ο θεός, με την πάροδο του χρόνου και την εξέλιξη του
διθυράμβου σε δράμα, μετασχηματίστηκε βαθμιαία στη συγκεκριμένη
αρχιτεκτονική μορφή του αρχαίου θεάτρου.
Τρία ήταν τα βασικά μέρη του αρχαίου θεάτρου: α) το κυρίως θέατρον
ή κοίλον, το μέρος που προορίζονταν για τους θεατές, β) η ορχήστρα, ο
κυκλικός ή ημικυκλικός χώρος, όπου ωρχείτο, ο χορός, γ) η σκηνή, ο
χώρος των υποκριτών. Η χωρητικότητα των αρχαίων θεάτρων ήταν πολύ
μεγάλη. Το θέατρο του Διονύσου στην Αθήνα χωρούσε 17.000 θεατές, της
Εφέσου 16000, της Επιδαύρου 14000.
Το κυρίως θέατρο περιλαμβάνει τα εδώλια (καθίσματα) των θεατών τα
οποία περιβάλλουν ημικυκλικά την ορχήστρα. Είναι κτισμένα αμφιθεατρικά
και ακολουθούν την πλαγιά του λόφου, στον οποίο συνήθως
κατασκευαζόταν το θέατρο. Ένα ή δύο διαζώματα (πλατείς οριζόντιοι
διάδρομοι) χώριζαν το κοίλο σε δύο ή τρεις ζώνες, για να διευκολύνουν
την κυκλοφορία των θεατών. Τις σειρές των εδωλίων διέκοπταν κάθετα
προς την ορχήστρα, κλίμακες από τις οποίες οι θεατές ανέβαιναν στις
υψηλότερες θέσεις. Τα τμήματα των εδωλίων ανάμεσα στις κλίμακες
ονομάζονταν κερκίδες.
 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
 Τι περιγράφει το παραπάνω απόσπασμα;
Ένα αρχαίο θέατρο.
 Ο συγγραφέας στέκεται ή κινείται όταν περιγράφει το θέατρο;
Στέκεται.
 Ποια πορεία ακολουθεί στην περιγραφή του;
Πρώτα, αναφέρει τη σύνδεση του αρχαίου θεάτρου με τη λατρεία του
Διονύσου.
Έπειτα, τονίζει τα τρία μέρη του θεάτρου και τον αριθμό των θεατών
που χωρούσαν ορισμένα αρχαία θέατρα.
Τέλος, περιγράφει το κυρίως θέατρο.
 Από τι αποτελείται το κυρίως θέατρο;
Εδώλια, ένα ή δύο διαζώματα, κλίμακες.
Πώς περιγράφει το κυρίως θέατρο;
 Αναφέρει το εδώλια.
Πώς ήταν χτισμένα και πού;
Πώς χωρίζονταν;
Τι υπήρχε ανάμεσά τους;

Άρα, η πορεία του συγγραφέα είναι από

το γενικό στο ειδικό.
Να βρεις τα ρήματα και τα επίθετα που
χρησιμοποιεί ο συγγραφέας για την
περιγραφή του κυρίως θεάτρου.

ΡΗΜΑΤΑ ΕΠΙΘΕΤΑ
Περιλαμβάνει πλατείς
περιβάλλουν Οριζόντιοι
Είναι κτισμένα υψηλότερες
Ακολουθούν
Κατασκευαζόταν
Χώριζαν
Διευκολύνουν
Διέκοπταν
Ανέβαιναν
ονομάζονταν
Τι βλέπεις σε αυτήν την
εικόνα; Προσπάθησε να
την περιγράψεις.
Β. ΑΦΗΓΗΣΗ
σχετίζεται με το χρόνο
 Τι είναι η αφήγηση;

Είναι η παρουσίαση γραπτή ή προφορική

καταστάσεων πραγματικών ή φανταστικών.
ΕΙΔΗ ΤΗΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ
 ΙΣΤΟΡΙΚΗ= γεγονότα του
παρελθόντος
 ΜΥΘΟΠΛΑΣΤΙΚΗ= παραμύθια

 ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΗ= τι γίνεται στην

καθημερινή μας ζωή, π.χ.

τηλεόραση
Ποια είναι τα μέρη της
αφήγησης;
 πληροφορίες για τους ήρωες, το χώρο,
το χρόνο, την κατάσταση.
 πώς προχωράει η ιστορία και πώς
τελειώνει.
 τι πιστεύει ο συγγραφέας για το νόημα
της ιστορίας
 Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ
 ΧΡΟΝΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Ή ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ

Πήγε, ήρθε, γέλασε…

Καθόταν, μιλούσε…

 Χρονικές συνδετικές λέξεις: αρχικά,

πρώτα, μετά, ύστερα, στη συνέχεια,
τέλος, κατά τη διάρκεια
 Αιτιολογικές συνδετικές λέξεις: αφού,
επειδή, γιατί, διότι
 Παράδειγμα συνδετικών
λέξεων
Τους ξεγυμνώνουν όλους ως τη μέση. Μ' ένα μεγάλο σκοινί
τους δένουν, τον ένα με τον άλλο, και τους εννιά αράδα.
Ύστερα , τις δυο άκρες το σκοινί το πιάνουν, απ' τη μια κι απ'
την άλλη, από δυο στρατιώτες. Σαν τελείωσε η
προετοιμασία τούτη ήρθε ο Διοικητής. Από πίσω του τρεις
τέσσερις αξιωματικοί. Ο Γιαννιώτης, με δεμένα τα χέρια του
στις πλάτες, προχωρεί νευρικά μπρος στην αράδα τους
δεμένους. Τους κοιτάζει μες στα μάτια, έναν ένα. Τσιμουδιά.
Ύστερα γυρίζει πίσω. Ξανα περνά από μπροστά τους, έναν
ένα. Κι ύστερα άξαφνα, απότομα ξέσπασε η θύελλα(…)
 ΠΕΡΙΛΗΨΗ
 Διαβάζω όλο το κείμενο ανάγνωση.
 Ποιο είναι το βασικό θέμα του κειμένου;
 Υπογραμμίζω τις λέξεις-κλειδιά σε κάθε
παράγραφο.
 Γράφω πλαγιοτίτλους.
Πώς γράφω την περίληψη;
Θ.Π.: Ο συγγραφέας μιλάει για…..
Αρχικά, ……………………
Επίσης,…………………….
Ακόμα,………………………
Κλείνοντας, ο συγγραφέας τονίζει ότι…….
ΣΗΜΕΙΩΣΗ
 Η περίληψη είναι μια παράγραφος.

 Την περίληψη τη γράφω σε γ΄

πρόσωπο.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
Η φώκια είναι δεινή
κολυμβήτρια. Χάρη στο
ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΣ
σχήμα του σώματός της,
η φώκια μπορεί να
καταδυθεί σε μεγάλα Τα χαρακτηριστικά
βάθη και να παραμείνει της φώκιας
κάτω από την επιφάνεια
της θάλασσας για ή
αρκετή ώρα. Μπορεί να
μειώσει τις ανάγκες της
σε οξυγόνο, ώστε ακόμα
να κοιμηθεί μέσα στο Τι μπορεί να κάνει μια
νερό. Η φώκια βγαίνει φώκια;
και στη στεριά για να
ξεκουραστεί και να
γεννήσει.
 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ
Για να πείσουμε κάποιον
χρησιμοποιούμε επιχειρήματα, που
περιέχουν:

αιτίες παραδείγματα
Πώς είναι ένα επιχείρημα;
 ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Λέμε την άποψή μας.

 Γιατί το πιστεύουμε;

 Τι πιστεύουν άλλοι πάνω στο ίδιο θέμα;

 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Πώς θα γίνει

πραγματικότητα αυτό που πιστεύουμε;
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
Οι γυάλινες συσκευασίες είναι καλύτερες από
τις πλαστικές. Πρώτον, γιατί μπορούμε να τις
επιστρέψουμε και έτσι να δημιουργούμε
λιγότερα σκουπίδια. Δεύτερον, το γυαλί είναι
προτιμότερο, γιατί μας βοηθάει να κάνουμε
οικονομία στους φυσικούς πόρους. Συνεπώς,
όταν χρησιμοποιούμε γυάλινες συσκευασίες,
προστατεύουμε το περιβάλλον.
 4η ΕΝΟΤΗΤΑ

Φροντίζω για τη διατροφή και την υγεία μου

Κάθε πρόταση αποτελείται από δυο
μέρη:

Την ονοματική φράση (ΟΦ)

Τη Ρηματική φράση
Εδώ (ΡΦ)
κυριαρχεί
το όνομα Εδώ
κυριαρχεί
Ο μαθητής διαβάζει. το Ρήμα
Ποια διαφορά βλέπεις στα παρακάτω
παραδείγματα;

 Το παιδί κοιμάται.

 Το ήσυχο αυτό παιδί, που είναι κουρασμένο,

κοιμάται.

Στη 2η Πρόταση έχουν προστεθεί περισσότερες

λέξεις που προσδιορίζουν το παιδί.
Η Ονοματική Φράση μπορεί να είναι:

 ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΠΟΙΟΣ ΚΑΝΕΙ/ΕΙΝΑΙ;

Π.χ. Οι γονείς φροντίζουν για τη σωστή διατροφή

των παιδιών τους.

Ποιοι; Οι γονείς
Η Ονοματική φράση μπορεί να είναι:

 ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ του Ρήματος ΠΟΙΟΝ/ ΤΙ;

Π.χ. Η οικογένειά μου προτιμά τα βιολογικά προϊόντα.

Τι;
τα βιολογικά προϊόντα
Η Ονοματική φράση μπορεί να είναι:

 ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ μετά από συνδετικό

ρήμα (είμαι, γίνομαι…)

Π.χ. Ο Κώστας είναι καλός μαθητής.

Η Ονοματική φράση συμπληρώνει μια πρόθεση:

 Π.χ. Τα παιδιά τρέχουν στο δρόμο.

Σε =
πρόθεση
Η ονοματική φράση συμπληρώνει ένα ουσιαστικό:

 Π.χ. Όλα τα παιδιά πρέπει να ακολουθούν

τους κανόνες της τάξης.

Γενική
πτώση
Τι κρύβεται στην παρακάτω
Ρηματική φράση;
 Ο προπονητής μας έδωσε χρήσιμες οδηγίες.

Ονοματική φράση Ρηματική φράση

Χρήσιμες
Χρήσιμεςοδηγίες=
οδηγίες=
είναι
είναιμια
μια
ονοματική
ονοματικήφράση
φράση
ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

ΕΠΙΘΕΤΟ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΟ
Καλός μαθητής Ένα μήλο
ΑΝΤΩΝΥΜΙΑ
ΜΕΤΟΧΗ
Κάποιοι θεατές
Συγκινημένη μητέρα
Στο παρακάτω κείμενο βρες τους
επιθετικούς προσδιορισμούς:
Οι κακές διατροφικές συνήθειες βλάπτουν
σοβαρά την υγεία των παιδιών. Γι’ αυτό πρέπει
να έχουν μεγάλη ποικιλία στη διατροφή τους.
Ένας λόγος είναι να έχουν καλή υγεία,
περισσότερη αντοχή και ποιοτική ζωή.

Σε ποια πτώση βρίσκονται κάθε φορά οι

επιθετικοί προσδιορισμοί;
Μερικά επίθετα παίρνουν τη θέση
των ουσιαστικών:
Πρωινό
 Έφαγες σήμερα το πρωινό σου; γεύμα

Αναψυκτικά
 Σου αρέσουν τα αναψυκτικά; ποτά
 ΚΛΙΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ
ΓΕΝΟΣ  ΑΡΣΕΝΙΚΟ, ΘΗΛΥΚΟ,
ΟΥΔΕΤΕΡΟ

ΠΤΩΣΗ  ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ, ΓΕΝΙΚΗ,

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ, ΚΛΗΤΙΚΗ

ΑΡΙΘΜΟΣ  ΕΝΙΚΟΣ- ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ

 ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ
 Δικατάληκτα= η πόλη, της πόλης

 Τρικατάληκτα= ο κυνηγός, του κυνηγού

Ας βρούμε τα ουσιαστικά στο
παρακάτω κείμενο:
Οι κακές διατροφικές συνήθειες βλάπτουν
σοβαρά την υγεία των παιδιών. Γι’ αυτό
πρέπει να έχουν μεγάλη ποικιλία στη
διατροφή τους. Ένας λόγος είναι να έχουν
καλή υγεία, περισσότερη αντοχή και
ποιοτική ζωή.
Ας κλίνουμε μερικά ουσιαστικά:
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ. ο αγώνας πίνακας ταμίας
ΓΕΝ. του αγώνα πίνακα ταμία
ΑΙΤ. τον αγώνα πίνακα ταμία
ΚΛ. αγώνα πίνακα ταμία

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ. οι αγώνες πίνακες ταμίες
ΓΕΝ. των αγώνων πινάκων ταμιών
ΑΙΤ. τους αγώνες πίνακες ταμίες
ΚΛ. αγώνες πίνακες ταμίες
Ας κλίνουμε μερικά ουσιαστικά:
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ. ο πολίτης γαλατάς βαρκάρης
ΓΕΝ. του πολίτη γαλατά βαρκάρη
ΑΙΤ. τον πολίτη γαλατά βαρκάρη
ΚΛ. πολίτη γαλατά βαρκάρη

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ. οι πολίτες γαλατάδες βαρκάρηδες
ΓΕΝ. των πολιτών γαλατάδων βαρκάρηδων
ΑΙΤ. τους πολίτες γαλατάδες βαρκάρηδες
ΚΛ. πολίτες γαλατάδες βαρκάρηδες
Ας κλίνουμε μερικά ουσιαστικά:
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ. ο πολίτης γαλατάς βαρκάρης
ΓΕΝ. του πολίτη γαλατά βαρκάρη
ΑΙΤ. τον πολίτη γαλατά βαρκάρη
ΚΛ. πολίτη γαλατά βαρκάρη

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ. οι πολίτες γαλατάδες βαρκάρηδες
ΓΕΝ. των πολιτών γαλατάδων βαρκάρηδων
ΑΙΤ. τους πολίτες γαλατάδες βαρκάρηδες
ΚΛ. πολίτες γαλατάδες βαρκάρηδες
Ας κλίνουμε μερικά ουσιαστικά:
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ. ο παππούς καιρός δρόμος
ΓΕΝ. του παππού καιρού δρόμου
ΑΙΤ. τον παππού καιρό δρόμο
ΚΛ. παππού καιρέ δρόμε

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ. οι παππούδες καιροί δρόμοι
ΓΕΝ. των παππούδων καιρών δρόμων
ΑΙΤ. τους παππούδες καιρούς δρόμους
ΚΛ. παππούδες καιροί δρόμοι
Ας κλίνουμε μερικά θηλυκά ουσιαστικά:

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ. η χαρά θάλασσα χώρα
ΓΕΝ. της χαράς θάλασσας χώρας
ΑΙΤ. την χαρά θάλασσα χώρα
ΚΛ. χαρά θάλασσα χώρα

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ. οι χαρές θάλασσες χώρες
ΓΕΝ. των χαρών θαλασσών χωρών
ΑΙΤ. τις χαρές θάλασσες χώρες
ΚΛ. χαρές θάλασσες χώρες
Ας κλίνουμε μερικά θηλυκά ουσιαστικά:

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ. η ασπίδα φωνή αλεπού
ΓΕΝ. της ασπίδας φωνής αλεπούς
ΑΙΤ. την ασπίδα φωνή αλεπού
ΚΛ. ασπίδα φωνή αλεπού

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ. οι ασπίδες φωνές αλεπούδες
ΓΕΝ. των ασπίδων φωνών αλεπούδων
ΑΙΤ. τις ασπίδες φωνές αλεπούδες
ΚΛ. ασπίδες φωνές αλεπούδες
Ας κλίνουμε μερικά ουδέτερα ουσιαστικά:

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ. το νερό βιβλίο σύννεφο
ΓΕΝ. του νερού βιβλίου σύννεφου
ΑΙΤ. το νερό βιβλίο σύννεφο
ΚΛ. νερό βιβλίο σύννεφο

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ. τα νερά βιβλία σύννεφα
ΓΕΝ. των νερών βιβλίων σύννεφων
ΑΙΤ. τα νερά βιβλία σύννεφα
ΚΛ. νερά βιβλία σύννεφα
Ας κλίνουμε μερικά ουδέτερα ουσιαστικά:

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ. το παιδί βάρος έδαφος
ΓΕΝ. του παιδιού βάρους εδάφους
ΑΙΤ. το παιδί βάρος έδαφος
ΚΛ. παιδί βάρος έδαφος

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ. τα παιδιά βάρη εδάφη
ΓΕΝ. των παιδιών βαρών εδαφών
ΑΙΤ. τα παιδιά βάρη εδάφη
ΚΛ. παιδιά βάρη εδάφη
Ας κλίνουμε μερικά ουδέτερα ουσιαστικά:

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ. το πρόβλημα φως καθήκον
ΓΕΝ. του προβλήματος φωτός καθήκοντος
ΑΙΤ. το πρόβλημα φως καθήκον
ΚΛ. πρόβλημα φως καθήκον

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ. τα προβλήματα φώτα καθήκοντα
ΓΕΝ. των προβλημάτων φώτων καθηκόντων
ΑΙΤ. τα προβλήματα φώτα καθήκοντα
ΚΛ. προβλήματα φώτα καθήκοντα
Ας κλίνουμε μερικά επίθετα:

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ. ο καλός η καλή το καλό
ΓΕΝ. του καλού της καλής του καλού
ΑΙΤ. τον καλό την καλή το καλό
ΚΛ. καλέ καλή καλό

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ. οι καλοί οι καλές τα καλά
ΓΕΝ. των καλών των καλών των καλών
ΑΙΤ. τους καλούς τις καλές τα καλά
ΚΛ. καλοί καλές καλά
Ας κλίνουμε μερικά επίθετα:

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ. ο πλούσιος η πλούσια το πλούσιο
ΓΕΝ. του πλούσιου της πλούσιας του πλούσιου
ΑΙΤ. τον πλούσιο την πλούσια το πλούσιο
ΚΛ. πλούσιε πλούσια πλούσιο

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ. οι πλούσιοι οι πλούσιες τα πλούσια
ΓΕΝ. των πλούσιων των πλούσιων των πλούσιων
ΑΙΤ. τους πλούσιους τις πλούσιες τα πλούσια
ΚΛ. πλούσιοι πλούσιες πλούσια
Ας κλίνουμε μερικά επίθετα:

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ. ο γλυκός η γλυκιά το γλυκό
ΓΕΝ. του γλυκού της γλυκιάς του γλυκού
ΑΙΤ. τον γλυκό την γλυκιά το γλυκό
ΚΛ. γλυκέ γλυκιά γλυκό

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ. οι γλυκοί οι γλυκές τα γλυκά
ΓΕΝ. των γλυκών των γλυκών των γλυκών
ΑΙΤ. τους γλυκούς τις γλυκές τα γλυκά
ΚΛ. γλυκοί γλυκές γλυκά
Ας κλίνουμε μερικά επίθετα:

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ. ο βαθύς η βαθιά το βαθύ
ΓΕΝ. του βαθιού της βαθιάς του βαθιού
ΑΙΤ. τον βαθύ την βαθιά το βαθύ
ΚΛ. βαθύ βαθιά βαθύ

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ. οι βαθιοί οι βαθιές τα βαθιά
ΓΕΝ. των βαθιών των βαθιών των βαθιών
ΑΙΤ. τους βαθιούς τις βαθιές τα βαθιά
ΚΛ. βαθιοί βαθιές βαθιά
Ας κλίνουμε μερικά επίθετα:

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ. ο ζηλιάρης η ζηλιάρα το ζηλιάρικο
ΓΕΝ. του ζηλιάρη της ζηλιάρας του ζηλιάρικου
ΑΙΤ. τον ζηλιάρη την ζηλιάρα το ζηλιάρικο
ΚΛ. ζηλιάρη ζηλιάρα ζηλιάρικο

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ΟΝ. οι ζηλιάρηδες οι ζηλιάρες τα ζηλιάρικα
ΓΕΝ. των ζηλιάρηδων των ζηλιάρικων
ΑΙΤ. τους ζηλιάρηδες τις ζηλιάρες τα ζηλιάρικα
ΚΛ. ζηλιάρηδες ζηλιάρες ζηλιάρικα
ΠΑΡΑΓΩΓΗ- ΣΥΝΘΕΣΗ
Α. ΠΑΡΑΓΩΓΗ
ΣΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΑΠΟ
ΑΡΧΙΚΗΣ ΛΕΞΗΣ ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ
ΠΡΟΣΘΕΤΟΥΜΕ ΛΕΞΗΣ
ΜΙΑ ΚΑΤΑΛΗΞΗ ΠΡΟΣΘΕΤΟΥΜΕ
ΜΙΑ ΠΡΟΘΕΣΗ
Ή ΤΟ α-

Π.χ. α+φθαρτός= άφθαρτος

Π.χ. παιδί= θέμα: παιδ+άκι= παιδάκι
Β. ΣΥΝΘΕΣΗ

ΕΝΩΝΟΥΜΕ 2
ΛΕΞΕΙΣ

Π.χ. παχύς+σάρκα= παχύσαρκος

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΕΞΗ;
 α. κακόβουλος
 β. άθεος

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: άθεος
ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΣΥΝΘΕΤΗ ΛΕΞΗ;
 α. πρωτοετής
 β. αδελφούλα

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: πρωτοετής
Ο προφορικός λόγος συνοδεύεται από
χειρονομίες, εκφράσεις προσώπου, παύσεις
ή ένταση της φωνής.
 5η ΕΝΟΤΗΤΑ
Γνωρίζω το μαγικό κόσμο του
Θεάτρου και του Κινηματογράφου
ΤΟ ΡΗΜΑ
 Στη Ρηματική Φράση κυριαρχεί το ΡΗΜΑ.

Π.χ. Ο σκύλος μας είναι ήσυχος.

ΡΗΜΑΤΙΚΗ ΦΡΑΣΗ

ΡΗΜΑ
Στα παρακάτω παραδείγματα ας
βρούμε τα ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΑ και τα
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ των ρημάτων.
 Τα παιδιά κάλεσαν εμένα και τον αδελφό μου
στο πάρτυ.
ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ

 Είδα μια ωραία ταινία στον κινηματογράφο.

 Έστειλα ένα γράμμα στον παππού μου.

 Ο Διευθυντής κάλεσε τους ταραξίες στο

γραφείο του.
ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ
 γράφω
 γράφεις
 γράφει
 γράφουμε
 γράφετε
 γράφουν

Αυτό που δεν αλλάζει είναι το θέμα του ρήματος.

Αυτό που αλλάζει είναι η κατάληξη του ρήματος.
Βρες τα ρήματα. Ποια είναι η
διαφορά τους;
 Όσο η μαμά μαγείρευε, τα αγόρια έβλεπαν
τηλεόραση.

Ενικός Πληθυντικός
αριθμός= ένα αριθμός=
πρόσωπο πολλά
πρόσωπα
Βρες τα ρήματα. Τι
παρατηρείς;
 Χθες πήγα σινεμά. Α΄ΠΡΟΣΩΠΟ

 Είσαι ανυπόμονη. Β΄ ΠΡΟΣΩΠΟ

 Ο δάσκαλός μας είναι καλός. Γ΄ ΠΡΟΣΩΠΟ

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
 ΤΑ ΡΗΜΑΤΑ ΕΧΟΥΝ:

Α΄, Β΄, Γ΄ ΠΡΟΣΩΠΟ

ΕΝΙΚΟ ΚΑΙ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟ ΑΡΙΘΜΟ
Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα
στα 2 ρήματα;
 γράφω

 αγαπώ

Το αγαπώ τονίζεται στο ώ, αρά στη λήγουσα,

ενώ το γράφω στο ά, άρα στην
παραλήγουσα.
Ποια από τα παρακάτω ρήματα μοιάζουν
με το γράφω και ποια με το αγαπώ;

 Είδα μια ταινία στον κινηματογράφο. Και μου

άρεσε πολύ. Βγήκα και πήγα σε ένα φιλικό
σπίτι και τους μίλησα για την ταινία. Γελάσανε
και μου είπαν ότι δεν τους άρεσε.

ΓΙΑ ΝΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΩΣΤΑ ΒΑΛΕ ΤΑ

ΡΗΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΕΝΕΣΤΩΤΑ!
Μπράβο! Μόλις βρήκες τις 2
συζυγίες των ρημάτων:
 Α΄ ΣΥΖΥΓΙΑ  Β΄ ΣΥΖΥΓΙΑ
-ω -ώ
Π.χ.αρέσω
Π.χ. μιλώ
Βρες τα ρήματα που λήγουν σε –
μαι στο παρακάτω κείμενο:
 Το βράδυ κοιμάμαι νωρίς, γιατί η μαμά
μου με ξυπνάει πρωί-πρωί. Στις 7
σηκώνομαι, πλένομαι, ντύνομαι και μετά
τρώω ένα καλό πρωινό.

 Τα ρήματα αυτά δείχνουν ότι το πρόσωπο

παθαίνει κάτι ή βρίσκεται σε μια
κατάσταση (π.χ. κοιμάμαι).
Το ρήμα τρώω τι δείχνει;

 Το πρόσωπο κάνει κάτι, ενεργεί.

ΑΡΑ: ΤΑ ΡΗΜΑΤΑ ΕΧΟΥΝ 2
ΦΩΝΕΣ:
 ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ= τρώω

 ΠΑΘΗΤΙΚΗ= τρώγομαι
 Προσπάθησε να μετατρέψεις τα ρήματα
από την Ενεργητική στην Παθητική Φωνή:

 αποφασίζω  αποφασίζομαι
 διακόπτω  διακόπτομαι
 στέλνω  στέλνομαι
 γράφω  γράφομαι
 αγαπώ  αγαπιέμαι
Ποια είναι η σημασία των
παρακάτω ρημάτων;
 Παίζω ποδόσφαιρο.  Το Υποκείμενο κάνει
κάτι.
 Πικραίνομαι από τη  Το Υποκείμενο
συμπεριφορά του. παθαίνει κάτι από
κάποιον άλλον.
 Πλένομαι κάθε βράδυ.
 Το Υποκείμενο
παθαίνει κάτι από τον
εαυτό του.
 Το βράδυ κοιμάμαι  Το Υποκείμενο
νωρίς. βρίσκεται σε μια
κατάσταση.
ΑΡΑ ΤΑ ΡΗΜΑΤΑ ΕΧΟΥΝ 4
ΔΙΑΘΕΣΕΙΣ
 Το Υποκείμενο κάνει  ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ
κάτι.
 Το Υποκείμενο  ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ
παθαίνει κάτι από
κάποιον άλλον.
 Το Υποκείμενο
 ΜΕΣΗ ΔΙΑΘΕΣΗ
παθαίνει κάτι από τον
εαυτό του.  ΟΥΔΕΤΕΡΗ ΔΙΑΘΕΣΗ
 Το Υποκείμενο
βρίσκεται σε μια
κατάσταση.
Θυμάσαι τους 8 χρόνους των
ρημάτων;
 ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ
 ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ

 ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ

 ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΗΤΙΚΟΣ

 ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΜΕΝΟΣ

 ΑΟΡΙΣΤΟΣ

 ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ

 ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ
Τα παρακάτω ρήματα δηλώνουν κάτι που
γίνεται τώρα, κάτι που έγινε παλιά, ή κάτι
που θα γίνει στο μέλλον;

 Η μητέρα μάλωσε το  παρελθόν

παιδί.
 Αύριο θα γράψουμε  μέλλον
διαγώνισμα στα
μαθηματικά.
 παρόν
 Παίζει στο θέατρο.
Τα παρακάτω ρήματα δηλώνουν κάτι που
έγινε στο παρελθόν. Ποια είναι η διαφορά
μεταξύ τους;

 Μετά άρχισε η  έγινε σε μια στιγμή=

παράσταση. ΑΟΡΙΣΤΟΣ
 Έχω γεννηθεί στην  έγινε παλιά, αλλά το
επαρχία. βλέπουμε και στο παρόν=
ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ
 πρώτα γύρισα και μετά
 Μόλις είχα γυρίσει από χτύπησε το τηλέφωνο=
το γιατρό, όταν ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ
χτύπησε το τηλέφωνο.  γινόταν συνέχεια όλο το
 Έγραφε όλο το πρωί. πρωί= ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ
Τα παρακάτω ρήματα δηλώνουν κάτι που
θα γίνει στο μέλλον. Ποια είναι η διαφορά
μεταξύ τους;

 Στις διακοπές θα κάνω  θα το κάνει συνέχεια=

μπάνιο κάθε μέρα. ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΗΤΙΚΟΣ
ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ
 Θα έρθουν μια φορά=
 Θα έρθουν οι Τούρκοι. ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ
ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ
 Θα έχω τελειώσει τις  πρώτα θα τελειώσει τις
ασκήσεις, μέχρι να ασκήσεις και μετά θα
έρθεις. έρθει=
ΣΥΝΤΕΛΕΣΜΕΝΟΣ
ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ
ΣΥΝΔΕΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ
 Το σπίτι μας είναι παλιό.
ΣΥΝΔΕΤΙΚΟ ΡΗΜΑ

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ

ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ
Ποια είναι τα συνδετικά
ρήματα;
 είμαι, φαίνομαι, γίνομαι, δείχνω, μοιάζω.

 θεωρούμαι, λέγομαι, ονομάζομαι,

εκλέγομαι…
Τι δηλώνει το Κατηγορούμενο;
 Ο Στέφανος είναι  επάγγελμα
Ψυχολόγος.
 Η Τασούλα είναι  χαρακτήρα
εγωίστρια.
 Ο δάσκαλος έγινε  συναίσθημα
έξαλλος με τη
συμπεριφορά μας.
 Ο Γιάννης αποδείχθηκε
 χαρακτήρας
παραμυθάς.
ΙΔΙΟΤΗΤΑ Ή ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΡΗΜΑΤΑ από
ρήματα
 Ανεβήκαμε= ανά + βαίνω

 Προβάλλω= προ+ βάλλω

Τι προσθέσαμε στα ρήματα βαίνω και βάλλω;

Οι προθέσεις ανά+προ λέγονται προθήματα.

ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΡΗΜΑΤΑ από
ουσιαστικά και επίθετα
 δοκιμάζω= δοκιμ+άζω
 φοβερίζω= φοβερ+ίζω

Τι προσθέσαμε στα ρήματα δοκιμάζω και

φοβερίζω;

Οι καταλήξεις –άζω και ίζω λέγονται

επιθήματα.
Διάβασε τον παρακάτω
διάλογο:

Δε θα πιστέψεις τι είδα
χθες. Ένας μεγάλος
πιγκουΐνος χτύπησε με
το ράμφος του τον
πάγο και άνοιξε μια
τεράστια τρύπα!!!

Σε ποιο χρόνο αφηγείται ο

πιγκουΐνος το περιστατικό;
Διάβασε τον παρακάτω
διάλογο:

Δε θα πιστέψεις τι είδα
χθες. Ένας μεγάλος
πιγκουΐνος χτυπά με το
ράμφος του τον πάγο
και ανοίγει μια τεράστια
τρύπα!!!

Σε ποιο χρόνο αφηγείται ο

πιγκουΐνος το περιστατικό;
6η ΕΝΟΤΗΤΑ

Δημιουργικές δραστηριότητες στη ζωή μου

 Οι Αμερικανοί έχουν ισχυρά όπλα.
ΠΟΙΟΙ; Οι Αμερικανοί
Βρήκα ένα αδέσποτο σκυλάκι στο δρόμο.
ΤΙ; σκυλάκι
Μου είπε τα νέα.
ΤΙ; τα νέα

ΣΕ ΠΟΙΟΝ; μου
Ο Στάθης κέρδισε το βραβείο.

ΠΟΙΟΣ; Ο Στάθης ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ

το βραβείο ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
ΤΙ;
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ
Ο Σταύρος τερμάτισε πρώτος.
ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ
ΠΟΙΟΣ; Ο Σταύρος

Άρα, το ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ μπαίνει σε ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ

ΠΤΩΣΗ.
 Του έδωσα την παραίτησή μου.

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ

ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ ΡΗΜΑΤΟΣ

ΓΕΝΙΚΗ ΠΤΩΣΗ ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ ΠΤΩΣΗ

Άρα, το ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ μπαίνει σε

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ ή ΓΕΝΙΚΗ ΠΤΩΣΗ.
Η μαμά φαίνεται θυμωμένη.

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΣΥΝΔΕΤΙΚΟ ΡΗΜΑ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ

Άρα, το ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ μπαίνει σε

ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ ΠΤΩΣΗ.
Τον θεωρούν σπουδαίο αθλητή.

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ
ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ

Άρα, το ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ μπαίνει και σε

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ ΠΤΩΣΗ, όταν προσδιορίζει το
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ!!
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ/ ΓΕΝΙΚΗ

ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ/ ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

 Το Ελληνικό Παιδικό Μουσείο ιδρύθηκε από μια ομάδα νέων ανθρώπων.

ΟΝΟΜΑΤΙΚΗ
ΦΡΑΣΗ 2

ΟΝΟΜΑΤΙΚΗ ΦΡΑΣΗ 1

Σε ποια πτώση βρίσκεται η Ονοματική Φράση 2;

ΓΕΝΙΚΗ
Ένας συμμαθητής μου, ο Τάσος, έριξε την μπάλα στο κεφάλι μου.

ΟΝΟΜΑΤΙΚΗ
ΦΡΑΣΗ 1 ΟΝΟΜΑΤΙΚΗ
ΦΡΑΣΗ 2

Σε ποια πτώση βρίσκεται η Ονοματική Φράση 2;

ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ
Εκείνη την ώρα περνούσε ένα κοπάδι χελιδόνια.

ΟΝΟΜΑΤΙΚΗ ΟΝΟΜΑΤΙΚΗ
ΦΡΑΣΗ 1 ΦΡΑΣΗ 2

Σε ποια πτώση βρίσκεται η Ονοματική Φράση 2;

ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ
Τι παρατηρούμε σχετικά με τα ουσιαστικά;

 Ένα ουσιαστικό μπορεί να προσδιορίζει

ένα άλλο ουσιαστικό.

ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ
 Σε ποιες πτώσεις;
ΓΕΝΙΚΗ

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
Όταν και οι δύο Ονοματικές Φράσεις είναι
στην ίδια πτώση,
 π.χ.: Ο Γεωργιάδης, ο καθηγητής, είναι αυστηρός.

Ονοματική φράση 1=
ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ Ονοματική φράση 2=
ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ

τότε η Ονοματική φράση 2 λέγεται Ομοιόπτωτος

προσδιορισμός.
Όταν οι δυο Ονοματικές φράσεις είναι σε
διαφορετική πτώση,
 π.χ.: Τα μαλλιά της Μαρίας είναι όμορφα.

Ονοματική φράση1=
ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ Ονοματική φράση 2=
ΓΕΝΙΚΗ

τότε η Ονοματική Φράση 2 λέγεται

Ετερόπτωτος προσδιορισμός.
ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ
ΠΑΡΑΘΕΣΗ

Δίνει περισσότερες
Δηλώνει μια ιδιότητα του
πληροφορίες,
προσώπου ή του
επεξηγεί.
αντικειμένου.
Α. ΠΑΡΑΘΕΣΗ
Ο Γεωργιάδης, ο ποδοσφαιριστής, δεν έπαιξε στο σημερινό παιχνίδι.

Δηλώνει την ιδιότητα

του Γεωργιάδη= πιο
γενικό
Β. ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Η φίλη μου, η Μαρία, άργησε να έρθει.

Επεξηγεί= ποια φίλη;

ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

 ΣΥΝΗΘΩΣ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΕ ΓΕΝΙΚΗ ΠΤΩΣΗ

Παιδί τριών
Το σπίτι του Αλέξη =
Σοκολάτα υγείας = ετών= γενική του
γενική κτητική
γενική της ιδιότητας μέτρου
ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

 Πώς τα φτιάχνουμε;

Επικράτηση= κουρέας=

Επί+κράτηση Κουρ-έας

Επίθημα
Πρόθημα
Τι δηλώνουν τα παρακάτω ουσιαστικά;
 πιανίστας  επάγγελμα
 μπακάλικο  τόπος
 ψωμιέρα  αντικείμενο/ σκεύος
 μαθηματικά  επιστήμη/ μάθημα
 καφεδάκι  υποκοριστικό
Από ποιες λέξεις σχηματίζονται τα
παρακάτω ουσιαστικά;
 μεταγλώσσα  μετά+γλώσσα

 συμφοιτητής  συν+φοιτητής

 υποκατάστημα  υπό+κατάστημα
Ας θυμηθούμε τα μέρη της παραγράφου:

 ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ= ΚΥΡΙΑ ΙΔΕΑ

 ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ= ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΙΔΕΩΝ

 ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ= ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ/
ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ
Ας βρούμε τα μέρη της παρακάτω παραγράφου:

Από μικρή μου άρεσε πολύ η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

κιθάρα. Οι γονείς μου, που είχαν
καταλάβει την επιθυμία μου, μού
πρότειναν να ξεκινήσω μαθήματα
ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ
κιθάρας. Έτσι απέκτησα και την
πρώτη μου κιθάρα. Φέτος είναι ο
δεύτερος χρόνος των μαθημάτων
και εξακολουθώ να είμαι το ίδιο
ενθουσιασμένη. Συνεπώς, νιώθω
ότι όσο περισσότερο παίζω κιθάρα, ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ

τόσο περισσότερο την αγαπώ.

Πώς βρίσκουμε έναν πλαγιότιτλο;
 Διαβάζουμε προσεκτικά την παράγραφο.

 Βρίσκουμε το βασικό νόημα = ΠΡΟΣΟΧΗ

στη Θεματική Περίοδο!

 Γράφουμε τις λέξεις-κλειδιά.

 Γράφουμε τον πλαγιότιτλο με το κύριο νόημα

της παραγράφου.
ΜΟΡΦΕΣ ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΥ

 ΕΡΩΤΗΣΗ= Ποια είναι τα αίτια της ανεργίας;

 ΟΝΟΜΑΤΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ= Τα αίτια της

ανεργίας

 ΠΡΟΤΑΣΗ= Τα αίτια της ανεργίας είναι

πολλά.
Ας βρούμε έναν πλαγιότιτλο για την
παρακάτω παράγραφο, αφού
υπογραμμίσουμε τις λέξεις-κλειδιά!
Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια μπορεί να είναι
μια δημιουργική απασχόληση για τους
Τι προσφέρουν
νέους. Πρώτα από όλα, κάποια από αυτά
στα παιδιά τα
είναι παιχνίδια γνώσεων και στρατηγικής,
ηλεκτρονικά
και εκτός του ότι προσφέρουν παιχνίδια;
πληροφορίες και γνώσεις, οξύνουν την
κρίση και καλλιεργούν ποικίλες ικανότητες ή
των παιδιών. Επιπλέον, εξάπτουν τη
φαντασία και συνδυάζουν τη δράση με
την περιπέτεια. Τα θετικά
στοιχεία των
ηλεκτρονικών
παιχνιδιών.
 7η ΕΝΟΤΗΤΑ
Ο κόσμος μέσα από την οθόνη-
εικόνα
Πώς λέγονται οι υπογραμμισμένες
λέξεις;
 Η σελήνη φωτίζεται από τον ήλιο.

 Ο Γιάννης αγόρασε μια τηλεόραση και ένα

ραδιόφωνο.

ΑΡΘΡΑ
Ποιες λέξεις συνοδεύουν τα
άρθρα;
Υπάρχει μια νεότερη θεωρία. Η
θεωρία αυτή επιμένει ότι ένα από τα
κουμπιά της πειραματικής συσκευής
είναι σε θέση να εξαφανίσει ολότελα
τη μαύρη τρύπα από τον ορίζοντά
μας.

Τα άρθρα συνοδεύουν ουσιαστικά!

 ΑΡΘΡΑ

ΟΡΙΣΤΙΚΟ ΑΡΘΡΟ
ΑΟΡΙΣΤΟ ΑΡΘΡΟ

ο, η , το
Ένας, μια, ένα
ΠΡΟΣΟΧΗ!
 μια ΑΟΡΙΣΤΟ ΑΡΘΡΟ

 μία ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΟ
Πώς κλίνεται το οριστικό
άρθρο;
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

ΟΝ. ο η το οι οι τα
ΓΕΝ. του της του των των των
τους τις τα
ΑΙΤ. τον την το
- - -
ΚΛ.- - -
Πώς κλίνεται το αόριστο
άρθρο;
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟ
ΑΡΙΘΜΟ
ΟΝ. ένας μια ένα
ΓΕΝ. ενός μιας ενός
ΑΙΤ. ένα μια ένα
ΚΛ. - - -
Ποια διαφορά παρατηρείτε στο
παρακάτω παράδειγμα;
 Το παιδί του γείτονα. Συγκεκριμένο

Οριστικό άρθρο

 Ένα παιδί. Γενικό/ αόριστο

Αόριστο
άρθρο
Τι κοινό έχουν το οριστικό και αόριστο
άρθρο στα παρακάτω παραδείγματα;

 Τα άλογα είναι ωραία ζώα.

 Ο άνθρωπος έχει ανάγκη να βρίσκεται μαζί

με άλλους ανθρώπους.

Έχουν γενικό νόημα, δεν αναφέρονται σε

συγκεκριμένο άλογο ή άνθρωπο.
 ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΕΠΙΘΕΤΑ

Από επιρρήματα=
Από ρήματα=
Χτες>χτεσινός
τρομάζω>τρομακτικός

Από επίθετα=

Από ουσιαστικά= κοντός> κοντούλης

ασήμι>ασημένιος
Από ποιες λέξεις παράγονται
τα επίθετα;
 αιχμηρός  αιχμή
 γευστικός  γεύση
 πολιτικός  πολιτική
 ημερήσιος  ημέρα
 τροχαίο  τροχός
Ποια επίθετα παράγονται από
τα παρακάτω ρήματα;
 εκπαιδεύω  εκπαιδευτικός

 διαφημίζω  διαφημιστικός

 γνωρίζω  γνωστός
Ποια επίθετα παράγονται από
τα παρακάτω ουσιαστικά;
 πείσμα  πεισματάρης

 μαλλί  μαλλιαρός/ μάλλινος

 ομάδα  ομαδικός
Ποια επίθετα παράγονται από
τα παρακάτω επιρρήματα;
 μπροστά  μπροστινός

 πάντοτε  παντοτινός

 σιγά  σιγανός
 Η ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
 από πάνω προς τα κάτω

 από αριστερά προς τα δεξιά

 από τα απλά στα σύνθετα

 από τα ασήμαντα στα σημαντικά

 ΕΙΔΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΗ
Κυρίως σε γ΄ Κυρίως σε α΄
πρόσωπο= πρόσωπο=

π.χ. δελτίο καιρού Π.χ. λογοτεχνικά

κείμενα
Τι χρησιμοποιούμε σε μια
περιγραφή;
 Χρόνο Ενεστώτα

 τα ρήματα είμαι και έχω

 επίθετα

 επιρρήματα
8η ΕΝΟΤΗΤΑ

Αθλητισμός και Ολυμπιακοί Αγώνες:

παρακολουθώ και συμμετέχω
Aς βρούμε τα ρήματα στο παρακάτω
παράδειγμα:
Όταν κατάφερα να κοιμηθώ ύστερα
από δύο μέρες, το πρώτο πράγμα που
ονειρεύτηκα ήταν αυτό που είχε
συμβεί.

Κατάφερα, κοιμηθώ, ονειρεύτηκα,

ήταν, είχε συμβεί.
Η περίοδος λόγου βρίσκεται ανάμεσα
σε 2 τελείες περιλαμβάνει προτάσεις:

.ΠΕΡΙΟΔΟΣ.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Όσα ρήματα έχουμε, τόσες
προτάσεις έχουμε.
(Όταν κατάφερα) (να κοιμηθώ ύστερα
από δύο μέρες), [το πρώτο πράγμα]
(που ονειρεύτηκα) [ήταν αυτό] (που
είχε συμβεί).

Πού αρχίζει και πού τελειώνει η

κάθε πρόταση;
 ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ
Ποιες λεξούλες βρίσκονται στην αρχή
των προτάσεων;

Όταν δε σήκωσα τα κιλά, δεν μπορώ να

περιγράψω τι ένιωσα. Δεν μπορείς να τα
βάλεις με το Θεό ούτε με τη φύση.

Όταν, να, τι, να= συνδέουν τις προτάσεις

μεταξύ τους
 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

ΔΕΥΤΕΡΕΟΥΣΕΣ
ΚΥΡΙΕΣ ή
ή
ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΕΣ
ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΕΣ
Α. ΚΥΡΙΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
 Ποια από τις παρακάτω προτάσεις είναι
ανεξάρτητη;

Ο προπονητής φώναζε στους

ποδοσφαιριστές να βγουν μπροστά και να
παλέψουν για τη νίκη.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ο προπονητής φώναζε στους

ποδοσφαιριστές…
Β. ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
 Ποια από τις παρακάτω προτάσεις
εξαρτάται από κάποια άλλη;

Νόμιζα ότι τελικά αυτός θα έκοβε

πρώτος το νήμα.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: …ότι τελικά αυτός θα έκοβε

πρώτος το νήμα.
Ας χωρίσουμε τις παρακάτω
περιόδους σε προτάσεις:
ΚΥΡΙΑ ΔΕΥΤΕΡΕΟΥΣΑ
ΠΡΟΤΑΣΗ ΠΡΟΤΑΣΗ

 [Πολλοί θεατές έδειχναν] (να είναι δυσαρεστημένοι με την

εικόνα της ομάδας τους).

 ΚΑΝΕ ΤΟ ΙΔΙΟ:

Πολλοί αθλητές παίρνουν αναβολικά για να

μπορούν να πετυχαίνουν υψηλά ρεκόρ.
 ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ
Συνδέονται όμοιες προτάσεις

ΚΥΡΙΕΣ+ΚΥΡΙΕΣ ΔΕΥΤΕΡΕΟΥΣΕΣ+ΔΕΥΤΕΡΕΟΥΣΕΣ
ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ
Συνδέονται ανόμοιες προτάσεις

ΚΥΡΙΕΣ+ΔΕΥΤΕΡΕΟΥΣΕΣ
Με ποιες λέξεις συνδέονται οι
προτάσεις στην Παρατακτική
σύνδεση;
 ΜΕ ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΟΥΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥΣ

Και, ούτε, ή , είτε, παρά, αλλά, όμως, όχι

μόνο…αλλά και, ωστόσο, λοιπόν, δηλαδή
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
 Όχι μόνο βγήκε πρώτος, αλλά και
πέτυχε παγκόσμιο ρεκόρ.

 Πρέπει να προπονούμαι κάθε μέρα

και να γυμνάζομαι πολύ.

 Έφτασε λοιπόν ο χειμώνας!

ΠΡΟΣΟΧΗ!
 Πριν από τα και, ή, είτε, όμως ΔΕΝ
βάζουμε ΚΟΜΜΑ!

 Το ωστόσο μπαίνει μετά από τελεία!

 Το αλλά μπαίνει μετά από κόμμα!

ΑΣΥΝΔΕΤΟ ΣΧΗΜΑ
 Λέξεις, φράσεις, προτάσεις
συνδέονται με κόμμα!

Θύμωσε πολύ, φώναζε,

χειρονομούσε, ήταν έξω φρενών!
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
 Η Μαρία, ο Χρήστος, η Νικόλ είναι οι
καλύτεροί μου φίλοι.

 Ήταν όμορφος, ψηλός, ξανθός,

γεμάτος αυτοπεποίθηση.
 ΑΦΗΓΗΣΗ

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ=
ΜΟΝΟ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΗ=
ΣΧΟΛΙΑ
 ΟΠΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ

Α΄ ΠΡΟΣΩΠΟ= ο
Β΄ ΠΡΟΣΩΠΟ= ο
αφηγητής συμμετέχει στα
αφηγητής δε
γεγονότα
συμμετέχει στα
γεγονότα
Ποιος αφηγείται;
Ποιοι συμμετέχουν στα γεγονότα;
Σε ποιο χρόνο αφηγείται;
Ο Λούης δεν άργησε να ξεπεράσει τον
Αυστραλό, ο οποίος λίγο αργότερα
λιποθύμησε και εγκατέλειψε τον αγώνα. Ο
Λούης πλησίαζε τώρα στο στάδιο, ενώ ο
κόσμος είχε ξεχυθεί στους δρόμους και
πανηγύριζε. Σε λίγο οι θεατές του σταδίου
είδαν τον Λούη με τον αριθμό 17 στη
φανέλα να κατευθύνεται τρέχοντας προς το
τέρμα! Η χαρά των Ελλήνων θεατών δεν
περιγράφεται! Αγκάλιαζαν ο ένας τον άλλο,
φώναζαν ρυθμικά συνθήματα υπέρ του
νικητή και όλοι, επίσημοι και μη, ήθελαν να
τον συγχαρούν και να του σφίξουν το χέρι.
 ΧΡΟΝΟΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ

Έναρξη από ένα

Τα γεγονότα με τη
σημαντικό γεγονός
σειρά που γίνονται.
και flash back.
 9η ΕΝΟΤΗΤΑ
Ανακαλύπτω τη μαγεία της
γνώσης
Α. ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΑΞΟΝΑΣ

 Ο αγώνας έληξε ισόπαλος.

Ας αλλάξουμε λίγο τη σειρά των λέξεων!

• Ισόπαλος έληξε ο αγώνας.

Όταν αλλάζουμε τη σειρά των λέξεων
μέσα στην πρόταση χωρίς να αλλάζουμε το
νόημα, τότε δουλεύουμε στον
ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΑΞΟΝΑ ή αλλιώς οριζόντια!
Κάνε το ίδιο.

Ο Παρθενώνας βρίσκεται στην Αθήνα.

Στην Αθήνα βρίσκεται ο Παρθενώνας.

Κάνε όσες αλλαγές μπορείς στη σειρά
των λέξεων:
Τα ψηφιδωτά της Πέλλας είναι γνωστά σε
ολόκληρο τον κόσμο.
Σε ολόκληρο τον κόσμο είναι γνωστά τα
ψηφιδωτά της Πέλλας.
Είναι γνωστά σε ολόκληρο τον κόσμο τα
ψηφιδωτά της Πέλλας.
Της Πέλλας τα ψηφιδωτά είναι γνωστά σε
ολόκληρο τον κόσμο.
Β. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟΣ ΑΞΟΝΑΣ

Παλιότερα μας ενδιέφερε η λογοτεχνία.

Μια άλλη λέξη

για το Άλλοτε, παλιά
παλιότερα;
Όταν αλλάζουμε
λέξεις μέσα στην
πρόταση με άλλες
που παίζουν τον
ίδιο ρόλο, τότε
δουλεύουμε στον
παραδειγματικό
άξονα.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟΣ ΑΞΟΝΑΣ
Η Μαρία σκούπισε τα μάτια της.
αγκάλιασε τη μαμά της.
έπλυνε τα πιάτα.
ΠΡΟΣΟΧΗ! ίδιο νόημα

Η Μαρία σκούπισε καθάρισε τα πιάτα.

φίλησε τη γιαγιά της.

άλλο νόημα
Άλλαξε τη σειρά των λέξεων χωρίς να
αλλάξει το νόημα της πρότασης.
Πολλά περιοδικά μένουν για λίγα λεπτά
στα χέρια σας.

Για λίγα λεπτά μένουν στα χέρια σας

πολλά περιοδικά.
Μένουν στα χέρια σας για λίγα λεπτά
πολλά περιοδικά.
ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΑΞΟΝΑΣ
Ας αλλάξουμε με συνώνυμες τις
υπογραμμισμένες λέξεις/ φράσεις:
Οι άνθρωποι δουλεύουν πολλές ώρες.

εργάζονται

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟΣ ΑΞΟΝΑΣ
Ας αλλάξουμε με συνώνυμες τις
υπογραμμισμένες λέξεις/ φράσεις:
Ο υπάλληλος δε γνώριζε καλά τη
λειτουργία του ηλεκτρονικού υπολογιστή.

ήξερε

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟΣ ΑΞΟΝΑΣ
 10η ΕΝΟΤΗΤΑ
Γνωρίζω τον τόπο μου και τον
πολιτισμό μου
Ας βρούμε τις προτάσεις στο
παρακάτω παράδειγμα:
• [Μου αρέσουν περισσότερο οι
παραθαλάσσιες πόλεις], (γιατί
μπορώ) (να κάνω τα μπάνια μου
το καλοκαίρι).
• Μου ζήτησε να τον βοηθήσω στα
Μαθηματικά.
Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις
συμπληρώνουν το νόημα μιας
άλλης;
• Κάτι μου λέει πως μπορεί να έχω και
άδικο.

Πώς λέγονται αυτές

οι προτάσεις;
ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ή
ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΕΣ
Οι ΔΕΥΤΕΡΕΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
μπορεί να είναι ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ή
ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ του ρήματος της
ΚΥΡΙΑΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ.
• Είπε ότι θα έρθει νωρίς.

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ
στο είπε

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ
στο είναι γεγονός
Οι ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
μπορεί να είναι επιρρηματικοί
προσδιορισμοί που δηλώνουν:

• ΧΡΟΝΟ= Όταν φτάσεις, τηλεφώνησέ μου.

• ΑΙΤΙΑ= Εκνευρίστηκε, γιατί του μίλησα

άσχημα.
Οι ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
μπορεί να είναι επιρρηματικοί
προσδιορισμοί που δηλώνουν:

• ΣΚΟΠΟ= Έτρεχε για να προλάβει το

λεωφορείο.

• ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ= Μιλούσε τόσο σιγά,

ώστε δεν τον άκουγε κανείς.
Οι ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
μπορεί να είναι επιρρηματικοί
προσδιορισμοί που δηλώνουν:

• ΥΠΟΘΕΣΗ= Εάν διαβάζεις, θα παίρνεις

καλούς βαθμούς.

• ΕΝΑΝΤΙΩΣΗ= Αν και προσπάθησε πολύ,

δεν τα κατάφερε.
Βρείτε τις Δευτερεύουσες προτάσεις.
Ποιες από αυτές είναι ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ,
ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΑ ή επιρρηματικοί
προσδιορισμοί;

Όλες οι αλλαγές που συμβαίνουν,

ταχύτατες, απροσδόκητες αλλά και
αντιφατικές, δεν ξέρω αν πρέπει να με
κάνουν να χαίρομαι ή να λυπάμαι.
Βρείτε τις λέξεις που συνδέουν τις
προτάσεις:
Όλες οι αλλαγές που συμβαίνουν,
ταχύτατες, απροσδόκητες αλλά και
αντιφατικές, δεν ξέρω αν πρέπει να με
κάνουν να χαίρομαι ή να λυπάμαι.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: που, αν, να, να, ή,

να
Οι λέξεις (π.χ. ότι, πως, γιατί, αν, για να…)
που συνδέουν τις προτάσεις αυτές
λέγονται:

ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ
Όταν μια πρόταση εξαρτάται από
μια άλλη, τότε έχουμε:
ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ

Θέλω να πετύχω.

ΚΥΡΙΑ+
ΔΕΥΤΕΡΕΟΥΣΑ
 ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ
στην ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ
• Όταν η ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ ΠΡΟΤΑΣΗ είναι
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ή ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ
ρήματος, ΔΕΝ ΒΑΖΟΥΜΕ ΚΟΜΜΑ!

Προσπάθησε να πετύχει νέο ρεκόρ .

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ στο
προσπάθησε
 ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ
στην ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ
• Όταν η ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ ΠΡΟΤΑΣΗ είναι
ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ,
τότε ΒΑΖΟΥΜΕ ΚΟΜΜΑ!

Δεν τα κατάφερε, γιατί τραυματίστηκε.

Επιρρηματικός
προσδιορισμός
Ας θυμηθούμε την ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ
ΣΥΝΔΕΣΗ:
• Οι μαθητές μπήκαν στις τάξεις τους και
κάθισαν στις θέσεις τους.

ΣΥΝΔΕΟΝΤΑΙ ΟΜΟΙΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ=

ΚΥΡΙΕΣ+ΚΥΡΙΕΣ,
ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ+ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣ
ΕΣ
 ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ

:.,»
!…
)(— «

;ά
τυ
α νίειΤ
ια
λό
Ποια είναι τα ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ;

• ΤΕΛΕΙΑ . Δηλώνει παύση.

Η Μήλος έχει ωραίες παραλίες.

• ΑΝΩ ΤΕΛΕΙΑ · Δηλώνει μικρή
παύση.

Το ήξερε · αλλά δεν έκανε τίποτα.

• ΔΙΠΛΗ ΤΕΛΕΙΑ : Ακολουθούν τα λόγια
κάποιου σε Ευθύ
Λόγο.

Ο Γιάννης είπε: «Θα ήθελα να σας συγχαρώ για

την επιτυχία σας.»
• ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ «» Περικλείουν τα λόγια
κάποιου, ρητά, γνωμικά,
παροιμίες, τίτλους βιβλίων,
περιοδικών κτλ.

Η στάση του θύμισε το «μολών

λαβέ».
• ΠΑΥΛΑ - Δηλώνει ότι γίνεται
διάλογος.

-Τι κάνεις;
- Καλά είμαι.
• ΔΙΠΛΗ ΠΑΥΛΑ - - Περιλαμβάνει μια
επιπλέον
πληροφορία, ένα
σχόλιο.

Εκείνη τη στιγμή – και ευχαριστώ το Θεό γι’

αυτό – βρήκα τη δύναμη να σταθώ στα πόδια
μου.
• ΠΑΡΕΝΘΕΣΗ () Περιλαμβάνει μια
δευτερεύουσα
πληροφορία.

Τα σημεία στίξης (παύλα, τελεία, άνω τελεία…) είναι

σημαντικά στο γραπτό λόγο.
• ΑΠΟΣΙΩΠΗΤΙΚΑ … Δηλώνει κάτι το
υπονοούμενο ή ότι δεν
μπορούμε να
συνεχίσουμε να
μιλάμε.

Δεν ήταν ανάγκη να μου φέρεις δώρο. Αφού

ξέρεις…
 • ΚΟΜΜΑ , Χωρίζει διάφορους όρους
μεταξύ τους.

1. ΑΣΥΝΔΕΤΟ ΣΧΗΜΑ: Το καράβι περνά από την

Τήνο, τη Μύκονο, τη Σύρο.

2. ΚΛΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΗ: Γιάννη, έλα να φάμε.

3. ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ: Δυστυχώς, δεν τα

καταφέραμε.
4. ΜΕΤΟΧΕΣ: Περάσαμε όμορφα, ακούγοντας
μουσική.
• ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΟ ; Δηλώνει απορία,
ερώτηση.

Πού είναι ο σταθμός του τρένου ;

• ΘΑΥΜΑΣΤΙΚΟ ! Δηλώνει συναισθήματα,
όπως θαυμασμό!

Θεέ μου! Τι συμφορά!