Muc luc
‘Li néi dau
Cong tée vien
1 Bat ding thie Co sa
Ll Bat ding thie AM-GM
11.1 Bét ding thie AM-GM va tug dung
11.2 Ki thuat Cosi nguge dé
1.2. Bat ding thie Cauchy-Schwarz-Holder .
12.1 Bat diing thite Cauchy-Schwarz va ting dung
1.2.2 Bat ding thie Holder
1.3. Bat ding thite Chebyshev eco
1.3.1 Bat ding thite Chebyshev va ing dung
1.3.2 Ki thugt phan téch Chebyshev
14° Bét ding thie voi ham Wi . :
1.4.1 Ham Idi voi bét ding thie Jensen. .
1.4.2 Ham I6i voi ki thuat xét phn ti 4 bien
1.5 Khai trién Abel va bat ding thite hodn vi
1.5.1. Khai trién Abel .
15.2 Bat ding thie hodn vi
16 Bat diing thie d6i xing 3 bién Gaogso
16.1 Bat diing thie thudn nhét khong o6 digu kien.
1.6.2 Bét ding thite d6i xing 06 diéu kien
13
1B
18
27
34
34
39
44
49
53
53
59
6
62LT
18
19
1.10
Lat
Muc Tue
Bat ding thite va ode da thite déi xing so Ap
17.1 Li thuyét vé eée da thife d6i xing su cp
1.7.2 Da thie déi xiing su cp va ce ting dung trong gidi toda bat
ding tte
Phuong phép can bing he s6
1.8.1 Bai toan md dia
1.8.2 Can bang hé s6 voi bat ding thie lien he trung, binh cong va
tring binh nha (AM - GM)
18.3 Can bing hé s6 véi bit dling thite Cauchy - Schwarz - Holder
Dao bam va img dung
1.9.1 Kién thite If thuyé
1.9.2. Khdo sét ham s6 mot bién
1.9.3 Khéo sft ham nbiéu bién
1.9.4 Md rong mot bai thi tod quée té 2004
Bai tap ap dung
Mot s6 bai toan dang cht §
Sang tao bat ding thie
2a
22
Cac
3a
Cie bai toan chon loc
Ban vé sing tao bat ding thite
2.2.1 Bat ding thite ca va méi
2.2.2 Mot each xdy dung bat dang thie mdi
22 ‘Tit chtmg minh - phan bien dén ‘két Luan,
2.2.4 Sing tao bét ding thitc
phuong php ching minh bat dng thie
Phuong phép dn bién va dinb If dén bién manh
3.1.1 Bai toan md dau
3.1.2 Phuong phép don bién.d6i voi céc bit ding thie 3 bién
3.1.3. Dinh If dén bién manh $:M.V
3.14 Dinh i $.MLV va mot s6 ting dung
3.1.5 Phuong phap dn bién ton mign
n
n
2
m4
4
80
83
+ 83
84
86
89
103
105
105
201
201
203
206
208Muc tue iti
3.2. Phuong phap phan tich binh phuong S.0.S. 233,
3.2.1 Bai tom md dau 233
322 ign co 58 cha phitong phip S.0.S va mot s6
ich 239
3.2.3 Nhimg tng dung quan trong cia phutong phép 8.0.5 244
3.2.4 Suy lugn tir mot bai toan 249
3.3 Phuomg phép phan ching 254
3.3.1 Bai toan md dau 254
3.3.2 Nhin nhan mot bit ding thite du6i gée do phan ching 255
3.3.3 Cée bai toén Sp dung. se. 287
3.4 Phuong phép quy nap téng quét 262
3.4.1 Bai todn mé diu . 262
3.4.2 Phuong phip quy nap téng quat va dinb i LG.L 265
3.4.3 Céc bai todn dp dung 267
3.4.4 Xay dug ham sé va bai toén téng quat «276
3.5 Phuong phap sit dung bat ding thie e8 dién ar
Nhin lai 5 phuong phap chtmg minh bat dang thie . . wee 285
3.6.1 Phuong phap din bién 235
3.6.2 Phuong phap phan tich binh phutang 8.0. 287
3.6.8 Phuong phép phan chimg . 288
3.64 Phuong phép quy nap téng quit, 289
3.6.5 Phuong phép sit dung bat dang thite 6 dién “290
4 Mot s6 vin d@ chon loc vé bat ding thie 291
4.1 Bat dang thite Schur suy rong : 291
4.2 Nhitug b&t ding thite Kila! : 298
4.3 Bat ding thie Nesbitt va mot s6 dang mé rong 303
4.4 Suy luan va phét trién . . 308
4.5. Bét ding thte than nghich 312
4.5.1 Phwong phép tich phan déi voi bit ding thite 312
4.5.2 Bat ding thie thuan nghich 34iv Muc lye
4.6 Di tim Idi gidi so cp 37
4.6.1 Tré lai vin dé 6 dién 317
4.6.2 Thém mét bai toan 4 bién 320
4.7 Ly thuyét c6e bo tro va bit ding thite Karamata 320
4.7.1 Céc bé trdi vA mét s6 tinh cht lien quan... . 320
4.7.2. Bat ding thitc Karamata cee 324
4.8 Dén bién khong xéc dinh 333
481 a>bhaya NYATIE Gy + YEG aan > 2m *Y BGI,
Do dé bit ding thite cing ding khi n bing mot luj thita cia 2. Mat khée néu bat
dng tine ding voi n s6 thi cing diing véi n ~ 1 36, that vay ta chi clin chon
aq = 8/(n 1) ay $02 +o + Ona
[ants
aot ates
2 (n-l Yaaoa
‘Ta2 nhan xét tren ta e6 dibu phi chitg mink, Ding thite xy ra i v8 ehi Khi tt
cA cée bién aj, a2,...,@n bang nhau. O
Bat ding thite AM — GM In bit ding thnte quen thuge vA 66 ving dung rng ri,
Ja bit ding thite du tien mA oe ban clin phai ghi nhé rt r6 va sit dung mot céch
thanh thao. Khi sit dung bét diing thte my ching ta can hét site chi t6i didu kign
cia dng thie Khi a; = az = ... = dy va cn tach ed hé s6 cho phit bgp.
Co nhitu ech chitag mink bét diing thnie AM - GM, céch chimg minb hay nhét
6 thé la céch chimg minh sit dung phuong phép quy nap Cauchy (nk ching minh
trén). Cé le vi vay mA nhigu nguti lam lin ring Cauchy phét hign ra bat ding
thie nay. Ong chi 8 nguti dua ra chiing minh rét hay cita minh chit khong phai la
ngui phat hién ra dau tien, bét ding thitc ma ching ta quen goi la bAt ding thite
Bunhiacopzki thy chit la phat minh cia 3 nha toén hoc Schwarz, BunhiaCopakt
va Cauchy. Thoo each goi ten chung cia thé gi6i, bat ding thite BunkiaCoprki o6
ten la bét ding thite Cauchy - Schwarz, cbn bit ding thitc Cosi (hay Cauchy) 6
ten la bét ding thie AM — GM (Arithmetic Means - Geometric Means), Day la
mot si ohm ln kbé ki le va déng ngec nbién trong mot thai gian dai |?
Sau day 1a mot s6 bai toan dae trung sit dung bat diing thite AM ~ GM.1.1, Bat ding thite AM-GM 5
Vi dy 1.1.1. Ching minh ring vai moi 36 thye khong am a,b, ta 06
Ljijiy_o
a*etc* arbre
Lor GiAL. Sit dung bat ding thite AM — GM cho 336
lili y 3
+o4+g(tat44) > svat no,
rb4o (S45 +2) 2alaegie
Bat dng thic téng quét hon duge ching minh hoan toan tueng ty
1
1 ne
a, ~ ay tag +. hay
a
Vi du 1.1.2 (Bat ding thuc Nesbitt). Ching minh ring udi moi sé thye khéng
am a,b,c ta 0
_
Treteaat aye
be
M=Syet cra tae
a2 ye,
Beet cea and
Ta 06 M +N =3. Mat khéc theo bét ding thie AM — GM thi
a+b dee cea
>
bye tera tane=*
ate ath bre
Negatte,atb >
+8 Tet eta tara
Vay M +N +28 > 3 suy ra 28 > 3. Day Ih didu phi clung minh. O
‘Vi du 1.1.3 (Bat ding thitc Nesbitt 4.bién). Ching minh ring vdi moi s6 thye
Khong am a,b, ta 06 bat ding thc
o, ble a
beet ced * deataad
22Lor GiAt. Dat
ot
ord
cra
ae
ord
Ta cé M +N =4. Theo bét ding thite AM —
eee
+d,
end
ate ate
eae Nose
bye a+d
(atc)
arbtetd
Vay M+N +29 > 8 suy ra $ > 2, Ding thite xy ra khi
Vi dy 11.4. Gid sitay,a2,
dy la ode 86 thye dizang sao cho ay +02+...+
Chuong 1. Bat ding thie co sé
.
i
a
at
,
e+
+
ava‘ axe
Gea ast
GM wh
etd
d+a
ate
ata
b+d
etd a+b
4(b+d)
dta
atbrerd
4a
Ching mink vai moi s6 nguyén ditong k ta 06 bat ding thite
ab tah teat > aft + ahh +
bla bal
Lot GIAI. Sit dung bat ding thie AM ~ GM ta 06
(k-Dat +1 sah tak +.. tat
Thay a bdi ay, a2,
412 kVaKERD = kak?
sd, TO: cOng cae bAt ding thie lai ta duge
(k= t(ak tah +... tak) tn > blak! + af +... +08"),
nay
Vay ta chi edn ebimg minh
ak oft + tat on
Sit dung bat dling thie AM - GM
a1 4 (b—2) ak $14 ti 12 (R= 1) Wart = (k- 1a.
Thay @ bai ay, a2,
at yal 4 tak h 4 n(k 2) > (b- Ila tant +n)
oq ri cOug e&e bAt ding tite dang tren Iai
(k-1)n1.1. Bat ding thite AM-GM 7
satel ec tat ton
a)
‘Dang thie xdy ra khi va chi khiay = a2 =... = dy
Nhan xét, Tir eéc chimg minh trén ta suy ra
af tob+ tah (ote te)"
‘Voi moi s6 nguyen durong k. Ngodi ra cd 2 bit ding thife nay déu diing khi k > 1 1a
‘mot 86 thuc. Néu xét k <1 ta cé bit ding thite
/ on, V+ VE+ + Vin
Voi moi 86 thye duong m > 1, Cée ban hay ty kim nghigmn cde bat ding thie nay
bing phuong phép 6 tren, thute chAt.n6 chi la he qué tryc tiép.
‘Vi dy 1.1.5 (Bat ding thie AM-GM suy rong). Voi cde 36 thue duong
04,0354 234250 y ld cc 86 thye Khong dm cb téng bing 1 ta eb
ayn + apa2 +... + Onn > af! of?...0R*
Lot G1A1. Phung phép chimg minh sit dung quy nap Cauchy hon toan tuong ty
nt vdi bat ding thitc AM —GAf thong thu@ng, Tuy nhi¢n trong trutng bgp n = 2
ching ta cin mot loi gidi chi tiét hon. Ta phai chiing minh néu ey =1¥8.@,b,2,9
1a ce s6 thye khong aan thi
az + by > a*b¥,
Céch lam don gidn nh&t di v6i bat ding thite nay Ia x6t voi s6 hitu th edi ehnyén
qua gidi han. Hién nhién néu 2, y hit ti thi bai tosn duge ching minh theo bat ding
thie AM - GM ed dién
mat nb> (m+ n)a™lortnipnlln 4") > ax + by > a*bY,
Trong d6 2 = m/(m +n) va_y = n/(m-+n). Con néu x,y thufe thi sé ton tai day
che 86 hitu ti ry + 2,8, — stm + Sy = 1 va ohU vay
ary + By 2 ab" 4 ary + BL ~ Fa) > aI.
Chuyén qua gidi han khi n + +00 ta duge ax + by > a WY. Day chinh la didu phai
ching minh, O
Cfich ching minh nay khé cg ban, va néu ban chua duge hoc vé gidi han thi hay
tem chép ulgu bat déug thite voi ede 96 2; him ti. Li do rét dum gtam, vi dé dink
nghia chinh xée cho lug thita véi sé mii thue, bude phai c6 dinh nghfa gidi han, Céc
ign thite ea s6 vé gidi hn va ham lien te s@ duge dinh nghia trong chiang trink8 Chuong 1. Bat dang thite co 96
‘Vi dy 1.1.6 (IMO Shortlist 1998). Vai x,y, 2 la cdc sé thife duong e6 tich bing
1, ching mink bat dang the saw
ey
asna+s
x bd a
(+20 +2)" O¥a)0 ry) ~ 4
Lot G1At, Sit dung bat ding thite AM — GM cho 356
‘Tuong te ta 06 2 bit ding thite véi y, 218i cOng lai suy ra
3 a 3
Peeee aseeeenee, erst eee Sahat
G+H0+2) O+a)ity) 2 ri
Twas
Mat khée x+y +2 > 3yEyz=3 nen tacé dpem, O
Vi dy 1.1.7 (IMO Shortlist 1990). Gid st a,b, ,d la cfc 86 thye khong am thod
min ab+ be + ed-+da= 1. Chiing mink
—*_ , 8 , @ , @#@ ,
byevd ‘cvdya atb+d atbte
Lor GIAI. Sit dung bat dng thite AM — GM cho 4 sb
@ btetd a, 1 da
byera* 8 61173
Hoon toan tung ti ta 06 them 3 bét ding thite véi bd sau d6 eOnug lai dude
Sac ee eeemnc me ec ueee Lee Le
b+ctd c+d+a atb+d atbte 3
Cha § ring ab + be-+ ed + da = (a+ ¢)(b+d) nen
(a+b-+c4d)? > 4(ab+ be+ cd +da)=4a+b+e+d>2.
Thay két qui nay vio bt diing thite 6 tren ta e6 dpem. Diing thie xdy ra khi va chi
khi a= 1/2. 0
‘Vi du 1.1.8 (Komal Magazine). Ching minh vdi moi a,b,c duomg
eee ee ec
Bb+e) | cle +a) ~ MatbroP11. Bat dling thite AM-GM 9
Lor GiAt, Sit dung truc tiép bit ding thie AM ~ GM cho vé trai
1 1 1 3
Do dé ta chi cn chitng minh
Babe(a + b)(b+ c)(e +a) < Bla ++ c)9
‘Theo bat ding thite AM - GM
Babe < (a+ b+e)%,
Slat (b+ Neta) <(atb+b+eteta) =8latb+e)
Nhan theo vé 2 bat ding thie tren ta diye digu phai chung min, O
Vi du 1.1.9. Cho cde 96 thye a,b,¢ tho man a? + 6% +c = 3. Ching minh bat
ding thite sau
la} + [0] + fe] ~ abe < 4,
Lor GiAl. Ta cding ap dung trye tiép bat ding thie AM — GM nu sau
ad g (Et) cto ae
(lal + [8] + lel)? < 38(a? + 0? +
Cong vé 2 bit ding thie trén ta c6 dia phai chiing minh. Ding thite xy ra khi va
chi khi trong 3 s6 a,,c.6 2 s6 bing 1 va 1 s6 bing —1. 01
9 lal + [bl + lel <3.
Nhan xét. Ban doe thit lam bai toan trén néu ta bé di cée déu gié tri tuyet déi,
tim max cia a+ b+ ¢~ abe. Day l& mot bai tod rt thit vi va khong d8.
Vi dy 1.1.10 (Iran MO 1998). Cho cdc s6 the duong a, b,¢,d thod man abed
Ching minh ring
O4iee m ore pata
ee beetdtatetest
LO! Gil. Ta phdi chitng minh 2 bat ding thie sau
4+ OP ratdterd a
P44 P+? > abet bed +eda+dab (2)10 Chuong 1. Bat ding thie co si
Bat ding thc (1) duge chiing minh tuyng ty nbu trong vi dy 1.1.4. Bat ding thite
(2) c6 duye bang tong eae bat ding thite sau
a +b +c > Babe b+ 8 +d > Sbed
4d +08 > Beda @ +02 +6 > Bdab.
Chi e6 ding thite khi a = d=10
Vi du 1.1.11 (USA MO 1998). Ching minh vdi moi s6 thye duong a,b,
1 1 1 1
ee ——
BE + abe * PEA + abe * TH aP Habe ~ abe
LO1 GIAL. Ta 66 nbén x6t sau
a? +? > ab => a? +3 > abla +o)
abe abe ¢
SE BES < abatb)babe arbre
Xay dimg them 2 bat ding thie twang ty 78i cong lei suy ra did phi civng min
acme one Ciomee
TBF abe * BFS + abe * SH a babe ~
Ding the xiy ra chi khia=b=c. O
Vi dy 1.1.12 (France Pre - MO 2005). Cac s6 thvc duong x, y,= thod man didw
ign 22 + y? +2? = 3. Hay ching minh
mv
+23,
ee y
Lor G1At. Binh phuong 2 vé oiia bat diing thife, ta phai chitng minh
eee :
of Ey tp tee y+ 22) 23a? + y+ 2?).
Cha § ring theo bat diing thitc AM — GM ta cé
Se ener ape ee or ae
wy yh Pat) pty ate (VE Ba) | (BaP 2!
oe AP oP) = EE) (GE) (EF )
2 Ur? +y? + 27).
Ding thite xfy ra chi khi 2 =y =2=1. 0
Nh&n xét. Céc ban hay kiém nghiem bét ding thie sau
ab , be
Név a,b,c dang thot mana +b +et=son 24 "4 S> 97
van
é tng quat sé duge gidi quyét & chutong sau cia cubn sAch.LI. Bat diing thite AM-GM u
‘Vi du 1.1.13 (IMO Shortlist 1996). Céc s6 dong x,y,z 06 tick bing 1. Chiing
mink bat diing thie
zy
Beayt ye
Lor Git. Ta ¢6 nan xét sau
Pep rye ry 2a (ety)
Tyg __tv pee eee ee
Fay ty my teyaty) I+aylety) etyte
Xéy dumg 2 bit ding thitc tuong tw v6i 2, y ri cong vé cd 3 bét ding thite ta e6
digu phai ching minh, Ding thite xay ra chi Khi 2 = y a
Vi dy 1.1.14 (Viet Nam MO). Cie s6 thye duang £3,2,...,2ty thod man
1 1
++ =
1+2, l+z2 tive
Hay ching minh ring
Byrqty 2 (n= 1)"
Lor GrAt. Ti gid thiét bai todn ta 6
ty yt fn
+m T¥aa1 1425
Sit dung bat dling thite AM - GM véi eéc 96 hang 6 vé trai
n-1
fa» —_4#)
Tate Yt iL ta) (1+ tna)
Ta ob n= 1 bit ding thite tuong tur voi mbi 96 21,22) .04
tong img cia n bat ding thie tren lai suy ra dpe.
Vidy 1.1.15 (APMO 1998). Ching minh vdi moi z,y.2 dvamg ta cé
(+2) (+2) (142) 224 2B
Lor GtAl. Dé dang nhan théy bat ding thie trén 1a he qua tir bat ding thite sau12 Chutemg 1. Bat ding thite co 36
‘Ta nhom va sit dung bat diing thie AM -GM
sGFe2)= (Bed) (Bet)o (et) died
var
Ding thite xy ra khi va chi Khi «= y= 2.
Vi du 1.1.16 (Canada MO 2002). Voi moi x,y,z duamg, hay ching mink
2 ef 8
y
F4¥ st oetyte
yee ay TY
Lot GiAt. Sit dung bit diing thite AM — GM cho 3 s6
2 y a
Stutezse , Etctrey , Stety eee
e Es ay
Cong vé 3 bit ding tinte tron ta e6 digu phi ching mink. Q
‘Vi dy 1.1.17 (Macedonia MO 2000). Ching minh vi moi e,y,2 duong
a4 y? +27 > Vay + 22)
Lor G1At. Sit dung bit ding thite AM — GM véi 2 sé
2?
stapes teaty WZ) 5 Bly +2). 0
Vi dy 1.1.18. Chitng minh vdi moi a,b,e.d duang ta luon 06
16(abe + bed + eda + dab) < (a+ b+e+d)*.
LOI GIAL. Sit dung bat dling tinte AM — GM cho 256
16 (abe + bed + eda + dab) = 16ab(e + d) + 16ed(a + 6)
£4a+ (cd) +4(c4 d%a+0)
SAlatb+e+ dat b)(e+d)
S(atbte+ds
ng thite xiy ra khi va chi khi
4a
‘Vi du 1.1.19. Ching mink ring vdi che s6 duong a,b,c cé téng bing 3 thi
ala+¢~ 2b) , W(b-+a~2c)
abel * bert
ele +b— 20)
>0.
cat