4 ΟΙ ΚΟΡΕΣ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ Peter Kolosimo

10 Ο ΖΑΚ ΚΟΥΣΤΩ Σ' ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΤΛΑΝΤΙΔΑΣ

ΚΛΕΙΠΕΟΛΟΠΑ ΚΑΙ ΟΥΦΟΛΟΓΙΑ Solas Bocompagni

11
17 ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΤΟΥΝΓΚΟΥΣΚΑ Γιώργος Ν. Μπαλάνος

2 2 Η ΤΗΛΕΠΑΘΕΙΑ Luciano Gianfranceschi

2 7 ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΑΤΛΑΝΤΙΔΑΣ James Wellard

3 3 ΤΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ Anna Maria Pent

3 6 Ο ΖΩΔΙΑΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ Isaak Asimof

4 4 ΟΙ ΔΙΩΡΥΓΕΣ ΤΟΥ ΑΡΗ Δρ. Πέτρος Ροβίθης

51 ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΩΝ ΠΕΤΡΙΝΩΝ ΣΦΑΙΡΩΝ Matthew W. Stirling

5 5 Η ΚΙΒΩΤΟΣ ΤΟΥ ΝΩΕ Mario Zanot

60 ΠΥΡΑΥΛΟΙ ΜΕ ΤΗΝ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ

1 ΦΙΛΙΚΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ
2 ΟΙ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΜΑΣ ΓΡΑΦΟΥΝ
16 ΚΡΙΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΥ Χρήστος Δ. Λάζος
43 ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ

62 ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ

Παρακαλούμε όσους άποστέ-

λουν συνεργασίες στό περιοδικό
να είναι δακτυλογραφημένες.
Χειρόγραφα δέν επιστρέφονται..
«ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ» μηνιαίο περιοδικό. Έτος ιδρύσεως 1975. ΙΔΙΟ-
ΚΤΗΣΙΑ : Εκδόσεις «ΧΡΥΣΗ ΤΟΜΗ» (Γ. Σωτηρόπουλος — Σ. Άλεβιζόπουλος) Ο.Ε.
— Χρήστος Δ. Λάζος. Γραφεία Πανεπιστημίου 56, 3ος όροφος τηλ. 600.059. ΕΚΔΟ-
ΤΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Σπύρος Άλεβιζόπουλος, Βούλγαρη 72, Πειραιεύς. ΔΙΕΥΘΥΝ-
ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΕΩΣ Χρήστος Δ. Λάζος, Δημητρακοπούλου 65 - 67, Κουκάκι, 'Αθήνα.
ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ Δανάη Άρνέλλου - Λάζου. ΓΛΩΣ-
ΣΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Μ. Φιλιππίδου, Συνεσίου Κυρήνης 5 - 7 'Αθήνα, τηλ. 6464-845.
ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ Ηλίας Καραμπατσάκης Ε.Ε. «ILMAK», 'Ασκληπιού 36, τηλ.
632.984. ΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΟΣ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΥ Μιχάλης Μακέδος, Βουλγαροκτό-
νου 26-28, τηλ. 6433.197. ΜΟΝΤΑΖ - ΕΚΤΥΠΩΣΗ «GRAMAK» Ε.Π.Ε. Βουλγα-
ροκτόνου 26-28 τηλ. 6433.197.
ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ : «Εξάμηνη 180 δρχ. ετήσια 360. 'Οργανισμών κ.λπ. Εξάμηνη 300,
ετήσια 600, έξωτερικού εξάμηνη 10 δολλάρια, ετήσια 20 δολλάρια. 'Επιταγές, εμβά-
σματα, είς Σπύρο Άλεβιζόπουλο, Πανεπιστημίου 56, Αθήνα Τ.Τ. 142.
Υπεύθυνος απέναντι τού Νόμου : ΣΠΥΡΟΣ ΑΛΕΒΙΖΟΠΟΥΛΟΣ

Ό Θεός του Καλαμποκιού τών Ζάποτεκ (αρ-
χαίας φυλής του Μεξικού) αναπαριστάνεται
εδώ πάνω σε μία τεφροδόχο θήκη, από κερα-
μικό υλικό. Το στήθος του κοσμούν δύο καλαμ-
ποκόξυλα, ενώ στο διάκοσμο του κεφαλιού του,
πού αποτελείται από φτερά και πούπουλα, δια-
κρίνεται μια νυχτερίδα. Πάνω από αυτά βρί-
σκεται ένα ενδεικτικό (συχνά χρησιμοποιούμενο)
σύμβολο τών Ζάποτεκ, του όποίου η σημασία
παραμένει άγνωστη.
Ή πείρα είναι αυτή, πού σε πλάθει με τέτοιο τρόπο
ώστε νά βρίσκεσαι σε συνεχή συναγερμό, γιά νά δη-
μιουργείς κάτι καινούριο, κάτι πού αρχίζει νά αρέ-
σει σε όλους και πού εξελίσσεται σε συνήθεια και
ανάγκη.
Πιστεύαμε ότι στον γενικότερο χώρο πού κινείται το
περιοδικό και από τά θέματα πού θα παρουσίαζε, πολλά
θά είχαν σαν πηγή τους τον 'Ελλαδικό χώρο. Και πρά-
γματι ή Ελλάδα πολλά έχει νά παρουσιάσει, νά δείξει
ώστε νά ξαφνιάσει καί νά εκπλήξει. Από το τεύχος
αυτό σε συνεργασία με τον κ. Ν. Σνμεωνίδη, Καθηγητή
Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας θά παρουσιάσουμε
τους Παλαιοντολογικούς θυσαυρούς της χώρας μας.
Είναι πάρα πολλοί και άγνωστοι. 'Ο μόχθος τών
'Ελλήνων 'Επιστημόνων πού έφεραν στο φώς τους
θησαυρούς αυτούς άμοίφθηκε. Οι ανακαλύψεις αυτές
ανέτρεψαν πολλές θεωρίες γιά τον Ελλαδικό χώρο,
θεωρίες πού αφορούσαν την προϊστορία του, τη χλω-
ρίδα και τά είδη τών ζώων πού υπήρχαν σ' αυτόν.
Σημαντικό σταθμό στην έρευνα τής προϊστορίας
τής χώρας μας θά αποτελέσουν οι εργασίες του Ζάκ
Κουστώ, (υποβρύχιες έρευνες) σχετικά με την 'Ατλαν-
τίδα, πού πιστεύεται ότι είναι ή σημερινή Σαντο-
ρίνη. Οι έρευνες του Ζάκ Κουστώ θά παρουσιάζον-
ται τακτικά από τις στήλες του περιοδικού.
'Αρχίσαμε ήδη τη συνεργασία με τον Ιταλό συγ-
γραφέα Πέτερ Κολοζίμο και καθιερώσαμε μια νέα
στήλη: «Το λεξικό του Παρελθόντος», όπου άνθολο-
γικά θά παρουσιάζονται ενδιαφέροντα θέματα πού-
χουν σχέσει με το παρελθόν. Το δεύτερο άρθρο γιά
τον Αρη του συνεργάτη μας Δρ. Πέτρου Ροβίθη,
δεν κλείνει αναγκαστικά το θέμα «Αρης». Ή έρευνa
γιά τον πλανήτη αυτόν μόλις τώρα άρχισε. Στό θέμα
Παραψυχολογία παρουσιάζουμε το πρώτο από τά τρία
άρθρα πάνω σε ενα άπό τά πιο ενδιαφέροντα θέματα,
τής ΤΗΛΕΠΑΘΕΙΑΣ. Σημειώνουμε εδώ ότι δεν έχει
καμιά σημασία τι άρθρα παρουσιάζονται αλλά πώς
παρουσιάζονται και κατά πόσο συμβάλλουν στην βελ-
τίωση και άνοδο του γενικότερου πνευματικού επι-
πέδου. 'Εδώ φαίνεται ή ζωτική σημασία του άρθρου
του Άσίμωφ: Ό Ζωδιακός κύκλος πού καταρίπτει
τις ανοησίες τών αστρολόγων και τοποθετεί στην
σωστή θέση της τήν προσπάθεια αυτή. Οι αστρολό-
γοι χρόνια τώρα έκμεταλεύονται τήν άγνοια του κόσμου
στό θέμα αυτό. Πρέπει κάποτε νά σταματήσει η κερ-
δοφόρα αυτή επιχείρηση, σε βάρος τών αφελών.
οί εκδότες
 Προτού αρχίσουμε τήν αλληλογραφία
πρέπει νά αναφέρουμε ότι τα τεύχη 1 και
2 έχουν εξαντληθεί. Η ζήτηση είναι με-
γάλη και για νά αντιμετωπιστεί έχουμε
αρχίσει τήν ανατύπωση τών τευχών αυ-
τών. Το 1ο υπάρχει σε ποσότητες άπό
1ης 'Οκτωβρίου και τό 2ο άπό της 20ης
του ίδιου μήνα.
Ενας όγκος γραμμάτων έφτασε και
αναφέρεται στην διένεξη κ. Λαγκαδά και
λοιπών. Μετά τήν απάντηση του κ. Μπα-
λάνου, γράμματα μέ τέτοιο περιεχόμενο
θα δημοσιεύονται μόνο όταν έχουν κάποιο
ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όπως αυτό του
κ. Βάρβογλη, άπό τήν Ξάνθη. Εξ άλλου
τά περισσότερα έχουν τό ίδιο σχεδόν κεί-
μενο.
Ενδιαφέρουσες επιστολές δημοσιεύον-
ται, πού σημαίνει ότι οι αναγνώστες αρχί-
ζουν νά δραστηροποιούνται. Η δραστη-
ριότητα αύτή δεν πρέπει νά σταματήσει.
Εμπρός λοιπόν. Τά «ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ ΤΟΥ
ΣΤΜΠΑΝΤΟΣ» τό περιοδικό πού έσείς
διαμορφώνετε, τό περιοδικό ΣΑΣ, περι-
μένει τήν δική σας πρωτοβουλία. Βαρε-
θήκαμε νά μας στέλνουν συγχαρητήρια,
φτάνουν. Πρωτοβουλίες λοιπόν μαζί μ'
ένα μεγάλο ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ.
Προς τη διεύθυνση του περιοδικού
«ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ»
Αγαπητέ Κύριε,
Στό άρθρο «Η ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ
ΕΞΩΓΗΙΝΗ ΖΩΗ» στό τεύχος Σ/βρίου
1975 του περιοδικού σας, γίνεται μιά
αξιόλογη αναφορά στην αντιμετώπιση του
θέματος αυτού πού δίκαια ή άδικα, απο-
τελεί ένα άπό τά πιό «γαργαλιστικά» ερω-
τήματα πού απασχολούν τή σύγχρονη
επιστήμη.
Σ' ένα σημείο του παραπάνω άρθρου
αναφέρεται οτι κατά τήν ανάλυση της
σύστασης ενός μετεωρίτη βρέθηκαν σ' αυ-
τόν ορισμένα αμινοξέα, πού ήταν τά μισά
σχεδόν αριστερόστροφα και τά υπόλοιπα
δεξιόστροφα. Σά συμπέρασμα βγαίνει ότι:
έφ' όσον όλα τά αμινοξέα τών γήινων
οργανισμών είναι αριστερόστροφα, αυτό
τό εύρημα αποδεικνύει ότι προφανώς τά
οργανικά υλικά σχηματίζονται στό διά-
στημα περισσότερο μέ τή χημική παρά
μέ τή βιολογική όδό.
Γιά νά ρίξουμε λίγο περισσότερο φως
στην έρευνα του παρελθόντος μέ βάση
τά αμινοξέα, ας αναφέρουμε τά έξης: Πρα-
γματικά, τά αμινοξέα υπάρχουν στους
ζώντες οργανισμούς μόνο μέ τήν αρι-
στερόστροφη μορφή τους. Οταν όμως ό
οργανισμός πεθαίνει, αρχίζουν νά μετα-
σχηματίζονται στά αντίστοιχα δεξιό-
στροφα μέ τελική δημιουργία ίσομορια-
κών ποσοτήτων τών δύο μορφών — ρα-
κεμοποίηση—, ή οποία ολοκληρώνεται με-
τά άπό ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Η
αναλογία τών δύο μορφών, σύμφωνα μέ
μιά τεχνική πού άναπτύχτηκε άπό τον
Δρ. Τζέφφρεϋ Μπάντα του Scripps Insti-
tution of Oceanography, μεταξύ άλλων,
προσδιορίζει τήν ηλικία ενός ευρήματος,
άπό τό όποιο έχουν απομονωθεί τά αμι-
νοξέα. Βέβαια, τά χρονικά διαστήματα
στά όποία μπορεί νά επεκταθεί αυτή ή
μέθοδος είναι μικρά σε σύγκριση μέ τις
διαστημικές ηλικίες, ξεπερνούν όμως σα-
φώς τό όριο τών 40.000 ετών του προσ-
διορισμού της ηλικίας ευρημάτων μέ τή
μέθοδο του C. 14.
Επομένως ή εύρεση του μίγματος
αριστερόστροφων - δεξιόστροφων αμινο-
ξέων στον μετεωρίτη δέν αποκλείει μέ
κανένα τρόπο τή βιολογική προέλευση
αυτών και μάλιστα, αν οι ποσότητες τών
δύο μορφών έχουν μιά όχι ασήμαντη δια-
φορά, είναι δυνατό νά πιθανολογηθεί ό
χρόνος θανάτου του όργανισμού συστή-
ματος, στό όποιο άνηκαν. Η ύπαρξη ίσο-
μοριακών περίπου ποσοτήτων τών δύο
μορφών μπορεί απλώς νά είναι αποτέ-
λεσμα του μεγάλου χρόνου πού μεσολά-
βησε άπό τό θάνατο του όργανισμού μέ-
χρι τή στιγμή πού γίνεται ή ανάλυση.
Επίσης, μέ βάση τό παραπάνω, τό θέμα
της γήινης μόλυνσης του μετεωρίτη πρέ-
πει νά εξετάζεται μέ μεγάλη προσοχή.
Ευχαριστώ γιά τή φιλοξενία
Κώστας Γ. Χριστόπουλος, Φοιτητής
Ιατρικής.
Ι. Μεταξά 3 Καλλιθέα.
Ευχαριστούμε τον αγαπητό αναγνώ-
στη γιά τήν επιστολή του αυτή. Η άποψη
του είναι ενδιαφέρουσα και ευχαρίστως
θά παρουσιάζαμε κάποιο κείμενο, διεξο-
δικότερο γύρω άπό τό θέμα. Η μόλυνση
του μετεωρίτη δέν νομίζετε ότι θά είχε
ληφθεί υπ' όψη; Εύχαριστούμε.
—Κορυδαλλός, τη 25 Σεπτεμβρίου 1975
Αγαπητό Περιοδικό
Μαζί μέ τήν άμέριστον συμπαράστασίν
μου έρχομαι σήμερα νά σέ ενοχλήσω ζη-
τώντας απάντηση — εάν υπάρχει τοιαύτη—
σ' ένα θέμα πού άπό καιρό μέ προβλημα-
τίζει, χωρίς μέχρι τώρα νά κατορθώσω
νά βρω απάντηση στό ερώτημα. Τό ερώ-
τημα θά μπορούσα νά τό θέσω ως έξης:
«Τό Μυστήριο του άριθμού 7 και ποίο
τό μυστικιστικό του ύπόβραθρο άνά τους
αιώνας».
Πάμπολλαι αϊ «συμπτώσεις» γύρω άπό
τον αινιγματικό αυτόν αριθμόν πού ανα-
πόφευκτα θέτουν τό δίλημμα: είναι συμ-
πτώσεις; Κι αν όχι, ποιος ό λόγος της
αθρόας χρησιμοποιήσεως του;
Και έτσι έχομεν: τά Ε π τ ά θαύματα
του κόσμου, τους Ε π τ ά Σοφούς της
αρχαιότητας, τους Ε π τ ά έπί Θήβας,
τις Ε π τ ά πληγές του Φαραώ, τό Ε π τ ά
τών Αλχημιστών, όπως επίσης και ό
θρησκευτικός τομέας δέν υστέρησε στην
χρησιμοποίηση του και έχουμε τή Δη-
μιουργία σέ Επτά ήμερες, τήν Εβδο-
μάδα και κατόπιν τά Ε π τ ά μυστήρια,
τις Ε π τ ά λυχνίες, τήν εμπλουτισμένη μέ
Επτάδες Αποκάλυψη: Ε π τ ά άγγελοι,
επτά σφραγίδες, επτά εκκλησίες, επτά,
επτά, επτά... μέχρι ακόμα και τήν Επταε-
τή επικράτεια της ελεεινής μορφής στην
πατρίδα μας.
Βέβαια γιά τήν τελευταία έπτάδα δέν
μου είναι δυνατόν ν' αποδεχθώ άποψιν
προκαθορισμού διαρκείας της... αλλά εί-
ναι ένα ακόμη Ε π τ ά μέσα στά τόσα
άλλα.
Γιατί λοιπόν; Ποια ή απόκρυφη ουσία
του άριθμού αύτού;
Αναμένοντας λοιπόν μιά κάποια απάν-
τηση έπί του «προβλήματος» μου. Δια-
τελώ μεθ' εκτιμήσεως.
Κων)νος Παπαδημητρίου - Μηχανικός
Ε.Ν.
Υ.Γ. Θά ήθελα νά σας παρακαλέσω
νά μου απαντήσετε, μέσω του περιοδικού
σας, αν στό άμεσα προσεχές μέλλον δύ-
ναμαι νά σας ενοχλήσω διά τήν άνάπτυ-
ξιν ενός θέματος πού τραβά τον ενδιαφέ-
ρον μου, αν φυσικά μέχρι τότε δέν τό
αναφέρετε έσείς.
Φοβάμαι μήπως εξαντλώ τά όρια ανο-
χής σας ώς αναγνώστης.
Ευχαριστώ Κ.Π.
Αγαπητέ φίλε αναγνώστη ή ερώτηση
σας σχετικά μέ τή χρήση του άριθμοΰ 7
-επτά- είναι τρομερά ενδιαφέρουσα. Σάν
μία απάντηση πρέπει νά σας αναφέρω
ότι οί διάφορες εγκυκλοπαίδειες παρέ-
χουν αρκετά στοιχεία. Τό περιοδικό δέν
άπαντα σέ θέματα πού αναφέρονται στις
εγκυκλοπαίδειες γιά λόγους αρχής. Ά π '
ότι όμως κατάλαβα έχετε συγκεντρώσει
στοιχεία γιά τό θέμα, πού θά πρέπει νά
ενδιαφέρουν άμεσα τό περιοδικό, έφ'
όσον ασφαλώς δέν περιορίζονται σ' αυτά
τών εγκυκλοπαιδειών.
Στείλτε μας τήν εργασία σας αυτή και
θά τήν παρουσιάσουμε μέ χαρά μας. Τά
«ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ»
ανήκουν σέ όλους τους αναγνώστες, στό
λαό, και σκοπό τους έχουν τάξει νά τον
προσωθήσουν, πνευματικά ώστε νά μην
καθυστερεί στην ενημέρωση και στην
επιστημονική κατάρτιση άπό τους Ευ-
ρωπαίους. Κάτω άπό αυτό τό πρίσμα,
κάθε εργασία είναι απαραίτητη. Λοιπόν
μήν διστάζετε. Περιμένουμε απάντηση
—Κον ΘΩΜΑ ΠΡΟΦΗ, Λάρισα: Μάς
χαροποιεί ιδιαίτερα τό γεγονός ότι υπάρ-
χουν άνθρωποι πού άσχολούνται μέ σο-
βαρά επιστημονικά θέματα, χωρίς νά
περιμένουν οικονομικά ώφέλη. Λάβαμε
τό μελέτημα σας μέ τίτλο «Ο ΝΕΦΕΛΟ-
ΕΙΔΗΣ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ: ΕΝΑΣ ΔΙ-
ΠΛΟΣ ΑΣΤΗΡ», και μας χαροποίησε
πολύ. Είναι μιά εργασία αξιόλογη και
σωστά τεκμηριωμένη. Επειδή όμως πρό-
κειται γιά εργασία πολύ ειδικευμένη, δέν
είναι δυνατόν νά δημοσιευθεί, γιά τον λό-
γο ότι τό περιοδικό μας απευθύνεται σ'
ευρύ κοινό και επομένως τά θέματα του
πρέπει νά παρουσιάζουν γενικώτερο εν-
διαφέρον.
Σας ευχαριστούμε πάντως και σας
στέλνουμε μιά παρόμοια εργασία του συν-
νεργάτη μας κ. Πέτρου Ροβύθη, Διδά-
κτορος της Αστρονομίας, πού αναφέρε-
ται στό Μ - Ι γενικότερα, άλλα και πάλι
μέ τρόπο τόσο αυστηρό ώστε νά μήν είναι
δυνατόν νά δημοσιευτεί στό περιοδικό.
Επίσης, σας αναφέρουμε ότι πρό διετίας
περίπου κυκλοφόρησε ένα βιβλίο πού
αναφέρεται ολόκληρο στον Μ - Ι. Είναι
 αυστηρά επιστημονικό και αρκετά δύ-
σκολο ακόμα και για τους ειδικούς.
Ευχαριστούμε και πάλι.
—Κύριε Διευθυντά,
Στό τελευταίο τεύχος του περιοδικού
σας δημοσιεύτηκε μιά επιστολή με τίτλο
«Το Διάστημα και οι συγγραφείς αχαλι-
ναγωγήτου φαντασίας». Ζητώ τήν άδεια
σας ν' απαντήσω στον κ. Λ. Λαγκαδά,
άπό τις στήλες του περιοδικού σας.
Αν δεν κάνω λάθος, ό Νταίνικεν δια-
τύπωσε μιά θεωρία, σύμφωνα μέ τήν
οποία, στους σκοτεινούς ακόμη χρόνους
της Προϊστορίας, πριν εμφανιστεί ό omo
Logicus άγνωστα όντα άπό τό Διάστημα,
οι περίφημοι «Θεοί» έφτασαν στη Γη
όπου ανακάλυψαν ένα κόσμο πού εσφυζε
άπό ζωή. Οι Θεοί λοιπόν, αφού μελέτη-
σαν τη ζωή της Γης σέ όλες τη τις μορ-
φές, έφεραν πολλές άλλαγές πάνω της
και βοήθησαν ώστε ένα είδος νά έξελι-
χτεί ταχύτερα και να φτάσει εδώ πού
έφτασε.
Οπως μάλιστα ομολογεί ό ίδιος ό
Νταίνικεν στά βιβλία του. προσπαθεί μ'
αυτά νά πείση τους επιστήμονες ν' άσχο-
ληθούν μέ τις ένδείξεις πού παρουσιάζει
στα βιβλία του, οι όποίες, όπως ό ίδιος
πιστεύει, συνηγορούν υπέρ των άπόψεών
του. Αυτό βέβαια είναι δικαίωμα του νά
το πιστεύει, αλλά όταν ορισμένες ενδεί-
ξεις προκαλούν τήν επιστήμη, τότε άπό
αγάπη τουλάχιστον για τήν ερευνα, νο-
μίζω, ότι πρέπει οι επιστήμονες νά μελε-
τήσουν εξονυχιστικά τις ενδείξεις αυτές
και ν' αποφανθούν σχετικά. Και πιστεύω
ακόμα, ότι ό επιστήμων πρέπει νά είναι
έτοιμος νά «δή» μέ καθαρό μυαλό κάθε πρό-
βλημα της επιστήμης του, πιστεύοντας
ότι τίποτε δεν είναι απόλυτο. Αυτό πί-
στευαν, φαίνεται, οι Brans - Dicke,
οι όποίοι μή θεωρώντας σάν σωστή τή
διόρθωση πού έδινε ή θεωρία της Σχε-
τικότητος στην μετατόπιση του περιη-
λίου του Ερμη, τόλμησαν νά τήν αμφι-
σβητήσουν μέ αποτέλεσμα ό Καθηγητής
της Αστρονομίας κ. Ν. Σβολόπουλος νά
μας πληροφορεί ότι:
«Εάν τελικώς άποδειχθή, ότι ή Κο-
σμολογία τών Brans - Dicke είναι ορθή,
τότε ή Γενική Θεωρία της Σχετικότητος
θά καταπέση».
—ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ - τεύχος 7 /
1972.
Στήν επιστολή του ό κ. Λαγκαδάς μας
παρουσιάζει τον Νταίνικεν όπως λέει,
μέσω δύο Αμερικανών δημοσιογράφων,
μέ σκοπό νά μας πληροφορήσει ότι ό
Νταίνικεν φυλακίστηκε γι' απάτη. Η
παρουσίασις αυτή έκ μέρους του κ. Λαγ-
καδά είναι ανεπιτυχής και επιστημονι-
κώς άντιμεθοδολογική. Ανεπιτυχής, διό-
τι δεν κρίνουμε τήν ιδιωτική ζωή του
Νταίνικεν και μάλιστα τις φορολογικές
του ατασθαλίες — έάν κάνω λάθος ζητώ
συγγνώμη, αλλά κάτι τέτοιο έγραψε τό
Spiegel — άλλα τή θεωρία του. Επιστη-
μονικώς άντιμεθοδολογική διότι προσπα-
θούμε έτσι νά κρίνουμε μιά θεωρία μέ
κριτήρια τα εισοδήματα αυτού πού τήν
διετύπωσε και τους φόρους πού πλήρωσε
στό Ελβετικό Δημόσιο.
Η ιδιωτική ζωή του Νταίνικεν, κ. Λαγ-
καδά, μπορεί νά ένδιαφέρη τις υπηρεσίες
ασφαλείας της χώρας του, και όχι τήν
επιστήμη, οι υπηρέτες της όποιας, ευτυ-
χώς δεν είναι αστυνομικοί.
Ό Νταίνικεν λοιπόν, κ. Λαγκαδά,
ισχυρίζεται ότι οι δορυφόροι του Αρεως
είναι τεχνητοί. Αυτό βέβαια είναι λάθος.
Αλλά γνωρίζετε ότι, πριν άπό τόν κ. Νταί-
νικεν, ό Δρ. Ι. Σκλόφσκυ ισχυρίστηκε ότι
ό Φόβος, πρέπει νά είναι τεχνητός. Τό
λάθος του Νταίνικεν ήταν, προφανώς,
ότι δημοσίευσε τήν άποψη του Σοβιετι-
κού αστρονόμου, πριν διαπιστώση έάν
χρωστούσε στήν εφορία.
Mας λέτε ότι ό Χταίνικεν αναφέρει ότι
ό Άλτάιρ και ό Βέγα είναι αστερισμοί,
ένώ όλοι Ξέρουν ότι είναι αστέρες. Σωστά.
Αλλά γιά νά κρίνετε αντικειμενικά θά
πρέπει νά δήτε λίγο τό Γερμανικό κεί-
μενο άπό τό όποιο μεταφράστηκαν τά
βιβλία του Νταίνικεν, μήπως πρόκειται
γιά λάθος μεταφραστικό. Ολα γίνονται
καμιά φορά.
Μπορεί νά έχετε δίκιο στά όσα μας
λέτε σχετικά μέ τόν Σείριο ή στά όσα
μας λέτε σχετικά μέ τήν απόσταση Γης
— Κέντρου Γαλαξία. Αλλά πιστεύετε
ότι τά δύο αυτά σημεία άρκούν γιά ν'
αποδείξετε ότι όλες οι άνδείξεις του Νταί-
νικεν είναι γιά πέταμα;
Εάν ναι, τότε σας πληροφορώ κι εγώ
μέ τήν σειρά μου, μετά τόν κ. Σταύρο
Βασαρδάνη, ότι τό όράμα του Ιεζεκιήλ,
αποτέλεσε αντικείμενο μελέτης έκ μέρους
ενός τεχνικού της ΝΑΣΑ, ό όποιος όταν
δημοσίευσε τά αποτελέσματα τών μελε-
τών του στό βιβλίο. «Και ήνσίχθησαν οι
ουρανοί», τότε ήνοίχθησαν οι οφθαλμοί
μας άπό έκπληξη. Εάν δέν μελετήσατε
αυτό τό βιβλίο πρέπει νά τό μελετήσετε
οπωσδήποτε.
Βγάζετε τό συμπέρασμα ότι ό Τόμας
είναι μυθοπλάστης διότι έκτος τών άλλων
γράφει ότι ό πλανήτης Πλούτων άνεκα-
λύφθη άπό τόν Tombauh ένώ έσείς μας
πληροφορείτε ότι άνεκαλύφθη άπό τόν
Lowell μέ υπολογισμό. Ε φ ' όσον κρί-
νετε μέ τέτοια κριτήρια, πρέπει νά δε-
χθήτε νά σας κρίνουν και οι άλλοι μέ
τέτοια κριτήρια. Λοιπόν, ό καθηγητής
της Αστρονομίας του Πανεπιστημίου
της Καλιφόρνιας στό Μπέρκλεϋ, Hyron
Spin Rad μας πληροφορεί οτι: Ό Persi-
val Lowell μελετώντας τις κινήσεις του
Ουρανού και του Ποσειδώνος κατέληξε
στό συμπέρασμα ότι ένας πλανήτης, ση-
μαντικής μάζης έκινείτο πολύ πέραν της
τροχιάς του ΙΙοσειδώνα. Ε π ί μερικά έτη
πριν άπό τόν Θάνατο του Lowell, τό
1916, ή οπτική έρευνα προς άνακάλυψιν
του πλανήτου έπροχώρησε, αλλά τό μόνο
αποτέλεσμα υπήρξε ή τυχαία άνακάλυ-
ψις πολλών αστεροειδών και μεταβλητών
αστέρων. Και τελικώς ό Tombauh εύ-
ρεν τό είδωλον του Πλούτωνος, έπί τριών
φωτογραφιών, ή δε άνακάλυψις άνηγγέλθη
εις τάς 13 Μαρτίου 1930.
Αλλά και ό καθηγητής Gerard P. Kui-
per μάς πληροφορεί ότι: «Η άνακάλυ-
ψις του Ποσειδώνος ώδήγησεν εις έπα-
νειλημμένας βραδύτερον προσπάθειας διά
τήν έπέκτασιν του πλανητικού συστήμα-
τος κατά μίαν βαθμίδα. Η άνακάληψις
του Πλούτωνος εις τό Άστεροσκοπείον
Lowell τό 1930, ύπήρξεν τό αποτέλεσμα
της παρακινήσεως εις τοιαύτας προσπα-
θείας, αν και ή άνακάλυψις αύτη ύπό του
Tombahu ήτο έμπειρικόν αποτέλεσμα
μιας καλώς σχεδιασθείσης και πολύ εξο-
νυχιστικής φωτογραφικής έπισκοπήσεως
του ούρανού». — Η Γη εις τό Διάστημα,
Εκδόσεις Καραβία, σελ. 255 και 276
αντιστοίχως.
Μέ τά κριτήρια πού χρησιμοποιήσατε
κ. Λαγκαδά αποδεικνύεται λοιπόν ότι
είστε μυθοπλάστης. Είστε;
Θά ήθελα όμως τήν γνώμη σας κ. Λαγ-
καδά, πάνω σέ μιά ένδειξη πού δημο-
σίευσε ό Νταίνικεν και έτσι έγινε γνωστή.
Πρόκειται γιά έναν συνάδελφο σας, τόν
κ. Dungan A. Lunan ό όποιος δημο-
σίευσε ενα άρθρο στό περιοδικό «Spage-
flight» έκδ. Βρεττανικής Διαπλανητικής
Εταιρείας — τεύχος 4)1973, σελίς 122,
ύπό τόν τίτλο «Space Probe From Epsi-
lon Bootis». στό όποιο μάς πληροφορεί
ότι ό διπλός αυτός αστέρας ε - 800 έχει
πλανητικό σύστημα και μερικά ακόμη
ενδιαφέροντα πράγματα τά όποία διεπί-
στωσε όταν αποκρυπτογράφησε μερικά
ραδιοκύματα πού έλαβαν τό 1930 άπό
τό διάστημα μερικοί επιστήμονες.
Εάν δεν έχετε διαβάσει αυτό τό άρθρο
μπορώ νά σας στείλω ένα φωτοαντί-
γραφο.
Θά μπορούσα νά σας απαντήσω και
σέ άλλα σημεία της επιστολής σας, άλ-
λα έχω κάνει ήδη κατάχρηση της φιλο-
ξενίας και του χώρου του περιοδικού, άπό
τό όποιο και ζητώ συγγνώμη. Ισως τά
ξαναπούμε μιά άλλη φορά κ. Λαγκαδά
Πέτρος Π. Βάρβογλης - Ξάνθη
Αγαπητέ αναγνώστη ευχαριστούμε γιά
τήν επιστολή τήν τόσο τεκμηριωμένη και
σαφή. Αλλά άναρωτιώμαστε. Τό άστείο
της θεωρίας του Δρ. Ι. Σκλόφσκυ περί
του ότι ό Φόβος είναι τεχνητός δέν θά
έπρεπε νά ελεγχθεί άπό εκείνον πού θά
χρησιμοποιούσε τήν θεωρία αυτή γιά νά
υποστηρίξει κάποια δική του υπόθεση;
Η μήπως ό Φόν Νταίνικεν τήν ενστερνί-
στηκε επειδή τήν βρήκε βολικά. Ξένα
περιοδικά τόν αποκαλούν «έμπορο της
Ουτοπίας», πολλοί δε του έχουν υποβά-
λει μηνύσεις γιά διαστρεβλωμένη χρησι-
μοποίηση τών θεωριών τους. Άναντί-
ρητα πρόσφερε πολλά. Τά «νέα» μάτια
γιά κάτι καινούργιο. Αλλά τίποτα παρα-
πάνω. Πιστεύουμε ότι ή χρησιμοποίηση
τών φορολογικών του ατασθαλιών ήταν
άστοχη έκ μέρους του κ. Λαγκαδά, αλλά
μήπως πάντοτε δέν άξιολογούμε τόν άν-
θρωπο άπό τήν γενική του υπόσταση και
βίωση. Οπωσδήποτε μιά θεωρία δέν
εξαρτάται άπό τήν ηθική αυτού πού τήν
διατυπώνει, αλλά πάντοτε τά κριτήρια
μας γιά όλους τους δημόσιους και διάση-
μους εξαρτώνται και άπό τήν ιδιωτική
τους ζωή. Εκτος δέ άπό αυτά τά όσα
δήλωσε σχετικά μέ κάποια σπήλαια στή
Βραζιλία αποδείχτηκαν απάτη, ό ίδιος
δέ ό Μόρις τόν εμήνυσε γιά απάτη. Στό
βιβλίο «Τό φαινόμενο Εριχ Φόν Νταί-
νικεν» πού κυκλοφορεί και στά ελληνι-
κά υπάρχουν πολλά παρόμοια.
Μέ μεγάλη μας ευχαρίστηση θά διαβά-
ζαμε τό φωτοαντίγραφο του άρθρου του
D.A. Lunan πού αναφέρετε. Περιμέ-
νουμε απάντηση σας.
3
 οι κορες
του ηλιου
PETER KOLOSIMO μετάφραση Κλειώ Κοασίν

Πέτρες πυρακτωμένες, θυσιαστήρια, γλίστρες όμοιες μέ τις Περουβια-

νές, αγάλματα πού θυμίζουν τους άστροναύτες της προκολομβιανής Αμε-
ρικής. Ενα πανόραμα άπό το ανησυχητικό παρελθόν μας. Στό άρθρο του
αυτό ό γνωστός ιταλός συγγραφέας Πέτερ Κολοζίμο αναφέρεται σέ πε-
ρίεργα ντοκουμέντα άπό την πατρίδα του.

Α
ν ακούσετε νά αποκαλούν γιά νά εξευμενίσουν τόν ήλιο». Ασία και στην Κεντρική Αμερική
τό Τουρίνο μιά απ' τις πρω- Οπως είπαμε, φαινομενικά, ή και εξακολουθεί νά γίνεται ή ίδια
τεύουσες τής μαγείας, νά συμπεριφορά τών Πιεμοντέζων μα- σέ ορισμένες φυλές τής Αφρικής
τό πιστέψετε. Κι αυτό όχι γιατί σκοφόρων μαγισσών είναι παρά- του Ισημερινού.
παρανοϊκοί οραματιστές ή χασο- ξενη. Η προσέγγιση του «άστρου
μέρηδες αφιερώνονται σέ δόγματα τής ημέρας» μέ τό «άστρο τής νύ- Στρίγγλες και βαμπίρ
και δοξασίες, πιό πολύ απίθανες χτας» είναι πράξη κοινή σέ πολ-
και κουτές παρά παράξενες, αλλά λούς λαούς, και τι πιό λογικό άπ' Αναρωτιέται κανείς αν ό θρύ-
γιατί φτάνει νά κάνεις τέσσερα βή- τό νά παρακαλούν μέσα στό σκοτά- λος τών Αλπεων είναι γέννημα
ματα έξω άπό τήν πόλη γιά νά δεις δι γιά τήν επιστροφή του φωτός. φαντασίας ή απόηχος μακρινών
κοιλάδες και βουνά νά βρίθουν Τό «Παραμύθι» τής κοιλάδας τής αναμνήσεων, και μήπως οί άναλω-
άπό ξωτικά. Σούζα, έχει οπωσδήποτε αληθινές γίες τών τελετών πού είπαμε είναι
Οί Πιεμοντέζοι τά λένε «μάσκες» αιτίες, πολύ παλιές. Τό ωραίο όμως απλώς συμπτωματικές.
άπό μιά παλιά λατινική λέξη. Τήν είναι ότι ή θυσία, έτσι ακριβώς Ομως όχι, δέν είναι συμπτομα-
έφεραν έδώ οί Ρωμαίοι, και κατά όπως γίνεται έδώ, γινόταν και στην τικές και έχουμε πολλές αποδείξεις.
τό μεσαίωνα είχε τρομερή έννοια,
όμως μέ ρίζες πολύ παλιές και αλ- Το ονειρικό τοπίο της Βάλ Σούζα όπως φαίνεται άπό ένα ύψωμα πάνω
λοιωμένες άπ' τά χρόνια. απ' την πόλη Μποργκόνε.
Κατά τά φαινόμενα, είναι πε-
ρίεργο τό ότι οί μάγισσες του βορ-
ρά κάγουν συγκεντρώσεις: και μά-
λιστα όπως οί όποιοιδήποτε αξιο-
σέβαστοι συνάδελφοι, στό παγωμέ-
νο φεγγαρόφωτο, γιά νά λατρεύουν
όμως τόν ήλιο. Μας λέει σχετικά
ό Μάριο Σαλομόνε, ό αρχαιολόγος
φωτογράφος τής Εταιρείας Προϊ-
στορικών Μελετών, ότι «κοντά
στην πόλη Μποργκόνε ντί Σούζα,
είναι ακόμα ζωντανή ή παράδοση
και ή συνήθεια νά συγκεντρώνον-
ται οί «μάσκες» τή νύχτα τής παν-
σελήνου στα μέσα του χρόνου, κάθε
Ιούνιο δηλαδή, και νά διαβαίνουν
τραγουδώντας μέσα άπό μιά φυσική
πόρτα, ένα άνοιγμα, στό βράχο μέ-
χρι μιά στρογγυλή πέτρα, όπου
ανάβουν φωτιές, και σέ απάντηση
ανάβονται άλλες άπ' τήν απέναντι
πλευρά τής κοιλάδας. Από κει
ρίχνουν στό κενό τό θύμα τους,
4

Η εντυπωσιακή βραχώδης προεξοχή πάνω στην οποία εκτελούσαν τις
ανθρωποθυσίες· 600 μέτρα τη χωρίζουν απ' την κοιλάδα κάτω.
Ας ακούσουμε τον ερευνητή τής
Εταιρείας Προϊστορικών Μελε-
τών πού μας μιλάει γιά το Μπορ-
γκόνε. Εχουμε έδώ τό «Ρόκ ντέι
Φό» — βράχος της φωτιάς — όπου
οί «μάσκες» άναβαν τις φωτιές τους,
σύγχρονα μέ άλλες, πού έκαιγαν
πάνω στό τραμπολίνο του Μπελιάν
τό όποιο βρίσκεται ακριβώς απέ-
ναντι άπό τό θυσιαστήριο, σέ ύψος
1.148 μ. και σέ απόσταση 600 μ.
Απ' τό βράχο τής φωτιάς, οί
ιέρειες ανέβαιναν μετά στό θυσια-
στήριο, τό όποιο ονόμαζαν Σαφιό
πού σημαίνει ακριβώς «πήδημα στό
κενό». Εκεί κοντά βρίσκεται κι
ένας μισοστρόγγυλος βράχος άπό
σχιστόλιθο, πού στην αρχή ήταν
ίσως στρογγυλός και κατόπιν άπό
εδαφολογικές μεταμορφώσεις κατά
τήν αρχαία περίοδο πήρε τό σχήμα
πού έχει σήμερα. Τά σχέδια πού
είναι χαραγμένα πάνω σ' αυτούς
τους βράχους είναι ημισφαιρικές
γραμμές σέ διάφορα μεγέθη, διά-
μετρο, βάθος και γραφές. Λίγο πιό
πέρα μιά άλλη στρογγυλή πέτρα
μέ άλλα σχήματα ημισφαιρικά και
άλλες γραφές, ανάμεσα τους όμως
διαγράφεται και ξεχωρίζει αλάν-
θαστα τό παγκόσμιο «δένδρο τής
ζωής».
Οί κόρες του Ηλιου — αν πι-
στέψουμε τους θρύλους, είχαν οπω-
σδήποτε λιγότερο άγρια καθήκον-
τα άπ' τις ιέρειες τών θυσιαστηρίων.
Κοντά στό Μαργκόνε πάντοτε βρί-
σκουμε ενα είδος πίστας χορού. Εί-
ναι μιά πέτρα λεία, μέ διάμετρο
8 μέτρων περίπου και πάχος 2,30 μ.
Οί κάτοικοι τής κοιλάδας επηρεα-
σμένοι ίσως άπ' τά περιοδικά τής
μόδας, πιστεύουν ότι οί αρχαίες
κόρες, χόρευαν πάνω στην πέτρα,
μέχρι νά χαραχτούν τά σημάδια
τών ποδιών τους. Πράγματι, είναι
χαραγμένα πάνω στις πέτρες κάτι
ημισφαιρικά σχήματα, ή σημασία
τών οποίων μας είναι άγνωστη
και αινιγματική. Επίσης ένα μυ-
στήριο ακόμα, είναι ότι κάτω άπ'
τόν βράχο βρίσκεται μιά «κάμαρα»,
σχεδόν σφαιρική ύψους 1 μέτρου
και 80 εκατοστών.
Οί στρίγγλες όμως είχαν και τήν
αξιόλογη συντροφιά τους. Εκεί
κοντά είναι και ή φωλιά τών βαμ-
πίρ. Είναι ενα φυσικό σπήλαιο σέ
σχήμα διαδρόμου μάκρους 4 μέ-
τρων, φάρδους 1,50 και ύψους 1,95,
τό όποιο τελειώνει σέ μιά σχεδόν
στρογγυλή κάμαρα όπου ζουν εκα-
τοντάδες νυχτερίδες. Και πάντοτε
στην ίδια περιμετρική ζώνη, βρί-
σκουμε τό «Τραπέζι τών μασκών»,
πέτρινο κι αυτό 4 μέτρων μάκρους
και 2,50 φάρδους, ύποβασταζόμενο-
άπό δύο χοντρές βραχόπετρες. Πα-
ραμερίζοντας τους θρύλους και τις
παραδόσεις, πρέπει νά πούμε ότι
τό μέρος αυτό κατοικήθηκε άπό
διάφορες προϊστορικές κοινωνίες,
όπως αποδεικνύεται άπ' τά αναρί-
θμητα ίχνη πού μας φανερώνονται
τώρα και πού ανάγονται στην επο-
χή του χαλκού ή του σιδήρου.
Αμερικανικό Πιεμόντε
Οί αρχαιολόγοι μας λένε ότι
όλα αυτά πού αναφέραμε ανήκαν
στή Θρησκεία και τις τελετές τών
Κελτών και έχουν δίκιο νά υπο-
στηρίζουν ότι οί ρίζες τους είναι
ακόμα πιό παλιές. Δέν μπορούμε
παρά νά δεχτούμε αυτές τις υποθέ-
σεις, αν παρατηρήσουμε ότι τά πέ-
τρινα σκαμνιά - θυσιαστήρια του
ήλιου έχουν ύποστή μέ τό πέρα-
σμα του χρόνου παράξενες αλλοιώ-
σεις. Βλέπουμε ότι, τόν πρώτο και-
ρό τής θρησκείας τους, άπλά κομ-
μάτια βράχου, μερικώς φυσικού
σχήματος και μερικώς κατασκευα-
σμένα, μεταφέρονται και τοποθε-
τούνται, μέ άγνωστο σέ μας τρόπο,
5

Ο Μάριο Σαλομόνε, αρχαιολόγος
και μέλος της Εταιρείας Προϊστο-
ρικών Μελετών, κοντά στο θυσια-
στήριο. Δίπλα του ή αχώριστη και
θαρραλέα τετράποδη φίλη του, ή
Zόρρa.
πάνω άπό φοβερά απόκρημνα μέ-
ρη.
Ιερείς και ιέρειες έσκυβαν με τό
πρόσωπο προς τό βάραθρο εκλι-
παρώντας τό Θεό Ηλιο και εκσφεν-
δονίζοντας χωρίς άλλο τα διαλε-
γμένα θύματα τους στό βάραθρο.
Ξέρουμε ότι αυτό συνέβαινε στό
Πιεμόντε, στην Κορσική, στην
Αφρική και στό Νέο Κόσμο (βλ.
Αστροναύτες στην Προϊστορία).
Στή συνέχεια ή πράξη αυτή πήρε
χαρακτήρα λιγότερο δραστικό. Τά
θυσιαστήρια τοποθετούνταν τώρα
πάνω από επιφάνειες νερού, λίμνες,
κ.λπ. Αν οί προσφερόμενες παρθέ-
νες ήταν αρκετά εξασκημένες στή
βουτιά και στό κολύμπι, μπορού-
σαν νά σωθούν. Οπωσδήποτε ό
Τό τραπέζι των μασκών, μια μεγάλη
λίθινη πλάκα, πού φανερώνει την πα-
ρουσία αρχαιοτάτων κοινοτήτων στό
Πιεμόντε.
6
Θεός Ηλιος έμενε ικανοποιημέ-
νος μέ μόνο τό θέαμα. Η τελετή
ήταν πολύ προσφιλής στους προ-
κολομβιανούς κατοίκους του Μεξι-
κού, της Κολομβίας και του Περού.
Σήμερα γνωρίζουμε ότι και στή
Σομαλία γινόταν ή ίδια τελετή και
έχουμε δίκιο νά υποθέτουμε ότι
ήταν διαδομένη και στό Πιεμόντε
της Ιταλίας. Διότι κάτω απ' τήν
προεξοχή του βράχου του Μπε-
λιάν, στό παρελθόν πρέπει νά υπήρ-
χε μια μεγάλη λίμνη.
Τέλος ή τελετή πήρε μόνο συμ-
βολικό χαρακτήρα. Τις επικίνδυ-
νες βραχώδεις προεξοχές αντικα-
τέστησαν μέ ενα είδος καναλιού
ή γλιστράς, κατά μήκος του βου-
νού, απ' όπου τό θύμα γλιστρούσε
στην κοιλάδα και αυτό είχε τό
νόημα της παλιάς θυσίας. Στό Πε-
ρού υπάρχουν πολλές τέτοιες γλί-
στρες ή τσουλίθρες σκαμμένες στό
βουνό και σήμερα οί απόγονοι των
Ινκας, μέσα στά παράξενα έθιμα
τους, έχουν κι αυτό σά διασκέδαση
κατά τις εορτές του καρναβαλιού,
όπου μένει ακόμα κάποιος απόη-
χος άπ' τις παλιές θρησκευτικές
τελετές.
Πριν άπό λίγο καιρό μιά νεαρή
ερευνήτρια της Εταιρείας Προϊ-
στορικών Μελετών στην Κοιλάδα
τής Σούζα, όπου ό Σαλομόνε ανα-
κάλυψε ένα διπλό κανάλι ακριβώς
δμοιο μέ τά περουβιανά, δοκίμασε
τήν πέτρινη γλιστρά. Στά περίχω-
ρα του Μποργκόνε οί άγνωστοι λά-
τρεις του Ηλιου, έσκαψαν κι έφτια-
ξαν με μεγάλη υπομονή μία κυλιν-
δρική τσουλίθρα πού βλέπει ανα-
τολικά και έχει μήκος 8.25 μέτρα.
Μερικοί κάτοικοι της περιοχής
διηγούνται ενα θρύλο, πού λέει
ότι στά παλιά τά χρόνια οί μασκο-
φόρες ιέρειες καθόντουσαν εκεί
και ύστερα γλιστρώντας σιγά-σιγά
άνοιγαν τά χέρια τους σά νά παρα-
καλούσαν τό άστρο του φωτός.

«Διαστημικές» κάσκες

Σέ απόσταση 9 χλμ. άπ' τή γλί-

στρα, στην κοινότητα του Κιομόν-
τες τής Σούζα, βρίσκουμε ένα άλ-
λου είδους παράξενο υπόλειμμα
τής προκολομβιανής Αμερικής:
είναι ένας γλυπτός μπούστος από
ενα είδος βραχόπετρας πού δεν βρί-
σκεται πια στή γύρω περιοχή.
Οπως οι απόγονοι των Ινκας, ή
Νικολέττα Φράσκα, ετοιμάζεται νά
κυλήσει κατά μήκος τον καναλιού
τον Ηλιου.

Ο αινιγματικός μπούστος του Κο-

μόντε. Φτιαγμένο από ένα είδος
βραχόπετρας που δε βρίσκεται πλέον
σ' αυτήν την περιοχή, παρουσιάζει
χαρακτηριστικά όμοια με των αμε-
ρικανικών αγαλματιδίων πού παρα-
μένουν ανεξήγητα.
Στήν κοιλάδα του Γκράβιο στο Πιεμόντες, κοντά στά σταυροειδή χαρά-
γματα πού αντιπροσωπεύουν δίχως άλλο ανθρώπινες φιγούρες, βρίσκουμε
διάφορα ηλιακά σημεία, που βρέθηκαν ήδη στήν Ευρώπη κατά τη Λίθινη
εποχή — στις βρεττανικές νήσους, στά Πυρηναία, στήν Κύπρο και στήν
Κρήτη — στήν Ασία, σε πολλές περιοχές πού βρέχονται άπό τον Ίνδό
και το Γάγγη — στήν Πολυνησία καί τήν Αμερική—στήν Αμαζονία και
κοιλάδα του Μισισιπή.

Και άλλα παράξενα σχέδια στο Πιεμόντε: Πρόκειται ασφαλώς για τήν
αναπαράσταση ενός ανθρώπου, ενός κερασφόρου ζώου καί μιας καλύβας.

Ε χ ε ι τή μύτη σπασμένη λέει ό
αρχαιολόγος Σαλομόνε, πού τό
βρήκε, όπως σχεδόν όλα τά αγάλ-
ματα πού πέφτουν στο έδαφος.
Αυτό πού κάνει εντύπωση είναι
τά περίεργα χαραγμένα μάτια του
και προ πάντων τό περίβλημα της
κεφαλής του, πού πρέπει νά είχε
ανεξήγητα χαρακτηριστικά, μέ τά
μόλις διακρινόμενα αυτιά του. Εί-
ναι ακριβώς τά ίδια μάτια πού βλέ-
πουμε στους «διαστημικούς χορευ-
τές» του Μόντε Αλμπάν, τά ίδια
κασκέτα - καπέλα μέ τών αγαλ-
μάτων πού βρέθηκαν στό Μεξικό
αλλά και στό Περού και πού έκα-
ναν ορισμένους ευφάνταστους ερευ-
νητές νά σκεφτούν ότι πρόκειται
γιά εξωγήινους αστροναύτες.
Και οί συγκριτικοί παραλληλι-
σμοί δέν τελείωσαν ακόμα. Τά
αγαλματίδια αυτά έχουν πολλά κοι-
νά σημεία μέ μερικά γλυπτά τών
Κελτών, προσθέτει ό Σαλομόνε.
Τά παρατήρησε και ένας εξάδελ-
φος μου, αρχαιολόγος στό Παρίσι.
Και ακούγοντας δύο χωρικούς νά
συνομιλοϋν, είδε κατάπληκτος ότι
μπορούσε νά συννενοηθεί περίφη-
μα μαζί τους μιλώντας αρχαία γαλ-
Ενα άγαλμα του Νέου Κόσμου. Φαί-
νεται καθαρά τό σκέπασμα τών αυ-
τιών του κασκέτου.
Η μικρή φωτογραφία: Ενας απ'
τους περίφημους «χορευτές του δια-
στήματος» του Μεξικού.
λικά. Στήν αλυσίδα λοιπόν τών αρ-
χαιολογικών αινιγμάτων προσθέ-
τονται τώρα και αυτά του Πιεμόν-
τε. Μήπως μας φέρνουν κάποιο
εξωγήινο μήνυμα ή είναι απλώς ή
φαντασία μας. Δέν τό ξέρουμε. Ο-
πωσδήποτε φαίνονται νά ανήκουν
στήν ίδια κοινή κατηγορία τών
μεγάλων και μυστηριωδών πολιτι-
σμών του παρελθόντος.
Peter Kolozimo
9

Ο ΖΑΚ ΚΟΥΣΤΩ Σ' ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ
ΤΗΣ ΑΤΛΑΝΤΙΔΑΣ
Τό τρίτο δεκαήμερο του τρέ-
χοντος μηνός κατέπλευσε στις ελ-
ληνικές θάλασσες τό σκάφος «Κα-
λυψώ», για την έναρξη του «γυρί-
σματος» δύο ταινιών άπό τον διά-
σημο Γάλλο ερευνητή των βυθών
Ζακ Υβ Κουστώ.
Τό γεγονός αυτό είχε ανακοινώσει
ό ίδιος ό Κουστώ στον Γενικό Γραμ-
ματέα του EOT κ. Τζαννή Τζαννε-
τάκη, όταν τον επισκέφθηκε στις
4 Οκτωβρίου 1975. Στήν διάρ-
κεια της συναντήσεως τους συνε-
ζήτησαν λεπτομέρειες σχετικές με
τό «γύρισμα» των έν λόγω ταινιών,
καθώς και ώρισμένα άλλα θέματα
κοινού ενδιαφέροντος.
Για τις δύο αυτές ταινίες, θα τεθή
σε ενέργεια ολόκληρη ή παραγωγική
δύναμη Κουστώ. Πρόκειται, έκτός
άπό τό «Καλυψώ», να χρησιμο-
ποιηθούν τό αμφίβιο σκάφος «Κα-
ταλίν» και γενικώς ολόκληρο τό
σύστημα υποβρυχίων ερευνών, μέ τό
ανάλογο επιστημονικό και τεχνικό
προσωπικό.
Πρέπει να σημειωθή ότι ή Ε τ α ι -
ρεία Κουστώ θα είναι υπεύθυνη για
τήν τηλεοπτική διάθεση των δύο ται-
νιών παγκοσμίως, πλην της Ελλά-
δος και της Κύπρου.
Και οί δύο ταινίες — οι τίτλοι
τών οποίων είναι «ό Κουστώ σ'
αναζήτηση της Ατλαντίδας» και
«Νήσοι τών Θησαυρών» — θα «γυ-
ρισθούν» σαν αστυνομικές ιστορίες.
Ο κ. Κουστώ θα εμφανίζεται σαν
κύριος ερευνητής, και σέ στενή συ-
νεργασία μέ τον γιό του Φίλιππο,
θα εξετάζουν στοιχεία, μέ τους
πλέον πεπειραμένους ειδικούς, και
κάθε πιθανή θεωρία μέ αποστολές
καταδύσεως πού θα ερευνούν τους
βυθούς τών ελληνικών θαλασσών.
Και τα δύο θεάματα θα καταλή-
γουν σέ παρόμοιο ανεπιφύλακτο συμ-
πέρασμα: Ο τ ι ή πραγματικότης
είναι ακόμη πιο συναρπαστική άπό
τήν φαντασία.
Η ιστορία της Σαντορίνης, ό πο-
λιτισμός της πού χάθηκε σέ μία
τρομερή ηφαιστειακή καταστροφή,
συγκινεί περισσότερο άπό τήν μυθι-
κή βυθισμένη ήπειρο. Και οί αρ-
χαιολογικοί θησαυροί πού άναδύ-
10
στειώδης έκρηξη πού έκάλυψε τό
υπόλοιπο μέρος τών πόλεων της,
μέ στάχτη ύψους 30 μ. ή οποία
έσχημάτισε τεράστια σύννεφα, πού
κατέστρεψαν όλες τις παράλιες πό-
λεις στήν Ανατολική Μεσόγειο, έκά-
λυψε τά αιγαιοπελαγίτικα νησιά μέ
ηφαιστειογενείς στάχτες και ίσως
προξένησε τό τέλος του Μινωϊκού
πολιτισμού.
Ολες οί πλευρές αυτής της θεω-
ρίας θα εξετασθούν. Τό πλοίο «Κα-
θηκαν άπό τήν θάλασσα στα Αντι- λυψώ», μέ τά πλέον σύγχρονα επι-
κύθηρα, τήν Κρήτη ή τήν Δήλο, εί- στημονικά όργανα (μηχανές γεω-
ναι πιο σημαντικοί, πιο εντυπω- τρήσεων, πυθμένας, μαγνυτόμετρα
σιακοί, πιο παραμυθένιοι άπό τους κ.λπ.), θά βοηθήση σημαντικά σέ
υποθετικούς θησαυρούς πού έθαψε πρώτη γάση, ενώ ή υποβρύχια έρευ-
ό πειρατής Λα Μπόζ στά νησιά να θά γίνη μέ βαθυσκάφος πού θά
τών Σεϋχελλών. καταδυθή μέσα στον βυθισμένο κρα-
Η Ατλαντίδα είναι ή αναζήτηση τήρα και θά φωτογραφίση τις θεϊ-
ενός χαμένου ίδανικού και έγινε μύ- κές κολώνες, τά υαλώδη τείχη, τους
θος διεθνούς χαρακτήρα, πολιτικού, κρυστάλλους και τά ξεβαμμένα ψά-
καλλιτεχνικού, επιστημονικού και ρια πού είδαν στις πρώτες τους κα-
οικονομικού. Οι μόνες όμως γρα- ταδύσεις στήν Σαντορίνη τό 1963.
πτές περιγραφές της, ευρίσκονται
σέ δύο διάλογους του Πλάτωνα. «Τά νησιά τών θησαυρών», όπως
Α π ό τότε, πλήθος υποθέσεων έχουν ή Ατλαντίς, είναι μία ταινία πού
γίνει για τό πού θα μπορούσε νά ασχολείται μέ τό βασικό όνειρο του
βρισκόταν ή χαμένη Ατλαντίς, «μη- ανθρώπου γιά μυθώδη πλούτη θαμ-
τέρα όλων τών πολιτισμών της γης» μένα σέ απόμακρα νησιά ή βυθι-
(Αζόρες, Κανάριοι νήσοι, Μαρόκο, σμένα στον ωκεανό.
Μπίμινι πλησίον της Φλώριδας, νή- Οι δύο ταινίες του Ζάκ Κουστώ,
σος Χέλιγολάντ 37 μίλια έξω άπό θεωρείται βέβαιο ότι θά συντείνουν
τις ακτές της Γερμανίας, Σαντορί- σημαντικώς στήν προβολή της Ε λ -
νη κ.λπ.). λάδος σέ ολόκληρο τον κόσμο. Ακό-
Τά δύο τρίτα της ταινίας «Ο Κου- μη και προ της παραγωγής τών ται-
στώ σ' αναζήτηση της Ατλαντίδος» νιών, ή παρουσία της ομάδος Κου-
θα άσχολούνται μέ τήν πιο πρόσφα- στώ στις ελληνικές θάλασσες θά άπο-
τη, τήν πιο σοβαρή και συγχρόνως τελέση προβολή γιά τήν χώρα μας.
τήν πιο συναρπαστική θεωρία, αυτή Αξίζει νά σημειωθή ότι, όπως
της Σαντορίνης, πού έθρεψε στήν υπολογίζεται, οι δύο ταινίες θά προ-
εποχή του χαλκού ένα πολύ εξελι- βληθούν στους κινηματογράφους και
γμένο πολιτισμό. Γύρω στο 1.400 τίς τηλεοράσεις ακόμη και της Κί-
π.Χ. στήν Σαντορίνη, έγινε ηφαι- νας και της Ρωσίας,
Η μικρή νήσος Καμένη πού βρίσκεται στήν καλδέρα της Σαντορίνης.
Εχει σχηματιστεί άπό τήν λάβα του ηφαιστείου.
 τρια βασικα
σημεια
μετάφραση Κλειώ Κοάσιν

SOLAS BOCOMPAGNIC

Η ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ ΑΠΑΙΤΕΙ ΜΙΑ ΝΕΑ ΦΙΛΟΣΟ-

ΦΙΑ— Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΜΙΑΣ ΚΟΣΜΙΚΗΣ
ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ — ΜΟΝΟ ΜΕ ΑΛΗΘΙΝΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ ΓΡΑΦΕ-
ΤΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ. — «ΚΛΕΙΠΕΑ» ΤΑ ΙΠΤΑΜΕΝΑ ΑΡΜΑΤΑ ΤΩΝ
ΟΥΡΑΝΩΝ.

Η κλειπεολογία δέν είναι ό-

πως πολλοί νομίζουν, ή επι-
στήμη του απίθανου, του
παράδοξου ή του ψεύδους, μά ένα
σύνολο επιστημών, όπου συσσω-
ρεύονται και συγχωνεύονται γενι-
κότερα, προαιώνιοι ανθρώπινοι πό-
θοι και παίρνουν αύτη την κοινή
ονομασία. Η επιστήμη αυτή είναι
μορφωτική γιά τό Νέο Ανθρωπο-
Homo Nuovus - και μένει πίσω
οποίος συνεχίζει νά ζή μέ τήν τρι-
βή τών σκέψεων και τών προϋπο-
θέσεων, τις όποιες, ή άδαμική
κληρονομιά του επέβαλε σάν ένα
φορτίο υλικό πού τόν κρατά, όπως
ή άγκυρα τό πλοίο, και δέν αισθά-
νεται τήν καινούργια πνοή πού
έρχεται και πού είναι τό κοσμικό
κάλεσμα. Ο ουρανός μδς τραβά
προς τα μυστικά του, σήμερα πε-
ρισσότερο από ποτέ. Φαίνεται ότι
ό Θεός ζήτα κάτι περισσότερο
άπ' αυτό τό πλάσμα, τό φτιαγμένο
από πηλό. Ισως, θέλει νά τό άδελ-
φώσει μέ άλλες κοσμικές δημιουρ-
γίες του, περισσότερο ή λιγώτερο
αξίες. Απ' τήν ανάγκη αυτή της
ανύψωσης γεννιέται μιά φιλοσο-
φία παγκόσμια, πού απαιτεί ένα
καινούριο τρόπο σκέψης, ενα και-
νούριο τρόπο αίσθησης κι ένα και-
νούριο τρόπο διαπαιδαγώγησης.
Η κλειπεολογία επιθυμεί όλα
αυτά και προσπαθεί νά αποδείξει Τρία περίεργα κοινά χαρακτηριστικά πινάκων: «Η Ανά-
στους ανθρώπους, μέ πειστήρια σταση», ή «Βάπτιση του Ίησου» και «Ο Θρύλος του Σταυ-
ιστορικά, φιλολογικά, καλλιτεχνι- ρού», όπου τό σχήμα τών νεφών και στους τρεις πίνακες
κά, τις ξαφνικές εμφανίσεις τών φέρνει στο νου τό κοινό σχήμα τών ιπταμένων δίσκων,
κλειπέων στους ουρανούς (ό Τίτος U.F.O. όπως θά εμφανίζονται στον ουρανό τής γής. Ομως
Λίβιος γράφει στις «Ιστορίες» του τά σύνεφα στο αριστούργημα τον Πιέρο ντέλλα Φραν-
γιά τήν παρουσία στους ουρανούς τσέσκα, είκ. 1, άφηνουν νά εννοηθεί ότι πρόκειται πιθα-
«τών ιπτάμενων αρμάτων», πού τά νότατα γιά μιά απλή συγκέντρωση νεφών.
11

Ο ζωγραφικός πίνακας του Μαζολίνο ντά Πανικάλε, πού
παρουσιάζει «το θαύμα του Νέφους» είναι κάπως περίπλοκο,
όσον αφορά τή σύνθεση των νεφών. Μπορούμε νά πούμε
ότι είναι μια σειρά άπό σύνεφα, άλλα ομολογουμένως κάπως
παράξενα βαλμένα. Ας παρατηρήσουμε τή γραμμή των
μικρότερων νεφών. Απ' το μεγάλο σύνεφο στο πρώτο
πλάνο φαίνεται νά βγαίνουν μικρότερα σύνεφα και άπό
το ίδιο το μεγάλο σύνεφο πέφτει και χιόνι. Ολα αυτά
μας θυμίζουν ένα, άς πούμε, μεγάλο σκάφος άπό το όποιο
βγαίνουν μικρότερα αναγνωριστικά σκάφη, καθώς επίσης
και τον ονομαζόμενο πυριτώδη ή χαλικώδη βάμβακα πού
συνοδεύει σχεδόν πάντοτε την παρουσία των Ιπταμένων δί-
σκων στον ουρανό.
ονόμαζαν «κλειπέα»). Επίσης γιά
τήν επισήμανση τών ηλιακών δί-
σκων ή στρογγυλών μετεωριτών,
και όλα αυτά μπορεί νά είναι ή
αιώνια αποκάλυψη μιας ζωής μέ
νοήμονα όντα άπό το Σύμπαν.
Η κλειπεολογία είναι αναγκαία
γιά τή μόρφωση ενός ανθρώπου,
πού προχωρεί προς το άγνωστο:
του αύριανού ανθρώπου, πού είναι
προορισμένος νά αναγνωρίσει τή
γη μόνο σάν γενέτειρα του. Πρέ-
πει νά δημιουργήσουμε αυτόν το
Νέον Ανθρωπο, όχι πλέον χωρι-
σμένο άπ' τον ουρανό, όχι πλέον
κρυμμένο σ' ενα αθέατο σύνορο
του Σύμπαντος, μά σάν ένα ενερ-
γητικό στοιχείο μιας κοσμικής κοι-
νωνίας. Ηρθε ή στιγμή πού θα τόν
καθιερώσει πρωταγωνιστή ενός πα-
12
γκόσμιου επεισοδίου, του οποίου
δέν είναι ή αρχή, αλλά δέ θά είναι
ούτε το τέλος. Ετσι λέγει ό Ού-
γκο Σπίριτο: «είναι αναγκαίο άπό
μιά νέα ουμανιστική διαπαιδαγώ-
γηση μέ μιά βαθύτερη ανάλυση,
νά φτάσουμε σέ μιαν ευρύτερη
σύνθεση της σκέψης μας. Ας μήν
έκπλητόμαστε, άν ανακαλύπτον-
ται γραφές, πάπυροι, σπουδαία πει-
στήρια, ντοκουμέντα, πού μας φα-
νερώνουν καινούρια πράγματα, στό
βλέμμα και στή σκέψη μας».
6
Ας μή μας εκπλήττουν οί μύθοι,
οί θρύλοι, οί παραδόσεις πού γί-
νονται επιστημονικά αναγνώσματα
και ιστορικές σελίδες. Γίνεται αύτη
τή στιγμή μιά πραγματική επανά-
σταση των γνώσεων, άπ' τήν οποία
ό άνθρωπος πρέπει νά βγή αλλα-
γμένος ριζικά, γιά ν' αντιμετωπί-
σει έναν καινούριο, κόσμο, συναρ-
παστικό, και μέχρι χθες απίστευτο
έναν κόσμο επιστημονικής φαντα-
σίας, πού θά είναι όμως αληθινός.
Αλλωστε ή φαντασία του Ιου-
λίου Βερν ή του Ούέλλς δέν έγινε
άραγε πραγματικότητα σήμερα; Η
κλειπεολογία θέλει νά δώσει στον
άνθρωπο του αύριο τήν πίστη γιά
ενα πεπρωμένο πιό υψηλό, πιό με-
γάλο, μέσα στις δυνατότητες του,
όχι σάν κατακτητή, αλλά σάν από-
στολου του Σύμπαντος. Επιστήμη
και πίστη, αιώνιες έχθρες έδώ μπο-
ρούν νά δώσουν τα χέρια, όπως
προείδε ό Αγιος Αθανάσιος. Πρέ-
πει νά ξεπεράσουμε τήν κρίση αυ-
τής τής δοκιμασίας, πού οί νέοι
εκδηλώνουν μέ τις ανησυχίες τους,
τήν απελπισία τους, τήν έλλειψη
ιδανικών, ή οποία βρίσκεται όμως
ήδη σέ μιά φάση αναζήτησης, πού
τους κάνει νά ξεκόβουν μέ τό πα-
ρελθόν, γιά νά ζητήσουν τό και-
 Παραθέτουμε εδώ μια ενδιαφέρουσα
σύγκριση ανάμεσα στα ιπτάμενα
αντικείμενα της Νυρεμβέργης (είκ.
6) του 1561 πού παρουσιάζει σταυ-
ρούς, δίσκους και πούρα δισκοφόρα
με το πούρο της Καλιφόρνιας(εικ. 7 )
του 1952 και φωτογραφήθηκε άπ'
τον Αντάμσκυ και το φαινόμενο πού
παρατηρήθηκε στο Γκουλιάκ και
το Ολερόν, τον ίδιο εκείνο χρόνο,
τον Οκτώβριο (εικ. 8).

Ακόμα πιο ενδιαφέρουσα είναι ή σύγκριση μεταξύ των ιπταμένων αντι-

κειμένων της Βασιλείας το 1566, πού συμπίπτει με την εμφάνιση πολυά-
ριθμων ιπταμένων δίσκων κίτρινου χρώματος, και πού χιλιάδες άνθρω-
ποι είδαν στο Σάλεμ της Μασσαχουσέτης την ίδια εκείνη εποχή.

νούριο μέ κάθε τρόπο, μέ κάθε

μέσο, ξέροντας ότι ή λύση τών αι-
νιγμάτων του σήμερα και του αύ-
ριο, τών αινιγμάτων του Σύμπαν-
τος, βρίσκεται ακριβώς στά αρχαιό-
τατα χρόνια του κόσμου. Αυτό
ακριβώς θέλει νά εξηγήσει ή κλει-
πεολογία.
Μόνο πού κάθε φορά πού πρέπει
νά ερευνήσουμε στο παρελθόν, πρέ-
πει νά παίρνουμε τά ντοκουμέντα
γιατί μόνο μέ ντοκουμέντα-πειστή-
ρια γράφεται ή Ιστορία.
Πρέπει λοιπόν νά είμαστε πολύ
προσεκτικοί, νά εξετάζουμε λεπτο-
μερώς τις βάσεις μέ τά αυστηρότε-
ρα κριτήρια, και νά διαλέγουμε
ακούραστα μες άπ' τά προσφερό-
μενα θέματα, πολεμώντας ανελέη-
τα κάθε μορφή μυστικισμού.
Τά είπαμε αυτά γιά νά ξεχωρί-
σουμε τό αληθινό άπ' τό ψεύτικο,
13

To ψεύτικο φωτογραφικό ντοκου-
μέντο του Τσιρινιόνε ντι Πιέβε Σάν-
το Στέφανο στο Αρέτζο, παρμένο
τόσο στην κλειπεολογία, όσο και
στην Ούφολογία.
Η κλειπεολογία
Ας αρχίσουμε απ' τήν κλειπεο-
λογία. Στό παρελθόν πολύ δύσκολα
βρίσκουμε ένα ντοκουμέντο πλα-
στό ή νοθευμένο. Αν ίσως έχει
14
με μηχανή Agfa Supersilette, διά-
φραγμα 1 : 3, 5, άνοιγμα 4, χρό-
νος 1)250 και φιλμ Agfa 17 Din.
συμβή κάτι τέτοιο, πρόκειται γιά
μιά πρόσφατη απάτη σ' ενα αρχαίο
κείμενο. Συμβαίνει ακριβώς ότι
μπορεί νά συμβή στην τέχνη σε πί-
νακες αξίας, δηλαδή πλαστογρά-
φηση και πλασάρισμα έργων γιά
αυθεντικά. Μπορούμε μάλλον νά υ-
ποθέσουμε ότι ή ερμηνεία τών πα-
λαιών ντοκουμέντων γίνεται με πο-
Αντίγραφο ενός γραπτού στα λατι-
νικά από ενα κωδικό νόμο τον 1388,
πού ανήκει στην βιβλιοθήκη των
μοναχών της Ραγκούζα —Ντουμ-
πρόβνικ. Διαβάζουμε: «Στις 8 Ία-
νοναρίου, αργά κατά την πρώτη
ώρα της νύχτας, πολλοί άνθρωποι,
διέκριναν σημεία στον ουρανό, σαν
φωτεινά σώματα σε γραμμή. Και
αυτό διήρκεσε περισσότερο άπό μιά
ώρα».
λύ μεγάλη φαντασία, ή ότι θέλουν
νά μας κάνουν νά πιστέψουμε κάτι
παράλογο γιά πολύ αληθινό, και
στην προκειμένη περίπτωση, νά
νομίζουμε ότι βλέπουμε παντού
ιπταμένους δίσκους ή εξωγήινους,
σέ οποιαδήποτε αναπαράσταση ζω-
γραφικής πού παρουσιάζει ίσως
συμπτωματικά κάποια ομοιότητα
μέ τά αντικείμενα αυτά.
Φτάνει νά παρατηρήσουμε μερι-
κά σύνεφα στους πίνακες του Πιέρο
ντέλλα Φραντσέσκα, μέσα στα ό-
ποια μερικοί θέλησαν νά δούν το
σχήμα κοινών ή παράξενων ιπτα-
μένων αντικειμένων (εικ. 1, 2, 3).
Στήν πραγματικότητα πρόκειται
γιά μιά ζωγραφική συνήθεια τής
εποχής τής Αναγέννησης, πού ήταν
τότε πολύ διαδεδομένη και πού ό
Ντέ Σάνκτις ονόμασε «ειδυλλιακά»,
εκτός αν υπάρχει ή διάθεση νά ζη-
τήσουμε στήν καλλιτεχνική έμ-
Σύγκριση μεταξύ τον ιπταμένου δί-
σκου πού φωτογράφησε ό Αντάμ-
σκυ το 1952 και τής ηλεκτρικής
λάμπας πού βρέθηκε στήν Φλωρεν-
τία άπ' τον διάσημο συγγραφέα Πή-
τερ Κολοζίμο (αριστερά) και τον
Τζιάννι Σέττιμο (δεξιά).
πνευση του κάθε ζωγράφου ένα γύ-
ρισμα τής σκέψης προς τά πίσω
όπου ή μνήμη δίνει ένα αρχέ-
τυπο κάποιου ιπτάμενου μέσου, γιά
τό όποιο ή ιστορία δέ φανέρωσε
κανένα ίχνος, παρά στά πολύ πα-
λαιά κείμενα. Πολύ διαφορετικά
όμως και παράξενα παρουσιάζον-
ται τά συσσωρευμένα νέφη, σ' έναν
πίνακα του Μαζολίνο ντά Πανι-
κάλε (είκ. 4 και 5),
Υπάρχουν όμως πολυάριθμα ντο-
κουμέντα πού πιστεύεται ότι είναι
αυθεντικά, τά όποια φαίνεται νά
επικυρώνουν τήν παρουσία των
U.F.O. κατά τό παρελθόν, στους
γήινους ουρανούς. Ας παρατηρή-
σουμε π.χ. τά ιπτάμενα στίγματα
της Νυρεμβέργης, και της Βασι-
λείας, έχουν τόση ομοιότητα μέ
τή γραφική αναπαράσταση τών
περιπτώσεων του Γκαϊγκάου και Μπορούμε ν' αναφέρουμε τό ιτα- πτη — ομοιότητα μέ τήν διάσημη
του Ολορόν μέ τό πούρο της Κα- λικό πειστήριο της Μπερνίνας, φωτογραφία ενός άπ' τους πρώ-
λιφόρνιας και μέ τήν περίπτωση πού αν θελήσουμε νά τό θεωρήσου- τους ιπτάμενους δίσκους, τραβη-
του Σάλεμ (εικ. 6, 7, 8, 9, 10). με ώς φωτομοντάζ, πρέπει νά ομο- γμένη άπ' τόν Αντάμσκυ. Είναι
Ας δούμε επίσης τι μαρτυράει λογήσουμε ότι είναι ενα άπ' τά πιό αρκετή μιά σύγκριση του αντικει-
ό κώδικας της Ραγκούσα της Δαλ- περίπλοκα και πιό πετυχημένα πού μένου μέ τήν φωτογραφία, γιά νά
ματίας, πού αναγνωρίστηκε επίση- γνωρίσαμε ποτέ. αμφιβάλουμε γιά τήν αυθεντικότη-
μα ώς μή πλαστός, δηλαδή ώς αυ- Αυτές οί φωτογραφίες είναι πολύ τα της φωτογραφίας (είκ. 15 και 16).
6
θεντικό κείμενο, φυλάσσεται δέ απ' κοινές και ό καθένας μπορεί νά Αν πρέπει τώρα νά βγάλουμε
τους μοναχούς της πόλης (είκ. 11). φτιάξει μιά τέτοια μέ μεγάλη ευκο- τό συμπέρασμα, πρέπει νά πούμε
λία. Φτάνει, οπουδήποτε βρεθεί, εντέλει ότι αυτοί οί απατεώνες
Η Ούφολογία (UFO) νά πετάξει ένα στρογγυλό πλα- τών U.F.O. έγιναν ή αιτία νά αργο-
στικό πιάτο και ιδού, τό παιχνίδι πορήσει ή μελέτη όλων αυτών πού
Οσον άφορα τήν ούφολογία, εδώ έγινε. ασχολούνται σοβαρά μέ τό θέμα.
ή έκταση της νοθείας είναι βέβαια Τό ψεύτικο ντοκουμέντο του Τσι- Κι έπειτα είναι οφθαλμοφανές, ότι
μεγαλύτερη, κι έτσι είναι δύσκολο ρινιόνε ντι Πιέβε Σάντο Στέφανο, όλος αυτός ό σκεπτικισμός πού
νά διακρίνει κανείς τό αληθινό στό Αρέτζο, όπως φαίνεται στις σημειώνεται σ' αυτούς και μόνο
άπ' τό ψεύτικο. Πολύ λίγο πρέπει είκ. 12, 13, είναι πολύ πετυχημένο. οφείλεται και επιπλέον, τό θέμα
νά πιστεύουμε τά φωτογραφικά ντο- Μά τό πιό επικίνδυνο είναι οί ομα- έφτασε μέχρι τή γελοιοποίηση, σ'
κουμέντα. 'Υπάρχει πάντοτε ή πε- δικές ψεύτικες μαρτυρίες. Πολλοί ένα πεδίο μελέτης τό όποιο σήμε-
ρίπτωση του φωτομοντάζ, έκ μέ- αυτόπτες μάρτυρες επιμένουν ότι ρα, γιά τις πολλαπλές έρευνες πού
ρους όλων αυτών πού επιθυμούν είδαν και όχι μόνο μιά φορά, όταν πρέπει νά γίνουν, ενδιαφέρει όλους
νά προβληθούν. Γι' αυτό πολύ συ- ξέρουν καλά ότι ψεύδονται άπ' τους κλάδους τής επιστήμης.
χνά, στην ούφολογία σημειώνον- τήν αρχή. Ο συγγραφέας Πήτερ
ται πολεμικές και άντιγνωμίες, α- Κολοζίμο καί ό Τζιάνι Σέττιμο, δι- Solas Bocompagni
κριβώς γιατί υπάρχει πάντοτε ή ευθυντής του περιοδικού Κλειπεύς
αμφιβολία, ή σχετική μ' αυτό τό στη Φλωρεντία, βρήκαν μιά λάμπα
θέμα. πού έχει μιά πολύ παράξενη — ύπο-

Κύριε Διευθυντά
Μέ πολλή χαρά βλέπουμε τήν διάδοσιν του επιτυχημένου περιοδικού σας «ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ
ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ» καθώς επίσης και τήν ποιοτικήν άνοδο τών άρθρων σας.
Είμαστε δύο τελειόφοιτοι και ένδιαφερόμεθα γιά τό φαινόμενο τών UFO. Αποφασίσαμε
νά γράψουμε προς χάριν τών φίλων μας ενα βιβλίο πάνω σε αυτό τό τόσο ελκυστικό θέμα,
μέ σκοπό νά ρίξουμε λίγο φώς, αν μπορέσουμε σέ αυτό τό μυστήριο.
Αλλά όπως και σεις θά γνωρίζετε ή βιβλιογραφία πού υπάρχει στην Ελλάδα είναι φτωχή.
Δι' αυτό θά θέλαμε νά παρακαλέσουμε θερμώς τους αναγνώστες του περιοδικού σας νά μδς
βοηθήσουν. Συγκεκριμένα έάν ξέρουν τίποτα πού μπορεί νά μας βοηθήση, ιδιαιτέρως γιά
τήν Ελλάδα, ας μας γράψουν στην έξης διεύθυνση: Σταύρος Χατζόπουλος, Φειδιππίδου 22,
Τ.Τ. 609 Αθήναι, τηλ. 779.5333.
Μετά τιμής
Χατζόπουλος Σταύρος, Φωτίδας Γιώργος
15
 *τα νεα βιβλια*
«Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ»
Υπερβατικό διήγημα του Διαμαντή Φλωράκη
Tι θά μπορούσε νά συμβεί σέ μιά μελλοντική κοι-
νωνία μετά άπό χιλιάδες χρόνια; Ο ανθρώπινος
εγκέφαλος θάχε αυξηθεί πάρα πολύ σέ βάρος του
υπόλοιπου σώματος του.
Στήν κοινωνία αυτή πού κάθε φυσική ενέργεια
έχει εξαφανιστεί και πού ή παγκόσμια ή μάλλον ή
συμπαντική δύναμη έχει διοχετευθεί στήν προσπά-
θεια τής ανεύρεσης μιας οριακής απάντησης γιά
το ανθρώπινο γένος πολλά μπορούν νά συμβούν:
τα κύτταρα του ανθρώπινου σώματος αντιστέκον-
ται και αύτοκτονούν. Κύτταρα βουλητικά πού διευ-
θύνουν το σύμπαν-κύτταρο. Και τότε ή λύση έρχε-
ται αλλά είναι προσωρινή. Είναι ή επιστροφή στις
πηγές τής ζωής και στήν ελεύθερη έκφραση όλων
τών ζωικών ενστίκτων.
Στό θαυμάσιο αυτό βιβλίο του κ. Διαμαντή Φλω-
ράκη, μέ ικανοποίηση ανακαλύψαμε ότι ό υπερβα-
τικός λογισμός, μπορεί νά δώσει τόσο γλαφυρές
σελίδες. Στό «Επιστροφή στό μέλλον» του Διαμαντή
Φλωράκη, τά πλάσματα τής «κακίας» αύτοκατα-
στρέφονται, άφού πρώτα κατέστρεψαν πολλά άλλα,
υπακούοντας στους ακατάλυτους νόμους μιας νομο-
τέλειας, πούναι ασύλληπτη γιά τον ανθρώπινο νού:
καταστρέφονται γνωρίζοντας ότι ή απόφαση αυτή,
είναι ή δύναμη γιά μιά συμπαντική αναγέννηση.
Είναι παρήγορο γιά τήν ελληνική πραγματικό-
τητα νά υπάρχουν άνθρωποι πού καλλιεργούν τό
είδος αυτής τής λογοτεχνίας πού λέγεται «επιστη-
μονική φαντασία» και πού τό έχουν προωθήσει σέ
πολύ ανεπτυγμένα στάδια. Η ενόραση και ή φιλο-
σοφημένη δομή του μυθιστορήματος αυτού, τό κά-
νουν πραγματική απόλαυση. Και κάτι ακόμα: δια-
βάζεται μονορούφι, πού σημαίνει ότι είναι ενδια-
φέρον.
«ΤΑ ΠΟΝΟΤΡΟΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΑΡΧΙΚΟΙ ΤΟΥ
ΑΠΟΛΥΤΟΥ»
Μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας του Δια-
μαντή Φλωράκη
Τό βιβλίο αυτό είναι μιά δεύτερη αναφορά του
συγγραφέα στό πρόβλημα του ύπαρξιακού τέλους
πού προεκτείνεται σέ τέτοιες διαστάσεις ώστε γί-
νονται ασύλληπτες γιά τόν ανθρώπινο νού. Κι έδώ
γιά νά φτάσουμε στό τέρμα χρειάζεται ή πάλη τών
άρνητών του θεού - Σύμπαντος και αύτων πού πι-
στεύουν στήν αιώνια καλοπροαίρετη διάθεση του
ύπερ-ύπέρ-όντος πού κατέχει τό απόλυτο.
Τό μυθιστόρημα δέν είναι φυσικά θρησκευτικό,
κάθε άλλο. Είναι τόσο δυνατό, τόσο έντονο στήν
16
ΧΡΗΣΤΟΣ Δ. ΛΑΖΟΣ
συναισθηματική προσέγγιση, μέ τόν αναγνώστη
πού σέ καθηλώνει. Τήν φορά αυτή ή πάλη τών αντι-
θέτων έχει άλλο τέλος. Στό πρώτο του βιβλίο του
είδους αύτού, στό «Επιστροφή στό μέλλον» ή ανα-
γέννηση περνούσε μέσα άπό τό στάδιο τής κατα-
στροφής. Στό επόμενο οί Αναρχικοί του απόλυ-
του, αν και έχουν δίκιο, εντούτοις δέ δικαιώνον-
ται. Δισεκατομμύρια όντων έχουν συμπυκνωθεί σέ
μιά κόκκινη βούλα πού κατευθύνει τήν πορεία του
δντος - ανθρώπου σέ μιά φυγή άπό ενα σύμπαν-
κύτταρο, πού οι αναρχικοί του απόλυτου θέλουν
νά καταστρέψουν. Τά «ΠΟΝΟΤΡΟΝΙΑ», ή συμ-
πυκνωμένη δύναμη τών δακρύων όλων τών δντων
πούχουν υποφέρει, δρουν καταλυτικά πάνω στή δη-
μιουργία του ύπερ-ύπέρ-όντος θεού και τό εξαφα-
νίζουν.
Απομένει στό μικρό, «πρωτόγονον» άνθρωπο νά
πάρει θέση στή διάσταση αυτή. Καί πάλι ό άνθρω-
πος 'έχει νά διαλέξει ανάμεσα στή δικαιολογημένη
καταστροφή ενός σύμπαντος πού δομήθηκε λανθα-
σμένα (;) και στή σωτηρία αυτών πού πρόκειται
νά υπάρξουν. Μέ τη διαφορά ότι γιά τό δεύτερο,
τή σωτηρία, απαιτείται ή υπέρτατη θυσία: έτσι γιά
άλλη μιά φορά ή ανθρώπινη υπόσταση δικαιώνει
τή φύση της και ίσως τήν ύπαρξή της. Ο άνθρω-
πος, «ό πρωτόγονος», πού ξέφυγε σέ μιά μακρινή,
ασύλληπτα μακρινή εποχή, δέχεται νά θυσιαστεί.
Τά πονοτρόνια του σταυρωμένου αλλάζουν τήν πο-
ρεία του σύμπαντος πού ξαναγεννιέται.
«ΤΑ ΠΟΝΟΤΡΟΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΑΡΧΙΚΟΙ ΤΟΥ
ΑΠΟΛΥΤΟΥ» του Διαμαντή Φλωράκη είναι ένα
τρομερά συναρπαστικό βιβλίο. Ο συγγραφέας του
πιστεύουμε ότι έχει πολλά νά προσφέρει ακόμα στά
γράμματα στον τομέα πού διάλεξε νά ασχοληθεί.
Τού ευχόμαστε μιά ακόμα πιό βαθειά ενατένιση
στον υπερβατικό χώρο πού τόσο άνετα κινείται.
Οί μικρές ατέλειες του βιβλίου, τά απότομα φλάς-
μπάκ, ή εκτεταμένη εισαγωγή στό θέμα, δέν μπο-
ρούν νά επηρεάσουν τόν αντικειμενικό κριτή του
δυνατού αύτού βιβλίου.
ΕΠΑΝΟΡΘΩΣΗ
Ζητάμε συγνώμη τόσο άπό τους αγαπητούς μας
συνεργάτες οσο και άπό τους αναγνώστες του
περιοδικού γιά τις «ατασθαλίες» του 5ου τεύ-
χους. Τή μετάφραση τής Ατλαντίδος έκανε
ό κ. Κώστας Δόλκας. Στό άρθρο του κ. Γ.Ν.
Μπαλάνου ή μεγάλη στήλη κειμένου τής σελ.49
ανήκει στήν θέση τής αντίστοιχης τής σελ. 50.
Αντιστρέψετε τις στήλες και το κείμενο θά
είναι εντάξει.
Εύχαριστούμε.
 ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ
ΤΟΥΝΓΚΟΥΣΚΑ
To δεύτερο μέρος του μυστικού του Τουνγκούσκα.
Ο συνεργάτης μας Γ.Ν. Μπαλανος εξετάζει μέ με-
γάλη οξυδέρκεια τα στοιχεία του φαινομένου αυτού.
Το αίνιγμα της Σιβηρίας είναι δύσκολο νά λυθεί.
Ε ν α άλλο στοιχείο ενάντια στην
κομητική θεωρία είναι τό ότι παρα-
τηρήθηκαν δυο εκρηκτικά κύματα.
Τό ένα άπό τό πέρασμα του αντι-
κειμένου στην ατμόσφαιρα και τό
άλλο μετά την έκρηξη. Ενα άλλο
στοιχείο πού έρχεται σέ αντίθεση
μέ την κομητική θεωρία είναι οι
υπολογισμοί πού έγιναν στά 1958
άπό τό σχεδιαστή αεροπλάνων Α.Τ.
Μονότσκωφ. Χρησιμοποιώντας τις
περιγραφές των μαρτύρων πού είχε
συγκεντρώσει ό Κούλικ και μέ τη
βοήθεια ηλεκτρονικών υπολογιστών,
κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τό
αντικείμενο είχε μειώσει τήν ταχύ-
τητα του, και τή στιγμή της έκρη-
ξης έτρεχε μέ 2.500 - 3.200 χιλιό-
μετρα τήν ώρα. Αν αυτό είναι σω-
στό, αποκλείεται νά ήταν κομήτης
ή μετεωρίτης, γιατί ή ταχύτητα
τους κυμαίνεται ανάμεσα στά 40.000
και 200.000 χιλιόμετρα τήν ώρα.
Ο Λέυ προσπάθησε νά μειώσει τήν
αξία των υπολογισμών του Μονότ-
σκωφ αναφέροντας ότι ένα χαμηλά
ιπτάμενο αντικείμενο, πού κινείται
αργά και ένα ψηλά ιπτάμενο αντι-
κείμενο, πού κινείται γρήγορα, μπο-
ρεί νά φαίνονται στον παρατηρητή
ότι κινούνται μέ τήν αυτή ταχύτατα
και κατέληξε ότι οι υπολογισμοί ή-
ταν χωρίς αξία.
Ναί, αλλά ό Μονότσκωφ δεν ήταν
και τόσο απλοϊκός ώστε νά μή γνω-
ρίζει τό απλό αυτό φαινόμενο και ό
Λέϋ παρουσιάζει τά πράγματα όπως
τον συμφέρουν. Είναι πράγματι δύ-
T O Y
Γιωργος Μ π α λ α ν ο ς
σκολο νά καθορίσει τήν ταχύτητα
ενός αντικειμένου χωρίς άλλο στοι-
χεία, όπως είναι ή απόσταση άπό
τον παρατηρητή και τό μέγεθος
του. Αλλά στην περίπτωση μας οί
υπολογισμοί δεν έγιναν άπό μιά
μαρτυρία, αλλά άπό πολλές και άπό
σημεία πού απείχαν εκατοντάδες
χιλιόμετρα μεταξύ τους. Υπήρχαν,
επιπλέον, οί ενδείξεις των αστρο-
νομικών οργάνων και διάφορα άλλα
στοιχεία.
Τό ουσιαστικό πρόβλημα τώρα
δεν είναι τό αν οί υπολογισμοί του
Μονότσκωφ είναι σωστοί, όπως θέ-
λει νά τό παρουσιάσει ό Λέυ, αλλά
τό γεγονός ότι μέ τήν ταχύτητα αυ-
τή και για νά προκληθούν οί παρα-
τηρημένες καταστροφές μέ συμβα-
τική έκρηξη, χρειάζεται ένα σώμα
μέ μάζα 1.000.000.000 τόνων. Ε ν α
τέτοιο αντικείμενο όμως, θά ήταν
αδύνατο νά μήν αφήσει ίχνη του πί-
σω, όποια και αν ήταν ή σύνθε-
ση του, καθώς και ανάλογο κρα-
τήρα ή κρατήρες. Εξ άλλου, όπως
θά δούμε σε λίγο, τά νεώτερα στοι-
χεία πού προέκυψαν άπό τις έρευ-
νες, αποκλείουν νά ήταν συμβατική
έκρηξη — έκρηξη δηλαδή μέ μηχα-
νικά ή χημικά αίτια. Οί γενικές τά-
σεις τώρα κλίνουν προς τήν άποψη
ότι επρόκειτο γιά πυρηνική ή θερ-
μοπυρηνική έκρηξη.
Στό σημείο αυτό υπάρχει σήμερα
ουσιαστικά γενική παραδοχή, Είναι
οφθαλμοφανές τό γεγονός της γενι-
κής φοβίας των επιστημόνων νά συ-
ζητήσουν έστω τήν περίπτωση ότι
ένα συμβάν μπορεί νά μήν έχει φυ-
σική εξήγηση, αλλά νά οφείλεται
σε κάποια μορφή νοημοσύνης πού
δεν είναι ανθρώπινη. 'Η φοβία αύτή
γιά κάθε τι πού αγγίζει τήν ιδέα
της ύπαρξης εξωγήινης νοημοσύνης
είναι οπωσδήποτε νεύρωση και πολ-
λές φορές προσεγγίζει στην καθαρή
ψύχωση.
Ε τ σ ι λοιπόν, αντί νά συζητήσουν
τήν πολύ πιο απλή άποψη, ότι ίσως
κάποια μορφή ξένης νοημοσύνης κρυ-
βόταν πίσω άπό τά συμβάντα, προ-
τίμησαν νά ψάξουν γιά μιά οσοδή-
ποτε παρατραβηγμένη φυσική εξή-
γηση γιά τό πώς μπορεί νά είχαμε
μιά ατομική έκρηξη στά 1908. Η
πιο σοβαρή προσπάθεια προς τήν
πλευρά αυτή είναι ή άποψη ότι επρό-
κειτο γιά μετεωρίτη άπό άντιύλη.
Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει κανέ-
να στοιχείο ότι υπάρχουν μετεωρί-
τες άπό άντιύλη, αλλά αυτό δέν απο-
κλείει τήν υπαρξή τους. Ας δεχτού-
με λοιπόν ότι υπάρχουν. Πράγματι,
θά μπορούσαμε νά έχουμε μιά φυ-
σική ατομική έκρηξη άπό μιά επαφή
ύλης μέ άντιύλη, αλλά γιά νά δε-
χτούμε ότι αυτό συνέβη στά 1908,
θά πρέπει νά καλύψουμε ορισμένες
προύποθέσεις: Η έκρηξη υπολογί-
ζεται ότι ήταν της τάξεως τών 10
μεγατόνων. Σέ μιά πυρηνική έκρη-
ξη έχουμε μιά μεγάλη απελευθέρω-
ση ενέργειας και ακόμα μεγαλύτερη
απελευθέρωση έουμε σέ μιά θερμο-
πυρηνική. Και στις δυο αυτές περι-
17
πτώσεις όμως, το ποσοστό ύλης πού
μετατρέπεται σέ ενέργεια είναι ελά-
χιστο. Η μόνη περίπτωση πού εί-
ναι δυνατό να έχουμε — θεωρητικά —
πλήρη μετατροπή της ύλης σέ ενέρ-
γεια, είναι στη συνάντηση ύλης με
άντιύλη. Επόμενο είναι ότι ή απαι-
τουμένη ποσότητα άντιύλης πού
χρειάζεται γιά μιά έκρηξη ίση με 10
μεγατόννους είναι πολύ μικρή. Στήν
περίπτωση μας. συγκεκριμένα, θα
πρέπει νά ήταν ένας μετεωρίτης
άντιύλης μέ μάζα 300 - 400 γραμ-
μάρια.
Η πρώτη αντίρρηση στήν υπό-
θεση αύτη είναι ότι γιά νά έχουμε
τά βαλλιστικά κύματα πού κατα-
γράφηκαν κατά τήν έκρηξη, το αν-
τικείμενο πού τήν προκάλεσε θά
πρέπει — έστω και αν ήταν άντιύ-
λη — νά είχε διάμετρο μερικών του-
λάχιστον μέτρων. Αν όμως έπεφτε
στη Σιβηρία μετεωρίτης άπό άντιύ-
λη μέ διάμετρο μερικά μέτρα, θά
είχαμε σήμερα τέσσερεις ηπείρους,
μείον τήν Ασία.
Η δεύτερη αντίρρηση είναι ή ση-
μαντικότερη και άπό μόνη της απο-
κλείει νά επρόκειτο γιά μετεωρίτη
άπό άντιύλη. Και οι λόγοι είναι α-
πλοί. Ε ν α ς μετεωρίτης άπό άντιύ-
λη θά ήταν αδύνατο νά φτάσει στη
επιφάνεια της Γης, μόνο και μόνο
γιατί θά ήταν άπό άντιύλη. Υλη,
βλέπεται, δεν είναι μόνο τό χώμα
και οι βράχοι της Γης, αλλά και
τά εκατοντάδες χιλιόμετρα της ατμό-
σφαιρας. Η βαρύτητα μας δέν είναι
άντιβαρύτητα και τά σωματίδια πού
εκπέμπει ό ήλιος μαζί μέ τις διά-
φορες μορφές ενεργείας ανήκουν στο
γενικό κόσμο της «ύλης» πού ξέρου-
με. Ε ν α ς τέτοιος μετεωρίτης άντιύ-
λης θά είχε εκμηδενιστεί έτσι πολύ
προτού φτάσει στήν επιφάνεια του
πλανήτη μας. Τό πιο πιθανό μάλι-
στα είναι νά μήν προλάβαινε νά προ-
σεγγίσει όχι μόνο στό ηλιακό σύ-
στημα, άλλα ούτε και στό γαλαξία
μας ακόμα, εφ' όσον ύλη, έστω και
πολύ αραιή, υπάρχει στό διαστρικό
κενό.
Ο χ ι , δέ θά μπορούσε νά ήταν
μετεωρίτης άντιύλης. Τότε, μή-
πως . . .
σματα της χημικής αναλύσεως του
1967 και προσπάθησε νά στηρίξει
μέ αυτά τή θεωρία ότι ήταν υπο-
λείμματα διαστημοπλοίου. Ο σίδη-
ρος, τό νικέλιο και τό κοβάλτιο υπο-
τίθεται ότι αποτελούσαν τό κράμα
του κελύφους του σκάφους. Σημειω-
τέον ότι ό Ζολότωφ υποστήριξε ότι
ή έκρηξη είχε γίνει μέσα άπό τό
εξωτερικό κέλυφος. Ο χαλκός υπο-
τίθεται ότι προερχόταν άπό τίς ηλεκ-
τρικές καλλωδιώσεις και τό γερμά-
νιο άπό τά ηλεκτρονικά εξαρτή-
ματα.
Ο π ω ς είπαμε όμως τά μικρο-
μετεωρικά αυτά κομμάτια πού βρέ-
θηκαν, δέν είχαν τίποτε τό ιδιαί-
τερο και είναι κοινά σέ όλες τίς πε-
ριοχές της Γης. Στήν αποστολή του
1961 έξ άλλου βρέθηκαν ίχνη άπό
πυριτικές ενώσεις και μαγνητίτη,
αλλά και εδώ ισχύει τό ίδιο πού
αναφέραμε και γιά τά ευρήματα
του 1957. Τά επιχειρήματα αυτά
του Καζάντζεφ είναι τραβηγμένα
άπό τά μαλλιά και μέ τήν επιχει-
ρηματολογία αύτη θά μπορούσε κα-
νείς νά εξηγήσει σάν υπολείμματα
διαστημοπλοίου ανάλυση σέ οτιδή-
ποτε υλικό.
Δέν μπορούμε νά λέμε πάντα μόνο
αυτό πού μας συμφέρει, όσο και αν
μας αρέσει ή ιδέα, θά μπορούσε νά
Τανγκούσκα 1908: Διαδρομή πού έκανε τό αντικείμενο.
παράξενη στροφή.
πει κανείς ότι μέ τή λογική αυτή,
σ' ένα διαστημόπλοιο ή και σ' ένα
αεροπλάνο υπάρχουν σέ διάφορες
αναλογίες όλα σχεδόν τά υπάρχον-
τα χημικά στοιχεία. Καί, θά ρωτού-
σε δικαιολογημένα, γιατί βρέθηκε
γερμάνιο π.χ. πού θά υπήρχε σ' ελά-
χιστες ποσότητες στά ηλεκτρονικά
όργανα καί όχι τόσα καί τόσα άλλα
πιο κοινά στοιχεία, πού θά πρέπει
ν' αποτελούσαν οπωσδήποτε τό με-
γαλύτερο μέρος του διαστημοπλοίου;
Ο χ ι , τά επιχειρήματα του Καζάν-
τζεφ δέν είναι καί τόσο σοβαρά,
αλλά δέ βασιζόμαστε σέ αυτά.
Πολλές φορές, βλέπετε, λανθα-
σμένα δεδομένα οδήγησαν σέ σωστά
συμπεράσματα. Τό συμπέρασμα π.χ.
του Κοπέρνικου ότι ή Γη κινείται
γύρω άπό τον ήλιο δέ στηρίχτηκε
σέ σωστές αποδείξεις, όπως εξή-
γησε ό καθηγητής Γιάνγκ. Τό ίδιο
ισχύει μέ τους μαθηματικούς τύπους
του Λόρεντζ γιά τό ηλεκτρόνιο,
πού αν καί ήταν σωστοί, στηρίχτη-
καν σέ λάθος υποθέσεις, όπως ανα-
φέρει ό καθηγητής Σλέητερ. Ι σ ω ς
μέ τον ίδιο τρόπο, όπως θά δούμε
σέ λίγο, ό Καζάντζεφ είχε δίκιο.
Εχουμε λοιπόν σάν πρώτο στοι-
χείο μιά έκρηξη πού δέ δημιούρ-
γησε κρατήρα. Εχουμε σά δεύτερο
στοιχείο τήν έλλειψη θραυσμάτων,
Προσέξατε την

Ηταν διαστημόπλοιο;

Ο π ω ς είδαμε αυτή ήταν ή άποψη

πού είχε εκφράσει ό Αλεξάντρ Κα-
ζάντζεφ στά 1946, αλλά είχε γίνει
δεκτή μέ τις συνηθισμένες εϊρω-
νίες της κατεστημένης επιστήμης.
Η αλήθεια είναι ότι ό Καζάντζεφ
δέν είχε στηρίξει και πολύ καλά τήν
άποψη του. Πήρε π.χ. τ' άποτελέ-

18
γεγονός πού αποκλείει να επρόκει-
το για σώμα μέ μάζα 1 δισεκατομ-
μυρίου τόννων. Αφού το σώμα δεν
είχε την απαιτούμενη μάζα για νά
δικαιολογήσει συμβατική έκρηξη,
άραγε ή έκρηξη ήταν πυρηνικής ή
θερμοπυρηνικής φύσης.
Αν και ή αφαιρετική αυτή μέθο-
δος φαίνεται νά είναι σωστή στό
τελικό της συμπέρασμα, δέν είναι
όμως και αρκετή. Θά πρέπει νά
βρούμε και θετικά στοιχεία πού
νά καταλήγουν στό ίδιο συμπέρασμα
και θετικά στοιχεία υπάρχουν. Το
πρώτο είναι τό μέγεθος τής έκρηξης
και ή περιγραφή της μέ τή σφαίρα
τής φωτιάς και τό τεράστιο μανιτά-
ρι καπνού. Κατόπιν έχουμε τή μυ-
στηριώδη ασθένεια πού «έστειλε ό
Θεός Ογκντα», πού θυμίζει συμ-
πτώματα ραδιενεργού μόλυνσης. Αυ-
τές είναι καί οι πρώτες ουσιαστικές
υπόνοιες, πού πάνω τους στηρίχτη-
κε ή θεωρία του Καζάντζεφ περί
διαστημοπλοίου.
Ε ν α πολύ σημαντικό στοιχείο
είναι ή παρατήρηση του Ε.Λ. Κρι-
νώφ, συντρόφου του Κούλικ. Ο Κρι-
νώφ είχε παρατηρήσει ότι πολλά μι-
κρά κλαδιά δέντρων είχαν καεί με-
ρικώς, γιατί μπροστά τους υπήρχαν
μεγαλύτερα κλαδιά πού έβλεπαν
προς τό επίκεντρο τής εκρήξεως.
Επίσης, τά καψίματα πάνω στό
ίδιο δέντρο δεν ήταν όλα του αυτού
βαθμού. Αυτό έδειχνε ότι δέν είχαν
προκληθεί άπό την ίδια τήν έκρηξη.
Η απόσταση άπό τό επίκεντρο της
ήταν πολύ μεγάλη καί για νά έξη-
γηθούν έτσι, τότε ή έκρηξη θά πρέ-
πει νά ήταν κατά δεκάδες φορές πιό
ισχυρή άπό τήν πραγματική. Οί δυο
αυτές παρατηρήσεις θά μπορούσαν
νά έξηγηθούν μόνον άν δεχτούμε ότι
τίς προκάλεσε ή ακτινοβολία μιας
ατομικής έκρηξης καί 8χι ή καθ'
έαυτού έκρηξη.
Ε ν α άλλο στοιχείο, αναφέρουν οί
Ι.Χ. Χομπάνα καί Τζ. Γουέβερ-
μπεργκ, είναι ότι μικροβαρογραφι-
κές ενδείξεις τής 30ής Ιουνίου 1908
έδειξαν τή δημιουργία υποηχητικών
κυμάτων μέ συχνότητα 0,001 ώς
0,1 Χέρτζ, πού είναι επίσης χαρα-
κτηριστικά ατομικών εκρήξεων στην
ατμόσφαιρα τής τάξης των μεγα-
τόννων. Ανάλογα χαρακτηριστικά
ατομικών εκρήξεων σημειώθηκαν
καί στις παρατηρημένες μαγνητι-
κές ανωμαλίες, όπως ανακοίνωσαν
στά 1960 ό Πλεκάνωφ καί μιά ομά-
δα φυσικών στό Τόμσκ, κατόπιν
συγκρίσεως τους μέ εκείνες τής
ύδρογονικής βόμβας του Μπικίνι στά
1958.
Στά 1959 έξ άλλου, ή αποστολή
Πλεκάνωφ ανέφερε ότι ή ραδιενέρ-
γεια τών φυτών καί τής στάχτης
ήταν 1 ) 2 - 2 φορές μεγαλύτερη στό
κέντρο παρά 30 - 40 χιλιόμετρα μα-
κρύτερα. Στά 1969 οί Πλεκάνωφ
καί Κοστσέλωφ δημοσίευσαν ένα
ακόμα πιό σημαντικό γεγονός.
Ο π ω ς είναι γνωστό, άν κόψου-
με έναν κορμό δέντρου κάθετα στον
άξονα του, θά διακρίνουμε μιά σει-
ρά άπό ομόκεντρα δαχτυλίδια, πού
τό καθένα δείχνει καί άπό ένα χρό-
νο ζωής του δέντρου. Είναι εύκολο,
συνεπώς, μετρώντας άπό τά έξω
προς τά μέσα, νά βρούμε πιό δαχτυ-
λίδι του κορμού σχηματίστηκε στά
1908. Δέν υπήρχε αμφιβολία. Κάτι
είχε συμβεί στά 1908, αρκετά ισχυρό
ώστε νά επηρεάσει μόνιμα τίς βιο-
λογικές λειτουργίες τών δέντρων πού
επέζησαν. Α π ό τήν μελέτη τών
κορμών βρέθηκε ότι, ένώ όλα τά
δαχτυλίδια πριν άπό τά 1908 είχαν
πάχος 0,4 ώς 2 χιλιοστά, ολα τά
υπόλοιπα μετά τά 1908 παρουσία-
ζαν απότομη αύξηση σέ 5 ώς 10
χιλιοστά.
Ε ν α άλλο περίεργο χαρακτηρι-
στικό είναι, τά δέντρα πού φύτρω-
σαν μέσα τά 1908, αντί νά έχουν
φθάσει σήμερα στό φυσιολογικό ΰψος
τών 2 - 2,5 μέτρων, έχουν φθάσει
ήδη τά 5 - 7 μέτρα. Κάλυψαν, δηλα-
δή, μέσα σέ μισό αιώνα ποσοστό
ύψους πού φυσιολογικά, θ' άπαι-
τούσε τρεις αιώνες. Πολλά, μάλιστα,
είχαν τετραπλασιάσει ακόμα καί τήν
περίμετρο του κορμού τους. Στό
Γεωγραφικό Ίνστιτούτο Βάλγκα έξε
τάστηκαν πάνω άπό 1.000 δείγματα
δέντρων καί όλα έδειχναν ότι στά
1908 τά δέντρα είχαν δεχτεί ισχυρό
βομβαρδισμό άπό ραδιοακτινοβολίες
καί έπεσημάνθηκε ή παρουσία τε-
χνητών ισοτόπων, όπως τό Κέ-
σιο 137.
Η έκταση του φαινομένου είναι
πολύ μεγαλύτερη άπ' ότι θά περί-
μενε κανείς. Ο Δρ. Γουίλλαρντ Λίμ-
πυ, χημικός μέ βραβείο Νόμπελ καί
ό Δρ. Κλάυντ Κάουαν, φυσικός,
έκαναν ανάλογες έρευνες σέ δέντρα
τής Αμερικής. Σ' ένα έλατο Ντάγ-
κλας π.χ. τής περιοχής του Του-
σών, στό Νέο Μεξικό, βρήκαν ανά-
λογα παχύτερα δαχτυλίδια μετά τά
1908, καθώς καί τήν αύξηση του
ραδιενεργού Ανθρακα 14. Αυτό, δή-
λωσαν, δείχνει «καταφανώς αυξη-
μένη εναπόθεση ραδιενέργειας». Αυ-
τό τό επιβεβαίωσε καί ό Ρώσος
ακαδημαϊκός Βινογκράντωφ.
Είναι φανερό ότι ή ραδιενέργεια
καί ή έκρηξη πού τήν προκάλεσε,
δε θά μπορούσαν νά έχουν φυσικά
αίτια. Ατομικές ή ύδρογονικές βόμ-
βες δέ γίνονται μόνες τους στό φυ-
σικό περιβάλλον. Ο ήλιος μας, όπως
καί ό κάθε ενεργός ήλιος, είναι βέ-
βαια μιά τεράστια ύδρογονική βόμ-
βα, αλλά αυτή είναι άλλη περίπτω-
ση. Η πιθανότητα νά επρόκειτο γιά
μετεωρίτη άπό άντιύλη είδαμε ότι
δέν μπορεί νά γίνει δεκτή. Ε τ σ ι ή
άποψη ότι επρόκειτο γιά πυρηνικό
κινητήρα διαστημοπλοίου πού εξερ-
ράγη κέρδιζε συνεχώς έδαφος. Ο
Καζάντζεφ όμως, συνέχιζε νά κά-
νει ανεύθυνες υποθέσεις. Τήν εποχή
πού ό Μονότσκωφ έκανε τους ύπο-
Ακριβής χάρτης (Τοννγκούσκα
1908) του κέντρου τής κατεστραμμέ-
νης περιοχής. (Περίπου 2400 τετρ.
χιλ.). Τά βέλη δείχνουν τήν κατεύ-
θυνση προς τήν όποία έπεσαν τα
δέντρα.
λογισμούς του γιά τήν ταχύτητα του
αντικειμένου, ό Καζάντζεφ άλλαζε
γνώμη. Υποστήριξε τώρα ότι τό
διαστημόπλοιο μπορεί νά προερχό-
ταν άπό ένα γαλαξία άντιύλης, νά
ήταν ολόκληρο φτιαγμένο άπό άντιύ-
λη καί νά έξερράγει μέ ολική μετα-
τροπή του σέ ενέργεια στην επαφή
του μέ τήν ατμόσφαιρα.
Είναι φανερό ότι καί στή θεωρία
αύτη υπάρχουν τά ίδια αδύνατα ση-
μεία πού υπάρχουν καί στή θεω-
ρία του μετεωρίτη άπό άντιύλη.
Θά μπορούσε βέβαια νά πει κα-
νείς ότι τό σκάφος ήταν άπομωνο-
μένο σέ δικό του βαρυτικό ή μα-
γνητικό απωθητικό πεδίο, ώσπου
κάτι δέν πήγε καλά, άλλα έτσι θά
παρατραβούσαμε τίς υποθέσεις χω-
ρίς καμιά βάση. Υπάρχουν όμως
καί τά άλλα αρνητικά στοιχεία στό
σημείο αυτό. Είδαμε ότι, αν ήταν
άντιύλη, ή μάζα της δέ θά πρέπει
νά ήταν περισσότερη άπό 300 - 400
γραμμάρια καί ένα διαστημόπλοιο
19
 με τόσο μικρή μάζα θα ήταν κάπως
απίθανο. Η μορφή, άλλωστε, τών
βαλλιστικών κυμάτων έδειξε διά-
μετρο μερικών μέτρων.
Μια πολύ πιό λογική άποψη πρό-
τεινε ό Ρώσος Β. Μέχεντορ. Ι σ ω ς ,
είπε, το διαστημόπλοιο έϊχε κινη-
τήρα πού λειτουργούσε μέ ελεγχό-
μενη απελευθέρωση ενέργειας άπό
τήν επαφή ύλης καί άντιύλης. Αυτό
είναι δυνατόν καί ή τυχόν προκύ-
πτουσα ατομική έκρηξη θά είχε
τα 'ίδια χαρακτηριστικά μέ μιά κοι-
νή ατομική έκρηξη. Η μόνη θετι-
κή ένδειξη προς τήν πλευρά αύτη
είναι ή ανάλυση No 6 - 3 3 1 του
Ηνωμένου Ινστιτούτου Πυρηνικών
Ερευνών της Ντούμπνα πού κάνει
νύξη για τήν πιθανότητα επαφής
μέ άντιύλη.
Το πιό σημαντικό ίσως στοιχείο
πού δείχνει ότι τό αντικείμενο ήταν
διαστημόπλοιο, είναι οί απότομες
αλλαγές στην πορεία του μέχρι του
σημείου της καταστροφής. Η μελέ-
τη της διαδρομής του απορρίπτει
ταυτόχρονα τους ισχυρισμούς του
Αρίμ Στέρνφελντ, πού ό Λέυ θεω-
ρεί σάν τή βασική απόδειξη ότι δεν
ήταν διαστημόπλοιο. Στά 1957, όταν
ή αποστολή Φλορένσκυ έκανε έρευ-
νες στον Τουνγκούσκα, ό αστρονό-
μος καί διαστημικός Αρίμ Στέρν-
φελντ έξηγούσε ότι κανένας κυβερ-
νήτης διαστημοπλοίου δε θ' ακο-
λουθούσε τήν τροχιά του αντικει-
μένου του 1908. Ο π ω ς ή Γη κινεί-
ται γύρω άπό τον ήλιο, εξήγησε ό
Στέρνφελντ, έχει σάν μπροστινή
πλευρά τήν περιοχή της πού έχει
αυγή. Στίς 7 τό πρωί πού έγινε ή
έκρηξη ή Σιβηρία ήταν στην μπρο-
στινή πλευρά, πράγμα πού σημαί-
νει ότι ό κυβερνήτης του διαστημο-
πλοίου οδήγησε τό σκάφος του σε
μιά ευθείαν μετωπική σύγκρουση.
Κανείς όμως κυβερνήτης, κατά τον
Στέρνφελντ, δε θά έκανε τέτοιο
σφάλμα, γιατί θά ήξερε ότι ό σω-
στός τρόπος προσγείωσης σ' ενα
πλανήτη είναι ακολουθώντας τον άπό
πίσω. Στήν περίπτωση αυτή τό δια-
στημόπλοιο θά πρέπει νά προσεδα-
φιζόταν στίς 9 μέ 10 τό βράδυ.
Σωπδτε, κύριε Στέρνφελντ! Μή
μας τό λέτε! Δηλαδή, αν ένα τραίνο
γκρεμιστεί άπό μιά γέφυρα στή χα-
ράδρα, παύει νά είναι τραίνο, γιατί
ό μηχανοδηγός του έπρεπε νά ξέρει
ότι ένα τραίνο ταξιδεύει οριζόντια
καί παράλληλα μέ τή γραμμή του
καί όχι κάθετα!
Ο Στέρνφελντ δε φαντάστηκε ή
δε θέλησε νά φανταστεί ότι, άν υπο-
θέσουμε ότι ήταν διαστημόπλοιο πού
έξερράγει κατά τήν προσεδάφιση,
αυτό σημαίνει ότι κάτι δεν πήγε
καλά καί ότι, αν ή πτήση του ήταν
ή σωστή, ούτε τό δάσος θά είχε
καταστραφεί καί τό διαστημόπλοιο
καί τό πλήρωμα του θά ήταν τώρα
στο σπιτάκι τους σώοι καί ασφα-
λείς.
Αλλά μέ ποια δεδομένα ό κ. Στέρ-
νφελντ κρίνει ότι ή σωστή μέθοδος
προσγειώσεως είναι ακολουθώντας
έναν πλανήτη καί όχι πλησιάζοντας
κατά μέτωπο; Ασφαλώς μέ τά
πρωτόγονα μέσα της αστροναυτικής
του 1957 καί — γιατί όχι;—του
1975. Μά τά ανθρώπινα διαστημό-
πλοια δεν τά προσγειώνουν. -Απλώς
φροντίζουν νά πέσουν όσο τό δυνα-
τόν πιό μαλακά. Πέφτουν, φίλτατε,
δεν προσγειώνονται μέ τήν έννοια
πού προσγειώνεται ένα αεροπλάνο.
*Η μήπως ένα αεροπλάνο χρειάζε-
ται νά πλησίαση τή Γη άπό πίσω
γιά νά προσγειωθεί: Καί μιλάμε
γιά διαστημόπλοιο καί όχι γιά τηλε-
φωνικούς θαλάμους του τύπου Α-
πόλλων ή Σογιούζ.
Καί τό διαστημόπλοιο ήταν ελεγ-
χόμενο, αν κρίνουμε άπό τή διαδρο-
μή πού ακολούθησε. Εκ πρώτης
δψεως κινήθηκε άπό τό νότο προς
τό βορρά. Αυτή ήταν ή εντύπωση
πού σχηματίστηκε άπό τις πρώτες
μαρτυρίες καί αυτό έδειξαν καί οί
υπολογισμοί του καθηγητή Αστό-
ποβιτς, πού έγιναν μέ βάση τις δο-
νήσεις, τις ηλεκτρικές διαταρραχές
πού καταγράφηκαν στά 1908 καί
τις μαρτυρίες. Α π ό τήν άλλη μεριά
ή ομάδα Ζολότωφ, μέ βάση τή διεύ-
θυνση του κατά μήκους άξονα τών
πεσμένων δέντρων βρήκαν ότι μετά
άπό τήν Κέσμα τό αντικείμενο έκα-
νε στροφή ανατολικά ώς τήν Πραι-
μπραγιένκα καί κατόπιν δυτικά ώς
τό σημείο της έκρηξης. ΟΊ υπολο-
γισμοί του Αστόποβιτς καί του Ζο-
λότωφ έγιναν ανεξάρτητα μεταξύ
τους καί συμφωνούσαν απόλυτα μέ
τό επίκεντρο της έκρηξης πού είχαν
βρει οί Ζότκιν καί Τσιλκουλίν.
Ο π ω ς φαίνεται τό αντικείμενο
εϊχε κάνει πολλές στροφές κατά τή
διαδρομή του. Υπάρχει π.χ. ή μαρ-
τυρία του τότε Πολωνικού Αστε-
ροσκοπείου της Τατράσκα, πού ανέ-
φερε στις 30 Ιουνίου 1908 την εμφά-
νιση μιας φλογερής σφαίρας στον
ουρανό, πού άλλαξε ξαφνικά διεύ-
θυνση πτήσης. Ο χρονικός συσχε-
τισμός του συμβάντος αφήνει ελά-
χιστη αμφιβολία ότι επρόκειτο για
τό αντικείμενο πού έξερράγει στη
Σιβηρία.
Αυτά ήταν σε γενικές γραμμές
τά στοιχεία στην υπόθεση του δια-
στημοπλοίου και μέχρι στιγμής ή
υπόθεση αυτή θεωρείται και ή πιο
κοντινή προς τήν πραγματικότητα.
Βέβαια, ή ιστορία δέν πρόκειται νά
τελειώσει εκεί. Κατά καιρούς νέα
στοιχεία έρχονται σε φως και νέες
υποθέσεις ή τροποποιήσεις τών πα-
λαιών προτείνονται άπό ειδικούς και
μή.
Ο Ντάνκαν Λιούναν π.χ. ανα-
φέρει ότι, αν τά πειράματα με τά
ραδιοκύματα του Μαρκόνι και του
Τέσλα πού άρχισαν στά 1899, έγι-
ναν αντιληπτά στον Αλφα του Κεν-
ταύρου, μπορεί νά έστειλαν σάν
απάντηση ένα διαστημόπλοιο. Αν Κάθετη τομή τών πεύκων άπό τήν περιοχή της καταστροφής:
τό διαστημόπλοιο είχε σάν ανώτατη 1. Ενα δένδρο 40 ετών με δακτυλίους ανάπτυξης 5 χιλ.
ταχύτητα εκείνη του φωτός, τό νω- 2. Ενα » 95 » » ετήσιους δακτυλίους 1 χιλιοστ. ώς τά 1908
ρίτερο πού θά έφθανε στή Γη θά και 3,2 χιλ. μετά άπό αυτή τήν ημερομηνία.
ήταν στά 1908. 3. Ενα πεύκο ήμικατεστραμμένο άπό τή φωτιά στά 1908. Ετήσιοι δα-
Κάτι ανάλογο ήταν και ή υπόθε- κτύλιοι ώς εκείνη τήν ήμερομ. 1,2 χιλ. και 5 χιλ. κατόπιν.
ση του Γκένρικ Αλρώφ και της Βα-
λεντίνα Ζουράβλοβα. Οι δυο αυτοί πως τό ξέρουμε — είναι ή ταχύτη- διαφύγει. Πιθανώς μιά πόρτα γιά
Ρώσοι επιστήμονες υπέθεσαν ότι τα του φωτός. Για νά ξεφύγει κά- ένα άλλο σύμπαν... αλλά ό λίγος
ή έκρηξη ήταν μιά προσπάθεια επι- τι άπό τή βαρύτητα ενός σώμα- χώρος πού διαθέτουμε δέν επαρκεί
κοινωνίας τών κατοίκων του συστή- τος απαιτείται μιά κάποια ταχύ- γιά νά συζητήσουμε καταστάσεις
ματος 61 του Κύκνου, πού παρεξή- τητα και όσο μεγαλύτερη είναι ή ύπαρξης πού ό χωρόχρονος και κάθε
γησαν τήν έκρηξη του ηφαιστείου βαρύτητα τόσο μεγαλύτερη ταχύτη- άλλη ιδιότητα του σύμπαντος δια-
Κρακατόα στά 1883 σά δική μας τα απαιτείται. στρεβλώνονται πέρα άπό τήν ανθρώ-
προσπάθεια επικοινωνίας. Ο χ ι και Υπάρχει λοιπόν κάποιο οριακό πινη νόηση.
πολύ καλός τρόπος επικοινωνίας, θά σημείο πού για νά ξεφύγει κανείς Τό ερώτημα εδώ είναι αν τό αντι-
ομολογήσετε. Σκεφθεϊτε νά θύμω- άπό τή βαρύτητα ενός σώματος πρέ- κείμενο του 1908 θά μπορούσε νά
ναν κιόλας! πει νά φτάσει και νά ξεπεράσει τήν είναι μιά «μαύρη τρύπα». Σύμφωνα
Και οί υποθέσεις συνεχίζονται. ταχύτητα του φωτός. Πιστεύεται με τους Τζάκσον και Ράυαν δέν πρέ-
Η πιο πρόσφατη ίσως είναι εκείνη δέ ότι πολλά νεκρά πλέον άστρα πει νά είχε διαστάσεις μεγαλύτερες
τών Αμερικανών φυσικών Μάικλ έχουν καταλήξει σε τόσο έντονο βα- άπό κόκκο σταριού, άλλα βάρος πού
Ράυαν και Α. Τζάκσον. Οί δυο φυσι- ρυτικό πεδίο, λόγω της απίστευτης θά έφθανε τά τρισεκατομμύρια τόν-
κοί πρότειναν τήν ιδέα ότι τό αντι- συμπίεσης της μάζας τους, πού ή νους. Σύμφωνα με τους ίδιους πάν-
κείμενο του Τουνγκούσκα ήταν, ού- ταχύτητα διαφυγής άπό τήν έλ- τα, ή «μαύρη τρύπα» διαπέρασε τή
τε λίγο ούτε πολύ, μιά περίφημη ξη τους φτάνει τήν ταχύτητα Γη και αναδύθηκε στο Βόρειο Ατλαν-
«μαύρη τρύπα». του φωτός. Τό αποτέλεσμα είναι τικό, κάπου ανάμεσα στή Νέα Γη
Η «μαύρη τρύπα» είναι κάτι πού τίποτα νά μήν μπορεί νά ξεφύγει και τις Αζόρες.
εύκολα περιγράφεται και δύσκολα άπό τό άστρο, ένώ αντίθετα κάθε Θεωρητικά, «μαύρη τρύπα» αύ-
γίνεται νοητό. Ο π ω ς ξέρουμε κάθε τι πού παγιδεύεται άπό τό βαρυ- του του μεγέθους είναι δυνατή, όπως
υλικό σώμα έχει μιά ιδιότητα πού τικό του πεδίο είναι καταδικασμένο είναι δυνατή σε οποιοδήποτε μέγε-
ονομάζεται βαρύτητα, ή οποία παρά ν' απορροφηθεί άπό αυτό. Θεωρη- θος, άρκεϊ — θεωρητικά πάντα—νά
τις προσπάθειες του Νεύτωνα, του τικά, ένα μικρό τέτοιο άστρο μπο- συμπιέσουμε όσο πρέπει τήν ύλη
Αϊνστάιν κ.ά. παραμένει άκόμα«τέρ- ρεί ν' απορροφήσει ολόκληρο τό της. Η υπόθεση όμως δέ φαίνεται
ρα ιγκόγκνιτα». Χαρακτηριστικό της σύμπαν. Αυτό είναι και ή «μαύρη νά στηρίζεται σε πολλά πράγματα.
ότι έλκει τά σώματα προς τό κέντρο τρύπα». Ε ν α ασύλληπτο πεδίο βα-
της μάζας. Επίσης ή μεγαλύτερη ρύτητας πού απορροφά συνεχώς τά Συνέχεια στή σελ. 64
δυνατή ταχύτητα στο σύμπαν — δ- πάντα και τίποτε δέν μπορεί νά του

21
 τηλεπα

Η δίψα τών αναγνωστών μας για το θέμα «παραψυχολογία» μας οδή-

γησε στην παρουσίαση του τόσο ενδιαφέροντος αυτού θέματος: της τηλε-
λεπάθειας. Η έρευνα αυτή του Λουτσιάνο Τζιανφραντσέκι θά αναπτυ-
χθεί σέ τρεις συνέχειες. Ti είναι ή τηλεπάθεια; μια χαμένη αίσθηση
ή μια αίσθηση πού αναπτύσσεται τώρα;

Δ
έν περνά μέρα πού οί εφη-
μερίδες νά μήν γράψουν
για περιστατικά ανθρώπων,
πού άπό μακριά και χωρίς κανένα
μέσο, επικοινωνούν μεταξύ τους.
Τα περισσότερα γράμματα πού λαμ-
βάνουμε άπό τους αναγνώστες μας
ακριβώς γι' αυτό μας γράφουν: πε-
ριστατικά καθαρά τηλεπαθητικά.
22
Ομως τι είναι ή τηλεπάθεια; ενα
χαρακτηριστικό κοινό σέ όλους
τους ανθρώπους ή ένα προνόμιο
γιά πολύ λίγους; Και νά είναι αλή-
θεια άραγε ότι αυτό ήταν το πρώτο
μέσο επικοινωνίας τών πρωτόγο-
νων λαών και είναι άραγε το μέ-
σον επικοινωνίας του μέλλοντος;
Μερικοί κινέζοι ερευνητές, υπο-
στηρίζουν ότι αύτη ή δυνατότητα
ήταν κάποτε κοινή σέ όλους τους
ανθρώπους, άλλα σιγά σιγά εξα-
σθένησε γιατί έπαψαν νά τήν χρη-
σιμοποιούν, όπως ακριβώς συνέβη
και μ' άλλες ικανότητες πού είχε
ό πιθηκάνθρωπος και πού κατά τήν
εξέλιξη του είδους χάθηκαν.
Αυτό προύποθέτει ότι ή δυνα-
 Κάθε άνθρωπος έχει, μέσα του
Ολο το νοητό κόσμο,
Η όλότης βρίσκεται παντού
Και κάθε πράγμα είναι μια όλότης
Ομως ό άνθρωπος έπαψε σήμερα
να είναι όλη ή όλότης
Μόνο όταν πάθει το άτομο,
έρχεται πάλι εκείνη ή εποχή
LUCIANO GIANFRANCESCHI και ξαναζεί στον ολοκληρωμένο κόσμο
με την τέλεια άπουσία του νου.
μετάφραση Κλειώ Κοάσιν Κούγκ Φου Τζού (Κομφούκιος)

τότητα νά μεταδίδουμε τή σκέψη λονείκητο και δέν είναι φυσικά χεία περιήλθαν στά χέρια τών σο-
μας σ' έναν άλλο άνθρωπο υπάρ- μιά ανακάλυψη του καιρού μας. βιετικών, καθώς κυρίεψαν τό Βε-
χει ίσως ακόμα μέσα μας. Θεωρη- ρολίνο. Οταν έφτασαν έκεί Αμε-
τικά θα έπρεπε νά έχουν ακόμα Από «καταραμένη επιστήμη» ρικανοί, Αγγλοι και Γάλλοι, δέν
τηλεπαθητικές ικανότητες φυλές έγινε χαμένη ικανότητα. υπήρχε ούτε ίχνος αυτών τών στοι-
πρωτόγονες ή λιγότερο πολιτισμέ- χείων, πού ή ιατρική επιστήμη εί-
νες, όμως μέχρι σήμερα δεν πιστο- Μέχρι προ ολίγου καιρού ακόμα χε επισημάνει μέ πολλών χρόνων
ποιήθηκε κάτι τέτοιο. Κατά τή ή επιστήμη αρνιόταν κατηγορη- έρευνες. Αφού τελείωσε ό πόλε-
γνώμη του καθηγητή Τσάρλς Ντό- ματικά τήν ύπαρξη τών τηλεπαθη- μος, οί σοβιετικοί εξακολούθησαν
βερ του Πανεπιστημίου της Κο- τικών φαινομένων. Τώρα πριν άπό τή μελέτη τής τηλεπάθειας— κα-
λούμπια— γνωστού εθνολόγου, ό λίγο διάστημα βάλθηκε νά τά με- θώς καί τών πυραύλων και τής α-
οποίος γιά πολλά χρόνια μελέτησε λετά μέ μεγάλη μυστικότητα. Μή- τομικής ενέργειας — άπό κει πού
τις συνήθειες τών Ινδιάνων της πως ήρθε ή αυγή γιά τήν παραψυ- είχε σταματήσει.
μεσημβρινής Αμερικής — τά συν- χολογία; Τουλάχιστον, γιά τήν τη- Ο καθηγητής Λεονίντ Βασίλιεφ,
θήματα του καπνού πού ανταλλάσ- λεπάθεια φαίνεται πώς, ναί. διευθυντής του τμήματος Φυσιολο-
σουν μεταξύ τους δεν είναι μηνύ- Αυτή πού ήταν — δέν ξέρουμε γίας, του Πανεπιστημίου του Λέ-
ματα αλλά προειδοποίηση ώστε γιά ποιο λόγο—«μιά καταραμένη νινγκραντ, διηύθυνε μιά σειρά πει-
νά προπαρασκευάσουν τους εαυ- επιστήμη» τώρα χαρακτηρίζεται ώς ραμάτων, στά οποία ό άνθρωπος -
τούς τους και νά λάβουν τά πραγμα- «χαμένη δυνατότητα» και γίνονται
τικά μηνύματα πού αυτά στέλνονται πειράματα στις Ηνωμένες Πολι- Οί ουρανοί ανώτεροι του ανθρώπου
«τηλεπαθητικά». τείες της Αμερικής, στά εργαστή- (R. Fludd).
Και είναι γνωστό ότι οί Κονκι- ρια του Κλήβελαντ, του Μπόστον,
σταντόρες, οί Ισπανοί κατακτητές στο Μάσκου Φήλντ και το Ρεντ-
της Κεντρικής Αμερικής, ανέφε- στόουν. Στή Σοβιετική Ενωση,
ραν ότι οί ιθαγενείς λαοί τών περιο- στή Μόσχα, τό Ομσκ, και το Λέ-
χών αυτών, γνώριζαν πολύ καλά νινγκραντ. Επίσημα ανακοινωθέν-
τήν τηλεπάθεια. Ο χ ι όλος ό λαός, τα, βεβαίως, δέ γίνονται, ή υπό-
αλλά μερικοί πού άνήκαν σέ ανώ- θεση είναι ταμπού. Αλλά άπό άλ-
τερες κάστες και τή χρησιμοποιού- λες αξιόπιστες πληροφορίες ξέ-
σαν γιά νά μεταδώσουν μηνύματα ρουμε ότι τά πειράματα τηλεπά-
κινδύνου ή μυστικά υψίστης σημα- θειας σέ κάθε μιά χώρα ξεπερνούν
σίας. τις 50.000 τό χρόνο. Εννοείται βέ-
Οί Ίνκας προπάντων είχαν αυτή βαια ότι ό κρυφός σκοπός αυτών
τή δυνατότητα και πολύ αναπτυγμέ- τών πειραμάτων τών δύο Υπερδυ-
νη μάλιστα, και γιά νά τήν κάνουν νάμεων είναι ή χρησιμοποίηση τής
ακόμα καλύτερη, μασούσαν κομμά- παραψυχολογίας γιά στρατιωτικούς
μάτια άπό «πεγιότ», ενα μικρό κά- σκοπούς. Τερατώδης σκοπός είναι
κτο, από τόν όποιο σήμερα οί χη- φυσικά ό μικρότερος χαρακτηρι-
μικοί μας μπόρεσαν νά εξάγουν σμός πού μπορούμε νά δώσουμε
τή χημική ουσία «μεσκαλίνα», ένα στην περίπτωση.
άλκαλοειδές το όποιο σέ μικρές Οί Γερμανοί είχαν αρχίσει ήδη
δόσεις ξυπνά τις ικανότητες του κατά τήν διάρκεια του δευτέρου
εγκεφάλου, ένώ σέ μεγαλύτερες δό- παγκοσμίου πολέμου — όλα τά μέ-
σεις γίνεται ενα ισχυρό παραισθη- σα ήταν καλά γιά νά καταπατηθεί
σιογόνο. ό ελεύθερος κόσμος. Δέν ξέρουμε
Η τηλεπάθεια είναι λοιπόν ένα σέ ποια αποτελέσματα έφτασαν αυ-
φαινόμενο πραγματικό και άδιαφι- τά τά πειράματα, γιατί όλα τά στοι-
23

ΑΝΑΒΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΒΑΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ
ΤΗΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΦΩΤΙΑΣ ΣΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ
ΤΗΣ ΣΟΥΖΟΥΜΝΑ - ΝΑΝΤΙ (SUSUMNA - NADI).
Η ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ
24
δέκτης τών μηνυμάτων — ό παρα-
λήπτης δηλαδή — βρισκόταν απο-
μονωμένος μέσα σ' ένα δωμάτιο
θωρακισμένο μέ διπλό μολυβένιο
τοίχο, πάχους πέρα τών 10 πόντων
και τό κενό ανάμεσα στα δύο μο-
λυβένια στρώματα γεμιζόταν μέ
υδράργυρο. Μιά τέτοια θωράκιση
σταματά οποιαδήποτε ηλεκτρομα-
γνητική ακτινοβολία, περιλαμβα-
νομένων και τών πιό λεπτών και
διαπεραστικών ακτινοβολιών. Ο-
πωσδήποτε τα σχετικά ηλεκτρομα-
γνητικά διευκρινιστικά μηχανήμα-
τα έμεναν αδρανή και σιωπηλά,
ένώ ο άνθρωπος μέσα από τό δω-
μάτιο, κατόρθωνε μέ θαυμαστή ικα-
νότητα νά λαμβάνει τις εικόνες πού
του έστελνε ένας άλλος άνθρωπος
άπ' έξω.
Γνωρίζουμε έπί πλέον ότι τό
τμήμα Φυσιολογίας του Πανεπι-
στημίου του Λένινγκρνατ και ή
Εταιρεία Παραψυχολογικών Ερευ-
νών του Πανεπιστημίου του Καίμ-
πριτζ οργάνωσαν πρόσφατα πειρά-
ματα τηλεπάθειας μεταξύ Μόσχας
. και Λονδίνου. Τά αποτελέσματα δέ
δόθηκαν στην δημοσιότητα. Ακό-
μα και οι Ηνωμένες Πολιτείες
ασχολούνται μέ τήν τηλεπάθεια.
Μάλιστα, τό πρώτο τηλεπαθητικό
πείραμα, γιά τό όποιο έγνώσθη ότι
έγινε τό 1958, είναι όταν τό ατο-
μικό υποβρύχιο «Ναυτίλος» πήγε
γιά μιά αποστολή κάτω άπό τους
πάγους του Βορείου Πόλου. Μετα-
ξύ του πληρώματος, ήταν και ένας
φοιτητής του Πανεπιστημίου του
Ντιούκ, απομονωμένος έπΐ 13 ήμε-
ρες λόγω τής αποστολής, και ό
όποιος ελάμβανε μηνύματα διά τής
τηλεπαθητικής όδού, άπό ένα συμ-
φοιτητή του του Πανεπιστημίου
του Ντάρχαμ, απλά βέβαια όπως:
σταυρούς, τετράγωνα, κύκλους, ά-
στρα, κυματοειδείς γραμμές, και
τά σημεία τών χαρτονίων Ζένερ,
πού χρησιμοποιούνται άπό όλους
όσους άσχολούνται μέ τήν τηλε-
πάθεια, γιά τά πειράματα τους.
Οταν οί Αμερικανοί επιστήμο-
νες βαθμολόγησαν τά αποτελέσμα-
τα, έμειναν ικανοποιημένοι. Τό
πείραμα είχε επιτύχει κατά 70 %.
Επομένως οί εγκέφαλοι μπορούν
νά έπικοινωνούν μεταξύ τους σε
μεγάλες αποστάσεις, πέρα άπό α-
τσάλινες θωρακήσεις και υδάτινα
φράγματα, αδιαπέραστα στά κοινά
ηλεκτρομαγνητικά κύματα.
Γεγονός είναι ότι τά υποβρύχια
δεν μπορούν νά επικοινωνήσουν
όταν είναι κάτω άπ' τό νερό μέ
τό ραδιόφωνο. Ας θυμηθούμε χα-
ρακτηριστικά τά ύποβρύχια πού,
 καταστραμμένα απ' τόν εχθρό, βυ-
θιζόντουσαν ένώ προσπαθούσαν
νά έρθουν σε επικοινωνία με τή
βάση τους, χωρίς όμως επιτυχία.
Γιά τό λόγο αυτό κυρίως, γίνε-
ται προσπάθεια ώστε νά βρεθεί
τρόπος νά χρησιμοποιηθεί ή ενέρ-
γεια του ανθρώπινου εγκέφαλου,
γιατί μόνο έτσι θά γίνεται επικοι-
νωνία μεταξύ τών υποβρυχίων έν
καταδύσει και τής ξηράς ή μεταξύ
των αστροναυτών πού θά ταξι-
δεύουν στο διάστημα και της γήι-
νης βάσης.
Στό σημείο αυτό ας θυμηθούμε
μέ λίγη άδιακρισία και τά πειρά-
ματα πού έγιναν κατά τή διάρκεια
της πτήσης του Απόλλων 14, όταν
ό αστροναύτης πού έμεινε στό σκά-
φος και ακριβώς όταν έκανε τόν
γύρο της σελήνης, έκανε πειράμα-
τα μέ τή βάση του Χιούστον. Τά
αποτελέσματα έμειναν μυστικά, ό-
μως ή ΝΑΣΑ δέ διέψευσε τό γεγο-
νός ότι πραγματοποιήθηκε τό πεί-
ραμα.
Είδαμε λοιπόν πώς τό υπεραισθη-
τικό σημείο του ανθρώπινου νού
ή ύπερσυνείδηση, έχει δικά της
μέσα επικοινωνίας μέ άλλους αν-
θρώπους. Ομως, καθώς αναπτυσ-
σόταν ή συνείδηση και ή δυνατό-
τητα τής επικοινωνίας διά του λό-
γου, ό άνθρωπος έχασε τόν έλεγχο
τής τηλεπάθειας. Οταν ό πρωτό-
γονος άνθρωπος δεν ήξερε ακόμα Ο Παράκελσος. ένα σημείο είναι αξιόλογο, δεδο-
νά χρησιμοποιήσει τις φωνητικές μένου ότι οί σκέψεις επιτυγχάνουν
χορδές του γιά νά παράγει ήχους νά δημιουργούν δονήσεις πού μπο-
και νά συνεννοείται έτσι μέ τους ρούν νά αποτυπωθούν στον ηλε-
ομοίους του, τότε επικοινωνούσε κτρισμό. Αυτές οί δονήσεις τής
τηλεπαθητικά μαζί τους. Αυτό σή- σκέψης χρησιμοποιώντας τήν ύπερ-
μερα είναι ανεξήγητο — εκτός του συνείδηση, συμπεριφέρονται όπως
ότι είναι και απίστευτο — μά ώς τά ραδιοκύματα, δηλαδή μπορεί
νά γίνει εκπομπή και λήψη τους.
Οσο περισσότερο συγκινητική εί-
ναι ή περίσταση τόσο ισχυρότερη
Ενα παλαιό Θιβετιανό μοναστήρι. γίνεται ή τηλεπαθητική εκπομπή
τής σκέψης. Η ύπερσυνείδηση εί-
ναι ικανή νά επικοινωνήσει και
μέ άλλα μέσα εκτός τών 5 αισθή-
σεων πού είναι κοινά γνωστές.
Συνήθως χρησιμοποιείται ή τη-
λεπάθεια, όταν πρέπει νά στείλουν
βοήθεια σέ κάποιον, και γι' αυτόν
τό λόγο τό φαινόμενο εκδηλώνεται
συχνότερα όταν τό νευρικό σύ-
στημα του ανθρώπου φτάνει σέ
μιαν ορισμένη τάση συχνότητας,
βοηθώντας έτσι τήν τηλεπαθητική
μετάδοση τών σκέψεων από ενα
πρόσωπο στό άλλο. Μπορούμε νά
πούμε ότι όλοι εμείς έστω και γιά
μια φορά είχαμε χειροπιαστή τήν
εκδήλωση αυτού του φαινομένου,
αν και ίσως νά μήν σταθήκαμε μέ
προσοχή στην παράξενη αυτή συμ-
περιφορά του μυαλού μας. Η τη-
25
 Αντί νά μελετά τά μαθήματα του
όταν πήγαινε σχολείο τά χρησιμο-
ποιούσε γιά μαξιλάρι. Δηλαδή κοι-
μόταν επάνω και στον ύπνο του
τά διάβαζε— εγκεφαλική τηλεό-
ραση — και μάθαινε τό περιεχόμε-
νο τους κατ' αυτόν τόν τρόπο.
Οταν έγινε έφηβος άρχισε νά
εργάζεται ώς εμπορικός αντιπρό-
σωπος όμως έχασε τή φωνή του
και αναγκάστηκε ν' αλλάξει επάγ-
γελμα. Γύρισε στην γενέτειρα του,
όπου ό δόκτωρ Κουάκενμπος, πού
παρακολουθούσε τόν Κάις άπό παι-
δί, του πρότεινε νά τόν υπνωτίσει,
γιά νά του απευθύνει στή συνέχεια
ερωτήσεις γιά τή φύση τής ασθέ-
νειας πού τόν χτύπησε στο λαιμό.
Οταν υπνωτίστηκε ό Εντγκαρ
Κάις άρχισε νά μιλά. Επί πλέον,
εξήγησε και τήν αιτία τής αρρώ-
στιας του. Ενας υπνωτιστής, ό
Αλεξ Λαίην, με τίς οδηγίες καί
τήν υποβολή, τόν βοήθησε νά μπο-
ρεί νά μιλάει και όταν ήταν ξύ-
πνιος. Ηταν απίστευτο, μά γιά
τόν Εντγκαρ Κάις καί αυτό τό πα-
ράδοξο έπρεπε νά συμβεί. Οπως
μπόρεσε νά κάνει τή διάγνωση
Σννέχεια στή σελ. 64
Ανω ό Θεόφραστος Παράκελσος
και κάτω ό Αντώνιος Μεαμέρ.
λεπάθεια είναι ένα μέσον επικοι-
νωνίας μεταξύ τών εγκεφάλων, και
παρ' ότι μπορεί νά είναι σε συ-
νεχή εκδήλωση, ή συνείδηση δε
λαμβάνει γνώση. Και αυτό γιατί
κατά τή γνώμη ορισμένων ψυχο-
λόγων, ή ύπερσυνείδηση είναι μιά
μεγάλη αποθήκη γνώσεων, τηλε-
παθητικά μεταφερομένων άπό άλ-
λες ύπερσυνειδήσεις πού βρίσκον-
ται γύρω μας και εκπέμπουν—δ-
πως έκπέμπομε και έμεΐς — δια-
φόρων τύπων μηνύματα.
Αν και δεν έχουμε συνείδηση
τής λήψης, αυτά τά μηνύματα δεν
χάνονται ποτέ, μένουν αποτυπω-
μένα μέσα στο μυαλό μας γιά απε-
ριόριστο χρόνο. Εξ άλλου στή
σφαίρα του ύπερσυνειδητού, χρό-
νος και διάστημα δεν έχουν καμιά
σημασία και επομένως μπορεί νά
γίνει λήψη μηνυμάτων άπό τή μνή-
μη άλλων ύπερσυνειδήσεων οπου-
δήποτε κι δν αυτές βρίσκονται.Σχε-
τικά, άς θυμηθούμε τον Εντγκαρ
Κάις, το ονομαζόμενο «Ανθρωπο-
θαύμα τής Βιρτζίνια Μπήτς».

Εντγκαρ Κάις, ό άνθρωπος - θαύμα

Το πρώτο τηλεπαθητικό φαινό-

μενο πού εκδήλωσε ό Εντγκαρ
Κάις όταν ήταν παιδί έξελήφθη ως
μαντική ικανότητα.
26
 ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ
ερευνα
για τους χαμενους κοσμους
το τελος
μετάφραση Κώστας Δόλκας
Ο ισχυρισμός του καθηγητή Πλονζόν ότι τά ιερο-
γλυφικά των Μάγια είναι τά ίδια όπως τά αιγυπτιακά
δεν γίνεται δεκτός άπ' τους ειδικούς γιά οποιαδήποτε
άπ' τις δυό αυτές γλώσσες. Θα μπορούσε όμως νά
γίνει δεκτός άπό οποιονδήποτε μελετητή πού θά έκανε
τόν κόπο νά συμβουλευτεί ό ίδιος προσωπικά το χει-
ρόγραφο Τροϊάνο. Ε ν α προ-κολομβιανό χειρόγραφο
των Μάγια, ό κώδικας Τροϊάνο είναι ένα άπό τά
τέσσερα βιβλία πού επέζησαν της καταστροφικής επι-
δρομής πού περιγράφει ό επίσκοπος Ντε Λάντα στο
βιβλίο του «Ρελασιόν» το 1565. «Βρήκαμε στην κα-
τοχή τών Μάγια ένα μεγάλο αριθμό βιβλίων γραμμένων
μ' αυτά τά γράμματα τά δικά τους, κι επειδή δέν
περιείχαν τίποτε στο όποιο νά μήν υπήρχε δεισιδαι-
μονία και ψέμματα του διαβόλου, τά κάψαμε όλα,
γεγονός γιά το όποιο αισθάνθηκα παράξενη λύπη
και μεγάλη στενοχώρια».
Δύο άπ' αυτά τά βιβλία, το Τροϊάνο και ό Κορ-
τεσιάνους, βρίσκονται στη Μαδρίτη, ένα τρίτο βρί-
σκεται στο Κρέσντεν τής Γερμανίας κι ένα τέταρτο
στο Παρίσι. Κανένα άπ' αυτά δέν προέρχεται άπ'
τήν περιοχή Γιουκατάν του νοτίου Μεξικού, όπως
λέει ό καθηγητής Πλονζόν, αλλά άπό νοτιότερα, άπό
μιά περιοχή όπου το τόξο και το βέλος, ήσαν άγνω-
στα και τά κυριότερα όπλα, ήσαν λόγχες, ακόντια,
τσεκούρια και ασπίδες. Και τά τέσσερα αυτά γρά-
φτηκαν μάλλον περίπου κατά τόν 14ο ή 15ο αιώνα,
αλλά το περιεχόμενο τους είναι πολύ αρχαιότερο. Συμ-
φωνούν όλοι σχεδόν ότι αυτά τά βιβλία άσχολούνταν
μέ μυθολογικά ζητήματα καθώς και μέ το ημερολό-
γιο (πάντοτε σπουδαίο θέμα στους αρχαίους λαούς),
τη γεωργία, τις μάστιγες άκρίδων, το κυνήγι, τήν
υφαντική, και τήν σμίκρυνση κεφαλιών. Το νά εξετά-
σει κανείς το χειρόγραφο Τροϊάνο είναι γοητευτική
εμπειρία έφ' όσον μπορεί νά συλλάβει σχεδόν τήν
έννοια αυτού, όσον άφορα τους τόπους μέ τά ωραία
σκίτσα θεών, βασιλιάδων, πολεμιστών και ζώων. Δίπλα
στά σκίτσα βρίσκονται κάτι σάν ιδεογράμματα, που
δέ μοιάζουν καθόλου μέ τά αιγυπτιακά ιερογλυφικά,
όπως ισχυρίζεται ό καθηγητής Πλονζόν. Απορεί κα-
νείς αν ό Πλονζόν είδε ποτέ οποιοδήποτε άπ' τά
JAMES WELLARD
τέσσερα χειρόγραφα τών Μάγια, ή ποια ικανότητα
είχε νά μεταφράζει τά ιερά κείμενα τών αρχαίων
αιγυπτίων.
Επομένως, το μόνο πού μπορούμε νά πούμε γιά
τά βιβλία τών Μάγια είναι ότι πιθανό νά είναι χει-
ρόγραφα μαγείας μάλλον γραμμένα άπό ιερείς γιά
ιερείς πού χρησιμοποιούσαν ιδεογράμματα σάν μνη-
μονικά βοηθήματα κατά τόν ίδιο τρόπο όλων τών
αρχαίων γραφών, περιλαμβανομένης κι εκείνης του
νησιού του Πάσχα. Πολλά άπό τά σήματα επαναλαμ-
βάνονται συχνά, πράγμα το όποιο θά ήταν μιά καλή
ένδειξη στους κρυπτογράφους.
Οι προσπάθειες του καθηγητή Πλονζόν νά διαβά-
σει τά χειρόγραφα και τις επιγραφές τών Μάγια στά
σωζόμενα μνημεία, τόν οδήγησαν στην ανακάλυψη
ή όπως ισχυρίστηκαν μερικοί, στην εφεύρεση τής
«χώρας του Μού», τήν οποία ταυτίζει μέ τήν Ατλαν-
τίδα του Πλάτωνα, προσθέτοντας: « Α ς έλπίσουμε
ότι κανένας δέν θά είναι τόσο θρασύς ώστε νά κατη-
γορήσει τόν Πλάτωνα ότι ενήργησε σέ συμπαιγνία
μέ τόν συγγραφέα του χειρογράφου Τροϊάνο». Ο κα-
θηγητής φαίνεται πώς είχε στο νού του τήν ομοιό-
τητα μεταξύ μερικών περιγραφών του κατακλυσμού
άπό Ελληνες και Μάγια. Τις περιγραφές τών Μάγια
όπως παρουσιάζονται στο χειρόγραφο Τροϊάνο, τις
μεταφράζει ως έξης:
«Η χώρα τών λόφων τής λάσπης, ή χώρα του Μού,
θυσιάστηκε. Αφού υψώθηκε δυό φορές ξαφνικά εξα-
φανίστηκε κατά τήν διάρκεια της νύχτας και ή όαση
δονείτο συνεχώς άπό ηφαιστειώδεις δυνάμεις. Ε π ε ι -
δή αυτές οι δυνάμεις ήσαν συγκεντρωμένες σ' ένα ση-
μείο, έκαναν τήν ξηρά νά βουλιάξει και νά υψωθεί
αρκετές φορές και σέ διάφορα μέρη. Ε π ί τέλους,
η επιφάνεια τής ξηράς βυθίστηκε και οι δέκα χώρες
σχίστηκαν και σκόρπισαν σέ κομμάτια. Επειδή δέν
μπορούσαν νά βαστάξουν τους σεισμικούς σπασμούς,
βυθίστηκαν μαζί μέ τά 64 εκατομμύρια τών κατοίκων
τους, 8.060 χρόνια πριν γραφεί αυτό τό βιβλίο».
Σύμφωνα μέ τόν Πλονζόν, λοιπόν, τό πραγματικό
όνομα τής Ατλαντίδας ήταν Μού, πού ήταν απλώς
μιά άλλη αποικία τών Μάγια, οι όποιοι πρώτοι αυτοί
27
 έφεραν τόν πολιτισμό στην Ευρώπη, τήν Αφρική και
τήν Ασία μάλιστα, σ' ολόκληρο τόν κόσμο. Μάγια
θαλασσοπόροι επισκέφτηκαν τις ακτές κάθε ηπείρου,
οι πολεμιστές τους κατέκτησαν χώρες τόσο μακρι-
νές όπως ή Ιαπωνία, και τό Μού ήταν απλώς μια
βάση, στην ατλαντική διαδρομή προς τή Μεσόγειο
θάλασσα, μια λεπτομέρεια πού συμφωνεί με τήν περι-
γραφή του Πλάτωνα, για τήν Ατλαντίδα σαν σημείο
εκκίνησης, για τή μεγάλη εισβολή, πού έλαβε χώρα,
τό 9.500 π.Χ. Εκτος άπό αυτό τό σημείο συμφωνίας
όμως, ό καθηγητής Πλονζόν και ό Πλάτων λέγουν
πολύ διαφορετικές ιστορίες για τό χαμένο νησί, ίσως
γιατί ό πρώτος ήταν συνήγορος για τήν ανωτερότητα
του αμερικάνικου πολιτισμού, ένώ ό δεύτερος για τόν
ευρωπαϊκό πολιτισμό.
Οσον άφορα αυτό, οι θεωρίες του Πλονζόν και
τών αμερικανών οπαδών του αντισταθμίζουν τις θεω-
ρίες τών Ευρωπαίων μελετητών οί όποιοι, σαν τόν
Ο λ α φ Ρούντμπεκ, τοποθετούσαν τήν Ατλαντίδα κά-
που στή Σουηδία, ή του Γιούργκεν Σπανούτ, πού
τήν τοποθετούσε στο νησί Χελιγκολάντ, ή του Κάρλ
Γκεόργκ Σχέτς πού ισχυριζόταν ότι ήταν ή πατρίδα
της άριανής φυλής, ένας ξανθός γαλανός λαός πού
δημιούργησε έναν πολύ ηθικό πολιτισμό, πού τελικά
φθάρηκε μέ τήν έπιγαμία με μή άριανές ή κατώτερες
φυλές. Ε τ σ ι , σύμφωνα μέ τόν Σχέτς, μία γυναίκα
μή άριανής προέλευσης υποβίβασε τόν άντρα, πρώτα
φτιάχνοντας αλκοολικά ποτά, όπως ή Εύα τόν υπο-
κίνησε μέ τό μήλο.
Ο π ω ς ακριβώς πολλοί θεωρητικοί γιά τήν Ατλαν-
τίδα προσήλκυσαν οπαδούς συσχετίζοντας τό ουτο-
πιστικό νησί του Πλάτωνα μέ κάποια ιδιαίτερη χώρα
ή φυλετική στάση, έτσι και ή θεωρία του Πλονζόν
γιά τους Μάγια, είχε σημαντική επιρροή στις Ηνω-
μένες Πολιτείες κατά τα τέλη του 19ου αιώνα, όπου
ή εθνική υπερηφάνεια φαίνεται νά κολακεύτηκε άπ'
τις αποδείξεις πού προήλθαν άπ' τήν μετάφραση τών
ιδεογραμμάτων τών Μάγια άπ' τόν νεούορκέζο για-
τρό, ότι ή Αμερική ήταν ή πηγή του παγκόσμιου
πολιτισμού. Τό έργο του επίσης συγκέντρωσε τήν
προσοχή του στους πολυνησιακούς λαούς τών οποίων
ό πολιτισμός ήταν δυνατόν νά συνδεόταν, μέσω τών
Μάγια, μέ τόν πολιτισμό του δυτικού κόσμου και άπό
αυτή τήν εικασία εμφανίστηκε ένας άλλος χαμένος
κόσμος σάν τό είδος της Ατλαντίδας, μέ τό όνομα
Λεμούρια.
Οί θεωρίες πού εξέφρασε ο Πλονζόν είτε αγνοήθη-
καν εντελώς ή αποσιωπήθηκαν ευγενικά άπό τους
σοβαρούς μελετητές του μύθου της Ατλαντίδας, πρά-
γμα τό όποίο είναι ευνόητο, εν όψει μάλλον του φιλό-
νεικου τόνου, πού παίρνει ό καθηγητής στο βιβλίο
του. Κι ακόμα περισσότερο, τό γούστο του γιά δηλώ-
σεις, όπως «ό Ιησούς Χριστός μιλούσε τήν γλώσσα
τών Μάγια» και «οί Χαλδαίοι, όπως δείξαμε, ήταν
στην προέλευση τους μία αποικία τών Μάγια πού
χρησιμοποιούσε τό μέτρο ώς μονάδα γραμμικών με-
τρήσεων». Ολοι αυτοί οί ισχυρισμοί είναι, φυσικά,
καθαρές ανοησίες όπως ακριβώς οί προσωπικές επι-
θέσεις του καθηγητού Πλονζόν κατά τών συγχρόνων
εθνολόγων σήμερα κάνουν τό διάβασμα του βιβλίου
του μάλλον κουραστικό.
Πάντως, τό βιβλίο του «Η βασίλισσα Μού και ή
Αιγυπτιακή Σφίγγα», ήταν, μέ τόν δικό του εκκεν-
τρικό τρόπο, ένα παράλληλο έργο μέ τό πολύ πιο
εντυπωσιακό έργο του Ιγνάτιου Ντονέλυ, δηλαδή του
εύφυούς αυτοδίδακτου αμερικάνου δικηγόρου και πο-
28
λιτικού του οποίου τό βιβλίο «Ατλαντίς: ό κόσμος
πριν τόν κατακλυσμό» πού δημοσιεύτηκε γιά πρώτη
φορά τό 1882, είναι κλασσικό έργο στην βιβλιογραφία
γιά τήν Ατλαντίδα. Μάλιστα, ό Ντονέλυ και ό διά-
δοχος του, ό Λούις Σπένς, αποκατέστησαν τήν αξιο-
πρέπεια καθώς και τήν ακαδημαϊκή έρευνα στον κλάδο
τών μελετών, γιά τήν Ατλαντίδα, οί όποιες έγιναν
τόσο εύκολα πεδίο δράσης γι' απατεώνες.
Κάποια ιδέα γιά τήν σπουδαιότητα του βιβλίου
του Ντονέλυ, καθώς και τό λαϊκό ενδιαφέρον γι' αυτό
τό θέμα, μπορούμε νά τά πάρουμε άπ' τήν παγκό-
σμια απήχηση πού έλαβε, κι ακόμα περισσότερο άπό
τό γεγονός ότι δέν αντικαταστάθηκε ποτέ ώς δήλωση
της κοινής πολιτιστικής προέλευσης τών αρχαίων λαών
και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού ώκεανού. Γιά
ν' αποδείξει τήν θεωρία του, ό Ντονέλυ εξέτασε, μέ
λογικό κι επιστημονικό πνεύμα, τις θρησκευτικές δο-
ξασίες και τά πραγματικά έργα τέχνης τών αρχαίων
πολιτισμών της Αιγύπτου άπό τήν μια μεριά και
της Κεντρικής Αμερικής άπό τήν άλλη, κι έβγαλε
τό συμπέρασμα άπ' τις μελέτες του, ότι υπήρχαν αρκε-
τές ομοιότητες μεταξύ αυτών τών δύο, γιά νά κατα-
στήσει ουσιώδη τήν ύπαρξη ενός κοινού, καρποφόρου
πολιτισμού. Αυτός ό κοινός παρανομαστής ήταν, είπε,
ή Ατλαντίδα, δηλαδή ή μητρόπολη αποικιών και τις
δύο πλευρές του Ατλαντικού ώκεανού.
Η ουσία της θεωρίας του Ντονέλυ είναι ότι μία
χαμένη ήπειρος πού είναι τώρα βυθισμένη κάτω άπ'
τά κύματα ακριβώς έκεί όπου τήν τοποθέτησε ό Πλά-
των γεωγραφικώς, έστειλε αποίκους στή βόρεια και
νότια Ευρώπη, στή βόρεια και κεντρική Αμερική,
στή δυτική ακτή της Αφρικής, και στην ανατολική
Μεσόγειο, κι έτσι εξήγαγε τά έθιμά της και τις τέ-
χνες της σ' όλες τις χώρες. (Κανένας δέν μπορεί νά
συγκρίνει τήν πλατειά κατανομή του βρεττανικού τρό-
που ζωής καθ' όλη τήν βρεττανική αυτοκρατορία κατά
τήν περίοδο της βασίλισσας Βικτωρίας, γι' αυτό αν
οί αρχαιολόγοι ανακαλύψουν ένα ξύλο γιά τό παιγνίδι
κρίκετ στό νησί του Ειρηνικού Ώκεανού Φίτζι σέ
5.000 χρόνια άπό τώρα, ίσως ν' απορήσουν πώς και
γιατί βρέθηκε έκεί).
Ο Ντονέλυ δοκίμασε επίσης «νά δείξει αρκετές
διαφορετικές και νέες ιδέες» μία άπό τις όποιες είναι
ή εξής:
Η Ατλαντίδα ήταν ό πραγματικός Μεσογειακός
κόσμος, δηλαδή ό κήπος της Εδέμ, ό κήπος τών
Εσπερίδων, έκεί όπου οι κάτοικοι της Ατλαντίδας
ζούσαν στον Ώκεάνειο ποταμό, στή δύση. Ηταν τά
'Ηλύσια πεδία, τά όποια ό Ομηρος τοποθετούσε στά
δυτικά της γης, ό κήπος του Αλκινόου, του έγγονού
του Ποσειδώνα και γιου του Ναυσιθόου, βασιλιά τών
Φαιάκων του νησιού Σχερία, ή Μασολαιρίς, ή αφαλός
της γης, ένα όνομα πού δόθηκε στον ναό τών Δελφών,
πού βρισκόταν στον κρατήρα ενός σβυσμένου ηφαι-
στείου. Τό όρος Ολυμπος τών Ελλήνων. Τό Α σ -
γκάρντ τών Ε ν τ α . Τό κεντρικό σημείο της παράδο-
σης τών αρχαίων λαών αντιπροσώπευε μιά παγκό-
σμια μνήμη γιά μιά μεγάλη χώρα όπου οί πρώτοι
άνθρωποι ζούσαν επί αιώνες μέ ειρήνη και ευτυχία.
Ο συγγραφέας πάσχισε νά δείξει αυτή και άλλες
ιδέες του σέ 24 κεφάλαια τών οποίων οί τίτλοι δεί-
χνουν τή νηφαλιότητα και σχολαστικότητα της προ-
σέγγισης του προς αυτό τό πρόβλημα. Τό πέμπτο
κεφάλαιο παραδείγματος χάριν ασχολείται μέ τή
«Μαρτυρία της Θάλασσας». Τό έκτο κεφάλαιο ασχο-
λείται μέ τή «Μαρτυρία της χλωρίδας» και της «πα-
νίδας». Αλλα κεφάλαια ασχολούνται μέ τέτοια θέματα ανάγνωσης του συγγραφέα σέ μιά μεγάλη και σοβαρή
όπως οί θρύλοι του κατακλυσμού, μια σύγκριση πο- βιβλιοθήκη, όπως είναι ή βιβλιοθήκη του Κογκρέσ-
λιτισμών, του παλαιού και νέου κόσμου, ή ταρί- σου. Αλλα ή σπουδαιότερη συνεισφορά πού έκανε
χευση νεκρών ανθρώπων (μούμιες), οί εποχές του ό Ντονέλυ στην Ατλαντολογία, ήταν να καταστήσει
μπρούτζου, και του σιδήρου και ή προέλευση του αλ- αυτό το θέμα μιά «σεβαστή» μελέτη, πού νά σχετί-
φαβήτου μας. ζεται μέ άλλες νόμιμες μελέτες όπως ή γεωλογία,
Για μας, εκατό χρόνια αργότερα, ή πραγματεία ή μυθολογία, ή φιλολογία, και ούτω καθ' έξης. Μέ
του Ίγνάντιου Ντονέλυ, είναι ένα τυπικό παράδειγμα άλλα λόγια, αυτός ό αμερικανός μελετητής έσωσε τήν
αυτού πού ό τελευταίος εκδότης του ονομάζει «ένα αφήγηση του Πλάτωνα άπό τήν φυλακή της ψευτο-
άπό τα τελευταία ξεσπάσματα μάθησης πριν ό κό- επιστήμης στην οποία εξορίστηκε άπό τόν 4ο αιώνα π.Χ
σμος κατακλυστεί μέ την μετριότητα». Μέ άλλα λό- κάνοντας τό όνομα Ατλαντίδα, σχεδόν ανάθεμα στους
για, είναι γεμάτο μέ πολλά ασαφή και γοητευτικά Σοβαρούς μελετητές σάν τόν Μπέντζαμ Τζόβετ Ι-
γεγονότα τά όποια ήσαν το αποτέλεσμα της μεγάλης σως, αν δέν γραφόταν τό βιβλίο του Ντονέλυ, όλο
αυτό τό θέμα, ώς τώρα, θά είχε πεταχτεί στην επι-
Ενας χάρτης του 18ου αιώνα πού δείχνει ίχνη άπό στημονική κουρελοσακούλα, μαζί μέ τήν αστρολογία
κάτι πού ίσως ήταν ή Ατλαντίδα, μεταξύ τών ακτών και τήν αλχημεία. Αλλά ή μελέτη του αναγνωρίστηκε
τής Βραζιλίας και της Αφρικής, και ίσως είναι οί αμέσως άπό όλους τους μορφωμένους ανθρώπους, σάν
ύφαλοι για τους οποίους έγραψε ό Πλάτων. Απ' την μία σοβαρή παρουσίαση κι εξέταση τών ενδείξεων
πόλη του Ρίο Γκράντε πού ή ίδια κείται σε μια βάσει τών οποίων οί αναγνώστες παροτρύνθηκαν νά
αμμώδη χερσόνησο. Ο χαρτογράφος δείχνει τους αμ- βγάλουν τά δικά τους συμπεράσματα. Πολλοί ανα-
μόλοφους δια μέσου του Ώκεανού ώς την ακτή τής γνώστες, συμπεριλαμβανομένου και του Γκλάντστον,
Σιέρρα Λεόνε στην Αφρική, και το διάγραμμα άπό όπως αναφέραμε ήδη, πείστηκαν ότι αυτός ό αμερι-
κάτω δείχνει ενα κομμάτι τής υποβρύχιας γραμμής κανός είχε αποδείξει τήν αλήθεια γιά τήν αφήγηση
μεταξύ τών δύο ηπείρων. του Πλάτωνα. Ε π ί τέλους, ή Ατλαντίδα υπήρξε.
Παρέμενε μόνο νά βρεθεί ή τελική απόδειξη, κάπου
κάτω άπ' τά κύματα του Ατλαντικού ώκεανού.
Ο Ιγνάτιος Ντονέλυ, λοιπόν, ήταν ό πατέρας της
επιστημονικής Ατλαντολογίας και όλες οί λογικές έρευ-
νες ακολούθησαν τό μονοπάτι πού αυτός άνοιξε πρώ-
τος. Οί μαθητές του, παρουσιάστηκαν σ' ολο τόν κόσμο
αμέσως μετά άπό τότε πού τό πολύ δημοφιλές βιβλίο
του μεταφράστηκε στις κυριώτερες ευρωπαϊκές γλώσ-
χες. Σχολές άντλαντολόγων και Σύνδεσμοι άτλαντέων
σχηματίστηκαν, μερικές άπ' αυτές σοβαρές, και μερι-
κές μισοσοβαρές. Στή Γαλλία, παραδείγματος χάριν,
ιδρύθηκε ένας ατλαντικός σύνδεσμος πού χωρίστηκε
σέ δύο ομάδες. Η μία τόνιζε περισσότερο τις δια-
νοητικές απόψεις του χόμπυ τους, ενώ ή άλλη τόνιζε
περισσότερο τήν κοινωνική όψη. Γι' αυτό είχε κανείς
τήν εκλογή νά παρακολουθήσει κάποια διάλεξη της
πρώτης ομάδας ή νά πάει εκδρομή μέ τήν άλλη
ομάδα.
Στήν Αγγλία, τό βιβλίο του Ντονέλυ έγινε δεκτό
μέ περισσότερη νηφαλιότητα. Ενέπνευσε μελετητές
του ύψους και γοήτρου του Λούις Σπένς, δηλαδή
του σκωτσέζου μυθολόγου (1874 - 1955) πού ήταν
αυθεντία γιά τό αρχαίο Μεξικό, νά εξετάσει ακόμα
καλύτερα τις λαϊκές παραδόσεις τών πρωτόγονων
λαών. Και αν τέτοιοι ερευνητές δέν ανακάλυψαν τίποτε
άλλο, τουλάχιστον έδειξαν τήν παγκόσμια απήχηση
πού είχαν τέτοιοι θρύλοι, όπως ό κατακλυσμός και ή
ιδέα του κήπου τής Εδέμ.
Ο Λούις Σπένς είναι πιθανώς ό τελευταίος εκείνης
τής σχολής άτλαντολόγων, πού βασίζουν τις θεωρίες
τους πάνω σέ μιά κυριολεκτική αποδοχή τής τοπο-
θεσίας και του χρόνου πού καθορίζει ό Πλάτων, και
τό τελευταίο αυτό, γιατί δέν υπάρχει τίποτα πραγμα-
τικά νά πούμε παραπάνω μετά τις τέλειες έρευνες
πού έκανε αυτός και ό Ντονέλυ στις λαϊκές παραδό-
σεις, τις θρησκείες, τις γλώσσες και τά έργα τέχνης
του παλαιού και νέου κόσμου. Τό επιχείρημα τους
είναι πολύ συγκεκριμένο και υποστηρίζεται άπό πολ-
λές ενδείξεις, τις όποιες προσκαλούν τους αναγνώστες
νά εξετάσουν μόνοι τους δηλαδή, ότι υπήρχε κάποτε
μιά γέφυρα - στεριάς μεταξύ τής Ευρώπης και τής
Αμερικής, ή οποία καταστράφηκε, κυρίως άπό διά-

29
φόρους κατακλυσμούς, αφήνοντας μόνο λείψανα με
τή μορφή νησιωτικών αλυσίδων, όπως είναι οί Αζό-
ρες, τά νησιά Μαντέιρα, τα νησιά Κανάρια, τά νησιά
του Πράσινου Ακρωτηρίου και οί Δυτικές Ινδίες.
Μέ άλλα λόγια, αυτά τά νησιά είναι οι κορυφές ορο-
σειρών τών οποίων οι πλευρές έχουν καταποντιστεί
αφήνοντας μόνο τις ψηλότερες κορυφές πάνω άπ' τό
νερό. Αλλου, στον ωκεανό, έκτεινόμενη άπό βορρά
προς νότον, κείται ή Μεσό - άντλαντική οροσειρά όπου
τό βάθος του νερού είναι μόνο 50 - 60 όργυιές έν
συγκρίσει μέ 600 όργυιές στο βυθό Νάρες προς τά
δυτικά.
Ισχυρίζονται ότι αύτη ή γέφυρα - στεριά ήταν υπεύ-
θυνη γιά τή συγγένεια του πολιτισμού μεταξύ της
Αιγύπτου και της κεντρικής Αμερικής. Αυτή είναι
μιά αληθοφανής θεωρία πού εμπνέει ακόμα ερασιτέ-
χνες ωκεανογράφους νά ψάξουν γιά υποβρύχια ίχνη
της χαμένης ηπείρου.
Η έμφαση τώρα μετατοπίστηκε στις γεωλογικές
αποδείξεις. Τι θά μπορούσαν ν' αποδείξουν οί εμπει-
ρογνώμονες, παραδείγματος χάριν, γιά τήν υποβρύ-
χια διαμόρφωση της Ατλαντίδας; Μερικοί άπό τους
πιο κυνικούς παρατηρητές αυτής της αμφισβήτησης
απήντησαν ότι οί γεωλόγοι μπορούν ν' αποδείξουν
περίπου αυτό πού θέλουν όσον άφορα τά προϊστορικά
συμβάντα, ακόμα και μιά πιθανή γέφυρα - στεριάς
πού ένωνε τό Μαρόκο μέ τήν Κεντρική Αμερική.
Αλλοι, πάλι, πείστηκαν ότι κάποιο καιρό κατά τήν
Μεσόκενο εποχή, κάπου πριν άπό 27 εκατομμύρια
χρόνια, ηφαίστειες εκρήξεις απέσπασαν μιά μάζα
ξηράς του Ατλαντικού, αφήνοντας μόνο εκείνες τις
νησιώτικες αλυσίδες, πού υπάρχουν ακόμα σήμερα.
Και γιά νά περιπλέξουν τό ζήτημα ακόμα περισσό-
τερο, άλλοι θεωρητικοί παρουσιάστηκαν μέ τις «ενδεί-
ξεις» γιά δ ύ ο χαμένες ηπείρους, μία στον ανατολικό
Ατλαντικό μέ τό όνομα Ατλαντίς και ή άλλη στον
δυτικό Ατλαντικό μέ τό όνομα Αντίλα. Τό μόνο πού
απομένει άπ' τήν πρώτη μάζα ξηράς είναι τά νησιά
έξω άπ' τήν ακτή της Αφρικής και άπό τή δεύ-
τερη, είναι τό αρχιπέλαγος πού είναι γνωστό ως Μι-
κρές και Μεγάλες Αντίλλες.
Οί δυσκολίες αυτών τών γεωλογικών θεωριών, είναι
φυσικά, ότι τώρα έχουμε μεταφερθεί πίσω στο χρόνο
σέ μιά εποχή πριν ό άνθρωπος κάνει τήν εμφάνιση
του στην ιστορία, πόσο μάλλον νά ήταν τό πολύ πολι-
τισμένο πλάσμα πού περιγράφει ό Πλάτων, Και ήταν
ακριβώς αυτό τό αναμφισβήτητο γεγονός πού ανάγ-
κασε τον Λούις Σπένς και τους οπαδούς του νά μετα-
τοπίσουν τό έδαφος τους και νά περιορίσουν τήν έρευνα
γιά τήν Ατλαντίδα στο στάδιο μετά τους παγετώνες:
δηλαδή, γύρω στά 30.000 π.Χ., όταν μιά φυλή ανθρώ-
που κατοικούσε στις σπηλιές της νότιας Γαλλίας και
της βορειοδυτικής Ισπανίας όπου άφησαν τεκμή-
ρια τών δραστηριοτήτων τους στά θαυμαστά τους
σκίτσα σέ μέρη όπως στο Λασκώ και στην Αλταμίρα.
Σύμφωνα μέ τον Σπένς, αυτοί οί άνθρωποι, αν αυτοί
οί ίδιοι δέν προήλθαν άπ' τήν Ατλαντίδα, πάντως
έλαβαν τις καλλιτεχνικές και τεχνικές έπιτηδειότητές
τους άπό τό κέντρο του πολιτισμού. Κατόπιν, πριν
άπό 10.000 χρόνια, υπήρξε άλλη μιά εισροή τών κα-
τοίκων της Ατλαντίδας στή δυτική Ευρώπη, αυτή
τή φορά μιά φυλή τήν οποία οί εθνολόγοι ονομάζουν
Αζιλιάνους, πού θάβονταν πάντοτε μέ τό πρόσωπο
τους, στραμμένο προς τήν δόση. Μήπως αυτό ήταν
ένα σημαντικό θέμα λόγω του γεγονότος ότι ή αρχική
τους πατρίδα βρισκόταν σ' αυτή τήν κατεύθυνση του
30
Ενας χάρτης της Ατλαντίδας, που δείχνει ότι απείχε
ίση απόσταση άπ' τήν Αμερική και τήν Αφρική,
φτιαγμένος άπ' τον μελετητή του 17ου αιώνα, Αθα-
νάσιο Κίρχερ.
δύοντος ήλιου κάπου έξω στον Ατλαντικό ωκεανό;
Και αν ήταν έτσι, μήπως ήταν εκείνοι πού επέζησαν
άπό εκείνη τήν καταστροφή, πού βούλιαζε τήν Ατλαν-
τίδα ακριβώς μέ τον τρόπο και κατά τόν χρόνο πού
περιγράφει ό Πλάτων;
Τά επιχειρήματα του Λούις Σπένς, αρκετά στους
γεωλόγους, έθνονόγους και προϊστοριολόγους, πα-
ρουσιάζονται νέα ή απορρίπτονται παλαιά στοιχεία.
Αλλα στο ίδιο διάστημα υπήρχαν και άλλες προ-
κλητικές γεωλογικές, γεωφυσικές κι ακόμα αστρο-
νομικές θεωρίες, πού προσήλκυσαν τήν προσοχή τών
άτλαντολόγων. Η πιο αξιοσημείωτη άπ' αυτές τις
προτάσεις ήταν ή κοσμολογική θεωρία του Χάνς
Χαίρμπιγκερ, στή Βιέννη. Ο Χαίρμπιγκερ, ό όποιος
σύμφωνα μέ μερικούς σχολιαστές ήταν ιδιοφυΐα, ενώ
σύμφωνα μέ άλλους ήταν απατεώνας, παρουσίασε τό
1913, τήν εντυπωσιακή θεωρία ότι ή σελήνη δέν είναι
δορυφόρος της Γης, αλλά χωριστός πλανήτης πού
κινείται γύρω άπ' τόν ήλιο στή δική της, μάλλον
παράξενη, τροχιά. Πριν άπό 15.000 χρόνια περί-
που, ή σελήνη, ή οποία γιά πολύ μεγάλο διάστημα
ερχόταν πιο κοντά στή Γη, τελικά πιάστηκε άπό τήν
τήν έλξη βαρύτητας του πλανήτη μας και άπό τότε
έπαψε νά είναι ανεξάρτητος πλανήτης κι έγινε δορυ-
φόρος της Γης.
Αλλα αυτό τό καταπληκτικό συμβάν δέν πραγμα-
τοποιήθηκε χωρίς τις πιο βίαιες μεταβολές στό σχήμα
και τήν διαμόρφωση του πλανήτη μας. Η γη συν-
θλίφτηκε, ας πούμε, στό τωρινό ελλειπτικό σχήμα
της. Ο φλοιός της, άνοιξε, ηφαίστεια ξέσπασαν και
σεισμικές δονήσεις τράνταξαν τήν επιφάνεια της γης
στις γραμμές ρωγμής. Ακόμα τρομακτικότερη άπ'
αυτές τις μεταβολές, ήταν ή συμπεριφορά τών ωκεα-
νών και τών θαλασσών, πού τώρα έλκονταν άπό τερά-.
στιες δυνάμεις άπό τις πολικές περιοχές προς τόν
ισημερινό, κι εκεί μαζεύτηκαν σάν ένα πελώριο, κύμα,
πριν αποχωρήσουν ξανά, καθώς ή σελήνη πού πιάστηκε
πήρε τήν νέα τροχιά της, όταν ή έλξη της βαρύτητας
της, στά νερά της γης, άρχισε νά ρυθμίζει τις παλίρ-
ροιες όπως τις ξέρουμε σήμερα.
Αν ό Χάνς Χαίρμπιγκερ έχει δίκιο, και ή σελήνη
δέν είναι δορυφόρος της γης πού αποσπάστηκε άπ'
τό σώμα της γης αλλά «πιασμένος» πλανήτης, οί
 λαϊκές παραδόσεις για πλημμύρες και μεγάλες κατα-
στροφές πού διατηρούνται σέ μύθους σ' όλο τον κόσμο
είναι απόηχος εκείνου του καιρού όταν το μεγαλύτερο
μέρος του κόσμου μας, μέ ο,τιδήποτε υπήρχε σ' αυτόν,
καταστράφηκε άπό φωτιά και νερό καί ολόκληρος ό
Ατλαντικός ωκεανός σκεπάστηκε άπό μια πλημμυ-
ριακή παλίρροια σέ βάθος χιλιάδων μέτρων. 'Ηταν
ακριβώς αύτη ή καταστροφή πού περιγράφεται στον
εβραϊκό μύθο του Νώε και της κιβωτού, στον ελλη-
νικό μύθο του Δευκαλίωνα και της κιβωτού του, και
στην Αιγυπτιακή περιγραφή γιά τήν Ατλαντίδα όπως
τήν λέει ό Πλάτων. Φυσικά, κανένας εύπόληπτος
αστρονόμος σήμερα, δεν αποδέχεται τήν θεωρία του
Χαίρμπιγκερ σάν τίποτε άλλο παρά όνειρο, ή μερικοί
θά έλεγαν εφιάλτη, ενός οραματιστή. Αλλά οί ιδέες
έξακολουθούν νά έξάπτουν τή φαντασία εκείνων των
άτλαντολόγων πού επιμένουν ότι ή Ατλαντίδα κείται
κάπου κάτω άπ' τά κύματα του δυτικού Ατλαντικού
ώκεανού. Ε ν α ς μύθος μάλιστα, πού λέει ότι στη-
ρίζει τή θεωρία του Χαίρμπιγκερ, είναι ή Αποκά-
λυψη του Ευαγγελιστή Ιωάννη. Στό 17ο και 18ο κε-
φάλαιο αύτού του αποκαλυπτικού βιβλίου, ή πτώση
της Βαβυλώνας ερμηνεύεται άπ' τους υποστηρικτές
της αποκαλούμενης κοσμογονίας των παγετώνων, ότι
αναφέρεται στην καταστροφή της Ατλαντίδας, αν και
οί ερμηνευτές της Βίβλου, υποστηρίζουν ότι ή Α π ο -
κάλυψη γράφτηκε άπό κάποιον άγνωστο πρωτοχρι-
στιανό ιερέα, πού ενδιαφερόταν πολύ νά προφητέψει
γιά το μέλλον της χριστιανικής εκκλησίας, παρά νά
διηγηθεί το παρελθόν των ειδωλολατρών. Δεν αλη-
θεύει αυτό, λέει ό Χ. Σ. Μπελάμυ, δηλαδή ό ηγέτης
της άποκρυφιστικής σχολής τών άτλαντολόγων. Ισχυ-
ρίζεται ότι ό ευαγγελιστής Ιωάννης ήταν λόγιος μέ
γνώσεις άστροσοφίας, συμβολογίας, αριθμολογίας και
Μία σελίδα άπό το χειρόγραφο τών Μάγια, δηλαδή του
Τροϊανού Κώδικα (Troano Codex) το όποιο διηγείται την
καταστροφή της Μου, πού σύμφωνα μέ τον δρ. Λέ Πλον-
ζόν είναι το πραγματικό όνομα της Ατλαντίδας.
πολλών άλλων ερμητικών επιστημών και δέχτηκε
τήν αποκάλυψη του άπό αρχαία βιβλία, πού περιεί-
χαν -περιγραφές γιά μεγάλους κοσμικούς κραδασμούς.
Ο κύριος Μπελάμυ βλέπει επίσης στό αρχαίο Ισλαν-
δικό έπος Ε ν τ α μεγαλύτερη επιβεβαίωση της σελη-
νιακήε θεωρίας του Χαίρμπιγκερ, και ιδιαίτερα στό
αρχαιότερο άπ' αυτά τά ποιήματα, δηλαδή στό Βο-
λούσπα, ή προφητεία Σίβυλλας. Σ' αυτό το άσμα,
άκούμε τά λόγια μιας εμπνευσμένης προφήτισσας «νά
κάθεται στό θρόνο της και νά μιλά στον Οντιν, ένώ
οί θεοί άκούνε τά λόγια τους».
Ε δ ώ πάλι, όπως στην περίπτωση του β ι β λ ί ο υ
τ ώ ν Α π ο κ α λ ύ ψ ε ω ν , ή γνώμη εξαρτάται πολύ
άπό μιά υποκειμενική ερμηνεία του κειμένου. Ε κ ε ί
όπου οί ορθόδοξοι μελετητές βλέπουν ενα πρωτόγονο
διθυραμβικό είδος λαϊκής λογοτεχνίας της οποίας ή
έννοια μας ξεφεύγει ή μας συγχύζει, δηλαδή όλες εκεί-
νες οί λάμπες, τά κηροπήγια, μπρούντζινα, πνευστά
μουσικά όργανα, μάτια και κέρατα ζώων πού δέν τά
είδε κανείς σέ κανένα ζωολογικό κήπο, αλλά εμφα-
νίζονται σ' όλες σχεδόν τις παραγράφους τών Α π ο -
καλύψεων. Και όπου στό Ε ν τ α , οί γίγαντες, οί νάνοι,
οί δούλοι, οί άγροίκοι κλπ. φαίνεται ν' ανήκουν σ'
ένα άλλο κόσμο εντελώς, οί μυστικιστές τά βρίσκουν
όλα σαφή, άρκεί νά πεταχτεί ή κανονική διαδικασία
της λογικής σκέψης.
Και αυτή, ή εμπιστοσύνη στην «αποκάλυψη», είναι
χαρακτηριστική της Ατλαντολογίας, ή οποία βασίζει
τις θεωρίες της σχεδόν εξ ολοκλήρου στις ενδείξεις
τών μύθων. Μέ λίγα λόγια, οί άποκρυφιστές επιμένουν
ότι ή αναφορά του Πλάτωνα είναι κατά βάση αλη-
θινή σέ όλες τις λεπτομέρειες της κι επομένως πρέπει
νά ψάξουμε γιά τήν Ατλαντίδα εκεί όπου είπε ότι
βρισκόταν, δηλαδή στον Ατλαντικό ωκεανό. Εν αντι-
θέσει, πολλοί προεξέχοντες μελετητές μέ πιό επιστη-
μονικό πνεύμα, απορρίπτουν τήν γεωγραφία του Πλά-
τωνα και κοιτάζουν γιά τοποθεσίες πού θεωρούν πιό
πιθανές άπό αρχαιολογική άποψη. Εν σχέσει μέ
αυτό, διάφορες θεωρίες, μερικές «επιστημονικές» και
μερικές απλώς φανταστικές, προτάθηκαν άπό γάλλους
και γερμανούς εξερευνητές της Αφρικής, ιδιαίτερα
κατά τά τελευταία 25 χρόνια του 19ου αιώνα, όταν
ή Σαχάρα μόλις άρχιζε ν' ανοίγεται άπ' το γαλλικό
εκστρατευτικό σώμα τών καμηλιέρηδων. Μερικές άπ'
τις ιδέες πού υποστήριζαν αυτοί οί εξερευνητές της
Αφρικής οφείλουν περισσότερα στην ρομαντική μάλ-
λον παρά πραγματική άποψη τής ιστορίας και συνο-
ψίζονται άπ' το ξακουστό μυθιστόρημα του Πιέρ Μπε-
νουά «Ατλαντίς», το όποιο οδήγησε στην ανακάλυψη
τής πόλης τής Αντινέας, δηλαδή τής βασίλισσας τής
Ατλαντίδας, άπ' τον κόμητα Μπάιρον, Κουντέ Προ-
ρόκ σ' ένα μέρος πού ονομάζεται Αμπελέσα στή νότια
Αλγερία. Ο συγγραφέας αύτού του βιβλίου επισκέ-
φτηκε αυτή τήν αποκαλούμενη πόλη, ή οποία έχει
αρκετό ενδιαφέρον γιά τους ιστορικούς της Σαχάρας,
εφ' όσον είναι ένα πολύ παλιό φρούριο, πού χρονολο-
γείται ίσως άπ' τήν εποχή τής ρωμαϊκής κατοχής,
τής βορείου Αφρικής. Ηταν αναμφισβήτητα ένα
φρούριο τών Τουαρέγκ, και περιείχε τον τάφο μιας
πλούσιας και σπουδαίας γυναίκας, πού θάφτηκε μαζί
μέ τά χρυσαφικά της και τά προσωπικά της αντικεί-
μενα. Ι σ ω ς αυτή νά ήταν ή Τίν Χινάν, δηλαδή ή
θρυλική βασίλισσα τών Τουαρέγκ, άλλα φυσικά, δέν
ήταν βασίλισσα του νησιώτικου βασιλείου πού περι-
γράφει ό Πλάτων.
Αλλες αφρικανικές τοποθεσίες πού προτάθηκαν σάν
31
 τοποθεσία της Ατλαντίδας είναι οι έξης: Η Τυνησία,
πού προτιμάται άπό τον γάλλο γεωλόγο Πώλ Μπορ-
σάρ και τον γερμανό ιστορικό Αλμπερτ Χέρμαν. Η
κεντρική Σαχάρα, πού εξερεύνησε ό Ανρύ Λότ. Η
περιοχή Γιορούμπα της Νιγηρίας πού υποστηρίζει ό
γερμανός αρχαιολόγος Λέο Φρομπένιους. Τό Μαρόκο,
πού προτιμά ό γάλλος αρχαιολόγος Φέλιξ Μπερλιρού.
Και στην άλλη άκρη της άφρο-άσιατικής ηπείρου, ό
ειδικός στις ανατολικές σπουδές Γιόζεφ Κάρστ, τοπο-
θέτησε τήν Ατλαντίδα κάπου στον Περσικό Κόλπο,
άπ' όπου, ισχυρίζεται, προήλθαν εκείνες οι προϊστο-
ρικές μεταναστεύσεις της ίνδο-ατλαντικής φυλής.
Υπήρχαν επίσης μερικοί μελετητές πού ισχυρίζον-
ταν ότι ή Ατλαντίδα υπήρξε κάπου στην Ευρώπη.
Ο πιο πειστικός επί τη βάσει ιστορικών αποδείξεων,
ήταν ή Ταρτεσός, δηλαδή ή αρχαία πόλη πού ονομά-
ζεται Ταρσία, στή Βύβλο. Η Ταρτεσός πιστεύεται
ότι υπήρχε στο στόμιο του ποταμού Γκουανταλκιβίρ
στο νοτιο-δυτικό σημείο της Ισπανίας, βορείως του
Κάδις. Στήν αρχή της εποχής του μπρούντζου, ήταν
τό σημείο εκκαθαρίσεως του φοινικικού στόλου πού
μετέφερε βρεττανικό, γαλλικό και ισπανικό κασσίτερο
και χαλκό στα εργοστάσια της ανατολικής Μεσογείου.
Και όμως, αν και ή ύπαρξη τής Ταρτεσού επιβεβαιώ-
νεται άπό Ελληνες και Ρωμαίους γεωγράφους καθώς
και άπ' τήν Παλαιά Διαθήκη, ή τοποθεσία αυτής
τής πόλης δεν βρέθηκε ποτέ παρά τις εκτεταμένες
ανασκαφές. Πάντως, οι γερμανοί ιστορικοί Αντολ
Σούλτεν και Ρίχαρντ Ρένιχ πείστηκαν ότι ή Ταρτε-
σός ήταν ή πρωτεύουσα τής Ατλαντίδας, τήν οποία
ό Πλάτων περιέγραφε ως πλούσια σέ μέταλλ,α και τό
κέντρο του πολιτισμού, πέρα άπ' τις Στήλες του
'Ηρακλή. Αυτή ή θεωρία αναπτύχθηκε περισσότερο
άπό τήν κυρία Ε. Μ. Ουΐσω, μία ερασιτέχνη αρχαιο-
λόγο, ή οποία έψαχνε για υλικές αποδείξεις τής Ταρ-
τεσού για 25 χρόνια και τελικά ισχυρίστηκε ότι τήν
βρήκε στά ορυχεία χαλκού του Ρίο Τίντο, τα όποια,
είπε, τα εκμεταλλεύτηκαν οι άνθρωποι τής νεολιθι-
κής εποχής. Α π ' τις έρευνες της, συμπέρανε ότι τό
βασίλειο τής Τερτεσού δεν ήταν ή ίδια ή Ατλαντίδα,
αλλά μια αποικία πού ιδρύθηκε στήν ηπειρωτική γη
άπ' τους κατοίκους τής Ατλαντίδας πριν άπό 12.000 -
14.000 χρόνια.
Ο Γάλλος βοτανολόγος καθηγητής Φερντινάν Ζιν-
τώ, φέρει εντελώς διαφορετικά επιχειρήματα για μιά
άλλη ευρωπαϊκή τοποθεσία. Διαλέγει τήν Μάγχη μετα-
ξύ Ιρλανδίας και Βρεττάνης στή Γαλλία, σαν τήν τοπο-
θεσία τής Ατλαντίδας πού καταποντίστηκε άπό κάποιο
μεγάλο κατακλυσμό κατά τήν εποχή του μπρούντζου.
Οι αποδείξεις του, βασισμένες στήν ύπαρξη φυτών
και κλιματολογικών μεταβολών κατά τήν προϊστο-
ρική εποχή στή βόρειο Ευρώπη, αποκτήθηκαν σάν
αποτέλεσμα ερωτήματος πού έκανε στον εαυτό του,
αν ό μύθος τής Ατλαντίδας δεν μπορούσε νά προέλ-
θει άπ' τις αναφορές πού λάβαιναν στή νότια Ευρώπη,
για καταποντίσεις πού είχαν λάβει χώρα κατά μήκος
τών βορείων ακτών, ιδιαίτερα έξω άπ' τήν ακτή τής
Βρεττάνης καί τής Ιρλανδίας. Συμπέρανε οτι ή
Ατλαντίδα και ό ακμάζων πολιτισμός πού απέδωσε
ό Πλάτων σ' αυτή, αναφερόταν στον πολιτισμό τής
εποχής του μπρούτζου στή βόρεια Ευρώπη.
Κι' έτσι βρίσκουμε τήν τοποθεσία τής Ατλαντί-
δας νά τοποθετείται όλο και βορειότερα, ιδιαίτερα
άπό εκείνους τους έρευνητές πού συνειδητά ή ασυ-
νείδητα, επιθυμούσαν νά ταυτίσουν αυτόν τον αρχέ-
τυπο πολιτισμό με τή δική τους χώρα. Αναφερθή-
32
καμε ήδη στον γερμανό Κάρλ Γκεόργκ Σάετς πού
ταύτισε τους κατοίκους τής Ατλαντίδας με τους αρχέ-
γονους γαλανούς, ξανθούς και αγνούς άριανούς, κι
έτσι πρόβλεψε τήν θεωρία τών ναζί για τον γερμανό
υπεράνθρωπο, κάμποσα χρόνια πριν. Και τά τελευταία
χρόνια, ένας άλλος- γερμανός, ο Γιούργκεν Σπανούτ,
ταύτισε τήν πρωτεύουσα τής Ατλαντίδας με μιά υπο-
βρύχια πόλη με τό όνομα Βασιλεία στ' ανοιχτά του
νησιού Χελίγκολαντ. Ο κύριος Σπανούτ ισχυρίζεται
οτι έφερε στήν επιφάνεια τής θάλασσας πέτρες λιθο-
στρώματος άπ' τήν καταποντισμένη πόλη πού βοη-
θούν στήν απόδειξη τής θεωρίας του ότι εκείνος ό
νικηφόρος βόρειος λαός κατέκτησε όλη τήν Ευρώπη
κι έφτασε ώς στήν Αίγυπτο, γιατί αναγκάστηκε νά
εγκαταλείψει τήν νησιώτικη πατρίδα του σέ μιά εποχή
τρομερών καταστροφών.
Αναθεωρώντας αυτές τις διάφορες θεωρίες ώς προς
τήν τοποθεσία τής Ατλαντίδας, ό παρατηρητής εκ-
πλήσσεται άπ' τό γεγονός ότι οι πρωταγωνιστές ακόμα
και τών εξωτικών προτάσεων, συχνά υπήρξαν λόγιοι
και ειδικοί στο θέμα τους. Με άλλα λόγια, ή Ατλαν-
τολογία, παρά τό φανερό γεγονός ότι προσήλκυσε πολ-
λούς εκκεντρικούς, πάντως προσήλκυσε και τήν προ-
σοχή πολλών άπ' τά καλύτερα μυαλά του κόσμου,
όπως φυσικά, προσήλκυσε τό ενδιαφέρον και του ίδιου
του Πλάτωνα.
Και όμως, δεν μπορεί κανείς ν' αποφύγει τό αίσθημα
πού προκαλείται άπό πολλές θεωρίες, όσο καλά επι-
χειρήματα και αν προσφέρουν, ότι ή λογική σκέψη
και τά ίδια τά γεγονότα προσαρμόστηκαν συχνά γιά
νά ταιριάξουν σέ κάτι πού φαίνεται πώς άρχισε σάν
«προαίσθηση». Βλέπουμε αυτή τή μέθοδο νά λει-
τουργεί στις απόκρυφες θεωρίες τής Ατλαντίδας, στις
όποιες κάτι πού ονομάζεται «αστρική διόραση» χρη-
σιμοποιείται γιά νά έρευνα τά συμβάντα του πλανήτη
μας κατά τις προϊστορικές εποχές. Η αστρική διό-
ραση βοήθησε αυτούς πού τήν εξασκούν γιά νά περι-
γράψουν ένα πλάσμα πού ονομάζεται Ανθρωπος τής
Λεμούρια ώς εξής :
Τό ανάστημα του ήταν γιγαντιαίο κάπου μεταξύ
12 και 15 πόδες. Είχε μία μακρουλή κάτω σιαγώνα,
ένα παράξενα επίπεδο πρόσωπο, μικρά μάτια αλλά
διαπεραστικά και τοποθετημένα κάπως παράμερα
τό ένα άπ' τό άλλο, ώστε μπορούσε νά βλέπει πλα-
γίως και μπροστά, ένώ τό μάτι πού είχε στο πίσω
μέρος του κεφαλιού του — στο όποιο μέρος του κεφα-
λιού δεν υπήρχαν μαλλιά, φυσικά — τόν βοηθούσε νά
βλέπει και προς αύτη τήν κατεύθυνση . . . Στό δεξιό
του χέρι ήταν στριμμένο τό άκρο ενός μεγάλου σχοι-
νιού φτιαγμένου άπό κάποιο είδος αναρριχητικού φυτού
μέ τό όποιο κρατούσε ένα αποτρόπαιο ερπετό, μοιά-
ζοντας κάπως μέ τόν πλησιόσαυρο. Οι Λεμουριανοί,
στήν πραγματικότητα, εξημέρωναν αυτά τά πλάσματα
και τά γύμναζαν γιά νά χρησιμοποιούν τή δύναμη τους
στό κυνήγι άλλων ζώων.
Αναφερόμαστε στή χαμένη ήπειρο τής Λεμούρια
και του λαού πού τήν κατοικούσε τότε, σάν παρά-
δειγμα τής ψυχικής ή απόκρυφης προσέγγισης προς
τήν αφήγηση τής Ατλαντίδας σέ αντιπαράθεση, όσον
άφορα μία καθαρά επιστημονική εξέταση. Πολλοί σο-
βαροί άτλαντολόγοι επικρίνουν αυτή τή στάση σάν
φανταστική ή ακόμα σάν κωμική, δηλαδή τό είδος
του ερασιτεχνικού παιγνιδιού πού φέρει αυτό τό θέμα
σέ κακή υπόληψη. Φυσικά, αυτό πού είναι βέβαιο,
είναι ότι καμμιά έρευνα, όσο μεγάλη κι' αν είναι,
Συνέχεια στή σελ. 64
 το λεξικο TOU
παρελθοντος
ANNA MARIA PENT μετάφραση Κλειώ Κοασίν

Μια νέα στήλη καθιερώνουμε στην προσπάθεια μας να κατατοπίσουμε

τους αναγνώστες μας πάνω σέ πλήθος γνώσεων και στοιχείων του παρελ-
θόντος. Ίο λεξικό αυτό δεν ακολουθεί μιά λεξικογραφική κατάταξη,
άλλα είναι μιά ανθολογία των πιο σημαντικών άπό τα στοιχεία τοδ πα-
ρελθόντος. Ελπίζουμε ότι θα εκτιμηθεί ιδιαίτερα και ότι θά συμβάλλει
θετικά στό έργο μας.

Ο τρίτος πλανήτης ε να ολόκληρο μωσαϊκό τέτοιου ύλι- νει μέχρι τήν αρχική στερεοποίηση
κού άπ' τό όποιο μόνο δείγματα έ- του φλοιού τής γής. Τό πάχος αύ-

Η
Γή ήταν κάποτε νέα. Πότε
εμφανίστηκαν οί πρώτες
άπλες μορφές ζωής; Σέ ποια
περίοδο ανήκουν τά ορυκτά τά
όποία ακόμα μελετούμε; Μιά μικρή
σαφής έκθεση πάνω στην εξέλιξη
του πλανήτη μας είναι αναγκαία
γιά νά γίνει πληρέστερο το «λεξι-
κό». Ας ρίξουμε λοιπόν μιά ματιά
στό πιό μακρινό παρελθόν μας.
Αυτά τά σημεία της ιστορικής
γεωλογίας, σκοπό έχουν νά προβά-
λουν μιά γενική είκόνα της Γής,
γιά νά είναι σέ θέση ό αναγνώστης
νά εξοικειωθεί μέ τήν ορολογία,
πού χρησιμοποιείται γιά ορισμέ-
νες εποχές του παρελθόντος. Ενα
σχήμα σ' αυτόν τό τύπο θά βοη-
θήσει επίσης στην ευκολότερη
ανάγνωση των άρθρων πού δημο-
σιεύονται στό παρόν περιοδικό,
διευκολύνοντας έτσι τους αναγνώ-
στες μας στην κατανόηση ορισμέ-
νων κειμένων.
χουμε. Οί υποδιαιρέσεις πού έγιναν
μέχρι τώρα σκοπό έχουν νά πα-
ρουσιάσουν μιά χρονολογική είκό-
να του παρελθόντος του πλανήτη
μας. Εχουμε έτσι τις γεωλογικές
εποχές του περιλαμβάνουν πέντε
μακρότατες υποδιαιρέσεις του χρό-
νου, πού και αυτός υποδιαιρείται
σέ περιόδους, και οί τελευταίες με-
τριούνται σέ χρόνια.
Αρχαϊκή εποχή
Η αρχαϊκή εποχή, πού ονομά-
στηκε έτσι άπ' τόν Αγγλο γεωλό-
γο Ντάνα, είναι ή παλαιότερη καί
ίσως ή πιό μεγάλη χρονικά—γύρω
στά 1.500 εκατομμύρια χρόνια. Φτά-
του του σχηματισμού φτάνει άπό
10 ώς 30 χιλιόμετρα. Είναι ή επο-
χή πού μένει ή λιγότερο γνωστή
και γιά τήν οποία έχουμε τις περισ-
σότερες αμφιβολίες. Γιά πολύν και-
ρό πιστευόταν ότι αυτή ή περίοδος
χαρακτηριζόταν προπάντων άπ' τήν
τέλεια απουσία τών ζώων και γι'
αυτό τήν ονόμασαν και Κ α ι ν ό -
ζ ω ι κ ή . Παρατηρώντας όμως ότι
στήν αμέσως επόμενη περίοδο, ή
γη φιλοξενεί κιόλας, είδη ζωής
αρκετά αναπτυγμένα και σχεδόν
τελειοποιημένα συμπεραίνουμε ότι
αυτά πρέπει νά προήλθαν άπό προ-
γενέστερα, ίσως απλούστερα στήν
κατασκευή, και γιά τό λόγο αυτό
κυρίως, μετέπειτα ή ίδια αυτή πε-

Η ηλικία της Γής

Ποια είναι ή ηλικία τής γής;

Φαίνεται νά είναι γύρω στά 3 μέ 4
δισεκατομμύρια χρόνια. Η χρο-
νολόγηση αυτή ίσως αυξηθεί ακό-
μα, μέ τις σύγχρονες γεωφυσικές
έρευνες.
Ο χρόνος αυτός έχει διαιρεθεί
σέ περιόδους, τις όποίες ονομά-
ζουμε Γεωλογικές και πού περι-
γράφονται μέ ακρίβεια άπ' τήν
ιστορική Γεωλογία. Αυτό είναι δυ-
νατό, λόγω τών γεωλογικών στρω-
μάτων, λόγω τής φυσιολογίας τών
πετρωμάτων και τών μεταλλευμά-
των— ορυκτών — πού κάθε φορά Οι γεωλογικές χρονικές ταξινομήσεις γίνονται μέ βάση τήν εξέταση τών
ανακαλύπτονται και πιό αλλοιω- στρωμάτων τών πετρωμάτων. Εδώ βλέπουμε πολύ καθαρά αυτά τά στρώ-
μένα. Στήν πραγματικότητα είναι ματα σέ ενα μέρος τών Αλπεων.
33
 ρίοδος ονομάστηκε Π ρ ω τ ο ζ ω ι -
κ ή . Πρόσφατα ανακαλύφτηκαν,
σέ στρώματα πού ανάγονται στην
αρχαϊκή περίοδο, απολιθώματα Fo-
raminiferi και Radiolari εκτός τών
«φακών του γραφίτη», πού βρί-
σκονται στά πετρώματα άπό σχι-
στόλιθο τής αρχαϊκής αυτής περιό-
δου, τά όποία φαίνεται νά είναι
τό τελευταίο στάδιο τής απολίθω-
σης τών φυτών, και πιθανόν νά εί-
ναι φύκια.
Επειτα άπ' τις ανακαλύψεις αυ-
τές ή εποχή ονομάστηκε Π ρ ο-
παλαιοζωική Αρχαιο-
ζ ω ι κ ή ή πιό απλά Π ρ ω τ α ρ -
χ ι κ ή . Περιλαμβάνει δύο περιό-
δους, τήν Αρχαϊκή (Archeano) ή
Λαυρεντιανή (Laurenziano) — ονο-
μαζόμενη έτσι άπ' τον ποταμό Σάν
Λορέντζο του Καναδά, όπου βρέ-
θηκαν στρώματα πετρωμάτων τυπι-
κών αυτής τής περιόδου — και τήν
Αλγκοντσίνο (Algonchino) ή Προ-
κάμβριος αιών ή Προκάμβριον
(Procambiano). Λέγεται επίσης και
Χουρονίανο (Huroniano).
Α π ' τήν πρώτη περίοδο γνωρί-
ζουμε ελάχιστα ή τίποτε. Πρακτικά,
ξεχωρίζει άπ' τήν επόμενη περίο-
δο μόνο λόγω τής διαφοράς πού
υπάρχει στά γεωλογικά στρώματα
των πετρωμάτων. Από πεποίθηση,
ή έναρξη αυτής τής πρώτης περιό-
δου, συσχετίστηκε μέ τό χώρισμα
των νερών άπό τή γή, όταν δηλα- Μνημείο του χρόνου. Πρόκειται για μια άπ' τις περίφημες κρεμαστές
δή άρχισε νά σχηματίζεται στε- πέτρες τής Αριζόνας πού πήρε αυτό τό σχήμα άπό εντελώς φυσικά στοι-
ρεός ό γήινος φλοιός. χεία.
Τά τυπικά πετρώματα αυτής τής
περιόδου — εκτός του γρανίτη —
είναι κρυσταλλικά ηφαιστειογενή
ή ασβεστολιθικοί κρύσταλλοι, πού Αυτά τά απολιθώματα τής «Βέντια» πού βρέθηκαν στη Σοβιετική Ενωση
φαίνεται νά σχηματίστηκαν άπό είναι σχετικά καινούρια, χρονολογούνται άπό 600 εως 700 εκατομμύρια
απέραντες αποικίες μικροοργανι- χρόνια πριν (άπό τό βιβλίο «Η Γή πριν άπό τον Αδάμ», τον Guido Rug-
σμών ασβεστίου, σχιστά ανάμικτα «leri, εκδόσεις Mondadori).
μαρμαρόλιθοι, πυριτόλιθους —κου-
άρτζ — λόγω τής διάβρωσης τής
άμμου και τών χαλικιών άπ' τό νερό
τής θάλασσας και άργιλλοσχιστό-
λιθοι, άπ' τή μεταμόρφωση του
πηλού και του αργιλλου.
Η δεύτερη περίοδος Αλγκον-
τσίνο ονομάστηκε έτσι απ' τόν γεω-
λόγο Βάν Χάιζ τό 1892 άπ' τό όνο-
μα μιας φυλής Ινδιάνων του Κα-
ναδά, τους Αλγκοντσίνους, στό έδα-
φος τών οποίων έγιναν οί σπου-
δαιότερες ανακαλύψεις. Ο ορισμός
Χουρονιάνο δόθηκε άπ' τό όνομα
τής λίμνης Χουρόν, τά γύρω πε-
τρώματα του οποίου ανήκουν στην
ομώνυμη περίοδο. Εδώ βρέθηκαν
απολιθωμένοι σκελετοί κερατοει-
δείς ή χαλκώδεις, πράγμα πού εξη-
γείται λόγω τής μικρής άντιστά-
34
σεως του ασβεστίου στους εξωτε-
ρικούς παράγοντες. Μεταξύ των
απολιθωμάτων παρατηρήθηκαν Ra-
diolari, Foraminiferi. Σφουγγάρια,
Κοράλια, Κρινοειδή, Βραχύποδα,
Οστρακοειδή, Σκουλήκια και Αρ-
θρόποδα. Τά διαβρωμένα πετρώμα-
τα είναι πρό πάντων γρανίτες, σί-
δηρο, χαλκός, γραφίτης, νικέλιο,
χορφυρίτης, χρυσός, ουράνιο και
άνθρακες. Τά πετρώματα πού έχουν
κατακαθίσει παρουσιάζονται μέ ά-
σβεστόλιθους και δολομίτες. Και
αυτή ή περίοδος είχε πολύ μεγάλη
χρονική διάρκεια. Τυπικός είναι ό
Ετσι τά ηφαίστεια σχημάτισαν τη
Γή. Αεροπορική φωτογραφία της
ζώνης του όρους Αζούμα (Φουκου-
σίμα - Ιαπωνία).
ορυκτός πλούτος της, οφειλόμενος
στή μεγαλύτερη μέχρι σήμερα αυ-
λάκωση, ή ρυτίδωση του εδάφους,
στον Καναδά, στή Βαλτική, στή
Σιβηρία κ.λ.π. Εχουμε τά μεγάλα
αποθέματα ορυκτών σιδήρου της
Λορραίνης, τους χαλκώδεις σχι-
στολίθους τής μεσημβρινής Αφρι-
κής καί άκριβώς σ' αυτό τό μέρος
βρέθηκαν ύστερα τά πλουσιότατα
ορυχεία χρυσού. Η μισή παραγω-
γή σιδήρου των 'Ηνωμένων Πολι-
τειών προέρχεται απ' τά άλγονικά
πετρώματα τής Μεγάλης Λίμνης,
όπως ακριβώς τό Niping δίνει στον
Καναδά τά πλουσιότατα ορυχεία
του αργύρου.
Τό μεγαλύτερο απόθεμα νίκελ
στον κόσμο, βρίσκεται στά δια-
βρωμένα πετρώματα του Σάντμπου-
ρυ. Τά μεγάλα ορυχεία σιδήρου της
Βραζιλίας ανάγονται και αυτά στην
ίδια περίοδο. Στήν Ιταλία οί κρυ-
σταλλικοί σχιστόλιθοι άρχισαν νά
σχηματίζονται στήν Βαλτελίνα,στις
Αλπεις, στήν Βαλκαμόνικα, στή
Βάλ Πουστερία, στή Σίζα, στό
Ασπρομόντε και στά όρη Πελο-
ριτάνε.
Anna Maria Pen
35
 ISAAK ASIMOF

μετάφραση Θέμος Τασμαλίδης

Με εύστοχο τρόπο ό Ισαάκ Ασίμωφ καταρρίπτει τις ανοησίες των αστρο-

λόγων καί των διαφόρων μυστικιστών, που ή επιρροή τους έχει μεγάλη
έκταση στο κοινό. Μην πιστεύετε στα ωροσκόπια γιατί ή άγνοια φέρ-
νει τήν εκμετάλλευση. Οί γραφικοί αστρολόγοι του χτες δέν έχουν θέση
στή διαστημική εποχή του σήμερα.
Π ριν άπό λίγο καιρό έδωσα
μιά διάλεξη στό Πανεπι-
στήμιο του Ντελαγουέρ,
γιά τήν σημασία της επιστημονι-
κής φαντασίας. Εκείνη τή φορά,
υπολογίζοντας τό γεύμα, τή συ-
νάντηση μέ τους- δημοσιογράφους,
τήν ώρα τής ομιλίας και τή συγ-
κέντρωση μετά τήν διάλεξη, πέρα-
σα πέντε ώρες μιλώντας σχεδόν συ-
νέχεια- Γιά καλή μου τύχη είμαι
τύπος πού μού αρέσουν τά λόγια.
Η συγκέντρωση, πού έλαβε χώ-
ρα μετά τήν διάλεξη και πού κρά-
τησε περίπου δύο ώρες, υπήρξε μιά
αυθεντική θύελλα άπό σειρά ερω-
τήσεων — απαντήσεων! μέσα σε
μία ατμόσφαιρα απόλυτα πληροφο-
ριακή. Ερωτήθηκα, μεταξύ άλλων,
έάν μού αρέσει νά κάνω διαλέξεις,
και έγώ, μέ απόλυτη έλλειψη τακτ
απάντησα: «Δεν μέ δυσαρεστεί νά
δίνω διαλέξεις, αλλά μέ ευχαρι-
στεί περισσότερο νά γράφω και
γιά νά πώ τήν αλήθεια, μέ απροθυ-
μία εγκαταλείπω τήν γραφομηχα-
νή μου γιά νά γυρίζω στά Πανεπι-
στήμια. Δέν έχετε ιδέα πόσο δύσκο-
λο στάθηκε νά μέ πείσουν νά έλ-
θω έδώ».
Η σιωπή πού ακολούθησε έσπα-
σε αμέσως άπό ένα σπουδαστή
πού είπε μέ μεγάλη σοβαρότητα:
«Στάθηκε δύσκολο νά πείσουν και
έμας». Μού χρειαζόταν αυτό και
αναγκάστηκα έτσι νά ενωθώ μέ τή
γενική ευθυμία, ελπίζοντας ότι τό
πρόσωπο μου δέν θα ήταν τόσο
κόκκινο όσο τό αισθανόμουν. Τό
κακότυχο αυτό επεισόδιο μέ έκανε
νά σκεφτώ τους αναγνώστες τών
τελευταίων μου δοκιμίων. Εγώ
γράφω προπάντων γιατί μού αρέ-
σει νά γράφω, αλλά τώρα αναρω-
τιέμαι μήπως είναι λίγο δύσκολο
νά μέ παρακολουθήσουν, όπως οι
φοιτητές του Πανεπιστημίου Ντε-
λαγουέρ.
Στό άρθρο μου «Οί Φοίνικες, ό
Ιούλιος Καίσαρ και τό Πολικό
αστέρι» ήμουν, παραδείγματος χά-
ρη αρκετά δυσκολοχώνευτος. Ο-
πωσδήποτε όμως τώρα εννοώ νά
εμβαθύνω τό θέμα μιλώντας γιά τό
φαινόμενο τής προηγήσης τών
ισημερινών σέ ορισμένα σημεία
τής ουράνιας σφαίρας και στην
αστρολογία.
Γιά νά αρχίσουμε, ας συζητήσου-
με γιά τή γεωμετρική έλλειψη πού
σημειώνει ό φαινομενικός δρόμος
του ήλιου στον χώρο βάθους τής
ουράνιας σφαίρας. Γιά νά γίνει πιό
κατανοητή ή έκφραση «χώρος βά-
θους», θά αναφέρω ότι τά ορατά
άστρα, άπό τήν βόρεια εύκρατη ζώ-
νη έχουν ομαδοποιηθεί άπό τους
αρχαίους μελετητές σέ σχηματι-
σμούς πού λέγονται αστερισμοί.
Οί αστερισμοί είναι στην πρα-
γματικότητα μία συνθήκη ευκολίας,
γιατί τά άστρα πού τους σχηματί-
ζουν είναι διασκορπισμένα στά εκα-
τοντάδες έτη φωτός τό ένα άπό τό
άλλο. Οι σχηματισμοί αυτοί είναι
οί ίδιοι μέ τους αρχαίους μόνο για-
τί έμείς τους παρατηρούμε πάντα
άπό ένα ορισμένο σημείο και γιατί
τά άστρα πού περιέχονται στό οπτι-
κό πεδίο του ήλιακού μας συστή-
ματος, κινούνται όλα επάνω στό
τόξο μιας ορισμένης περιόδου. Εάν
δηλαδή μπορούσαμε νά μετατοπί-
σουμε τήν θέση μας κατά 1.000 έτη
φωτός στό διάστημα, ή κατά ένα
εκατομμύριο χρόνια στον χρόνο,
ό ουρανός θά μας φαινόταν αγνώ-
ριστος. Οί Ελληνες αστρονόμοι
όμως, πίστευαν ότι οί αστερισμοί
είχαν πραγματική υπόσταση, ότι
δηλαδή ήταν φωτεινά σημεία, στα-
θερά στην αιωνιότητα, γιατί ήταν
κολλημένα σέ ένα σταθερό στερέω-
μα. Οί σύγχρονοι αστρολόγοι πού
αναφέρονται στην διαστρεβλωμένη
Ελληνική αστρονομία, συμπεριφέ-
ρονται σάν νά είχαν τήν ίδια πεποί-
θηση και ίσως γιά κάποιον νά εί-
ναι έτσι.
Εκαναν έτσι ώστε ή διαδρομή
τής έλλειψης νά περνά ανάμεσα
άπό δώδεκα τέτοιους αστερισμούς
και ό Ηλιος νά μένει στον καθένα
άπό αυτούς περίπου ενα μήνα. Αυ-
τή ή διαίρεση σέ δώδεκα μέρη έγι-
νε ασφαλώς μέ σκοπιμότητα, γιατί
ό μήνας είναι ή μονάδα χρόνου
πού χρησιμοποιείται στο σεληνια-
κό ημερολόγιο τών αρχαίων παρα-
τηρητών τών άστρων, Ελλήνων
και Βαβυλωνίων.
Αυτό σημαίνει ότι ενώ ή Σελήνη
εκτελεί ενα πλήρη γύρο στον ου-
ρανό, ό Ηλιος περνά ανάμεσα άπό
έναν άπό τους μοναδικούς αυτούς
αστερισμούς. Αυτό είναι αληθινό
μονάχα κατά προσέγγιση, αλλά ο-
πωσδήποτε ήταν αρκετό γιά νά ευ-
χαριστεί τους πρώτους αστρονό-
μους και τους σύγχρονους αστρο-
λόγους. Μεταξύ άλλων τό 12 εί-
ναι ένας αριθμός πού διαιρείται εύ-
κολα μέ τό 2 3 4 ή 6 πράγμα
αρκετά ενδιαφέρον γιά κάποιον πού
δέν είχε ένα ικανό σύστημα άρι-
θμικών συμβόλων, όπως ακριβώς
οί αρχαίοι Ελληνες και οί Βα-
βυλώνιοι.
Ακολουθώντας τή σειρά μέ τήν
οποία ό Ηλιος περνά άπό τους
αστερισμούς, έχουμε:
Κριός, Ταύρος, Δίδυμοι, Καρ-
κίνος, Λέων, Παρθένος, Ζυγός,
Σκορπιός, Τοξότης, Αιγόκερως, Υ-
δροχόος, Ιχθείς.
Επτά άπό τους δώδεκα αστερι-
σμούς παριστάνουν ζώα (ένδεκα,
έάν μετρήσουμε τά ανθρώπινα όν-
τα και γι' αυτό μένει σάν άψυχο
σύμβολο μόνον ό Ζυγός). Αυτός
είναι ο λόγος πού τό σύνολο τους
ονομάστηκε Ζωδιακός, άπό τόν ελ-
ληνικό όρο πού σημαίνει «κύκλος
τών ζώων».
Η θέση τών άστρων, στους αστε-
ρισμούς, δέν έχει καμία σχέση
μέ τις απεικονίσεις τών ζώων τών
οποίων έχουν πάρει τό όνομα και
έτσι ούτε ή πιο ξέφρενη φαντασία
δέν θά μπορούσε νά δει ένα λιον-
τάρι, παραδείγματος χάρη, στον·
ομώνυμο αστερισμό. Είναι όμως
πιθανό ότι οί Ελληνες πίστευαν
πώς στον ουρανό υπήρχαν πράγμα-
τι τά ομοιώματα τού Κριού και του
Ταύρου και ίσως-ίσως και αυτά τά
ίδια τά ζώα. Δέν αποκλείω ότι τήν
37
ίδια ιδέα έχουν και οί μοντέρνοι
αστρολόγοι.
Οι αρχαίοι, γιά νά καθορίσουν
τους αστερισμούς, είχαν απλώς
συγκεντρώσει τά άστρα σέ συνδυα-
σμούς πού τους φαίνονταν λογικοί.
'Υπάρχουν έτσι μερικοί αστερι-
σμοί εκτεταμένοι καί διασκορπι-
σμένοι, ενώ άλλοι πολύ συμπα-
γείς. Ο αστερισμός της Παρθένου
π.χ. καταλαμβάνει πολύ περισσό-
τερο ουράνιο χώρο απ' ότι ό αστε-
ρισμός του Κριού.
Εξ άλλου, ό Ηλιος εκτελώντας
τόν γύρο του στό Ζωδιακό διασχί-
ζει ορισμένους αστερισμούς πάνω
σέ μία μακριά διαγώνιο και άλλους
πάνω σέ μία γωνία σχετικά στενή.
Συνεπάγεται λοιπόν ότι δέν παρα-
μένει σέ όλους τους αστερισμούς
τήν αυτή χρονική περίοδο.
Οί σύγχρονοι αστρονόμοι έχουν
καθορίσει τά σύνορα των αστερι-
σμών περικλείνοντας καί εκείνους
κοντά στό Νότιο Ουράνιο Πόλο,
πού παρατηρήθηκαν στή σημε-
ρινή εποχή — ακολουθώντας, μέ
τή μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια,
τις συγκεντρώσεις τις οποίες πε-
ριγράφουν οί αρχαίοι.
Αυτά τά σύνορα, χρήσιμα στην
αστρονομία σάν σημεία αναφοράς,
είναι σήμερα διεθνώς αναγνωρισμέ-
να από τους αστρονόμους καί χάρη
σ' αυτά είναι δυνατό νά καθορί-
σουμε πόσο χρόνο ό Ηλιος παρα-
μένει στον κάθε αστερισμό του
Ζωδιακού. Ετσι έχουμε :
Αστερισμός Πέρασμα του Ηλιου
σέ ήμερες
Κριός 22
Ταΰρος 35
Δίδυμοι 26
Καρκίνος 21
Λέων 38
Παρθένος 47
Ζυγός 25
Σκορπιός 24
Τοξότης 34
Αιγόκερως 30
Ύδροχόος 24
Ιχθείς 39
Οπως βλέπετε ό Ηλιος μένει
στην Παρθένο σχεδόν έξι εβδο-
μάδες, ένώ στον Καρκίνο μένει μό-
νο τρεις. Ο Σκορπιός είναι ή πιό
ανώμαλη περίπτωση. Ο Ηλιος πα-
ραμένει στον Σκορπιό μονάχα έξη
ήμερες, γιατί κατά τήν διάρκεια
τών άλλων 18, εάν αναλογιστούμε
τά καθορισμένα σύνορα τών αστε-
ρισμών, περνά στην πραγματικότη-
τα από τόν Ομφίοχο, πού κανείς
αστρολόγος δέν θεωρεί σάν αστε-
ρισμό του Ζωδιακού.
38
Οί αστρολόγοι, γενικά, δέν υπο- στό ένα άπό αυτά τά σημεία στις
λογίζουν αυτές τις ιδιομορφίες, ι- 20 Μαρτίου καί στό άλλο έξι μή-
σως γιατί, αν τό έκαναν, θά έπρεπε νες αργότερα, στις 23 Σεπτεμβρίου.
νά υποβάλουν σέ υπερβολική προσ- Εάν προβληματιστούμε μέ τις
πάθεια τις μαθηματικές τους ικα- ισημερίες, βρίσκουμε ότι οί θέσεις
νότητες. Λιγώτερο κυνικά, θά μπο- τους, σχετικά μέ τά άστρα, αλλά-
ρούσαμε νά πούμε ότι τά αστρονο- ζουν αργά μέ τή μετακίνηση του
μικά σύνορα τών αστερισμών κα- άξονα της Γης, άπό όπου προέρχε-
θορίστηκαν από τόν άνθρωπο και ται καί ή προήγηση τών ισημεριών.
θεωρούνται έτσι όπως είναι. Μά Ετσι σέ μιά περίοδο 25.780 χρό-
έτσι όμως μπορούμε ακόμα νά πού- νων κάνουν ενα πλήρη γύρο της
με ότι καί οί ίδιοι οί αστερισμοί έλλειψης, μετακινούμενες άπό α-
καθορίστηκαν άπό τόν άνθρωπο, νατολικά στά δυτικά μέ κατεύθυν-
όπως καί ή συμφωνία νά διαιρεί- ση αντίθετη εκείνης του Ηλιου,
ται ή έλλειψη σέ δώδεκα μέρη άντί πού κινείται κατά μήκος τής έλλει-
σέ δέκα ή εκατό. Οπωσδήποτε οί ψης·
αστρολόγοι διευκόλυναν τή δου- Ο χρόνος πού κάθε ισημερία πα-
λειά τους βεβαιώνοντας ότι οί αστε- ραμένει σ' έναν άπό τους αστερι-
ρισμοί είναι όλοι της ίδιας έκτα- σμούς του Ζωδιακού, εξαρτάται άπό
σης καί ότι ό Ηλιος παραμένει τήν έκταση του αστερισμού κατά
στον καθένα τόν αυτό αριθμό ήμε- μήκος τής ελλείψεως καί είναι ευ-
ρων. κολο νά υπολογιστεί. (Βλέπετε τόν
Γιά νά δικαιολογηθεί τό γεγονός πίνακα). Ασφαλώς αν δεχτούμε
ότι όταν οί αστρολόγοι λένε πώς όλους τους αστερισμούς ίδιους, μπο
ό Ηλιος είναι π.χ. στον Κριό, αυ- ρούμε νά πούμε ότι μία ισημερία
τός μπορεί καί νά μήν είναι στην παραμένει στον κάθε αστερισμό
πραγματικότητα εκεί, όπως θά μπο- του Ζωδιακού γιά 2.148 χρόνια.
ρούσε νά ακριβολογήσει ένας α-
στρονόμος, υπάρχει μιά αστρολο- Αστερισμός Πέρασμα τής ισημε-
γική συνθήκη πού καταργεί τους ρίας σέ χρόνια
αστερισμούς. Οί φίλοι μας αστρο- Κριός 1 550
λόγοι λοιπόν μιλούν γιά «σημα- Ταϋρος 2 470
σία» του Ζωδιακού. Τά σημεία αυ- Δίδυμοι 1 840
τά έχουν τά ίδια ονόματα μέ τους Καρκίνος 1 480
αστερισμούς, είναι όμως κάτι τό Λέων 2 680
εντελώς διαφορετικό. Παρθένος 3 320
Οσο γιά τόν Ηλιο, λένε οί Ζυγός 1 760
αστρολόγοι, παραμένει σέ κάθε ση- Σκορπιός 1 700 (1)
μείο τήν ίδια χρονική περίοδο. Τοξότης 2 400
Δέν ενδιαφέρει λοιπόν αν ό Ηλιος Αιγόκερως 2 125
είναι ή όχι στον αστερισμό του Υδροχόος 1 700
Κριού. Οί αστρολόγοι λένε ότι τό Ιχθείς 2 760
σημείο αυτό είναι του Κριού. (1) Γιά 1225 χρόνια αυτής τής
Ετσι μέ βάση τους φανταστικούς περιόδου ή ισημερία στην πραγμα-
αστερισμούς τών αρχαίων, οί άστρο τικότητα βρίσκεται στον Ομφίοχο.
λόγοι κατασκεύασαν ένα σύστημα Θεωρούμε ότι ή ισημερία πού πέ-
σημείων ακόμα πιό φανταστικό καί φτει στις 20 του Μαρτίου ονομά-
μέ τόν τρόπο αυτό εντυπωσιάζουν ζεται ισημερία του χειμώνα γιατί
τους αφελείς. σημειώνει τήν αρχή τής άνοιξης
Η ίδια όμως ή ελλειπτική παρα- στην βόρεια ζώνη (στή νότια ζώνη
μένει σταθερή στους αιώνες γιατί αντιθέτως σημειώνει τήν αρχή του
είναι μιά κάτοψη του επιπέδου της φθινοπώρου).
περιφοράς της Γης γύρω άπό τόν Οταν ό Ηλιος περνά στή χειμε-
Ηλιο καί έτσι δέν αλλάζει πολύ. ρινή ισημερία διασχίζοντας τόν
Η θέση του Ηλιου επιδρά στις ουράνιο ισημερινό βρίσκεται στον
εποχές καί τήν διάρκεια της ημέ- αστερισμό τών Ιχθύων καί μάλιστα
ρας και της νύχτας σύμφωνα μέ κάπως δυτικότερα. Σέ κάθε επόμενη
τήν σχέση της έλλειψης στον χειμερινή ισημερία, επειδή τό ση-
ουράνιο ισημερινό. Η θέση όμως μείο τομής μεταφέρεται κατά 0.014
του ουράνιου ίσημερινού αλλάζει βαθμούς (ή 0.84 λεπτά τόξου), ό
μέ τήν προήγηση τών ισημεριών. Ηλιος βρίσκεται πάντοτε πιό δυ-
Τά σημεία στά οποία, ό ουράνιος τικά. Σέ κάποια στιγμή στό μέλ-
ισημερινός τέμνει τήν έλλειψη λέ- λον θά γλιστρήσει στον Ύδροχόο,
γονται ισημερίες (περίοδοι όπου ένώ στό μακρυνό παρελθόν ήταν
ή ήμερα καί ή νύχτα έχουν τό στον Κριό. Πραγματικά στά 100
ίδιο μήκος). Ο Ηλιος βρίσκεται π.Χ. τό σημείο τής χειμερινής Ίση-
μερίας βρισκόταν ακριβώς στό δυ-
τικό όριο του Κριού. Επειδή ή
χειμερινή ισημερία ήταν ένα λογι-
κό σημείο γιά τήν αρχή του χρό-
νου (σήμερα οι δυτικοί χρησιμο-
ποιούν ενα άλλο) έγινε συνήθεια
νά ξεκινά ό κατάλογος των αστε-
ρισμών άπό τόν Κριό. Οί αστρολό-
γοι τό κάνουν ακόμα και σήμερα.
Πηγαίνοντας πίσω στά 100 π.Χ.
μπορούμε νά βεβαιώσουμε ότι ό
Ηλιος εισέρχεται στον Κριό τή
στιγμή της χειμερινής ισημερίας
και προχωρά ανατολικά διασχί-
ζοντας στή συνέχεια τόν Ταύρο,
τους Διδύμους και τους υπόλοιπους
αστερισμούς μέ τή σειρά.
Η Ηλιος διασχίζει τόν Κριό σέ
22 ημέρες, παραμένει δηλαδή άπό
τις 20 Μαρτίου εως τις 11 Απρι-
λίου, στιγμή κατά τήν οποία ει-
σέρχεται στον Ταύρο, όπου παρα-
μένει 35 ήμέρες κ.λπ. Εάν εξισώ-
σουμε τήν έκταση τών αστερισμών
και χρησιμοποιήσουμε αντί αυτών
τά σημεία, ό Ηλιος εισέρχεται στό
«σημείο» του Κριού στις 20 Μαρ- Σχηματική αναπαράσταση του Ζωδιακού κύκλου. Γεμάτος μυστήριο γιά
τίου και παραμένει στό κάθε «ση- τόν περισσότερο κόσμο, ό Ζωδιακός κύκλος απέφερε πολλά χρήματα στους
μείο» γιά ενα δωδέκατο του έτους, αστρολόγους πού έκμεταλεύονται ακόμα και σήμερα τήν άγνοια του κοινού.
δηλαδή περίπου 30,5 ήμερες. Στόν
επόμενο πίνακα θα βρείτε τις χρο- πίου, θά βρείτε ότι οί ημέρες πού ρισμό του Κριού άπό τις 21 Μαρ-
νολογίες, στις όποιες ό Ηλιος ει- άντιστοιχούν στό κάθε σημείο εί- τίου εως τις 12 Απριλίου. Στά
σήλθε σέ κάθε αστερισμό και σέ ναι οί αυτές μέ τόν πίνακα πού 41 μ.Χ. παρέμενε έκεί άπό τις 22
κάθε «σημείο» στά 100 π.Χ. είδαμε πιό επάνω (ήμέρα επάνω, Μαρτίου εως τις 13 Απριλίου συ-
Πριν άπό τό 100 π.Χ. ό Ηλιος ήμέρα κάτω). νεχίζοντας έτσι στά επόμενα χρό-
εισερχόταν στόν Κριό κάθε φορά Η πραγματική θέση του Ηλιου νια. Σήμερα ή θέση του Ηλιου

Αστερισμός ή σημείο Ο Ηλιος εισέρχεται στόν Ο Ηλιος εισέρχεται στό

αστερισμό σημείο
Κριός 20 Μαρτίου 20 Μαρτίου
Ταΰρος 12 Μαρτίου 20 Απριλίου
Δίδυμοι 17 Μαΐου 22 Μαΐου
Καρκίνος 12 Ιουνίου 22 Ιουνίου
Λέων 3 Ιουλίου 23 Ιουλίου
Παρθένος 10 Αυγούστου 22 Αυγούστου
Ζυγός 26 Σεπτεμβρίου 22 Σεπτεμβρίου
Σκορπιός 21 Οκτωβρίου 22 Οκτωβρίου
Τοξότης 14 Νοεμβρίου 22 Νοεμβρίου
Αιγόκερως 18 Δεκεμβρίου 22 Δεκεμβρίου
Υδροχόος 17 Ιανουαρίου 22 Ιανουαρίου
Ιχθείς 10 Φεβρουαρίου 21 Φεβρουαρίου

και νωρίτερα. Αυτά λοιπόν είναι
τά αποτελέσματα της προήγησης
τών ισημεριών. Οί αστρολόγοι ό-
μως καθώρισαν ότι τά σημεία του
Ζωδιακού δέν έχουν αλλάξει καθό-
λου άπό τά 100 π.Χ.
Εάν πάρετε τήν εφημερίδα σας
σήμερα καί συμβουλευθήτε τήν α-
ναπόφευκτη στήλη του ώροσκο-
στό Ζωδιακό μετατοπίζεται συνε-
χώς σέ σχέση μέ τό ημερολόγιο
μας, εξ αιτίας της προηγήσεως τών
ισημεριών. Ετσι, κάθε 70,6 χρό-
νια ή ζωδιακή θέση του Ηλιου
είναι τέτοια, ώστε ή ισημερία μετα-
τοπίζεται κατά μία ήμέρα προς τά
εμπρός. Γι' αυτό στά 29 π.Χ. ό
Ηλιος ήταν ουσιαστικά στόν άστε-
έχει μετατοπιστεί κατά 29 ήμερες
και βρίσκεται στόν Κριό άπό τις
18 Απριλίου εως τις 10 Μαΐου.
Μέ τόν τρόπο αυτό κατασκευάζου-
με ένα νέο πίνακα πού περιέχει
τίς ήμέρες στις όποίες ό Ηλιος
βρίσκεται στους διάφορους αστε-
ρισμούς αλλά μέ τά σημερινά δε-
δομένα.
39
 Αστερισμός ή σημείο
Κριός
Ταύρος
Δίδυμοι
Καρκίνος
Λέων
Παρθένος
Ζυγός
Σκορπιός
Τοξότης
Αιγόκερως
Ύδροχόος
Ιχθείς
Μολονότι υπάρχει μιά μετακίνη-
ση 29 ήμερων, τά αστρολογικά ση-
μεία παραμένουν σταθερά, χωρίς
νά τά έπιρεάζει ή προήγηση τών
ισημεριών.
Στά 100 π.Χ. όταν οί αστερισμοί
καί τά σημεία ήταν σχεδόν σέ
συμφωνία, ό Ηλιος παρέμενε στους
αυτούς αστερισμούς και σημεία,
γιά 277 ήμερες τόν χρόνο. Σήμερα
αστερισμοί και σημεία συμφωνούν
μόνο γιά 106 ήμερες τόν χρόνο.
Αν κάναμε τόν Ηλιο νά εισέλθει
στον αστερισμό του Κριού στις 18
Απριλίου, όπως συμβαίνει σήμερα,
θεωρώντας όλους τους αστερισμούς
τής ίδιας έκτασης, σημεία καί αστε-
ρισμοί θά συμφωνούσαν μόνο γιά
24 ήμερες. Θά προσθέσω ακόμα ότι
μετά από 140 χρόνια περίπου οι
αστερισμοί καί τά σημεία δέν θά
ταιριάζουν πιά.
40
Ο Ηλιος εισέρχεται
στον αστερισμό
18 Απριλίου
11 Μαΐου
15 Ιουνίου
11 Ιουλίου
1 Αυγούστου
8 Σεπτεμβρίου
15 Οκτωβρίου
19 Νοεμβρίου
14 Δεκεμβρίου
16 Ιανουαρίου
15 Φεβρουαρίου
10 Μαρτίου
Θά αναρωτιέστε ίσως, πώς είναι
δυνατό, οί αστρολόγοι νά μήν υπο-
λογίζουν την μετακίνηση αυτή τών
ισημεριών. Ο πραγματικός λόγος
δέν πρέπει νά είναι ό φόβος τών
μαθηματικών επιπτώσεων. Πιστεύω
προσωπικά ότι μάλλον θά πρόκει-
ται γιά τεμπελιά.
Καί είναι αυτό, κατά τήν γνώμη
μου πάντα, πού αποδεικνύει τό πα-
ράλογο της αστρολογίας. Εάν ή
θέση του Ηλιου, ανάμεσα στους
αστερισμούς έχει ουσιαστική ση-
μασία, τότε είναι ή τωρινή θέση
αυτή πού λογαριάζεται καί όχι
εκείνη στά 100 π.Χ. Εάν από τήν
άλλη μεριά ή σημερινή θέση δέν
ενδιαφέρει γιατί λοιπόν θά έπρεπε
νά έχει σημασία μιά οποιαδήποτε
άλλη θέση;
Συνεχίζουμε τώρα νά εξετάζουμε
τήν χειμερινή ισημερία. Στά 100
Ο Ηλιος εισέρχεται
στο σημείο
20 Μαρτίου
20 Απριλίου
22 Μαΐου
22 Ιουνίου
23 Ιουλίου
22 Αυγούστου
22 Σεπτεμβρίου
22 Οκτωβρίου
22 Νοεμβρίου
22 Δεκεμβρίου
22 Ιανουαρίου
21 Φεβρουαρίου
π.Χ. όπως είπα, ό Ηλιος έφτανε
τή χειμερινή ισημερία στό δυτικό
άκρο του Κριού η γιά νά περάσει
στον Ταύρο έπρεπε νά διασχίσει
όλο τόν αστερισμό. Από τότε ό
Ηλιος εισερχόταν στην χειμερινή
ισημερία σέ ένα σημείο του Ουρά-
νιου Ισημερινού, ολοένα καί πιό
δυτικά, μέσα στον αστερισμό τών
Ιχθύων.
Τό ότι ή χειμερινή ισημερία θά
περνούσε στον αστερισμό τών Ι-
χθύων στά 100 π.Χ., οφείλεται στό
σύνορο μεταξύ του Κριού καί Ι-
χθύων πού καθωρίστηκε αυθαίρε-
τα άπό τους αστρονόμους. Στά άρ-
χαϊα χρόνια, τό σύνορο αυτό ήταν
πιό ακαθόριστο καί μπορούμε νά
σκεφτούμε ότι βρισκόταν 1,4 βα-
θμούς πιό δυτικά. Στήν περίπτωση
αυτή τό σημείο της χειμερινής ιση-
μερίας θά μετατοπίστηκε στους
Ιχθείς στά 4 π.Χ.
Αυτό παρουσιάζει ασφαλώς πολύ Αστερισμός ή σημείο Ισημερία στον Ισημερία στον υποθετικό
μεγάλο ενδιαφέρον γιά ένα μυστι- αστερισμό πραγματικό αστερισμό
κιστή.
Εάν γράψουμε «Ιησούς Χρι- Ταύρος 4 410 π.Χ. 4 395 π.Χ.
στός, Θεού Υιός, Σωτήρ» έχουμε Κριός 2 570 π.Χ. 2 247 π.Χ.
πέντε λέξεις πού τά αρχικά τους Ιχθείς 100 π.Χ. 100 π.Χ.
είναι Ι, Χ, Θ, Υ, Σ. Αυτά τά πέντε Υδροχόος 2 660 μ.Χ. 2 049 μ.Χ:
γράμματα στή σειρά σχηματίζουν Αιγόκερως 4 360 μ.Χ. 4 197 μ.Χ.
την λέξη «ΙΧΘΥΣ». Γι' αυτόν άλλω- Τοξότης 6 485 μ.Χ. 6 345 μ.Χ.
στε το λόγο οί πρώτοι χριστιανοί, Σκορπιός 8 885 μ.Χ. 8 493 μ.Χ. .
όταν ήταν επικίνδυνη γι' αυτούς Ζυγός 10 585 μ.Χ. 10 641 μ.Χ.
μιά ανοικτή παραδοχή τής πίστης Παρθένος 12 345 μ.Χ. 12 789 μ.Χ.
τους, χρησιμοποιούσαν σά σύμ- Λέων 15 665 μ.Χ. 14 937 μ.Χ.
βολο το ψάρι. Καρκίνος 18 345 μ.Χ. 17 085 μ.Χ.
Δεν είναι ενδιαφέρον ότι στά Δίδυμοι 19 825 μ.Χ. 19 233 μ.Χ.
4 π.Χ., ή χειμερινή ισημερία μετα-
κινήθηκε στον αστερισμό Ιχθύων;
Οποιος σκέπτεται ότι ή πρώτη επι-
θυμία του Θεού, τοποθετώντας τά
άστρα ήταν νά εκφραστεί προς τους Av θέλουμε νά υποστηρίξουμε ρανού, αλλά ποιος είμαι έγώ πού
ανθρώπους μέ εύκολα κρυπτογρα- ότι ή είσοδος τής χειμερινής ιση- νά μπορώ νά τό αρνηθώ ή νά τό
φήματα, πρέπει νά μείνει εντυπω- μερίας στους Ιχθείς σημαίνει τήν επιβεβαιώσω;
σιασμένος. γέννηση του Ιησού, τότε έχουμε Μετά, στά 2.247 π.Χ., ή χειμε-
Αλλά ας αφήσουμε τό σύνορο κάθε δικαίωμα νά υποθέτουμε πώς ρινή ισημερία έφτανε στον Κριό.
Κριός - Ταύρος του 100 π.Χ. (αυτό κάθε νέα είσοδος σέ έναν αστερι- Εδώ έχουμε όμως, σύμφωνα μέ
δέν μπορεί νά ενοχλεί τους μυστι- σμό δείχνει και ένα γεγονός άλλο τήν σύγχρονη ερμηνεία τής Βίβλου,
κιστές, γιατί μιά διαφορά εκατό τόσο σημαντικό γιά τήν ιστορία ότι ή χρονολογία αυτή είναι τρεις
χρόνων είναι γι' αυτούς ένα τίποτα) του ανθρώπου. μόνο αιώνες προτού ό Αβραάμ
και ας υπολογίσουμε τις χρονολο- Ετσι αν χρησιμοποιήσουμε τους θυσιάσει ένα Κριό στή θέση του
γίες στις όποίες ή χειμερινή ιση- υποθετικούς αστερισμούς (δηλαδή γυιού του Ισαάκ. Ισως λοιπόν αυ-
μερία φτάνει σέ άλλα σύνορα και τους αστερισμούς τής ίδιας έκτα- τή ή είσοδος έχει νά κάνει μέ τίς
περνά σέ άλλους αστερισμούς. Μπο σης), ή χειμερινή ισημερία εισερ- πηγές του Ιουδαϊσμού. Ποιος μπο-
ρούμε νά τό κάνουμε είτε παίρνον- χόταν στον Ταύρο στά 4.395 π.Χ. ρεί νά τό αμφισβητήσει;
τας τά πραγματικά σύνορα τών ίσως νά ήταν ή εποχή πού στην Γιά τήν είσοδο στους Ιχθείς
αστερισμών, πού καθορίστηκαν ά- αρχαία Κρήτη άρχιζε ή λατρεία σας έχω ήδη μιλήσει. Στά 2.049,
πό τους σύγχρονους αστρονόμους, του Ταύρου. Δέν ξέρω βέβαια αν δηλαδή σέ 3/4 αιώνος περίπου, ή
είτε προυποθέτοντας ότι οί αστε- αυτό είναι αληθινό ή αν αυτά πού χειμερινή ισημερία θά περάσει
ρισμοί έχουν όλοι τήν ίδια έκτα- συνέβαιναν στό μικρό μεσογειακό στον Υδροχόο (έάν θεωρήσουμε
ση. Και νά τό αποτέλεσμα : νησί άξιζαν τήν προσοχή του ού- τους αστερισμούς μέ βάση τήν

41
 ταυτότητα τής έκτασης τους). Αν-
τίθετα μέ βάση τα πραγματικά με-
γέθη τους τό πέρασμα θά συμβεί
μετά άπό επτά αιώνες περίπου.
Τι θά συμβεί λοιπόν στά 2.049
μ.Χ.; Ο Υδροχόος παριστάνεται
σάν ένας άνθρωπος, πού ρίχνει νε-
ρό σε ένα βάζο. Αυτό είναι δυνατό
νά συμβολίζει τό γεγονός ότι οί
ουρανοί θά δώσουν ειρήνη και ευη-
μερία στή Γη.
Τό μεγάλο πλεονέκτημα του μυ-
στικισμού είναι ακριβώς ή αδυνα-
μία στην απόδειξη του λάθους
μιας ερμηνείας. Εάν ό επόμενος
αστερισμός μας καταστρέψει, εκεί-
νοι πού θά επιζήσουν θά μπορούν
νά πουν πώς ό Υδροχόος συμβό-
λιζε τήν ραδιενεργό βροχή και θά
έκπλαγούν άπό τήν ακρίβεια επι-
τυχίας τής αστρολογίας.
Ολα τά όσα είπαμε γιά τή χει-
μερινή Ισημερία ισχύουν καί γιά
τή φθινοπωρινή ισημερία (πού γιά
τό νότιο ημισφαίριο είναι χειμερι-
νή ισημερία), μόνο πού θά πρέπει
νά μετακινήσουμε τους αστερι-
σμούς η τά σημεία κατά έξι.
Οταν ή χειμερινή ισημερία ήταν
στο δυτικό σύνορο του Κριού, τό
σημείο τής φθινοπωρινής ισημε-
ρίας βρισκόταν (θεωρώντας τους
αστερισμούς τής ίδιας έκτασης)
στά σύνορα του Ζυγού. Σήμερα βρί-
σκεται στον αστερισμό τής Παρ-
θένου.
Ακριβώς στή μέση μεταξύ δύο
ισημεριών βρίσκονται τά ηλιοστά-
σια. Στά σημεία αυτά ή κίνηση
του Ηλιου σταματά νά απομακρύ-
νεται άπό τόν ουράνιο ισημερινό
και δημιουργείται έτσι μία περίο-
δος ακινησίας. Κατόπιν ξαναγυρ-
νά προς τόν ισημερινό. Σ' αυτά
τά σημεία στασιμότητας, όταν δη-
λαδή ό Ηλιος φτάνει στή μεγα-
λύτερη θέση του Βορρά ή του Νό-
42
του, έχουμε τοποθετήσει τά ηλιο-
στάσια, ορισμός πού προέρχεται
άπό τήν ελληνική λέξη πού ση-
μαίνει «Ηλιος στάσιμος».
Τό ηλιοστάσιο, στό όποιο ό
Ηλιος φτάνει στό μεγαλύτερο βό-
ρειο σημείο, πέφτει στις 21 Ιου-
νίου. Στό βόρειο ημισφαίριο ή ήμε-
ρα έχει τήν μεγαλύτερη της διάρ-
κεια και ή νύκτα εΐναι, κατά συνέ-
πεια, ή πιο μικρή. Γιά μας δηλαδή,
στό βόρειο ημισφαίριο, είναι τό
καλοκαιρινό ηλιοστάσιο.
Τό καλοκαιρινό ηλιοστάσιο έρ-
χεται τρεις μήνες μετά τή χειμε-
ρινή ισημερία. Περνά δηλαδή ό
Ηλιος, σ' αυτό τό διάστημα, μέσα
άπό τρεις αστερισμούς. Στά 100 π.Χ
ό Ηλιος, ξεκινώντας άπό τό δυτικό
σύνορο του Κριού, διέσχιζε τόν
Κριό, τόν Ταΰρο καί τους Διδύμους.
Μέ τήν παραδοχή ότι οί αστερι-
σμοί έχουν τό αυτό μέγεθος, ό Η-
λιος κατά τή στιγμή του θερινού
ηλιοστασίου εισερχόταν στον αστε-
ρισμό του Καρκίνου.
Κατά τή διάρκεια του θερινού
ηλιοστασίου ό Ηλιος βρίσκεται
23,5 βαθμούς νοτιότερα του ουρά-
νιου ισημερινού και λάμπει κατ'
ευθείαν επάνω σέ εκείνα τά σημεία
τής Γης πού βρίσκονται σέ βόρειο
γεωγραφικό πλάτος 23,5 βαθμών.
Η παράλληλη αυτή του γεωγραφι-
κού πλάτους ονομάζεται «Τροπι-
κός», άπό τόν Ελληνικό όρο «τρέ-
πομαι», γιατί όταν ό Ηλιος φτά-
νει στό βόρειο αυτό σημείο τής
ουράνιας σφαίρας δεν συνεχίζει
νά προχωρά, αλλά γυρίζει και αρ-
χίζει νά κινείται προς τά νότια.
Επειδή μάλιστα γύρισε κατά τήν
στιγμή τής εισόδου του στον αστε-
ρισμό του Καρκίνου (τουλάχιστον
στά 100 π.Χ.), ή γραμμή τών 23,5
βαθμών,σέ βόρειο γεωγραφικό πλά-
τος, ονομάστηκε «Τροπικός του
Καρκίνου».
Εάν τώρα, αρχίσουμε άπό τό
Ζυγό, όταν ό Ηλιος εισέρχεται
στή φθινοπωρινή ισημερία, με-
τρώντας και πάλι τρεις αστερι-
σμούς, βλέπουμε ότι διασχίζει δια-
δοχικά τους Ζυγό, Σκορπιό και Το-
ξότη και όταν φτάνει: στό χειμε-
ρινό ηλιοστάσιο εισέρχεται στον
Αιγόκερω. Ετσι ή γραμμή αυτή
πού βρίσκεται σέ νότιο γεωγραφι-
κό πλάτος 23,5 βαθμών ονομάζε-
ται «Τροπικός του Αιγόκερω».
Μεταξύ αυτών τών δύο φαντα-
στικών γραμμών απλώνονται στην
σφαίρα μας οί «Τροπικοί». Εάν
θά κοιτάξετε ενα οποιοδήποτε βι-
βλίο γεωγραφίας, θά δείτε ότι και
οί δύο αυτοί τροπικοί φέρνουν
τά ονόματα τους άπό τους αρχαίους
Ελληνες. Δηλαδή Καρκίνος και
Αιγόκερως.
Εχουμε τώρα, ότι, όταν ό Ηλιος
λάμπει κατ' ευθείαν επάνω άπό τόν
Τροπικό του Καρκίνου βρίσκε-
ται στον αστερισμό τών Διδύμων
καί όταν λάμπει επάνω άπό τόν
Τροπικά του Αιγόκερω βρίσκεται
στον αστερισμό του Τοξότη.
Η γεωγραφία, όπως καί ή αστρο-
λογία, αλλά γιά λόγους περισσό-
τερο ισχυρούς (τί σημασία έχει νά
λές Τροπικός του Καρκίνου αντί
Τροπικός τών Διδύμων), δεν ανα-
γνωρίζει τήν προήγηση τών ιση-
μεριών.
Είναι πιθανό νά μήν ενδιαφέρει
ούτε τήν αστρολογία. Κατά βάθος
πιστεύετε στ' αλήθεια ότι ή θέση
του Ηλιου, σέ σχέση μέ τά άστρα,
σδς έπιρρεάζει κατά τόν ένα τρόπο
ή τόν άλλο; Κι αν είναι έτσι, ή
«τωρινή» θέση του Ηλιου είναι
αυτή πού μας ενδιαφέρει ή εκείνη
πού είχε 2.000 χρόνια πρίν;
Κατά τήν προσωπική μου γνώμη,
αυτό τό ίδιο τό λογικό περιεχόμε-
νο τής αστρολογίας, άσχετα μέ τή
θέση του Ηλιου πού θεωρούμε,
είναι μηδέν.
Isaak Asimof
 ΤΙΜΗΤΙΚΗ ΔΙΑΚΡΙΣΗ Σ' ΕΛΛΗΝΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗ
Ο Καθηγητής της Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας του Παν)μίου Αθηνών κ. Νικ.
Συμεωνίδης έτυχε τιμητικού παρασήμου πρώτης κατηγορίας για τήν Επιστήμη και τήν
Τέχνη άπό τον Πρόεδρο τής Αυστριακής Δημοκρατίας. Η τιμητική αυτή διάκριση έγι-
νε στον κ. Νικ. Συμεωνίδη για τις εξαιρετικές του επιστημονικές έρευνες, καθώς
επίσης και για τήν στενή συνεργασία του μέ το Φυσιογραφικο Μουσείο τής Βιέννης.
Η απονομή του παρασήμου έγινε σ' επίσημη τελετή στο 'Υπουργείο Επιστήμων και
Ερευνών τής Αυστρίας, στην Βιέννη, τον Αύγουστο του 1975.

ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΚΕΣ
ΑΠΟΛΙΘΩΜΕΝΑ ΖΩΑ ΣΤΟ ΨΥΧΙΚΟ
(ΤΟΥΡΚΟΒΟΥΝΙΑ)
Πρόσφατα, κατά τήν διάρκεια των ετών 1973-1975,
στα ασβεστολιθικά χάσματα των Τουρκοβουνίων (Ψυ-
χικού) βρέθηκαν, μετά άπό ανασκαφές, απολιθώμα-
τα υψηλής επιστημονικής σημασίας. Η ηλικία των
απολιθωμάτων αυτών είναι Μέσο Πλειστόκαινο,δηλ.
περίπου 500 χιλιάδες χρόνια.
Τά ζώα πού βρέθηκαν είναι τά εξής:
1. Felis (Lynx) issiodorensis (Σαρκοφάγο).
2. Cervus philisi (ελάφια).
3. Equus sp. (Αλογα, νέα ίσως είδη για τήν επι-
στήμη).
4. Homotherium crenatidens (Σαρκοφάγο).
5. Dicerorhinus sp. (Ρινόκεροι).
6. Πίθηκοι.
Oi πίθηκοι γιά πρώτη φορά ανευρίσκονται στα
Πλειστοκαινικά στρώματα τής Ελλάδος. To Homo-
therium crenatidens είναι ενα μεγάλο σαρκοφάγο
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ
ζώο μέ τεράστιους κυνόδοντες και ανήκει στην ομάδα
τών σημερινών λεόντων.
Από τήν μελέτη του υλικού αύτού εξάγονται ενδια-
φέροντα συμπεράσματα γιά τήν Παλαιομορφολογία
τής Αττικής και γιά τό κλίμα τής εποχής εκείνης.
Οί ανασκαφές συνεχίζονται γιατί πιστεύουμε ότι θα
έλθουν στο φώς νέες πανίδες ζώων, οί όποιες έζησαν
στό Πλειστόκαινο τής Αττικής.
Ο Κύριος Νικ. Συμεωνίδης, πού είναι ένας άπό
τους επιστημονικούς συνεργάτες του περιοδικού «ΑΙ-
ΝΙΓΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ», σέ μία σειρά άρ-
θρων θά παρουσιάσει τους παλαιοντολογικούς θησαυ-
ρούς τής χώρας μας. Τό πρώτο άρθρο του θά αναφέ-
ρεται στους νάνους ελέφαντες τής νήσου τής Δωδε-
κανήσου ΤΗΛΟΥ. Νάνοι ελέφαντες πού ό χαυλιό-
δοντάς τους δεν περνά σέ μήκος τό μήκος ενός Τσι-
γράφου. Τό άρθρο αυτό θά παρουσιαστεί στό επό-
μενο τεύχος.

αρκετός καιρός πού ή Βύν παραμένει σύζυγος και

Ο ΓΥΜΝΟΣ ΓΑΜΠΡΟΣ
Ο τρόπος μέ τον οποίο βλέπουμε τους λεγόμενους
πρωτόγονους λαούς είναι σχεδόν αντιφατικός. Γιατί
άν απ' τή μια πλευρά αισθανόμαστε μιά αόριστη νο-
σταλγία, σαν ή άτταβιστική μας μνήμη νά μας υπενθυ-
μίζει ότι κάποτε κι εμείς είμασταν έτσι, άπ' τήν
άλλη πλευρά δεν μπορούμε νά μήν έχουμε και ένα
αίσθημα υπεροχής απέναντι τους, καθώς έμεϊς είμα-
στε «οί πολιτισμένοι» ένώ αυτοί είναι οί «απολίτι-
στοι». Γιά τους λόγους αυτούς είναι δύσκολο γιά
τους επιστήμονες νά πιάσουνε φιλία μέ τους πρωτό-
γονους πού τους συναντούν στά ταξίδια ή τις μετακι-
σεις τους. Ιδού όμως ή ιδιόρρυθμη περίπτωση τής
αμερικανίδας ανθρωπολόγου Βύν Σάρζεντ, 42 ετών,
πού αξίζει νά τή διηγηθούμε. Συνέβη στην κοιλάδα
ανάμεσα στά βουνά του δυτικού Ιριάν τής Νέας Γουϊ-
νέας, όπου είχε μεταβεί ή Σάρζεντ μέ βασικό σκοπό
τή μελέτη τής σεξουαλικής συμπεριφοράς τών ιθαγε-
νών, και όπου ερωτεύτηκε παράφορα τον αρχηγό
τής φυλής τον Ομπαχαρόκ (Obaharok). Θά σκε-
φτήτε ίσως ότι μετά τήν εμπειρία ή δεσποινίς θά
είχε γυρίσει στην πατρίδα της. Ο μ ω ς όχι. Είναι
αποτελεί μέρος του χαρεμιού του πρωτόγονου. Ε χ ε ι
επίσης παρατήσει τό ευρωπαϊκό ντύσιμο και φοράει
μόνο μιά φουστίτσα άπό φύλλα μπανανιάς. Ο σύζυ-
γος όμως κατά τήν πατροπαράδοτη συνήθεια περιφέ-
ρεται εντελώς γυμνός. Πρόκειται μήπως γιά μιά πρω-
τότυπη ερωτική ιστορία; 'Οχι. Η ανθρωπολόγος ενώ-
θηκε μέ τά δεσμά του γάμου μέ τον Ομπαχαρόκ,
δίνοντας του γιά προίκα 11 γουρουνόπουλα και 5 κομ-
μάτια υφάσματος, γιά προσωπικό της ενδιαφέρον.
Σκέπτεται νά τον χωρίσει και νά γυρίσει στην Αμε-
ρική μόλις τελειώσει τή μελέτη της πάνω στη σε-
ξουαλική συμπεριφορά τών αγρίων. Ο σύζυγος βέ-
βαια αγνοεί τις προθέσεις τής λευκής συζύγου του.
Τί θά συμβεί άραγε άν πληροφορηθεί τον αληθινό σκο-
πό τής Βύν και καταλάβει ότι τον εκμεταλλεύτηκε;
Η κυρία πρέπει νά είναι πολύ προσεχτική, προει-
δοποίησε ή Ινδονησιακή κυβέρνηση, γιατί κινδυνεύει
νά φαγωθεί, άν παραβεί ορισμένους νόμους τής φυλής,
πάνω στό γάμο, πού ισχύουν ακόμα στις φυλές του
δυτικού Ίριάν. Νά είναι μόνο μιά προειδοποίηση;
Μάλλον όχι. Σ' αυτές τις ίδιες περιοχές χάθηκε τό
1961 ένας άλλος ανθρωπολόγος, ό Μίκαελ Ροκφέλ-
λερ, τό σώμα του όποιου δέ βρέθηκε πουθενά.

43
 οι διωρυγες
του αρη
Δρ. Πέτρος Ροβιθης

Δέν υπάρχουν λογικά όντα στον Α ρ η , υπάρχει όμως

ζωή σέ υποτυπώδη έστω κατάσταση; Τά δεδομένα
και οί έρευνες της επιστήμης αυτό δείχνουν. Εξ
άλλου δέν είναι απαραίτητο νά βρούμε «ανθρώπους»
και στον Αρη, μας φτάνει ή ζωή.

44
 Σ
τό άρθρο του προηγουμέ-
νου τεύχους αναφερθήκαμε
σέ μερικές άπό τις κλασσι-
κές γνώσεις για τόν πλανήτη Α ρ η ,
περιγράφοντας την επιφάνεια του
και αναφέροντας δεδομένα αστρονο-
μικών μελετών, πού σήμερα εξακο-
λουθούν να αποτελούν σοβαρές γνώ-
σεις για τόν Α ρ η , ανεξάρτητα άπό
τις μελέτες πού συνεχίζονται μέ
τις μοντέρνες μεθόδους. Στό σημε-
ρινό άρθρο θα αναφερθούμε σέ με-
ρικά ζητήματα πού προκάλεσαν πολ-
λές συζητήσεις καί, αν και άπορρί-
φτηκαν τελικά, έθεσαν το πρόβλημα
της ύπαρξης ζωής στον πλανήτη
Α ρ η , καί δημιούργησαν τόσο θόρυ-
βο, ώστε ό απόηχος του να φτάνει
μέχρι τις μέρες μας παρά το οτι
αποδείχτηκε αδιάσειστα, πώς οί βά-
σεις στις όποίες στηρίχτηκε αυτός ό
θόρυβος είναι εντελώς λαθεμένες.
Οι διώρυγες του Α ρ η είναι ένα
άπό τα «μυστήρια» πού απασχόλη-
σαν όχι μόνο τόν κόσμο τών ειδι-
κών αλλά καί τό εύρύ κοινό για
πολλές δεκάδες χρόνια. Επειδή ακό-
μα και σήμερα, γράφονται αρκετά
γιά τό ζήτημα αυτό, θά άναφερ-
θούμε μέ αρκετές λεπτομέρειες, ή
τουλάχιστο, μέ τόσες, όσες χρειά-
ζονται γιά νά δώσουμε μιά σαφή
εικόνα του όλου θέματος.
Ο Σκιαπαρέλλι, άριστος αστρο-
νόμος και εξαιρετικός παρατηρητής,
ειδικός στά θέματα τών πλανητών,
ήταν διευθυντής του Αστεροσκο-
πείου του Μιλάνου. Τό Σεπτέμβριο
του 1877 ό Α ρ η ς θά βρισκόταν σέ
θέση πολύ ευνοϊκή γιά παρατήρηση
και ό Σκιαπαρέλλι είχε προγραμμα-
τίσει νά σχεδιάσει τό χάρτη του.
Τό τηλεσκόπιο πού διέθετε είχε διά-
μετρο 218 χιλιοστών καί στη θέση
πού θά ήταν ό Α ρ η ς τότε μπορούσε
νά διακρίνει σχηματισμούς πάχους
μέχρι 70 χιλιόμετρα. Αν καί σή-
μερα τέτοια τηλεσκόπια θεωρούνται
πολύ μικρά, εν τούτοις στά χρόνια
έκείνα πού ή τεχνική της κατασκευής
φακών ή κατόπτρων δεν ήταν πολύ
αναπτυγμένη, τό τηλεσκόπιο τών
218 χιλιοστών θεωρείτο πολύ σπου-
δαίο όργανο. Κυριολεκτικά από-
κτημα γιά τό Αστεροσκοπείο του
Μιλάνου καί την έρευνα γενικό-
τερα.
Ενα μέρος χαράδρας και ή
υψομετρική της τομή. Φωτο-
γραφία του Μάρινερ 9.
Μέ τήν πρόοδο της εργασίας, ό
Σκιαπαρέλλι παρατήρησε ότι όλες
οί ξηρές — έρυθρόχρωμες — περιο-
χές της επιφάνειας του Α ρ η δια-
σχίζονταν άπό σκοτεινές γραμμές
πού άρχιζαν άπό θάλασσες καί κατέ-
ληγαν πάλι σέ θάλασσες. Ο π ο υ
υπήρχαν διασταυρώσεις γραμμών,
σημειώνονταν σκοτεινές κηλίδες. Οί
γραμμές ήσαν ευθύγραμμες καί τό
μήκος τους χιλιάδες χιλιόμετρα. Πολ-
λές άπ' αυτές μόλις καί μετά βίας
μπορούσε νά τις διακρίνει τό μάτι,
ενώ άλλες ήσαν έντονες καί διακρί-
νονταν άνετα.
Η εντύπωση του Σκιαπαρέλλι
ήταν πώς δεν είναι δυνατόν, οι σχη-
ματισμοί αυτοί νά οφείλονται σέ κά-
τι πού εκ φύσεως υπήρχε στην επι-
φάνεια του Α ρ η . Ιδιαίτερη εντύ-
πωση του προξενούσε τό ευθύγραμ-
μο σχήμα καί τά τεράστια μήκη
πού είχαν οί μυστηριώδεις αυτές
γραμμές. Καί χωρίς νά βασανίσει
όσο θά έπρεπε τά δεδομένα της πα-
ρατήρησης, υπέθεσε ότι οί σχημα-
τισμοί αυτοί οφείλονται σέ όντα
λογικά ή, άν θέλετε, κατοίκους του
Α ρ η μέ αναπτυγμένο πολιτισμό
καί πώς πρόκειται γιά ένα τερά-
στιο αρδευτικό δίκτυο στην επιφά-
νεια του. Σχεδίασε μάλιστα καί τό
χάρτη του Α ρ η μέ τις γραμμές,
πού χαρακτήρισε «διώρυγες» καί
τους έδωσε ονόματα, όπως: Ινδός,
Γάγγης, κ.λπ., παρμένα άπό τήν
Γεωγραφία, ενώ τις κηλίδες πού
σχηματίζονταν στά σημεία συνάντη-
σης τών διωρύγων ονόμασε λίμνες.
Τήν άποψη ότι οι διώρυγες είναι
πράγματι τεχνικά έργα λογικών και
αναπτυγμένων κατοίκων του Α ρ η ,
ενίσχυσε μιά παρατήρηση του μετά
δύο χρόνια. Παρατηρήθηκε τότε ότι
17 διώρυγες ήσαν διπλές, μέ δύο
παράλληλες αύλακες, καί επί πλέον
ανακαλύφτηκαν νέες. Οι παρατηρή-
σεις συνεχίστηκαν καί τά επόμενα
χρόνια, έτσι πού μέχρι τό 1889 εί-
χαν «άνακαλυφτεί» 82 διώρυγες καί
είχαν σημειωθεί στό χάρτη της επι-
φάνειας του γειτονικού μας πλα-
νήτη·
Αμέσως μετά τις πρώτες ανα-
κοινώσεις του Σκιαπαρέλλι γιά τις
διώρυγες, άρχισε μιά φοβερή δια-
μάχη ανάμεσα στους Αστρονόμους,
πού χωρίστηκαν σέ δυο παρατά-
ξεις. Εκείνους πού δεχόντουσαν τήν
ύπαρξη διωρύγων, τους οπαδούς του
Σκιαπαρέλλι καί τών ιδεών του, καί
αυτούς πού αρνήθηκαν άπό τήν αρχή
τήν ύπαρξη τών διωρύγων καί όλα τά
περί λογικών κατοίκων στον Α ρ η . Κι
αυτό, γιατί πολλοί καλοί αστρονόμοι
καί άριστοι παρατηρητές του ούρανού
παρά τις προσπάθειες τους δέν κα-
τάφεραν νά διακρίνουν διώρυγες, αλ-
λά μόνον πολλές κηλίδες διαφόρων
αποχρώσεων, πού θά μπορούσαν νά
προκαλέσουν τήν εντύπωση ότι δια-
τάσσονται σέ ευθύγραμμους σχημα-
τισμούς, εάν παρατηρηθούν μέ μικρό
τηλεσκόπιο, έξ αιτίας της οφθαλμα-
πάτης.
Ο μ ω ς παρά τις αντίθετες προς
τήν ύπαρξη τών διωρύγων από-
ψεις, τό κοινό σ' ολόκληρο τόν κόσμο
45
 Μακριές χαράδρες διασχίζουν
τήν επιφάνεια τον Αρη προς
κάθε κατεύθυνση. Πολλές άπ
αυτές είναι ομαλές σαν κοίτες
ποταμών και άλλες πολύπλο-
κες με μεγάλες έπι μέρους
διακλαδώσεις.
Φωτογραφία του Μάρινερ 9.
Παριστά μια περιοχή του Α-
ρη, μέ πολλές πτυχώσεις του
εδάφους τον πον ξεκινούν από
έναν κρατήρα.
46
ενθουσιάστηκε μέ τήν ιδέα ότι υπάρ-
χουν λογικά όντα και σ' άλλους πλα-
νήτες και μάλιστα γειτονικούς. Η
φαντασία ξεπέρασε τα μέχρι τότε
όρια κι απελευθερωμένη προσπάθη-
σε να μπεί, όσο της επέτρεπε ή λο-
γική, στα νέα πλαίσια κόσμων άγνω-
στων, «μαγικών» ίσως, αλλά κυ-
ρίως αναπτυγμένων τεχνολογικά.
Γιατί, θά πρέπει νά είχαν πολύ
μεγάλη ανάπτυξη οί «άνθρωποι» του
Α ρ η , εφ' όσον έκαναν τόσο μεγάλα
έργα, πού κάλυπταν ολόκληρη τήν
επιφάνεια του πλανήτη. Θά έπρεπε
βέβαια νά είχαν ενωθεί όλοι στην
κοινή προσπάθεια γιά τήν αξιοποίη-
ση της επιφάνειας του Α ρ η . Μά
αυτό χρειάζεται πολύ αναπτυγμένα
τεχνικά και κοινωνικά συστήματα,
ικανά νά συνδέσουν ολόκληρο τόν
πληθυσμό σε μιά κοινή, καθολική
προσπάθεια. Τέτοιες σκέψεις απα-
σχολούσαν το τότε κοινό, σ' ολόκλη-
ρη τή Γη. Τόν ενθουσιασμό αυτό
ήλθε και τροφοδότησε τό 1893 ό
Λόουελ, πού ενώ μέχρι τότε ήταν
διπλωμάτης, ενθουσιάστηκε τόσο,
πού εγκατέλειψε τή λαμπρή στάδιο -
δρομία του, ίδρυσε ένα σημαντικό
αστεροσκοπείο και επιδόθηκε στην
ερευνά του Α ρ η . Ο Λόουελ διέ-
θετε ενα τηλεσκόπιο διαμέτρου 60
cm, σε ύψος 2.200 μ., στην Αρι-
ζόνα των ΗΠΑ. Μόλις άρχισε να
λειτουργεί το τηλεσκόπιο του ανα-
κοινώθηκε ότι πράγματι υπάρχουν
οί διώρυγες και μάλιστα μετρήθη-
καν 400 άπό τόν ίδιο και τους συ-
νεργάτες του. Μερικές άπ' αυτές
ήσαν διπλές. Εκείνο όμως πού τόν
προβλημάτισε στην αρχή ήταν οί
διαστάσεις τους. Αρκετές είχαν μή-
κος μέχρι 5.000 χλμ. ένώ τό πλά-
τος τους άλλοτε ήταν 3 - 5 χιλμ.
και άλλοτε έφθανε τά 200 χλμ. Πα-
ρά τις διαψεύσεις τών αντιπάλων
οί οπαδοί του Σκιαπαρέλλι, επέμε-
ναν και ερμήνευαν τήν ύπαρξη τών
διωρύγων μεγάλου πλάτους, λέγον-
τας, ότι δεν ήταν τίποτε άλλο άπό
τίς φυτείες οί όποιες αναπτύσσον-
ται κοντά στις διώρυγες, για χάρη
τών οποίων άλλωστε και κατα-
σκευάστηκαν. Ο τ α ν όμως παρα-
τηρήθηκαν διώρυγες ακόμα και στις
σκιερές περιοχές, τίς «θάλασσες»,
τότε πια τό ζήτημα μπλέχτηκε αρ-
κετά και άρχισε να επικρατεί σκε-
Χάρτης του Νοτίου ημισφαιρίου του Αρη. Διακρίνονται πολλοί κρατή-
πτικισμός, ακόμα και στους πιο
ρες, οι πάγοι του Πόλου, η νοτία πεδινή έκταση και οι μικρές οροσειρές.
θερμούς οπαδούς τών διωρύγων.
Οί διαμάχες, πού έγιναν πολύ πλάκα αποτυπώνονταν μέ τόν ίδιο μόνο σειρές άπό κηλίδες. Το ίδιο
οξείες σιγά - σιγά, πήραν μια απρόο- τρόπο τά ίδια σχήματα. Οί φωτο- περίπου υποστήριξε και ό Μπερνάρ,
πτη τροπή όταν οί Ε β α ν ς - Μάουν- γράφοι άλλωστε, αντιμετωπίζουν συ- πού εργάστηκε με τηλεσκόπιο 91
τες για πειραματισμό κατασκεύα- χνά αυτό τό πρόβλημα, νά αποτυ- εκατ.
σαν σχέδια του Α ρ η διαμέτρου 20 πώνονται στις φωτογραφίες αντι- Α π ό τό 1909 και επί 25 χρόνια
εκατοστών και τά έθεσαν ύπό παρα- κείμενα τελείως διαφορετικά άπό εργάστηκε στή Γαλλία ό διαπρεπής
τήρηση σε πρόσωπα άσχετα και συ- τά πρωτότυπα. Ελληνας αστρονόμος Ευγένιος Αν-
νεπώς ανεπηρέαστα άπό τίς μέχρι Ο σ ο κι αν φαίνεται παράξενο, οί τωνιάδης, πού ασχολήθηκε μέ τους
τότε αντιλήψεις. Στά σχέδια αυτά αντίπαλοι τών διωρύγων επέμεναν πλανήτες και ιδιαίτερα μέ τόν Α ρ η .
δεν υπήρχαν διώρυγες, αλλά πολλές μόνο στην οφθαλμαπάτη, ένώ ό Λό- Οί μελέτες του πού διακρίνονται
κηλίδες. Οί άνθρωποι αυτοί σχε- ουελ και οί οπαδοί τών διωρύγων γιά τήν ποιότητα τους, όπως και οί
δίασαν τότε ένα πλήθος ευθυγράμ- εύρισκαν πολλούς τρόπους νά απο- μελέτες πολλών άλλων διακεκριμέ-
μων σχηματισμών. Ε τ σ ι ενισχύ- δείξουν τήν αλήθεια τών απόψεων νων επιστημόνων, αποδεικνύουν ότι
θηκε ή άποψη ότι δεν υπάρχουν διώ- τους. Ε τ σ ι ή ίδια ή προσπάθεια έκεί πού ό Λόουελ και ό Σκιαπαρέλ-
ρυγες στον Α ρ η , αλλά μόνο κηλί- τους στράφηκε εναντίον τους όταν λι έβλεπαν διώρυγες, στην πραγμα-
δες διαφόρων αποχρώσεων, πού το ό Λόουελ παρατήρησε ότι και ή τικότητα υπάρχουν σειρές άπό «φαιές
μάτι τίς βλέπει σά γραμμές, και Αφροδίτη παρουσιάζει ευθύγραμ- κηλίδες», και τό μάτι μπορεί εύκολα
επομένως τό όλο ζήτημα είναι απλώς μους σχηματισμούς,πραγμα πού γεν- νά ξεγελαστεί και νά «δει» γραμμές,
θέμα οφθαλμαπάτης. νά σκέψεις, αν λάβουμε υπ' όψη ότι, «διώρυγες». Νεότερες έρευνες έδει-
Τότε ό Λόουελ έστειλε μιαν απο- ή επιφάνεια της είναι σκεπασμένη ξαν ότι όταν ό φωτισμός προσπίπτει
στολή στά οροπέδια της Ν. Αμερι- μέ παχύτατο και αδιαπέραστο στο ύπό γωνία σέ ορισμένες περιοχές δ-
κής, ή οποία πήρε χιλιάδες φωτο- φώς στρώμα νεφών. Τό πιο παρά- που είχαν σημειωθεί διώρυγες, πα-
γραφίες με πολύ καλές ατμοσφαι- ξενο όμως είναι ότι και ό Ερμής ρουσιάζονται νά υπάρχουν οροσει-
ρικές συνθήκες. Σέ όλες σχεδόν τίς και αργότερα ό Ζευς και ό Κρόνος ρές μικρού ύψους. Πιστεύεται σήμε-
φωτογραφίες αυτές υπήρχαν οί διώ- δεν κατάφεραν νά αποφύγουν τήν ρα ότι οί εποχιακές μεταβολές στό
ρυγες. «μάστιγα τών διωρύγων» . . . 'Η χρώμα τών περιοχών αυτών οφεί-
Αποτελούσαν λοιπόν οι φωτο- υπόθεση τών διωρύγων έχανε έδα- λονται στό γεγονός ότι έκεί παρα-
γραφίες μιά ισχυρή απόδειξη ότι φος και οπαδούς άπό τους ίδιους τηρείται μεγαλύτερη υγρασία, πού
πράγματι υπήρχαν οί επίμαχες διώ- τους υποστηριχτές της. Τότε ό Γάλ- επιτρέπει στή στοιχειώδη «βλά-
ρυγες, αλλά και πάλι τέθηκε τό ζή- λος αστρονόμος Μιλοσώ, ανακοίνω- στηση» νά αλλάζει τόν τόνο του
τημα της οφθαλμαπάτης. Γιατί, όχι σε ότι όταν παρατηρούσε τόν Α ρ η χρωματισμού τους, αν και ή ύπαρ-
μόνο ό ανθρώπινος οφθαλμός βλέ- τό τηλεσκόπιο τών 32 εκατ. έβλε- ξη βλάστησης είναι θέμα πού προς
πει μιά σειρά άπό κηλίδες σά γραμ- πε τίς διώρυγες, ένώ μέ τό μεγάλο τό παρόν πρέπει νά ερευνηθεί συ-
μή, αλλά και στή φωτογραφική τηλεσκόπιο τών 83 εκατ. έβλεπε στηματικότερα και μέ πιο σύγχρο-

47

Το αυτόματο εργαστήριο για τήν ερευνά του Αρη. Η φωτογραφία δείχνει
το σκάφος μετά την προσεδάφιση του σε δοκιμαστική προσγείωση και σε
έδαφος παρόμοιο με εκείνο που θα συναντήσει στον Αρη.
να μέσα. Το βέβαιο είναι ότι οι διώ-
ρυγες δεν υπάρχουν και ούτε είναι
δυνατόν να υπάρχουν και μάλιστα
μέ τήν έννοια πού τους δόθηκε στην
αρχή, σαν έργα μέ σκοπό τήν άρδευ-
ση της επιφάνειας του πλανήτη.
Κι αυτό γιατί στον Α ρ η , δεν υπάρ-
χει νερό σε υγρή κατάσταση. Οί
ατμοσφαιρικές του συνθήκες είναι
τέτοιες πού το νερό ή θα είναι πά-
γος ή θα είναι ατμός, όπως πρα-
γματικά έχει επισημανθεί.
Παρ' όλα όσα αναφέρονται παρα-
πάνω, ακόμα και σήμερα υπάρχουν
άνθρωποι πού συνεχίζουν να πι-
48
στεύουν όχι μόνο στις διώρυγες του
Α ρ η , άλλα και στην ύπαρξη ζωής
αναπτυγμένης και δέ διστάζουν νά
γράφουν κάθε τόσο άρθρα γιά τους
«κατοίκους» του Α ρ η . Το χειρό-
τερο όμως είναι ότι τέτοια θέματα
γίνονται πιστευτά άπό τους πολ-
λούς . . .
Η επιφάνεια του Α ρ η , είναι
αλήθεια, δεν έχει μελετηθεί αρκετά
και παρουσιάζει ακόμα πολλά προ-
βλήματα. Αλλά βέβαια, όχι αυτά
πού παρουσιάζουν οί όψιμοι ζηλω-
τές των διωρύγων, οί όποιοι θέτουν
καί ερωτήματα μέ αφετηρία τήν
ύπαρξη. όχι μόνο αυτών τών διω-
ρύγων, αλλά καί κατοίκων του Α ρ η ,
πού πολλές φορές μάλιστα μας έρ-
χονται μέ ιπτάμενους δίσκους κ.λπ.
Τά πραγματικά προβλήματα σχε-
τίζονται μέ τή διαμόρφωση της επι-
φάνειας του Α ρ η , μέ τή λεπτομερή
χαρτογράφηση του, μέ τή σύνθεση
τών πετρωμάτων, μέ τους ισχυρούς
άνεμους καί ιδιαίτερα μέ τις αμμο-
θύελλες πού παρουσιάζονται στην
επιφάνεια του. Καί ακόμα περισσό-
τερο, αν υπάρχει κάποια μορφή ζωής
εκεί, όχι βέβαια αναπτυγμένη. Η
εσωτερική δομή του Α ρ η είναι ενα
άπό τά σύγχρονα προβλήματα πού
τόν συνοδεύουν, γιατί έχει σχέση
μέ τή δομή της γης.
Γιά νά λυθούν τά προβλήματα αυ-
τά, καθώς καί πολλά άλλα, αποφα-
σίστηκε τόσο άπό τους Αμερικα-
νούς όσο καί άπό τους Σοβιετικούς
ή αποστολή διαστημοπλοίων στον
Α ρ η πού θά έκαναν ορισμένες με-
τρήσεις καί θά φωτογράφιζαν τήν
επιφάνεια του άπό κοντά. Ε τ σ ι τόν
Ιούλιο του 1965 ό Μάρινερ 4 τόν
πλησίασε σέ απόσταση 12.800 χι-
λιομέτρων, καί έστειλε τις πρώτες
22 φωτογραφίες πού καλύπτουν το
1)10 της επιφάνειας του Α ρ η . Γιά
πρώτη φορά τότε αποκαλύφτηκε ότι
ή επιφάνεια του είναι κατάστικτη
άπό κρατήρες παρόμοιους μέ τους
σεληνιακούς. Αυτό αναμενόταν, άλ-
λα δέν ήταν δυνατό νά φωτογραφη-
θούν άπό τή Γη.
Αλλα διαστημόπλοια του ίδιου
τύπου έφτασαν σέ μικρότερες απο-
στάσεις καί πήραν πολύ περισσότε-
ρες φωτογραφίες, πού έστειλαν στη
Γη. Στά τέλη του 1971 ό Μάρινερ 9
καί οί Μαρς 2 καί Μαρς 3, έφτα-
σαν στην περιοχή του Α ρ η καί έγι-
ναν τεχνητοί δορυφόροι. Ε π ί πολ-
λούς μήνες συνέχιζαν νά φωτογρα-
φίζουν τόν Α ρ η άπό πολύ μικρό
υψος καί νά κάνουν διάφορες μετρή-
σεις. Κυριολεκτικά πρόκειται γιά
«κατασκόπους» της Γης στο γει-
τονικό πλανήτη. Οι φωτογραφίες
πού μας έστειλαν ανέρχονται σέ πολ-
λές χιλιάδες. Ε τ σ ι μπορέσαμε νά
χαρτογραφήσουμε τήν Αριανή επι-
φάνεια καί νά αντλήσουμε λεπτομε-
ρείς πληροφορίες γιά τήν ατμόσφαι-
ρα του Α ρ η . Ε τ σ ι μάθαμε ότι ή
θερμοκρασία του εδάφους του, κυ-
μαίνεται άπό 22° μέχρι —73°C με-
ταξύ ημέρας καί νύχτας, μέ μέση
θερμοκρασία —40°C. Η χαμηλή
θερμοκρασία τών πολικών περιο-
χών, πού φτάνει στους — 1 1 8 O C , επι-
τρέπει τό σχηματισμό «ξηρού πάγου»
δηλαδή στερεοποιεί τό διοξείδιο του
άνθρακος. Αυτό συμβαίνει κατά τή
 διάρκεια του χειμώνα του κάθε ημι-
σφαιρίου. Κάτω άπ' το στρώμα του
ξηρού πάγου, πάντοτε στους πόλους,
σχηματίζεται στρώμα πάγου νερού,
τό όποιο συνεχίζει να παραμένει όταν
το αντίθετο ημισφαίριο έχει θέρος,
πού ή θερμοκρασία ανέρχεται αρκε-
τά ώστε να μήν είναι δυνατό νά
διατηρείται ό ξηρός πάγος.
Τό ύψος της ατμοσφαίρας του
Α ρ η , πού είναι δυνατό ν' ανιχνευ-
τεί, φτάνει μόλις στα 60 χιλιόμε-
τρα, ένώ ή ατμοσφαιρική πίεση στην
επιφάνεια του πλανήτη δεν ξεπερνά
2
τα 10 m . Δε φτάνει δηλαδή ούτε
τό 1% της πίεσης πού επικρατεί
στην επιφάνεια της Γης. Σημαντικά
είναι τα αποτελέσματα των μετρή-
σεων τών σχετικών με τή σύνθεση
της ατμοσφαίρας. Τό διοξείδιο του
άνθρακος είναι άφθονο, σχεδόν 100%,
ένώ δεν ανιχνεύτηκε οξυγόνο και
ατμοί ύδατος ή σταγονίδια. Αν λοι-
πόν υπάρχει οξυγόνο θα πρέπει ή
αναλογία του νά είναι σχετικά μι-
κρή.
Τά στοιχεία αυτά, όπως και άλλα
σχετικά με τό μαγνητικό πεδίο και
τήν ιονόσφαιρα του Α ρ η , πού συ-
νέλεξαν οί Μάρινερ, δεν είναι αρκετά
για νά ισχυριζόμαστε ότι γνωρίσαμε
τον Α ρ η . Η χαρτογράφηση της
Αριανής επιφάνειας είναι μεγάλο
κατόρθωμα, αλλά αφήνει αναπάντη-
το τό ερώτημα: υπάρχει ζωή εκεί,
καί, αν ναί, τι είδους, και σε ποιο
βαθμό ανάπτυξης βρίσκεται. Η α-
πάντηση, αρνητική ή θετική, θα εί-
ναι ένα σοβαρό συμπέρασμα καί θα
κλείσει ή θά ζωντανέψει τό ζήτημα
πού έχει τεθεί έδώ καί εκατό περί-
που χρόνια. Γιά τό σκοπό αυτό οί
ΗΠΑ προγραμμάτισαν πριν άπό
δύο χρόνια τήν αποστολή στον Α ρ η
τών δύο διαστημοπλοίων Βίκιγκ πού
επρόκειτο νά έκτοξευτούν τον περα-
σμένο Αύγουστο, αλλά ή αποστολή
αναβλήθηκε γιά τεχνικούς λόγους.
Τά δύο διαστημόπλοια είναι σε
θέση νά κάνουν δυσχερέστατους έλιγ-
γμούς στο διάστημα, σηματοδοτού-
μενα άπό τή γη, ή αυτομάτως άπό
σήματα πού θά δίνουν τά αυτόματα
όργανα πλοήγησης πού διαθέτουν,
ανάλογα μέ τις ανάγκες πού θά πα-
ρουσιαστούν. Θά προσεδαφιστούν ο-
μαλά στον Α ρ η , καί θά αντέξουν
στις συνθήκες πού θά συναντήσουν
εκεί, όποιες κι αν είναι, κι ακόμη
περισσότερο, θά εκτελέσουν πλή-
θος πειραμάτων καί θά στείλουν τά
αποτελέσματα στή Γη. Ειδικές συ-
σκευές έχουν κατασκευαστεί καί έ-
χουν δοκιμαστεί μέ επιτυχία, ώστε
νά μπορέσουν νά προβούν σε ανα-
Φωτογραφία τών δύo ημισφαιρίων του Αρη με συντεταγμένες, με τα κλα- λύσεις της ατμοσφαίρας καί του
σικά ονόματα της άριανής χαρτογράφησης.
49
Φωτογραφία μιας εκτεταμένης πε-
ριοχής και η λεπτομερής φωτογρά-
φιση μιας επί μέρους περιοχής που
παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
εδάφους του Αρη. Τα βιολογικά
πειράματα που προγραμματίστηκαν
είναι τέτοια, ώστε άπό τα άποτελέ-
50
σματά τους θα μπορέσουμε νά δώ-
σουμε απάντηση στο πρόβλημα της
ύπαρξης ζωής στον "Αρη, και νά
σταματήσουν έτσι οί πολύχρονες δια-
μάχες. Συγκεκριμένα θα κάνουν δέ-
κα τρία πειράματα άπό τα όποία
τα περισσότερα θα είναι βιολογικά.
Μεταξύ των άλλων θά αφήσουν τρο-
φή για τους μικροοργανισμούς του
πλανήτη — αν υπάρχουν — ώστε νά
νά μπορέσουν νά πλησιάσουν και νά
φωτογραφηθούν. Ό τρόπος προσε-
δάφισης και οί διαδικασίες πού θά
ακολουθήσουν τα «Βίκιγκ» θα είναι
όμοιες με εκείνες πού έγιναν για
τήν προσελήνωση των «Απόλλων».
Ας ελπίσουμε ότι τα πειράματα
αυτά θα δικαιώσουν τις προσπά-
θειες των αρμοδίων και τών υπευ-
θύνων υπηρεσιών και ακόμα ότι θα
προετοιμάσουν το δρόμο για τό τα-
ξίδι του ανθρώπου εκεί.
Δρ. Πέτρος Ροβίθης
 το μυστηριο των
μεγαλων πετρινων
σφαιρων του
μεξικου
μετάφραση Αλέξης Καραμπέτσος
MATTHEW W STIRLING
51

Ο Μάθιου Στίρλινγκ είναι αυτός πού ζωντάνεψε
τον πολιτισμό των Ολμέκ. Το μυστήριο τών πέτρι-
νων σφαιρών τον έτερψε και τόν οδήγησε στην λύση
του. Σέ μιά λύση καθαρά «επιστημονική». Τό κεί-
μενο πού παρατίθεται είναι μιά προσωπική άποψη
του συγγραφέα πού μέ δυσκολία μπορούμε νά συμ-
μεριστούμε. Είναι τόσο επιστημονική πού καταν-
τάει απίθανη. Μήπως ό φόν Νταίνικεν έχει δίκιο;
Εκείνο τό καλοκαιριάτικο απόγευμα του 1967,
ό άνδρας πού μού τηλεφώνησε στό σπίτι μου στην
Ουάσιγκτον, μού συστήθηκε σάν Ερνεστ Γκόρ-
ντον, μεταλλειολόγος.
«Δρ Στίρλινγκ», μου είπε, «Σας τηλεφωνώ γιά
πέντε πελώριες πέτρινες σφαίρες πού έχω ανακαλύ-
ψει στό Μεξικό. Εχουν μέγεθος περίπου εξι έως
οχτώ ποδών, τόσο τέλεια στρογγυλές, ώστε θά πρέ-
πει ναχουν φτιαχτή από ανθρώπινα χέρια και μοιά-
ζουν επίσης μέ τις πέτρες πού έχετε μελετήσει στην
Κόστα Ρίκα».
Αμέσως κέντρισε τό ενδιαφέρον μου. Σάν εθνο-
λόγος κι αρχαιολόγος, διέθεσα τό μεγαλύτερο μέ-
ρος της ζωής μου εξερευνώντας τους αρχαίους πολι-
τισμούς της Κεντρικής Αμερικής. Μερικά από τά
πιό εκπληκτικά κι εντυπωσιακά κειμήλια πού άφη-
σαν οι πρώτοι Αμερικανοί, είναι και οί χαραγμέ-
νες πέτρινες σφαίρες. Ποικίλλουν από διάμετρο λί-
γων ιντσών μέχρι πελώριες, διαμέτρου επτά ποδών,
ζυγίζουν 12 τόννους. Πολλές άπό αυτές είναι απα-
λές στην αφή και ώραία κατασκευασμένες, επίσης
δε σχεδόν τέλεια στρογγυλές!
Στά 1945, δουλεύοντας ανάμεσα στά ερείπια ΟΛ-
ΜΕΚ, ηλικίας 3.000 ετών στην Βέρα-Κρούζ του
Μεξικού βρήκα σφαίρες χειροποίητες άπό βαλσά-
τη, διαμέτρου τριών ποδών. Αργότερα, κοντά στό
Πάλμαρ Σούρ τής Κόστα Ρίκα, είχα άποθαυμάσει
και μελετήσει ακόμα μεγαλύτερες — μερικές ψηλό-
τερες κι άπό άνθρωπο. Σμιλεμένες άπό σκληρό γρα-
νιτένιο βράχο, ακόμη και ή πιό μεγάλη τους, υπο-
λειπότανε λιγότερο άπό ενα τέταρτο τής ίντσας γιά
νά είναι σφαιρική. Ησαν τοποθετημένες κατά σει-
ρές, σέ ομάδες. Ποιος τις είχε κατασκευάσει; Πώς,
πότε και γιατί είχαν χαραχτεί; Κανείς δέν ξέρει.
Αυτές οί καινούριες σφαίρες, είπε ό κ. Γκόρντον,
βρισκόντουσαν στην πλαγιά ενός βουνού στην Πο-
λιτεία Τζάλισκο, στό δυτικο-κεντρικό Μεξικό. Εί-
χε κάποτε χρηματίσει επιστάτης σέ ορυχεία αργύ-
ρου έκεί κάτω. Στήν είσοδο του ορυχείου φάνταζε
μιά μόνη πέτρινη σφαίρα, και γι' αυτό τό λόγο τό
μέρος είχε ονομαστεί Πιέντρα Μπόλα, δηλαδή Σφαι-
ρόπετρα. Εκείνο τόν καιρό, Μεξικανοί αντάρτες
είχαν καταλάβει τά βουνά, πού βρίσκονταν κοντά
στό ορυχείο κι έτσι ό κ. Γκόρντον δέν είχε μπορέ-
σει νά εξερευνήσει τήν περιοχή.
Τώρα, σ' ένα πρόσφατο ερευνητικό ταξίδι στήν
ίδια περιοχή — τήν Σιέρρα ντ' Αμέκα, 50 μίλια
δυτικά τής Γκουανταλαχάρα — επισκέφτηκε πάλι
τό παλιό ορυχείο. Οί αντάρτες είχαν πρό πολλού
εξαφανιστεί. Καθώς περιπλανιόταν ό κ. Γκόρτνον
ένα περίπου μίλι γύρω άπό αυτή τήν περιοχή, ανα-
κάλυψε μιά νέα ομάδα άπό πέτρινες σφαίρες, μερι-
κές ήσαν μισο-θαμμένες, αλλά τόσο συμμετρικές,
52
ώστε σκέφτηκε πώς θάπρεπε νά είχαν κατασκευα-
στεί άπό ανθρώπινα χέρια. Επέστρεψε στό Μεξι-
κό. Είπε πώς αν ενδιαφερόμουνα θά μπορούσε νά
μού στείλει φωτογραφίες και περισσότερο πληρο-
φοριακό υλικό.
«Ενδιαφερόμουνα» δέν θά πει τίποτα! Οταν έλαβα
τις φωτογραφίες πού μού έστειλε, τις έδειξα στήν
επιτροπή Ερευνας και Εξερεύνησης του Εθνικού
Γεωγραφικού Οργανισμού, του οποίου είμαι μέλος.
Οί σφαίρες, επιφανειακά τουλάχιστο, έμοιαζαν μέ
εκείνες πού είχα δει στήν Κόστα Ρίκα. Φαινόταν
ότι άξιζαν τόν κόπο γιά επιτόπια έρευνα.
ΝΕΕΣ ΠΕΤΡΕΣ ΜΑΓΕΥΟΥΝ ΤΟΥΣ ΕΙΔΙΚΟΥΣ
ΣΤΟ ΝΟΤΟ
Τόν επόμενο Δεκέμβριο ή Κα Στίρλινγκ κι εγώ
πετούσαμε στό Μεξικό και συναντούσαμε τόν Ερ-
νεστ Γκόρντον και τήν γυναίκα του στήν Γκουαν-
ταλαχάρα. Η δρ Ντόρις Στόουν, ή αρχαιολόγος
πού είχε εκδώσει τήν πρώτη επιστημονική εργα-
σία γιά τις πέτρινες μπάλες τής Κόστα Ρίκα, συμ-
μετείχε επίσης στήν αποστολή.
Πήγαμε ώς τά ερείπια τών γραφείων του παλιού
ορυχείου, και άπό κει ανεβήκαμε μέ τά πόδια σ'
ενα ύψωμα περίπου 6.000 ποδών. Εκεί, στις υπώ-
ρειες του βουνού, βρισκόντουσαν οί πέντε πέτρες.
Γεωλογικό Λαγωνικό. Ο Δρ Σμιθ μελετά ενα σφαι-
ρίδιο, μιά πέτρα με ενα ορατό αναπτυσσόμενο μόρφω-
μα σχηματισμένο άπό ηφαιστειογενή λίθο. Είδε χι-
λιάδες κατά μήκος του Δρόμου 70, δυτικά τής Γκουαν-
ταλαχάρα (Πίνακας άνω αριστερά σελ. 297). Εφ'
όσον οί πελώριες σφαίρες δέν σχηματίστηκαν σέ ηφαι-
στειογενείς λίθους και δέν έχουν τέτοια αναπτυσσό-
μενα μορφώματα, δέν είναι υπερμεγέθη σφαιρίδια.
Στά 1930 ό μεταλλειολόγος Ερνεστ Γκόρντον (δεξιά
στη φωτογραφία), βρήκε μία πελώρια σφαίρα στην
Πιέντρα Μπόλα, πού τό ισπανικό της όνομα ση-
μαίνει Πέτρινη Σφαίρα, κοντά στά ορυχεία. Α φ ο ύ
εντόπισε κι άλλες εκεί κοντά, τό γνωστοποίησε στον
Δρα Στίρλινγκ που είχε δει παρόμοιες σφαίρες στήν
περιοχή του Πάλμαρ Σούρ, τής Κόστα Ρίκα.
 Τρεις από αυτές ήσαν μισοθαμμένες, ή τέταρτη
ήταν καθαρή άπό χαλίκια, και στηριζόταν γερά, ή
πέμπτη δε ξεχώριζε πάνω στην κορυφογραμμή. Εί-
χε ένα εξόγκωμα στή μιά πλευρά κι ήταν κομμένη
στή μέση λές και είχε σπάσει τήν ώρα πού σχημα-
τιζότανε και τήν άφησαν μισοτελειωμένη. Ολα φαι-
νόντουσαν πώς ήσαν φτιαγμένα άπό μαλακή ηφαι-
στειογενή πέτρα, όμοια με του βουνού.
Αυτό τό βράδυ, κοντά στην πόλη Αχουαλούλκο
ντε Μερκάντο, προσλάβαμε τρία αδέλφια μέ τό
όνομα Λόπεζ κι έναν άλλο Μεξικανό, γιά νά δου-
λέψουν μερικές μέρες μαζί μας.
Τό επόμενο πρωί αρχίσαμε νά σκάβουμε γιά νά
αποκολλήσουμε τις τρεις μισοθαμμένες σφαίρες και
γύρω τους βρήκαμε άλλες έξι πού ήσαν τελείως
θαμμένες. Βρήκαμε επίσης 11 ακόμη μεγάλες πέ-
τρινες μπάλλες, τήν επόμενη μέρα, δηλαδή συνο-
λικά 22 σ' αυτήν τήν περιοχή. Ποίκιλαν σέ διά-
μετρο άπό 4 1/2 έως 6 1 /2 πόδια.
Τό μεσημέρι οί εργάτες άναψαν φωτιά και έψη-
σαν ΤΑΚΟΣ. Ζεστά όπως ήσαν και νόστιμα μας
ενθουσίασαν.
Στήν επίπεδη περιοχή τής ανασκαφής, κάποιος
κάποτε είχε χτίσει μέ πέτρες μιά μικρή ορθογώνια
βάση. Δέν μπορέσαμε νά προσδιορίσουμε τήν ηλι-
κία του, αλλά έμοιαζε σάν ιδεώδες μέρος γιά κά-
ποια θρησκετική τελετή.
Είχα όμως ενοχληθεί άπό τό ότι δέν είχαμε βρει
ούτε δείγμα κεραμικής ή άλλου αντικειμένου, πού
θάδειχνε τό πέρασμα ανθρώπινων χεριών Εξ αλλού,
οί σφαίρες, μολονότι τέλεια σχηματισμένες, δέν
είχαν τή φίνα επιφάνεια τών ευρημάτων τής Κόστα
Ρίκα.
άπ' τό χώμα καί ή διάμετρος τους ποίκιλε άπό περί-
που δύο πόδια μέχρι μιά-πελώρια πού είχε περισσό-
ρο άπό 11 πόδια διάμετρο. Ο μέσος όρος σύμφωνα
μέ προσωπικές μου εκτιμήσεις ήταν περίπου πέντε
ή έξι πόδια.
Η αφθονία αυτών των σφαιρών άπό πέτρα, στήν
Ακουα Μπλάνκα, άλλαξε εντελώς τις αντιλήψεις
μας για τήν προέλευση τους. Ενας τόσο μεγάλος
αριθμός σίγουρα αποδείκνυε τόν φυσικό σχηματι-
σμό τους. Μερικές άπό τίς πέτρες είχαν σχήμα
άχλαδιού και πολύ λίγες ήσαν ενωμένες σα δίδυ-
μες ή είχαν σχήμα αλτήρα, και μάλλον είναι αδύ-
νατο νά είχαν παραποιηθεί άπό ανθρώπους.
Εάν όμως οί σφαίρες δέν είχαν κατασκευαστεί
άπό ανθρώπους, τότε πώς είχαν σχηματιστεί; Από
που προερχόντουσαν καί μάλιστα σ' αυτό τό φαν-
ταστικό αριθμό; Καταλάβαμε πώς ή έξερευνηιική
αποστολή μας είχε κάνει μιαν εκπληκτική ανακά-
λυψη — μόνο πού ή ερμηνεία της θάπρεπε ίσως νά
δοθεί όχι άπό αρχαιολόγο, αλλά άπό κάποιον πού
θά ήταν γεωλόγος.
Οταν γύρισα στήν Ουάσιγκτον συζήτησα μέ δύο

Ο ΜΑΚΡΙΝΟΣ ΤΟΠΟΣ ΔΙΝΕΙ ΚΙ ΑΛΛΑ ΠΛΟΥ-

ΣΙΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ

Τήν τρίτη μέρα, ό Τζίζους Λόπεζ ανασηκώθηκε

άπό τό σκάψιμο και ρώτησε προς τί όλες αυτές
οί ανασκαφές κι ή χαρτογράφηση.
«Στήν Ακουα Μπλάνκα, δηλαδή, πέρα άπό τήν
κορφή του λόφου», είπε, «υπάρχουν πολλές τέτοιες
μπάλες, έξω άπ' τό χώμα».
Κι άλλο μέρος; Εμεινα σκεφτικός προς στιγμήν,
αλλά αποφάσισα νά ψάξουμε. Καταφέραμε και βρή-
καμε άλογα στο χωριό Τίρο Πάτρια, κάτω άπ' τήν
είσοδο του παλιού ορυχείου, και ξεκινήσαμε...
Μετά άπό δυο ώρες δρόμο, φτάσαμε σέ μιά βου-
νοπλαγιά μέ δάση άπό βελανιδιές, πεύκα και ακα-
κίες, άπ' όπου φαινόντουσαν μακρινές κοιλάδες πού
σ' ένέπνεαν. Καθώς τό έδαφος υψωνόταν στον άγριο
καί μοναχικό λόφο τής Σιέρρα ντ' Αμέκα, πέτρι-
νες σφαίρες εμφανίστηκαν μπροστά μας. Στήν αρχή
φάνηκαν μία-μία, κι ύστερα πολλές μαζί σέ σωρούς
και καθώς είχαν συσσωρευθεί όλο καί πιό πολλές,
υπολογίσαμε πώς θάπρεπε νά ήσαν εκατοντάδες.
Ενα απίθανο θέαμα. Τό σκηνικό έμοιαζε νά είναι
άλλέα μπόουλιγκ γιγάντων ή γήπεδο των θεών των
Αζτέκων. Οί σφαίρες βρισκόντουσαν τελείως έξω

Σπάνια δουλειά του χεριού τής Φύσης. Οί πελώρις

σφαίρες κοντά στήν κορυφογραμμή τής Σέρρα ντ'
Αμέκα προέρχονται άπό κρυσταλλοποιημένο κύμα
στάχτης, συμπεραίνει ό Δρ Σμίθ, ό όποιος εξηγεί
τήν προέλευση τους στα διαγράμματα παρά κάτω.
53

Διαγράμματα, Πρώτο. Σάν καιόμενη χιονοστιβάδα,
ή φλεγόμενη στάχτη άπό κομμάτια κρυστάλλου και
αέριο — 1.000 - 1.400 βαθμών Φαρενάιτ —, πλημμυ-
ρίζει την πεδιάδα.
Δεύτερο. Καθώς το εσωτερικό ψύχεται, ή κρυσταλ-
λοποίηση αρχίζει — μια μεταβολή παρόμοια με το
σχηματισμό πάγου άπό νερό. Γύρω άπό αμέτρητους
πυρήνες, ή στάχτη κρυσταλλοποιείται σε συνεχώς δια-
στελλόμενες σφαίρες πού τελικά συνχωνεύονται σε μια
στέρεα μάζα, που σημειώνεται με στικτές γραμμές.
Κοντά στο χείλος του ιζήματος, όπου ή ψύξη είναι
ταχύτερη, οι σφαίρες δεν μεγαλώνουν πια αλλά συν-
τήκονται ή κάθε μια με τη γειτονική. Ετσι, άφού
σχηματισθούν οι μπάλλες περιμένουν το πέρασμα του
χρόνου.
Τρίτο. Μετά άπό εκατομμύρια χρόνια, ή διάβρωση
βγάζει στην επιφάνεια τις τεράστιες σφαίρες. Μερικές
κείνται ακόμα σε στάχτη πού δεν έχει κρυσταλλο-
ποιηθεί και παριστάνεται (στο σχήμα) με πράσινο.
54
ειδικούς. Πρώτα τόν Δρα Γουΐλλιαμ Μέλσον του
Ινστιτούτου Σμίθσον και υστέρα τόν Δρα Ρόμπερτ
Λ. Σμιθ του Γεωγραφικού Γεωλογικού Οργανισμού
των Η.Π.Α.
Τόν Μάρτιο του 1968 μια αποστολή της οποίας
ήγείτο ό Δρας Σμίθ ξεκίνησε νά μελετήσει τήν εντυ-
πωσιακή Σιέρρα ντ' Αμέκα. Η αποστολή είχε πρι-
μοδοτηθεί άπό τόν Οργανισμό Εθνικής Γεωγρα-
φίας, άπό τόν Ινστιτούτο Σμίθσον και άπό τήν Γεω-
λογική επιτροπή. Η επιτόπια έρευνα και ή ταυτό-
χρονη ανάλυση των πετρωμάτων προσδιόρισε πέρα
άπό κάθε λογική αμφισβήτηση τήν προέλευση τών
πέτρινων σφαιρών.
«Οί σφαίρες σχηματίστηκαν κατά τή διάρκεια της
Τριτογενούς Γεωλογικής περιόδου», ανέφερε ό Δρ
Σμίθ, «και κρυσταλλοποιήθηκαν σε υψηλές θερμο-
κρασίες, σέ μιά μήτρα συσσώρευσης ενός ρεύμα-
τος στάχτης. Μιά χιονοστιβάδα αυτής της στάχτης,
πού δέν ρίχτηκε άπό τόν ουρανό, κατέκλυσε τήν
περιοχή.
«Αντίστοιχα μέ άλλα ρεύματα στάχτης, ξέρουμε
πώς τό υλικό εδώ ήταν περίπου κατά τά 4/5 του βά-
ρους του, καυτός κρύσταλλος άπό ηφαίστειο, μέ πο-
ρώδη μεσοδιαστήματα πού άποτελούν περισσότερο
άπό τό μισό του όγκου του. Στις υποθετικές θερμο-
κρασίες ανάμεσα στους 1.000 και 1.400 βαθμούς
Φαρενάιτ, μέ βαθμιαία ψύξη, ή στάχτη άπό τό ηφαί-
στειο κρυσταλλοποιήθηκε».
«Η κρυσταλλοποίηση τών σφαιρών του Τζάλι-
σκο», συνέχισε ό Δρ Σμίθ, «άρχισε στον πυρήνα
ενός άπλού κρυσταλλικού ύλικού. Αέρια πού απε-
λευθερώθηκαν άπό αυτό τό υλικό, κατευθύνθηκαν
σέ όλες τις διευθύνσεις, βοηθώντας τήν περαιτέρω
κρυσταλλοποίηση τών συνεχώς συσσωρευομένων
υλικών μέ αποτέλεσμα τό σχηματισμό αυτών τών
σφαιρών. Η χημική διαδικασία συνεχίστηκε μέχρι
πού σταμάτησε μέ τήν ψύξη ή τήν ένωση τών σφαι-
ρών.
»Βρήκα μιά σφαίρα, ακόμα εγκλωβισμένη μέσα
σέ μιαν αμετακίνητη μήτρα στάχτης, ή οποία μολο-
νότι στερεοποιημένη ήταν πιό μαλακή κι άπό τήν
πέτρινη σφαίρα. Αλλά άπό τις πιό πολλές ή μήτρα
είχε διαβρωθεί άφίνοντας τελείως έκθετα αυτά τά
κειμήλια.
»Δέν ξέρω παρά μονάχα μιαν άλλη περιοχή όπου
συνέπεσε νά βρεθούν σφαίρες σέ ιζήματα στάχτης.
Είναι κοντά στο Λος Αλαμος του Νέου Μεξικού,
όπου έγώ και ό συνεργάτης μου Ρ. Α. Μπέλλεϋ
βρήκαμε εξι ομάδες σέ μιά περιοχή 500 τετραγω-
νικών μιλλίων. Η μεγαλύτερη πέτρα πού μετρήσα-
με είχε μονάχα δύο πόδια διάμετρο. Οί σφαίρες
του Τζάλισκο ποικίλλουν σέ διάμετρο άπό δύο
ώς περισσότερο άπό 11 πόδια, και μάλλον είναι
μοναδικές στον κόσμο».
Ετσι βρέθηκε ή λύση του μυστηρίου τών μεγά-
λων πέτρινων σφαιρών, πού κρύες, κουρνιασμένες
κι απόμακρες στην Σιέρρα Ντ' Αμέκα - έδώ και
40 εκατ. χρόνια μετακινήθηκαν άπό τή φλογερή
πηγή τους.
Matthew W. Stirling
«Μονόλιθος χειροποίητος» λέει ό Δρ Σμίθ, εξετάζον-
τας μιά πέτρινη μπάλλά 2 1)2 ποδών άπό τήν Κόστα
Ρίκα, πού βρίσκεται τώρα στή μόνιμη συλλογή του
Εθνικού Γεωγραφικού Οργανισμού. «Ο γρανιτέ-
νιος βράχος ποτέ δέν συναντιέται στη φύση μέ τή
μορφή μεγάλων τέλειων σφαιρών».
 ση, κοίταξε μιά στιγμή το ακροα-

η κιβωτος
τήριο του, πού έγινε ξαφνικά προ-
σεκτικό, σιωπηλό: «Ομως έγώ, συ-
νέχισε, μέ τή βοήθεια τής επιστή-
μης του αιώνα μας, τών παρατηρή-
σεων και τών μελετών, θά προσπα-

του νωε
θήσω νά σας περιγράψω τήν γενό-
μενη καταστροφή.

Δέ σώθηκε κανείς ;

»Η ουρά του κομήτη, πού ήταν

MARIO ZANOT μιά πελώρια μάζα διαλυμένου αε-
ρίου ξαφνικά παγιδεύτηκε άπ' τή
δύναμη έλξης του πλανήτη μας πού
μετάφραση Κλειώ Κοασίν βρέθηκε έτσι μες στό σφιχτό αγκά-
λιασμα τών θανατηφόρων αερίων.
Σιγά - σιγά αυτοί οί ατμοί άρχι-
σαν νά συγκεντρώνονται στά ανώ-
Μια παγκόσμια αναζήτηση γιά τή μεγαλύτερη ουτο- τερα ατμοσφαιρικά στρώματα και
πία (;) των εποχών. 'Υπάρχει παντού και πουθενά. υγροποιούμενοι άρχισαν νά πέ-
Ε ν α δράμα πού σφράγισε την ιστορία του άνθρω- φτουν μέ συνεχώς αυξανόμενη ροή
που στην έρευνά του γιά τις πηγές της γνώσης του. προς τό έδαφος. Γιά σαράντα μέ-
ρες και σαράντα νύχτες έβρεχε συ-
νεχώς, χωρίς διακοπή, ένώ ό κο-
μήτης έφτανε κάτω άπ' τή σελήνη
και ένωνε τή δική του δύναμη έλ-
ξης μέ αυτή τής σελήνης. Η συνε-

Α
ς φανταστούμε τον εαυτό θρύλος όλων τών λαών της γής. χής και φοβερή πίεση τών δύο δυ-
μας 5.000 ή 6.000 χρόνια Κανείς δέ θά μάθει ποτέ πόσος και- νάμεων, πάνω στην επιφάνεια τής
π.Χ.» είπε ό Τζιοβάννιι ρός πέρασε πριν το εκτυφλωτικό γης, αλλοίωσε τό σχήμα της άπό
Γούντουαρντ, ένας νέος και αξιό- φως του κομήτη διασχίσει τόν ου- τέλειο σφαιρικό σέ ελλειπτικό,
λογος γεωλόγος στους αφηρημέ- ρανό στον ορίζοντα. Κανείς δέν θά Ανοιξαν πελώρια χάσματα πού με-
νους ακροατές του, πού είχαν έρθει μπορέσει ποτέ νά νοιώσει τί αι- γάλωσαν ακόμα περισσότερο εξαι-
μάλλον παρά τή θέληση τους στή σθάνθηκαν, τί σκέφτηκαν, τήν ώρα τίας τών θυελλών πού ενέσκηψαν.
διάλεξη του περί του μεγάλου κα- εκείνη οί ατυχείς προγονοί μας Κατόπιν, εξαιτίας τής μειωμένης
τακλυσμού. Ηταν το 1757 και κα- πού είδαν τόν κομήτη νά προχωρεί πλέον βαρύτητας τής γής, τά νερά
νείς δέν σκέφτηκε ποτέ νά αμφι- μέ φοβερή ταχύτητα προς τή γή». τών ωκεανών άρχισαν νά απλώνον-
σβητήσει ενα θέμα πάνω στο οποίο Ο Γούντουαρντ έκανε μιά παύ- ται παντού, βγάζοντας έκατομμύ-
ή ίδια ή εκκλησία κράτησε πάν-
τοτε μιά ουδέτερη στάση. Κι ύστε-
ρα, τί καινούργιο μπορούσε κα-
νείς νά βρει σ' αυτήν τήν ιστο-
ρία;
«Ας φανταστούμε μιά στιγμή
ότι βρισκόμαστε στην προϊστο-
ρία», επανέλαβε ό Γούντουαρντ,
σχεδόν ουρλιάζοντας, «Πάνω άπ'
τά κεφάλια μας ό ουρανός σκο-
τεινιάζει συνεχώς, έτσι όπως δέν
είχε ποτέ σκοτεινιάσει. Ο αέρας
είναι γεμάτος στατικό ηλεκτρι-
σμό, αρχίζει νά στέλνει με τρομε-
ρές βροντές μάζες φωτιάς προς τή
γή. Οί σκύλοι ουρλιάζουν, αλλά
ζώα τρέχουν νά ξεφύγουν μέσα σέ
απερίγραπτη αταξία, μερικά πέ-
φτουν, πατιούνται, ψοφούν, ενώ
άλλα στέκονται ακίνητα σάν κά-
ποια μυστηριώδης δύναμη νά έχει
αλλοιώσει τή ψυχική τους ισορρο-
πία. Ο άνεμος άφού τρελά φύσηξε
και κατέστρεψε τις ψάθινες καλύ-
βες, σβήνει ξαφνικά αφήνοντας στή
θέση του μιά βαριά σιωπή. Αρχί-
ζει ή πρώτη πράξη εκείνης τής τρα-
γωδίας, πού αργότερα θά γίνει ό Κάπως έτσι ή λαϊκή φαντασία περιέγραψε τήν Κιβωτό του Νώε.
55
ρια κυβικά μέτρα νερού, ψάρια, Τις τελευταίες λέξεις του νεα- ξεσηκώθηκε εναντίον του τόν έφερ-
κοχύλια, κ.λπ. ρού νέου επιστήμονα ακολούθησε νε πάντα στην πρώτη σειρά πολ-
»Κάθε ίχνος ζωής εξαφανίστηκε μιά παγερή σιωπή. Ο Γούντουαρντ λών συζητήσεων και κουραστικών
απ' τόν πλανήτη. Τό νερό έμεινε μάζεψε τά χαρτιά του και βγήκε. διαλέξεων. Ο γεωλόγος επέμενε
ακόμα γιά πολύ πάνω στην επιφά- Φαινόταν ότι οί μελέτες και ή διά- χωρίς ενδοιασμούς ότι κανένας,
νεια της γής, λιώνοντας μέταλλα λεξη του θά έμεναν γιά πάντα μέ- απολύτως κανένας δέν μπόρεσε νά
και άλατα καί σχηματίζοντας μια σα στό περιορισμένο περιβάλλον σωθεί άπ' τήν καταστροφή: όμως,
καινούρια ϋλη. Μέ τήν απομάκρυν- μιας αίθουσας γεμάτης σκεπτικι- πώς μπορούσε ένας «οποιοσδήπο-
ση του αστεροειδούς, ή βαρύτητα σμό, μά δέν έγινε έτσι. Στό ακροα- τε επιστήμονας» ν' αμφισβητήσει
της γής ξαναγύρισε στα φυσιολο- τήριο μέσα ήταν και ό φιλόσοφος τά λόγια της Βίβλου;
γικά της όρια. Οι θάλασσες και οί Βεσάλνο Ακρέγιο, ό όποιος πρόσ-
ποταμοί κυλούσαν πάλι στα νέα θεσε τις απόψεις του Γούντουαρντ Η υπόγεια κιβωτός
ρήγματα και κενά, δίνοντας έτσι μέσα στις μελέτες του γιά τόν κατα-
καινούρια όψη στη γη μας, πού κλυσμό. Μπαίνοντας κι εμείς στην πολε-
γιά πολύν καιρό όμως έμεινε ενα Αυτό ήταν ή αρχή της τύχης μική κατά του Γούντουαρντ, πρέ-
σώμα χωρίς ζωή μέσα στο διά- του Γούντουαρντ ή μάλλον της πει νά πούμε ότι ό τελευταίος δέν
στημα». ατυχίας του, γιατί ή πολεμική πού αμφισβήτησε μόνο τό ιερό κείμε-
νο, αλλά και τους σχετικούς θρύ-
λους της δημιουργίας και τής κατα-
στροφής της. Αυτοί οί θρύλοι ανή-
κουν στην πνευματική κληρονομιά
πολλών λαών και έχουν όλοι τό
ίδιο κοινό σημείο, δηλαδή έναν
άνθρωπο πού σώζει τόν εαυτό του
και τους σπόρους τής ζωής άπ' τήν
καταστροφή. Πρέπει νά προσθέ-
σουμε ότι μερικοί άπ' αυτούς τους
θρύλους συμφωνούν απόλυτα, ένώ
άλλοι δέν συμπίπτουν ακριβώς. Ας
μιλήσουμε γιά μερικούς: Ο Εβραϊ-
κός μύθος και αυτός των Χαλδαίων
μας περιγράφουν μιά κιβωτό. Η
πρώτη, αυτή του Νώε, είχε λέει
300 κυβικά μάκρος, 30 υψος και 50
φάρδος.Η δεύτερη, κατασκευάστη-
κε, λέει ό θρύλος άπ' τόν Θεό Ε α ,
Αυτές οί αρχαιότατες γραφές, ύψους σχεδόν 60 πόντων, βρέθηκαν τό 1916 του Ούτναπιστίμ, είχε μήκος 12 ίκν
απ' τόν Αλέξανδρο Κούρ πάνω στό όρος Αραράτ. Διηγούνται τήν Ιστο- φάρδος 18 και ύψος 10 γκάρ. Ολες
ρία του κατακλυσμού όπως είπε τριάντα χρόνια αργότερα ό δρ. Κιννα- αυτές οί μεζούρες μετατρεπόμενες
μάν, γνώστης της γραφής των Σουμερίων. στό δικό μας μετρικό σύστημα αν-
Κάτω: Ιδού ή Κιβωτός του Νώε, όπως φαίνεται σε μιά φωτογραφία πού ταποκρίνονται ακριβώς σε 158 μέ-
τράβηξε ό αμερικανός Τζώρτζ Γκρήν τό 1952. τρα μάκρος, 27 μ. φάρδος και 17 μ.

56
 ύψος. Οί θρύλοι λέγουν αντιστοί-
χως ότι μετά τον κατακλυσμό οί
βάρκες κάθισαν, ή πρώτη πάνω
στό όρος Αραράτ και ή δεύτερη
στο όρος Νιζίρ, Σήμερα, επιφα-
νείς μελετητές υποστηρίζουν ότι
πρόκειται γιά τό ίδιο βουνό.
Για κατακλυσμό μιλάει και τό
ιερό κείμενο του Ζέντ - Αβέστα,
πού γράφτηκε όπως πιστεύεται άπό
τόν Ζαρατούστρα και όπου ό Θεός
Αουρα Μάζντα λέγει στον Ιμα:
«Θάρθη ένας μεγάλος χειμώνας
στον αχάριστο κόσμο και απ' τά
σύνεφα θά πέσουν χιόνια πάνω στά
ψηλά βουνά του Αρβι. Η γη τώρα
ανθίζει, είναι εύφορη. Ομως μετά
απ' αυτόν τόν χειμώνα, όταν λιώ-
σουν τά χιόνια δέν θά μπορούν νά
σπείρουν εκεί πού τώρα απλώνεται
η πρασινάδα. Γι' αυτό πρέπει νά
ετοιμάσεις μιά γερή κατοικία, με
αποθήκη και αυλή και εκεί νά μετα-
φέρεις τό σπέρμα όλων των γυναι-
κών καί όλων των ανδρών πού εί-
ναι ψηλοί καί όμορφοι, όλα τά εί-
δη τών ζώων και τους σπόρους
τους πιό εύωδιαστούς». Ο Ιμα
έκανε αυτό πού πρόσταξε ό βασι-
λιάς καί υστέρα τό χιόνι άρχισε νά
πέφτει καί ό λευκός μανδύας σκέ-
πασε όλη τή γη καί όλα τά ζων-
τανά χάθηκαν.
Σ' αυτή τήν περίπτωση ή κατα-
στροφή ήρθε μέ τή μορφή του πά-
γου, καί εδώ ο Ιμα δεν κατασκεύα-
σε ένα πλοίο αλλά ένα υπόγειο κα-
ταφύγιο όπου παρέμεινε γιά πάρα
πολύν καιρό. Τό κείμενο ακριβώς
μιλάει γιά «πολλούς χειμώνες».
Ομως ποια είναι ή αρχή του θρύ-
λου; Ο Ζαρατούστρα έζησε τήν
εποχή του μεγάλου χαλδαικού πο-
λιτισμού. Είναι προφανές καί πολύ
πιθανό ότι τό κείμενο αναφέρεται
στην εποχή τών παγετώνων, πού
χρονολογούνται κατά τό τέλος της
τρίτης περιόδου.
Ο κόκκινος κομήτης
Πολύ ενδιαφέρουσα επίσης είναι
ή περιγραφή του κατακλυσμού
σταύς κατοίκους τής Φορμόζας και
στους Ινδιάνους της Αλάσκας. Οί
πρώτοι διηγούνται, ότι ό βασιλιάς
Περέν ειδοποιήθηκε άπό τους θεούς
ότι τό νησί θά πλημμύριζε νερό.
«Οταν θά δής ενα κόκκινο σημά-
δι πάνω άπ' τά είδωλα, — τί νά
εννοεί άραγε μέ τό κόκκινο σημά-
δι, ίσως ενα κόκκινο κομήτη; —
τότε νά φύγεις προς τή θάλασσα
μέ τήν οικογένεια σου γιά νά σω-
θείς».
Μάταια ό άρχοντας προσπάθησε
νά πείσει τους υπηκόους του νά πά-
ψουν τήν αμαρτωλή ζωή τους. Ε-
κείνοι τόν περιγέλασαν, όπως ακρι-
βώς συνέβη μέ τό Νώε. Καί μιά
νύχτα, τό κόκκινο στίγμα φάνηκε.
Ο Περέν πήρε στή βάρκα του τήν
οικογένεια του καί απομακρύνθηκε
To Κα-μα-ρολας τών Ινδών: τά γλυ-
ενώ τά νερά της θάλασσας έπνι- πτά, τά σχέδια μέ τό πουλί τής_
γαν όλους τους κατοίκους. Στήν
βροντής μας θυμίζουν παλιές πα-
περίπτωση αυτή, ας θυμηθούμε ένα
μοναδικό περιστατικό. Στό ίδιο ραδόσεις.
νησί στις 12 Μαΐου 1772 έγινε έ- τών αρχαίων Αιγυπτίων — παρου-
νας φοβερός σεισμός καί τά νερά σιάζει τόν δημιουργό, όπου τό
σηκώθηκαν σέ τόσο ψηλά κύματα φως τών ματιών του είναι ή αστρα-
ώστε τό σκέπασαν εντελώς γιά 12 πή, τό φτερούγισμα του η βροντή,
ολόκληρες ώρες. ενώ άπ' τή ράχη του κατρακυλά
Γιά τήν φυλή Χάιντα αντίθετα, ή βροχή που σκεπάζει τόν κόσμο.
ό κατακλυσμός παρουσιάζεται συμ- Τά διακοσμητικά γλυπτά του είναι
βολικά σέ ενα μνημείο—του οποίου φτιαγμένα άπό ουρά φάλαινας—ή
τό σκληρό γλυπτό συνθέτει όλη οποία γιά τους Ερυθρόδερμους ό-
τήν ιστορία—πού είναι γνωστό πως γιά τους άτλαντο-έλληνες είναι
μέ τήν ονομασία «Κα - μαρόλας» τό πρώτο πλάσμα πού βασιλεύει
— τό πουλί της βροντής. Τό φτε- στον κόσμο. Στό μέσο του ύψους
ρωτό όν — περίεργα όμοιο μέ αυτά του βλέπουμε τόν «άνθρωπο μέ τό
ατσάλινο κεφάλι», πού θρυλείται
ότι είναι ό θεμελιωτής της φυλής
τών Χάιντα, νά κρατά ένα άκόντιο
στραμμένο εναντίον της φάλαι-
νας. Οταν τά νερά πλημμύρισαν
τή γη, λένε οί Θεοί φοβήθηκαν
γιά τή ζωή του προστατευομένου
τους — ακριβώς τό πρόσωπο γιά
τό όποίο μιλήσαμε — καί γιά νά
τόν σώσουν τόν μεταμόρφωσαν σέ
σολομό, ξανακάνοντας τον άνθρω-
πο πάλι μετά τήν καταστροφή. Στό
σημείο αυτό φανερώνεται τό που-
λί της βροντής: «Θά σέ βοηθήσω
νά ξαναοργανώσεις τή φυλή σου
του είπε καί θά σέ προστατεύω
πάντοτε».
Αυτός ό θρύλος, πλούσιος σέ
νόημα καί συμβολισμούς είναι ένας
άπ' τους παλαιότερους πού γνωρί-
ζουμε, Και τόν ξανασυναντάμε μέ
57

Η επιβλητική κορυφή του όρους Αραράτ.
τόν άνθρωπο ψάρι τόσο στην Περ-
σία όσο και στις Ινδίες. Πώς έξη-
γούνται άραγε αυτές οί παράξενες
συμπτώσεις; Είναι μιά ερώτηση
στην οποία πολλοί προσπάθησαν
να δώσουν απάντηση. Πάνω σ' αυ-
τό τό θέμα γράφτηκαν πάνω από
80.000 έργα, μεταφράστηκαν σέ 72
γλώσσες και αναρίθμητοι επιστή-
μονες προσπάθησαν να ρίξουν φως
στην ύπαρξη της Κιβωτού του
Νώε.
Τό μεγάλο μυστικό
Η πρώτη αποστολή πού γνωρί-
ζουμε έγινε γύρω στά 1586. Αξί-
ζει τόν κόπο νά μιλήσουμε γι' αυ-
τήν, γιατί σκοπός της κυρίως ήταν
ν' αποδείξει ότι ή περίφημη επι-
βίβαση στην Κιβωτό ήταν απλώς
ένας μύθος.
58
Τρεις Αγγλοι επιστήμονες τήν
οργάνωσαν. Ησαν άθεοι, και έπί
πλέον υποστηρικτές του μακαρίτη
πιά Τζιοβάννι Γούντουαρντ. Θά ψά-
ξουμε στό όρος Αραράτ, πιθαμή
προς πιθαμή, άπ' τή ρίζα ώς τήν
κορυφή, είπαν. Είμαστε σίγουροι
ότι κανείς δέν είχε τήν δυνατότητα
νά σωθεί άπ' τό φοβερό εκείνο κα-
τακλυσμό.
Οι έρευνες άρχισαν άπ' τό μικρό
χωριό του Ντογκουμπαγιαζίτ στην
Κεντρική Ανατολία πάνω άπ' τό
όποιο υψώνεται μεγαλειώδες τό ό-
ρος Αραράτ, μέ τά 5.160 μέτρα
του. Οταν ό σκοπός τής αποστολής
έγινε γνωστός, οί ντόπιοι αρνή-
θηκαν νά συνοδεύσουν τους ερευ-
νητές. Γιά τους Αρμένιους, τό
όρος Αραράτ είναι ίερό άπό αιώ-
νες, άπ' τήν εποχή πού ένας βοσκός
κατέβηκε γεμάτος χαρά και είπε
ότι είδε τήν Κιβωτό.
Κανείς δέν μπορεί νά περιπλα-
νηθεί εκεί πάνω αν δέν έχει τήν
καρδιά καθαρή σάν τό χιόνι, γιατί
άλλοιώς δέν θά μπορέσει ποτέ νά
ξαναβρεί τό δρόμο του γυρισμού,
είπε στους τρεις άγγλους ένας γέ-
ρος. Εκεί πάνω πού τελειώνει τό
βασίλειο των βοσκών, όπου όλος
ό ορίζοντας είναι άπό πάγο, βρί-
σκεται ή μεγάλη βάρκα περιτριγυ
ρισμένη άπό χιλιάδες πετρωμένα
ζώα. «Μύθοι και μύθοι», απάντη-
σαν οί Εγγλέζοι, «Ακολούθησε
μας και θά στό αποδείξουμε». Ο
άνθρωπος πείστηκε και μαζί μέ τό
γιό του άρχισαν τήν άνάβαση Οι
έξερευνητές περπάτησαν κάμποσες
μέρες, πάνω στό απάτητο χιόνι,
κι ενώ έχασκαν κάτω φοβεροί γκρε-
μοί έφτασαν κάποτε στό χείλος
ενός μεγάλου χάσματος. Στό βάθος
διακρινόταν καθαρά τό μυθικό σκά-
φος.
Μετά άπ' ένα αίσθημα βαθιάς
απογοήτευσης οί Εγγλέζοι, εκτός
εαυτού, απεφάσισαν νά αποσιωπή-
σουν τήν ανακάλυψη. Σκέφτηκαν
στην αρχή νά σκοτώσουν τόν αρ-
μένιο οδηγό τους αλλά ό φόβος
μήπως δέ βρουν τό δρόμο του γυρι-
σμού τους έκανε ν' αλλάξουν γνώ-
μη. Τόν όρκισαν λοιπόν νά κρα-
τήσει τό στόμα του κλειστό, απει-
λώντας τον ότι θά τόν σκοτώσουν
αν έλεγε τό παραμικρό γι' αυτό
πού είδαν. Μετά άπό πολλά χρό-
νια, στή διάρκεια τών οποίων κα-
νείς δέν άκουσε ποτέ τίποτα, γι'
αυτήν τήν αποστολή, ή εφημερίδα
«Λός Αντζελες Τάιμς» δημοσίευ-
σε τά λόγια ενός γέρου, πού ετοι-
μοθάνατος πλέον, ορκιζόταν ότι
γνώριζε πού ήταν ακριβώς ή Κι-
βωτός του Νώε.
Ομως, είχε περάσει πολύς και-
ρός άπό τότε, και κανείς δέν πίστευε
στά λόγια του, μέχρι πού μιά μέρα
του 1862 ό Χάρολντ Ν. Ούΐλλιαμς,
ιδιοκτήτης μιας κλινικής στό Αν-
γκουϊν τής Καλιφόρνιας, άκουσε
τά ίδια λόγια άπό έναν άρρωστο
πού πλησίαζε στό τέλος του. Ο
άνθρωπος αυτός ονομαζόταν Χάτζ
Γεράμ και ήταν ό γυιός του γέρου
πού είχε κι αυτός συνοδέψει τους
εγγλέζους εξερευνητές πάνω στό
βουνό.
Πολλές αποστολές οργανώθηκαν
τότε. Τό 1887 ό πρίγκηψ Νούρρι,
άρχιδιάκονος τής Βαβυλωνίας και
αποστολικός αρχηγός τών νεστο-
ριανών χριστιανών, είπε ότι είδε
τήν κιβωτό, ή μύτη τής οποίας
έβγαινε πάνω άπ' τους πάγους σέ
3.900 μέτρων και ότι μπήκε και
στο εσωτερικό της. Το 1916 ό ρώ-
σος πλοίαρχος Ροσκοβίσκυ, έγρα-
φε στο σημειωματάριο της πολε-
μικής αναφοράς του, ότι κατά την
διάρκεια μιας ανιχνευτικής απο-
στολής στην Αρμενία, έγιναν αν-
τιληπτά τά απομεινάρια ενός μο-
ναδικού λειψάνου πλοίου στά νό-
τια πλάγια του Αραράτ. Τόν ίδιο
χρόνο ό στρατηγός Αλεξάντερ
Α. Κούρ, ένας άπ' τους μεγαλύ-
τερους εντομολόγους τότε, ανα-
κάλυπτε στο ίδιο βουνό κάτι αρ-
χαιότατες γραφές πάνω στό βρά-
χο, σουμερικών χαρακτήρων και
ύψους 60 πόντων περίπου. Μετά
από μήνες μελέτης κατόρθωσε νά
τά μεταφράσει. Ηταν ή διήγηση
τής ιστορίας του κατακλυσμού.
Δέκα τρία χρόνια αργότερα, μία
άλλη σπουδαία είδηση προστέθη-
κε στις προηγούμενες: στην Ούρ,
τής Χαλδαίας, ό καθηγητής Λεο-
νάρδος Ούλλεϋ, ανακάλυψε, μετά
άπό πολλές ανασκαφές πού έγι-
ναν στην μεσοποταμιακή αυτή πε-
ριοχή, τήν αναμφισβήτητη γεωλο-
γική απόδειξη του παγκοσμίου κα-
τακλυσμού.

Αραράτ και μηχανορραφίες
Παρ' όλες τις αποδείξεις, τά
στοιχεία δέν ήταν πλήρη. Επρε-
πε νά υπάρξει και μια αποφασιστι-
κή απόδειξη.
Ο Φερνάν Ναβαρρά, ένας εργο-
στασιάρχης του Μπορντώ, κατα-
λαβαίνει καλά αυτή τήν ανάγκη.
Από μικρός ονειρευόταν νά βρει
τήν Κιβωτό και άπό χρόνια παρα-
κολουθούσε τις προσπάθειες και τά
μέχρι τότε αποτελέσματα. Τό 1952
μπόρεσε νά οργανώσει τήν πρώτη
αποστολή του, ή οποία όμως απέτυ-
χε. Ξαναδοκίμασε μετά τρία χρόνια,
μαζί με τόν γυιό του Ραφαήλ και
τόν Αχμέτ Τουράν μέλος του συλ-
λόγου των τούρκων αλπινιστών ο-
δηγών.
Αφού περπάτησαν αρκετές μέ-
ρες, ό Ναβαρρά έφτασε στό χείλος
μιας μεγάλης ρωγμής, στό βάθος
τής οποίας νόμισε ότι διέκρινε
κάτω άπό ένα παχύ στρώμα πάγου,
ένα παράξενο σχήμα. Χωρίς εν-
δοιασμό δέθηκε μ' ένα σχοινί γύρω
άπ' τή μέση και κατέβηκε στό χά-
σμα. Οταν ξανανέβηκε έλαμπε ο-
λόκληρος. Στό χέρι του κρατούσε
ένα κομμάτι ξύλο μήκους ένάμισυ
μέτρου περίπου πού πίστευε ότι
ήταν δουλεμένο στό χέρι. Οταν
γύρισε πίσω στην πατρίδα του, τό
έδωσε νά τό εξετάσουν οί ειδικοί
τών Πανεπιστημίων τής Μαδρίτης,
Η νεώτερη αποστολή στό Αραράτ οργανώθηκε άπό τήν Εταιρεία Προϊ-
στορικών Μελετών. Στή φωτογραφία μία φάση άπό τήν ανάβαση.
του Μπορντώ, τών Παρισίων, τής
Νέας Υόρκης, και τής «Search
Foundation» τής Νέας Υόρκης,
τής οποίας ό πρόεδρος Ράλφ Κρά-
ουφορντ, δήλωσε ότι μετά τήν εξέ-
ταση πού έγινε μέ τή μέθοδο του
ραδιενεργού άνθρακα 14, τό ξύλο
ήταν ηλικίας 4.000 ή 5.000 χρό-
νων π.Χ. μέ τήν παρατήρηση ότι
τό είδος του ξύλου — Guercia
Lencobalenus — δέν υπάρχει πάνω
στό Αραράτ. Αυτό ήταν ό θρίαμ-
βος του Ναβαρρά. Οργάνωσε ένα
προσωπικό μουσείο και έγραψε
τό βιβλίο: «Βρήκα τήν Κιβωτό
του Νώε» προγραμμάτισε μιά με-
γάλη αποστολή πού θά του επέ-
τρεπε νά φέρει στό φώς όλη τή
βάρκα, πού ήταν κρυμμένη κάτω
άπ' τους πάγους. Τό 1970, τό μεγα-
λεπήβολο σχέδιο βρήκε υποστη-
ρικτές και χρηματοδότες: ένα εκα-
τομμύριο δολλάρια διατέθηκαν έκ
μέρους τής Search Foundation, σέ
μιά αμερικανική αποστολή, μέ σκο-
πό νά λιώσουν τους πάγους — σέ
μήκος 150 μέτρων και πλάτος 33 μ.
—και νά τραβήξουν τά νερά με
ένα πολύπλοκο σύστημα αντλίας.
Μά ή αποστολή όταν έφτασε
στην Αγκυρα δέν μπόρεσε νά συ-
νεχίσει. Η τουρκική κυβέρνηση
αρνήθηκε τις σχετικές άδειες γιά
λόγους «ειδικής ασφαλείας», λόγω
τής θέσης του Αραράτ, πού βρί-
σκεται μεταξύ τών συνόρων Τουρ-
κίας και Σοβιετικής Ενωσης και
έχει θεωρηθεί στό μεγαλύτερο μέ-
ρος του ώς «στρατιωτική ζώνη».
Η μοναδική ερευνητική ομάδα
πού κατώρθωσε τόν ίδιο χρόνο
νά αναρριχηθεί στό μυθικό όρος
ήταν ιταλική. Στήν ομάδα ανήκε
και ό Αχμέτ Τουράν, ό οδηγός
πού είχε συνοδεύσει τόν Ναβαρρά
στήν επιτυχημένη αποστολή του
1955. Αυτός δήλωσε ότι τό κομμά-
τι του ξύλου δέ βρέθηκε στό Αρα-
ράτ αλλά τό είχε πάρει μαζί του ό
Ναβαρρά άπ' τό Παρίσι. Αλλες
πηγές λένε ότι ή Search Founda-
tion υπήρξε μόνο στά χαρτιά και
ότι ό σκοπός τής αποστολής κάθε
άλλο παρά αρχαιολογικός ήταν.
Αλλα τέλος πάντων, υπάρχει ή
όχι ή Κιβωτός του Νώε; Κανείς
μέχρι στιγμής δέν μπορεί νά δώ-
σει απάντηση στό ερώτημα. Αν
όμως υπάρχει, όπως υπάρχει πάν-
τοτε μιά μικρή έστω δόση άλή-
θειας σέ κάθε θρύλο, ή λύση βρί-
σκεται ίσως μόνο στό νά εξηγή-
σουμε σωστά τό μήνυμα πού οί
προγονοί μας θέλησαν νά μας αφή-
σουν.
Mario Zanot
59
 ΠΥΡΑΥΛΟΙ ΣΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ
ΜΕ ΤΗΝ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΤΟΥ
ΦΩΤΟΣ
Υπάρχει ενα όριο πού είναι δύσκολο, αν όχι απίθανο, νά το διαβεί ό
άνθρωπος. Το όριο της ταχύτητας του φωτός 300.000 χιλιομ. τό δευ-
τερόλεπτο. Θά μπορέσουμε νά τό νικήσουμε; Προς τό παρόν είναι απί-
θανο η μάλλον τελείως αδύνατο.

Τ
ό πρόβλημα των μεσοαστρι-
κών πτήσεων αποτελούσε
πάντα τό αγαπημένο θέμα
τών συγγραφέων επιστημονικής
φαντασίας. Τώρα όμως άρχισαν
και οι επιστήμονες νά ασχολούν-
ται μέ τό ίδιο πρόβλημα για νά
βρουν τήν λύση του.
Οί πλησιέστεροι αστέρες απέ-
χουν από τόν Ηλιο μερικά ετη
φωτός. Ορισμένοι εκ τών άστ-
ρων αυτών, ό αστέρας του Μπάρ-
ναρντ, ό ε του Ηριδανού και ό τ
του Κήτους, περιβάλλονται, ώς
φαίνεται, από πλανητικά συστήμα-
τα, αποτελούμενα από πλανήτας
διαφόρων μεγεθών. Ενα άστρό-
πλοιο επιστημονικής αποστολής,
τό όποιο θά ξεκινήσει γιά νά εξε-
ρευνήσει ενα άπό τά πλησιέστερα
πλανητικά συστήματα, πρέπει νά
έχει μεγίστη ταχύτητα, πού θά πλη-
σιάζει τήν ταχύτητα του φωτός.
Μόνο έτσι θά μπορέσει νά επιστρέ-
ψει στή Γή κατά τή διάρκεια τής
ζωής μιας γενεάς τών αστροναυ-
τών. Αί βραδείαι μεσοαστρικαί πτή-
σεις μέ μεγίστη ταχύτητα, πολύ
μικρότερη άπό τήν ταχύτητα του
φωτός, θά είναι μακραί καί εις τάς
πτήσεις αύτάς θά πρέπει νά συμ-
μετέχουν άρκεταί γενεαί αστροναυ-
τών ή νά βυθίζεται τό πλήρωμα
εις τήν άναβίωσιν. Η δευτέρα πε-
ρίπτωση είναι περισσότερον πρα-
γματοποιήσιμη υπό τό πρίσμα τής
συγρόνου επιστήμης.
'Η μεσοαστρτκή- πτήση θά χα-
ρακτηρίζεται βραδεία, εάν ή μεγί-
στη ταχύτης του άστροπλοίου δέν
υπερβαίνει τά 0,2 τής ταχύτητος
του φωτός. Η κίνηση τών μικρο-
σωματιδίων μέ ταχύτητες πού πλη-
σιάζουν τήν ταχύτητα του φωτός,
υποτάσσεται εις τήν ρελατιβιστι-
κή μηχανική του Αϊνστάιν. Στην
επιστημονική φιλολογία θεωρητι-
κά εξετάζονται τώρα τρεις τύποι
60
άστροπλοίων, ό πρώτος τύπος, πού
πρότεινε ό Ι. Ακκερετ, μπορεί νά
ονομαστεί ρελατιβιστικός πύραυ-
λος και μπορεί νά κινήται μέ θερ-
μοπυρηνική ενέργεια ή ενέργεια
τών ιόντων. Η χρησιμοποίηση ό-
μως- χημικών ή πυρηνικών καυσί-
μων γιά τους ρελατιβιστικούς (κι-
νούμενους μέ ταχύτητα τής τάξεως
του φωτός) πυραύλους είναι ασύμ-
φορος λόγω τής άνεπαρκούς ποσό-
τητας τής εκλυομένης ενέργειας. Ο
θερμοπυρηνικός ρελατιβιστικός πύ-
ραυλος φέρει μαζί του αποθέματα
υδρογόνου, πού μετατρέπεται στον
αντιδραστήρα σέ ήλιον. Ετσι γιά
τήν κατασκευή του πυραύλου αυ-
του πρέπει πρώτα απ' όλα νά πρα-
γματοποιηθεί μία ελεγχόμενη θερ-
μοπυρηνική αντίδραση μέ τους αν-
τίστοιχους αντιδραστήρες. Η ώση
δημιουργείται άπό τό υψηλής θερ-
μοκρασίας πλάσμα του ηλίου.
Ο δεύτερος τύπος άστροπλοίου,
πού πρότεινε ό Ε. Ζένγκερ, ονο-
μάζεται συνήθως φωτονικός πύραυ-
λος. Η χρησιμοποίηση χημικών,
πυρηνικών ή θερμοπυρηνικών καυ-
σίμων στή περίπτωση αυτή δεν έχει
νόημα. Ας υποθέσουμε ότι στό
άστρόπλοιο, αυτό τοποθετείται αε-
ριωθούμενος κινητήρας έκμηδενί-
σεως της ύλης8 ό πύραυλος θά πε-
ριέχει αποθέματα ύλης (επί παρα-
δείγματι, υδρογόνου) και άντιύλης
(επί παραδείγματι, άντι-ύδρογόνου),
καθώς και αντιδραστήρα εκμηδένι-
σης μέ μαγνητικό πεδίο. Γιά τή δη-
μιουργία του φωτονικού πυραύλου
πρέπει πρώτα νά μάθουμε νά παίρ-
νουμε και νά συντηρούμε γιά πολύ
χρόνο τεράστιες ποσότητες άντι-
ύλης, νά πραγματοποιούμε κατευ-
θυνόμενη αντίδραση εκμηδένισης
και νά κατασκευάσουμε αντιδρα-
στήρες εκμηδένισης. Τό μαγνητικό
πεδίο προσδίδει στην γάμμα-άκτι-
νοβολία, πού προκύπτει άπό τήν
εκμηδένιση τής ύλης και της άντι-
ύλης κατευθυνόμενο χαρακτήρα.
Η ώση δημιουργείται άπό τόν χεί-
μαρρο τών γάμμα φωτονίων, πού
απορρέει άπό τά άκροφύσια του
κινητήρος μέ ταχύτητα ίση μέ τήν
ταχύτητα του φωτός. Γιά τήν κατα-
σκευή του φωτονικού πυραύλου,
πρέπει νά ύπερνικηθούν πολλά εμ-
πόδια και δυσκολίες (λήψη και
συντήρηση) τής άντιύλης, δημιουρ-
γία γάμμα φωτονικής ώσεως μέ τήν
επίδραση του μαγνητικού πεδίου
επί του μίγματος τής ύλης και τής
άντιύλης στον αντιδραστήρα εκ-
μηδένισης). Ο φωτονικός πύραυ-
λος είναι πιο περίπλοκος άπό τον
θερμοπυρηνικό.
Ισως στό μέλλον νά καταστεί
δυνατή ή πραγματοποίηση άλυσσι-
δωτής αντίδρασης για τήν λήψη
άντιύλης και ή κατασκευή γιά
τόν φωτονικό πύραυλο ειδικού αν-
τιδραστήρα, όπου θά παράγεται συ-
νεχώς και σέ μικρές σχετικά ποσό-
τητες άντιύλη γιά τήν αδιάκοπη
τροφοδότηση του αντιδραστήρα
εκμηδένισης. Ο Ρώσος επιστήμων
Μπ. Κ. Φεντιούσιν γράφει στό πε-
ριοδικό Ζεμλιά ι Βσελέξναγια»
τής σοβιετικής Ακαδημίας Επι-
στημών, ότι ή ιδέα αυτή είναι άξια
ιδιαίτερης προσοχής, γιατί έπιλύει-
το δυσκολώτατο πρόβλημα τής μα-
κράς συντήρησης τεραστίων ποσο-
τήτων άντιύλης, εντός του φωτο-
νικού πυραύλου.
Ο τρίτος τύπος άστροπλοίου,
πού προτείνει ό Ρ. Μπούσαρ, ονο-
μάζεται μεσοαστρικό αεροπλάνο.
Επί του άστροπλοίου τοποθετεί-
ται μία οθόνη, ή οποία συλλέγει
τό μεσοαστρικό υδρογόνο και τό
κατευθύνει στον θερμοπυρηνικό αν-
τιδραστήρα, όπου μετατρέπεται σέ
ήλιον. Η ώση δημιουργείται κατά
τόν ίδιο τρόπο, όπως και στον θερ-
μοπυρηνικό ρελατιβιστικό πύραυ-
λο. Επειδή σ' ένα κυβικό έκατο-
στόμετρο του μεσοαστρικού χώρου
περιέχεται κατά μέσον όρο ενα
άτομο υδρογόνου, ή οθόνη πρέπει
νά έχει τεράστιες διαστάσεις, υπο-
λογιζόμενες σέ χιλιάδες χιλιόμε-
τρα. Τό μεσοαστρικό αεροπλάνο
γιά τόν λόγο αυτό θά είναι περισ-
σότερο ογκώδες άπό τους ρελατι-
βιστικούς πυραύλους. Τό πλεονέ-
κτημα όμως στην περίπτωσι αυτή
είναι ή απουσία άντιύλης.
Ενας πύραυλος φωτονίων, όπως μπορούμε νά τόν φανταστούμε σήμερα.
1 - Κάτοπρο, 2 - Βοηθητικός κινητήρας, 3 - Δεξαμενή άντιύλης, 4 - Δεξα-
μενή ύλης, 5 - Παραπέτασμα γιά την προστασία του πληρώματος άπό
την ακτινοβολία, 6 - Θάλαμος πληρώματος και εργαστήριο, 7 - Πύραυλος
άνεμοπλάνου γιά την εξερεύνηση των πλανητών και την επιστροφή στη Γή.
Οι μεγάλες διαστάσεις της οθό-
νης, πού απαιτούνται γιά τήν συλ-
λογή του υδρογόνου, δεν θά επι-
τρέψουν τήν κατασκευή του μεσοα-
στρικού αεροπλάνου ακόμα και στό
απώτατο μέλλον. Θά μπορούσε ό-
μως αντί της τεράστιας οθόνης,
κατασκευασμένης άπό κάποια ύλη,
νά δημιουργηθούν γύρω άπό τό με-
σοαστρικό αεροπλάνο ισχυρά μα-
γνητικά πεδία, πού θά συλλέ-
γουν τό μεσοαστρικό υδρογόνο και
θά τό κατευθύνουν στον θερμοπυ-
ρηνικό αντιδραστήρα. Τούτο όμως
αποτελεί μία θεωρητική μόνο λύση,
γιατί είναι άγνωστο πώς θά δη-
μιουργηθούν τέτοια πεδία στο απώ-
τατο μέλλον.
Οί επιστήμονες έχουν ήδη επε-
ξεργασθεί τή γενική θεωρία τών
ρελατιβιστικών πυραύλων. Οί υπο-
λογισμοί όμως μας πείθουν ότι ή
χρησιμοποίηση του θερμοπυρηνι-
κού καυσίμου δέ θά μας επιτρέψει
νά έχουμε ταχύτητες εκροής της
τάξεως του φωτός. Οί ταχύτητες της
τάξεως του φωτός μπορούν νά έπι-
τευχθούν σέ ρελατιβιστικό πύραυ-
λο μέ αντιδραστήρα εκμηδένισης.
Αυτό δείχνει τή μεγάλη σημασία
τής κατευθυνόμενης αντίδρασης
της εκμηδένισης γιά τις μεσοαστρι-
κές πτήσεις.
Ας φανταστούμε ενα πολυώροφο
ρελατιβιστικό ή φωτονικό πύραυ-
λο, προορισμένο νά πραγματοποιή-
σει ενα μεσοαστρικό ταξίδι μετ'
επιστροφής. Ο πρώτος όροφος δί-
νει στον πύραυλο τή μεγίστη ταχύ-
τητα και ο δεύτερος τίθεται σέ λει-
τουργία γιά νά επιβραδύνει τήν κί-
νηση του κοντά στό πλανητικό σύ-
στημα πού επελέγη προς εξερεύνη-
ση. Ο τρίτος όροφος χρησιμο-
ποιείται γιά τήν επίτευξη τής μεγί-
στης ταχύτητας στον δρόμο τής
επιστροφής και ό τέταρτος γιά τήν
«τροχοπέδηση» κοντά στή Γή. Στή
Γή επιστρέφει μόνο τό τμήμα εκεί-
νο του άστροπλοίου, πού φέρει τό
πλήρωμα. Η ρελατιβιστική πυραυ-
λοδυναμική μας δίνει τή δυνατότη-
τα νά υπολογίσουμε τή μάζα ενός
τέτοιου άστροπλοίου κατά τήν εκ-
κίνηση. Οί υπολογισμοί δείχνουν
ότι οί θερμοπυρηνικοί ρελατιβιστι-
κοί πύραυλοι είναι κατάλληλοι μό-
νο γιά βραδείες μεσοαστρικές πτή-
σεις, ενώ οί φωτονικοί και οί ρελα-
τιβιστικοί πύραυλοι τών ιόντων, εί-
ναι κατάλληλοι γιά μικρές και με-
γάλες ταχύτητες. Οί φωτονικοί πύ-
ραυλοι όμως άπαιτούν τεράστιες πο
σότητες άντιύλης. Γι' αυτό οι ει-
δικοί πιστεύουν ότι ή κατασκευή
τους στό μέλλον είναι λιγώτερο
πιθανή. Η γνώμη αυτή στηρίζεται
βέβαια στις σύγχρονες τεχνολογι-
κές αντιλήψεις γιά τή λήψη και
τήν συντήρηση τής άντιύλης.
Ποιο άστρόπλοιο πρέπει νά επι-
λεγεί; Σύμφωνα μέ τά δεδομένα
τής συγχρόνου επιστήμης, περισ-
σότερες πιθανότητες γιά κατασκευή
έχουν οί ρελατιβιστικοί (μή φωτο-
νικοί) πύραυλοι. Εξαιρούνται και
τά μεσοαστρικά αεροπλάνα. Πρέ-
πει όμως νά συνεχιστεί ή επεξεργα-
σία τής θεωρίας τών ρελατιβιστι-
κών και φωτονικών πυραύλων και
ή αναζήτηση νέων τρόπων πραγμα-
τοποίησης τών μεσοαστρικών πτή-
σεων. Αί έρευναι αύταί πρέπει νά
συνδέονται πάντα μέ τή μελέτη τής
μικροδομής του χώρου και του χρό-
νου. Στό μέλλον θά αποδειχτεί εάν
είναι δυνατές οί μεσοαστρικές πτή-
σεις, τις όποίες, προς τό παρόν,
δέν μπορούμε νά θεωρούμε μή πρα-
γματοποιήσιμες.
61
Η ΖΩΝΤΑΝΗ ΣΙΒΗΡΙΑ
Στίς όχθες του Ανγκαρα, του ποταμού πού δια-
σχίζει την κεντρική Σιβηρία, έγινε μια ανακάλυψη
μεγάλης επιστημονικής αξίας. Πρόκειται για στοι-
χεία πού αποδεικνύουν ότι εδώ είχαν εγκατασταθεί
άνθρωποι πριν άπό 150 έως 200 χιλιάδες χρόνια.
Η ανακάλυψη ανέτρεψε όλες τις θεωρίες των ειδικών
κατά τις όποιες αναφέρεται ότι ή Σιβηρία κατοική-
θηκε, μόνο πριν 20 χιλιετίες.
Ολα πρέπει νά αναθεωρηθούν λοιπόν, όσον αφορά
την ιστορία του παρελθόντος της άχανούς αυτής περιο-
χής της Ρωσίας. Οι ερευνητές ρίχτηκαν με ενθουσια-
σμό στη δουλειά, δικαιολογημένα άλλωστε, με τόσο
αξιόλογα ευρήματα. Οι αρχαίοι Σιβηριανοί δεν άφη-
σαν μόνο μερικά ίχνη γιά τους μετέπειτα, αλλά μας
άφησαν και μηνύματα με υπέροχα σκαλίσματα στους
βράχους. Θά χρειαστούν όμως χρόνια γιά νά ερευνη-
θεί όλη ή περιοχή πού εκτείνεται σε ακτίνα τεσσάρων
χιλιομέτρων.
Και οί άλλες ανατολικές χώρες δεν παραλείπουν
νά μας στέλνουν αρχαιολογικά νεότερα. Στήν Κίνα
π.χ. σχεδόν καθημερινά έρχονται στο φως ίχνη του
παρελθόντος. Μιά άπ' τις σπουδαιότερες ανακαλύψεις
είναι και αυτή της Ταϊέχ (Tayeh) στήν κεντρική επαρ-
χία της Ούπέχ, (Hupeh) όπου βρέθηκαν εργαλεία
χρονολογούμενα άπό 200 ή 300 χιλιάδες χρόνια.
Θάρθει ή στιγμή πού τά βιβλία μας, τώρα πολύ
κλειστά στίς καινοτομίες, θά υποστούν μιά αυθεντική
επανάσταση στήν υλη τους.
ΤΡΕΛΟ ΦΕΓΓΑΡΙ
Είναι αλήθεια ότι ό δορυφόρος μας επηρεάζει τις
ανθρώπινες διαθέσεις. Αυτό το στοιχείο υπήρξε πάν-
ένα ευρύτατα διαδομένο λαϊκό πιστεύω, τόσο ώστε
γιά ορισμένα άτομα νά λέμε ότι «αυτός είναι μέ τά
φεγγάρια του». Ελειπε όμως μιά επιστημονική από-
δειξη. Γιά νά πληρωθεί λοιπόν αυτό το κενό, — του-
λάχιστον έν μέρει, γιατί τά πειράματα συνεχίζονται
ακόμα — δύο ερευνητές, ή αμερικανίδα καθηγήτρια
Σέρν και ό επίσης αμερικανός δόκτωρ Λίμπερ, του
Πανεπιστημίου του Μαϊάμι, έστρεψαν τήν προσοχή
και τις έρευνες τους πάνω σε συμβάντα λίγο πολύ
ξαφνικά καί απρόοπτα, όπως π.χ. οί ανθρωποκτο-
νίες. Αν πράγματι ή Σελήνη μπορεί νά ορίζει μερι-
κές ενέργειες τών γήινων τότε τέτοια δραματικά αι-
ματηρά συμβάντα θά πρέπει νά εξακριβώνονται περισ-
σότερο συχνά κατά τήν περίοδο τής Νέας Σελήνης
ή τής Πανσελήνου, τότε δηλαδή πού ό δορυφόρος
βρίσκεται πιο κοντά στή Γή. Τά αποτελέσματα τών
ερευνών πιστοποιούν ότι πράγματι, κάποια σχέση υ-
πάρχει. Εξετάζοντας τήν περίοδο κατά τήν οποία
συνέβησαν δολοφονίες στήν περιοχή τής Ντάντε, ή
Σέριν και ό Λίμπερ είδαν ότι ό αριθμός αυξάνει ακρι-
βώς κατά τις δύο περιόδους τής «κρίσεως», οί όποιες
όμως δεν ήταν ακριβώς οι μέρες πού νομίζανε, δηλαδή
τής Νέας Σελήνης ή τής Πανσελήνου, αλλά μιά μέρα
62
πρίν, τόσο στή πρώτη όσο και στή δεύτερη περίοδο.
Ολες οί άλλες μέρες του «γεμίσματος» ή «αδειάσμα-
τος» του δορυφόρου δεν είχαν καμμιά επίδραση. Το
φαινόμενο λοιπόν υπάρχει. Γιατί όμως εκδηλώνεται
πέρα άπό το όριο τής έρευνας της Σέριν και του
Λίμπερ; Τά ερωτηματικά πού κλείνουν τις αναφορές
τών δύο επιστημόνων και πού δημοσιεύτηκαν στο
«Αμερικανικό Φυλλάδιο Ψυχιατρικής» παρουσιάζουν
υλικό μελέτης γιά δεκαετίες. Σιγά - σιγά αναγνωρί-
ζεται ότι οι μέχρι σήμερα θεωρίες δέ φτάνουν γιά
νά εξηγήσουν εντελώς τον περίπλοκο ανθρώπινο χα-
ρακτήρα.
Αν όμως άπ' τή μιά μεριά χαιρόμαστε γιατί θέλα-
με πάντοτε νά κάνουμε μιαν αναθεώρηση τών παλαιών
παραδοσιακών θεωριών, άπ' τήν άλλη όμως πρέπει
ν' άνησυχούμε. Γιατί, αν φορτώσουμε στο Φεγγάρι
τήν ευθύνη κάθε παραστρατήματος, τότε θά πρέπει
νά θεωρηθούμε και έρμαια μυστικών δυνάμεων πού
ξεφεύγουν άπ' τον έλεγχο μας.
ΝΕΡΟ ΓΙΑ ΜΙΑ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ
Νέα ισχυρή εγκατάσταση άρχισε νά λειτουργεί στο
εργοστάσιο αφαλάτωσης ύδατος τής πόλης Σεβτσένκο
πού βρίσκεται στήν άνυδρη χερσόνησο Μανγκισλάκ
(Κασπία Θάλασσα). Το εργοστάσιο αφαλάτωσης τής
πόλης Σεβσένκο είναι ή μοναδική στον κόσμο επι-
χείρηση πού λειτουργεί μέ ατομική ενέργεια. Τροφο-
δοτεί πλήρως μέ νερό τήν πόλη, πού έχει σχεδόν
1.000.000 κατοίκους. Τούτο επαρκεί επίσης γιά τα
πότισμα ανθώνων και δενδροφυτεμένων πλατειών που
δημιουργήθηκαν στο άλλοτε άγονο έδαφος. Τώρα
αντιστοιχούν άνά κεφαλή κατά μέσον όρο 100 λίτρα
νερού τήν ήμερα.
ΟΥΚΡΑΝΙΑ:
ΜΝΗΜΕΙΑ ΠΑΛΙΑΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ
Πάνω άπό 30.000 αρχιτεκτονικά έργα του παρελ-
θόντος βρίσκονται στήν Ουκρανία ύπό τήν προστασία
του κράτους. Ανάμεσα τους είναι ό πασίγνωστος ναός
τής Αγίας Σοφίας του Κιέβου (πρωτεύουσας τής Δη-
μοκρατίας αυτής πού βρίσκεται στά νοτιοδυτικά τής
ΕΣΣΔ) και οί ναοί του Τσερνίγκοβο.
Γιά τήν αναστήλωση και προστασία τών μνημείων
τής παλιάς αρχιτεκτονικής ή κυβέρνηση τής Ουκρα-
νίας διαθέτει μεγάλα χρηματικά ποσά. Διευρύνεται
το δίκτυο τουριστικών βάσεων και κάμπιγκ στά δρο-
μολόγια πού όδηγούν σ' αυτά τά μέρη.
ΣΥΛΛΟΓΗ ΟΙΝΩΝ
Πάνω άπό ένα εκατομμύριο εκθέματα ανήκουν στή
συλλογή οίνων του ευρύτατα γνωστού εργοστασίου
«Μασσάνδρα» στην Κριμαία. Μπουκάλια οίνων κάθε
σχήματος, χρώματος και εποχής υπάρχουν στα «τμή-
ματα» των τούνελ πού έχουν διανοιχτεί μέσα σε βρά-
χους. Μεταξύ αυτών είναι πολλά μοναδικά στο είδος
τους εκθέματα. Ε δ ώ διατηρείται π.χ. οίνος «Ντε
Λα Φροντερό» ηλικίας 200 ετών άπό τήν Ισπανία,
πού περιέχεται στή συλλογή Χέρες του 1755 - 1848,
γεωργιανός οίνος Σαπεράβι του 1888, κ.ά.
Πολύτιμο κεφάλαιο στή συλλογή είναι τά περί-
φημα κριμαϊκά μοσχάτα λεβαδίισκι, μαύρο, ρόζ, κα-
θώς και τοκάη, καγκόρ, μαδέρα, πορτβέιν. Πολλά
άπό τά κρασιά αυτά έχουν τιμηθεί μέ ανώτερα έπα-
θλα σε διεθνείς διαγωνισμούς. Τά υπόγεια τμήματα
συμπληρώνονται συνεχώς μέ νέες μάρκες κρασιών.
ΝΕΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ
ΠΕΤΡΩΜΑΤΩΝ
Οί επιστήμονες της Αρμενίας (Δημοκρατία στην
σοβιετική Υπερκαυκασία) μελέτησαν τεχνολογία επε-
ξεργασίας πετρωμάτων, πού πριν θεωρούνταν άχρη-
στα, σε πρώτες ύλες γιά τή λύψη αλουμινίου, τσι-
μέντου και μιας σειράς άλλων χημικών προϊόντων.
Γιά τήν Αρμενία, ή σημασία της τεχνικής αυτής
καινοτομίας είναι ιδιαίτερα σοβαρή, γιατί ένα μεγάλο
μέρος του εδάφους της καλύπτεται άπό όρη.
Ο αρμένιος επιστήμων ακαδημαϊκός Μάνβελ Μαν-
βελιάν, πού διηύθυνε τις έρευνες, θεωρεί ότι ό νέος
κλάδος επιστήμης καί παραγωγής—ή χημεία της πέ-
τρας — έχει μεγάλες προοπτικές.
ΒΡΑΒΕΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΣΩΤΗΡΙΑ ΑΓΡΙΩΝ ΖΩΩΝ
ΚΑΙ ΦΥΤΩΝ
Το δεύτερο βραβείο Πώλ Γκεττύ γιά τή διατή-
ρηση τών άγριων ζώων καί φυτών προκηρύχτηκε επί-
σημα άπό τον ίδιον τον κ. Γκεττύ στο Σάρεϋ της
Αγγλίας. Το ποσό τών 50.000 δολλαρίων είναι το
μεγαλύτερο πού προσεφέρθηκε ποτέ γιά τή βράβευση
αξιέπαινων υπηρεσιών γιά τήν προστασία της άγριας
χλωρίδας καί πανίδας.
Ο π ω ς ανακοίνωσε ό κ. Γκεττύ, ή απόδοση του
βραβείου θά γίνει το Φεβρουάριο του 1976 σε ιδιώτη
ή οργανισμό, πού θά επιλεγεί άπό δεκατριμελή Ε π ι -
τροπή ύπό τήν Προεδρία του Πρίγκηπα Βερνάρδου
της Ολλανδίας, πού είναι επίσης Πρόεδρος του Διε-
θνούς Ταμείου Προστασίας Αγρίων Ζώων καί Φυ-
τών.
Λόγω της ευρύτητας πού καλύπτει ή ύπό βράβευση
δραστηριότητα, οί υποψήφιοι θά κριθούν ανάλογα μέ
τήν ποικιλία τών ενεργειών τους, όπου συμπεριλαμ-
βάνονται ή διατήρηση σπανίων ή απειλουμένων μέ
εξάλειψη ζωικών ειδών, ή ενεργότερη συνειδητοποίηση
άπό τήν κοινή γνώμη της σπουδαιότητας της αγρίας
πανίδας καί γενικά του φυσικού περιβάλλοντος, ή κα-
θιέρωση νομοθετικών μέτρων καί ή ίδρυση σωματείων
καί οργανώσεων πρωταρχικής σημασίας γιά τή συν-
τήρηση τών αγρίων ζώων καί φυτών. Βασικό κριτή-
ριο γιά τήν βράβευση θά αποτελέσει ή πρωτοτυπία
καί ουσιώδης συμβολή στην προσπάθεια διάσωσης τών
αγρίων ζώων μέ τρόπο πού ή τιμή καί αναγνώριση
τήν όποια συνεπάγεται ή απονομή του Βραβείου Γκετ-
τύ, νά συμβάλει στο να συνειδητοποιήσει το κοινό
τή σημασία της άγριας πανίδας καί χλωρίδας καί
τήν ανάγκη διατήρησης τους.
Οι αιτήσεις θά συνοδεύονται άπό πλήρη περιγραφή
τών επιτεύξεων του βραβευθησομένου. Αιτήσεις δια-
νέμονται στο Διεθνές Ταμείο Προστασίας Αγρίων
Ζώων καί Φυτών, Τμήμα Ηνωμένων Πολιτειών,
1319 Δεκάτη Ογδόη Οδός. N.W. Ούάσιγκτων,
Ντ. Σ. 20036, όπου καί θά ύποβληθούν, οχι αργό-
τερα άπό. τήν 15η Νοεμβρίου 1975.
Το πρώτο βραβείο Πώλ Γκεττύ γιά τή διατήρηση
τών Αγρίων Ζώων καί Φυτών δόθηκε τον Ιανουάριο
στον περουβιανό Φελίπε Μπεναβίντε γιά τήν επιτυχή
κινητοποίηση της διεθνούς συνεργασίας γιά τή σωτη-
ρία του απειλουμένου θηλαστικού Βικούνια καί άλλων
ζωικών ειδών τής Λατινικής Αμερικής, καθώς καί
του φυσικού τους περιβάλλοντος.
Το Διεθνές Ταμείο για τήν Προστασία Αγρίων
Ζώων καί Φυτών, πού ιδρύθηκε το 1961 καί εδρεύει
στην Ελβετική πόλη Morges, αποτελεί μή κερδο-
σκοπικό οργανισμό στον όποιο μετέχουν 26 κράτη.
Το Διεθνές Ταμείο γιά τήν Προστασία Αγρίων
Ζώων καί Φυτών, έχει διαθέσει πάνω άπό 15.000.000
δολλάρια γιά επιστημονικές έρευνες καί γιά το σχε-
διασμό προγραμμάτων διάσωσης ειδών καί φυσικών
περιοχών πού κινδυνεύουν, σε ολόκληρο τον κόσμο.
Ο ΓΕΡΟ ΣΝΟΥΠΗ
Α π ό καιρό γίνονται ανασκαφές κάτω άπ' τήν εκ-
κλησία τής Σάντα Μαρία Ματζόρε τής Ρώμης. Οί
εργασίες έφεραν στο φώς ένα ρωμαϊκό εμπορικό κέν-
τρο χρονολογούμενο γύρω στον πρώτο π.Χ. αιώνα.
Πρόκειται γιά ένα μεγάλο κτίριο, μέ αυλή τραπεζοει-
δούς σχήματος.
Τά ευρήματα είναι ασφαλώς αξιόλογα. Ο μ ω ς πριν
λίγες μέρες ανακαλύφτηκε κάτι πολύ περίεργο. Χαρα-
γμένο πάνω σ' έναν τοίχο του κτιρίου καί κοντά
στις φιγούρες τών μονομάχων τής εποχής εκείνης,
βρέθηκε καί ό σωσίας του συμπαθητικού τετραπόδου
πού βγήκε άπ' τήν πένα του Σούλτσε: ένας Σνούπη
του 4ου μετά Χριστόν αιώνα.
63
 ΤΗΛΕΠΑΘΕΙΑ
γιά τή δική του αρρώστια, θά μπο-
ρούσε άραγε νά κάνει τό ίδιο και
γιά άλλους ασθενείς: Τό πείραμα
έγινε καί ή επιτυχία ήταν ανέλ-
πιστη. Αν καί δέν είχε καμιά γνώ-
ση φυσιολογίας, βιολογίας, ανα-
τομίας καί ιατρικής, ήταν σέ θέση
νά κάνει διαγνώσεις, καθώς βρι-
σκόταν όμως σέ κατάσταση ύπνω-
σης, γιά ενα μεγάλο αριθμό άσθε-
νιών, νά δώσει μεγάλο αριθμό φαρ-
μάκων καί μεθόδων κούρας, πού
οδηγούσαν αλάνθαστα τόν ασθενή
στην πλήρη ίασή του. Πιό έκπλη-
κτος άπό όλους ήταν αυτός ό ίδιος
ό Εντγκαρ Κάις ό όποιος δέν κα-
ταλάβαινε πώς μπορούσε καί τά
έκανε ολα αυτά.
Παρά τις επιτυχίες του έμενε
πάντοτε ντροπαλός καί φοβισμέ-
νος έναντι της δραστηριότητας του.
Συχνά διάβαζε καί ξαναδιάβαζε τις
στενογραφημένες αναφορές των για
τρων πού ήταν παρόντες, ελπίζον-
τας νά βρει μέσα σ' αυτά πού έλεγε
όταν ήταν υπνωτισμένος μιαν εξή-
γηση γιά τήν παράξενη δυνατό-
τητα μέ τήν οποία ήταν προικισμέ-
νος. Εκπληξη του προκαλούσε επί-
σης ή τεχνική γλώσσα πού χρη-
σιμοποιούσε καί οί τέλειες επιστη-
μονικές γνώσεις πού κατείχε. Παρ'
όλο όμως πού δέν καταλάβαινε καί
κάθε αναφορά τόν άφηνε καί πιό
έκπληκτο άπό πρίν, συνέχισε τις
θαυμαστές επιτυχίες του.
Ο δόκτωρ Κέτσουμ πού τόν πα-
ρακολούθησε γιά πολύ καιρό, άφη-
σε τήν έξης διατύπωση: Τό μυαλό
του Εντγκαρ Κάις υπόκειται στην
υποβολή κατά τόν ίδιο τρόπο πού
υποβάλλονται όλοι οί άνθρωποι,
αλλά έχει επί πλέον τήν ικανότητα
νά ερμηνεύει αυτό πού λαμβάνει
απ' τό υποσυνείδητο των ομοίων
του, πού βρίσκονται δηλαδή στην
στην ίδια μέ αυτόν διανοητική
κατάσταση. Τό υποσυνείδητο δέν
ξεχνά τίποτε. Τό συνειδητό λαμ-
βάνει έναν ερεθισμό εξωτερικό,
καί τόν μεταδίδει στό υποσυνείδη-
το, όπου παραμένει γιά πάντα ακό-
μα καί όταν αυτός ό ερεθισμός σβη-
στεί άπ' τό συνειδητό».
Από αυτό απορρέει τό έξης:
ή ευαισθησία, όχι μόνον υπάρχει
μέσα μας, αλλά είναι δυνατό καί
νά άναπτυχτεί. Θά μπορούσε μάλι-
στα νά μπει ύπό έλεγχο καί ή μαν-
τεία, όπου τό φαινόμενο του πνευ-
ματικού οράματος είναι περισσό-
64
τερο αναμετάδοση εικόνων παρά θέσεις σέ γελοία όρια.
σκέψεων. Αν καί μπορεί νά έχουμε Καί υπάρχει καί σωρός άλλων
περιπτώσεις, όπου δέ διασταυρώ- προβλημάτων. Πώς εξηγείται ή ατο-
νονται οί συνειδητές σκέψεις μέ μική έκρηξη καί τι νόημα έχει ή
τά μηνύματα του υποσυνειδήτου έκφραση «βγήκε κάπου στό Βόρειο
μεταξύ αποστολέα καί παραλήπτη. Ατλαντικό»; Γιατί δέν έμεινε στό
Τηλεπάθεια, μαντεία ή πρόγνω- κέντρο της Γης μέ, τελική κατά-
ση, είναι προφανές ότι αυτοί οί ορι- ληξη τήν ολική απορρόφηση του
σμοί, «καταραμένοι» γιά ορισμέ- πλανήτη;
νους ανθρώπους της επιστήμης, θά Η μόνη εικόνα πού μού έρχεται
μπορούσαν νά επιφέρουν μιά πρα- στό μυαλό μέ τήν υπόθεση αυτή,
γματική επανάσταση όχι μόνο στή είναι κάποιος πιτσιρίκος γεννημέ-
φιλοσοφία αλλά καί στην φυσική. νος πάνω στην επιφάνεια (ποια επι-
Καί συνεπώς ή θέση των παραψυ- φάνεια, αλήθεια;) μιας μεγάλης «μαύ
χολόγων θά γινόταν αυτομάτως ρης τρύπας», πού εκτοξεύει πέτρες
καλύτερη αν μπορούσαν νά θέσουν άπό τόν κόσμο του μέ μιά σφεντόνα.
σέ εφαρμογή ορισμένες τεχνικές Μόνο πού τά λάστιχα της σφεντό-
γιά νά φτάσουν σέ ορισμένα απο- νας θά πρέπει νά είναι φτιαγμένα
τελέσματα πού άλλοιώς δέν μπο- άπό ταχυόνια.
ρούν νά επιτύχουν. Φαίνεται οτι ό επισκέπτης των
άστρων πού έφθασε στή Σιβηρία
στά 1908 θ' απασχολεί γιά πολύ
καιρό ακόμα τήν ανθρωπότητα. Εί-
ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ναι ένα άπό τά πολλά μυστήρια πού
ΤΟΥ μας προκαλούν νά τά εξηγήσουμε.
Η γοητεία της έρευνας είναι τόσο
ΤΟΥΝΓΚΟΥΣΚΑ μεγάλη, πού άναρρωτιέται κανείς
Πού βρέθηκε τόσο μικρή «μαύρη αν ή ανθρωπότητα θέλει πραγμα-
τρύπα»; Θεωρητικά θά μπορούσε τικά νά βρει τήν τελειωτική απάν-
νά γίνει σέ κάποιο υπερανθρώπινο τηση σέ οτιδήποτε.
εργαστήριο, άλλα ποτέ στή φύση. Α ναί, οί φόβοι ότι κάποτε θά
Τό νά ξέφυγε άπό κάποια μεγάλη λύση τελειωτικά κάθε πρόβλημα είναι
«μαύρη τρύπα» είναι αδύνατο, γιατί μάταιο. Τό Σύμπαν είναι μια ανε-
τότε δέ θά μπορούσε νά είναι «μαύ- ξάντλητη πηγή μυστηρίου.
ρη τρύπα». Τό νά υποθέσουμε ότι Πιήτε άφοβα
ήταν τεχνητή, παρατραβάμε τις υπο- Γιώργος Ν. Μ.
ΑΤΛΑΝΤΙΔΑ
δέν μπορεί ν' αποδείξει ποτέ — ή νά διαψεύσει — τήν
ύπαρξη τέτοιων χαμένων χωρών όπως ή Λεμούρια
ή νά βρει ποτέ τ' άχνάρια εκείνων τών ανθρώπων
του Μού πού είχαν ύψος περίπου 15 πόδια καί ένα
μάτι στό πίσω μέρος του κεφαλιού τους. Αυτά τά
ανθρωποειδή όντα ανήκουν στους αφρικανούς πού περι-
γράφει ό Πλίνιος, οτι είχαν τό κεφάλι τους στή μέση
του στήθους τους.
Α π ' τήν άλλη μεριά, πραγματικές ενδείξεις γιά
τήν ύπαρξη της Ατλαντίδας, του Πλάτωνα, έξακο-
λουθούν νά παρουσιάζονται σχεδόν κάθε χρόνο, καί
είτε γίνονται αποδεκτές άπό μερικούς σάν πειστικές,
είτε απορρίπτονται άπό άλλους σάν μή πειστικές. Η
πιό πρόσφατη καί πιό επιστημονικά ορθόδοξη θεωρία,
πού ίσως τελικά λύσει τό μυστήριο μιά γιά πάντα,
είναι εκείνη τών επαγγελματιών αρχαιολόγων, πού
υποστηρίζεται άπό ιστορικούς, γεωλόγους καί ήφαι-
στειολόγους, δηλαδή ένα επιβλητικό σώμα σοφών τών
οποίων ή εκπαίδευση καί ακαδημαϊκή θέση δέν τους
ενθαρρύνουν νά παραδίδονται σέ φανταστικές σκέψεις
ή χασομέρικες θεωρίες.
Αυτοί οί ειδικοί πιστεύουν ότι αναγνώρισαν τήν
Ατλαντίδα, τελικά. Πρέπει όμως νά εξετάσουμε καί
μερικές άλλες θεωρίες, οί όποιες, ένώ αρχίζουν μέ τόν
πυρήνα της αφήγησης, της Ατλαντίδας όπως περι-
γράφεται άπό τόν Πλάτωνα, μας όδηγούν σέ μερικούς
καινούριους καί πιό περίεργους χαμένους κόσμους.