1.

0 Pengenalan

宗教与道德的关系问题是一个讨论已久的老问题，许多学术界前辈、宗教界人士都对
此给予了高度的关注，进行过热烈的讨论。近些年来，有一种声音一直不绝于耳，就
是“有神论者有道德，无神论者无道德”。基于以上的观念笔者认为有必要进一步澄清宗
教与道德之间的关系。

2.0 Hubungan antara Moral dan Agama

从道德与宗教的起源与发展的历史过程看，道德与宗教作为意识形态都是社会物质生
产活动的产物，而且，道德产生的时间要早于宗教。马克思主义认为，道德是人类的
社会意识，是在社会生产关系的基础上产生的。马克思恩格斯对此早已阐述。“思想、
观念、意识的生产最初是直接与人们的物质活动、与人们的物质交往、与现实生活的
语言交织在一起的。人们的想象、思维、精神交往在这里还是人们物质行动的直接产
物。表现在某一民族的政治、法律、道德、宗教、形而上学等语言中的精神生产也是
这样。”

只要人们从事物质生产活动，进行着交往，就会形成道德。根据考古资料，原始宗教
产生于旧石器时代晚期。这是学者几乎公认的事实。但是，最原始的道德却是随着最
早人类的出现而同时出现了。原始人群在进行物质生产活动中必然要调整彼此的活动
和行为，这就是与人类同步起源的而产生的道德规范。这也就是说，宗教观念事实上
出现在道德观念产生之后，道德不是产生于宗教，而是产生在物质生产活动和交往活
动的基础上。由此，认为道德起源于宗教的说法显然不符合人类发展的历史事实，事
实上那时的原始人都是天生的无神论者。

Dari proses sejarah asal-usul dan perkembangan moralitas dan agama, moral dan
agama sebagai ideologi adalah produk-produk dari kegiatan produksi bahan sosial.
Selain itu, moralitas dilahirkan lebih awal daripada agama. Marxisme berpendapat
bahawa moral adalah kesedaran sosial manusia dan ia dihasilkan berdasarkan
hubungan pengeluaran sosial. Marx dan Engels telah menerangkan tentang ini.
"Pengeluaran idea-idea, idea-idea dan kesedaran pada mulanya saling berkaitan
dengan aktiviti material rakyat, dengan bahan-bahan penting orang, dan dengan
bahasa kehidupan nyata. Imajinasi manusia, pemikiran, dan interaksi rohani juga
merupakan hasil langsung dari tindakan material orang. Ini juga benar tentang
pengeluaran rohani yang diwujudkan dalam bahasa politik, undang-undang, moral,
agama, metafizik, dan bahasa lain dari sesebuah negara. "
Selagi orang terlibat dalam aktiviti pengeluaran bahan dan terlibat dalam pertukaran,
moral akan dibentuk. Menurut data arkeologi, agama primitif dilahirkan dalam tempoh
Paleolitik lewat. Ini adalah fakta yang hampir diiktiraf oleh para sarjana secara
universal. Bagaimanapun, moraliti yang paling primitif muncul dengan kemunculan
manusia terawal. Penduduk primitif mesti menyesuaikan aktiviti dan kelakuan masing-
masing dalam menjalankan kegiatan pengeluaran bahan. Ini adalah norma etika yang
berasal dari asal-usul manusia. Ini bermakna bahawa konsep agama sebenarnya
berlaku selepas generasi konsep moral. Moralitas tidak timbul daripada agama tetapi
berdasarkan aktiviti pengeluaran bahan dan kegiatan komunikasi. Oleh itu, hujah
bahawa moraliti berasal dari agama adalah jelas tidak konsisten dengan fakta-fakta
sejarah pembangunan manusia. Malah, orang primitif pada masa itu dilahirkan oleh
atheis.