ՋԱՎԱԽՔԻ ԲԱՐԲԱՌԱՅԻՆ ՆՈՐ ԲԱՌԱՐԱՆ.

ՍԵՐՈՒՆԴՆԵՐԻ ԵՎ
ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՂՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ ԲԱՑԱՌԻԿ ՄԻ ԳՈՐԾ

Ամանորի նախաշեմին (2017 թ. դեկտեմբերի 31) թվայնացրինք և Ջավախքի

տեղեկատվական ցանցի (http://javakhk.net) գործուն աջակցության շնորհիվ
հանրությանը ներկայացրինք 1952 թ. Հայկական ՍՍՌ ԳԱ լեզվի ինստիտուտի
հրատարակած «Կարնո բարբառը» (հեղինակ՝ Հ.Մ.Մկրտչյան) ծավալուն
ուսումնասիրության` երկու մասից բաղկացած «Հավելվածը» (1. Նմուշներ Կարնո
բարբառից, 2. Բառարան):

Օրերս Հայրենի Ջավախքից ստացանք ևս մեկ հաճելի անակնկալ (թեև ոչ

ամանորյա): Գիտեինք, որ ջավախաբնակ մեր հայրենակից Արմեն Գրիգորյանը
տարիներ ի վեր գրի էր առնում Ջավախքում լայնորեն գործածվող Կարնո
բարբառի գանձարանի մասը կազմող բառեր: Պարզվեց, որ այդ հայրենանվեր
աշխատանքի արդյունքում Ա. Գրիգորյանը ստեղծել է բավականին ընդարձակ մի
շտեմարան, այբբենական կարգով խնամքով դասդասել, բառարանի ավարտին
զետեղել նաև «Դարձվածքներ, ասացվածքներ, բառակապակցություններ, կայուն
արտահայտություններ» ընդարձակ և ոչ պակաս կարևոր բաժինը, ինչը շուտով
համացանցի միջոցով ներկայացնելու է հանրությանը:

Ցավոք, ունենալով ռուսական կրթություն, Ա. Գրիգորյանը չի փորձել տալ իր

հավաքած հազարավոր բարբառային բառերի գրական հայերենով
բացատրությունը, ինչը շատ կմեծացներ աշխատանքի հանդեպ հանրության
հետաքրքրությունը: Լեզվաբան չլինելու հանգամանքը ևս մեծապես դժվարացրել
է Ա. Գրիգորյանի աշխատանքը` հայրենի բարբառային բառերի միջից
օտարաբանությունները (հատկապես` թուրքաբանությունները) բացառելիս:
Փաստենք, որ Ա. Գրիգորյանի նպատակներից մեկը ի սկզբանե եղել է նաև
հայրենի բարբառը ավելորդ թուրքաբանություններից զտելը:

Չնայած վերոնշյալ հանգամանքներին` հարկ է փաստել, որ Ա. Գրիգորյանը

կատարել է հսկայածավալ աշխատանք: Բնականաբար, ինչպես ինքն է այդ
մասին մեզ հետ զրույցներում բազմիցս նշել, իր խնդիրը լեզվաբանական-
բարբառագիտական ուսումնասիրություն իրականացնելը չէ բնավ, այլ`
խոսակցական լեզվում տեղի ունեցող համահարթեցման գործընթացի
հետևանքով կորստյան վտանգից բազմաթիվ բարբառային բառերի փրկելը,
ինչպես նաև Կարնո բարբառի նորովի ուսումնասիրման ուղղությամբ լեզվաբան-
բարբառագետների ուշադրությունը հրավիրելը: Կարծում ենք, Ա. Գրիգորյանն
այս պարագայում առաջնորդվել է Ջավախքի բառ ու բանի նվիրյալներ Ե.
Լալայանի, Վ. Բդոյանի, Ս. Լիսիցյանի, Հ. Միքայելյանի և այլոց սկզբունքներով,
այն է` հավաքել, դասակարգել և հետագա ուսումնասիրողներին փոխանցել
Ջավախքի մշակութային հարուստ գանձարանը:

Ա. Գրիգորյանի աշխատանքը արժեքավոր է նաև նրանով, որ հեղինակը ապրում

է հենց Ջավախքում` բարբառային միջավայրում, ավելին, նա ևս հանդիսանում է
այդ բարբառի կրողը, ինչի արդյունքում, տարիներով շփվելով Ջավախքի
բազմաթիվ բնակավայրերում ապրող իր հայրենակիցների հետ, թղթին է հանձնել
հազարավոր բարբառային բառեր:

Ա. Գրիգորյանի սույն աշխատանքը, չնայած Հ. Մկրտչյանի վերոբերյալ

աշխատանքի գոյությանը, հիանալի հումք է բարբառագետների համար:
Աշխատանքի շնորհիվ կարելի է խորքային ձևով վերստին ուսումնասիրել Կարնո
հիասքանչ բարբառը, լեզվահամեմատական վերլուծության ենթարկել Հ.
Մկրտչյանի աշխատանքը և, ի վերջո, ինչու չէ` երկու բառարանների հենքի վրա
հնարավորության դեպքում ստեղծել մի նոր և առավել ամբողջական բառարան:

Մեր երախտագիտությունն ենք հայտնում Ա. Գրիգորյանին` հայրենի արժեքների

նկատմամբ անտարբեր չգտնվելու և սերունդներին այսպիսի բացառիկ գործ
ժառանգելու համար:

պ.գ.թ. Վահե Սարգսյան

ՀԱՐԳԵԼԻ ԲԱՐԵԿԱՄ

Իսի աշխատանքի կամ խոսքերու ու արտահայտություններու

հավաքածուի (որովհետև բառարան ըսելը շատ հնչեղ է) նպատակն է
փորձել հեդեն-հեդեն ազատվիլ թուրքական բառերեն։ Ընթերցողներեն
պիտի խնդրեմ ներողամիտ ըլլին տառասխալներուս համար։ Տարբեր գեղ
նույն բառը տարբեր ձևի կսե, ադ պատճառովա տառասխալ պիտի օր շատ
ըլլի, գումարած իմ ոչ ճիշտ հայերենի իմացությունը:
Բառացանկի մեջը կրնա բուն հայերեն բառեր ըլլին, վերոնք օր բնորոշ
են հենց մեր Ջավախքի բարբառին: Քանիմ ամիս առաջ խորհրդակցեի կը
ընկերոջս (Վահե Սարգսյանի) հետ իսի «բառարանին» մասին ու ինքը
բիրդան հիշեց օր ունի «Կարնո բարբառը» գիրքը, լույս տեսած 1952 թ.
(կրնաք տեսնիլ հոս — Հ. Մ. Մկրտչյան «Կարնո բարբառը»
http://javakhkmedia.com/tag/%D5%A3%D6%80%D6%84%D5%A5%D6%80/), ինչով շատ
ուրախացուց ու զարմացուց ինձի։ Ադ ժամանակ ես հասկցա օր ինչ
ծավալուն աշխատանք է պետք կատարել պատշաճ մակարդակի հասցնելու
համար, ունենալով իհարկե համապատասխան գիտելիք։
Հույս ունիմ, օր Հ.Մ. Մկրտչյանի նման մե լեզվաբանմ հիմնովին կարգի
կբերե «կիսահում» աշխատանքս: Կան բառեր, օր ես իմաստը չգիտենալով
եմ գրառե: Կոչ կենեմ ցանկացողներուն ներգրավվիլ համալրելու
բառացանկը։

Արմեն Գրիգորյան +995593333559 plus995593333559@gmail.com Ջավախք 2012-2018 թ: 6

Ա Անժուր
Աբա Անլի
Աբալադոշկա (պահմտնոցու մեջ) Անշայ
Աբուզամբաղ Անոթի
Աբուռ Անոնք
Ադամաղռշմազ Անջախ
Ադաշ Աշել
Ադոլ Աշլամա
Ազբար Աջուզա
Ազղուն Առգա
Ալաթ Առսըզ
Ալամուր Ասանք
Ալաջա Ասոնք
Ալաֆ Ասպես
Ախըլոջ Աստից
Ախմախ Ավարա
Ամբես Ավճալուրի
Այազ Ավճի
Այան Արթըղ
Այանդա Արփա
Այդման Բ
Այեղ Բաբո
Այնօին Բաբուչ
Այպ Բաղ
Անաբուռ Բաղաջ
Անանք Բամփալ
Անբեջար Բայց (քսում են լաքի տակից)
Անդի Բասամաղ
Անդից Բարըշիլ
Անեգ (հաց) Բեդելվըթ
Անթել Բեթար
Բեխութ Բուռդուխ
Բեմուրազ Բռնոթի
Բեյ Բրըքըթ
Բեջըրել Բքլը
Բերզիլ Գ
Բերընքսի Գանգատ
Բընգ Գանիլ
Բըս Գեզըթ
Բիաբուռ Գեկս
Բիթըվիր Գեվը
Բիլը Գերը
Բիլըգ Գիգիմ
Բիչիմ Գիլըշ
Բիտտուն Գիլիլա
Բիրդըն Գիման
Բիրըդի Գիմռըյ
Բիրիմիշ Գլլի
Բլքի Գլխկոնձի
Բխմիշ Գլմանի
Բնգլդոց Գմշո
Բոբլիկ Գոզոտ
Բոլամադի Գոլ (ջուր)
Բոխախ Գոլխրիլ
Բողազ Գողդուցի
Բոռի Գողինք
Բոտտալ Գոռ
Բուխուրիկ Գոռոզ
Բուղ Գոռսուզ
Բուղլամա Գորխրիլ
Բումբար Գործելի
Բուշտիկ Գոցել
Գոք Դնքսըզ
Գվգըջ Դոթոշ
Գրգիլամիշ Դոժ (դոժոտ)
Դ Դոխ (Ղուշ)
Դաթռիլ Դսնավուր
Դամբուլ Դրեթ
Դաստառակ Դփել
Դաստել Ե
Դարս Եգյան
Դգինըկ Եդօռի
Դելվըթ Եդօռինա
Դեշըկ Ելմիշ
Դեք Եմին
Դըգինըկ Ենդըր
Դըգմը Եռլի
Դըխխըմ Եփ (եփմ տալ)
Դըյնը Զ
Դըյրը Զաբնիլ
Դըվը Զաիֆ
Դիզըն Զաղար
Դիշլի Զարթուն
Դիսմիկ Զաֆռա
Դիրըգ Զբուն
Դիրսըգ Զբռդուկ
Դիրտմել Զեկս
Դլըմը Զեյն
Դխվանմ Զըյլը
Դմբո Զըռ
Դմբռջիկ Զիֆիլ
Դմշխի Զխտըվիլ
Դնդընոզ Զոռ
Զուդ (զուդռ) Ըլըմըթ
Զուլում Ըլլիթը
Զուխկում Ըլլիօր
Զռդիկ Ըմզիկ
Զռզա Ըմըկ
Զռըվըթի Ընդըզը
Զվզըգ Ընդըխք
Է Ըշտը
Էդման Ըռունդ
Էլօղլի Ըվգըր
Էխտիար Ըրըմիշ
Էկկիզ Ըրուկ
Էկսի օր Ըրք
Էղան Ըփըշկըրը
Էղնավլիկ Ըքլըմը
Էյթըջ Ըքսընը
Էյսըթ Թ
Էյրըթի Թաբախ
Էպպեջա Թաբլել
Էսյաթ Թազա
էվըդի Թաթարյա
Էրդըկ Թալաթոսել
Էրթմը Թախկի
Էրիկ Թախում
Էրինջ Թավան
Էրինջըկ Թավել
Էրնակ Թարաֆ
Էքվան Թդըրիկ
Ը Թերթևիչ
Ըգլըմիշ Թերմաշ
Ըլդիվըն Թերփիել
Թզիրել Թքմիկ
Թըզզը Ժ
Թըյնը Ժիժի
Թըյրը Ժնջիլ
Թըրս Ի
Թըքըր Իդըրը
Թըքի Իզան
Թթըխիլլը Իթի
Թթընգիլ Իլլըի
Թիզ Իլլըջ
Թիվընք Իլլըքի
Թիփի Ինադ
Թլբեշ Ինչղոր
Թլըսում Իշտայ
Թմբե Իչկի
Թնջուկ Իջըթ
Թոզ Իստակ
Թոթոլ Իրանք
Թոն Իրխով (Իլխով)
Թոշմիլ Իրղադ
Թոպպուզ Լ
Թոռշ Լազութ
Թուռշի Լալ
Թոփ Լախանա
Թոփալ Լայեղ
Թվըքլլի Լանքս
Թվիր Լբըստ
Թրըք Լբոգել
Թրքըր Լբռոշ
Թփըգեզ Լբստիլ (պլըստիլ)
Թքըռ Լեմ
Լեյլաղ Խանձիլ
Լերթ Խաշլամա
Լզիրըկ Խաս
Լըգլըգ Խարաբ
Լըզվեք Խարգիլ
Լըղ Խարի
Լըշ Խարխզի
Լիբաս Խարվավ (մաղագործներեն)
Լլգվիլ Խդուտ
Լկտի Խեթել
Լղարվիլ Խեձախ
Լղնջորիլ Խենեշ
Լղոզել Խեվ
Լղջիլ Խեր
Լմբուկ Խզմըթ
Լմել Խըշտ
Լոգոնել Խթխթալ
Լոպպազ Խիար
Լոջիլ Խլլինք
Լոռլոռ Խխռթմիշ
Լչըկ Խնչել
Լքը Խշիմ
Խ Խշլխոտ
խաբրսըզ Խոլրթել
Խաբրսնա խոնթոշ
Խաթր Խոսխորաթա
Խալ Խորաթա
Խախութ Խորխ
Խամ Խորխոշան
Խայդառակ Խուդաի
Խանգրիլ Խուզեին
Խուլուլվիլ Կնքվարտել
Խուշկի Կոգրոտ
Խուպ Կոլինջ
Խուրդա Կոլոզ
Խպպել Կոլչկտալ
Խռա Կոկոզակ
Խսում Կոմբլա
Ծ Կոնդ
Ծգլաթել Կոնթխիլ
Ծգրտալ Կոպտոն
Ծիպուկ Կոջղեզ
Ծլկել Կորխրիլ
Ծմա (Тьма?) Կպեճ
Ծռգթիլ Կու
Կ Կուզտիկ
Կագադորիլ Կուլուրթել
Կագուխ Կուկուզիլ
Կազդուրվիլ Կուշտ
Կալլել Կուտիկ
Կայնիլ Կռջիկ
Կանուխ Կռջոն
Կարաղի Կսկուծ
Կգռիկ Հ
Կեծմխտել Հադարով
Կեզլիկ (Կիզլիկ) Հալավ
Կենալ Հախ
Կեռալ Համռել
Կեցի Հայաթ
Կլայկել Հայդե
Կլխտալ Հայիֆ
Կնդոլդիլ Հասութա
Հավա (Ձան հավա է) Հրքըշ
Հավանք Ձ
Հավաս Ձնձխիլ
Հավարով Ղ,
Հավկիլ Ղաբա-ղարմուդի
Հարամ Ղաբուլ
Հարղ Ղաթ
Հբը Ղալմաղալ
Հբլըթ Ղալչա
Հեդեն Ղախ
Հեկեկալ Ղաղալոզ
Հենց (ֆուտբոլի մեջ) Ղանադ
Հեվալ Ղանջղ
Հերս Ղաշը
Հիշտեկ Ղաչաղ
Հիսը Ղապպաղ
Հլզդիլ Ղառղառ
Հլը Ղասաբ
Հմմը Ղասնաղ
Հյմի Ղավուղ
Հոն Ղարաղոլ
Հոս Ղարաչուխալի
Հովչոր Ղափատմիշ
Հուշտ Ղաֆֆա
Հջըթ Ղդիկ
Հջըփ Ղզան
Հռըդ Ղզը
Հռտկիլ Ղզըլճուղ
Հրըքըթ Ղզիկ
Հրիֆ Ղըդռ
Հրխտալ Ղըյդը
Ղըյդին Ճեմ ճերմակ
Ղըյֆը Ճենճ
Ղիամըթ Ճզգոց
Ղլըղ Ճիել
Ղլիջ Ճիպռ
Ղլլը Ճիվճիկ
Ղմըշիլ Ճիտ
Ղմի Ճլբըստ
Ղմչի Ճլորիլ
Ղմսըզ Ճլտիկ
Ղնդռա Ճխանք
Ղոլայ Ճղըզ
Ղոլթուղ Ճճլթիլ
Ղոշտ Ճճխլի
Ղոջա Ճմուռ
Ղորոխչի Ճմռթել
Ղումռի Ճնգըրթի
Ղունղունալ Ճշկըվիլ (ճուշկըվիլ)
Ղուռմիշ Ճոթ
Ղուռումսաղ Ճոճ
Ղուտտիկ Ճոճալ
Ղուրղուշուն Ճոնճոլ
Ղռավ Ճոնճոլիկ
Ղռմըխտալ Ճուգուլ
Ղսմըթ Ճուճուլ
Ճ, Ճուռճուռ
Ճագար Ճռթըմ
Ճակկուլ Ճռվներ
(Էն) Ճաղը Ճվալ
Ճապխդիլ Ճվըրդի
Ճգիլ Ճվճվոց
Ճտտացնել Մինդար
Ճտտոց Միշտարի
Ճրքա?կ Մլըմոզ
Մ Մլլըխչի
Մալա Մխսուզ
Մալխոշ Մնգընը
Մալոխ Մնը
Մախութի Մնջըլըղ
Մահանա Մնջիկ
Մաղադանոս Մոգոնել
Մաղար Մոթխոլել
Մաղարա Մոլլախոտ
Մանջուկ Մոձիքուլ
Մաշխուլաթ Մորութ
Մասխարա Մուլիկ
Մարմա (թաշկինակ) Մուլլել
Մգըր Մուխ
Մեգալ Մուղաթ
Մեգալոնք Մունդառ
Մեխկըմ Մունդռեք
Մեմա Մուննաթ
Մեշը Մուշտի
Մեջընկան Մռթոշ
Մզըմ Մսմար
Մզընդը Մրըմ
Մզմըզ Մքլիլ
(էն) Մըլը Յ
Մըջի Յաբանի
Միզար Յաբըխտի
Միլլըթ Յազլըղ
Միխըննըտ Յախա
Յախու Շբըլըկ
Յաղդան Շելլիք
Յամփըկի Շեշմը
Յայնի Շըշ
Յարա Շըռ
Յարդում Շիանը
Յափու Շիշը
Յըրըն Շիրը
Յոզ Շխկրդի
Յոլ Շխշխուն
Յոխուշ Շշկլվիլ
Յորղան Շշկռիլ
Ն Շոշ
Նըմ Շոշխիլ
Նըմզ Շուլուլել
Նըյսը Շռադ
Նիշաստա Շրդան
Նիսիբըթ Շրեշ
Նիսյա Չ
Նմշիլ Չաթալ
Նմռութ Չաթան
Նշլթի Չալել
Նութխ Չալղջի
Նրդիվըն Չախմախ
Նֆըս Չախու
Շ Չամաշուր
Շադունց Չամուռ
Շամաթա Չամռլուղ
Շամառ Չանախ
Շապպալաղ Չանթ
Շբել Չարեկ
Չարղուն Չունքի
Չարսաֆ Չոփ
Չափա Չռնել
Չափառ Չռչըռ
Չափուղ Չռփըսըզ
Չափռան Չռփի
Չափռաստ Չվան
Չբուխ Չտըջի
Չեմըլըգ Չրըզ
Չեշիտ Չփլաղ
Չեչ Չքիրգը
Չեփլիկ Պ
Չըիր Պադյավա
Չըյրը Պադոշ
Չթըջի Պաղ
Չթին Պայղուշ
Չիմքը Պաջաղ
Չինի Պաջանաղ
Չիվի Պաստեղ
Չիրքին Պզդիկ
Չիֆտել Պիբիլ
Չլփշուկ Պիդվանալ
Չխըշին Պիշի (կերակրատեսակ)
Չխըռտմա Պիջիլիկ
Չխիլ Պլեջ
Չխմա Պլղրդալ
Չխմած Պլպլուն
Չնգը Պլստիլ
Չնգըլ Պճեղ
Չոլախ Պոնջուղ
Չուլ Պոսպստել
Պուդմ Ջռմը
Պուզ Ջվալ
Պուլուլ Ջրգնալ
Պուլուջ Ռ
Պուռջ Ռընգ
Պռկոշ Ս
Պտղալ Սաբախտան
Պտղուց Սաբռ
Ջ Սազախ
Ջախբ Սաթլիջան
Ջանավար Սալում
Ջանսաղ Սախտիլ
Ջեբ Սաղլամ
Ջեեզ Սայղու
Ջեմըրդ Սայմազ
Ջեջիմ Սաչու
Ջըմ Սաջի
Ջիգըլըկ Սասան
Ջինագ Սարսաղ
Ջինգընը Սափան (պարսատիկի)
Ջինդըր Սափլաղ
Ջիպտըմ Սեյր
Ջլլըմ Սզլամիշ
Ջմըքըր Սզլթի
Ջնդել Սզու
Ջնդըգ Սըդը
Ջնդըմ Սըդըֆ
Ջնջըլ Սըխի
Ջորիլ Սըմթ
Ջումբա Սըյլուկ
Ջուֆլակ Սըյմըզ
Սըռպահ Սքլիլ
Սըրթ Վ
Սըքի Վազնաթ
Սիգիլ Վախտ
Սիլիկ Վայնասուն,
Սիլլը Վարդ-դոլմա
Սիմ Վերասյա
Սինծ Վերման
Սիջիմ Վրագլխու
Սլըղ Վրակեցու
Սլլալ Վրասու
Սլսլալ Վրըվիրդ
Սխլըթ Տ
Սմսըզ Տալդա
Սմքիլ Տալղա
Սոլեր Տայաղ
Սոլուղ Տառաբա
Սոլուղահան Տացու
Սոմ Տափակ
Սոմին Տբըզ
Սոսկալ Տեդրակ
Սուլուլիկ Տենռիլ
Սուֆաթ Տլոզդել
Սվդըքըր Տղոցկան
Սվըրճուղ Տնած
Սրա Տնդխտալ
Սրըղ Տնդրմիշ
Սրին Տոդոխ
Սրղըսըզ Տոդոֆտել
Սրսըմբ Տոթ
Սրսըրի Տուգատ
Տուդուլ Փալուզա
Տուխուրիլ Փաչա
Տուտմա Փասոդիլ
Տուրպաղ Փարխաջ
Տռըսխա Փեդուր
Տռնգի Փեզըվընք
Տռտռիկ Փեյդը
Տտըզգիլ Փենջ
Տրպպալ Փեշ
Տփշխիլ Փեշըկ
Ր Փեշկիր
Ց Փեշքըշ
Ցամքոց Փեջ (ծուռ)
Ցանծախ Փերոն
Ցիգան Փեփութ
Ցիցառ Փինըջի
Ցուցուղ Փիջ
Ցոփնալ Փիջխուլ
Ցռքիլ Փիսկիլ
Ցվրվիլ Փիր
Ցվքըր Փլխոր (Փխլոր)
Փլմփոշ
ՈՒ Փլվըր
Ուխուբ Փոխան
Ուղուզ Փոխինդ
Ումուզ Փոշմնիլ
Ուսուլ Փոստ (մորթի)
Ուրմիշ Փոցխ
Ուրուր Փութմ
Փուշտա
Փ, Փուչուլուղ
Փուս Քըֆ
Փուքալ Քթնել
Փուքս Քթոց
Փռշտալ Քիլըր
Փռցլոտիլ Քիլիլ
Փսորիլ Քիրըմիդ (Керамид?)
Փստիկել Քիրք
Փքվիլ Քլլը
Ք Քլփըթին
Քալ (չհասած) Քմըծխտալ
Քաձ Քնըր
Քարթու Քնթարիլ
Քդըկ Քնքիլ
Քեթակ Քշկը
Քելեխ Քոթիկ
Քեխ Քոխկ
Քեմը Քոռ
Քեշը Քոստ
Քեսը Քովս
Քեստավասի Քուլլի
Քերծ Քուղա
Քերծել Քուչ
Քեփըկ Քուչիկլամիշ
Քեփողլի Քուռնիթ
Քըլըկ Քուրք
Քըմըր Քուց
Քընդի Քուքուրթ
Քըչը Քոքոզ
Քըսիր Քոքոլոջ
Քըրըստը Քոֆիկ
Քըփընըկ Քպըպլիկ (Քիփ)
Քռթել Օրճալ
Քսի Օրպակաս
Քսսը Ֆ
Քստընը Ֆըյմ
Քվկիր Ֆթել
Քրըստը Ֆռըյնալ
Քրկիտ Ֆռըշլուն
Քցխա Ֆռռալ
Քփընըկ Ֆրդը
Քֆիտ Ֆրսանդ
Քֆտըռ
Օ
Օդա
Օդատեղ
Օդման
Օինբազ
Օլաքի
Օլըրել
Օլոք
Օխջանձ
Օխտ
Օղլուշաղ
Օղուլ
Օմչուր
Օյալամիշ
Օյմռիլ
Օնչինչ
Օնչօվ
Օռցոլա
Օրթլաղ
Օրթունք
Դարձվածքներ - ասացվածքներ -բառակապակցություններ-կայուն
արտահայտություններ

Աբրիս-խնդաս
Աբուզամբաղ մի դուրս տա
Ադ հեղին
Ադոր համար
Ալաջա հավկիթ ածել
Ալդա էլդը
Ալոջիկ կոլոջիկ վռստան թստան
Ամեն էրնակ մե տեղմ չի տա
Այան հանել
Այը մեջս
Ային բեյին
Ամբակ չայ
Անընանդ սատկիմ
Անլի քեխ
Անղարա ժունղարա
Անուշիտ ծոցը մնաս
Աչկիս խժի բժի կերեվաս
Աչկե ընկած
Աչկը շինելուն օնքնա հեդը հանեցիր
Աչկը ճտտել
Աչկի վրըվիրդով
Աչկիս խտուտ կ թվա
Առավոտ կանուխ
Ասոնց պարը բոլորավ
Ասոր ծալերը պակաս է
Ավարա սավարա
Արա սրա չես թողնե
Արագ-բազար
Արի քովս
Արուն լվիկ
Ափալ թափալ
Աքան ցաքան
Բազի բուզի
Բանջար բսուկ
Բարի յափռաղ
Բեխաբար
Բեխութ էնկնիլ
Բըս բռնել
Բիրդան բիրը
Բողազ կը պատռե
Բոռ փեթակ
Բուգը զավտ չի էնե
Բուշտ ու բաղաջ
Բուք ու բորան
Գաղափարս գլոխտ
Գեշ դրկիցը լավ հջըթի տեր կենե
Գիշեր հադաղա
Գործտ սախաթ է
Գլխուս խուփը վերցավ
Գլխուս վրա տեղ ունիս
Գլոխտ քարը էրեստա պադը
Գմերը քաշել
Գնա մեռի արի սիրեմ
Գոզկապ ընկնիլ
Գոռտ չհանքշի
Գորտ խլուրտ
Դար ու փոս
Դարդը դարդին պռկոշնա պառգել աղջիկ է բերել
Դիզ ու դուրան
Դիզ ու կոկ
Դոժոտ շուն
Դուռ դրկից
Դրեթ դրեթ
Եղկ ու մեղկ ջուր
Եփմ տալ
Զաղար շուն
Զայ ու զիֆտ
Զավտ էնել
Զաֆռաս դառավ
Զիզի բիզի
Զիլ դիզըն
Էլած թափած
Էշ մի սատկի, գարուն քուքա յոնջա կուտես
Էշ քերթողին դիզանը դառավ
էշն օր Խրդի, ձիեն կանցնի
Էվալլա հավասիտ
Էրես առած
Էրես օր կուսդաս աստարնա հեդը կառնեն
Էրկու ոտգս մե ամանմ մի դնե
Ըլլելոց բանը գլլի
Ըլլի թե
Ըրս ու փըրս
Թալխա դառնալ
Թեբա թե
Թեբալար թե
Թեթև սոլիկ
Թել խորում
Թըրս ու շիդակ
Թըրս տամարիս օր էգար
սատկեցնեմ կը
Թըք ու թուկ
Թըք ու թրքըշ
Թիք ու պոլոզ
Թնգիր թիքմը
Թոզ փչել աչկերուն
Թոնը քուքա կոշտը քարին դըրդը գուլա
Թոռ թոփ էնել
Թուխտ թմսիկ
Թուք ու մուր տալ
Թոփ թիվանք հավաքել
Ժիժի կայնիլ
Ժուռ գալ
Իդի քարը գոքետ վար ցիգ
Ինձի գերա ինչ կա, հարս հարազատ մարս հարազատ
Ինչ տարբերութեն. տագն է քաքե թե փորն է վար զարգե
Ինչե օրնա
Ինչխես ինչխ չես
Ինսնին ալաջան նեսեն է
Ինքն իրան եղով տապկտի կը
Իստից էդև
Իրար մընե
Իրիկ չիրիկ էղավ
Իրխով ներս լցվան
Լեղիս պատրավ
Լեղիս ջուր կտրավ
Լնջուկ ջուր
Լոպպո մնալ
Լուստ ուդեմ
Խաբար բզիկ
Խախկ ու խայտառակ
Խածուխում
Խառը խշտիկ
Խառը սրա է
Խդուտ կը թվա
Խելքե դուրս
Խելքի մոտիկ բան
Խելքը գլխուն յար չե
Խեն քշել
Խեր ու շըռ
Խժի բժի
Խուլ ու մութ
Խուրդ ու խուշկի
Խչկի տեղտ
Խև շուն
Ծեքը ծեքին
Ծիբլի ծատուր
Ծուռ նստինք շիդակ խոսինք
Կարմիր թուջ
Կարմիր լիլը
Կեր ու սուս
Կեցած տեղը
Կեցի աշեմ
Կիսատ պռատ
Կնիկ գարան
Կշտի քնա
Կոխած պանիր
Կոտրած շերեփի պես, մեջ մի ընկնի
Կուդը կալը, պապին մամին հարսնիքը
Կուկուզ բռնել
Կում կում
Կուշտն անոթիին մանդր կբրթե
Կրակ չուտես բոց տտռես
Կրակն ընկա
Հադարով կի էլի կի, քուգե
Հազր նազր
Հալ ու մաշ
Հալ ու մաջալ
Հալե մաջալե ընկա
Հալեմ անկաջդ լցնեմ
Հախեն քոռ
Հավ ճիվ
Հավարըտ ինչես ցգել
Հեդ օռի
Հըզ էնել
Հըմմը հըյմի
Հոռոմին տեռը դառուցիր
Հորդ հոգին ծառին քոքին
Հորտ հարսնիքը մի պատմե
Հոքուս տունը մարավ
Հոքուս հետ կխաղաս՞
Հջըթ թախում
Ձան հավա է
Ձութ ու փիս ըլլիլ
Ղըզը կ պդդի բոլորըտ
Ղոչ բուռ
Ղուռում սաղ
Ճակատ ճակտի
Ճանճի ճմրթած
Ճանճ ըլլիս պատին կպնիս
Ճիլի վիլի
Ճիթմ էնել
Ճուճու պաջի
Ճուք առնել
Ճրքի պես մարավ
Մալեզ ապուր
Ման ու փոխ
Մաքուր էրձի ժիժի էս
Մե քըրըմ
Մերը մեզի հերիկ չե, պռկոշնա պառկել աղջիկ է բերել
Մեյմուն շըբըլըկ
Մեջ ընկան
Մեռնիմ ջանիտ
Մի սրտիս թթվի
Միչեն չես
Մնջիկներս թուլացավ
Մորութ խելար
Մուխը դրած
Մուր կը շռցնե
Յաթաղ տալ
Յախան ոռն իչուցի
Յախատ հո չի սխմե
Յանը տարած
Յեղ կուդենք բայց արուն կ ծռտենք
Յոլ ու ղըյդը
Յոլա էրթալ
Նեղն ու պտեղին
Նութխս կտրավ
Շան գզուզ
Շան թերըմը
Շան սատակ
Շատ մի զոռե տակետ էրդըկ չթռնի
Շուն շըբըլըկ
Շուն շնգո (շնգյըլ)
Շունը յարովմ չի սատկի
Շռե շնթռգի
Ոռեն կեցցե կը ճվա
Ոռեն մտավ քլխէն էլավ
Ոռով զիան տալ
Ոռով խավիծն է ընկել
Ոտքտ ոռիտ զարկ ու կորի աստից
Ուզած աղջիկ
Չաթալ ծառ
Չաթալ սիրտ
Չամուռ լըղ
Չամռե կուլուլ
Չար աչկը չար փշին
Չափ չվան
Չոռ ու մայ
Չոր գետնեն նըմ կ խլե
Չուլ չափութ
Չումուրիկս չորցավ
Չունեցածտ արեգաք հանեցիր
Չփլախ ջանիդ կատու մի շալկե
Պալե պալե (վերջը շառիկ խաղի մեջ)
Պաղած տոլմա
Պապի Պլոր
Պոյախանի կարաս
Պորտեն շռող աշջիկ
Ջանի գերը
Ջարդ ու խուրթ
Ջոկ ջոկ
Ջուխտ ու վարդ
Ռաստ գալ
Սաբախտան կանուխ
Սաբռըս կտրավ
Սադանին անկաջը խուլ
Սաջի հաց (մարդու մասին)
Սատկած ձի կը փնտրե օր նալերը քաշե
Սբըբ ըլլիլ
Սեբե թե իքե
Սեբը չե
Սեյր էնել
Սլըն ջուրը տալ
Սոմին հաց
Սուս ու փուս
Սրած մալոխտ քու ոռտ կ խրի
Սև էրես էնել
Վազ արի
Վախեն տեռը մաղար փախավ
Վախտը թմմավ
Վախտը վախտին
Վար անցնիս
Վդըն թմմավ
Վեր թռա
Վրա գլխու
Վրասսու ըլլիլ
Տահա շատ
Տամլա էնել
Տամլի քալ
Տաշտե կռնակ
Տաշաց քարը գեդնուն չի մնա
Տառոսը քեզի
Տեյ դոխոբուռը կաթը չփերե, տնեն դուրս չի քա
Տեյքի հիմի, Տեյքի վերջ, Տորի վերջ
Տոդոն փոփոլին սովոր չե
Տուրը տալ
Տուրիկ տուրիկ դուրս մի տալ
Տռիկ տռիկ էնել
Տռջիկ տալ
Տռռեց առուն էլավ գարուն
Ցամաք ձորի աղվես
Ցան աթար դուրս մի տա
Ցերեկ էդեվ
Ցերեկ հադաղա
Ցը էղի
Ցիր ու ցան
Փասա փուսատ քաշե, ռադ էղի
Փոր փոշման
Փոր փսոր
Փուշ կերած մալի պես էրեսըս մի աշե
Քամի վռնդել
Քաք սրտի մխիթարանք
Քաքին մեջ հլուն կը փնտրե
Քաքը ձնով մի ծածկե
Քեշը քնըր
Քեռեկինտ խթխթա, քեռեկինտ վանքը
Քեփօղլու մալը
Քթի բեյնի
Քթի ղրմֆիլ
Քնդի բերել
Քոստի կայնիլ
Քսի տալ
Քսր փսր
Օին բազ
Օլի տալ
Օխտըտ ու քելեխտ մեկ կենեմ
Օշոն հազա
Օրեց օր
Օրը ցորեկ էղավ
Օրթա տեղ
Ֆլըն ֆստըղ ֆշմըքըր

ասացվածքների ծագում –

Ուտող-Խմող ձկնորսիմ ընտանիքը շատ կը խոսին ասոր վրա։

Ստիպված ասիկ խոստանա կը օր ալ չպիտի խմե։ Կերթա ձուկ բռելու,
երկար ժամանակ ձուկը չի զարնե, մեմա տեսնի կը օր ձորին ալիքները
ձմեռուկ ու րախի կը բերը։ Էէհ, կսե
աստված օր տա ջրին քնըրնա կուդա, լաաավ խմե հարբի ու
տուն կերթա։ (Ախալքալաք)

Մեկմ պարզենալով ընկերոջը պատմե կը օր հիվանդանոց պառկած

ժամանակ համարձակ աղջիկը իրան մաշինով (առանց վարորդական
իրավունքի) քուքա հիվանդ հորը տուն տանելու (ունի երկու աղջիկ):
Պատասխանը գլլի ասպես – տունն օր շուն չես ունենա, կատվին
պիտի հաչել սորվեցնես: