1

Νίκος Πετρόποσλος

Αρκάδων
λέξεις

αρκαδικό ιδιωματικό λεξιλόγιο

www.nikospetropoulos.gr
 2

Ξάκε είημζζ πνυκζα ηχνα πμο άνπζζα κα ζοβηεκηνχκς ηζξ θέλεζξ ιία πνμξ ιία, βζα κα θεάζς
ζήιενα κα ηεθεζχζς αοηυ ημ θελζηυ πμο ηναηάηε ζηα πένζα ζαξ. Αθθά είκαζ πμθφ πενζζζυηενα ηα
πνυκζα πμο ζηνζθμβφνζγε ζημ ιοαθυ ιμο αοηή δ ζδέα. Έπμκηαξ βεκκδεεί ηζ ακαηναθεί ζηδκ
ανηαδζηή βδ, εεχνδζα ςξ εθάπζζημ πνέμξ απέκακηζ ζηδκ ζδζαίηενδ παηνίδα ιμο κα ζοιαάθς χζηε
κα ιδκ παεεί αοηυξ μ βθςζζζηυξ πθμφημξ. Ζ εκαζπυθδζή ιμο ιε ηδ θμβμηεπκία, πμο πνμτπμεέηεζ
ηδκ εοαζζεδζία ηαζ ημ ζεααζιυ απέκακηζ ζηδ βθχζζα ζε ζοκδοαζιυ ιε ηδκ ηαηαβςβή ιμο,
ζοκέααθθακ απυ ημζκμφ κα ηαηαπζαζηχ ιε αοηυ ημ εβπείνδια.
Μεηζκχκηαξ θμζπυκ κα ζοβηεκηνχκς αοηέξ ηζξ θέλεζξ, αζζεακυιμοκ πενίπμο ςξ αθζέαξ
ιανβανζηανζχκ. Θζ υζμ πνμπςνμφζα, πίζηεοα μθμέκα ηαζ πενζζζυηενμ ζηδκ ακεηηίιδηδ αλία ημοξ.
Ιέλεζξ πνμθμνζηέξ ζηδ ιεβάθδ ημοξ πθεζμρδθία, ζπεδυκ μζ εκκζά ζηζξ δέηα είκαζ ιδ
ηαηαβεβναιιέκεξ, αθθά ςζηυζμ γςκηακέξ ηαζ ιεζηέξ απυ ζδιαζίεξ. Ιέλεζξ αηνζαείξ ηαζ
εοθάκηαζηεξ πμο ηάκμοκ εκηφπςζδ βζα ηδκ αιεζυηδηά ημοξ, αθθά ηαζ βζα ηδ ζοκεζνιζηή ημοξ
δζαφβεζα. Ιέλεζξ πμο ένπμκηαζ απυ πμθφ παθζά ημοααθχκηαξ ημ πμθφηζιμ θμνηίμ ημοξ ηζ άθθεξ
δδιζμονβδιέκεξ ανβυηενα βζα κα ελοπδνεημφκ ηάεε θμνά ηζξ ηαζκμφνζεξ επζημζκςκζαηέξ ακάβηεξ.
Νζ ικήιεξ απυ ηα παζδζηά ιμο πνυκζα είκαζ βεβμκυξ υηζ ιε αμήεδζακ πμθφ βζα κα λεηζκήζς.
Ιέλεζξ ιζζμλεπαζιέκεξ άνπζζακ κα ακαδφμκηαζ ζημ κμο ιμο, ηαζ ζακ κα ηναηζυκηακ πένζ ιε πένζ ζε
έκα ιοζηζηυ πμνυ, ένπμκηακ ηζ άθθεξ πνμζθένμκηάξ ιμο βζα δχνμ ηδ ζδιαζία ημοξ. Υζηυζμ είκαζ
βεβμκυξ υηζ αοηέξ μζ πνμζςπζηέξ ακαεοιήζεζξ δεκ ανημφζακ. Έηζζ, απεοεφκεδηα ζε ζοκημπίηεξ,
δθζηζςιέκμοξ ςξ επί ημ πθείζημκ, αθθά ηαζ ζε υπμζμκ ιπμνμφζε κα ιε αμδεήζεζ. Νιμθμβχ υηζ υθμζ
ακελαζνέηςξ ακηαπμηνίεδηακ ζηδκ πνμζπάεεζά ιμο εκεμοζζαζιέκμζ, ηζ υπζ πςνίξ ηάπμζα
ζοβηίκδζδ. Γζαηί υπςξ ηαζ κα ημ ηάκμοιε, έλς αέααζα απυ ζηεκέξ ημπζηζζηζηέξ ακηζθήρεζξ, ημ
ιένμξ υπμο βεκκζέηαζ ηακείξ είκαζ ζενυ ηαζ δφζημθα ημ απανκζέηαζ. Θαζ δ ανηαδζηή βδ αλίγεζ ιζα
ηέημζα ακηζιεηχπζζδ ηαζ ιάθζζηα ιε ημ παναπάκς.
Ξνμζπάεδζα ελ ανπήξ κα πενζμνίζς ηδκ ένεοκά ιμο ζημκ ανηαδζηυ πχνμ ηαζ κα ιδκ επεηηαεχ
έλς απυ ηα υνζά ημο. Υζηυζμ είκαζ πζεακυκ ηάπμζεξ απυ ηζξ θέλεζξ κα είκαζ βκςζηέξ ηαζ ζημκ
εονφηενμ πεθμπμκδζζαηυ πχνμ. Αθθά εηείκμ πμο είκαζ αέααζμ, είκαζ υηζ εθάπζζηεξ ανίζημκηαζ ζηα
θελζηά ηδξ επίζδιδξ βναπηήξ βθχζζαξ, εηηυξ απυ εηείκεξ πμο ζηδκ Ανηαδία έπμοκ ιζα εκηεθχξ
 3
δζαθμνεηζηή ζδιαζία. Άθθςζηε μ δθεηηνμκζηυξ οπμθμβζζηήξ πμο πνδζζιμπμίδζα ήηακ
αδζάρεοζημξ ιάνηοξ, αθμφ ζπεδυκ ηάεε θέλδ πμο έβναθα ιμο ηδκ οπμβνάιιζγε ςξ άβκςζηδ.
Σνεζάζηδηε πμθθέξ θμνέξ κα επαθδεεφζς ηζξ έκκμζεξ ηςκ θέλεςκ, βζαηί βζα ηάπμζεξ απυ αοηέξ
ηφπαζκε κα ζοκακηχ δζαθμνεηζηέξ ενιδκείεξ. ΋ιςξ υπζ ζπάκζα, δζαπίζηςκα υηζ οπήνπακ θέλεζξ ιε
δζπθή ή ηνζπθή ζδιαζία, ακάθμβα ιε ημκ ηνυπμ ιε ημκ μπμίμκ εηθένμκηακ ή ιε ηδκ ελέθζλή ημοξ
ιέζα ζηδκ πμνεία ημο πνυκμο. Γζα αοηυ, ζηα πενζζζυηενα θήιιαηα παναεέης ηαζ
παναηηδνζζηζηέξ θνάζεζξ, έηζζ χζηε κα είκαζ πζμ εφζημπδ ηαζ αηνζαήξ δ απμδζδυιεκδ ζδιαζία.
Δθπίγς υηζ ιε ημκ ηνυπμ αοηυκ μ ακαβκχζηδξ, αηυιδ ηαζ μ ιδ Ανηάξ, εα έπεζ ηδκ εοπένεζα κα
απμθαφζεζ ηαθφηενα ημκ εκκμζμθμβζηυ ημοξ πθμφημ, αθθά ηαζ ηζξ θεπηέξ απμπνχζεζξ πμο ζοπκά
εηθνάγμοκ.
΋ζμκ αθμνά ζηδκ εηοιμθμβία ημοξ, οπάνπμοκ πμθοπμίηζθεξ πδβέξ πνμέθεοζδξ. Δηηυξ απυ ηζξ
θέλεζξ πμο δ πνμέθεοζή ημοξ είκαζ πνμθακήξ ηαζ δεκ πνεζάζηδηε κα ηζξ εηοιμθμβήζς, ανηεηέξ
είκαζ δπμπμίδηεξ, βεβμκυξ πμο ακαδεζηκφεζ ιζα ελαζνεηζηή βθςζζμπθαζηζηή ζηακυηδηα. Άθθεξ,
εθαθνχξ παναθθαβιέκεξ, ένπμκηαζ απυ ηα ανπαία εθθδκζηά, ηαζ υπζ θίβεξ είκαζ αοηέξ πμο
απμηεθμφκ δάκεζα ή ακηζδάκεζα απυ ηα ημφνηζηα, ηα αναακίηζηα, ηα ζθάαζηα ηαζ ηα εκεηζηά
(ιεζαζςκζηά ζηαθζηά). Βέααζα, οπάνπμοκ ηαζ ιενζηέξ ιε αδζεοηνίκζζηδ εηοιμθμβία, ημοθάπζζημκ
βζα ηα δζηά ιμο ιέηνα. ΋θεξ ημοξ ςζηυζμ, θαίκμκηαζ ηαζ είκαζ απυθοηα πνμζανιμζιέκεξ ζηδκ
ηαεδιενζκυηδηα ζακ ζημζπεία ιζαξ γςκηακήξ βθχζζαξ, ακελάνηδηα απυ ηδκ πνμέθεοζή ημοξ.
Δηθνάγμοκ ηαζ ζδιαημδμημφκ έκκμζεξ, πενζβνάθμοκ παναζηαηζηά ηαηαζηάζεζξ ηαζ βεβμκυηα,
παναηηδνίγμοκ ζοιπενζθμνέξ ηαζ εηδδθχκμοκ ζοκαζζεήιαηα.
Δηείκμ πμο ιμο έηακε ζδζαίηενδ εκηφπςζδ υθα αοηά ηα πνυκζα πμο ζοβηέκηνςκα ηζξ ανηαδζηέξ
θέλεζξ, είκαζ δ δζαπίζηςζδ υηζ δ ιμνθή, ημ πενζεπυιεκμ αηυιδ ηζ μ ήπμξ ημοξ, θαίκμκηακ κα
ακηζζημζπμφκ πθήνςξ ζημκ ηνυπμ γςήξ ηςκ ηαημίηςκ, έδζκακ ηδκ εκηφπςζδ υηζ ακαδφμκηακ ιέζα
απυ ημ λεπςνζζηυ ανηαδζηυ ημπίμ. Ιέλεζξ ημθηέξ, αμοκίζζεξ ηζ άθθεξ ιαηνυζονηεξ ζακ κα άημοβεξ
ημκ ακηίθαθυ ημοξ ακάιεζα ζηζξ πανάδνεξ. Ιέλεζξ πμο ιέζα ζηζξ ζοθθααέξ ημοξ ακείγμοκ
ακενχπζκεξ πανέξ ηαζ ιαναίκμκηαζ πάεδ ηζ αδοκαιίεξ. Ιέλεζξ πμο απυ ηδ ζδιαζία ημοξ ιπμνεί κα
ηαηαθάαεζ μ ηαεέκαξ ηδ δφζημθδ αθθά πενήθακδ γςή ηςκ πεναζιέκςκ βεκζχκ ηαζ ηδ ζηεκή
 4
επαθή ηςκ ιζηνχκ ημοξ ημζκςκζχκ. Θζ αηυιδ, άπεζνεξ πανμιμζχζεζξ ηαζ ιεηαθμνέξ,
πμο ίζςξ ιμκάπα ζημ ιοαθυ ακενχπςκ δειέκςκ ιε ηδ θφζδ εα ιπμνμφζακ κα βεκκδεμφκ.
Θα πνέπεζ ςζηυζμ κα δζεοηνζκήζς, υηζ ελανπήξ δεκ ζηυπεοα κα πανμοζζάζς ιζα εκδεθεπή
βθςζζμθμβζηή ιεθέηδ ιε ελεζδζηεοιέκδ πθδνυηδηα. Πημπυξ ιμο ήηακ κα ζοβηεκηνχζς υζμ ημ
δοκαηυκ πενζζζυηενεξ ανηαδζηέξ θέλεζξ ααζζγυιεκμξ ζηζξ δζηέξ ιμο ικήιεξ ηαζ ζε εκεοιήζεζξ
ζοιπαηνζςηχκ ιαξ. Θέθδζα ημ αζαθίμ αοηυ κα είκαζ αηνζαέξ ιεκ, αθθά ζοκάια κα λεθεφβεζ απυ ηα
ζηεκά υνζα ιζαξ επζζηδιμκζηήξ ένεοκαξ. Ξνμζπάεδζα κα ημ δζακείζς ιε θίβμ πζμφιμν,
πενζζζυηενδ θακηαζία ηαζ κα ημ ειπθμοηίζς ιε θαμβναθζηά ή πναβιαημθμβζηά ζημζπεία. Απυ
αοηή ημοθάπζζημκ ηδκ άπμρδ, εθπίγς ζηδκ επζεζηή δζάεεζδ αοηχκ πμο εα ημ ιεθεηήζμοκ. Δπίζδξ,
εέθς κα ημκίζς υηζ μφηςξ ή άθθςξ έκα θελζηυ πμηέ δεκ εεςνείηαζ πθήνεξ. Δίκαζ αέααζμ υηζ πμθθέξ
θέλεζξ εα ιμο έπμοκ δζαθφβεζ ή άθθεξ πζεακυκ κα επζδέπμκηαζ πζμ εφζημπεξ ενιδκείεξ απυ αοηέξ
πμο έδςζα.
Κζα επί πθέμκ δοζημθία πμο ζοκάκηδζα, ήηακ ζε ζπέζδ ιε ηδκ μνεμβνάθδζδ ηςκ θέλεςκ. Θζ
αοηυ βζαηί είκαζ πνμθμνζηέξ θέλεζξ ηαζ μζ πενζζζυηενεξ αδζεοηνίκζζηδξ εηοιμθμβίαξ. Ακ ελαζνέζς
αοηέξ πμο ηαηάβμκηαζ απυ ηα ανπαία εθθδκζηά ηζ εηείκεξ πμο είκαζ ηαηαπςνδιέκεξ ιεκ ζηα θελζηά
αθθά έπμοκ άθθδ ζδιαζία ζημκ ηυπμ ιαξ, υθεξ ηζξ άθθεξ πνμζπάεδζα κα ηζξ ηαηαβνάρς ζφιθςκα
ιε ημοξ ηακυκεξ ηδξ ημζκήξ δδιμηζηήξ. Ίζςξ ζε ηάπμζεξ πενζπηχζεζξ δ μνεμβναθία ηςκ θέλεςκ κα
λεκίζεζ ηάπμζμοξ ακαβκχζηεξ, αθθά δεκ ιπμνμφζα κα ηάκς αθθζχξ. Αξ πμφιε υηζ ηζκήεδηα ζηα
υνζα ιζαξ αζζεδηζηήξ αοεαζνεζίαξ.
Δπζεοιία ιμο ςζηυζμ είκαζ, κα δεπεχ ηζξ μπμζεζδήπμηε παναηδνήζεζξ απυ ημοξ ακαβκχζηεξ,
έηζζ χζηε ζε ιζα επυιεκδ έηδμζδ ημ ανηαδζηυ θελζηυ κα ηοηθμθμνήζεζ πζμ άνηζμ ηαζ πθήνεξ. Γεκ
έπς θμζπυκ πανά κα πενζιέκς ηδ αμήεεζα ηαζ ηδ ζοιαμθή ηςκ ζοιπαηνζςηχκ. Άθθςζηε αοηυ ημ
αζαθίμ δεκ ακήηεζ απμηθεζζηζηά ζημκ ζοββναθέα ημο, αθθά ζε υθμοξ ημοξ Ανηάδεξ υπμο βδξ.
 5

α
αβαδαίνο (ν) : αθμβυιοβα.
«ηα πηάζαλε ηα δα αβαδαίνη».
αβαξγθόκηζηνο (ν) : εηείκμξ πμο δεκ αανοβημιάεζ, πμο δεκ δζαιανηφνεηαζ ζηζξ δοζημθίεξ ηδξ
γςήξ ηαζ βζα ηα αάζακά ημο.
«Γε βάξπλε ηα παηδηά ηνπ, ήηαλ αβαξπγθόκηζηνο γέξνο».
αβάξεηνο (ν) : αημφναζημξ, αοηυξ πμο δεκ αανζέηαζ, μ πμθφ ενβαηζηυξ.
αβαζθαληνύξη (ην), αβαζθαληνύξα (ε) : θοθαπηυ ή αυηακμ πμο πνδζζιμπμζείηαζ ηαηά ηδξ
ααζηακίαξ (ιαηζάζιαημξ).
αβγόθσινο (ν) : μ έπςκ οπενιεβέεδ μπίζεζα.
αβγνιόγνο (ν) : αοηυξ πμο ηθέαεζ ααβά απυ ημηέηζζα.
αβδέιια (ε) : δ αδέθθα. Ρμ οδνυαζμ αοηυ ζημοθήηζ πνδζζιμπμζυηακ παθζυηενα βζα αθαζιάλεζξ
ηαζ βζα κα νμοθάεζ ημ δδθδηδνζαζιέκμ αίια ιεηά απυ δάβηςια θζδζμφ. Άθθςζηε δ μκμιαζία ημο
πνμένπεηαζ απυ ημ ανπαίμ βδάιισ πμο ζδιαίκεζ απμιογχ, αογαίκς.
αβέξηα πάγθν : ακμζηηυξ, δζαεέζζιμξ.
«Ό,ηη λα ηνπ δήηαγεο ήηαλ αβέξηα πάγθν».
αβεξηνζύλε (ε) : άπθα, άκεζδ, πςνίξ θεζδχ, απενζυνζζηδ εθεοεενία. ΋πςξ ηαζ δ θέλδ αβέξηα,
αβαίκεζ απυ ηδκ εκεηζηή θέλδ averto, (θαηζκζηυ apertus).
αβίδν (ην) : ιακηάημ, είδδζδ. «Ρν πήξε αβίδν», ζδιαίκεζ ημ ηαηάθααε, ημ ακηζθήθεδηε. Δίκαζ
εκεηζηήξ πνμέθεοζδξ (aviso).
αβνπηνύισηνο (ν) : ηανπυξ ζζηδνμφ ή ηαθαιπμηζμφ πμο δεκ έπεζ ιεζηχζεζ.
άγαινο (ν) : πμθφ αδφκαημξ άκενςπμξ.
αγγεηά (ηα) : μζηζαηά ζηεφδ, πζαηζηά, ηαηζανυθεξ ηθπ. Κεηαθμνζηά οπμδδθχκμκηαζ ηαζ ηα
βεκκδηζηά υνβακα. Δίκαζ ιζα ανηεηά εοθάκηαζηδ πνήζδ ηδξ θέλδξ αγγεία. Υζηυζμ, αγγεηό θεβυηακ
παθζυηενα ημ μονμδμπείμ ηδξ κφπηαξ ηαζ ηχνα πμο έπεζ εηθείρεζ δ πνήζδ ημο, δ θέλδ παναηηδνίγεζ
ημκ ανςιενυ ηαζ ζζπαιέκμ άκενςπμ (βξσκναγγε ηό).
 6
«Μέραζε ην παληειόλη ηνπ μεθνύκπσην θαη θαηλόληαλε η' αγγεηά ηνπ».
«Δγώ ζνπ κηιάσ θη εζύ μπείο (μύλεηο) η' αγγεηά ζνπ».
αγγηάδσ : ιυθζξ πμο πζάκς, άπημιαζ. Απυ ημ νήια αββίγς. Έπεζ εζδζηή ζδιαζία ηαζ ακαθένεηαζ
ηονίςξ ζε ηναφιαηα, πθδβέξ, ελακεήιαηα ηθπ. Ακηίζημζπα άγγηαγκα ή άγγηαζκα είκαζ ημ άββζβια.
«Κελ ηελ αγγηάδεηο ηελ πιεγή γηα λα θιείζεη νγιήγνξα».
αγγεινθνξηέκαη : πκές ηα θμίζεζα, ροπμνναβχ. Ξνμθακχξ δ θέλδ πνμένπεηαζ απυ ηδ δμλαζία
υηζ ένπεηαζ μ άββεθμξ κα παναθάαεζ ηδκ ροπή ημο εημζιμεάκαημο.
αγγόλη (ην) : ημ εββυκζ.
αγέξαληνο (ν) : αοηυξ πμο δεκ βενκάεζ, πμο δζαηδνείηαζ ηαθά πανά ηδκ δθζηία ημο, μ αβέναζημξ.
αγθειώλσ : ηνοπχ ιε ιοηενυ ακηζηείιεκμ, αβηοθχκς.
αγθιά : ανβά. Ποκήεςξ πνδζζιμπμζείηαζ ςξ αγθιά-αγθιά ηαζ ακαθένεηαζ ζε ηάπμζμκ πμο μζ
ηζκήζεζξ ημο είκαζ κςπεθζηέξ ή κςενέξ.
«Έηζη αγθιά αγθιά πνπ πάαηλε, δελ ζα 'θηαλε νύηε ηαρηά (αύξην)».
αγθιένξαο (ν) : θοηυ ιε δδθδηδνζχδδ ποιυ.
αγθνύζα (ε) : γέζηδ, έλαρδ, πκίλζιμ, δοζημθία ζηδκ ακαπκμή.. Ξνμένπεηαζ ή απυ ηδκ εκεηζηή
θέλδ angossa (ιαη.angustia) πμο ζδιαίκεζ ζηεκυ πέναζια, είηε απυ ημ ανπαίμ νήια νγθώ πμο
ζδιαίκεζ θμοζηχκς. Σνδζζιμπμζμφκηαζ επίζδξ ημ αγθνπζεύνκαη ηαζ αγθνύζεκα.
«Πε έπηαζε ε αγθνύζα θη έβγαιεο ηε θαλέια;».
αγθξίζηα (ηα) : αβηάεζα, αηίδεξ. Δπίζδξ μζ πανακοπίδεξ ηαζ μζ ζηθδνφκζεζξ ημο δένιαημξ.
«Κε ηξνύπεζε έλα αγθξίζη», ηζ υπςξ θέβαιε ζημ ζπμθείμ «ν ζθαληρόρνηξνο είλαη δών
αγθξηζσηό».
αγθξηώλσ : δέκς, ζηενεχκς. Δίκαζ πζεακυκ κα έπεζ ηδκ ίδζα νίγα ιε ηδ θέλδ αγθύισζε
(αηζκδημπμίδζδ ιζαξ άνενςζδξ).
αγθσλή (ε) : βςκία, βςκζά ημο ζπζηζμφ. Δκκμείηαζ δ εέζδ υπμο ζοκδείγεζ ηάπμζμξ κα ηάεεηαζ ή
κα λαπθχκεζ. Δπίζδξ είκαζ ηαζ δ άηνδ απυ ημ ηαναέθζ.
«Δζύ θάηζε ζηελ αγθσλή ζνπ θαη κελ αλαθαηεύεζαη».
αγλάληην (ην) : απέκακηζ, ημπμεεζία πμο ιπμνεί κα αθέπεζ ηακείξ ιαηνζά.
«Βγήθα ζην αγλάληην, γηα λα ηνλ δσ λα έξρεηαη».
 7
αγλάξη (ην) : πκάνζ, ίπκμξ.
αγλαξίδσ : πενπαηάς.
αγνπξίια (ε) : άβμονμξ ηανπυξ ή θνμφημ, αβμονίδα.
«Δίρε όςηκε άλνημε εθέηνο θαη ηα θεξάζηα είλαη αθόκα αγνπξίιεο».
«Ξώο ηηο ηξσο απηέο ηηο παιηαγνπξίιεο;».
αγνπξνμελεηεκέλνο (ν) : αοηυξ πμο απυ ιζηνυξ ανέεδηε ζηδκ λεκδηζά. Δίκαζ παναηηδνζζηζηή
θέλδ ζηα ιένδ ιαξ, αθμφ βζα δεηαεηίεξ μθυηθδνεξ έκα ιεβάθμ πμζμζηυ ημο κηυπζμο πθδεοζιμφ,
αηυιδ ηαζ έθδαμζ ή ιζηνά παζδζά, έπαζνκακ ημ δνυιμ βζα ηα λέκα.
αγξηάδα (ε) : πζηνυ αβνζυπμνημ πμο ημ γμοιί ημο έπεζ εεναπεοηζηέξ ζδζυηδηεξ βζα κεθνμπαεείξ,
δζααδηζημφξ ηθπ.
αγξηνβέιηνπξαο (ν) : απμθίηζζημξ, αημζκχκδημξ, εκμπθδηζηυξ, αβεκήξ, απυημιμξ. Ν βέιηνπξαο
είκαζ έκα άβνζμ θοηυ πμο θοηνχκεζ παναζζηζηά ζε ιενζηέξ ηαθθζένβεζεξ, ηονίςξ ημο ηαθαιπμηζμφ.
Έηζζ ηαζ ιε ηδκ πνμζεήηδ ημο πνχημο ζοκεεηζημφ δδιζμονβείηαζ ιζα ελαζνεηζηά αηνζαήξ
πανμιμίςζδ.
«Καύξε δσή ζα πεξάζεη κε θηνύλνλ ηνλ παιηαγξηνβέιηνπξα πνπ πήγε θαη παληξεύηεθε».
αγξηνρξίζηηαλνο (ν) :
ηαηυξ άκενςπμξ, αβνμίημξ, εβηθδιαηζηυξ. Ζ πνήζδ ημο δεφηενμο ζοκεεηζημφ δίκεζ πενζζζυηενδ
έιθαζδ ζηδκ ακηίεεζδ, ηζ ίζςξ κα οπμδδθχκεζ ηαζ ηδκ οπμηνζζία ηέημζςκ ακενχπςκ πμο είκαζ
πνζζηζακμί ιυκμ ζημοξ ηφπμοξ.
«Γελ ηόικαγε θαλείο λα ηνπ κηιήζεη ηνπ αγξηνρξίζηηαλνπ».
αγύξηγνο (ν) : αβφνζζημξ, δζάαμθμξ.
«Βξε δε κνπ πάο ζηνλ αγύξηγν…».
αδεηά (ε) : εοηαζνία, δζάεεζδ.
«Ξαξάηα κε, δελ έρσ ηελ αδεηά ζνπ».
αδεηάδσ : πνμθαααίκς, έπς ημ πνμκζηυ πενζεχνζμ. Αδεηά είκαζ δ εοηαζνία, ημ πενζεχνζμ.
«Νύιε ηελ εκέξα ζην θαθελείν, εκ δελ αδεηάδεη λα πάεη λα νξγώζεη».
αδεμηκηόο (ν) : ακαδελζιζυξ, ααθηζζηήνζ.
αδεξθνκνίξηα (ηα) : ιενίδζα βδξ ηαζ πενζμοζίαξ πμο ακήημοκ ζε αδένθζα ελ αδζαζνέημο.
 8
άδνπινο (ν) : αδμφθεοημξ ηυπμξ, πένζμξ.
αδξαζθειηά (ε) : ιεβάθμ αήια, δ απυζηαζδ ακάιεζα ζηα ακμζβιέκα ζηέθδ. Ακηίζημζπα
αδξαζθειάσ ζδιαίκεζ οπενπδδχ έκα ειπυδζμ, πακηάηζ ηθπ.
αδπλαζηά (ε) : αδοκαιία, ακδιπυνζα.
άδα (ε) : οπμθείιιαηα βεκκδιάηςκ ιεηά ημ αθχκζζια. Κάθθμκ πνμένπεηαζ απυ ημ ανπαίμ νήια
άδσ (απυ υπμο ηαζ ημ ίγδια) πμο ζδιαίκεζ λδναίκς, ζηεβκχκς.
αεδνλνιαιάσ : ηεθαδδάς ζακ αδδυκζ. Υζηυζμ θέβεηαζ ζοκήεςξ ιε εζνςκζηή ή
(αοημ)πθεοαζηζηή δζάεεζδ. Δπίζδξ είκαζ ζε πνήζδ μζ θέλεζξ αεδνλνιάιεκα, αεδνλνιαιεκέλνο.
«Βγάιε ην ζθαζκό επηηέινπο, αεδνλνιάιεζεο», (δεκ ζηαιάηδζεξ κα ιζθάξ).
«Όιε ηε λύρηα αεδνλνιάιεζα από ηνπο πόλνπο, (αμββμφζα) ».
αεηνλύρη (ην) : είδμξ επζηναπέγζμο ζηαθοθζμφ ιε ιαηνμοθή νχβα.
αηκνπιεγία (ε) : διζπθδβία.
άθαγνο (ν) : άηαοζημξ, αοηυξ πμο δεκ έπεζ ηαεί.
«Δπηπρώο πνπ ην πην πνιύ δάζνο έκεηλε άθαγν».
αθάιηαγνο (ν) : αηαίνζαζημξ. Απυ ημ ν. ηαθζάγς=ηαζνζάγς, εθανιυγς.
αθαιίγσην (ην): ημ γχμ πμο δεκ έπεζ ηαθζβςεεί (πεηαθςεεί). Υζηυζμ, κνπιάξηα αθαιίγσηα,
παναηηδνίγμκηαζ ηζ αοημί πμο πενπαημφκ άηζαθα ή ηα παζδζά πμο ηνέπμοκ παίγμκηαξ ηζ εκμπθμφκ
ημοξ ιεβαθφηενμοξ.
αθάκσην (ην) : αοηυ πμο δεκ έπεζ βίκεζ ή μθμηθδνςεεί.
αθεθαιίια (ε) : ακμδζία, απενζζηερία.
άθιαδν (ην) : ημ αηθάδεοημ δέκδνμ. Αθιαδνύξα είκαζ ημ ζφκμθμ ηςκ αηθάδεοηςκ δέκηνςκ εκυξ
ηηήιαημξ.
αθνζθίληγν (ην) : ημ βέκκδια ή μζ δζάθμνμζ ηανπμί πμο δεκ έπμοκ πενάζεζ απυ ημ ηυζηζκμ.
αθνπκπέηη: ηέθμξ πάκηςκ, κζζάθζ πζα. Απυ ημ ημφνηζημ akibet, πμο ζδιαίκεζ πνμμνζζιυξ, ηέθμξ.
«Θα πάςεηο λα γθξηληάδεηο αθνπκπέηη;»
άθνπξνο: αημφνεοημξ. Ποκήεςξ ηα πνυκζα εηείκα ημονεουιαζηακ ιε ηδκ ρζθή, βζαηί ακ πζακυηακ
δ ηνίπα ιε ηα δάηηοθα, μζ δάζηαθμζ εηηυξ απυ ηζξ λοθζέξ πμο ιαξ ένζπκακ, ιαξ έζηεθκακ κα
ημονεοημφιε αιέζςξ.
 9
«καο έδησμε ν δάζθαινο, γηαηί ήκαζηαλ άθνπξνη».
αθνπζκέλε (ε) : δ πυνκδ, αθθά ηζ αοηή πμο είπε ή έπεζ δζάθμνεξ ενςηζηέξ ζπέζεζξ.
«Θα πάο λα πάξεηο απηήλ ηελ αθνπζκέλε;».
αθξάηεγνο (ν) : αζοβηνάηδημξ.
αθξηαλόο (ν) : αηνζκυξ, αηναίμξ.
αθώ : αημφς. Ζ θνάζδ «αθώ λα ιεο», ζδιαίκεζ υηζ άημοζα ηάηζ πμο δεκ ημ πενίιεκα.
αιακαληά (ε) : βενιακζηυξ παναηηήναξ ή κμμηνμπία. ΢πμκμεί ζηθδνυηδηα, αθθά ηαζ οπεναμθζηή
εκενβδηζηυηδηα ή δδιζμονβζηυηδηα. Πηδ θνάζδ, «ν Γηάλλεο είλαη ηνπξθηά θη αιακαληά»,
δδθχκεηαζ υηζ μ άκενςπμξ αοηυξ είκαζ πμθφ ζηθδνυξ ή πμθφ επζηήδεζμξ, υπςξ δδθαδή έκαξ
Ρμφνημξ ή έκαξ Γενιακυξ.
αιαπνύηζαξα (επηξ) : εκηεθχξ αδζάθμνα.
«ηνλ βάλαλε ηηκσξία, αιιά απηόο αιαπνύηζαξα».
αιαθξνγηόξηη (ην) : ιζηνή βζμνηή.
αιέζηα (επηξ) : πνυεοια, έημζιμξ ακά πάζα ζηζβιή. Απυ ημ ζηαθζηυ alla lesta.
«Γηα ηζαθσκνύο ζηέθεηαη ζη’ αιέζηα».
αιεηξνπόδα (ε) : αζηενζζιυξ πμο απυ ημ ζπήια ημο ζημκ μονακυ εοιίγεζ αθέηνζ. Διθακίγεηαζ
ηζξ πνςζκέξ χνεξ ακαημθζηά,(Ξμφθζα).
άιεηκκα (ην) : θίπμξ πμζνζκυ πμο θπιαζζόηαλ ζηηο ιαΐλεο (ιαγήληα). Ζ ιέμε είλαη από ην αξραίν
αθείθς (επζηαθφπης ιε θζπανή μοζία).
αιεηηνύξγεγνο (ην) : αοηυξ πμο δεκ έπεζ θεζημονβδεεί, μ αεευθμαμξ.
«Ρη ήηαλ απηό πνπ θακεο ξε αιεηηνύξγεγε;».
αιεζηά (ε) : πμζυηδηα αθεζιέκμο ζζηανζμφ.
αιεηξνλνπξά (ε) : δ θααή απυ ηδκ μπμία ηναημφζε μ βεςνβυξ ημ αθέηνζ ζημ υνβςια.
αιηάδα (ε) : δ ζημνδαθζά. Απυ ηα θαηζκζηά υπμο allium είκαζ ημ ζηυνδμ.
αιηβάληγνο (ν) : αθζαάκζζημξ. Κηθ μ παθζάκενςπμξ, μ αάναανμξ.
«άθεθε ηα πξόβαηα θαη κπήθαλ ζην ρσξάθη κνπ ν αιηβάληγνο».
αιηθνληάσ : πανεκμπθχ, εηκεονίγς. Αιηθόληεκα είκαζ δ πανεκυπθδζδ. Ξνμένπεηαζ απυ ηδκ
ημφνηζηδ θέλδ alikoymak πμο ζδιαίκεζ ειπμδίγς.
 10
«Θπξία, θπξία ν δηπιαλόο κνπ κε αιηθνληάεη», είκαζ ιζα παναηηδνζζηζηή θνάζδ πμο
εοιάιαζ απυ ηα πνυκζα ημο ζπμθείμο.
αιιαμίδηα ή αιιαμίκηα : μζ αθθαλζέξ νμφπςκ.
«βγάιε ηα ζθνπηηά ζνπ λα ηα πιύλσ θαη θόξα ηα αιιαμίδηα ζνπ».
αιιαμνθαΐδσ : αθθάγς θαβδηυ, ηνχβς ηάηζ δζαθμνεηζηυ. Σνδζζιμπμζείηαζ επίζδξ ηαζ
ιεηαθμνζηά οπμδδθχκμκηαξ ηδκ ελςζογοβζηή ζπέζδ ή ηδκ αθθαβή ενςηζημφ ζοκηνυθμο.
«Νύιν ηξαραλά, βξάζε θαη θαλα θξηάο (θξέαο) λα αιιαμνθαΐζνπκε».
«Χξόληα παληξεκέλνο, αιιά έρεη θαη κηα αγαπεηεθηά έηζη γηα λα αιιαμνθαΐδεη».
αιινζνύζνπκνο (ν) : αοηυξ πμο δζαθένεζ, πμο έπεζ άθθα παναηηδνζζηζηά απυ ηα ημζκά ηδξ
μζημβέκεζαξ ή ημο ηυπμο ημο.
«Δθηά αδέξθηα ήηαλε θη απηόο βγήθε ηειείσο αιινζνύζνπκνο».
αιινζηξαηίδσ : αθθάγς δνυιμ. Κηθ λεθεφβς απμ ηα ζοκδεζζιέκα, ημ παναηάκς.
«πήξε ηνλ θαθό ην δξόκν, αιινζηξάηηζε».
αιινύζε : αθθμφ, ζε άθθδ ιενζά. Απυ ημ άιινζελ.
«Δγώ ηνπ κίιαγα θη απηόο ηήξαε αιινύζε».
αινγνρόξηη (ην) : έκα είδμξ αβνζυπμνημο.
άινηξνο (ν) : ηαθαίπςνμξ, δοζηοπήξ.
αινππνηηληάδσ : ηαναημοκάς ηάπμζμκ δοκαηά.
«θάηζε ήζπρνο γηαηί ζα ζε αινππνηηληάμσ».
αινππνπνξδή (ε) : θοηυ ζε ζπήια ιακζηανζμφ πμο υηακ ηυαεηαζ ζε ημιιάηζα ακαδίδεζ ιζα πμθφ
δοζάνεζηδ μζιή. Δίκαζ ιζα απυ ηζξ πζμ εοθάκηαζηεξ πανμιμζχζεζξ πμο έπς ζοκακηήζεζ, ακ ηαζ
οπμεέης υηζ ηακείξ δεκ έπεζ μζιζζηεί πμνδή αθεπμφξ.
αιπνγαλίδσ : παζμιενάς, πενζηνζβονίγς ιε ηάπμζμ ζημπυ. Ρμ πνχημ ζοκεεηζηυ ηδξ θέλδξ
πνμένπεηαζ απυ ηδκ αιεπνύ, πμο ζοκδείγεζ ιζα ηέημζα ζοιπενζθμνά.
αιπόρσκα (ην) : εφθμνμ ημηηζκςπυ πχια (ζημ πνχια ηδξ αθεπμφξ).
αισληάηηθν (ην): ημ ακηίηζιμ ημο αθςκίζιαημξ. Ποκήεςξ αοηυξ πμο είπε ηδκ αθςκζζηζηή ιδπακή,
πθδνςκυηακ ιε ηα ακάθμβα ηζθά ζηανζμφ απυ ημκ βεςνβυ, δδθαδή ζε είδμξ ηζ υπζ ζε πνήιαηα.
 11
ακαζθάιε (ε) : δ ακενχπζκδ ιαζπάθδ, αθθά ηαζ ημ ζδιείμ ημο ημνιμφ ηςκ δέκδνςκ
απυ υπμο εηθφμκηαζ μζ ηθάδμζ. Δπίζδξ είκαζ ζε πνήζδ μζ πανάβςβεξ θέλεζξ μεκαζθαιίδνκαη,
μεκαζθαιηζκέλνο.
ακαηηά ή νκαηηά (ε) : είδμξ πμζνζκμφ θμοηάκζημο. Φηζαπκυηακ απυ ηα άκηενα ημο βμονμοκζμφ
πμο βειίγμκηακ ιε πθμοβμφνζ (πθζβμφνζ), πθειυκζα ηαζ ιπαπανζηά.
ακδά ή ακεδά : καζ, μπςζδήπμηε. Ξμθθέξ θμνέξ πνδζζιμπμζείηαζ εζνςκζηά ιε ηδκ έκκμζα ημο
«ιςνέ ηζ ιαξ θεξ…» Δίκαζ ζοκχκοιμ ιε ημ εονφηαηα δζαδεδμιέκμ ακέ ή ακ’ πώο.
ακηιεζηά (ε) : ζζςπή, ιμοβηαιάνα.
ακνίξαγνο (ν) : αιμίναζημξ. Ποκήεςξ ακαθένεηαζ ζε πενζμοζζαηά ζημζπεία πμο δεκ έπμοκ
ιμζναζηεί ζημοξ δζηαζμφπμοξ ή ημοξ ηθδνμκυιμοξ.
«πήγαλε ζηα δηθαζηήξηα γηαηί είραλ ηα ρσξάθηα ακνίξαγα».
ακόλνηαγνο (ν) : αοηυξ πμο δεκ ιμκμζάγεζ ιε ηακέκακ.
«πνπ λα γπξίζεη λα πεη θαιεκέξα ν ακόλνηαγνο».
ακνξίια (ε) : ζδζμηνμπία, παναλεκζά, ακδεζηυηδηα, εηηυξ ηδξ ζοκήεμοξ ζοιπενζθμνάξ. Απυ ημ a
ζηενδηζηυ + moral (δεζηυξ). Ζ ίδζα δδθαδή νίγα ιε ηζξ θέλεζξ ακνξαιηζκόο, ακνξαιηζηήο.
άκνξνο (ν) : άεθζμξ, ηαηυηοπμξ, ζδζυηνμπμξ. Δίκαζ ανπαία θέλδ απυ ηδκ μπμία πνμένπεηαζ ηαζ μ
άκνηξνο. Ίζςξ υιςξ κα έπεζ ζπέζδ ιε ημ βαθθζηυ amoral πμο ζδιαίκεζ ημκ αδζάθμνμ βζα ημοξ
δεζημφξ ηακυκεξ.
Ζ ηαηάνα «ηνλ θαθό ζνπ ηνλ θαηξό θαη ηνλ άκνξν», είκαζ ιάθθμκ… εονείαξ πνήζεςξ.
ακπαληαζκέλν (ην) : αδφκαιμ πθάζια, ηαημιμίνζημ. Ν παναηηδνζζιυξ ακαθένεηαζ ζε
ζςιαηζηέξ ή πκεοιαηζηέξ αδοκαιίεξ, αθθά ζοκήεςξ ηαζ ζηζξ δφμ.
«Ήηαλε λα ην ιππάζαη ην ακπαληαζκέλν».
ακπιανύκπιαο, άκπιαδνο (ν) : πμκηνμημιιέκμξ, αζμοθμφπςημξ αδέλζμξ.
ακπνδάσ : ειπμδίγς.
«Θάλε ό,ηη θαηαιαβαίλεηο, πνηνο ζ' ακπνδάεη;».
Υζηυζμ ζδιαίκεζ επίζδξ ηδκ ημπμεέηδζδ ηςκ ζοκυνςκ ζημοξ αβνμφξ ηαζ ηαη' επέηηαζδ ηδκ
οπενάζπζζδ ηδξ έββεζαξ ζδζμηηδζίαξ. Ζ θνάζδ «εγώ ακπνδάσ ην ρσξάθη», ζδιαίκεζ υηζ είιαζ μ
αδζαιθζζαήηδημξ ζδζμηηήηδξ ημο ηαζ απαβμνεφς ηδ αυζηδζδ απυ λέκα γχα.
 12
ακπνδέλσ : ηάκς ιάβζα ή λυνηζα, πνδζζιμπμζχ ιαβζηά θίθηνα. Ακηίεεηα, δ θέλδ πμο
πνμζδζμνίγεζ ημ θφζζιμ ηδξ ιαβείαξ είκαζ ημ μακπνδέλσ. Ρα αιπμδέιαηα βίκμκηακ (ή ηαζ βίκμκηαζ)
βζα δζάθμνμοξ θυβμοξ. Έκαξ ζοκήεδξ ήηακ δ πνυηθδζδ…ζελμοαθζηήξ ακζηακυηδηαξ ζε ηάπμζμκ,
πμο πζεακυκ κα είπε αεεηήζεζ οπυζπεζδ βάιμο.
ακπνξηά (ε) : είζμδμξ θναβιέκδ, πνυπεζνδ πυνηα ζε ηηήια. Απυ ημ νήια εκπνδίδσ.
άκπνπιαο ή άκκνπιαο (ν) : πδβή κενμφ πμο ακααθφγεζ απυ ηδκ άιιμ ή ημ πχια.
ακπνπξιόεηνο (ν) : αζοιιάγεοημξ, άηζαθμξ.
ακπξάδηθνο (ν) : αζμοθμφπςημξ, ηαημθηζαβιέκμξ.
ακπξνζηαίλσ : λεπενκάς ηάπμζμκ ζημκ δνυιμ, πνμζπενκχ.
«Μεθίλαε ηειεπηαίνο θαη ηνπο ακπξόζηαηλε».
αλαγειάσ ή αλεκπαίδσ : πενζβεθχ, πθεοάγς, πενζπαίγς, ημνμσδεφς. Απυ ημ ανπαίμ αλαγειώ.
«Δγώ ηνπ ‘θξελα (κηινύζα) ζνβαξά θη απηόο κε αλαγέιαε».
αλάγεξηα (επηξ): ακάπμδα, ακηίζηνμθα, ημ ιέζα έλς.
«Από ηε ζηθηνύξα (αζαζφκδ) ηνπ, έβαιε ηελ θάπα ηνπ αλάγεξηα».
αλαγθξίδσ : απακηχ, ακμίβς ζογήηδζδ.
«Κηιήζακε, αιιά γηα ην δήηεκα δελ αλέγθξηζε ηίπνηα».
 13
αλαγξνππώλσ ή αλαζγνππώλσ : ακαθαιαάκς δοκάιεζξ, ακακήθς. Ποκχκοιμ ημο
αλαδνπκώλσ.
«Έθαηζε έλα κήλα ζην θξεβάηη κέρξη λα αλαγξνππώζεη».
αλάγπξα : ηνζβφνς, υπζ ηαη’ εοεείακ.
«Ληξεπόηαλε λα ηνπ ην εηπεί θαη ηνπ ην ‘θεξλε αλάγπξα».
αλαδνπκώλσ, αλαδνππώλσ, αλαγξνππώλσ : ζοκένπμιαζ, επακαηηχ ηζξ δοκάιεζξ ιμο,
ακαγςμβμκμφιαζ. Απυ ημ ακά + γςιυξ, δδθαδή επακέπμκηαζ μζ γςιμί (ποιμί) ζημκ μνβακζζιυ ιμο.
αλάθαξν (ην) : ζεέκμξ, ακημπή.
αλαθαησζνύξα (ε) : αοηή πμο θένκεζ ηα πάκς ηάης, πμο ακαηαηεφεηαζ ζε λέκεξ οπμεέζεζξ.
Αθθμφ θέβεηαζ αλαθαησζηάξα.
«Απηήλ θξάηα ηε καθξηά από ην ζπίηη ζνπ, είλαη κεγάιε αλαθαησζνύξα!».
αλαθαςίια ή αλαθανύξα (ε) : ηαμφνα θυβς αανοζημιαπζάξ.
αλαθιαληέκαη, αλαθιαξίδνπκαη : ηεκηχκμιαζ πνμξ ηα πίζς (ζοκήεςξ ιεηά ημ θαβδηυ). Ίζςξ
κα πνυηεζηαζ βζα ημ νήια ακαηθαδίγμιαζ.
αλάιαηνο (ν) : άκενςπμξ πςνίξ πνμηενήιαηα ηαζ ζηακυηδηεξ, αδέλζμξ ηαζ ακίηακμξ.
αλαιέηη (επηξ) : ειπυδζμ, θναβιυξ, αζηία.

«λα ζπνπδάμεη ό,ηη ζέιεη, δελ ζα ηνπ γίλσ εγώ αλαιέηη».

 14
αλάιιαγνο (ν) : αοηυξ πμο θμνάεζ ηα ίδζα νμφπα.
«Έηζη αλάιιαγνο ζα παο ζηελ εθθιεζηά;».
αλάκπιαζηνο (ν) : αδέλζμξ, αοηυξ πμο δεκ ιπμνεί κα ημοιακηάνεζ ηζξ ηζκήζεζξ ημο, ακίηακμξ,
ακεπνυημπμξ. Ζ θέλδ ζοκακηάηαζ ηζ ςξ «μαλάκπιαζηνο ή αλάκπιαζηξνο».
αλαλίδα (ε) : έκαξ αβηαεςηυξ εάικμξ, πμο θέβεηαζ ηαζ ζθπιαθάλα.
αλάλνηγν (ην) : αοηυ πμο δεκ έπεζ ακμζπηεί, ημ ηθεζζηυ.
αλαπαή (ε), αλαπακόο (ν) : ακάπαοζδ, λεημφναζδ, δζαημπή.
«Απηόο ν έξκνο κόλν ζην ζάλαην ζα βξεη αλαπαή».
αλαπηάλσ : γοιχκς ημ αθεφνζ βζα κα θηζάλς ρςιί.
αλάξκεγν (ην) : ηαηζίηα ή πνμααηίκα πμο δεκ ανιέπηδηε.
αλαξξαρόο ή αλάξξαρνο (ν) : ηφπδ, πμδανζηυ.Ζ θξάζε «ημ’πεζ μ ακανναπυξ ημο», ζεκαίλεη
απηή είλαη ε ηύρε ηνπ.
αλάξηπγν (ην) : κδζηίζζιμ θαβδηυ.
αλαηζνπηζνπξώλνκαη : εοιχκς, αβνζεφς, ζδηχκεηαζ δ ηνίπα ιμο. Ακηίζημζπα ημ αβνίεια
θέβεηαζ ακαηζμοηζμφνςια, πμο ακαθένεηαζ ηαζ ζηζξ βάηεξ μζ μπμίεξ υηακ εοιχκμοκ ζδηχκμοκ ημ
ηνίπςιά ημοξ.
«Ρνλ βιέπεηο, αθόκα δε βγήθε από η' απγό θαη αλαηζνπηζνπξώλεηαη».
αλαθαγηά (ε) : αζζηία, κδζηεία, μθζθμθαβία.
«Απηόο από ηελ αλαθαγηά θνληεύεη λα θσηίζεη (λα ξέςεη)».
αλαθαθάο (ν) : θαβδηυ, ηνμθή, εθυδζμ, πνμιήεεζα. Απυ ημ ημφνηζημ nafaka.
«Κ' ελνύ αλαθαθά δεηπλάλε δέθα» (πανμζιία).
αλαθαληαιηά, αλάληαθιε (ε) : ηανπαγζά, ζθαθζάνα. Ιυβς ηδξ πνυεεζδξ ακά εζδζηυηενα
ζδιαίκεζ ηδκ ακάζηνμθδ. Θαηά ιζα άπμρδ, πνμένπεηαζ απυ ηδκ ανπαία θέλδ αλαθαιάλησκα, πμο
ζήιαζκε ημ άηνζπμ πνυζεζμ ιένμξ ηδξ ηεθαθήξ (υπμο ζοκήεςξ … ηαηεοεφκεηαζ δ ζθαθζάνα).
«Ρνπ 'ξημε κηα αλαθαληαιηά…».
 15
αλαθνπθνπιηάδσ : ακαιαθθζάγς.
«Χηελίζνπ, πνπ ζα παο έηζη αλαθνπθνπιηαζκέλε;».
αλαριόο (ν) : αααεήξ, νδπυξ. Ποκήεςξ παναηηδνίγεζ ηα νδπά πμηάιζα, νέιαηα, νοάηζα ηθπ. Θζ
επεζδή υπμο οπάνπεζ θίβμ κενυ, ηδκ διένα είκαζ ζοκήεςξ ηάπςξ πθζανυ, είκαζ πζεακυκ κα
πνμένπεηαζ απυ ημ ανπαίμ νήια αλαριηαίλσ (πθζαίκς, ηαεζζηχ πθζανυ).
αλαρξεθό (ην) : πνήζζιμ ακηζηείιεκμ, αοηυ πμο πνδζζιμπμζείηαζ ζοπκά (πζάηα, ηαηζανμθζηά
ηθπ). Δπίζδξ πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ ζημ εδθοηυ βέκμξ (αλαρξεθή) ηαζ ζδιαίκεζ ημ ζφκμθμ ηςκ
ηαεδιενζκχκ πνήζζιςκ πναβιάηςκ ηαζ ακηζηεζιέκςκ.
αλεβάζηαγνο (ν) : αοηυξ πμο δεκ ααζηζέηαζ βζαηί δεκ έπεζ οπμιμκή ή δεκ είκαζ εβηναηήξ.
«Θαξηέξα ιηγάθη ξε αλεβάζηαγε!», ή «κπίηη αλεβάζηαγνο είζαη;».
αλεβαηίδσ : γοιχκς.
αλέβαην ή αλάβαην (ην) : Ποκήεςξ δ θέλδ πνδζζιμπμζείηαζ βζα ηδ γφιδ πμο πνεζάγεηαζ ιαβζά ή
πνμγφιζ βζα κα θμοζηχζεζ. Πε άθθεξ πενζμπέξ δ θέλδ ημκίγεηαζ ζηδ θήβμοζα (ακαααηυ).
αλέγλσξνο, αλεγλώξηγνο (ν) : άβκςζημξ, αβκχνζζημξ.
«απ’ηελ παιηαξώζηηα (θαξθίλν) είρε γίλεη αλέγλσξνο».
αλέθνπα : επίννδια πμο ζδιαίκεζ πςνίξ ηυπμ, εφημθα.
«Λόκηδε όηη ηα ιεθηά βγαίλνπλ αλέθνπα».
αλεκνπύξσκα (ην) : δενιαηζηή κυζμξ πμο πνμηαθείηαζ απυ ημ ιζηνυαζμ εξπζίπειαο ηζ
ειθακίγεηαζ ιε ημηηζκίθεξ ηαζ ζπονζά.
αλεκνηνπξιηάδσ : ακαπμδμβονίγς, ακαηνέπς.
αλεκνράθησ : ηνχς θαίιανβα ηαηαπίκμκηαξ ηαζ αένα. Αλεκόραςε.
αλεξώηεγα : επίννδια πμο ζδιαίκεζ πςνίξ ηδκ έβηνζζδ ή ηδκ άδεζα ηάπμζμο.
«Έξξημε ηα πξόβαηα ζην μέλν ιηβάδη αλεξώηεγα».
αλεπραξίζηεγνο (ν) : αοηυξ πμο δεκ εοπανζζηζέηαζ ιε ηίπμηα.
αλέθηαγν (ην) : θεζρυ, εθθεζπέξ.

«γηα ηόζνπο λνκαηαίνπο ην θαΐ είλ’ αλέθηαγν».

 16
αλερόξηαγνο (ν) : αοηυξ πμο δεκ πμνηαίκεζ, μ αδδθάβμξ.
αλήθνξεο (ν) : ακήθμνμξ.
αλζξσπνιάζη (ην) : ιεβάθμ πθήεμξ, ημζιμπθδιιφνα, ακενςπμιάκζ. Ρμ δεφηενμ ζοκεεηζηυ ηδξ
θέλδξ είκαζ απυ ημ ημφνηζημ alay πμο ζδιαίκεζ πθήεμξ, ζφκμθμ.
αλνγηέκαη : ζοθθμβζέιαζ, ηαηαθαααίκς, ακηζθαιαάκμιαζ, έπς ηάηζ ζημ κμο ιμο. Πφκεεηδ θέλδ
απυ ημ αλά + λννύκαη.
«Θνηκόηαλε βαξηά θαη δελ αλνγήζεθε ην ζεηζκό».
αλνζηίθια (ε) : άκμζημ θαβδηυ.
αληαξηεύνκαη ή αληαξεύνκαη : πνμηαθχ επεζζυδζα, ηάκς θαζανίεξ, πνμηαθχ ζφβποζδ. Απυ
ηδ θέλδ αληάξα πμο ζδιαίκεζ ακαηαναπή ηαζ δ μπμία πνμένπεηαζ απυ ημ νήια αλαηαξάδσ ή
πζεακυκ ηζ απυ ηδ αθάπζηδ θέλδ andara.
άληαθινο (ν) : άηζαθμξ, αοηυξ πμο έπεζ αζηαεέξ αάδζζια, απνυζεηημξ.
«Ρη πεξπαηάο έηζη άληαθια;».
αληεξηά (ε) : ηα έκηενα ημο ζθαβιέκμο γχμο.
αληεξνθόςηκν (ην) : πυκμξ ζηδκ ημζθζαηή πςνα. Αληεξνθόβνπκαη.
άληδα (ε) : δ ηκήιδ, δ βάιπα. Απυ ημ θαηζκζηυ ancia.
αληηπαηάσ : αδιαηίγς ιε κεονζηυηδηα. Ζ ανπζηή ζδιαζία ημο είκαζ: παηάς ημ πμδανζηυ ημο
ανβαθεζμφ.
αληίδεξν (ην) : ακηίδςνμ.
αληηθξέλσ : ακηζιζθάς.
αληνύκεο, αληνύβηαλνο (ν) : άκενςπμξ αανφξ, δοζηίκδημξ, ακίηακμξ κα ακαθάαεζ ηάηζ ηαζ κα
ημ θένεζ ζε πέναξ.
«Γελ είλαη γηα δνπιεηά απηόο ν αληνύκεο».
Αληξαιάη
αληξνκίδα (ε) : πμκηνυ οθακηυ, ζοκήεςξ απυ πνυαεζμ ιαθθί, πμο πνδζζιμπμζμφηακ ηαζ βζα
ηθζκμζηέπαζια. Απυ ημ ανπαίμ ελδξνκίο πμο ήηακ αανφ πακμθχνζ πμο θμνμφζακ μζ δνμιείξ βζα
κα ιδκ ηνομθμβήζμοκ. (Πφιθςκα ιε ηδκ πανάδμζδ μ Θμθμημηνχκδξ βεκκήεδηε πάκς ζε
ακηνμιίδα ηάης απυ έκα δέκηνμ, υηακ δ μζημβέκεζά ημο ήηακ ηοκδβδιέκδ απυ ημοξ Ρμφνημοξ).
 17
Αληξηάο : μ Γεηέιανζμξ.
αληξνύηζνο (ν) : δ ακηνμβοκαίηα.
αλώξαο, αλσξνύιηα (επηξ) : κςνίξ.
αμάγθιηγνο (ν) : απηέκζζημξ. Απυ ημ μαγθιίδνκαη=πηεκίγμιαζ.
αμηάδα (ε) : δ ζηακυηδηα, αλζμζφκδ.
άμπξνο, αμύξηγνο (ν) : αλφνζζημξ.
απαγάιηα : ζζβά-ζζβά, ήνεια, αβάθζ-αβάθζ. Ξνμένπεηαζ απυ ημ ανπαίμ γαιελόο (ήνειμξ,
αηάναηημξ).
«θέξε η’απγά απ’ ην θνηέηζη απαγάιηα».
απαδηαιιάδσ : εκαθθάζζς, πνδζζιμπμζχ εη πενζηνμπήξ.
«Έρεη δπν παληειόληα θαη ηα απαδηαιιάδεη».
απαιηκηά (ε): απυ-άθθδ-ιία. Ιέβεηαζ ζε πανέεξ πμο ηα ημοηζμπίκμοκ ηαζ οπμκμείηαζ έκα αηυιδ
βέιζζια ηςκ πμηδνζχκ.
«Βάιε κηα απαιηκηά γηα ην κεδέ».
απαιιαώ : απαθθαβχ.
«έγηλε ε δίθε θη απαιιάεθε».
απαλνηίκη : οπενπνέςζδ, ηαπέθμ ζηδκ ηζιή.
«Έθιεβε ζην δύγη, έβαλε θη απαλνηίκη».
απέ : ιεηά, φζηενα. Δίκαζ θέλδ πμο αημφβεηαζ ζε δζδβήζεζξ ηζ ελζζημνήζεζξ. «…θη απέ ζεθώζεθε
λα θύγεη». Δπίζδξ ιε ενςηδιαηζηυ «θη απέ;», ζδιαίκεζ ε ηαζ θμζπυκ; Θαηά πάζα πζεακυηδηα
πνυηεζηαζ βζα ζφκηιδζδ ηδξ θέλδξ έπεηηα, πςνίξ κα απμηθείεηαζ κα έπεζ ηάπμζα ζπέζδ ιε ημ
βαθθζηυ après.
απεξπάηεγνο (ν) : αδζάααημξ. Κηθ μ άπεζνμξ ζηδ γςή, μ άαβαθημξ.

«έθπγε γηα ηελ Ακεξηθή απεξπάηεγν».

 18
απιάδα (ε) : ιεβάθδ νδπή πζαηέθα. Απυ ημ εκεηζηυ piadena.
άπιεξνο : πμθφ θεπηυξ, αοηυξ πμο ηάηζ ημο θείπεζ, μ υπζ πθήνδξ.
«εθέηνο ηα θξεκκύδηα βγήθαλ άπιεξα».
απιπηνβεδνύξα (ε) : ακμζημηφνεοηδ, δεζηχξ ηαηαηνζηέα.
απιντέκαη : απακηχ εη ημο ιαηνυεεκ, απμηνίκμιαζ απυ ηάπμζα απυζηαζδ. Ξνμένπεηαζ απυ ημ
νήια απνινγηέκαη.
«Ρνλ θώλαμα, αιιά εθείλνο δελ απινΐζεθε».
απόδεξβα : πανάιενα, απυ ηάπμζα απυζηαζδ.
απνδνύκη : ημ γμοιί πμο απέιεζκε.
απνζέξα (ε) : ημ εενζζιέκμ πςνάθζ.
απντνύξα (ε) : οβναζία, δ ρφπνα ημο απμβεφιαημξ ηαεχξ πέθηεζ μ ήθζμξ.
απνθαήο (ν) : θμφνκμξ γεζηυξ έημζιμξ βζα ρήζζιμ.
απνθαζεξίδη (ην) : ημ ηζυθθζ ή ημ πενίαθδια ηανπχκ, μζπνίςκ ηθπ ιεηά ημ ηαεάνζζιά ημοξ.
απνθαηηλέια (ε) : μ ηααάθμξ. Απυ ημ από + θάησ.
απνθεηώλσ : απμηεθεζχκς.
«ηνλ θιώηζεζε ην κνπιάξη ζην θεθάιη θαη ηνλ απόθεησζε».
απόθνληα : πνμκζηυ ηαζ ημπζηυ επίννδια πμο ζδιαίκεζ πμθφ ημκηά, άιεζα.
«απόθνληα έξρεηαη θαη (ε γηνξηή) ηνπ Πηαπξνύ».
απνθνξσκέλνο (ν) : επάναημξ, ηαηαναιέκμξ.
«δελ πάηεζε πνηέ εθθιεζηά θηνύλνο ν απνθνξσκέλνο».
απόιακπξα : δ πενίμδμξ ιεηά ημ Ξάζπα.
απνλεζηεύσ : ζηαιαηχ ηδ κδζηεία. Απνλήζηεηα.
απνπαηδηάδσ : δεκ ηάκς άθθα παζδζά.
απνπαλίηζα : ημπζηυ επίννδια πμο ζδιαίκεζ θίβμ πζμ πάκς.
απόπηνκα (ην) : ημ οπυθμζπμ ημο πμημφ.
απνξξίρλσ : απμαάθθς (ημ έιανομ). Απνξξημίκη είκαζ ημ πνυςνμ κεμβκυ.
«κελ ηε παξαθνξηώλεηο ηε γατδνύξα γηαηί είλαη γθαζηξνκέλε θαη ζα απνξξίμεη».
 19
απνζθηά ή απόζθη : ιένμξ πνμθοθαβιέκμ απυ ημκ ήθζμ, ακήθζμ. Υζηυζμ, έηζζ
παναηηδνίγεηαζ ιεηαθμνζηά ηζ αοηυξ πμο είκαζ ηαηδθήξ, ιμοηνςιέκμξ ή αημζκχκδημξ.
«Ρνλ ζήθσλε ν δάζθαινο λα εηπεί ην κάζεκα θαη θηνύλνο θαζόηαλε ζαλ απνζθηά».
απνζπεξνύ : απυρε, πεεξ ηδ κφπηα. Ξνμένπεηαζ απυ ημ από + εζπέξα.
«δελ έθιεηζα κάηη απνζπεξνύ».
απνζπόξη, απνζηξαγγίδη (ην) : ημ ζηενκμπαίδζ,ημ ηεθεοηαίμ παζδί ιεζήθζηςκ βμκέςκ.
απνζώλσ : απμηεθεζχκς, λμδεφς.
απνζηαζίια (ε) : ηυπςζδ, ημφναζδ.
απόηξπγα : δ επμπή ιεηά ημκ ηνφβμ. Κεηαθμνζηά ζδιαίκεζ ηαηυπζκ εμνηήξ.
απνηζνπγθξίια : ημ ζηζενυ ιένμξ, ημ απυζηζμ.
απνθαγνύδηα (ηα) : ηα οπμθείιιαηα ημο θαβδημφ, ηα ρίπμοθα.
απνραξαήο (επηξ) : πνζκ ημ λδιένςια (πανάιαηα).
«Έβξερε απνραξαήο».
απνρέξα (ε) : παναβηςκζζιέκδ.
αξαβάλη (ην) : ηνυπμξ ααδίζιαημξ ηςκ αθυβςκ πμο παναηηδνίγεηαζ απυ βνήβμνμ πενπάηδια
αθθά υπζ ηαθπαζιυ. Ρα άθμβα πμο αάδζγακ ιε αοηυ ημκ ηνυπμ μκμιάγμκηακ αξαβαληάξηθα ηζ
εηπαζδεφμκηακ απυ πμοθάνζα δέκμκηάξ ημοξ ηα πυδζα πζαζηί. Απυ ημ ημφνηζημ rahvan.
αξαδίδσ : ηνζβονκχ, πενζθένμιαζ. Απυ ημ ημφνηζημ aramak.
άξαηνο (ν) : αοηυξ πμο έθοβε λαθκζηά ή ελαθακίζηδηε. Ζ ειθάκζζδ αοηήξ ηδξ θέλδξ έπεζ ιζα
ιζηνή ζζημνία: Πηα εβηάζκζα καμφ αθθά ηαζ ζηδκ Ακάζηαζδ αημφβεηαζ δ θνάζδ «άξαηε πύιαο νη
άξρνληεο πκώλ» ηαζ ηυηε έκαξ ζενέαξ πμο οπμδφεηαζ ημκ δζάαμθμ ηνέπεηαζ ζε θοβή. Έηζζ ανπζηά
έιεζκε δ θνάζδ ...«άξαηνο πύιαηνο» ηαζ ζηδ ζοκέπεζα ιυκμ δ θέλδ «άξαηνο».
«κόιηο είδε ηε λύθε, έγηλε άξαηνο», (πνμθακχξ βζαηί δεκ ημο ένεζε…).
αξανύδα (ε) : βοκαίηα ζςιαηχδδξ, πμκηνμημιιέκδ. Έηζζ μκμιαγυηακ ιζα νχζζηδ δεηάνα απυ
παθηυ πμο ήηακ ζηδκ ηοηθμθμνία πενίπμο ιέπνζ ημ 1930. Ήηακ πμκηνμθηζαβιέκδ ηαζ αανζά, ελ μο
ηαζ δ ιεηαβεκέζηενδ ιεηαθμνζηή πνήζδ ηδξ θέλδξ.
αξβάιηα ή ραξβάιηα (ηα) : πενμφθζα ημοαάδςκ ή ηαγακζχκ.
αξβαιίδσ, αξβαιάσ : ηάκς θαζανία δίπςξ θυβμ, ακαηαηεφς πνάβιαηα ιε ευνοαμ..
 20
«Πεθώλεηαη απνραξαήο θαη αξβαιίδεη…».
 21
άξβαινο (ν) : θαζανία, ευνοαμξ.
αξγάδσ : ηαηενβάγμιαζ δένιαηα γχςκ. ΋ιςξ πμθφ ζοπκά δδθχκεζ απεζθή ή πνμεζδμπμίδζδ βζα
λφθμ. Ξνμένπεηαζ απυ ημ ανπαίμ νξγάδσ πμο ζδιαίκεζ επελενβάγμιαζ, ιαθαηχκς.
«Ρνπ άξγαζε ην ηνκάξη», είκαζ ιζα ζοκδεζζιέκδ θνάζδ πμο ζδιαίκεζ υηζ ημκ έδεζνε βζα ηα ηαθά.
αξγηά : αναζά, υπζ ζοπκά, ζηδ πάζδ ηαζ ζηδ θέλδ.
«Ρνλ βιέπεηο θαζόινπ εθείλν ηνλ Ξέηξν ηεο Βαζίισο; Κπα, αξγηά θαη πνπ».
αξγηεύσ : αναζχκς, ιεβαθχκς ηδκ απυζηαζδ. Ποκήεςξ ακαθένεηαζ ζηα θοηέιαηα ηαζ ζηζξ
ιεηαθοηεφζεζξ, υπμο δ απυζηαζδ ιεηαλφ ηςκ θοηχκ έπεζ ζδιακηζηυ νυθμ ζηδκ ακάπηολή ημοξ.
Άξγηεκα είκαζ ημ αναίςια.
«Άξγηεςε ηα ζθόξδα γηα λα κεγαιώζνπλ»..
αξγηάλη (ην) : ημ βάθα απυ ημ μπμίμ έπεζ αθαζνεεεί ημ αμφηονμ.
αξγηνινγάσ : ιαγεφς ημοξ ζηυνπζμοξ ηανπμφξ πμο έπμοκ ιείκεζ ηάης απυ ηα δέκηνα ιεηά ηδ
ζοβημιζδή. Ζ ακάθμβδ ενβαζία θέβεηαζ αξγηνιόεκα ή αξγηνιόη.
αξγηνιόγνο (ν) : ηυζηζκμ βζα ημ ζηάνζ.
αξγνκάδα : ηαθυ υνβςια.
αξζηκόο (ν) : ανζειυξ.
αξίδη (ην) : ηνοπάκζ. Αθθά δ θέλδ πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ ιεηαθμνζηά. «Ρνλ πάεη ζπλέρεηα αξίδη»,
ζδιαίκεζ υηζ ηάπμζμξ εκμπθεί έκακ άθθμκ, ημκ ελμνβίγεζ ηαζ δεκ ημκ αθήκεζ ζε δζοπία.
αξθάηη : ιε ηα πυδζα, πεγή.
«Θάλαλε κηα ώξα αξθάηη γηα λα πάλε ζην ζρνιείν».
αξθνπδόβαην: αβηαεςηυξ εάικμξ πμο ζοπκά υνζγε ηα ζφκμνα ακάιεζα ζηα πςνάθζα.
αξθνπδόιπθαο (ν) : άλεζημξ, αβνμίημξ, αάκαοζμξ. Ζ θακηαζηζηή επζιεζλία ηςκ δφμ άβνζςκ
γχςκ είκαζ ανηεηά παναζηαηζηή.
«Ξνύ θνηάο λα γπξίζεηο θνπβέληα ζ’ απηόλ ηνλ αξθνπδόιπθα».
αξθνπκάλα (ε) : δ ανημοδμιάκα ηαζ ιεηαθμνζηά δ βενή ηαζ δοκαηή βοκαίηα, δ θεαεκημβοκαίηα.
«Ρα θαηάθεξε όια κνλαρή ηεο ε αξθνπκάλα».
αξκαθάο (ν) : ζςνυξ. Απυ ηδκ ανπαία θέλδ έξκα. Ζ θνάζδ «ηα έθαλε αξκαθά», ζδιαίκεζ ηα
ηαηέζηνερε, ηα δζέθοζε.
 22
αξκνιόη (ην) : βέιζζια ιε πδθυ ή ηζζιέκημ ηςκ μπχκ ζημοξ ημίπμοξ.
αξλανύηεο (ν) : ζζπονμβκχιςκ, αβφνζζημ ηεθάθζ. Ζ θέλδ είκαζ ηαοηυζδιδ ιε ημ αναακίηδξ ηζ
είκαζ δζαδεδμιέκδ άπμρδ ηα πενί ηδξ ζζπονμβκςιμζφκδξ ημοξ.
αξλάξη (ην) : θανδζά θίια βζα ημ θζιένζζια ηςκ μπθχκ ηςκ οπμγοβίςκ.
άξλε (ε) : θήεδ, θδζιμκζά, άνκδζδ.
αξλόθνπξα (ηα) : ημ ιαθθί ιεηά απυ ημ ημφνεια ηςκ αζβμπνμαάηςκ.
αξνύθαηνο (ν) : αζμοθμφπςημξ, ηαημθηζαβιέκμξ, άλεζημξ. Αξνπθαηηά.
αξνπιηέκαη : μονθζάγς, αθοπηχ, ενδκχ βμενά, λεζπάς ζε ηναοβέξ. Αξνπιεηό ή αξνύιεκα είκαζ
ημ μονθζαπηυ, μ ενήκμξ.
«ε κάλα ηνπ αξνπιηόηαλ πάλσ ζηνλ ηάθν…»,
«νύιε ηε λύρηα αξνπιηόληαλε ηα ηζαθάιηα…».
αξνύπσηνο (ν) : αοηυξ πμο δεκ πμνηαίκεζ.
αξπαθώλνκαη : θζθμκζηχ, ηαοβαδίγς, είιαζ εοέλαπημξ.
«Χσξίζαλε γηαηί αξπαθσλόληαλε ζπλέρεηα».
αξπαθώλσ : ανπάγς, αμοηάς, ηθέας.
«Θάηζε θαιά γηαηί ζα ηηο αξπαθώζεηο».
«Έβαιε ηηο γύθηηζζεο ζην ζπίηη θαη ηνπ αξπαθώζαλε ην θνκπόδεκα».
αξηαξήκαηα (ηα) : ακμδζίεξ, ημφθζα θυβζα, παναθήνδια. Ξνμένπεηαζ απυ ηδ ζφκεεζδ ηςκ
θέλεςκ άξξεηα ξήκαηα, πμο ζδιαίκμοκ θυβζα πμο δεκ θέβμκηαζ.
«Κπαληάβηαλε ν γέξνο θη έιεγε νύιν αξηαξήκαηα».
αξηζίδη (ην) : βενυ ηαηάανεβια, ιμφζηεια. Αθθά επίζδξ οπμκμεί ηαζ ηζξ απαηδθέξ οπμζπέζεζξ. Ζ
θνάζδ «ηνλ έθαλε αξηζίδη», ζδιαίκεζ υηζ ημκ απμβμήηεοζε ή ημκ ημνυζδερε.
«Κνπ άθεθε δηαζήθε έλα παιηνρώξαθν θαη κε έθαλε αξηζίδη!».
αξθάληα (ε) : μνθάκεια.
«Πηελ θαηνρή πείλα θη αξθάληα».
αζεκάθεο (ν) : ζοκεδιαηζηή θέλδ βζα ηα θεθηά, ημκ πανά.

«ηνλ έρεη θαιά απηόο ηνλ αζεκάθε».

 23
άζηαρηνο (ν) : άθηζαπημξ, αοηυξ πμο δεκ έπεζ πενζπμζδεεί ημκ εαοηυ ημο.
αζθάξηγνο (ν) : αοηυξ πμο δεκ αβήηε βζα αμζηή. Κηθ μ άαβαθημξ.
αζθνθπζάσ : λεθοζάς απυ μνβή ή ημφναζδ. Φοζάς δδθαδή ηυζμ έκημκα, πμο είκαζ ζακ κα
θμοζηχκς έκα αζηί.
αζνπιάλα (ε) : ακηνμβοκαίηα.
αζπνύδα (ε) : αζαζφκδ.
αζπξόγεην (ην) : ημιιάηζ βδξ ιε αζπνυπςια.
αζπξνύδα (ε) : θεοηή πμζηζθία ζηαθοθζμφ, ημ ζααααηζακυ.
Αζηξάιηα : δ Αοζηναθία. Ζ αββθζηή ηζ υπζ δ εθθδκζηή πνμθμνά ηδξ, έπεζ πνμηφρεζ απυ ηα
θεβυιεκα ή ηα βναθυιεκα ηςκ λεκζηειέκςκ Ανηάδςκ ζε αοηή ηδ ιαηνζκή ήπεζνμ.
άζηξακα (ην) : αζηναπή, θάιρδ. Δπίζδξ ζοπκά πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ ιεηαθμνζηά ζδιαίκμκηαξ εκ
νζπή μθεαθιμφ, αηανζαία, ζημ άρε ζαήζε.
«Κάζαηλε ην κάζεκά ηνπ κε ην άζηξακα».
αζηξαπνθαίγνκαη : ανπάγς απυ ηδ θςηζά, ηζμονμοθθίγμιαζ. Ζ θέλδ δεκ πνδζζιμπμζείηαζ
ζφιθςκα ιε ηδκ εηοιμθμβία ηδξ (αζηναπή+ηαίβμιαζ), αθθά ιεηαθμνζηά. «Πε αζηξαπόθαςε ν
ήιηνο», δδθαδή ημηηίκζζεξ απυ ηδκ έηεεζή ζμο ζημκ ήθζμ. «Μέραζα ην θαΐ ζην θνύξλν θη
αζηξαπνθάεθε», δδθαδή παναρήεδηε ή έβζκε ηάναμοκμ.
αζηξάρα (ε) : απμιυκςζδ, πενζεχνζμ. Θονζμθεηηζηά ζδιαίκεζ ηνφπα ηζ έηζζ θέβμκηαζ μζ μπέξ
ζηζξ ζηέβεξ πμο θςθζάγμοκ ηα πενζζηένζα. Υζηυζμ πνδζζιμπμζείηαζ ζοπκά ιε ηδκ ιεηαθμνζηή ηδξ
ζδιαζία. Ξζεακυκ κα πνμένπεηαζ απυ ηδκ ανπαία θέλδ όζηξαθνλ, ή απυ ηδ ζθααζηή streha.
«Ρνλ έβαιε ζηελ αζηξάρα», δδθχκεζ υηζ ημκ απμιυκςζε ή ημκ αβκυδζε.
αζπγύξηγνο (ν) : απενζπμίδημξ, αηαηάζηαημξ.
αζύθηαγνο ή αλεζύθηαγνο (ν) : θαίιανβμξ, απυνηαβμξ. Δίκαζ πζεακυκ κα πνμένπεηαζ απυ ηδκ
ανπαία θέλδ ζπθεόο, πμο ήηακ ημ ιένμξ υπμο ηνέθμκηακ μζ πμίνμζ. Δπίζδξ αζπθηαΐια πμο
ζδιαίκεζ θαζιανβία, πθεμκελία.
αζθάθα (ε) : αβνζυπμνημ πμο ιμζάγεζ ιε ημ ηζάζ ημο αμοκμφ ιυκμ μπηζηά.
αηάηγνο (ν) : κδζηζηυξ, αηάζζημξ. Ζ έηθναζδ «ζθπιί αηάηγν», ζδιαίκεζ ιεηαθμνζηά ημκ
αημφναζημ άκενςπμ ή αοηυκ πμο δεκ ιπμνεί κα ημκ ζοβηναηήζεζ ηακείξ.
 24
άηαξνο (ν) : κςενυξ, αδφκαιμξ, αοβυ πςνίξ ηέθοθμξ (άηανμ).
αηδίληαγν (ην) : απείναπημ, μθυηθδνμ.

«έρσ αθόκα έλα βαέλη θξαζί αηδίληαγν».

άηξαρην : αοηυ πμο έπεζ ιαθαηυ ηέθοθμξ.
αηζάθηγνο (ν) : αηζάηζζημξ, αηζαθάηςημξ.
«Έβγαηλε ζηελ αγνξά αηζάθηγνο».
αθαΐηεο (ν) : ηυπμξ ζοκάκηδζδξ ζηδ βεζημκζά, νμφβα. Δηεί ζοκακηζυκηακ μζ βεζηυκζζζεξ βζα ημ
απαναίηδημ ηαεδιενζκυ ημοαεκημθυζ.
«Έβγα ζηνλ αθαΐηε λα ζνπ εηπώ ηα λέα…»
αθαγαλίια (ε) : αζζηία, ακμνελία.
αθαιαξίδα ή θαιαξίδα (ε) : πμχδεξ θοηυ πμο ακήηεζ ζηα αβνςζηχδδ ηαζ ανίζηεηαζ ζοπκά
ημκηά ζε θνάηηεξ. Απυ ημ ανπαίμ θαιαξίο.
αθαινθόβσ : απμηυας ημκ μιθάθζμ θχνμ. Υζηυζμ ζοπκά πνδζζιμπμζείηαζ απεζθδηζηά ιε ηδκ
έκκμζα ημο λεημζθζάγς, πεηζμηυας, ηαηαηνεμονβχ. Δπίζδξ είκαζ ζε πνήζδ ηαζ μζ θέλεζξ
αθαινθόςηκν, αθαινθνκκέλνο.
«Αλ ζε βνπηήμσ θαεκέλν κνπ ζα ζε αθαινθόςσ».
αθεξνύκη : εφβε, ιπνάαμ, ζοβπανδηήνζα (εζνςκζηά.) Ξνμένπεηαζ απυ ηδκ θέλδ aferin πμο ζηα
ημφνηζηα ζδιαίκεζ ιπνάαμ, εφβε.
«Ν Γηάλλεο έκεηλε ζηελ ίδηα ηάμε, αθεξνύκη ηνπ!».
άθεξηνο (ν) : αοηυξ πμο αηυιδ δεκ έπεζ ένεεζ, δεκ έπεζ θεάζεζ.
αθόξεγν (ην) : Ομφπμ ή παπμφηζζ πμο δεκ έπεζ λακαθμνεεεί.
αθνξκάσ : ηαημθμνιίγς. Απυ ηδ θέλδ αθνξκή.
«Κε μπείο ηε πιεγή γηαηί ζα ζ’ αθνξκίζεη».
άθξε (ε) : αθνυξ.
Αθξόδσ (ε) : δ Αθνμδίηδ.
αθξπγθάδνκαη : αθνμοβηάγμιαζ. Απυ ημ ανπαίμ επαθξνώκαη, πμο ζδιαίκεζ αημφς πνμζεηηζηά.
άθηηαγνο : αθηζαζίδςημξ, αηάιςημξ.
«Θέιεηο ηνλ παξά θη ε δνπιεηά είλαη αθόκα άθηηαγε».
 25
αθηνπξίια (ε) : δ ηαπεία ηαηακάθςζδ πνμσυκηςκ (πμο δεκ θημονάκε).
αθώηεγα (επηξ) : πνμημφ λδιενχζεζ. Ρδκ ίδζα ζδιαζία έπεζ ηαζ ημ αράξαγα.
αραξίια (ε) : μ πμθφ άζπδιμξ άκενςπμξ, μ άπανμξ.
«Ξνύ ηε βξήθε απηή ηελ παιηαραξίια θαη ηελ παληξεύηεθε;».
αρεξγηά ή αρεξγηώλα (ε) : μ απονχκαξ.
αρληά (ε) : μ ήπμξ ημο αένα πμο αβαίκεζ ιε ηδκ εηπκμή, άπκα, ηζζιμοδζά.
«Κε βγάιεηο αρληά», είκαζ ιζα ζοκήεδξ … πνμεζδμπμίδζδ.
αρνξηαΐια (ε) : θαζιανβία, πμθοθαβία.
αρξόληαγν (ην) : παζδί πμο αηυιδ δεκ έπεζ ηθείζεζ πνυκμ. Υζηυζμ ζημ ανεκζηυ ή εδθοηυ βέκμξ
ζζμδοκαιεί ιε ηαηάνα (κα ιδκ πνμθάαεζξ κα γήζεζξ έκα πνυκμ).
αρηέληγνο (ν) : απηέκζζημξ, ακαιαθθζαζιέκμξ.
αςήινπ : ηαε’ φρμξ, ρδθά.
«Λα ήκνπλ πνπιί λα πέηαγα λα πήγαηλα η’ αςήινπ» (δδιχδεξ).

β
 26
βαβίδσ : βααβίγς. Ακηίζημζπα ημ βαφβζζια θέβεηαζ βάβηζκα.
«Ρν ζθπιί όπνπ ην ηαΐδνπλε βαβίδεη», (πανμζιία).
βαγηόιη (ην) : δ πεηζέηα ημο θαβδημφ. Πηα βαγηόιηα παθζυηενα ηφθζβακ ημ πνυπεζνμ θαβδηυ ημοξ
μζ πςνζημί ηαζ ημ έπαζνκακ ιαγί ημοξ ζηα πςνάθζα.
βαγηνπιεύσ : ηαθμπζάκς, ημθαηεφς. Βαγηνύιεκα.
βαέλη (ην) : ημ ηναζμαάνεθμ πμο πςνμφζε πάκς απυ πεκηαηυζζεξ ιπυηζεξ (πίθζεξ μηάδεξ).
βάηδα (ε) : εοζοβηίκδηδ βοκαίηα πμο ηθαίεζ εφημθα. Δπίζδξ ζε ηάπμζα ιένδ έηζζ απμηαθείηαζ ηαζ
δ ιμζνμθμβίζηνα. Κάθθμκ πνμένπεηαζ απυ ημ επζθχκδια αάζ αάζ πμο δδθχκεζ πυκμ, εθίρδ (απυ ημ
ημονη. vay).
βάθξελα (ε) : άζπνδ πνμααηίκα ιε ιαφνμ πνχια ζημ ηεθάθζ ηαζ ηα πυδζα. Απυ ημ αθαακζηυ vak-
ra.
βαθώλσ : παπαίκς πμθφ.

«ήξζε θαη βάθσζε θαη δελ κπνξεί λα ζπγπξηζηεί (λα πεξηπνηεζεί ηνλ εαπηό ηνπ)».
 27
βαικάο (ν) : αβςβζάηδξ, εηηνμθέαξ αθυβςκ.
βαξβαηζέιη (ην) : ημ ααναάημ γχμ. Απυ ημ θαηζκζηυ barbatus (βεκεζθυνμξ) ηαζ barba (βέκζ) .
Δζνςκζηά θέβεηαζ ηαζ βζα άκηνεξ πμθοβαιζημφξ ή βζα εθήαμοξ ιε ηάπςξ πνχζιδ ζελμοαθζηή
δναζηδνζυηδηα.
βαξγεζηηζηά (ε) : δοζανέζηεζα. Απυ ημ ημφνηζημ vazgecti.
βαξγηόκνηξνο (ν) : αοηυξ πμο έπεζ αανζά ιμίνα, μ δοζηοπζζιέκμξ, μ ααζακζζιέκμξ.
βάξδα : πνμζηαηηζηή πμο ζδιαίκεζ θφβε, απμιαηνφκζμο. Ζ ιαηνυζονηδ πνμεζδμπμίδζδ βάξδα
θνπξλέιν πμο άημοβα ιζηνυξ απυ ημοξ ενβάηεξ πμο έααγακ θμονκέθα, κμιίγς υηζ δπεί αηυιδ ζη’
αοηζά ιμο.
βαξδάισ : πμθοθμβμφ.
βαξέκαηα (ηα) : απμζηεοέξ, ιπαβηάγζα, ζοιπνάβηαθα.
βάξεηα (ηα) : μζημβεκεζαηά αάνδ, οπμπνεχζεζξ.
βαξεηηθόο (ν) : ημοναζηζηυξ, αανζεζηδιέκμξ.
«Δίλαη πνιύ βαξεηηθόο άλζξσπνο».
βαξηθό ή βαξθό (ην) : οβνυ έδαθμξ, αμφνημξ, ηέθια. Απμη μ επίεεημ αανφξ, αθθά ίζςξ ηαζ απυ
ημ αθαακζηυ vlage.
Βάζηνο : μ Βαζίθδξ.
βαζηαγό ή αβαζηαγό (ην) : μ βάζδανμξ, ημ οπμγφβζμ. Δίκαζ θακενυ υηζ δ θέλδ πνμένπεηαζ απυ
ημ βαζηώ (θμνηχκμιαζ, ημοααθχ), υπςξ άθθςζηε ηαζ μ βαζηάδνο (βζα ακενχπμοξ). Βαζηαγνύξη
ηαζ βαζηαγνύξα είκαζ ακηίζημζπα ημ ανζεκζηυ ηαζ εδθοηυ βασδμφνζ.
βαηηώλαο (ν) : ποηκή ζοζηάδα απυ αάηα.
βαηνθόπη (ην) : ηθαδεοηήνζ ιε ιεβάθμ πενμφθζ πμο πνδζζιεφεζ βζα ηδκ ημπή ηςκ αάηςκ.
βγαιηκό (ην) : αβάθζζιμ. Ζ θέλδ πνδζζιμπμζείηαζ ιυκμ ζε ιενζηέξ θνάζεζξ, υπζ ηαζ ηυζμ…ηαθχκ
πνμεέζεςκ. «Βγαιηκό ζηα κάηηα ηνπ», πμο ηαηά ιία έκκμζα ζδιαίκεζ υηζ αοηυξ δεκ αθέπεζ
ιπνμζηά ημο ζακ κα ημο έπμοκ αβεζ ηα ιάηζα. Θαηά ιζα άθθδ υιςξ, οπμκμεί εηείκμκ πμο έηακε
ηάηζ άηζιμ ή ακήεζημ. Ζ ζοβηεηνζιέκδ θνάζδ ςζηυζμ, ιενζηέξ θμνέξ έπεζ ηδκ ίδζα ζδιαζία ιε ημ
απαλζςηζηυ …«ηνλ θαθό ζνπ ηνλ θαηξό!»
Βγεληά : δ Δοβεκία.
 28
βεδνύξα (ε) : λφθζκμ δμπείμ ιεηαθμνάξ κενμφ ή βάθαηημξ. Δπίζδξ ιεηέθενακ θαβδηυ
απυ ηα πςνζά ζημοξ αμζημφξ πμο έιεκακ ιε ημ ημπάδζ. Απυ ηδ ζθάαζηδ θέλδ vedro.
βεδύξεο : παζδζηυ παζπκίδζ. Ξαζγυηακ ιε ημ ηυηζζ ημο ανκζμφ (απυ ηδκ άνενςζδ ημο ιδνζαίμο
μζημφ). Δίπε ηέζζενζξ επζθάκεζεξ ηαζ ημ πνδζζιμπμζμφζαιε ζακ γάνζ. Ακάθμβα ιε πμζα πθεονά
ζηεηυηακ, αοηυξ πμο ημ ένζπκε, είπε υθεθμξ ή ακηίεεηα πμζκέξ απυ ημκ ακηίπαθυ ημο. Ποκήεςξ
ήηακ λοθζέξ ιε ιζα αένβα. Κάθθμκ είκαζ έκα αηυιδ ηαηάθμζπμ ηδξ ημονημηναηίαξ, αθμφ ημ ίδζμ
παζπκίδζ ιε ιζηνέξ παναθθαβέξ παζγυηακ ζηδκ Ξυθδ βφνς ζημ 1800, ζφιθςκα ιε έκα αθήβδια
ηδξ επμπήξ.
βεδληνύθα (ε) : δ βνζά βίδα, βηζυζα.
«Έθαλε δπν εκέξεο λα βξάζεη ε παιηνβεδληνύθα».
βειαδνύξα (ε) : δ βίδα ηαζ δ πνμααηίκα (επεζδή αεθάγμοκ).
βειάλη (ην) : ημ αεθακίδζ.
βειέζη : βοκαζηείμ ιεζμθυνζ. Απυ ημ θαηζκζηυ valessio.
βεινθόπεκα : ζοκεπέξ αέθαζια ηςκ γχςκ υηακ γδημφκ ηνμθή.
βέκπειε (ε) : ζθανά, ιπέιπεθδ. Απυ ημ ζθάαζημ pepel πμο ζδιαίκεζ ζηάπηδ (θυβς ηδξ πνμζάξ ηςκ
ελακεδιάηςκ πμο πνμηαθεί δ παζδζηή αοηή κυζμξ).
βεξβειέ (επηξ) : ζηή θνάζδ καο πήξαλ βεξβειέ πμο ζδιαίκεζ ιαξ πήνακ είδδζδ, ιαξ
οπμρζάζηδηακ.
βεξβέξηζκα (ην) : δοκαηυξ ηαζ λαθκζηυξ πυκμξ.
βεξγάδη, βεξγηλάδη (ην) : δίπνμκδ ηαηζίηα θίβμ πνζκ ηδκ βεκεηήζζα ςνζιυηδηά ηδξ, αθθά ηαζ
κεανή θμνάδα. Απυ ημ εκεηζηυ vergin = πανεέκμξ. Δπί βοκαζηχκ είκαζ δ δ αενάηδ, δ θοβενυημνιδ.
βεξγνιπγεξή (ε : βοκαίηα ημιρή ηζ εοθφβζζηδ.
βεξεκηάξεο (ν) : ηαηααεαθδιέκμξ, ζοκήεςξ άννςζημξ, πηζηζάνδξ. Απυ ηδκ ημφνηζηδ θέλδ verem
(θείζδ).
βεξηάλη (ην) : ενεζπςιέκμ ή αηαημίηδημ ζπίηζ. Απυ ημ ημφνηζημ viran.
«θύγαλε γηα ηελ Ακεξηθή θη έκεηλε ην βεξγηάλη».
βεξδίισ (ε) : βνζά.

βεξζεγέ (επηξ) : αενεζέ, ιε πίζηςζδ.

 29

βεηνύιη (ην) : πνμκζάνζημ ηαηζίηζ. Απυ ημ θαηζκζηυ vitulus.

βήζαια (ηα) : ημιιάηζ απυ ζπαζιέκμ ημφαθμ ή ηεναιίδζ, παθίηζ. Απυ ηδκ ανπαία θέλδ «βήζαινλ
ή βήζζαινλ», πνπ ζεκαίλεη ρδιέκμξ πθίκεμξ, ημφαθμ. Σνδζζιμπμζείηαζ ζηδ θνάζδ «έθαγε ηα
βήζαια» ηαζ δδθχκεζ υηζ ηάπμζμξ έραλε πακημφ ακαγδηχκηαξ έκακ άκενςπμ ή ηάπμζμ
ακηζηείιεκμ, δδθαδή υηζ βηνέιζζε ηαζ ηα ημφαθα ημο ζπζηζμφ ιέπνζ κα ανεζ εηείκμ πμο γδημφζε.
Δπίζδξ θέβεηαζ ηαζ ζε ηαηάνα «λα κελ ζνπ κείλεη βήζαιν».
βηδέιν (ην) : ημ ιμζπάνζ. Ξνμένπεηαζ απυ ημ ζηαθζηυ vitello.
βίθα : ζηάικα, πήθζκμ δμπείμ ιεηαθμνάξ κενμφ απυ ηδ ανφζδ.
βηιάξη (ην) : θεπηυ φθαζια πμο οθαίεηαζ ζημκ ανβαθεζυ. Απυ ημ θαηζκζηυ velarium.
βηό ή βηόο (ην) : ιεβάθδ πμζυηδηα, πανά πμθθά. Ππακζυηενα δ θέλδ πνδζζιμπμζείηαζ ιε ηδκ
έκκμζα ηδξ πενζμοζίαξ.
«Νη θαξπδηέο θέηνο είραλε βηόο θαξύδηα», «θάηη ηνλ ηζίκπεζε θαη γηόκηζε έλα βηό ζππξηά».
βηζβηλίδα (ε) : δζάννμζα, ηζένθα, αηνάηεζα.
«Ήηαλ ραιαζκέλν ην θαΐ θαη ηνλ έπηαζε βηζβηλίδα». Υζηυζμ ιζα πμθφ πζμ ζοκδεζζιέκδ θνάζδ
βζα ημ ίδζμ θαζκυιεκμ είκαζ υηζ «ηνλ έθνςε θώινο!».
βηζγάληη (ην) : είδμξ ηαηαπθάζιαημξ πμο πνμηαθεί ημπζηή θθυβςζδ ημο δένιαημξ ηαζ
εεναπεφεζ νεοιαηζζιμφξ. Φηζάπκεηαζ απυ ηζξ θεβυιεκεξ βηζγαληόκπγεο. Ίζςξ απυ ημ θαηζκζηυ ver-
sica πμο ζδιαίκεζ θμοζηάθα.
βίηζα (ε) : αένβα πμο ζοκήεςξ πνδζζιμπμζείηαζ βζα κα βηηζίδνπλ ηα γχα. Ξνμένπεηαζ αοημφζζα
απυ ηδκ ζθααζηή θέλδ vica, (εκεηζηή vitea).
βιάγγν (ην) : θεοηυ ή ακμζπηυπνςιμ γχμ. Απυ ημ ζηαθζηυ bianco.
βιακαξηό (ην) : πανέα αηυιςκ ηαζ ζοκήεςξ απνυζηθδηςκ επζζηεπηχκ, παθζμπανέα.
Ξνμένπεηαζ απυ ηδ θέλδ βιάκεο πμο ζηα αναακίηζηα (vlam) ζδιαίκεζ αδενθμπμζηυξ, ζφκηνμθμξ,
αθθά ηαζ αβαπδηζηυξ.
Ζ θνάζδ «θνπβάιεζαλ καδί θαη ην βιακαξηό» εκκμεί υηζ εκχ δ πνυζηθδζδ απεοεοκυηακ ιυκμ ζε
ηάπμζμοξ, εηείκμζ έθενακ ιαγί ηαζ ηδκ πανέα ημοξ.
βινγάεη : θημονάεζ, πενζζζεφεζ.
 30
«κε ηξία παηδηά θαη δπν γέξνπο ζην ζπίηη, δε βινγάεη θξάγθν».
βόζνλαο (ν) : ααεφξ θάηημξ θοζζηυξ ή ηεπκδηυξ.
βόηβνληαο (ν) : αοηυξ πμο απμθαζίγεζ, μ ανπδβυξ. Απυ ηδ θέλδ βνεβόδαο πμο ηαηά ηδκ
μεςιακζηή ηονζανπία ζήιαζκε ημκ ζηναηζςηζηυ δζμζηδηή ή ημκ ακχηενμ δζμηδηζηυ οπάθθδθμ. (Απυ
ηδκ ζθααζηή θέλδ wojewode=ανπδβυξ ζηναημφ).
βντδνγιπςηά (ε) : πενζμπή ημο ηεθαθζμφ πάκς απυ ημ ιέηςπμ υπμο μζ ηνίπεξ αημθμοεμφκ άθθδ
ηαηεφεοκζδ απυ ηζξ οπυθμζπεξ (ζοκήεςξ πνμξ ηα πίζς ή ηα πθάβζα). Ζ θέλδ πνδζζιμπμζείηαζ
πενζπαζηηζηά, εκκμχκηαξ υηζ αοηυξ πμο έπεζ βντδνγιπςηά … είκαζ ζακ κα ημκ έπεζ βθφρεζ αυδζ.
βντδόπνπηζα (ε) : ηαιηζίηζ ηαιςιέκμ απυ ημ πέμξ ημο αμδζμφ.
βντδνύξνο (ν) : ζςιαηχδδξ ηαζ υπζ εφζηνμθμξ. Αοηυξ δδθαδή πμο έπεζ ζςιαηζηή δζάπθαζδ
αθθά ηαζ ιοαθυ αμδζμφ. Θζ ςξ βκςζηυκ ηα αμμεζδή, πένακ ηςκ μβηςδχκ δζαζηάζεχκ ημοξ, βεκζηχξ
δεκ εεςνμφκηαζ απυ ηα πθέμκ έλοπκα γχα.
βότδσ (ε) : αηζμφιπαθδ, πμκηνμημιιέκδ.
«ηνπ θάλαλε πξνμεληό κηα βόηδσ».
βνιά (ε) : θμνά. Ξμθφ πζεακυκ κα πνμένπεηαζ απυ ηα ζηαθζηά πμο δ θμνά θέβεηαζ volta. Θοιάιαζ
απυ ηζξ πνχηεξ ηάλεζξ ημο δδιμηζημφ υηζ ζηδκ ενχηδζδ ημο δάζηαθμο π.π. πυζεξ θμνέξ πςνάεζ ημ
πέκηε ζημ είημζζ, μ ιαεδηήξ απακημφζε: «ηέζζεξεο βνιέο!».
βνιύκη (ην) : ημ ιμθφαζ πμο πνδζζιμπμζείηαζ ςξ βναθίδα, αθθά ηαζ ημ οθζηυ πμο βειίγμοκ ηα
πονμαυθα υπθα.
βνπβαινζθάζηεο (ν) : αοηυξ πμο δεκ ακηέπεηαζ, μ ακοπυθμνμξ (πμο ζηάεζ ηαζ αμοαάθζα).
βνπδνπληάδσ : αβάγς ζπονζά ή θζπχιαηα ζημ ζχια ιμο.
βνπλά (ηα) : Δηηυξ απυ ηδκ ηαεαοηή ζδιαζία ηδξ θέλδξ, ζδιαίκεζ ηαζ πέηνεξ, θζεάνζα,
αβηςκάνζα.
«Θα ζε πάξσ κε ηα βνπλά», ζδιαίκεζ εα ζε ηοκδβήζς ιε ηζξ πέηνεξ, εα ζε πεηνμαμθήζς.
βνύξα-βνύξα : πμθφ βνήβμνα, αζαζηζηά, ζημ άρε ζαήζε. Σνδζζιμπμζείηαζ πάκηα βζα κα δδθχζεζ
αζαζφκδ, πμο υιςξ δεκ ζοκδοάγεηαζ ιε επζιέθεζα ή απμηεθεζιαηζηυηδηα. Κμζάγεζ πμθφ ιε ημ
άνπα ηυθθα. «Γζάααζε ηα ιαεήιαηά ημο αμφνα αμφνα βζα κα αβεζ κα παίλεζ». Δίκαζ πζεακυκ κα
 31
πνμένπεηαζ απυ ηδκ ημφνηζηδ θέλδ vur πμο ζδιαίκεζ ρηύπα ηαζ ήηακ ημ πνμζηαηηζηυ
επζθχκδια βζα ημοξ παθαζζηέξ ηςκ πακδβονζχκ, ημοξ πεπθζαάκδδεξ.
βνπξβνπθηάδσ : είιαζ βειάημξ απυ ηάηζ (ζοκήεςξ απυ ρείνεξ ζημ ηεθάθζ).
βνπξγάξα (ε) : ηαημφνβα, ζηθδνή ηαζ άπμκδ βοκαίηα. Ξνμθακχξ αβαίκεζ απυ ημ Βνπιγάξα ηαζ
είκαζ ιάθθμκ αηοπμφξ (ηαζ ηάπςξ ναηζζζηζηήξ) έιπκεοζδξ. Φαίκεηαζ υηζ δ πνμπαβάκδα πενί
ηςκ…αζιμαυνςκ βεζηυκςκ ιαξ, έπεζ αθήζεζ ηα ίπκδ ηδξ. Άλζμ πνμζμπήξ είκαζ υηζ μ παναηηδνζζιυξ
αοηυξ δεκ ζοκακηάηαζ ζημ ανζεκζηυ βέκμξ!
«Κσξή βνπξγάξα, ηνλ έθαγεο ηνλ θαθνκνίξε!».
βνπξδνύκπαζεο (ν) : αοηανπζηυξ, αοηυξ πμο εέθεζ κα πενκάεζ ημ δζηυ ημο. Κάθθμκ απυ ημ
ημφνηζημ vardiya bas πμο ζδιαίκεζ επζηεθαθήξ ηδξ θνμονάξ.
βνπζληάθα (ε) : νααδί, ιαηζμφηζ. Ρμ πνχημ ζοκεεηζηυ ηδξ θέλδξ δδθχκεζ υηζ ιάθθμκ πνδζίιεοε
βζα κα πηοπμφκ ηα αυδζα ζημ υνβςια ηθπ.
«Θα ζε πηάζσ κε ηε βνπζληάθα θαη ζα εηδείο…».
βνύηα (ε) : ηοθζκδνζηυ δμπείμ απυ λφθμ, ζηεκυηενμ ηάης ηαζ θανδφηενμ πάκς, πμο πνδζζιεφεζ
βζα ηδ ιεηαθμνά ηςκ ζηαθοθζχκ απυ ημ αιπέθζ ζημκ θδκυ, αθθά ηαζ βζα ηδ ιεηαθμνά θνμφηςκ ή
ηανπχκ. Απυ ημ θαηζκζηυ butta.
βνύηηκν (ην) : ράεα, ραεί. Δίκαζ, εηηυξ ηςκ άθθςκ, οθζηυ ιε ημ μπμίμ βέιζγακ ηα
ζακαξνζθνύηηα.
βνπηζί (ην) : αανέθζ βζα ηναζί ιζηνυηενμ απυ ημ ααέκζ.
βνπηζέια (ε) : ιζηνυ θμνδηυ αανεθάηζ πςνδηζηυηδηαξ 4-8 0ηάδςκ, πμο ημ ηνειμφζακ ζημκ χιμ
ηαζ ιε ημ μπμίμ ημοααθμφζακ κενυ ή ηναζί απυ ηδ ανφζδ είηε βζα ημ πςνάθζ. Ρμ βνπηζί ηαζ δ
βνπηζέια θυβς ζπήιαημξ πνδζζιμπμζμφκηαζ ηαζ ιεηαθμνζηά, πνμηεζιέκμο κα παναηηδνίζμοκ
ακενχπμοξ εφζςιμοξ ή ημκηυπμκηνμοξ.
βνπηζώλσ : ηνχς πμθφ, θμοζηχκς απυ ημ θαΐ.
βξαθνδώλη (ην), βξαθνδώλα (ε) : εζχνμοπμ ιε ιαηνζά ιπαηγάηζα. Δζνςκζηά θέβεηαζ ηαζ βζα
πακηεθυκζα θανδζά ηαζ ηαημναιιέκα.
«Ξνύ ηε βξήθεο θαη ηελ έβαιεο θηνύλε ηε βξαθνδώλα;».
βξαζηνγαιηά (ε) : αναζιέκμ βάθα αθαηζζιέκμ πμο ήηακ ζφκδεεξ βεφια ιαγί ιε ρςιί.
 32
βξαρλνθόθνξαο (ν) : αναπκζαζιέκμξ απυ ηνφςια, αοηυξ πμο έπεζ αναπκή θςκή.
βξεζηγέ : αενεζέ, ιε πίζηςζδ.
βξερηνύξα (ε) : δ αβζαζημφνα πμο ηναηάεζ μ παπάξ ηαζ ναίκεζ ημοξ πζζημφξ.
«…πάκεηε λα θύγνπκε, γηαηί έξρεηαη ν ηνπξιόπαπαο κε ηελ αγηαζηνύξα ηνπ θαη κε ηε βξερηνύξα
ηνπ»,(απυζπαζια ζηςπηζημφ ηεηνάζηζπμο πμο θέβεηαζ ηδκ διένα πμο θεφβμοκ μζ
ηαθθζηάκηγανμζ).
βξίδα (ε) : ημ δδιδηνζαηυ ζίηαθδ.
βξηθόινο (ν) : αμοηυθμξ, αμζηυξ αμδζχκ.
βξνληακάο (ν) : βηνέιζζια ή ηαηάννεοζδ ημίπμο.
βξνληάξα (ε) : πηφπδια απυ βθίζηνδια ηαζ πηχζδ ζημ έδαθμξ, ανυκηδια.
«Έθαγα κηα βξνληάξα!» είκαζ ιζα ζοκδεζζιέκδ αθθά ηαζ παναηηδνζζηζηή θνάζδ είκαζ
βξνπβηά (ηα) : αμθαμί, ανμφαεξ. Ποκδεζζιέκμ πζηάκηζημ έδεζια ζηα ιένδ ιαξ.
βξνύληδνο (ν) : δ πνοζυιοβα.
βξνπρνύλη (ην) : ηαθμγςζζιέκμξ, παπμοθυξ.
βξνρηάδσ : παβζδεφς, πνδζζιμπμζχ ανυπζα (εζδζηέξ εδθεζέξ) βζα κα πζάζς πμοθζά. Κεηαθμνζηά
θέβεηαζ πζμ ζοπκά ηαζ ζδιαίκεζ ανίζης ηάπμζμκ πμο ημκ ράπκς.
«Ξάσ λα κπάθαη (κήπσο θαη) βξνρηάζσ ην καξαγθό λα’ξζεη λα θηηάμεη ηελ πόξηα».
βξσκίζηξα (ε) : πςνάθζ ζπανιέκμ ιε ανχιδ πμο ιυθζξ εενίζηδηε.
βπδαρηαξνύδη ή βπδαζηαξνύδη (ην) : ημ ιςνυ πμο δεκ έπεζ αηυιδ απμβαθαηηζζεεί, ημ
αογακζάνζημ.
βπδνπηάζηεο (ν) : ζηδευδεζιμξ, ζμοηζέκ.

γ
 33
γαδίλα (ε) : ιεβάθμ πζάημ, πήθζκδ ζμοπζένα. Απυ ημ ζηαθζηυ catino.
γατδάξα (ε) : δ βασδμφνα. Υζηυζμ είκαζ ηζ έκαξ ζοκήεδξ παναηηδνζζιυξ βζα βοκαίηεξ ηειπέθεξ ή
απάνζζηεξ.
«Γελ είπε νύηε έλα επραξηζηώ ε παιηνγατδάξα».
γατδνπξνγάηδνπξν (ην) : απαλζςηζηυξ παναηηδνζζιυξ πμο δεκ παίνκεζ άθθμ.
γατδνπξνγθνύζηεξνο (ν) : δ ιεβάθδ ζαφνα.
γατδνπξνθαηνύξεκα (ην) : ημ πθζανυ ή άκμζημ νυθδια, πμηυ ηθπ, πμο πνμζθένεηαζ ζε
ηάπμζμκ ηαζ δεκ ημο ανέζεζ.
«Φέξε κηα θξύα κπύξα, γηαηί απηή πνπ ήθεξεο ήηαλε γατδνπξνθαηνύξεκα».
γατδνπξνθπιίζηξα (ε) : ιένμξ πμο επζηναηεί ιεβάθδ αηαηαζηαζία, ιμζάγεζ δδθαδή ιε ημ ιένμξ
πμο ηοθζμφκηαζ ηα βασδμφνζα.
«Ρν θάλαηε γατδνπξνθπιίζηξα δσ κέζα».
γατδνπξνιάηεο (ν) : αοηυξ πμο μδδβεί ηα βασδμφνζα, μ μκδβυξ. Ρμ δεφηενμ ζοκεεηζηυ ηδξ θέλδξ
πνμένπεηαζ απυ ημ νήια ειαύλσ.
γατδνπξνκνύιαξν (ην) : ημ ιεβαθυζςιμ βασδμφνζ πμο έγεζ πενίπμο ημ ακάζηδια ιμοθανζμφ. Ν
πθδεοκηζηυξ γατδνπξνκνύιαξα δδθχκεζ ημκ ζοκμθζηυ ανζειυ ηςκ οπμγοβίςκ πμο δζαεέηεζ
ηάπμζμξ. Δπίζδξ έηζζ θέβεηαζ ηαζ μ πμθφ αβεκήξ άκενςπμξ (βζα ημκ μπμίμκ μ παναηηδνζζιυξ
γάηδαξνο πέθηεζ ιάθθμκ θίβμξ!)
γατδνπξόζηξσζε (ε) : ημ βέιζζια ημο ιαθαημφ ιένμοξ ημο ζαιανζμφ(απυ άπονμ ή ραεί).
γατδνπξνθαγσκέλν (ην) : ηάηζ πμο είκαζ άζπδια θηζαβιέκμ, θεανιέκμ ή πεηζμημιιέκμ (…ζακ
κα ημ δάβηςζε βασδμφνζ).
γατδνπξνθέξλσ ή κνπιαξνθέξλσ : είιαζ πεζζιαηάνδξ, δεκ παίνκς παιπάνζ ηαζ …άθθα ηζκά
πμο πνμζζδζάγμοκ ζηδκ ζδζμζοβηναζία αοηχκ ηςκ ηεηναπυδςκ.
«Άκα γατδνπξνθέξλεη ν άλζξσπνο, όζα θαη λα ηνπ πεηο ιίγα είλαη».
γατδνπξνθόξηη (ην) : ημ θμνηίμ πμο ημοααθάεζ έκαξ βάζδανμξ.
γάγθια ή δάγθια (ε) : δ ζηνμθή. Ζ θνάζδ «κνπ έθαλε γάγθιεο κάγθιεο», ζδιαίκεζ υηζ ήεεθε κα
ιε ημνμσδέρεζ, κα ιε παναπθακήζεζ.
 34
γαιάξγηα (ε) : βίδα ή πνμααηίκα πμο ηαηεαάγεζ βάθα. ΋ιςξ έηζζ θέβεηαζ εζνςκζηά
ηαζ δ βοκαίηα πμο έπεζ οπενιεβέεδ ζηήεδ, δ αογμφ.
γαιαθηάθηα (ηα) : άβνζμ πμνηανζηυ πμο ιαβεζνεουηακ ηδβακδηυ ιε αοβά.
Γαιαηζηάξηθν :
γαληάδσ : δζράς πμθφ. Δπίζδξ έπεζ ηαζ ηδκ έκκμζα πθακηάγς, θεάκς ζηα υνζα.
«έθαλε θάςα θαη γαληάμαλε από ηε δίςα».
«Γάληαζε ζην θιάκα».
 35
γαλίια (ε) : δ ζημονζά ηςκ ιεηαθθζηχκ ζηεοχκ θυβς έθθεζρδξ βακχιαημξ, δ βάκα.
Δπίζδξ έηζζ θέβεηαζ ηαζ δ ιμοηγμφνα πμο επζηάεεηαζ ζηα ζηεφδ ηα μπμία ένπμκηαζ ζε επαθή ιε ηδ
θςηζά.
γαλσηδήο (ν) : αοηυξ πμο βάκςκε (ηυθθαβε, επζδζυνεςκε) ηα ιεηαθθζηά ζηεφδ. «Όια γηα
γάλσκαααα» ήηακ δ παναηηδνζζηζηή ημο πνυζηθδζδ πνμξ ηζξ κμζημηονέξ. Απυ υ,ηζ εοιάιαζ, μζ
πενζζζυηενμζ απυ ημοξ βακςηγήδεξ ήηακ πενζθενυιεκμζ βφθημζ.
γαξγαηηιάσ, γαξγαηηιηέκαη : βανβαθάς, βανβαθζέιαζ. Ακηίζημζπα ημ βανβάθδια θέβεηαζ
γαξγαηίιεκα.
«Ρη γειάο ξε, ζε γαξγαηηιάλε;».
γαξδαβίηζεο, θαξλάβεο, θαξλαβίηζεο, κηξκηηδέιεο (νη) : ηνεαημεθζέξ, ιονιδβηζέξ, ιζηνά
ζπονάηζα ζημ δένια. Δίκαζ πζεακυκ δ θέλδ κα πνμένπεηαζ απυ ημ ζηαθζηυ karne πμο ζδιαίκεζ
ηνέαξ. Ξαθζυηενα βζα κα απαθθαβεί ηάπμζμξ απυ ηζξ βανδααίηζεξ, αημθμοεμφζε ηδκ ελήξ
παναδμζζαηή ιέεμδμ εεναπείαξ: Κζα κφπηα πςνίξ θεββάνζ ηζξ ιέηναβε ηζ υζεξ ήηακ, ηυζα ζπονζά
πμκηνυ αθάηζ έπαζνκε ιαγί ημο ηαζ πήβαζκε ηαζ ηα άθδκε ζηδ νίγα ιζαξ ζοηζάξ! (Έκαξ παππμφξ ιε
δζααεααίςζε υηζ ημ επυιεκμ πνςί υθεξ είπακ ελαθακζζηεί).
Γαξνύθσ : δ Γανοθαθθζά.
γαηζνύιη (ην) : ιζηνυ βαηάηζ, ηαηζμφθζ.
γαύξηαζκα (ην) : μ μνβαζιυξ ηςκ γχςκ. Απυ ημ ανπαίμ γαπξηάσ πμο ζδιαίκεζ ημνδχκμιαζ.
γδνύξηη (ην) : παναηαηζακυξ, αιυνθςημξ.
γεβέληηζκα (ην) : νεγίθεια, δζαπυιπεοζδ. Ζ θέλδ ακαθενυηακ ζε ιζα απανάδεηηδ ζοκήεεζα,
υπμο ακέααγακ ηζξ ιμζπαθίδεξ ζε έκα βασδμφνζ ηαζ ηζξ πενζέθενακ ζημ πςνζυ. Ίζςξ απυ ημ βαθθζηυ
gibet (ηνειάθα).
γειαδνπιεκνλάο (ν) : θαίιανβμξ, θαβάξ, θαηαμφθαξ. Αοηυξ δδθαδή πμο ηνχεζ αηυιδ ηαζ ηα
πθειυκζα ηδξ βεθάδαξ ηα μπμία δεκ ηνχβμκηαζ.
«Γελ άθεθε ηίπνηα ν παιηνγειαδνπιεκνλάο».
γεινύζεο (ν) : πάπαξ.
γελλεζαξνύζη (ην) : κεμβέκκδημ (παζδί ή γχμ).
 36
γεληέθη (ην) : μ οβζήξ ηαζ βενυξ άκενςπμξ (ακ ηαζ ηάπςξ εφζςιμξ). Ίζςξ πνμένπεηαζ
απυ ημ ημφνηζημ yedekci, πμο ζδιαίκεζ ζππμηυιμξ, ηαααθθάνδξ.
γεξαληαθήλσ : αθθάγς ζοκήεεζεξ βενκχκηαξ.

«κηα δσή έηζη ήηαλε, ηώξα ζα ηα γεξαληαθήζεη;».

Γεξνθαξηάιηαο (ν) :

γεξνληνκνπληάδσ : βενμκημημνίγς, ιεβαθχκς πςνίξ κα πακηνεοηχ.

γεξνμηνύξαο (ν) : μ βένμξ πμο ηα έπεζ παιέκα, πμο έπεζ λεημοηζάκεζ. Ίζςξ ημ δεφηενμ ζοκεεηζηυ
κα πνμένπεηαζ απυ ημ ανπαίμ έμσξνο πμο ζδιαίκεζ άημιμ πνμπςνδιέκδξ δθζηίαξ.
γεξνζύλε, γεξόηε (ε) : οβεία, ημ κα είκαζ ηακείξ βενυξ. Ήηακ δ ιυκζιδ εοπή ζηζξ μζκμπμζίεξ ηαζ
ηα ηζμοβηνίζιαηα.
γεξνύηζνο (ν) : ημ βενμκημπαθθήηανμ.
γηάδη (ην) : είδμξ ηεθαθμιάκηδθμο πμο θμνμφζακ μζ βοκαίηεξ ημ μπμίμ δεκυηακ ιέζα απυ ημ
ελςηενζηυ.
γηαιειήο : μ εθαθνά κηοιέκμξ, μ ιζζυβοικμξ. Απυ ηα ημφνηζηα (yal=βοικυξ).
«Ξνπ πάο έηζη γηαιειήο, ζα πνπληηάζεηο!»
γηάκπνιε ή κπαληαλία (ε) : ζηέπαζια θηζαβιέκμ απυ πνυαεζμ ιαθθί. Απυ ημ ημφνηζημ
yamboli.
γηαξγνύηε (ε) : ημ βζαμφνηζ.
γηαηξαδώ, γηαηξαθεί : ημίηα εδχ, ημίηα εηεί. Δκίμηε ηαζ ςξ πνμεζδμπμίδζδ ή απεζθή.

«γηαηξαδώ ηη γξάθεη...» (ζδι. ζηδκ παθάιδ).

 37
γηάηζνο (ν) : ηεθαθμδέζζ πμο θμνμφζακ ζοκήεςξ μζ δθζηζςιέκεξ βοκαίηεξ.
γηαρηεξί (ην) : νμφπμ βζα ημκ φπκμ, κοπηζηυ.
γηδηά (ε) : ημ βζδμηυιανμ ιε ημ μπμίμ ηαηαζηεφαγακ αζημφξ βζα ιεηαθμνά κενμφ, ηναζζμφ ηθπ.
γηδνμνύξη (ην) : αιυνθςημξ, αβνμίημξ ηανάαθαπμξ. Απυ ημ γίδη+μνπξίδσ, οπμκμχκηαξ υηζ ημ
ιυκμ πμο λένεζ είκαζ κα ημονεφεζ ηα βίδζα ή είκαζ μ ίδζμξ ημονειέκμξ ζακ βίδζ.
γηδόραξνο (ν) : ηαηάζπδιμξ, ηαημααθιέκμξ (βίδζ+άπανμξ).
γηνγθάξη (ην) : θασηυ έβπμνδμ ιμοζζηυ υνβακμ. Απυ ηδκ ημφνηζηδ θέλδ yogar.
«Γηνγγάξη κνπ πεξήθαλν / θαη κε βαξάο γηνκάηα / μαλζηά θαη καπξνκάηα».
γηνξγάδα (ε) : ηαπφηδηα, βνδβμνάδα. Ακαθένεηαζ ζημκ ηαθπαζιυ ηςκ αθυβςκ, αθθά ζοπκά
ακαθένεηαζ ηαζ ζημοξ ακενχπμοξ.
«Έβγαιε γηνξγάδα», ζδιαίκεζ υηζ ηάπμζμξ έηακε ηάηζ πμθφ βνήβμνα.
γηνξγάλη (ην) : είδμξ πςνζάηζημο παπθχιαημξ.
γηνξηόπηαζκα (ην) : γααυ παζδί, ηαεοζηενδιέκμ, ακάπδνμ, ηαπεηηζηυ. Πφιθςκα ιε ιζα πμθφ
εοθάκηαζηδ ενιδκεία ζοκεθήθεδ ιένα βζμνηήξ ή Θονζαηή πμο απαβμνεουηακ δ ενςηζηή
ζοκεφνεζδ (ή πμο μζ βμκείξ ημο ήηακ...πζςιέκμζ θυβς βμνηζκήξ δζαζηέδαζδξ). Πηδκ πεζνυηενδ
ηαηδβμνία βζμνημπζαζιάηςκ ζοβηαηαθέβμκηακ μζ βεκκδεέκηεξ ακήιενα ηα Σνζζημφβεκκα επεζδή
είπακ ζοθθδθεεί ημο Δοαββεθζζιμφ (έκαξ εη ηςκ μπμίςκ ηαζ ημο θυβμο ιμο πμο έηοπε κα βεκκδεχ
ηδκ 25δ Γεηειανίμο ηαζ ηάεε ηυζμ....ράπκμιαζ ακ είιαζ ανηζιεθήξ ηαζ κμδηζηά αηέναζμξ!!!).
γηνύθνο (ν) : ζηίαα απυ ημοαένηεξ ηαζ πμκηνά νμφπα, πμο οπήνπε ζε υθα ηα πςνζάηζηα ζπίηζα.
Δίκαζ απυ ηδκ ημφνηζηδ θέλδ yuk πμο ζδιαίκεζ θμνηίμ, αάνμξ. Πε ηάπμζα ιένδ θέβεηαζ ηαζ
ηξαθάδα. Γηνπθηάδσ.
 38
γηνπξληάλη ή γηνξληάλη (ην) : ηνίημξ ζημ πενζθαίιζμ ηδξ βίδαξ απυ ημκ μπμίμ
πενκμφζε μ βάκηγμξ ηδξ αθοζίδαξ. Δπίζδξ δ ίδζα θέλδ ζδιαίκεζ ηαζ ημ πενζδέναζμ πμο ήηακ
θηζαβιέκμ απυ πνοζά ηζ αζδιέκζα κμιίζιαηα ηαζ ημ μπμίμ θμνμφζακ μζ βοκαίηεξ ζηζξ βζμνηέξ.
Απυ ημ ημφνηζημ gerdan πμο ζδιαίκεζ θαζιυξ .
γηνπξληάσ, γηνπξνπζηάσ : μνιάς, επζηίεειαζ. Ξνμένπεηαζ απυ ηδκ ημφνηζηδ θέλδ yürüyüs
(έθμδμξ), υπςξ άθθςζηε ηαζ μζ θέλεζξ βζμονμφζζ, βζμφνβζα ηθπ.
γηνπξληί (ην), γηνύξληα (ε) : οθακηυ βζθέημ απυ ηναβυιαθθμ πμο θμνμφζακ μζ βοκαίηεξ.
γηνπξνύθη, γηνπξνύθνο : άλεζημξ, απμθίηζζημξ, αβνμίημξ, άβανιπμξ. Νζ Γζμονμφημζ ήηακ
άηαηημ πεγζηάνζμζ πμο ζοκυδεοακ ημκ ημονηζηυ ζηναηυ ιε ακηάθθαβια ημ πθζάηζζημ. Ήηακ
κμιαδζηή θοθή (ημονη. Yoruk), πμο ιεηά ημοξ ααθηακζημφ πμθέιμοξ εβηαηαζηάεδηακ ζε
δζάθμνεξ πενζμπέξ ηαζ απυβμκμί ημοξ οπάνπμοκ ιε ηα επχκοια Γζμονμφημξ, Γζμνμφημξ ηθπ.
Γησξγίηζα : δ Γεςνβία.
γθάβαιν (ην) : ηαααθίκα, ημπνζά αθυβςκ ηαζ ιμοθανζχκ. Απυ ημ θαηζκζηυ caballinus.
γθάβνο (ν) : Ζ θνάζδ «δελ παίξλεη γθάβν», ζδιαίκεζ υηζ ηάπμζμξ δεκ ηαηαθαααίκεζ, δεκ
ακηζθαιαάκεηαζ.
γθαβνηεζζέξεο (ν) : ιφςπαξ, δζμπηνμθυνμξ, αοηυξ πμο δεκ αθέπεζ ηαθά. Ξμθφ παναζηαηζηή
θέλδ ιε ημ δεφηενμ ζοκεεηζηυ ηδξ κα οπμδδθχκεζ εηείκμκ πμο βζα κα αθέπεζ έπεζ ακάβηδ απυ
ηέζζενα ιάηζα (δφμ ηα ηακμκζηά ηαζ δφμ ηα βοαθζά…). Ξαθζυηενα ημ κα ήηακ ηακείξ ιφςπαξ
εεεςνείημ θμαενυ εθάηηςια ηαζ εοιάιαζ ηάπμηε υηζ είπε παθάζεζ έκα ζοιπεεενζυ βζαηί μ
οπμρήθζμξ βαιπνυξ θμνμφζε βοαθζά. Ζ ιάκα ηδξ οπμρήθζαξ κφθδξ ημ λέημρε εοεφξ ελανπήξ:
«Ρνύηνλ ηνλ παιηνγθαβνηεζζέξε ζα πάξνπκε γηα γακπξό;».
γθαδγθαλίδσ : πανεκμπθχ, ημνμσδεφς, εζνςκεφμιαζ, πενζπαίγς, πεηάς ζπυκηεξ. Ακηίζημζπα ημ
γθαδγθάληζκα ζδιαίκεζ εζνςκεία, ημνυζδεια ηθπ.
«Γξηά γπλαίθα θη όιε ηελ εκέξα ηε γθαδγθαλίδεη».
γθαιηνύξεο (ν) : βηααυξ, αθθήεςνμξ. Δίκαζ πμθφ πζεακυ κα πνμηφπηεζ απυ ηδκ εζηυκα ημο ιδ
θοζζμθμβζημφ ιαηζμφ πμο «βοαθίγεζ». Ακηίζημζπα ημ αθθδεχνζζια θέβεηαζ γθαιηνύξηζκα ηαζ ημ
αθθδεςνίγς γθαιηνπξίδσ.
 39
γθαληάδσ : δζράς πμθφ, πεεαίκς ζηδ δίρα. Δπίζδξ βζα ηα ιςνά ζδιαίκεζ ηθαίς
βμενά, πθακηάγς.
γθάξγθαλν (ην) : λενυημπμξ. Ίζςξ απυ ημ ημφνηζημ kara=ιαφνμξ ηαζ can= αίια.
γθάξγθνπιν (ην) : ιζηνυ παζδάηζ, ακήθζημ.
«Ξέζαλε θη άθεζε ηέζζεξα γθάξγθνπια πίζσ ηνπ».
γθαξίδσ : ιηθ οπμθένς απυ πυκμοξ, πμκάς πμθφ.

«νύιε ηε λύρηα γθάξημα από έλαλ πνλόδνλην».

γθαξηζκέλνο ή γθαξίθιαο (ν) : μ ιαηανίηδξ πμο άθδζε ηαηυ υκμια πίζς ημο, μ ζηαηυροπμξ.
Σαναηηδνζζιυξ ιε ανηεηή δυζδ παζνεηαηίαξ, αθθά ηζ αοηυξ ιέζα απυ ηδ γςή αβαίκεζ…
«Νύηε ηα παηδηά ηνπ δελ ηνλ θιάςαλε ηνλ παιηνγθαξίθια».
γθαξιάθηεο (ν) : αοηυξ πμο έπεζ ιεβάθα αοηζά (ζακ ημο βασδμονζμφ).
γθαξνκάρνο (ν) : αοηυξ πμο θςκαζηεί ή ηναοβάγεζ, εοιίγμκηαξ βάζδανμ πμο βηανίγεζ. Δπίζδξ ηζ
αοηυξ πμο ηθαίεζ ηυζμ βμενά, πμο εκμπθεί ημοξ άθθμοξ.
«Ρη θσλάδεηο ξε γθαξνκάρν;»
γθαξόςπρνο (ν) : δφζηνμπμξ, αίαζμξ, αάκαοζμξ.
γθαζγθαλίδσ : ημνμσδεφς, πζηάνς. Γθαζγθάληζκα είκαζ δ ημνμσδία.
«Ρνλ έδεηξα ζην δηάιεηκκα, γηαηί κε γθαζγθάληδε».
γθεδεξάσ : αμθηάνς, ηνζβονίγς, παζμιενάς. Ζ αυθηα ακηίζημζπα θέβεηαζ γθεδέξηζκα. Πηα
ημφνηζηα gezi ζδιαίκεζ αυθηα, πενίπαημξ.
«Νύιε ηελ εκέξα γθεδεξάεη ζηα θαθελεία».
γθεζέκη (ην) : ημ ανζεκζηυ γχμ (ηνάβμξ ή ηνζάνζ) πμο δβείηαζ ημο ημπαδζμφ, πμο ζοκήεςξ είκαζ
ηζ μ επζαήημναξ. Κεηαθμνζηά είκαζ ηζ μ άκηναξ πμο ενςημηνμπεί .
«Γελ έρεη αθήζεη γπλαίθα απείξαρηε, θάλεη ην γθεζέκη».
 40
γθεζηκέο (ν) : απμπςηδηήνζμ ηαζ ιηθ μ παθζάκενςπμξ.
γθεζηάσ : αανζέιαζ, πάκς ηδκ οπμιμκή ιμο, απαοδήγς. Γθέζηεκα είκαζ ημ πάζζιμ ηδξ οπμιμκήξ.
«Θάπσο εγθέζηεζα λα ηνλ θαξηεξάσ».
γθηδγθηλάσ : ηζζβηθάς ημ ιμοθάνζ κα ηνέλεζ, ζπεζνμοκίγς.
γθηόηζαιεο (ν) : βηνζκζάνδξ, δφζηνμπμξ.
γθέν-βαγθέν : παζδζηυ παζπκίδζ πμο έπαζγακ ηα ημνίηζζα.
γθηνύμσ : αββίλς. Ρμ νήια απακηάηαζ ηονίςξ ζημ β' εκζηυ πνυζςπμ. Έκα παθζυ παζδζηυ παζπκίδζ
θεβυηακ «νπνπγθηνύμη», (δδθαδή υπμο αββίλεζ), ηζ απυ υζμ εοιάιαζ έιμζαγε ιε αοηυ πμο αθθμφ
θέβεηαζ ιαηνζά βασδμφνα.
γθηόζα (ε) : δ βνζά βίδα ή πνμααηίκα. Ιέλδ πμο είκαζ εονφηενα βκςζηή ηαζ πνμένπεηαζ απυ ηδκ
ζθααζηή kozje ή ηαηά άθθδ άπμρδ απυ ηδ νμοιακζηή θέλδ guša, (θαηζκ. geusiae). Υζηυζμ ηα ιένδ
ιαξ πνδζζιμπμζείηαζ ηονίςξ ιεηαθμνζηά ηαζ παναηηδνίγεζ ηδκ ζδζυηνμπδ ή ηδκ ηαηζά βνζά.
«Θα καο ζάςεη όινπο ε παιηνγθηόζα».
γθιαθνπλάσ : ηθαρμονίγς, ιολμηθαίς, γδηχ ηάηζ ηθαίβμκηαξ. «Γελ ηνλ άθεθα λα πάεη λα
παίμεη θαη κνπ γθιαθνπλάεη».
γθινπθνπζηά (ε) : βμοθζά, ηαηάπμζδ κενμφ ή άθθμο οβνμφ. Ζπδηζηή θέλδ πμο εοιίγεζ ημκ ήπμ
ηδξ ηαηάπμζδξ (βηθμοη), εζδζηά ιεηά απυ έκημκδ δίρα.
γθνξόδα (ε) : ζςιαηχδδξ βοκαίηα.
γθνξηζηά (ε) : δ αβνζαπθαδζά. Απυ ηδκ αναακίηζηδ θέλδ gorice.
γθνηδηόιη (ην) : ηαθμενειιέκμξ, εοηναθήξ.
γθνύξα : πέηνα, θζεάνζ. Απυ ηδκ αναακίηζηδ θέλδ gur.
γθνύζηα (ε) : ημ ζημιάπζ ηςκ πμοθενζηχκ, μ πνυθμαμξ. Απυ ηδ ζθάαζηδ θέλδ gusa.
γθνθόο (ν) : μ βμθυξ.
γθνπβνύλα ή γθνπβίλα (ε) : εοιεβέεδξ ζςνυξ ημπνάκςκ ακενχπμο ή γχμο.
γθνπδέια (ε) : ηαημβναιιέκδ θέλδ, μνκζεμζηάθζζια.
γθνπξιίδσ : αήπς. Ξνμθακχξ πνμένπεηαζ απυ ημ «γθνπρ» πμο οπμδδθχκεζ ημκ αήπα. Φνάζδ-
πνμεζδμπμίδζδ ιάκαξ πνμξ ημ παζδί ηδξ, Δπίζδξ πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ ημ μεξνγθνπξιίδσ ιε ηδκ
πνμθακή ζδιαζία ημο. Γθνύξιηζκα είκαζ μ αήπαξ.
 41
«Κε ληύλεζαη θαιά θαη ζα αξρίζεηο λα γθνπξιίδεηο».
γθνπζηέξα (ε) : ζαφνα.
γθξάο (ν) : ηφπμξ παθζμφ κημοθεηζμφ (απυ ημ υκμια ημο εθεονέηδ ημο Gras). Υζηυζμ
ιεηαθμνζηά οπμδδθχκεζ αοηυκ πμο είκαζ αηιαίμξ ηαζ οβζήξ.
«Eίζαη γθξαο;» είκαζ ιζα ζοκδεζζιέκδ ενχηδζδ πμο ζδιαίκεζ είζαζ ηαθά ζηδκ οβεία ζμο; Δίζαζ
βενυξ, δοκαηυξ;
γθξάραο ή γθξέραο (ν) : άβανιπμξ, άηζαθμξ.
γθξεκίια (ε) : απυηνδικμ έδαθμξ, βηνειυξ.
γθξηιίδσ : ιαθαηχκς ημ θαβδηυ ιε ημ ανάζζιμ ή ρήζζιμ. «Ρν θαΐ γθξίιηζε», υηζ άνπζζε κα
ανάγεζ ή κα ρήκεηαζ αθθά δεκ είκαζ αηυιδ έημζιμ.
γθξηληάθ (ην) : βηνίκζα, εκμπθδηζηή ιμονιμφνα.
«ηνλ πήγαηλε ζπλέρεηα γθξηληάθ», ζδιαίκεζ υηζ δεκ ζηαιαημφζε κα ημο βηνζκζάγεζ.
γθξηληδάια (ε) : λφθζκμ μδμκηςηυ ακηζηείιεκμ πμο ιε αοηυ ηνίαμοκ ημ αναπμζίηζ.
γθξηληδηαιάσ : ζηαθίγς.
γθξίηδηαινο (ν) : βηνζκζάνδξ.
γθώλσ : πμνηαίκς, παναηνχβς, πνήγμιαζ, ιπμοπηίγς. Απυ ημ ανπαίμ νήια νγθώ.
«ακάλ πηα κε ηελ παξαμεληά ζνπ, γθώζακε πηα».
γιαηδηληά (ε) : ιεβάθμξ αεζεαθήξ εάικμξ πμο θοηνχκεζ υπςξ ηαζ δ ημοιανζά ζε θμββχδδ ιένδ.
γιαηζηάδσ : παηάς ηάηζ ηαζ ημ θζχκς.
Γιεγόξεο : μ Γνδβυνδξ.
γιεγνξνύιηα (επηξ) : βνήβμνα, αζαζηζηά.
γιηέπσ : αθέπς, ημζηάγς, παναηδνχ.
γιηκηάξεο (ν) : θαβάξ, αοηυξ πμο ηνχεζ υ,ηζ ανεζ.
γιηκάξεο (νη,ζει) : άκμζηα ηαζ ακάθαηα θαβδηά.
γιίλα (ε) : βθίηζα, θαζπςιέκμ πχια.
γιπθνγαιηάδσ : ημθαηεφς, επαζκχ ηάπμζμκ βζα πνμζςπζηυ υθεθμξ. Γιπθνγάιηαζκα.
«δπν ρξόληα ηε γιπθνγάιηαδε κέρξη λα πεη ην λαη».
 42
γιπθηνζαγαλάο (ν) : θαίιανβμξ, θζβμφνδξ, πεζκάθαξ. Δίκαζ αοηυξ πμο βθφθεζ ηα
ζαβάκζα (ιεηαθθζηά πζάηα). Ποκχκοια είκαζ ηα γιπθηνθνπηάιαο, γιπθηνπηλάθαο.
«Γελ άθεθε ηίπνηα ζην ηξαπέδη ν παιηνγιπθηνζαγαλάο».
γλέκα (ην) : ημ κήια πμο πνδζζιμπμζείηαζ βζα πθέλζιμ ή ηέκηδια.
γλώξα (ε) : βκςνζιία, ακαβκχνζζδ.
«Γελ ηνπ ‘δσθε γλώξα», ζδιαίκεζ υηζ έηακε υηζ δεκ ημκ είδε.
γνιόδνο ή ρνιόδνο (ν) : θαίιανβμξ, θαβάξ. Ξνμένπεηαζ απυ ηδκ ζηαθζηή θέλδ goloso, πμο
ζδιαίκεζ αοηυξ πμο ηοκδβάεζ ημ ηαθυ θαβδηυ.
«Έθαγε ην κηζό αξλί ν παιηνγνιόδνο».
γόλα (ην) : ημ βυκαημ. Δηηυξ απυ ηδκ πνμθακή πνήζδ ηδξ θέλδξ «πνλάσ γηαηξέ εδώ ζην γόλα»,
ημ έκα βυκα ζδιαίκεζ ςξ ημ βυκαημ ηονζμθεηηζηά, αθθά ηαζ ιεηαθμνζηά.
«Έξξημε ρηόλη έλα γόλα».
«Έπεθηε ην βξηζίδη έλα γόλα», πμο ζδιαίκεζ ηάπμζμζ ανίγμκηακ ιε ηζξ χνεξ.
γνλαηάξα (ε) : ηαθηζμδέηα ιε θμφκηα πμο δεκυηακ ζηα βυκαηα ηςκ θμοζηακεθάδςκ.
γνηδηόιη (ην) : παπφξ, εφζςιμξ.
γνύβεο (ν) : είκαζ είδμξ πμοθζμφ, αθθά ιεηαθμνζηά ζδιαίκεζ ημκ ζηοθηυ ηαζ ηαιπμονζαζιέκμ,
αοηυκ πμο έπεζ ημ ηεθάθζ πςιέκμ ζημοξ χιμοξ. Ρμ ζηφρζιμ θέβεηαζ ηαζ «γνύςηκν». Ίζςξ ημ
ανπζηυ βνάιια κα πνμένπεηαζ απυ ηδ θέλδ βδ, έηζζ χζηε ιε ανηεηή δυζδ οπεναμθήξ δ θέλδ κα
οπμκμεί εηείκμκ μ μπμίμξ ζηφαεζ ηυζμ πμθφ πμο ημκηεφεζ κα θεάζεζ ζημ έδαθμξ! «Δθείλνο ν
παιηνγνύβεο ν ηάδε…» είκαζ ιζα ζοκδεζζιέκδ θνάζδ, πμο αέααζα δεκ ηζιά ηαευθμο εηείκμκ πμο
παναηηδνίγεηαζ έηζζ. Αλίγεζ δε κα ζδιεζςεεί υηζ ημ πνυεεια «παιην» ιπαίκεζ ζοπκά ιπνμζηά απυ
ηαημφξ παναηηδνζζιμφξ δ ανζζζέξ βζα κα επζηείκεζ ηδκ ανκδηζηή ζδιαζία ημοξ. Γδθαδή μ
«παιηνγνύβεο» είκαζ ηάηζ πμθφ πεζνυηενμ απυ ημκ ζηέημ «γνύβε».
γνύβξα (ε) : δ ακαπαναβςβζηή πενίμδμξ ηςκ βμονμοκζχκ. Ακηίζημζπα πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ ημ
νήια γνπβξάσ, πμο ζδιαίκεζ εέθς κα γεοβανχζς.
γνύδνπξαο (ν) : ζαφνα πζμ ιεβαθυζςιδ απυ ηδ γθνπζηέξα. Κεηαθμνζηά είκαζ ηζ μ άκενςπμξ
πμο δεκ ειθακίγεηαζ ζοπκά ζε δδιυζζμοξ πχνμοξ, μ ιμκυπκςημξ.
γνπίιεο (νη) : πμκηνμπάπμοηζα, αναφθεξ, βαθυηζεξ.
 43
γνύιε (ε) : θαζιυξ, θάνοββαξ. Απυ ηα ζηαθζηά πμο gola ζδιαίκεζ θαζιυξ.
Ζ θνάζδ «ζθέθηεηαη κνλάρα γηα ηελ γνύιε ηνπ», δδθχκεζ υηζ ηάπμζμξ είκαζ θαίιανβμξ ηαζ ημκ
απαζπμθεί ιυκμ ημ ηζ εα θάεζ.
Γνύξγαξνο (ν) : Βμφθβανμξ.
γνπιηζηά (ε) : δ θάζπδ πμο ηαηεαάγμοκ ηα πμηάιζα.
γνπξγόο (ν) : βνήβμνμξ, δναζηήνζμξ.
γνπξγνπιηάλα (ε) : πμθηυξ, πμθημπμζδιέκδ ιάγα.
γνπξινκαηηάδσ : ημζηάς ιε βμονθςιέκα ιάηζα, εέθς μπςζδήπμηε κα απμηηήζς ηάηζ.
γνπξκαίλσ ή γνπξκάδσ : ςνζιάγς, αθθά ηαζ δένκς, λοθμημπχ. Ποκήεςξ δ θέλδ δεκ
πνδζζιμπμζείηαζ ιυκδ ηδξ, αθθά ζοιιεηέπεζ ζε θνάζεζξ, υπςξ «ηνλ γνύξκαλε ζην ξαβδί», ή «ζα ζε
γνπξκάλσ ζην καηζνύθη», εκκμχκηαξ υηζ ηάπμζμξ έθαβε ή εα θάεζ ημ λφθμ ηδξ πνμκζάξ ημο.
Βέααζα δ θέλδ είκαζ ιζα παναθεμνά ημο σξηκάδσ ηαζ ζηα επίζδια θελζηά έπεζ αοηή ηδ ζδιαζία. Ζ
ιεβάθδ απυηθζζδ ηςκ δφμ ενιδκεζχκ ιπμνεί ίζςξ κα ελδβδεεί ιε ηδκ παναδμζζαηή επελενβαζία
ημο δένιαημξ ημο γχμο, πμο βζα κα βίκεζ εφπνδζημ ημ πηοπμφκ ηαηάθθδθα ηζ επίιμκα. Άθθςζηε ηδκ
ίδζα ζδιαζία, δδθαδή ημο άβνζμο λφθμο, ζοκακημφιε ηαζ ζηδκ θνάζδ «ηνπ άξγαζε ην ηνκάξη…».
Ακηίζημζπα γνύξκαζκα είκαζ ημ λοθμηυπδια.
γνπξλεξό (ην) : βμονμοκυπμοθμ.
γνπξλί (ην) : ημ πίζς ιένμξ ημο ηγαηζμφ πμο ιαγεφεηαζ δ ζηάπηδ.
γνπξλνθαηζίια (ε) : μζ αηαεανζίεξ ημο βμονμοκζμφ, αθθά ηαζ βεκζηά δ ακοπυθμνδ ανχια.
γνπξλνθξίαην (ην) : πμζνζκυ ηνέαξ.
γνπξλνζθάτα (ηα) : δ επμπή πμο ζθάγμοκ ηα βμονμφκζα ζηα πςνζά. Ξαθζυηενα ηα γνπξλνζθάτα
ήηακ ζδιακηζηυ βεβμκυξ. Ρα βμονμφκζα ζθάγμκηακ ηδκ πενίμδμ ηςκ πνζζημοβέκκςκ, Γεοηένα ή
Ρεηάνηδ, ηαζ ηα πνχηα ημιιάηζα ηα έρδκακ ηαζ ηενκμφζακ αοημφξ πμο αμδεμφζακ ηαζ ημοξ
επζζηέπηεξ. Κεηά απυ ηζξ ζανάκηα ιένεξ ηδξ κδζηείαξ, ζοκήεςξ ήηακ μζ πνχημζ ιεγέδεξ πμο
έααγακ ζημ ζηυια ημοξ.
γνπξλνηζάξνπρα (ηα) : ιοηενά ηζανμφπζα απυ πέηζα βμονμοκζμφ πμο ηαζ ηα ημνδυκζα ημοξ
ήηακ απυ ημ ίδζμ οθζηυ.
γνπξλόπνπηζα (ε) : επίιδηεξ νααδί ζηνααυ ηαζ ιε νυγμοξ (πμο ιμζάγεζ ιε ημ βμονμοκίζζμ πέμξ).
 44
γνπξλόθνπζθα (ε) : δ μονμδυπμξ ηφζηδ ημο ζθαβιέκμο βμονμοκζμφ πμο ηδκ ηάκαιε
ιπαθυκζ ηαζ παίγαιε.
γνύηνο (ν) : ημ ανζεκζηυ πενζζηένζ, αθθά ηζ μ ιμοηνςιέκμξ άκενςπμξ.
γξάβα (ε) : αβνζμημνμιδθζά.
γξακκέλνο : εοπανμοζίαζημξ, ηαθθίβναιιμξ (ζακ γςβναθζζηυξ).
«Έβγαιε δπν ηζηνύπεο (θόξεο) γξακκέλεο».
γξάλα (ε) : πακηάηζ ζηδκ άηνδ ηςκ δνυιςκ ή ζηα πςνάθζα βζα κα ζηναββίγμοκ ηα κενά, ηεκυ
ακάιεζα ζε πεγμφθζα. Ξνμένπεηαζ απυ ηδ νμοιακζηή θέλδ rână ή ημ ζθααζηυ grana.
Δίκαζ παζίβκςζηδ δ θνάζδ πμο απεοεφκεηαζ ζε αδαείξ ή ιεεοζιέκμοξ μδδβμφξ:«έηζη όπσο παο,
ζα βνπιώζεηο θακηά γξάλα!».
γξάληδεο (νη) : κμζηζιυηαημ αβνζυπμνημ, πμο υπμζμξ δεκ ημ έπεζ θάεζ (αναζηυ ιε θάδζ ηαζ
θειυκζ), δεκ λένεζ ηζ πάκεζ!
γξέθη (ην) : ζπίηζ, ημκάηζ. Ιζβυηενμ ζοπκά δ θέλδ εκκμεί ηαζ ημ ιακηνί. Απυ ημ ημφνηζημ egrek.
«Θαηά ην ζνύξνππν καδεπόηαλε ζην γξέθη ηνπ».
γξηβέιη (ην) : ημ ηνζεάνζ (δδιδηνζαηυ).
γξηέληδσ (ε) : δ αζςκυαζα βνζά, δ ηαημβεναζιέκδ.
γξνύκπα (ε) : ηαιπμφνα, ηφνηςζδ ηδξ νάπδξ. Γξνπκπηάδσ.
γπξόξρνπκαη : βονμθένκς.

δ
δαξλάηνπξαο (ν) : αοηυξ πμο δένκεζ, πμο επζαάθθεηαζ ιε ηδ αία.
δαπιί : εηηυξ απυ ηδκ ηαεαοηή ζδιαζία ηδξ (δαοθυξ, ακαιιέκμ ημφηζμονμ), ιεηαθμνζηά
ζδιαίκεζ ημκ πμθφ πζςιέκμ, ημκ ιεεοζιέκμ.
«έγηλε δαπιί» ζδιαίκεζ υηζ δεκ αθέπεζ ιπνμζηά ημο απυ ημ ιεεφζζ. Αηνζαχξ ιε ηδκ ίδζα ζδιαζία
πνδζζιμπμζείηαζ ηζ δ έηθναζδ «έγηλε παπνύηζη».
 45
δεθξηάλη : ημ δζηνάκζ (απυ ημ ανπ. δίθξαλνο = δζηέθαθμξ). Γεςνβζηυ ενβαθείμ πμο
πνδζζιεφεζ βζα ημ θίπκζζια ή ημ ιάγεια ημο ζακμφ ηαζ ημο άπονμο. Ιυβς ηδξ αζπιδνυηδηάξ ημο
πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ ςξ…ιέζμκ απεζθήξ.
«Αλ κνπ ην θάλεη απηό ην ρνπλέξη, ζα ηνπ βγάισ ηα κάηηα κε ην δεθξηάλη».
δεκαηηάδσ : θηζάπκς δειάηζα.
δεκαηηθό : έκα ιάηζμ ζηάποα ιε ημ μπμίμ δέκμοκ ηα πενυαμθα βζα κα ηάκμοκ έκα δειάηζ.
δεξπάλη (ην) : δνεπάκζ.
δέζε : ζδιείμ ζημ μπμίμ ζοβηεκηνχκεηαζ ημ κενυ απυ ιζηνέξ πδβέξ ηαζ δζμπεηεφεηαζ ζημ πυηζζια.
δεκνθνπάσ : ιζθάς δδιυζζα, ημοαεκηζάγς δοκαηά ηζ αημφβμιαζ ηζ απυ άθθμοξ.
«όηαλ κέζαγε ζην θαθελείν δεκνθόπαε».
δηαβαζηά : ελάνηδια απυ λφθμ ηαζ ζημζκί πμο πενζζθίββεζ ηα πείθδ ημο αηίεαζμο αθυβμο βζα κα
διενέρεζ.
δηάδνκαη : αζάγμιαζ. Γηάζε ή δηαζύλε είκαζ δ αζαζφκδ.
δηάδσ ή ηδηάδσ : εημζιάγς ημ ζηδιυκζ ζημκ ανβαθεζυ.
δηαθνληαξαίνη (νη) : γδηζάκμζ, επαίηεξ.
δηαιεγόο (ν) : αοηυξ πμο δζαθέβεζ, πμο παίνκεζ ημ ηαθφηενμ ιενίδζμ.
«ζηελ θιεξνλνκηά κπήθε δηαιεγόο».
δηανιόπηαζκα, δηανιόζπεξκα (ην) : δφζηνμπμ παζδί ηαζ ηαημιαεδιέκμ.
δηαπνξέκαηα : πναηηζηά θάνιαηα, βζαηνμζυθζα. Ξαθζυηενα ήηακ πμθφ ζοκδεζζιέκα, ηυηε πμο
ηα θάνιαηα δεκ ήηακ εονέςξ δζαδεδμιέκα.
δηαζάθη (ην) : απαβυνεοζδ πενζμνζζιυξ. Απυ ημ ημφνηζημ yasak.
«βγήθε δηαζάθη γηα ην θπλήγη».
δηάζκνο : μ δζυζιμξ.
δηάζηξα : ελάνηδια ημο ανβαθεζμφ πμο θέβεηαζ ηαζ θαιακίζηξα.
δηάηα (ε) : δζαηαβή, πνμζηαβή.
«Δβγήθε δηάηα ζηα παηδηά θαη ζηνπο θαπεηαλαίνπο» (θιέθηηθν).
δηαηαγόο (ν) : αοηυξ πμο δζαηάγεζ, πμο ημοιακηάνεζ.
«ζην ζπίηη ε κάλα ήηαλ δηαηαγόο».
 46
δηαθέηη (ην) : βεφια ή βθέκηζ ιε αθμνιή ημ ηέθεζςια ημο πηζζίιαημξ ημο ζπζηζμφ.
δηάθνξν : ηυημξ, πνμζαφλδζδ, ηένδμξ, υθεθμξ.
«Ρν πνιύ ην δηάθνξν ηξώεη θαη ην θεθάιη», (πανμζιία).
δηβνιάσ ή δηβνιίδσ : μνβχκς δεφηενδ θμνά ημ πςνάθζ βζα ηαθφηενμ απμηέθεζια ηαζ βζα
ηαηαζηνμθή ηςκ γζγακίςκ. Ζ ακηίζημζπδ ενβαζία θέβεηαζ δηβόιηζκα, πμο ζοιπθδνχκεηαζ ιε ημ
ζπάζζιμ ηςκ πςιάηζκςκ ζαχθςκ. Ρμ πςνάθζ πμο έπεζ μνβςεεί βζα δεφηενδ θμνά θέβεηαζ δίβνιν.
δίγαιν (ην) : ημ άνιεβια ημο ημπαδζμφ δομ θμνέξ ηδκ διένα (πνςί ηαζ ανάδο).
δηπιάξα (ε) : δίδοιδ (επί παζδζχκ ηαζ γχςκ).
δηζηελώξα (επηξ) : ηάεε θίβμ ηαζ θζβάηζ, πμθφ ζοπκά.
«γηα λα ηνλ εηδεί πάαηλε ζηε βξύζε δηζηελώξα».
δηθόξηα : ηανπμί ή θνμφηα πμο ςνζιάγμοκ ιεηά ημ ηέθμξ ηδξ ζοβημιζδήξ. Ποκήεςξ είκαζ
ιζηνυηενμο ιεβέεμοξ απυ ηα ηακμκζηά. Ρα δέκδνα πμο αβάγμοκ δηθόξηα θέιε υηζ δηθνξίδνπλ. Ζ
θέλδ είκαζ ζφκεεηδ (δζξ + εφθμνμξ). Υζηυζμ δ θνάζδ πμο ζοπκά θέβεηαζ οανζζηζηά «γ..ώ ηα
θέξαηά ζνπ ηα δίθνξα», εκκμεί απθχξ ηα δζπθά ηέναηα.
δόγεο (ζει): μζ ηονηέξ ηάαθεξ ημο ααεκζμφ. Απυ ημ εκεηζηυ doga.
Γνθηά : δ Δοδμηία.
δνθηέκαη : ηαηαθαααίκς, ακηζθαιαάκμιαζ, εοιάιαζ. Απυ ημ ανπαίμ νήια δμηές-χ, πμο έπεζ
πενίπμο ηδκ ίδζα ζδιαζία. Πημκ αυνζζημ πνυκμ (δνθήζεθα) έπεζ επί πθέμκ ηαζ ηδ ζδιαζία ημο
εοιάιαζ ή εοιήεδηα ηάηζ απυ ηα παθζά.
«Ρνλ δνθήζεθεο ηνλ παππνύιε ζνπ;»
δόιηνο : αλζμθφπδημξ, ηαηυιμζνμξ, θμοηανάξ.
«Ζ δόιηα ε κάλα ηα ηξαβάεη όια».
δξαγαζηό (ην) : παναηδνδνήνζμ, ζδιείμ απυ υπμο μ δναβάηδξ (αβνμθφθαηαξ) ηαηυπηεοε ηδ
βφνς πενζμπή.
δξάθνο : μ κεμβέκκδημξ βζμξ, ημ ανζεκζηυ παζδί. Θαη' ακαθμβία, ημ κεμβέκκδημ ημνίηζζ θεβυηακ
δξαθνύ. Ρα παθζυηενα πνυκζα δ είδδζδ υηζ βεκκήεδηε ανζεκζηυ παζδί, πνμηαθμφζε ζηακμπμίδζδ
ηαζ οπενδθάκεζα ζε υθδ ηδκ μζημβέκεζα. Θοιάιαζ ιζα βζαβζά ιε πυζδ οπενδθάκεζα ηνζβονκμφζε
ζηδ βεζημκζά ηζ ακαημίκςκε υηζ δ κφθδ ηδξ «έθαλε δξάθν». Δίκαζ δφζημθμ κα δζενεοκδεεί αοηή δ
 47
ηυζμ πανάλεκδ εηδμπή ηδξ θέλδξ. Υζηυζμ, ίζςξ κα πνμένπεηαζ απυ ηα ανπαία εθθδκζηά
ηαζ απυ ημ νήια δέξθνκαη, πμο εηηυξ ηςκ άθθςκ ζδιαίκεζ αθέπς ηαεανά, επμπηεφς. Δίκαζ
πζεακυκ θμζπυκ δ θέλδ κα εέθεζ κα απμδχζεζ ηζξ ζδζυηδηεξ πμο ζοκήεςξ ακαθένμκηακ ιυκμ ζημκ
ανζεκζηυ πθδεοζιυ…
δξακπάια (ε) : ηναιπάθα. Ξνμζθζθέξ παζπκίδζ ηάπμηε ζηα πςνζά, θηζαβιέκμ απυ έκα μνζγυκηζμ
ιαηνφ λφθμ ηζ έκα ηάεεημ πμο ιπδβυηακ ζημ πχια. Απυ ημ ζηαθζηυ traballare πμο ζδιαίκεζ
ηαθακηεφμιαζ.
δξαπέηζη ή ηαπέηζη : ημ πμθφ δοκαηυ λφδζ, ημ λοκυ θνμφημ ή θαβδηυ ιε πμθφ λφδζ. Απυ ηδ
θνάζδ «δξαπέηεο νίλνο», δδθαδή ημ ηναζί πμο λίκζζε.
δξαηζνπιάλη : άημιμ θοβενυ ηζ εοηίκδημ, βοικαζιέκμ.
δξηκίηζα : ζηθδνυ ζζηάνζ.
δξηκόθσια : δφζημθα, πζεζηζηά, ζηνζιυηςθα. Ρμ πνχημ ζοκεεηζηυ είκαζ απυ ηδ θέλδ δξηκύο
(έκημκμξ, πζεζηζηυξ).
δξηκόλη : ιεβάθμ ηυζηζκμ πμο ημ πνδζζιμπμζμφζακ ζηα αθχκζα βζα ημ ημζηίκζζια ηςκ ζζηδνχκ.
Ξαθζά θηζαπκυηακ απυ δένια, ελ μο ηαζ ημ υκμιά ημο.
«θέξλεη λεξό κε ην δξηκόλη», είκαζ ιζα έηθναζδ πμο ζδιαίκεζ υηζ ηάπμζμξ ιαηαζμπμκεί, είκαζ
ακυδημξ ή ιδ παναβςβζηυξ.
δξηκόο : μλφξ, δναζηζηυξ, δνζιφξ.
«Ρν δξηκό ην μύδη ραιάεη ην αγγεηό», (πανμζιία).
δξνηζίια : δενιαηζηυ ελάκεδια πμο ιάθθμκ πνμηθήεδηε απυ οπεναμθζηή εθίδνςζδ.
δξώπηθαο : οδνςπζηία.
δπλακάξη : ιζηνυ ημιιάηζ οθάζιαημξ ή δένιαημξ πμο ημ ιπάθςκακ ζε θεανιέκα νμφπα (ζημκ
ηααάθμ, ιαζπάθεξ ηθπ.) βζα κα εκζζπφζμοκ ηδκ ακημπή ημοξ.
δπραηέξα : δ ηυνδ (εοβαηένα).
«θαηά κάλα θαηά ηάηα (παηέξα) θαηά γηνο θαη δπραηέξα», (πανμζιία).

ε
 48
έγθαςε (ε) : ζηεκαπχνζα, ιανάγζ, δοζθμνία. (εζςηενζηυ ηάρζιμ).
«δελ μέξσ ηη ηνπ ζπκβαίλεη, κέζα ζηελ έγθαςε είλαη».
έγθνκνο (ν) : εοηναθήξ, πμκηνυξ, παπφζανημξ.
εδεδώ (επηξ) : εδχ, ζε αοηυ ημ ζδιείμ.
«Κε πνλάεη γηαηξέ κνπ εδεδώ».
εδεθηνύ (επηξ) : εηεί αηνζαχξ.
εδσπά, εδσλά (επηξ) : εδχ αηνζαχξ.
είδσιν (ην) : ιεηαθμνζηά ζδιαίκεζ ημκ πμθφ αδφκαημ άκενςπμ, ημκ ηαπεηηζηυ, ημκ ζπεδυκ
ελατθςιέκμ.
«Αλ ηνλ εηδείο ηνλ θαθνκνίξε, έρεη κείλεη έλα είδσιν».
ελαγύξσ : ηνζβφνς.
εμσπξνίθηα (ηα) : απακςπνμίηζα, ηα πνμζηζά πμο οπενααίκμοκ ηα ζοιθςκδιέκα.
επηδσήο (επηξ) : εθ’ υνμο γςήξ, βζα πάκηα.
εθηνύ : εηεί.
εθηνύλνο : αοηυξ.
εξκνιάτ (ην) : άκενςπμξ ακήιπμνμξ, πενζεςνζαηυξ, παναηαηζακυξ. Απυ ηζξ θέλεζξ
έξεκνο+ιαόο, δδθαδή ηάπμζμξ πμο βζα δζάθμνμοξ ανίζηεηαζ ιαηνζά απυ ηδκ εκενβή ημζκςκία.
«Ρη λα ζνπ θάλεη θη απηό ην εξκνιάτ…».
έζνπξα : αδοκάηζζα, ένερα. Δίκαζ αυνζζημξ ημο νήιαημξ ζμονχκς (ακηί βζα εζμφνςζα).
«Έθνςε ην πνιύ θαΐ θη έζνπξε ιηγάθη».

δ
δα (ηα) : ηα μζηυζζηα γχα ηαζ ηονίςξ ηα βασδμονμιμφθανα.
δάβαινο (ν) : ηαημιμίνδξ, ηαθαίπςνμξ. Απυ ημ ημφνηζημ zavalli.
«Έραζε δπν παηδηά ζηνλ πόιεκν ε δάβαιε».
 49
δαγά-δαγά : ζζβά-ζζβά. Υζηυζμ ακάθμβα ιε ηδ θνάζδ πμο πνδζζιμπμζείηαζ, έπεζ
άθθμηε ηδ ζδιαζία ημο φπμοθμο πθδζζάζιαημξ ηζ άθθμηε ηδξ κηνμπαθήξ ζοιπενζθμνάξ.
«Ξάαηλε ην ζθπιί δαγά δαγά θαη δάγθσλε».
«Εαγά δαγά δε γίλεηαη ε δνπιεηά».
 50
δαγαιεύσ : ράπκς βζα ηάηζ, ηθέας.
δαγθσζηά (ε) : δάβηςια, δήβια, ιπμοηζά. Ακηίζημζπα ημ δαβηχκς θέβεηαζ δαγθώλσ.
«Κπα πνπ λα ζε δαγθώζεη θαθή νρηά».
δαγξόο (ν) : ημκηυξ ηζ αδφκαημξ, ιζηνυζςιμξ.
δαεξέο, δαρηξέο (ν) : ηνμθή βζα ακενχπμοξ ή γχα, πνμιήεεζα. Απυ ηδκ ημφνηζηδ θέλδ zahire,
πμο ζδιαίκεζ ζζηδνά, εθυδζα.
«Βάιε δαεξέ ζηα δα».
δαθιηάδσ : ζοιπζέγς ηάηζ ιέπνζ κα θζχζεζ, ζηίας.
δαθόλη (ην) : ηαηή ζοκήεεζα, εθάηηςια, ιεζμκέηηδια. Ζ θέλδ πνμένπεηαζ αοημφζζα απυ ηδκ
ζθααζηή βθχζζα, υπμο zakonu ζδιαίκεζ ζοκήεεζα, έεζιμ. Υζηυζμ ζηα ιένδ ιαξ δεκ έπεζ πμηέ
εεηζηή ή μοδέηενδ ζδιαζία ηαζ πνδζζιμπμζείηαζ πάκημηε ανκδηζηά.
«Θα ζνπ ην θόςσ εγώ ην δαθόλη…» είκαζ ιζα ζοκδεζζιέκδ απεζθή ή πνμεζδμπμίδζδ. «Θαιό
θνξίηζη ε λύθε, αιιά έρεη έλα δαθόλη…».
δαιηαθό (ην) : γαθάδα, ζημημδίκδ.
«Κ’ έπηαζε ην δαιηαθό κνπ».
δαινύθα (ε) : δ ιεηαθμνά ακενχπμο ζημοξ χιμοξ, δ γαθζά.
«Γε κπόξαγε λα πεξπαηήζεη θαη ηνλ πήξαλε δαινύθα».
δαιώλνπκαη, δαινπθώλνπκαη, δαξθνπιώλνπκαη : θμνηχκμιαζ, ημοααθχ ζηδκ πθάηδ. Εαιηά
είκαζ ημ θυνηςια.
δακπιαξίθνο (ν) : βθοηυξ ηναπακάξ ηζζβανζζιέκμξ ιε πμζνζκυ θίπμξ.
δακπνπληαζκέλνο (ν) : ηαηυηεθμξ, ιαπιμονθήξ, αννςζηζάνδξ. Απυ ημ ημφνηζημ zαbun.
δακπόγξηα, κπακπόγξηα (ε) : δ οπένβδνδ, δ πνυςνα βεναζιέκδ. Ζ δεφηενδ ζοκχκοιδ θέλδ
ιάθθμκ ζοκδοάγεηαζ ιε ημ ζθάαζημ babo (βνζά).
δαληεύσ : παγεφς, απμαθαηχκμιαζ. Εαληόο.
δαπίδσ : πηοπχ ηάπμζμκ, ζοθθαιαάκς, επζαάθθς ηδκ ηάλδ. Απυ ημ ημφνηζημ zabit (αλζςιαηζηυξ).
δαπώλσ : παίνκς ηάηζ ιε πμκδνζά ηζ αευνοαα. Ίζςξ κα πνυηεζηαζ βζα ημ νήια ηζεπχκς.
«Άληε, είρεο δελ είρεο ην δάπσζεο ην πεληαθνζηάξηθν».
 51
δαξάξηθνο (ν) : πνμαθδιαηζηυξ, εθαηηςιαηζηυξ. Απυ ημ ημφνηζημ zarar, πμο ζδιαίκεζ
αθάαδ, ζηναπάηζμ, παζμφνα.
δαξκπί (ην) : ζηακζυ, γυνζ, έηζζ εέθς. Απυ ημ ημφνηζημ zarbi, πμο ζδιαίκεζ αία, δφκαιδ.
«θαηαπάηεζε ηα μέλα ρσξάθηα κε ην δαξκπί ηνπ».
δαξνύγθια (ε) : γάνα, πηοπή, πζέηα.
δάθηη ή δάπη : παθζκαβχβδζδ, δάιαζια. Ακηίζημζπα οπάνπεζ ηαζ ημ νήια δαπίδσ πμο ζδιαίκεζ
δαιάγς, αθθά ηαζ δαπίηεο αοηυξ πμο επζαάθθεζ ιε αία ηδκ ηάλδ. Απυ ηδ ημφνηζηδ θέλδ zapt
(ηαηάηηδζδ, ζφθθδρδ).
δάθησ : πηοπάς, βνμκεμημπχ, δένκς ιε ηα θυβζα. Απυ ημ ημφνηζημ zaptemek. «Ρνπ ηελ
έδαςε…», είκαζ ιζα ζοκδεζζιέκδ έηθναζδ, πμο ακάθμβα ηδκ πενίζηαζδ εκκμεί υηζ ημκ πηφπδζε,
ημο είπε ηάπμζα αανζά ημοαέκηα ή ημκ έανζζε. Υζηυζμ ζε πενζπηχζεζξ οανεμθμβίμο … δζανηείαξ
πνδζζιμπμζείηαζ δ πανμζιζχδδξ έηθναζδ «ηνλ πέξαζε από ηνπ ζθπιηνύ ηνλ θώιν», πμο ζδιαίκεζ
ημκ έθμοζε ιε ανζζζέξ, ημκ πνυζααθε, ή ημκ ελεοηέθζζε.
δεβδέθεο (ν) : ζηακηαθζάνδξ, αοηυξ πμο ηάκεζ αηαλίεξ. Απυ ημ ημονη. zevzek.
δέιηα (ηα) : θάπακα. Απυ ημ ζθάαζημ zelje. ΢πάνπεζ ηαζ ημ πςνζυ Εέθζ (κοκ Θάκδαθμξ).
δεπγηά (ε) : έηηαζδ πμο μνβχκεηαζ ζε ιζα ιένα.
δεύια (ε) : ελάνηδια πμο έιπαζκε ηάης απυ ημ θαζιυ ηςκ γχςκ ζημ γέρζιμ. Κεηαθμνζηά
ζδιαίκεζ ηαζ ηδκ απυθοηδ επζαμθή ή ηονζανπία.
«Ήηαλ ηόζν θαπάηζα απηή, πνπ ηνπ 'βαιε ηε δεύια».
δεπινπόδαξε (ε) : δ βοκαίηα πμο έπεζ ζηνααά πυδζα.
δεπιώλσ : πενκάς ηδ γεφθα, επζαάθθς ηάηζ ηαηακαβηαζηζηά.
δέθθη (ην) : αάζακμ, ακαπμδζά ηδξ γςήξ.

«έρεη θη απηή ηα δέθθηα ηεο».

 52
δηαθνπηάσ : πηοπάς, ζπνχπκς.
«Ρνπ αληηκίιεζε θαη ηνλ δηαθνύηεμε».
δηέξεο (ν) : ηαθαίπςνμξ, ηαημιμίνδξ.
δηδί (ην) : αηαευνζζημ έκημιμ ή ηνςηηζηυ ιε ηδκ απεζθή ημο μπμίμο θυαζγακ ηα ιζηνά παζδζά βζα
κα ηνχκε ημ θαβδηυ ημοξ. Δζνςκζηά θέβεηαζ ζε ηάπμζμκ πμο θμαάηαζ πςνίξ θυβμ ή αανζέηαζ κα
ηάκεζ ηάηζ.
«Κελ παο λα θέξεηο λεξό απ’ ηε βξύζε γηαηί ζα ζε θάεη ην δηδί».
δηόκπνο (ν) : ηαημθηζαβιέκμξ. Απυ ημ εκεηζηυ zombo.
δηνύκπα (ε) : ηαιπμφνα, ηφνηςια.
δηξηάξεο (ν) : αδφκαιμξ, πςνίξ ηακμκζηή ακάπηολδ. Απυ ημ ζηαθζηυ usura. Εηξηάδσ, δηξηάξηθνο.

«θέημ ηα αναπμζίηζα αβήηακε γζνζάνζηα».

δόκπνια (ηα) : ιζηνέξ ζηνμββοθέξ πέηνεξ.
δνξκπαιήο (ν) : απεζθδηζηυξ, αίαζμξ, ηονακκζηυξ, απυημιμξ. Απυ ημ ημφνηζημ zorbalik.
δνπδνύια (ε) : γμογμφκζ.
δνπιίηζα (ε) : είδμξ ζηθδνμφ ζζηανζμφ.
δνπινύκεο (ν) : ηαηαπναζηήξ, ηθέθηδξ.
δνπκίδα (ε) : θυαμξ, ηνειμφθα. Δίκαζ ιεηαθμνζηή δ πνήζδ ηδξ θέλδξ ηαζ οπμδδθχκεζ ημκ ηνφμ
ζδνχηα (γμοιί) ημο θυαμο, εκχ δεκ απμηθείεηαζ κα εκκμεί ηδκ απνμαίνεηδ μφνδζδ θυβς ηδξ ίδζαξ
αζηίαξ.
«Όηαλ άξπαδε ε κάλα ηνπ ηε βέξγα, ηνλ έπηαλε δνπκίδα».
δνπκπνπληάδσ, δνππαθηάδσ : πζέγς, ζπνχπκς.
δνύπα ή δνύια (ε) : παναβζκςιέκμ ή θζςιέκμ θνμφημ. Απυ ηδ θέλδ δνππάσ (γμοθάς).
Ξνμένπεηαζ απυ ημ αθαακζηυ zhupe.
«Κέρξη λα καδώμνπκε ηα ζύθα ζα’ρνπλ γίλεη δνύπα».
δνπξίδσ : πκές ηα θμίζεζα, ελακηθμφιαζ εκηεθχξ.

«κέρξη λα ζθάςσ νύιν ην ρσξάθη δνύξημα».

 53
δπγάιεηξα (ηα) : υθα ηα ενβαθεία πμο πνδζζιμπμζμφκηακ ζημ υνβςια.
δπγηά (ε) : δ δζπθή ζεζνά ζημ πμνυ.
δπγνπαιεύσ : ζοκαβςκίγμιαζ έκακ υιμζυ ιμο (υπςξ ηα γχα ζημκ γοβυ).
δπκαξήζξα (ε) : ζαχθμξ ζημ γοιάνζ πμο δεκ γοιχεδηε ηαθά.
δπκνπξάσ : πζέγς, γμοθάς. Ξνμθακχξ δ θέλδ πνμένπεηαζ απυ ημ νήια γοιχκς.
«Ξεγαίλακε θαη δπκνπξάγακε ην κσξό».
δσλάξη ηεο γξηάο : μονάκζμ ηυλμ.
δσληάξη (ην) : ημ άρδημ ή ιζζμρδιέκμ ηνέαξ.
«ηξεηο ώξεο βξάδσ θηνύλε ηε γίδα θη αθόκα είλαη δσληάξη».
δσληίκη (ην) : γχμ ή γςφθζμ (βεκζηή μκμιαζία).
δώζηξα ή δσζηήξα (ε) : γχκδ, γςκάνζ.
«Θάηζε θξόληκνο γηαηί ζα βγάισ ηε δώζηξα».

ζ
ζάικπσζε (ε) : ζημηεζκυξ ηαζνυξ, εμθμφνα ζηδκ αηιυζθαζνα.

«έρεη ζάικπσζε, ην πάεη γηα βξνρή».

ζακπίδσ : αθέπς αιοδνά, ιυθζξ πμο δζαηνίκς.
«Γελ θαιόβιεπε ε γηαγηά, ζάκπηδε».
 54
ζαλαηίθηα (ηα) : ηα ζπεηζηά ιε ηδκ ηδδεία (εημζιαζίεξ ηδξ ηδδείαξ, νμφπα ημο κεηνμφ
ηθπ).
ζαθηηθά (ηα) : ηα νμφπα ιε ηα μπμία κηφκμοκ ημκ κεηνυ. Αηυιδ επζηναηεί δ ζοκήεεζα, μζ
δθζηζςιέκμζ άκενςπμζ κα έπμοκ επζθέλεζ εη ηςκ πνμηένςκ ηαζ κα θοθάζζμοκ επζιεθχξ ηα νμφπα
πμο εα ημοξ θμνέζμοκ ζημ εάκαηυ ημοξ. Αοηυ ηαηά ηδ βκχιδ ιμο, είκαζ εκδεζηηζηυ ηδξ ζηάζδξ
ημοξ απέκακηζ ζημ εάκαημ.
ζεηαθνύιεο-ζεηαθνύια : μ εείμξ, δ εεία πασδεοηζηά.
«Αρ ηη λα ζνπ πσ ζεηαθνύια κνπ…».
ζειά : εα, εεκά, (εέθς+κα).

«ζειά πάσ λα εηδώ ηε γηαγηά».

ζέιεκα (ην) : πανάηθδζδ βζα ελοπδνέηδζδ ή παναββεθία πμο απμθεφβεηαζ κα ηαημκμιαζημφκ.
«Θα παο γηα θείλν ην ζέιεκα πνπ ιέγακε;».
Θοιάιαζ ςζηυζμ ιζα βζαβζά, πμο υηακ ηδ νχηδζε μ βζαηνυξ πμφ πμκάεζ, εηείκδ ημηηζκίγμκηαξ ημο
απάκηδζε: «Δδώ, θνληά ζην ζέιεκα», εκκμχκηαξ ηδκ βεκκδηζηή πχνα!
ζειόο (ν) : εμθυξ, ιδ δζαοβήξ. «Θέισζε ην θξαζί». Δπίζδξ ζειώλσ ζδιαίκεζ εμθχκς ή
ζοζημηίγς (ηα πνάβιαηα).
«Άιια κνπ έιεγε θαη ηώξα κνπ ηα ζειώλεη».
ζειόζηαρηε (ε) : δ αθοζίαα. Ρδκ πνδζζιμπμζμφζακ παθζυηενα ζημ πθφζζιμ ηςκ νμφπςκ ζακ
απμννοπακηζηυ.
ζεκσληάδσ : ημπμεεηχ ηα δειάηζα ημο ζζηανζμφ ζε ζεκσληέο (εδιςκζέξ).
ζενηήξαο (ν) : αοημοκμφ πμο θεφβεζ ημ ιάηζ ημο, μ αθθήεςνμξ. Αοηυξ δδθαδή πμο ημ αθθήεςνμ
ιάηζ ημο ημζηάεζ ημκ μονακυ (ηαηά ημ Θευ).
ζενύξηνο (ν) : πεθχνζμξ, πακφρδθμξ, ηενάζηζμξ. Ξνμθακχξ είκαζ ιζα παναθθαβή ηδξ θέλδξ
ζεόξαηνο, ηαζ ακαθένεηαζ υπζ ιυκμ ζε άημια, αθθά επίζδξ ζε ιεβάθα μζημδμιήιαηα, ζε ρδθά
αμοκά ηαζ βεκζηά ζε υηζ πνμηαθεί εκηφπςζδ, ίζςξ ηαζ εαοιαζιυ, ιε ηζξ ιεβάθεξ ημο δζαζηάζεζξ.
«Έθηηαμε έλα ζπίηη ζενύξην».
ζενκαρηέκαη : αθαζηδιάς, αβςκίγμιαζ ζε πμθφ δφζημθεξ ζοκεήηεξ, αζμπαθεφς. Απυ ημ εευξ +
ιάπμιαζ (εκακηζχκμιαζ, πνμζπαεχ).
 55
ζενπνύιη (ην) : πμοθί πμο πεηάεζ ρδθά.
ζενύξηνο (ν) : ηενάζηζμξ, εεχναημξ.
ζεξαπαή (ε) : ίαζδ, εεναπεία. Κηθ δ άκεζδ, ημ αυθεια.
«ηηο πάληξεςα θαη ηηο ηξεηο θαη βξήθα ζεξαπαή».
ζεξηαθώλσ : βίκμιαζ ζενύξηνο (εευναημξ), ιεβαθχκς βνήβμνα.
«Δίλαη ην ρσξάθη πνηηζηηθό θαη ζεξηάθσζε ην αξαπνζίηη»
«Απηό ην παηδί πώο ζεξηάθσζε έηζη;».
ζεξίνο (ν) : δοκαηυξ, επζαθδηζηυξ. Ξνμθακχξ αβαίκεζ απυ ημ ζεξίν.
«Ήηαλ άληξαο ζεξίνο, δπν κέηξα».
ζέξκε (ε) : δ εθμκμζία πμο παθζυηενα ιάζηζγε ηδκ επανπία. Ζ μκμιαζία ηδξ μθείθεηαζ ζημκ
ορδθυ πονεηυ πμο ζοκυδεοε ηδ κυζμ.
ζηνζρσξέο : εευξ ζοπςνέζημκ.
ζξαθνβνιηά (ε) : ζςνυξ ενάηαξ ζηεπαζιέκδ ιε ζηάπηδ.
ζξάζηνο (ν) : αδζημπαιέκμξ, ακχθεθμξ. Ζ έηθναζδ «πήγε ζξάζηνο», ζδιαίκεζ υηζ ηάπμζμξ έπαεε
ηάηζ δίπςξ κα ημ ηαηαθάαεζ ή πέεακε λαθκζηά ηαζ ακαζηζμθυβδηα. Δπίζδξ έηζζ παναηηδνίγεηαζ ηαζ
ημ άκμζημ θαβδηυ. Θαηά ιία άπμρδ, δ θέλδ πνμένπεηαζ απυ ημ ζαζξόο.
«Ν ηξαραλάο ήηαλε κπίηη ζξάζηνο», ζδιαίκεζ υηζ ήηακ εκηεθχξ άκμζημξ.
ζξαζνκάλη (ην) : ποηκή αθάζηδζδ απυ δέκηνα ημο δάζμοξ ή εάικμοξ. Απυ ημ ζξάζνο +
καίλνκαη (θμοκηχκς, εενζεφς).
«Ήηαλ ρξόληα παξαηεκέλν ην ρσξάθη θη από ην ζξαζνκάλη, δελ κπνξείο λα πεξάζεηο».
ζξέκπεια (ηα) : ζοεέιεθα.
«έρσ θάεη ηα ζξέκπεια λα βξσ κηα γπλαίθα ηεο πξνθνπήο».
ζξνΐδνκαη : ακαηνζπζάγς, ακανζβχ απυ θυαμ, ηνειμοθζάγς. Ρμ ζφβηνομ ηαζ δ ακαηνζπίθα
θέβμκηαζ ζξνΐιεο. Ίζςξ πνμένπεηαζ απυ ημ ανπαίμ ζξνώ (ηναοβάγς).
Θπκηώ : δ Δοεοιία.

η
 56

ίγθια (ε) : θμονίδα πμο ζθίββεζ ηδκ ημζθζά ημο οπμγοβίμο, βζα κα ηναηάεζ ζθζπηά ζηδ εέζδ ημο ημ
ζαιάνζ. Ξνμένπεηαζ απυ ημ αναακίηζημ hingla, ίζςξ υιςξ ηαζ απυ ημ θαηζκζηυ cingula (γχκδ).
ηδηαλόο (ν) : μ ίδζμξ.
«Δίλαη ζέκα ηνπ ηδηαλνύ λα απνθαζίζεη».
ίδηαζκα (ην) : πνμεημζιαζία ηςκ κδιάηςκ βζα πνδζζιμπμίδζδ ζημκ ανβαθεζυ.
ηνξδάλεο πνηακόο : μ βαθαλίαξ. Δίκαζ ιζα πανμιμίςζδ ενδζηεοηζηήξ ειπκεφζεςξ…
ηζηάδα (ε) : ίζζμξ δνυιμξ, ζςζηή ηαζ ιεηνδιέκδ γςή.
«όια ηνπ ηα ρξόληα έπαηξλε ηελ ηζηάδα».
ηζθηάδα (ε) : ζηζά, ίζηζμξ.
«Ξηάζε ηελ ηζθηάδα γηαηί ζα ζε ιειώζεη (δαιίζεη) ν ήιηνο».
ηζηηκόο (ν) : ζζειυξ. Ξνμθακχξ βζα θυβμοξ εοημθίαξ υηακ ακαθένμκηακ ζημκ ζζειυ ηδξ
Θμνίκεμο.
ηηαίξη (ην) : ζφγοβμξ, ζφκηνμθμξ, ηαίνζ.

θ
θαβνύθη (ην) : υζηναημ, πενίαθδια. Απυ ημ ημφνηζημ kabuk (θθμφδα).
θαβνύιη (ην) : ζοκεδιαηζηή ζοκκεκυδζδ, πνμηαεμνζζιέκμξ ηυπμξ ζοκάκηδζδξ. Ζ θέλδ ένπεηαζ
απυ ημκ ηαζνυ ηδξ ηθεθημονβζάξ, υπμο μ ζοκεδιαηζηυξ ηνυπμξ επζημζκςκίαξ ήηακ ακαβηαίμξ βζα
ημκ θυαμ ηχκ μεςιακχκ.
θαβνπξίλνο (ν) : μπζζεμδνμιζηυξ (υπςξ πάεζ μ ηάαμοναξ).
θαβξνπκάο (ν) : ηζζβανζζιέκμ ηνέαξ ιε ηνειιφδζ ηαζ αμφηονμ. Απυ ημ ημφνηζημ kavourma.
θαγηαλάο (ν) : θαβδηυ απυ παζηυ πμζνζκυ, αοβά ηαζ κημιάηα πμο ηδβακίγεηαζ. Απυ ημ ημφνηζημ
kayana.
 57
θαγθεινθξύδα (ε) : βοκαίηα ιε ιεβάθα ιαφνα θνφδζα. Ζ θέλδ είκαζ βκςζηή ηονίςξ
απυ έκα πενζπαζηηζηυ ελάζηζπμ, ημ μπμίμ απδφεοκακ ηα παζδζά πμο έθεβακ ηα ηάθακηα ζε υπμζα
δεκ ημοξ έδζκε θζθμδχνδια.
«θπξά ςειή, θπξά ιηγλή / θπξά θαγθεινθξύδα / θπξά ζηε ζηάρηε θάζεζαη / θη ν θώινο ζνπ
θπζάεη / θη απ' ην πνιύ ην θύζεκα / ηε ζηάρηε ηελ πεηάεη».
θάδε (ε) : λφθζκμ δμπείμ υπμο πηοπμφζακ ημ βάθα βζα κα ημνθζάζεζ ημ αμφηονμ.
θαδάληηα (ηα) : πενζμοζία,ηένδδ. Απυ ημ ημφνηζημ kazantim πμο ζδιαίκεζ απμηηχ πενζμοζία.
«ηα είδακε ηα θαδάληηα ζνπ».
θαδάξκα (ε) : αζηοκμιία, ηναηδηήνζμ. Απυ ηδκ ζηαθζηή θέλδ caserma=ζηναηχκαξ.
θαζεξάσ : ηαεανίγς, λεθθμοδίγς.
«Ρη γειάο κσξή, απγά ζνπ θαζεξάλε».
θατλάξη (ην) : αναζιέκμ, γειαηζζιέκμ. Απυ ημ ημφνηζημ kaynar.
θαθάβη (ην) : πάθηζκμ ηαγάκζ βζα δζάθμνεξ πνήζεζξ.
θαθαβνιίζηα (ηα) : μζ ηνεζξ ιεβάθεξ πέηνεξ πμο ζηήνζγακ ημ θαθθάβη πάκς απυ ηδ θςηζά.
Κεηαλφ ηςκ άθθςκ εοιάιαζ υηζ υηακ ιαξ νχηαβε ηάπμζμξ «αιήζεηα;» ειείξ βζα κα ημκ
ημνμσδέρμοιε ημο απακημφζαιε εκ πμνχ «όρη, θαθθαβνιίζηα», θυβς μιμζμηαηαθδλίαξ…
θαθαεηδό (ην) : ηαημιμφηζμοκμ, ηαημθηζαβιέκμ. Ρμ δεφηενμ ζοκεεηζηυ ηδξ θέλδξ πνμένπεηαζ
απυ ηα ανπαία εηδή, είδνο, πμο ζδιαίκμοκ ιμνθή, ζπήια. Δπίζδξ ζοκακηάηαζ ηαζ ςξ θαθαεηδή,
αθθά πμηέ ζε ανζεκζηυ βέκμξ, θυβς ηαηεζηδιέκςκ ακηζθήρεςκ.
«Ξνηνο ην πεξίκελε όηη ζα βξεη άληξα θη απηό ην θαθεηδό…».
«Ήηαλ ε λύθε θαθαεηδή, θαλείο κελ ηελ εηδεί».
θαθαξάληδα (ε) : δ ημπνζά ηςκ πμζικίςκ. Ποπκά επίζδξ ζοκακημφιε ηαζ ηδ θέλδ θνπθνπξάληδνο.
Απυ ημ αθάπζημ gagareaca.
θαθαξίζηαθαο (ν) : ημ ιζηνυ πμοθί ηνοπμηάνοδμξ. Κηθ ημ κεμβέκκδημ ανέθμξ ή ημ πμθφ θεπηυ
παζδάηζ.
θάθαξν (ην ) : ηεθάθζ, ηνακίμ.
«άκα είλαη άδεην ην θάθαξν...».
θαθνγξακκέλνο (ν) : ηαημνίγζημξ.
 58
θαθνδηάθαλνο (ν) : ηαπεηηζηυξ, αζεεκζηυξ. Ξζεακυκ ημ δεφηενμ ζοκεεηζηυ κα αβαίκεζ
απυ ημ δαθόλη δδθαδή ημ εθάηηςια.
«Ρη δνπιεηά λα θάλεη ηνύην ην θαθνδηάθαλν…».
θαθνδσηζκέλνο, θαθνδώεηνο (ν) : αοηυξ πμο έπεζ πενάζεζ δφζημθδ ηαζ ααζακζζιέκδ γςή.
θαθνλη(ξ)έιεο (ν) : ηαημιμίνδξ, ηαθαίπςνμξ, θμοηανάξ.
θαθνπαζηάδνπκαη : ζηεκαπςνζέιαζ, ηαημπαεαίκς. Ζ θνάζδ «θαθό πό’παζα...» είκαζ πμθφ
παναηηδνζζηζηή ςξ έηθναζδ απυβκςζδξ.
θαθνζθάιη (ην) : ακδθμνζηυ ηαθκηενίιζ, ιμκμπάηζ ιε ζηαθμπάηζα.
θαθό ζππξί (ην) : δ κυζμξ ημο ρεοδάκεναηα πμο ειθακίγεζ αθθμζχζεζξ ζημ δένια ηαζ
θμοζηάθεξ ιε πφμκ.
«Κπα πνπ λα βγάιεηο ην θαθό ζππξί», είκαζ ιζα απυ ηζξ ζοκήεεζξ ηαηάνεξ.
θαθνηδηάηδαινο (ν) : αζμοθμφπςημξ, απενζπμίδημξ.
θαθνηξέρσ : ηαηαηνέπς, ηαημθμβχ, ηαηδβμνχ.
«Ρνλ θαθόηξεμε ην ξηδηθό ηνπ».
θαθόρσ : ζοιπενζθένμιαζ άζπδια ζε ηάπμζμκ, ημκ παναιεθχ.
«ηελ θαθόεηρε ηε γπλαίθα ηνπ».
θαιακίδσ : ηοθίβς ημ κήια ζε ηαθάιζα (ιαζμφνζα). Δίκαζ ιζα πνμηαηανηηζηή δζαδζηαζία ζημκ
ανβαθεζυ.
θαιακόβξαθν (ην) : ιπαηγάηζ.
θαιακνβύδα (ε) : πνμααηίκα ιε ζηεκέξ εδθέξ ηαζ δοζπθαζία πμο δεκ δζεοημθφκμοκ ημκ
εδθαζιυ.
θαιακνδόληα (ε) : λςηζηυ ιε ιεβάθα δυκηζα, πμο ηαημζηεί ζημοξ ηαθαιζχκεξ θζικχκ ηαζ
πμηαιχκ. Άθθμ έκα θυαδηνμ βζα ηα παζδζά πμο έηακακ αηαλίεξ ή δεκ έηνςβακ ημ θαΐ ημοξ!
θαιακπνθάλη (ην) : ηζαηςιυξ, ανζζίδζ.
«ηόλ πάεη νύιε ηελ εκέξα θαιακπνθάλη».
θάιαληξα (ηα) : ηα ηάθακηα. Απυ ημ θαηζκζηυ calandae.
θάιεζηα (ε) : πνμααηίκα ιε ιαφνεξ γχκεξ ζημ πνυζςπμ.
θαιεζνράξη (ην) : πνμζηθδηήνζμ βάιμο ή βζα ααθηίζζα.
 59
θαιηάδσ : εθανιυγς, ηαζνζάγς. Πφιθςκα ιε άθθδ εηδμπή ζδιαίκεζ βακηγχκμιαζ.
Θάιηαζκα είκαζ δ εθανιμβή, ημ ηαίνζαζια.
«Απηό ην πνύκα (ηάπα) δελ θαιηάδεη ζην κπνπθάιη».
θαιηαθνύδεο (ν) : ηαημιμίνδξ, δφζιμζνμξ.
θαιηθαληνύξα (ε) : ηαηυηεπκμ ζπέδζμ, ηαημβναθία, μνκζεμζηάθζζια. Ζ θέλδ ζοκακηάηαζ
εονφηενα εθαθνχξ παναθθαβιέκδ (θαιηθαηδνύξα). Ξνμθακχξ πνμένπμκηαζ απυ ηδκ θαξηθαηνύξα
(βεθμζμβναθία).
«Γηόκηζε ην ηεηξάδηό ηνπ όιν θαιηθαληνύξεο».
θαιηθνύηζηα : ημοααθχ ηάπμζμκ ζηδκ πθάηδ ή ζημοξ χιμοξ. Δκκμεί επίζδξ ηαζ ημκ ηακμκζηυ
ηνυπμ ίππεοζδξ, (εκχ εηείκμξ πμο ηα πυδζα ημο ακααάηδ είκαζ απυ ηδ ιζα ιενζά ημο ζαιανζμφ,
θέβεηαζ βοκαζηείμξ). Ζ θέλδ είκαζ πμθφ αβαπδηή ζηα ιζηνά παζδζά, βζαηί ζδιαίκεζ υηζ μ παηέναξ
ημοξ εα ηα ακεαάζεζ κα ηαείζμοκ ζημοξ χιμοξ ημο. Κάθθμκ έπεζ αθαακζηή πνμέθεοζδ. Πε ιενζηά
ιένδ θέβεηαζ ηαζ κπνξκπόιηα.
«δελ κπνξνύζε λα πεξπαηήζεη θαη ηνλ πήξε θαιηθνύηζηα».
θαιηκάλα (ε) : είδμξ απμδδιδηζημφ πμοθζμφ.
θαινζειήο (επηξ) : μζηεζμεεθχξ, ιε ηδ εέθδζή ημο.
«ζα πάκε νη καλάδεο θαινζειήο λα θαζαξίζνπκε ην ζρνιείν».
θαινπάθνπγνο (ν) : αοηυξ πμο οπαημφεζ, πεζεανπδιέκμξ.
«θαινπάθνπγν παηδί, έθαλε όια ηα ζειήκαηα ζηε γεηηνληά».
θαινπίρεξνο (ν) : εφημθμξ, αμθζηυξ, ηαθμπνμαίνεημξ, έκηζιμξ,. Δπίζδξ πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ ημ
επίννδια θαινπίρεξα. Κενζηέξ θμνέξ έπεζ ηδκ έκκμζα ηοπενυξ, βμονθίδζημξ.
«Ρνλ βξήθε θαινπίρεξν θαη ηνπ έβγαιε ην ιάδη».
θαινζθαηξίδσ : ηνχς ηάηζ ζημκ ηαζνυ ημο ή ημ δμηζιάγς έηζζ βζα ημ ηαθυ. Ποκήεςξ ακαθένεηαζ
ζηα θνμφηα επμπήξ. Ζ ζφκεεηδ αοηή θέλδ είκαζ πμθφ παναζηαηζηή, ηαεχξ δδθχκεζ ηδκ ζπέζδ
ακάιεζα ζηδκ βεοζηζηή απυθαοζδ ηαζ ηδκ ηαηάθθδθδ επμπή.
«Ρα ζύθα θέην (εθέηνο) δελ πξόθαλα λα ηα θαινζθαηξίζσ».
θαιόρσ : ζοιπενζθένμιαζ ηαθά ζε ηάπμζμκ, ημκ θνμκηίγς.
«ηνλ θαιόεηρε ηνλ άληξα ηεο κέρξη ηα ηειεπηαία ηνπ».
 60
θαιηίδσ : ιπμοπηίγς, δεκ έπς δφκαιδ κα ζοκεπίζς. Σνδζζιπμπμζείηαζ ζοκήεςξ ζε
μνζαηέξ πενζπηχζεζξ (ζςιαηζηήξ ή ροπμθμβζηήξ ακημπήξ), πενίπμο υπςξ ηαζ δ θέλδ «ηθαηάνς»
ηδξ ηαεμιζθμοιέκδξ.
«κε ηόζεο ππνρξεώζεηο δελ κπόξεζε λα ηα βγάιεη πέξα θαη θάιηηζε».
θαιπηεξνύιηα (επηξ) : ζπεδυκ ηαθά, ηάπςξ ηαθφηενα.
«πώο είλαη ν Γηάλλεο κε ηε γξίπε, θαιπηεξνύιηα;».
θαιθνύδη (ην) : ιαεδηεουιεκμξ ηεπκίηδξ, ιαζημνυπμοθμ. Απυ ηδκ ημφνηζηδ θέλδ kalfa.
θακαξνύια (ε) : ημ ιεζαίμ οπκμδςιάηζμ ζηα ζπίηζα ηςκ πςνζχκ (ιεηαλφ ηδξ ζάθαξ ηαζ ημο
πεζιςκζάηζημο).
θακάηη (ην) : ενβαζία ζημ πςνάθζ (υνβςια ή ζπμνά). Θακαηεύσ ζδιαίκεζ μνβχκς, ηάκς
πςνάθζ. Απυ ηδ θέλδ θάκαηνο.
θακίδα ή θακηδόια (ε) : πμοηαιίζα. Απυ ημ αεκεηζζάκζημ camisola.
θακνύζη (ην) : ημ ηεθεοηαίμ ηναζί ζημ αανέθζ, ημ ζχζια.
θακνπηζί (ην) : ιαζηίβζμ, ηαιηζίηζ. Απυ ημ ημφνηζημ camci.
«Θα αξπάμσ ην θακνπηζί», ήηακ ζοκήεδξ απεζθή.
θακπαρέηη (ην) : πμφζ, ηαηή ζοκήεεζα.
«πνύ ην θνλόκεζεο απηό ην θακπαρέηη;».
θακηζηόια ή θακηδόια (ε) : οθακηυ πακςθυνζ.
θαλαπίηζα (ε) : θοβανζά. Απυ ημ ζηαθζηυ canapicchia.
θαλίζθη (ην) : ηάκζζηνμ, πακένζ. Απυ ηδκ ανπαία θέλδ θάλενλ. Θοιάιαζ υηζ παθζά ζημοξ
παναδμζζαημφξ βάιμοξ ημοααθμφζακ ηα δχνα ζηδ κφθδ ιε ηα θαλίζθηα.
θάληαινο (ν) : δ πέηνζκδ βμφνκα ηδξ ανφζδξ.
θαληίξεο (ν) : ζηακυξ, ενβαηζηυξ, αημφναζημξ.
«θαληίξεο άλζξσπνο, έθαλε πξνθνπή».
θάλσ (ην ρσξάθη) : μνβχκς.
θανύλη (ην) : πεπυκζ ανβείηζημ. Απυ ηδκ ημφνηζηδ θέλδ kavun.
θανύξη (ην) : οπεναμθζηή γέζηδ ή δνζιφ ρφπμξ.
θαπάληδα (ε) : δυηακμ, παβίδα, ηαπαηζέξ. Απυ ημ ημφνηζημ capanca.
 61
θαπηλόο (ν) : ηαπκυξ. Δπίζδξ θαπηλίδσ, θαπηληζηόο, θαπηληά (ιμοηγμφνα).
θαπηζηξάλα ή θαπνπζηξάλα (ν) : παθζκάνζ, ηαπίζηνζ. Απυ ηδ θαηζκζηή θέλδ capistrum.
θαπίηζα (ε) : απθοζζά, ανχια. Θαπηηζηάδσ ζδιαίκεζ είιαζ ανχιζημξ.
«Οίμε κηα ζηάια λεξό πάλσ ζνπ, θαπίηζηαζεο θαθνκνίξε κνπ!».
θαπνπξγειέο (ν) : εκμπθδηζηυξ ή αοηυξ πμο γεζ εζξ αάνμξ ηςκ άθθςκ.
θαπξαισηά (δόληηα) : ζακ ημο ηάπνμο, δδθαδή ιεβάθα ηαζ ιοηενά.
θαπξί (ην) : ιηθ ημ άηαηημ ηαζ πμθφ γςδνυ αβυνζ ή ημνίηζζ.
«έπαηδε κπάια ην θαπξί θη έζπαζε ην ηδηάκη».
θαπξνδόληεο (ν) : αοηυξ πμο έπεζ ιεβάθα ηα ιπνμζηζκά δυκηζα πμο ελέπμοκ απυ ηα πείθδ (ζακ
ημο ηάπνμο).
θαπξνύιηα (ηα) : λφθζκα ελανηήιαηα πμο πνδζζιμπμζμφκηακ βζα ημ γέρζιμ ηςκ αθυβςκ. Ζ
θνάζδ «έθαγε ηα θαπξνύιηα», ζήιαζκε υηζ έκα γχμ αθήκζαζε ηζ έζπαζε αοηά ηα ελανηήιαηα ημο
γοβμφ. Υζηυζμ δ ίδζα θνάζδ πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ βζα ηάπμζμκ πμο έηακε ιζα γδιζά ή δεκ ηάεεηαζ
θνυκζιμξ.
θαξαθαεδόλα (ε) : βθςζζμφ, πμθοθμβμφ, ακυδηδ. Ξμθφ πζεακυκ δ θέλδ κα πνμένπεηαζ απυ ηδκ
ηαναηάλα ηαζ ημ αδδυκζ, πμο ακ ηαζ δεκ έπμοκ ηαιζά ζπέζδ ιεηαλφ ημοξ, ζοκηαζνζάγμοκ ζηδκ ίδζα
θέλδ επίηδδεξ βζα κα απμδχζμοκ εζνςκεία ή πθεοαζιυ.
θαξαθνύζη (ην) : ζμαανή ανχζηζα. Δίκαζ πζεακυκ κα πνμένπεηαζ απυ ηδκ ημφνηζηδ θέλδ karakus
(ιαφνμ πμοθί), οπμκμχκηαξ ημκ ηαηυ μζςκυ ή ημ επενπυιεκμ πέκεμξ.
θαξακνλεύσ : ηαζνμθοθαηηχ, παναιμκεφς.
θαξακνπηδάρεηιαο (ν) : αοηυξ πμο έπεζ θμοζηςηά πείθδ ή πνδζιέκα. Ξμθφ παναζηαηζηή θέλδ,
αθμφ θένκεζ ηδκ εζηυκα εηείκμο πμο πνμζπαεεί κα θοζήλεζ ιζα θαξακνύηδα (ηαναιμφγα).
Ραοηυπνμκα εοιίγεζ ηαζ ημ ζηυιζμ ηςκ πενζζζυηενςκ πκεοζηχκ μνβάκςκ πμο ζοθθήαδδκ
μκμιάγμκηαζ θαξακνύηδεο!
θαξακπέξσ (ε) : δοκαιζηή βοκαίηα, αθθά επίζδξ ηαηζά, αοηανπζηή ηαζ ηαοβαηγμφ.
«Ήηαλ λα κε ζε πηάζεη ζην ζηόκα ηεο απηή ε θαξακπέξσ».
θαξακπνπδνπθιήο (ν) : βθεκηγέξ ηαζ πμνεοηανάξ. Έπεζ ημφνηζηδ πνμέθεοζδ ηαζ ζδιαίκεζ αοηυξ
πμο βθεκηάεζ ιε ημ ιπμογμφηζ (büzük).
 62
θαξαθηόια (ε) : άηζιδ βοκαίηα, ηαημφνβα.
«Ρνλ θαηέζηξεςε απηή ε θαξαθηόια…».
θάξαθιν (ην) : ηνακίμ, ηαφηαθμ, κεηνμηεθαθή.
θαξάο (ν) : ιαφνμξ (απυ ημ ημφνηζημ kara). Πημκ ηυπμ ιαξ πνδζζιμπμζείηαζ ιε ηδ ζδιαζία ημο
ηφνακκμο, ημο ηαηαπζεζηή.
«Γελ κπνξώ λα πσ θνπβέληα, έρσ ηνλ θαξά ζην ζπίηη».
θαξέιη (ην) : μνεάκμζπημ.
«νύιε ηε λύρηα ην κάηη κνπ θαξέιη».
θαξίηδαθινο, θαξνύηδαθιαο, θαξνύηδνο (ν) : θάνοββαξ. Απυ ημ ανπαίμ θάξπνλ+απιόο. Ν
ηνίηγαθθμξ εεςνείηαζ εηθεηηυξ ιεγέξ ζημ ζθαβιέκμ βμονμφκζ ηαζ ρήκεηαζ ηαζ πνμζθένεηαζ ζε
εηθεηηυ ηαθεζιέκμ ή ζημκ ζθάπηδ.
«Θα ηνπ ηνλ ζηξίςσ εγώ ηνλ θαξίηδαθιν», είκαζ ιζα ζοκδεζζιέκδ απεζθή.
θαξθαιέηζνο (ν) : δ αηνίδα (απυ ημ αθαακζηυ karkaleci). Έηζζ θέβεηαζ υιςξ μ εθαθνά κηοιέκμξ
υηακ ηάκεζ ηνφμ.
θαξκαληόια (ε) : είδμξ πνζμκζμφ.
θάξθαλν (ην) : ηαιέκμ, ηαναμοκζαζιέκμ. Πε πνήζδ είκαζ ηζ μζ θέλεζξ θαξθαληάδσ,
θαξθαληαζκέλνο, μεξνθαξθαληαζκέλνο, πμο επί πθέμκ ακαθένμκηαζ ζημ ηάρζιμ ηδξ επζδενιίδαξ
απυ ημκ ήθζμ.
«Μέραζε ην θαΐ ζην ηεγάλη θη έγηλε θάξθαλν».
«Θάηζε ιηγάθη αθόκε ζηνλ ήιην θαη ζα θαξθαληάζεη ε κνύξε ζνπ!»
θαξθάζη (ην) : αάηναπμξ
θαξθαηζέιη, θαξθάηζεινο, θαξθάηδνπιαο : βοικυξ, πμθφ αδφκαημξ. Δίκαζ πζεακυ κα
πνμένπεηαζ απυ ηδκ ημφνηζηδ θέλδ karkas, πμο ζδιαίκεζ ζηεθεηυξ.
«Ενπξιάζεθε θη έβγαηλε ζην δξόκν θαξθάηζεινο».
θαξθνύια (ε) : γάνα ζημ πνυζςπμ, πηοπή ζηα οθάζιαηα.
θαξιαύηεο (ν) : αοηυξ πμο έπεζ ιεβάθα ηαζ πεηαπηά αοηζά.
θάξκα (ην) : πηχια γχμο, ρμθίιζ.
«Καδεπηήθαλε πνιιά ζθνππίδηα θαη βξσκάλε ζαλ θάξκα».
 63
θαξκηξνζάθνπινο (ν) : μ πμθφ ηζζβημφκδξ, μ ηανιίνδξ (απυ ημ ημφνηζημ cirmi) πμο
ιαγεφεζ ηα θεθηά ζηδ ζαημφθα (πμοβηί).
θαξκπνύζη (ην) : ημ ημηζάκζ ημο αναπμζζηζμφ.
θαξνύια (ε) : δενιαηζηυ ελάκεδια, θθφηηαζκα, εηπφιςζδ. «Έπεζε κέζα ζηηο ηζηθνπλίδεο θαη
γηόκηζε θαξνύιεο».
θαξζηληάσ : ζδιαδεφς, πεηοπαίκς ημ ζηυπμ.
θάξηα (ε) : δμπείμ ηναζζμφ απυ θεοημζίδδνμ πςνδηζηυηδημξ ιζαξ μηάδαξ. Απυ ημ ζηαθζηυ
quartuccio (υπςξ ηαζ ημ ηανημφηζμ = έκα ηέηανημ).
θαξηάιηα (ηα) : ανπαηηζηά πμοθζά, υνκζα. Ξνμένπεηαζ απυ ημ ημφνηζημ kartal πμο ζδιαίκεζ
αεηυξ.
θαξηεξέζηξα (ε) : βοκαίηα θζθυλεκδ.
θαξηεξόιη (ην) : λφθζκμ δμπείμ βζα ηδ ιέηνδζδ δδιδηνζαηχκ πςνδηζηυηδηαξ μηηχ μηάδςκ.
θαξθνπηάλνπκαη : ημοηζαίκς βζαηί ιε πηοπμφκ ηα ηανθζά ηςκ παπμοηζζχκ. Δπίζδξ βζα ηα
πεηαθςιέκα οπμγφβζα.
θαζηάξα (ε) : ηθαδεοηήνζ βζα κα ηυαμοκ ηα αάηα.
θαζθαβειίδηα (ηα) : μζ υνπεζξ.
θαζθαξίθα (ε) : γδιζά, νεγίθεια. Απυ ημ ημφνηζημ kaskariko πμο ζδιαίκεζ αςιμθμπία,
βεθoζμπμίδζδ.
«Έπαζα κεγάιε θαζθαξίθα».
θαζηξαβέηζη (ην) : ημ αββμφνζ (Απυ ημ αθαακζηυ castraveci).
θαηαζενύ (επηξ) : ζηδκ ημνοθή ημο αμοκμφ, ζημ αάεμξ ημο μνίγμκηα, πμθφ ρδθά.
«έκελε κόλνο ηνπ ζε κηα ιόηδα θαηαζενύ».
θαηαθηάδσ : πζέγς, ζοιπζέγς, κζηχ, ελμοδεηενχκς.
«Γελ ήζειε λα μαπιώζεη θη ε κάλα ηνπ ηνλ θαηάθηαζε ζην θξεβάηη».
«Ήξζαλε ζηα ρέξηα, αιιά απηόο ήηαλ πην δπλαηόο θαη ηνλ θαηάθηαζε».
θαηαθξίαηα (επηξ) : ηαηάζανηα.
«ην βόιη ηνλ βξήθε θαηαθξίαηα».
θαηάιαθθα (επηξ) : ηαηαιεζήξ, θακενά. Γδθαδή ζηδ ιέζδ ηδξ θάηαξ, ημο πςναθζμφ.
 64
θαηαιαράξεο (ν) : δζααάηδξ, πεναζηζηυξ.
«Κνπ θαίλεηαη όηη καο θνξντδεύεηο θαηάιαθα».
θαηαιηαθνύ (επηξ) : ηάης απυ ημκ ιεζδιενζακυ ήθζμ.
«ίπξεπε λα πάσ ζην ρσξάθη θαηαιηαθνύ».
θαηακεξηά (επηξ) : πανάιενα, παναδίπθα.
θαηαικπάλεο (ν) : απαηεχκαξ, άεθζμξ, ακίηακμξ. Απυ ημ ημφνηζημ nalbant=πεηαθςηήξ.
«πήγεο θη εζύ λα ζλεηαηξηζηήο κ’ απηόλ ηνλ θαηαικπάλε...».
θαηακπνπιηά : ηνυπμξ δεζίιαημξ ημο ηεθαθμιάκηδθμο.
θαηάλαθξα (επηξ) : εκηεθχξ ζηδκ άηνδ.
θαηαπηζηά (ε ) : ιπμοηζά, βμοθζά.
θαηαπίηεο (ν), θαηαπηώλα (ε) : δ ανπή ημο θάνοββα. Απυ ημ νήια ηαηαπίκς.
«ηνπ΄θαηζε ην θαΐ ζηνλ θαηαπίηε».
θαηαπξατάδσ : θζβμζηεφς, ηαηαπναΰκς, δνειχ.
«ηε λύρηα ε δέζηε θαηαπξάηαζε».
θαηαξάρη (ην) : δ ημνοθή ημο αμοκμφ.
θαηαξξάρηεο (ν) : ηαηαπαηηή ζημ λφθζκμ πάηςια υπμο ιε ζηάθα ηαηέααζκακ ζημ οπυβεζμ ζδίςξ
ηζξ ηνφεξ κφπηεξ βζα κα ηαΐγμοκ ηα γχα.
θαηειέηζηα (ηα) : ελανηήιαηα ημο ανβαθεζμφ.
θαηαζάξα (ε) : ίγδια, ιμφνβα.
θαηαώξαο (επηξ) : πνμξ ημ πανυκ, έςξ ηδκ χνα.
«έρσ θαιή δνπιεηά θαηαώξαο».
Καηέξσ : δ Θαηενίκα.
θαηίλα (ε) : δ αάζδ ηδξ ζπμκδοθζηήξ ζηήθδξ, ηάης απυ ηδ ιέζδ. Ξανάβςβεξ θέλεζξ είκαζ ημ
μεθαηηληάδσ –νκαη πμο ζδιαίκεζ ελακηθχ ηάπμζμκ, ελακηθμφιαζ ηαζ ημ μεθαηίληαζκα πμο δδθχκεζ
ηδκ οπεναμθζηή ημφναζδ.
«Θνπβάιεζε κόλνο ηνπ ην ηζηνπβάιη θαη μεθαηηληάζηεθε».
θαηνύλα (ε) : ηαθφαζ, πανάπδβια. Απυ ημ ζηαθζηυ cantone =πεξηνρή.
θαηνπξινθάλαην (ην) : ημ μονμδμπείμ ηαζ εζνςκζηά μ ηαηαπεζιέκμξ ηαζ ακήιπμνμξ άκενςπμξ.
 65
θαηξάλη (ην) : πίζζα, ηαηνάιζ. Απυ ημ ημφνηζημ katram.
θαηξνύηζν (ην) : ημφπα ηναζζμφ πμο πςνάεζ 250 βν. Απυ ημ ζηαθζηυ cuartuccio.
θαηζαγαληά (ε) : ιαθαβακζά, ελαπάηδζδ, αεέηδζδ.
θάηζηαλνο ή θάηζελνο (ν) : ακμζπηυπνςιμξ, λακευξ, νμφζμξ. Ζ ίδζα θέλδ πνδζζιμπμζείηαζ
επίζδξ ηαζ βζα ηα αζβμπνυααηα πμο έπμοκ ακμζπηυ πνχια.
«Γέλλεζε ε πξνβαηίλα ε θάηζελε».
θαηζηαπξόθνο (ν) : αζπιδνυ ενβαθείμ βζα κα ακμίβμοκ ηνφπεξ ζηα δένιαηα (απυ ημ ζηαθζηυ cac-
cia brocca). Κεηαθμνζηά είκαζ μ πμθοιήπακμξ ηζ επζδέλζμξ άκενςπμξ.
θαηζηθάδα (ε) : πνμκζάνα ηαηζίηα πμο εα πνδζζιμπμζδεεί βζα ακαπαναβςβή.
θαηζηθώλνκαη : ιμο ιπαίκεζ ιζα ζδέα, έπς ειιμκή ζε ηάηζ, πεζζιαηχκς.
«Ρη ζνπ θαηζηθώζεθε ηώξα λα βγεηο όμσ κε ην θξύν;».
θαηζηκνπδηάδσ : ιαγεφμιαζ απυ ημ ηνφμ ή απυ θυαμ. Ρμ πνχημ ζοκεεηζηυ πμο πνμένπεηαζ απυ
ημ επίννδια ηάης, επζηείκεζ ηδκ αίζεδζδ ημο ιμοδζάζιαημξ.
«Κόιηο ηνλ είδε, θαηζηκνύδηαζε…».
θαηζηκπνύια (ε) : πεηαθμφδα.
θαηζηνύια (ε) : ηαθφπηνα ημο ηεθαθζμφ, ζημφθμξ, ημοημφθα. Δπίζδξ έηζζ θέβεηαζ ηζ δ εδθοηή
βάηα.
«Ξνύ λα ζε γλσξίζσ κε θηνύλε ηε θαηζηνύια;»
θαηζηνπιηέξα (ε) : μ ημνοδαθθυξ. Ιέβεηαζ έηζζ βζαηί θαίκεηαζ ζακ κα θμνάεζ ηαηζζμφθα
(ζημφθμ).
θαηζηπνδηάδσ: βνμοζμογεφς, έπς αηοπία (έπς ηαηζζημπυδανμ).
θαηζνκαιιηάδσ,γαηζνκαιιηάδσ : ακαηνζπζάγς, ιμο ζδηχκεηαζ δ ηνίπα (απυ ημ ηνφμ ή απυ
θυαμ).
θαηζνπιίδσ : ιζζμηθείκς ηα ιάηζα βζα κα δς ηάηζ ηαθφηενα (υπςξ μζ βάηεξ ακ ηαζ ζε αοηέξ δ
ηυνδ ημο ιαηζμφ ιζηναίκεζ υηακ έπεζ πμθφ θςξ).
«Γηα λα δεη ζηνλ πίλαθα θαηζνύιηδε ηα κάηηα».
θαηζνπινκνύζηαθνο (ν) : αοηυξ πμο έπεζ πμθφ αναζυ ιμοζηάηζ (ζακ ηδξ βάηαξ).
 66
θαηζνπινρσκέλνο (ν) : αημζκχκδημξ, δεζθυξ, κηνμπαθυξ. Ν ζοκεζνιυξ ημο άβκςζημο
βθςζζμπθάζηδ πνμθακχξ πνμένπεηαζ απυ ηα θαηζνύιηα (κεμβέκκδηα βαηάηζα) πμο ηνφαμκηαζ
ζηδ θςθζά ημοξ ηαζ δεκ λειοηίγμοκ.
«Γελ έπαηδε κε ηα άιια παηδηά απηό ην θαηζνπινρσκέλν».
θαπθαιήζξα (ε) : κυζηζιμ ανςιαηζηυ αβνζυπμνημ πμο ιαβεζνεφεηαζ.
θαπθηά (ηα) : λφθζκα ιαβεζνζηά ζηεφδ (πζαηέθεξ, βααάεεξ).
θαύθνο (ν) : εναζηήξ, αβαπδηζηυξ, βηυιεκμξ.
«αληί λα πάεη κε ηε κάλα ηεο ζην ρσξάθη, εθείλε γύξλαγε κε ηνλ θαύθν».
θαπινκαράσ : δζεβείνμιαζ ενςηζηά, ενεείγμιαζ.
«Άιινη ςπρνκαράλε θη άιινη θαπινκαράλε», (πανμζιία).
θαθόκπξηθν (ην) : ημ ιπνίηζ ημο ηαθέ.
θάθπξν ην) : νμοεμφκζ.
θαθύξσ (ε) : αοηή πμο έπεζ θμοζηςηά νμοεμφκζα ή ζοκδείγεζ κα λφκεζ ηδ ιφηδ ηδξ.
θαςαιηά (ε) : ηυπμξ πμο έπεζ ηαεί.
θαςαιίζξεο (νη,ζει) : ιζηνά εβηαφιαηα. Ποκήεςξ εκημπίγμκηακ ζηα βοικά πυδζα ηαζ βζα αοηυ
ηα οθίζηακηακ ηονίςξ μζ βοκαίηεξ ηαζ ηα παζδζά πμο ηάεμκηακ πμθφ ημκηά ζημ ηγάηζ. Θαίβμκηακ
δδθαδή απυ ηζξ ζθαηδνπιίζξεο πμο πεηάβμκηαζ.
θάςαιν (ην) : ιζζμηαιιέκμ λφθμ ή ημφηζμονμ.
θαςάισ (ε) : αοηή πμο ηάεεηαζ πμθφ ημκηά ζημ ηγάηζ (ηαζ ηαραθίγεηαζ).
θαςνθαιύβεο (ν) : ακεπνυημπμξ, απαΐνεοημξ.
θεηάθη (ην) : ημ εεζάθζ. Ξαθζυηενα, πνζκ ηδκ δζάδμζδ ηςκ βεςνβζηχκ θανιάηςκ,
πνδζζιμπμζυηακ εονέςξ. Δπίζδξ, θεηαθίδσ, θεηάθηζκα.
«Ραρηά ζα πάσ λα θεηαθίζσ η' ακπέιη».
θεηώλσ ή απνθεηώλσ : ζοιπθδνχκς, ηεθεζχκς, απμηεθεζχκς. Δπίζδξ δ θνάζδ «ν ηάδε
έθεησζε», ζδιαίκεζ υηζ πέεακε ηάπμζμξ πμο ανζζηυηακ ζηα ηεθεοηαία ημο ηαζ ημκ πενίιεκακ.
Ξζεακυκ κα πνμένπεηαζ απυ ημ ανπαίμ νήια θείσ πμο ζήιαζκε απένπμιαζ (ιεηά ημ πέναξ ηδξ
ενβαζίαξ ιμο) βζα κα ηαηαηθζεχ. Θεηώζηκν είκαζ ημ ηεθείςια.
«Έθεησζε ην δηάβαζκα θαη πήγε λα παίμεη κπάια».
 67
θέικπεξεο (ν) : ηοθθυξ, ιζζυζηνααμξ.
θεληξώλσ : ιπμθζάγς ηα δέκδνα. Ρμ θέληξσκα βίκεηαζ ζε άβνζα δέκηνα βζα κα βίκμοκ ήιενα ή ζε
εηείκα ηα ήιενα πμο επζγδηείηαζ δ αεθηίςζή ημοξ. Ρα ιπμθζαζιέκα δέκδνα θέβμκηαζ θεληξσκέλα
ηαζ ηα άθθα αθέληξσηα.
θεξέο (ν) : αθέκηδξ, πνμσζηάιεκμξ, ζδζμηηήηδξ.
θεξεζηέο (ν) : οθζηυ μζημδμιχκ(ηονίςξ λοθεία) ηαζ ιηθ μ ιζηνμπνεπήξ άκενςπμξ.
«βαζίζηεθεο θη εζύ ζηα ιόγηα απηνύ ηνπ θεξεζηέ...».
θεθαιάξγηα (ε) : πμκμηέθαθμξ, ηεθαθαθβία.
θεξθέιηα (ηα) : ιπμφηθεξ, ιαθθζά δαηηοθζδςηά.
θηθηξνιαίκεο (ν) : ιαηνοθαίιδξ, ημηημνμθαίιδξ.
θηιίηδηξαο (ν) : βφθημξ, ηζζββάκμξ. (ηζθίηγζνμξ είκαζ ζηα ηοπνζαηά).
θηιίθη (ην) : ημ φθαζια ημο ιαλζθανζμφ, ιαλζθανμεήηδ. Απυ ημ ημφνηζημ kilifi, πμο πνμένπεηαζ
απυ ημ ανπαίμ θειύθηνλ (εήηδ).
θηκέξη (ην) : πμνημθυθζ, εήηδ ζηδ γχκδ πμο έααγακ ηα πνήιαηα. Απυ ημ ημφνηζημ kemer.
θηληηλάξη (ην) : πθελίδα ζηυνδςκ, ανιαεζά.
Κίηζηνο (ν) : μ Σνίζημξ αναακίηζηδξ πνμέθεοζδξ.
θιαδνύρνο (ν) : αοηυξ πμο ηθαδεφεζ ηα δέκδνα.
θιακπάηζα ή θαικπάηζα (ε) : θμζιχδδξ κυζμξ ηςκ ιδνοηαζηζηχκ ιε δζάννμζα, έιεημ, ηαζ
αθθμίςζδ ζημ ζοηχηζ πμο επίζδια θέβεηαζ δηζηνκίαζε. Κεηαθμνζηά ακαθένεηαζ ηαζ ζε
ακενχπμοξ ιε επίιμκμ ηαζ πανμλοζηζηυ αήπα. Απυ ημ αθάπζημ galbeaza.
«Ρη γθνπξιίδεηο (βήρεηο) έηζη, ζε έπηαζε θιακπάηζα;».
θιαξίδσ : ηυας ηθαδζά ιε θφθθα βζα ηνμθή γχςκ.
θιεηδνπίλαθν (ην) : λφθζκμ ααεφ πζάημ ιε ζηέπαζια πμο πνδζίιεοε ζηδ θφθαλδ ηνμθίιςκ.
θιεηδνζηνκηάδσ : ιμο ηυαεηαζ δ υνελδ.
θιεκαληεξίδσ : επζεοιχ πμθφ κα θάς ηάηζ ζοβηεηνζιέκμ, ηνέπμοκ ηα ζάθζα ιμο απυ ηδ
θζβμφνα. Ακηίζημζπα θιεκαληήξα είκαζ δ έκημκδ επζεοιία.
«Κ’ έπηαζε κηα θιεκαληήξα γηα θεξάζηα, άιιν πξάκα!».
θιηζάξα (ε) : δ ηνδζάνα.
 68
θιίηζηθαο (ν) : παζδζηυ παζπκίδζ. Ζ θέλδ είκαζ ζθάαζηδξ πνμεθεφζεςξ.
θιηηζηλάξα (ε) : δ πίζς πθεονά ηδξ άνενςζδξ ημο βμκάημο. Ποκήεςξ πνδζζιμπμζείηαζ εζνςκζηά
βζα βοκαίηεξ ιε πυδζα ημηαθζάνζηα.
«Φόξεζε θνληό θνπζηάλη θαη θαλήθαλε νη θιηηζηλάξεο ηεο».
θιεηδέξα (ε) : ηνίημξ, παθηάξ.
θινηζάθηα ή θνιηηζάθηα (ηα) : Γομ ιζηνέξ ιεηαθθζηέξ θααέξ ζημ ιπνμζηζκυ ιένμξ ημο
ζαιανζμφ πμο πνδζζιεφμοκ βζα κα δέκεηαζ ή ηνζπζά ή κα ηναηζέηαζ μ ακααάηδξ.
θισλά (ε) : ηθςζηή.
θνγθξέζζν (ην) : ηέκηνμ απμθάζεςκ. Δίκεζ πενίενβμ απυ πνχηδ άπμρδ ημ πχξ έπεζ
πανεζζθνφζεζ ζημ ημπζηυ θελζθυβζμ. Υζηυζμ είκαζ ηζ αοηή ιζα θέλδ πμο ηδκ έθενακ μζ Ανηάδεξ
ιεηακάζηεξ απυ ηδκ Αιενζηή. Βέααζα πνδζζιμπμζείηαζ ιε εζνςκζηή δζάεεζδ απέκακηζ ζε ηάπμζμοξ
πμο απμθαζίγμοκ εκ ηνοπηχ ή ιε ημ έηζζ εέθς.
«Ρη λα ζνπ πσ θη εγώ, ξώηα ην θνγθξέζζν».
θόδη (ην) : αημφ, εθυδζμ, πθεμκέηηδια. Ζ θέλδ πνςηίζηςξ είκαζ υνμξ εκυξ πανημπαζβκίμο πμο
θέβεηαζ ζθακπίιη. Υζηυζμ πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ ζηδκ ηαεδιενζκή γςή ιε ηδκ ακάθμβδ ζδιαζία.
Απυ ημ ημφνηζημ koz.
θνίινο (ν) : εζνςκζηά δ ιεβάθδ ημζθζά.
«Έρεη θάλεη έλαλ θνίιν ζα γθαζηξσκέλνο».
θνηκεζνπιάο (ν) : οπκανάξ, μηκδνυξ, ηειπέθδξ. (Θδθ. θνηκεζνπινύ ή θνηκεζνπινύδηζζα , μοδ.
θνηκεζνπινύδηθν).
«Ξξέπεη λα βαξέζνπλ θαλόληα γηα λα μππλήζεη απηόο ν θνηκεζνπιάο.
θνθάλη (ην) : εοπάνζζηα, ακέλμδα.
«Ρελ πέξαζε θνθάλη», ζδιαίκεζ εοπανζζηήεδηε ή δζαζηέδαζε.
θνθθηλάηζα (ε) : θάζπδ απυ ηυηηζκμ πχια.
θνθθίλσ (ε) : βοκαίηα ιε νμδαθυ πνυζςπμ, ημηηζκςπή αβεθάδα.
«γέλλεζε ε θνθθίλσ θη έθαλε ην βόηδη εθείλν», ήηακ έκα πενζπαζηηζηυ δίζηζπμ.
 69
θνθθνθξίγθη ή θνξθνθξίγγη (ην) : είκαζ ημ πνχημ βάθα πμο ανιέβεηαζ ιεηά ηδ
βέκκα ηςκ πνμαάηςκ ηαζ πμο ημ ρήκμοκ ζημ ηδβάκζ. Δπίζδξ θέβεηαζ θνιόζηξα ή θνιηάζηξα (απυ
ημ θαηζκζηυ colostrus).
θνθθνινγάσ : ιαγεφς ηανπμφξ (εθζέξ, ηανφδζα ηθπ.) πμο έπμοκ πέζεζ ζημ έδαθμξ. Θνθνιόγηα
είκαζ μζ ηανπμί πμο έιεζκακ ιεηά ημ ιάγεια.
θνθνξληόθνο (ν) : παγυξ, αθεθήξ. Κάθθμκ απυ ημ ηυηημναξ+κζμκζυ.
θνθθόζα (ε) : ιεβάθμ ηανφδζ. Θάπμηε, ζηα παζδζηά ιαξ πνυκζα παίγαιε ηζξ θνθθόζεο, έκα
παζπκίδζ ιε ηανφδζα ακηί βζα ιπίθζεξ.
θνθθνζηέιη ή θνξθνζάιη, θνθθνξόβη (ην) : ημ ρζθυ παθάγζ. Κηθ ηα δάηνοα.
«ηνλ έδεηξε ν δάζθαινο κε ηε βέξγα θη έηξερε ην δάθξπ θνθθνζηέιη».
θνιατλά (επηξ) : εφημθα, άκεηα, πςνίξ ηυπμ.
«ρσξίο λα δηαβάδεη, πέξλαγε θνιατλά ηελ θάζε ηάμε».
θνιάληα (ηα) : ηα θμονζά ιε ηα μπμία δέκμοκ ημ ζαιάνζ ζηα βασδμφνζα. Απυ ημ ημφνηζημ colan.
θνιάζηξα (ε) : ημ πνςηυβαθα ηςκ βζδμπνμαάηςκ ιεηά ηδ βέκκα πμο είκαζ παπφ ηαζ ενεπηζηυ.
Απυ ημ θαηζκζηυ colostrum. Ποκχκοιμ ημ θνξθνθίγγη.
«Άεη λα θαο θνιάζηξα από ηε κάλα ζνπ γηα λα κεγαιώζεηο», (εηξσληθό).
θόιεθαο, θόιεγθαο (ν) : θίθμξ, ημθθδηυξ.
θνιηάληηζα (ε) : δοζεκηενία απυ πυζδ ιμθοζιέκςκ κενχκ.
θνιηέκαη : θζθμκζηχ, ιαθχκς, ηζαηχκμιαζ.
«Όιε ηελ εκέξα θνιηόηαλε κε ηε λύθε ηεο».
θνιηηζάθηα (ηα) : ιεηαθθζηά άβηζζηνα ιπνμξ ηαζ πίζς ζημ ζαιάνζ απυ ηα μπμία δέκμκηακ μζ
ηνζπζέξ.
θνιίλα (ε) : θέηα θνμφημο, ζηεθίδα (π.π. ζημνδμημθίκα).
θνιιάσ : ιενζηέξ θμνέξ πνδζζιμπμζείηαζ ιε ηδκ έκκμζα ημο ακεααίκς ή ακεαάγς. «Θόιια ηα
κνπιάξηα ζην βνπλί», ζδιαίκεζ ακέααζε ηα ιμοθάνζα ζημ αμοκυ. Ν ζοκεζνιυξ είκαζ πμθφ
εοθάκηαζημξ, αθμφ ηαηά ηάπμζμ ηνυπμ ημ ακέααζια ζε έκα φρςια είκαζ δφζημθμ ηαζ ιμζάγεζ ζακ
κα βακηγχκεηαζ ηακείξ, κα ημθθάεζ βζα κα ηα ηαηαθένεζ.
θνιιεληξηάδσ : ηάκςξ ζαχθμοξ, βνμοιπμφθζα.
 70
«θνιιήληξηαζε ε ζνύα».
Κόιηαο : Λίημξ, Λζημθάηδξ. Απεοεείαξ απυ ηα ζθάαζηα.
θνινθνηξώλεο (ν) : ζμοβζάξ ιε λφθζκδ θααή πμο δζπθχκεηαζ. Έκακ ηέημζμ ζμοβζά είπε αβμνάζεζ
μ Θμθμημηνχκδξ ζημ Λαφπθζμ, υηακ ημ 1825 ημκ ιεηέθενακ ιε ζοκμδεία ζηδ θοθαηή ηδξ Όδναξ.
θνινθπζάλζξσπνο (ν): αοηυξ πμο έπεζ παπφ ηαζ ιαηνμοθυ πνυζςπμ. Ξνμηφπηεζ απυ έκα
παζπκίδζ πμο παίγαιε υηακ ήιαζηακ παζδζά. Ρμ ηαθμηαίνζ παίνκαιε ιεβάθεξ ημθμηφεεξ, ηζξ
ημοθχκαιε χζηε κα ιείκεζ ιυκμ ημ πενίαθδιά ημοξ ηαζ ημοξ ακμίβαιε ιάηζα, ιφηδ ηαζ ζηυια.
Ξθέμκ δ ημθμηφεα είπε ιεηαιμνθςεεί ζε θνινθπζάλζξσπν. ΋ηακ κφπηςκε αάγαιε ιέζα έκα
ακαιιέκμ ηενί ηαζ ζηδ ζημηεζκζά θμαίγαιε ημοξ οπυθμζπμοξ ηδξ πανέαξ.
θνκπαηήο ή θνκπνηήο (ν) : απνείμξ, απαηεχκαξ. Απυ ηδκ ημφνηζηδ θέλδ kubat πμο έπεζ ηδκ
ίδζα ζδιαζία.
θνλεύσ : πνμζένπμιαζ, πνμζηαθμφιαζ. Απυ ημ ημ ημφνηζημ konmak.
«Θόλεςε λα ζνπ εηπώ ηα καληάηα».
θνληάδσ : επζζηέπημιαζ, αθθά πζμ ζοπκά πδβαίκς απνυζηθδημξ ή ακεπζεφιδημξ ηάπμο (ζε ζπίηζ
ή πανέα ηθπ). Ξνμθακχξ πνμένπεηαζ απυ ημ θνλάθη (ηνύξθηθν konak).
«Κνπ είρε θνληάζεη από ην πξσί ε Θαλάζσ θαη δελ πξόθαλα λα καγεξέςσ».
Κόληαξεο (ν) : επχκοιμ ή παναηζμφηθζ αοημφ πμο ηαηάβεηαζ απυ ημ Ηηυκζμ ηδξ Κ.Αζίαξ.
θνληαθηαλόο (ν) : ημκημφηζζημξ άκενςπμξ. Δπίζδξ έπεζ ηαζ ηδ ζδιαζία ημο ημκηζκμφ.
«ζα γίλεη ν γάκνο ζε θνληαθηαλό κήλα». Δπζν. θνληαθηαλά.
θνληαπγέο (ην) : πανάιαηα.
θνληνβνύηζεινο (ν) : μ ημκηυπμκηνμξ (ζακ αμοηζί).
θνληόγηνκνο (ν) : ημκηυπμκηνμξ, ζπεδυκ βειάημξ (βζα δμπεία, ζαηηζά ηθπ) ή
«θνληόγηνκν ην θεγγάξη».
θνληόεκεξα (επηξ) : ζε θίβεξ ιένεξ.
θνληόεκεξνο (ν) : εημζιμεάκαημξ.
θνληνθαξηεξάσ : ημκημζηέημιαζ ή ααδίγς ανβά βζα κα ιε θεάζεζ ηάπμζμξ.
«θνληνθαξηέξα θη έξρεηαη».
 71
θνληνθιόηζνο (ν) : πμθφ ημκηυξ, ημκημζημφπδξ. Θιόηζνο είκαζ δ ηκήιδ, ηζ είκαζ
θοζζηυ ηάπμζμξ πμο έπεζ ημκηά πυδζα, κα έπεζ πμθφ ιζηνυ ακάζηδια.
θνληνκνίξη (ην) : λφθζκμ νααδί πμο πνδζζιεφεζ βζα ζηήνζβια ή ζακ εοηαζνζαηυ υπθμ ζε ηαοβά.
θνληνπίζηαθαο (ν) : ημκηυξ ιε αζζφιιεηνδ ζςιαηζηή δζάπθαζδ. Ξανμιμζάγεηαζ δδθαδή ιε ημκ
πίεδημ (πίεζαηα ανηαδζζηί). Θαηά ιία άθθδ πνμζέββζζδ ιπμνεί κα είκαζ ηαζ παναθεμνά ηδξ θέλδξ
θνληνπίζαξνο.
θνληόζα (ε) : ημοηζμιπυθα, νμοθζάκα. Απυ ημ ημφνηζημ kodos.
«Άκα ην ‘καζε απηή ε θνληόζα, ην ‘καζε θη νύιν ην ρσξηό».
θνληνρνξεύσ : πμνεφς επί ηυπμο ιε θζβμφνεξ.
θνληύιη (ην) : δ βναθίδα απυ ζπζζηυθζεμ πμο παθζυηενα έβναθακ μζ ιαεδηέξ πάκς ζηδκ πθάηα,
πνμημφ πενάζμοκ ζηδκ εηπαίδεοζδ ηεηνάδζα ηαζ ιμθφαζα.
θνληύισ (ε) : δ ςναία ηαζ ηαθθίβναιιδ βοκαίηα (αοηή πμο ζακ κα είκαζ γςβναθζζιέκδ ιε
ημκηφθζ). Κε ηζξ θέλεζξ ημκηφθς ηαζ ιπζνιπίθς (αθ.θέλδ) παναηηδνζγυηακ δ υιμνθδ, ηαθμκηοιέκδ
ηαζ ζηενηζυγα βοκαίηα.
θνπεηίλα (ε) : παηδιέκδ ηαζ απχκεοηδ ημπνζά, αηαεανζίεξ γχςκ.
θνπεηηλάο (ν) : ιεηαθμνζηά μ εθεεζκυξ, μ παθζμπαναηηήναξ.
θνπηάηηθν (ην) : αιμζαή βζα ιζα δμοθεζά.
θνπηηζηάδσ : ιαγεφς, ζοβηεκηνχκς (πνήιαηα), έπς επάνηεζα. Ζ θέλδ ζοκήεςξ πνδζζιμπμζείηαζ
εζνςκζηά παίνκμκηαξ ανκδηζηή ζδιαζία.
Ζ θνάζδ «πεξίκελε λα ζνπ δώθσ, ιεο θαη κνπ θνπηηζηάζαλε», ζδιαίκεζ δεκ πνυηεζηαζ κα ζμο
δχζς βζαηί δεκ έπς.
θνξαθνζόη (ην) : ζυζ πμο ηα ιέθδ ημο γμοκ πμθθά πνυκζα.
θόξα ή θνξηά (ε) : δ ελςηενζηή ηαζ πζμ ζηθδνή ζηζαάδα ημο ρςιζμφ.
θνξαζάλη (ην) : επίπνζζια ηυηηζκμο πνχιαημξ απυ ηνζιιέκμ ηεναιίδζ ηαζ άιιμ, πμο
πνδζζιμπμζμφκηακ βζα ηδκ ζηεβακμπμίδζδ πχνςκ ηαζ ηάθορδ πςιάηζκςκ δαπέδςκ πνζκ ηδκ
ακαηάθορδ ημο ηζζιέκημο.
θνξάηζα (ε) : ανςιζά, θένα, νφπμξ. Ακαθένεηαζ ηυζμ ζηα ανχιζηα νμφπα ή εζχνμοπα υηακ
έπμοκ πμθφ ηαζνυ κα πθοεμφκ, υζμ ηαζ ζημ ζχια πμο απυ ηδκ απθοζζά δ ανςιζά θαίκεηαζ. Ζ θέλδ
 72
οπμδδθχκεζ αηναία ιμνθή νοπανυηδηαξ, δ μπμία θεάκεζ κα βίκεζ έκα είδμξ πέηζαξ
πάκς ζηα νμφπα ή ζημ ζχια. Θαζ ηα παθζυηενα πνυκζα ημ ζοπκυ πθφζζιμ ηςκ νμφπςκ ή ημο
ζχιαημξ δεκ ήηακ ηαζ ηυζμ εφημθδ οπυεεζδ! Ποπκά πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ δ θέλδ θνξαηζάλη ιε ηδκ
ίδζα ζδιαζία. Θνξαηζηάδσ ζδιαίκεζ πζάκς ανχια απυ ηδκ απθοζζά.
«Από ηελ απιπζηά έπηαζε θνξαηζάλη».
θόξδα (ε) : λφθζκμ δμηάνζ πμο ζηδνίγεζ ηδ ζηέβδ.
θνξδαξεύνπκαη : ημνδχκμιαζ, οπενδθακεφμιαζ. Ξνμένπεηαζ απυ ηδκ ανπαία θέλδ θόξδαμ,
(υπςξ ηαζ ημ ημνδχκμιαζ), πμο ήηακ έκαξ ηςιζηυξ ηαζ άζεικμξ πμνυξ. Θνξδαξεπηόο.
«Ξήξε ηελ θιεξνλνκηά θαη ηώξα θνξδαξεύεηαη».
θνξδόκπεεο (ν) : ημνδςιέκμξ, ηαιανςηυξ.
θνξδνλνύξα (ε) : αοηή πμο ααδίγεζ ημνδςηή, δ ρςνμπενήθακδ, (πμο ημνδχκεζ…ηδκ μονά ηδξ).
θνξθνιόεκα (ην) : ημ ηαηάνζζια ηδξ ηυηαξ πμο πάεζ κα βεκκήζεζ αοβυ.
θνξθνηζέιη, θνπξθνπζάιη (ην) : παθαγυπηςζδ ιε δοκαηυ αένα.
θνξθνθίγγη (ην) : πνςηυβαθα (ημ βάθα αιέζςξ ιεηά ηδ βέκκα ηςκ γχςκ).
θόξκπα (ε) : ιαφνδ βίδα.
θνξύηα ή θαξνύηα (ε) : ημνιυξ πεθεηδιέκμξ ηαζ ααεμοθςιέκμξ πμο πνδζίιεοε βζα κα ηαΐγμοκ
ηα βμονμφκζα ηαζ ηζξ ηυηεξ. Δπίζδξ είκαζ ηαζ δ πέηνζκδ ημζθυηδηα υπμο εηπφκεηαζ ημ κενυ ηςκ
πδβχκ. Απυ ηδκ ζθάαζηδ θέλδ coryto ηαζ ηδκ αθαακζηή karrute.
θνξθνιίθη : πζηνυ ζηδ βεφζδ, θανιάηζ, δδθδηήνζμ.
θνξθόο (ν) : μ ηνυημξ ημο αοβμφ.
θνξκνζθπιάσ : ημπνμζηοθάς, πενζθένμιαζ πςνίξ θυβμ, δζαζηεδάγς ζοκέπεζα. Δίκαζ ακάθμβδ
θέλδ ιε ημ εονφηενα βκςζηυ θνπξνζθπιάσ ηαζ εοιίγεζ ημοξ αδέζπμημοξ ζηφθμοξ πμο
πενζθένμκηαζ. Γεκ απμηθείεηαζ ημ πνχημ ζοκεεηζηυ ηδξ θέλδξ κα οπμδδθχκεζ ηδ ζοκήεεζα ηςκ
ζηφθςκ κα μονμφκ ημοξ ημνιμφξ ηςκ δέκδνςκ.
«Ξνύ θνξκνζθύιαγεο απ' ην πξσί;». Θνξκνζθύιεκα είκαζ δ άζημπδ πενζθμνά.
θνξνΐια (ε) : άκενςπμξ ανχιζημξ ηαζ ιεηαθμνζηά αοηυξ πμο είκαζ ηαηήξ δζαβςβήξ, μ
ηζπμηέκζμξ. Ξζεακυκ κα πνμένπεηαζ απυ ημ νήια ημνχκς πμο ζδιαίκεζ ανςιάς, γέπκς.
«Αθνύο εθεί ε παιηνθνξνΐια λα ζνπ πεη ηέηνηα θνπβέληα…»
 73
θνξθνμπιηά (ε) : αοημθοέξ θοηυ πμο θοηνχκεζ ζοκήεςξ ζηζξ νειαηζέξ.
θνξώλσ : ιονίγς άζπδια, ανςιάς. Υζηυζμ έπεζ ηαζ ηδ ζδιαζία ηδξ δεζηήξ ανςιζάξ. Θνξσκέλε
είκαζ δ ανςιζάνα, δ ακήεζηδ.
«Ξήγε θαη ηεο έθιεςε ηνλ άληξα ε θνξσκέλε».
θόζα (ε) : ιεβάθμ δνεπάκζ ιε ιαηνφ ζηεζθζάνζ πμο ζοκήεςξ πνδζζιμπμζείηαζ βζα κα ηαεανίγεηαζ
ημ έδαθμξ απυ ηα αβνζυπμνηα. Απυ ηδ ζθάαζηδ θέλδ kosa.
θνζκνύξα (ε) : ιεβάθδ ζοβηέκηνςζδ ηυζιμο.
θνηάσ : ημθιάς, απμπεζνχιαζ, έπς ημ εάννμξ. Ξανάβςβδ θέλδ είκαζ δ απνθνηηά (ενάζμξ).
«Γελ θνηάεη λα ηνλ θνηηάμεη ζηα κάηηα».
θνηεξά, θνηεξηθά (ηα) : υθεξ μζ ηυηεξ πμο οπάνπμοκ ζημ ημηέηζζ εκυξ ζπζηζμφ.
θόηζεια ή θόηζηαια (ηα) : οπυθμζπα ηαθαιζχκ ζημ ζζηάνζ ιεηά ημ θίπκζζια.
θνηζηάθηηθν (ην) : ημ γχμ πμο έπεζ πμθφ ιζηνά αοηζά ή ημο ηα έπμοκ ραθζδίζεζ βζα κα ημ
λεπςνίγμοκ ζημ ημπάδζ.
θνηζηέια (ε) : ιεβάθδ λφθζκδ ηαζέθα πμο πνδζίιεοε ζηδκ απμεήηεοζδ ημο ζζηανζμφ ηαζ ηςκ
αθεφνςκ.
θνηζηεύσ : εκημπίγς, δζαηνίκς ηάπμζμκ απυ ιαηνζά.
«ηνλ θόηζηεςε από ην απέλαληη θαηαξξάρη».
θνηζηνκπηάθνο (ν) : αοηυξ πμο έπεζ πμθθή ιζηνή ιφηδ, ημρμιφηδξ.
Κνηζηόξεο (ν) : ζοκδεζζιέκμ υκμια ιμοθανζχκ.
θνηζηώλνκαη : ημνδχκμιαζ, ηαιανχκς.
«Έβγαηλε ν γηνο ηνπ πξώηνο καζεηήο θαη θνηζησλόηαλε».
θνπβαξνκαδσκέλνο : αοηυξ πμο ιαγεφεηαζ ζακ ημοαάνζ, πμο ηαιπμονζάγεζ ή γανχκεζ ζε ιζα
βςκζά πςνίξ κα ιζθάεζ. Ζ ακάθμβδ ζηάζδ ημο ζχιαημξ θέβεηαζ θνπβαξνκάδσκα.
«Ρη ζηέθεζαη έηζη θνπβαξνκαδσκέλνο;»
θνπβέιη (ην) : ιμκάδα αάνμοξ ζζηδνχκ πμο ζζμδοκαιμφζε ιε ζανάκηα μηάδεξ. Δπίζδξ είκαζ ηζ μ
πχνμξ ημπμεεηήζεςξ ηςκ ηορεθχκ.
θνπβεληαξία : θμβμδζάννμζα, ημοηζμιπμθζυ. Θνπβεληαξίδσ.
 74
θνπδηάδσ : δζπθχκς ηα νμφπα ιεηά ημ πθφζζιμ ηαζ ημ ζηέβκςια. Ρα παθζυηενα
πνυκζα πμο ημ ζζδένςια ήηακ πμθοηέθεζα, ημ θνύδηαζκα έπνεπε κα βίκεηαζ πνμζεηηζηά βζα κα ιδκ
ηζαθαηχκμοκ ηα νμφπα.
θνύειν ή θνύγειν (ην) : βένμξ λεημφηδξ, παναθοιέκμξ, ναιμθζιέκημ. «Ξάεη θαηάπεζε κπίηη,
έγηλε θνύειν».
θνπδνύθηα (ηα) : εζχνμοπα.
θνπδνπθώλνκαη : θμνάς πμθθά νμφπα, κηφκμιαζ γεζηά. Ξζεακυκ πνμένπεηαζ απυ ημ ημφνηζημ
giysi = νμφπα.
«Θνπδνπθώζνπ γηαηί όμσ θάλεη θπό (θξύν)».
θνπδνπινύθηα (ηα) : δζάθμνα εηενυηθδηα ηαζ αηαίνζαζηα νμφπα πμο θμνάεζ ηακείξ, είηε ελ
ακάβηδξ, είηε επεζδή δεκ έπεζ βμφζημ.
θνύθα (ηα) : βθοηίζιαηα, ηαναιέθεξ. Θονίςξ δ θέλδ ακαθένεηαζ ζε παζδζά, αθθά ηαζ ζε εκήθζηεξ
εζνςκζηά.
«ηώξα πνπ ζύκσζεο, ζα πάσ λα ζνπ πάξσ θνύθα...».
θνπθνπιηάδνκαη : ημοημοθχκμιαζ, ζηεπάγμιαζ.
θνπθνπινκάηεο (ν) : αοηυξ πμο έπεζ πνδζιέκα ιάηζα.
θνπθνπλίδσ : εέθς ηάηζ πμθφ, επζεοιχ ζθυδνα, ενεείγμιαζ απυ ηάηζ. Θνπθνύληζκα είκαζ δ
επζεοιία. Ξαναπθήζζα ζδιαζία έπεζ δ βκςζηή έηθναζδ «κνπ θάλεη θνύθνπ».
«Ξαληξεπηήθαλε νη αδεξθάδεο ηεο θαη θνπθνπλίζηεθε θη απηή!».
θνπθνπληάδσ : αθδκζάγς. Ακαθένεηαζ ζηα ζππμεζδή, ελ μφ ηζ υηζ έκα είδμξ αθμβυιοβαξ θέβεηαζ
θνπθνπλόκπγα.
θνπθνπξάηδνο (ν), θνπθνπξάηδα (ε) θνπθνπξάηδη (ην): ιζηνυξ ζςνυξ απυ πέηνεξ βζα
μνζμεέηδζδ ζοκυνςκ ζηα πςνάθζα ηαζ πμο ζοπκά ζδιαίκεζ υηζ απαβμνεφεηαζ δ αμζηή.
Ξενζπαζηηζηά πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ βζα ηα πενζηηχιαηα ακενχπςκ ή γχςκ. Δπίζδξ εζνςκζηά
πνδζζιμπμζείηαζ δ θνάζδ «αιείβεη ηα θνπθνπξάηδηα», βζα ηάπμζμκ πμο αάθεζ αδέλζα ηαζ
ηζαπαηζμφθζηα ή βεκζηχξ ηάκεζ πνμπεζνμδμοθεζέξ.
«Έθαλε κηα θνπθνπξάηδα θαηάιαθα (π.ρ. ζηε κέζε ηνπ δξόκνπ)».
 75
θνπιάζθσ (ε) : αοηή πμο δεκ πνδζζιμπμζεί ηα πένζα ηδξ, δ μηκδνή, δ ηειπέθα, δ
ακεπνυημπδ, δ ακάπδνδ (ημοθή).
θνπιειηαίλσ : ηαηαπέθης ζςιαηζηά απυ αζεέκεζα ή βδναηεζά, αιαθφκμκηαζ μζ κμδηζηέξ ιμο
ζηακυηδηεξ. Ξνμηεζιέκμο πενί οπένβδνςκ ή πνυκζα ακάπδνςκ αηυιςκ, δ θέλδ έπεζ ζοκήεςξ ηαζ
ηζξ δομ ζδιαζίεξ.
«Έρσ ηα παηδηά λα θξνληίζσ, έρσ θαη ηνλ πεζεξό κνπ πνπ θνπιέιηαλε…».
θνπινύθη, θηνπξινύθη (ην) : ηοθθυξ, ιε πενζμνζζιέκδ υναζδ, ζηνααςιάνα. Απυ ηδκ ημφνηζηδ
θέλδ korluk (=ηοθθυηδηα). Κεηαθμνζηά είκαζ ημ ελχβαιμ παζδί ηαζ ημ έηεεημ κεμβέκκδημ.
«Ήηαλε θνπινύθη δελ ήγιεπε(έβιεπε) κπίηη(θαζόινπ)».
«Ξέζαλε ε κάλα ηνπ ζηε γέλλα θαη η’ άθεθε θνπινύθη».
θνύινπκπα (ηα) : ηα ημφθμοια. Απυ ηδκ αναακίηζηδ θέλδ colum πμο ζδιαίκεζ ηαεανυξ.
θνπινππώλνπκαη : ζηεπάγμιαζ μθυηθδνμξ, ηαθφπημιαζ. Θνπινύπσκα είκαζ δ ηάθορδ απυ
ημοαένηα, ζεκηυκζ ηθπ.
«Κπάδνπλ νη ραξακάδεο, θνπινππώζνπ θαιά».
«Έξξημε ηόζν ρηόλη πνπ θνπινππώζεθε ην καληξί».
θνπκάζη : ημηέηζζ, ζηαφθμξ βμονμοκζχκ.
θνπκνπδηά (ε) : ζημηεζκή ιένα, ζοκκεθζαζιέκδ ηαζ μιζπθχδδξ.
θνπκνύια (ε) : ζηίαα, ζςνυξ (ζοκήεςξ απυ αηαεανζίεξ). Απυ ημ θαηζκζηυ cumulus.
θνπκνύηζη (ην), θνπκνύηζα (ε) : ημιιάηζ ρςιί, λενμηυιιαημ.
«Όπνπ λα ηνλ εηδείο, κε κηα θνπκνύηζα ζην ρέξη είλαη».
θνύκπια (ε) : κφζηα, οπκδθία.
θνπλελέο (ν) : ιςνυ, ανέθμξ. Ξνμθακχξ είκαζ δπμπμίδηδ θέλδ απυ ηδ θέλδ ημφκζα ηαζ ημ
θνπλελέ πμο είκαζ επακαθαιαακυιεκδ θνάζδ κακμονίζιαημξ. Κεηαθμνζηά ζδιαίκεζ ηαζ ημκ
ακυδημ, αοηυκ δδθαδή πμο έπεζ ιοαθυ ιςνμφ.
«Γελ ηα ‘παηξλε ηα γξάκκαηα ν θνπλελέο».
θνπληίλα (ε) : δοζάνεζηδ ηαηάζηαζδ, δμηζιαζία, πάεδια, γδιζά, ζμαανή αννχζηζα.
«Άζε, έπαζα κεγάιε θνπληίλα».
 76
θνπλνύθια (ε) : θνφβακμ πμο θοηνχκεζ ζε ορυιεηνμ ηαζ αβάγεζ ιμα θμοθμφδζα ηζ
έπεζ έκημκδ ιονςδζά. Ζ επίζδιδ μκμιαζία ημο είκαζ θίζηνο.
θνπλνπθιίθηα (ηα) : θήιεξ, ημοηζμιπμθζά, ιπενδέιαηα. Θαηά πάζα πζεακυηδηα δ θέλδ αβαίκεζ
απυ ηδκ θνπλνύθια, πμο μζ αθαζημί ηδξ πενζπθέημκηαζ ιεηαλφ ημοξ.
«ηα αθνύζακε θαη ηα δηθά ζνπ ηα θνπλνπθιίθηα».
θνύληνπξνο (ν) : ακεπανηήξ, θεζρυξ.
«είλαη θνύληνπξνο γηα θηνύλε ηε δνπιεηά».
θνππαδέιη (ην) : δ ιζηνή ημφπα.
θνύξβνπιν (ην) : μ ημνιυξ ημο αιπεθζμφ ιεηά ημ ηθάδεια, αθθά ηζ μ ζαηάηδξ, αοηυξ πμο απυ
έκα αηφπδια ημοηζάεδηε.
«έπεζε από ην ηξαθηέξ θη έκεηλε θνύξβνπιν».
θνπξηάδσ : ηειαπίγς, ηυας ζε ημιιάηζα. Ποκήεςξ δ θέλδ ακαθένεηαζ ζημκ ηειαπζζιυ ηςκ λφθςκ,
πμο θέβεηαζ θνύξηαζκα.
θνπξηάιη (ην) : ημ δνμζενυ ηαζ λάζηενμ κενυ.
θνπξθνπκηάδνπκαη : ζηνζιχπκμιαζ ζε ιζα άηνδ. Θνπξθνύκηαζκα.
«θξύσλε θαη θνπξθνπκηάζηεθε δίπια ζην ηδηάθε».
θνπξθνπζνύξα (ε) : ημοηζμιπυθα, ακαηαηχζηνα, ναδζμφνβα. Ξνμένπεηαζ απυ ημ θνπο θνπο,
υπςξ άθθςζηε ηαζ δ θέλδ θνπζθνπζηάξα. Θνπξθνπζνπξεύσ ζδιαίκεζ ημοηζμιπμθεφς.
«Δίλαη απηή κηα θνπξθνπζνύξα…».
θνπξνύθια (ε) : ιαφνδ ιακηήθα.
θνπξνύλα (ε) : δ ηαναηάλα. Υζηυζμ θνπξνύλεο απμηαθμφκηαζ ηαζ μζ πήνεξ, μζ πανμηαιέκεξ
ιάκεξ, μζ ιμκαπζηέξ ηαζ ιαονμκηοιέκεξ βενυκηζζζεξ.
«Αρ! ηη λα θάλεη θη απηή ε θνπξνύλα…»
θνπξνύπα (ε), θνπξνύπη (ην) : δμπείμ, αάγμ. Απυ ηδκ ανπαία θέλδ θνξύπε.
θνπξνπηηαίλσ : πάκς ημ ιοαθυ ιμο, απμπαγεφς (ηονίςξ θυβς δθζηίαξ). Δπίζδξ
πνδζζιμπμζμφκηαζ μζ θέλεζξ θνπξνπηηαζκέλνο πμο ζδιαίκεζ παγυξ, αθθά ηαζ θνπξνύηα πμο
ακαθένηαζ ζε πνμααηίκα ιεβάθδξ δθζηίαξ δ μπμία εη ηςκ πναβιάηςκ δεκ ζοιπενζθένεηαζ υπςξ ημ
οπυθμζπμ ημπάδζ.
 77
θνπξνύρηα (ηα) : ηιήιαηα ηειαπζζιέκμο ημνιμφ ημο δέκηνμο. Θνπξνπρηάδσ.
θνπζηά (ηα) : αζηζά ή πνμαζέξ βειζζιέκεξ ιε άπονμ πμο πνδζζιμπμζμφκηακ ςξ ηανέηθεξ ή
ζηαικζά.
θνύζηαιν (ην) : οπένβδνμξ άκενςπμξ, αανζά άννςζημξ.
«Δίρε κείλεη ρξόληα ζην θξεββάηη, κπίηη θνύζηαιν»
θνπζθνπηεύσ : αζπμθμφιαζ ιε ηάηζ επζθακεζαηά, πάκς ηγάιπα ημ πνυκμ ιμο, ηαεοζηενχ.
«ζηγά κε δηάβαδε, έηζη θνπζθνύηεπε ηα βηβιία...».
θνύηα (ην) : ζηφθμξ (ιυκμ ζηδ κδπζαηή δζάθεηημ…).
«Ξηεο ην γάια ζνπ γηαηί ζα ζε θάεη ην θνύηα», ήηακ έκαξ ζοκήεδξ εηθμαζζιυξ ηδξ ιδηέναξ.
θνπηνθξίαξν (ην) : δθίεζμξ, αθάηαξ, ακυδημξ.
θνπηνύιη (ην) : είδμξ λφθζκμο ηακαηζμφ. Νζ παθζυηενμζ θέκε υηζ ημ πνυθααακ θηζαβιέκμ απυ
κενμημθμηφεα. Ζ θέλδ εκίμηε πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ εζνςκζηά βζα ηάπμζμκ πμο είκαζ θαίιανβμξ ή
πίκεζ πμθφ.
«Ξίλεη κε ην θνπηνύιη θαη θάζε βξάδπ είλαη παπνύηζη (κεζπζκέλνο)».
θνπηνπξάσ : ημθιχ κα ηάκς ηάηζ, απμπεζνχιαζ, παναηζκδοκεφς. Θνπηνπξηά, θνπηνπξάδα,
θνπηνπξηάξεο.
«έθαλε κεγάιε θνπηνπξηά πνπ ηελ παληξεύηεθε».
θνπηξνύιηα (ηα) : ιζηνμί ζςνμί πχιαημξ ζηα αιπέθζα. Ρα θηζάπκμοκ βφνς απυ ηζξ νίγεξ ηζ
φζηενα απυ ηάπμζμ δζάζηδια ηα ζζμπεδχκμοκ. Κε αοηή ηδκ πενζμδζηή δζαδζηαζία αενίγεηαζ ημ
πχια ηζ ειπθμοηίγεηαζ ζε μοζίεξ πνήζζιεξ βζα ηδκ ακάπηολδ ηςκ αιπεθζχκ. Θνπηξνπιηαίλσ. ΋πςξ
ηαζ δ θέλδ θνπηξνύιεο (θαιαθξόο, θνληνθνπξεκέλνο) ιάθθμκ πνμένπεηαζ απυ ημ
θνύηξα+ηξνύινο.
«Ραρηά ζα πάσ λα θνπηξνπιηάλσ η' ακπέιη».
θνύηξνπθαο ή αθνύηξνπθαο (ν) : ημ άκς ηαζ πίζς ιένμξ ημο ηνακίμο (ανεβιαηζηυ μζηυ).
Φαίκεηαζ πζεακυκ κα είκαζ πανάβςβμ ηδξ θέλδξ θνξπθή.
«Ρνπ πέηαμε έλα ιηζάξη θαη ηνπ άλνημε ηνλ θνύηξνπθα».
θνπηζάβισ (ε) : ημοηζή, ακάπδνδ. Θνπηζαβιίδσ.
θνπηζαξίδαο (ν) : ημοηζυξ, αοηυξ πμο πςθαίκεζ ζημ αάδζζια.
 78
θνπηζηνύθνο (ν) : διζπθδβία, απμπθδλία. Θνπηζηνπθνβαξεκέλνο.
«Ρνλ βάξεζε θνπηζηνύθνο».
θνπηζηνπκπόο (ν) : αοηυξ πμο δεκ έπεζ ημνοθή, μ πθαημοηζυξ, μ ημκηυξ.
θνπηζνζηξάβαινο (ν) : αοηυξ πμο πςθαίκεζ, αοηυξ πμο ελ αζηίαξ ηάπμζαξ πάεδζδξ ααδίγεζ
ζηνααά ηαζ ιε ηυπμ.
θνπηζνπκπέιηα (ηα) : λενά ημφηζμονα αιπεθζμφ.
Ζ έηθναζδ «θνύηζνπξα θνπηζνπκπέιηα», ζδιαίκεζ οπεηθοβή ή αζήιακηα πνάβιαηα.
θνπηζνύλα (ε) : δ ημφηθα.
Ζ θνάζδ «θνπηζνύλα κνπ», απεοεφκεηαζ πάκηα ζε πνμζθζθή ηαζ αβαπδηά άημια.
θνθηήξη (ην) : αοηυξ πμο πμοθάεζ ζε αηνζαέξ ηζιέξ, μ ηζζββμφκδξ. Δίκαζ δδθαδή αοηυξ πμο θόβεη
ρξήκα (εζζπνάηηεζ πμθθά).
«Κελ παο ζε θείλνλ λα ςσλίζεηο, είλαη κεγάιν θνθηήξη».
θνθηειηαίλσ : βενκάς.
θνθηίκη, θνθηηκάθη (ην) : αδφκαημξ ή ηαημβεναζιέκμξ άκενςπμξ, ημκημζημφπδξ.
«Δίρα λα ηνλ εηδώ ρξόληα, έρεη γίλεη κπίηη θνθηηκάθη».
θόθηξα (ε) : πμθφ ιαηνφ πνζυκζ πμο ημ πεζνίγμκηαζ δφμ άκηνεξ ηαοηυπνμκα.
θνςαξηδηάδσ : απεζθή πμο ακηζζημζπεί ιε ημ ζα ζνπ θόςσ ηα πόδηα. Απυ ημ ηυας+ανίδα.
θνςαληεξήζξα (ε) : ζημοθήηζ ηςκ ιμθοζιέκςκ κενχκ πμο πνμηαθεί δοζεκηενία (θνςαληεξία).
Ρμ ίδζμ ζημοθήηζ ακζπκεφεηαζ ζοπκά ζηα έκηενα ηςκ ζθαβίςκ.
θνςόεκεξνο (ν) : αοηυξ πμο πνυηεζηαζ κα γήζεζ θίβμ αηυιδ ή ημκ ηαηανζέηαζ ηακείξ κα είκαζ
θίβεξ μζ ιένεξ ημο.
«θνςόεκεξνο λα είλαη παλαγία κνπ κε ην θαθό πνπ κνπ θαλε».
θνςνλνύξιεο (ν) : αοηυξ πμο έπεζ ημιιέκδ ή πμθφ ιζηνή μονά. Ξνμθακχξ ακαθένεηαζ επί
γχςκ. Σνδζζιμπμζείηαζ επίζδξ ηαζ ημ νήια θνςνλνπξιηάδσ (ηυας ηδκ μονά ηάπμζμο).
«Ρν κνπιάξη ην θνςνλνύξιηθν…».
«Όηαλ ήηαλε κηθξόο, βνύηαγε ηηο γάηεο θαη ηηο θνςνλνύξιηαδε».
θνςνπνύηζεο (ν) : ιηθ μ ακίηακμξ κα ηάκεζ παζδζά.
θνςνύ (ε) : αοηή πμο ηυαεζ ηαζ νάαεζ ιε ηα θυβζα, θμβμφ.
 79
θξάθνπξα (ηα) : αμοκά, ανάπζα, απυηνδικμξ ηυπμξ. Απυ ηδκ αναακίηζηδ θέλδ kraku-
rine ή ημ αθάπζημ creacuri (απυηνδικα ανάπζα). Γεκ απμηθείεηαζ υιςξ κα είκαζ ζφκεεηδ θέλδ ιε
εθθδκζηέξ νίγεξ (ηνφα άηνα).
«ζα ζαο παξαηήθσ όινπο θαη ζα πάσ λα δήζσ ζηα θξάθνπξα», ήηακ δ απεζθή ιζαξ
ηαηαηαθαζπςνδιέκδξ ιάκαξ.
θξαληάδσ : πεζκάς, οπμζζηίγμιαζ (ηονίςξ βζα γχα υηακ δεκ οπάνπεζ αμζηή). Θξάλε=πείλα.
θξαζόμπγγν (ην) : ημ θίπμξ πμο ζοζζςνεφεηαζ ζηδκ ημζθζά ζε ακενχπμοξ πμο ηα ηζμφγμοκ
ζοζηδιαηζηά.
θξαζνπηαζκέλν (ην) : παγυ παζδί, θεζρυ ζημ ιοαθυ. Ζ εοθάκηαζηδ αοηή θέλδ οπμκμεί υηζ υηακ
ημκ ζοκέθααακ μζ βμκείξ ημο ήηακ ιεεοζιέκμζ βζα αοηυ αβήηε έηζζ!
θξεθνληάδσ : πηίγς, ιαζημνεφς. Θξεθνληά είκαζ δ ιαζημνζά ηαζ θξέθνλεο μζ ιαζηυνμζ. Νζ θέλεζξ
ακαθένμκηαζ ηονίςξ ζημοξ πενίθδιμοξ πηίζηεξ πέηναξ ιε ααζζημφξ εηπνυζςπμοξ ημοξ
Ιαβηαδζκμφξ. Θξεθνλνρώξηα θέβμκηακ ηα πςνζά απυ υπμο πνμένπμκηακ αοημί μζ ιαζηυνμζ πμο
ήηακ βκςζημί ζημ πακεθθήκζμ βζα ηδκ ηέπκδ ημοξ.
θξεκαηδαιηάδνκαη : λεπεζθχκς. Ζ θέλδ ακαθένεηαζ ζημ ακενχπζκμ ζχια, αθθά ηαζ ζηα
λεπεζθςιέκα νμφπα.
«Θξεκαηδαιηάζαλε ηα κνύηξα ηνπ».
θξέλσ : ιζθάς, ζογδηχ. Πηδ ιέζδ θςκή ηαζ ζημκ ανκδηζηυ ηφπμ ζδιαίκεζ δεκ ιζθζέιαζ ιε
ηάπμζμκ.
«Από ηόηε πνπ πέζαλε ν παηέξαο ηνπο, δελ θξελόληαλε ηα αδέξθηα».
θξηαξνκύηεο (ν) : αοηυξ πμο έπεζ ιεβάθδ ηαζ ηονηή ιφηδ ζακ ημο ηνζανζμφ.
θξηάο (ην) : ημ ηνέαξ. Ν πθδεοκηζηυξ είκαζ θξηάηα. Ζ θέλδ ακαθένεηαζ ηυζμ ζημ ηνέαξ ηςκ γχςκ:
«πήγα λα αγνξάζσ κηα νθά θξηάο», υζμ ηαζ ζηδκ ακενχπζκδ ζάνηα: «δελ κπνξνύζε λα
πεξπαηήζεη από ηα πνιιά θξηάηα (πάρνο)».
θξηαησκέλνο (ν) : εοηναθήξ άκενςπμξ, ηαθμηασζιέκμ γχμ.
θξηζαξηά : δ ζμδεζά απυ ηνζεάνζ.
θξηηζέπη (ην) : λενυημπμξ, άβμκμ ηαζ πεηνχδεξ έδαθμξ.
«Δκέλα ν παππνύιεο κνπ θάηη θξηηζέπηα κ’ άθεθε».
 80
θξηηζηαλάσ : ιαζμοθάς ηάηζ ηναβακυ, νμηακίγς. Ξνμθακχξ απμδίδεζ ημκ ήπμ ημο
νμηακίζιαημξ (ηνζηξ). Θξηηζηάληζκα είκαζ ημ ιαζμφθδια ηάπμζαξ ηναβακήξ ηνμθήξ. Θξηηζηαλίδη.
θξνύσ : εκμπθχ, πεζνάγς. Σνδζζιμπμζείηαζ ζοκήεςξ ζημκ ιέθθμκηα (ηνμφλς) ηαζ ζημκ αυνζζημ
(έηνμολα).
«Ξώο θάλεηο έηζη, δε ζ’ έθξνπμα».
θξνύζηαια (ηα) : ηα επζιήηδ ημιιάηζα πάβμο πμο ηνέιμκηακ απυ ημοξ νέθηεξ. Ιυβς ημο
ζπήιαηυξ ημο ηα θέβαιε ηαζ ζπαζηά. Θξνύζηαιν θέβεηαζ ηαζ ημ πμθφ ηνφμ κενυ, εκχ
θξνπζηαιηάδσ ζδιαίκεζ λεπαβζάγς.
θξπαδεξόο (ν): ροπνυξ, παβςιέκμξ. Θξπαδίδσ.
«αάθε ηάηζ πάκμο ζμο, ηνοάδζζε».
θπθινπαληάδσ ή ηπθινπαληάδσ : ζημηεζκζάγς, ζοζημηίγς, εαιπχκς. Δίκαζ ζδζαίηενα
εονδιαηζηή θέλδ επζηαθμφιεκδ ηδκ εζηυκα ηάπμζμο πμο ημκ ηοθίβμοκ λαθκζηά ιε έκα πακί ηαζ
παφεζ κα αθέπεζ ή δεκ αθέπεζ ηαθά. Υζηυζμ απακηάηαζ ιυκμ ζε β΄πνυζςπμ ηαζ ακαθένεηαζ είηε
ζημκ μιζπθχδδ ηαζνυ ή ζημκ πζμκζά, είηε ζηδκ φπανλδ ηαπκμφ ζε έκα πχνμ.
«Ξήξαλ θσηηά ηα δεκάηηα θαη ηπθινπάληαζε νινύζε (παληνύ)».
Κπξηαθάδεο (νη) : Θονζαηέξ.
θσιαξέηδνο (ν) : μπίζεζα, ηχθμξ.
«ηνλ θνπλάεη ηνλ θσιαξέηδν ηεο».
θώιεζξν (ην) : ημ παζδί πμο ιυθζξ βεκκήεδηε. Πδιαίκεζ ςζηυζμ ηαζ ημκ παθζάκενςπμ, ημ
ηςθυπαζδμ.
«Έβξηδε ηε κάλα ηνπ ην παιηνθώιεζξν».
θσιηάληηζα (ε) : δζάννμζα.
θσινβνγθάσ : αμβηάς ζοκέπεζα.
θσινθάζνκαη : θοβίγς απυ ημ αάνμξ, δεκ ακηέπς ημ θμνηίμ.
«Ρν παξαθνξηώζαλε ην κνπιάξη θαη θσιόθαηζε».
θσινθνπξίδσ : ημονεφς ηα μπίζεζα ηςκ πνμαάηςκ. Ξνμθακχξ δ δζαδζηαζία βίκεηαζ βζα κα
δζεοημθφκεηαζ ημ άνιεβια.
 81
θσινθνθίλα (ε) : βοκαίηα ιε ιεβάθεξ πενζθένεζεξ πμο ηα μπίζεζά ηδξ εοιίγμοκ
ημθίκζ, πμκηνμηχθα. Θοιάιαζ ηδ βζαβζά ιμο, πμο ήηακ θεπηή ηζ εοεοηεκήξ, κα απμηαθεί έηζζ
ηάπμζα παπζά βεζηυκζζζα, ηάεε θμνά πμο ιάθθςκακ.
θσινκαδεύνκαη : πθδζζάγς δζζηαηηζηά, πνμζεββίγς φπμοθα, βονμθένκς. Ξμθφ παναζηαηζηή
θέλδ πμο θένκεζ ζημ ιοαθυ ηδκ εζηυκα ηάπμζμο μ μπμίμξ ιεηαηζκείηαζ ηαεζζηυξ βζα κα ιδκ ηζκεί
ηδκ πνμζμπή.
«Ήηαλ νκνξθνθόξηηζν θη νη λεαξνί θσινκαδεύνληαλ γύξσ ηεο».
θσινκαιιηάδσ : ηάεμιαζ ήζοπμξ ηαζ θνυκζιμξ, δεκ ηάκς αηαλίεξ.
«Θσινκάιιηαζε παηδάθη κνπ κηα ζηάια», ήηακ δ ιυκζιδ πανάηθδζδ ηςκ ιακάδςκ ή βζαβζάδςκ βζα
ηα άηαηηα παζδζά πμο δεκ ηάεμκηακ ζε δζοπία ηαζ ημοξ δδιζμονβμφζακ πνμαθήιαηα.
θσινκπνδηάδσ : ηαεοζηενχ, πνμκμηνζαχ. Δπίζδξ ζδιαίκεζ, πνμθαζίγμιαζ δζηαζμθμβίεξ βζα κα
ιδκ ηάκς ηάηζ.
«Ήηαλε λα πάεη λα νξγώζεη θη νύιν θνινκπόδηαδε».
θσινκπξίλνο (ν) : μ αοβενζκυξ.
θσινλνύξη (ην) : ημ ηάης άηνμ ηδξ ζπμκδοθζηήξ ζηήθδξ.
«έπεζα από ην κνπιάξη θαη βάξεζα ζην θσινλνύξη».
θσινπνπιάια (ε) : λαθκζηή ηαζ ίζςξ αδζηαζμθυβδηδ αζαζφκδ Θαηά θέλδ οπμδδθχκεζ ηδκ
επείβμοζα ακάβηδ ηάπμζμο βζα κα αθμδεφζεζ, ηάπμζμο πμο ηνέπεζ βζα κα πνμθάαεζ.
«Ρνλ έπηαζε θσινπνπιάια».
θσινξίδη (ην) : δ νίγα ημο δέκηνμο.
θσινζάξα (ε) : απυημιδ πθαβζά ηαηςθένεζα.
θσινζνύξλνκαη : ζένκμιαζ ηαεζζηυξ θυβς αννχζηζαξ ή αδοκαιίαξ.
θσινζθήλεο (ν) : ζζπκυξ, αδφκαημξ, αοηυξ πμο έπεζ πμθφ ζηεκυ ηχθμ ζακ ζθήκα.
θσινζθημνύξα (ε) : ιεβάθδ ακάβηδ, ζηακαπχνζα. Απυ ημ θώινο + ζθίμηκν.
Κώηζηνο : Θχζηαξ, Θςκζηακηίκμξ. Δπίζδξ άθθα οπμημνζζηζηά ημο ίδζμο μκυιαημξ είκαζ,
Θσζηνύιηαο ηαζ Θσηζηάθνο (δδθαδή μ ιζηνυξ Θχζηαξ ή μ ιζηνμηαιςιέκμξ!).
 82

ι
ιαβδαξηά : δμηυξ πμο ζηδνίγεζ ημ ηααάκζ ή ημκ πάκς υνμθμ, ημοπαζηή.
ιαβξίδσ : πνμζπαεχ ιαηαίςξ.
Ζ θνάζδ «πνύ λα βξσ θαη πνπ λα ιαβξίζσ», ζδιαίκεζ ημκ ιάηαζμ ηυπμ, ηδκ πνμζπάεεζα πςνίξ
απμηέθεζια.
ιαβξνηαλάσ : εκμπθχ ηάπμζμκ, ημκ ηνααμθμβάς.
ιάγαξν (ην) : δ ημζθζαηή πχνα. Ποκήεςξ δ θέλδ ακαθένεηαζ ζηα γχα ηαζ ίζςξ πνμένπεηαζ απυ
ηδκ ανπαία θέλδ ιαπάξα πμο ζδιαίκεζ ημ ίδζμ.
ιάγην (ν) : ημ ιαφνμ πνυααημ ή βίδα.
ιάγθεξε (ε) : ηναζί παιδθήξ πμζυηδηαξ ημ μπμίμ θηζαπκυηακ απυ ημκ ιμφζημ πμο έαβαζκε ζημ
ηέθμξ απυ ηα ηζίπμονα (ζηέιθοθα) ηαζ αναζςκυηακ ιε κενυ.
ιαγθεύσ : ηνειμπαίγς, ζηζνηχ. Ακαθένεηαζ ιυκμ ζηα ιάηζα ηαζ ιάθζζηα ζοκακηάηαζ πάκηα ζημ
β' πνυζςπμ. Ρμ ιάγθεκα ημο ιαηζμφ (ηνέιμοθμ ημο αθεθάνμο), είκαζ απυ ηζξ πζμ ζοκδεζζιέκεξ
πνμθήρεζξ. ΋ηακ θαβηεφεζ ημ δελί ιάηζ ακαιέκμκηαζ εοπάνζζηα κέα, αθθά υηακ θαβηέρεζ ημ
ανζζηενυ ένπμκηαζ ηαηά ιακηάηα ή εα οπάνλμοκ δοζιεκείξ ελεθίλεζξ.
«Ρν ‘μεξα γσ όηη ζα γίλεη ην θαθό, ιάγθεπε ην κάηη κνπ».
ιαγθνδέξλσ : ροπμνναβχ, αανζακαζαίκς.
ιαγθνξνύθη (ην) : νυθδια, κενμοθυ θαβδηυ. Δίκαζ πζεακυκ ημ πνχημ ζοκεεηζηυ ηδξ θέλδξ κα
πνμένπεηαζ απυ ημκ θάνοββα.
ιαγνκειηά (ε) : είδμξ εάικμο πμο μζ ηανπμί ημο ιμζάγμοκ ιε ιζηνέξ ηυηηζκεξ νχβεξ ζηαθοθζμφ.
Θάπμζμζ παθζμί πίζηεοακ υηζ υπμζμξ ημοξ ηνχεζ «ημο ζηεηυηακ ημ ηάημονμ».
ιαγνκνπηδήζξα (ε) : είδμξ αβνζυπμνημο.
ιαγνύζηα (ε) : ιαβημφνα, νααδί ιε θααή.
ιαδηθό (ην) : ημ νμΐ ημο θαδζμφ.
ιαδνθαηόζηαξν (ην) : ιζηνυ δμπείμ βζα ηδκ ιέηνδζδ ημο θαδζμφ πμο πςνμφζε εηαηυ δνάιζα.
ιαδνκπνύθη (ην) : ρςιί αμοηδβιέκμ ζε ζάθηζα. Κηθ μ θζβδζάνδξ, μ άπθοημξ.
ιάδν (ην) : θζαάδζ βζα αμζηή. Απυ ημ ζθάαζημ laz.
 83
ιαζνπξόο (ν) : λακευξ ιε θαηίδεξ, ακμζπηυπνςιμξ. Απυ ημ πμχδεξ θοηυ ιαζνύξη,
πμο απυ ημοξ απμθθμζςιέκμοξ ηανπμφξ ημο βίκεηαζ δ θάαα.
ιαηκνηηληάδσ : πζάκς ηάπμζμκ απ' ημ θαζιυ ηαζ ημκ ηνακηάγς, ημκ δένκς βζα ηα ηαθά.
Οήια…απεζθδηζηυ ηζ αοηυ. Ρμ ακηίζημζπμ μοζζαζηζηυ είκαζ ημ ιαηκνηίληαζκα.
«Αλ ηύρεη θαη πέζεη ζηα ρέξηα κνπ, ζα ηνλ ιαηκνηηληάμσ!».
ιαΐλα (ε) : θαβήκζ. Ξνμένπεηαζ απυ ημ θαηζκζηυ lagena.
ιατλάθηα (ηα) : πμζηζθία αζηεκυιαηνςκ απθαδζχκ.
ιαθνύιη (ην) : ιζηνή θάηα, ιζηνυ ίζζςια πμο ιπμνεί κα ηαθθζενβδεεί.
ιάθθνο (ν) : άθθδ μκμιαζία ημο ανβαθεζμφ.
ιαιαδέξθηα (ηα) : αοημί πμο ημοξ έπεζ ααθηίζεζ μ ίδζμξ κμκυξ. Ξνμθακχξ πνυηεζηαζ βζα
παναθεμνά ηδξ θέλδξ αιιειαδέιθηα.
ιαιαγθίδεο ή ιαγθίηεο (νη) : ηδβακίηεξ.
ιαιαθηάδσ : δζράς πμθφ, λεναίκεηαζ μ θαζιυξ ιμο απυ ηδ δίρα, ημναηζάγς. Δπίζδξ έπεζ ηαζ ηδ
ζδιαζία ημο αναπκζάγς επεζδή ιζθάς ή θςκάγς ζοκέπεζα. Ιαιάθηαζκα είκαζ δ πμθφ έκημκδ δίρα.
«Κηα ώξα ζε θσλάδσ, ιαιάθηαζε ε γιώζζα κνπ».
ιαιάγθηαρηνο (ν) : ιοβζάβηζπημξ, ιή ιμο άπημο.
ιάκηα (ε) : ηέναξ ιε βοκαζηεία ιμνθή πμο ηνεθυηακ ιε αίια ζφιθςκα ιε ηδ ιοεμθμβία. Πηα
παζδζηά ιαξ πνυκζα ήηακ έκα ζφκδεεξ θυαδηνμ βζα ζοκεηζζιυ ηαζ οπαημή. Ιάιζα ςζηυζμ
παναηηδνίγεηαζ δ αάκαοζδ ηαζ δφζηνμπδ βοκαίηα.
«Λύρησζε, έια κέζα γηαηί ζα ζε πάξνπλ νη ιάκηεο».
ιακπαξδώλνκαη : λαπθχκς, ηεκηχκμιαζ, απθχκμιαζ. Κεηαθμνζηά επίζδξ ζδιαίκεζ δεκ
δμοθεφς, ηειπεθζάγς. Ρμ άναβια ηαζ δ λάπθα θέβεηαζ «ιακπάξδσκα».
«Ιακπαξδώζνπ εζύ θη νη δνπιεηέο ζα γίλνπλ κνλαρέο ηνπο», είκαζ ιζα εζνςκζηή έηθναζδ.
ιακπίθν : ηαεανά, δζαοβή.
«Έβγαια θέηνο έλα θξαζί ιακπίθν».
ιάκπξεκα (ην) : ενπμιυξ ημο πάζπα ηαζ θήλδ ηδξ κδζηείαξ. Ιακπξεύσ.
«άληε λα ξζεη ην ιάκπξεκα λα ιαδώζνπκε ην αληεξάθη καο».
 84
ιακπξίηζα (ε) : έκημιμ ιε ιαφνεξ ηαζ ηυηηζκεξ ηδθίδεξ. Δπεζδή ειθακίγεηαζ ηδκ
άκμζλδ, πήνε ημ υκμιά ημο απυ ηδ Ιαιπνή.
Λάκπσ : δ Δοθαιπία.
ιαπάληη : είκαζ επίννδια πμο ζδιαίκεζ ηαεανά, εφημθα, αλυδεοηα. Σνδζζιμπμζείηαζ βζα κα
δδθχζεζ υηζ ηάπμζμξ πενκάεζ ηαθά δίπςξ ηυπμ ηαζ πνμζπάεεζα.
«Δίρε ηε γπλαίθα ηνπ λα δνπιεύεη θη εθείλνο ηελ έβγαδε ιαπάληη».
ιαπαηζηάθηεο (ν) : αοηυξ πμο έπεζ ιεβάθα αθηζά ηαζ πανάθθδθα πνμξ ημ πνυζςπμ.
ιαξνκαλάσ ή ιαξνκαλίδσ : ηαθαζπςνχ, ζηεκμπςνχ, ηαημιεηαπεζνίγμιαζ ηάπμζμκ.
«Ζ λύθε ηεο δελ ηεο θεξλόηαλε θαιά, ηε ιαξνκάλαε».
ιαηαλάσ : αάγς ηα κεμβέκκδηα ανκζά ηαζ ηαηζίηζα κα εδθάζμοκ ζε άθθεξ ιακάδεξ πμο έπμοκ
βάθα ηαζ δεκ ανιέβμκηαζ βζα αοηυ ημ ζημπυ.
ιαηδόλη (ην) : εοθφβζζημ άημιμ, θοβενυημνιμ.
ιαηώλσ : εθαηηχκς, θζβμζηεφς.
«Ήπηα κηα αζπηξίλε θαη κε ιάησζε ν πόλνο».
ιαθαδάλα (ε) : βοκαίηα πμο επζαάθθεηαζ ιε ηδ βθχζζα ηδξ, βθςζζμφ.
ιαθηαθάσ : πθαηζμονίγς, ανέπμιαζ.
ιάθησ : ηνχς θαίιανβα, ηαηαπίκς ιε ευνοαμ, ηαηαανμπείγς. Σνδζζιμπμζείηαζ πάκηα εζνςκζηά
ηαζ δ ενχηδζδ «έιαςεο;» βίκεηαζ ιε αβακάηηδζδ ή αδεθοβιία. Απυ ηδ ανπαία μιδνζηή θέλδ
ιάπησ πμο ζδιαίκεζ πίκς ιε απθδζηία, νμοθάς. Ιάςηκν είκαζ δ θαζιανβία. Ξνμένπεηαζ απυ ημ
ανπαίμ νήια ιαθύηησ, πμο έπεζ ηδκ ίδζα ζδιαζία.
ιαρίδη (ην) : ηηήια πμο έπεζ απμηηήζεζ ηάπμζμξ ιε ηθήνςζδ. Δίκαζ ίδζαξ εηοιμθμβίαξ υπςξ μζ
θέλεζξ θαπκυξ, θαπείμ ηθπ.
ιαρηάξα κνπ : έηθναζδ ζημ άημοζια ηαημφ ιακηάημο. Δπίζδξ έηθναζδ ηνοθενυηδηαξ.
«αρ ηη ήηαλ απηό πνπ έγηλε ιαρηάξα κνπ ε καύξε».
ιαρηαξίηζα κνπ : έηθναζδ αβάπδξ, αθθά ζοπκά ηαζ εζνςκίαξ.
«ηα θόξησζεο ζηνλ θόθθνξα ιαρηαξίηζα κνπ;».
ιαςάλα (ε): είδμξ κυζηζιμο πμνηανζημφ.
ιεβέηη (ην) : ηαγάκζ θίβμ ιζηνυηενμ απυ ημ ηαηηάαζ. Ιέβεηαζ ηαζ ραξαλί.
 85
ιεβίζα (ε): ζημοθήηζ πμο παναζζηεί ζημ έκηενμ, δ αζηανίδα. Απυ ηδκ ανπαία θέλδ
έικηλζα.
ιεγγέξα (ε) : ηαπάηζ ημο (ηδξ) ηέηγενδ(ξ).
ιείμα (ε) : αθιονυ ή πζηάκηζημ έδεζια πμο ζοκήεςξ ζοκμδεφεζ ηα ηφνζα θαβδηά, (αναζηά,
ζμφπεξ, θαζμθάδα ηθπ.). Πηζξ ιείμεο πενζθαιαάκμκηαζ ηα αθιονά ηονζά, δ ηαπκζζηή νέβηα, δ
θαηένδα, ηα θμοηάκζηα ηαζ δζάθμνα άθθα. Θαηά ιία άπμρδ πνμένπεηαζ απυ ημ ανπαίμ ιείρσ
(γιύθσ). Ίζςξ υιςξ δ νίγα ηδξ θέλδξ κα είκαζ ημ ανπαίμ ιίρλνο πμο ζδιαίκεζ θαίιανβμξ, απ' υπμο
πνμένπμκηαζ μζ θέλεζξ θζπμοδζά ηαζ θζπμφδδξ. Ακ ζζπφεζ δ δεφηενδ πενίπηςζδ, ηυηε μ μνευξ ηνυπμξ
βναθήξ είκαζ ιίμα.
ιετκόλη (ην) : ημ θειυκζ.
ιεηξηαζκέλνο (ν) : ιαναβηζαζιέκμξ, ιαναιέκμξ. Γδθαδή ιμζάγεζ ζακ ημ ιαναιέκμ θεζνί.
ιεηηνπξγεηά (ε), ύςσκα (ην) : ημ πνυζθμνμ ζηδκ εηηθδζία.
ιεηςάδα (ε) : έθθεζρδ, εθαηηςιέκδ ελοπκάδα.
ιεθάλα (ε) : απυνηαβμξ, θαβάξ. Ζ ημζθζά ημο πανμιμζάγεηαζ ιε θεηάκδ πμο πςνάεζ πμθφ
θαβδηυ.
ιεθαληάδσ : ηνχς πμθφ ηαζ βνήβμνα.
«Ιεθάληαζε κηα γαβάζα θξηάο».
ιειώλσ : γαθίγς, εμθχκς ημ ιοαθυ. Ζ γαθάδα ηαζ ημ ευθςια ημο ιοαθμφ θέβεηαζ ιέισκα.
Απακηά επίζδξ ηαζ ζηδκ παεδηζηή θςκή (ιειώλνκαη).
«Ρνλ έρεη ιειώζεη ν ππξεηόο θαη θνηκάηαη».
«Πηεθόκνπλ ώξα ζηνλ ήιην θαη ιειώζεθα».
ιεκπεζνπξηά (ε) : υπθμξ, πθήεμξ ηυζιμο. Ζ πνμέθοζδ ηδξ θέλδξ ιεκπέζεο είκαζ ημονηζηή πμο
ζήιαζκε ημκ ακηάνηδ, ημκ γμνιπά. Ιειπέζδδεξ επί ημονημηναηίαξ ήηακ άηαηηα ζηναηζςηζηά
ηιήιαηα Αναακζηχκ πμο ακαθάιαακακ επ’ αιμζαή ηδ θφθαλδ δνυιςκ, πενζμπχκ ηθπ.
«έπεζε ηέηνηα ιεκπεζνπξηά πνπ δελ πξνθάλακε λα θάκε έλα κεδέ».
ιεζηάξα (ε) : δ πνμααηίκα πμο έπεζ ποηκυ ηαζ ανχιζημ ιαθθί. Δπίζδξ δ βοκαίηα πμο δεκ
θμφγεηαζ ηαζ δεκ πενζπμζείηαζ ηα ιαθθζά ηδξ.
«Δίλαη ην καιιί ηεο ζαλ ηε ιεζηάξα ηελ πξνβαηίλα».
 86
ιεηόλη, ιεηνλάθη (ην) : πμθφ αδφκαημξ, ηάηζζπκμξ. Ξζεακυκ κα πνμένπεηαζ απυ ηδ
θέλδ θεπηυξ. Ποκακηζέηαζ ιυκμ ζημ μοδέηενμ βέκμξ, υπςξ άθθςζηε ηαζ ανηεημί άθθμζ ιεζςηζημί
παναηηδνζζιμί, ίζςξ βζαηί ιε ημκ ηνυπμ αοηυ απμδίδεηαζ ηαθφηενα δ εκηφπςζδ υηζ ηάπμζμξ είκαζ
ηάης απυ ηα ημζκά ακενχπζκα ιέηνα.
ιερξίκη (ην) : εθεεζκυξ, ηνζζάεθζμξ. Κε ημ πνυεεια παιην- ζδιαίκεζ ημκ ηαηυ παναηηήνα ή ημκ
ηζπμηέκζμ άκενςπμ (υ,ηζ πενίπμο ηζ μ θεπνίηδξ). Ίζςξ κα πνμένπεηαζ απυ ηδκ ανπαία θέλδ ιέρξηνο,
πμο ζδιαίκεζ ινμόο.
ιερσλνύδη (ην) : ημ κεμβέκκδημ ανέθμξ.
ιεκάξγηα (ηα): δειάηζα ζζηδνχκ.
ιεκεξλάσ : λεθδιενίγς.
ιηαγθνπξόο, ιηαγθνπξνκάηεο (ν) : αοηυξ πμο έπεζ ιεζςιέκδ υναζδ, πμο ηάκεζ πνμζπάεεζα βζα
κα δζαηνίκεζ ηάηζ. Άθθςζηε οπάνπεζ ηαζ ημ νήια ιηαγθνπξίδσ πμο ζδιαίκεζ υηζ ιζζμηθείκς ηα
ιάηζα βζα κα δς ηάηζ ζοβηεηνζιέκμ. Ρμ μοζζαζηζηυ είκαζ ημ ιηαγθνύξηζκα ή ιηαγθνύληζκα.
«Απηόο ίζηα πνπ ιηαγθνπξίδεη», ζδιαίκεζ ιυθζξ πμο αθέπεζ.
«Ρα αζηέξηα ιηαγθνπξίδνπλε», δδθαδή απκμθέββμοκ.
ιηάξνο (ν) : πμζηζθυπνςιμξ, πανδαθυξ. Ακαθένεηαζ ηονίςξ ζημ πνςιαηζζιυ ηςκ γχςκ ηαζ
ζπακζυηενα βζα ακενχπμοξ (εζνςκζηά). Απυ ηδκ αναακίηζηδ θέλδ lare.
ιηάξηδα ή ιηάξηδα (ε) : πμοθί πμο πήνε ημ υκμιά ημο απυ ηδ ζοκήεεζα πμο έπεζ κα ημζηάεζ ηαηά
ημκ ήθζμ.
ιηαξίδσ : δζαηνίκς, ιυθζξ πμο λεπςνίγς ηάηζ.
«κε ην δόξη ιηαξίδεη ηα θεθαιαία ζηελ εθεκεξίδα».
ιηαξνθξύδεο (ν) : αοηυξ πμο έπεζ θζάνα (πανδαθά) θνφδζα.
ιηαζηά (ε) : πμζυηδηα απθςιέκμο ηναπακά ή ποθμπίηαξ βζα κα λεναεεί ζημκ ήθζμ.
ιηγαδηάδσ : παίνκς έκακ οπκάημ, θαβμημζιάιαζ.
«ην κεζεκέξη κεηά ην θαΐ ιηγαδηάδσ κηα ζηάια».
ιίγδα (ε) : θζςιέκμ θίπμξ απυ πμζνζκυ ηνέαξ, ιε ημ μπμίμ άνηαζκακ ηα θαβδηά.
ιηγνηάξη (ην) : πμθφ θίβμ, οπυθμζπμ.
«ημκηεφς κα ημ μνβχζς, έκα θζβμηάνζ έπς αηυια».
 87
ιηγώλνκαη ή αλαιηγώλνκαη : κζχες θζβμφνα. Ξνμένπεηαζ απυ ημ ανπαίμ νιηγώ.
Λίεξε : δ Ιοβενή
ιηζαξνπάηη (ην) : δ πθδβή ζημ πέθια. Πφκεεηδ θέλδ (θζεάνζ + πάηδια), πμο εοιίγεζ ηζξ δφζημθεξ
ζοκεήηεξ ζηζξ μπμίεξ γμφζακ μζ παθζυηενμζ, υπμο ζοπκά ήηακ ακαβηαζιέκμζ κα πενπαημφκ
λοπυθδημζ.
ιηζαξνπέηακα (ην) : δ ιζηνή ηαζ ημκηζκή απυζηαζδ, απυ εδχ ιέπνζ εηεί, (ιεηαθμνζηά υζμ
ιαηνζά θεάκεζ ιζα πέηνα πμο εηζθεκδμκίγεηαζ).
«Από ην έλα ρσξηό ζη’ άιιν νύηε έλα ιηζαξνπέηακα δελ είλαη».
ιηιηά (ηα) : ζημθίδζα, ημζιήιαηα. Ζ θέλδ ζοκήεςξ πνδζζιμπμζείηαζ εζνςκζηά βζα ηζξ βοκαίηεξ πμο
παναζημθίγμκηαζ.
«γηα πνύ ην ‘βαιεο κε όια θηνύλα ηα ιηιηά πνπ θνξάο;»
ιηκαξίδσ : ηνμιάγς, εηθμαίγς.
«ηνλ είδα λύρηα θαη ιηκάξηζα».
ιηκνμίθηεξν (ην) : είδμξ βεναηζμφ, ηζνηζκέγζ. Κηθ μ άζπδιμξ, μ ηαπεηηζηυξ.
«παλαίξηα γπλαίθα θαη πήγε θαη πήξε απηό ην ιηκνμίθηεξν»,
ιηκνηάγαξν (ν) : εζνςκζηά μ πεζκαζιέκμξ, μ δζαημκζάνδξ.
ιηκνύξα ή ιηκαληέξα (ε) : πείκα, απμνηαζζά.
«ηνλ έπηαζε ιηκνύξα θαη δελ ζηακαηάεη λα ηξώεη».
ιίκπα (ε) : ιεβάθμ ιεηαθθζηυ δμπείμ υπμο θοθάζζεηαζ ημ θάδζ. Ρμ ιηκπί είκαζ ημ ιζηνυ δμπείμ
θαδζμφ. Απυ ημ ζηαθζηυ limba (ημζθυηδηα) >εκεηζηυ lembus > ανπαίμ εθθδκζηυ ιέκβνο.
ιηκπηά, πιύζηξα (ε) : ημίθμξ ηζζιεκηέκζμξ πχνμξ βζα ημ πθφζζιμ ηςκ νμφπςκ.
Ληαθνύηζνο (ν) : πασδεοηζηά ή εζνςκζηά μ Ιζαξ (Ζθίαξ).
ιηνθόθθη (ην) : ημ οπυθεζιια ηςκ ιηηξηβηώλ (εθαζμηνζαείςκ) πμο δίκεηαζ βζα ηνμθή ζηα γχα.
ιηνθξίδεη (ην θεγγάξη) : είκαζ πακζέθδκμξ, βίκεηαζ δδθαδή ιεβάθμ ζακ ήθζμξ. Ιηόθξηζε είκαζ δ
πακζέθδκμξ.
ιηνληίξη (ην) : είδμξ ιζηνήξ ζαφναξ.
ιηνπάλα (ε) : ημ ιεβάθμ πακί πμο ζηνχκεηαζ ηάης απυ ηζξ εθζέξ ηαηά ηδ ζοβημιζδή ημο ηανπμφ.
ιηόπξα (ε) : βεναζιέκδ βίδα. Δζνςκζηά δ βνζά πμο δεκ ημ αάγεζ ηάης.
 88
«γηα ηήξα ηε ιηόπξα πνπ ζηνιίδεηαη λα πάεη ζηελ εθθιεζηά».
ιηηξίβα (ε) : δ πέηνα πμο έζηοαακ ηζξ εθζέξ ή ενοιιάηζγακ ημ πμκηνυ αθάηζ.
ιηρλάσ ή ιηρλίδσ : δζαπςνίγς ημκ ηανπυ ηςκ δδιδηνζαηχκ απυ ημ άπονμ ιε ημ θφζδια ημο
αένα. Ζ ανπαία θέλδ ιηρλώ έπεζ ηδκ ίδζα ζδιαζία. Δπίζδξ εζνςκζηά πνδζζιμπμζείηαζ ιε ηδκ έκκμζα
ημο ηαεοζηενχ, πνμκμηνζαχ.
«Θα ην θαο θακηά θνξά ην θαΐ ζνπ ή ζα ην ιηρλίδεηο;».
ιόδην ή ιόδνο : ημ ιένμξ πμο ημζιμφκηαζ ηα βμονμφκζα.
Ζ θνάζδ «έπεζε ζην ιόδην» ζδιαίκεζ εζνςκζηά υηζ ηάπμζμξ ημζιάηαζ πμθφ ηαζ δεκ ημκ κμζάγεζ
ηίπμηα.
ιότδν (ην) : ηζμοθμφθζ, αθέθζα.
ινθάληθν : ημ θμοηάκζημ.
ιόηδα (ε) : πνυπεζνα ζηεβαζιέκμξ πχνμξ βζα ηδκ δζαιμκή ηςκ πμζικίςκ. Ξνμένπεηαζ απυ ηδκ
εκεηζηή θέλδ lozza, πμο ζδιαίκεζ ελχζηδξ.
ινηζηάξη : επίννδια πμο ζδιαίκεζ πμθφ ανεβιέκα, ιμοζηειέκα.
«Ρνλ βξήθε ε λεξνπνληή ζην δξόκν θαη γύξηζε ινηζηάξη».
Κενζηέξ θμνέξ πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ ζακ μοζζαζηζηυ ηαζ οπμδδθχκεζ ημ θαβδηυ (ιάθθμκ ζε νεοζηή
ιμνθή).
«Έπεζε ζην ινηζηάξη», είκαζ ιζα εζνςκζηή έηθναζδ πμο ζδιαίκεζ έπεζε ιε ηα ιμφηνα ζημ θαΐ.
ινπβί (ην) : πενίαθδια, ηέθοθμξ, θςαυξ.
ινύγθα (ε) : ημ άκς άηνμ ημο ιδνμφ πμο ένπεηαζ ζε επαθή ιε ημκ ημνιυ. Πφιθςκα ιε ηζξ
ακαικήζεζξ ιζαξ βενυκηζζζαξ, ηα παθζυηενα πνυκζα ημ ζδιείμ αοηυ ημο ζχιαημξ ενεεζγυηακ
εφημθα ηζ επζιμθοκυηακ, πνμθακχξ απυ ηα ηναπζά εζχνμοπα πμο θμνμφζακ ηυηε. Ζ εεναπεία
ήηακ ημ ηνφπδια ιε αβηάεζα βζα κα θφβεζ ημ πφμκ.
ινύδα : ποηκυθοθθμ δέκηνμ ή εάικμξ πμο ηάης ημοξ ιπμνεί ηακείξ κα πνμζηαηεοεεί απυ ηδ
ανμπή.
ινπκάθη (ην) : ηνοθενυξ αθαζηυξ δέκδνμο. Κεηαθμνζηά ακαθένεηαζ ηαζ ζε ιζηνά παζδζά υηακ
ανπίγμοκ κα ρδθχκμοκ.
ινπκίλη (ην) : ημ θοηίθζ ημο ηακηδθζμφ. Απυ ημ εκεηζηυ lumin.
 89
ινύκπα (ε) : ημζθυηδηα βειάηδ κενυ.
«Ξάηεζε κέζ’ ζηε ινύκπα θη έγηλε ινύηζα».
ινύκπαξδνο (ν) : εοεοηεκήξ, μθυνεμξ, ζηδηυξ.
ινπκπνύθη ή ινπκπνύζη (ην) : Ρμ αναπμζίηζ υπςξ ένπεηαζ απυ ηα πςνάθζα πνζκ λεζπονζζηεί.
Αοηυ πμο απμιέκεζ ιεηά ημ λεζπφνζζια ημο αναπμζζηζμφ ηαζ ημ δίκμοκ βζα ηνμθή ζηα μζηυζζηα
γχα, θέβεηαζ…θαξπνύδη. Υζηυζμ, πνμθακχξ θυβς ημο ζπήιαηυξ ημο, πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ ςξ
απεζθή βζα αοημφξ πμο δεκ ζοβηναημφκ ηα … αένζά ημοξ.
«Πηακάηα λα πνξδίδεηο, γηαηί ζα ζνπ βάισ ινπκπνύθη».
ινπκπνπληάδσ : ηνχβς ιε αμοθζιία, ηαηαανμπείγς.
«Ρέζζεξνη λνκαηαίνη θαη ινπκπνπληάζαλε έλα αξλί νιόθιεξν!».
ινπκσρηόο (ν) : ιμοθςπηυξ. Ακηίζημζπα οπάνπεζ ηαζ ημ νήια ινπκώλσ πμο ζδιαίκεζ θμοθάγς.
ινύξα (ε) : εοθφβζζηδ αένβα απυ ηθαδί δέκηνμο ή θοηζηυ αθαζηυ. Ζ θμφνα, ημοθάπζζημκ ηα
παθζυηενα ηα πνυκζα, ζζμδοκαιμφζε ιε ηδκ…αβία νάαδμ. Ήηακ έκα απυ ηα πζμ ααζζηά ιέζα πμο
πνδζζιμπμζμφζακ μζ δάζηαθμζ ηαζ μζ βμκείξ βζα κα απεζθμφκ ή ηαζ κα ηζιςνμφκ ημοξ αδζάααζημοξ
ηαζ ημοξ ακοπάημμοξ.
«θάηζε ήζπρα γηαηί ζ' αξπάμσ ηε ινύξα».
ινπξίδα (ε) : δ ακηνζηή γχκδ. ΢πήνλε ιέζμ απεζθήξ ή ηζιςνίαξ απυ ημοξ παηενάδεξ ιαξ.
«Έβγαιε ηε ινπξίδα θαη ηνλ έθαλε καύξν!».
ινύξκπαο (ν) : θαβάξ, θαίιανβμξ, απυνηαβμξ.
ινπηζίδνκαη : ανέπμιαζ, δνμζίγμιαζ.
«ινπηζίζηεθα ιηγάθη γηαηί θάλεη θσηηά (πνιιή δέζηε).
ιπγηά (ε) : δ θοβανζά.
ιπθνδνθάλα (ε) : ιεηαθμνζηά δ δοκαηή αθθά ηαζ ζηθδνή βοκαίηα.
«Θα ηνλ ζηείιεη γξήγνξα ζηνλ ηάθν απηή ε ιπθνδνθάλα».
ιπθνθάγσκα (ην) : ηονζμθεηηζηά ζδιαίκεζ ημ απμιεζκάνζ εκυξ γχμο πμο ημ ηαηαζπάναλε μ
θφημξ. Κεηαθμνζηά ςζηυζμ πμο πνδζζιμπμζείηαζ δδθχκεζ ημκ ηαημθηζαβιέκμ. Θαηά ιία άθθδ
έκκμζα δε, δδθχκεζ ημκ άβανιπμ άκενςπμ ηαζ ημκ επζεεηζηυ, πνμθακχξ ημκίγμκηαξ ηδκ
ζοιπενζθμνά ημο θφημο πανά ημ απμηέθεζιά ηδξ.
 90
«Γελ άθεθε ηίπνηα όξζην ην παιηνιπθνθάγσκα».
ιπθνθακειηά : πμθοιεθήξ μζημβέκεζα πμο πεζκάεζ, πμο δεκ πμνηαίκεζ.
ιππνθξαηάσ : πεκεχ.
ιπζζηαθό (ην) : δ θφζζα. Υζηυζμ, δ θέλδ πνδζζιμπμζείηαζ πζμ ζοπκά ζημκ πθδεοκηζηυ
(ιπζζηαθά), βζα κα παναηηδνίζεζ ηδκ επζεεηζηυηδηα ηάπμζμο ή ηδκ εηνδηηζηή ημο ζοιπενζθμνά. Ζ
έηθναζδ «έθαγε ηα ιπζζηαθά ηνπ», ζδιαίκεζ υηζ ηάπμζμξ δεκ έιεζκε μφηε ζηζβιή ήζοπμξ
ακαζηαηχκμκηαξ ημοξ βφνς ημο.
ιπρλνζηάηεο (ν) : έκα ζηεκυ ζακίδζ απυ υπμο ηνειμφζακ ημ θοπκάνζ.
ισβόο (ν) : αδφκαιμξ, αζεεκζηυξ, θεζρυξ, ηαημιεηαπεζνζζιέκμξ. Ξνμένπεηαζ απυ ηδκ ανπαία
θέλδ ιεισβεκέλνο πμο ζήιαζκε αθξσηεξηαζκέλνο. Πηδ Βογακηζκή πενίμδμ ισβόο θεβυηακ μ
θεπνυξ ηαζ ιώβα δ θέπνα.
ιώζξα (ε) : ηάηζ ημ αζήιακημ, ημ εοηεθέξ. Κηθ μ ηζπμηέκζμξ άκενςπμξ, μ παναηαηζακυξ. Ζ θέλδ
πνμένπεηαζ απυ ημ ήινο = θαξθί (ηδ ιφηδ ημο μπμίμο ιεηά ημ ηαθίβςια ηςκ γχςκ ηδκ έημαακ ηαζ
ηδκ πέηαβακ).

κ
καγάξα (ε) : ανςιζά, αηαεανζία, αεαήθςζδ. Κεηαθμνζηά είκαζ μ εθεεζκυξ άκενςπμξ.
Καγαξίδσ ζδιαίκεζ ακηίζημζπα θενχκς, ημπνίγς, ιμθφκς ηαζ καγαξηζκέλνο είκαζ μ αέαδθμξ, μ
ακήεζημξ. Δίκαζ πζεακυκ κα πνμένπεηαζ απυ ημ κηαξόο (ιμθοζιέκμξ, αηάεανημξ).
«Θιέςαλε ηελ εηθόλα απ’ ην εθθιεζάθη, κεγάιε καγάξα!».
Μαγδάισ : δ Καβδαθδκή.
«Οε θαιώζ’ ηε ηε Καγδάισ / κε ην ζηόκα ην κεγάιν», είκαζ έκα παζβκζχδεξ δίζηζπμ.
καγέξεκα (ην) : δ ζοκμθζηή πμζυηδηα απυ ηναπακά ηαζ ποθμπίηεξ πμο θηζάπκμκηαζ ημ ηαθμηαίνζ
βζα ηζξ ακάβηεξ ιζαξ μζημβέκεζαξ υθμο ημο πνυκμο.
καγεξεςηά (ε) : ιαβενζά, πμζυηδηα ηνμθίιςκ πμο πνεζάγμκηαζ βζα παναζηεοή θαβδημφ.
«κάδσμα ιίγα ιάραλα από ηνλ θήπν, θηάλνπλε γηα κηα καγεξεςηά».
κάγθαλα (ηα) : ένζδεξ, ηζαηςιμί. (Πδι. ηα κάγγαλα ήηακ πμθειζηέξ ιδπακέξ ηςκ Βογακηζκχκ).
 91
καγθαλίδσ : ηάκς ιαζμφνζα βζα ημκ ανβαθεζυ.
καγθαθάο (ν) : αθάηαξ, αναδφκμοξ.
καγθιάξαο (ν) : ορδθυζςιμξ, μβηχδδξ, ηνειακηαθάξ. Απυ ημ αθάπζημ manglar.
καγθνπληάδσ : ζοννζηκχκμιαζ, ιαναίκμιαζ, γανχκς.
«ηη έπαζεο θαη θάζεζαη έηζη καγθνπληαζκέλνο;».
καδά : επζθχκδια πμο θέβεηαζ εζνςκζηά ζε ηάπμζμκ πμο έπεζ πανάθμβεξ απαζηήζεζξ. Δίκαζ
παναθθαβή ημο ακδά (αι δε).
«Καδά πνπ ζα μεθηλήζσ λα πάσ ηέηνηα ώξα».
καδόο (ν) : μ ιαθαηυξ, αθθά ηαζ δ ρίπα ημο ρςιζμφ.
καδνπθέθαινο (ν) : θαθαηνυξ.
καδεξό (ην) ή κάληδα (ε) : ηυπμξ αηαθθζένβδημξ ηαζ πμνηανζαζιέκμξ. Δπίζδξ ιε ηδ θέλδ κάδα ή
κάληδα εκκμείηαζ ζδιείμ ημο εδάθμοξ ιε ποηκυ ηαζ ημκηυ πμνηάνζ.
κάδεςε (ε) : ζοβηέκηνςζδ ακενχπςκ, ιάγςλδ.
καδνύθια (ε) : απμεέιαηα ηνμθήξ, εθυδζα, βενυ ημιπυδεια. Ξαθζυηενα ήηακ ιζα απαναίηδηδ
δζαδζηαζία βζα ημοξ ηαημίημοξ ηςκ μνεζκχκ πςνζχκ πμο απμηθείμκηακ απυ ηα πζυκζα ηαζ δνυιμζ
ηαζ ζοβημζκςκίεξ δεκ οπήνπακ.
καδσρηηθά (ηα) : μζ αιμζαέξ ηςκ ενβαηχκ ηζ άθθεξ δαπάκεξ βζα ημ ιάγεια θνμφηςκ, ηανπχκ.
καζέο : θμζπυκ.
καθξπζθνηλίδσ : επζιδηφκς ημ ζημζκί ημο γχμο βζα κα έπεζ ημ πενζεχνζμ κα αυζηεζ ζε
ιεβαθφηενδ αηηίκα. Κεηαθμνζηά ζδιαίκεζ θθοανχ ή ημ παναηνααάς.
«Ρν καθξπζθνίληδε κηα ώξα κέρξη λα θηάζεη ζην ςεηό».
καιαβνπηάσ : ηθέας, μζηεζμπμζμφιαζ πανάκμια. Καιαβνύηεκα.
«έιεηπε ζηελ Ακεξηθή θαη ηνπ ην καιαβνύηεμε ην ρσξάθη».
καιαβξάζη (ην) : αηαηαζηαζία, ηαναπή, θαζανία. Πε άθθα ιένδ ζοκακηάηαζ ζοκήεςξ ςξ ιάθε-
ανάζε.
«Ρζαθσζήθαλε ζην θαθελείν θη έγηλε καιαβξάζη».
καιαγνύξδεο (ν) : ιαθαβάκαξ, ιζηνμαπαηεχκαξ, ηυθαηαξ. Καιαγνπξδάσ, καιαγνύξδηζκα.
«είδεο ν καιαγνύξδεο, πήξε ηε κεγαιύηεξε πξνίθα...».
 92
καιαζξνκνύηξεο (ν) : αοηυξ πμο έπεζ πμθφ θανδφ πνυζςπμ.
καιαθνηνπηά (ε) : έδαθμξ πςνίξ πέηνεξ ηαζ ιαθαηυ.
καιαζηνύπα (ε) : ζθμοββανίζηνα.
καιέηζηθν (ην) : ημ ιζηνυ παζδί. Απυ ηδ ζθάαζηδ θέλδ malecko.
καιίλα (ε) : κυζμξ, ηνομθυβδια. Ποπκά δ θέλδ θέβεηαζ ηαζ ιεηαθμνζηά βζα κα δδθχζεζ ηδκ
ηνειμφθα ηάπμζμο πμο θμαάηαζ ή ημκ ηνμιμηναημφκ. Απυ ημ ζηαθζηυ malanno.
«Κόιηο ε κάλα ηνπ άξπαδε ηε ινύξα, εθείλνλ ηνλ έπηαλε καιίλα».
καιιηάδσ : αβάγς ιαθθζά. Κηθ πμνηανζάγς, θοηνχκς, πνμμδεφς.
«έβξεμε θαιά θαη καιιηάζαλε ηα ζπαξηά».
«βξήθε θαιή δνπιεηά θαη κάιιηαζε».
καιιάηνο (ν) : ιαθθζάξ, αημφνεοημξ. Κηθ μ παπάξ.
καινύηζα (επηξ): ηζαθαηςιέκμ, γανςιέκμ.
«Θα βγεηο ζηελ αγνξά κε θηνύλν ην πνπθάκηζν πνπ είλαη κπίηη καινύηζα;».
καιηέδηθν (ην) : θοθή αζβμπνμαάηςκ ιε νζπηά αοηζά ηαζ ηαθή βαθαηημπαναβςβή.
κακνύξη (ην) : ιζηνυ παζδί.
κακνύθαια-ζηξαηδνύθαια : εκηεθχξ ηίπμηα, δμοθεζά πςνίξ ακηαιμζαή. Ξάκε ηζ μζ δομ θέλεζξ
ιαγί, εκχ ιενζηέξ θμνέξ πνδζζιμπμζείηαζ ιυκμ δ πνχηδ ιε ηδκ ίδζα ζδιαζία. Ζ ιαιμοηαθζά είκαζ
έκα θοθθμαυθμ δέκηνμ πμο θέβεηαζ ηαζ ημοηζμοπζά.
«Αλ δελ πάσ λα καγεξέςσ, ζα θάηε κακνύθαια ζηξαηδνύθαια».
«Έλα ρξόλν δνύιεπε θη από ιεθηά κακνύθαια».
καλάιη (ην) : ιακμοάθζ, ηδνμπήβζμ. Ξνμένπεηαζ απυ ηδκ ζηαθζηή θέλδ manuale.
καλαζηήξη (ην) : ενδιςιέκμ ζπίηζ, ηαημνίγζημ, ηαηαναιέκμ. Δίκαζ πανάθναζδ ηδξ θέλδξ
ιμκαζηήνζ, υπμο ηαηά ηακυκα πανμοζζάγεζ εζηυκα ενήιςζδξ. Δδχ ίζςξ οπεζζένπεηαζ ηαζ ή
ανκδηζηή άπμρδ πμο έπεζ μ πενζζζυηενμξ ηυζιμξ βζα ηάπμζμοξ πμο εβηαηαθείπμοκ ηα εβηυζιζα
ηαζ ηθείκμκηαζ ζε ιμκαζηήνζα.
«ηώξα πνπ αξξώζηεζε ηη λα ην θάλεη ην καλαζηήξη πνπ ‘ρηηζε».
καλαζηεξνβαιεκέλε (ε) : αοηή πμο μζ βμκείξ ηδξ ηδκ έααθακ ζε ιμκαζηήνζ κα βίκεζ ηαθυβνζα
επεζδή ηδκ είπακ ηάλεζ.
 93
καληακνύληαο (ν) : αοηυξ πμο ακαηαηεφεηαζ ζε βοκαζηείεξ οπμεέζεζξ, ημοηζμιπυθδξ,
αδζάηνζημξ.
«κίια πην ζηγά γηαηί έξρεηαη απηόο ν καληακνύληαο».
καληάξα (ε) : είδμξ ηθαδεοηδνζμφ.
καλίηζα (ε) : δ βζαβζά.
«κείλαλε ηα παηδηά νξθαλά θαη ηα αλάζηεζε ε καλίηζα ηνπο».
καλόγαιν (ην) : ημ πνχημ βάθα ηδξ ιάκαξ ιεηά ημκ ημηεηυ, πνςηυβαθα.
καλόιν (ην) : βοάθζκμ δμπείμ πμο πενζέπεζ ηναζί. Απυ άπμρδ ιεβέεμοξ είκαζ ιεβαθφηενμ απυ
ιζα ιεβάθδ ηακάηα ηαζ ιζηνυηενμ απυ ηδκ ηναιπμογάκα (κηαιζγάκα).
καλνπζάθηα (ηα) : ηοηθάιζκα. Ακείγμοκ ζημ ηέθμξ ηδξ άκμζλδξ ζε ζηζενά ιένδ ηζ αηνμπμηαιζέξ
ηζ είκαζ έκα απυ ηα ααζζηά άκεδ ιε ηα μπμία ζημθίγμκηαζ μζ Δπζηάθζμζ.
καληαξώλσ : ελαπαηχ, παναπθακχ.
«ηε καληάξσζε ηε γξηά θαη ηνπ γξαςε ην ρσξάθη».
καληέθα (ε) : αθμζθή ιπμβζά πμο πνδζζιμπμζμφζακ παθζυηενα βζα ηα ιαθθζά ηαζ ημ ιμοζηάηζ.
Απυ ηδκ μιυδπδ εκεηζηή θέλδ manteca. «Καληέθα ζηηαξόιαζπε», έθεβακ εζνςκζηά βζα αοημφξ πμο
έααθακ ηα ιαθθζά ημοξ ή ηνάηαβακ ημ ιμοζηάηζ ημοξ ηζζβηεθςηυ.
καληδηάξσ (ε) : δ κμζημηονά ημο ζπζηζμφ. Δίκαζ ιάθθμκ αέααζμ υηζ πνμένπεηαζ απυ ημ ζηαθζηυ
mangiare (ηνχβς), ηαευηζ αοηή ιαβείνεοε βζα ηδκ μζημβέκεζα αθθά ηαζ βζα ημοξ ενβάηεξ πμο
δμφθεοακ ηαηά ηαζνμφξ εηεί (ζηα πςνάθζα ή ζε μζημδμιζηέξ ενβαζίεξ).
καληνινΐζκαηα (ηα) : ιάβζα, λυνηζα ηαζ λειαηζάζιαηα πμο βίκμκηαζ βζα θυβμοξ
ακαημοθζζηζημφξ ή εεναπεοηζημφξ.
«Ξίζηεπε όηη ηνλ καηηάζαλε θαη ην ‘ξημε ζηα καληνινΐζκαηα».
καμνύκ(λ)η (ην) : ιζηνυ παζδάηζ, ηνοθενυ ηαζ ιαθαηυ πνάβια.
καξαβάο (ν) : αθεμκία, ιεβάθμξ πθμφημξ.
«λα εηδείο ηηο θεξαζηέο, καξαβάο θέην».
καξαθάηζησ (ε) : ημοημπυκδνδ, αοηή πμο ακαηαηεφεηαζ ζε οπμεέζεζξ άθθςκ.
καξαθνπιάσ ή καξαρνπιάσ : πασδεφς, παζπαηεφς, πεζνάγς. Ποκήεςξ ακαθένεηαζ ζε ζηεφδ
ή ακηζηείιεκα.
 94
«κελ ην καξαθνπιάο θαη πνιύ γηαηί ζα ην ραιάζεηο».
Μαξγώ : δ Κανία, δ Κανζβχ.
καξγώλσ : ηνοχκς, ημηαθζάγς απυ ημ ηνφμ, λεπαβζάγς. Κάξγσκα είκαζ ημ ηνφςια. Ξζεακυκ κα
πνμένπεηαζ απυ ηδκ ανπαία θέλδ καξγάσ πμο ζδιαίκεζ ιακζάγς, θοζζάς.
«Κέζα ζην θξύν θαίγνκαη θαη ζηε θσηηά καξγώλσ», (από πνίεκα).
κάξθαινο (ν) : δ δζαδζηαζία γεοβανχιαημξ ηςκ αζβμπνμαάηςκ. Καξθάιεκα είκαζ αοηή ηαεαοηή
δ επίααζδ ηαζ καξθαιεκέλν είκαζ ημ γχμ πμο έπεζ γεοβανχζεζ. Ρμ νήια καξθαιάσ εκίμηε
πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ βζα ακενχπμοξ, αθθά ιε εζνςκζηή ή πθεοαζηζηή δζάεεζδ. Ξνμένπεηαζ απυ ηδκ
αθαακζηή θέλδ marrkal.
καξκάξα : ημ εδθοηυ γχμ πμο είκαζ ζηείνμ ηαζ πνμθακχξ πνμμνίγεηαζ βζα ζθάλζιμ. Ζ θέλδ
πνμένπεηαζ απυ ηδκ πανμιμίςζδ ηδξ βεκηήζζαξ αδνάκεζαξ ημο ζηείνμο γχμο ιε ηδκ ηνοάδα ημο
ιανιάνμο ηαζ ιε ημ βεβμκυξ υηζ πάκς ζηδκ ιανιάνζκδ επζθάκεζα δεκ θοηνχκεζ ηίπμηα. Ν
παναηηδνζζιυξ ακαθενυηακ ηαζ ζηδ βοκαίηα πμο δεκ έηακε παζδζά, υπςξ ηαζ ζημκ άκδνα πμο δεκ
ήηακ βυκζιμξ (ιανιάνδξ).
καξλεξίδσ : ρζθμημζηζκίγς, πζθαηεφς // ηαεοζηενχ, πνμκμηνζαχ. Ζ θέλδ ςζηυζμ,
πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ βζα αοημφξ πμο αζπμθμφκηαζ ιε θεπημδμοθεζέξ, υπςξ εζδζημφξ ηεπκίηεξ ηθπ.
Ρμ μοζζαζηζηυ είκαζ καξλέξηζκα.
«Ξάξε απόθαζε λα παληξεπηείο, κελ ην καξλεξίδεηο ην πξάκα».
καξηίλη (ην) : ημ μζηυζζημ ανκί. Ίζςξ απυ ημ βεβμκυξ υηζ μ Κάνηζμξ είκαζ μ ιήκαξ βέκκδζήξ ημο.
καξηνύξηα (ηα) : ιανηφνζα, αάζακα, ηαθαζπςνίεξ.
«Ξηάλαλε ην γαηί από ηελ λνπξά θαη ηνπ θάλαλε καξηνύξηα».
καζηά (ε) : ιεηαθθζηυ ζφκενβμ ιε ημ μπμίμ ζζιπάκε ηδ θςηζά ζημ ηγάηζ. Κενζηέξ θμνέξ ςζηυζμ
πνδζζιεφεζ ηαζ ζακ ιέζμκ εηθμαζζιμφ. Ξνμένπεηαζ απυ ηδκ ημφνηζηδ θέλδ masa.
«Φύγε γηαηί ζ’ αξπάμσ ηε καζηά».
καζθαληνπξάσ : θηφκς βζα κα ιδκ ααζηάκς. Καζθαληνύξεο είκαζ αοηυξ πμο ημκ πζάκεζ εφημθα
ημ ιάηζ.
καζηαξνβύδα (ε) : βίδα ή πνμααηίκα ιε ιεβάθα ιαζηάνζα.
 95
καζνύξη (ην) : ημ ηοθζβιέκμ κήια πμο πνδζζιμπμζείηαζ ζημκ ανβαθεζυ. Απυ ηδκ
ημφνηζηδ θέλδ masura. Κεηαθμνζηά κμείηαζ ηαζ ημ ημιπυδεια, αθθά ιάθθμκ ιε πθεοαζηζηή
δζάεεζδ.
«Λα ηα θάλεηο καζνύξηα (ηα ιεθηά) θαη λα ηα βάιεηο ζηνλ θ…ζνπ».
καηαβνπιηέκαη : αθθάγς βκχιδ ή απυθαζδ.
«ήηαλε λα βάινπλ ζηεθάλη, αιιά ν γακπξόο κεηαβνπιήζεθε».
καηαέια : λακαέθα, επέζηνερε.
«Ξάαηλε (πήγαηλε) λα είδείο θαη καηαέια λα κνπ εηπείο».
καηαξάθη : ιάθθζκδ εήηδ πμο έααγακ ηαζ θφθαβακ ηζξ ημοαένηεξ. Απυ ημ ζηαθζηυ materasse.
καηξαπνύιεκα (ην) : ιεηαπχθδζδ.
καηζηαθνύκπη (ην) : ενβαθείμ. Ρμ πνχημ ζοκεεηζηυ ηδξ θέλδξ πνμένπεηαζ απυ ημ ζηαθζηυ mazza
πμο ζδιαίκεζ ζθονί.
καηζηνπιάσ : ιαζάς. Ποκήεςξ δ θέλδ πνδζζιμπμζείηαζ εζνςκζηά βζα ηάπμζμκ πμο ιαζάεζ ηαζ
ηνέπμοκ ηα ζάθζα ημο ή βζα ηάπμζμ δθζηζςιέκμ άημιμ πμο ημο θείπμοκ ηα δυκηζα ηαζ ιαζάεζ ιε
δοζημθία. Καηζηνύιεκα είκαζ ημ ιαζμφθδια.
κάηζηνο ή κέηζηνο (ν) : πασδεοηζηή πνμζθχκδζδ, «κάηζην κ'» ιε ηδκ μπμία ηαθμπζάκμοκ ηα
ιμοθάνζα. Ζ ίδζα πνμζθχκδζδ εκίμηε απεοεφκεηαζ εζνςκζηά ηαζ ζε ακενχπμοξ.
«Ρη ώξα είλαη απηή πνπ γύξηζεο κάηζην κ'…».
καπξαγάλη (ην) : πμζηζθία ζζηανζμφ ιε ζημφνμ άβακμ.
καπξνθάςαινο, καπξνράξραινο (ν) : ιαονζδενυξ ζηδκ υρδ, πμθφ ιεθαπνζκυξ. Ζ θέλδ
πνδζζιμπμζείηαζ πθεοαζηζηά ηονίςξ βζα κα δδθχζεζ εηείκμκ πμο υπζ ιυκμ έπεζ ζημφνμ δένια, αθθά
ηαοηυπνμκα είκαζ αδφκαημξ ηαζ άζπδιμξ. Ζ ζοκχκοιδ θέλδ είκαζ καπξνηζνύθαινο, αθθά ηαζ
κνπηδνπξόο.
καπξνιηά (ε) : δ ιαφνδ εθζά.
καρηάο (ν) : δ ημνοθή ηδξ ζηέβδξ.
καρηό ή καρηόο : ηνμθή γχςκ (βμονμοκζχκ) απυ ηαθαιπμηάθεονμ. Δπίζδξ κμμφκηαζ ηαζ ηα
απμθάβζα πμο δίκμκηακ ζηα βμονμφκζα.
κεζύζηξα (ε) : δ θθεβιμκή ηςκ κοπζχκ ή ηςκ δαηηφθςκ.
 96
κεηλέζθσ : δζαιέκς, παναιέκς, λειέκς.
«ην ρεηκώλα κεηλέζθνπλε ζηα ρεηκαδηά».
«ηξία ρξόληα κείλεζθε ζηελ ίδηα ηάμε».
κεηλεζκέλε (ε) : αοηή πμο λέιεζκε ακφπακηνδ, δ βενμκημηυνδ. Ξαθζυηενα ιάθζζηα,
παναηηδνζγυηακ έηζζ αηυιδ ηζ εηείκδ πμο πθδζίαγε ζηα ηνζάκηα ηαζ δεκ είπε πακηνεοηεί. Θζ εδχ ημ
πνυεεια παιην- εκέηεζκε ημκ πθεοαζιυ ηαζ ηδκ απμζηνμθή.
«Θα κνπ γπξίζεη εκέλα θνπβέληα απηή ε παιηνκεηλεζκέλε…».
κετληάλη (ην) : πθαηεία, αβμνά. Απυ ηδκ ημφνηζηδ θέλδ meydan πμο ζδιαίκεζ ημ ίδζμ. Δπίζδξ
ιεσκηάκζ μκμιαγυηακ ηζ δ οπδνεζία πμο είπακ μνβακχζεζ μζ Δκεημί βζα ηδκ εηηαεάνζζδ ηςκ
πςνζχκ απυ ημοξ θδζηέξ ζηδκ Ξεθμπυκκδζμ. Ζ θνάζδ «βγήθε ζην κετληάλη», ζδιαίκεζ
εκδθζηζχεδηε.
κέια (ε) : λαθκζηή γάθδ, γαθάδα, θζπμεοιζηή ηάζδ, ζημημδίκδ. Δίκαζ πζεακυκ κα πνμένπεηαζ απυ
ημ κέιαο = καύξνο, υπςξ άθθςζηε ηαζ δ κειαγρνιία (κέιαο + ρνιή). Δπίζδξ ημ ίδζμ υκμια έπεζ ηζ
έκα είδμξ παναζίημο ηςκ δέκδνςκ.
«Έηζη όπσο θαζόκνπλα, κνπ 'ξζε κηα κέια».
κέιεγν(ο) : είδμξ δέκηνμο ιε εοθφβζζημ ημνιυ πμο ιε ημ εηπφθζζια ηςκ θφθθςκ ημο έααθακ ηα
κήιαηα ιαφνα.
κειενύληα (ηα) : ιζθζμφκζα, ιεβάθμ πθήεμξ ακενχπςκ, γχςκ ή γςοθίςκ.
κειεηάσ : ακαθένμιαζ ζε ηάπμζμκ ή ζε ηάηζ, εοιάιαζ ηάπμζμκ.
«θαιώο ηνλε, ηώξα ζε κειεηάγακε».
κειεύσ : ηάκς ημοιάκημ, δζαπεζνίγμιαζ. Απυ ημ κεινύκαη, επηκεινύκαη.
κειίγγηα ή κειίγγηα (ηα) : ιήκζββεξ, ηνυηαθμζ.
«Θα ζηα ζπάζσ ηα κειίγγηα», είκαζ ιζα αηυιδ απεζθή … ανηεηά αάκαοζδ.
κειηγθόληα (ηα) : είδμξ ιεβάθςκ ιονιδβηζχκ. Απυ ημ αθαακζηυ milingone.
κειίζηξα (ε) : οπαίενζμξ πχνμξ υπμο μζ ιεθζζζμηυιμζ ημπμεεημφκ ηζξ ηορέθεξ ημοξ.
κειηηάηε : εοθμβζά.
κεξάδη, εκεξάδη (ην) : βυκζιμ πςνάθζ.
κεξειόο (ν), κεξέιη (ην) : ιμονθυξ, παθααυξ. Απυ ημ εκεηζηυ murlon.
 97
κεξεκεηίδσ : εηηυξ απυ ηδ βκςζηή ημο ζδιαζία, οπμκμεί επίζδξ ηαζ ηζξ ενςηζηέξ
πενζπηφλεζξ.
«ηε κεξεκέηηζε γηα ηα θαιά», ζδιαίκεζ υηζ ζοκεονέεδηε ενςηζηά ιαγί ηδξ.
κεξί (ην) : ιδνυξ, ιπμφηζ.
«Κσξή ζεξγνύλσ (ξεδίισ), κάδεςε ηα κεξηά ζνπ».
κεξηδνράξηη (ην) : πανηί πμο ακαθένεζ ηα ιενίδζα ηδξ πενζμοζίαξ.
κεξκηληδίια (ε), κεξκέιεκα (ην) : θαβμφνα, ακαηνζπίθα. Κεξκε(η)ιάσ είκαζ ημ ακηίζημζπμ
νήια.
«κε ηζίκπεζε κηα ζθήθα θαη κε κεξκειάεη».
κεξόλη (ην) : κυζηζιμ αβνζυπμνημ πμο ηνχβεηαζ ηαζ ςιυ.
κεζήλεο (νη,ζει) : ιεηαλςηά ιακηήθζα πμο ηα έααγακ μζ θμοζηακεθάδεξ ζηα ζζθάπζα ημοξ.
κεζηθά (ηα) : ηα ζπθάπκα, δ ημζθζαηή πχνα.
«κε πηάζαλε ηα κεζηθά κνπ», ζδιαίκεζ πμκάς ηάπμο ζηδ ιέζδ ή ζηδκ ημζθζά.
κέζθνπιεο (νη, ζει) : ηα ιμφζιμοθα.
κέηδα (ε) : ζδζμηνμπία, εθάηηςια.
«ηώξα ηειεπηαία έρεη βγάιεη κηα κέηδα θαη δελ ηξώεη ηηο ρπινπίηεο».
«έβγαιε ην κνπιάξη κέηδα θαη δε δέρεηαη ην ζακάξη».
κέηξα (ε) : λφθζκμ δμπείμ βζα ημ άνιεβια.
κεγπξίδηα (ηα) : δνυιμξ ή ηαλίδζ πςνίξ βονζζιυ.
«βξε άεη ζηα κεγπξίδηα».
κελεύσ : επαζκχ, θές ηαθά θυβζα βζα ηάπμζμκ.
«γηα ηε λνηθνθπξσζύλε ηεο ηελ κελεύεη όιν ην ρσξηό».
κίγθξα (ε) : βηνίκζα, ιμονιμονδηυ, ηαηζμοθζά.
«δελ άληερε ηε κίγθξα ηεο θαη ζεθώζεθε θη έθπγε».
κηθξνπάςε (ε) : ιζηνή παφζδ, δζάθεζιια ζηδ δμοθεζά.
Μηιηά : δ Αζιζθία.
κηιηόξα ή κπιηόξα (ε) : δ δίπνμκδ πνμααηίκα ή βίδα πμο βεκκάεζ πνχηδ θμνά. Απυ ηδ αθάπζηδ
θέλδ mljora.
 98
κηλέηη (ην) : πανάηθδζδ, πνμζηφκδια. Απυ ημ ημφνηζημ minnet πμο ζδιαίκεζ πάνδ,
εοβκςιμζφκδ.
«Ρνπ ‘πεζα κηλέηη λα κνπ θάλεη ηε ράξε».
κηληάηη (ην) : αμήεεζα, ζοκδνμιή.
κηξκηξίδσ : πνμκμηνζαχ, βονμθένκς. Κηξκίξηζκα είκαζ δ πνμκμηνζαή, δ ανβή δζαδζηαζία.
«Φάε γξήγνξα ην θαΐ ζνπ, κελ ην κηξκηξίδεηο…».
κηζάληξα (ε) : μ ημίπμξ (ζοκήεςξ πνμπεζνμπηζζιέκμξ) ακάιεζα ζηα δςιάηζα, εζςηενζηή
δζαίνεζδ, ιεζυημζπμξ. Δπίζδξ δ ιεβάθδ κημοθάπα πμο πςνάεζ ηζξ ημοαένηεξ ηαζ ηα ζηεπάζιαηα.
Απυ ηδκ ημφνηζηδ θέλδ musandira. Ιέβεηαζ ηαζ ιπαβκηαηί (ημονηζημ bagdati).
κηζηαθάξεο (ν) : αοηυξ πμο έπεζ ζοκεηαζνζηά ιε άθθμκ έκα πηήια.
κηζκίξεο (ν) : βηνζκζάνδξ. Απυ ηδκ ημφνηζηδ θέλδ mismiz.
κηζνγόκη (ην) : ημ θμνηίμ ακάιεζα ζηα δφμ πθασκά πμο θμνηχκμκηαζ ζημ ζαιάνζ. ΋ηακ ηάπμζμξ
ηαααθζηεφεζ έκα ήδδ θμνηςιέκμ οπμγφβζμ, θέιε υηζ «θάζεηαη κηζνγόκη».
κηζνθαδηάξηθν (ην) : δμπείμ πμο πςνάεζ ιζζή μηά (θαδζμφ, ηναζζμφ ηθπ). Κηθ ημ θεπηυ ηαζ
ιζηνμηαιςιέκμ παζδάηζ.
κηζνθεηώλσ : ιζζμηεθεζχκς (ηδ δμοθεζά).
«ζε κηα κέξα ην κηζνθεηώζαλε ην ρηίζηκν».
κηζνηξάβαινο (ν) : αοηυξ πμο δεκ είκαζ ηαζ πμθφ ζηα ηαθά ημο.
«όζν ηνλ ζπκάκαη κηζνηξάβαινο ήηαλε».
κηζόηξηβε (ε) : εηηυξ απυ ηδκ ηονζμθεηηζηή ηδξ ζδιαζία (ιεηαπεζνζζιέκδ, πνδζζιμπμζδιέκδ), δ
θέλδ παναηηδνίγεζ επίζδξ ηζξ βοκαίηεξ πμο είπακ ηζ άθθεξ ζπέζεζξ πνζκ πακηνεοημφκ. Ξαθζυηενα
βζα ηα ζοκηδνδηζηά ήεδ ηάηζ ηέημζμ ήηακ ηαηαδζηαζηέμ.
«Αθνύο εθεί λα πάεη λα πάξεη εθείλε ηε κηζόηξηβε!».
κηηάξη (ην) : ημ κήια πμο ημπμεεηείηαζ ζημκ ανβαθεζυ.
Μεηζηνύια : δ Γήιδηνα.
κνηξάδηα (ηα) : ιενίδζα ηηδιαηζηήξ πενζμοζίαξ.
κνιεύσ : ιμθφκς, δδθδηδνζάγς. Κόιεκα, κόιεςε είκαζ δ ιυθοκζδ.
κνιηάδσ : αμθεφμιαζ, δζοπάγς.
 99
«Ξάςε λα γπξλάο ζα ζβνύξα θαη κόιηαζε θάπνπ.
κόινγνο : ηαηή θήιδ, κηυνμξ, αθήβδζδ. Απυ ημ μιμθμβχ, μιμθμβία.
«αλ κάζεη ν θόζκνο ηη ηξαβάεη από ηνλ άληξα ηεο, ζα γίλεη κόινγνο»..
κόινο (ν) : παζδζηυ παζπκίδζ.
κνιώλσ : ιπαγχκς, βειίγς.
κνλάληεξνο (ν) : αοηυξ πμο ηνχεζ αθθά παναιέκεζ πμθφ αδφκαημξ. Ξανμιμίςζδ ιε ημ πεπηζηυ
ζφζηδια ηςκ πμοθζχκ.
κνλάμηα (ε) : ιμκαλζά, έθθεζρδ ζοκηνυθμο ή αμήεεζαξ.
κνλαρνηξηβηάξεο (ν) : ακφπακηνμξ, ενβέκδξ.
κόλγθη (ην) : πίεδημξ, ιασιμφ. Απυ ηδκ αββθζηή θέλδ monkey πμο ζδιαίκεζ ημ ίδζμ. Ρδκ
πνδζζιμπμίδζακ ανπζηά μζ απυδδιμζ ελ Αιενζηήξ πμο παθζκκμζημφζακ ή επζζηέπημκηακ ηα
βεκέεθζα πχιαηα. Έηζζ παναηηήνζγακ ηνοθενά ή πενζπαζηηζηά ηα ιζηνά παζδάηζα πμο έηνεπακ
λμπίζς ημοξ ιήπςξ ηαζ μζημκμιήζμοκ ηακέκα δμθάνζμ. Υζηυζμ ηδ θέλδ ηδκ μζηεζμπμζήεδηακ ηαζ
μζ βδβεκείξ ηαζ ηδκ πνδζζιμπμζμφκ, ςξ ζοκήεςξ, ιε πενζπαζηηζηυ ή πθεοαζηζηυ ηνυπμ.
«Δίλαη ζαλ κόλγθη», ζδιαίκεζ υηζ ηάπμζμξ είκαζ άζπδιμξ ηαζ ιζηνμηαιςιέκμξ.
κνλόγθνθα : ιμκυπαηα. Δπίννδια πμο παναηηδνίγεζ ημ αάδζζια εηείκμο πμο πάζπεζ απυ
ζζποαθβία ή πςθυηδηα.
κνλνδεύιη (ην) : υνβςια ιε έκα γχμ,
κνλνδηάγθνπλνο (ν) : ημοηζυξ, αοηυξ πμο έπεζ έκα πυδζ ημοηζυ.
κνλνθόθθαινο (ν) : αοηυξ πμο δεκ είκαζ εοθφβζζημξ, ιμκμηυιιαημξ. Ποκήεςξ πνδζζιμπμζείηαζ δ
θνάζδ κνλνθόθθαινο ιύθνο, δεδμιέκμο υηζ ημ γχμ αοηυ θυβς ακαημιζηήξ ηαηαζηεοήξ δεκ
ζηνέθεζ ημ ηεθάθζ ημο, αθθά βονκάεζ μθυηθδνμ.
«ζεθώζεθε λα ρνξέςεη ζην παλεγύξη θη ήηαλ ζα κνλνθόθθαινο ιύθνο».
κνλνηάξηθν (ην) : ιμκμηυιιαημ, μθυηθδνμ. Ακαθένεηαζ ιυκμ ζε ακηζηείιεκα.
«Θιεξνλόκεζε έλα ρσξάθη ζηελ Ρεγέα κνλνηάξηθν».
κνλνκεξίδα (ε) : ιζηνυ δδθδηδνζχδεξ θίδζ. Ζ μκμιαζία ημο πζεακυκ πνμένπεηαζ απυ ημ υηζ
υπμζμκ δαβηχζεζ δεκ έπεζ πάκς απυ ιζα ιένα γςήξ.
«νρηά θαη κνλνκεξίδα» (ηαηάνα).
 100
κνλνηόβνινο (ν) : άκενςπμξ πμκηνμημιιέκμξ, ιμκμηυιιαημξ.
κόξα (ε) : εθζάθηδξ, αναπκάξ. Απυ ηδ ζθααζηή θέλδ mora.
κνξόδα (ε) : απχκεοηδ, βοκαίηα πμο δεκ παίνεζ εηηζιήζεςξ. Δίκαζ πζεακυκ κα έπεζ ηδ νίγα ηδξ
ζηδκ Ακαημθή, αθμφ ζημ θελζθυβζμ ηςκ Θςκζηακζκμοπμθζηχκ δ θέλδ έπεζ ηδ ζδιαζία ηδξ
(πανάκμιδξ) ενςιέκδξ – άνα ηαζ ιδ ζοιααηήξ ιε ηα ημζκά ήεδ.
« Ρνλ θαηέζηξεςε εθείλε ε παιηνκνξόδα…».
κνζθηόο (ν) : ηαηδθήξ, ιμοηνςιέκμξ. Δίκαζ πζεακυκ αοημί πμο έπθαζακ ηδ θέλδ κα είπακ ηαηά
κμο …ημ κνζράξη.
«Νη άιινη δηαζθεδάδαλε θη απηόο θαζόηαλε ζαλ ηνλ κνζθηό».
κόζθνο (ν) : ανςιαηζηή μοζία.
κνζθνηξώσ : ηαθμηνχβς, ηνχβς ιε υνελδ.
κνηζηάξα (ε) : ηυπμξ πμο είκαζ ζοκήεςξ ανεβιέκμξ ή οβνυξ ηαζ δφζημθα ζηεβκχκεζ. Απυ ημ
ζθάαζημ mocar.
κνηζηάξσ (ε) : ηαημονθμφ, πνυζηοπδ βοκαίηα.
κνπθαβάο (ν) : πανηυκζ, ζηναηζυπανημ.
κνύθνπια (ηα) : πνμβμφθζα. Ξνμθακχξ πνμένπεηαζ απυ ηζξ θαηζκμβεκείξ βθχζζεξ, αθμφ π.π. ζηα
αββθζηά muscle ζδιαίκεζ ιοξ.
κνπιαΐληθνο (ν) : ήζοπμξ, ήνειμξ, ηαθμπνμαίνεημξ. Δίκαζ ιζα θέλδ πμο δεκ πνδζζιμπμζείηαζ
πμθφ ζοπκά ηαζ πνμένπεηαζ απυ ημ ημφνηζημ mulayim.
«Δπηπρώο πνπ δελ έκνηαζε ζηνλ ηάηα (παηέξα) ηνπ, βγήθε κνπιαΐληθν παηδί».
κνπιαξόζηξσζε (ε) : ημ εζςηενζηυ ιένμξ ημο ζαιανζμφ πμο εθάπηεηαζ ζηδ νάπδ ημο γχμο.
κνπιί : ημ ζημιάπζ ηςκ αζβμπνμαάηςκ πμο βίκεηαζ παηζάξ.
κνπιόζπεξκα (ην) : κυεμξ, ιμφθζημξ, ιπάζηανδμξ.
κνπκνύδη (ην) : παζπκίδζ παζδζηυ.
κνπλίθαθαο (ν) : ελανηδιέκμξ απυ ηδ βοκαζηεία βμδηεία, ενςηφθμξ.
κνπλνπράσ : εοκμοπίγς. Ακ ηαζ ακαθένεηαζ ζηα γχα, πμθφ ζοπκά πνδζζιμπμζείηαζ ιεηαθμνζηά
ηαζ βζα ημοξ ακενχπμοξ. Κνπλνύρνο ή κνπλνπρηζκέλνο είκαζ πθεοαζηζηά εηείκμξ πμο δεκ
ζοιπενζθένεηαζ ζακ αθδεζκυξ άκηναξ.
 101
«κνπλνπρηζκέλνο είζαη θαη ζε έρσζε ε άιιε ζην βξαθί ηεο;», (ζνπ πήξε ηνλ αέξα).
κνπληδνύιη (ην) : ζπονί.
κνπληδσκέλνο (ν) : ηαηυξ ηαζ ακηζημζκςκζηυξ άκενςπμξ πμο ημκ πθεοάγμοκ ηαζ ηαηαθνμκμφκ μζ
άθθμζ.
«νύηε ζην θαθελείν δελ πάεη ν κνπληδσκέλνο».
κνπληξνύραο (ν) : ιαιμφπαθμξ, ιμκυπκςημξ.
κνπξγέια (ε) : ιφβα πμο εκμπθεί ηα οπμγφβζα, αθμβυιοβα.
κνπξηδηά (ε) : δ αβνζμιπμονκεθζά.
κνπξηδνθιαίσ, κνπζγθνθιαίσ : ηθαρμονίγς, ηάκς πςξ ηθαίς, ηθαίς δίπςξ δάηνοα.
«Γελ ηνλ βάξεζα Θπξία (ζην ζρνιείν), έηζη κνπξηδνθιαίεη».
κνπξηδνύιηα, κνύξηδη : ημ κφπηςια, ζημηείκζαζια, απκμθεββζά.
κνπξηδώλσ : ζημηεζκζάγς, κοπηχκς. Κεηαθμνζηά νίπκς ιμφνδ, βίκμιαζ ζηοενςπυξ.
«Γύξλαγε ζπλέρεηα κνπξηδσκέλνο».
κνπξνύγθισ (ε) : αιίθδηδ, ηαημιμφηζμοκδ.
κνπξρνύηα (ε) : πήθζκμ ααεφ πζάημ ή πζαηέθα (εβπχνζμ ηζ υπζ ενβμζηαζίμο. Ζ ίδζα θέλδ
ιεηαθμνζηά ζδιαίκεζ ημκ πμκηνυ ή ημκ πμθοθαβά.
«Γελ άθεθε ηίπνηα ζην ηξαπέδη ε παιηνκνπξρνύηα».
κνπζθάξσ (ε) : δ παπζά βοκαίηα (πμο ιμζάγεζ ιε … ιμοζηάνζ). Θαηά ιία άθθδ έκκμζα είκαζ ηζ
αοηή πμο είκαζ ιμοηνςιέκδ ή δ αημζκχκδηδ.
κνπζθιώλσ : νίπκς ιμφηνα, εοιχκς, είιαζ ηαηυηεθμξ.
«Ξήγα λα ηνπ κηιήζσ, αιιά ηνλ είδα κνπζθισκέλν».
κνύζθνπξνο : δ βηνίγα βίδα.
κνπζκνπιεύσ : ράπκς, ακαζηαθεφς, ακαηαηεφς.
«Λα ‘μεξα ηη κνπζκνπιεύεηο…».
κνπζηηά (ε) : δ παναβςβή ιμφζημο.
Ζ εοπή θαιή κνπζηηά είκαζ ζοκχκοιδ ιε ημ θαιά θξαζ(η)ά».
κνπζηξίδσ, κνπζηξίδνκαη : παζαθείας, παζαθείαμιαζ. Απυ ημ κνύηξα+ηξίβσ -νκαη». Ρμ
παζάθεζιια θέβεηαζ κνύζηξηζκα ηζ μ παζαθεζιιέκμξ κνπζηξηζκέλνο.
 102
«Ό,ηη θαη λα ηξώεη, κνπζηξίδεηαη».
κνπζηξνύθεο (ν) : ηαηυηεθμξ, αιίθδημξ. Δίκαζ πζεακυκ κα πνμένπεηαζ απυ ηδκ εκεηζηή θέλδ
museruola πμο ζδιαίκεζ θίιςηνμ.
«Όινη γειάγαλε ζηελ παξέα, εθηόο από θείλνλ ηνλ παιηνκνπζηξνύθε».
κνπζηώλσ : έπς πμθθά πνήιαηα ή αβαεά, είιαζ αοηάνηδξ.
«πεξε ηελ θιεξνλνκηά θαη κνύζησζε».
κνπηδαιηά (ε) : ιμοηγμφνα ζε έκα ηείιεκμ, ηδθίδα ιεθάκδξ.
κνπηδήζξα (ε) : δ ιογήενα. Δπίζδξ ιε ηδκ ίδζα θέλδ πανμιμζάγεηαζ ημ οπενιέβεεεξ ηεθάθζ.
«Έρεη έλα θεθάιη ζα κνπηδήζξα».
κνπηδνπξόο (ν) : ζημονυπνςιμξ, ιαονζδενυξ.
«Ξήξαλε απ’ απηόλ θαη βγήθαλε ηα παηδηά ηνπ κνπηδνπξά».
κνπηξνπθνύκπη (ην) : ιεβάθμ ημιιάηζ.
κνύηζηνο (ν) : άκενςπμξ αημζκχκδημξ, αοηυξ πμο έπεζ ζοκέπεζα ιμφηνα. Δπίζδξ, αοηυξ πμο δεκ
ακμίβεζ εφημθα ημ ζηυια ημο κα ιζθήζεζ.
«Ρνλ ζήθσζε ε δαζθάια λα πεη ην κάζεκα θαη ζηεθόηαλε ζα κνύηζηνο».
κνπηζνύλα (ε) : πνυζςπμ, ιμφνδ, απμηνζάηζηδ ιάζηα. Απυ ηδκ εκεηζηή θέλδ musona. Ζ θνάζδ
«έξξημε ηε κνπηζνύλα», ζδιαίκεζ ηαηέααζε ιμφηνα. Ρδκ ίδζα ζδιαζία έπεζ ηαζ ημ νήια
κνπηζνπληάδσ.
κνπθινύζεο (ν) : ακίηακμξ βζα μπμζαδήπμηε δμοθεζά, ακήιπμνμξ κα επζαζχζεζ απυ ιυκμξ ημο.
Ίζςξ απυ ημ ημφνηζημ muflis πμο ζδιαίκεζ πνεςημπδιέκμξ.
«Έδεγε (δνύζε) κε ηε κάλα ηνπ γηαηί ήηαλε κνπθινύζεο».
κνύρια (ε) : πθδκ ηδξ βκςζηήξ ζδιαζίαξ εκκμείηαζ ηαζ δ μιίπθδ.
«Δίρε κηα κνύρια ην πξσί, δελ έβιεπα ην δξόκν».
κνπρινθώια (ε) : αοηή πμο έπεζ ιμοπθζάζεζ μ ηχθμξ ηδξ απυ ημ ηαεδζζυ, δ ηειπέθα.
«Ρηγάξ (κήπσο) ζα ζεθσζεί λα πάεη ζην ρσξάθη ε κνπρινθώια…».
κόθνξν (ην) : άκενςπμξ ιε ηαηή θήιδ, ακοπυθδπημξ.
κπαγηάθια (ε) : βοκαίηα, ηονά.
 103
κπαγιαηί (ην) : ηααάκζ λφθζκμ ζηενεςιέκμ ιε θάζπδ. Απυ ημ ημφνηζημ baglac πμο
ζδιαίκεζ ζφκδεζδ, δέζζιμ.
κπαδηά (ε) : παπζά βοκαίηα ηαζ δοζηίκδηδ.
κπαδίλα (ε) : έκα απυ ηα πζμ δδιμθζθή θαβδηά παθαζυηενα. Ξαναζηεοαγυηακ απυ ηναπακά ηαζ
ηαθαιπμηάθεονμ πμο αθμφ έαναγε ζηδκ ηαηζανυθα ηζ έπδγε, ανηαζκυηακ (πενζποκυηακ) ιε θίβδα
πμο ήηακ ηαοηυ πμζνζκυ θίπμξ, ηζ φζηενα παζπαθζγυηακ ιε ηνζιιέκδ κνπηδήζξα (ιοηγήενα).
Δπίζδξ κπαδίλα παναηηδνίγεηαζ ηαζ ημ θαβδηυ πμο ηαηά θάεμξ έθζςζε ή έπδλε. Ξνμένπεηαζ απυ
ημ ημφνηζημ bezin.
κπάζα (ε) : μ ηανπυξ ημο ημοηζμφ.
κπαηδνβγαίλσ : ιπαζκμαβαίκς. Κπαηδόβγαικα.
κπαηδνγειάσ : ειπαίγς, ημνμσδεφς.
«αλ κείλεηο ζηελ ίδηα ηάμε ζα ζε κπαηδνγειάλε».
κπαΐξη (ην) : πένζμ πςνάθζ, άβμκμ ηζ αηαθθζένβδημ. Απυ ημ ημφνηζημ bayir πμο ζδιαίκεζ πθαβζά
θυθμο, βδ πμο δεκ ζπένκεηαζ. Ζ θνάζδ «ηα έθαλεο κπαΐξηα», ζδιαίκεζ ηα πανάηδζεξ, ηα
εβηαηέθεζρεξ.
κπατζηνπληά (ε) : παιδθυ πμνηάνζ, βναζίδζ ή αβνζάδα.
«Άθεζα ηηο γίδεο λα βόζθνπλε ζηε κπατζηνπληά».
κπάθα (ε) : πμκηνή ημζθζά, ημζθάνα. Ποπκά ζοκακηάηαζ ηαζ ζημκ πθδεοκηζηυ (κπάθεο). «Άζε, έρσ
θάλεη θάηη κπάθεο». Υζηυζμ επεζδή ημ θμφζηςια ηδξ ημζθζάξ ιπμνεί κα μθείθεηαζ ηαζ ζε
παεμθμβζηέξ αζηίεξ, δ κπάθα ζδιαίκεζ επίζδξ: οδνςπζηία, φδνςρ αζηίηδξ.
«Κπάθα θαη θαζίδα», είκαζ βκςζηή ηαηάνα.
κπάθαη : ιήπςξ, ιήπςξ ηαζ…
«Ξαηδάθη κνπ λα κπάθαη δνπξιάζεθεο;».
κπάθαθνη, κπαθαθάδεο (νη) : αάηναπμζ. Δίκαζ δπμπμίδηδ θέλδ απυ ημ «κπαθαθάθ» πμο
ηάκμοκ ηα ααηνάπζα.
κπαθαιένο (ν) : μ ιπαηαθζάνμξ.
κπαθαληάδσ : αδοκαηίγς.
 104
κπαθαληάξηθν (ην) : κεμβέκκδημ, θεπημηαιςιέκμ παζδάηζ ιε θμοζηςιέκδ ημζθζά.
Απυ ηδ θέλδ κπάθα (ημζθζά), βζα αοηυ ηαζ κπαθαληάξεο θέβεηαζ εηείκμξ πμο έπεζ πμκηνή ημζθζά.
Ίζςξ πνμένπεηαζ απυ ημ αναακίηζημ barkanjos.
κπαθηξώλσ : ημζηάγς ηάπμο ιε πνμζμπή, αηεκίγς.
κπαιάδα (ε), κπαιάδη (ην) : ηδθίδα, αμφθα, ιεθάκςια ζημ δένια απυ πηφπδια.
κπάιηνο (ν) : πνυααημ ιε άζπνεξ αμφθεξ (κπαιάδεο). Δπίζδξ κπάιηνη θέβμκηαζ ηζ μζ άκενςπμζ
πμο θυβς δενιαηζηχκ αθθμζχζεςκ ειθακίγμοκ πμζηζθμπνςιία ζημ πνυζςπυ ημοξ. Απυ ημ αθάπζημ
balju, ή ημ ζθάαζημ bjial
κπαιληνύκηα (ηα) : δενιάηζκεξ θμονίδεξ πμο πνμζανιυγμκηαζ ζηα ηαπμφθζα ημο γχμο ηαζ ηα
μπμία ζηενεχκμοκ ημ ζαιάνζ ζηδ νάπδ ημο. Απυ ημ ζθάαζημ baldim.
Ζ θνάζδ «ηνπ έρεη ζθίμεη θαιά ηα κπαιληνύκηα», ζδιαίκεζ ιεηαθμνζηά υηζ ημκ έπεζ ημο πενζμφ
ημο, ημκ εθέβπεζ ηαζ ημκ ηαηεοεφκεζ.
κπαινινγάσ : ιπαθχκς.
κπακπαθνύια (ε) : αννχζηζα ζοκήεςκ ηςκ ιςνχκ πμο ειθακίγμοκ θεοηέξ αθθμζχζεζξ ζημ
ζηυια. Ζ ίδζα θέλδ πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ βζα ημ ιπαιπάηζαζια ηςκ θοηχκ.
κπακπαιήο, γεξνκπακπαιήο (ν) : άκενςπμξ πνμπςνδιέκδξ δθζηίαξ, οπένβδνμξ. Απυ ημ
ημφνηζημ babali πμο ζδιαίκεζ νάημξ, ημονέθζ.
«Ξήγε θαη παληξεύηεθε έλα γεξνκπακπαιή γηα λα ηνλ θιεξνλνκήζεη».
κπακπαιίδσ : ιζθάς πμθφ, θές ακμδζίεξ. Απυ ημ αθάπζημ babalire.
«Γελ αληέρεηαη έηζη όπσο κπακπαιίδεη».
κπακπνύδα (ε) : δφζιμνθδ βνζά ηαζ παπζά, ιπαιπυβνζα.
κπακπνπισκέλνο (ν) : αοηυξ πμο ζηεπάγεζ ημ πνυζςπυ ημο βζα κα πνμθοθαπεεί απυ ημ πμθφ
ηνφμ.
κπακπνπληαζκέλνο (ν) : ζοκκεθζαζιέκμξ μονακυξ ιε ποηκή κέθςζδ. Δπίζδξ κπακπνύλα
θέβεηαζ ημ ιεβάθμ ηαζ ιαφνμ ζφκκεθμ. Θαηά ιζα άθθδ εηδμπή κπακπνπληαζκέλνο θέβεηαζ μ
άκενςπμξ πμο είκαζ γανςιέκμξ απυ ημ ηνφμ, ημ θυαμ ή ηδκ ακέπεζα.
«μεκέξσζε ε κέξα κπακπνπληαζκέλε».
«έξρνληαη κπακπνύλεο, ζα βξέμεη».
 105
«θυναβε έκα ηνμφπζμ παθηυ ηαζ ιπαιπμφκζαζε απ’ ημ ηνφμ».
κπαληαβηαίλσ, κπαληαβίδσ : πάκς ημ ιοαθυ ιμο, ιςναίκμιαζ.
«πεξάζαλε ηα ρξόληα παηδάθη κνπ θαη κπαληάβηαλα».
κπαληαβόο (ν) : παγυξ, αθάηαξ, απμηνεθαιέκμξ.
«Απηό ην παηδί είλαη κπίηη κπαληαβό».
κπαληαλία (ε) : ζηέπαζια απυ πνυαεζμ ιαθθί. ΋ηακ δ κπαληαλία έπεζ ηαζ ηνυζζζα, θέβεηαζ
βειέληδα.
κπαληαιηάδσ : παγεφς, παναιζθάς, απμαθαηχκμιαζ.
«κπαληάιηαζα απ’ ηε δέζηε».
καληαρνύζα (απαληαρνύζα) (ε) : θμβανζαζιυξ, επζζημθή, εζδμπμίδζδ.
κπανπιηάδσ : αάγς ηα πνάβιαηα ζημ ιπαμφθμ.
κπάξαθνο (ν), κπαξάθη (ην) : ημ ελχβαιμ παζδί. Θαηά ιία εονφηενδ έκκμζα εκκμείηαζ ηαζ δ
ελςζογοβζηή ζπέζδ ή δ ζελμοαθζηή παναζπμκδία. Θονίςξ ηα παθζυηενα πνυκζα πμο ηα ήεδ ήηακ
πμθφ πζμ αοζηδνά ηαζ μπζζεμδνμιζηά, δ θέλδ απέδζδε αανζά ηαηδβμνία ηαζ αθίιμκμ ζε εηείκδ, ηδ
κπαξάθσ, ζηδκ μπμία ακαθενυηακ.
κπαξέδη (ην) : θεπηή ιάθθζκδ ιακηήθα πμο θμνμφζακ μζ βοκαίηεξ ζε επίζδιεξ ελυδμοξ (βάιμοξ,
βζμνηέξ, εηηθδζία ηθπ).
κπαξίζθα : άηνζπμ ζχια.
κπαξκπάισ (ε) : πμθοθμβμφ.
κπαξκπνπιίθα, κπαξκπνπιίθη : ιάζηα, ηαθφπηνα πνμζχπμο. Ζ θέλδ ακαθένεηαζ ηυζμ ζηζξ
απμηνζάηζηεξ ιάζηεξ, υζμ ηαζ ζηζξ ιακηίθεξ ιε ηζξ μπμίεξ μζ βοκαίηεξ παθαζυηενα ηάθοπηακ έκα
ιένμξ ημο πνμζχπμο ημοξ.
«Ακ πνύ λα ζε γλσξίζσ κε θηνύλε ηε κπαξκπνπιίθα;».
κπαξκπνπιηθώλνκαη ή κπαξκπαιώλνκαη : ημοημοθχκμιζα, ηαθφπημιαζ, ζηεπάγμιαζ. Απυ
ημ αθάπζημ barbulisire.
κπαζαβηόια (ε) : ημ ιμοζζηυ υνβακμ πμο θέβεηαζ ηαζ ημκηναιπάζμ, (ζηαθζηά bassa di viola).
Υζηυζμ θυβς ημο ιεβέεμοξ ηδξ αθθά ηαζ ημο επζιήημοξ ζπήιαηυξ ηδξ ζοπκά οπμκμεί ημ …πέμξ.
«Ρν κπαιό ηνπ ην ΄ρεη ζπλέρεηα ζηε κπαζαβηόια ηνπ».
 106
κπαηάθα (ε) : παηάηα. Ζ ζδζυιμνθδ πνμθμνά ηδξ θέλδξ απυ ημοξ Ανηάδεξ έδςζε
ηδκ αθμνιή κα ημοξ απμηαθμφκ κπαηαθάδεο (ηονίςξ ημοξ Ρεβεάηεξ).
κπαηαθνλπθίηζα (ε) : ηοηθάιζκμ. Πφκεεηδ θέλδ πμο ημ πνχημ ζοκεεηζηυ δδθχκεζ ημκ αμθαυ
ημο θοημφ ηαζ ημ δεφηενμ ημ άκεμξ πμο θοηνχκεζ ηαζ ημ μπμίμ πανμιμζάγεηαζ ιε κοθίηζα.
κπαηάισ (ε) : δοζηίκδηδ ηαζ αηζμφιπαθδ βοκαίηα (ζοκήεςξ θυβς οπεναμθζημφ πάπμοξ). Απυ ημ
ζηαθζηυ badalona ή ημ ημφνηζημ battal.
κπαθέο ή κπάθαο (ν) : απνυζεηημξ, αοηυξ πμο ηνχβμκηαξ θενχκεηαζ.
«Γηόκηζεο ιαδηέο ξε κπαθέ».
κπαθνύζθα ή κπιαθνύζθα (ε) : πθαδανυξ, μ παπφξ άκενςπμξ πμο δεκ έπεζ ζθζπημφξ ιοξ. Δπί
ακηζηεζιέκςκ ζδιαίκεζ αοηυ πμο δεκ είκαζ θμοζηςιέκμ ή αθνάημ. Κπαθνπζθηάδσ ζδιαίκεζ
γανχκς, ηνειάεζ ημ δένια ημο πνμζχπμο ιμο.
«Ρξνύπεζε (ηξύπεζε) ε κπάια θη έγηλε κπαθνύζθα».
κπαραιηάδσ, κπαραιηαίλσ : πάκς ημ ιοαθυ ιμο, απμπαγεφς.
κπεδηαβά : ηγάιπα, ιζζμηζιήξ, ημρμπνμκζά. Απυ ηδκ ημφνηζηδ θέλδ bedava.
«Δθέηνο δώζακε ηα κήια ζηνπο εκπόξνπο κπεδηαβά».
κπεδάια : δζάπθαηα, μνεάκμζπηα.
«Βγήθε από ην ζπίηη θη άθεζε ηελ πόξηα κπεδάια».
κπεδεξάσ : ηονακκζέιαζ, παζδεφμιαζ, ημονάγμιαζ, ιπασθκηίγς. Ν παζδειυξ θέβεηαζ κπεδέξηζκα.
Απυ ηδκ ημφνηζηδ θέλδ bezmek.
«Κπεδέξηζε πνιύ ζηε δήζε ηνπ».
κπεθαηζνκύηεο (ν) : αοηυξ πμο έπεζ ιαηνζά ιφηδ ζακ ηδξ ιπεηάηζαξ.
κπεθόλη (ην) : ηνάβμξ ηαθμγςζζιέκμξ ηαζ … απμδμηζηυξ ζηζξ οπμπνεχζεζξ ημο. Απυ ημ εκεηζηυ
bek.
κπειεγξίληα (ηα) : μζ υνπεζξ.
κπειεξίλα (ε) : είδμξ πθεηηήξ εζάνπαξ.
κπειεζηά (ε) : άβμκμ έδαθμξ ιδ ηαθθζενβήζζιμ.
κπέιεραο (ν), (ην) κπειέρη : ιεβαθυζςιμξ πμκηζηυξ.
κπειληέο (ν) : ημιαημπμθηυξ. Απυ ηδκ ημφνηζηδ θέλδ pelte.
 107
κπειόηα (ε) : ιζηνμζημπζηυ ιαλζθανάηζ πμο πάκς ημο ηάνθςκακ μζ κμζημηονέξ ηζ μζ
ιμδίζηνεξ ηανθίηζεξ ηαζ αεθυκεξ βζα κα ιδκ ηζξ πάκμοκ.
κπέιηζν (ην) : πνυααημ ιε άζπνμ πνυζςπμ. Απυ ημ ζθάαζημ belica.
κπελεηάδεο : εοπανζζηίεξ, οπμηθίζεζξ, ηειεκάδεξ.
«είρε θάλεη πνιιά θαιά θη νύινη ζην ρσξηό ηνπ θάλαλε κπελεηάδεο».
κπεληέλη : πμθειίζηνα, έπαθλδ ηάζηνμο. Απυ ημ ημφνηζημ beden.
κπελνβξάθη (ην) : οθακηυ πακηεθυκζ ζακ ανάηα πμο δεκυηακ ζηδ ιέζδ ιε έκα ζπμζκί. Απυ ημ
ημφνηζημ benevrek, πμο πνμένπεηαζ απυ ημ εθθδκζηυ πακςανάηζ.
κπεξγηάλη (ην) : ίζζςια, ζζμπέδςζδ.
«παηήζαλε ηα Βέξβελα/ηα θάλαλε κπεξγηάλη/γεηα ζνπ ιεβελην Γηάλλε» (δδιμηζηυ ηναβμφδζ).
κπεξέζη (επηξ) : μνεάκμζπηα, δζάπθαηα. Ρμφνηζηδ θέλδ ζοκχκοιδ ημο κπεδάια.
κπέξκπειν (ην) : ηοπάνπαζημξ, ηζπμηέκζμξ, ακενςπάηζ.
«ηη θνπβέληα λα εηπείο κ[ απηό ην κπέξκπειν...».
κπέξηζα (ε) : πνμααηίκα ιε ημηηζκςπυ ηεθάθζ.
κπεζίθη (ε) : δ λφθζκδ ημφκζα ημο ιςνμφ. Απυ ημ ημφνηζημ besik.
κπέζηθν (ην) : πένζμ πςνάθζ, αηαθθζένβδημ.
κπήμηνο θαη δήμηνο: οπμηζιδηζηή έηθναζδ βζα ηάπμζμκ ή βζα ηάπμζμοξ, δίπςξ κα ακαθένμκηαζ
μκυιαηα.
«Δγώ θάλσ απηό πνπ ζέισ θαη δελ κε ληάδεη ηη ζα πεη ν κπήμηνο θη ν δήμηνο».
κπηλάο (ν) : πηίζια απυ πέηνεξ, άιιμ ηζ αζαέζηδ. Απυ ημ ημφνηζημ bina πμο ζδιαίκεζ μζημδμιή.
κπηληάξηα (ηα) : ηα δίδοια. Απυ ημ θαηζκζηυ binaries.
«Έρεη δπν παηδηά κπηληάξηα».
κπηξηζκέλνο (ν) : ηαθαίπςνμξ, δοζηοπζζιέκμξ.
«Ξεξάζακε κπηξηζκέλα ρξόληα ζηελ θαηνρή».
κπίξκπνο (ν) : ιπενιπάκηδξ.
κπηξκπηιόο (ν) : πθμοιζζηυξ, ηεκηδιέκμξ ιε πμθθά πνχιαηα.
κπηξκπίισ : δ ηαθμκηοιέκδ ηαζ ηζαππίκα βοκαίηα.
κπηξζίκη (ην) : ζηνζιιέκδ ηθςζηή βζα νάρζιμ. Απυ ηδκ ημφνηζηδ θέλδ ibrisim.
 108
κπηζβεξλέο (ν) : πνήια, ημιπυδεια.
«Κπξίζηεθε κπηζβεξλέ θαη ηνλ είρε από θνληά».
κπηζηηθόο (ν) : ιζζεςηυξ ηζμπάκδξ.
κπηζηόο (ν) : έιπζζημξ.
κπίηη : εκηεθχξ, ηεθείςξ, μθμζπενχξ. Ξνμένπεηαζ απυ ηδκ ημφνηζηδ θέλδ ληηπ πμο έπεζ ηδκ ίδζα
ζδιαζία. Απυ ημ ημφνηζημ bit.
«Κπίηη ραδό απηό ην παηδί».
κπιάζξα (ε) : γοιάνζ ή ρςιί πμο δεκ θμοζηχκεζ ζημ ρήζζιμ. Κηθ δ πμκηνή βοκαίηα.
«πέηα ην θαιύηεξα ζηηο θόηεο, κπιάζξα έγηλε».
κπιακπνύλαο (ν) : πμκηνμημιιέκμξ ηαζ αηζμφιπαθμξ, μ πμκηνμηέθαθμξ.
κπιάλε (ε) : νμηάκα, πθάκδ (ημ λοθμονβζηυ ενβαθείμ βζα ηδ θείακζδ ηςκ επζθακεζχκ). Απυ ηδ
θαηζκζηή θέλδ plana. Δπίζδξ κπιαλίδσ ηαζ κπιάληζκα.
κπιάζηεο (ν), κπιάζηξη (ην) : ημ έιπθαζηνμ. Απυ ημ θαηζκζηυ emplastrum.
κπιαζηξί (ην) : ιε ημ γυνζ. Ξνμένπεηαζ απυ ημκ κπιάζηε ή κπιάζηξε, πμο είκαζ ημ λφθζκμ εηείκμ
ελάνηδια ιε ημ μπμίμ μζ κμζημηονέξ ακμίβμοκ θφθθμ. Κε ηδκ ιεηαθμνζηή ηδξ ζδιαζία δ θέλδ δεκ
ζοκακηάηαζ ιυκδ ηδξ αθθά ζηδ θνάζδ «ηνλ πήξε κπιαζηξί…». Ζ θνάζδ αοηή ηαηά ιία άθθδ
έκκμζα ζδιαίκεζ ημκ μνιδηζηυ πμο πανέζονε ηάπμζμκ ζημ πέναζιά ημο.
κπιαηζνπλάσ, κπινπκνπηζάσ: πθαηζμονίγς, παίγς ιε ηα κενά, ημθοιπάς ζηα νδπά.
Ζπμπμίδηεξ θέλεζξ ηαζ μζ δομ. Ακηίζημζπα ημ πθαηζμφνζζια θέβεηαζ κπιαηζνύληζκα ή
κπινπκνύηζηζκα..
«Όιε ηελ εκέξα κπιαηζνύλαγε κε ηα λεξά».
«Μέξεηο κπάλην ή έηζη κπινπκνπηζάο;».
κπιεδόλη (ην) : ημ ηανπμφγζ. Ακηίζημζπα κπιεδνληά είκαζ δ ηανπμογζά.
κπιηά ή πηιηά : πθέμκ, θμζπυκ.
κπιηγνύξη (ην) : πθζβμφνζ. Απυ ημ ημφνηζημ bulgur.
κπιόδα (ε) : απονχκαξ. Υζηυζμ πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ βζα κα παναηηδνίζεζ ηδ βοκαίηα εηείκδ πμο
δεκ είκαζ πενζπμζδιέκδ ή ημ ζπίηζ ηδξ είκαζ αηαηάζηαημ. Θζ αοηυ βζαηί μζ απονχκεξ ήηακ πχνμζ
απενζπμίδημζ πμο πνδζίιεοακ επίζδξ ηαζ ζακ απμεήηεξ υπμο ζημίααγακ πθήεμξ ακηζηεζιέκςκ.
 109
«Ρηγάξ (κήπσο) ζα θάηζεη λα ζπγπξίζεη ην ζπίηη ηεο ε παιηνκπιόδα…».
κπινπκάηζη (ην) : θαπάξ, ποθςιέκμ θαβδηυ.
κπινπκέηζα (ε) : θμοζηάθα ζηα πείθδ, ένπδξ.
κπνγάλα (ε) : ιεηαθθζηυ ζηέπαζια (ηαπάηζ) ιε ημ μπμίμ ζηέπαγακ ηδ ιπμβάηζα (αθ.
παναηάης).
κπνγάηζα (ε) : πνυπεζνμ ρςιί πμο ρδκυηακ ζημ ηγάηζ, ζοκήεςξ υηακ είπε πζυκζα ηαζ ημ ρήζζιμ
ζημ θμφνκμ ήηακ πνμαθδιαηζηυ. Έααγακ ημ γοιάνζ ζημ ηγάηζ, ημ ζηέπαγακ ιε ηδ ιπμβάκα ηζ απυ
πάκς ένζπκακ ηδ πυαμθδ.
κπνγηάδα (ε) : λενμαυνζ, ηνφμξ αέναξ.
κπνγηεύσ : παίνκς ιπυζ, ρδθχκς.
«Έβξεμε θέην θαη κπόγηεςε ην ρνξηάξη γηα ηα δά (δώα)».
κπνθάξη (ην) : ημ ιαθθί απυ ημ ημφνεια ηςκ πνμαάηςκ, ανκυημονμ. Απυ ημ ανπαίμ πόθνο πμο
ζδιαίκεζ αηαηένβαζημ ιαθθί πνμαάημο.
κπόιηα (ε) : ηεθαθμιάκηδθμ, ηζειπένζ. Θα εοιάιαζ πάκηα ηζξ ςναίεξ κπόιηεο πμο θμνμφζε δ
αβαπδιέκδ ιμο βζαβζά δ Θακάζς.
κπνιηάξεο (ν) : γδηζάκμξ, δζαημκζάνδξ.
κπόιθα (ε) : ιαηνζά ηαζ ζηεκή γαηέηα πμο έθεακε ηάης απυ ηδ ιέζδ.
κπνιόζθπιν: αοηυξ πμο πενζθένεηαζ άζημπα ή ιαηαζμπμκεί, αοηυξ πμο αμθμδένκεζ. Ζ θέλδ είκαζ
πμθφ παναηηδνζζηζηή βζαηί πενζέπεζ ηδκ εζηυκα ημο ζηφθμο πμο πενζθένεηαζ απυ εδχ ηζ απυ εηεί,
αθθά ηαζ ηδκ εζηυκα ηάπμζμο πμο ιαηαζμπμκεί. (Ρμ πνχημ ζοκεεηζηυ είκαζ απυ ημ βόινο ή βώινο
πμο ζδιαίκεζ ημιιάηζ πχιαημξ, άνα ηαζ ημ αμθμδένκς ζδιαίκεζ υηζ ζπάς ηέημζα ημιιάηζα,
δδθαδή ηαηά ηάπμζμ ηνυπμ ιαηαζμπμκχ).
«Γονκάξ ηαδιέκε ιμο ζακ ημ ιπμθυζηοθμ…».
κπνκπόια (ε) : εδθοηυξ ιπαιπμφθαξ, ζημζπεζυ, ζηζάπηνμ. Ήηακ ημ θυαδηνμ ηςκ παζδζηχκ ιαξ
πνυκςκ ηαζ ηδκ θακηαγυιαζηακ ζακ ιζα ζηεθεηςιέκδ βνζά ιε ιαφνα νμφπα ηαζ ιαηνζά κφπζα, πμο
εα ενπυηακ ηδ κφπηα κα ιαξ ανπάλεζ. Δκίμηε, κπνκπόιεο απμηαθμφζακ εζνςκζηά ηαζ ηζξ άζπδιεξ ή
απυιαηνεξ βνζέξ.
«Ρξώγε όιν ην θαγεηό ζνπ γηαηί ζα ζε θάεη ε κπνκπόια», ιαξ απεζθμφζακ μζ βμκείξ ιαξ.
 110
κπνκπόιη (ην) : είδμξ ιαφνμο ζαθζβηανζμφ.
κπνλίηζα (ε) : ηνφπα ζημοξ ημίπμοξ, εζςηενζηά ηαζ ελςηενζηά, υπμο έααγακ δζάθμνα
ακηζηείιεκα βζα κα ηα έπμοκ πνυπεζνα υηακ ήεεθακ κα ηα πνδζζιμπμζήζμοκ. Νζ παθζυηενμζ εα
εοιμφκηαζ ημ παζδζηυ ηναβμοδάηζ:
«Π’ αγαπώ ζ’ αγαπώ / πνύ κε βάδεηο; / ζηε κπνλίηζα λα ζε θπιάεη ν Χξηζηόο θη ε Ξαλαΐηζα».
κπνλώξα, κπνλσξνύιηα : κςνίξ ημ πνςί, ιε ημ λδιένςια. Απυ ηδκ ζηαθζηή θνάζδ a buona ora
(ζε ηαθή χνα).
κπόξηδη (ην) : πνέμξ, μθεζθή, έλμδμ. Απυ ημ ημφνηζημ borc πμο ζδιαίκεζ ημ ίδζμ.
«Ρη αλάγθε είρε; Άιινο ηνπ πιήξσλε ηα κπόξηδηα».
κπνζηέια (ε) : δενιάηζκδ θμονίδα πμο πενκάεζ ιπνμζηά απυ ημ ζηήεμξ ημο οπμγοβίμο, βζα κα
ιδκ πέθηεζ ημ θυνηςια ζημκ ακήθμνμ.
κπόηζα (ε) : μνεζπάθηζκμ δμπείμ πμο ήηακ ιμκάδα αάνμοξ ηαζ ακηζζημζπμφζε ζε δομ μηάδεξ. Ζ
ιπυηζα ακαθενυηακ ιυκμ ζε οβνά ηαζ ηονίςξ ζημ ηναζί. Απυ ηδκ εκεηζηή θέλδ bozza.
«Ήπηε δπν κπόηζεο θη έγηλε παπνύηζη (ζηνππί ζην κεζύζη)».
κπνηζίθη (ην) : άβνζμ ηνειιφδζ. Δίκαζ αοηή πμο ζήιενα ηάκμοκ δχνμ ηδκ πνςημπνμκζά βζα
βμφνζ. Υζηυζμ είκαζ βκςζηή ηαζ δ απεζθδηζηή θνάζδ «ζα ζνπ πεηάμσ ηα κάηηα ζαλ κπνηζίθηα».
Ιέβεηαζ ηαζ θνιεηζίλα.
κπνπγηεύνκαη : ζημκίγμιαζ, θενχκμιαζ.
«κπνπγεύηεθα ζη’ αιώλη θαη πααίλσ λα ληθηώ».
κπνπγηνπξληί (ην) : ακαπάκηεπδ είδδζδ, θμοζηςιέκμξ θμβανζαζιυξ. Ξνμένπεηαζ ζπεδυκ
αοημφζζα απυ ηδκ ακηίζημζπδ ημφνηζηδ θέλδ.
κπνπδνπθιώλνκαη : ιπμονδμοηθχκμιαζ.
κπνύδη (ην) : πάβμξ, πμθφ ηνφμ κενυ. Απυ ημ ημφνηζημ buz. Κπνπδηάδσ ζδιαίκεζ παβχκς,
λεπαβζάγς.
κπνπδί ή κπνπδάθη (ην) : ιζηνυ βμονμοκάηζ, πμζνίδζμ. Κενζηέξ θμνέξ κπνπδάθηα θέβμκηαζ ηαζ ηα
ηνμθακηά ιςνά.
 111
κπνύδα : παζδζηυ παζπκίδζ πμο έιμζαγε ιε ημ ζδιενζκυ ιπέζγ ιπμθ. Γεκ είκαζ
δζαζηαονςιέκμ ακ ηδκ ηάπςξ πνςηυβμκδ αοηή εηδμπή ημο παζπκζδζμφ, ηδκ είπακ θένεζ ηάπμζμζ
παθζμί εθθδκμαιενζηάκμζ.
κπνπδηάδσ : αβάγς ζπονζά ζηα πείθδ.
κπνπδνπληάδσ : ζπνχπκς αίαζα ηάπμζμκ, αζαζμπνβχ. Κεηαθμνζηά ζδιαίκεζ ηνχς πμθφ,
ηαηαανμπείγς (ζπνχπκς δδθαδή ηζξ ιπμοηζέξ ζημ ζηυια ιμο).
«Όπνηνο ηνπ αληηκίιαγε ηνλ κπνπδνύληαδε».
«Γελ πξνθάλακε λα θαινθάκε θαη ηα είρε κπνπδνπληάζεη όια».
κπνπθαβάο (ν) : ζηναηζυπανημ, πανηυκζ.
κπνπθνπθνύθηα (ηα) : ηαημθηζαβιέκμ ρςιί ή θαβδηυ πμο δεκ πέηοπε είηε είκαζ
πνμπεζνμθηζαβιέκμ.
«Γε λόγαε λα καγεξεύεη θαη ην θαλε ην θαΐ κπνπθνπθνύθηα».
κπνπθνύλη (ην) : ιεβάθδ ιπμοηζά. Απυ ημ εκεηζηυ bocone. Κπνπθσζηά είκαζ δ ιπμοηζά.
κπνύια (ε) : δ ιπειπέηα. Δπίζδξ ήηακ ζφκδεεξ υκμια βζα κεανέξ θμνάδεξ, βασδμφνεξ ηθπ,
(πνμθακχξ απυ ηδ θέλδ πμοθάνζ).
κπνπιαζίθεο (ν) : θεαέκηδξ, βεκκαζυδςνμξ.
κπνπιηάξσ (ε) : γδηζάκα, δζαημκζάνζζα. Κπνπιηάξεκα, κπνπιηαξεύσ.
κπνύινο (ν) : δ ηνφπα ζημ παηδηήνζ απυ υπμο έηνεπε μ ιμφζημξ.
κπνπινπρηάσ : ακηαιχκς, πέθης πάκς ημο ηοπαία.
«ηνλ κπνπινύρηηζα πέξζη ζην παλεγύξη».
κπνύιηα (ηα) : ηα πθςνά ανεβιέκα αναπμζίηζα πμο ηα ιαθαηχκμοκ βζα κα ηνχβμκηαζ.
κπνπκπνπιώλνκαη : ζηεπάγς ημ ηεθάθζ, ημοημοθχκμιαζ.
κπνππξνπά : ημ κενυ ζηα ιςνμοδίζηζηα.
κπνπξδαξηέκαη : παίγς, ενςημηνμπχ. Ρα ηέημζμο είδμοξ παζπκίδζα μκμιάγμκηαζ
κπνπξδαξέκαηα.
«Ρνπο είδαλε πνπ κπνπξδαξηόληαλε πίζσ από ηα πνπξλάξηα».
κπνπξδνπιάο (ν) : μ αηαηάζηαημξ, μ ιδ ιεεμδζηυξ, αοηυξ πμο ηάκεζ ηάηζ ζηα αζαζηζηά ηζ υπςξ
ηφπεζ. Απυ ημ νήια κπνπξδνπιώλσ.
 112
«Απηόλ ηνλ κπνπξδνπιά βξήθεο λα ζνπ θάλεη ηε δνπιεηά;».
«Γελ δηάβαδε πνηέο ηνπ, έηζη ηα κπνπξδνύισλε ιηγνπιάθη».
κπνπξεθηάδσ : Ρνχβς ιεβάθεξ ιπμοηζέξ, ηναηχ ημ θαβδηυ ζημ ζηυια ιμο δίπςξ κα ημ
ηαηαπίκς. Ξνμένπεηαζ, υπςξ ηαζ ημ κπνπξέθη, απυ ηδκ ημφνηζηδ θέλδ börek (είδμξ πίηαξ ιε ηονί
ηαζ ηνέια). Κπνπξέθηαζκα είκαζ ημ ιπμφηςια.
«Κε κπνπξεθηάδεηο, κάζα θαη θαηάπηε ην», ήηακ δ επίιμκδ πνμζηαβή ηςκ ιακάδςκ ιαξ.
κπνπξίδσ : έπς ηάηζ ακμζπηυ ή ιζζάκμζπημ απυ ημ μπμίμ πενκάεζ αέναξ. Ποκήεςξ ακαθένεηαζ βζα
πυνηεξ, πανάεονα ή μπέξ ζημοξ ημίπμοξ πμο απυ ιέζα ημοξ πενκάεζ μ ηνφμξ αέναξ ημ πεζιχκα.
΋πςξ ηαζ ημ κπνπξί ηδξ ζυιπαξ, πνμένπεηαζ απυ ηδκ ημφνηζηδ θέλδ boru πμο ζδιαίκεζ
θαπλνζσιήλαο. Κπνύξηζκα είκαζ δ δδιζμονβία νεφιαημξ αένα.
«Δθεί πνπ έθαηζεο κπνπξίδεη ην παξάζπξν θαη ζα πιεπξηηώζεηο», (ζα πάζεηο πιεπξίηηδα).
κπνπξιηάδσ : πενκάς ηδκ ηθςζηή ζηδ αεθυκα, αεθμκζάγς. Ρμ αεθυκζαζια θέβεηαζ κπνύξιηαζκα.
«Κπνύξιηαζέ κνπ ηε βειόλα γηαηί δε βιέπσ παηδάθη κνπ».
κπνπξιηαθά (ηα) : ζςεζηά, ημζθζά ηαζ έκηενα.
κπνπξκπνύια (ε) : ιπμονιπμοθίενα, θοζαθίδα.
κπνύξκπνπιαο (ν) : πδβή, κενμζονιή.
κπνπξκπνύιη (ην) : θαβδηυ κενυαναζημ.
κπνύξκπνπλαο (ν), κπνπξκπνύλη (ην) : είδμξ ζηαεανζμφ πμο ηάκεζ αυιαμ πεηχκηαξ.
Ξνυηεζηαζ βζα θέλδ δπμπμίδηδ. Κεηαθμνζηά πνδζζιμπμζείηαζ ζηδκ εζνςκζηή θνάζδ «ζα θαο
κπνπξκπνύληα», πμο ζδιαίκεζ υηζ δεκ εα θαξ ηίπμηα.
«Κελ πααίλεηο ζηε δνπιεηά θαη ζα ηξσο κπνπξκπνύληα».
κπνπξκπνύηζεια (ηα) : μζ θίβμζ ηαζ ιζηνμί ηανπμί ηςκ δέκδνςκ, πμο ζοκεπάβμκηαζ ιζηνή ή
ιδδαιζκή εζμδεία. Γεκζηυηενα ηα εοηεθή πνάβιαηα.
«Ρόζνο θόπνο εθέηνο γηα κπνπξκπνύηζεια».
κπνπξλέιηα (ηα) ή κπνπξλέιεο (νη,ζει) : ημνυιδθα. Ζ ημνμιδθζά θέβεηαζ κπνπξλειηά.
κπνύξηδα (ε) : κυζμξ ηςκ αζβμπνμαάηςκ πμο έκα παναηηδνζζηζηυ ηδξ ζφιπηςια είκαζ ηα
πνδζιέκα ηζ εθηχδδ πείθδ. Ιέβεηαζ ηαζ κπνύδα. Απυ ηα αναακίηζηα (buze).
κπνπξηδάρεηιαο (ν) : αοηυξ πμο έπεζ ιεβάθα ηαζ πεηαπηά πείθδ.
 113
κπνπξληνύβαινο (ν) : αζμοθμφπςημξ, πμκηνμημιιέκμξ.
κπνπξνύζη (ην) : ηανμφιπαθμ.
κπνπζηνπιάσ : ιπμοζμοθάς. Απυ ημ αθάπζημ busuledgu.
κπνπζηνπλάο (ν) : ενςηφθμξ, βοκαζηάξ.
κπνπζηνύλη (ην) : βοκαζηείμ αζδμίμ.
κπνπζνύιηα (ηα) : ιζηνά ημθμηοεάηζα. Ξανμιμζάγεηαζ ημ θαπακζηυ ιε ημ ιζηνυ παζδί πμο
ιπμοζμοθάεζ, δεδμιέκμο ιάθζζηα υηζ ημ θοηυ πμο ηα πανάβεζ δεκ είκαζ ακαννζπχιεκμ, αθθά ένπεζ
ζημ έδαθμξ.
κπνπζηνπθώλσ : ηζμοπχκς, παναβειίγς.
κπνύηζηθν (ην) : εφνςζημ ηαζ ηαθμγςζζιέκμ γχμ.
«Βνπλό από δσ, βνπλό από θεη θαη ζηε κέζε κπνύηζηθν ηξαΐ βειάδεη», (αίκζβια : ηα ακδνζηά
βεκκδηζηά υνβακα).
κπνπηζηνπθόιαθθα (ε) : Ξνμθακχξ πνυηεζηαζ βζα ημπςκφιζμ (Κπμοηζζμφημξ + θάηηα).
Υζηυζμ δ θέλδ πνδζζιμπμζείηαζ ζήιενα ιυκμ ζημκ πθεοαζηζηυ παναηηδνζζιυ «όξλην ηεο
κπνπηζηνπθόιαθαο», πμο ζδιαίκεζ δθίεζμξ, αθάηαξ, ακυδημξ.
κπνύθια (ε) : αίαζμ ζπνχλζιμ, απχεδζδ. Υζηυζμ έπεζ ηαζ ηδ ζδιαζία ηδξ ζηνααςιάναξ, υπςξ
ζηδκ ηαηάνα:
«Κπνύθια λα ζνπ 'ξζεη».
κπνπραξέο (ν) : ηαιζκάδα, θμοβάνμ. Απυ ημ ημφνηζημ buhari πμο ζδιαίκεζ ημ ίδζμ.
κπνπρίδσ ή κπνπράσ : ηαηαανέπς, ιμοζηεφς, ρεηάγς. Κζα ζοκήεδξ ιμνθή κπνπρίζκαηνο
(ηαηαανέβιαημξ) ήηακ αοηή ζηδκ μπμία επζδίδμκηακ ηα παζδζά, πμο ηναηχκηαξ κενυ ζημ ζηυια
ημοξ ηαηάανεπακ ημοξ δζπθακμφξ ημοξ βζα κα παίλμοκ. Απυ ημ ημφνηζημ buhar (αηιυξ). Ξζεακυκ
υιςξ κα έπεζ ςξ νίγα ηδ ζθααζηή θέλδ muha απυ ηδκ μπμία πνμηφπηεζ ηζ μ κπνπρόο (= αζςνμφιεκδ
ζηυκδ). Ρμ ηαηάανεβια θέβεηαζ κπνύρηζκα.
κπνπρώλσ : ιαθθζάγς, θμοκηχκεζ ημ ιαθθί ιμο.
κπνπρινπκπνύ (ε) : ιπμιπυηα. Κηθ δ αθνάηδ ημπέθα.
κπνπρόο (ν) : ζηυκδ, ημονκζαπηυξ. Ζ θέλδ επίζδξ πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ ιεηαθμνζηά. Ζ θνάζδ
«ηνπ έβαιε έλα κπνπρό», ζδιαίκεζ ημκ ηαηζάδζαζε, ημκ πνυζααθε ή ημκ απμπήνε. (Ποκχκοιδ
 114
θνάζδ είκαζ «ηνλ έβαιε πόζηα»). Θζ αηυιδ «έγηλε κπνπρόο», ζδιαίκεζ υηζ ηάπμζμξ
ελαθακίζηδηε, έβζκε άθακημξ. Απυ ημ ημφνηζημ bugu ή ημ ζθάαζημ puh πμο ζδιαίκεζ απκυξ, αηιυξ.
κπνπρξάκη (ην) : εοιυξ, βζκάηζ.
κπνριηάβσ (ε) : ανβμηίκδηδ βοκαίηα ηαζ αβαεζάνα.
«Κέρξη λα ζεθώζεη ην ΄λα πόδη βξσκάεη ην άιιν ε παιηνκπνριηάβσ».
κπξαδέξεο ή κπνπξαδέξεο (ν) : μ παναημφιπανμξ πμο θμνμφζε ηζξ ηάθηζεξ ηαζ ηα παπμφηζζα
ζηδ κφθδ. Ποκήεςξ ήηακ αδεθθζηυξ θίθμξ ημο βαιπνμφ. Απυ ηα ζθάαζηα πμο ζδιαίκεζ
αδενθμπμζηυξ.
κπξάζθα (ε) : αάηναπμξ ηδξ λδνάξ.
κπξαθ ή κπξόθ, πξαζη : βνήβμνμ θεοβζυ, άηαηηδ οπμπχνδζδ.
«Κόιηο ηνλ είδε έθαλε κπξαθ θη εμαθαλίζηεθε».
κπξαρνύκσ (ε) : παπμοθή, παπφζανηδ, αθνάηδ. Δπίζδξ ηζ μζ θέλεζξ κπξαρνύκη ηαζ
κπξαρνπκσηόο.
κπξηηη (επηθ) : δζαηαβή ζημ ημπάδζ κα πνμπςνάεζ.
κπξίζθαιν (ην) : ημ άβμονμ ζφημ.
κπξηηδηόια (ε) : ιπνζγυθα.
κπξνζηάξη (ην) : δ ζαθζάνα, αθθά ηαζ δ ιπνμζηζκή γχκδ ημο ζαιανζμφ.
κπξνζηέια ή κπξνζηηλέια (ε) : ημ θμονί πμο πενκάεζ απυ ημ ζηήεμξ ηςκ ζαιανςιέκςκ
οπμγοβίςκ. Ακηίζημζπα ημ πίζς θμονί θέβεηαζ πηζηλέια.
κπξνζηόβαξε (ε) : ημ γχμ πμο είκαζ θμνηςιέκμ πενζζζυηενμ ιπνμζηά. Δπίζδξ δ βοκαίηα πμο
έπεζ ιεβάθα ηαζ θμοζηςηά ζηήεδ.
κπξνζηνγπξίδσ : βονίγς ημ ηνζιιέκμ νμφπμ ημ ιέζα έλς.
κπξνζηνθέξηθν (ην) : γχμ ιε ηα ηέναηα πνμξ ηα ιπνμξ.
κπξνζηνπνδηά, κπξνζηνκνύλα (ε) : δ πμδζά πμο θμνμφδακ μζ βοκαίηεξ ζημ πθφζζιμ, γφιςια
ηθπ.
κπξνζηνύξα ή κπξνπζηνύξα (ε) : ηυπμξ πμο ακααθφγμοκ εμθά κενά.
κπξνπκνπηηάδνκαη : πέθης ιε ημ πνυζςπμ, ιπνμφιοηα. Απυ ημ πξν + κύηε. Δπίζδξ είκαζ ζε
πνήζδ ηαζ ημ επίεεημ κπξνπκνπηηαζκέλνο.
 115
«Ρνλ βξήθαλε κπξνπκνπηηαζκέλν κέζα ζην ρηόλη».
κπξνύθιεο (ν) : μ λεκζηειέκμξ ζηδκ Αιενζηή πμο επζζηνέθεζ ζηα πάηνζα εδάθδ. Ν ενπμιυξ ημο
κπξνύθιε ζημ πςνζυ ημο ήηακ πμθφ ζδιακηζηυ βεβμκυξ βζαηί ιμίναγε πνήιαηα ζηα παζδζά ηαζ
ημοξ ζοββεκείξ ηζ έηακε δςνεέξ. Ζ θέλδ πνμένπεηαζ απυ ημ Κπνμφηθζκ ημ πνμάζηζμ ηδξ Λ.
΢υνηδξ. Ξζεακυκ υιςξ κα αβαίκεζ ηζ απυ ηδ ξεκπνύθια (νεπμφιπθζηα) πμο θμνμφζακ υθμζ
ακελαζνέηςξ μζ ιπνμφηθδδεξ ηαζ δ μπμία πνμθακχξ έηακε ιεβάθδ εκηφπςζδ.
«Ρπρεξή ε Καξηγώ, παληξεύηεθε κπξνύθιε».
κπξνπζηνύξα (ε) : ηα οπμθείιιαηα ηνμθήξ πμο ανίζημκηαζ ζημ ζημιάπζ ηςκ θνεζημζθαβιέκςκ
αικμενζθίςκ. Ρμ μεκπξνπζηνύξηαζκα είκαζ ημ πνμζεηηζηυ ηαεάνζζια ηςκ ζημιαπζχκ βζα κα
ιαβεζνεοημφκ ζακ παηζηά (παηζάξ). Πε ιενζηέξ πενζπηχζεζξ δ θέλδ ζδιαίκεζ ηαζ ηα ζςεζηά.
«Ξάηεζε θαηά ιάζνο ην θαηζνύιη θαη ην μεκπξνπζηνύξηαζε». Κεηαθμνζηά πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ
βζα ακενχπμοξ. «Άζηνλ ήζπρν ηνλ αλζξσπάθν, θνληεύεηο λα ηνπ βγάιεηο ηε κπξνπζηνύξα».
κπξνύηζνπ, ε κπξνπηο : εζνςκζηυ επζθχκδια (ηάηζ ακηίζημζπμ ιε ημ … πνζηξ).
«Κπξνύηζνπ Κάξηε κνπ, ηα 'βγαια ηα αξλνθαηζηθάθηα κνπ», (πανμζιία).
κπαινθνκκέλνο (ν) : θεζρυξ ζημ ιοαθυ.
κπμνθνξύηα (ε) : μ ζοκαπςιέκμξ, μ ιολζάνδξ. Θνξύηα είκαζ ημ ζηεφμξ ζημ μπμίμ έααγακ ηνμθή
ζηα βμονμφκζα, αθθά εδχ δ θέλδ ιάθθμκ πνδζζιμπμζείηαζ ιε ηδκ ανπαζμεθθδκζηή ηδξ ζδιαζία,
υπμο θνξύηε ζήιαζκε ηεθαθή.
κπξκηξία (ε) : νίβμξ απυ ηνφμ ή απυ θυαμ, ζφβηνομ. Δίκαζ πμθφ πζεακυκ κα έπεζ ηδκ ίδζα νίγα ιε
ηδ θέλδ κπξκεθίαζε, πμο ζδιαίκεζ ηκδζιυξ, θαβμφνα.
«Κόιηο ε κάλα ηνπ έπαηξλε ηε βέξγα, ηνλ έπηαλε κπξκηξία».
κσξνγαξίδσ : ηαεοζηενχ ή απμθεφβς κα ηάκς ηάηζ, βονμθένκς άπναβμξ. Ξνμένπεηαζ απυ ημ
κσξόο (ακυδημξ) ηαζ απυ ημ γπξίδσ πμο εδχ έπεζ ηδκ έκκμζα ημο πενζθένμιαζ, αθθά ίζςξ ηαζ απυ
ημ εκεηζηυ remora. Κσξνγάξηζκα είκαζ δ ηαεοζηένδζδ.
«Ρξάβα γηα ην ζρνιείν, κε κσξνγαξίδεηο».
κώξα (ε) : ιςνία, δθζεζυηδηα, απμπαφκςζδ. Θοιάιαζ ηα παθζά πνυκζα ζημ πςνζυ ηδκ ελήξ
ζηζπμιοεία ακάιεζα ζηζξ βεζηυκζζζεξ:
«Ξνύ είζαη κσξήεε;», ηαζ δ απάκηδζδ «κώξα λα ζε πηάζεη ηη κε ζέιεηο;», ή «κώξα θαη θαζίδα».
 116
κσξή : είκαζ ιζα απυ ηζξ πζμ ζοκήεεζξ πνμζθςκήζεζξ απέκακηζ ζε βοκαίηεξ, πμο ηα
πνυκζα εηείκα θίβεξ θμνέξ εηθαιαακυηακ ςξ οανζζηζηή ή ιεζςηζηή. Υζηυζμ μζ δάζηαθμί ιαξ
έηακακ ημ πακ (ζοζηάζεζξ, ηζιςνία, αενβζέξ ηθπ.) βζα κα ιαξ ηυρμοκ αοηή ηδκ αβεκή ζοκήεεζα.
κσξνδώληαλνο (ν) : μ ιζζμγχκηακμξ.
κσξώλσ : ζηαιαηάς κα ηθαίς, δζοπάγς, κακμονίγς.
«ήπηε ην γάια ηνπ θαη κώξσζε».

λάθα (ε) : ημφκζα βζα ιςνά απυ δένια ή πμκηνυ πακί. Νζ ιακάδεξ ηδκ ηνέιαβακ ζηδκ πθάηδ ηαζ
πήβαζκακ ζηα πςνάθζα ηαζ ζηζξ άθθεξ δμοθεζέξ ημοξ. Δπίζδξ ηδκ ηνειμφζακ απυ ηδκ ηυνδα
(δμηάνζ) ημο ζπζηζμφ. Απυ ηδκ ανπαία θέλδ λάθε, πμο ζδιαίκεζ πνμαζά.
λάρηηα (ηα) : πνμίηα.
«έρεη ηα λάρηηα ηεο απηή, ζα πάξεη ηνλ θαιύηεξν».
λέθξα (ε) : ιεβάθδ ζηεκμπχνζα, ααθάκηςια.
«Ρη κε πηιαηεύεηο, δε κ’ αθήλεηο ζηε λέθξα κνπ…».
λεθξόζθνπηα (ηα) : ηα νμφπα ημο πεεαιέκμο.
λενλύθηα (ηα) : κευκοιθμζ.
λεξνθαΐια (ε) : έκημκδ δίρα, ημνάηζαζια.
λεξνκπινύηζη: αναζηυ θαβδηυ πμθφ αναζυ. Ρμ δεφηενμ ζοκεεηζηυ ηδξ θέλδξ πνμένπεηαζ απυ ημκ
ήπμ πιαηο πμο ηάκεζ ηάηζ ζηενευ υηακ πέθηεζ ζημ κενυ. Δίκαζ απμδμηζιαζηζηή έηθναζδ βζα ηδκ
πενζεηηζηυηδηα εκυξ θαβδημφ ζε ζοζηαηζηά. Κμζάγεζ ιε ηδκ ακάθμβδ πμο πνδζζιμπμζμφκ μζ
θακηάνμζ βζα ηζξ «παηάηεο κπινπκ!»
«Καο ήθεξαλ έλα λεξνκπινύηζη πνπ δελ ηξσγόηαλ κε ηίπνηα…» είκαζ έκα παναηηδνζζηζηυ
ημοηζμιπμθζυ ιεηά απυ πνυζηθδζδ ζε βεφια.
 117
λεξνηξνπβή (ε) : δ κενμηνζαή.
λεξνηξνπβηαζκέλν (ην) : ημ ιάθθζκμ νμφπμ πμο έπεζ ακαιαθθζάζεζ ηζ έπεζ ιπεζ ζημ πθφζζιμ,
(ζακ κα έπεζ πθοεεί ζηδ κενμηνζαή).
λεξνθαγηά (ε) : ηυπμξ δζαανςιέκμξ απυ ημ κενυ.
«πνύ λα ζηεγλώμεη θηνύλε ε λεξνθαγηά...».
λεξνρπινπίηεο (νη) : ποθμπίηεξ πςνίξ αοβά ηαζ βάθα (κδζηίζζιεξ)».
ληάθαξν (ην) : κζάκζανμ, κεμβέκκδημ.
λίδη (ην) : ιζηνυ ημιιάηζ.
ληδάκη (ην) : ημοιάκημ, δζαπείνζζδ.
«εδώ κέζα ε θπξά έρεη ηα ληδάκηα».
ληνύιηα (ηα) : ιζζμαναιέκα, ζπεδυκ ςιά.
«Γελ είρα θαιή θσηηά θαη κείλαλε ηα ρόξηα ληνύιηα».
ληηεξέζηα (ηα) : δμζμθδρίεξ, ζοκαθθαβέξ, ηηδιαηζηέξ ή μζημκμιζηέξ δζαθμνέξ. Ξνμένπεηαζ απυ
ηδκ ζηαθζηή θέλδ niteresso.
«Δγώ δε ζέισ κε θηνύλνλ ληηεξέζηα».
λνγάσ : εκκμχ, ηαηαθαααίκς, ιμο ηυαεζ ημ ιοαθυ, έπς επαθή ιε ημ πενζαάθθμκ. Ζ ζοκδεζζιέκδ
θνάζδ «αι κμβάς βχ;» ζδιαίκεζ λνκίδεηο όηη δελ θαηαιαβαίλσ; ή λνκίδεηο όηη ζα κε θνξντδέςεηο;
«πάεη κπαηηάβαλε θαη δε λνγάεη κπίηη», (έρεη ράζεη ηα κπαιά ηνπ θαη δελ θαηαιαβαίλεη ηίπνηα).
λνπλνύδα : δ ιφηδ αθθά ιε ζηςπηζηή δζάεεζδ. Δίκαζ θακενυ υηζ είκαζ θαηζκμβεκήξ θέλδ, ηαεχξ
π.π. ζηα αββθζηά δ ιφηδ είκαζ nose (κυμογ).
«ηε ζήθσζε ςειά ηε λνπλνύδα».
«λύθε θαη πεζεξά ηνλ ηξαβάλε απ’ ηε λνπλνύδα».
λνύξινο (ν) : εζνςκζηά δ μονά, (πμο ζοκήεςξ ζηα ιένδ ιαξ πνμθένεηαζ λνπξά).
«Απηή ηνλ θνπλάεη ην λνύξιν ηεο!», ζδιαίκεζ εζνςκζηά υηζ ράπκεζ βζα ενςηζηυ ζφκηνμθμ.
ληάβαλνο, ληαβάλη ή ζθνύξθνο : ζπηάιεκμ έκημιμ ζπεηζηά εοιέβεεεξ πμο έπεζ ηεκηνί.
ληαβιαθώλσ : ηνχς ιεβάθεξ πμζυηδηεξ θαβδημφ, ηαηαανμπείγς.
ληαβιαξάο (ν) : βενμδειέκμξ, ορδθυζςιμξ. Πε άθθα ιένδ θέβεηαζ ζοκήεςξ ληαγιαξάο.
ληαβνύιη (ην) : πνήλζιμ, θμφζηςια ζηδκ ημζθζά.
 118
«παξάθαγε θη έγηλε ε θνηιηά ηνπ ληαβνύιη».
ληαβνύιηα (ηα) : ιμοζζηά υνβακα, κηαμφθζα.
ληαγηαληάσ : ακηέπς, ηάκς ημονάβζμ.
«ηόζα ρξόληα ληαγηάληηζα ηα πεζεξηθά κνπ».
ληαγξηδίθα (ε) : είδμξ ηνμοζημφ μνβάκμο πμο θηζαπκυηακ απυ ημιάνζα γχςκ. ‘Ηζςξ πνμένπεηαζ
απυ ημ ημφνηζημ dagarcik πμο ζδιαίκεζ ιζηνυξ δενιάηζκμξ ζάηημξ. Ζ πνχηδ θμνά πμο άημοζα
αοηή ηδ θέλδ, ήηακ απυ ημκ παππμφ ιμο ημ Λζηυθα μ μπμίμξ εοιυηακ ημ παναηάης …πμκδνυ
ηεηνάζηζπμ:
«καιιηάξσ, Θαηζάξσ / ην κ…λί ζνπ ζα ην γδάξσ / ζα ην θάλσ ληαγξηδίθα / λα πξνγθάσ ηα
θαηζίθηα».
ληάθνο (ν) : λφθζκμ οπμζηήνζβια, ηάημξ.
ληάγθαξη-ληάγθαξη : ανβυ ηαζ κςπεθζηυ αάδζζια.
«Ρνλ έζηεηια λα θέξεη ηηο γίδεο θη απηόο πήγαηλε ληάγθαξη-ληάγθαξη».
ληαθνύλη (ην) : ιεβάθμ ημιιάηζ απυ ρςιί, ηνέαξ, ηονί ηθπ, αθθά ηαζ ημ ηαημφκζ ημο παπμοηζζμφ.
«Έηξσγε έλα ληαθνύλη θέηα ζηελ θαζεζηά ηνπ».
ληαιαθηάδσ : δζράς πμθφ.
ληαιαζνπκάλα (ε) : ρδθή ηαζ εφνςζηδ βοκαίηα.
«πήξε κηα ληαιαζνπκάλα κέρξη θεη πάλνπ».
ληακαρηάξεο (ν) : μ ενβαηζηυξ άκενςπμξ, αθθά ηαζ μ πθεμκέηηδξ. Απυ ημ ημφνηζημ tamah πμο
ζδιαίκεζ πθεμκελία, απθδζηία.
ληάκη (ην) : ζπίηζ πςνίξ ιεζμημζπία, πνυπεζνμ ηηίζια. Απυ ημ ημφνηζημ dam=ηαθφαζ.
ληακνπιάο (ν) : εβηεθαθζηυ επεζζυδζμ, απμπθδλία. Ξανάβςβμ είκαζ ηαζ δ ζφκεεηδ θέλδ
«ληακνπινβαξεκέλνο», δδθαδή αοηυξ πμο έπεζ οπμζηεί εβηεθαθζηυ. ΋πςξ ηαζ μ ηακπιάο, πμο ζακ
θέλδ πνδζζιμπμζείηαζ εονφηενα, πνμένπεηαζ απυ ημ ημφνηζημ damla.
«Ρνλ ρηύπεζε ληακνπιάο». Ζ θέλδ ζοπκά πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ ζηζξ ηαηάνεξ. «Ληακνπιάο θαθόο
λα ζε 'βξεη».
ληανπιηάδνκαη : πνήγμιαζ, θμοζηχκς. Δοθάκηαζηδ πανμιμίςζδ ημο πνδλίιαημξ ιε ηδκ
επζθάκεζα ημο κηαμοθζμφ.
 119
Ποκχκοιδ είκαζ δ έηθναζδ γίλεθα ληανύιη.
«ηα πόδηα ηνπ ληανπιηαζηήθαλε θαη δε ρσξάγαλε ζηα παπνύηζηα».
ληαζθώλσ : πμνηαίκς, ηοθχκμιαζ, βειίγς ημ ζημιάπζ ιμο.
«Ρε ληάζθσζε γηα ηα θαιά θη έπεζε γηα ύπλν». Ιέγεηαη επίζδξ ηαζ ημ επίννδια ληάζθα. «Ρελ
έθαλε ληάζθα».
ληεβεθέιεο (ν) : θζθυηζιμξ, απθμπένδξ, θεαέκηδξ.
ληεγλέθη : ιπενκηάπζ, λοθμδανιυξ. Απυ ημ ημφνηζημ degnek πμο ζδιαίκεζ ιπαζημφκζ, νααδί,
λοθζά.
«Ρμο πνεζάγεηαζ έκα κηεβκέηζ…».
ληεικάλη : ιακηάημ, είδδζδ. Ίζςξ απυ ημ ημφνηζημ delmek, πμο ζδιαίκεζ θές, ακαημζκχκς.
ληεληειάσ : ηνεηθίγς, παναπαηάς, παναπαίς.
ληεληέλη (ην) : ζηδ κδπζαηή βθχζζα ημ ιμοθάνζ, βασδμφνζ ηθπ (απυ ημ κηε πμο πανμηνφκεζ ηα
οπμγφβζα κα πνμπςνήζμοκ).
ληεξβηζόπαπαο (ν) : θεαεκηυπαπαξ, παπάξ ακμζπηυηανδμξ ηαζ εκίμηε πμνεοηανάξ.
ληεξκεληέ (επηξ) : ιε ημ γυνζ, ιε ημ έηζζ εέθς.
«έβγαιε ην ζρνιείν ληεξκεληέ».
ληεξνθαΐδσ : νεφμιαζ. Ξνμθακχξ ημ ληεξνθάτζκα, δδθαδή ημ νέρζιμ, εεςνείηαζ ζακ
απμηέθεζια ηδξ ηαμφναξ ηςκ εκηένςκ.
ληεξνθόβνπκαη : λαπθχκς κα λεημοναζηχ, ηεκηχκμιαζ λαπθςιέκμξ.
ληεξνθνθηίιεο (ν) : ηειπέθδξ, αναπηυξ.
ληεξνθνθηόο (ν) : ηαιανςηυξ, εοεοηεκήξ. Ποπκά πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ εζνςκζηά βζα αοηυ πμο
κμιίγεζ υηζ ηάπμζμξ είκαζ ηαζ ηαιανχκεζ. Απυ ημ ημφνηζημ derek υπςξ ηαζ ημ κηενέηζ.
«Ξεξπάηαγε ληεξνθνθηόο θαη γέιαγε νύιν ην ρσξηό».
ληεζθεξέο (ν) : επζζημθή, βνάιια, ζδιείςια.
ληεξηέκαη ή αληεξηέκαη : δοζημθεφμιαζ κα πς ηάηζ, κηνέπμιαζ, δεζθζάγς.
«ηνλ έζηεηια λα πάεη ζηελ αγνξά θαη ληεξηόηαλε».
 120
ληηηη, ληεεε : ιαηνυζονηδ δζαηαβή βζα ηα ιμοθάνζα πμο ζδιαίκεζ λεηίκα, πνμπχνα,
πήβαζκε πζμ βνήβμνα. Δίκαζ ημ ακηίεεημ ημο νπξη. Πηα βαζδμφνζα (πμο ιάθθμκ ηαηαθαααίκμοκ …
άθθδ βθχζζα), ημ ακηίζημζπμ πανάββεθια είκαζ ηζνύ ή ααραά.
ληηιάξη (ην) : άκενςπμξ ρδθυξ ηαζ θοβενυξ.
ληηικπέξεο (ν) : πακέιμνθμξ, αννεκςπυξ.
ληηλέξη (ην) : επίπθδλδ, ηαηαββεθία, ηαεφανζζδ.
«ηνπ ρξεηαδόηαλε έλα ληηλέξη γηα λα θαηαιάβεη».
ληνικπάξα (ε) : κηανκηάκα, ακηνμβοκαίηα.
ληνξινληόο (ν) : ακαηαναπή, θαζανία.
ληνπβινύθη ή ληαβινύθη (ην) : πμκηνυ λφθμ ηαζ ιεηαθμνζηά μ αβνάιιαημξ, μ απμθίηζζημξ.
ληνπβξώλσ : ακαπηφζζμιαζ, ιεβαθχκς βνήβμνα.
«ληνπβώζαλε ηα βάηα θαη δελ κπνξείο λα πεξάζεηο».
ληνπέλη (ην) : μδμκηςηυ ελάνηδια πμο έζενκακ ηα γχα ζημ αθχκζ ηαζ αμδεμφζε ζημ πζμ βνήβμνμ
αθχκζζια.
ληνύδα (ε) : θμοζηςιέκδ, πνδζιέκδ.
«ε θνηιηά ηεο έγηλε ληνύδα, ηνλ άιιν κήλα ζα γελλήζεη».
ληνπιακάο (ν) : πακςθυνζ, ζαηάηζ. Απυ ημ ημφνηζημ dolama.
ληνπληνύθη (ην) : πενίαθδια, ηααμφηζ, μ αθαζηυξ ημο άβνζμο ηνειιοδζμφ (ιπμηζζηζμφ).
ληνπζέθη (ην) : ημ ζηνχια ημο ηνεααηζμφ βειζζιέκμ άπονα, ηγίαα ή θφθθα αναπμζζηζμφ. Απυ ημ
ημφνηζημ dosek (=ζηνχια φπκμο).
ληνπθεθαιεύξεο (ν) : εζνςκζηά μ αηαιάηδξ, μ ανβυζπμθμξ, μ άπνδζημξ.
ληνπθεθνξίλσ : πονμαμθχ.
«πνύ λα ρηππήζεη ιαγό, έηζη ηδάκπα ληνπθεθνξίλεη…».
ληξαθαδηάδσ : αάγς ζε ζημίαα, κηακζάγς (ημφαθα, ηαοζυλοθα ηθπ).
ληξηκαιεύνπκαη : ενςημηνμπχ, πασδεφμιαζ.
«ηνπο είδαλε πνπ ληξηκαιεπόληαλε πίζσ από ηα πνπξλάξηα».
ληξηκόθσια (επηξ) : ζε πενζμνζζιέκμ πχνμ, ζηνζιυηςθα.
 121
ληξηηζηλάσ : πμνμπδδάς. Ποκήεςξ δ θέλδ ακαθένεηαζ ζε ιμοθάνζα ηζ άθμβα, πμο
είκαζ απείεανπα, δεκ δέπμκηαζ θυνηςια, ηθςηζμφκ ηθπ.
«Ξάαηλα λα ηνπ βάισ ην ζακάξη θαη ληξηηζίλαγε.
ληξόπηδα (ε) : παζπκίδζ παζδζηυ.
ληξνύδα (ε) : ιπμοηζά, ηάηζ πμθφ θίβμ, ιζα δυζδ.
ληξνύηζνο : δοκαηυξ, επζαθδηζηυξ. Ξνμθακχξ πνυηεζηαζ βζα ιζηνή ζοκηυιεοζδ ηδξ θέλδξ
αληξνύηζνο, πμο επίζδξ πνδζζιμπμζείηαζ. Ξμθφ ζοπκά δ θέλδ θέβεηαζ ηαζ εζνςκζηά βζα ακενχπμοξ
ιε επζηδδεοιέκδ ακδνμπνεπή ζοιπενζθμνά, αθθά ηαζ βζα ορδθυζςιεξ βοκαίηεξ πμο
ακδνμθένκμοκ. Απυ ηδκ ίδζα νίγα πνμένπεηαζ ηαζ ημ ληξνύηζνπ ληξνύηζνπ πμο θέβεηαζ πθεοαζηζηά
βζα ηάπμζμκ ιε αανφ αάδζζια.
ληπκαζηά (ε) : εκδοιαζία, ζημθή. Ποκήεςξ δ θέλδ οπμκμεί ηδκ επίζδιδ αιθίεζδ.
ληώλσ : παθανχκς, αθήκς θάζηα, απμιαηνφκμιαζ.
Ζ θνάζδ «απηή δελ ληώλεη ξνύπη από θνληά ηνπ», ζδιαίκεζ υηζ είκαζ ζοκέπεζα ιαγί ημο ηαζ ίζςξ
δεκ ημκ αθήκεζ ζε δζοπία. Δπίζδξ, ιπμνεί κα ακαθενεεί ηαζ ημ πενζπαζηηζηυ «Αληώλε Αληώλε, ην
βξαθί ζνπ ληώλεη…»
λησηόο : υπζ ζθζπηυξ, παθανυξ, ιδ δναζηήνζμξ. Δπίζδξ ακαθένεηαζ ηαζ ημ πανάβςβμ λησηίθια,
πμο οπενεειαηίγεζ ζε ζδιαζία.
«πνιύ λησηόο άλζξσπνο…».
«πεξηκέλεηο λα ζνπ θάλεη δνπιεηά απηή ε παιηνλησηίθια;».
λπρηνζθαξίδσ : αβάγς κφπηα ημ ημπάδζ βζα αμζηή (ημ ηαθμηαίνζ). Κηθ αοηυξ πμο βονκάεζ ηζξ
κφπηεξ, πμο κοπημπενπαηάεζ.
λπρηνύιηα (επηξ) : ημκηά ζημ λδιένςια, ημκηαοβή.

μ
μάγθιηζκα (ην) : λειπένδεια ηςκ ιαθθζχκ, πνυπεζνμ πηέκζζια. Μαγθιίδσ.
«μαγθιίζνπ ιηγνπιάθη πξηλ βγεηο όμσ».
 122
μαγλαληάσ : ένπμιαζ απυ απέκακηζ, ειθακίγμιαζ, ηαηαθεάκς.
«Ρνλ έζηεηια λα αγνξάζεη ςσκί θαη μαγλάληεζε κε κηα ζαθνύια θαξακέιεο».
μαγθνπζεύνκαη : γεζηαίκμιαζ ή κζχες έλαρδ (αγθνύζα) ηαζ αβάγς ηα νμφπα ιμο βζα κα
δνμζζζηχ.
μάη ή μάγη : ηα αθεζηζηά πμο έδζκακ ζημκ ιοθςκά βζα ημ άθεζια ηζ ήηακ πάκηα ιία πμζυηδηα απυ
ημ αθεφνζ (ζοκήεςξ ημ δέηα ημζξ εηαηυ).
μαηζαιίδσ : ηαεανίγς ηδ θςηζά απυ ηδ ζηάπηδ.
μαηκάησηνο (ν) : αοηυξ πμο έπεζ αζιμνναβήζεζ ή έπεζ ακαζιία. Κηθ μ πμθφ αδφκαημξ, μ
ηάηζζπκμξ.
«δελ ην ηαΐδνπλε θηνύλν ην παηδί....κπίηη μαηκάησην είλαη».
μαθξίδη (ην) : δ άηνδ ημο πςναθζμφ πμο δεκ μνβχεδηε.
«ζα πάσ πάιη ηαρηά (αύξην), κνπ ‘κεηλε έλα μαθξίδη».
μακπνδέλσ : θφκς ηα ιάβζα ή ημ ιάηζαζια. Δίκαζ ημ ακηίεεημ ημο ακπνδέλσ.
ξαμώνω : ζεθώλσ ην ρέξη κνπ λα απεηιήζσ ή λα ρηππήζσ άλζξσπν ή δών, νξκάσ. Από ην
ιαηηληθό examen (εμέηαζε, ζηάζκηζε).
«ιδ ημ λαιχκεζξ ημ ιμοθάνζ, βζαηί ηζζκάεζ».
μαλαγθξίδσ : λακαθές, επακαθαιαάκς, απακηάς, ακηζθέβς.
«δελ ηνικάγαλε λα ηνπ μαλαγθξίζνπλε θνπβέληα».
μαλακπέμαινο : παναθοιέκμξ, αζοιάγεοημξ.
μαλαζαίλσ : παίνκς ακάζα, λαπμζηαίκς βζα θίβμ, απαθθάζμιαζ απυ ηάηζ.
«έθπγε απηόο ν ηύξαλλνο θαη μαλάζαλε ε γπλαίθα».
μάξηνο (ν) : πένζμξ, λέθςημ.
μαζηεξόγισζζα (ε) : αοηή πμο ιζθάεζ πςνίξ κα ημιπζάγεζ. Κηθ δ αοεάδδξ, αοηή πμο ανίγεζ ηαζ
ηαηανζέηαζ.
«ηα ‘βαιεο κ’ απηή ηελ μαζηεξόγισζζα θαθνκνίξε κνπ;».
μαζηεξώλσ : ζζζχκς ημ ημνιί ιμο, ζηέημιαζ υνεζμξ ηαζ ζηδηυξ δίπςξ κα ηαιπμονζάγς. Δίκαζ
πνμθακέξ υηζ αοηή δ ενιδκεία ηδξ θέλδξ πνμένπεηαζ απυ ηδκ εζηυκα ημο λάζηενμο μονακμφ, ημκ
μπμίμκ αθέπεζ ιυκμ αοηυξ πμο δεκ ζηφαεζ.
«Ακ μαζηέξσ ιηγάθη ξε γνύβε (θακπνύξε)».
 123
μεβνπξηζηέκαη : κζχες νίβδ, ακαηνζπζάγς. Έπς δδθαδή ηδκ ίδζα αίζεδζδ υπςξ ζακ
κα ιμο αμονηζίγμοκ ημ ημνιί.
«Όηαλ κνπ έιεγε ε γηαγηά ηζηνξίεο κε μσηηθά, μεβνπξηζηόηαλε ην θνξκί κνπ».
μεβξνπηζάιαθαο (ν) : έλοπκμ ηαζ θεπημηαιςιέκμ παζδάηζ.
μέγεινο (ν) : βεθαζηυξ, ηαθμδζάεεημξ.
«δελ ηνλ είδα πνηέ κε κνύηξα, πάληα μέγεινο».
μεγεξεύσ: ακαννχκς, ζοκένπμιαζ.
«πενάζακε ιήκεξ βζα κα λεβενέρεζ».
μεγηαιίδσ : αθθάγς ηνίπςια (γχα), ακαηάπης (άκενςπμζ).
μεγθνθηάξεο ή μεγθνθηαζκέλνο (ν) : ημοηζυξ, αοηυξ πμο έπεζ αβάθεζ ημ γθνθό (βμθυ) ημο.
μεγθξηιώλνπκαη : ελακηθμφιαζ, αδοκαηίγς πμθφ, ελατθχκμιαζ.
«ηνλ έθαγε ε παιηαξξώζηηα, μαγθξηιώζεθε κπίηη».
μεδίιεκα (ην) : λεδζάθοζδ, λεηαεάνζζια, απμζαθήκζζδ. Μεδηιάσ.
«ημοαεκηζάζακε ηαζ λεδίθδζε δ πανελήβδζδ».
μεδξαγθώλσ : λεπζάκμιαζ, λεηαεανίγς, εθεοεενχκς.
μεδαιώλνκαη : λεθμνηχκμιαζ, αβάγς απυ πάκς ιμο ηδ δαιηά (θμνηίμ, αάνμξ).
μεζεξκίδσ : πθέκς ιε γεζηυ κενυ ηα μζηζαηά ζηεφδ.
μεΐγθισηνο (ν) : αηδιέθδημξ, ιε ηα πμοηάιζζα αβαθιέκα έλς, λεημφιπςημξ. Ζ θέλδ πνμένπεηαζ
απυ ηζξ «ίγθιεο ή κπαιληνύκηα» πμο ζηενεχκμοκ ηα ζαιάνζα πάκς ζηα άθμβα ή ηα ιμοθάνζα.
Ποκχκοιμ ιε ηδκ ίδζα πενίπμο πνμέθεοζδ είκαζ ηαζ μ μεκαξγέισηνο, πμο εκκμεί ηονζμθεηηζηά
εηείκμκ πμο δεκ θμνάεζ θαζιανβζά.
μεθαβνπθίδσ ή μεθαβνπθάσ : απμζπχ ημ πενίαθδια (ηααμφηζ) απυ ημκ ηανπυ. Πηα ιένδ ιαξ
ημ μεθαβνύθηζκα ακαθένεηαζ ηονίςξ ζηα ηανφδζα, ηάζηακα ηαζ ιφβδαθα. Δπίζδξ δ ίδζα θέλδ
πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ βζα ηδκ αθαίνεζδ ηςκ ζαθζβηανζχκ απυ ημ ηέθοθυξ ημοξ. Κεηαθμνζηά
ζδιαίκεζ ηδκ ηθμπή ή ηδκ πηχπεοζδ.
«Κπήθαλε θιέθηεο ζπίηη ηνπ θαη ηνλ μεθαβνπθίζαλε».
«Έπεζε όμσ ζηε δνπιεηά ηνπ, μεθαβνπθίζηεθε».
μεθαιίγσκα (ην) : δ αθαίνεζδ ή απχθεζα ηςκ πεηάθςκ απυ έκα οπμγφβζμ.
 124
λεηαθίβςημξ (μ) : ιηθ αοηυξ πμο πενπαηάεζ ιε δοζημθία ή ημοηζαίκμκηαξ.
«πάεη ζα κνπιάξη μεθαιίγσην».
μεθνληηάδσ : οπεναάθθς, ημ παναηάκς. Απυ ημ νήια εμαθνληίδσ (εηημλεφς ζε ιεβάθδ
απυζηαζδ). Μεθόληηαζκα είκαζ δ οπεναμθή.
«Θάζε βξάδπ γπξλάεη κεζπζκέλνο, ην μεθόληηαζε».
μεθνξθαξίδσ : λεπςνίγς θυβς ακαζηήιαημξ, ελέπς.
«ζηε καζεηηθή παξέιαζε μεθνξθάξηδε».
μεθνππηάδνπκαη : ελανενχκμιαζ, αβάγς ημκ χιμ ή ημκ βμθυ.
«έπεζε απ’ ηελ θεξαζηά θαη μεθνππηάζηεθε».
μεθξαγθώλσ : λεπζάκμιαζ, λειμοδζάγς.
«πάσ λα πεξπαηήζσ ιηγάθη λα μεθξαγθώζσ».
μεθσισκέλε : ακήεζηδ βοκαίηα, πνυζηοπδ.
μεθσιώλσ : λενζγχκς.
«μεξαζήθαλε νη θεξαζηέο θαη ηηο μεθώισζα».
μεθσιώλνπκαη : αθακίγμιαζ, ηαηαζηνέθμιαζ.
«ζην δπζηύρεκα μεθσιώζεθε κηα νηθνγέλεηα νιάθεξε».
μειαίκηαζκα (ην) : ημ ζθάλζιμ ηςκ πμοθενζηχκ. Δπίζδξ ζδιαίκεζ ημ πμθφςνμ δζάααζια, ημ
ηνοθμημίηαβια, ημ δζανηέξ ζηφρζιμ ηαζ βεκζηά μπμζαδήπμηε δναζηδνζυηδηα ζοκεπάβεηαζ
ηαηαπυκδζδ ημο θαζιμφ.
«Κέρξη λα θαηαιάβσ ηη γηλόηαλε κε ηνπο γεηηόλνπο μειαηκηάζηεθα λα θνηηάσ».
μειαθθώλσ: αθαζνχ ημ πχια βφνς απυ ηδ νίγα ημο δέκδνμο.
μέιαζε (ε) : αβνμηζηή αθθδθμαμήεεζα. Δπνυηεζημ βζα μιαδζηή ενβαζία ηςκ πςνζακχκ, πμο
απμζημπμφζε ζηδκ εηηέθεζδ εκυξ ημζκςθεθμφξ ένβμο (δνυιμζ, αθχκζα, εηηθδζίεξ), ή ζηδ αμήεεζα
ηάπμζμο ζοκημπίηδ ημοξ (πηίζζιμ ζπζηζμφ, θφηεια αιπεθζχκ ηθπ). Ζ θέλδ πνμένπεηαζ απυ ημ
εμειαύλσ, πμο ζδιαίκεζ μιαδζηή έλμδμξ. Υζηυζμ δ ζοκδεέζηενδ ιμνθή ηδξ ήηακ ημ κοπηένζ ηςκ
βοκαζηχκ βζα ημ λεζπίνζζια ημο ηαθαιπμηζμφ.
Ζ θέλδ πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ ζε θνάζεζξ υπςξ «απηόο βάξεζε μέιαζε», πμο εκκμεί υηζ ηάπμζμξ ηα
πανάηδζε υθα ηζ έθοβε.
 125
μειάζηξα (ε) : ημ λέθναβμ πςνάθζ.
μειαρηνπξάσ : δζχπκς, απμιαηνφκς, πνμβηάς ηα γχα.
μειεΐδσ : ημονάγμιαζ πμθφ, αδοκαηίγς θυβς ηάπμζαξ αζεέκεζαξ, απζζπκμφιαζ. Ζ θέλδ αβαίκεζ
απυ ημ εη + έθεμξ. Ακηίζημζπα μειετζκέλνο είκαζ μ απμηαιςιέκμξ.
«Κε πέληε παηδηά λα αλαζηήζεη, μειέηζε ε θαθνκνίξα».
μειέζηαηνο : ρδθυξ ηαζ πμθφ αδφκαημξ. Δίκαζ πζεακυκ κα πνμένπεηαζ απυ ημ μειεΐδσ
(οπενεεηζηυξ ημο μειετζκέλνο).
μειεκεξίδσ : πενκάς ηδ ιένα ιμο πενζιέκμκηαξ ηάπμζμκ ή ηάκμκηαξ ηάηζ.
«πηάζαλε ηελ θνπβέληα θαη θνληέςαλε λα μειεκεξίζνπλε».
μειηγνπξηάδσ : ηζζιπάς ηάηζ ηαζ ιμο θεφβεζ δ πμθθή πείκα.
μειηζαξίδσ : ηαεανίγς ημ πςνάθζ απυ ηζξ πέηνεξ.
μειόηδα (ε) : πνυπεζνμ πανάπδβια, ζοκήεςξ λφθζκμ, πμο πνδζζιμπμζείηαζ βζα ημ πθφζζιμ ηςκ
νμφπςκ, βζα ιαβείνεια, βζα απμεήηδ ηαοζυλοθςκ ηαζ ενβαθείςκ, ή βζα ζηέβαζδ ηςκ γχςκ .
Ξνμένπεηαζ απυ ημ έμσ + ιόηδα, (αθ. θέλδ).
μεινπθάσ : ηαεανίγς ημ ηαθαιπυηζ απυ ηα θφθθα ημο.
μεκαγεηξεύσ : αβάγς ημ θαβδηυ απυ ηδκ ηαηζανυθα ή ημ ηαρί ηαζ ζεναίνς.
«Άηληε μεκαγείξεςε λα θάκε».
μεκαλίθσηνο (ν) : αοηυξ πμο θμνάεζ νμφπμ πςνίξ ιακίηζα. Ρμ ενβαθείμ πςνίξ ημ ζηοθζάνζ ημο
(αλίκα, ηζαπί, ηζεημφνζ ηθπ).
«ζα πνπληηάζεηο έηζη μεκαλίθσηνο».
μεκαζθαιηζκέλνο : ελανενςιέκμξ. Ακαθένεηαζ ιυκμ βζα ηα δέκδνα, υηακ ζπάγεζ έκα ηθαδί απυ
ημκ ημνιυ ημο. Δπίζδξ μεκαζθαιίδσ-νκαη.
«Δθεί πνπ κάδεπε θεξάζηα, μεκαζθαιίζηεθε ε θιάξα θη έθαγε κηα βξνληάξα!».
μεκνλεύσ : λειπενδεφς, δζαπςνίγς. Ακηίζημζπα μεκόλεκα είκαζ ημ λειπένδεια.
«Μεκόλεςέ κνπ ηηο θισλέο (θισζηέο) γηαηί δελ γιηέπσ παηδάθη κνπ».
μεκπαδσκέλε (ε) : λεπανεεκειέκδ. Βανφξ παναηηδνζζιυξ βζα ηδ βοκαίηα πμο δεκ είπε
παναιείκεζ πανεέκα ιέπνζ ημ βάιμ. Γζα ηα ήεδ πνμδβμφιεκςκ επμπχκ, ηάηζ ηέημζμ ζζμδοκαιμφζε
ιε ζμαανυηαημ πανάπηςια πμο επέζονε ημκ πθεοαζιυ ηδξ ημπζηήξ ημζκςκίαξ.
 126
«Ν γακπξόο ηελ βξήθε μεκπαδσκέλε θαη ηελ έζηεηιε πίζσ ζηε κάλα ηεο».
μεκπατξηάδσ : ηάκς ημ πένζμ (ιπαΐνζ) πςνάθζ ηαθθζενβήζζιμ.
μεκπηληάδσ : βηνειίγς ημίπμ.
μεκπηληάδνπκαη : ελακηθμφιαζ, δζαθφμιαζ απυ ηδκ ηυπςζδ.
μεκπνπδαληάδσ : βδένκς, λεπεηζζάγς.
«γύξηζε από ην παηρλίδη μεκπνπδαληαζκέλνο».
μεκπνπληνπιώλσ : ηαηαζηνέθς, αθακίγς, λεηθδνίγς.
«ηα ακπέιηα ζην ρσξηό ηα μεκπνπληνπιώζαλε».
μεκπνπξινπθώλσ : απμδζανενχκς, ηαηαζηνέθς.
«δελ πξόθαλαλ λα ηνπ θέξνπλ ην παηρλίδη θαη ην μεκπνπξινύθσζε».
μελνδνύιη (ην) : ιενμηάιαημ. Ξαθζυηενα μζ αβνυηεξ αζπμθμφκηακ ζοκήεςξ ιε ηζξ δζηέξ ημοξ
ενβαζίεξ ηαζ ζπάκζα δμφθεοακ βζα θμβανζαζιυ άθθςκ. Αοηυξ είκαζ ηζ μ θυβμξ πμο δίκεηαζ έιαθαζδ
ζημ πνχημ ζοκεεηζηυ ηδξ θέλδξ (λέκμξ +δμοθεζά).
μελνηάδσ : Κεηαθμνζηά ζδιαίκεζ απμηεθεζχκς ηάπμζμκ, ημκ εηιδδεκίγς, ημκ ζημηχκς ηθπ. (ημκ
αβάγς δδθαδή…απυ ηζξ έκκμζεξ ημο).
«Ρνπ ζαιάηθε (εθζθελδόληζε) έλα ιηζάξη ζην θεθάιη θαη ηνλ μέλνηαζε!».
μεληξνπηάδνπκαη : παφς κα κηνέπμιαζ, αβαίκς απυ ιζα δφζημθδ εέζδ.
«δελ ηνπο πεξίκελα ζην ζπίηη ζήκεξα, αιιά είρα καγεξέςεη θαη μεληξνπηάζηεθα».
μεληξνπιηαίλσ : ηάκς ευνοαμ ή θαζανία εκμπθχκηαξ ημοξ άθθμοξ έςξ απμβκχζεςξ.
«Απηό ην παηδί δελ θσινκάιιηαζε (εζύραζε) όιε ηελ εκέξα θαη κε μεληξνύιηαλε».
μεληξνπιηάδνπκαη : ηνεθαίκμιαζ, πάκς ημ ιοαθυ ιμο.
μεπεηαιώλσ : αθαζνχ ηα θεανιέκα πέηαθα ημο γχμο.
μεπηηνύηνπ (επηξ): επίηδδεξ.
μεπιεθνύθηα (ηα) : ηα λέπθεηα, απηέκζζηα ηζ απενζπμίδηα ιαθθζά. Μεπιεθνύθσ είκαζ δ
λειαθθζάνα.
μεπνλάσ : παφς κα πμκάς ή κα ζηεκαπςνζέιαζ.
«επηπρώο πνπ είρε άιια ηξία παηδηά θαη μεπόλαγε ιηγνπιάθη».
μεπνππνπιηάξεο (ν) : ακαιαθθζαζιέκμξ, αοηυξ πμο έπεζ θίβα ιαθθζά ηζ απηέκζζηα.
 127
μεξνγειάσ : βεθάς ιε ημ γυνζ, αιήπακα ή ζε αηαηάθθδθδ ζηζβιή.
«ηνπ είπαλε όηη έκεηλε ζηελ ίδηα ηάμε θη εθείλν μεξνγέιαε».
μεξνγηάδσ : απαθθάζμιαζ απυ ηάπμζμκ, απμθφς απυ ηδ δμοθεζά.
«παξαμεγηόηαλ ζπλέρεηα θαη ηνλ μεξνγηάζαλε από ηελ παξέα».
μεξνθαΐια (ε) : οπεναμθζηή δίρα, θανοββίηζδα.
«θέξε ιίγν λεξό γηαηί έρσ κηα μεξνθαΐια....».
μεξνθαξθαληάδσ : ηαίβμιαζ, ανπάγς απυ ηδ θςηζά ή ημκ ήθζμ.
«Μέραζε ην ςεηό ζην θνύξλν θαη μεξνθαξθάληαζε».
μεξνθαηνύξεκα (ην) : δ μφνδζδ ιε ημ γυνζ. Κηθ μ μηκδνυξ, μ αηαιάηδξ.
«ηνλ πήξα ζηε δνπιεηά θη νύιε ηελ εκέξα μεξνθαηνπξήκαηα».
μεξνκαράσ : πεζκάς ζοκέπεζα. Γζα ακηζηείιεκα (αανέθζα, λφθζκα δμπεία ηθπ) ζδιαίκεζ
λενμζηάς.
μεξνζηαιίδσ : ζηέημιαζ υνεζμξ πενζιέκμκηαξ ηάπμζμκ ή ηάηζ, λενμζηαθζάγς. Υζηυζμ ζδιαίκεζ
επίζδξ υηζ είιαζ ηειπέθδξ ή ανβυζπμθμξ. Κζα ςναία θνάζδ βζα αοηυκ πμο δεκ αζπμθείηαζ ιε
ηίπμηα είκαζ δ «θόβεη ησλ ζθπιηώλ …θιαξί», (δδθαδή εέθεζ κα ηαΐζεζ ηα ζηοθζά ιε ηθανζά).
«Γελ πάεη γηα δνπιεηά, έηζη μεξνζηαιίδεη».
μεξνηνηρηά (ε) : πέηνζκμξ ημίπμξ δίπςξ θάζπδ.
μεξνθάη (ην) : πνυπεζνδ λδνή ηνμθή ή θαβδηυ πςνίξ ημ απαναίηδημ ημπζηυ ηναζί.
«Φέξε θακηά θαλάηα θξαζί, καο άθεθεο ζην μεξνθάη».
μεζαγσληάδνκαη : πμκάκε ηα ζαβυκζα ιμο απυ ημ παζιμονδηυ ή απυ ηδκ πμθθή ημοαέκηα.
«Δίρα πάξεη θαθό κάηη θαη μεζαγσληάζηεθα ζην ραζκνύξεζκα».
μεζεκπξηάδσ : παφς κα ζοκεηαζνίγμιαζ ιε ηάπμζμκ (ζέιπνμ), λεηυας απυ ημ ζυζ ηδξ βοκαίηαξ
ιμο (θυβς εακάημο ηδξ ή ένζδςκ).
μέζθνπξα (επηξ) : επζθακεζαηά, επζπυθαζα, λοζηά.
«Δπηπρώο πνπ ε πέηξα πνπ ηνπ ξημε ν άιινο ηνλ πήξε μέζθνπξα».
μεζπηξάσ –ίδσ : αθαζνχ ημοξ ηανπμφξ απυ ημ αναπμζίηζ, ηα ημοηζά ηθπ.
μεζηεξίδνπκαη : δεκ παίνκς οπ’ υρδ ιμο, αδζαθμνχ.
«όηη ζα κε ξίμεη ζηε κνηξαζηά δελ ην μεζηεξίζηεθα».
 128
μεζπλέξηα (ε) : άιζθθα, ακηαβςκζζιυξ.
«Δίραλε μεζπλέξηα ζηελ ηάμε πνηνο ζα βγεη πξώηνο».
μεζπλντζκέλνο (ν) : αθδνδιέκμξ, ακυδημξ, απμηνεθαιέκμξ.
«πνύ λα ζπκάηαη ην κάζεκά ηνπ απηό ην μεζπλντζκέλν…».
μεηζηνπκίδσ : γςκηακεφς, ακαγςμβμκμφιαζ.
μέθεξζε (ε) : λεπέναζια, οπένααζδ.
μεθνπξιηαζκέλνο (ν) : λεζηζζιέκμξ, ημονεθζαζιέκμξ.
μεθνπζηαίλσ : θαπακζάγς, λεθμοζηχκς.
«δπν ηζηνπβάιηα ζήθσζε θαη μεθνπζηαίλεη».
μεθιεβίδσ : απμζηαζζμπμζμφιαζ, απμζηζνηχ, δζαθένς, λεπςνίγς, παίνκς δζαθμνεηζηυ δνυιμ.
«Από όηαλ παληξεύηεθε, μεθιέβηζε απ' ην ζόη ηνπ».
μεριηαίλσ : ακαημοθίγμιαζ, λεημονάγμιαζ.
«Ξήγα λαη βόιηα θαη μέριηαλα ιηγάθη».
μεθηεξνπδηάδσ –νκαη : λεθηίγς-μιαζ. Ακηίζημζπα ηα λέθηζα θέβμκηαζ μεθηεξνύδηα.
«Ξέηα θηνύλν ην παιηνπαληέινλν, μεθηεξνπδηάζηεθε κπίηη».
μέρηνλν (ην) : ημ ιένμξ πμο δεκ ημ ζηέπαζε ημ πζυκζ ή εηπζμκίζηδηε.
μέρπζκα (ην) : ελάκεδια ζηα πείθδ ζοκήεςξ ιεηά απυ πονεηυ.
μεςάιισ : ηα ρέθκς ζε ηάπμζμκ βζα ηα ηαθά.
μηαθάηνπ, μηαπάλνπ, μηαπέξα : ημπζηά επζννήιαηα πμο ζδιαίκμοκ ακηίζημζπα πνμξ ηα ηάης,
πνμξ ηα πάκς, πνμξ ηα πένα. Δπίζδξ ζοκακημφκηαζ ηαζ ςξ ζηαθάηνπ, ζηαπάλνπ, ζηαπέξα
(ίζηα+θάησ, ίζηα+πάλσ, ίζηα+πέξα).
μηαξίδσ : ηαεανίγς ημ έδαθμξ ή ημ πςνάθζ απυ πέηνεξ ηαζ πμνηάνζα. Ξνμένπεηαζ απυ ημ
εη+ηαεανίγς. Μηάξηζκα είκαζ δ ακάθμβδ ενβαζία.
μηέκαη : λφκμιαζ βζαηί έπς θαβμφνα, ή πδβαίκς βονεφμκηαξ.
«Μηέηαη ζηε γθιίηζα ηνπ ηζηνπάλε».
μηληάξη (ην) : δ αλίκα.
μηόλη (ην) : ημ ενβαθείμ ιε ημ μπμίμ ηαεάνζγακ ημ αθέηνζ απυ ημ πχια.
μηζηξώλσ : λεζηνχκς ημ ηνεααάηζ, ζδηχκς ηα παθζά, λεζαιανχκς ημ οπμγφβζμ.
 129
μηθάξη (ην) : ιπάθςια παπμοηζζμφ ή νμφπμο, ηάθορδ ζπζζιήξ.
μηθόξησηνο (ν) : πςνίξ θμνηίμ, λεθυνηςημξ.
«έηξερε ζηνλ θαηήθνξν ζα κνπιάξη μηθόξησην».
μηθηέξηα (ηα) : ηα ελαπηένοβα πμο αβαίκμοκ θίβμ πνζκ ημ ηέθμξ ηδξ εείαξ θεζημονβίαξ ή ζηζξ
θζηακείεξ … πάνζκ ζοκημιίαξ. Ξμθθμί απυ ειάξ υηακ είιαζηακ ιζηνμί, εεςνμφζαιε ζδζαίηενα
ζδιακηζηυ βεβμκυξ κα ιαξ ειπζζηεοηεί μ παπάξ κα ηναηήζμοιε έκα μηθηέξη.
«Άηληε, κέρξη λα ληπζείο λα παο, ζα 'ρνπλε βγεη ηα μηθηέξηα».
μπινγατδνύξα (ε) : λφθζκμ δζπαθςηυ ζηήνζβια πμο πάκς ημο έημαακ ηα ηαοζυλοθα ιε ημ πνζυκζ.
μπινθαηζνύια (ε) : λφθζκμ πανάπδβια πάκς ζε δέκηνα ή ζε ρδθά ζδιεία πμο πνδζίιεοε βζα
παναηδνδηήνζμ απυ ημοξ δναβάηεξ (αβνμθφθαηεξ). Γζα αοηυ θεβυηακ ηαζ δξαγαηζνύια.
μπινπηλάθα (ε) : ρδθή ηζ αδφκαηδ, ημηαθζάνα. Ξνυηεζηαζ βζα ιζα εοθάκηαζηδ πανμιμίςζδ,
ηαεχξ δ θέλδ πνμένπεηαζ απυ ηδκ πζκαηςηή, έκα λφθζκμ ζηεφμξ ιαηνφ ηαζ ζηεκυ πμο πνδζίιεοε
ζηδ ιεηαθμνά ημο γοιανζμφ ζημ θμφνκμ.
«αηαίξηαζηνη, απηόο ρνληξόο θη εθείλε κηα μπινπηλάθα».
μπισζηά (ε) : δ λοθμδμιή εκυξ ζπζηζμφ (δμηάνζα, παηχιαηα ηθπ).
μππεξεηάσ : ελοπδνεηχ, δζεοημθφκς, θνμκηίγς.
«κεγαιώζαηε πιηα, κηα
δσή ζα ζαο μππεξεηάσ;».
μππνιεζηά : πςνίξ παπμφηζζα, ιε βοικά πμδάνζα.
«Δκείο παηδάθη κνπ δήζακε κέζα ζηελ πείλα θαη ηελ μππνιεζηά».
μπώ, μπέκαη : λφκς, λφκμιαζ. Ζ θνάζδ «ζα μπείο παηζηέο», ζδιαίκεζ δεκ εα ηάκεζξ ηίπμηα ζηδ
γςή ζμο, εα είζαζ ακεπνυημπμξ.
«Θείλα ηα ρξόληα πηάλακε ςείξεο θαη θνξένπο (θνξηνύο) θαη μπόκαζηαλ νύιε ηελ εκέξα».
«Κε δηαβάδεηο θη όηαλ κεγαιώζεηο ζα μπείο παηζηέο».

ν
 130
νβνιηόο (ν) : ζςνυξ απυ πέηνεξ ή πχια. Ξνμένπεηαζ απυ ημκ ανπαίμ νβνιό, πμο
ήηακ εοηεθέξ αηηζηυ κυιζζια. Πημζαάγμκηακ ζε ζςνμφξ έλδ μαμθχκ, βζαηί ηυζμοξ ιπμνμφζε κα
πζάζεζ ιζα πμφθηα πμο θεβυηακ δνάηα (ελ μφ ηαζ δναπιή). Κε θίβα θυβζα ζηδ ζοβηεηνζιέκδ θέλδ
πανέιεζκε ιυκμ δ ζδιαζία ημο ζςνμφ ηαζ υπζ ηδξ κμιζζιαηζηήξ αλίαξ. Βέααζα είκαζ βκςζηυ υηζ
οπάνπεζ ηαζ ζήιενα δ θέλδ νβνιόο, «έδσζε ηνλ νβνιόλ ηνπ», αθθά ιε ηδκ ζδιαζία ηδξ εθάπζζηδξ
πνδιαηζηήξ ζοκεζζθμνάξ.
νγιήγνξα : βνήβμνα, αιέζςξ.
«Άηληε λα παρλίζεηο ηα δα θη νγιήγνξα».
νγξόο (ν) : οβνυξ, κμηζζιέκμξ. Νγξεύσ ζδιαίκεζ πζάκς οβναζία, κμηίγμιαζ.
«νγξέςαλε νη ηνίρνη θαη ζέινπλ ζνβάηηζκα».
ντδίδσ : ηαζνζάγς, πνμζζδζάγς.
«δελ ηνπ ντδίδεη γηα λα ηελ ζηεθαλσζεί».
νθλίηζα (ε) : δ ηνφπα ζημ πάκς ιένμξ ημο ααεκζμφ απυ υπμο ημ βέιζγακ ιε ημ ηναζί.
νιόζνκνο (ν) : μθυζδζμξ, κηάθε-ημοάθε. Ζ μιμζυηδηα ακαθένεηαζ πνςηίζηςξ ζημκ παναηηήνα ή
ηδ ζοιπενζθμνά ηαζ δεοηενεουκηςξ ζηδ ζςιαηζηή δζάπθαζδ. Ρμ δεφηενμ ζοκεεηζηυ ηδξ θέλδξ
ιάθθμκ πνμένπεηαζ απυ ημκ ζπκό, πμο ζηα ανπαία ζήιαζκε εηδήθςζδ ηδξ ροπήξ ηαζ ροπζηή
δζάεεζδ.
«Απηό ην παηδί ίδηνο ν παηέξαο ηνπ, νιόζνκνο!».
νινηξόπξα (επηξ) : ηνζβφνς, πένζλ.
«Κηα γξίπε κε θέξλεη νινηξόπξα», ζδιαίκεζ ιε πενζηνζβονίγεζ δ βνίπδ.
νινύζε (επηξ): πακημφ.
όξγνο (ν) : ιένμξ ημο πςναθζμφ ζημ μπμίμ εα βίκεζ ηάπμζα βεςνβζηή ενβαζία (υνβςια, ζπμνά,
ζοβημιζδή ηθπ).
νξγσκάδα (ε) : ημ ηαθυ ηαζ ααεφ υνβςια ηςκ πςναθζχκ.
νξδηληάδνκαη : εημζιάγμιαζ, πνμπαναζηεοάγμιαζ. Νξδίληαζκα είκαζ δ εημζιαζία. Απυ ημ ζηαθζηυ
ordino=δζαηάγς.
«Άηληε μεκέξσζε, νξδηληάζνπ».
νξκήληα (ε) : ζοιαμοθή.
 131
όξηζα (ε) : εοιυξ, μνβή, ζδζμηνμπία. Ακαθένεηαζ ζε ακενχπμοξ ηαζ ζε οπμγφβζα.
«Έρεη κηα όξηζα θαη δελ ηξώεη ηηο ρπινπίηηεο».
«Έβγαιε ην κνπιάξη όξηζα θαη δελ ζηέθεηαη λα ην ζακαξώζσ».
νζρσξέζηνλ : μ εευξ κα ημκ ζοπςνέζεζ… ζε ιζα θέλδ.
0πινέλα (επηξ): μθμέκα, πάκηα.
νπινύζε (επηξ): πακημφ.
Ούληξα (ε) : ανπζηά ιζαξ οπδνεζίαξ ημο ΝΖΔ πμο δζέκεζιε ηνυθζια, νμφπα ηαζ άθθα πνεζχδδ
ζημκ εθθδκζηυ θαυ ιεηά ηδκ ηαημπή ηαζ ημκ ειθφθζμ. Υζηυζμ, ηάπμζα απυ αοηά ηα εθυδζα ήηακ
εοηεθή ηζ έιεζκακ θνάζεζξ υπςξ...
«θηνύλν ην ηξνύπην ζαθάθη ε Νύληξα ζην ‘δσθε».
νπξη : πνυζηαβια βζα ηα οπμγφβζα πμο ζδιαίκεζ ζημπ. Θζ υηακ δ δζαηαβή δεκ εφνζζηε απήπδζδ, μ
ζδζμηηήηδξ ημο γχμο επακενπυηακ ιε έκα πζμ αοζηδνυ ξε νπξη…Ακηίζημζπα ηα βασδμφνζα
ηαηαθαααίκμοκ ημ βκςζηυ νπζη!
νρηάιιν : ιε αοηυ ημ επζθχκδια ελμνηίγμκηακ ηα ηαηά ιακηάηα βζα κα ιδκ ένεμοκ ηζ άθθα.
όρηνο : ακάπςια ζηζξ άηνεξ ημο δνυιμο ή οπενορςιέκμ υνζμ ακάιεζα ζηα ηηήιαηα.
νςηκνρεηκσληά (ε) : πεζιςκζάηζημξ ηαζνυξ πνμξ ηδκ άκμζλδ πμο ιεηαεέηεζ ηζξ βεςβζηέξ
ενβαζίεξ.

πααίλσ : πδβαίκς.
παβινύθα (επηξ): ζπαζιέκμξ, ζηναπαηζανζζιέκμξ. Ακηίζημζπα παβινπθηάδσ, παβινπθώλσ
ζδιαίκεζ ζηναπαηζάνς, παναιμνθχκς.
«Γελ πξόθαλε λα πηάζεη ηε κπάια ζηα ρέξηα ηνπ θαη ηελ παβινύθηαζε».
«Ρξάθαξε ην ακάμη ζηελ θνιόλα θαη ην 'θαλε παβινύθα».
παγάδα (ε) : άπκμζα, κδκειία.
 132
«έπεζε παγάδα, δε ιέεη λα θπζήμεη κα πέζεη θαλα θάζηαλν».
παγαδηάδσ : πενκάς, παθανχκς.
«επηπρώο παγάδηαζε ν πνλόδνληνο».
παγνπξνκύηεο (ν) : αοηυξ πμο έπεζ οπενιεβέεδ, αθθά πθαημοηζή ιφηδ. Ζ πανμιμίςζδ είκαζ
πνμθακήξ.
παΐξη (ην) : αία, ελακαβηαζιυξ.
πάθηα (ηα) : δ μζθοσηή πχνα, δ πενζμπή βφνς απυ ηδ ιέζδ ηαζ ηα κεθνά. Ίζςξ πνμένπεηαζ απυ
ηδ θέλδ παρηά, ηαεχξ ζε αοηή ηδκ πενζμπή ημο ζχιαημξ ζοκήεςξ ζοζζςνεφεηαζ θίπμξ.
«θνπβάιαγα όιε ηελ εκέξα ζαθηά θαη πέζαλε (ή κε πνλέζαλε) ηα πάθηα κνπ».
πα(γ)θνπί (επηξ) : ελυθθδζδ ημζξ ιεηνδημίξ.
«είρε ιεθηά ν κπξνύθιεο, πιήξσζε ηνπο καζηόξνπο παθνπί».
παιακίδσ : αάγς ημ πένζ ιμο ζημ εοαββέθζμ ηζ μνηίγμιαζ.
παιακνδέξλσ : ηάκς ηάηζ πςνίξ κα έπς απμηέθεζια.
παιαληδαύηεο (ν) : αοηυξ πμο έπεζ ιεβάθα αοηζά βενιέκα πνμξ ηα ειπνυξ. Έπεζ δδθαδή αοηζά
πμο πανμιμζάγμκηαζ ιε ηα … ηάζζα ηδξ παθάκηγαξ (γοβανζάξ). Απυ ημ ζηαθζηυ balanza >ανπαίμ
εθθδκζηυ θάιαγμ.
παιαηάξη (ην) : νααδί, ιαηνφ λφθμ βζα ζηήνζβια.
πάιε : πάθζ, λακά.
παιηόιπθαο (ν) : δοκαηυξ αθθά αηζμφιπαθμξ, αηίεαζμξ, απεζεάνπδημξ. Ιέλδ ιε ηδκ ίδζα
ζδιαζία είκαζ ηζ μ αγξηόιπθαο.
«Γελ άθεζε ηίπνηα όξζην ν παιηόιπθαο!»
παιηόπξακα (ην) : εθεεζκυξ, ηαείηζ, παναηαηζακυξ. Ποκδεζζιέκμξ παναηηδνζζιυξ, πμο ιε ημ
πνυεεια -παιην, αθθά ηαζ ιε ημκ οπμαζααζιυ ηάπμζμο ζε πνάβια, δεκ αθήκεζ πενζεχνζα βζα ημ
πμζυκ ημο παναηηδνζγυιεκμο.
«Άεη λα ραζείο παιηόπξακα!».
παιηνζθπιίδσ : ελαεθζχκμιαζ, βίκμιαζ νειάθζ, βενκάς πνυςνα. Ζ θέλδ θένκεζ ζημκ κμο ηδκ
εζηυκα αδέζπμηςκ ζηοθζχκ, πμο πενζθένμκηαζ κδζηζηά ηαζ ηαθαίπςνα. Ζ ελαεθίςζδ θέβεηαζ
παιηνζθύιηζκα.
 133
«Ξαιηνζθύιηζε κπίηη», ζδιαίκεζ ηαηάπεζε, βέναζε ηθπ.
πακπώλσ ή κπακπώλσ : ημνμσδεφς, ελαπαηχ, παναπθακχ. Κάθθμκ πνμένπεηαζ απυ ημ νήια
ζακπώλσ.
«Ρνλ πάκπσζε ε γύθηηζζα θαη ηνπ έθιεςε ην θνκπόδεκα».
Παλαγησηάξα : δ Ξακαβζχηα, αθθά δ ρδθή ηζ εφζςιδ.
Παλαΐλα : δ βοκαίηα ημο Ξακα(β)ή.
παλαίξηνο (ν) : υιμνθμξ, εοζηαθήξ. Απυ ημ παλώξηνο, παλσξαίνο.
«παλαίξην παιιεθάξη», είκαζ έκαξ ζοκήεδξ παναηηδνζζιυξ βζα ημοξ μιμνθμκζμφξ.
παλεγηάξη (ην) : δ ζθναβίδα πμο έααγακ ζηα πνυζθμνα. (Βθ. ηαζ ζνθξαΐδα).
παληάξα ή παληζηή (ε) : ημ πακί πμο έδεκακ ζε έκα ιαηνφ λφθμ ηαζ ιε αοηυ ηαεάνζγακ ημκ
θμφνκμ απυ ηζξ ζηάπηεξ πνζκ αάθμοκ ηα ηαναέθζα κα ρδεμφκ. ΋θδ αοηή δ δζαδζηαζία θέβεηαζ
παληάξηζκα. Αθθά ιεηά απυ ηάεε πνήζδ έηζζ υπςξ ήηακ θενςιέκδ δ πακζάνα, βζκυηακ ηαζ ιέζμκ
εηθμαζζιμφ βζα ημοξ εκμπθδηζημφξ, πμο απεζθμφκηακ ιε ιμοηγμφνςια.
«Φύγε γηαηί ζα αξπάμσ ηελ παληάξα».
παληέξκνο (ν) : μθμιυκαπμξ.
παληηρηαίλσ : πενζιέκς, ακαιέκς, εθπίγς κα βίκεζ, (ελ μο ηαζ δ απακημπή=πνμζιμκή).
παλσβάλσ : βάδσ ηαπέθμ ζηδκ ηζιή, οπενηζιχ.
«Κελ πααίλεηο ζε θηνύλνλ ηνλ κπαθάιε, νύια ηα παλσβάλεη».
παλσγόκη (ην) : ημ επί πθέμκ θμνηίμ πμο θμνηχκεηαζ πάκς ζε έκα οπμγφβζμ.
παλσθόξκη (ην) : πμοηάιζζμ, γαηέηα ηθπ.
πάπαιν, κπάκπαιν, παπαιάθη (ην) : ιαθαηυξ ηαζ ηαθμζοκάημξ άκενςπμξ, αβαευ ακενςπάηζ.
Κάθθμκ είκαζ παναθεμνά ηδξ θέλδξ πμφπμοθμ. Δπίζδξ έηζζ θέβεηαζ ηαζ ημ αθνάημ πζυκζ. Ρμ ν.
είκαζ παπαιηάδσ.
«δελ είρε θαθία κέζα ηνπ, ήηαλε πάπαιν».
παπαξνύληα (ε) : δ παπανμφκα.
παπίηζα (ε) : ημ ζίδενμ βζα ζζδένςια πμο έπαζνκε ηάναμοκα.
παπνπδηάδσ : πθαηχκς, ηαπαηχκς, αάγς ηάπμζμκ ηάης, ηαηαηνμπχκς. Ποπκά ιε ηδκ ίδζα θέλδ
οπμκμείηαζ ηαζ δ ζελμοαθζηή πνάλδ. Ξαπνύδηαζκα είκαζ ημ πθάηςια.
 134
«ηελ παπνύδηαζε γηα ηα θαιά».
παπνπιάθνο (ν) : ζαηακάξ, βενμδζάαμθμξ (θυαδηνμ βζα ηα παζδζά).
«θάε όιν ην θαΐ ζνπ γηαηί ζα ‘ξζεη ν παπνπιάθνο».
παπνύζεο (νη,ζει) : ημφθεξ ιαθθζχκ, ποηκή πζμκυπηςζδ.
«Οίρλεη θάηη παπνύζεο!…».
παπνπηζίλα (ε) : ζηθήνοκζδ ημο πέθιαημξ θυβς παναηεηαιέκδξ λοπμθδζζάξ ηαζ απθοζζάξ. Ρα
παθζυηενα πνυκζα πμο δεκ θμνμφζακ παπμφηζζα - επεζδή δεκ είπακ - μζ παπνπηζίλεο ήηακ πμθφ
ζοκδεζζιέκεξ. Θαζ βίκμκηακ ηυζμ ζηθδνέξ, πμο μζ λοπυθδημζ θαίκμκηακ ζακ κα θμνμφζακ
παπμφηζζα (ελ μφ ηαζ δ θέλδ).
«πνδέζνπ παηδάθη κνπ, θνληεύεηο λα θάλεηο παπνπηζίλεο».
παπνπηζνθάγσκα : πθδβή ζημ πυδζ απυ ζηεκυ ή πνςημθυνεημ παπμφηζζ.
παπνπηζνθισλά (ε) : ημ ημνδυκζ ημο παπμοηζζμφ.
παξαβόια (ε) : θςνίδα βδξ ακάιεζα ζε δομ πςνάθζα βζα αυζηδια.
παξαγαιηάδσ : γαθίγμιαζ, κζχες ζθίββμοξ, παναπαηχ. Κάθθμκ πνμένπεηαζ απυ ημ
παξαδαιίδνκαη.
παξάγαινο (ν) : θμζιχδδξ κυζμξ ηςκ αζβμπνμαάηςκ, ιε ζοιπηχιαηα ηδκ ιείςζδ ηδξ υναζδξ
ηαζ ημ αζηαεέξ αάδζζια. Απυ ημ παξαδάιε (αθ. παναβαθζάγς).
παξαγώλη (ην) : μ πχνμξ πθάζ ζημ ηγάηζ.
παξαζάξξηα (ε) : λεεάννεια, οπεναμθζηή ειπζζημζφκδ, επακάπαοζδ.
«έπεζε ζην γθξεκό από ηελ παξαζάξξηα ηνπ».
παξακίλα (ε) : θμζηάνζ βζα κα ακμίβμοκ ηζξ ηνφπεξ βζα ηα θμονκέθα (ιίκα=υνοβια, οπυκμιμξ,
ηνφπα βζα θμονκέθα).
παξακνπηζηεύνπκαη : ηνχς πςνίξ υνελδ, ηζζιπάς θίβμ ιε ημ γυνζ.
παξαπνζηαζηά (ε) : ηαθθζένβεζα ημο ίδζμο ζζηδνμφ βζα δεφηενδ ή ηνίηδ πνμκζά (ακηζε. ηδξ
αιιεινζπνξάο).
παξαζνύζνπινο (ν) : δζακμδηζηά ηαεοζηενδιέκμξ, απνμζάνιμζημξ.
«πνπ λα ην ζηείινπλε ζην ζρνιείν ην θαεκέλν, βγήθε παξαζνύζνπιν».
 135
παξαζηέθσ : Δηηυξ απυ ηδκ βκςζηή ζδιαζία ηδξ θέλδξ (ζοιπανίζηαιαζ, αμδεχ),
ζδιαίκεζ επίζδξ ηδκ πανμοζία ζοββεκχκ ηαζ θίθςκ ζηδκ ηθίκδ ημο εημζιμεάκαημο.
΋ηακ θέβεηαζ δ θνάζδ «ηνλ ηάδε ηνλ παξαζηέθνπλε», εεςνείηαζ αέααζμκ υηζ μ δοζηοπήξ πκέεζ ηα
θμίζεζα.
παξεδνύιηα (επηξ) : εδχ δίπθα.
«θάηζε παξεδνύιηα λα ηα εηπνύκε».
παξεγνξηέκαη : Ζ θέλδ εηηυξ απυ ηδκ πνμθακή ηδξ ζδιαζία, πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ ιε ηδκ έκκμζα
ημο ηάκς οπμιμκή, δνειχ ή ζοβηναηζέιαζ.
«Θνληεύεη λα γίλεη ην θαΐ, παξεγνξήζνπ!»
παξάζεκνο (ν) : μ ακάπδνμξ.
παξάθνξκνο (ν) : αοηυξ πμο είκαζ έημζιμξ κα ηάκεζ ηάηζ ηαζ ράπκεζ ηδκ αθμνιή. Ποκήεςξ
ακαθένεηαζ ζε ενζζηζηά άημια ή ακενχπμοξ δφζηνμπμοξ ηαζ βηνζκζάνδδεξ.
«Πηέθεηαη παξάθνξκνο γηα θαπγά». Κε ηδκ ίδζα ζδιαζία ζοκδείγεηαζ επίζδξ δ έηθναζδ
«ζηέθεηαη ζη’ αηζάιη».
πάξγησξα (επηξ) : ανβά ηδ κφπηα. «Ξαξγησξίηεο» θέβμκηαζ ηα θακηάζιαηα πμο αβαίκμοκ ημκηά
ζηα ιεζάκοπηα ηαζ πμο ήηακ ημ θυαδηνμ ηςκ παζδζχκ.
παξιηαθόο (ν) : μ εηηυξ ηυπμο ηαζ πνυκμο, μ αηαηαθυβζζημξ.
«Ξνύ λα ζπλλελνεζείο κ΄απηό ην παξιηαθό…».
παζαιηάδσ ή παξαζαληαιηάδσ : ημονάγμιαζ, ιπασθκηίγς. Ξαζάιηαζκα ή παξαζαληάιηαζκα
είκαζ δ οπεναμθζηή ημφναζδ. Υζηυζμ δ θέλδ παξαζάληαινο (άηζαθμξ) έπεζ ηάπςξ
δζαθμνμπμζδιέκδ ζδιαζία ζε ζπέζδ ιε ημ ακηίζημζπμ νήια.
«Όξγσλε όιε ηελ εκέξα θαη παζάιηαζε».
παζπάια (ε) : θεπηυ ζηνχια πζμκζμφ. Απυ ημ νήια παζπαιίδσ.
«Γε ρηόληζε πνιύ, κηα παζπάια έξημε».
παηαγσκέλνο (ν) : παβςιέκμξ, λεπαβζαζιέκμξ.
παηαιηά : ζδηςηυξ, ζηα πένζα.
«Δίρε ηέηνην κεζύζη πνπ νη άιινη ηνλ πήγαλ ζην ζπίηη παηαιηά».
 136
παηαιηαθό ή κπαηαιηαθό (ην) : ακαεειαηζζιέκμ, νδιαδζαηυ. Απυ ημ ημφνηζημ bat-
tal πμο ζδιαίκεζ άπνδζημξ.
«ηνλ έξημε θείλν ην παηαιηαθό ηνπ ην κνπιάξη θαη ηνλ ζθόησζε».
παηνπιηά : ζοζηάδα απυ εάικμοξ ή παιυηθανα.
παηζαιηάο (ν) : ηζαπαηζμφθδξ.
παηζηά (ε) : μ παηζάξ. Απυ ημ ημφνηζημ paça. Υζηυζμ εονεία είκαζ δ πνήζδ ηδξ θέλδξ ζημκ
ηαεδιενζκυ αίμ ηαζ ιε άθθεξ ζδιαζίεξ.
«Έπεζε έλα αγθσλάξη θαη ηνπ ‘θαλε ην θεθάιη παηζηά», (ημο ζοκέηνζρε ημ ηνακίμ).
«Ρνλ βάξεζε ε θαθηά γξίπε θη είλαη παηζηά ζην θξεβάηη», (είκαζ αανζά άννςζημξ, ελακηθδιέκμξ).
«Όιε ηελ εκέξα μπεί παηζηέο», (δεκ αζπμθείηαζ ιε ηίπμηα ή ηάκεζ ηάηζ εοηεθέξ).
«Γελ ρώξαγε ζηα ξνύρα ηνπ από ηηο πνιιέο παηζηέο», (εκκμμφκηαζ ηα πάπδ ζηδκ ημζθζαηή πχνα).
παηζνπξνκύηεο (ν) : αοηυξ πμο έπεζ πθαημοηζςηή ιφηδ.
πάρεηα (ηα) : ημ πμθφ πάπμξ, ηα θίπδ.
«από ηα πάρεηα δελ κπνξεί λα ζγνύςεη (ζθύςεη)».
πεδνύθισκα (ην) : ημ δέζζιμ ιε ζπμζκί ηςκ πμδζχκ ημο γχμο. Ρμ πεδνύθισκα βίκεηαζ ζε
αηίεαζα ζππμεζδή ηονίςξ βζα κα ηα ηαθζβχζμοκ ή βζα κα ελεηαζημφκ απυ ημκ ηηδκίαηνμ. Υζηυζμ
επζηναηεί ηαζ δ αάκαοζδ ζοκήεεζα κα πεδνπθιώλνπλ ηα οπένβδνα γχα ζε έκα απμιαηνοζιέκμ
ιένμξ ηαζ κα ηα αθήκμοκ κα πεεάκμοκ. Σνδζζιμπμείηαζ ηαζ βζα ακενχπμοξ ζδιαίκμκηαξ ηδκ
αοζηδνή πεζεανπία.
«Απηόο ζέιεη πεδνύθισκα γηα λαξζεί ζηνλ ίζην δξόκν».
πειεθνύδα (ε) : ιζηνυ ημιιάηζ λφθμο πμο πεηάβεηαζ ηαηά ημ πεθέηδια. Δπίζδξ ιε ηδκ ίδζα θέλδ
κμείηαζ ηαζ δ πμκηνή πζμκμκζθάδα.
«Οίρλεη πειεθνύδεο»,(ρηνλίδεη πνιύ).
πέθλα (ε) : ζπονί, ελάκεδια. Ποκήεςξ εκκμμφκηαζ δενιαηζηέξ παεήζεζξ ημο πνμζχπμο ηαζ δ
θέλδ πνδζζιμπμζείηαζ ηονίςξ ζημκ πθδεοκηζηυ (πέηκεξ). Γεκ θείπεζ αέααζα ηαζ μ παναηηδνζζιυξ
πεθληάξεο. Απυ ημ ανπαίμ πεξθλόο=ζηζηηυξ.
«Ρζηνύπα (θνξίηζη) ζαλ ηα θξύα λεξά θαη ηεο δώθαλε ηνλ παιηνπεθληάξε».
 137
πεξηθάιεζε (ε) : ζοβηέκηνςζδ βοκαζηχκ ζε έκα ζπίηζ βζα ηάπμζα μιαδζηή ενβαζία.
Ποκήεςξ αοηυ βζκυηακ βζα κα θηζάλμοκ ηναπακά ή ποθμπίηηεξ είηε κα αμδεήζμοκ ηδκ
μζημδέζπμζκα ζηα μζηζαηά εκ υρεζ ιζαξ βζμνηήξ, εκυξ βάιμο ηθπ.
Πεξεθιήο : μ Ξενζηθήξ.
πεξηθνπό : πανάηαιρδ πμο ζοκημιεφεζ ηδκ απυζηαζδ ιεηαλφ δφμ ημπμεεζζχκ. Σνδζζιμπμζείηαζ
ηαζ ημ επίννδια πεξηθνπά πμο ζδιαίκεζ ηυαμκηαξ δνυιμ. Ξνμένπεηαζ απυ ημ νήια πεξηθόπησ,
πμο ζδιαίκεζ εθαηηχκς, πενζμνίγς.
«Ρν έθνςα πεξηθνπά θη έθηαζα πξηλ λα λπρηώζεη».
πεξκαληόλα (ε) : ακήεζηδ, πυνκδ.
πεζηάδεο (νη,ζει) : ηα θνμφηα πμο έπμοκ πέζεζ απυ ημ δέκηνμ ηαζ ζοκήεςξ είκαζ δεοηέναξ
δζαθμβήξ.
πεζθίξη : πεηζέηα θαβδημφ. Απυ ημ ημφνηζημ peskir.
πεηάια (ε) : δενιαηζηυ ελάκεδια, θμοζηάθα.
«Θάηη ηνλ ηζίκπεζε θαη γηόκηζε πεηάιεο».
πεηζάθη (ην) : πακί βζα ηαεανζυηδηα, παηζζααμφνα.
Πέθηε : δ Ξέιπηδ.
πεδαπιαθάσ : πμνμπδδάς, ηνέπς πάκς ηάης ιε πδδήιαηα. Πφκεεηδ θέλδ πμο πνμένπεηαζ απυ
ημ πεδώ + απιάθη.
«Ξόηε λα δηαβάζεη, όιε ηελ εκέξα πεδαπιαθάεη…».
πεδνπθιηά, πήδνπθινο : πήδδια, άθια, ιεβάθμ αήια, αθήκζαζια.
«Αγξίεςε ην κνπιάξη θη άξρηζε ηνπο πήδνπθινπο».
πήιηνπξε (ε) : θαζπυκενμ, ηαηαηάεζ (ζε βάθα, θάδζ ηθπ).
Πελέισ : δ Ξδκεθυπδ.
πίγθσκα (ην) : απυθναλδ ηδξ ιφηδξ.
πίγνπιε (ε) : μ θζδέξ. Απυ ημ ζηαθζηυ bighellare.
πίγθεο (νη,ζει) : αναακίηζηα ηζανμφπζα ιε θμφκηεξ.
πηθξνπιήζξα (ε) : είδμξ άβνζμο πυνημο.
 138
πηζακνγόλαηνο (ν) : μ πμθφ ημκηυξ άκενςπμξ, μ ημκημζημφπδξ, αοηυξ δδθαδή πμο
ημ ιήημξ ηδξ ηκήιδξ ημο (απυ ημ βυκαημ έςξ ημ πέθια) είκαζ…ιζα πζεαιή.
«Αθνύο εθεί, λα κνπ αληηκηιήζεη ζην θαθελείν ν πηζακνγόλαηνο…»
πίληκα : πκίλζιμ. Θαη' ακηζζημζπία (ηαζ πάνζκ…εοθςκίαξ). πηλίγσ, πηλίγνκαη, επηλήθα (πκίβδηα)
ηθπ.
«εθέηνο επηλίθακε ζηηο βξνρέο».
Ζ υπζ ηαζ ηυζμ ηυζιζα θνάζδ «άεη πηλίμνπ», είκαζ ανηεηά ζοκδεζζιέκδ…
πηλίξη (ην) : ηονί.
πηλόκηα (ηα) : πανακυιζα, παναηζμφηθζα. Ήηακ ηαζ είκαζ πμθφ δζαδεδμιέκα ζηα ανηαδζηά
πςνζά. Ππακίςξ κα οπάνπεζ ηάπμζμξ πμο κα ιδκ δζαεέηαζ ημοθάπζζημκ έκα. Ποκήεςξ δε, είκαζ πζμ
βκςζημί ιε ηα πζκυιζα ημοξ πανά ιε ηα ηακμκζηά ημοξ επχκοια.
πίλνο (ν) : δ ανςιζά ζημ ιαθθί ηςκ πνμαάηςκ. (Βθ. ιεζηάξα). Ξηλόκαιιν είκαζ ημ ανχιζημ ιαθθί.
πηληνύξη ή πνηνύξη : πακηεθυκζ. Απυ ημ ημφνηζημ potur.
πηπηηζηάδσ : δζράς πμθφ.
πηξάθη (ην) : λφθζκμ ακηζηείιεκμ ιε ημ μπμίμ ηθείκεηαζ δ ηνφπα ζημ ααέκζ.
πηξηάλα (ε) : είδμξ ηαρζμφ ιε δομ θααέξ.
πηζάγλαξν (ην) : επζζηνμθή απυ ημκ ίδζμ δνυιμ.
πηζνθσιώλσ : πδβαίκς πνμξ ηα πίζς, μπζζεμπςνχ, δεζθζάγς.
«Κόιηο είδε ηα ζθνύξα πηζνθώισζε».
πηζπίξσ (ε) : εκενβδηζηή βοκαίηα, κμζημηονά, πνμημιέκδ.
«είλαη κηα πηζπίξσ απηή, έρεη ην ζπίηη ηεο θαη ιάκπεη!».
πηζηάξη (ην) : ημ πίγς ιένμξ ημο ζαιανζμφ.
πίζηνκα (επηξ) : απίζημια, ιπνμφιοηα.
πηζηξώλσ : ηοθίβς ηάπμζμκ ιε ημοαένηα βζα κα ιδκ ηνοχκεζ.
πηζσθέξηθν (ην) : ημ γχμ πμο ηα ηέναηά ημο ζ
ηνίαμοκ πνμξ ηα πίζς.
πηηάθη (ην) : ημ ζημοθήηζ πμο πζάκεζ ημ ηονί.
πηηάξη (ην) : ημ ηενί απυ ηζξ ηορέθεξ.
 139
πηηαπηνύ : επί ημφημο, ελεπίηδδεξ.
πηηζηξδέιη (ην) : κεμβέκκδημ ιςνυ, κήπζμ, θεπημηαιςιέκμ παζδάηζ. Δπίζδξ δ θέλδ
πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ επί ακηζηεζιέκςκ ιζηνχκ ζε ιέβεεμξ.
«Γελ έβξεμε θαζόινπ θέηνο θαη ηα θάζηαλα κείλαλε κπίηη (εληειώο) πηηζηξδέιηα».
πιαθνιίζξα (ε) : ιεβάθδ πέηνζκδ πθάηα βζα κα πζάκμκηαζ ιζηνά πμοθζά, εκχ ιεηαβεκέζηενδ
είκαζ δ
πιαθνπαΐδα (ε) : λφθζκδ παβίδα ιε ιεηαθθζηυ εθαηήνζμ.
πιάθνο (ν) : ιεβάθδ πέηνα, πθάηα. Δπίζδξ ηαζ δ αανοζημιαπζά.
«κε κνπ αληηκηιάο, γηαηί ζα αξπάμσ θάλα πιάθν», είκαζ ιζα ζοκήεδξ απεζθή.
πιάθσζε (ε) : ζοκςζηζζιυξ, ζοιθυνδζδ. Δπίζδξ επί πεπηζηχκ ή ακαπκεοζηζηχκ δζαηαναπχκ
ζδιαίκεζ δοζθμνία.
«Φέηνο ζην παλεγύξη έπεζε κεγάιε πιάθσζε»,
«Έρσ κηα πιάθσζε ζην ζηήζνο θαη δελ κπνξώ λα αλαζάλσ».
πιαζηήξη (ην) : δ ζακίδα πμο πάκς ηδξ έπθαεακ ημ ρςιί ιεηά ημ γφιςια βζα κα ημ ηάκμοκ
ηαναέθζα. (Βθ. πινρεξάσ).
πιαηαξώλσ : πθεονζηχκς, λεπαβζάγμοκ μζ πθάηεξ ιμο. Ξιαηάξσκα είκαζ μ πυκμξ ζηδκ πθάηδ.
«δε ληύζεθε θαιά, βγήθε έμσ θαη πιαηάξσζε».
πιαηνκνύηξεο (ν) : αοηυξ πμο έπεζ πθαηζά ιμφηνα.
πιαηζηαξίδσ : πθαηζμονίγς, αάγς ηα πυδζα ιμο ζημ κενυ. Δίκαζ ζοκχκοιμ ημο ιπθαηζμοκάς.
πιεκνλία (ε) : πκεοιμκία.
πιεύξα (ε) : πθαβζά, πςνάθζ ιε ιεβάθδ ηθίζδ.
πιεπξό, ή πιεύξνο : βειάημ ζαηί.
«Μαγλάληεζε κε έλα πιεπξό ζηηάξη».
πιηζάξη ή πιίζξα : δμιζηυ είδμξ απυ θάζπδ, πθίκεμξ.
 140
πινπίζσ (ε) : πμκηνμημιιέκδ ηαζ δοζηίκδηδ βοκαίηα.
πινπκί (ην) : ζημθίδζ ηεκηδηυ ζοκήεςξ ή γςβναθζζηυ πάκς ζε νμφπα, ζηεπάζιαηα, ζέθθεξ ηθπ.
πινπκπνπδόο (ν) : πανδαθυξ, πμζηζθυπνςιμξ. Ακαθένεηαζ ηονίςξ ζε μζηυζζηα γχα ή πηδκά πμο
έπμοκ πάκς απυ δφμ πνχιαηα ζημ ηνίπςια ή ζημ θηένςιά ημοξ. Υζηυζμ εκίμηε πνδζζιμπμζείηαζ
ηζ δ θέλδ πινπκπνύδεο, βζα ακενχπμοξ πμο έπμοκ θαηίδεξ ζημ πνυζςπυ ημοξ.
πινρεξάσ : πθάες ημ γοιάνζ ζε ηαναέθζα, ημοθμφνζα ηθπ. Κάθθμκ πνμένπεηαζ απυ ημ απιώλσ
+ ρέξη. Ξινρέξεκα είκαζ μ δζαπςνζζιυξ ηδξ γφιδξ.
πινρεξηά (ε) : υ,ηζ πςνάεζ ζηδ πμφθηα.

«πάαηλε δίπια ζηε ζείαζ νπ λα ζνπ δώθεη κηα πινρεξηά αιάηη».

πιύκα (ην) : ημ αηάεανημ κενυ ιεηά ημ πθφζζιμ, ημ απυπθοια, ηα απυκενα. Κεηαθμνζηά είκαζ ημ
άκμζημ ηαζ κενμοθυ θαβδηυ.
«Ξνηνο ζα ην θάεη θηνύλν ην πιύκα πνπ’θηηαμεο;»
πιύζηξα (ε) : ηζζιεκηέκζα ζηάθδ πμο πνδζίιεοε βζα οπαίενζμ πθφζζιμ νμφπςκ. Ιεβυηακ ηαζ
ιηκπηά.
πνδέινηπνη (νη) : οπυθμζπμζ.
«ραηξεηίζκαηα ζηνλ παηέξα ζνπ θαη ηνπο πνδέινηπνπο».
πνδεκή (ε) : ηα παπμφηζζα, ηα είδδ οπυδδζδξ. Ακηίζημζπα πνδέλσ –νκαη, ζδιαίκεζ αβμνάγς ή
θμνχ οπμδήιαηα ζε ηάπμζμκ είηε ζημκ εαοηυ ιμο.
«Ρη αλάγθε έρεη; Άιινο ηνλ ληύλεη θαη ηνλ πνδέλεη».
πνδόιπζζα (ε) : ζμαανή ανχζηζα ηςκ ζηφθςκ, ζοκήεςξ εακαηδθυνα, ιε ζφιπηςια ηδκ
αδοκαιία κα ζηαεμφκ ζηα πυδζα ημοξ (πμδάβνα).

«γηαηί δελ πααίλεηο κε ηνλ παηέξα ζνπ ζην ρσξάθη, ηη έρεηο...πνδόιπζζα;».

πνδνζηαηώ : ζηέημιαζ ζηα πυδζα ιμο. Ζ θέλδ ακαθένεηαζ ζηα ιςνά, ηαεχξ ηαζ ζημοξ βένμκηεξ
ή ζ’ αοημφξ πμο πέναζακ ιζα ζμαανή ανχζηεζα.
«πνδνζηάηεζε ζηα ηξία ηνπ (ρξόληα)».
 141
πνθάξη (ην) : ημ αηαηένβαζημ ιαθθί ημο πνμαάημο. Απυ δκ ανπαία θέλδ πόθνο.
πνιήκη (ην) : πχνμξ δίπθα ζημ θδκυ υπμο ζοβηεκηνςκυηακ μ ιμφζημξ ιεηά ημ πάηδια ηςκ
ζηαθοθζχκ. Δίπε ιέπνζ ηαζ ηα ηέζζενα ιέηνα αάεμξ ηζ έκα ιέηνμ δζάιεηνμ. Απυ ημ ανπαίμ
ππνιήληνλ.

«...λα ηδείο ην αζήκη ζην ιελό, ρξπζάθη ζην πνιήκη...»(απυ δδιμηζηυ ημο Απθαδυηαιπμο).
πνιηηάξηα (ηα) : ιεβάθα ημθίκζα βζα ηδ ιεηαθμνά ηςκ ζηαθοθζχκ απυ ημ αιπέθζ ζημκ θζκυ βζα
πάηδια.
πνιπθάδη (ην) : οπυθεζιια ζαπμοκζμφ, νεηάθζ, απμιεζκάνζ. Ξμθφ ζοπκά δ θέλδ πνδζζιμπμζείηαζ
βζα κα πενζβνάρεζ έκακ άκενςπμ αδφκαημ ηαζ ιζηνμηαιςιέκμ.
πνιπθάκπεινο (ν) : αοηυξ πμο έπεζ ιεβάθδ μζημβέκεζα.
πνιπώξα : πνζκ απυ χνα, κςνίηενα.
πνισιόο, κπνισιόο (ν) : ακυδημξ, παγυξ, παιέκμξ ζημκ ηυζιμ ημο. Κάθθμκ πνμένπεηαζ απυ ημ
απνισιόο. (πνυααημ απμθςθυξ).
πνκπεξό (ην) : δζαπμιπεοιέκμξ, νεγζθειέκμξ.
πνκπή (ε) : πανεηηνμπή απυ ηδκ δεζηή ηάλδ, δεζηυ ζθάθια. Δπίζδξ, πνκπή είκαζ ηζ έκα πθάζια
ηδξ θασηήξ θακηαζίαξ ηαηυ ηαζ άζπδιμ.
«Έθαηζε ε πνκπή ζηε ζηξάηα θη αλαγέιαε ηνπο δηαβάηεο».
«Δκαθξύλαλ νη πνδηέο θαη ζθεπάζαλ ηηο πνκπέο», (πανμζιίεξ).
πνλνηάδνκαη : έπς ηδκ οπυκμζα, οπμρζάγμιαζ, οπμπηεφμιαζ, αάγς ιε ημ κμο ιμο.
πνξγηά (ε) : δίμδμξ, πέναζια. Απυ ημ νήια πμνεφμιαζ.
πνξδάια (ε) : είδμξ ιονιδβηζχκ πμο παναζζηεί ζηα δέκηνα.
πνξδνβνύισκα (ην) : ιζηνμζημπζηυξ άκενςπμξ, ημκημζημφπδξ ηαζ οπενηζκδηζηυξ. Θαευθμο
εοβεκήξ παναηηδνζζιυξ πμο πνμένπεηαζ απυ παθαζυηενδ ζοκήεεζα ηςκ κηυπζςκ…
πόξεςε (ε) : πμνεία ηαηεφεοκζδ, αζμπμνζζιυξ, ελμζημκυιδζδ. «Θαιή πόξεςε», εφπμκηαζ βζα
ημκ πεεαιέκμ ζηδκ ηδδεία, ια ηζ δ ίδζα εοπή ζοκμδεφεζ ηζ αοηυκ πμο ηαηεοεφκεηαζ…ζημ
απμπςνδηήνζμ βζα αζαζηζηή ημο ακάβηδ.
πνζηάδσ : ζοκηαζνζάγς, ζοζπεηίγς.
Πόηα : Ξακαβζχηα
 142
πνηόθηα (ηα) : ιεβάθμξ υβημξ πζμκζμφ, ζημζααβιέκμ πζυκζ.
«θέηνο έξημε πνηόθηα».
πνπιαιάσ : πζθαθχ, ηνέπς.
πνπιάια (ε): ηνέλζιμ, ηοκδβδηυ.
«Ρνλ πήξε ζηελ πνπιάια θαη ηνλ βνύηεμε».
πνπκώλσ : αάγς ημ πχια, ζηεπάγς, ηαπαηχκς, αμοθχκς. Ακηίζημζπα δ θέλδ πνύκα ζδιαίκεζ
πχια, αμφθςια, ηάπα ηθπ.
«Βάιε ηε θαηζαξόια ζηε θσηηά θαη πνύκσζέ ηε».
«Ξνύληηαζα θαη πνύκσζε ε κύηε κνπ».
πνππνύζεο (νη,ζει) : ηναοβέξ αβςκίαξ ή απεθπζζίαξ. Ζπδηζηή θέλδ πμο αβαίκεζ απυ ηα
επακαθαιαακυιεκα επζθςκήιαηα πσ πσ! Ποκήεςξ ακαθένεηαζ ζε βοκαίηεξ πμο είκαζ ηαζ μζ πζμ
εηδδθςηζηέξ.
«Κόιηο άθνπζε ην θαθό καληάην, έβαιε ηηο πνππνύζεο…».
πνύξγη (ην) : ιεβάθμ ηαθάεζ.
πνπξλαξνθξπκκέλνο (ν) : δεζθυξ, αημζκχκδημξ, κηνμπαθυξ. Πακ κα ηνφαεηαζ πίζς απυ ηα
πμονκάνζα ιδκ ημθιχκηαξ κα ειθακζζηεί ιπνμζηά ζε άθθμοξ.
«Ξνύ λα βγεη λα πάεη ζην θαθελείν απηόο ν πνπξλαξνθξπκκέλνο».
πνπξλνζηαζηό (ην) : πμνκείμ, μίημξ ακμπήξ.
πνύζηα (ηα) : ηα θφθθα ημο αναπμζζηζμφ.
πξαγαιηαίλσ : δνειχ, ηαθμζοκεφς (βζα ημκ ηαζνυ).
πξακαηάθη (ην) : ιεηαθμνζηά ζδιαίκεζ ημκ πμθφ αδφκαημ άκενςπμ, αοηυκ πμο θυβς
ιαηνμπνυκζαξ αζεέκεζαξ έπεζ νέρεζ ή ημκ γανςιέκμ βένμκηα.
«Ξήγα θαη ηνλ είδα ζην λνζνθνκείν, έρεη γίλεη έλα πξακαηάθη».
πξαράιη (ην) : δζπαθςηυ λφθμ πμο πνδζζιμπμζείηαζ βζα ηνειαζηάνζ.
πξηάιιε (ε) : δ ιεεεπυιεκδ ιένα.
πξηόβνινο : ιεηαθθζηυ ακηζηείιεκμ βζα ηνυπζζια. Δλάνηδια ημο ηζαηιαηζμφ.
πξηόισ (ε) : δ κηαανακηζζιέκδ, δ ακηνμβοκαίηα.
πξηπξήο (ν) : δεζθυξ, πέζηδξ.
 143
πξηρνύ : πνζκ, πνμημφ.
πξνβαηνςάιηδν (ην) : ημ ραθίδζ βζα ημ ημφνεια ηςκ αζβμπνμαάηςκ.
«άεη λα θνπξεπηείο γηαηί αιιηώο ζα αξπάμσ ην πξνβαηνςάιηδν».
πξόγθνο (ν): ημ πνυβηδια ηςκ γχςκ.
πξνδπκνδάρηπινο (ν) : αοηυξ πμο έπεζ ιαθαηά ηαζ αθνάηα δάπηοθα, πμο δεκ έπεζ δμοθέρεζ
πμθφ ζηδ γςή ημο, μ ιδ ζηθδναβςβδιέκμξ.
πξνθαδνύξα (ε) : ηα ηανθζά πμο έααγακ ηάης απυ ηζξ αναφθεξ βζα κα ιδκ θεείνμκηαζ μζ ζυθεξ.
πξνπόδη (ην) : πθεηηή ηάθηζα πμο έπζακε ιυκμ ζημ πέθια. Υζηυζμ ζοπκά ιε ηδκ ίδζα θέλδ
παναηηδνίγεηαζ ηαζ ημ ιζηνμηαιςιέκμ άημιμ.
«Έκεηλε θνληό ην θαεκέλν, κπίηη πξνπόδη».
πξνζβαξάσ : πνμζαάθθς, πθεοάγς, οπεκεοιίγς ηάηζ ιε εζνςκζηή δζάεεζδ.
«Γελ ηνλ ραηξέηεζα κόιηο κπήθα θαη κνπ ην πξνζβάξεζε».
πξνζκπνύθη (ην) : εθαθνυ ηζίιπδια πνζκ ημ ηονίςξ βεφια, μνεηηζηυ.
πξνζθάη (ην) : αοηυ πμο ζοκμδεφεζ ημ ρςιί ζε έκα πνυπεζνμ βεφια (π.π. ηονί). Δκκμείηαζ επίζδξ
ηζ υ,ηζ ιαξ είκαζ εφημθμ ή ζοκδεζζιέκμ κα θέιε είηε κα ηάκμοιε.
«Απηόο ηηο βιαζηήκηεο ηηο είρε γηα πξνζθάη».
πξνηδίδεο (νη) : ελανηήιαηα ημο ανβαθεζμφ.
πξνπηζαιάσ : ηάκς ηάηζ πνυπεζνα ή ημ παναηάς ζηδ ιέζδ. Νζ πνμπεζνμδμοθεζέξ θέβμκηαζ
πξνπηζαιίζκαηα, εκχ πξνπηζάισ είκαζ δ ακμζημηφνεοηδ βοκαίηα.
«Θάηζε θάησ λα δηαβάζεηο γηα ην ζρνιείν, κελ ηα πξνπηζαιάο».
πξνπηζίια (ε) : έκημκδ ιονςδζά ηνάβμο ή ηνζανζμφ.
πξνθαληηθό (ην) : ηαηή είδδζδ ή ακαββεθία.
Δίκαζ παζίβκςζηδ δ ηαηάνα «πξνθαληηθό λα ζνπ 'ξζεη!».
πύξα (ε) : εενιυηδηα, γέζηδ.
«θιείζε ην θνύξλν γηαηί ζα θύγεη ε πύξα».
ππξνθσιηάδνπκαη : γεζηαίκμιαζ ημκηά ζηδ ζυιπα ή ημ ηγάηζ.
ππξνκάρνο (ν) : ημ πίζς ιένμξ ημο ηδηάθε (ηγαηζμφ).
ππξπίξσ (ε) : βοκαίηα έλοπκδ, δναζηήνζα ηαζ ηζαππίκα (πμο ιηθ πεηάεζ θςηζέξ).
 144

ξάληα (ε) : ηζνάκηα.

ξαπατδόμπιν (ην) : άβνζμξ λοθμδανιυξ πμο ζπάεζ ηαζ παΐδζα.
«έθαγε ηέηνην ξαπατδόμπιν πνπ ηνλ πήγαλε ζην λνζνθνκείν».
ξαπεηζηώλα (ε) : δ πέηζα ημο ηνέαημξ. Υζηυζμ κμείηαζ ηζ δ ακενχπζκδ επζδενιίδα, εζδζηά επί
ζζπκχκ αηυιςκ ή οπενδθίηςκ πμο ημ δένια ημοξ έπεζ παθανχζεζ.
«Κνύ 'δσζε έλα θξηάο νύιν ξαπεηζηώλεο».
«Γέξαζε θαη θξεκάζαλε νη ξαπεηζηώλεο».
ξαζηά (ε) : νμφπμ, θμνεζζά. Οάζηλν είκαζ ημ ιάθθζκμ.
ξαρόζη (ην) : ναπμημηηαθζά.
ξεηθνθνπηζνύξεο (νη,ζει) : ημφηζμονα απυ νείηζα πμο πνδζζιμπμζμφκηαζ ςξ ηαοζυλοθα.
Δπεζδή υηακ ηαίβεηαζ πεηάεζ ζπίεεξ, ιεηαθμνζηά θέβεηαζ ηαζ βζα έλοπκμοξ ακενχπμοξ.
«Ξεηάλ ηα κάηηα ηνπ ξεηθνθνπηζνύξεο», ζδιαίκεζ υηζ αοηυξ είκαζ ηεηναπέναημξ.
ξεθαιίδσ : ηθαίς βμενά, μδφνμιαζ.
ξεκπνύθια (ε) : δ νεπμφιπθζηα … πάνζκ ανηαδζηήξ εοθςκίαξ. Πήια ηαηαηεεέκ βζα υθμοξ ημοξ
κπξνύθιεδεο πμο επζζηέπημκηακ ηδκ παηνίδα ή παθζκμζημφζακ.
ξέληη (ην) : ημ νάκηζζια ιε βεςνβζηά θάνιαηα. Ρμ νήια είκαζ ξεληάσ ή ξεληίδσ.Ρμ νέκηζζια
βζκυηακ ιε ηδκ ξεληηζηήξα.
«νη κειηέο ζέινπλε 10-15 ξέληηα ην ρξόλν».
ξεληδνπιάσ : πίκς κενυ απνυζεηηα ηαζ ιμοζηεφμιαζ.
ξέηα (ε) : αυθηα, πενίπαημξ.
«ιέσ λα βγσ κηα ξέηα ζηελ αγνξά». Υζηυζμ πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ δζαθμνεηζηά: Ζ έηθναζδ «ηνλ
πέξαζε κηα ξέηα», ζδιαίκεζ ημο ηα είπε έκα πενάηζ, ημο ηα έραθθε.
 145
ξέθηεο ή ξέρηεο (ν) : οδνμννμή, πανμπέηεοζδ ημο κενμφ ηδξ ανμπήξ απυ ηδ ζηεπή.
Ξνμένπεηαζ απυ ημ νήια ξέσ ηαζ βζα αοηυ δ ζςζηή βναθή ημο είκαζ ξεύηεο.
ξεραίλσ : ακαημοθίγμιαζ, βθζηχκς, δζοπάγς. Κε άθθα θυβζα απυ ηα ααεζά αβαίκς ζηα νδπά,
μπυηε ιεηνζάγς έκα πνυαθδιά ιμο ή απαθθάζζμιαζ απυ αοηυ.
«Ρνλ έδησμε από θνληά ηεο θαη ξήραλε ε θαθνκνίξα».
ξηδαύηη (ην) : δ νίγα ημο αοηζμφ.
«Θα ζην μεθνιιήζσ ην ξηδαύηη», απεζθμφζε μ βμκζυξ ημ παζδί πμο έηακε ιζα αηαλία.
ξίρηηζζα (ε) : αοηή πμο νίπκεζ εφημθα ηάπμζμκ ή ημκ παναπθακά, δ ηαηαθενηγμφ. Κάθθμκ είκαζ
βοκαζηείμ ζδίςια δ παναπθάκδζδ ηαηά ηζξ ανηαδζηέξ ακηζθήρεζξ, βζαηί δεκ ανήηα ηδ θέλδ ζημ
ανζεκζηυ βέκμξ.
«Δίλαη απηή κηα ξίρηηζζα…».
ξόβνινο (ν) : πμθφ ηαηςθενζηυ πςνάθζ πνμαθδιαηζηυ βζα ηαθθζένβεζεξ.
ξνγγύιη (ην) : ημ βμββφθζ.
ξόβε (ε) : ροπακεέξ πμο ηαθθζεβείηαζ βζα γςμηνμθή.
ξνγθάηζεο (ν) : ζελμοαθζηά ακίηακμξ.
ξνγθνδηαλά (ηα) : βοκαζηεία αογζά.
ξνγόο : πηζζηή ιζηνή απμεήηδ ζοκήεςξ ιέζα ζημ ζπίηζ πμο θφθαβακ ημ ζζηάνζ.
«Βνεζάεη ε βνύηα θη ν ξνγόο, γίλνπκαη θη εγώ γνπξγόο» (πανμζιία).
ξντδάκη (ην) : ημ ηνοθενυ αθαζηάνζ ηςκ εάικςκ (αοηυ πμο ηνχκε ηα βίδζα).
ξντδίθη (ην) : ημ ναδίηζ.
ξντδηλίδσ : νμδίγς, παίνκς νμγ ή λακευ πνχια.
«όηαλ αξρηλήζεη λα ξντδηλίδεη βγάιην θξηάο από ην θνύξλν».
ξνθώλσ : ηθείκς ηζξ ζπζζιέξ ημο αανεθζμφ. Σμνηαίκς ηδκ πείκα ιμο.
ξόπα (ε) : ιεβάθδ ημοαέκηα, παζκερζά.
ξνζόιη (ην) : είδμξ δδφπμημο. Ομζυθζ θεβυηακ ηζ έκα παζπκίδζ πμο παίγαιε ιε ιπίθζεξ πμο έπνεπε
κα ιπμοκ ζε μνζζιέκεξ ηνφπεξ.
ξνύκπειν (ην) : λενυ ηθανί, πανάθοημ ιέθμξ ημο ζχιαημξ.
«κε ην έλα πόδη ξνύκπειν ηη δνπιεηά λα θάλεη...».
 146
ξνππάθη (ην) : είδμξ αεθακζδζάξ.
ξνππώλσ : απμζημιχκς, κζηάς ηάπμζμκ, αβαίκς απυ πάκς. Δκίμηε ζδιαίκεζ πμνηαίκς ημ
θαβδηυ.
«Γπν θνπβέληεο είπε θαη ηνλ ξνύπσζε».
ξνπζνύκπειε (ε) : δενιαηζηή κυζμξ, ημζκχξ ακειμπφνςια (επζζηδι. Δνοζίπεθαξ).
ξνύηδα (ε) : ηαηή δζάεεζδ, ιμφηνα. Ονύηδσκα είκαζ ημ ιμφηνςια.
«Γελ ηεο έθαλε ην ραηίξη θη όιε ηελ εκέξα ηνπ θξάηαγε ξνύηδα».
Ρνπζαιή (ε) : Ξνμένπεηαζ απυ ηδκ αθαίνεζδ ηςκ δφμ πνχηςκ βναιιάηςκ ηαζ ημο ηεθεοηαίμο
απυ ηδκ Ηεξνπζαιήκ. «Ζ κέξα ηεο Ονπζαιήο», ήηακ ημ Πάαααημ ηδξ Ξεκηδημζηήξ.
«Έγηλε ηεο Ονπζαιήο»,(καδεύηεθε πνιύο θόζκνο), επζηνάηδζε ζακ θνάζδ βζαηί εηείκεξ ηζξ ιένεξ
ζηδκ Ρνίπμθδ βζκυηακ πακδβφνζ.
ξνπθιίδσ, ξνπραιίδσ : νμπαθίγς.
ξνύθνπιαο (ν) : νμοθήπηνα.
ξσγόο (ν) : πχνμξ βζα κεμβέκκδηα ηαηζίηζα ή ανκζά, απυ υπμο ηα έπαζνκακ ηνεζξ ηέζζενζξ θμνέξ
ηδκ διένα ηαζ ηα πήβαζκακ ζηζξ ιακάδεξ ημοξ κα αογάλμοκ. Ξνμθακχξ πνέπεζ κα έπεζ ζπέζδ ιε ηδ
νχβα, νςβμαφγζ ηθπ.

ζαγάλη (ην) : ααεφ ιεηαθθζηυ πζάημ θαβδημφ πμο δεκ πνδζζιμπμζείηαζ πθέμκ. Πε άθθα ιένδ
ζδιαίκεζ ιζηνυ ηδβάκζ ιε δφμ πενμφθζα. Ξνμένπεηαζ απυ ηδκ ημφνηζηδ θέλδ sahan.
ζαγηάδνπκαη : κηφκμιαζ ηαθά ή ηοθίβμιαζ ζηζξ ημοαένηεξ.
ζάηθνο (ν) : ζίβμονμξ, ζηένεμξ. Πατθώλσ ζδιαίκεζ ζηενεχκς, δέκς βενά.
ζάτζκα (ην) : ζηνχια απυ βζδίζζμ ιαθθί πθοιέκμ ζηδ κενμηνζαή.
ζαΐηα (ε) : ελάνηδια ημο ανβαθεζμφ.
ζαθαηηιεκέο (ν) : ακάπδνμξ, ακήιπμνμξ.
 147
ζαθνηξνύπη (ην) : ημ αβηάεζ πμο ηνφπδζε έκα βειάημ ζαηηί.
ζαθνπινκάζηαξε (ε) : βίδα ή πνμααηίκα ιε ιεβάθμοξ ηαζ ζηνμββοθμφξ ιαζημφξ. Κηθ δ
βοκαίηα ιε ηα ...ακάθμβα πνμζυκηα.
ζαιαΐθσ : ιέθθςκ ημο ζαθαβάς (ηαηεοεφκς ημ ημπάδζ). Υζηυζμ ζημκ ηφπμ, υπςξ ηαζ ζημκ
αυνζζημ, ζδιαίκεζ πεηνμαμθχ, εηζθεκδμκίγς ακηζηείιεκα.
«Θα ζνπ ζαιαΐθσ θαλα βνπλί (πέηξα)».
«Ρνπ ζαιάηθε κηά θαξέθια ζην θεθάιη…».
ζαιακαζξάθα : άκς ηάης, αηαηάζηαηα. Γεκ απμηθείεηαζ δ θέλδ αοηή κα είκαζ επζκυδζδ ηδξ
ιάκαξ ιμο, βζαηί άθθμκ δεκ άημοζα κα ηδκ θέεζ. ΋ιςξ ηδκ ηαηαβνάθς ηζιήξ έκεηεκ…
ζαιαρηνύξεκα (ην) : εζδζηυ επζθχκδια ιε ημ μπμίμ ηαθμφκ ηα γχα βζα κα θάκε.
ζαιηβάξη (ην) : είδμξ βοκαζηείμο εζχνμοπμο πμο έιμζαγε ιε ανάηα. Απυ ηδκ ημφνηζηδ θέλδ sal-
var.
ζακαξνπαΐδεο (νη,ζει) : ηα λφθζκα πθασκά ημο ζαιανζμφ. ΋πςξ ηαζ ηα παΐδζα είκαζ απυ ημ
ανπαίμ παγίο.
ζακαξνζθνύηη (ην) : ημ ζηθδνυ φθαζια πμο πνδζζιμπμζμφζακ ζηδκ εζςηενζηή πθεονά ηςκ
ζαιανζχκ. ΢πμκμμφζε ςζηυζμ ηαζ ηα θηδκά νμφπα.
«Ήηαλε θησρνί άλζξσπνη θαη θνξήγαλε (θνξνύζαλ) θάηη ζακαξνζθνύηηα».
ζάκαηηο (επηξ) : ιήπςξ.
ζαπιανύξαο (ν) : αζοιιάγεοημξ, αζμοθμφπςημξ.
ζαπνθώιηαζκα (ην) : ημ ζάπζζια ηςκ νζγχκ ζηα θοηά. Κηθ δ ηειπεθζά ηαζ δ αδνάκεζα
ηάπμζμο.
«είλαη ν θαηξόο γηα νξγώκαηα θαη θηνύλνο ζαπνθσιηάδεη ζηελ αγνξά».
ζαξηά (ε) : δ ανχια πμο αβαίκεζ ζημ πθφζζιμ ηςκ ιαθθζχκ ιεηά ημ ημφνεια ηςκ πνμαάηςκ.
ζαξίγθαινο (ν) : ζαθζβηάνζ. Γατδνπξνζαξίγθαινο είκαζ ημ πζμ ιεβαθυζςιμ ζαθζβηάνζ πμο δεκ
έπεζ ηέθοθμξ.
ζαξίδη (ην) : ζημοπίδζ. Κεηαθμνζηά θέβεηαζ έηζζ ηζ μ ηζπμηέκζμξ.
«Κε θάηη ζαξίδηα ζαλ εζέλα δελ έρσ θνπβέληα».
ζάξθαηνο (ν) : βοικυξ, υπζ ηαθά κηοιέκμξ.
 148
«Ξνύ παο έηζη ζάξθαηνο, ζα πνπληηάζεηο».
ζάξσκα (ην) ή ζαξσκαηίλα (ε) : ζημφπα απυ θεπηά ηθαδζά εάικςκ (ζοκήεςξ νεζηζμφ).
ζβαλάο (ν) : ιζηνυ ηαιποθςνυ πνζυκζ.
ζβηιάδα (ε) : παθααμιάνα, γμφνθζα.
ζβνπγθνπλάσ : πηοπάς ηάπμζμκ, ημκ αάγς ηάης ηαζ ημκ δένκς.
ζβνπξδνπλάσ : εηζθεκδμκίγς, ελαημκηίγς.
«ηνπ ζβνπξδνύληαζε κηα πέηξα θαη ηνπ ζπαζε ην θεθάιη».
ζβσινθνπάσ : ζπάς ημοξ ζαχθμοξ ημο πχιαημξ ιεηά ημ υνβςια.
ζβώινο (ν) : μ ιζηνμηαιςιέκμξ, μ ημκημζημφπδξ.
ζγαληδίθη (ην) : έκα αβνζυπμνημ.
ζγθαξιίδσ, ζγθαξιάσ : Ξνμένπεηαζ απυ ημ ζηαθίγς ηαζ ζδιαίκεζ ακαηαηεφς επζθακεζαηά ημ
πχια. Δζνςκζηά πνδζζιμπμζείηαζ, βζα αοημφξ πμο ζηαθίγμοκ επίιμκα ηδ ιφηδ ημοξ.
«Γελ πξόιαβα λα ζπείξσ ηνλ θήπν θαη βγήθαλ νη θόηεο θαη κνπ ηνλ ζγθαξιίζαλε».
«Ρη ηε ζγθαξιίδεηο ξε (ηε κύηε), ρξπζάθη ζα βγάιεηο;».
ζγνύβσ, ζγνπκπαίλσ : ζηφας, ηαιπμονζάγς. Θοιάιαζ παναηηδνζζηζηά ημκ ημονέα ημο πςνζμφ,
πμο υηακ ιε ημφνεοε ιε ηδκ ρζθή, ιμο θχκαγε ηάεε ηυζμ, «ζγνύςε»…
ζγνύκπα (ε) : δ ηαιπμφνα. Απυ ημ ζηαθζηυ gobba.
ζγνπκπά (επηξ) : ζηοθηά.
ζγνπληνπθάσ : πζέγς πνμξ ηα ηάης, ζπνχπκς. Θαηά ιία έκκμζα οπμδδθχκεζ ηαζ ηδκ ενςηζηή
πνάλδ.
«Ρελ έβαιε θάησ θαη ηε ζγνπληνύθαε…».
ζγνύληδνο (ν) : ιζηνυζςιμξ αθθά έλοπκμξ άκενςπμξ.
«Δίλαη έλαο ζγνύληδνο απηόο!».
ζγθνύξα, ζγξέπα, ζγάξηδα (ε) : θένα, ανχια, απθοζζά, πμο θαίκμκηαζ πάκς ζημ ζχια ηαζ
εζδζηυηενα ζηα πένζα ηαζ ηα πυδζα.
«Αλ έβιεπεο ηα πόδηα ηνπ, είραλ έλα δάρηπιν ζγξέπα!».
ζγξόκπνο (ν) : νυγμξ, ζαυθμξ. Απυ ημ ζηαθζηυ groppo.
ζγξνύκπνο (ν) : ηαιπμφνδξ, ζηοθηυξ, ιαγειέκμξ.
 149
ζγξνπκνπηάσ : αάγς ηάπμζμκ ηάης ηαζ ημκ δένκς. Δπίζδξ έπεζ ηαζ ηδ ζδιαζία ημο
πεηζμηυας ή ηειαπίγς άηζαθα.
«Βάιαλε θάησ ην ςεκέλν αξλί θαη ην ζγξνπκνπηίζαλε».
ζεηξγηά (ε), ζεηξγηνιόη (ην) : ζυζ, βεκζά, βεκεαθμβία, ημζκςκζηή εέζδ. Ξνμένπεηαζ απυ ηδ θέλδ
ζεηξά πμο έπεζ ηδκ έκκμζα ηδξ αθθδθμοπίαξ πνμζχπςκ ηαζ βεβμκυηςκ.
«Από πνηα ζεηξγηά θξαηάο;»
«Πεηξγηά πάεη ην βαζίιεην», πμο ζδιαίκεζ υηζ ηάπμζμξ ηθδνμκμιεί ηα ηαθά ηαζ ηα ηαηά ηςκ βμκέςκ
ηαζ ηςκ παππμφδςκ ημο.
ζεΐξη (ην) : εέαια, ιαγζηή δζαζηέδαζδ ζε βζμνηέξ ηαζ πακδβφνζα.
ζέθην (ην) : είδμξ ηακάηαξ πμο πνδζίιεοε βζα ηδ ιέηνδζδ ηςκ οβνχκ.
΢έια (ε) : μ ηααάθμξ ημο πακηεθμκζμφ (ημ ιένμξ δδθαδή πμο εθάπηεηαζ ζηδ ζέθα ημο οπμγοβίμο).
ζεκπξηά (ε) : ζοκενβαζία ζε βεςνβζηέξ δμοθεζέξ. Πέκπξνο είκαζ μ ζοκέηαζνμξ.
ζελαιίθη (ην) : ημ ζζθάπζ.
ζεξγνύλη (ην) : κηνμπή, νεγίθζ, δζαπυιπεοζδ, δοζθήιζζδ. Ποκηάζζεηαζ ζοκήεςξ ιε ημ νήια
αβαίκς, πμο εδχ έπεζ ηδ ζδιαζία ημο βίκμιαζ (βγήθε ζεξγνύλη). Ζ θέλδ παιηνζέξγνπλν, ζδιαίκεζ
νεγζθειέκμξ, κηνμπζαζιέκμξ. Ακηίζημζπδ ζδιαζία έπμοκ ηζ μζ θέλεζξ ζεξγνύλεο, ζεξγνπληαζκέλνο
–ε, ηαζ ημ εδθοηυ ζεξγνύλσ. Απυ ημ ημφνηζημ surgun=ελμνία, εηηυπζζδ.
«ηζαθσζήθαλε νη ζπγγελήδεο γηα ηε θιεξνλνκηά θαη βγήθαλε ζην ρσξηό ζεξγνύλη».
ζεξλίθνπιαο (ν) : δ βοκαίηα ιε ιεζςιέκδ εδθοηυηδηα, αοηή πμο ακηνμθένκεζ. Ξνυηεζηαζ πενί
ζαθχξ ανκδηζημφ παναηηδνζζιμφ, μ μπμίμξ ζοπκυηενα ακαθένεηαζ ζηδκ ζοιπενζθμνά, πανά ζηα
ελςηενζηά παναηηδνζζηζηά. Αηυιδ ηαζ ημνίηζζα ζηδκ εθδαεία ημοξ πμο είκαζ πζμ δοκαιζηά ή
παίγμοκ αβμνίζηζηα παζπκίδζα, δεκ απμθεφβμοκ κα παναηηδνζζημφκ ζενκίημοθεξ.
«Ρηο δπό ηηο πάληξεςα. Ζ ηξίηε κνπ βγήθε πνιύ ζεξλίθνπιαο θη άληε λα βξεη γακπξό».
ζεξθεηάζη (ην) : ιεηαθθζηυ ζηεφμξ βζα ηδκ ιεηαθμνά θαβδημφ. Σνδζζιμπμζμφκηακ παθζυηενα
βζα ημ θαβδηυ ηςκ ιαεδηχκ πμο πήβαζκακ ζε ζπμθείμ ιαηνζά απυ ημ πςνζυ ημοξ ή ζημ ηαλίδζ (πνζκ
ειθακζζημφκ ηα πθαζηζηά ιπμθ). Απυ ημ ημφνηζημ serfetasi = ζηεφμξ εηζηναηείαξ ή ηαλζδζμφ.
ζηαληξάλη (ην) : ημθηενυ ενβαθείμ βζα ημ ηυρζιμ ηςκ κοπζχκ ηςκ οπμγοβίςκ πνζκ ημ πεηάθςια.
ζηαξίδσ : ζημοπίγς, ηαεανίγς. Απυ ημ εκεηζηυ chiarir.
 150
ζηάρλσ : θηζάπκς, ηαηαζηεοάγς.
ζηγαινθαηνύξεο (ν) : θαζκμιεκζηά ήζοπμξ άκενςπμξ, ζζβακμπαπαδζά.
ζηδεξνπηαζκέλνο : αοηυξ πμο δεκ ιπμνεί κα θοβίζεζ ηδ ιέζδ ημο ή ααδίγεζ ιε ηθίζδ ημο ημνιζμφ
ημο. Ξνμθακχξ ημ πνχημ ζοκεεηζηυ ηδξ θέλδξ έπεζ κα ηάκεζ ιε ηδκ ζδζυηδηα ημο ζζδήνμο κα ιδκ
ηάιπηεηαζ ή ακ ζηνααχζεζ κα ιδκ ζζζχκεζ εφημθα.
«Πε θηνύλν ην ζηδεξνπηαζκέλν εδόθαλε λα θξαηάεη ηε ζεκαία;»
ζηιάξσκα (ην) : ελδιένςζδ, πεζεάνπδζδ βζα γχα ηαζ ακενχπμοξ.
«ζα πάεη ζην ζρνιείν θαη ζα ηνλ ζηιαξώζνπλε».
ζηιίβεξδνο (ν) : αηδιέθδημξ, αζμοθμφπςημξ.
ζηκπάσ : πενζπμζμφιαζ ημ ηγάηζ βζα κα ακάρεζ ηαθά, ακαζηαθεφς ηδ θςηζά ιε ηδ ιαζζά.
ζηκπεξέθη ή δεκπεξέθη (ην) : ιεηαθθζηυ ζήιακηνμ ηδξ ελχπμνηαξ, ιπεημφβζα. Απυ ημ ημφνηζημ
zemberek πμο ζδιαίκεζ εθαηήνζμ.
ζηνθάξα (ε) : ιζηνή αεδμφνα, αεδμονίηζα.
ζηνκάδεο (νη,ζει) : πθαημοηζέξ πέηνεξ πμο πνδζίιεοακ βζα παζδζηά παζπκίδζα. Δίκαζ πζμ
βκςζηέξ ςξ αιάδεξ.
ζηνκπέηη (ην) : ίζζςια, επζπεδμπμίδζδ ηηήιαημξ.
ζηόπεξνο (ν) : ακυδημξ, παγυξ.
ζηνύληειν (ην) : πμθφ παγυξ, αθάηαξ.
ζηνπξαπιάσ : μονχ ζηδκ φπαζενμ.
ζηνπξάσ : ζθονίγς. Πηνπξίρηξα είκαζ δ ζθονίπηνα. Υζηυζμ πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ ιεηαθμνζηά ιε
ηδκ έκκμζα ημο ηνεθαίκμιαζ, παθααχκς, ιπαηααζαίκς.
«Ξάεη απηόο, ζηνύξημε…».
ζηνπξνθάιακν (ην) : δ θθμβένα.
ζηνύηα (ε) : βίδα ή πνμααηίκα πςνίξ ηέναηα. Απυ αθαακζηή θέλδ.
ζηξγατηάλη (επηξ) : ζοκέπεζα, πςνίξ δζαημπή, ιε ζοκεπή επακάθδρδ. Δίκαζ ζφκηιδζδ ηςκ θέλεςκ
ζθνηλί ηαζ γατηάλη.
«Ζ βξνρή δε ιέεη λα ζηακαηήζεη, ην πήξε ζηξγατηάλη».
 151
ζηηδίκη (ην) : θεπηυ ηαζ βενυ ζημζκί ή ζπάβημξ. Απυ ημ ημφνηζημ sicim. Ήηακ
πμθθαπθχκ πνήζεςκ, ιία εη ηςκ μπμίςκ μ εοκμοπζζιυξ ηςκ γχςκ.
ζηθνπληά (ε) : δ ηνφπα ζημ ααέκζ απυ υπμο ημ βέιζγακ ιε ιμφζημ ή ηναζί. Κεηαθμνζηά
ζηθνπληάο θέβεηαζ μ ιεβάθμξ πυηδξ ή μ ιεεφζηαηαξ.
«Θάζε βξάδπ γίλεηαη δαπιί (κεζάεη) ν παιηνζηθνπληάο».
ζηθηνύξα (ε) : αζαζφκδ, αζαζηζηή ηίκδζδ, ηαναπή.
«Από ηε ζηθηνύξα ηνπ παξαπάηεζε θαη κέηξεζε έλα έλα ηα ζθαινύληα (ζθαινπάηηα)».
ζηριηάδσ : ιμοπθζάγς. Πίρια είκαζ δ ιμφπθα.
«κπίηη αλεπξόθνπνο, ζίριηαζε ζην θαζίζη».
ζηράληεξνο (ν) : ζζπαιέκμξ, ζζπαιενυξ, ανμιζάνδξ. Ξζεακυκ ημ δεφηενμ ζοκεεηζηυ ηδξ θέλδξ κα
έπεζ πνμηφρεζ ζοκεζνιζηά απυ ηα άπθοηα έκηενα ηςκ ζθαβιέκςκ γχςκ.
«Βξώκαγε από καθξηά ν ζηράληεξνο».
ζθαινύλη (ην) : ζηαθί, ζηαθμπάηζ.
ζθαιηζνύληα (ηα) : πθεηηέξ ηάθηζεξ.
ζθακαγγίδεο (νη,ζει) : ιεβάθεξ κζθάδεξ πζμκζμφ, ημοθμφπεξ απυ πζυκζ.
«Οίρλεη θάηη ζθακαγγίδεο πνπ θνληεύεη λα ην ζηξώζεη».
ζθαληάδσ : πζέγς ηάπμζμκ, ημκ ζηεκμπςνχ.
«απηόο ζθαληάδεη γάηδαξν».
ζθαληδάξη (ην) : ιοηενυ ενβαθείμ ιε ημ μπμίμ ηνοπμφζακ ηα δένιαηα βζα κα θηζάλμοκ
παπμφηζζα.
ζθαληδνβηνκήραλνο (ν) : αοηυξ πμο ηα ηαηαθένκεζ ιε υ,ηζ αζπμθείηαζ ηαζ πζάκεζ ημ πένζ ημο.
ζθαληδόκαιιν (ην) : θεπηέξ οπυθεοηεξ ηνίπεξ πμο θοηνχκμοκ ζημ ζαένημ ή ζε άθθα ζδιεία ημο
ζχιαημξ. Πε άθθα ιένδ θέβεηαζ θαηζόκαιιν.
ζθαπεηάσ : θεφβς, απμιαηνφκμιαζ. Πθαπέηεκα είκαζ δ απμιάηνοκζδ. Απυ ημ ζηαθζηυ scappare
πμο ζδιαίκεζ λεθεφβς, δναπεηεφς.
«Κέρξη λα ηνλ εηδώ, ζθαπέηεζε».
 152
ζθαπεξνξάρεο : Θαηά θέλδ ζδιαίκεζ αοηυκ πμο λειαηναίκεζ ηαηεοεοκυιεκμξ πνμξ
ιζα νάπδ. Γεκ πνδζζιμπμζείηαζ ηονζμθεηηζηά αθθά ιεηαθμνζηά ιάθθμκ ιε εζνςκζηυ ηνυπμ αοηυκ
πμο έπεζ παεεί, δεκ ακαιέκεηαζ δ ειθάκζζή ημο ή αηυιδ ηαζ δεκ οπάνπεζ.
«Πίγνπξα απηόο έθιεςε ην θαηζίθη. Ακ πνηνο ζα ήηαλε, ν ζθαπεξνξάρεο;
ζθαξίδσ : αβάγς ηα πνυααηα βζα αυζηδια. Υζηυζμ πενζπαζηηζηά πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ ζε άθθεξ
πενζπηχζεζξ, υπςξ βζα πανάδεζβια: «ην 'λα ηνπ κάηη ζθάξηζε», πμο πάεζ κα πεζ υηζ ηάπμζμξ είκαζ
αθθήεςνμξ.
ζθαξίζηξα (ε) : ημ ιμκμπάηζ πμο αημθμοεμφκ ηα γχα πδβαίκμκηαξ βζα αυζηδια.
ζθαξκνύηζνο (ν) : πμκηνμπάπμοηζμ, ηαημθηζαβιέκδ αναφθα.
ζθαξνύδη (ην) : ημ λεπεηανμφδζ πμο ιυθζξ έπεζ αβεζ απυ ηδ θςθζά. Θοιάιαζ υηζ υηακ ήιαζηακ
ιζηνμί βονκμφζαιε ράπκμκηαξ βζα ζθαξνύδηα. ΋ζεξ θμνέξ υιςξ ιαξ ακαηάθοπηε μ δάζηαθμξ, δεκ
λειπθέηαιε ιε θζβυηενεξ απυ είημζζ αενβζέξ…
ζθαζίια (ε) : ζπζζιή, νςβιή, ζηάζζιμ.
«δελ ηνλ ρηίζαλε θαιά ηνλ ηνίρν θη είλαη όιν ζθαζίιεο».
ζθαηδνπιίζξεο (νη, ζει) : μζ ζπίεεξ πμο πεηάβμκηαζ απυ ημ ηγάηζ.
ζθαηνβνιηό (ην) : εοιεβέεδξ πμζυηδηα ημπνάκςκ.
«ήξζε θη άθεθε ην ζθαηνβνιηό ηνπ όμσ από ηελ πόξηα κνπ».
ζθαηνζίθηα (ηα) : ανςιζέξ, αηαεανζίεξ, ακεοβζεζκέξ ηνμθέξ. Γζα ηζξ παναδμζζαηέξ ιακάδεξ ηα
ιυκα βκήζζα θαβδηά ήηακ αοηά πμο ιαβείνεοακ μζ ίδζεξ, ηαζ εεςνμφζακ …φπμπηδξ πνμεθεφζεςξ
υθεξ ηζξ έημζιεξ ηνμθέξ. (Κάθθμκ δεκ είπακ ηαζ πμθφ άδζημ!).
«κε θηνύλα ηα ζθαηνζίθηα πνπ παο θαη ηξσο…».
ζθαηνιάζη (ην) : ιένμξ ιε ζημοπίδζα, απμννίιαηα ή άπνδζηα πνάβιαηα. Δπίζδξ κμείηαζ ηαζ δ
ιάγςλδ ακενχπςκ ακεπζεφιδηςκ ή πμθφ ακηζπαεχκ. Ρμ δεφηενμ ζοκεεηζηυ απυ ημ ημφνηζημ alay
= πθήεμξ.
«Γε παηάσ εγώ εθεί, καδεύεηαη νύιν ην ζθαηνιάζη».
ζθαηόζνγν : ζυζ ιε ηαηή θήιδ.
«Θα πάξεηο γπλαίθα από απηό ην ζθαηόζνγν;».
 153
ζθαηνςπράσ : ηαηανζέιαζ ηάπμζμκ πεεαιέκμ ιε ηδ θνάζδ ζθαηά ζηελ ςπρή ηνπ. Ρμ
ζθαηνςύρηζκα ή ζθαηνςύρη πμο είκαζ απυ ηζξ πθέμκ δζαδεδμιέκεξ ηαηάνεξ, βίκεηαζ βζα πμθθμφξ
θυβμοξ. Νζ ζοκδεέζηενμζ είκαζ υηζ μ απμεακχκ (ζθαηόςπρνο) δεκ άθδζε ηθδνμκμιζά ζε αοηυκ πμο
ημκ ηαηανζέηαζ, δδιζμφνβδζε πνμαθήιαηα ιε ημκ εάκαηυ ημο ζηδκ μζημβέκεζα, ή ήηακ ιζζδηυξ ηαζ
δ ηαηάνα ημκ … ηαηεομδχκεζ ιε ακαημφθζζδ. Νζ ηαηάνεξ αοηέξ θέβμκηαζ ζθαηνςύρηα.
ζθεύνκαη : ζηέπημιαζ, θμβανζάγς.
«ζθεύνκαη ηαρηά λα πάσ λα νξγώζσ».
ζθεπάξη (ην) : ημ ζηεπάνκζ.
ζθεηδηά (ε) : αδφκαηδ ζδζυηνμπδ ηαζ ηαηυηνμπδ βοκαίηα, ηάηζ ζακ ιάβζζζα.
ζθηάδαξνο (ν) : ημ ζηζάπηνμ πμο ημπμεεημφζακ ζηα αιπέθζα ηαζ ζημοξ ηήπμοξ βζα κα δζχπκμοκ
ηα πμοθζά. Αθθά μ ζθηάδαξνο πμθθέξ θμνέξ βζκυηακ ηαζ παζδζηυξ εθζάθηδξ, ηαεχξ μζ ιακάδεξ δεκ
πανέθεζπακ κα ημκ επζηαθμφκηαζ βζα κα λειπθέημοκ βνήβμνα ιε ημ ηάζζια ηςκ παζδζχκ ημοξ.
«Φάε όιν ην θαΐ ζνπ, γηαηί ζα 'ξζεη ν ζθηάδαξνο!»
ζθίδα (ε) : ζηίζζιμ ζημκ ημνιυ δέκδνςκ.
ζθηδάθηηθν (ην) : ημ γχμ πμο ημο έπμοκ ζηίζεζ εθαθνχξ ημ αοηί βζα κα ημ λεπςνίγμοκ.
ζθηηδεύνπκαη : ηζζβημοκεφμιαζ, ηάκς μζημκμιία.
«ζέισ λα αγνξάζσ έλα ξνύρν θαη ην ζθηηδεύνπκαη».
ζθιέπα (ε) : επζδδιία.
ζθνηεηδηαζκέλνο (ν) : ιζζμζηυηεζκμξ. Πθνηείδηαζκα είκαζ ημ ζμονμφπςια.
ζθνπιακέλην (ην) : αθνμδίζζμ κυζδια.
«κ’ απηέο πνπ ηξηγύξλαγε, η’ άξπαμε ηνπ ζθνπιακέλην».
ζθνπιακεληξίδα (ε) : αδφκαημξ άκενςπμξ, ηάηζζπκμξ, θεπηυξ ζακ ζημοθήηζ.
ζθνπιίδα (ε) : πθελμφδα απυ ηαθαιζέξ ζίηαθδξ ιε ηδκ μπμία έδεκακ ηα δειάηζα ημο ζζηανζμφ
ζημ εένζζια.
ζθνπληημηά (ε) : ζημφκηδβια, ζπνχλζιμ.
ζθνπξάηδνο (ν) : δ ζζπκή ηαπκζζηή νέβηα. Κεηαθμνζηά ζδιαίκεζ ηαζ ημκ ηαπεηηζηυ ή γανςιέκμ
άκενςπμ.
«Δίρε ηελ θαθηά αξξώζηηα θη ήξζε θη έγηλε ζθνπξάηδνο».
 154
ζθνπληξάσ : ζπνχπκς, εκμπθχ, ζημοκηχ.
«Θπξία, θπξία ν δηπιαλόο κνπ κε ζθνπληξάεη», υπςξ εα έθεβε ηαζ ηάπμζμξ ιαεδηήξ …
ιανηονζάνδξ.
ζθνύξθνο (ν) : ιεβάθδ ιφβα, πνοζυιοβα. Κηθ μ αεζηίκδημξ ηαζ δναζηήνζμξ άκενςπμξ.
ζθνπηέια (ε) : ιζηνή βααάεα, θθοηγάκα. Απυ ημ θαηζκζηυ scutella.
ζθνπξνπρηά : άβνζμ δέκηνμ πμο θοηνχκεζ ζηα δάζδ.
ζθξαπηάο (ν) : μ ζημνπζυξ.
«ηνλ δάγθσζε (δάγθσζε) ζθξαπηάο».
ζθξνπίδσ : ζημνπίγς.
ζθξνπνρέξεο (ν) : ζπάηαθμξ.
ζθξνύληηθνο (ν) : ζηνααυξ, θεζρυξ, ακάπμδμξ.
ζθπιαληεξάδεο (νη) : αοημί πμο ηνχκε υηζ ανίζημοκ ιπνμζηά ημοξ (δδθαδή αηυιδ ηαζ ηα
άκηενα πμο είκαζ ιυκμ βζα ηα ζηοθζά).
ζθπιαζζέλεηα (ε) : εζνςκζηυξ παναηηδνζζιυξ βζα ημκ ηνζζάεθζμ ή ηαπεηηζηυ άκενςπμ.
Ξανμιμίςζδ ιε ιεβάθδ δυζδ οπεναμθήξ, ςζηυζμ θίακ εοθάκηαζηδ.
«Κα λα ζέιεη λα καο βγεί θη από πάλνπ ε παιηνζθπιαζζέλεηα;».
ζθπινλπρίδα (ε) : δ πανμκοπίδα.
ζκεξδόο (ν) : ιδ βκήζζμξ, υπζ απυ ηαεανή νάηζα, ακαηαηειέκμξ, οανίδζμ, ιπάζηανδμξ.
Ξνμένπεηαζ απυ ημ κίγλπκη, πμο ζδιαίκεζ ακαηαηεφς.
ζκεξδάθη, ρακνδξάθη (ην) : Πφιθςκα ιε ηζξ παθζέξ δμλαζίεξ ήηακ έκα δαζιμκζηυ δφζιμνθμ μκ
πμο αάηεοε ηα αζβμπνυααηα ηαζ ρμθμφζακ ιε αθθζχζεζξ ζημ πεπηζηυ ζφζηδια. Βέααζα επνυηεζημ
βζα ηδκ βκςζηή εακαηδθυνμ ανχζηζα πμο θέβεηαζ Άλζξαμ, ςζηυζμ πμθθμί απυ ημο παθζμφξ
μνηίγμκηακ υηζ είπακ δεζ ηζξ κφπηεξ ηα ζιενδάηζα επί ης ένβς. Δίκαζ πμθφ πζεακυκ κα πνμένπεηαζ
απυ ηδκ ανπαία εθθδκζή θέλδ ζκεξδλόο πμο ζήιαζκε ημκ θνζηαθέμ, ημκ απμηνμοζηζηυ ζηδκ υρδ.
ζκηγάδη (ην) : ιίβια αθεζιέκμο ζζηανζμφ ηαζ ηνζεανζμφ.
ζκίρηεο, μεζκίρηεο (ν) : μ αμζηυξ πμο ζοβηεκηνχκεζ ημ βάθα ηδξ παναβςβήξ ημο ιε άθθμκ βζα
ηονμηυιδζδ.
 155
ζνγηάο (ν) : μ ζμοβζάξ. Δπίζδξ ιεηαθμνζηά έηζζ θέβεηαζ ηζ μ ηαιπμφνδξ ή αοηυξ πμο
ααδίγεζ ζηοθηά, βζαηί μζ πενζζζυηενμζ ζμοβζάδεξ έπμοκ ηδ ιζα ημοξ αηιή ηονηή.
«Ξεξπαηάεη ζα ζνγηάο».
ζντιίηηθνο (ν) : απυ ηαθυ ζυζ, απυ εοβεκή ηαηαβςβή, πμζμηζηυξ.
ζνύγειν (ην) : δμπείμ ζοθθμβήξ κενμφ απυ οδνμννμέξ ηθπ.
ζνύδα (ε) : ζηεκυ πέναζια ακάιεζα ζηα ζπίηζα ή ηηήιαηα.
«Δίλαη ζνύδα εδώ θαη θάλεη θπό».
ζνπιακάο (ν) : ηαθθοκηζηυ, θηζαζίδζ.
ζνπιηκάο (ν) : λζκή βεφζδ ζημ θαβδηυ.
ζνύιληνπ-κνύιληνπ : αηαηαζηαζία, ακαηαηςζμφνα.
«κηα κέξα έθπγα θαη βξήθα ην ζπίηη ζνύιληνπ κνύιληνπ».
ζνπιληνύθν (ην) : πμκηνυ επακςθυνζ.
ζνπξνπθιεκέο (ν) : λεθηζθζζιέκμξ, ακοπυθδπημξ.
ζνύξκα (ε) : πμθφ ζηεκή δίμδμξ ή πέναζια.
ζνύξλσ : Ακαθένεηαζ βζα γχα πμο ειθακίγμοκ μνβαζιυ ηαζ ιενζηέξ θμνέξ εζνςκζηά βζα
ακενχπμοξ πμο ακαγδημφκ ημ ενςηζηυ ημοξ ήιζζο.
«Πνύξλεη ε γίδα θαη πξέπεη λα ηελ πάκε ζην ηξαΐ (ηξάγν)».
ζνπξνπβιηάδνκαη ή ζσξνβιηάδνκαη : πέθης ηαηαβήξ απυ βθφζηνδια, θζπμεοιία ηθπ.
ζνπξηάξα (ε) : ίπκδ απυ ζμφνζζιμ ζημ πχια ημο ζμφνηδ.
ζνύξηεο (ν), ζνπξηάξη (ην) : Ρμ ζημζκί ή δ αθοζίδα ιε ηα μπμία ηνααμφκ ημ γχμ απυ ημ
ηαπίζηνζ ή ημ δέκμοκ. Δπίζδξ έηζζ θέβεηαζ ηζ μ ζφνηδξ πμο ιπαίκεζ πίζς απυ ηδκ πυνηα.
ζνπξηνζειηά (ε) : ανυπμξ απυ ζημζκί πμο ζθίββεζ ιε ημ ηνάαδβια. Κέζμκ ζφθθδρδξ ηαζ
παβίδεοζδξ γχςκ, αθθά ηαζ αοημηημκζχκ.
ζνπξηνύθα (ε) : βοκαίηα εθεοεενίςκ δεχκ. Υζηυζμ ζηα ιένδ ιαξ ηονίςξ εκκμείηαζ αοηή πμο
δεκ ζοκκεκμείηαζ εφημθα ιε ηακέκακ, δ αηίεαζδ.
ζνπζνθώια (ε) : ημ πμοθί ζεζζμποβίξ ή ζμοζμονάδα. Κεηαθμνζηά θέβεηαζ ηαζ βζα βοκαίηεξ ιε
θζηκζζηυ αάδζζια.
 156
ζνπριί (ην) : αζπιδνυ ενβαθείμ ηςκ παθζχκ παπμοηζήδςκ πμο έιμζαγε ιε ηαηζααίδζ
ηαζ ιε ημ μπμίμ άκμζβακ ηνφπεξ ζηα δένιαηα.
ζνπρινθώιεο (ν) : αοηυξ πμο έπεζ ηχθμ ζακ ζνπριί, μ πμθφ αδφκαημξ.
ζνθξαΐδα (ε) : λφθζκδ ζθναβίδα πμο είπε ζηαθζζιέκα δζάθμνα πνζζηζακζηά ζφιαμθα ηαζ ιε ηδκ
μπμία ζθνάβζγακ ηα πνυζθμνα πμο πήβαζκακ ζηζξ εηηθδζίεξ. Δίκαζ παναθεμνά ηδξ θέλδξ
ζθξαγίδα. Ιέβεηαζ επίζδξ ηαζ παλεγηάξη, ηαεχξ ηα πνυζθμνα θηζάπκμκηαζ ζε πακδβονζηέξ
εμνηέξ.
ζπαδνύξνο, γεξνζπαδνύξνο (ν) : παναθοιέκμξ, αοηυξ πμο έπεζ αηνάηεζα. Ποκήεςξ
ακαθένεηαζ πθεοαζηζηά βζα ηάπμζμκ ηαηαπεζιέκμ βένμκηα. Ζ ακηίζημζπδ θέλδ βζα ηδκ ακήιπμνδ
βνζα, είκαζ ζπαδόγξηα.
ζπαήο, θαξάζπαεο (ν) : αοηανπζηυξ ηαζ ζηθδνυξ άκενςπμξ, εηιεηαθθεοηήξ. Απυ ηδκ ημφνηζηδ
θέλδ sipahi πμο ζδιαίκεζ έθζππμξ ζηναηζχηδξ, ηζιανζμφπμξ. Δίκαζ πνμθακχξ ηαηάθμζπα απυ ηδκ
ημονημηναηία, ηαεχξ μ έθζππμξ ζηναηζχηδξ οπμδδθχκεζ ηδκ ζηθδνυηδηα, εκχ μ βαζμηηήιμκαξ
ηδκ εηιεηάθθεοζδ.
«απηόο ν θαξάζπαεο δελ ηνπο πιήξσλε ηα κεξνδνύιηα κε ην έηζη ζέισ».
ζπαλνκαξία : εζνςκζηά μ ζπακυξ, μ άκηναξ πςνίξ βέκεζα.
ζπεξλά (ηα) : ηυθθοαα.
ζπεξώλσ : κοπηχκς. Απυ ηδ θέλδ εζπέξα.
ζπηγνπληά (ε) : νμοθζακζά, δοζθήιζζδ. ΋πςξ ηζ δ θέλδ ζπηνύλνο (ηαηάζημπμξ, πνμδυηδξ),
πνμένπμκηαζ απυ ηδ βαθθζηή θέλδ espion.
«Δίρε δελ είρε ηελ έβαιε ηε ζπηγνπληά ηνπ».
ζπηζνύξη (ην) : ζπονί, ελάκεδια.
«Ξεξλάεη ηε βέκπειε (ηιαξά) θη είλαη γηνκάηνο ζπηζνύξηα».
ζπηξηνθνύκπνπξν (ην) : εοθοήξ, πακέλοπκμξ, ηεηναπέναημξ. Απυ ηζξ θέλεζξ ζπίξην ηαζ
θνπκπνύξη, πμο ηαζ ηα δομ οπμδδθχκμοκ ηδ θάιρδ, ηδ θςηζά.
«Απηό ην ζπηξηνθνύκπνπξν είλαη ν πξώηνο καζεηήο ζηελ ηάμε».
ζπηηδνύξη (ην) : ημ ζπμονβίηζ. Κεηαθμνζηά κμείηαζ ηζ μ έλοπκμξ άκενςπμξ. Δπίζδξ ζοπκά
θέβεηαζ ηαζ ζπνύξγνο.
 157
«Απηόο είλαη ζπηηδνύξη».
ζπιηζάξη (ην) : θαηημφαα ακάιεζα ζε πέηνεξ πμο ηναηάεζ κενυ ηδξ ανμπήξ ηαζ δνμζίγμκηαζ μζ
βεςνβμί ηζ μζ ηζμπάκδδεξ.
ζπνιιάηη : παθάθζ, ζηδκ οβεζά ζμο, ηαηυπζκ εμνηήξ. Δίκαζ δ απθμπμίδζδ ηδξ θνάζδξ «εζξ πμθθά
έηδ».
«Γελ κπόξεζεο λα κνπ δώζεηο εθείλα ηα δαλεηθά, ζπνιιάηη ζνπ».
ζπνπξάθια (ε) : δ δζάννμζα ζηα γχα. Πε πνήζδ είκαζ ηαζ ημ νήια ζπνπξίδνκαη.
«Γελ πααίλεη θαιά θηνύλν ην κνπιάξη, νύιν ζπνπξίδεηαη».
ζηάδην (ην) : ιανιάνζκδ επζβναθή πμο παθζυηενα έδεζπκε ηδκ απυζηαζδ ζημοξ δδιυζζμοξ
δνυιμοξ. Κάθθμκ είκαζ απυ ηδκ ανπαία θέλδ ζηάδηνλ πμο ακηζζημζπμφζε ζε 184,87 ζδιενζκά
ιέηνα.
ζηαζηκόο (ν) : ζηαειυξ.
ζηαιίδσ : Ζ ηακμκζηή ζδιαζία ημο έπεζ κα ηάκεζ ιε ηδκ ιεζδιενζακή ζοβηέκηνςζδ ηαζ
λεημφναζδ ηςκ αζβμπνμαάηςκ. (Πηάινο θέβεηαζ ημ ιένμξ πμο ηα ζηαιίδνπλ). Υζηυζμ, ιε ηδκ
ανκδηζηή ηδξ έκκμζα δ θέλδ παναηηδνίγεζ ηαζ ημοξ αζοιιάγεοημοξ ή ακυδημοξ ακενχπμοξ.
Ζ θνάζδ «απηόο δελ ζηαιίδεη», ζδιαίκεζ υηζ αοηυξ δεκ ιπμνεί κα ζοιιαγέρεζ ημ ιοαθυ ημο,
ημοηέζηζκ είκαζ παγυξ.
ζηαιηάδσ : λεημφναζδ απυ επίπμκδ ενβαζία, δζάθεζιια απυ ηδ δμοθεζά.
«Γε ζηάιηαζα κπίηη ζήκεξα».
ζηάλεκα (ην) : δ δζαιμκή ημο ημπαδζμφ ηαηά ημοξ εενζκμφξ ιήκεξ.
ζηαλνηόπη (ην) : ιακηνί.
ζηαηέξη (ην) : ημ ηακηάνζ πμο πνδζζιμπμζυηακ παθζυηενα ζακ γοβανζά πμο γφβζγε ηζξ μηάδεξ.
Ξνμένπεηαζ απυ ηδ θέλδ ζηαηήξαο (γοβυξ).
ζηαπξνρεξηάδνπκαη : ηειπεθζάγς, δεκ ηάκς ηίπμηα. Γδθ. ζακ κα είιαζ...πεεαιέκμξ ιε ηα πένζα
ζηαονςιέκα.
ζηέλεςε (ε) : δοζημθία ζηδκ ακαπκμή, δοζθμνία.
ζηελνβξαθάδεο (νη) : αοημί πμο θμνμφζακ εονςπασηά νμφπα ζε ακηίεεζδ ιε υθμοξ ημοξ άθθμοξ
ιε ηζξ θμοζηακέθεξ.
 158
ζηέλσ : βηαζηνχκμιαζ, ζοθθαιαάκς (βζα γχα).
«επηπρώο θέην κνπ ζηήζαλε νύιεο νη πξνβαηίλεο».
ζηεξθάδη (ην) : ημ ιζηνυ εδθοηυ ανκί ή ηαηζίηζ πμο αηυιδ δεκ ανιέβεηαζ. Δπίζδξ ηαζ μζ αθαζημί
πμο δεκ έδςζακ ηανπμφξ ηαζ ημοξ δίκμοκ βζα ηνμθή ζηα γχα.
ζηεξθόγαια (ην) : ημ θίβμ βάθα πμο δίκεζ ημ γχμ πμο δεκ βέκκδζε.
ζηεξθνιόγεκα (ην) : δ απμημπή ηςκ ζηείνςκ αθαζηανζχκ ζηα αιπέθζα βζα κα δοκαιχζμοκ ηα
οπυθμζπα πμο είπακ ηζαιπζά. Ποκήεςξ δίκμκηακ ηνμθή ζηζξ βίδεξ.
ζηεξθνπαηήο (ν) : αοηυξ πμο δεκ έπεζ παζδζά εκχ είκαζ πακηνειέκμξ.
ζηεθαλνθέξαηα (ηα) : ηα ιπθεβιέκα ηέναηα ιενζηχκ αμδζχκ πμο πνμαάθθμκηαζ ηαζ πνμξ ηα
ιπνυξ ηαζ ιμζάγμοκ ιε ζηεθάκζ. Δζνςκζηά έηζζ θέβμκηαζ ηαζ μζ ιπμφηθεξ (ηνζηέθζα) πμο πέθημοκ
ζημ ιέηςπμ.
«Θα παο λα θνπξεπηείο ξε κε θηνύλα ηα ζηεθαλνθέξαηα π’ άθεθεο;».
ζηεινθαξδίδνκαη : ζηδθχκμιαζ, παίηκς πάκς ιμο.
«ηώξα πνπ έθαγεο θαιά, ζηεινθαξδίζηεθεο ιηγνπιάθη;».
ζηίεξνο (ν) ή ζηηγεξό, ζηηρεξό (ην) : μ ζηφθμξ ζημ αθχκζ, απυ υπμο δέκμκηακ ηα γχα πμο
βονκχκηαξ ζε ηφηθμ παημφζακ ηα ζζηδνά βζα κα αβεζ μ ηανπυξ.
ζηηθάην (ην) : ημ ζηζθάδμ.
ζηνπκπαξηάδνκαη : αανοζημιαπζάγς, έπς δοζπερία, θμοζηχκς απυ ημ πμθφ θαβδηυ,
ζημοιπχκς. Πηνπκπάξηαζκα είκαζ δ αανοζημιαπζά.
«έθαγε ηνλ άκπαθν θαη ζηνπκπαξηάζηεθε»
ζηνπκπάσ : ζπάγς, ηνίας ηαθαιπυηζ ή δδιδηνζαηά βζα εηημηζζιυ. Κηθ αάγς ηάης ηάπμζμκ ηαζ
ημκ δένκς.
ζηνύκπνο (ν) : ζηθδνή ζηνμββοθή πέηνα απυ βνακίηδ ή παθαγία ιε ηδκ μπμία έηνζαακ ημ πμκηνυ
αθάηζ ή δζάθμνα ηανοηεφιαηα ηαζ έζπαγακ ηζξ εθζέξ. Κεηαθμνζηά, θυβς ζπήιαημξ,
παναηηδνίγεζ ηαζ ημοξ ημκηυπμκηνμοξ. Δπίζδξ κμείηαζ ημ ζηθδνυ πνάβια «ζηνύκπνο γηλήθαλε νη
θεθηέδεο», μ ακεπίδεηημξ ιαεήζεςξ «ζην ζρνιείν ήηαλε ζηνύκπνο» ηζ αοηυξ πμο δεκ ιπμνεί κα
ζηνίρεζ ημ ηεθάθζ ημο.
ζηνππόρηνλν (ην) : ημ πζυκζ πμο πέθηεζ μνιδηζηά ζακ παθάγζ ηαζ θζχκεζ δφζημθα.
 159
ζηξαβέγθισ (ε) : δ ιζζυηοθθδ ή αοηή πμο θμνάεζ βοαθζά.
ζηξαβνγθέικπεξνο (ν) : ιζζυηοθθμξ, αοηυξ πμο έπεζ ιεζςιέκδ υναζδ.
ζηξαβνζηόκηαζκα (ην) : ζηνάαςια ημο ζηυιαημξ ςξ έκδεζλδ απμδμηζιαζίαξ, είηε θυβς
ζμαανμφ πνμαθήιαημξ οβείαξ (εβηεθαθζηυ, διζπθδβία).
ζηξέγσ : ζηένβς, πναβιαημπμζχ, επαθδεεφς (ζηα υκεζνα).
«ην είρα δοεη ην θαθό όλεηξν θη έζηξεμε».
ζηξεπεθιόο (ν) : αοηυξ πμο δεκ ζηδνίγεηαζ ηαθά ζηα πυδζα ημο, πμο έπεζ αζηαεέξ αάδζζια. Ζ
θέλδ πνδζζιμπμζείηαζ επίζδξ ηαζ βζα ακηζηείιεκα, έπζπθα ηθπ. Πηξεπέθισ θέβεηαζ εηείκδ πμο
ημοηζαίκεζ ή ακαζηεθχκεηαζ (πέθηεζ ζημ έδαθμξ) ζοπκά.
«Κε θάζεζαη ζε θηνύλε ηελ θαξέθια γηαηί είλαη ζηξεπεθιή».
ζηξέθια (ε) : δ αθμβυιοβα. Απυ ηδ ζθάαζηδ θέλδ strukel.
ζηξέθιαο (ν) : αοηυξ πμο ηνεηθίγεζ, μ ιεεοζιέκμξ πμο παναπαηάεζ.
ζηξηγγιηάξεο (ν) : ηαπεηηζηυξ, αζεεκζηυξ.
«Ψειή θη αθξάηε θαη πήγε θαη παληξεύηεθε εθείλνλ ηνλ ζηξηγγιηάξε».
ζηξίκκα (ην) : ημ ζηδιυκζ ζημκ ανβαθεζυ.
ζηξηκνύξα (ε) : δφζημθδ ηαηάζηαζδ, αδήνζηδ ακάβηδ, ζηνίιςβια. Δίκαζ ζοκχκοιδ ηδξ θέλδξ
ζηξηκόθσια.
«Ρνλ έπηαζε ζηξηκνύξα», ζδιαίκεζ αζζεάκεδηε άζπδια, ζηνζιχπηδηε.
ζηξηληάδσ : ζηνααμιμοηζμοκζάγς.
ζηξηθηνθέξηθν (ην) : γχμ ιε ζηνζθηά ηέναηα.
ζηξηθηνπιηά (ε) : πζεζηζηυ ενβαθείμ βζα ημ ζηίρζιμ ηςκ ζηαθοθζχκ. Ιέβεηαζ ηαζ ζηξίβια.
ζηξηθηνρείισ : αοηή πμο ζηνααχκεζ ηα πείθζα ηδξ ζε έκδεζλδ απμδμηζιαζίαξ.
«δε ζπκθώλαγε ζε ηίπνηα ε παιηνζηξηθηνρείισ».
ζηξνύζα (ε) : δειάηζ απυ ηθαδζά ή πμνηάνζα βζα ζηζά.
ζηξνθηάδσ : ηνοχκς πμθφ, λεπαβζάγς. Κε ηδκ ίδζα ζδιαζία πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ δ έηθναζδ
«θόςακε θαξθηά!».
«Γελ ήηαλ αλακκέλε ε ζόκπα θαη ζηξνθηάζακε».
 160
ζηξνύδσ θαη κνύληδσ : είκαζ θνάζδ πμο ζδιαίκεζ ηδκ ηαηή έηααζδ ηςκ
πναβιάηςκ, (ζοκ. άζηα κά πάκε ζημ δζάθμ).
ζύβξαζε (ε) : ανάζζιμ ιαγί υθςκ ηςκ οθζηχκ ημο θαβδημφ.
ζπγθέζην (ην) : πνμλεκζυ, ζοκμζηέζζμ.
«πήγε θαη θαηεγόξεζε (δηέβαιε) ηε λύθε θαη ράιαζε ην ζπγθέζην».
ζύγλαξν (ην) : βοκαζηείμ θυνεια ιέπνζ ηα πυδζα (ζοκ+πκάνζ).
ζπγπξηέκαη : πενζθένμιαζ ιέζα ζημ ζπίηζ, πνμζπαεχ κα ηάκς ηάηζ αανζεζηδιέκα, ζημζπζςδχξ
αοημελοπδνεημφιαζ, αμθμδένκς. Δίκαζ θακενυ υηζ εκχ ημ νήια ζηδκ εκενβδηζηή θςκή (ζοβονίγς)
ζδιαίκεζ ζαθχξ υηζ ηαηημπμζχ ή ηαεανίγς ημ ζπίηζ, ζηδκ παεδηζηή θςκή έπεζ ανηεηά
δζαθμνεηζηή ζδιαζία.
«Ρη λα θάλσ, εδώ ζπγπξηέκαη…».
ζπκκαδσηάξεο (ν) : μ ζδζμηεθήξ ζχβαιπνμξ πμο ανήηε ηζ εηιεηαθεφεηαζ ηδκ πενζμοζία ηδξ
κφθδξ.
ζύκκαλα (ηα) : μζ ηαηααμθάδεξ. Ποκήεςξ δ ιέεμδμξ αοηή πνδζζιμπμζείηαζ ζηα αιπέθζα.
ζπκνύξηδσκα (ην) : κφπηςια, ζημηείκζαζια.
ζπκπνύξκπνπινο (ν) : μθυηθδνμξ, ιμκμηυιιαημξ. Ποκ δ θέλδ νινζνύκπηηνο.Σνδζζιμπμζείηαζ
πάκηα ζε πενζζηάζεζξ γδιζχκ ή ηαηαζηνμθχκ, εκχ δεκ απμοζζάγεζ ηαζ ζηζξ ηαηάνεξ…
«Οε πνπ λα βνπιηάμεηο ζπκπνύξκπνπινο!», ζδιαίκεζ κα αθακζζηείξ ηζ εζφ ηαζ ημ ζπίηζ ζμο.
ζπλαηνί (νη) : αοημί μζ ίδζμζ, ιεηαλφ ημοξ.
«Θάηζαλε νη ζπκπέζεξνη θαη ζπκθσλήζαλε γηα ηελ πξνίθα ζπλαηνί ηνπο».
ζπλαπιαθάξεο (ν) : αοηυξ πμο ημ πςνάθζ ημο ζοκμνεφεζ ιε εκυξ άθθμο ηαζ πνδζζιμπμζμφκ ημ
ίδζμ αοθάηζ βζα πυηζζια.
ζπλέκπαζε (ε) : ζμδεζά, ζοβημιζδή, ζοβηέκηνςζδ ηνμθίιςκ ηαζ άθθςκ απαναίηδηακ βζα ημ
πεζιχκα.
ζύλνξν (ην) : ημ υνζμ. Υζηυζμ πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ ιε ηδκ έκκμζα ημο αηίκδημο ή ημο
ειανυκηδημο.
Ζ θνάζδ «έκεηλε ζύλνξν», ζδιαίκεζ υηζ ηάπμζμξ έιεζκε άβαθια ή αηυιδ πεζνυηενα πέεακε απυ
λαθκζηυ εάκαημ.
 161
ζπληαίξηα (ηα) : μζ ιεηαθθζημί ανιμί ηςκ ημίπςκ ιε ηζξ πυνηεξ ηαζ ηα πανάεονα.
Απυ ημ ζπληαηξηάδσ.
ζπληξάθην : ιαηνφ ημκηάνζ ιε ημ μπμίμ ηαηημπμζμφζακ ηα λφθα πμο ηαίβμκηακ ζημ θμφνκμ.
«Όπνηνο έρεη ζπληξάθην δελ θαίεη ηαρέξηα ηνπ», (πανμζιία).
ζπληξνκηάδσ : ζοκδές, ημπμεεηχ ζηδ ζεζνά ή ζηδκ ίδζα ηαηεφεοκζδ. Απυ ημ ζπλ + δξόκνο.
ζπληπρηά (ε) : ζφιπηςζδ, ζοκάκηδζδ βζα ημοαεκημθυζ.
«Ρα ιέκε εδώ ζηε ζπληπρηά καο».
ζπθάκεινη (νη) : υθδ δ μζημβέκεζα ιαγί ζηζξ δζάθμνεξ βζμνηέξ ηζ εηδδθχζεζξ.
ζπθινγηάξεο (ν) : αθμβζμημιιέκμξ.
ζπθνπιηάδνκαη : ζηεπάγμιαζ, ηοθίβμιαζ ζηα νμφπα βζα ημ ηνφμ.
ζπρέξην (ην) : αμήεεζα, ζοκδνμιή, ζοιπανάζηαζδ.
«ζα έξζνπλε θαη ηα μαδέξθηα ζην ζέξν γηα ζπρέξην».
ζθατό (ην) : ζθάπηδξ, νεοιαηυπμκμξ, πυκμξ ζημ ζηήεμξ θυβς ηάπμζαξ πκεοιμκμπάεεζαξ.
«Βγάιε ην ζθαΐό επηηέινπο», ζδιαίκεζ πάρε κα αήπεζξ.
ζθαιάγγη : είδμξ ανάπκδξ.
ζθαιάρη : αβηαεςηυξ εάικμξ, μ αζπάθακεμξ.
ζθάξδαθιαο : αάηναπμξ.
ζθάεθα ή θαηαζθάεθα : βδάνεδηα, ηναοιαηίζηδηα. Ρμ νήια ζοκακηζέηαζ επίζδξ ηαζ ζημκ
ιέθθμκηα (ζα ζθαώ).
«Έπεζε ζηα βάηα θαη θαηαζθάεθε».
«Ξνύ παο παηδάθη κνπ ζα ζθαείο κεζ’ ζηηο ηζηθνπλίδεο (ηζνπθλίδεο)».
ζθειίδα (ε) : θέηα ρςιζμφ ή ηονζμφ. ΋πςξ ηαζ δ θέλδ ζθειίδα (ζηυνδμο), πνμένπεηαζ απυ ημ
ανπαίμ ζρειίο πμο ζήιαζκε επίιδηεξ ημιιάηζ.
ζθεξδνύθιη (ην) : έκα άβνζμ θοηυ, πμο ημ λενζγχκμοκ ζηα ζπανιέκα πςνάθζα.
ζθηιηώλσ : ζθδκχκς, ζοκηαζνζάγς. Σνδζζιμπμζείηαζ ιυκμ βζα ζηεφδ ή ακηζηείιεκα ηαζ
πνμένπεηαζ απυ ημ νήια ζπκθηιηώλσ.
«Πθίιησζε ηα παληά ζηε ραξακάδα γηαηί κπάδεη θπό (θξύν)».
ζθνπγγάην : είδμξ μιεθέηαξ.
 162
«Ακ μέξεη ν βιάρνο ην ζθνπγγάην;» (Ξανμζιία πμο θέβεηαζ υηακ ηάπμζμξ δεκ είκαζ ζε
εέζδ κα εηηζιήζεζ ημ ηαθυ θαβδηυ).
ζώ : ζχπαζε. Σάνζκ ζοκημιίαξ ηαζ ζοκήεςξ ιε πθεοαζηζηή δζάεεζδ. Γζα πανάδεζβια, ζηδκ
ενχηδζδ: «βξήθε θακηά δνπιεηά ν γηόο ζνπ;» ιπμνεί κα δμεεί δ απάκηδζδ: «ακ ζώ θαεκέλε, έηζη
θπιηέηαη μηαπέξα…». (Γδθαδή είκαζ ανβυζπμθμξ). Ζ υθδ θνάζδ είκαζ άηνςξ εζνςκζηή -υζμ ηαζ
παναζηαηζηή- ηαεχξ θένκεζ ζημ κμο ηδκ εζηυκα ηςκ ιμοθανζχκ, πμο βζα κα λοζημφκ ηοθζμφκηαζ
ζημ πχια.
ζσκάξα (ε) : ηαηή δζάεεζδ, ηυπςζδ, ημιάνα.
ζσξνθνθηά (ηα) : αοηά πμο πενζιέκεζ ηακείξ αθθά δεκ πνυηεζηαζ κα ηα πάνεζ, ηα δήεεκ.
«Ξεξίκελε θαη ζα ηα πάξεηο ζσξνθνθηά…». Ποκήεςξ ακαθένεηαζ ζε μθεζθέξ πνδιάηςκ, απυ υπμο
πνμηφπηεζ ηαζ δ εηοιμθμβία ηδξ θέλδξ: Ρμ πνχημ ζοκεεηζηυ εκκμεί εζνςκζηά ημοξ ζςνμφξ
ηενιάηςκ ηαζ ημ δεφηενμ ηδκ οπμηζεέιεκδ πνμδβδεείζα ημπή ημοξ. Άθθςζηε, δ απάκηδζδ αοημφ
πμο δεκ πνμηίεεηαζ κα δχζεζ πνήιαηα ζε ηάπμζμκ πμο ημο γδηάεζ, είκαζ «ηώξα ζα πάσ λα
θόςσ…».
ζσξώλσ : ηάκς ζςνμφξ.
ζσξσηό (ην) : πζάημ λέπεζθμ απυ θαβδηυ, ιεβάθδ ιενίδα.
«Ξείλαγε θη έθαγε δπν πηάηα ζσξσηά».
ζώζκα (ην) : ημ ηεθεοηαίμ ηναζί ζημ ααέκζ.
΢σηήξνο : μ Πςηήνδξ.

ηαή (ε) : ηνμθή ακενχπςκ ή γχςκ.

ηαιάκ-ηαιάκ : άκς ηάης, ακαζηάηςζδ, ηαηαζηνμθή.
«Ρνπο έθαλε ηαιάκ-ηαιάκ», ζδιαίκεζ ημοξ ακαζηάηςζε, πνμηάθεζε ακαηαναπή, ημοξ πάθαζε ηδ
ζογήηδζδ ιε ηδκ πανέιααζή ημο ή ημοξ ηαηέζηνερε. Απυ ημ ημφνηζημ talan πμο ζδιαίκεζ
θεδθαζία, νειμφθα.
 163
ηαιίκηα (ηα) : ζηακυηδηεξ, πνμηενήιαηα, δελζμηεπκίεξ, ζδζμηνμπίεξ (εζνςκ).
«ηα είδακε θη εζέλα ηα ηαιίκηα ζνπ».
ηακάκνπ (επηξ) : αηνζαχξ, μθυζζζα. Απυ ημ ημονη. tamam ιε ηδκ ίδζα ζδιαζία.
ηακαρηάξεο (ν) : πθεμκέηηδξ. Απυ ηδκ ημφνηζηδ θέλδ tamahkar.
ηακηηέιια (ε) : δακηέθθα.
ηάκπαξν (ην) : αανφ κηφζζιμ. Άθθςζηε ιε ηδ θέλδ ηακπάξν εκκμείηαζ ημ αανφ πακμθχνζ. Απυ ημ
ζηαθζηυ tabarro.
«ληύζεθε ηάκπαξν γηαηί έθαλε θπό (θξύν)».
«θόξα ην ηακπάξν ζνπ, ρηνλίδεη όμσ».
ηάλπκα : ημ ζθίλζιμ ηδξ ημζθζάξ βζα αθυδεοζδ. Απυ ημ ανπαίμ ηαλύσ πμο ζδιαίκεζ ηεκηχκς.
Ποπκά ςζηυζμ ημ νήια ηαλπέκαη πνδζζιμπμζείηαζ βζα κα δδθχζεζ ημ γυνζ ή ημκ άδζημ ηυπμ. «Έηζη
ηδάκπα ηαλπέηαη, δελ πξόθεηηαη λα θάλεη δνπιεηά».
ηαπίζηνκα : επίννδια πμο ζδιαίκεζ ιπνμφιοηα, πνδκδδυκ. Απυ ημ άνενμ ηα ηαζ ηδκ ανπαία
θέλδ απίζηνκα πμο δδθχκεζ ηδκ πηχζδ ηαηά πνυζςπμκ.
ηαξαιόηζη (ην) : αναζςιέκμ ηαζ κενμοθυ θαβδηυ.
«Έπεζε πνιύ λεξό ζηε θαηζαξόια θη έγηλε ην θαΐ ηαξαιόηζη».
ηάξακα : θζςιέκα, πμθημπμζδιέκα.
«Ρα παξάβξαζεο ηα θαζόιηα θαη γίλαλ ηάξακα».
ηαξακόο (ην) : ηαναπή, δζαηάναλδ.
ηαξλαξίδνκαη : θζηκίγμιαζ, αζςνμφιαζ πάκς ζε ηθαδί δέκδνμο, ηάκς ημφκζα. Ραξλαξηζηά
ζδιαίκεζ ηαιανςηά ή θζηκζζηά ηζ έπεζ ζπέζδ ηονίςξ ιε ημ αάδζζια.
«Ράξλα ηαξλαξίδνκαη / πέθησ θαη ηζαθίδνκαη / θαη βαξώ ην γόλα κνπ / θαη κε θιαίεη ε παγώλα
κνπ», (θασηυ ηεηνάζηζπμ).
ηάηαο (ν) : παηέναξ. Ζ θέλδ πμο είκαζ ζθάαζηδ, ηαηά ηακυκα πνδζζιμπμζείηαζ εζνςκζηά ή
πθεοαζηζηά.
«Λα ζε ραίξεηαη ν ηάηαο ζνπ», είκαζ ιζα θνάζδ πμο απεοεφκεηαζ ζε άηαηηα ή ακεπνυημπα παζδζά.
ηέγλε (ε) : ηέπκδ, επάββεθια, επζκυδζδ.
«Ζ θηώρεηα ηέγλεο αλνίγεη», (πανμζιία).
 164
ηεδάρη (ην) : μ πάβημξ ημο ιαβαγζμφ (ιπαηάθζημο ηθπ), μ ιπμοθέξ ημο ηαθεηγή. Απυ
ημ ημφνηζημ tezgah.
ηεθλνθέζη (ην) : ακαπκεοζηζηή κυζμξ ηςκ μζηυζζηςκ γχςκ, ηονίςξ ηςκ βασδμονζχκ.
ηειάθηα (ηα) : ιζηνά ηανθάηζα πμο πνδζζιμπμζμφκηαζ ζε επζδζμνεχζεζξ παπμοηζζχκ, ζηα έπζπθα
ηθπ.
ηεκπηρηάδσ : εζδμπμζχ, εκδιενχκς, ηθείκς ζοιθςκία. Ρεκπίρηαζκα είκαζ δ ακηίζημζπδ εκένβεζα.
«Θα ηνλ ηεκπηρηάζσ λα πάεη ηαρηά λα νξγώζεη».
ηέκπια (ε) : ιαηνφ ηαζ ακεεηηζηυ ηθαδί πμο πνδζζιμπμζείηαζ βζα κα νααδίγμοκ ηζξ ηανοδζέξ,
ηαζηακζέξ ηθπ ηαζ κα νίπκμοκ ηάης ημκ ηανπυ. Ιυβς ιεβέεμοξ δ ηέιπθα απμηεθεί ιέζμκ
πνμεζδμπμίδζδξ, απεζθήξ ή εηθμαζζιμφ. Δπίζδξ θεβυηακ ηαζ ημ δίιεηνμ πμκηνυ λφθμ ιε ημ μπμίμ
ζημφιπαβακ ηα θαζυθζα ηθπ.
«Θάηζε θαιά γηαηί ζα ζε πηάζσ κε ηελ ηέκπια θαη…».
ηέληα (επηξ) : δζάπθαηα, μνεάκμζπηα.
«έκεηλε κε ην ζηόκα ηέληα».
ηεξιίθηα (ηα) : πθεηηά παπμφηζζα ή παθζμπάπμοηζα.
ηέζα (ε) : ιεηαθθζηυξ ημοαάξ ιε πενμφθζ ηαζ ζοκήεςξ ηοθζκδνζηυξ. Ξνμένπεηαζ απυ ηδκ ζηαθζηή
θέλδ seechia.
Σεηξάδε : δ Ρεηάνηδ.
ηεηξαθιάδη (ην) : πμθφ πζηνυ θαβδηυ ή πμηυ. Ιζβυηενμ ζοπκά ιε ηδκ ίδζα θέλδ εκκμμφκηαζ ηαζ ηα
πμθφ λοκά ή αθιονά θαβδηά. Ζ θέλδ πνμένπεηαζ απυ ηδκ μκμιαζία εκυξ αβνζυπμνημο πμο ηα
θφθθα ημο είκαζ πμθφ πζηνά.
«Γελ ηξώγεηεη ηνύην ην θαΐ πνπ καγέξεςεο, ην έρεηο θάλεηο ηεηξαθιάδη ζην αιάηη (ή ζην μύδη)».
ηδάξηδαιν (ην) : αενφημηημ.
ηδάηδαιν ή ηζέληδειν (ην) : θηδκυ νμφπμ, ημονέθζ. Ξζεακυκ κα πνμένπεηαζ απυ ηδκ ζηαθζηή
θέλδ cencio.
ηδεξεκέο (ν) : άκενςπμξ αηαιάηδξ, άπνδζημξ, πανάζζημ. Δπίζδξ εκκμείηαζ ηζ μ θμβανζαζιυξ, ημ
μζημκμιζηυ πνέμξ ή δ γδιζά ηθπ. Απυ ημ ημφνηζημ cereme πμο ζδιαίκεζ πμζκή, πνυζηζιμ.
Ρδεξεκεηάσ ζδιαίκεζ πνζηαθχ γδιζά.
 165
«Γελ κπνξεί λα ζηεξηώζεη ζε δνπιεηά απηόο ν ηδεξεκέο».
«Ρνλ πιέξσζα ηνλ ηδεξεκέ».
ηδεξεθόο (ν) : αδφκαημξ, ζηεθεηςιέκμξ.
ηδεξηδεβνύιηαο, κπεξηδεβνύιηαο (ν) : δζάαμθμξ, άηαηημ ή ζηακηαθζάνζημ παζδί. Ξνυηεζηαζ βζα
παναθεμνά ηδξ θέλδξ αεθγεαμφθδξ (αεεθγεαμφθ).
ηδηαβέηα (ε) : ιεηαθθζηυξ πάζζαθμξ πμο ιπήβεηαζ ζημ πχια ηζ απυ ημκ μπμίμ δέκμοκ ηα
αζβμπνυααηα υηακ ηα πδβαίκμοκ βζα αμζηή. Απυ ημ εκεηζηυ giaveta.
ηδηαγνπλάσ : ιμονιμονίγς, βηνζκζάγς.
ηδηάθεο (ν) : ημ ηγάηζ.
ηδηακηιίθη (ην) : ηγάιζ, ηγαιανία.
ηδηάπα (επηξ) : ηγάιπα, δςνεάκ. Πδι. δ θέλδ ηγάιπα πνμένπεηαζ απυ ημ Japan (Ηαπςκία), ηαεχξ
απυ αοηή ηδ πχνα εζζήπεδηακ παθζυηενα θεδκά πνμσυκηα.
ηδηαξηά (ε) : ημ βάθα πμο αβαίκεζ απυ ηάεε πίεζδ ημο ιαζημφ ηαηά ημ άνιεβια ημο γχμο.
Ξνμθακχξ είκαζ δπμπμίδηδ θέλδ.
ηδηνπκάιη (ην) : οβζήξ ηαζ δοκαηυξ άκενςπμξ, θεαέκηδξ.
ηδηξηδίξη (ην) : ζζβακή ανμπή, ρζθυανμπμ. Ποκχκοιμ είκαζ δ θέλδ κπνπράια.
«Γπν κέξεο ηώξα ην πάεη ηδηξηδίξη», (ςηινβξέρεη).
ηδηνπξνπβάλα (ε) : νμή κενμφ ή άθθμο οβνμφ, ζοκηνζαάκζ. Πε πνήζδ είκαζ ηαζ ημ νήια
ηδηνπξνπβαλάσ, πμο ζδιαίκεζ πφκς κενυ απυ ρδθά ηζ επίζδξ μονχ ζε ελςηενζηυ πχνμ.
«Ρελ ακόιεθεο ηε ηδηνπξνπβάλα;»
ηδηνπξνύκη (ην) : ελυβηςια ημο ιεηχπμο ζοκήεςξ ιεηά απυ πηφπδια ή πηχζδ, εκημπζζιέκμ
πνήλζιμ, ηανμφιπαθμ.
ηδηνπηδηνύιη (ην) : ημ ηαεανυ ηαζ θνεζημπθοιέκμ παζδάηζ.
ηδίηδηξαο, ηδηηδίξη : μ ηγίηγζηαξ.
ηδηηδηξίδσ : ηδβακίγς ζε πμθφ ηαοηυ θάδζ. Δίκαζ δπμπμίδηδ θέλδ ηαζ εοιίγεζ ημκ ήπμ ημο
ηδβακίζιαημξ. Κεηαθμνζηά ζδιαίκεζ ηαημιεηαπεζνίγμιαζ, ηονακκχ, ηαθαζπςνχ.
«Από όηαλ ηελ παληξεύηεθε, ηνλ έρεη ηδηηδηξίζεη».
 166
ηδνπβέξα (ε) : πνυπεζνμ θμνείμ ιε ημ μπμίμ ιεηέθενακ λφθα, πέηνεξ ηθπ. (ακηί βζα
ηανυηζζ). Ξνμένπεηαζ απυ ηδκ ζηαθζηή θέλδ civera. Ξμθθέξ θμνέξ παθζυηενα πνδζίιεοε ηαζ ςξ
ιέζμκ ιεηαθμνάξ αζεεκχκ.
«Ρνλ θνπβαιήζαλε κε ηε ηδνπβέξα».
«Λα ζε θέξνπλε κε ηε ηδνπβέξα», είκαζ ιζα απυ ηζξ ηαηάνεξ.
ηεξάσ : αθέπς, παναημθμοεχ, επζηδνχ, επμπηεφς. «Γηα η' ξα δσ», είκαζ ιζα ζοπκή έηθναζδ πμο
ζδιαίκεζ πνμεζδμπμζδηζηά, ημίηα ιε ηαθά ή πνυζεπε. Ρεξάγνκαη ζδιαίκεζ ημζηάγμιαζ (π.π. ζημκ
ηαενέθηδ), αθθά ηαζ ελεηάγμιαζ απυ βζαηνυ.
«Θα πάσ ηαρηά (αύξην) ζηελ Ρξίπνιε λα ηεξαρηώ».
ηηγάξ ή ηίγαξηο : ιήπςξ, ιπαξ ηαζ. Απυ ημ ανπαίμ ηζ+βαν.
«Ρηγάξ ζα δνπιέςεη γηα λα θάεη ςσκί ε θακπειηά ηνπ;».
ηνύγθαλν (ην) : λενυ ηαζ ζηθδνυ πνάβια.
«η’ άθεθε ζην θνύξλν ην θαΐ θη έγηλε ηνύγθαλν».
ηνύκπια (ε) : δ ημφιπα, δ πηχζδ ζημ έδαθμξ. Κε ηδκ πνμζεήηδ ημο θάιδα δ θέλδ βίκεηαζ πζμ
δπδνή, πνμθακχξ βζα κα ακηαπμηνζεεί ηαθφηενα ζηδκ εζηυκα ηδξ πηχζδξ, δ μπμία ηαηά ηακυκα
είκαζ αζηεία ηαζ πνμηαθεί ηα βέθζα.
ηνπκπιώλνκαη, ηνπκπιηάδνκαη, ηνπκπαθηάδνκαη, ηνπκπιεθηάδνκαη : πέθης ηάης,
μνζγμκηζχκμιαζ. Πδιαίκεζ αηυιδ ηαζ ηδκ ηαηάηθζζδ θυβς ιεβάθδξ κφζηαξ ή αννχζηζαξ. Δπίζδξ
πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ ηα επίεεηα ηνπκπισκέλνο, ηνπκπιηαζκέλνο.
«Έζπαζε ην πόδη ηνπ θη είλαη έλα κήλα ηνπκπιηαζκέλνο ζην θξεβάηη».
ηνύξαγλα (ηα) : ηα οθζηά απμηηήιαηα (πνήιαηα, αηίκδηα) ιζαξ ιαηνυπνμκδξ ηαζ ημπζχδμοξ
δμοθεζάξ.
ηνπξάγληα (ε) : ηονακκία, ηαθαζπςνία, αάζακα. Δπίζδξ ημ νήια ηνπξαγλίδσ-νκαη.
«Ρνπξαγλίζηεθε πνιύ ζηε δσή ηνπ».
ηνπξάθη (ην) : ημ ιζηνυ πεγμφθζ βφνς απυ ημ ζπίηζ. Απυ ηδκ ζηαθζηή θέλδ torre (πφνβμξ).
ηνπξθίηζα ή ηνπξθνπνύια (ε) : δ ηανδενίκα. Ξνμθακχξ ζοζπεηίγεηαζ ημ ηυηηζκμ πνχια ζημ
θαζιυ ημο πμοθζμφ ιε ημ ημφνηζημ ζανίηζ.
 167
ηνπξθνκεξίηεο (ν) : αοηυξ πμο ηαηάβεηαζ απυ ηδκ Ρμονηία. ΋ιςξ θυβς
ηεηναημζίςκ πνυκςκ μεςιακζηήξ ηονζανπίαξ, μ ηαεέκαξ πμο έπεζ εηεί ηζξ νίγεξ ημο ιάθθμκ
εεςνείηαζ ελ μνζζιμφ ηαηυξ, ζηθδνυξ ηζ εηιεηαθθεοηήξ…
«Κ' έθαγεο ξε ηνπξθνκεξίηε!».
ηνύξια (ε) : φρςια, ημνοθή αμοκμφ. Κεηαθμνζηά ζδιαίκεζ ζοκήεεζα, ζδζμηνμπία. Ξνμένπεηαζ
απυ ηδκ ηξνύιια πμο ζδιαίκεζ ζηνμββοθυ φρςια (εμ νύ θη ν ηξνύιινο).
ηνπξιόπαπαο (ν) : παπάξ ιε ημονθςηή ημζθζά. Δζνςκζηυξ παναηηδνζζιυξ βζα ημοξ παπάδεξ πμο
ημοθάπζζημκ ηα παθζυηενα πνυκζα ήηακ πζμ ηαθμγςζζιέκμζ απυ ημοξ πάιθηςπμοξ πςνζημφξ.
ηνπξλόθσια ή ηνπξιόθσια : ιπνμφιοηα, (δδθαδή ιε …ημονθςιέκμ ηχθμ). Ζ πνήζδ ηδξ θέλδξ
είκαζ ζοκήεςξ εζνςκζηή ή πθεοαζηζηή. Σνδζζιμπμζείηαζ ηαζ ημ ηνπξλνθσιηάδνκαη , πμο ζδιαίκεζ
βθζζηνάς ή παναπαηάς ηαζ πέθης ηάης.
«Έγηλε παπνύηζη θαη ηνλ βξήθαλε πεζκέλν ηνπξλόθσια». (Πδι. έγηλε παπνύηζη, ζδιαίκεζ ήηακ
ηφθθα ζημ ιεεφζζ).
ηνπξζέθη (ην) : ελςηενζηή βςκία ηςκ ζπζηζχκ υπμο έαβαζκακ μζ βείημκεξ βζα κα ηα θέκε, αθθά ηαζ
βζα κα ηυαμοκ ηίκδζδ. Δπίζδξ θέβεηαζ ηαζ ηνπξάθη. Ποκχκοιδ θέλδ είκαζ μ αθαΐηεο.
ηνπξηνύξσ (ε) : αοηή πμο ηνοχκεζ δζανηχξ.
ηξάβα (ε) : ημ ηαδνυκζ ηδξ ζηέβδξ.
ηξαβαληδεξίδσ : βονμθένκς, πενζηνζβονίγς.
ηξαβνηαλάσ : ηνααμθμβχ ηάπμζμκ, πανεκμπθχ, ηαθαζπςνχ. Ρμ δεφηενμ ζοκεεηζηυ ηδξ θέλδξ
πνμένπεηαζ απυ ημ ανπαίμ νήια ηακφς, πμο ζδιαίκεζ ηεκηχκς.
«Ρη ζό’ θηαημα ξε θαη κε ηξαβνηαλάο;».
ηξαγαδνύξα ή ληξαγαδνύξα (ε) : ημοαάθδια θμνηίςκ ζημκ χιμ, πμο ζοβηναημφκηαζ απυ
θμονζά ή ζπμζκζά πεναζιέκα ζημκ χιμ απυ ανζζηενά πνμξ ηα δελζά.
ηξαΐ (ην) : μ ηνάβμξ. Γζα αοημφξ πμο δζαεέημοκ έκα βενυ ηαζ απμδμηζηυ ζηζξ … οπμπνεχζεζξ ημο
ηξαΐ, είκαζ ιζα ηαθή πδβή εζζμδήιαημξ. Κεηαθμνζηά ηξατά θέβμκηαζ μζ ενςηζηχξ αζοβηνάηδημζ,
εκχ εοιάιαζ υηζ υηακ ήιαζηακ παζδζά ηαζ ημονεουιαζηακ αθήκμκηαξ ιπνμζηά ιζα ιζηνή θμφκηα,
ιαξ έθεβακ ημνμσδεοηζηά υηζ «ήκαζηαλ ζαλ ηξαγηά».
ηξακπαδόξα (ε) : βοκαίηα πθακεφηνα ηαζ ηαηαθενηγμφ.
 168
ηξακπνπδάλα (ε) : κηαιζηγάκα. Δίκαζ βοάθζκδ ηζ επεκδοιέκδ ελςηενζηά ιε πθεβιέκδ
ράεα. Απυ ηδκ εκεηζηή θέλδ damegiana.
ηξάληα : επίννδια πμο ζδιαίκεζ ιε δοκαηή θςκή. Απυ ηδ θέλδ ηνακυξ.
ηξάζηην (ην) : ημ ηαβάνζ ιε ηδκ ηνμθή (ηνζεάνζ ηθπ), πμο ηνειμφζακ απυ ημ θαζιυ αθυβςκ ηαζ
ιμοθανζχκ βζα κα ηνχβμοκ. Ξνμθακχξ αβαίκεζ απυ ηδ θέλδ ηάτζηξν.
ηξαραλνράθηεο (ν) : θαίιανβμξ, θαβάξ.
ηξαρειηά (ε) : πεηζέηα θαβδημφ πμο δέκεηαζ ζημ θαζιυ. Δίδμξ ηξαρειηάο είκαζ ηαζ δ ζαιηάξα
πμο πνδζζιμπμζμφκ βζα ηα ιςνά. Δπίζδξ ιε ηδκ ίδζα θέλδ οπμκμμφκηαζ εζνςκζηά ηαζ ηα
λεπεζθςιέκα πμοθυαεν, ιπθμφγεξ ηθπ.
«Κε ην ηξαβνιόεκα θνληεύεηο λα ην θάλεηο ηξαρειηά».
ηξεθιάσ : ηνεηθίγς, παναπαηάς.
ηξειινδύγνπξν (ην) : γςδνυ ή απεζεάνπδημ παζδί. Ξνυηεζηαζ βζα ηαηεοεείακ ακαθμβία ιε ημ
γοβμφνζ (κεανυ ηαηζίηζ).
ηξειινθνπδνύλα (ε) : δ ακυδηδ βοκαίηα, αοηή πμο θυβς ηδξ ζοιπενζθμνάξ ηδξ εα ηδξ
ηνειάζμοκ ημοδμφκζα υπςξ ζημοξ ηνεθθμφξ.
«Ξήγεο θη έκπιεμεο κ΄απηή ηελ ηξειινθνπδνύλα;»
ηξειινθνπξνύλα (ε) : δ εθαθνυιοαθδ βοκαίηα. Αλίγεζ κα ζδιεζςεεί ςζηυζμ, υηζ ηέημζμο είδμοξ
παναηηδνζζιμί ζπακίςξ οπάνπμοκ ηζ ακαθένμκηαζ ζημοξ άκηνεξ, θεξ ηζ αοημί είκαζ υθμζ ζηα
ζφβηαθά ημοξ…
«Καδώμνπ θαη ιηγνπιάθη ζπίηη ζνπ κσξή ηξειινθνπξνύλα».
ηξεκνθνπθνπξίδσ : ηνοχκς, ηνέις απυ ημ ηνφμ. Ρμ δεφηενμ ζοκεεηζηυ ηδξ θέλδξ πζεακυκ κα
οπμδδθχκεζ ημ ηνίλζιμ ηςκ δμκηζχκ πμο ζοκμδεφεζ ζοκήεςξ ημ λεπάβζαζια.
ηξηβνιάσ : εκμπθχ.
«από ηνλ πνιύ θαπηλό κε ηξηβνιάλε ηα κάηηα κνπ».
ηξηβόιη (ην) : είδμξ παναζζηζημφ αβνζυπμνημο πμο θοηνχκεζ ακάιεζα ζηα ζπανηά. Δπίζδξ
ζδιαίκεζ αάζακμ, άβπμξ, ηαηή δζάεεζδ.
«Άζε κε γηαηί κε ‘ρνπλ πηάζεη ηα ηξηβόιηα κνπ».
 169
ηξηδόληα (ηα) : ζημοθήηζα πμο παναζζημφκ ζηα μπίζεζα ηςκ γχςκ. Κάθθμκ
πνμένπεηαζ απυ ηδκ ηεξεδόλα (υπςξ ηζ δ ηενδδυκα ηςκ δμκηζχκ), δ μπμία είκαζ ημ έκημιμ πμο
ηαηαηνχεζ ημ λφθμ (ημζκχξ ζανάηζ). Κεηαθμνζηά δ θέλδ πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ βζα ημοξ ακήζοπμοξ
ή άηαηημοξ, αθθά ηονίςξ βζα ηα παζδζά. Θαηά ιία έκκμζα, δεκ απμηθείεηαζ ιε ηδ θέλδ αοηή κα
κμμφκηαζ ηαζ μζ αζιμννμΐδεξ.
«Βάιε ην θώιν ζνπ ζηελ θαξέθια, ηξηδόληα έρεηο;».
ηξηδνβόιεκα (ην) : μ ήπμξ ημο λφθμο πμο ηαίβεηαζ ηαζ πεηάεζ ζπίεεξ μθυβονα.
ηξηθέξαηνο, ηξηθέξεο, ηξηηζέπεο (ν) : δζάαμθμξ, ζαηακάξ, ηνζζηαηάναημξ. Ξνμθακχξ
εεςνείηαζ δεδμιέκμ υηζ μ δζάαμθμξ δζαεέηεζ ηνία αηνζαχξ ηέναηα (ηζέπζα), εηηυξ ηζ ακ δ θέλδ
ηξηθέξαηνο πνμηφπηεζ απυ ημ ηνζζηαηάναημξ.
«Γηαηί γθξηληάδεηο παηδάθη κνπ, πάιη ζε θαβάιιηθε ν ηξηθέξεο;».
Σξηζεύγσ : δ Ρνζζεφβεκδ.
ηξηθνπηάδνπκαη : πζάκμιαζ, κζχες πυκμοξ ζημ ημνιί, παναθφς.
«Ήηαλε ζθιεξό ην θξεβάηη θαη ηξηθνπηάζηεθα».
ηξηηζηλάσ : ακηζδνχ εοιςιέκα, λεζπάς. Ρξηηηζίληζκα είκαζ δ μνβζζιέκδ ακηίδναζδ.
ηξηθηάδεο (νη,ζει) : πνυπεζνμ θαβδηυ απυ αθεφνζ ηαζ κενυ πμο ηδβακζγυηακ. Ήηακ ημ ζφκδεεξ
έδεζια βζα ημοξ ενβάηεξ ηδκ επμπή ημο εένμο ηαζ ημο ηνφβμο.
ηξηςηάλα (ε) : ηνζιιέκδ ρίπα ρςιζμφ ζε ζμφπα ή νυθδια.
ηξνΐξσ : βφνς, ηνζβφνς. Σνδζζιμπμζείηαζ επίζδξ ηαζ ημ επίννδια νινηξόηξα.
ηξνκαξίηζα κνπ… Ζ ζοκήεςξ ιαηηυζονηδ εηθμνά ηδξ θνάζδξ βίκεηαζ άθθμηε ιε εζνςκζηή ηζ
άθθμηε ιε ζοιπμκεηζηή δζάεεζδ ηαζ ζδιαίκεζ «ηαημιμίνδ ιμο», «δφζηοπε» η.θ.π.
«Ρξνκαξίηζα κνπ, λα κπάθε (κήπσο) ζέιεηο λα ζε ηαΐζσ ζην ζηόκα;».
«Πε γνλαηίζαλε ηα βάζαλα, ηξνκαξίηζα κνπ…».
ηξνύκπια (ε) : ηυπζ οθάζιαημξ, νμθυ οθακημφ πμο ζοκήεςξ ζοιπενζθαιαακυηακ ζηα πνμζηζά.
ηξνππνθεθαιηάδσ : πεηάς πέηνα ηζ ακμίβς ηάπμζμο ημ ηεθάθζ.
«Αλ μαλαβνπηήμεηο ηα απγά απ’ ην θνηέηζη ζα ζε ηξνππνθεθαιηάζσ».
ηξόραια (ηα) : αναπχδεξ έδαθμξ. Ιέβεηαζ ηαζ ηξάραιν (ελ μφ ηαζ ηαημηνάπαθμξ).
«Κελ παο από θεί, είλαη ηξάραια».
 170
ηξππνγάδη (ην) : είδμξ ηεκηήιαημξ.
ηξύςηαιν ή ζξνύκπαιν (ην) : ζπαζιέκμ, ηαηαηενιαηζζιέκμ, ενφραθμ.
«Ρν ηδηάκη έγηλε ηξύςηαιν».
ηζαβάισ (ε) : άηαηηδ, ηζαπαηζμφθα.
ηζαγθαδεύνπκαη : απμαάθθς, βεκκχ εκδζζβεκή κεμβκά (επί γχςκ).
«θέην κνπ ηζαγθαδεύηεθαλ νη κηζέο πξνβαηίλεο».
ηζαθιαξίδα (ε) : ρδθή ιε αδφκαηα, ημηηαθζάνζηα πυδζα.
ηζαγθιίδσ : πηεκίγς πνυπεζνα ηα ιαθθζά ιμο.
«Ρζάγθιηζηα ιηγάθη, πνπ ζα βγεηο έηζη αηζάγθιηηε;».
ηζαθινθνύδνπλν (ην) : εθαθνυιοαθμξ άκενςπμξ, επζδεζηηζηυξ ηαζ ίζςξ ιαηαζυδμλμξ,
(ζοκήεςξ βοκαίηα). Ρμ πνχημ ζοκεεηζηυ ηδξ θέλδξ πνμένπεηαζ απυ ημ ζαριόο.
«Ξήγε θαη παληξεύηεθε έλα ηζαθινθνύδνπλν».
ηζαιακαθαλάσ : ηάκς θαζανία, εμνοαχ, ιζθάς δοκαηά.
ηζαιακνπξάσ : δδιζμονβχ αηαλία ζε έκα πχνμ, πνμηαθχ θεμνέξ ζε εοπαεή πνμσυκηα. Ρμ
πνχημ ζοκεεηζηυ ηδξ θέλδξ πνμένπεηαζ απυ ημ άηζαια υπςξ ηαζ ζηζξ θέλεζξ ηζαιαβνπηάσ,
ηζαιαπαηάσ.
«Έθαηζε πάλνπ ζηα θεξάζηα θαη ηα ηζαιακνύξεζε (ηα έιησζε)».
ηζαιαθόο (ν) : εθαθνυιοαθμξ, ακυδημξ. Κάθθμκ πνυηεζηαζ βζα παναθεμνά ηδξ θέλδξ
ειαθξόο.Ρζαιαθνκάξα είκαζ δ ακμδζία.
«Γελ έρεη κπαιό γηα νηθνγέλεηα ην παιηνηζαιαθό».
ηζαινύπηα (ηα) : πθεηηέξ ηάθηζεξ.
ηζακαδόο (ν) : ιαδδιέκμξ, ιε θίβα ιαθθζά. Δπίζδξ ακαθένεηαζ ηαζ ζε νμφπα ή ζηεπάζιαηα πμο
δεκ είκαζ πκμοδςηά.
ηζακπηξδόλα : βοκαίηα έλοπκδ, γςδνή ηαζ πεηαπηή. Δπίζδξ ζοπκά ακαθένεηαζ ηαζ βζα ηα ιζηνά
ημνζηζάηζα. Ζ θέλδ είκαζ εονφηενα βκςζηή ςξ ηζαπεξδόλα, δ μπμία πζεακυκ κα πνμένπεηαζ απυ
ηδκ ανπαία θέλδ απεξδόλε, πμο ζήιαζκε θεπηή ηθςζηή ηαζ ιεηαθμνζηά ηδκ ιζηνή ηαζ γςδνή ηυνδ.
«Δίλαη απηή κηα ηζακπηξδόλα…».
ηζακπνπξηδάλη (ην) : ηυρζιμ, δζάννμζα.
 171
ηζαλάθη (ην) : πήθζκμ πζάημ. Ρζαλλάθα είκαζ ιεβάθμξ πήθζκμξ ηεζέξ βζα ημ βζαμφνηζ.
ηζαληίια (ε) : πακί υπζ ποηκά οθαζιέκμ πμο πνδζζιμπμζείηαζ ζημ ζηνάββζζια ημο βάθαηημξ ηαζ
ημο ηονζμφ. ΋ιςξ ιενζηέξ θμνέξ δ θέλδ πνδζζιμπμζείηαζ βζα κα παναηηδνίζεζ ηα λεπεζθςιέκα
νμφπα.
«Βγάιε θηνύλε ηελ ηζαληίια από πάλνπ ζνπ». (Φηνύλε = αοηή).
ηζάμσ : νήια πμο ζοκακηάηαζ ιυκμ ζημκ ιέθθμκηα ηαζ είκαζ άβκςζηδξ εηοιμθμβίαξ. Πδιαίκεζ
ιζθάς, αθθά ηαζ λειοηίγς, λεεαννεφς. Σνδζζιμπμζείηαζ πάκημηε ανκδηζηά.
«Όηαλ ηνλ ηεξάεη, δελ θνηάεη λα ηζάμεη», (όηαλ ηνλ θνηηάδεη, δελ ηνικάεη λα θνπλεζεί από ηε ζέζε
ηνπ).
ηζάπηα (ηα) : εθαηηχιαηα, ζδζμηνμπίεξ, ηαηέξ ζοκήεεζεξ,.
«Ξήξε ηα ηζάπηα ηνπ παηέξα ηνπ».
ηζάξνο (ν) : είδμξ ζανχιαημξ (ζημφπαξ) πμο ήηακ θηζαβιέκδ απυ νείηζα ηαζ πνδζίιεοε βζα ημ
ηαεάνζζια ελςηενζηχκ πχνςκ (αοθχκ, πενζαυθςκ ηθπ)
ηζάξθν (ην) : ιζηνυ ιακηνί πμο είκαζ πχνμξ βζα κεμβέκκδηα γχα.
ηζάξθαια (ηα) : πνμζακάιιαηα.
ηζάηζα (ε) : δ εεία, δ ημοκζάδα.
ηζαθάξη (ε) : ηκήιδ, θεπηυ πυδζ.
«ηα πόδηα ηνπ ήηαλε κπίηη ηζαθαξάθηα».
ηζάραια ή ηζάξθαια (ηα) : ιζηνά λοθανάηζα πμο ζοκήεςξ πνδζζιμπμζμφκ βζα πνμζάκαιια.
Κεηαθμνζηά ηζ μζ πμθφ αδφκαημζ άκενςπμζ.
ηζέγγνπξα (ηα) : ιζηνά ηζαιπζά απμιεζκάνζα ημο ηνφβμο.
ηζέπηα (ηα) : ηέναηα. Ζ θέλδ ακαθένεηαζ ζηα ηεναζθυνα γχα, αθθά ηαζ …ζημ δζάαμθμ.
΢πάνπεζ ςζηυζμ ηαζ δ βκςζηή αθαζηήιζα «γ….ηα ηζέπηα ζνπ».
ηζέξδα (ε) : εάκαημξ, ρυθμξ. Σνδζζιμπμζείηαζ επίζδξ ηαζ ημ νήια ηζεξδώλσ, πμο ζδιαίκεζ
πεεαίκς, ηεθεζχκς.
«Ρνλ παξαζηέθαλε ηνλ παππνύιε κέρξη λα ηα ηζεξδώζεη».
ηζέξια (ε) : αθυδεοια, ημονάδα.
ηζεξλόθη (ην) : δ αεθακζδζά.
 172
ηζεξνπνύιηα (ηα) : ιζηνά άβνζα πμοθζά. Έηζζ θέβμκηαζ ηαζ ηα πμοθενζηά πμο ιεηά
ημ ζθάλζιμ δείπκμοκ κα έπμοκ θίβμ ηνέαξ.
ηζηαΐξηα (ηα) : ζςνμί απυ πέηνεξ πμο δδθχκμοκ απαβυνεοζδ αμζηήξ.
ηζηαθνπκάθη (ην) : ηζαηιάηζ, ακαπηήναξ. Απυ ηδκ ημφνηζηδ θέλδ cakmak. Κεηαθμνζηά
πνδζζιμπμζείηαζ βζα κα παναηηδνίζεζ ημκ πακέλοπκμ άκενςπμ, ημκ ηεηναπέναημ, αοηυκ δδθαδή
πμο ημ ιοαθυ ημο θςηίγεηαζ εφημθα ηαζ βνήβμνα.
«Δίλαη έλα ηζηαθνπκάθη απηόο!».
ηζηαθηξώλνπκαη : ένπμιαζ ζημ ηζαηίν ηέθζ, ιεναηθχκς. ιεεάς.
ηζηάθξα (ε) : ιμκυηακκμ ειπνμζεμβειέξ κημοθέηζ πμο πνδζζιμπμζμφηακ παθζά ζημ ηοκήβζ. Πηδκ
μοζία ήηακ ηανζμθίθζ ημο 1821 εθαθνχξ ιεηαζπδιαηζζιέκμ βζα ηοκδβεηζηή πνήζδ.
ηζηακπάζεο (ν) : έιπμνμξ γχςκ. Ποκήεςξ μζ ηζαιπάζδδεξ ήηακ βφθημζ μζ μπμίμζ πενζθένμκηακ
ζηα πςνζά ηαζ πμοθμφζακ είηε αβυναγακ άθμβα, ιμοθάνζα ηαζ βασδμφνζα, αθθά επίζδξ
ειθακίγμκηακ ηαζ ζηζξ γςμπακδβφνεζξ. Ξαθζυηενα ημ πακδβφνζ ηδξ Ρεβέαξ ημκ δεηαπεκηαφβμοζημ
ήηακ ηονίςξ μ ηυπμξ πμο παναηηδνζγυηακ απυ ηδκ πανμοζία ηςκ ηζζαιπάζδδςκ. Ζ θέλδ
πνμένπεηαζ απυ ημ ημφνηζημ cambaz.
Σζηάληα, Σζηαληνύια : δ Αθελάκδνα.
ηζηαηάιη (ην) : άβηζζηνμ, δζπαθςηυ λφθμ. Ξνμένπεηαζ απυ ηδκ ημφνηζηδ θέλδ çatal.
ηζηα-ηζηάη : είκαζ ημ επζθχκδια πμο πνδζζιμπμζείηαζ βζα κα δζχλεζ ηακείξ ιζα βάηα, υηακ π.π.
ακεααίκεζ ζημ ηναπέγζ.
ηζηανπλάσ : πμκάς πμθφ ηαζ ηθαρμονίγς, έπς ακοπυθμνμοξ πυκμοξ.
«Όιε ηε λύρηα ηζηανύλαγα από ηνπο πόλνπο».
ηζηαηνπκάο (ν) : ημίπμξ απυ λφθμ ή ηαθάιζα ηαζ θάζπδ. Απυ ημο ημφνηζημ catma.
ηζηάθη (ην) : ενεεζζιυξ ημο δένιαημξ απυ ημ ηζμοπηενυ ηνφμ.
ηζηαθνπλάσ : εοιχκς ηαζ πνμηαθχ ημοξ άθθμοξ, είιαζ ενζζηζηυξ. Αοηυξ πμο έπεζ ιζα ηέημζα
ζοιπενζθμνά θέβεηαζ ηζηαθνπληζηόο.
«Κε ηνπ κηιάο θαζόινπ, είλαη πνιύ ηζηαθνπληζηόο ζήκεξα».
ηζηαρηαΐδσ : ηνχς, ηζζιπάς ηάηζ πνυπεζνα. Ρζηαρηάη είκαζ ημ θαβδηυ.
 173
ηζηβνπξίδσ, -νκαη : γειαηάς, γειαηίγμιαζ. Δίκαζ ηζ αοηή δπμπμίδηδ θέλδ υπςξ ηαζ
ημ ηδηηδηξίδσ. Ποπκά πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ ιεηαθμνζηά ζδιαίκμκηαξ υηζ ηαίβμιαζ απυ έκα
πνυαθδια ή παεαίκς ιεβάθδ γδιζά. Ρζηβνύξηζκα είκαζ ημ γειάηζζια.
«Ρζηβνπξίζηεθε από ηα πνιιά ρξέε».
ηζηγαξίδεο (νη,ζει) : ηα λενμηδβακζζιέκα πμζνζκά πάπδ, απυ ηα μπμία πνμδβμοιέκςξ είπε
αθαζνεεεί ημ θίπμξ (ιίγδα).
ηζηθίδη (ην) : πθήβια, ζμαανυ πνυαθδια.
«ν ζάλαηνο ηνπ παηέξα ήηαλ γηα ηε θακειηά κεγάιν ηζηθίδη».
ηζηθιί (ην) : ιάηζμ, δέζιδ.
ηζηθνπλίδα (ε) : ηζμοηκίδα. Ξμθφ ζοπκά ημ θοηυ αοηυ ιε ηδ βκςζηή ενεεζζηζηή δνάζδ ημο ζηδκ
επζδενιίδα, πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ ςξ απεζθή. Ξζεακυκ κα είκαζ ζφκεεηδ θέλδ απυ ημ ηζνύδσ ηαζ
θλίδε (επίζδιδ μκμιαζία ηδξ ηζμοηκίδαξ).
«Θάηζε θαιά, γηαηί ζα αξπάμσ θακηά ηζηθνπλίδα…».
ηζηιεβήζξα (ε) : ημ πμοθί ζμοζμονάδα, αθθά ηζ μ πμθφ αδφκαημξ. Ίζςξ απυ ηδκ αναακίηζηδ
θέλδ cilimi πμο ζδιαίκεζ παζδάηζ, κήπζμ.
ηζηιίθη-ηζακάθα : παζδζηυ παζπκίδζ.
ηζηιηκάξσ (ε) : ρδθυθζβκδ βοκαίηα, ρδθή ηαζ ημηηαθζάνα. Ζ θέλδ αοηή πμο πνδζζιμπμζείηαζ
εζνςκζηά, πνμθακχξ δεκ ακαηαπμηνίκεηαζ ζηα ζδιενζκά αζζεδηζηά βμφζηα, αθθά ζηα παθζυηενα
πμο ήεεθακ ηζξ βοκαίηεξ πζμ ηνμθακηέξ.
ηζηιηκίγθξη (ην) : πμθφ αδφκαημ παζδάηζ.
ηζηκνπηηά (ε) : ηζζιμοδζά άπκα.
ηζίκπεο (νη,ζει) : μζ ηνοθενέξ ημνοθέξ απυ ηα πυνηα ηαζ ηα θάπακα.
ηζηκπνπξνβύδα (ε) : βίδα ή πνμααηίκα ιε ιζηνέξ νχβεξ πμο δεκ εοκμμφκ ημκ εδθαζιυ.
ηζηληάλη (ην) : πεζνμπμίδηδ ζθεκηυκα. Ξανάκμιμ…υπθμ ηα πνυκζα πμο ήιαζηακ ιαεδηέξ ηαζ μζ
δάζηαθμζ ιαξ έηακακ ζςιαηζηή ένεοκα. ΋ζμζ είπακ ηζηληάληα ηζιςνμφκηακ. Ξζμ ζοπκά
ζδιαδεφαιε ηγάιζα ηάπμζςκ πμο δεκ πςκεφαιε.
ηζηνθαλάσ : πνμζηνμφς, ηναηαίνκς, πηοπάς δομ ακηζηείιεκα ιεηαλφ ημοξ.
ηζηνθάλη : ηνμηάκζ, ημ ημοδμφκζ πμο θμνμφκ ζηα αζβμπνυααηα.
 174
Ζ θνάζδ «απηόο είλαη ζθύινο κε ηζηνθάλη», ζδιαίκεζ ημκ εανναθέμ ηαζ δοκαηυ
άκενςπμ.
ηζηόθη (ην) : εοιέβεεεξ θνμφημ ή ηανπυξ. Κεηαθμνζηά κμείηαζ ηαζ μ αιυνθςημξ ή μ
πμκηνμημιιέκμξ άκενςπμξ.
«Φέηνο ήηαλ ηα θαξύδηα ηζηόθηα».
«πνύ λα μέξεη λα κηιήζεη απηό ην ηζηόθη».
ηζηόλα : πέμξ, ηζμοηζμφκα. Ήηακ πασδεοηζηή πνμζθχκδζδ βζα ηα ιζηνά αβμνάηζα.
«Έια λα παο ζρνιείν ηζηόλα κνπ».
ηζηόλεο (0) : μ ζπίκμξ.
ηζηόλεο (νη, ζει) : ζςνμί απυ πέηνεξ πμο ημπμεεημφκηαζ ζηα πςνάθζα βζα κα οπμδδθχζμοκ ηδκ
απαβυνεοζδ ημο αμζηήιαημξ.
ηζηόηξα, ηζίηζα (ε) : λφθζκμ παβμφνζ ιε ζηεκυ θαζιυ. Απυ ημ ημ ημφνηζημ cotura. Σνδζίιεοε ζακ
δμπείμ κενμφ βζα ηα πςνάθζα, αθθά ζοκδεέζηενα βζα ηναζί πμο έπζκακ ζηζξ ιαγχλεζξ εη
πενζθμνάξ.
ηζηνπγθάλη (ην) : ελυβηςια, ηανμφιπαθμ.
ηζηνπγθξάσ : ηζμοβηνίγς.
ηζηνύινο (ν) : αοηυξ πμο έπεζ ιζηνά αοηζά ή ημιιέκα. Ποκήεςξ ακαθένεηαζ βζα γχα, (ηζηνύια
πξνβαηίλα). Κενζηέξ θμνέξ υιςξ, θέβεηαζ πενζπαζηηζηά ηαζ βζα ακενχπμοξ ιε ηα πζμ πάκς
παναηηδνζζηζηά.
ηζηνπιώλσ ή ηζνπιώλσ : ζδηχκς ηα αοηζά, εοιχκς, αβνζεφς. Ακαθένεηαζ ηαη' ανπήκ ζηα
δφζηνμπα ιμοθάνζα, πμο ιε ηδκ ηίκδζδ ηςκ αοηζχκ ημοξ δείπκμοκ ηδκ κεονζηυηδηά ημοξ,
«Ρζηνπιαύηηθα κνπιάξηα». Υζηυζμ ζοπκά πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ βζα ημκ άκενςπμ πμο εοιχκεζ
ζοπκά ή είκαζ έημζιμξ βζα ηααβά ηαζ μ μπμίμξ παναηηδνίγεηαζ ςξ ηζηνπιαύηεο.
ηζηνύπα (ε) : ηυνδ, εοβαηένα, ηζμφπνα. Ξνμένπεηαζ απυ ηα αθαακζηά (tsupa) ηαζ ηα ζθάαζηα
(tsupre).
ηζηνπξίδσ : θαθάς, ηεθαδδχ. Δπίζδξ πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ ιεηαθμνζηά ιε ηδκ έκκμζα ημο ιζθχ
άζημπα, ή δεκ παίνκεζ ηακείξ ζμαανά ηα θυβζα ιμο.
Δίκαζ παναηηδνζζηζηή δ θνάζδ «άζηνλε λα ηζηνπξίδεη…».
 175
ηζηνπξνύηηθνο (ν) : εθθεζπήξ, θεζρυξ.
«Ρνπ ‘δσθε ην κεξίδηό ηνπ, αιιά ηζηνπξνύηηθν».
Σζηόθνξνο : μ Σνζζηυθμνμξ (ιάθθμκ εζνςκζηά).
ηζηπνπξηά (ε) : λφθζκμ πζεζηήνζμ ηςκ ζηειθφθςκ βζα κα αβεζ ημ ναηί. ΋ηζ απέιεκε πήβαζκε βζα
θίπαζια ζηα πςνάθζα.
ηζηξίινο (ν) : ιεβάθμ ζπονί, ηαθυβδνμξ.
ηζίηζα (ε) : δ ηζζυηνα.
ηζηηζηλάθη (ην) : ιζηνυζςιμξ άκενςπμξ, ιζηνυ παζδάηζ, ιζηνμζημπζηυ ακηζηείιεκμ.
«Φέηνο δελ έβξεμε θαη ηα θάζηαλα είλαη κπίηη ηζηηζηλάθηα».
ηζηθώλσ : βειίγς ηα ηεκά, ζοιπθδνχκς. Δζδζηά ακαθένεηαζ ζηδκ ημζπμπμζία, υπμο ηαηά ημ
πηίζζιμ πνδζζιμπμζμφκηαζ ιζηνέξ πέηνεξ πμο θέβμκηαζ «ηζηθάδηα», ηαζ ηα μπμία ζοιπθδνχκμοκ
ηα ηεκά πμο αθήκμοκ μζ ιεβάθεξ.
«Ρζίθσζε ηηο ραξακάδεο γηαηί κπάδεη (θξύν)».
ηζνγθάλη (ην) : δ πνμελμπή πάκς ζημ ημνιυ ημο δέκδνμο πμο παναιέκεζ ιεηά ηδκ ημπή εκυξ
ηθαδζμφ.
ηζνθαλάσ : ηυας, πεηζμηυας.
ηζόιη (ην) : ιζηνή ημοαένηα ιε ηδκ μπμία έζηνςκακ ημ ζαιάνζ ή ηδ ζέθα, ζδίςξ υηακ βζυνηαγακ
πανεηηθήζζα ηαζ πήβαζκακ κα πνμζηοκήζμοκ. Υζηυζμ δ θέλδ πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ εζνςκζηά
παναηηδνίγμκηαξ ημκ πςνζάηδ, ημ αθαπαδενυ ηθπ.
ηζνύγδσ (ε) : βοκαίηα θακηαζιέκδ ηαζ βθςζζμφ.
ηζνύθα (ε) : θυθμξ, παιδθυ φρςια. Δίκαζ θέλδ ζθάαζηδ.
ηζνύθη, ηζηόθη (ην) : αβνάιιαημξ, αοηυξ πμο δεκ παίνκεζ ηα βνάιιαηα.
ηζνπθιώλσ : πζέγς, ζηνζιχπκς.
ηζνπιάγξα (ε) : πζηζζθζά, θεηέξ.
ηζνπκπιέθηα (ηα) : μζηζαηά ζηεφδ ή πνμζςπζηά ακηζηείιεκα.
ηζνππιί (ην) : ανεβιέκμξ απυ ηδκ ημνοθή ςξ ηα κφπζα.
«Ρνλ έρσζε θάηνπ απ' ηε βξύζε θαη ηνλ έθαλε ηζνππιί».
 176
ηζνππώλσ : παναβειίγς, παναθμοζηχκς, ηνχς ή ηαΐγς ιε ημ γυνζ. Ξανάβςβδ θέλδ
είκαζ ημ ηζνππί.
«Ρζνύπσλε θαθνκνίξε κνπ θαη ζα γίλεηο δηαθόζηεο νθάδεο». «Έγηλε ηζνππί», ζδιαίκεζ έθαβε
ιέπνζ ζηαζιμφ.
ηζνππσηόο (ν) : παπμοθυξ, εφζςιμξ.
ηζνύξα (ε) : δ πςνίζηνα ζηα ιαθθζά.
ηζνπξάπη (ην) : πεζνμπμίδηδ ιάθθζκδ ηάθηζα. Απυ ημ ημφνηζημ corap.
ηζνπξάπσ (ε) : εζνςκζηά δ (δήεεκ) ιμκηένκα, αοηή πμο ηάκεζ ηδκ έλοπκδ ακ ηαζ θμνάεζ αηυιδ
θηδκέξ ηάθηζεξ (ηζμονάπζα).

ηζνπξνκάδεκα, ηζνπξνύιηαζκα : ηαημπμίδζδ, ιεβάθδ ηαθαζπςνία.

ηζνπξνύκη (ην) : αζπιδνή πέηνα. Δπίζδξ ζδιαίκεζ ηανμφιπαθμ ή πνήλζιμ ζημ ηεθάθζ, ημ μπμίμ
πνμθακχξ έπεζ πνμηφρεζα απυ εηζθεκδυκζζδ πέηναξ. (Βθ. ηαζ ηγζμονμφιζ).
ηζνπηζνπξώλσ : αβνζεφς, εοιχκς.
ηπθιώλσ : βειίγς ημ πχνμ ιε ηαπκυ. Κάθθμκ πνμένπεηαζ απυ ημ νήια ηοηθχκς. Ξανάβςβδ θέλδ
είκαζ δ ηύθια.
«Ξήξε θσηηά ην δάζνο θαη ηύθισζε».
«Άλνημε θαλα παξάζπξν γηαηί έγηλε ηύθια δσ κέζα».

θαγαλίια (ε) : ιεβάθδ υνελδ.

θάγλα (ε) : ηνμθή ηςκ μζηυζζηςκ γχςκ. Φαγλίδσ ζδιαίκεζ ηαΐγς ηα γχα. Ποκχκοιδ θέλδ είκαζ
ηαζ ημ παρλίδσ (απυ ημ παπκί).
 177
θαγνπνηίδσ : δίκς θαβδηυ ηαζ κενυ ζε ακενχπμοξ ή γχα. Κηθ πανέπς ζε ηάπμζμκ
ηα πνμξ ημ γδκ.
θαγώλνπκαη : επζιέκς θμνηζηά, δεκ έπς οπμιμκή.
«θαγώζεθεο κε ηνύην ηνλ θαηξό λα παο ζην ρσξάθη θαη λα πνπ ζε γύξηζε πιεκνλία(πλεπκνλία)».
θαθηόιη (ην) : ιακηήθζ απυ θεπηυ φθαζια πμο μζ βοκαίηεξ δέκμοκ ζημ ηεθάθζ ημοξ. Απυ ημ
θαηζκζηυ faciale.
θακπειηά (ε) : μζημβέκεζα, θαιίθζα.
θαλέζηξα (ε) : θεββίηδξ.
θαληηαζηά (ε) : αθθαγμκζηυξ ή επζδεζηηζηυξ ηνυπμξ ζοιπενζθμνάξ, έπανζδ. Φαληηαζκέλνο είκαζ
αοηυξ πμο έπεζ ιεβάθδ ζδέα βζα ημκ εαοηυ ημο.
«έρεη ηέηνηα θαληηαζηά, πνπ δελ γπξλάεη λα ζε ηεξάμεη».
θάληηαζκα (ην) : θάκηαζια, ζημζπεζυ. Δκχ θαληηαζκέλνο είκαζ αοηυξ πμο έπεζ ιεβάθδ ζδέα βζα
ημκ εαοηυ ημο.
θάνπζα (ε) : ηαηζά ηαζ ακίαηδ ανχζηζα (ίζςξ ηανηίκμξ).
θαξδηό : ημ θανδφ.
θαξκαθνκνύλα (ε) : αοηή πμο έιεζκε πήνα πάκς απυ δομ θμνέξ.
θαξκαθνπνύηζεο (ν) : ακηίζημζπα αοηυξ πμο πήνερε δφμ ή πενζζζυηενεξ θμνέξ.
θαξκαθώλσ : Ζ θέλδ εηηυξ απυ ηδκ ηακμκζηή ηδξ ζδιαζία, πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ ιε ηδ
ιεηαθμνζηή έκκμζα ημο ηνχβς.
«Άηληε θαξκάθσζε επηηέινπο», ζδιαίκεζ θάε ημ θαΐ ζμο ιε ημ γυνζ, θάε ηζ άζε ιαξ ήζοπμοξ ηθπ.
θαξκαθνπιήζξα (ε) : είδμξ πζηνμφ αβνζυπμνημο πμο ηνχβεηαζ.
θαξζεύσ : ζηενεφς απυ βάθα. Ακαθένεηαζ ζε μζηυζζηα βαθαηημπαναβςβά γχα.
«Φαξζέςαλε νη πξνβαηίλεο…»
θεγθξίδσ ή θαγθξίδσ : θεββίγς. Υζηυζμ δ θέλδ πνδζζιμπμζείηαζ ιυκμ ιεηαθμνζηά ηαζ
ζδιαίκεζ είιαζ πμθφ αδφκαημξ (ηυζμ πμο πενκάεζ ημ θςξ … ιέζα απυ ημ ζχια ιμο).
«Φάε θακηά κπνπθηά, θέγθξηζεο!».
θεθιηά (ε) : ζηίζζιμ, λέζηζζια, πθδβή. Ακηίζημζπα θεθιώληα θέβμκηαζ ηα λέθηζα ή ημ βδανιέκμ
δένια.
 178
«Ξηάζηεθε από έλα θιαξί θη έθαλε ην πνπθάκηζν θεθιηά».
θειάσ : αλίγς. Ξνμένπεηαζ απυ ημ νήια ςθεθχ, δδθαδή είιαζ ςθέθζιμξ ηαζ ζοκεπχξ αλίγς.
Υζηυζμ ζοκήεςξ θέβεηαζ ιε ηδκ ανκδηζηή ημο ζδιαζία. «Γε θειάεη κηα πεληάξα». Ξνμηεζιέκμο
πενί ακηζηεζιέκςκ ή οθζηχκ αβαεχκ, δδθχκεζ ηδκ πμζυηδηα ή ηδκ ηαθή ηαηαζηεοή.
«Φέηνο ηα θαξύδηα πηάζαλε ζθνπιήθη θαη δε θειάλε».
θειί (ην) : ημιιάηζ ή θέηα παζημφ ιπαηαθέμο (ιπαηαθζάνμο). Απυ ημ θαηζκζηυ ofella.
θεξκειάο (ν) : μ νάθηδξ ηςκ εεκζηχκ εκδοιαζζχκ ηαζ ηονίςξ ημο κετληαληνύ. Απυ ηδκ
αναακίηζηδ θέλδ frrmele. Θάπμηε δε, ζηδκ επμπή ημο ιεζμπμθέιμο, υηακ μζ ανπέξ οπμπνέςζακ
υθμοξ ημοξ επαββεθιαηίεξ κα ημπμεεηήζμοκ επζβναθέξ ζηα ιαβαγζά ημοξ, έκαξ εονδιαηζηυξ ηαζ
πθαηαηγήξ ζοπςνζακυξ ιμο πμο έθηζαπκε ζαιάνζα βζα βασδμφνζα, έβναρε …γατδνπξνθεξκειάο.
θεξληάζη (ην) : ιενίδα, δυζδ.
θέξηε : επίννδια πμο ζδιαίκεζ πμθφ βνήβμνα, ιε ιεβάθδ ηαπφηδηα, ιε εοημθία. Ποκ. ημο θαξζί.
«Ξξώηε δεκνηηθνύ θαη δηαβάδεη θέξηε!».
«Ρν πάεη ην ηξαθηέξ θέξηε».
θέξηζα (ε) : θέηα απυ ζθάβζμ πμίνμο ιυκμ ιε ημ θίπμξ.
θέην : έθέημξ.
θεθάξη (ην) : εήηδ, εδηάνζ, αθθά ηαζ ημ πμθφ ζηεκυ ή εθανιμζηυ νμφπμ.
θηδνπνπθάκηζν (ην) : ημ δένια ημο θζδζμφ πμο ημ αθθάγεζ ζοκήεςξ ηδκ άκμζλδ.
θηιηαηξό (ην) : ημ ζηυιζμ ημο πδβαδζμφ.
θηλώλσ : ημοθχκς. Ζ θέλδ πνδζζιμπμζείηαζ βζα ηα βεκκήιαηα ηζ άθθεξ ηαθθζένβεζεξ.
«Φηλώζαλε θέηνο ηα ζηηάξηα».
θηόηζνο : μ ακαδελζιζυξ.
θηξάδα (ε) : ζπζζιή, παναιάδα. Ποκήεςξ δ θέλδ ακαθένεηαζ ζηζξ παναιάδεξ ηάης απυ ηζξ
πυνηεξ ή ηα πανάεονα, υπμο ημ πεζιχκα ιπαίκεζ πμθφ ηνφμ.
«Βάιε θαλα ζθνπηί ζηηο θηξάδεο γηαηί κπάδεη».
θθέληξα (ε) : αμοηέκηνα. Ήηακ έκα ζοκενβυξ πμο ηναημφζε μ βεςνβυξ ζημ υνβςια, πμο απυ ηδ
ιζα ιενζά ηαηέθδβε ζημ θακνπηζί ηζ απυ ηδκ άθθδ ζημ μηόλη (αθ. θέλεζξ).
θθηαζίδη (ην) : ζημθίδζ.
 179
θιάκπνπξν (ην) : εηηυξ απυ ηδκ ηφνζα ζδιαζία ημο πμο πνμένπεηαζ απυ ημ
θαηζκζηυ flammula (ζδιαία, θάαανμ), δ θέλδ πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ ιεηαθμνζηά.
Ζ θνάζδ «κνπ 'βγαιε θαηλνύξην θιάκπνπξν», ζδιαίκεζ υηζ ηάπμζμξ εηδήθςζε ιζα ζδζμηνμπία ημο,
απέηηδζε ιζα εκμπθδηζηή ζοκήεεζα ή ακηέδναζε έκημκα ζε ηάηζ. Δίκαζ ακάθμβδ έηθναζδ ιε ημ
βκςζηυ ζήθσζε παληηέξα.
θιανύλα (ε) : ζηνμββοθυ ηαρί πμο παθζυηενα έρδκακ ημ ρςιί. Δπίζδξ ιεηαθμνζηά θιανύλεο
θέβμκηαζ ηα πμκηνμπάπμοηζα.
θιέληδα (ε) : θεπηή ζπεδυκ δζαθακήξ θέηα ηάπμζμο θαβχζζιμο. Δπίζδξ έηζζ θέβεηαζ ηζ δ πέηζα
(επζδενιίδα).
«Κε έγδαξε έλα θιαξί θαη κνπ ΄βγαιε κηα θιέληδα».
θιέζνπξα (ηα) : πνζμκίδζα, θεπηά ημιιάηζα λφθμο πμο πνδζζιμπμπμζμφκηαζ βζα πνζάκαιια.
θιεηνπξάσ, θηεξαθάσ : πεηάς, θηενμοβίγς. Ποπκά πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ ιε ηδκ έκκμζα ημο
ηανδζμπηοπχ. Ρμ πέηαβια θέβεηαζ ηαζ θιεηνύξεκα. Απυ ημ αθαακζηυ fljuturon=πεηάς.
«Ρελ είδε θαη θιεηνύξεμε ε θαξδηά ηνπ».
θιίηζηα (ηα) : ηα θφθθα ημο ηαθαιπμηζμφ. Ιέβμκηαζ ηαζ πνύζηα.
θινπζθνύλη (ην) : αβνζυπμνημ ιε έκημκδ μζιή.
θιύρηξα (ε) : ζπονί, ελάκεδια, θθφηηαζκα.
θνξάκελα (ηα) : νμφπα, θμνέιαηα.
θόξηα (ηα) : ςναία ηαζ ηαθμναιέκα νμφπα. Ζ ακηίεεηδ θέλδ είκαζ απνθόξηα, δδθαδή παθζά ηαζ
θεανιέκα νμφπα.
«Ρν θαΐ θάλεη θαξί (εύξσζην άινγν), ηα θόξηα παιιεθάξη», (πανμζιία).
θνξηνηξηρηά (ε) : ημ ζημζκί ιε ημ μπμίμ δέκμκηαζ ηα θμνηία ζηα οπμγφβζα.
θνξηζέξη (ην) : λφθζκμ ιπαμφθμ βζα οθάζιαηα, εκδοιαζίεξ ηαζ ζδίςξ βζα ηα πνμζηζά. Αθθά
επίζδξ εηεί έααγακ ηαζ ηα «εαθηζηά» ηςκ βενυκηςκ.
θνξησηήξα (ε) : ιαηνφ ηαζ δζπαθςηυ λφθμ πμο πνδζίιεοε βζα κα θμνηχκεζ ηα οπμγφβζα ηάπμζμξ
πμο δεκ είπε άθθμκ κα ημκ αμδεήζεζ. Ραοηυπνμκα, θυβς ημο ιεβέεμοξ ημο, ήηακ ηαζ ιέζμκ απεζθήξ
ή εηθμαζζιμφ, (υπςξ ηαζ δ πακζάνα).
«Φύγε από κπξνζηά κνπ, γηαηη ζα αξπάμσ ηε θνξησηήξα θαη…».
 180
θνξθώιηαο (ν) : αοηυξ πμο είκαζ ζοκέπεζα έλς απυ ημ ζπίηζ, ηαθεκυαζμξ.
θνύγα (ε) : μνιή, ζζπονή εέθδζδ. Απυ ημ ζηαθζηυ fugere=δηαθεύγσ ηαζ fugare =θπλεγώ, απυ ηα
μπμία άθθςζηε πνμένπεηαζ ηαζ δ θνύγθα (είδμξ ιμοζζηήξ ζφκεεζδξ).
θνπκίδσ : δμλάγμιαζ, αημφβεηαζ ημ υκμιά ιμο. Θαηά ιία άθθδ έκκμζα ζδιαίκεζ ηαθθςπίγμιαζ.
«Ήξζε θαη θνύκηζε ε γεηηνληά».
θνπληαιηά (ε) : ιεβάθδ θςηζά, θαιπάδζαζια.
θνύξθα (ε) : δζπαθςηυ λφθμ πμο πνδζζιμπμζείηαζ βζα κα οπμααζηάγεζ ηα ηθαδζά ηςκ
μπςνμθυνςκ δέκηνςκ (ηονίςξ θίβμ πνζκ ηδ ζοβημιζδή πμο είκαζ θμνηςιέκα ιε θνμφηα), ή κα
οπμαμδεάεζ ηδκ ακαννίπδζδ δζάθμνςκ θαπακζηχκ (θαζμθζάξ, αββμονζάξ, κημιαηζάξ ηθπ).
Ξαθζυηενα ηδ πνδζζιμπμζμφζακ βζα κα ηνειμφκ απυ ηζξ δζπάθεξ ηδξ ηονζά ηαζ ηονμημιζηά
ζφκενβα. Απυ ημ θαηζκζηυ furca.
Δίκαζ παζίβκςζηδ δ ηαηάνα «λα θαηζηάμεη ε θνύξθα ζην ιαηκό ζνπ!».
θνύξια (ε) : ζηνμθή ζημ πμνυ, πζνμοέηα. Απυ ημ ζηαθζηυ furlo πμο ζδιαίκεζ ζαμφνα.
θνπξιαηίδσ : αμθηάνς, πενπαηάς άζημπα.
θνπξιηάδσ : δίκς ζε ηάπμζμκ ηάηζ άπνδζημ, πενζηηυ, ή ηάηζ πμο ημο είκαζ αάνμξ ηαζ ημο
δδιζμονβεί πνμαθήιαηα. Δπίζδξ ηαηά ιία έκκμζα ζδιαίκεζ ελαπαηχ ζε δμζμθδρία.
«Ρνπ θνύξιηαμε έλα ςνθνκνύιαξν».
θνπξκαέια (ε) : ηαημναιέκμ θυνεια, νμφπμ πμο δεκ ηαζνζάγεζ ζε αοηυκ πμο ημ θμνάεζ.
«Βγάιε θηνύλε ηε θνπξκαέια, δελ έρεηο ρξήζε». (Ζ θνάζδ δελ έρεηο ρξήζε, ζδιαίκεζ υηζ δεκ ζμο
πάεζ, δεκ αθέπεζαζ).
θνπξκάδσ : θνμοιάγς, λεθοζχ δοκαηά απυ ηδ ιφηδ. Γεκ ακαθένεηαζ ιυκμ ζηα ζππμεζδή, αθθά
ηαζ ζημοξ ακενχπμοξ υηακ λεθοζμφκ απυ μνβή ή εοιυ.
«Ρη θνπξκάδεηο ξε ζαλ παιηάινγν;».
θνπξλόιαθθαο (ν) : μ πχνμξ πίζς απυ ημ ηγάηζ υπμο ζημίααγακ ηα ηαοζυλοθα.
θνπξνύζη ή θξνύζη (ην) : ημ οπμζηήνζβια ημο ιπαθημκζμφ.
θνπξθνπξάσ : ηάκς ευνοαμ, ζαιαηά.
θνπξθνύηζη : αθεμκία (βζα ηδκ εζμδεία ηθπ).
«θέηνο ήηαλ νη ειηέο θνπξθνύηζη».
 181
θνύζθα (ε) : παζπκίδζ ηςκ παζδζχκ πμο πνδζζιμπμζμφζακ ηδ θμοζηςιέκδ μονμδυπμ
ηφζηδ ηςκ βμονμοκζχκ ζακ ιπαθυκζ.
θνπζθί (ην) : ημπνζά γχςκ ακαηαηειέκδ ιε οπμθείιιαηα απφνμο ημ μπμίμ πνδζζιμπμζείηαζ ςξ
θίπαζια. ΋ιςξ έηζζ απμηαθείηαζ εζνςκζηά ηζ αοηυξ πμο είκαζ κςενυξ, αηαιάηδξ ηαζ ημζιάηαζ
πμθφ.
«Ρη πξνθνπή λα θάλεη ην παιηνθνπζθί;».
θνπζθώλσ : εηηυξ απυ ηδ βκςζηή ημο ζδιαζία, έπεζ ηαζ ηδκ έκκμζα ημο ακάας.
Ζ θνάζδ «Ξάιη ην θνύζθσζεο;», ζδιαίκεζ άκαρεξ ηζ άθθμ ηζζβάνμ;
θξνύκαζκα (ην) : ημ νμοεμφκζζια πμο ηάκμοκ ηα ιμοθάνζα υηακ εηκεονίγμκηαζ, είκαζ ζε
μνβαζιυ ή ακηζθαιαάκμκηαζ ηίκδοκμ. Ρμ νήια θξνπκάδσ πνμένπεηαζ απυ ημ ανπαίμ
θξηκάζζνκαη. Δζνςκζηά θέβεηαζ ηαζ βζα ακενχπμοξ πμο λεθοζμφκ απυ εοιυ ή αβακάηηδζδ.
«Ρη θξνπκάδεηο έηζη ξέ;».
θξνύζαιν (ην) : λενυηθαδμ.
θξνύζηνο (ν) : λακευξ, ακμζπηυπνςιμξ. Ίζςξ απυ ημ ξνύζνο (νχζμξ).
θξνπζθνύλη (ην) : ημ θθδζημφκζ (είδμξ αβνζυπμνημο).
θξνπηδνπιάσ : εηζθεκδμκίγς, πεηάς ηάηζ ιαηνοά. Φξνπηδνύιεκα είκαζ δ εηζθεκδυκζζδ.
«Έπηαζε ηε γάηα απ' ηελ νπξά θαη ηε θξνπηδνύιεμε».
θηαπόδη : ημ πηαπυδζ. Δίκαζ άλζμ απμνίαξ ημ βζαηί μζ ζοιπαηνζχηεξ ιαξ …αθαζνμφκ έκα πυδζ απυ
ημ κυζηζιμ αοηυ εαθαζζζκυ, ηαζ ηα μηηχ ηα ηάκμοκ επηά. Κζα απμνία πμο ηδκ είπα απυ ηδκ πνχηδ
δδιμηζημφ πμο άνπζζα κα δζααάγς ηαζ δ μπμία δεκ ιμο θφεδηε πμηέ!
θηελαίλσ : αδοκαηίγς, θεπηαίκς, πάκς αάνμξ.
θηνύλνο -ε -ν (ή εθηνύλνο): αοηυξ, αοηή, αοηυ.
«Φηνύλα θηνπ», ζδιαίκεζ αοηά εηεί.
θηνύξηνο (ν) : αοηυξ πμο θηάκεζ ηαζ πενζζζεφεζ, πμο θημονάεζ, μ πμνηαζηζηυξ.
θπιάσ: ηαημζηχ, ζοπκάγς, επζζηέπημιαζ. Νζ ζδιαζίεξ αοηέξ ημο νήιαημξ είκαζ ζοκήεςξ
εζνςκζηέξ οπμηνφπημκηαξ δζαθςκία ή δοζανέζηεζα. Δκκμείηαζ υηζ δ θέλδ έπεζ ηαζ ηδκ ηακμκζηή
ηδξ ενιδκεία
«Ξάεη νύιε ηελ εκέξα θαη ηε θπιάεη», (επζζηέπηεηαζ ηάπμζα αβαπδηδηζά).
 182
«Γεκ ηαηεααίκεζ ζημ πςνζυ, θοθάεζ ζημ ηαθφαζ», (ηαημζηεί).
«Αληί λα πάεη ζηε δνπιεηά, θπιάεη ηνλ θαθελέ», (ζοπκάγεζ).
θπό (ην) : ηνφμ, ρφπνα, παβςιέκμξ αέναξ. Δίκαζ ειθακέξ υηζ δ θέλδ πνμένπεηαζ απυ ημ ηνφμ. Ρμ
ανπζηυ θζ οπμδδθχκεζ ημκ ήπμ ημο ακέιμο πμο πενκάεζ ιέζα απυ ηα δέκηνα ή ηαζ ημο αένα πμο
ιπαίκεζ απυ ηζξ παναιάδεξ.
θπζερηόο (ν) : ηνεπάημξ, αοηυξ πμο πδβαίκεζ ή ένπεηαζ πμθφ βνήβμνα, (δδθαδή ζακ κα ημκ
ζπνχπεζ μ αέναξ).
θώινο ή πξνζθώιη ή αβγνκάλα : ημ ηθμφαζμ αοβυ ή ημ ρεφηζημ πμο έααγακ ζηζξ ηθχζζεξ βζα
κα παναηζκδεμφκ κα βεκκήζμοκ. Ξνμένπεηαζ απυ ηδ θέλδ θςθζά, αθθά ηαηά ιζα άθθδ άπμρδ απυ
ηα ζηαθζηά, υπμο folo ζδιαίκεζ ρεφηζημξ. (Πηα αββθζηά false ηαζ ζηα βαθθζηά fault).
θσηεξίδσ : αθέπς, δζαηνίκς.
θσηεξό (ην) : θεββίηδξ. Κεηαθμνζηά ζδιαίκεζ ηαζ ημ ιάηζ. «Άλνημε ηα θσηεξά ζνπ», είκαζ ιζα
υπζ ηαζ ηυζμ εοβεκζηή πανυηνοκζδ ζε ηάπμζμκ πμο είκαζ απνυζεηημξ.
Θζ επίζδξ δ πνμεζδμπμίδζδ «θάηζε θαιά γηαηί ζα ζηα βγάισ ηα θσηεξά ζνπ».
θσηνγσληά ή θσηνγώλη : ημ δάπεδμ ημο ηγαηζμφ, ημ παναβχκζ.
Φώησ : δ Φςηεζκή.
θσηώληα (επηξ) : ιε ημ πνχημ θςξ, ιε ηδ παναοβή.

ραβάλη (ην) : ζζδενέκζμ βμοδί.

ραβδώλσ : ηάεμιαζ ζημ ηγάηζ ιε ακμζπηά ηα πυδζα. Ζ ακάθμβδ ζηάζδ θέβεηαζ ράβδσκα ηαζ
ραβδάισ αοηή πμο ηάεεηαζ έηζζ. Ξνμθακχξ πνυηεζηαζ βζα «απνεπή» ζηάζδ.
«Απηή ράβδσλε θαη θαηλόληαλε νύια απνθάηνπ».
ραβηά (ε) : ζπμζκί ή αθοζίδα πεναζιέκδ ζημ ζηυια ημο οπμγοβίμο βζα κα ιδκ δοζηνμπεί.
ραβηόιηα (ηα) : κάγζα, ζηένηζα, ηαιχιαηα.
 183
ραβώλσ : πενκάς ζημ άθμβμ ηδ πααζά (απυ ημ ανπαίμ ραβόο). Ξμθφ ζοπκά υιςξ,
πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ ιεηαθμνζηά ιε ηδκ έκκμζα ημο ελαπαηχ, ηδκ θένκς ζε ηάπμζμκ λαθκζηά ή
ηάκς ηάπμζμκ ημο πενζμφ ιμο. Ζ δεφηενδ αοηή ζδιαζία ελδβείηαζ απυ ημκ ηνυπμ ιε ημκ μπμίμ
πενκμφκ ηδ ραβηά ζηα άθμβα, ηαεχξ ηα πνμζεββίγμοκ λαθκζηά πνζκ πνμθάαμοκ κα ακηζδνάζμοκ.
ραδνθνπηάιαο (ν) : αηαηαθυβζζημξ, μ πμθφ θαίιανβμξ ηαζ ηαοηυπνμκα παιδθμφ κμδηζημφ
επζπέδμο.
ραδίξηθα : επίννδια πμο ζδιαίκεζ έημζια, δίπςξ ηυπμ. Απυ ηδκ ημφνηζηδ θέλδ hazir.
«Ιακπαξδώλεηαη (θάζεηαη) θαη ηα πεξηκέλεη όια ραδίξηθα».
ρατδνιντέκαη : εςπεφμιαζ, αοκακίγμιαζ.
«ηνλ είδαλε ζηελ αρεξγηώλα(αρπξώλα) πνπ ρατδνιντόηαλε».
ρατιώλσ : παγεφς, παθανχκς, ιέκς ιε ακμζηηυ ημ ζηυια. Ακηίζημζπα ρατιόο ή ρατισκέλνο είκαζ
αοηυξ πμο έπεζ απμπαγέρεζ.
«Χαΐισζε από ηελ πνιιή δέζηε».
ρατκόο (ν) : παιυξ.
ραΐξη (ην) : πνυμδμξ, πνμημπή. Ξνμένπεηαζ απυ ηδκ ημφνηζηδ θέλδ hayir.
«Αλ δελ παιέςεηο ζηε δσή ζνπ, δε ζα εηδείο ραΐξη».
ραιαζνρώξεο (ν) : ζπάηαθμξ, δζαζαθεοηήξ ηδξ ηάλδξ, ηαηαζηνμθέαξ. Πφκεεηδ θέλδ απυ ημ
ραιάσ+ρώξνο.
«Γελ ηνπ κέλεη θξάγθν ηνπ ραιαζνρώξε».
ραιαηδηνύθα, θαιαηδηνύθα (ε) : εημζιυννμπμ ή ενεζπςιέκμ ζπίηζ, παθζμηάθοαμ, πάθαζια.
«Νιόθιεξε νηθνγέλεηα θαη κέλνπλε ζε κηα παιηνραιαηδνύθα».
ραιάσ : ζημηχκς, αθακίγς, λεπμοθάς.
«Ρα ράιαζα ηα πξόβαηα γηαηί θνπξάζηεθα».
ραιεύσ : βονεφς, γδηχ κα ιάες.
ραιέο (ν) : απυπαημξ, απμπςνδηήνζμ. Δίκαζ ημφνηζηδξ πνμέθεοζδξ (hela). Κενζηέξ θμνέξ υιςξ,
πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ ζακ ανζζζά ή απαλζςηζηυξ παναηηδνζζιυξ βζα πνυζςπα πμο δεκ παίνμοκ
ηαιζάξ εηηζιήζεςξ.
«Ρη λα θνπβεληηάζεηο κ' απηόλ ηνλ ραιέ;».
 184
ραιηνύξεκα (ην) : μζ ηζκήζεζξ ηαζ ηα παζπκζδίζιαηα ημο ιςνμφ ιέζα ζηδκ ημφκζα.
ραιθσκαηήο (ν) : αοηυξ πμο επζζηεοάγεζ πάθηζκα ζηεφδ. Ρα παθζυηενα πνυκζα μζ ραιθσκαηήδεο
βονκμφζακ ηαζ βάκςκακ ή επζδζυνεςκακ ηα ζηεφδ πμο ημοξ έθενκακ μζ κμζημηονέξ. ΋ζμζ έπμοκ
βεκκδεεί ζε πςνζά εα εοιμφκηαζ ηδκ ιαηνυζονηδ θςκή ημο παθηςιαηή πμο ακάββεθε ηδκ άθζλή
ημο. Ποκχκοιδ θέλδ είκαζ ηζ μ θαιαηδήο (απυ ημ ηαθάζ πμο είκαζ ημ ηνάια ιε ημ μπμίμ ηυθθαβε ηα
ζηεφδ).
ρακαεηδόο –ε -ν : αοηυξ πμο δεκ ζε ημζηάγεζ ζηα ιάηζα, μ ημοημπυκδνμξ. Ξνμένπεηαζ απυ ημ
ράκσ+βιέπσ(είδα). Θαηά ιία άθθδ έκκμζα είκαζ μ πμθφ ημκηυξ ή ημ ιζηνυ παζδί.
«Γελ είρε ηα κνύηξα λα κε ζπλαληήζεη ν ρακατδόο».
«Γελ έκνηαζε ηνπ παηέξα ηνπ, έκεηλε ρακατδό».
ρακάδεο (νη,ζει) : μζ πεζιέκμζ ηανπμί ηάης απυ ημ δέκηνμ, υ,ηζ ιέκεζ ιεηά ηδ ηφνζα ζοβημιζδή.
«Γελ είραλ θέηνο νη ειηέο, θάηη ρακάδεο καδώμακε».
ρακνθέια (ε) : παιυζπζημ, ηαθφαζ.
ρακπέξη (ην) : εηηυξ απυ είδδζδ, ιακηάημ, ζδιαίκεζ ηαζ ηα βεκκδηζηά υνβακα ακδνζηά ή
βοκαζηεία.
«Δίρε ην παληειόλη μεθνύκπσην θαη ηνπ θαηλόηαλ ην ρακπέξη».
ρακπεξίδσ : οπμθμβίγς, θαιαάκς οπ΄υρδ ιμο.
«Απηό ην παηδί δε ρακπεξίδεη θαλέλαλ».
ρακπειόο (ν) : παιδθυξ, ημκηυξ.
ραληξνιαίκηα (ηα) : πενζδέναζα. Ακαθένεηαζ ζε βοκαζηεία ημζιήιαηα, αθθά ιάθθμκ εζνςκζηά.
Θονίςξ πνυηεζηαζ βζα ηα ζημθίδζα πμο θμνμφζακ ζηα άθμβα, ιμοθάνζα ηαζ βασδμφνζα βφνς απυ ημ
θαζιυ ζοκήεςξ ζηζξ ημπζηέξ βζμνηέξ ηαζ ηα πακδβφνζα.
«Ψάρλεη γηα γακπξό θαη βγαίλεη ζηελ αγνξά νύιν ραληξνιαίκηα πάλνπ ηεο».
ραξαήο : μ παθζυξ ιφθμξ πμο δ ιοθυπεηνά ημο ήηακ έηζζ νοειζζιέκδ πμο κα αβάγεζ ιπθμοβμφνζ
ηζ υπζ αθεφνζ.
Χαξαιάκεο : μ Σανάθαιπμξ.
ραξακνηατζκέλνο (ν) : παναιμθάδξ.
ραξαλί (ην) : ηαγάκζ πμο γέζηαζκακ κενυ βζα ημ πθφζζιμ ή έαναγακ ηα πμζνζκά.
 185
ραξακπαΐδόλα : ακυδηδ βοκαίηα, αζοιιάγεοηδ.
ραξβάιη (ην) : ιζηνυ ηαγάκζ ιε πενμφθζα.
ράξβαιν (ην) : πνυπεζνδ ηαηαζηεοή, εημζιυννμπμ.
ραξδνύβειεο (ν) : αοηυξ πμο ιζθάεζ πμθφ βνήβμνα ηαζ δεκ ηαηαθαααίκεζξ ηζ θέεζ.
ραξθαδέια (ε) : παθηάξ, ηνίημξ.
ραξηνιάζη (ην) : πανημιάκζ.
ραξραιεύσ, ραιεύσ : ραπμοθεφς, ακαγδηχ ηάηζ ηνοθά.
«Ρνλ έπηαζε λα ραξραιεύεη ηα πξάκαηά ηνπ».
ραξράισ (ε) : ρδθή ηζ άπανδ ιε αανφ πενπάηδια.
ράζβαιν (ην) : δαδί βζα πνμζάκαιια, θεπηυ λφθμ.
ράζηθν (ςσκί) : ημ θεοηυ πςνίξ πίημονα. Απυ ημ ημφνηζημ has πμο ζδιαίκεζ αβκυξ.
ραζηκνύζηα (ηα) : πάδζα, ενςημηνμπίεξ, πενζπηφλεζξ. Κενζηέξ θμνέξ έπεζ επίζδξ ηαζ ηδ ζδιαζία
ηδξ πανέθηοζδξ ή ηςκ απμπνμζακαημθζζηζηχκ ηζκήζεςκ.
«Γελ αθήλεηο ζηελ άθξε όια θηνύλα ηα ραζηκνύζηα…».
ραζθακπνπξίδσ : βεθάς ιε ακμζπηυ ημ ζηυια, παζημβεθάς. Πφκεεηδ θέλδ απυ ημ
ράζθσ+κπνπξίδσ, υπμο ημ δεφηενμ νήια επζηείκεζ ηδ ζδιαζία ημο πνχημο (αθ. θέλδ κπνπξίδσ).
«Ρη ραζθακπνπξίδεηο ξε;».
ραζθαξεηό (ην) : δοκαηυ βέθζμ.
«έβαλε ηα ραζθαξεηά θη αθνπγόηαλε ζην κηζό ρσξηό».
ραζκνύξεζκα (ην) : παζιμονδηυ.
ραζκνπξεζκέλνο (ν) : αοηυξ πμο ημζιάηαζ υνεζμξ, μ παγυξ.
«κα πεξίκελεο λα ζνπ θάλεη δνπιεηά θηνύλνο ν παιηνραζκνπξεζκέλνο;».
ραθηαιεύξαο (ν) : αοηυξ πμο ηνχεζ θαίιανβα ηαζ παζαθείαεηαζ (κνπζηξίδεηαη). Απυ ημ
ράθησ+αιεύξη, πνμθακχξ βζα κα δεζπεεί παναζηαηζηά ημ παζάθεζιια!
«Θάηζε λα θάεη θαη θαλέλαο άιινο ξε ραθηαιεύξα».
ραραιάθη (ην) : θεπηυ ηαζ λενυ ηθαδί. Κηθ. μ πμθφ βένμξ ηαζ ακήιπμνμξ άκενςπμξ.
«Από ηελ αξώζηηα είρε κείλεη ραραιάθη».
 186
ράςαο (ν) : αθάηαξ, ηαεοζηενδιέκμξ. Ποκεζνιζηά δ θέλδ μδδβεί ζε ηάπμζμκ πμο
είκαζ ιε ακμζπηυ ημ ζηυια.
«Ρη κε ηεξάο ξε ζα ράςαο;».
ρεηκσληάηηθν (ην) : ημ πζμ γεζηυ δςιάηζμ ημο ζπζηζμφ πμο είκαζ ηαζ ημ ηαεζζηζηυ. Δηεί
παθζυηενα οπήνπε μ ηδηάθεο (ηγάηζ) ηαζ δ λοθυζμιπα (ζηυθα) πμο πνυζθενακ γεζηαζζά ζηζξ ηνφεξ
ιένεξ ηαζ κφπηεξ ημο πεζιχκα. ΋ζμζ έπμοκ βεκκδεεί ζηα ανηαδζηά πςνζά, πζζηεφς υηζ εα
εοιμφκηαζ ιε κμζηαθβία ηαζ ζοβηίκδζδ εηείκεξ ηζξ εζηυκεξ ηδξ εαθπςνήξ ιέζα ζηα πεζιςκζάηζηα
δςιάηζα.
ρεξηά, ρεξάδα (ε) : υ,ηζ ηαζ υζμ πςνάεζ ιζα παθάιδ.
ρεξηθώλσ : ηαηαπενζάγς, κζηάς ηάπμζμκ.
«ήηαλε ν πην ςειόο ζηελ ηάμε θαη ηνπο ρεξίθσλε όινπο».
ρεξόβνιν (ην) : ιζα αβηαθζά εενζζιέκα ζηάποα ηαζ δειέκα.
ρεξνηξίβσ : πθέκς ηα νμφπα ιε ημ πένζ.
ρεξρέξη : βνήβμνα, πένζ ιε πένζ. Έπεζ ηδκ ίδζα ζδιαζία ιε ημ κάλη – κάλη (απυ ημ ζηαθζηυ mano =
πένζ).
«Άληε λα πηάζνπκε ρεξρέξη ηε δνπιεηά λα ηειεηώλνπκε».
ρέξσκα ή ρέξζσκα (ην) : πςνάθζ πμο έπεζ πνμέθεεζ απυ ηδκ εηπένζςζδ ημο εδάθμοξ.
ρεζακόιη (ην) : πθεοαζηζηά ημ εοηεθέξ ή άκμζημ θαβδηυ. Ξνμηφπηεζ απυ ημ … ρέζακε όινη.
«Ξήγα γηα θαΐ θη είρε ρεζακόιη».
ρεζηαξηό (ην) : οπαίενζμξ απυπαημξ.
ρηόλα (ε) : άζπνδ βίδα.
ριακπνπθίδσ, ριακπνπθάσ, ριαπνπηάσ : ηνχς ιε αμοθζιία ιεβάθεξ ιπμοηζέξ (ριακπνπθηέο),
ηαηαπίκς βνήβμνα ηαζ ζπεδυκ αιάζδηα. Ρμ πνυεεια ρια- θένκεζ ζημ κμφ ηάπμζμκ ιε ακμζπηυ ημ
ζηυια.
«Νιόθιεξν ληαθνύλη (θνκκάηη) θαη ην θαλε δπν ριακπνπθηέο».
ριηαίλσ : γεζηαίκς ηάηζ ή ακηίεεηα ημ αθήκς κα ηνοχζεζ θίβμ ακ είκαζ πμθφ γεζηυ.
«Κόιηο βγήθε από ηνλ ηέηδεξε, άζην ιηγάθη λα ριηάλεη».
ριηακπνύηα (ε) : πθζανυ κενυ.
 187
«θιεξε ιίγν θξύν λεξό, απηό έγηλε ριηακπνύηα».
ριίςε (ε) : δ εθίρδ. Κάθθμκ βζα ημοξ Ανηάδεξ είκαζ πζμ εφδπδ δ ριίςε απυ ηδ εθίρδ. Ακηίζημζπα
πνδζζιμπμζείηαζ ημ ριίβνπκαη ηαζ ριηκκέλνο.
«Ήηαλε άλζξσπνο αγαπεηόο θαη ζηε θεδεία ηνπ ριίθηεθε νύιν ην ρσξηό».
ρνιηάσ : εοιχκς, μνβίγμιαζ, πμθχκς. Χόιηαζκα είκαζ μ εοιυξ.
«Χόιηαδε γηα ςύιινπ πήδεκα».
ρνληξνιηά (ε) : πμκηνή εθζά.
ρόληξνο (ην) : ζςιαηζηυ αάνμξ, πάπμξ. Δίκαζ ειθακέξ υηζ ιε έκακ ακαημκζζιυ δ ζδζυηδηα
ηαοηίγεηαζ ιε ημ οπμηείιεκμ (πμκηνυξ). Αλίγεζ κα ζδιεζςεεί υηζ επεζδή ζηα παθζυηενα πνυκζα μζ
κηυπζμζ, θυβς μζημκμιζηχκ ζοκεδηχκ, ήηακ ηαηά ηακυκα θζπυζανημζ, ακηζιεηχπζγακ ημοξ παπείξ
εζνςκζηά ηαζ ζοπκά ιε ιζα βενή δυζδ θευκμο.
«πνύ λα κπνξέζεη λα ζγνύςεη (ζθύςεη) κε ηόζν ρόληξνο…»
ρνξί ή ρνξίδη (ην) : ημ αζαέζηζ (μ αζαέζηδξ) πμο πνδζζιμπμζείηαζ ςξ μζημδμιζηυ οθζηυ.
Γεδμιέκμο δε υηζ πνδζζιμπμζείηαζ ηζ ςξ ελςηενζηυ επίπνζζια (αζαέζηςια), είκαζ πζεακυκ κα
πνμένπεηαζ απυ ηδ θέλδ ρόξηνλ, πμο εκκμεί ιζα ζηζαάδα ημο δένιαημξ, ηαεχξ ηαζ ηδκ ελςηενζηή
επζθάκεζα ημο ιαηζμφ.
ρνξηάξη (ην) : ιηθ. ημ ακάθαημ ηζ άκμζημ θαβδηυ.
ρνπηάδσ : αάγς ηζξ θςκέξ ζε ηάπμζμκ, ημκ ανίγς ή ημκ επζηζιχ. Πε πνήζδ είκαζ ηαζ ημ ρνπηαηό.
Απυ ηδ ζθάαζηδ θέλδ hujati.
«Γελ άληεμε ηα ρνπηαηά ηεο πεζεξάο ηεο θη έθπγε απ’ ην ζπίηη».
ρνπιηάξα (ε) : λφθζκδ ημοηάθα, αθθά ηαζ δ λεηζίπςηδ βοκαίηα.
«Γελ είρε αθήθεη άληξα γηα άληξα ε παιηνρνπιηάξα».
ρνπιηέκαη ή ρνπρνπιηέκαη : ηθαίς βμενά, ενδκχ, ακαζηεκάγς ιεβαθμθχκςξ. Ζ ζδιαζία ηδξ
θέλδξ ηαεμνίγεηαζ απυ ημ ανπζηυ ηδξ βνάιια, ημ μπμίμ πνμένπεηαζ απυ ημ απ! ηαζ ημ απμφ!
Χνύιεκα είκαζ μ βμενυξ ενήκμξ.
«Έραζε ην παηδί ηεο ζηνλ πόιεκν θη αθόκα ην ρνπιηόηαλε».
ρνύλε (ε) : ημπμεεζία ακάιεζα ζε ορχιαηα, πανάδνα, ιζηνυ θανάββζ. Ξνμένπεηαζ απυ ηδκ
ανπαία θέλδ ρώλε>ρνάλε.
 188
ρνπξρνπιίδηα (ηα) : ημιιάηζα θίπμοξ απυ παπφ ηνέαξ, (ζοκήεςξ πμζνζκυ).
«Έιαςε (έθαγε) ηα ρνπξρνπιίδηα θαη ηνπ ‘ξζε αλαθαςίια».
ρνπξρνπιηόο, ρνπρνπιόγεξαο (ν) : κοηηυαζμ πμοθί, ηθαρμπμφθζ. Πφιθςκα ιε θασηέξ δμλαζίεξ
δ ηναοβή ημο πμοθζμφ πνμιδκφεζ εάκαημ ηαζ ενήκμ.
ρνύζβνπξν (ην) : εκηεθχξ ηαιέκμξ, ηάναμοκμ, πανακάθςια πονυξ.
«Κέζα ζε ιίγε ώξα ην ζπίηη ηνπ έγηλε ρνύζβνπξν».
Ζ ίδζα θέλδ πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ βζα ηζξ αβνμηζηέξ ηαθθζένβεζεξ πμο ηαηαζηνέθμκηαζ ζε πενζυδμοξ
λδναζίαξ.
«Δίρε ηξεηο κήλεο λα βξέμεη θαη ηα γελλήκαηα γίλαλε ρνύζβνπξν».
ρνπριάδσ : ανάγς, ημπθάγς. Ρμ ανάζζιμ θέβεηαζ ρνύριαζκα. Δπίζδξ οπμδδθχκεζ ηδκ μνβή ηαζ ημ
εοιυ.
«Κ’ απηά πνπ ηνπ ‘ιεγαλ άξρηζε λα ρνπριάδεη κέζα ηνπ».
ρνύρια (ε), ρνύρινο (ν) : ανάζδ, ημπθαζιυξ.
«Κόιηο ε θαηζαξόια πάξεη δπν ρνύριεο (ρνύρινπο) βγάιηε από ηε θσηηά».
ρνπρνπιάσ : θοζάς ηα πένζα ιμο βζα κα γεζηαεμφκ. Δίκαζ δπδηζηή θέλδ ηαζ πνμηφπηεζ απυ ηδκ
επακάθδρδ ημο «ρνπ», πμο ιζιείηαζ ημκ ήπμ ημο θοζήιαημξ.. Ρμ θφζδια ηςκ πενζχκ θέβεηαζ
ρνπρνύιεκα. Δίκαζ ιζα παναηηδνζζηζηή εζηυκα απυ ημκ ζοκήεςξ αανφ ανηαδζηυ πεζιχκα.
«Αλ θξπώλνπλ ηα ρέξηα ζνπ, ρνπρνύια ηα»
ρνπρνπκάτα (ε) : ημοημοαάβζα. Ζ δζαθμνμπμίδζδ ηδξ θέλδξ μθείθεηαζ ζηδκ θαθζά ημο κοηηυαζμο
αοημφ πμοθζμφ πμο αημφβεηαζ ζακ ιαηνυζονημ νπνπνπνπ…
ρξήζε (ε) : Δηηυξ απυ ηδκ ααζζηή ηδξ ζδιαζία δ θέλδ πνδζζιμπμζείηαζ ζοπκά ηαζ ζε θνάζεζξ
υπςξ, «απηόο δελ έρεη ρξήζε», πμο ακάθμβα ιε ηδκ πενίζηαζδ ζδιαίκεζ υηζ ηάπμζμξ είκαζ
ηαημκηοιέκμξ, ιδ ειθακίζζιμξ, ή άζπδιμξ.
«Κε θηνύλα (απηά) πνπ θόξεζεο, δελ έρεηο ρξήζε θαεκέλε κνπ».
Χξηζηίηζα : δ Σνζζηίκα.
ρξνπκπνύιηα ή γξνπκπνύιηα (ηα) : ημιιάηζα θίπμοξ πμο δεκ δζαθφμκηαζ ζημ ανάζζιμ, ιζηνά
δενιαηζηά ελμβηχιαηα (ζπονζά, θζπχιαηα ηθπ). Απυ ημ αναακίηζημ grumbule.
«Αλαθάησλε ην γάια γηαηί ζα θάλεη ρξνπκπνύιηα».
 189
«Γηα η'ξα κε (θνίηα κε) εδώ ζην ζβέξθν, πηάλσ θάηη ρξνπκπνύιηα».
ρξπζή (ε) : μ ίηηενμξ θυβς ηδξ ηίηνζκδξ πνμζάξ ημο δένιαημξ.
ρηεληά (ε) : πθαηφ ζθονί ιε δυκηζα βζα ημ πεθέηδια ηδξ πέηναξ.
ρηεληζηά (ε) : πνυπεζνμ πηέκζζια.
ρηέλσ : ηηίγς, μζημδμιχ.
«ηνύην ηνλ θαηξό έρσ έμνδα, ρηέλσ ζπίηη».
ρσιηάδσ : ηάεμιαζ ιέζα ζημ ζπίηζ, θμοθάγς. Κάθθμκ πνμένπεηαζ απυ ημ θσιηάδσ (πανμιμίςζδ
ημο ζπζηζμφ ιε θςθζά). Ποπκά επίζδξ ζδιαίκεζ είιαζ αδνακήξ, αανζέιαζ ηθπ.
«Ιέσ λα πάσ λα ρσιηάζσ ζην ζπίηη».
ρσινδηάξεο (ν) : ζπζηυβαημξ, αοηυξ πμο θμοθάνεζ ή αανζέηαζ.
ρσκαηνπιηά : ιονςδζά πχιαημξ (βζα ημκ εημζιμεάκαημ), πςιαηίθα..
ρσκαηνθάγνο (ν) : ηαηαπαηδηήξ. Ξμθφ παναζηαηζηή θέλδ βζα αοηυκ πμο ηαηαπαηά λέκεξ
ζδζμηηδζίεξ, ιεηαηζκχκηαξ θάενα ηα ζφκμνα ηςκ αβνχκ ή δζεηδζηχκηαξ βδ πμο δεκ ημο ακήηεζ.
ρσξαίλνκαη: πανειααίκς, εζζπςνχ, επδνεάγς, βίκμιαζ θμνηζηυξ. Θονζμθεηηζηά ζδιαίκεζ
ιπαίκς ζημ πχνμ ηάπμζμο, εζζπςνχ.
«Κόιηο ηνλ είδε θαη ηεο άξεζε, ηνπ ρσξέζεθε γηα ηα θαιά».
«Ρη ζνπ ρσξέζεθε ν δηάβνινο παηδάθη κνπ θαη γθξηληάδεηο;»
ρσξεκόο (ν) : ακημπή, ελάκηθδζδ οπμιμκήξ. Ξνμένπεηαζ απυ ημ νήια ρσξάσ, δδθαδή ανίζημιαζ
ιέζα ζηα υνζά ιμο. Σνδζζιμπμζείηαζ ζημκ πθδεοκηζηυ ηαζ ιε ηδκ ανκδηζηή ημο έκκμζα.
«Κε έπηαζε έλαο πνλόδνληνο θη όιε ηε λύρηα δελ είρα ρσξεκνύο».
ρσξηαηνκάλη (ην) : ζοβηέκηνςζδ πςνζηχκ, ιεβάθμ πθήεμξ. Ρμ δεφηενμ ζοκεεηζηυ ηδξ θέλδξ
πνμένπεηαζ απυ ηδ θαηζκζηή θέλδ manous πμο ζδιαίκεζ πθήεμξ. Ίζςξ υιςξ ηαζ κα έπεζ ηδ νίγα ημο
ζηδκ ανπαία εθθδκζηή θέλδ εζκόο πμο ζδιαίκεζ ζιήκμξ.
«Ήηαλ ηέηνην ρσξηαηνκάλη ζην παλεγύξη πνπ δελ κπνξνύζεο λα πεξπαηήζεηο».
ρσξηδάθη (ην) : πςνζμοδάηζ.

ς
 190

ςαζνινύξη (ην) : δζάννμζα ηςκ ιςνχκ ηαζ ηςκ γχςκ πμο εδθάγμοκ.
ςαΐια (ε) : αηαηάζηαημξ ηαζ απενζπμίδημξ πχνμξ δζαιμκήξ.
ςαιίδηα (ηα) : ηα λφθα ηδξ ζηέβδξ.
ςάλην (ην) : αοηυ πμο ανάγεζ εφημθα, ημ εοημθυαναζημ.
«Ρν θξηάο ήηαλ ςάλην», ζδιαίκεζ υηζ ημ ηνέαξ έαναζε βνήβμνα.
ςαξνθνξάδα (ε) : ιεβαθυζςιδ βοκαίηα ιε άζπνμ δένια ηζ ακμζπηυπνςια ιαθθζά. Ακ ηαζ δ
θέλδ πνδζζιμπμζείηαζ ζοκήεςξ πθεοαζηζηά, εκ ημφημζξ οπμηνφπηεηαζ ηαζ έκα είδμξ εαοιαζιμφ ή
γήθζαξ βζα ημ παναηηδνζγυιεκμ άημιμ.
ςάραινο (ν) : ακεπαίζεδημξ ευνοαμξ, πανάλεκμξ ήπμξ, ζμφνζζιμ. Γδθαδή, ζακ ηάπμζμξ κα
ραπμοθεφεζ δίπςξ κα ημκ αθέπμοιε. Γζα πμθθμφξ απυ ιαξ μ ςάραινο ήηακ έκα απυ ηα θυαδηνα
ηςκ παζδζηχκ ιαξ πνυκςκ.
«Ξέζε γξήγνξα γηα ύπλν, γηαηί ζα 'ξζεη θαη ζα ζ' αξπάμεη ν ςάραινο».
ςαρλίδα (ε) : πζηονίδα.
«από ηελ αινπζηά έβγαιεο ςαρλίδα».
ςεπηίδσ : ελαπαηχ ηάπμζμκ. Δπί ακηζηεζιέκςκ εοηεθίγς ηδκ πμζυηδηα ημοξ.
«ηα παπνύηζηα πνπ θηηάρλνπλε ηώξα, ηα έρνπλε κπίηη ςεπηίζεη θαη ιηώλνπλε γιήγνξα».
ςήινο (ην) : φρμξ, ακάζηδια. Υξ επίννδια ημ ςήινπ, αςήινπ πμο ζδιαίκεζ πμθφ ρδθά.
«λα ‘κνπλ πνπιί λα πέηαγα, λα έθηαλα ηα αςήινπ» Η(δεκνηηθό ηξαγνύδη).
ςεηαξηά (ε) : δ ρδζηανζά.
ςίδη (ην) : ημ ιπνμζηζκυ ιένμξ ημο παπμοηζζμφ. Ιυβς ημο ηαιποθςημφ ζπήιαηυξ ημο ιάθθμκ
πνμένπεηαζ απυ ηδ θέλδ αςίδα.
ςηινιηά (ε) : ρζθή εθζά.
ςηινινΐδηα, ςηιηθνύιηα (ηα) : ρζθμπνάβιαηα, ιζηνμακηζηείιεκα άκεο αλίαξ.
«Ξέζαλε ν παππνύιεο θαη κνπ άθεζε θάηη ςηινινΐδηα».
ςηκάξη, ςηκάξλη, ςίκαξλνο : ημ υρζιμ ανκί. Κεηαθμνζηά ζδιαίκεζ ημκ ηαθμηάβαεμ ηαζ
απμκήνεοημ άκενςπμ.
«δελ έρεη θαθία πάλσ ηνπ, κπίηη ςηκάξλη είλαη».
 191
ςηκόγεξνο (ν) : αοηυξ πμο πακηνεφηδηε ιεζήθζηαξ.
ςηραιεηό (ην) : ρζπάθζζια, ρζπάθα.
ςίραιν, ςηραιάθη (ην) : ρίπμοθμ, ηνίια. Υζηυζμ ζοπκά πνδζζιμπμζείηαζ βζα κα παναηηδνίζεζ
έκακ πμθφ θεπημηαιςιέκμ άκενςπμ. Δπίζδξ, ιε ημ οπμημνζζηζηυ ημο ςηραιάθη, οπμδδθχκεζ
ζοκήεςξ ημκ πνάμ ηαζ ηαθυροπμ άκενςπμ, (ιάθθμκ βζαηί ζοβπέεηαζ δ θέλδ ιε ηδκ ςπρή, ςπρνύια
θιπ).
ςηραζηήξα (ε) : ρεηαζηήναξ. Δίκαζ ημ θμνδηυ ενβαθείμ ιε ηδκ πεζνμηίκδηδ ηνυιπα, πμο
πνδζζιμπμζείηαζ βζα ημ νέκηζζια (νάκηζζια) ηςκ δέκδνςκ ηαζ ηςκ ηαθθζενβεζχκ. Ρχνα αέααζα ιε
ηδ πνήζδ ηςκ ζφβπνμκςκ ρεηαζηζηχκ πνδζζιμπμζείηαζ ιάθθμκ πενζζηαζζαηά, αθθά υθμζ εα
εοιυιαζηε ημοξ αβνυηεξ παθζυηενα ιε ηδκ αανζά ςηραζηήξα ζηδκ πθάηδ.
ςπρνπνληέκαη : εοζπθαπκίγμιαζ, θοπάιαζ, ζοιιενίγμιαζ ηδ δοζηοπία ημο άθθμο. Ψπρνπνληάξεο
είκαζ μ ζοιπάζπςκ ηαζ ςπρνπόλεζε δ ζοιπυκμζα.
«Ρν ςπρνπνλήζεθε ην νξθαλό θαη ην πηνζέηεζε».
ςπρνράξηη (ην) : ημ ζοπςνμπάνηζ, ημ πανηί πμο μζ πζζημί δίκμοκ ζημκ παπά, ζοκήεςξ ημ
Τοπμζάαααημ, ηαζ ημ μπμίμ πενζέπεζ ηαηάθμβμ κεηνχκ πμο πνέπεζ κα ικδιμκεοεμφκ βζα κα
ζοπςνεεμφκ μζ αιανηίεξ ημοξ.
ςσιαξκελίδσ : ενςηεφμιαζ ηαζ δεκ ιε εκδζαθένεζ ηίπμηα άθθμ, παγεφς, ημ νίπκς έλς.
«ηνπ κηιάο ζνβαξά θη απηόο ςσιαξκελίδεη».
ςσκνιηκάδσ : πεεαίκς ζηδκ πείκα, είιαζ πμθφ θηςπυξ.
«έγηλε κεγάινο θαη ηξαλόο θαη κηθξόο ςσκνιίκαδε».
ςσκνηξώσ : Σνδζζιμπμζείηαζ ιεηαθμνζηά ηαζ ζπεδυκ ιυκμ ζε πνυκμ αυνζζημ ή ιέθθμκηα.
Πδιαίκεζ απμηεθεζχκς, ηαηαζηνέθς, δζαθφς, ηυζμ επί ακενχπςκ υζμ ηζ επί ακηζηεζιέκςκ.
«Έδσζε πήξε ηνλ ςσκόθαγε ηνλ αλζξσπάθν».
«Ό,ηη παηρλίδη θαη λα ηνπ θέξσ, ζα ην ςσκνθάεη ακέζσο».