ED\ryARD A.

LΙPPMAN

ΙΙ ΙΙΘΙΚtΙ Aλ[TΙΛΙΙtt{IΙ THΣMOYΣΙKΙΙΣ

. ΣTΙ{N APXΑΙA EΛΛΑΔA

αντiληψη περi;ιinq ηΘικηq δυν6μωq ηg Moυ-

oι'cηs υηρξε 6να απ6 τα 7f,ιo χαρακτrlριστικd. και
oυoιαoτικ&, γvωρioματα τoυ Πνειiματog των Eλ-
λ{νωv. Αυη η αwiληψη, πoλ,6 πριν γiνει κτημα
ηq Φιλoooφiαξ, η βρioκoυμε διατυπωβη βoα oε μf-
Θoυg o1ετικo6t με ην Mαγεiα τi1q Moυoικηq, καΘcilg και σε
αρκετι4q μoυoικ69 εκδηλciloεη ηg αρ1αiα6 ζωfq, πoυ βε_
βαiωg απoοκoπo6oαν περιοo6τερo σε ηΘικ6 και λιγrilτερo oε
κιiπoια απkilg εvτιrπωoιακd, απoτελ6oματα. o MιiΘog, η
Θρηoκεiα, η Ιατρικη και η Λατρεiα oυνδυιiζoνταν απ6 τoυq
'Eλ\νεg εvτ61yωg, με σαφη oκoπ6 να διbooυν oτη ηΘικ66 α-
ξiεs ψιn μγαλ,6τερη πoικιλiα και δ6ναμη, ενcb η εμφαηξ
oυμβoλ{ τoυt σηv ανιiπτυξη ηg ηΘικηζ Θεωρiαq απoκτ& για
εκεiνoυ6 αλλιi και για εμιi6 ιδιαiτερη oημαoiα, δι6τι, αrπi να
εξαφανιoΘoriv με ηv εμφ6vιoη ηg Φιλoooφικξ6 Σκ6ψεω9,
εξακoλo6Θησαν να υπιiρ2goυν εκ παραλλιjλoυ πρog ην Φιλo_
ooφiα, πρooδ{δorπιi6 ηq μιiλιoτα 6μ μ6νo βιiΘoq, αλλιi και
επισηg 6να κowωvικ6 περιε16μvo.

η
oι M6θoι των Eλληνων πoυ oμιλo6v για μεγιiλη
δ6vαμη ηq Moυoικf1g, εzπ1ειρoιiν vα τoνiooυν κυρiωg ην
διαμoρφωτικf, ηg δ6ναη π&νω oτoν ιivΘρωπo, τoν oπoio
6μω9 ιiνΘρωπo οαφcb6 παρoυouiζoυν ωg κ6τι πoυ δεν εivαι
ξε1ωριoτ6 απ6 τα υπ6λoιπα ζωα, απ6 τα φυτιi η απ6 ην λε-
γ6μεη "ιtΨυχη" ιDυoη. Eκεiη η ακατανiκηη, εκεiη η μoι-
ραiα ελκτικη γoητεiα των Σειρ{νων 1ιπoρεi να παραλληλι-
oτεi ιiνετα με ην γoητεiα πoυ μπ6ρεoε και &oκηoε o Αρfων
π&vω oτα δελφiνια, η, επioηξ, με ην εκπληκτικη ικαν6ητα
τoυ Αμφtωllo6 vα κιivει τι4 π6τρεq να τoπoΘετo6νται βνεq
 H HΘιΚH AΝTιΛHΨH THΣ MoΥΣιΚHΣ Lippman H HΘlΚH AΝTιΛHΨH TΗΣ MOYΣιKHΣ oελ.11
Σελ.10 Lippman

τoυq σε τ&ξη, ενrb oε μiα ιiλ\

αφηγηoη βρioκoυμε ην απ6- στOιχoζ τoυ Παν6g των Eλλf1νων. Στoυg ''N6μoυq'' (790ε-
79tα) τoυ Πλ&τωνog, βλθπoυμ ξεκ6Θαρα 6τι η 6ρμoη και
*'ρρoη του 0ρφ6ω9 να ξεπερν&ε1κατ& πoλ6 ην
αν-
;;;η
'eρωπirη τoυg 1ιbρoυq των Θεrbν' E- η σiριγξ χρησιμoπoιo6νται για τoν κατευναoμ6 ηq βακ1ι-
φ6oη και να φΘ&νει ωq
Moυoικηg εiναι η κηq μαviαq, ενcb oτoν '.Ιωνα" (533ε-534α) o αναγνcboηq
δrb, τo πι6 1αρακηριoτιΦ γνrbριομα η^q
Vα ην βo6- πληρoφoρεiται 6τι κατ& ην δι&ρκεια των Κoρυβαντικιbν
δυνατ6τητ& ηζ να παραλιiει, εξoυδετερωνει
και πανio1υρη πoυ Mυοηρiων, oι ''κoρυβαντuilντεg, oυκ ι4μφρoνεq 6ντεq, oρ-
ηon, n επιδραoη ηg ε{ναι τ6oo &μεoηαντισταθεi' ΣυvηΘωg
δεν καταφιθρνει vα ηξ 1o6νται''. oι oργιαoτικΕ,q τε}νετ6'c' ουνδ6ovται γενικd με τιζ
"λroiuαπoλ6τωg 6να εiδoq παν- ανατολiτικεg, αoιατικ6q λατρεiεg, η με ην Θρ&*η και την
πρoκαλεi κ6τι oαν ην κατ&oταoη υπvrboεωq'
τoν ακρoατη αυηt ηζ Φρυγiα, καιπpbπετ να oημειωθεi 6ιι βρioκoνται σε μεγdλη
γoητεiαg, η oπoiα κ&νει
να αντtΘεoη πρoζ τoυq βαoικo6q Ελληνικo69 Mι5θoυq oι oπoioι
"δδοroμηq να
φuor'.ηi βνει αοdλευτoq' Θα μπoρo6oαμ ωoτ6oo παρoυoι&- o1ετiζovται με ην Mαγεiα τηq Moυoικηq και κατ& καν6vα
.o1uρ.o"oομε 6τι η Moυoικi αυτo6 τoυ εiδoυq
να επr1ρε&ζει ξΘyτατ1 ηγ β"6}J:1:Ψ περιoτρ6φoνται γriρω απ6 ην χρηση ηq λ6ραq και τηq αν-
ζiλ ox', μ6νο
ειναιτo- Θρcbπιvηq φωvηζ, απoβλ6πoντα9 περιoo6τερo σηv γαληη
iπιπλ6oν καιτα oυναιoΘηματα, δι6τιη διαμ6ρφωση
oo oλoκ\ρωτικi πoυ oμδλoγoυβνωg πoλri δδoκoλα μπoρεi η6 Ψυχηζ και τoυ πvε6ματoq παρ&, oην 6ξαροη και 6κoτα-
,, ξ'x.ριJ'ι κανεξ τov συγκεκριμι6νo P6.λo αυηg ηq Moυ- ση.
;;ξ δι&φoρεq ανΘριirπινεq λεπoυ ψiεq'
"'"il Και π&λι ωoτ6oo δεν γiνεται 6ναq ξεκ&Θαρoq δια1ω-
tΙ Θεραπεiα κd,πoιων διανoητικιbν T ^vγx'κιbν Toη- ριoμ6q ανdμεσα στo oυναiοθημα και σην βo6ληoη, δι6τι
σεων με δι&φoρεq oφιαoτικ69 τελετ6q εivαι βεβαiω6
κ&τι τo μαζf μ ην μεγιiλη ουγκiηoη την oπoiα αιoΘ6νεται ο ακρo-
εντελδq διαφoρετικb. nριoκoμαoτε^ 9κ6η
oην επικρ&'τεια ατtp,υπαρ1ει και τo oτoι1εto τoυ καταναγκαoμo6 ηq θελη-
κατd' ην oπoiα η ρof oεωq. oι μαγικ6q ιδι6ητε6 τoυ η1oυ και oριoμf,νων μελω-
ηq μoψonriα6, oε μiα επo1η δQαδn oταματ& q1ι"-:l1: διcbν, πρoκαλoriν ην πoλ6 ιiμοη και oπωoδηπoτε 6ξαλλη
λιμ"-g απ6 ην πληγ{ ioυ 0δυoo6ω6
και μ6νo εξoρκιoμ6 πoυ ψ&λλεται για
"ou αυτoν τoν σκoπo oυμμτo1η τoυ ακρoατoιi. Σην παρ6ρμηoη η6 μoυoικηq,
εδιb πρoοτiθεται και η δι6γεροη η6 oρ1ηoεωζ, και o oυνδυ-
(iioεοoorro'i iqsll1, ωοτ6oo κd'πoτε, πoλ6 γρηγoρα' η μαγ-
γ"rrι" εγκαταλεiπεται καt υιoΘετεiται η λατρεiα χρηη
πρακτικη η, αoμ66 αυτ66 61ει ωg 6μμεoo μν πληv 6μω6 oυoιαoτικ6 απο-
τoυ Θεori τ6λεoμ& τηξ ην Ψυχικη κ&Θαρoη καt τoν εξαγνιoμ6.'Eτoι η
irtouor*ηq. Σην Θρακικηq πρoελεr5oεωq
λατρεiα ηq Moυoικη εδιb αναδεικv6εται σε θεραπεiα και αιτiα μαζι ηq
B&κ1oυ, καΘcbq και oηu λγγrnιΦ ηq φρυγ1κη
παΘηoεωq, δι6τι αν δεν πρoκαλεi ην τελευταiα, oπωoδηπoτε
oεοξ κυρεληq, oι Θρηoκευτ66 1ρ'ηoιμoπoιo6σαν oργιαστι-
τoυq ην επi- τoυλ&1ιoτoν την εντεiνει. Kατιi oυν6πεια, η iαoη πoυ επακo-
κo6q 1oρoδq *o. μouoil<η, με σαφη πρ6Θεoη
εζαγνιoμo6 και ην καΘ&ρoεωq' o ζωηρ66 και πα- λoυΘεi εiναι κατ& κ6πoων τρ6πo μiα iαoη oμoιoπαΘητικf1
-
και 6μ αλλoπασητικ{. Η τελιη γαληη -η oπoiα ι4ρ1εται με
ρoρμη"ικ69 1αρακηραζ ηξ
"ruζη'"ou oυγκεκριμ6vηq oργιαoτικηq
μor"'"ηg, oφi*o."u'λiι,g
o"o' αυλ6, oε εγγ 6πανo -!n^ ην εξιivτληoη- δεν εiναι τo απoτ6λεoμα μiαq καταπραδwι-
Επαζε με τα iδια μΘυoτικ& απoτελ6oματα
και o κηg μoυoικηq αλλιi τo απoτ6λεoμα μiαq καθ&ρoεωq η oυγκι-
λαεη
"ou
MαρoΦαζ, o φρυγικ6q Θε6q ηq αγρoδuiτoυ
Φδoεωq' αντi-
o ηoιακηq εκτoνιboεωq. 0ι'τελετ69 αυτ6q 61oυν μεγ&λη o_
μoι6ητα με τξ επιληπτικ6g κρioεη των Σ6μαν, με τξ με-
ι "'.ΕΠΑoΙΔHΙ Δ'ΑΙMΑ ΚΕΛΑΙNoN ΕΣΧΕΘoN"'' oαιωνικ69 1oβευτικ6q επιδημiεg, με τξ εκδηλιiloει5 ταραν-
 Lippman H HΘIKH ANTι^HΨH THΣ MσYΣιΚHΣ
Lippman H HΘιΚH ANTιΛHΨH THΣ MoYΣlΚHΣ oελ.13
Σελ'12

και με
τιομo6 οτo δι&oημα τoυ δεκ&τoυ εβδ6μoυ αι/υνoq'
Eδrb βρioκoυμε τo αρ2g€τυπo ηt μιμηoεωq και τoυ
ακατ&σχετoυξ oπαoμoriq' των Aμρικανδν ρηβαtβαλι-
"oυq κατ6 rηu δ.φ*u.o των oυγκiντρrboεrbν τoυ6' Eiναι o- δρ&ματoq. Η μiμηoη -6πωq d,λλωoτε 6λε9 γενικιi oι ελληνι-
oτcbν
κ69 αvτιλ{ψει6 πεpi Παdεiαq και περi HΘικηq- 61ει τι4 ρζεc,
io|οrrρo 6τi oε 6λεq αυτ6q τη περιπτcboεη εiναι η Θρη-
ηg περιoo6τερo ση Moυoικη και ην'oρχηoη, παρ& oην
oκεiα εκεiη πoυ παζει τoν πιυ;oυσιαoτικ6 ρ6λo'
Zωγραφικη η ην Γλυπτικη. Kαι εκεiνo τo δυναμικ6 μιμητι-
Τo φαιv6μνo λoιπ6ν πoυ μαq απαo1oλεi εδτb' δεν κ6 oτoι1εio πoυ συναvτ&με oτη oργlαoτικ6q τελετoυργiεq,
61ει o16oη μ6νo με ηνθεραπευτικη, αλλd, απoτελεi 6να πισ μα6 oπρio1vει στo να τξ παραβ&λλoυμ μ καν6νεζ και με-
κιi:θαη- Θ6δoυq αγωγηζ, ενιb επiοηq εξαναγκιiζει κιiπoυ ην Moυoικξ
.uρο λ*μo"ικ6'φαιν6μενo' Δεν πρ6κειται μ6νo για
δυν&- vα π&ρει μiα πιo oυγκεκριβvη μoρφη.
oη, αλλ& για μiα αρκετ& 6ντovη ιioκηoη των ψυ1ικιbν
να εππευ1Θεi η τελικ1 ιfνωoη
μrλu "ou',rr6ρrbπoυ, rboπoυ Αντiθετα, η κiηoη των oρφικcbν τoυ ιξκτoυ αιcirvog
τoυ τελευ"αioυ μ τo Θεio. Mιλrbντα6 με ην γλrbooα ηq
τo3 Mυ- π.X., απoκαλ6πτει κd,πoιεq αντιληψεq oυγγενικ6q περιoo6-
oρηo*rιoq, Θα λiγαμ 6τι πρ6κειταιγια ην ατραπ6
6μ Λoγικη6, για ατραπ6 τoυ Συναι τερo μ'εκεiνεζ τoυ Moυoικo6 MδΘoυ. Παρ' 6λo πoυ o oρ-
οτικιoμoιi-και ηq rην
oΘf1ματog και 6μ ηq-Θεωρητικns ιελ6πq'
ΑυΦ η ατραπ6q φιoμ6q εiναι ακ6μα υπoτεληq oηv ευριiτερη διoνυοιακη
oτo Θεio πoυ υπ&ρ1ει μ6oα μαζ και 6μ 9τ9 λατρεiα, αντιπρoσωπε6ει ωoτ6οo ην εξαιρετικ& γ6νιμη
oδηγεi
o6νΘεoη ηg διoνυoιακξg και ηq απoλλcilvειαq λατρεiαg, ην
orio nou βρiοκεται ψηλ& oτoυq oυρανo6q' Kαι εivαι_αλη_
"ελικ&
καταβρo1_ oπoiα βλ"6πoυμε να απoκoρυφιbνεται oτo Mαντεio των Δελ-
Θεια 6τι o γvωoτ6q μ6Θo9, oτoν oπoio oι Tπ&'νεq
δζ;" τoν' Zαyp6i λι6vυoo, ψαc, παp61ει απ}"61ερα ην δυ- φcilν. H καΘαρη αντηΨη και γvcboη -6λo εκεiνo τo 7tvευμα-
,*6η"o no εξηγηooυμε πειστικd' ην παρoυoiα τoυ Θεiκo6 τικ6 6ραμα πoυ lηρε αργ6τερα ην τελικη τoυ μoρφη oτη
6λεq oι μυ- πλατωνικιi6 Ιδ6εq- αvαδεικdloνται σε πoλ6 oπoυδαioυq oυν-
o"o.1uiou μιθoα oην ανΘρrbπιvη φδση'^ Eπioηg'
o".κλτrκ6q εμπειρiεq πoυ 61oυν γεvηΘεi απ6 ην μ6Θη
και τελεoτ69 αυΦζ ηg oυνΘ6oεωξ, και η απoλλιbνεια Λ6ρα απo-
τoυq ilα oυvη- δεικv0εται τo κατ' εξoμν μoυoικ6 6ργανo. To Θρηoκευτικ6
ην Moυoιicη, ερ1ou"o' και αυτ6q με ην oειρ6 αυτ6 αμιiλγαμα μπoρo6με να τo δoιiμε ωq μiα ν6α εznρρoη
γoρηoouu "' orα την
πεπoiΘηοη' παρoδικη στιγμη
-Σε μι&
l*o"α"ι*ηg μανiα6, η αΘ&ναη ψυ1η απo1ωpζ6ταν Θ'ηφ ηg Moυoικηζ σην απoλλcbνεια αντiληψη τoυ Κ6ομoυ. Παρ'
'o 6λα αυτιi, o 0ρφιoμ66 διαηρηoε 6λoν τoν αρμκ6 μυστικι_
οιbμα, *,rrη euιo τηζ φ6oη τfiqεπ6τρεπε να απoκτ& μαντικ66
oμ6 τoυ: oκoπ69 τoυ ηταν o εξαγvιoμ6ζ ηζ Ψυχηζ, και o ει-
.**oηr.g.'Eκεiνo 6μωq πoυ πραγματικιi 61ει ιδιαiταη οη-
κd'Θε τ-ελ9τ.ουοτiα πρoδπoΘ6τει σηγηηζ τoυ, αν και oυ1y6 Θεωρηθηκε υι66 τoυ iδιoυ τoυ
μαoiα, εiναι τo γεγoν69 6τι
d'μεoα με ην Θεo6 Απ6λλωνoq, δεν ηταν παρ6 6ναq μ&γog μoυoικ6g απ6
6να oαφ6q οτoιμio μiμησηζ πoυ εκδηλιbνεται
'oρχηoη. ir μiμηoη 6p1ετατνα π&ρειτην μoρφη τoυ μι}ητι- ην 1rbρα των Θρακrbv. Αργ6τερα, στην πρωταρ1ικη λατρεiα
εραμoros, δiν μouiζει ωοτ6oο με μiα ενoυνεiδηη t'1ρθαν να πρooτεΘo6ν κd,πoια περiπλoκα δoγματικ& oτoι1εiα,
"ori "ιια
oroιo εκδηλιbνεται με Ψυχραιμiα και αντικειμνικ6- με απoτι6λεσμα η μυθιξη αντiληψη να πληoι&oει αρκετ&
"Jxyη'η και τo αυτ6 με τoυξ κoντd, oηv Φιλoooφiα. Τα περi δυαδικf1q φ6oεωq τoυ αν-
ητα. AντiΘετα, oι μιυoτε6 γiνoνται_ 6να Δpνυ- θριbπoυ και περi ηq αΘαvα6iαζ η6 Ψυχηζ, βρηκαv ην &ρι-
nioγμo.."o6g 1αρακηρεζ ηζ ακoλoυΘiαq τoυ Θεo6
oou,'γ.o ,o φ6&oou, 6τoι τελικ& oε oηψio να ενωθo6v με oη διατriπωoη τoυq oην Θεωρiα ηζ μετεμΨυ1ιboεωq, oε
τρ6πo rboτε εtεtη η πρωτξoη διoνυoιακη λατρεiα, η o-
τoν iδιo τoν Θε6.
 Lippman H HΘιΚH AΝTιΛHΨH THΣ MoΥΣlΚHΣ oελ.15
Σελ.14 Lippman H HΘtΚH AΝTι^HΨH THΣ MσYΣιΚHΣ

να π&ρει πλ6oν κivηoη. o Ηρ6δoτo6 μιiλιοτα, φΘ&νει οτo oημεto να πει 6τι
πoια ει1εγειlvηΘεi πoλλoilg αιrbνεg νωρiτερα'
oλ6κληρη η oρφικη λατρεiα ηταν oην πραγματικ6ητα αι-
;;, "i, μoρφη εν69 αυoηρo6,
o1εδ6ν μoνqοτικo6 βioυ'
γυrcτlΙικη και πυΘαγ6ρεια. Δεν απoκλεiεται τα oτoι1εiα αυτd.
'oταν o Θε6q Διοvυoo6 εξελi1θηκε oε 6ναν απ6 τoυg να ιiλλαξαν τoν 0ρφιoμ6 και να τoν 6oτρεψαν πρoζ ην Φι-
υπoλεiμματα μ6vo λoooφiα και ην Eπιoτημη, δiνoντ&q τoυ 6τoι η δυνατ6ητα
μγ&λoυg Θεo69 τoυ oλυμιπioυ"ΠανΘ6oυ, ν' ανατετυ1Θεi περιoo6τερo και να δπυριiνει τoν oρζoντα ηq
λατρεtαq τoυ
αrrο η, αρ21ικη-1θ6νια μoρφ{ η6 oργιαστικηg
επιρρof1q τoυ. F,iναι αληΘεια πωq υπ{ρ26ε κ&πoια οαφηq'δui-
παρ6fιναv-βoα oτoν κδκλo ηg γwηoεωξ τoυ'Θεo6 και σταση αν&μoα στoυt εoωτερικo69 η Θρηoκευτικo6q Πυθα-
oηn'o*ιo"oιμ κ&θoδo τoυ oρφ6ωt στoν Aδη η oπoiαπα-
αναλoγiεg' Αλλιi οτoν γoρεioυq, τoυgλεγ6μνoυqα κ o υ σ ματ ικ o 6 q καιτoυg
ρoυoriζuι oρti"εq και ενδιαφ6ρoυσεξ εξωτερικo6q η επιoημoνικo6q, τoυq λεγ6μνoυξ μ α θ η μ α-
γ*."o bρφ.oμo, μπoρεi κανεξ fα δrακρivει
πoλri ε6κoλα
o Hρ6δoτo6 αναφ6ρει τ 1κ o 6 6. oι δδo oμ&δεq ειγαν μεγd,}τεq διαφoρ69, 6μ μ6νo
ην oαφη διovυoιακd κληρoνoμια' και τoυ 0ρφ6ω9 ωo&ν να oτα ενδwφι4ρoντ& τoυq, αλλ6 κυρiωq επειδη oτoν τρ6πo η6
η, ι*'ρ"ω τoυ Θεori Διoνδooυ ενrb και o iδιoq o καθημεριηg τoυg ζωηg ακoλoυΘo6oαν η μfα μoναoτικ6 και
,riο*rr'λ για ιiνα και τo αυτ6 πρ&γμα,
Mαινιi- η ιiλλη κooμικ6 βio. Tα καwoιiργια oτoι1εiα πoυ 6φερε η πυ-
oρφεοg παρoυoιαζεται να κατασπαp6ξεται απ6 τlι,
σην βoIμ- Θαγ6ρεια oκ6ψη εiναι φανερd, και oτη μταβoλ66 τωv κo-
ε.g, ο"λq ακριβrbgκαι o τα6ρoq πoυ Θυoιαζεται
τoυ Θα εi1ε κερδιΘεi μ oμoγoνικioν αντflηψεων. rΙ oρφιΦ Kooμoγoνiα πa.ετ πok6
noρ6λo πoυ η μoiρα
ηt Moυoι- πιo μακριd, απ6 ηv Kooμoγoνiα τoυ Hoι6δoυ μ ην τ&,oη
'"*""η*ri,
απooταoiα. Eiναι αναμφιoβηητo oτι η αvτiληΨη
πoυ 6γει να πρoσωπoπoιεi τξ αφηρημ6νε9 ι4woιεq. Eξακo-
κηg 626ει 6κτoτε υπooτεi μiα ρζucη αλλαγη: oι oρφικoi
πρo-
λoυΘεi βεβαiωg να παραβνει μiα Θεoγoνiα, 6πω9 και εξακo-
ην λ6ρα και τo τραγo6δι παρ6 ην αυλωδiα'
",μo* γoητεiα η6 Moυoικf1c, παρ6' ην oργιαστικη μαyiα
τcpσε:-
λoυΘεi oτo 6τι και oι δικoi ηg Θεoi εiναι τιg περιoo6τερεq
μoriv η
λo- φoρ66 6woιε6, πoυ εκφρ&ζovται με τα oυvηΘιoμενα παλui
η9 Aκ6μα και η μαντικη παiρνει o' αυτo69 περιoo6τερo oμ!ματα. Σην Πυθαγ6ρεια Koομoγoνiα'εξακoλoυΘεi να υ-
γ#o rrαρο εκoτατικ6 2gαρακηρα'
To oτoι1εio τoυ 1oρo6 δεν
υπoδηλriiνει ην π0.ρ1ει μiα εξωτερικη αντιaτoιμα με ην oρφικη 1εραρμκη
λπ6"pγετ, ενrb η εμφιiνιoη
"oυ "ρoγoυδιo6 εικ6vα των Θειilν, αλλιi oι iδιoι oι Θεoi 626oυv πια εξαφανι-
πλ6ov τoυ rδιαiτερα 6λληoυ oτoι1εi'oυ η6 Moυoι_
oΘεi, 626oνταq απλiυg αφηoει μ6νo τα iμιrη τoυg oην Δη-
r.r.",i, η Moυoικ{ δεν εiναι πια μiα' ιiμoρφη ρo1
"υμi}oλη
μιoυργικη Moν&δα κα1σηv Aπειρη Δυιiδα. Mε τo βημα αυ-
ουγκιvηoεων πoυ εvτεiνεται απkirq βοα απ6 ην μιμητικη
"ηg.
τ6, η αρ1αiα MυΘoλoγiα γiνεται αυτoμ&τωq Φιλooοφiα. Kαι
6ρxηoη, αλλ& και μiα επιoτ(μη ηg αρμoνiαq, με ρυΘμ1κ6 y' 6λo πoυ oι μαΘηματικ66 μλ6τε6 ηg ΠυΘαγoρεioυ Aδελ_
*Ι. ffio".ικ6 λ6γo μαζi. Και αυτ6 εiναι απoτ6λεoμα μiαq
πioηg'περιoo6τερo oτoν καΘαρμ6 ηq Ψυχηξ, παρd, oην 6- φ6ητoq αφηνoυν oην iδια ην διαρΘρωoη τoυq να φανε1η
πρωταρ1ικη Θ6oη πoυ δiνoυν oην Moυoικη, εiναι αναμφι-
νωΦ ηq μ τo θεio, περιoo6τερo oην &oκι1oη και ην oβηητo 6τι 61ει πλιξoν βρεΘεi μια εντελrbg ν6α, μiα υψη-
απαλλαγη ηt Ψυχηξ απ6 κ&Θε βiαoμα, παρ& oην 6'κoταoη
λ6τερη μορφη καΘ&ρoεω6, καΘrbq και 6τι η θεωρiα 61ειπια
και ην oργιαoτικξ μανiα.
αvτικαταoτξσει τov η1o. Aκ6μη και η μγιiλη oημαoiα πoυ
τι4 oρφιΦs αιρι6οεη ηταν ε_ 6διναv oι ΠυΘαγ6ρειoι σην ε}κριiτεια και τoν αoκητιομ6 ωg
Η πι6 σημαντικη απ6
τp6πo καΘημριvηζ ζωtq, αφηνει να υπoνoηΘεt oτα oiγoυρα
κεivη των ΠυΘαγoρεiroν, oι oπoioι φαiνεται 6τι πρo'o6Θεοαν
τo τι ακριβrbg'εiδoυq Moυoικη ηΘελαν να χρησιμoπoιoδν, αν
και oριoμνo, on 61, αρκετ&, αηυπτιακ& oτoηεiα oην 6λη

Σελ.16 Lippman H HΘιΚH ANTιΛHΨH THΣ MOYΣιΚHΣ
χρησιμoπoιoιioαν πραγματικιi MoυoιΦ. Γιατi
παρ' 6λoυq
τoυq Θρ6λoυ9 πoυ δημιoυργτ]Θηoαν γυρω απ6 τoυg λεγoβ-
νoυq NεoπυΘαγoρεtoυq, τo πιΘαν6τερo εiναι 6τι oι ΠυΘαγ6-
ρειoι απαρvfΘηoαν λιγo t πoλιi κ6Θε εμπειρiα των
ανΘρωπi-
και
νων αιoΘ(oεων, ακ6μη δε και εkεfη πoυ oυνεπd,γεταl
ην πιo ελιiμoη oυγκtιηoη, και εoτρ&φησαν πρoξ ην ησυ-
1αoτικη εν6ραoη και ην ερευvητικη oκ6ψη.
oι κατoπινoi ''λεγ6μνoι'' ΠυΘαγ6ρει0ι τoυζ oπoioυq
αναφ6ρει o Aριoτoτ€\g (oτo "Mετιi Tα Φυoικ&", 985β κ'ε')
ηoαν αoφαλιb6 μ6νoν μ α θ η μ α τ ι κ o i. oι λεγ6μενoι
α-
κoυσμ α τ ι κ o i εξαφανioΘηoαν χωρξ v' αφfooυν πioω
τoυq παρ& ελ&μoτα iμη, και μ6νo υπoθ6oει6 μπoρo6με να
κ&νoυμε για τoν τp6πo ηq ζωηq τoυq, y' 6λo πoυ τo Θρη-
oκευτικ6 κoιν6βι6 τoυζ, περισο6τερo απ6 6λε9 τη &.λλεq φι-
λoοoφικ6q η πoητικ69 o1oλ6q, εiναι zπΘαv6ν να χρησιμo-
πoιo6oε συσηματικ&. ην Moυoικη, 6πωg ioω6 ην χρησιμo-
πoιo6οαν και τα μεoαιωνικd, μoναoτfρια.'Eτoι κι αλλoιcbg,
τo oτoι1εio ηq Moυoικξq πoυ Θα εt1ε ιiμoη o16oη με ην
Γνrboη κα1 ηy Aρμoνiα, Θα ηταν τιbρα τo καταπραiiντικ6
εκεiνo. Aκ6μη και oι Σειρηνεq πoυ oυμβoλζoυν ην καΘαρ&
ηχητικη μαγεiα ηg Moυoικηg, υπ6ο1oνται στoν oδpoo6α
(iioδ6oouια" M 39-45) ην απ6ικτηoη γνrboεων, κι αυτ6q εi-
ναι 6ναq επιπρ6oθετog λ6γo6 πoυ κανεξ δεν μπoρεivα αντι_
oταΘεi oην 6ξη τoυq. o ανΘρrbπινog λΦoq μπoρεi να
oδνδυαοτεi καλ& με ην λυρα αλλιi 6μ με τoν αυλ6, και o
Aριoτoτ6λη6 ξ6ρει πoλδ καλd τι λ6ει (oτα ''Πoλιτικ&'' τoυ,
234tβ),6ταν εξηγεi ην μγιiλη απooτρoφ{ πoυ αιoΘ&νθηκε
η Θειi ΑΘην6, η Θειi ηg Γνrboεωζ και ηζ Σoφiαg,, για τoν
ταπειν6 αυλ6, επειδη η χρηση τoυ oργ&νoυ αυτoδ δεν πρoo-
θ6τει τiπoτα oην ανΘριbπιrη δι&νoια
o Πλιiτων επioηq, απoδδει μεγ&λη oημαoiα oην
oργιαoτικη xρfιοη ηq Moυoικηζ και πρooπαθεi να ην
εξηγηoει και γα ην γενικεrioει, iυoτε να γivει δυναη μtα
εφαρμoγη ηt σην Παιδε(α. ΦΘιiνει μ&λιopα oτo oημio να
Lippman H HΘlΚH ANTι/\ηΨH THΣ MOYΣιΚHΣ σελ.17
Θεωρεt γεvικιi ην Παlδεiα ωg μiα μoρφ{ καΘαρμori (''Σoφι-
oη6'' 123β και ''N6μoι'',790y - 92ε). Kαι 6πω9 ση μετα-
φυσικη τoυ, 6πoυ η Διαλεκτικf1 αδυνατεi να δdlοει λ6oη, εi-
ναι αvαγκαoβνoq να κραηoει τoν MriΘo, 6τoι και σην
ηθικη τoυ δεν εiναι διατεΘειμιθνoζ να εγκαταλεiψει, o6τε τo
oργιαoτικ6, o6τε τo καταπραδντικ6 oτoι1εio ηg Moυoικf,6.
Aκ6μη και η φfloooφιlαι oυζηηoη -η oπotα εiναι και αυτι]
κατιi βιiΘo6 6να εtδog Moυoικf1q- παiρνει μια απ61ρωση μα-
γεiα6, και o Σωκρ&ηg περιγρ&φεται ωσαν vα ρi1yει 6να μα-
γικ6 π6π}νo oτoν Mιξνωvα και να τoν γoητε6ει (''M6νων'' 80
α). o Πλ&των απoppiιττει φυoικ& τoν αυλ6 oην ''Πoλιτεiα''
τoυ (399 γ - δ) αλλιi η αυoηρ6ητα αυτη -oαφωq υπαγo-
ρευμ6η απ6 κ&πoιoν υψηλ6τερo oκoπ6- μταβιiλλεται oε
Θαυμαoμ6 6ταν, λ6γoυ χ&ρη, o Αλκιβι&δη6 oυγκρiνει τoν
Σωκριiη με τoν Mαροδα, και 6λε9 oι δυνιiμεη ηg Moυ-
oικf6 πdνω oην ανΘριbπιη ψυ1η μouiζoυν μ κατoρΘrb-
ματα πoυ Θα ζηλευε και αυτη η δια η Φιλoooφ[α:
''Aλλ6 tηπωg δεν εioαι αυληηq ; Και πoλιi περισ-
o6τερo θαυμαο'τ69 απ6 6oo εκεiνog. Eκεiνoq 1ρειαζ6ταν 6ρ-
γανα μoυσικα, για να oαγηνε6ει τoυq ανΘρdlπoυξ με ηv δ6-
ναμη πoυ εi1ε oτo oτ6μα τoυ, και τoυg σαγηνε6ει ακ6μη και
τrilρμ o oπoιooδηπoτε παξετ οτoν αυλ6 τoυξ σκoπ06g τoυ.
Γιατt τ'αυληματα τoυ 0λ6μπoυ, oτoν o&τυρo Mαρo6α τ'
απoδiδω. Eκεiνoq τoυ τα δiδαξε. Λoιπ6ν, oι οκoπoi εκεiνoυ,
εiτε καλλιτιξμηq εiν' εκεiνoq πoυ τoυξ παζετ oτoν αυλ6, εiτε
εiναι μiα κoιvτ] αυλητρξ, απ6 μ6νoι τoυg 61oυv ην δ6ναμη
vα φι6ρoυν τoυq ανΘρcbπουg ο'6κoταση και ν'ανακαλ6πτoυν,
επειδη €1oυν Θεiα ην πρo6λευoη, π6ooι ι61oυν μι6oα τoυg
τoν π6Θo ηq Θε6ητoζ και η6 μυoταγωγiα6. Eνcil εo6, oε
τo6τo μ6νoν διαqi6ρειg απ6 εκεiνoν:6τιγωρι4 6ργανα, με γυ-
μν69 τη λ6ξεη, πρoκαλεξ τo iδιo ακριβωg απoτ6λεoμα. E-
μεξ, κιiΘε φoρ& πoυ ακoriμ 6ναν &λλo ν'αναπτ6ooει ιiλ-
λoυg λ6γoυ9, ακ6μη κι αν εivαι πoλ6 καλ66 oμιληηq, μd6
αφfνεq 6λoυ9 μα6 o1εδ6ν, αδιαφ6ρoυq. ΑντιΘ6τωq, 6ταν o'
ακoιiει κανεξ να μιλ&q, η τq oμlλiε6 σoυ να διηγεiται 6να9
 Σελ.18 Lippman H HΘιΚH ANτιΛHΨH THΣ MσYΣιKHΣ
&λλo6, και αζ εiναι τελεiωg αoημαwog, εiτε γυναiκα εfναι
πoυ τ' ακo6ει, ε{τε ιiνδραg, εiτε 6φηβoq, 6λoι βνoυμ εκστα_
τικoi κι αι2gμαλrrτιο μ"θvof '.
"ηω, φfioι, αv δεv κιvδ6vευα vα ΘεωρηΘdl υπερβο-
λικ& μεΘυoβνog, Θα oαg δηγ6μoυν με 6ρκoυ9, τι4 oυγκιv{_
σεξ πoυ 626ω γvωρζει o διoq απ6 τα λξια τoυ και πoυ γvω-
ρζω ακ6μη και o{μρα.'oπoτε τoν ακo6ω, 1oρoπι1δd η καρ_
δui μoυ ζωηρ6τερα απ6 εκεiνoυg πoυ 26oρε6oυν τoν παρ&φo_
ρo 1oρ6 των Koρυβ&ντων και διiκρυα μoυ 6ρ1orπαι απo ην
επiδραoη ηq oμιλiαg τoυ. Παραηρrb δε, πωg και 6}λoι, π6,'
ρα πoλλoi, παΘαiνoυυν τα iδια.'oπoτε ι1κoυγα τoν ΠερικΜα
τoυq ιiλλoυg δεινoιig ρr]τoρε6, ετ5ριoκα πωq μλoδv 6μoρφα,
αλλ6 δεv ειγα πoτ6 αιοθανΘεi ανιiλoγη συγκivηση, oriτε εi2gε
oυrπαρα1Θεtη ψυxη μoυ τ6οo πoλιi, o6τε γ6ψτζε απ6 αγαν&-
1Cτ11ση oην απλη oκ6ψη πωq ευριoκ6μoυν σε κατ6oταoη αν_
δραπ6δoυ. Eνcb, κ&τω απ6 ηv επ{δραoη αυτoιi τoυ Mαρo6_
oυ, πιi1ιπoλλεζ φoρ6q δoκiμαoα αιoθ{ματα παρ6μoια, tboτε
να πιοτ6ψω πωg δεv &ξιξε να ζiο oην Θ6oη πoυ βρioκoμαι.
Kαι αυτιi Σωκρ&η, δεν Θ'αρvηΘεξπωqεiν'αληΘινιi. Nα, και
τioρα ακ6μη αιoΘ&voμαl, πωg αν απoφi.cιξα να δiooω ακρ6_
αoη, δεν Θα μπoρoιioα ν'αντ6ξω. Tα iδια Θα πιiΘαινα. M'εξα-
ναγκιiζει πραγ1ιαπι να παραδε26Θ 6>, 6τι εvrb πρooωπικcb6 61ω
ακ6η πoλ}'εg ελλεtψει6, δεν φρovτζω γw τoν εαυτ6 μoυ,
αλλd, αo1oλo6μαι με των ΑΘηναiων τη υπoΘιθοεη. Bιαiωg
λoιπ6v, σαν να foαν oι Σειρf1νεg, φριiooω τ' αιlτια μoυ και
απoμακρriνoμαι. Eιδε1η, oλ6κληρη ην ζωτ]ν μoυ Θα ξ6δευα
καΘιoβνoq oτo πλευρ6 τoυ β1ρι τα βαΘπ μoυ γεριiματα''
("Συμπ6oιoν-, 2t5B - 16β)
H περιγραφ{ αυη δεi1yει η συγκιvηoιακη δ6vαμη
ηq Moυoικηt και σι)γ?(Ι)6vωq τoν oυνδυαoμ6 ηq μαγεiαg
και ηg γvrbοεωq πoυ εμπερuθ1ει. To απ6oπαομα εivαι ιδιαi-
τερα σημαvτικ6 για τoν πρoσεκτικ6 τρ6πo πoυ υπoγραμ-
μζoνται oι λεπτoβρειεζ των παραβoλrbν. FΙ μανiα τoυ Aλκι_
βuiδoυ, η oπoiα 61ει πρoκληΘεi απ6 τo zπoτ6, Θυμζει ην με-
Lippman Η HΘιΚH ANTI^HΨΗ THΣ MoYΣlΚHΣ oελ'19
θυoτικη παρ6ρμηοη πoυ πρoκαλo6oε η μoυoικξ ηg διovυ-
σιακηζ λατρεiαg.
Ωoτ6oo, oι ελληνικ69 αντιλfψεη για ηv ηθικη δ6-
ναμη ηq Moυoικξg δεν oηρζoνται βαoικ& oτo oργιαoτικ6
και μαγικ6 ηq oτoι1εio, αλλd, σηv πρακτιΦ ηq εφαρμoγη
ωq τ6μrη9 για απoκλειoτικιi παιδαγωγικo66 και κoινωνικoδq
oκoπoriq. Υπαρ1ει" πραγματικ& oτεvτ] o16oη αν6μεoα σε αυ-
τoιig τoυ6 δ6o οκoπo6q : η ηΘuCη αξiα ηg Mουoικf1g δεν
μπoρεi να περιoρισΘεi μ6νo oην o1oλικη Παδεiα, ^lιατi τo
o1oλεio δεν εiναι παρ6. 1ιια μικρoγραφiα, μια η1rb ηζ ζωηg,
και η θι6oη ηq Moυo'ικηt σην Παιδεiα πρ6πε"ι, ν' απτ11εi η
Θ6oη ηg βoα oην oιiγ1ροvη κoινωviα η oην παρελθo6oα
κoινωνiα, η οηv επιΘυμηη κoινων(α. Συγ1ρ6νωq, υπd,ρ1oυν
κoινωνικ6q εκδηλriloεη πoυ ενιb δεν εiναι παρ& καΘαριi
παιδαγωγικ66, παζoυν ωoτ6οo μγ&λo ρ6λo oτoν σχηματι-
oμ6 των 1αρακηρωv και ην γενικη διαμ6ρφωoη των ιδεrbν.
Αλλ&, 6oo κι αν εtiκoλα μπoρoδμε να τξ ξε1ωρi-
σoυμε απ6 τα oργιαoτικ& και μαγικd, τoυg στoιχεiα, oι αξiε6
ηg πρακτικηq μoυoικηg εφαρμηη6 ο'ηρiζoνται κατ& κ&πoι-
oν τρ6πo oη Θρηoκεiα και oην τελετoυPγfo, γιατi η μoυ-
oικη εκτιξλεoη εiναι κατ6 καv6να o βαoικ6q παρ6γων 6λων
των αναμηοτικιbν εoρταoμιbν. oι εoρταoτικ6q εκδηλrboεη
για δοξαoμ6νoυ9 ηρωεg, η για oημαντικ& ιoτoρικ& γεγoν6τα,
εiναι oυoιαoτικ& εκδηλrboεη διδαrcτικ66.'oοoι μτ61oυν o'
αυτ6g, μαΘαiνoυν πoι& εiναι τα ιδεrbδη η6 κοινωνiαg, 6πω9
τα διαμoρφιbνoυν oι &νΘρωπoι και oι πρ&ξειc, τoυg, μαΘαi-
νoυν να μιμoriνται oριoμ6νε6 αρετ69 και oριoμ6νoυg ιiνδρεg
αvωτιiρoυ ηΘoυq. K&θε εορταoτιη εκδηλωoη βαoζεται κυ-
ρiωg oην MoυoΦ. YψηΜg μορφωτικ6q αξiεg εκφρd,ζovται
με τoν λ6γo, ην 6ρxηoη και ην μελωδiα και γivovται βιioη
για ην διαμ6ρφωoη ειδικιbν μoυoικιbν τρ6πων εκφριioεωg -
μελωδκilν καΘoριoβνoυ εiδoυg και riφoυg πoυ 61oυv διαi-
τερo ηΘικ6 1αρακηρα. Και η μoυoικη πoυ χρησιμoπoιεiται
οε τ€τoω6 εκδηλiυoεη 61ει επioηg ην Θεiα επικ6ρωoη γιατi
 Σελ.20 Lippman H HΘιΚH ANTI^HΨH THΣ MoYΣlΚHΣ
τo εoρταoτικ6 γεγoν69 εiναι αρεοτ6 oτoυ6 αθιivατoυ6 Θεo69.
T,ναq μ6λιoτα απ6 6λoυg τoυg Θεo6g, oυvηΘωq εκεiνog πoυ
oυνδ6εται 6μoα με τov εoρταoμ6, μπoρεi να πρotrηΘε6oει
η μλωδiα καt τo κατιiλληλo μoυoικ6 6ψανo. Kαι η μoυ-
oιη αυη πoυ 61ει Θεiα πρo6λευoη, πp6πει να διαηρεiται
και ν'αναδιαμoρφrilνεται.απ6 διαδo1ικo66 oυνΘ6τεξ _ εκτε-
λεoτ6q, κιiΘε φoριi πoυ παρoυσιαζεταιη ευκαιρiα. Aλλ6 και
στoυq ακρoατ6q, η εντ6πωoη πoυ προκαλεi 6ναq τ6τoιog ουν-
δυαoμ6q εivαι πoλιi πι6 ιopρηαπ6 εκεiη πoυ προκαλεi η
κανoνικη μoυοικη. Δεv εdναι ε6κoλo vα κατανoηooυμ 6vαν
τ6τoιo ηθικ6 κ6oμo, 6ταν τoν βλ6πoυμ απ6 την oκoπιιi ηq
καΘαρηg τ€1νηq. Στo 26αρακηριoτικ6 ελληνικ6 περιβιiλλoν,
η Moυoικη απoκτ&, μγαλriτερη δriναμη 266ρη oην κoινωνι-
κη παρd.δooη και τα Θρηoκευτικd, νομιζ6μενα κα1 παiρνει
oυγκεκριβvη μoρφη γιατi κατα βιiθo6 εiναι oυvυφααμ6vη
με τα ιδανικd τoυ κoινωνικoιi oυv6λoυ, 6πωg αυτd καταοτα-
λιiζoυν σε απoφασιστικd, ιoτoρικd, γεγoν6τα πoυ με την σει-
ρd. τoυg θα γivoυv παραδεiγματα για τιt επερ16μνεq γενε69.
H μoυoικη αυτη εtναι μiα παραoτατικ{ τ6μlη του ρυΘμo6 :
MoυoιΦ - Πoiηoη -'oρxηoη. Ση μoυoικη πoυ 61ει ηv πλη-
ρη αυη μoρφη βαoiζovται oι αρ1αiεq ελληνικ6q Θεωρiεg για
ην ηΘικη αξiα ηq Moυοικη6.
Πoλλεq φoρ66, 6πωq εiναι φυoικ6, oι τ6μlεq πoυ 6δι-
δαν ενωμ6νεt ση Moυoικη ην πληρη μoρφη, λεπoυψo6-
oαν καΘεμι6 "1ωptoτ6., α}τ}"a" 6γττ6oo oυ1y6 και πoλ6 λιγci:τε-
ρo απoκλειoτικιi απ' 6oo Θα μπoρo6oαμ να φανταoΘoδμ.
H 6ρxηαη δixωg ην oυνoδεiα ηq Moυoικξg δεν παρoυoiαζε
πoτ6 μγ6λo ενδιαφ6ρoν. Aλλιi και η απoκλειοτικιi, εν6ργαη
Moυoικ{ f1ταν, 6μ μ6νo o1ετικιi δευτερεοoδαηg oημαoiαq
αλλιi και καΘαρ& πρoγραμματικη. 'o,τι αφoρoιioε δε ην
μoρφη, ην μελωδiα η τoν ρυΘμ6 η6, πρoερ16ταν αναμφi-
βoλα απ6 κd,πotαν oπτικη, λεκτΦ η κιιηoιoαιoΘητικη εμ-
πειρια. Απ6 ην 6λλη μερui, τo τραγo6δι και η ομιλiα βρi
σκoνται o'ε oτεvη o16oη oε 6λoυq τoυ6 αρ1αioυg πoλιτι-
oμoιi6,6πω9 ακριβdlg και στξ πρωτ6γoνεq κoινωνiεg. Aκ6μα
Lippman H HΘιKH AΝTιΛHΨH THΣ MOYΣΙΚHΣ oελ'21
και τα ρηματα πoυ εκφρdζoυν τξ δ6o αυτιi6 λεπoυργiεq, εi-
ναι o1εδ6ν o'υνrbvυμα και oυ1v6 yiνεται χpηση τoυ εν6q oη
Θ6oη τoυ &λλoυ, 6τoι πoυ πoλλ6q φoρ6t διαβ&ζoνταq αρ1αiα
κεiμνα δεν μπoρo6με vα καταλ6,βoυμε αν αναφιθρovται σε
oμlλiα η oε τραγo6δι. Η αοd,φεια αυτξ μαq κ&νει να μη μπo-
ρo6με να καθoρiooυμε ην ακριβη φδοη πoλλων αρ1αiων
ελληνικcbν πoημ&των τα oπoiα 6φΘαoαv ωq εμιig δixωq ην
μελωδiα πoυ τα oυν6δευε, παρ6" τo 6τι η ευφωνiα η6
ελληvικηq γλcboοηq, η πoι6ητα τoυ αιoΘηματoq και ιδιαi_
τερα τo μ6,,τpo, δεi1yoυν καθαρ& 6τι πρ6κειται π6τε για πoη-
ματα πoυ απαγγ6λλoνται και π6τεγιπ κανoνικ0 τραγo6δια.
oι περiπλoκεg o16οεη οην δι&ρκεια των μακρcbν
και των βρα16ων εiναι τιξτoεζ πoυ σε oριoμιiνεg περιπτcboειq
απoκλεioυν ηv δυνατ6τητa" αΙεαγ"{ελiαq τoυ πoηματoq,
εκτ69 αv παραβλ6ψoυμε τoν ρυΘμικ6 και μελωδικ6 1αρακτ{-
ρα ηξ μoυoικηg. oι διd,ρκειεq μπoρo6ν να μτρηΘo6ν μ6vo
με ην ακριβη ικαν6ητα χρoνικη6 εlcτιμηoεωq πoυ μαt πα-
ρ61ει o τ6νo6. Στq αρμκ6g ηq μoρφ€g, η πoηστl {ταv καθα-
ρ& μoυoικf1εκδηλωoη. To 6πoq ενoωμdτωνε ηρω'iκ66 ραΨω-
δiεg, τη oπoiεg τραγoυδorioαν με την oυvoδεiα ηg λιiραg και
κιiΘε μ6ρoq τoυ, αναμφιoβt]ητα, κατ& τoν 6να η τov &λλo
τp6πa, τραγoυδι6ταν ακ6μα και στoυg κλαoικorig 1ρ6νoυg.
Τα ελεγειακ6 και τα ιαμβικ& πoηματα &δoνταν επioηg οην
αρd1, τα πpωτα με ην oυνoδεiα τoυ αυλοδ και τα δε6τερα
με ην oυνoδεiα ηq λ6ραq. Η αιολικξ μoνωδiα και η δωρικf1
χoριlcη πoiηoη, δεν 6παψαν πoτ6 να εiναι &oματα. Η 1oρικη
μ&λιoτα πoiηoη περιλαμβ6νει και ην 6ρμoη ωq απαραi-
ητo συστατικ6 ηg.
oι μεταγεv6στερoι ακbνεq δεν ε1oυν τiτtoτε ανdλoγo
με ην ελληνικη μελικη πofηoη πoυ 6φταoε &λλωoτε ωg ε-
μ&g εντελιb6 ακρωηριασβη. Aλλιi και τo Δριiμα, πoυ γεν-
νηΘηκε απ6 ην λατρεiα τoυ Θεoti Διovtiooυ, κατιi ι4να μγ&-
λo βρoq τoυ τραγoυδι6ταν, περιλαμβ&νovταξ μoνωδiεq, 1o-
ρικιi &οματα και 6ρμoη. M6νo με τoν ν6o διΘ6ραμβo τoυ
 Σελ.22 Lippman H HΘιΚH ANTLΛHΨH THΣ MOYΣιΚHΣ
TιμoΘ6oυ και τoυ Φρυvi1oυ η Moυoικη oδηγηθηκε ση μoι_
ραiα oριoτικ{ ηg διαiρεοη πoυ ην 6κανε να 1ιioει yια παν-
τα ην εv6ητ6 ηg. Ωoτ6oo, o πληρη6 oυνδυαoμ6q πoηoε-
ωg, μελωδiαg και oρ1ηoεωg, ηταν 6γι' απ}"ωc, η ιδανικη μoρ-
φη Moυoικηg αλλιi επioη6 {αι η επικρατ6oτερη, και αυτ6
πp6πεινατo 61oυμεπ&ντα υπ'6ψιν μαgκd,Θε φoρ&πoυ κ&-
νoυμε λ6γo για ελληνικη Moυoικη και ελληvικη Πoiηοη.
Δεν Θα καταλd,βoυμ 6μω9 πoτ6 την βαΘδτερη α16oη των
διαφ6ρων μoυoικcbν τεμων αν δεν ουνειδητoπoηooυμ 6τι
o δια1ωριoμ66 τoυ6 εiναι περιoo6τερo επιφανειακ6c, παp0"
oυoιαoτικ6q. Θα υlηρξαν αoφαλcbq περιπτcboεη 6πoυ η εκ-
τ6λεoη ηταν κ&τι μεταξιi oμιλiαg και d,oματoq, 6να εiδog τo-
νιoβηq απαyγε}νια9 η ρυΘμικo6 λ6γoυ, δεδoβνoυ 6τι η ελ-
ληrΦ γλιbooα ηταν καταπληκτικ& ε6πλαoη και εriρυΘμη,
και δεν μπoρo6oε να 1&oει πoτ6 ην 6μφυη oε αυτηv μoυσι_
κ6ητα ην oπoiα η6 1ιiρζαν oι αυoηρ&, καΘoριoμιiνεg
διd,ρκεεg μακρcilν και βρα1ι6ων.
Tα τελευταiα 1ρ6νια, πa'pα πo}"lνot επε1εiρηoαν να
παραβd,λoυν ην Xoριη Πoiηoη με τo ψηφιδωτ6 : oι ελ}η-
νικ€g oυλλαβ69 παρoμoιιiζoνται με αναλλoiωτεq π6τρινεq
Ψηφιδεq πoυ τoπoΘετo6νται η μιd, κoντd, oην d,λλη'oε πεpi-
πλoκεg αλληλoδιαδo16q μηκoυg. Eντελcbq αwiΘεη εiναι η
καταoκευη η9 Πoηοεω6, γιατi δημιoυργεiται απ6 τo φωτo_
oτ6φανo τoυ αιoΘηματoq και ηξ φαντασiαq που περιβ&λλει
τιg λ6ξεη : τo απoτ6λεoμα εδcb εiναι 6να 6πιαoτo παιγviδι εν-
voubν, τo oπoio βαoζεται oε τoνιoβνεq αι1βg μ6oα o' 6να
πλαioιo oμματιoμ6νo απ6 σιωπη και η1o. Αν η ελληνιη
Πoiηoη διαΘ6τει περιoo6τερo 6γκo αυτ6 εiVαι γιατi αv{κει
oε μiα λoγoτε1vtα η oπoiα, και μτ& ην εμφ&νιoη τoυ πεζo6
λ6γoυ εt1ε πρooριoβ ν'απαγγ6λλεται, ν'ακo6γεται και μ6νo
oε oπ&νιεg περιππωoειη να διαβ6ζεται' Eπioηg, κιiΘε η1o6 6-
τΕρετεε να ουνoδε6εται απ6 μια χαρακηριοτικη 1ειρoνoμiα
και κd,Θε μλωδiα αvτικαΘρεrπζ6ταν oε μiα κiηoη τoυ αν-
Θρωπiνoυ ocbματog. Η iδια η λ6ξη "χoρ6ξ" oημαινε κυκλΦ
6ρxηoη με oυνoδεtα αoμ&των, και η συγκεκριμεη φ6ση ηζ
Lippman H HΘΙΚH ANTιΛHΨH THΣ MoΥΣιΚHΣ oελ.23
ελληνικηq Moυoικdg γtνεται φανερη ακ6μη και oτη Θεμε-
λιcbδεη μoν&δεg ρυΘμo6, πoυ δεν εiναι αφηρηβνε6 δuiρ-
κεεq δεδoβνoυ μηκoυq, αλλ& καΘoριoβνoι π6δεq και oυλ-
λαβ69. Aλλιi πoλ;ιl πι6 βαοικ6 oτoι1εio κα1 απο ην κivηoη
τoυ oιbματog εiναι o λ6γog. Eλληνικη μoυoικf, dξια τoυ oν6-
ματ6q η6, δεν νoεiται χωρξ ην πρoiiπ6Θεoη τoυ
λ6γoυ'
Moυoικη δi1ωq ληo Θεωρεiται κατcbτερo εiδoq και 6ταν πα-
ρoυoιdζεται αpη μ6νo με 6ψανα oνομ&ζεται σ'τrΜq
(πoυ δεν διαφ6ρει απ6 η 1ειρωνακτικη απαo16ληoη
''"6wη,
μια και ηg λεiπει τo oτoι1εio ηq μιμηoεωq), ενril o 6ρoq
ioMoυoικη" (δηλαδη απαo16ληoη με τιξ Moιioεg) 61ει πoλ6
ανcbτερo ν6ημα και oημαiνεi η μoυoικf1 πoυ oυνoδεriεται
ατι6 &oμα. Eiναι αναμφιo'βηητo 6τι o oυνδυαoμ69
κατα-
μλωδiαq, λ6γoυ και κιvηοεωq δημιoδργηοε μiα τ61y'η
πληκτικηg ακριβεtαq, κατd, περιoο6τερo μ&λιoτα λ6γo επειδη
o oυνδετικ66 κρiκo6, δηλαδη o ρυΘμ69, υηρξε κoιv6q και
oτα τρiα αυτ& oυoτατικ&. Δεν τ]ταv oυνδυαομ6q τριrbν δια_
φoρετικrbν oτoι1εiων oε περiπλoκη συνεργαoiα,
αλλd, μiα
και μ6η ρυΘμΦ 6κφραoη, πoυ απετιξλεσε και τo τπ6 βαoι-
κ6 oυoτατικ6 η6 Eλληvικfq Moυoικη6. 06τε 6μω9 και o
ρυΘμ69 ηταν 6να πoλυ6ρoφo oικoδ6μημα, 6πωq
o ρυΘμ66
μiα6 μελωδiαg τoυ δεκ6τoυ oγδ6oυ η τoυ δεκ6τoυ ενdτoυ
αιιbνog, 6πoυ η ηχητικη γραμμη ξε1ιbριζε π&νω o'6να υπ6-
βαΘρo πoυ μ6λι5 ακoυγ6ταν και πoυ ειxε μΙπpo.Η
εν6ητα
τoυ ελληνικo6 ρυΘμo6 γιv6ταν ακ6μα περιoo6τερo oτ6ρεη
με ην oμαδικη 6ρxηoη και τo oμαδικ6 τραγoιiδι.'Eτoι η
Eλ-
ληνι'cη MoυoΦ μπoρεt να oυγκριΘεi oε απ6λυτo βαθμ6 μ
ην Eλληνικη Αρ1πεκτoνιΦ και ΓλυτπιΦ, γιατi εqε κι αυη
6vαν αυo'ηρ& καθoριοβνo υλικ6 1αρακηρα.
o μι1ητικ6q 26αρακηραg ηζ Moυoικηg, η εν6ητιi
τrlζ, τo oυγκεκριμ6νo ηξ περιε16μενo, καt τo ηΘικ6 oτoι-
1εio πoυ περικλεiει, εiναι 6λα oτεvιi oυvυφαoμ^6να,
και μ6νo
6ταν αντιληφΘo6μ τι4 o16odη 6λων αυτrilν των παραγ6ντωv
Θα καταvoησoψJtιε oε β&Θog ην μoυoικη ηΘΦ ηg αρ1αι6η-
τog. Αν π6ρoυμ για παρ&δειγμα 6τι o βαoικ6g oκoπ69 ηg
 Σελ.24 Lippman H HΘlΚH ANTLΛHΨH THΣ M1YΣιΚHΣ
Moυoικf6 εiναι να δημιoυργηoει μiα εικ6να, τ6τε καταλα-
βαivoυμ 6τι η μελωδtα δεν πρ6πετ να 1ωρζεται απ6 τoν
}ν6γo,γιατi ι6τοι η μιμητικη ηq ικαν6ητα μιcΙlνεται και η ει-
κ6να γiνεται α6ριoη. Η ικαv6ητα επioηg ηq Moυoικηg να
επηρειiζει και vα διαπλιiΘει-1αραlcτηρεg, εξηγεiται απ6 ην
δυνατ6ητα πoυ ι41ει να μιμεiται την Aρετι{.'Eτoι, μ ην
μιμητιιαl αυτη διαδικαofα δημιoυ ργειται μiα γ6φυρα αν6με-
σα ση oυγκεκριμι6η φ6ση η6 Moυoικηq και στα ηθικιi ηq
απoτελ6oματα, και εξηγεiται πrbg τo δε6τερo τηγ&ζει απ6 τo
πρci:τo.
'oλοq αυτ66 o κ6κλo6 των εwouilν δεν εiναι τ6oo πε-
ριoριoτικ6q για ην Τ6μη 6oo Θα μπoρoιioε κανεξ να υπo-
θιioει γιατi η ελληνιη αντiληψη τηg Mιμηoεω6 περιλαμ-
βιiνει ηv γενucrl 6woια ηg διαπλαoτικηg ικαν6ητo6 αυηq
καΘαυηq και επioηg ηg ουνΘ6oεω9 η αναπαραοτ&οεω6 των
φαwoβνων, δi1ω6 αναφoρ& o'6να oυγκεκριβνo πρ6τυπo.
Aλλ6 και αν ακ6μη πρooπαΘηooυμε να πdρoυμε τoν 6ρo
"Miμηoιq" oη oτεvη 6woια τηq μιητικξq πρ6ξεω9, εiναι
φανερ6 6τι τo πρo6 μt1ηoιν αvτικεiμενo μπoρεi να πoικfiει
και να εiναι η τcpαΥμσ. oρατ6, { κ&πoιo πρ6οωπο, η ιδ6α ακ6-
μτι ηξ AρεΦg και 6μ μiα απ6 τη εκδηλcboεξ τ1ξ: H μiη-
oη εν66 πρoorirπoυ με τα μι6oα τηg Moυο,ικηq εiναι φυoικ&
πoλ6 διαφoρετικη απ6 ην μiμηση ηg oμιλiαg και ηg συμ-
περιφoρ&g εν6q πρoorbπoυ με τα μ6oα τoυ 6oματoζ και ηζ
κιvηoεωq, ιδιαιτ6ρω9 δε 6ταv πρ6κειται για μtμηoη πρoorb-
πoυ σε δραματικ6 6ργo. }Ι μιμηση αυτη εtναι τ6oo oυγκεκρι-
βvη 6oo oυγκεκριμ6η εiναι και η μiμηση πoυ γiνεται oη
Zωγραφικη η oην Γλυπικη, αν 6γt μd,λιoτα περιoo6τερo.
Ωoτ6oo, η Eλληνικη Moυoικη δεν πρooπ6Θηoε να μιμηθεt
κυρiωg τα εξωτερικιi 1αρακηριoτικ6, 6oo να απoδrboει ην
ιδιooυγκραoiα και ην Ψυχικη δlαθεoη, πραytια.πoυ κυρiω6
εξ6φραoε με ηv 6μμετρη απαγγε}νια και τoν η1o. Α}λ6
καΘrirq, σιγ6 - cτγa",0.ργιcε να δημιoυργειται η o6νΘεoη
ηq
Θεωρiαg ηq Moυoικ{t με ην μεταφυoικη ηq qρμoνiα6,
η
Moυoικξ μ6η απ' 6λε9 τι6 T6μεq ειη(ε τo πρoν6μoιo vα μι-
Lippman H HΘιΚH ANTι^HΨH THΣ MoYΣlΚΗΣ oελ-25
μiται η Θεiα και ιδανικη τ6'ξ1.'Ετoτ, η Moυοικη, 6πωq λ6ει
o Πλ&των oτoν "Tiμαιo" (80 α - β), εiναι ικανη να oδηγηoει
τoν ιiνΘρωπo σην Αρεη και ην Γνcboη. Η Moυoικη oε
αυτ6ν τoν πλατωνικ6 διιiλoγo Θεωρεfται καθαρ& τoνΦ τ6-
μη και η μεγαλriτερη οπoυδαι6ηt ηζ εiναι 6τι μπoρεi αυη
ν' αντικρτoπτρζει αφηρημ6νεq αξiεq νoητικηq αρμoνiαq. Η
περιoριoμ6vη ηt μιμητικη ικαν6ητα, 6ταν δεν υπ&ρ1ει λ6-
γos και κivηοη, πα6ει vα 6γε'ι" πια ενδιαφ6ρoν. Χ&ρη, ωq 6να
οημεio o'ην πoλυμoρφiα ηq μoυoικf16 μιμηoεωg, οι ηΘικ6q
6ψεη Φq Moυoικη6 61oυν πoλ6 εκτεταβνo oρζoντα πoυ
κυμαivεται απ6 ην Θεραπευτικ{ ωq τoν εrn1ρεαoμ6 τoυ
αιotf1ματoq, απ6 τo δtδαγμα και τo παρ&δειγμα τoυ λ6γoυ
πoυ &δεται 6ωq ην αλλαγη τηg συμπεριφoριig και τoυ χαρα-
κΦρoζ. Kατ& ην δι&ρκεια ηg βαΘμιαiαt μεταστρoφηg των
Eλληνικcbν Ιδεωδcbν απ6 τo oωματικ6 στo πνευματικ6, απ6
τoν f1ρωα πoλεμιoη oτoν φιλ6ooφo και τoν ρητoρα, η Πo[_
ηση και η Moυοικf1 εξακoλo6Θησαν να κατι61oυν oημαντικη
Θ6oη, τ6oo oην επioημη Παιδεiα, 6οo και oε δι&φoρεq μoρ-
φωτικ69 εκδηλcboει6 ηg καΘημρινηg ζωfq. H πoκλiα των
ηΘικcΙ>ν ικαvoτr{των η6 Moυoικηq, 6κανε ην τ61η αυη
κατ6λληλη για κ&,θε oκoπ6. Aκ6μα και 6ταν 1ιitηκε τo στoι-
1εio ηg μιμηoεω6, η μoυοικη μ6ρφωση εξακoλo6Θησε ν'α_
πoτελεi βαoικ6 κρπf1ριo τoυ αριστoκρατικo6 ηΘoυ6. Απ6
τoυξ o}ηρικo69 φ6νoυq 6ω6 ην ευρωπαΤκη Aναγ6vηoη, η
μoυoικη, τo 6.oμα και η 6ρχηoη υzηρξαν τ'απαραiτητα
εφ6δια τoυ ιππ6η και τoυ αυλικoιi και απoτελo6o'αν βαoικ6
oτoι1εio τoυ αριστoκρατικori τρ6πoυ ζωηq. To τυπικ6 ηq
λατρεiαg στoυξ ηρωiκo6q καιρoδq, 6πωq τoυλ&.1ιoτoν τo πε-
ριγριiφει o'oμηρoq, περflαμβ&νει Θρηoκευτικ& ιioματα και
oρ1ηoεη πoυ εlcτελofντo oμαδικ&, 'αλλιi επioηq και oτα &o-
ματα και τι6 oρ1ηoεη πoυ τραγoυδο6oαν η 16ρευαν oι 6ν-
Θρωπoι για απλf1 ψυ1αγωγiα, βρtoκoυμ υψηλ6g ηΘικ6q αξi_
εq, ιδιαiτερα 6ταν πρ6κειται γιΙt ην εξ6μvηοη μγ6λωv πo-
λεμικrbν κατoρΘωμ&των. Η. μεγαλ6τερη ευ1αρioηoη τoυ
Αμλλ6ω9 ηταy vα τραγoυδ6 τ6τoια ακριβrbg κατoρΘcilματα
πoυ η ηΘικξ τoυq επιρρoη ηταν αναμφιoβiηη. Ξ6ρoυμε
 Σελ.26 Lippman H HΘιΚH ANTιΛHΨH THΣ MoΥΣlΚHΣ
επioη6 6τι oτoυg εlπκηδειoυg αγιbνεq 6παζαν ειδικ{ μoυ_
oικf1, πoυ φαiνεται πω6 ηταv κ6τι αv&μoα oτo ηρωiκ6 6πoc,
και τoν θρηoκευτικ6 παι&να. Η περιγραφt oην "Ιλιd,δα"
των διδακτικrbν μεΘ6δων πoυ χρησιμoπoιorioαν oι παιδαγω-
γoi Xεiρων και Φoiνζ, oυμπληριilνoυν ην εικ6να. Η ανα-
τρoφη βαoζ6ταν oτην εκμ&θηοη αoμ&τωv, τρ6πων oρ1η-
σεω6 και παζtματog λ6ραq, πρoo6ντων απαραiτητωv στξ
αυλ69 των βαoιλ6ων και oτιg ηρωTκ6qπp&ξειr' πoυ εν6πvεαν
τα μεγ&λα πρ6τυπα τoυ παρελΘ6ντoq . H δ6ξα πoυ απoκτ&ται
με ην ανδρεiα εiναι η κεντρικξ ιδ6α oη ζωη των oμηρικcbv
ηρ<bων, και η "Ιλι&δα" με ην "oδfooεια", 6πoυ εκτiΘεται
oε 6λo ηξ τo π}'ατoq αυη ακριβcb6 η ιδ6α, απετ6λεoαv για
πoλλo66 αιrbνεq τα Θεβλια αυτo6 πoυ μωρiζoυμε ωg Eλ-
ληνΦ Παιδεiα. Tα γεγoν6τα μ&λιoτα πoυ περιγρd,φovται
στoυ6 oτi1oυq ηg ''Ιλι&δoq" ανd,γoνται σε πρoγεν6oτερη
επoγfi, τtpΦΙLσ" πoυ δεi1yει καθαρd ην αδιατ6ρακη oυν6-
χε1Ιι τηζ Παραδ6oεωq.
'oπωq
μ6oα oτo'Επog oυναντd κανεξ ην περιγραφη
ηρωTκrbν αομ&των πoυ ακoιiγoνταν κατ6 η δι&ρκεια τωv
ουμπoοiων, ιξτoι και αυτ6 τo iδιo τo'Eπoq τραγoυδι6ταv και
γιv6ταν τo &ριoτo παρd,δειγμα πoυ εν6rnlεε και δεμβρφωνε
απ6 π}'ευpαξ ηΘιη€ τξ κατoπιν6q γενε69. Αλλιi και η δ6ξα
που φαιν6ταv να επιδuilκει o ηρωg, εi1ε κι αυτf1 μoυoικ6 1α-
ρακτηρα, γιατi ηταv βoα απ6 ην Moυoικf1 και ην Πoiηoη
πoυ τo κατ6ρΘωμd τoυ Θα 6μεvε αΘ&νατo. Π&νω o'αυτ6
o'Ιλιαδα" τoυ oμηρoυ
ακριβrbg, η μ69 πρooφ6ρει π&μπoλλα
παραδεξματα, παραμ6νoνταg φυσ1κα π&ντα η iδια τo τ.cι-
ρ6δειγμα των παραδειγμd,των.'Eτσι, στoν oμrtρικ6 K6oμo, η
πιo υ1ηλη απooτoλη ηq Moυoικξζ και ηg Πoηoεωq ηταν
τo να κατoρθrbooυν ν'απαΘανατiooυν τoν ηρωα και να δη-
μιουργηooυν 6να ηΘικ6 πρ6τιlπo για 6λoυq τoυ6 &λλoυg. M'
αυτ6ν ακριβrbq τoν τρ6πo, 6να ηρωTκ6 κατ6ρΘωμα τoυ πα-
ρελΘ6vτo6, μετατρεπ6ταv oε πριiξη ιδαvικη η oπoiα ξυπvo6-
σε στoυζ νειbτερoυ6 τo πvεtiμα ηq αμiλληg και τoυg 6καvε
να επιΘυμoδv να μιηΘoriν η και να ξεπερiooυν ακ6μη 6οα
Lippman H HΘιKH ANTΙΛHΨH THΣ MoΥΣιΚHΣ oελ.27
πραγματoπoiηoαν oι πρoηγo6μενoi τoυq oτo πεδio τηg μ6-
χηζ.
Αυτ6 τo oαφ69 ηΘικ6 περιε16μvo των oμηρικrbν
Eπ<bν υιoΘεηΘηκε καt τροπoπoηΘηκε απ6 την κατoπιvt Eλ-
λην.*η Πoηοη, και τα ιδειbδη πoυ εξ6φραζε η τελευταiα δεν
6παψαν τoτξ, ν'απoτελo6ν ηγ6q εμzεvειiοεωq. Συγ1ρ6νω9,
υιoΘεηΘηκε και μiα διδακτικη τ&oη με πρoτρεrπικ6 και
oυμβoυλευτικ6 1αρακτηρα, η oπoiα oυνεδ6Θη με η συvη-
Θεια ν'απευΘ6νεται 6μoα τo πoiημα o'6vα πoλ6 συγκεκρι-
βνo πρ6oωπo.'Eνα απ6 τα πιo χαρα1(τηριoτικ& πoητικd εt-
δη ηταν η απαρiΘμηoη γvωμικrbν και απoφΘεγμ&των. Aλλd,
τo oπoυδαι6τερo απ'6λα ηταν η oυνε1η5 απαο16ληoη ηq
Πoηoεω6 με ην αρεΦ και τα υψηλ& ιδειbδη, με ην
πρooπιiΘεια να εκφρ&oει αυτf1 τη 6ψιoτε9 αξiε9 6μ μ6νoν
τoυ πoιητoιi αλλ6 και τoυ 7τvευματικor5 κ6ομoυ τoυ. Πoλλ6q
φoρ6ξ τo απoτ6λεoμα 6παιρνε η μoρφη εν66 υπερλεrπo-
μερo6q κci:δικog συμπεριφoριiq. To "ΕμΥα και Ηβραι" τoυ
Ηoι6δoυ, αντιπρoσωπεriει μiα παλαι6τερη μταμ6ρφωoη τoυ
'Eπoυq, 6πoυ η μoρφη τoυ καταληγει καΘαρ& διδαlcτικfl και
τo περιε16μεν6 του αφoρ& τη ιiρετ6q ηg εργαoiαq και ηt
Δικαιooriηg, αξiεζ 6γι πια ηg oλιγιiριΘtrηq αριoτoκρατiα6
αλλ& τoυ απλori Boιωτoti πoυ ζorioε απ6 ην καλλιεργεια ηq
γηq τoυ.
Kαι oτo φιλoooφικ6 6μωq'Eπo6, βαoικ6 oτoι1εio γi-
vεται πιb, μiα πoλ6 oυγκεκριμιivη ηΘικι{ πρ6ταaη, που εδιb
6μωg φαtvεται να oυνδ6εται επιπχξ,oν και με η μεταφυquο'1
αληΘεια. oλoκλ;r1ρη αυη ην εκπληκτικη πoητικη παρ6δo-
oη εiναι τΕoυ ετcLxετPo6v να ξαναζωνταν6ψoυν o Πλ&των και
o Σωκριiηg, oι oπoioι, εξετιiζoνταg κρπικιi ην φ6οη η6 A-
ρετι{q, αναΘεωρo6ν μ ηβΘoδo ηq Λoγικηq 6λα τα ειδικd,
ιδεrbδη των πoητcbν. Ωoτ6oo, oην ηΘικη επιρρoη πoυ
αoκo6oε η Πoiηoη μ τα νoηματ6 ηg, πp6ιτει μdλλoν να
πρooΘ6ooυμε lCαιην oiγoυρη ικαν6τητd, τηg να πρoβιiλλει
τιηαξiεqπoυ εvυπdρχoυν σε μiα κατ&oταση και 6μ μ6νo β-
 Σελ'28 Lippman H ΗΘιΚH ANT\ΛHΨH THΣ M)YΣιΚHΣ
σα στα iδια τα λ6για.'Eτoι, η δημ6oια εκτ6λεoη ηg ΠoΦ-
σεωg απoκτιi μεγαλfτερη oημαoiα και φυoικ& μγαλ6τερη
ηΘικη επιρρoη.
Η Eλεγειακη Πoiηη τoυ Τυρταioυ 6δειξε μια ση_
μαvτικη μταβoλη oτo ιδεcbδεq τoυ ηρωToμoti πoυ ταiριαζε
oτoν Σπαρτι6τη πoλεμιoη τoυ εβδ6μoυ πρo1ριoτιαvικori
αιcbνoq. KιiΘε πoλεμιoη6 πλ6ov μπoρεi οτo πεδio ηs μ&χηg
να γiνει ηρωq, 6μ μ6νo o 6vαq, o 6'ωq τ6τε ξε1ωριoτ66 πoυ
διακριν6ταν oε μiα μovαδικη βμ, α}νλrt 6λoι 6ooι 6ρ1oνταν
να πρooφ6ρoυν τξ oτρατιωτικ69 υπτ1ρεoiε9 τoυg oτoν κoιν6
oκoπ6. Στo εξη6, η δ6ξα ηq π6λεω9 υπooκελζει ηv πρo-
oωπικη δ6ξα τoυ εξ61oντoq πoλεμιoτoδ. Συγ1:6νωζ, 1 βoυ_
oικi τoυ αυλo6 και τo πoλεμικ6 Eμβαηριo εvoωματcbΘηoαν
ση στρατιωτιΦ Moυoικ{, ενcb η χρηση η6 Moυoικηq
στoυξ γυμνικoδq και αΘλητικoιig αγcbνig 6δινε oτoυ6 ν6oυ5
ην ευκαιρiα να κερδiooυv εκεivη η ν€oυ τιiπoυ πρooωπικη
δ6ξα πoυ δεν τoυ6 πρ6oφερε πια τo πεδfo ηg μ0'mζ,η, τoυ-
λιi1ι<iτoν, τoυg ι6δινε ην ευκαιρiα να oυνδυ&ooυν ην πρo-
oωπικη τoυ6 δ6ξα με ην δ6ξα η6 π6}"εchc, τoυ6. Αλλιi τo
oπoυδαι6τερo ηταν 6τι oι μoυoικ69 τε7'ετ6c, και ot εoρτ6q
oυν6vωναν τηv π6λη oε μiα κoιvη, oυλλoγιη πραγματικ&
θρηoκευτικ] εμπειρiα.
Mε τoν Aλκμd,να, πρoζ τo τ6λo6 τoυ εβδ6μoυ αιιb-
νoξ, 1'l XoρΦ Πoiηoη 6γιvε η πιo χαρακτηριoτικη μoυoικη
6κφραoη ηq ηg Σπιiρηg. Ωoτ6oo, 6πω9 η Eλεγεiα,
π6λεωq
η oπoiα εi1ε γεvηΘεi oην Ιωviα αλλιi με τoν Τυρταio, τoν
Θ6oγνι και τov Σ6λωvα απλcbΘηκε αργ6τερα σην ηπειρω-
τικη Eλλιiδα, η δωρικη oμαδικη Πoiηoη δεν περιoρioΘηκε
μ6νo εντ69 τωv oρfcυv τηg Λακωviα6 αλλιi μτεzηδηoε πoλ6
o6ντoμα oηv Σικελtα, τη Boιωτiα, ην Ιωνiα και ην ΑΘηνα.
AντiΘετα 6μωg απ6 ην Eλεγεiα πoυ χρησιμoπoιo6oε τo
γνωμικ6, τoν μtiΘo, ην o&τυρα και ην λoιδoρiα, η XoρΦ
Πoiηο'η δiδαoκε κυρiω6 ην συμμετo2gι,i. oι oπαρτιατικ6q
εoρτ69 6διναν ην ευκαιρiα για ην oυμμετo1η τoυ λαo6 oε
Lippman H HΘιKH ANTιΛHΨH THΣ MOYΣιΚHΣ σελ.29
μiα πληΘcilρα αoμ&των και oρ1ηoεων, σε μiα πληΘrbρα απ6
εκδηλcboεη αφωρωβνεq oε δι6φoρoυ9 Θεoδ6, εκδηλcboειq
πoυ περωλιiμβαναν μγαλoπρεπεξ επioημq παρελιioεη
(πoμπ69) και ι1φΘαναν 6ω9 ην ειρωνiα, η 1λε6η και τo
oκioμμα. H oυμμτoxη oη Xoρι'cη Πoiηoη oημαινε και
ταυτ61ρovη ουμμτo1η oε μiα oριoβvη παριiδooη, κι αυτ6
δεν fταν κιiτι πoυ μπoρoιioε να μiνει 1ωρξ oημαντικ& ηθι-
κ& απoτελ6σματα. 'E1ovτα6 τq ρζεζ τoυ στo 'Επog, o 'Eπαι-
νoζ (η Αivoq), με ην καΘαριi ΘρηοκευτικοκoινωνΦ απo-
oτoλη τoυ, 6καμε τoν 1αρακτηρα ηg Xoρικξq Πoηoεω6
καΘαρd. υμvητικ6. o Aiνo6, τov oπoio 1ρηoιμoπoιor5oαν
στoυξ επιμημ6oυνoυ6 λ6γoυt και στξ πατριωτικ6q πρoτρo-
π69, ειγε ην τιioη να περιβιiλλει κ6Θε κoινωvΦ και ηΘικη
αξiα. To 6τι ηταν τ6oo πλατ6 τo Θι6μα φαiνεται καθαριi απ6
τoν ελληνιoτικ6 δια1ωριoμ6 ηq Mελικηg Πoηoεωg oε τρεig
τriπoυq Eπαiνoυ, των oπoiων μ6νo τo αντικεiμενo ηταν δια-
φoρετικ6 : Θεoi, Θεoi και 6νθρωπoι, &νΘρωπoι. Aπ6 τα μ€oα
τoυ 6κτoυ πρoχριστιανικo6 ακbνot, η σπαρτιατιΦ αγωγη
6λαβε ην μoρφη πoυ €μελλε να γiνει τ6oo γvωοη και να
επηρε&oει αργ6τερα τ6oo πoλδ.'Eγινε λιγιilτερo πvευματικη,
περιoo6τερo oτρατιοrτικξ και €'ντονα oυνη ρητικη. Ση μαντι-
Φ για ην κατoπιv{ Ιoτoρiα των μoυoικcbν επιρρocbν εiναι η
oτρατιωτικι] 1ρηoιμoπoiηστl ηξ Moυoικ{g εξαιτfαg τoυ
παρoρμητικoi ηζ 26αραrcηρog, καθrbq και η κωδικoπoξoη
η6 Θεματoλoγiαg πoυ απoτελoδoε τov Θεματoφ6λακα των
κowωνικιirν και στρατιωτικcbν αξιrbν ηq Παραδ6oεωq.
ΑντιΘ6τωq πρoξ ην oμαδικη νooτρoπiα ηg Σπ&ρ_
τ1ζ, o Eλληνικ65 Πoλπιoμ6q &λλων περιo26rirν δεηρηοε
πoλfui απ6 τα ατoμιoτικd, πp6τυπα παλαιoτ6ρων καιρiυν. oι
γvωμικ6g ελεγεiεg τoυ Θε6γvιδog, λ6γoυ γ&pιν, oι oπoiε6
&δoνταv οτα oυμπ6oια, εiγαν ωq Θ6μα τoυq τξ ηΘικ6q αρ169
εν6q αριoτoκρατικo6 τρ6πoυ ζωηq. Aκ6μα και θωq τα'xρ6ντα
τoυ Πλ&τωνog η αγωγη δεν βαoζ6ταν τ6oo πoλri oην o1o-
λικf1 εκπαiδευoη 6oo στξ ατoμικ69 και διαπρooωπικ6q aγt-
σεξ, σην αγ&fη αν&μoα oτoν δδ&οκαλo και τoν μαΘητη,
 Σελ'30 Lippman H HΘιΚH ANTιΛHΨH THΣ MOYΣιΚHΣ
πoυ ηταν τo βαoικ6αiημα ηg φιλoooφικηq ακαδημiαg αλλιi
και ηξ ιδιωτικξq δδαoκαλiαq. Σε αυτ6 ι6γκειται η τεριioτια
δδναμη ηζ και η κoλoooιαiα ηg επiδραoη oην Ιoτoρiα ηg
Παιδεiαq. Aντi να ε[ναι μiα o26ετικη και επιφανειακη υπ6-
Θεoη μταδ6oεωq γvcboεων, απoτελo6οε τoυναντioν μiα βα-
Θ6τερη ηΘικf1 πρooπ&Θαα για ην καλλιiργεια και ην δη-
μιoυργiα 1αρακτηρων' για ην δuiπλαoη oλoκξρoυ τoυ αν-
Θρcbπoυ oυμφrbνωq πρog ι6να oριoμ6vo ιδειilδεq ζωη6. Σε 6να
τ6τoιo πλαioιo η oημαoiα η6 Moυoικηg γivεται πoλ6 πι6 ειi-
κoλα κατανoηη. Πρiν τα o26oλεiα γiνoυν δημ6oια, υzηρ21αν
για πoλλo69 αιcbνεq εκλεκτ6q oμιiδεq ατ6μων, 6πoυ κιiΘε μα-
θηη6 oυvδε6ταν μ ιδιαiτερoυ6 δεoμorig πρoq τoν διδd,oκα-
λ6 τoυ. Η Moυoικη εi1ε ην Θ6oη ηq βoα oε μiα κoινωνiα
αριστoκρατικri και αμεριμvη. Αλλ& πι6 oημαντικ6q ηταν o
ρ6λo6 ηζ στιq τελετoυργικ66 εκδηλciloεξ πoυ περελd,μβα-
ναν ην παμπ&λαια εν6ητα Moυοικηq και Γνrboεωξ, i πιo
εδικ6, Moυoιdg και Σoφiαg (η oπoiα εμπεριΕγετ ιξvα εντ6-
νωg ηΘικ6 oτoι1εio).
oι φflo<loφικ6q oπoυδ6g ηoαv αφιερωμνεg σην
Moυoικη, μπoρoδoαμ επioη6 να πoδμ, oην καλλι6ρ-
f1, Θα
γεια τoυ πvε6ματoq. Στι6 διιiφoρεq δραoηρι6ητε9 ηt Πυ-
Θαγoρεioυ Αδελφ6ητoq, η Moυoικη δεν απoκλεiεf,αι να πα-
ρoυoiαζε 6λη ην πoικιλiα των ηΘικcbν η6 δυνατoητων' oι
οπoiεq πoλλεg φoρ6ζ δεν εi1αν o6τε τoν ελιi26ιoτo μιμητικ6
1αρακηρα. Η Moυoικη ηταν oτoι1εio ηg λατρεtαg, μiα Θε-
ραπευτικη κ&Θαρoιg ηt Ψυχηζ, και επioηg -oε μoρφη Θεω-
ρητΦg καt επισημoνιηq μελ6η6- 6να κλειδi μα ην εi-
ooδo σην μταφυoικη γvιboη. Mε &λλα λ6για, oι
ΠυΘαγ6ρειoι δiδαoκαν ην Moυoικ{ για d.μεοoυg φilooo-
φικoιiq και Θρηοκευτικo69 λ6γoυ9, και δεν ην χρησιμo-
πoιo6oαν μ6νoν ωq η1ητικ6 βoo για η Θεραπεiα διαφ6ρων
παtηoεων η για ην ανιiκρoυοη δεηoεων πρoζ τoυξ Θεoδq.
Ση Σ1oλf1 η6 Σαπφo69 oη ηoo Λ6oβo, η χρ{ση
Moυoικηt σηv λατρεiα και τξ τελετoυργiε5 ηταv κd,τι
η6
Lippman H HΘιKH ANTιΛHΨH THΣ MoΥΣιΚHΣ oελ.31
πoλδ oυηΘφμ6νo, και η διδαoκαλiα ηq λ6ρα9, τoυ &oματog
κα1 ηζ oρ1ηoεωq απoτελo6oε 6vα απ6 τα βαoικιi oτοι1εiα
τoυ καΘημερινoδ πρoγριiμματoq. Aπ6 αυτ6 φαiνεται καΘαριi
η βαΘriταη ηΘιη oημασια ηs Moυoικξq. Tα Σαπφικιi απo-
oπ6oματα πoυ 6φΘαoαν ωg εμd.q, 6μ μ6νo δεi1voυν τoν
oπoυδαio ρ6λo πoυ 6παζε η Moυoικη oη Σ1oλη ηq πoη-
τPu6, αλλd αυτ& τα iδια απoτελotiν λεiψανα μiαg δυναμικξq
τ6μη9 πoυ ηταν και αυτξ Moυoικη και πoυ πλoriτιοε ην
Eλληνικη Συνεiδηoη με λετπ6τατε9 απoxρcboεξ υπoκεψεvι-
κηg εμπεφiαg.'Eτoι, η παιδαγωγικη αξiα των πoημdτωv ηs
Σαπφoδg απεδεi1θη πoλιi ευρriτερη και ξεπ6ραoε o6ντoμα
τoν ιiμoo κυκλo ηg.
Aν 6μω9 η δημ6oια Παιδεiα ηq Σπ&ρηq ερ16ταν oε
αvτiθεoη με ην αριστoκρατικη ελληνικη παριiδooη ηq ι-
διωτιηq διδαoκαλiα6, oε ioη αντiΘεoη ερ266ταν και η αΘη-
να'tκη Παιδεiα τωv αρ1ιbν τoυ πι6μπτoυ ακbνo6, η oπoiα εi1ε
καταληξει περιoo6τερo πoλιτικη παρ6. aτρατιωτικη. Aλλd,
o6τε η ημαvτικη αυη αλλαγη, ot5τε η ανdmlξη ηξ Δημo-
κρατiαg εzηρ6αoαv βαoικιi τη βαΘειιi ρζωβνεg αριστoκρα-
τικ66 αξiε6.'Eγινε φαvερ6 6τι oι αξiεg αυτ69 μπoρorioαν να
ουμβκbooυν μ τα ιδεrbδη ηq κoινωνικηq δικαιοoriηq πoυ
ειγε ατt6 καιρ6 αντιμτωπioει η πoiηoη του Σ6λωνoξ ωg μiα
6κφραoη ηζ oικoυμενιηg τιiξεωq πραγμfrτων' και 6τoι oι α_
ρετ69 ηg Aνδρεiαq και ηξ Δ6ξηg δωηρηΘηoαν βoα oτo
δημoκρατικ6 πλαfoιo τoυ 6oτεωq δια ηq μτατoπioεcbg τoυζ
απ6 τo πεδio ηq μ6χηq οτoν αΘλητικ6 oτiβo. To απoτ6λεoμα
fταv ν'απoκττioει o AΘλητιoμ69 καινo6ργια διiναμη. o εoρ-
ταoμ66 η6 νfηq στoυq διαφoρoυg αγcbνεq, 6πω9 λ'i.
πεpιyp&φεται oτη Ωδ66 η oτα Eπινiκεια τoυ Πινδ&ρoυ γιν6-
ταν με επιβλητικf μεγαλoπρ6πεια. Συγ1ρ6vωg 6μω9, η δημo-
κρατικoπoiηση ηζ ζωηg γεwo6oε μiα oειρd ν6α πρoβλ{_
ματα. o αΘλητιoμ69 ηταν για 6λoυ9 ελε6Θερoq, και oτo δη-
μ6oιo ο1oλεio, τo oπoio {δη αναm-lοo6ταν παραλληλωq
προt ηv ιδιωτιη Παιδεiα, υιoΘεηΘηoαν τα αριστoκρατικd,
ιδεcbδη και πρoγρdμματα, πoυ 6τoι d,ρμoαν να γiνowαι κoι-
 Σελ.32 Lippman H HΘlΚH ANT\ΛHΨH THΣ MσYΣIKHΣ
v6 κημα. Απoτ6λεoμα 6λων αυτιbν των αλλαγcbν ηταν να
δημιoυρμθεi μiα αντiφαοη, δι6τι η πεπoiθηoη 6τι η πvευμα-
τικη καλλιεργεια ηταν πρoν6μιo μ6νoν εν6q περιoριoμ6voυ
κ6κλoυ και η Παιδεiα εκλεκτΦ, δεν 6παψε πoτι1 να βνει
βαΘ6τατα ρζωμ6η. Π&ντωq, η Moυoικη δεηρηoε τoν ι-
oτoρικ6 και ηΘικ6 ρ6λo ηq και ην πρωταρ1ικη θ6οη ηq
oην Παιδεiα. Αν εξαιριiooυμ ην επiδooη oτoν Αθλητι-
oμ6, κυρκbτερo γvιbριoμα τoυ καλλιεργηβνoυ ανΘρrbπoυ
fταν η ικαν6ητ& τoυ, vα &δει, να 1oρε6ει και να παiζει λti-
ρα.
Aλλιi και oτην εξωo1oλικη ζωη, η χoρΦ πoiηoη
εξακoλoυθoδoε vα αοκεi ιo1υρη επιρρoη, κυριωζ oτη Σπ6ρ-
Tη., ενcb 6να9 απ6 τoυξ oπoυδαι6τερoυg θεoμo6E ηζ
2,
ελληνικη6 κoινωvικη6 ζωηq, τo Συμπ6οιoν lλε τ\ν αυoηρη
τoυ oργdνωoη, παρεi1ε σε μια πιo περιoρισβvη αριoτoκρα-
τικη τ6ξη μiα ιδιαiτερη και oπd,vια καλλu6ργεια, κατ'εξo1ην
ηΘικη και απoκλειοτικd, μoυoικη. o 1oρ69 και oι μoυoικ66
εκτελ6oει6 μ λ6ρα και αυλ6ν, δεν εi1ρν ην iδια oημαoiα μ
τo σ κ 6 λ ι o ν, 6πoυ o κ&θε ουνδαιττ1μ6ναq τραγoυδoιioε
ελε6Θερα και με ην oειρ&. Πρoiiπ6θεoη για ην oυμμετo1η
oε τ6τoωq ο'υγκεντρiυoειq ηταν η γν6ση oλ6κ\ρηg ηq
ελληνικηq Πoηoεωq, επucηq και λυρικηq: o'oμηρoqj"o Tυρ-
ταtog, o Σ6λων, o Θ6ογvη, πρooφ€ραvε οε 6λoυ6 μiα γενικη
πvευματικη καλλιεργεια. M6oα oε αυτην ην γενικη καλ-
λι"6ργεια, η ελεyειακι{ Πoiηoη με τov εντ6νω9 δdακτικ6 1α-
ρακηρα ηq, κατεi1ε ioωq ην πι6 οημαντικη Θ6oη. o Θεo-
μ69 των Συμπooiωv €παξε τoν oπoυδαι6τερo ρ6λo oην δια-
Φρηoη μiαq αριoτoκρατικηq ηθΦq. Kαι το.πι6 oημαντικ6
εiναι 6τι τα παλαι6τερα 1oρικ&, πoηματα τoυ Σηoιβρoυ,
τoυ Aλκμ&νoζ, τoυ Σιμωνδoυ και τoυ Πινδ&ρoυ, &ρ1ιoαν να
εκτελo6νται ω6 μoνωδiεg,6τoι ωατε τo Συμπ6οιoν ενοωμ&-
2 και oυνδειτνcb με dλλoυE
Εκ του "oυμπ[νω'', δηλαδη oμoπoτω i1
oυμπδτεq / oυwρ6φoυE, μiα απ6 τιE υψηλrbτερεE κoινωνικ6q εκδηλch-
σειζ τoυ εΜηνικoδ βioυ.
t
&--
Lippman H HΘlΚH ANTιΛHΨH THΣ MσYΣιΚHΣ oελ'33
τωσε τα ιδειilδη ηg δημooiα6 Παιδεiαg και εξαoφ6λιoε η
oυν61εια η9 μoυoικτiq παραδ6oεωζ των ελεΦΘερων σπoυ-
δrbv.
Πριν απ6 τoυg Σoφιoτ6q και τoν Σωκρ&η, η Eλλη-
νικη Παιδεiα ηταν oτo μεγαλ6τερo βρog ηξ πρoσανατo-
λιoμ6vη πρoq σωματικoφυoικ6q και ηΘικ66 κατευΘ6νoειq και
ελ6μoτα μ6νoν πρot 7rvευματικ6g, και γι' αυτ6 χρησιμoπoι-
o6οε η Moυoικf1 πι6 πoλ6 για πρακτικo69 oκoπo6q παριi
για ΘεωρητιΦ και φiloooφικfi μελ6η. Aπι11ιbντα6 π&ντoτε
τα αρ1αtκ6 αριστoκρατικ& ιδεcbδη, η Moυoικη δεν oτερη-
Θηκε ποτ6 τoν απελευΘερωτικ6 1αρακηρα ηq αλλιi και ην
6ντorη δυoπιoτiα ηζ πρoξ την ετ.αγγελματικη μ6ρφωoη.
Σκoπ6q αυηq ηζ Moυoικηq ηταν να καλλιερηoει τoν dν-
Θρωπo για μιd ζωη ελε6Θερη, γεμd,η αΘλητικ69 και πvευμα-
τικ66 απoλαιiσειt, με μ6vη ooβαρf1 επιδiωξη ην ενεργ6 πo-
λπΦ δραoηρι6ητα. Αλλιi τη τελευταiεq δεκαετiεg τoυ
π6μπτoιl πρoχριστιανικori αιcilνoq, η Παιδεiα &ρμoε να oτρι6-
φεται πρoξ ην καΘαρη Διαν6ηoη και πρoq ι1vα καwo6ριo
φιλoooφικ6 ιδεrbδε6. T6oo η επιoημoνικξ, 6oo και η φιλo-
σoφικη πλευρ6 τηg Moυoικξq απι6κτ11oαν μεγαλriτερη σημα-
oiα και πoλλι66 φoρ6s διδ&oκoνταν ανεξ&ρητα απ6 την iδια
ην Moυoικη, 6πω9 και oι λoιπ69 πρακτικ66 τ6μεq.
Απoτ6λεoμα ηζ πιo πdνω μεταβoλf1g ηταν να π&ρει
oταδιακιi o φil6ooφo6 ην θ6oη τoυ διδαoκd,λoυ τηq Moυ-
οικηg, 6να γεγoν69 πoυ μoιραiα ι6καν9 να φαtνoνται εντελcbg
λoγικ6q oι απ6ψεη τoυ Πλ6τωνoq 6τι η Φιλoooφiα εiναι η
υψηλdlτερη μoρφη Moυoικηq. Αλλ&, 6πωq η Φιλoooφiα η-
3
ταν και αυη Moυoικη, με ην ευρ6τερη και 61ι βε τ1ν oτε-
vη 6wοια ηg λ6ξεω9, ιiτoι και τo ιδειbδεq ηq Παιδεξ πoυ
πρoωΘoιioε αυη, δηλαδη η Φrλoooφiα, αvηκε περιoο6τερo
oηv "επιoημovικη" Moυoικη παρd, oην Moυoικη ωζ μi{ι
3
"Moυoικi1'' θεωρεiται κdθε ανθρcbπινη πρ6'ξη πoυ τιμd, (θεραπεδ-
ε) τιE εννtα Moδoεq
 Σελ.34 Lippman H HΘιΚH ANTιΛHΨH THΣ MOYΣιΚHΣ
εκ των λεγoβνων "πρακτικων τε1ycbν''. Ωoτ6oo, εκεiη η
εvαlπωoιακη oτρoφη πρos ην διανoητικr{ καλλι6ργεια δεν
oημαινε αναγκαστικ& και παραμιiληoη ηζ ηΘικι{g καλλιερ-
γεiα6, αλλι1 μ6νov μiα αλλαη των κριτηρiωv. ΙΙ πρακτικη
δδαoκαλiα ηq Moυoικξq εφαρμoζ6ταν τωρα ωq μiα πρo_
ετoιμαoiα γ1α ην πνετματικι{ Παιδεiα πoυ Θα επακoλoυ-
Θo6oε, παρ6. τo γεγoν6q 6τι κανεξ δεν αμφιoβητoδoε ην ιi-
μεση κoινωνικη και ηΘικη ηq αξtα. Την καιvotiρια αυτf κα_
τεδθυνoη των ελληvικcbν πραγμιiτων εi1ε πρoβλ6ψει απ6 πo_
λ6ν καιρ6 πριν o Ξενoφ&ηq, 6ταν 1ρηoιμoποιorioε περιoo6-
τερo ην Πoiηoη παρ0. τoν Πεζ6 Λ6γo ωg τo κ6ριo βooν
ηq φiloooφικηg τoυ εκφρ&oεωq: πρoωΘo6oε 6να πvευμα-
τικ6 παρ& oωματικ6 dειi:δεq και oυηΘζε ν' απαγγ6}ιλει 6ρ_
γα τoυ oτα Συμπ6oια, υπoκαΘιoτωτπαq 6τoι τoυg πoιητ66 και
επ€κρινε μιiλιoτα αυoηριi ακ6μη και τoν iδιo τov'o1ηρo, 6_
πωg ι1λλωoτe 6πpαξε αργ6τερα και o Πλ&των, υπooηρi-
ζoντα6 6τι o πoιητηq ηq Ιλιιiδot και ηg oδ6ooειαq ηταν
αv{Θικoq. Mε περιoo6τερη διαtoΘηση o Πλιiτων 6ρ1εται να
Θεωρηoει η oωματικξ 6oηη ωg βαoικ6 μ6ooν ε7ηρεα-
oμo6 ηg Ψυχηζ, παρ& τoυ ocbματoq ("Πoλιτεiα'' 410γ-12β),
'
αλλιi και δεν παραβλ16πει επioη6 τη βαoικ69 η6 αξiεq και
πρooπαΘεi να'ην επανατoπoΘεΦoει oην αρ1ιη ηt απo-
oτoλτi πoυ εiναι η πρoετoιμαoiα για ην πoλεμικf1 μbμ και
6γι γ'ια μiα viη oε αΘλητικo66 αγcilνε6. Σ1εδ6v oυμβoλικ&,
oτo ''Συμπ6oι6ν'' τoυ (|76ε), o Πλ&.των τoπoΘετεi ην Moυ:
oΦ oτo επiπεδo η6 απλ{q ψυ1αγωγiαg, δεi1voντα€ τoυt
oυνδαιτημ6νεq να πρoτιμo6ν μiα αvrbτερη μoρφη απασχo-
ληoεωg, τη φιλoooφικη oυζητηoη δηλαδη η, διαφoρετικd,
ην καινο6ρια και υψηλcbτερη μoρφη Moυoικf1g. EδιΙl 61oυ-
με αναμφισβ'iητα μiα αυνειδητι{ περιγραφη των ν6ων
ιδεωδιilν ηg Παιδεiαg, τα oπoiα o Πλd,των ηταν 6τoιμo9
v'αντιμετωπioει απ6 ην oκoπι& η6 Moυoικf1g. Mε τoυg Σo-
φιoτιθq, η o1ετικ6ητα ε6κoλα μπoρo6οε να oδηγηoει στην
κατ&ρηoη ηζ ηΘυqξ oημαoiαq τηg Moυoικηg. M6oα oε
εκεivoν' τov κ6oμo ηq διαλεκτικηg και τηq ρητoρικηq πoυ
δημιoδργηoε η ΣoφιoτΦ, η Moυoικξ διεηρηΘη μ6νo ωq
Lippman H HΘιΚH ANTιΛHΨH THΣ MoYΣlKHΣ oελ.35
6να oυναιo0ηματικ6 και τε1yικ6 βoo για τoν oμιληη. A?ιλ&
η ανανεωβνη πioπl τoυ Σωκρd,τoυq και τoυ Πλ6τωνoq o' 6-
να απoλ6τωq ηΘικ6 κριτηριo, 6φερε μαζt ηg και μiα ν6α πi_
ση στξ παλαι66 αξiεg ηg Mουoικηg και γενικω6 oε αυτην
ην iδια η Moυoικ{ ωq αξiα. Ωoτ6oo η φδση ηq τελευ-
τα;ια9 ει1ε αλλ6ξει ρζικιi καr, καΘιbq η αρχιK^ιl εν6ητα δια-
λυ6ταν, μετιiλλαooε επισηζ 6γι απ)αιq τα παλαui δεcbδη ηg
Παιδεiαq και αυτ69 τη πρακτικ66 τoυζ εφαρμoγ69. Aιτiα _η
απoτ6λεoμα, 6πωg τoυλ&1ιoτoν rbρζαν o Πλ&των και o
Δ&μων- υτηρξαν oι πoλιτικ6q και κoινωνικ6q μεταβoΜq. Λo-
γικ6 επαi<6λoυΘo f1ταν η καταστρoφη ηg π6λεcοg και η ανd,-
πτυξη τoυ κoσμoπoλπικo6 &oτεω6, μ oυv6πεια τoν κατα-
κερματιομ6 και ηξ Moυoικη6.
ΠρooπαΘιbνταq να επαναΘεωρηoει και να διαηρηoει
τα παλαιcirτερα ιδεrbδη, o Πλ&των βρ6Θηκε αντιβτωπoq με
μiα πω πρooδευτικξ oτ6oη απ6νταιrτι oτo πρ6βλημα. Γιατ[
τιbρα η Φιλoooφiα και η Pητoρικη αγωvζoνταν oκληρ&, για
τo πoια τελικ&, Θα μoνoπωλoιioε ην Παιδεiα πoυ εi1ε εγκα-
ταλεiψει η Moυοικf1. Kαι η Pητoρικη, απ6 ην πλευρ& ηq,
με ειλικρivεια παραδ6χΦκε κιiπoυ ην απoo6νΘεoη ηζ
Moυoικηq και ην καινoδρια τwευματικξ αvτιμτιbπιoη,
αντικαΘιoτcbwαg ηv oικoυμνικ6ητα με ηv ευoτρoφiα.
Π&,ντωq η μoυoικfl και πoητικι] Παρdδooη δεi1yει
6τι η παιδαγωγιlcη λεπoυργiα ηq Moυαικ{g υπιiρ1ει oε κ&Θε
εiδoυq Πoηoη, αν και η ακριβηq λειτoυργiα ηg διαφ6ρει
'απ6 εiδoq oε εiδo6. oι διδακτικ6c, αξiεc' η6 Γνωμικηq Πoη:
oεωg εtναι oλoφ6νερε6 αλλ&, και τo Φιλoooφικ6'Eπo6 ι61ει
ηv 7Γηγη τoυ στo Διδαrcτικ6'Eπoq και ixvη ηq καταγωγrlq
τoυ μπoρεi κανεξ να δεi o' 6ναν τ6oo μακρw6 απ6γoνo 6πω6
εiναι o Λoυκρητιoq. Η κεrπρικd ιδ6α ηq ηΘικηq δδαoκα-
λiαg, πoυ {ταν oτεν& oυνδεδεβη με ην Moυoικη, oυvε1i-
ζεται λoιπ6ν οε oλ6κ\ρη ην Ιoτoρiα ηq Eλληνικηg ΠoΦ-
σεωζ και Φιλoooφiα6, αλλi και σε oλ6κληρη ην Λoγοτε-
χviα ηζ αρ1αι6ητoq. Η Πρoτρεπτικη Πεζoγραφiα, καΘcilq
l'
Σελ.36 Lippman H HΘιKH ANT\ΛHΨH τHΣ M)YΣιΚHΣ
απευΘ6vεται ιiμεoα o' ιξνα μ6voν ιiτoμo, ακoλoυθεi ην
Παριiδooη ηq Διδαlcτικηg και ΗΘικηg Πoηοεωg, και η Φι_
λoooφiα, ηδη απ6 ην επo16η τoυ ακραγα\ηtνoυ Eμπεδo-
κλ6oυg, υιoΘετεi τo iδιo o6oημα πoυ με τoν Ιooκριiη
γi-
νεται πλ6oν 6να εfδoq καθεoημενo. H ,,Eπινoμξ'' (πoυ
επρ6κεπo να εiναι o επiλoγoq στoυt ,'Ν6μoυq,, τoυ Πλ&τω-
νo6), o ''Πρoτρεπτικ66'' τoυ Αριoτoτ6λoυ6, o ,,oρτιiνoιog,'
τoυ Kικ6ρωνoζ, o ''Παρηγoρητικ66'' τoυ BoηΘioυ και η .,Πα-
ραiνεoι6" αργ6τερα των Πατ€ρωv, εiναι κ&πoια απ6 τα πιo
κτυzητd παραδεiγματα. Αλλιi πι6 εντυπωoιακ69'και απ6
τoυq πρoτρεπτικo65 μovoλdγoυg ακ6μη εiναι o πλατωνικ69
δι&λoγo6, πoυ ξε1ωρiζει γι(ι ην ρωμαλ6α 6μπvευoη τoυ, Η
διαπαιδαγcbγηση τoυ Eλληνικo6 K6ομoυ ηταν o απrilτατo6
oκoπ6q, τoν oπoio η Φιλoooφiα ηλθε vα κληρovoμηoει απ6
ην Πoξoη. Αν o 'oμηρoq υπηρξε o διδιioκαλoζ ηζ
Eλλιiδog, o Πλιiτων υΦρξε o διδ6oκαλo9 ηq Διioεωg' Αλλιi
oυνειδητoπouΙ:νταg αυτ6ν τoν oκoπ6 oε ακ6μη υψηλιbτερo
επiπεδo, η Φιλoooφiα αντi vα νoιiυoει ευγvωμooιiη κρiνει
αυoηριi ην κληρoδoτo6oα Πotηoη. Γιατf η τελευταiα δεv
χρησιμoπoιoιioε αφηρηβvα επι1εφηματα, αλλ& βαoιζ6ταν
oτo oυναioΘημα και στo χειρoπιαoτ6 παρd,δειγμα. Aλλ6 εκ-
τ6q απ6 αυτ6, η Πoηoη, 6πω6 τoυλιi1ιoτoν ιo2ρρζεται o
Πλ&των, εqε'επiτων ημριilν τoυ εκφυλιoθεi. εi1ε 1ιiobι
ην
αντiληψη ηq κoινωνικηζ ηζ απoστoληq, και 6oοι ην υzη-
ρετo6oαν ηoαν αvηΘικoι και παρηκμασμ6voι. oι ηΘoπoιoi
ηg Αττιlcηg TραγωδiαE βρioκovταν πχ6oν oε πoλf κατιbτερo
επiπεδo απ6 τoυζ εκτελεoτ6q των δωρικcilv Xoρικιbν
Αoμ&των. Xαρακηριoτικ6 o6μπτωμα ηταν 6τι o αυλ6q εi1ε
ξαναγiνει δημoφιλη6, και εi1αν εμφανιoθεi επιπρoοΘ6τωq
διιiφoρε6 περiπλoκεg μoυoικ6q τεμloτρoπiεg oε oυνδυαoμ6
μ δεξιoτ61vεq εκτελεoτ69 και μ εν6ργαvη μ6νoν Moυoικη.
Η μiμηo'η 6φΘαoε στoυζ πι6 απiΘανoυg εξωφρενιομoιig λ6ει
o Πλ6των, πρooπαΘιbνταg vα απoδcbαει τoυg ηχoυζ ηg φδ-
σεωζ τΦν ζιilων μ εκεivoυg των διαφ6ρων μoυoικ<i)ν oργ&-
νων. oι κιΘαρωδoi &ρμoαν vα μιμo6vται τo συναρπαoτικ6
τρεμo6λιαoμα τoυ αυλo6, ενib η μoυoικη 1ιετατρoτ(ια, τo
Lippman H HΘ\KH ANTιΛHΨΗ THΣ MσYΣιΚHΣ oελ.37
''1ρωματικ6 εiδo6'', τo ανακ6τεμα και τo μπ6ρδεμα των τε-
1voτρoπlrbν ουν6δευαν η oυνε1η αναζηηoη καινo6ριων εν-
τυπωoιακιbv απoτελεoμιiτων, η δε MoυoιΦ εi1ε καταvτηoει
6να ε6κoλo βooν για κατιbτερη τ6ρΨη η 6κφραoη επδoκι-
μαoiαq.
oι ηΘικ69 αξiεg ηs Πoηoεωq ι6γιναν τo επiμα1o Θ6-
μα σην περiπτωoη ηq Αττικηg Tραγωδiαg και υπξρξαν τo
επiκεντρo των oυζηησεων για τι6 o1ετικ69 αρετιiq τoυ Aι-
oβλoυ και τoυ Eυριπiδoυ. Στoυg ''Bατρ&1oυq'' τoυ Αριoτo-
φ&νoυq, o Αιopλog αναrιαioει ην καΘεoημ6vη ηθικη και
κoινωνικη απooτoλη τoυ πoητη: "Aυτιi εivαι τα Θι1ματα πoυ
πp6πεt να γειρξoνται oι πoητ6q. Σκ6ψoυ η6oo 1ρηoιμoι
ηoαν απ6 τα παλαι& 1ρ6νια oι πoητ6q πoυ εi1αν υψηλιi φρo-
vηματα. o oρφεδq μαg μriηoε oη λατρεiα τoυ Θεioυ και μαg
δiδαξε ην απαioια φ6oη τoυ φ6νoυ . o Moυoαioq μαq 6μαθε
ην Θεραπεiα των διαφ6ρωv αoΘενεκbν μ pηoμoriq. o
Hoioδoq ην καλλιiργεια ηt γηg και τιη ετo1Ε'6 η5 oπορ69
και τoυ Θεριoμo6. Aλλ& μηπωζ και o θεioq'o1ηρog δεv 1ρω-
oτ&ει ην αΘ6,ναη δ6ξα τoυ oην υψ.ηλη διδαoκαλiα ; Αυτ6q
δεν εivαι πoυ μαζ δiδαξε π4 πoλεμικιθg αρετ6q, ην τιi1vη ηg
μ&χηg και των 6πλωv ; "
Kαι 6ταν πd,λι τoν ρωτoδν αν 6ναq μ6Θo6 πoυ δηγεi-
ται o Eυριπiδηg εfναι αληΘιν6q, απαντ6,: "o βΘo6 εiναι αλη-
Θιν6g. Aλλd, o πoηηg oφεiλει vα κρδβει 6,τι εiναι αιο1ρ6
και 6μ να τo κ&νει γνωoτ6 παρoυoι6ζoνταg τo πιiνω oη
σrcηvη. o δ&οκαλoq διδdoκει μικρ6 παιδι6 και o πoηηg ιb-.
ριμoυζ &νδρεg. Πρ6πει να φανεριilνoυμε μ6νo 6,τι εiναι κα-
λ6'" H αληθεια δεν εivαι λoιπ6ν κρπηριo ηg πoιητικηg αξi-
αg. Aυη ακριβrbg ην αντiληψη εκφρd,ζει και αναrεαiooει
ευρ6τατα o Πλd,τωv.
Στo τ6λoq τoυ 6ργoυ φαivεται καΘαρ& 6τι vικηη6 εi-
ναι o Aιoμiλoq, ακριβci:s γLσ"τi υπooηρζει ην κoινωνικη
απoοτoλη ηq Π<iηoεω6. o Aριοτoφ&vηg βρiοκει ηv ευκαι-
[-.
Σελ.38 Lippman H HΘιΚH AΝT\ΛHΨH THΣ MoΥΣιΚHΣ
ρiα vα κατακρiνει και τον Σωκρ&η , πoυ τoν Θεωρεi ωζ τoν
κ6ριo εκπρ6oωπo η6 Ρητoρικηg, επεδη ιωρν0" τoν καιρ6
τoυ με ιioκoπεg φλυαρiε6, επιδiδεται δηλαδη oε μiα δρ,ioη
κoινωνικιi,ixρηοη. Aκ6μα και ην Θεραπευτικt] δδναμη ηq
Moυoικη6 χρησιμoπolεi ωq επqpiρημ& τoυ o Αιoβλoq 6ταν
βd,ζει τoν 1oρ6 vα τραγoυδ&ει τo'oαq μη 1ιiνoυμε τoν καιρ6
μαg φΙυαρrbιταζ με τoν Σωκρd,η" η "μ6νo 6να9 τρελλ6q
μπδρεi να ζεi.μι9oα oην τεψrc}"ι'α" περvcilvταg τoν καιρ6 τoυ
μιε εντυπωσιακ6q μγαλooτoμiε6 και αν6ητoυ9 γρiφoυ6". Και
o Πλofτων oυνε1ζει: "Xαiρε Αιoβλε! Γδρνα τcbρα oην γη
και oι ευγενικ69 ooυ δ6ε6 αq orbooυν ην π6λη μαζ κι αq Θε-
ραπε6ooυν τoυg τρελλo6q πoυ κιiΘε ημ6ρα πληθαivoυν 6λo
και περιoo6τερo !". Στη "Nεφ6λεq'' τoυ, o Αριoτοφ6ηq πε-
ριγριiφει με τα εντovrirτερα 1ρωματα τα αvljΘικα και κα-
ταοτρεπτικd, απoτελ6αματα ηg διδαoκαλiαg των Σoφιoτtbv.
Αλλd 6oo και αν κ&νει λ&Θo6 απoδiδoνταg ην iδια ευΘ6η
και στoν Σωκρ&η, και 6oo υπερβoλικ6ζ κι αν εivαι oην γε-
λoιoπoiηoη πoυ τoυ κιiνεη ωoτ6oo υπ6'ρ1ει μιιi βιioη
αληΘεiαq oτα λεγ6μν& τoυ για ηv επικiνδυη ηΘικη σχετι-
κ6ητα των Σoφιoτcbν. Ω6 πoηΦζ, o Aριoτoφd.vηg εiναι
φυoικ6 να πρoτιμdειην Πotηoη απ6 ην Pητoρικ{, αλλ&
και τα αληΘwιi τoυ ελατηρια εiναι βαθriτερα, 6πωq βΜπoυμε
στov αυστηρ6 τp6πo πoυ κρiνει τoν Eυριπiδη. Γιατi b Αρι-
oτoφιiηq δεν εivαι μ6νον 6να9 μεγιiλog καλλπ6μιrηq, αλλd
ταυτo1ρ6vωq και 16ναg δυναμικ69 απoλoηη6 και εκπρ6oω-
πoq ηζ ηΘι'cηs απooτoληq ηg τ6μ,rηq τoυ.
o πoηηg Πiνδαρog πoυ ηταν o6γ1:ovo6 τoυ Αι-
opλoυ και μαζi με τoν Θ6oγvι o κυριrbτερoq υπ6ρμα1og η6
μεγd,ληq αριστoκρατικηg Παραδ6οεωq, μα6 πρooφ6ρει μiα
oαφη δυνατ6ητα v' αντιληφΘo6μ ην ηΘικη δ6ναμη ηq
Moυoικηq oε κdΘε αναμvηoτικη ευκαιρiα.'o2gι μ6νo oι iδιε5
oι ωδ6q τoυ εiναι Moυoικη, oη δε υπl'1ρεoiα τoυ υψηλoδ
oκoπori να υ7ηρετo6ν ακ6μη και τα 1oρικ6 &oματα, αλλ&
επιπλ6ov πoλ6 oυ26v& oι ωδ66 τoυ 6ρ1oνται vα περιγρ&ψoυν
τη Moυoικη οη βαoικη, αρ16γorη Θρηoκευτικη και κoινω-
t-:
t
Lippman H HΘlΚH ANτLΛHΨH THΣ MoΥΣιΚHΣ oελ'39
νιlCη ηg απooτoλη. Ση Δωδεκιiη Ωδf1για τoυg αγcbνε6 των
ΠυΘiων υπιiρ1ει Eπινiκιo για κ6πoιoν αυλητη, γιατi 6να απ6
τα αγωνioματα των oυγκεκριμ6νων αγcbνων ηταν και η
Moυoικf1. To πoiημα εiναι oαν 6να κιθνττ1μα 6πoυ oι 6woug
αλ\λooυμπλ6κovται oε Θαυμαoτ6 o16δια. Aρ1ζει' με μια
επiκληoη σην ελληνικη απoικiα τoυ Aκρ&γαντo6 ηq
Σικελiαg, γlατi απ6 εκεi κατ6γεται o Miδαg, o νικι1τηg. 'Επεt-
τα τo πoiημα oυνε1iζει με τoν μιiθo ηq Θειig AΘηνιiξ σχετι-
κd, με τoν αυλ6: μιλιiει για τo πιbq o Περo6α9 απoκεφd,λιoε
η M6δoυoα και γιcι τo πrbξ η AΘην& ακo6γoνταq τq
Γoργ6νεq, τι4 αδελφ6q ηq Mεδo6oηq, να θρηνo6ν, ενεπlεδ-
oΘη εκεiνo τo απλ6 μoυoικ6 6ργανo με ην ''πoλυκ6φαλη μ-
λωδiα'' για να μιμηΘεi τoυq Θρηνoυq τoυζ. Η αναπvoη γλυ_
oτρ&ει βοα απ6 τov αυλ6 ωo&ν ην ανΘρrbπιη φωvη. To
καλ&μι τoυ αυλo6 φ6τρωoε και μεγd,λωοε o' 6ναν ιερ6 τ6πo
κoντ6 οην π6\ των Xαρiτων, γvωoτη για τoυζ ωραioυq κιl-
κλικo6q 1oρori6 ηζ και γι' αυτ6 o αυλ69 i1ταν π&ντα τo 6ρ-
γανo τoυ 1oρo6, 6πωq και o' αυτη ην περiπτωoη. o μ6Θoq
δηλoi βεβαiω6 και κ&τι &λλo: 6πωq Ιι6.ντoτε, η eπιτυ1ια t'p-
1εται μ6νo με ην πρooπ&Θεια και με ην βot'1Θεια των Θεrilν.
Σην ωδf αυΦ, 1 Moυoικη παiρνει καΘoλικrbτερη
oημαoiα. Αγκαλuiζει 6λε9 τη αξiεq, εξυμνιbνταg τoν f1ρωα,
αλλ& και ην Π6λη, ην Θρηoκεiα και ην Παρ&δooη' o αυ-
λ69 απoτελεi αναπ6oπαoτo βρoq ηξ εoρταστικηq τελεηq,
αλλ& βoα oτo πoiημα μvημoνε6εται ιδιαiτερα γιατi κατd,γε-
ται ατε6 μiα 1rbρα πoυ ηδη εiναι αφιερωμrθνη oτoν 1oρ6. Kαι
η δ6ξα τoυ νικητo6 εiναι oυoιαoτικd, δ6ξα ηg iδιαg η6 Π6-
λεω6, αλλd η οημαoiα ηt νilαlξ παiρνει βαΘυτερo ν6ημα
yιατ1τo μoυoικ6 6ργανo και τo εiδog ηq μλωδiαq 61oυν
oαφcbq Θεiα πρo6λευoη: o νικηηg Miδαq αντιμτωπζεται ωζ
o πρωΘιερεδζ μicιq πoλ6 ειδικηq, poυοικι{g λατρεiαq. Tα 1o_
ρικ& 6οματα εiναι κατd, βιioιν μiα Θρηoκευτικη Moυοικη και
εiναι φυoικ6 να περιλαμβ&νoυν βoα του6 τoν MδΘo και τo
ΗΘικ6 Δiδαγμα. Σε 6λε6 τη μγιiλε6 ωδ6q εiναι o M6Θo6 αυ_
τ6q πoυ καταλαββιiνει τo κεντρικ6 τμημα και oυνδ6εται κα-
Γ
Σελ.40 Lippman H HΘlΚH ANTιΛHΨH THΣ M)YΣιΚHΣ
τd, κd,πoιον ιδιαiτερo τρ6πo με ην viκη, εiτε μ6oα απ6 τoν
νικηη και ην oικoγ6νεια τoυ, εiτε μ6oα απ6 ην Π6λη τoυ
και τoυg ιδιαiτερoυg Θεoriq και'Ηρω66 ηq. Πραγματικd,, μ6_
νo επειδη αναφ6ρoνται σε συγκεκριμ6να περιoτατικd, και τ6-
πoυζ, τα Eπινiκια διαφ6ρουν απ6 τoυg ΔιΘυρdμβoυq. 'Eτoι
και η Moυoικη και ηZωη παiρνoυν βιiΘoq και ν6ημα απoτε-
λcilνταg oυν61εια μiα6 ιερ&q Παραδ6oεωg η oπoiα 6γει" τι4 pi-
ζrq ηq o'ιξνα Θεio παρελΘ6v.
Γivεται φανερ6 εδιb 6τι η ηθικη δr5ναμη η6 Moυ-
oικηg lηγιiζει απ6 ην θρηoκευτΦ και κoινωνΦ ηξ φ6ση,
η oπoiα εκδηλrbνεται τ6oo oην τελετoυργικη ηq oημαοiα
6oo και oτιg δημ6oιεg και πατριωτικ69 ηg λειτoυργiεq. Tα
1oρικ& 6oματα ηταν o πυρηναq τωv Πυθικιbv αγcbνων και τo
Δρ&μα 6να βαoικ6 oυoτατικ6 ηg λατρεiαq τoυ Θεori Διo-
Φooυ. Αλλ6 και γεvικrilτερα, oτo βαΘ6τερo περιε16μεν6
ηζ, η Eλληνικη Λoγoτε1viα 61ει o1εδ6ν παlrιoτε 6ναv oα-
φcbg κoινωνικ6 πρooανατoλιoμ6. To απoμoνωμιiνo &τoμo,
6πωq και εκεiνo πoυ Θα λ6γαμ "αυτoνoμiα η6 T6μ'rηq'', δεν
εi1αν καν6να ν6ημα oτoν Eλληνικ6 Κ6oμo. Kατd, oυν6πεια o
ποιητηq, ωq καλλπ6μη6, δεv εiναι μ6νo εΘνικ6q ηρωg αλλιi
επioηg και ooφ66 διδ&oκαλo6 και καΘoδηγηΦg, και πολλ6q
φoρ€t ακ6μη και πρoφηηq Θε6πvευoτo6. o Πλd,τωy δεν
Θεωρo6oε τoν πoιητη ιiξιo βλoq ηq κoινωviαq αν δεν εi1ε
στo ενεργητικ6 τoυ oυγκεκριμ6η πoλπικη και κoιvωνικη
δρdoη. 'Eνα πoλιi oπoυδαio παρ&,δειγμα τoυ πoιητξ-καΘo_
δηητo6 και ηξ κρατικ{q εφαρμoηq ηq ΗΘΦq oην Πoiη-
oη απoτελεi τo γvωoτ6 παρ&δειγμα τoυ Σ6λωνoq, εκεiνoυ
τoυ μγd,λoυ AΘηναioυ πoλιτικo6 ανδρ69. Καi, εiναι φανερ6
6τι oηρζoνται σε πραγματικd γεγoν6τα oι τ6oεq ιoτoρiεq
για πoητ69 που 6γιναν αρμγoi κρατcbν και oδηγηoαν σε
καλεq oυμφωνiεg ειρηη6, η oι αφηησεξ για ηv Σπιiρη
πoυ σε περιτcτωoε'ι4 αν6γκηq ζητo6oε ην oυμβoλη των μoυ-
oικιbν.'Ετcι, 6ταν η Pητoρικη και η Φtλooοφtα δrεκδiκηoαv
εκεiνεq ην Θ6oη τoυ δδαoκ0λoυ και καΘoδηγητoιi, τo 6πρα-
ξαν μ6νoν αφori oυνεdητl" πρooπ&σηoαv να αναλ&βoυν τoν
Lippman H HΘlΚH AΝTιΛHΨH THΣ MoΥΣιΚHΣ σελ.41
αντioτoι1o ρ6λo η6 Πoιηoεω6. H διαμ&μ τoυ Πλd,τωνot με
τoυq πoιητ6ζ και τoυζ ρητoρε6 oτρ6φεται κυρiωq γ6ρω απ6
ην παιδαγωγικη αξiα των δ6o αντιΘ6των αυτcbν επιδιιbξεων,
y'6λo πoυ o Πλdτων, πρoικιoμ6νog o iδιoq με πoητικξ ιδιo-
φυΤα και βαΘιiταη γvcboη ηq Pητoρικηq, δεν δυοκoλε6εται
δι6λoυ vα κερδioει η μdχη.
Αλλιi η Moυoικη δεν πρoοφ6ρει μ6νoν Θεωρητικ6
υλικ6 oην ανΘριbπιvη oκ6ψη. Διαπλιiooει πι6 &μoα τoν χα-
ρακτηρα, με ην ψυ1oλoγικη επiδραoη τoυ ρυθμoδ, τoυ μι1-
τρoυ και τηq μελωδiαξ, και, ακ6μη περιoo6τερo, με τo γεγo-
ν69 6τι τα 1oρικ6 &oματα υπo1ρεcbvoυν τo d,τoμo να μτ61ει
oε oμαδικη μoυoικη εκτ6λεoη και σε oμαδικf τελετoυργικη
εμπειρiα. Πρog τα εκεi ηταν πρooανατoλισμεvη ιδιαiτερα η
δωρικ{ μoυoικη Παρ&δooη, η oπoiα βρiκε ην ανιilταη ι6κ-
φραση ηξ σηv Σπ6ρη. Απoτελεi τo ιiπατo ελ\νικ6 ιδεcil-
δεg, τo oποio υιoΘετεi με ενθoυoιαομ6, και αδioτακτα Θα
μπoρo6oαμε να πo6με, o Πλd,των.'oλα τα d,λλα εiδη ηζ T6-
μηg, 6ταv oυγκριΘo6ν πρo6 αυτ6, φαiνoνται αoημαντα: oι
τραγωδoi καηνηoαν να εκμαυλζoνται μπρoστd οτo κoιν6,
oι δημ6oιoι εκτελεοτ69 πρooπαΘotioαν να διαoκεδ&ooυv α-
πλcbq και μ6vo τo ακρoαηριo, oι τραγoυδιoτ6q γivοvταν ξε-
δι&vτρoπoι, η T61η εi1ε καταντηoει ψε6τικη και δεφθαρ-
μ6vη.
Δεν υπ&ρ1ει αμφιβoλtα 6τι κ&θε oτoι1εio ηq Moυ-
oικηq 6παζε τoν διαiτερo ρ6λo τoυ σην ηΘικη πoι6ητα τoυ
ουv6λoυ. To ηΘικ6 περιε16μεvo απoκτo6oε μεγαλ6τερη διi-
ναμη απ6 τιζ σωματικ69 κιηoεη cιπ6 τo M6τρo και η
'
Mελωδiα που εi1αν ην iδια πoι6ητα και 1αρακτηρα, καθrbq
και απ6 τoν εκ&oτoτε ρυΘμ6. Ακ6μα και χωρισμιξνα τα δια-
φoρα συστατικ& oτoι1εiα εi1αν κιiτι απ6 τoν 1αραrcτr]ρα τoυ
oυν6λoυ, εκφριiζανε τα δια αιoθηματα και εi26αν ην iδια
επιρρoη αλλd, και αρκετ& πι6 λiη δ6ναη και ακρiβεια.'o,τι
61ει μiνει απ6 ηv αpγαια Eλληνικη Moυoικη, μαq εππρι6πει
τo παραπανω oυμπ6ρασμα σχετικd, μ τo M6τρo μ6νoν. Η
 Σελ.42 Lippman H HΘlΚH ANTιΛHΨH THΣ MOYΣιΚHΣ
Mελωδiα και η Ktηoη 16ιiΘηκαν χωρξ ν' αφrlooυν καv6να
o1εδ6v ipog. M6νo η Θεωρητικη oυζftπtoη για τo μoυοικ6
ηΘoq απoκαλιiπτει ioωg κd.τι o1ετικ6 μ τη δυνατ6ητε9 των
διαφ6ρων κλιμ&κων και των διαφ6ρωv ειδιi:ν Mελωδiαq και
oρ1ηoεωg. Αλλιi π6νω σην εφαρμoγτ] τoυ M6τρoυ γ1α ην
απ6δooη ηξ ηΘucηζ φrioεωq των ιδειbν 61oυμε oλ6κληρη πα-
ρακατbθηκη π\ρoφoρμbν πoυ βoηΘoδν πoλ6 oε μiα αιoθη-
τικi και τεχvικη oυζtηoη. Kαι εiναι φανερ6 6τι κd,Θε πoικι-
λiα M6τρoυ 61ει ην ιδιαζoυoα ηΘΦ ηg φrioεω6 πoυ βoη-
Θo6ν αυτ6 τo M6τρo να καΘoρζει απ6 ην αρχη 6να ιδιαi-
τερo εiδog Πoηoεωg, 6τoι πoυ η Πoiηoη, και τo Δρ6μα να
διαμoρφιbνoυν oιγ6 _ oιγ& 6να απ6θεμα ηΘικιbν και εκφρα-
oτικιbν αξuilν. Τo ηΘoq τoυ M6τρoυ γwετατ ιδιαiτερα φανερ6
6ταν τo εiδog ηg Πoηoεωq επιrp6πει τoν αυνδυoμ6 διαφ6-
ρων M6τρων η και τov σχηματιoμ6 v6ων, 6nωqλ".γ. σην πε-
ρiπτωoη ηq δραματικηg oυνΘ6σεωq, πoυ δεν εiναι μ6νo
αν&λoγη με ην "παναρμoνικη'' μoυoικ{ αλλιi πoλλ6ζ φoρ6ζ
υπ6κειται oτα iδια πλατωνικ& κρπηρια και μπoρεi να κατη-
γoρηθεt oττπαξετ με τα ανθρrbπινα αιoθηματα αντi να πρo-
oπαΘεi να μεταδcboει τα πρ6τυπα ηt παραδεδεγμ6η9 Αρε-
o
Φζ, To Δ61μιoν M,4τρo 5πρoκαλo6oε ηv αγωνiα και ην
απελπιoiα, o Ανιiπαιoτoξ εΦ 1ιεyα}"oπρ6πεια, o Παuiν li-
ταν συvαρπαoτικ6q, τo Eπiτριτov ooβαρ6. Αλλα πιiλi'M6-
τpα, αcμετα απ6 τo ζηημα του ρυΘμoιi πoυ ιiπαζε π&wαπo-
λδ οπoυδαio ρ6λo, εi1αν διαφ6ρωv ειδcirν απoτ6λεoμα. Eπi-
σ1ζ, 1 μετριtαl oriνΘεoη, 6πωq και η μλωδικη, μπoρo6oε να
oυμπερil&βει, περiπλoκα και ιδι6μoρφα o1ηματα για κdΘε
6ργo,6πωc, cτην πεpvττωση τoυ Πινδ6ρoυ. Η μoυoικη ιδιo-
φυια τoυ oυνΘι4η μπoρo6oε vα oυνδυ&oει μακρ6q και βρα-
o
Δ6x1uιoν, Δox1uιακ6ν i1 Δox1uικ6ν, αρxαιoελληνικδ μoυoικ6
" τλdy ι o'', " λo ξ6'', mιδ εxδ μ εν o oxε δ δν τρ ιdντα ταρ α)λαy 6 E.
5
Εκ τoυ ρηματoE "αναπα{ω'', δηλαδη ο αντιoκιρτcbν, o αναταJλδ-
μενoq. Mhρo απoτελoδμενo απ6 δδo βραxεEεE και μΙα μακρd oυλ-
λαβi.
L
Lippman H HΘlΚH ANTιΛHΨH THΣ MOYΣιKHΣ oελ.43
1εiεg oυλλαβ66 και oυγκoπ169, 1ωρξ Θεωρητικoδq καν6νε9,
αλλ& κατ& τoν iδιo τρ6πo με τoν oπoio o iδιoq καΘoρiζει τo
τoνικ6 6ψo9 και τα μoυoικιi διαoτηματα oε μι& μελωδiα.
Η τεpικη Θεωρiα τoυ ηΘoυq τηg Moυoικηξ και η γε-
νucη ηΘιrcη και κoινωνικη τηg φiloooφiα, διετυπιbΘησαν κα_
τα τα μ6oα τoυ πξΙιlττoυ πρoχριστιανικoli αιιbνoq απ6 τoν
u,
Δd,μωνα 6ναν AΘηναio φfl6ο'oφo και Θεωρητικ6 τηq Moυ-
σιlCηζ. o διακεκριβνoq αυτ69 &νθρωπoq, υzΦρξε μαΘητηq
τoυ σoφιστo6 Προδiκoυ και oδμβoυλoq τoυ Περικλ6oυq, κα-
Θιbq και διδ&oκαλog τoυ Σωκριiτoυg, αλλ& παρ' 6λα αυτιi 6,τι
ξ€ρoυμε για τξ ιδ6εg τoυ τo oφεiλoυμε o1εδ6ν απδκλειoτικd,
οε μερικ& απooπ&oματα απ6 6ναν λ6γo τoυ, τoν ''Αρεoπα-
ητικ6'' και σε 6oα λ6νε γι'αυτ6ν o Πλ&των και o Σωκριiηq
πoυ τoν αναφ6ρoυν π&ντoτε με εξαιρετικ& μεγ&λo oεβαoμ6.
Η ανακιiλυψη και η αναλυτΦ εφαρμoγf1 τoυ μετρικo6 πo-
δ6q, φαivεται πωq ηταν 6ργo τoυ, 6πω9 6ργo τoυ ηταν και η
πoλδπλευρη oυμβoΜ1 τoυ στo o6oημα των α ρ μ o v ι cb v .
Απ6 ην 6πoψη τoυ ηΘoυ6, εκεiνo πoυ απασχoλo6oε τov Διi-
μωνα ηταv η επιρρoη πoυ αoκo6oαv στoν &νΘρωπo δι&φoρoι
ρυΘμoi και μελωδiεg και καΘ6ριoε τυπoλoγiε6 ρυΘμrilv, τρ6-
πωv και 1αρακηρων.'Ηταν η μεγαλ6τερη αυΘεντiα oτoν
τoβα των ειδικιbν, ηΘικrbν επιρρoιbν ηq Moυοικηζ και υπo-
oηριζε 6τ'ι' υπt1ρyε 6ρρηκτη ο16oη αν6μεoα o'αυτην και
oην ανΘρcbπι\η κoινωνiα, 6τoι πoυ oι μoυoικ6q μεταβoλεq
να oυνεπ&γoνται αξιωματικd και κ&πoιε5 αvτiοτoι1εq κoινω_
νικ6g.
To κεντρικ6 Θ6μα τoυ "Aρεoπαγητικoιi" λ6γoυ τoυ
Δ&μωνoq ηταν 6τι Θεματoφ6λακαζ τωv ν6μων και ηq τ&-
Mhρo ξεωc, Επpεπε να εiναι o Αρειo6 Π&γog, τo παλαι6τερ0 κα1
o γrηρξ'
μαΦτie και τoυ Αyαθoκλ6oυq' Toν αταox6ληoε τoλδ η
παιδευτικη δδναμη τηq Moυoικi1ζ, 6τωζ φαΙνεταi d)λωoτε πoλil
6woνα aτoν ετιβ1δoαντα "Αρεoπαyητικ6" λ6yo τoιl. o μαθητfiq τoυ
Δρdκων, υπηρξε διδ6'oκαλoq τoυ ΠλdτωνoE.
 Σελ'44 Lippman H HΘιΚH ANTι^HΨH τHΣ MOYΣιΚHΣ Lippman H HΘιKH ANτι^HΨH THΣ MoYΣlΚHΣ oελ.45

πλ6oν oεβαoτ6 δικαoτηριo των ΑΘηνrbν, και 6τι Θα εκπλτy
ρorioε καλ6τερα αυτ{ τoυ τηv απoστoλη βοω ηg Moυoι-
κ{g, αφoδ η τελευτα[α, επriρε&ζoνταξ ην ανΘρrbπιvη Ψυχη,
€α ε:ηρ6αζε και ην Ψυχη ηξ Πoλπεiαg _ τoυξ ν6μoυq ηg
δηλαδη και τoυζ πoλιτικorig θεομΦg ηq.
'oταν oην ΑΘf1να Φιλoooφiα 6ρμoε ν' αo1oλεiται
η
με ην διδαoκιiλια ηξ Αρεηξ, ηταν φυoικ6 να oυμφωvηoει
με τξ παραδεδεγμ6νε9 αντιληψειζ για ην Παlδεiα, πoυ τξ
αντιπρoorbπευαν κυρiωg oι ΣoφιoτΕq.'oπωq λ6ει o Πλ&τωv
("Kρiτων" 50δ), η ιioκηoη των ν6ων oη Moυoικξ και ηv
Γυμναοτικη Θεωρεiτo για τoν νoμoΘ6η υπo1ρεωτικη, και o
μγ&λog Σoφιoτηg Πρωταγ6ρα9, αντiΘετα απ6 τoυ6 κατoπι-
νo69 εκπρooιbπoυg τoυ επαγγ6λματ6q τoυ, πioτευε σην
μ€γ6λη αξiα και δfναμη τηq επιρρoηg ηq Moυoικη6' Στoν
oμcbvυμo πλατωνικ6 διιiλoγo, o Πρωταγ6ραq Θ6λει να δεζει
6τι η Aρεη μπoρεi να διδα1Θεi, και περιγρ6φει oλ6κληρo τo
o6οημαΠαιδεiαqπoυ επικρατotioε σην επo1η τoυ ('1Πρ61o-
γ6ραζ " 325Γ - 26ε). Περιγρd,φει τη νoυΘετησεξ ηζ επικηg
Πoηoεω6, καΘio6 και τoυζ επαiνoυg και τα εγκcilμια των πα-
λακbν διαοημων ανδριi:ν πoυ τo παδi6πpεπε να μ6Θει για να
μπoρ6oει αργ6τερα να τoυξ μιμηΘε[ και να τoυ6 ξεπεριioει.
Περιγρd,φει επioη6 τo πtbg τo παιδi απooηθζει την λυilιη
Πoiηoη και μαΘαivει να η oυνoδε6ει oη λ6ρα, πραγμα πoυ
εξoικεubνει ην Ψυχη τoυ με τ16''α ρ μ o ν t ε ζ'' και τoυζ
ρυΘμo6q, και τo κd,νει να εiναι περιoo6τερo ευγεvικ6, αρμo-
vικ6 και ρυθμικ6.'Εργεταικατ6πιν η Γυμναoτικη και τoυ δυ-
ναμcbνει τo οrbμα, cboτε να μπoρεi τo τελευταio να υπηρετεi
καλδτερα τo ηδη ενιiρετo πvειiμα τoυ.
πλατωνικcbv αwληψεων, ερευνcbνταg ην φ6ση ηg Eλληνι-
κη6 Moυoικηζ και των παλαιoτ6ρων o1ετικrbν Θεωριcbν, y'
6λo πoυ, oμoλoγoυβvωξ, oι τελευταiεg μd,g εiναι ελιiμοτα
γvωoτ6g. Ωoτ6oo, 61oυμ ηv δυvατ6ητα, ωζ τελικ6 ουμ-
πιiραoμα, ν' αναφ6ρoυμε 6τι η πλατωνικη ηΘικη και κoι-
νωvικf1 φιλoooφiα ηq Moυoικη6 δεν εiναι παρ0" 6να καθαρ6
και oλoκληρωμ6νo o6νoλo, ioωq γιατi, επειδf τo Θ6μα εiναι
εξαιρετικd, π}"ατ6' πoλλ69 πλευρ6q παρα}νετπoνται κα1 πoLL6q
μ6νoυν παντεLωg ανεξηγητεg, oι o16oεη ανd,μεoα oτη ηΘι-
κ69 αξiεq πoυ πr1γιiζoυν απ6 τo μιμητικ6 oτoι1εio ηg Moυ_
oικηg και o' αυτ6q πoυ πρoιiρ1oνται απ6 ην αρμoνικη δι6ρ-
Θρωoη, αν&μoα στoυζ κινδriνoυq και στα oφ6λη τoυ μιμητι-
κo6 oτoι1εioυ, αν&μεoα oη φωητικη και σην εν6ργαvη
Moυοικ{, ανdμo'α oτα παιδαγωγικi πλεονεκτ{ματα ηξ
μoυoικηq πρdξεωg και σ' εκεiνα ηq μoυoικηq θεωρiα6, ανd,-
μεσα στξ ηΘικ6q πλευρ6q των επιδρd,σεων τηq Moυoικξq,
6λεq αυτ66 oι o1ι6οει9 παρoυoι&ζoυv εξαιρετικd περiπλoκα
πρoβληματα. Για τηv λrioη τoυg, μiα εξ β6Θo9 μελ6η των
7εηγ6v απ' 6πoυ &vτληoε τι5 ιδ6ε9 τoυ για η Moυo.ικη o
Πλιiτωv, Θα ηταν πρoφανcbg 6να απαραiτητo βoηΘημα.

M6νo aτα tργατoυ Πλιiτωνo6 και τoυ Αριoτoτ6λoυ6

βρioκoυμ μiα δωξoδικη Θεωρiα ηq Moυoικξq, παρ6λληλα
μ'ιiνα λεuπoμερ6oτατo εκπαιδευτικ6 πρ6γραμμα. Αλλ6 η εξ€-
ταση των τελικιbν εντυπωσιακιi:ν oυμπεραoμ6των ηq ελλη_
νικη6 μoυoικηξ σκ6\μεωζ εiναι 6ξω απ6 τoν κ6oμo αυΦζ ηξ
μελ6ηξ, η oπoiα επιδιcbκει απλioq να εκΘ6oει τη β&οεη των