β. Δ.

Τ Σ Α Τ Σ Ο Υ

Ο ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ
1944

ΑΘ ΗΝΑ! 1945

ΗΚΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ

ΠΙΣΤΙΚΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ /
 >h S

Α Θ Η Ν Α Ι
Εκδοτης Nik . A. Σ ακκουλλς
ΣΟΛΟΝΟΣ 84
1
 i

’■A / . ί\
i ϊ I
■' ···

2
 Θ. Δ. Τ Σ Α Τ Σ Ο Υ

Ο ΔΕΚΕΜ ΒΡΙΟΣ
1944 &
 #

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

I. ΑΝ ΤΙ Γ ΙΑ Π ΡΟ Λ Ο ΓΟ ............................. Σβλ. 9
I I. Τ Ο ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΚ Ο Π Λ Α Ι Σ Ι Ο ............................. » 1 1
III. Η Α Ν Α ΓΚ Η Τ Ο Υ Α Φ Ο Π Λ ΙΣΜ Ο Υ . . . » 2 9
IV . Η Π Ρ Ώ Τ Η Δ ΙΚ Α ΙΟ Λ Ο Γ ΙΑ Τ Η Σ Δ Ε Κ Ε Μ ­
Β Ρ ΙΑ Ν Η Σ Σ Τ Α Σ Ε Ω Σ . . . » 4 3
V. Η ΔΕΥΤΕΡΗ Δ ΙΚ Α ΙΟ Λ Ο ΓΙΑ ΤΗ Σ ΔΕ­
Κ Ε Μ Β Ρ ΙΑ Ν Η Σ Σ Τ Α Σ Ε Ω Σ ............................. » 6 7
V I. Η Τ Ρ ΙΤ Η Δ ΙΚ Α ΙΟ Λ Ο Γ ΙΑ Τ Η Σ Δ Ε Κ Ε Μ ­
Β Ρ ΙΑ Ν Η Σ Σ Τ Α Σ Ε Ω Σ ............................................. » 8 5
V II. ΤΙ Α Π Ο Μ ΕΝ ΕΙ ΑΠΟ Τ Ι Σ Τ Ρ Ε ΙΣ Δ Ι­
Κ Α ΙΟ Λ Ο Γ ΙΕ Σ : Τ Ι Π Ο Τ Ε .............................. » 9 6
V III. 0 1 Ε Υ Θ Υ Ν Ε Σ ΊΩΝ Σ Υ Ν Ε Ρ Γ Α Τ Ω Ν Τ Ο Υ
Κ .Κ .Ε . Κ Α Ι Τ Ο Υ Κ Ο Μ Μ Α ΤΟ Σ ΤΩΝ Φ Ι­
Λ ΕΛ ΕΥΘ ΕΡΩΝ ................................................ »101
IX . Μ Ε Ρ ΙΚ Α Σ Τ Ο ΙΧ Ε ΙΑ Γ ΙΑ ΤΗ Ν Ε Γ Κ Λ Η ­
Μ Α Τ ΙΚ Ο Τ Η Τ Α Τ Ο Υ Κ .Κ .Ε ............................. »116
X. Σ Υ Μ Π Ε Ρ Α Σ Μ Α Τ Α ......................................... »129
Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α ........................................................... »135
 f. í'ñ ·.■ λ lí ‘ C .’-.I t i

i"· í*

5λ ί >{.'!; '·: e •j
Μ
'?y V.π ' ’ .j
^'

<; r

1/ i. ii
‘ ii

»T»·· v.;. -iV

•1Φ · * :;;ϊ !." ■ : · ¿V -.i /■
t:
Wí Á !:. / >■ *' " .

»■; , ’ i . '■
<:'· í * > r h lf I '/ ) /

/ J/ í ■:

5
ΑΝΤΙ ΓΙΑ ΠΡΟΛΟΓΟ
 ίs·.
'ί

y St

«
 I. Α Ν Τ Ι ΓΙΑ Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο

Τά πανάρχαια χρόνια, σέ μιαν ακτή του Σαρωνικού, κοντά

στην Ελευσίνα, δνας κακούργος, ό Προκρούστης, έ'πιανε τούς
οδοιπόρους καί μέ τή βία τού; ξάπλωνε σ’ ενα κρεβάτι. "Αν
ήτανε κοντοί τούς ετέντωνε ώς πού νά τούς εξάρθρωση, άλ-
λοιώς, αν είχανε μεγάλο ανάστημα, τούς εκοβε δσο περισσεύανε.
Καί μόνον δσοι τύχαινε ναναι φτιαγμένοι στα ίδια μέτρα μέ
την περίφημη κλίνη τού Προκρούστη γλυτώνανε.
Στα χρόνια τά σημερινά, στή χώρα του πνεύματος, φανα­
τικοί οπαδοί μιας μεγάλης αίρέσεως, αρπάζουνε νοήματα καί
Ιστορικές αλήθειες καί τις δοκιμάζουν απάνω στο κρεβάτι τού
δικού τους στρεβλού λογισμού. Πέφτουνε κοντά τά νοήματα, δε
φτάνουν οί άλήθείες γιά νά σκεπάσουνε τό κρεβάτι, αμέσως οι
βασανιστές ανάλγητα τις « τ εν τώ ν ο υ ν * δσο χρειάζεται γιά νά
« δ ιοοΦ ώ οου ν ε » τό νόημα, νά φτιάξουνε τις αλήθειες. Πέφτουνε
πάλι μακρυά τά νοήματα, πολύ μεγάλες οί αλήθειες, τις κό­
βουνε καί μέ πείσμα τις φέρνουν ίσια μέ την ίερή τους κλίνη.
Καί γλυτώνουν δσα νοήματα μόνο κι* δσες αλήθειες συμπίπτουνε
μέ τον αυθαίρετο «χρνοοϋν κ α ν ό ν α » των κακούργων τού πνεύ­
ματος.
Σ το σύντομο αυτό δοκίμιο γίνεται ή προσπάθεια νά ξανα-
δοθή σέ μιά στρεβλωμένην ιστορία ή πρωτινή μορφή της. Ή
ά λ η θ ι ν ή.

- 9 —
 (

y'

t<' >/ y.
, , ·.·. ** (V

, J
i

V ,* -
«

S >

10
 TO
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
I*
 II. ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Το άπόσπασμα tot) Κ .Κ ., τού ένιαίου σ3 δλον ιόν κόσμο,

πού δρά στην 'Ελλάδα, δταν έξέσπασεν ή συμφορά τού μεγάλου '
πολέμου, χάραξε μιά πολιτική, δπως ήταν επόμενο, σύμφωνη
μέ τή στάσι τής σοβιετικής Ρωσίας.
Τό πράγμα δέν ξένιζε γιατί τό Κ .Κ ,Ε . σέ μιά τέτοιαν ύπο-
τακτικότητα μάς είχε συνηθίσει καί δέν είχε σηκώσει ψηλά τήν
εθνική σημαία. Ε κ είν ο , πού θά προκαλούσε μιάν εκπληξι, θά-
τανε τ ’ αντίθετο. Τό νά χαράξη δηλαδή τό Κ .Κ ,Ε. μιά πολιτική
γραμμή ξέχωρην από τή σοβιετική ρωσική πολιτική. Δείγμα τής
χατευθύνσεως αυτής, ίδιας σ’ δλον τον κόσμο, δίδουν οί τραγι­
κές εκδηλώσεις καί τ ’ άποτελέσματα τής κομμουνιστικής δρά-
σεως Ιδιαίτερα στή Γαλλία.
Ό κομμουνισμός Ιζουσε τότε μέ τ’ όνειρο, πώς ή συγκρουσι
των δημοκρατιών και του φασισμού θά οδηγούσε στή διάΐυσι
τού « α σ τ ι κ ο ύ κ ό σ μ ο υ » καί στήν απόλυτη τελικήν
έπικράτησι τής σοβιετικής Ρωσίας. Κ άθε τι πού θά συντελούσε
στήν άλληλοεξαφάνισι κάθε δυναμικού στοιχείου στήν Ευρώπη
έκτος από τή σοβιετική Ρωσία, ήτανε χρήσιμος συντελεστής
τής άπαραίτητης Ιστορικής έξελίξεω ς, πού θά οδηγούσε μοιραία
στήν παγκόσμιον έπικράτησι τού κομμουνισμού.
Μέσ’ από τέτοια Ιστορικά σχήματα έκρινεν ό Ιλληνικός κομ­
μουνισμός τή συγκρουσι τού ιταλικού φασισμού και τού ελλή-
νίκού έθνους. Δέν ήτανε τό ξαφνικό ξέσπασμα τού συγκρατη­
μένου πατριωτισμού, πού ξεδιπλώθηκε μονομιάς στο φύσημα
τού πολέμου. Ό κομμουνισμός έγκαιρα κατάλαβε πώς μιά γρή­
γορη νίκη τού άξονα στήν Ε λλά δα , μετά τήν άπροσδόκητη κα-
τάρρευσι τής Γαλλίας, θά έδιδε στους ΓερμανοΙταλούς μιά γρή­
γορη νίκη, πού θ ά τούς εύρισκε ακόμα πανίσχυρους. Έ ν φ

— 13 —
 άπρεπε τό τέλος τού πολέμου νά βρή τούς δυό^άνηπάλους, καί
τις δημοκρατίες και τό φασισμό, εξ ίσου εξαντλημένους.
“Η φασιστική ’Ιταλία είχεν άλλως τε ξεχωρίσει τή θεσι της
από τή Γερμανία έναντι τής Ρωσίας. ’Ιταλικές μεραρχίες πο­
λεμούσανε στη Φινλανδία κατά των Ρώσων. Και καμμιά συμ­
φωνία δεν ύπεγράφη μεταξύ Ρώμηξ και Μόσχας. ’Έ τ σ ι το
Κ .Κ .Ε. έπήρε τή στάσι, πού πήρε και πού φανερώθηκε μέ τη
γνωστήν επιστολή τού Ν. Ζαχαριάδη, σύμφωνα μέ τά κομμου-
* νιστικά κριτήρια. Π ώς ήταν εθνικά ορθή τότε ή στάσι τού
Κ .Κ .Ε. δέ σημαίνει κΓ δλας πώς έτσι χαράχτηκε γ ι α τ ί ήταν
εθνικά ορθή. ’Οφείλεται αυτό σε μιά τυχαία σ ύ μ π τ ω σ ι .
Δυο αναμφισβήτητα γεγονότα αποδείχνουνε τήν αλήθειαν αύ-
τής τής διαπιστώσεως.
α) Ή στάσι τού Κ.Κ. στή Γαλλία, στήν αρχή τού πολέμου
μέ τό περίφημο : γ ι α τ ί , στάσι πού προφανώς τήν έκαθόρι-
ζαν οΐ κοινές για δλες τις χώρες οδηγίες τής Τρίτης Δ ιεθνούς.-
β) Ή στάσι τού Κ .Κ .Ε. από τή συμπλήρωσι τής γερμα­
νικής κατοχής στήν ηπειρωτικήν Ελλάδα, ίσαμε τή μέρα,
πού άρχισε ή Γερμανική Ιπίθεσι στή Ρωσία. Μόνο τότε τό
Κ .Κ .Ε. θυμήθηκε τήν ελληνική του ύπόστασι. Τότε μονάχα
μπόρεσε ν’ άνακαλύψη καί νά αισθανθή τον πατριωτικό του
παλμό καί νά συνειδητοποιήσει τήν επιταγή τής άντιστάσεως,
τότε μονάχα Ιδρύθηκε τό Ε.Α.Μ.
Έ κ το ς δμως από τή συντομότατην Ιστορικήν αυτήν εισα­
γωγή, για νά καταλάβη κανείς τό πραγματικό νόημα τής συγκρο-
τήσεως τού Ε.Α.Μ ., πρέπει νά είσχωρήση στή μεθοδολογία τής
κομμουνιστικής τακτικής, πού είναι μιά εναλλαγή πολιτικών κι’
επαναστατικών μεθόδων, μ’ έναν άναλλοίωτον άπότερο σκοπό :
τήν δριστική κατάκτησι τής έξουσίας.
Ή κομμουνιστική τακτική δεν περιορίζεται μονάχα στήν
έκμετάλλευσι τής συσσωρευτικής τάσεως τής κεφαλαιοκρατίας.
Ή μαρξιστική θεωρία τής συσσωρεύσεως τοΰ κεφαλαίου ξεπβ-
ράστηκε πιά ύστερα από τή συνεχή διάψευσι, πού έχει από χρόνια
ύποστεΐ. Ό κομμουνισμός γΓ αυτό προσπαθεί νά όργανώση τήν

14 —
παγκόσμια επαναστατική συνείδησι. Νά εκμεταλλευτή κάθε οΐκό-
νομική κρίσι, νά συνειδητοποιήσω κάθε άντίθεσι συμφερόντων
καί νά εντείνη τό συναίσθημα, το φυσικό, του οικονομικά πιό
αδυνάτου, ότι αδικείται από τον οικονομικά ισχυρότερο. Σ 9 αυ­
τές δμως τις προσπάθειες προσθέτει, σύμφωνα μέ τις απαρά­
βατες οδηγίες του ίδιου τού Μάρξ, τον αγώνα του προσεται-
ρισμού και δλων εκείνων, πού τούς ονομάζει μικροαστούς
καί μικροκτηματίες αγρότες, για νά εύρυνη τη λαϊκή βάσ*
και νά καταστήση πιό ανίσχυρους τούς αντιπάλους του.
Ε γκα τα λείπ ει θέσεις, πούτανε σύμβολα πίστεως για τον ορθό1·
δοξο κομμουνισμό. Καί φανερώνει μόνον εκείνες τις επιδιώξεις,
πού μπορούν νά συνενώσουνε μιά μεγαλύτερη λαϊκή μάζα.. Καί
άναζητάει θέματα, δπου νά'χη δυνατότητα δικαιώσςως, οχι μό­
νον μέ βάσι τα δικά του κριτήρια, αλλά μέ βάσι καί κριτήρια
πανανθρώπινα. Καί, σύμφωνα μ* ένα παμπάλαιο δίδαγμα τής
πολεμικής τέχνης, δέν άρκεΐται μονάχα ό κομμουνισμός στήν
άπόκτησι νέων δπλων, μά ζητάει ν' αφαίρεση καί τα παληά καί
δοκιμασμένα δπλα τού αντιπάλου του. Ή διεθνής συνείδησι τού
κομμουνισμού, πού δημιουργούσε μιά πειθαρχίαν εντελώς άσχετην
από τήν εθνική πειθαρχία, έδινε στούς αντιπάλους τού κομμου­
νισμού ένα δπλο, τήν έ θ ν ι κ ή π ί σ τ ι . Έ τ σ ι τουλάχιστον
έβλεπαν οί κομμουνιστές τόν πατριωτισμό. Δέν τον έπιστεύανε
πρωταρχικό δόγμα, μά τόν εβλέπανε σάν ένα μέσο, σάν ένα
δπλο, στά χέρια των μή κομμουνιστών. Χρόνια τόν έπολεμήσανε.
Μά οι νόμοι τής ‘Ιστορίας δέν καταλύονται από μιά λογική
πλάνη, δποιο φανατισμό κ ι’ αν εμπνέει. Και γι9 αυτό οί κομ­
μουνιστές άποφάσισαν νά γίνη ό πατριωτισμός δικό τους δπλο1·
Συνοψίζοντας γενικά κανείς τήν εξέλιξι τής κομμουνιστικής
τακτικής, διαπιστώνει πώς στην προσπάθεια τής έκμεταλλεύσεως
των σφαλμάτων καί των άδικιών τής κοινωνίας, πού γυρεύει ν’
άνατρέψη, πρόσθεσε τόν κ?^ονισμό τής εσωτερικής πίστεως των
άντιπάλων του, τή συγκάλυψι των άποτέρων επιδιώξεών του,
κάτω άπό άδιαφιλονείκητα ορθούς καί γενικώτερους σκοπούς
καί τελικά γυρεύει νά μεταβαλη σε δικά του δπλα, εκείνα τα

— 15 -
μή κομμουνιστικά σύμβολα, πού δεν μπόρεσε νά ταπείνωσή.
"Ας δούμε πώς ή τακτική αυτή Ιφαρμόστηκε στήν Ε λλάδα .
Τά συγκεκριμένα πολιτικά δεδομένα ευνοούσανε τό Κ .Κ .Β .
Τό Κ .Κ .Ε . κατατρεγμένο από καιρό, μά πιο συστηματικά ötÄ
χρόνια τής δικτατορίας, είχε προσδώσει στήν δργάνωσί τού μιά
συνωμοτική τάξι, πού τούδινε μιάν άμεση καί άναμφισβήτη-
την υπεροχή πάνω στά πολιτικά κόμματα, πού άσυνήθιστα άπύ
διωγμούς, είχανε διαλυθεί σχεδόν μετά τήν 4ην Αύγούστου. Μέ
τήν είσοδο τής Ρωσίας στον πόλεμο, ή βαθειά ιδεολογική άντί-
θεσι, πού χώριζε τό μεγαλύτερο μέρος τού Ιλληνικού λαού άπδ
τον κομμουνισμό, ξεχάστηκε, όπως έπρεπε νά ξεχαστή, μέσα στδ
άδυσώπητο πάθος κατά τού φασισμού καί των κατακτητών.
πού κυριαρχούσε στις ψυχές όλων.
"Ε τσ ι μπορέσαν νά Ιδρύσουν τό Ε .Α .Μ . οι κομμουνιστές,
σαν δργάνωσί καθαρά Ιθνικοαπελευθερωτική, χωρίς καμμιάν
άλλη βλέψι, εκτός από τήν άπελευ Οέρωσι. Καί μπορέσαν νά γί­
νουνε πιστευτοί. Τά πολιτικά κόμματα, ακλόνητα κι9 αυτά στήν
πίστι τους γιά τή συμμαχική νίκη, δέ θέλησαν ούτε στο Ε .Α .Μ .
νά μπούν, ούτε νά εμποδίσουνε τό άπλωμά του. Τ ί μπορούσαν
άλλωστε νά κάνουν; Έζούσανε σά ναρκωμένα. “Ακόμα καί τό
κόμμα των Φιλελευθέρων ήτανε σχεδόν ανύπαρκτο καί οι φίλοι
πού συχνάζανε στο σπίτι τού αρχηγού του, δεν ξεπερνούσανε τά
δάχτυλα τού ενός χεριού. Στήν πρόσκλησι τού αρχηγού, ή τής
διοικήσεως τού κόμματος, οι δπαδοί άποφεύγαν ν9 απαντήσουν©·
Τό λαϊκό κόμμα ήταν ιστορική έννοια, φάσμα τού παρελθόντός.
Καί τά λεγόμενα μικρά δημοκρατικά κόμματα ήταν, όπως καί
σήμερα, από ένας «άρχηγός» χωρίς ούτε υποψία γιά δπαδό. Και
μπορεί νά πή κανείς πώς ή πολιτική κίνησι είχε περιοριστεί σέ
άνταλλαγές απόψεων μεταξύ των πολιτικών αρχηγών, πού τΙς
έχθρότητές τους δεν μπόρεσε νά σιγάση ούτε τό εθνικό δράμα.
Μέσα σ9 αυτό τό περιβάλλον τής πολιτικής καταπτώσεως,
δπου ήταν άκόμα φρικτά αισθητή ή μοιραία δίνη, πού δημιούρ^-
γησε ή Ιξαφάνισι τού Ε λευθερίου Βενιζέλου, οί κομμουνιστές,
δργανωτικοί, επίμονοι, αδίστακτοι, πραγματικά θαρραλέοι καί

16 —
ποΐισμένοι από θαυμαστή αυτοθυσία, πειθαρχούσανε στίς έπι-
ΙΓάγ^ς τού πολιτικού τους γραφείου κι5 αρχίσανε, δουλεύοντας
Ακούραστα, νά δημιουργούνε τό Ε.Α.Μ .
Τό Ε.Α.Μ . ήτανε συγκρότημα κομμάτων, δμάδων, οργα­
νώσεων και προσώπων καί τίποτε άπ’ δσα δήλωνε πώς θά επι-
διώζη, δεν ήταν αντίθετο προς τα κοινά αισθήματα ολοκλήρου
τού έλληνικού λαού. Μαζί με τό Ε.Α.Μ . άρχισε νά δημιουργή-
ται ή Ε θ ν ικ ή ’Αλληλεγγύη, τό Ε.Α .Μ .Ν ., πού έγινε ύστερα
Ε .Π .Ο .Ν ., ό Ε .Λ .Α .Σ . μέ τήν Ε .Τ .Α . καί αργότερα ή Ε .Π ..
Συστηματικά άπευθυνόντανε, προς δλους τούς ανθρώπους, πού
ή καλή τους πίστι καί ή απειρία τους, τούς έκανε νά είναι
πρόσωπα χρήσιμα γιά τον αποχρωματισμό τού Ε .Α .Μ . Μά οί
σύνδεσμοι, πού εξασφαλίζανε τήν επαφή τών διαφόρων οργα­
νώσεων κα'ι τών διαφόρων τμημάτων κάθε όργανώσεως, ήτανε
πάντα δοκιμασμένα στελέχη τού Κ .Κ .Ε .. Καμμιά λοιπόν άπό-
φασι δεν μπορούσε νά φτάση στήν έκτέλεσί της, καμμιά εντολή
δεν μπορούσε νά μεταδοθή, χωρίς νά ελέγχεται από τό Κ .Κ .Ε .
Κ ι’ αυτός δ έλεγχος δεν προσέκρουε στήν εσωτερική λειτουργία
τού ξ .Α .Μ , γιατί μ’ άπλή, μ’ άδιαφιλονίκητην οργανωτική
σοφία, είχανε ταυτίσει απαρχής τήν εσωτερική λειτουργία τής
όργανώσεως μέ τον έλεγχο τού Κ .Κ .Ε .. Καί πρέπει νά δμολο-
γήση κανείς πώς παραπάνω από ένα χρόνο, κανένα σφάλμα δεν
έπρόδωσε τήν υστερόβουλη κομμουνιστική παντοδυναμία μέσα
στο Ε.Α .Μ .. Στίς 25 Μαρτίου 1942, φτάσαν νά δώσουν εντολή
νά γίνη έκδήλωσι μέ τόπο συγκεντρώσεως τό πεδίον τού νΑρε-
ως καί οί σχετικές δδηγίες ορίζανε πώς οί διαδηλωτές έπρεπε
νά γονατίσουνε μπροστά στό άγαλμα τού Κωνσταντίνου ! Σ ή­
μερα, αν έζητούσε κανείς άπό τό Κ .Κ .Ε. νά συμμετάσχη σέ μιάν
έκδήλωσι τιμής γιά τή μνήμη του, χλευαστική θαταν ή άρνησι.
Τ ό προσκύνημα τού Κωνσταντίνου, δέν ήτανε παρά μιά, ξεπε­
ρασμένη σήμερα, σ κ η ν ο θ ε σ ί α .
Βέβαια πολλοί σταθήκαν ευθύς άπό τήν αρχή καχύποπτοι
καί δύσπιστοι μπροστά στό Ε.Α.Μ .. Μά ή τακτική τής συστημα­
τικής αποχής άπό κάθε συνδρομή προς τό Ε.Α.Μ . δέν μπορούσε

— 17 —
 νά δικαιωθή στη συνείδησι του ελληνικού λαοΰ, παρα μονον
εάν ητανε συνενωμένη μέ άλλην έθνικοαπελευθερωτικην ενερ*
γεια. 'Η αρνητική άντιμετώπισι των επαγγελιών του Ε .Α .Μ .
άφηνεν ανικανοποίητο τό τεράστιο σέ δΰναμι καί ανυπέρβλητο
σέ μεγαλείο πάθος του ελληνικού λαοΰ, νά συνέχιση χωρίς δ ι­
σταγμούς τό θρυλλικόν αγώνα, πού άρχισε πάνω στα χιονισμένα
βουνά τής Β. ’Ηπείρου. Πρέπει νά τονίση κανείς τόν ψυχολογι­
κόν αυτόν παράγοντα, γιατί αποτελεί ένα καταπληκτικόν ιστορικό
γεγονός. Στην Ελλάδα, έκτος από ελάχιστες εξαιρέσεις, κανείς
ούτε μιά στιγμή δε δίστασε καί άταλάντευτα, εύθύγραμμα, βά­
δισε ολόσωμο τό ’Έ θ ν ο ς στήν ιστορική του πορεία, από την
πρώτη μέρα τής Ιταλικής εισβολής, ίσαμε τήν ύπερτάτη στιγ­
μή τής απελευθερώσεως. Ά ν τέτα ξε τό ’Έ θ ν ο ς τό Ιστορικό του
Ο Χ Ι ατούς ’Ιταλούς, τό άντέταξε στούς Γερμανούς. Καί
συνεπαρμένο από τό πανάρχαιον ηθικό του πάι^ος, θάχε άντιτάξει
κι’ ένα τρίτον Ο Χ Ι καί σ’ άλλη μιάν αυτοκρατορία, αν είχε κι*
αυτή προστεθεί στον αγώνα, πού ανύψωνε τόσο περισσότερο
τήν ‘Ελλάδα, δσο περισσότερον ήιαν άνισος. Χυδαίο καί ταπεινό
έγκλημα διαπράττουν δσοι γυρεύουνε μέ λύσσα ν’ αποδείξουνε
πώς ή ‘Ελλάδα είναι γιομάτη προδότες καί πώς μόνο μια μειο­
ψηφία του λαοΰ, οί κομμουνιστές, έννοιωσαν νά χτυπά ή ελλη­
νική καρδιά στά στήθια τους.
Έ κτος από ελάχιστες σποραδικές ενέργειες, μέ πρόθεσι πα­
νελλήνιας γενικεύσεως, πούχανε τό επίκεντρό τους σέ άτομα καί
οχι σέ γενικότερες κινήσεις, ό πρώτος χρόνος τής σκλαβιάς
έμεινε στή διάθεσι τοΰ Ε.Α.Μ . γιά νά όργανωθή καί ν ’ άπλωθή.
Ή συνείδησι τής άντιστάσεως ητανε πανελλήνια, μά ή έκδήλωσι
της ατομική. Ό κόσμος δμως, ζητούσε ν’ αντιμετώπιση τό
"Εθνος τήν καταστροφικήν έπιβουλή τών καταχτητών, μέ μιάν
αποφασιστική κι* άδιάσπαστην εθνικήν ένωσι. Τό Ε .Α .Μ . ξεκί­
νησε πρώτο καί τό πρόγραμμά του καί τά πρόσωπα, πού φάνε-
. ρωνόταν νά κατέχουνε τ’ ανώτατα αξιώματα μέσα στήν όργα-
νωσί του, γεννούσανε τήν πεποίθησι πώς είναι αχρωμάτιστο
πολιτικά κι’ αποκλειστικά Ιθνικό. Κ Γ δ κόσμος δέν έβλεπε

-1 8 -
γιατί θάπρεπε νά δημιουργηθή κι' άλλη απελευθερωτική δρ-
γανωσι εκτός από τό Ε.Α .Μ .. Μεταχειρίζονταν άλλωστε καί οί
πράκτορες του κομμουνισμού ένα επιχείρημα ισχυρό καί αποτε­
λεσματικό για νά παρασΰρουνε κι* εκείνους, πού διστάζανε καί
ύποπτευόντανε την υστεροβουλία τού κομμουνισμού. Τούς έλέ-
γανε πώς ακριβώς για νά μην έχη κομμουνιστικό χαρακτήρα τό
Ε Α.Μ ., πρέπει νάρθούν οί μη κομμουνιστές καί ν’ άναλάβουν
αυτοί τή διοίκησί του. Και χωρίς απειλές καί 3^ορίς βιαιότητα,
ύπογραμίζανε τούς κινδύνους από μια δ ιά σ ^ σ ι τού εθνικού
απελευθερωτικού αγώνα. *Ήτανε φυσικό νά παρασυρθούνε
πολλοί. Καί μάλιστα οί περισσότεροι καί οί καλλίτεροι. Γιατί οί
καλλίτεροι είναι πάντα καί οί πιο εύπιστοι. Μά καί γιά κείνους
ακόμα, πού δεν αμφιβάλλανε γιά την κακή πίστη τού κομμουνι­
σμού μέσα στο Ε.Α .Μ ., δ σ ω σ τ ό ς δ ρ ό μ ο ς δ ε ν ή τ α ν
ό δ ρ ό μ ο ς τ ή ς Ι χ θ ρ ό τ η τ α ς καί τής π ο λ ε μ ι ­
κ ή ς κ α τ ά τ ή ς έ α μ ι κ ή ς ό ρ γ α ν ώ σ ε ω ς . "Επρεπε
άνάλογα μέ τή θέσι τους, ή νάναι φιλικοί παραστάτες, ή καί νά
συμμετέχουνε στο Ε.Α .Μ ., καί ή θά περιοριζότανε σ’ ένα δί­
καιο ποσοστό ή συμμετοχή τού Κ .Κ .Ε . στήν ουσιαστική διοί-
κησι τής όργανώσεως, ή θά πέφτανε τά προσχήματα κουρελια­
σμένα από τήν ωμήν ειλικρίνεια τού Κ.Κ Ε. καί θαύρισκε τό ξε-
χώρισμα από τό ΕΑ Μ τήν άδιαφιλονίκητην ηθική του δικαιο­
λογία. Γ ι' αυτό στήν αρχή πολλοί βοηθήσανε τό Ε .Α .Μ . καί
πολλοί συμπράξανε μαζί του. Μά δσο πιο δυνάμωνε τό Ε Α.Μ.
τόσο τό Κ .Κ .Ε . λιγόστευε τις προφυλάξεις του.
Τό πρώτον αποφασιστικόν έπεισόδιο, πού οδήγησε στο ξε-
σκέπασμα τού Ε .Α .Μ ., ήταν οί διαπραγματεύσεις πού διεξήγα-
γε τό φθινόπωρο τού 1942 τό κόμμα των Φιλελευθέρων μέ τό
Κ .Κ .Ε .. Στις διαπραγματεύσεις αυτές, πού πήραν έναν απόλυτα
Ιπίσημο χαραχτήρα, αντιπρόσωπος τού Κ .Κ .Ε . ήταν ό μακαρί­
της Δ. Γληνός, κι’ αντιπρόσωπος τού κόμματος τών Φιλελευθέ­
ρων ό Θ. Τσάτσος. Δυό μήνες περίπου κράτησαν οί συνομιλίες.
Τ ’ αποτέλεσμα ήταν νά διαπιστωθή μιά διαφωνία, δσον άφορφ
τις εθνικές διεκδικήσεις καί δσον άφορςί τήν δργάνωσι τού Ε .

19 —
Λ .Α .Σ . Μια παρέμβασι τού Ά . Σβώλου ετεινε νά διευθετήσω
τή διαφωνία για τό πρώτο ζήτημα, δηλαδή τις έθνικες διεκδι­
κήσεις. Μά μια επιστολή του Γ . Σιάντου επεφερε τό ναυαγιο
των συνεννοήσεων εκείνων.
"Υ στερα χά γεγονότα πυκνωθήκανε. Χτυπηθήκανε με τη
σειρά δ λ ε ς οί εθνικές ομάδες, που βγαίνανε σιό βουνό, δ ε ­
θνικός αγώνας εγινόταν αποκλειστικό προνόμιο του έαμι-
τιμού,πού για τό διατηρήσω δ έ δ ί σ τ α σ ε ν ά χ τ υ ­
π ή σ ω με τά δ π λ α καί νά σκοτώσω ε κ ε ί­
νους, π ο ύ θέλαν ν ’ ά γ ω ν ι σ τ ο ΰ ν ε γιά τ ή ν
άπε,λευθέρωσι, μά δέ θ έ λ α ν νά γ ί ν ο υ ν
4 α μ ι κ ο ί. Ποιο ήτανε τό φρικτό πνεύμα πού κυριαρχούσε
στήν ηγεσία τού Κ. Κ. Ε . φανερώνει τό παρακάτω έγγραφο
τού Κ. Δεσποτόπουλου (Κώστα) :
« Προς τή Στρατιωτική Διοίκηση τού Γενικού Στρατηγείου.
» 1) ’Από τήν Κυβέρνηση Τσουδερού καί τάς Συμμάχους
* (’Αγγλία— Α μ ερ ική — Ρωσία) έγινε επίσημη πρόταση γιά τή
» συμφιλίωση και τό σχηματισμό ενιαίου μετώπου των ανταρ-
» τικών δυνάμεων τής ‘ Ελλάδος, μέ σκοπό τήν καλλίτερη κατα-
£ πολέμηση των Γερμανών, έν ό'ψει προσεχών επιχειρήσεων
» τών Συμμάχων στήν 'Ελλάδα.
» 2) Ή πρόταση αυτή δέν θά μπορούσε νά γίνη αν οί δυ-
» νάμεις τής αντίδρασης είχαν εγκαίρως έκμηδενισθή ή άν είχε
* δήμιουργηθή κατάσταση ανάλογη μέ έκείνη πού δημιοΰργη-
* σαν οί δυνάμεις τού Τίτο στή Γιουγκοσλαυΐα.
» 1 4 — 1—4 4 Κώστας»
Θά γραφτή μιά μέρα ή φρικιή αυτή ιστορία και πρέπει νά
γραφτή γιά νά γίνω δίδαγμα στον ελληνικό λαό. Κ Γ ας μήν
υπάρξουν αντιρρήσεις γιά τό γράψιμό της, πώς τάχα θά ντρο­
πιάσω τον αγώνα τον εθνικό. Γιατί άν είναι ντροπή γιά τούς
ήγέτες τού εαμισμού, γιά τή μεγάλη και καλόπιστη μάζα μένει
τίτλος τιμής. Πιστεύανε τ’ αγνά χωριατόπουλά πώς αγωνίζον­
ται γιά τήν ‘ Ελλάδα καί τήν ελευθερία. Καί ή πίστι τους έξα-

— 20 —
γνίζει την πράξι τους, πού απομένει λαμπρό δείγμα Ινθουσια-
σμού και αυτοθυσίας.
Τό δράμα του εμφυλίου πολέμου κορυφώθηκε μέ τή σφαγή,
του Συνταγματάρχου Δ. Ψαρρού, τον 'Απρίλη του 1944. Την
τρομερήν ευθύνη του Κ .Κ .Β . γι' αυτό τό έγκλημα την αποκα­
λύπτει τό παρακάτω I π ε X γ ο ν έγγραφο, πού υπογράφει
ό Γ . Σιάντος (Γέρος).
» 14 — 4 — 4 4
»'Επείγον
» ’Αγαπητέ Κώστα
» Γ ια τον Ψαρρό, τά είπαμε πολλές φορές και δέ ξέρω γιατί
»ζη τά τε νά σάς δώσουμε διαταγή διαλύσεως,... "Αν δέν δεχθή.
* τούς όρους μας,... τότε είμαστε υποχρεωμένοι ν ά ξ ε κ α θ α ­
ρ ί σ ο υ μ ε τ ή ν κ α τ ά σ τ α σ η δ υ ν α μ ι κ ά κ α ι κε -
» ρ α υ ν ο β ό λ α , χ ω ρ ί ς χ ρ ο ν ο τ ρ ι β έ ς . Σ ’ αυτό τά
» σημείο έφιστώ ιδιαίτερα τήν προσοχή σας για νά πάρετε τά ά-
» ναγκαία στρατιωτικά μέτρα γιά τήν περίπτωση αυτή και νά
» διατάξετε δηλ. νά λύσετε τά χέρια του Ρίζου νά ξεκαθαρίσω
» τήν κατάσταση μόλις δ Ψαρρός άπορρίψει τούς όρους μας ή
» ένα εξ αυτών... ε π ί σ η ς ν ά σ τ α λ ή κ α ι α υ τ ό π ο ύ
»σάς σ τ έ λ ν ο υ μ ε γιά τον Τίτο.
Γέρος»
Σ τ ’ αναμεταξύ ή προσπάθεια νά συμπράξουνε καί νά ενω­
θούν ίσω ς όλες οι αληθινά εθνικές, οί μή εαμικές οργανώσεις
(Ε Δ Ε Μ ) είχεν άποτύχει. Τά πολιτικά κόμματα, πού τήν υίοθε-
τήσανε δέν μπορέσαν νά τής δώσουν αληθινά μαζικήν ύπόστασι·
Και τό Ε.Α.Μ ., όσο μεγάλωνεν ή δύναμί του, τόσο καί καλλι­
εργούσε μιά πολιτική συνείδησι, πού δύσκολα θά μπορούσε νά
βρή κανείς γιατί δέ λεγότανε ξεκάθαρα κομμουνιστική. Μόνον
δσοι μπορούσαν νάρθούνε σέ μιαν άμεσότερην επαφή μέ τούς
χωρικούς, μπορέσαν νά καταλάβουνε γιατί δ κομμουνισμός, παν­
τοδύναμος μέσα στο παντοδύναμο Ε.Α .Μ ., καλλιεργούσε μιά
συνείδησι πολιτική, ουσιαστικά κομμουνιστική κι’ έπιφανειακά.

— 21 —

■ '\ί
μόνο «λαοκρατική», δηλαδή, γιατί, 3ν καί παντοδύναμος, εξα ­
κολουθούσε νά φοράη ένα προσωπείο. Ό χωριάτης, πού έχει
μια ψυχή σά ριζωμένη μέσα στη γη πού καλλιεργεί, υποπτευό­
τανε τον κομμουνισμό. Δεν είχε βέβαια τη δΰναμι ν’ άντι-
σταθή, δεν ειχεν όδηγητή, δεν είχεν οργάνωσε. Καί κάθε απει­
θαρχία του, την πλήρωνε
I με τη ζωή του, χωρίς πολλές διαδικα-
σίες. Μά μέσα στην ατμόσφαιρα τής τρομοκρατίας, ή βουβή του
δρνησι νά γίνη κομμουνιστής, προκαλούσε μιαν εύνόητην ανη­
συχία στη διοίκησι τον Κ .Κ .Ε .. Ή ανησυχία αυτή εξηγεί τον
εσωτερικό λόγο, πού εμπόδιζε νά φανερωδή πιο απροκάλυπτα
ή κομμουνιστική παντοδυναμία μέσα στο Ε.Α.Μ ..
Μά τά διάφορα πρόσωπα, πού θέλησαν νά παραμείνουνε
στή διοίκησι τού Ε.Α.Μ . καί μετά τή διαπίστωσε τής υστερο­
βουλίας του Κ .Κ .Ε., καταντήσαν από προσωπικότητες, άψυχες
καί άβουλες προσωπίδες. Καί ή στάσι τους δεν εξηγιέται άλ-
λοιώς, παρά σαν αποτέλεσμα τής αυταπάτης, πού παθαίνουν οι
μεγάλοι θεατρίνοι, νομίζοντας πώς είναι βασιληάδες, όταν παρα-
σταίνουνε τό βασιληά. Είναι γνωστό πώς ή αυταπάτη αυτή κα­
ταντάει λόξα, όταν έξακολουθή πολλήν ώρα. Έ κ τ ο ς εάν ύπο-
θέση κανείς πώς υπάρχει μιά φρικτή συνωμοσία γιά τήν έξαπά-
τησι των εύπιστων ή— γιά νά μή κατρακυλήσουμε σε τέτοιο
βούρκο— μιά μοιραία παραδοχή πώς είναι πεπρωμένο νά πα­
ραδώσουνε μέ τά χέρια τους, τον κόσμο τους, στήν κομμουνι­
στικήν αρπαγή.
Ή κομμουνιστική προσπάθεια απλώθηκε πιο απροκάλυ­
πτα τήν άνοιξι τού 1944. Τρία γεγονότα, πού άλληλοσυμπληρώ-
νονται, διαδέχονται τδνα τ' άλλο. Ή ΐδρυσι τής Π .Ε .Ε .Α ., ή
διάλυσι των ομάδων καί ό φόνος τού Δ. Ψαρρού, ή στάσι τού
Μαρτίου— ’Απριλίου τής Μέσης ’Ανατολής.
Οί τρεις αυτές ενέργειες ήταν ακόμη πριν εξαπολυθούν,
δν δχι βέβαιο, πιθανώτατο, πώς θάχανε γι’ αποτέλεσμα τή δη­
μιουργία κυβερνητική; εξουσίας καθαρά έαμικής, τήν εξουθέ­
νωσε τού κύρους τής ‘Ελληνικής Κυβερνήσεως τού Καΐρου καί
τήν καθιέρωσι τής παντοδυναμίας τού Ε .Λ .Α .Σ . Κ ι’ έχει κα­

— 22 —
ν"είς κάθε λόγο νά πιστεύη πώς τό πιθανώτατο αυτό άποτέλετ
σμα, ήτανε κι3 ό σκοπός των ενεργειών αυτών. Ή χρονική
συγκυρία, ή σύμπτωσι, μοιάζει πολύ απλοϊκή έξήγησι. "Αλλωστε
ή άναγνώρισι τής Π .Ε .Ε .Α . καί τού Ε .Λ Α.Σ. ήτανε τό
σύνθημα τών στασιαστών τού Μαρτίου—’Απριλίου κ ι1 από τις
πρώτες στιγιιές στήν Π .Ε .Ε .Α . απευθύνονται οι στασια­
στές καί φοράνε τό σήμα τού Ε.Λ . Α.Σ. Μά οί άφοβα ιταμές
ενέργειες τού Κ .Κ .Ε ., μ ’ δλον τον έαμικό προσχηματισμό,
προκαλέσανε πια την όλοφάνερην ηθικήν άντίδρασι τού Ιλληνι-
κού λαού. Καί ή Κυβέρνησι τού Καΐρου, πού τρία χρόνια δέ
θέλησε νάρθη σέ μιαν επαφή μόνιμη καί συστηματική μ* εκεί­
νους, πού άγωνιζόντανε στή σκλαβωμένην Ελλάδα καί μέ τά
πολιτικά κόμματα, κατάλαβε πια πώς ή αποφυγή τών σαφών
καί συγκεκριμένων λύσεων, οί κρυφές επιφυλάξεις καί ή αβε­
βαιότητα, ξεπεράστηκαν εντελώς. Γι* αυτό ό Έ μ . Τσουδερός κι*
έπειτα ό Σ. Βενιζέλος καλούσανε τά κόμματα νά στείλουν αν­
τιπροσώπους στήν Αίγυπτο. Τά κόμματα όμως, ή μάλλον οί αρ­
χηγοί τους, έχουνε δισταγμούς κι’ επιφυλάξεις, πού ίσως οφεί­
λονται καί στο γεγονός, δτι τά χρόνια τους καί ή κατάστασι
τής υγείας τους τούς εμποδίζει νά ΰποστούνε τήν περιπέτεια
τού ταξιδιού. Μ ’ από τή στιγμή τής άφίξεως τού Γ . Παπαν-
δρέου στο Κάιρο, ή κατάστασι, πού δίχως καμμιά κατεύθυνσι
δεν μπορούσε νά προσλάβη συγκεκριμένη μορφή, αρχίζει νά
πέρνη έ'να σχήμα.
Καταγγέλλεται τό Ε .Α .Μ ., συγκαλειται ό Λίβανος. Τά
πολιτικά κόμματα, πού δίσταζαν νά στείλουν αντιπροσώπους μέ
αποφασιστικήν έξουσιοδότησι καί θά προτιμούσαν νά στείλουνε
παρατηρητές, μέ τήν παρουσίαν ενός ήγέτου εξαναγκάζονται ν’
άφήσουνε κατά μέρος τά πολιτικά τερτίπια. Οί αντιπρόσωποι
τού Ε .Α .Μ . καί του Κ .Κ .Ε . αναγκάζονται κι* αυτοί νά προσέλ-
θουνε γιατί θάχαναν άλλοιώς δλη τή συμπάθεια τής παγκό
σμιας κοινής γνώμης καί δέ θά μπορούσαν νά δικαιολογήσουν,
ούτε στούς οπαδούς τους, τήν άρνησί τους. Καί σέ λίγο μέσα
στήν ορεινήν άπομόνωσι τού Λιβάνου, γιομίζει τήν ατμόσφαιρα
 των συνεδριάσεων τής διασκέψειος, ή ξεκάθαρη καί τολμηρή
εθνική εξαρσι, πού εμπνέει ό Γ . Παπανδρέου. Κάτω από τό
βάρος τού εγκλήματος τού φόνου τού Δ. Ψαρρού και τού εγ­
κλήματος τής στάσεως και μπρος στη θαρραλέα τακτική, πού
άκολούθησεν ό Γ . Παπανδρέου, οί εαμικοί αναγκάζονται νά
υπογράψουνε τή συμφωνία τού Λιβάνου. ’Από την ώραν εκείνην
είναι ηθικά δεσμώτες τού κειμένου και τού πνεύματος τής συμ­
φωνίας αυτής. Σφαδάζουνε και στριφογυρίζουνε σά φείδι, πού
του πατάνε τό κεφάλι, μά δεν τολμούνε τελικά νά παρασπον-
δίσουν ανοιχτά. Γ ι ’ αυτό προσπαθούνε πρώτα κολακεύοντας
τον Γ . Παπανδρέου νά ξεγλυτώσυυν από τό κείμενο τής συμ­
φωνίας. Μά ό Γ . Παπανδρέου μένει ανένδοτος, γίνεται πιεστι­
κός, καταγγέλλει δλο και πιο μεγαλόφωνα στον ελληνικό λαό
και σ’ δλον τον κόσμο την απιστία τού Ε.Α .Μ . και την άναξιό-
τητα των εκπροσώπων του καί συνάμα ξαναφτιάχνει στρατό,
ξαναφτιάχνει στόλο, δυναμώνει την αεροπορία καί φροντίζει
ν’ αυξηθούνε σημαντικά οί δυνάμεις τού Στρατηγού Ν. Ζερβά.
Καί ο! κομμουνιστές μέ πραγματικήν οξυδέρκεια, ό ξ υ δ έ ρ·
κ ε ι α , π ο ύ ο ί α ν τ ί π α λ ο ι τ ο ύ Γ. Π α π α ν δ ρ έ ο υ
δεν μπορέσαν νάχουνε, τ υ φ λ ω μ έ ν ο ι από
ταπεινό πολιτικό μ ί σ ο ς , αναγνωρίζοντας πώς ό
Γ . Παπανδρέου δημιουργεί πια περισσότερους κινδύνους κι*
από τό κείμενο τής συμφωνίας— κείμενο πού στά χέρια του γί­
νεται θαυματουργά εχθρικό γι’ αυτούς— δοκιμάζουν νά γλυτώ­
σουν από τον Γ . Παπανδρέου, αναγνωρίζοντας τή συμφωνία τού
Λιβάνου. Μά στο τέλος αναγκάζονται νά δεχτούνε κ α ί τ ή
σ υ μ φ ω ν ί α καί τον Γ. Π α π α ν δ ρ έ ο υ . Ή συν­
εργασία μαζί του τούς π είθει καί για τό μεγάλο του κύρος
Εναντι των Βρεταννών καί γιά την άπόλυτην είλικρίνειά του.
Σ τ ’ αναμεταξύ τά γεγονότα γιά τήν ‘ Ελλάδα περνούνε μια
ραγδαία ν εξέλιξι.
‘Η συμμαχική εκστρατεία στά Βαλκάνια Εχει ματαιωθεί.
Καί διενεργεΐται ή άπόβασι στή Ν. Γαλλία. Ή ρωσική προέ-
λασι στή Ρουμανία εξαναγκάζει τούς Γερμανούς, πού δέ δια-

— 24 —
θέτουνε πια την ’Ιταλία, νά έγκαταλείψουνε τήν 'Ελλάδα. Τό
Ε.Α .Μ , μέ τον Ε .Λ .Α .Σ . ετοιμάζεται νά καταλάβη κάθε ση­
μείο, πού θ ά εγκαταλείπουν οί Γερμανοί. Δεν υπάρχουνε συμ­
μαχικές δυνάμεις διαθέσιμες. Μιά μοιραία συγκυρία παρέχει
στο Κ .Κ .Ε . δλα τά πλεονεκτήματα κΓ δλες τις ευκαιρίες. Τ ό ­
τες ή προσπάθεια τού Γ . Παπανδρέου πήρε τήν όψι μιας άλη*
θινά τραγικής πάλης τού άνδρώπου, πούχει δίκηο, μέ τήν άδικη
μοίρα. Συγκαλειται ή διάσκεψι τής Καζέρτας. Έ κ ε ϊ ή Ε λ λ η ­
νική Κυβέρνησι, ό Β .Λ .Α .Σ . κι’ ό Ε .Δ .Ε .Σ . καλούνε τούς Βρε-
ταννούς νάρθουνε στήν Ε λλά δα , δπου ή παρουσία τους είναι
απαραίτητη γιά τήν άνασυγκρότησι, μά καί απαράδεχτη, εάν
αποτελεί τήν ύποστήρηξι μιας μερίδας μονάχα τού ελληνικού
λαού, πού παρασπονδόντας στο εθνικό σύμφωνο τού Λιβάνου,
θάχε προκαλέσει τήν διάλυσι τή; Κυβερνήσεως Ε θ ν ικ ή ς Έ ν ώ -
σεως καί δόσει τό σύνθημα τού εμφυλίου σπαραγμού. Δηλαδή
καί στήν Καζέρτα τό ηθικό βάρος τής συμφωνίας τού Λιβάνου
εμποδίζει τήν ά'ρνησι τού Κ .Κ .Ε . νά καλέοη τούς Βρεταννούς
στήν Ελλάδα. Α μ έσω ς μετά τήν υπογραφή τού συμφώνου τής
Καζέρτας. αναχωρούνε γιά τήν Ελλάδα έξη αντιπρόσωποι τής
Κυβερνήσεως. "Ενας στήν Κέρκυρα, δ Λ. Μακκάς, ένας στήν τα-
λαιπορημένη Πελοπόννησο, ό Π . Κανελλόπουλος, δυο στή Μα­
κεδονία καί Θράκη, ό Λ. Λαμπριανίδης κ Γ ό Μ. Πορφυρογένης
καί δυο στήν ’Αθήνα, τή πρωτεύουσα, πού ζούσε μέσα στον έ-
φιάλτη τής επικείμενης σφαγής, ό Γ . Ζέβγος κι3 ό Θ. Τσάτσος.
Είναι απαραίτητο, ή Κυβέρνησι, δσο κι’ άν είναι λιγοστή ή δύ­
ναμη πού διαθέτει, νά έγκατασταθή στήν ‘Ελλάδα. Προτού έγ-
κατασταθή δέν είναι παρά μιά εξόριστη Κυβέρνησι κ Γ δ τ ικ ι’ αν
γίνεται στήν Ε λ λ ά δ α , έχει μιάν ιδιότυπη νομιμότητα, τήν νο­
μιμότητα τής πραγματικής, αλλά καί μόνης υπαρκτής εξουσίας.
’Εξουσία, πού δέ βαρύνεται μέ τό αδίκημα μιας παράνομης
βίας, άφ’ ού ή εξουσία, πού καταργεί στήν Ε λλά δα , είναι ή
εξουσία μιας κατοχικής Κυβερνήσεως. Μ’ από τή στιγμή, πού
ή νόμιμη Κυβέρνησι θά έγκατασταθή στήν Ελλάδα, κάθε τί,
πού θά γίνη αντίθετο προς τις Κυβερνητικές αποφάσεις, δέν

- 25 —
είναι μόνον παρασπονδία, άλλα πέρνει τή μορφή τής επαναστα­
τικής ενέργειας.
Κρίσιμες ήταν οι μέρες, πού ζούσαν οί αντιπρόσωποι τής
έξορίστου πολιτείας στην Ελλάδα, ως την ήμερα πούρθε κι*
έγκατεστάθηκε οριστικά ή Κυβέρνησι στην ’Αθήνα. Δεν ήτανε
μόνο μέ τις υπερβασίες τού Ε.Α .Μ ., πού έπρεπε νά πολεμούνε.
Κι* όλος ό μή έαμικός κόσμος ήταν απειθάρχητος. ‘ Ο μισός
εζούσε μέ τον πανικό φόβο τής σφαγής του από τούς κομμου­
νιστές, ό άλλος μισός, δείχνοντας μιαν άκατανόμαστην επ ιπ ο ­
λαιότητα, ήβελε τήν άμεση διάλυσι των οργανωμένων εαμικών
δυνάμεων και τήν άμεση σύγκρουσι σέ περίπτωσι άρνήσεως,
χωρίς νά ΰπολογίζη πώς οχι όπλα δεν ειχεν αρκετά, άλλ’ ούτε
και σουγιάδες για νά δώση τη μάχη. Ό αντιπρόσωπος τής
Εθνικής Κυβερνήσεως Θ. Τσάτσος συναντήθηκε μέρες προτού
φύγουν οί γερμανο! από τήν ’Αθήνα, μέ τον Α ρχηγό των Φ ι-
λευθέρων Θ. Σοφοΰλη στην κατοικία του Μακαριωτάτου, καθώς
και μέ τον Στ. Γόνατά στο σπίτι τού Φ. Μανουηλίδη. Καί οί
συνομιλίες αύτές τού φανερώσανε πώς είχαν ελάχιστη πίστι
στην τακτική τής Ε θν ικ ή ς Κυβερνήσεως οί πολιτικοί αρχηγοί.
Μά βοήθησε κι' ό Θεός καί δέν έγινε πουθενά τό μοιραίο
λάθος, πού μπορούσε νά γίνη μέσα στην τραγικήν ατμόσφαιρα
των "Αθηνών. Στις 18 τού ’Οκτωβρίου ήτανε πιά ουσιαστικά
εξασφαλισμένη ή σωτηρία τού Ελληνικού "Εθνους, άφ’ ού ε ί­
χανε πραγματοποιηθεί όλες οί προϋποβεσείς για νά μπορή ή
Κυβέρνησι, αν οχι νά προλάβη, τουλάχιστον ν’ αντιμετωπίσω
κάθε παράσπονδην ενέργεια.
*
* *
"Ολα τά παραπάνω έπρεπε νά εκτεθούνε γιά νά γίνη νοητό
τό εαμικό Δεκεμβριανό κίνημα. Θά μπορούσε ν’ αποφυγή κα­
νείς. τή μετάδοσι των ηθικών εντυπώσεων καί ιή διατύπωσι
κρίσεων καί νά περιοριστή στήν έκθεσί του, σέ μιά πραγματι­
κήν εξιστόρησι τών γεγονότων, πούναι τέτοια, ώστε κάθε αντι­
κειμενικός κριτής θά κατέληγε, δίχως άλλο, στά ίδια συμπε­
ράσματα.

— 26 —
 Μά για να έκτεθούν όλα τά γεγονόια, θά χρειαζό­
τανε χώρο καί ;χρόνο, πού δεν είν3 εύκολο νά διατεθούν.
^Απ“ αυτό ό μ ω ς τβ σημείο τής εξιστορήσεις, ή διατΰπωσι
θ ά πάρη τον χαρακτήρα μιας ιστορικής άφηνήσεως γεγονό­
τιον, άπλής, καθαρής-, χωρίς δισταγμούς, χωρίς φόβο κοί χωρίς
πάθος.
Μά καί βσα γρ«φ{|κανε πάρα πάνω, δέν είναι παρά τά
συμπεράοματα από μιαν εντελώς αντικειμενικήν εικόνα τής ελ­
ληνικής ζω ής στα 4 τελευταία χρόνια, Έ ά ν ενα πάθος τά δια­
πνέει, τά διαπνέει, προ παντός, πάθος γιά τήν α λ ή θ ε ι α ,
γι ά τήν έ λ ε » θ .ε ρ ί α, γιά τήν Ε λ λ ά δ α .

27 —
Α Ν Α ΓΚ Η Τ Ο Υ ΑΦ ΟΠΛΙΣΜ ΟΥ
 III. Η Α Ν Α ΓΚ Η Τ Ο Υ Α Φ Ο Π Λ ΙΣ Μ Ο Υ

Στις 18 τ ο ύ ’Οκτωβρίου υπήρχε στήν Ε λλά δ α μια δυναμική

πραγματικότητα. Τό Ε.Α.Μ . κυριαρχούσε μέ τή βία παντού.
Έ κ τ ο ς από τό Ε.Α .Μ . πού ήταν ικανό νά κινητοποιή μάζες
λαού, ήταν ό Ε .Λ .Α .Σ ., πού χωριζότανε σέ τακτικό κι* εφεδρικόν
Ε .Λ .Α .Σ . ‘Ο τακτικός Ε .Λ ,Α .Σ . περιελάμβανε τις μονάδες>
πού άποτελούσαν οί μόνιμα στρατευμένοι άντρες. ‘Ο εφε­
δρικός Ε .Λ .Α .Σ . περιελάμβανε τούς άντρες εκείνους, πού
τούς καλούσαν είτε για νά συμπληρώσουνε τις μονάδες τού
τακτικού Ε .Λ .Α .Σ ., είτε για νά συγκροτήσουνε καινούργιες ομά­
δες σ& μια στιγμήν ανάγκης. Κοντά στον Ε .Λ .Α .Σ . ή περίφημη
Ε .Τ .Α . (Ε π ιμ ελητεία τού Αντάρτη). ’Ανάλογη προς τήν όργά-
νωσι τού Ε .Λ .Α .Σ , ήταν ή δργάνωσι τού Ε .Λ .Α .Ν . Έ κ το ς δμως
από τον Ε .Λ .Α .Σ . υπήρχε καί ή Ε . Π., πού είχε για
σκοπό ν’ άντικαταστήση τήν αστυνομία καί τή χωροφυλακή.
Μά πίσω από τήν Ε .Π . στεκόταν ή Ο.ΓΙ.Λ.Α., (Όργάνωσι
Προστασίας Λαϊκού ’Αγώνα), πού δεν είχε καμμιάν έπίσημήν
έξάρτησι από τό Ε .Α .Μ ,, αλλά μόνον από τό Κ..Κ.Ε. καί πού
ήταν ή αστυνομία τής αστυνομίας, επιφορτισμένη καί γιά τήν
έκτέλεσι των απόλυτα έμπιστευτικών έντολών. Ή διοίκησι καί
ή τοπική αύτοδιοίκησι, δπου είχεν επικρατήσει ανοιχτά πια τό
Ε.Α.Μ ., έπερνε τή συγκεκριμένη μορφή, πού καθόριζαν οί νό­
μοι τής Π .Ε .Ε .Α . Τό ϊόιο καί μέ τή δικαιοσύνη. Τά ειρηνοδι­
κεία τ’ αντικαθιστούσανε τά λαϊκά δικαστήρια. ’Έ τ σ ι ό έθνι-
κός αγώνας, αντί ν’ άνορθώνη ιό ελληνικό Κράτος, δπου φεύ-
γαν οί Γερμανοί, πραγματοποιούσε μιάν έπανάστασι, πού δεν
2περνε καθαρά τή μορφή τού κομμουνισμού, μά τελικά βρι­
σκότανε σ’ έξάρτησι από τό Κ .Κ .Ε . Ή άντικατάστασι τής νέας
αυτής μορφής τού κράτους από μιά καθαρά κομμουνιστική δι­

— 31
κτατορία απόμενε δυναμικά στή διάκρισι του πολίτικου γρα­
φείου του Κ .Κ .Ε . κι’ εκείνων πού το καθοδηγούσαν.
Για νά γίνη τό επίσημο Κράτος, αληθινά Κράτος, έπρεπε
ν’ απόκτηση δική του δύναμι, δηλαδή έμπιστα όργανα Ιξου-
σίας, α σ τ υ ν ο μ ί α , χ ω ρ ο φ υ λ α κ ή κ α ι στρατό.
Κ Γ επρεπε ακόμα νά διαλυθη κάθε άλλη ένοπλη δύναμι, πού
ή παρουσία της δημιουργούσε δεύτερο Κράτος. Δηλαδή δχι μό­
νον κάθε έαμική ένοπλη δύναμι, μ ά κ α ι κ ά θ ε ά λ λ η
ένοπλη δύναμι.
Ή πολιτική αυτή γραμμή κατευθύνει αποφασιστικά τις ε­
νέργειες τής Κυβερνήσεως Γ . Παπανδρέου και πριν εγκατασταθή
στήν ’Αθήνα και κατόπιν. Και δεν άπετέλεσε μιάν άπότερην
έπιδίωξι, πού τή γνώριζε μόνον ό Πρωθυπουργός κΓ ένας, ή
δυο έμπιστοι συνεργάτες του. Σ τ ά θ η κ ε , α π ό τ ό Λ ί
βανο ί σ αμ ε τήν π α ρ α ί τ η σ ι τής Κυ β ε ρ ν ή ­
σ ε ω ς Γ. Π α π α ν δ ρ έ ο υ , ή σ τ α θ ε ρ ή α ρ χ ή , π ο ύ
δ ι α κ η ρ ύ σ σ ε τ α ι χ ω ρ ί ς ε π ι φ υ λ ά ξ ε ι ς καίχώ-
ρίς περιφράσεις, μ έ μιάν απροσδόκητη
σ τ α π ο λ ι τ ι κ ά χ ρ ο ν ι κ ά μ α ς ε I λ ι κ ρ ί ν ε ι α.
"Ας καταγράφουμε μέ συντομία τ ς θετικές δηλώσεις τού
Γ . Παπανδρέου.
1· Μόλις ανέλαβε τήν πρωθυπουργία δηλώνει :
«Τό σύνθημά μας θά είναι *. Μία Πατρίς, μία Κυβέρνησις,
»ένας Στρατός*.
2. Μαζί μέ τις προγραμματικές του δηλώσεις, ό Γ . Π α­
πανδρέου απευθύνει τήν ακόλουθη προκήρυξι προς τό Στρατό I
« "Οπως μία είναι ή ΙΙατρίς, μία οφείλει νά είναι καί ή
» Κυβέρνησις εις τήν υπηρεσίαν τής Πατρίδος καί εϊς ό Έ λ λ ή -
» νικός Στρατός εις τάς διαταγάς τής Κυβερνήσεως.
» βΟ Στρατός δέν ήμπορεΐ νά άνήκη, ούτε εϊς πρόσωπα,
» ούτε εις κόμματα, ούτε εις οργανώσεις, ούτε εϊς τάξεις. Ά ν ή -
» κει μόνον εις τό Έ θ ν ο ς .
» Ό Στρατός δέν βουλεύεται. Βουλεύεται μόνον ό κυρί-
» αρχος Λαός καί τήν θέλησιν αυτού εκφράζει ή νόμιμος Κ υ-

— 32
> ββρνησις, τής οποίας τάς διαταγάς οφείλει νά έκτελή δ Στρα-
» τός ».
3. Κατά την έναρξι του συνεδρίου του Λιβάνου έδήλωσε
τά έ ξ η ς :
« ’Αντάρτικά σώματα, εθνικαί οργανώσεις καί τάγματα
» ασφαλείας εξουδετερώνονται αμοιβαίως. Ή βοήθεια, την ό -
» ποιαν παρέχουν οί Σύμμαχοι εις τάς άγωνιζομένας ομάδας,
» αποβαίνει ματαία, καθώς επίσης αποβαίνουν μάταιαι καί αι
» άνιστόρητοι θυσίαι του Ε λληνικού Λαού. Καί μόνον οί Γ ε ρ -
» μανοί κατορθώνουν νά μένουν απερίσπαστοι, καγχάζοντες εις
* βάρος καί των 'Ελλήνων καί των Συμμάχονν . . .
» Αυτός είναι ό φαύλος κύκλος, άπό τον όποιον δφείλο-
» μεν τό ταχύτερον νά έξέλθωμεν. Καί προς τούτο είς μόνον
» υπάρχει τρόπος : Ή κατάργησις τού τ α ξ ι κ ο ύ
>καί ή δ η μ ι ο υ ρ γ ί α ’ Ε θ ν ι κ ο ύ Στρατού.
» Ποιος θά είναι ο συγκεκριμένος τρόπος δέν αποτελεί
» βεβαίως θέμα δημοσία; συζητήσεως "Οταν όμως σχηματισθή
» Ε θ ν ικ ό ς Στρατός, δταν ή τρομοκρατία εις τήν ελληνικήν ύ-
» παιθρον καταργηθή καί άπυκατασταθή πλήρως ή προσωπική
» άσφάλεια καί ή πολιτική ελευθερία, τότε δχι μόνον κα θίσια '
» ται αδύνατος ή περαιτέρω αύξησις των ταγμάτων άσφα-
» λείας, αλλά καθίσταται ασφαλής καί ή άχρήστευσις των ύφι-
» σταμένων. Διότι δεν υπάρχει "Ελλην, ό όποιος θά διενοεΐτο
» νά τεθ ή αντιμέτωπος Έ λληνιπού Στρατού ύπακούοντος εις
» τάς διαταγάς δχι ’Οργανώσεων, Κομμάτων καί Τάξεων, αλλά
» τής ένιαίας Πατρίδος. Αυτό είναι τό συμπέρασμα, εις τό ό-
» ποΧον οδηγεί ή αντικειμενική Ικτίμησις τής σημερινής κατα-
» στάσεως.
> Τό εθνικόν μας συμφέρον, καθώς καί τό συμφέρον τού ·
» κοινού συμμαχικού άγώνος, επιβάλλει τήν άμεσον εξοδον άπό
» τον δημιουργηθέντα φαΰλον κύκλον καί τήν δημιουργίαν Έ -
* θνικού Στρατού ύπακούοντος είς τάς διαταγάς τής Κυβερνή-
> σεως ».
« Τό κύριον έπίμαχον θέμα είναι τό στρατιωτικόν, τό

— 33 —
» θ έ μ α τ ή ς υ λ ι κ ή ς δ υ ν ά μ ε ω ς , 'Η ώρα είναι ί -
» στορική και όφείλυμεν νά όμιλήσωμεν ε ί λ ι κ ρ ι ν ώ ς καί
» ά π ε ρ ι φ ρ ά σ χ ω ς. ’ Εάν τό Ε .Α .Μ .— τό όποιον άρχι-
» κώς μέ τό σύνθημα τής άπελευθερώσεως είχε συγκινήσει εΰ -
» ρΰτατα στρώματα τοΰ Λαοΰ καί είχε προκαλέσει τόν ένθου-
» σιασμόν τής νεότητος, τό όποιον όμως σήμερον, μετά τήν
» άποκάλυψιν των πολιτικών του σκοπών καί τήν χρησιμοποίη-
» σιν τών μέσων της τρομοκρατίας, αποτελεί μίαν μικρά ν όρ-
» γανωμένην καί ένοπλον μειοψηφίαν απέναντι τής μεγάλης ά -
» νοργανώτου και άφωπλισιιένης πλειονοψηφίας τοΰ Έ λληνι-
» κοΰ Λαοΰ— εάν, λοιπόν, τό Ε.Α .Μ . έχη τήν πρόθεσιν νά
» χρησιμοποίηση τήν υλικήν του δύναμιν, τήν οποίαν άπέκτη-
» σε χάρις εις τόν πατριωτισμόν τοΰ Λαοΰ καί τήν επικουρίαν
» τών Συμμάχων μας, ώς δργανον εμφυλίου πολέμου καί έξον-
» τώσεως τών αντιπάλων του κ α ί α ύ ρ ι ο ν , μ ε τ ά τό
» π έ ρ α ς τ οΰ π ο λ έ μ ο υ , υπό τό ψ ε υ δ ώ ν υ μ ο ν
»τής Λαϊκής Δημοκρατίας, ώς δ ρ γ α ν ο ν
»δυναμικής έπικρατήσεως επί τ ή ς π λ ε ι ο -
» ψη φί α ς τοΰ Ε λ λ η ν ι κ ο ύ Λαοΰ, τότε βεβαίως
» δεν υπάρχει στάδιον συνεννοήσεως. Τό καθήκον μας τότε
» είναι νά συναγείρωμεν τό “Έ θ ν ο ς καί νά έπικαλεσθώμεν τήν
» επικουρίαν όλων τών μεγάλων Συμμάχων μας καί τών Κ υ-
» βερνήσεων καί τής δημοσίας των γνώμης, εις τόν διπλοΰν
» αγώνα καί κατά τοΰ εξωτερικού εισβολέως καί κατά τοΰ έσω-
» τερικοΰ εχθροΰ. Δ ι ό τ ι ό Ε λ λ η ν ι κ ό ς Λ α ό ς δ ε ν
»κάμνει επιλογήν τυράννων. Ά ρ νειτα ι
»τήν Τυραννίαν.
*Έ ά ν όμως το Ε .Α .Μ . έχει λάβει άπόφαοιν νά εγκατα-
» λείψη τους σκοπούς τής δυναμικής έπικρατήσεως καί νά
» αρκεσθή είς τά πολιτικά μέσα τής πειθοΰς διά τήν μέλλον-
» τικήν πολιτικήν έπικράτησιν, καί άν, κατά συνέπειαν, δέχεται
» νά άποξενωθή πάσης επιρροής επί τών ενόπλων μας δυνά-
» μεων, ε ά ν δ έ χ ε τ α ι τ ή ν κ α τ ά ρ γ η σ ι ν κ α ι τ ο ΰ
» Ε.Λ .Α .Σ., καθώς καί τών ά'λλων αντάρτικών σωμάτων καί

- 34 -
» την δημιουργίαν Ε θ ν ικ ο ύ Στρατοί), ό όποιος θά άνήκη μό-
» νον εις την Πατρίδα και θά υπάκουη εις τάς διαταγάς τής
» Κυβερνήσεως, τότε ή συμμετοχή και του Ε.Α .Μ . εις την * Ε -
» θνικήν μας "Ενωσιν θά ήμπορή νά θεωρήται γεγονός».
4. Είς τό συμβόλαιο του Λιβάνου, τό δεύτερο κεφάλαιο ορί­
ζει τά εξής :
« Ή ένοποίησις και πειθάρχησις υπό τάς διαταγάς τής
» 'Ενιαίας Κυβερνήσεως όλων των αντάρτικών σωμάτων τής
» έλευθέρας 'Ελλάδος, καθώς καί ή κινητοποίησις, δταν επιστή
» ό καιρός, όλων των μαχητικών δυνάμεων του "Εθνους εναν-
» τίον τών κατακτηιών. Καί είς αυτό τό κεφάλαιον νομίζω ότι
» ή σύμπτωσις είναι απόλυτος. Διότι όλοι δεχόμεθα ότι είναι
» αδύνατον είς τό διηνεκές νά άποτελέση μόνιμον κατάστασιν
» ή αντάρτικη σύνθεσις καί ότι πρέπει τό ταχύτερον νά βαδί-
» σωμεν πςός τήν δημιουργίαν τού εθνικού μας στρατόν, ό
» όποιος θά είναι άπηλλαγμένος πάσης επιρροής κομμάτων καί
» οργανώσεων, θά άνήκη μόνον είς τήν Πατρίδα καί θά ύπα-
> κούη είς τάς διαταγάς τής Κυβερνήσεως. ’Αλλά όλοι επίσης
» δεχόμελθα, ιδίως μετά τήν επιστολήν τού Συμμαχικού Στρα-
» τηγείου τής Μ. ’Ανατολής, τό όποιον υπενθυμίζει ότι πάσα
» μεταβολή δεν πρέπει, νά όδηγήση είς έλάττωσιν τής άντιστά-
» σεως, ότι ή άμεσος επιδίωξις τής άντικαταστάσεως δεν θ*
» άνταπεκρίνετο είς τάς άνάγκας τού άγώνος. Καί ή μία πλευ-
* ρά αποδέχεται, ότι είναι αδύνατον ν’ άποτελέση μόνιμον κατά-
» στάσιν ή άνταρτική σύνθεσις καί ή άλλη επίσης, ότι είναι
» αδύνατο, νά είναι τούτο άμεσος επιδίωξις.
«Ε π ομ ένω ς ή σημερινή κατάστασις θεωρείται μεταβατική,
» ή δέ ρύθμισις θά άνήκη είς τήν πλήρη πρωτοβουλίαν τής
» Κυβερνήσεως καί τού Στρατηγείου Μ. ’Ανατολής».
5. Στις 12 ’Ιουνίου συνεδρίασε για πρώτη φορά τό
'Υπουργικό Συμβούλιο τής συμπληρωμένης Κυβερνήσεως, πού
οχημάτισεν ό Γ . ΓΙαπανδρέου. Κατά τό ανακοινωθέν ό Πρω­
θυπουργός ανέπτυξε :
« . . . τήν ανάγκην δημιουργίας Ε θν ικ ο ύ Στρατού τελούν*

— 35 —
» τος υπό τάς διαταγάς τής Κυβερνήσεως. Κ αθώς επίσης και
» τήν ανάγκην τής παγιώσεως τής προσωπικής ασφαλείας και
» τής πολιτικής ελευθερίας εις τήν ελληνικήν ύπαιθρον».
6. Στις 6 ’Ιουλίου συνήλθε τό ‘Υπουργικό Συμβούλιο
και ασχολήθηκε μέ τήν άρνησι του Ε.Α.Μ . νά έφαρμώση τις
Αποφάσεις του Ε θ ν ικ ο ύ Συμβολαίου του Λιβάνου. ’Από τά
πρακτικά του Υπουργικοί) Συμβουλίου, πού δημοσιευτήκανε και
σκορπιστήκανε σε χιλιάδες αντίτυπα μέ τ ’ αεροπλάνα στην
ύπόδουλην Ελλάδα, δημοσιεύομε τό πάρα κάτω τμήμα :
«Ό Πρόεδρος τής Κυβερνήσεως προβαίνει είτα εις άνα-
» κοίνωσιν των κειμένων των τηλεγραφημάτων. Ά ν ά πάσαν
» παράγραφον του τηλεγραφήματος τού Μ. Πορφυρογένη και
» τού Στρατηγού Σαράφη, δίδει και τήν άπάντησιν τής Κνβερτ
» νήσεως.
» ‘Η πρώτη παράγραφος τού τηλεγραφήματος Πορφυρογένη -
^ Σαράφη έχει ως έξης :

«Α Ισ& ανόμε& α τήν άχάγκη νά χ ά μ ω μ εν τά ς κ ά τ ω & ι π α ρ α τ η ·

* ρήσεις ε π ί τής π ρ ο σ φ άτου ρ α δ ιο φ ω ν ικ ή ς ό μ ιλ ιά ς σας.
» Τ ό σ υμβόλαιον τοΰ Λ ιβ ά ν ο υ ό ρισ τικ ώ ς ά π έ ρ ρ ιψ ε τήν ιδέαν
» τή ς κ αταρ γή α εω ς τοΰ Ε . Α . Α . Σ . Π α ρ ά το ύ το , μ εταγ ενέσ τερα «
» δηλώ σεις υ μ ώ ν κ α ι μ ά λ ισ τα ό λόγος σας κ α τά τό π ρ ώ τ ο ν
» * Υ π ο υ ρ γ ικ ό ν Σ ν μ β ο ύ λ ιο ν , εις τό ό π ο ιο ν ό μ ιλ ή σ α τε < π ερ ι
» κ αταρ γήσ εω ς τοΰ Ε . Λ . Α . Σ . εδειξα ν μ ία ν κα& αράν τάαιν
» ό π ω ς π α ρ α β ια σ ϋ 'ή τό Σ υ μ β ό λ α ιο ν .
» Α υ τή είν α ι ή π ρ ώ τ η εκ μ έρ ο υς σας π α ρ ά β α σ ις τοΰ Συμβά­
ν* λαίου τοΰ Λ ιβ ά ν ο υ ».

Α Π Α Ν Τ Η Σ Ι Σ

« Ή περικοπή των σχετικών μου δηλώσεων εις τό πρώτον

» ‘Υπουργικόν Συμβούλιον έχει ως Ιξής : « Ό Πρωθυπουργός
» αναπτύσσει κατόπιν τά λοιπά κεφάλαια τού Ε θν ικ ο ύ Προ­
γ ρ ά μ μ α τ ο ς . Τήν ανάγκην τής καταργήσεως τού ταξικού Στρα-
» τοΰ και δημιουργίας Ε θν ικ ο ύ Στρατού τελούντος υπό τάς
» διαταγάς τής Κυβερνήσεως».

— 36 -
 «Α λλά ή περικοπή αυτή άνταποκρίνεται πλήρως προς τό·
> Ε θν ικ ό ν Συμβόλαιον του Λιβάνου. Διότι δέν είναι αληθές
» δτι τό Ε θ ν ικ ό ν μας Συμβόλαιον άπέρριψε τήν ιδέαν τής κα-
» ταργήσεως του Ε.Λ .Α .Σ .. ’ Αναγράφει απλώς (2ον κεφά-
* λαιον) δτι «ή ά μ ε σ ο ς επιδίωξις τής άντικαταστάσεως δεν
» θά άνταπεκρίνετο εις τάς άνάγκας του αγώνος, καί δτι πάσα
» μεταβολή δεν πρέπει νά όδηγήση είς έλάττωσιν τής άντιστά-
> σεως». Διατηρεί δμως σαφέστατα ως άντικεψενικόν σκοπόν
» τήν κατάργησιν. Γρ ά φ ει: «“Ολοι δεχόμεθα δτι είναι άδΰνα-
» τον είς τό διηνεκές νά άποτελέση μόνιμον κατάστασιν ή άν-
* ταρτική σΰνθεσις καί δτι πρέπει νά βαδίσωμεν τό ταχύτερον
» προς τήν δημιουργίαν του Ε θν ικ ο ύ μας Στρατού, ό όποιος
» θά είναι άπηλλαγμένος πάσης επιρροής κομμάτων καί όργα-
» νώσεων, θά άνήκη μόνον είς τήν Πατρίδα καί θά υπάκουη
» είς τάς διαταγάς τής Κυβερνήσεως.» Καί καταλήγει: «Έ π ο -
» μένως ή σημερινή κατάστασις τθεωρεΐται μεταβατική, ή δό
» ρύθμισις θά άνήκη είς τήν πλήρη πρωτοβουλίαν τής Κυβερ-
» νήσεως καί του Στρατηγείου τής Μέοης ’Ανατολής.»
«Είναι επομένως προφανές, δτι ύφίσταται πλήρης ταυτό-
» της μεταξύ τών δηλώσεοίν μου είς τό πρώτον ’Υπουργικόν
» Συμβοΰλιον καί του κειμένου τού Ε θν ικ ο ύ μας Συμβολαίου».
7. Στο ίδιο ‘Υπουργικό Συμβούλιο, μετά τη σχετική συζή-
ζησι,'ό Πρωθυπουργός, συνοψίζοντας τήν ομόφωνη γνώμη τής
Κυβερνήσεως, είπε μεταξύ άλλων καί τά εξής :
«Βάσις τού Ε θν ικο ύ Συμβολαίου τον Λιβάνου είναι ή
» δημιουργία εθνικού στρατού, ό όποιος νά πολεμήση έναν-
» τίον τών κατακτητών καί ταυτοχρόνως νά κατοχύρωση τήν
» προσωπικήν ασφάλειαν καί τήν πολιτικήν ελευθερίαν τού
» Λαού μας. Θά είναι Ιγγυητής τής Λαϊκής Κυριαρχίας.
» Οί προτεινόμενοι νέοι δροι ανατρέπουν αυτήν τήν βάσιν.
» Μέχρι τής άπελευθερώσεως προτείνεται νά μείνη άμετάβλη-
> τος ή σημερινή σύνθεσις καί δργάνωσις τού Ε .Λ .Α .Σ . ’Αλλά
» τούτο σημαίνει δτι θά έχωμεν ένα Στρατόν ό όποιος εξωτε-
» ρικώς μέν θά φαίνεται υπάκουων είς τήν Κυβέρνησιν, άλλα

— 37
» ούσιαστικώς θά εξαρτάται από μίαν όργάνωσιν, ή οποία άπο-
» τελεί μικράν μειονότητα. Τοιουτοτρόπως όμως δεν έντάσσε-
» ται ή όργάνωσις εις τό "Εθνος. Το "Ε θ ν ο ς υποτάσσεται είς
την όργάνωσιν...»
Μνημονεύοντας τήν περικοπήν αυτήν, επιβάλλεται νά δοθή
και μία έξήγησις.
'Ο Ε .Λ .Α .Σ . μετά τήν είσοδο των έαμικών στήν
Κυβέρνησι διατηρήθηκε διότι ό χρόνος δεν ήταν αρκε­
τός ώστε νά πραγματοποιηθώ ή ένταξί του σ ’ ενιαίο αντάρτι­
κό στρατό, χωρίς νά έπέλθη μία έλάττωσι τής μαχητικής του
δυνάμεως, που τό Συμμαχικό Στρατηγείο, τό μόνο αρμόδιο
ν’ άποφασίση, τήν έκρινεν επικίνδυνη γιά τις επιχειρήσεις, πού
μελετούσε. Ή διατήρησι δηλαδή τού Ε .Λ .Α .Σ . δεν ύπήρξεν απο­
τέλεσμα μιας νεώτερης συμφωνίας. "Εμεινε πάντα Ισχυρή ή αρ­
χική συμφωνία, πού τό νόημά της ήταν ή ένταξί του Ε.Λ .Α .Σ.
μέσα σ’ έναν ενιαίο αντάρτικό στρατό καί ή διάλυσί του και
ή άντικαταστασί του από τακτικό στρατό αμέσως μετά τήν α­
πελευθέρωσή
Είναι σημαντικό, ότι τ ό ξ ε κ α θ ά ρ ι σ μ α τ ή ς
έννοιας τού Ε θνικ ού Συμβολαίου τού
Λι βάνου, έ γ ι ν ε πριν από τ ή ν ε ί σ ο δ ο των
έαμικών στήν Κυβέρνησι.
8. Στις 18 ’Οκτωβρίου 1944 ό Πρωθυπουργός μίλησε
προς τον λαό των Α θηνώ ν καί τής Ελλάδος καί ε ίπ ε :
« Έ ν χή μερίμνη προς άποκατάστασιν τού 'Ελευθέρου Έ λ -
» ληνικού Κράτους, ή Κ υ β έ ρ ν η σ ι ς θά ε π ι δ ί ω ξ η
»τήν άνασύνταξιν τών ένοπλων δ υ ν ά μ ε­
ν ω ν τ ο ύ " Ε θ ν ο υ ς , μέ κριτήρια άποκλειστικώς Ε θ ν ικ ά
» καί Στρατιωτικά, όπως προσδιορίζει τό Ε θν ικόν Συμβόλαιον
» τού Λιβάνου.
» Θά αποδοθούν αί δίκαιαι τιμαί είς τούς γενναίους άγω-
» νιστάς τών αντάρτικών μας δυνάμεων καί τά στελέχη των
» θά εΰρουν τήν πρέπουσαν θέσιν είς τον άνασυντασσόμενον
» τακτικόν μας Στρατόν. Βάσις τού Ε θ ν ικ ο ύ μας Στρατού διά

38 —
τό μέλλον, δπως συνέβαινεν ανέκαθεν είς την Ε λλά δ α καί
δπως συμβαίνει εις δλους τούς Ε λευ θέρ ους Λαού?, θά είναι
> ή τακτική στρατολογία. 'Ολόκληρος ό Ελληνικός Λαός διεκ-
» δικεΐ την τιμήν νά είναι υπερασπιστής τής Πατρίδος.
» Τό γνώριμον κινηματικόν πνεύμα των ενόπλων μας δυ-
» νάμεων θά καταλυθή. Θά γίνη συνείδησις κ α ί π ρ ά ξ ι ς
» δτι ό Στρατός δέν βουλεΰεχαι. Βουλεύεται μόνον ό Κυρίαρ-
* χος Λαός, τού οποίου τήν θέλησίν εκφράζει ή Κυβέρνησίς.
» Καί τάς διαταγάς τής Κυβερνήσεως έκτελεΐ ό Στρατός.
» Θά γίνη συνείδησις κ α ί π ρ ά ξ ι ς δτι ό Στρατός δεν
» ήμπορεί V άνήκη ούτε εις πρόσωπα, ούτε είς κόμματα.
» ’ Ανήκει μόνον είς τήν Πατρίδα καί υπακούει μόνον είς
» τάς διαταγάς τής Κυβερνήσεως.
ι Θά επιδιωχθή επίσης ή άνασύνταξις των Σωμάτων Δη-
» μοοίας Α σφ αλείας.
» Kai κατά τάς δύο περιόδους τής δουλείας τού "Εθνους,
» τής εσωτερικής καί τής εξωτερικής, είς τά Σώματα τής Δη-
» μοσίας ’Ασφαλείας καί ιδίως είς τήν Χωροφυλακήν, παρου-
» σιάσθησαν συμπτώματα ηθικής κρίσεως.
» Α ε ν ε χ ο μ ε ν τ ό δ ι κ α ί ω μ α νά τ ά κατ α-
» δ ι κ ά σ ω μ ε ν έ ν τ φ σ υ ν ό λ φ τ ω ν , διότι ύπήρ-
» ξαν πολλοί καί αξιωματικοί καί άνδρες, οι όποιοι, εν
> μέσφ δυσχερέστατων καταστάσεων, επετέλεσαν μ’ δλα ταΰτα
» τό εθνικόν των καθήκον. Θά είναι δμως αυστηρότατη ή έκ-
» καθάρισις καί ή άνασύνταξις, ώστε νά έμπνεύσουν διά τό
» μέλλον πλήρη εμπιστοσύνην δτι δεν θά είναι όργανα τυράν-
» νων προς δίωξιν των Ελλήνων, αλλά φρουροί τής τάξεως
» καί τής ασφαλείας τών πολιτών». "Α ς σημειωθή πώς τό
κείμενο τού λόγου τού Πρωθυπουργού τό ένέκρινε τό 'Υ πουρ­
γικό Συμβούλιο.
9. Λίγες ήμερες μετά τό σχηματισμό τής νέας Κυβερνή-
<τεως, ό Πρωθυπουργός έκανε τις άκόκουθες ανακοινώσεις :
«Μετά τήν συντελεσθεισαν πλήρη άπελευθέρωσιν τής Έ λ -
»•λάδος λήγει καί ή ήρωΐκή μας ’Αντίστασις. Είναι επομένως

— 39 —
» φυσικόν δτι επακολουθεί και ή άποστράτευσις των άνταρτι-
» κών μας ομάδων άντιστάσεως, Ε .Λ .Α .Σ . καί Ε .Δ .Ε .Σ ., ή
* οποία καί ώρίσθη διά τήν 10 Δεκεμβρίου.
» 01 μόνιμοι αξιωματικοί των αντάρτικών σωμάτων έπα-
* νέρχονται εις τόν τακτικόν μας Στρατόν, όπου θά ευρουν θ έ -
» σιν άνάλογον μέ τάς έθνικάς των υπηρεσίας.
» Οι έφεδροι αξιωματικοί, έάν επιθυμούν νά μονιμοποιη*
» θοΰν, θά είσέλθουν είς ειδικήν Σχολήν Έκπαιδεύσεως.
» Αι λεπτομέρειαι του τρόπου τής άποστρατεΰσεως θά κα-
» θορισθοΰν έν συνεννοήσει μέ τούς αρχηγούς των άνταρτι-
* κών ομάδων στρατηγούς Σαράφην καί Ζέρβαν.
» "Από τής 10 Δεκεμβρίου παύει επίσης πάσα φορολογία
» επιβληθεισα προς συντήρησιν τών ομάδων άνιιστάσεως».
10. Τήν ίδια μέρα έκανε κι5 άλλες ανακοινώσεις, ό Γ . Πα-
πανδρέου, σχετικές μέ τήν 'Εθνική Πολιτοφυλακή :
«‘Η πραγματική κατάστασις, τήν οποίαν εύρεν ή Κυβέρ-
» νησις από τής άφίξεώς τη; είς τήν Ελλάδα είναι δτι ή Χ ω -
» ροφυλακή σχεδόν πανταχοΰ έχει παυσει υφιστάμενη καί έχει
» υποκατασταθεί υπό τής Ε θ ν ικ ή ς Πολιτοφυλακής του Ε .Α .Μ .
3> — Ε.Λ .Α .Σ . Προς «ποκατάστασιν τής λειτουργίας το® Κρά*
» τους ελήφθησαν όμοφώνως ύφ’ ολοκλήρου τής Κυβερνήβεως
» αί ακόλουθοι άποφάσεις :
» α. Ή Ε θ ν ικ ή Πολιτοφυλακή του Ε .Α .Μ .— Ε.Λ .Α .Σ. τάσ~
» σεται υπό τάς διαταγάς τής Κυβερνήσεως καί τών Ά ντιπρο-
» σώπων της μέχρι τής 1ης Δεκεμβρίου, οπότε θά παραδώση
» υπηρεσίαν καί θά παύση ύφισταμένη καθ9 άπασαν τήν Έ λ -
» λάδα. Ε ξα ιρείτα ι ή περιφέρεια τής ΓΙρωτευούσης (‘Αθηνών -
». Πειραιώς - Περιχώρων), δπου λειτουργεί ή ’Αστυνομία Πό~
» λέων καί δπου ή Ε θ ν ικ ή Πολιτοφυλακή έπανσεν ήδη ύφι-
» σταμένη.
* β. Συνιστάται Σώμα «Προσωρινής Ε θνοφ υλα κής». Καλείται
» προς τούτο ή κλάσις του 1936 κατά επαρχίας. Θά προσέλθη
» εϊς τήν Πρωτεύουσαν έκάστης επαρχίας τήν 24 Νοεμβρίου
» καί θά παραλάβη υπηρεσίαν τήν 1 Δεκεμβρίου. Θά τελή υπό

- 40 -
» τάς διαταγάς αξιωματικών τής ξηρός, μονίμων και εφέδρων.
» ’Ανώτερος αξιωματικός τής ξηρός θά όρισθή άρχηγός τής
» Εθνοφ υλακής, υπαγόμενος υπό τάς διαταγάς του ‘Υπουργού
» των Στρατιωτικών.
» Ή Κυβέρνησις είναι βέβαια διι, παραδίδουσα μέχρι τή?
» οριστικής άνασυντάξεως του Σώματος τής Χωροφυλακής τήν
» ασφαλείαν έκάστης επαρχίας, όχι εις μίαν πολιτικήν μερίδα,
» άλλα είς μίαν ολόκληρον κλάσιν, χωρίς διάκρισιν φρονημά-
» των, ή οποία προέρχεται εκ των κόλπων της, θά καιοχυρώση
» πλήρως τήν ασφάλειαν τής ζωής, τής περιουσίας και τής έλευ-
» θερίας τών πολιτών, ή οποία αποτελεί τήν ουσίαν τής ύπάρ-
» ξεως του Κράτους, καδώς καί τήν προϋπόθεσιν τής λειτονρ-
» γίας τής οικονομικής μας ζωής».

*
* *

Είναι αδιαφιλονίκητα σαφέστατες οί επανειλημμένες δηλώ­

σεις του Γ. Παπανδρέου, σχετικά μέ τίς ένοπλες δυνάμεις, πού
δεν πειθαρχούν αποκλειστικά οτήν ,Έ θνική Κυβέρνησι. Μ ά
τό σ η μ α ν τ ι κ ώ τ ε ρ ο ε ί ν α ι πώς οι έ α μ ι κ ο ι
Ι χ ο υ ν α π ε ρ ί φ ρ α σ τ α και κ α τ η γ ο ρ η μ α τ ι κ ά
δεχθεί νά διαλυθή ό Ε ,Λ .Α .Σ . μ ε τ ά τ ή ν
απελευθέρωσι.
Α. Μέ τή Συμφωνία τού Λιβάνου θά έπρεπε οί άνταρτικές
ομάδες, δλες, χωρίς εξ αρεσι, νά συγχωνευθούν σ9 ενανε ένιαΐον
εθνικό Στρατό. Μά, δπως εκτίθεται καί παραπάνω, μόνο για νά
μήν επέλθη, μέ χήν άμεση μεταβολή στήν δργάνωσί τους,
ακαταστασία, στρατιωτικά επικίνδυνη, μόνο γι9 αυτό συμφωνή-
θηκε νά διατηρήσουνε τήν σύνθεσί τους, ίσαμε τήν ά πελευθέ-
ρωσι.
Β . Στο τηλεγράφημα, πού έστειλαν οί Μπακιρτζής, Σιάν-
τος καί Χ α τζή :, έκ μέρους τής Π .Ε .Ε .Α ., τού Κ .Κ .Ε ., καί τού
Ε.Α.Μ. προς τήν Κυβέρνησι και πού τό κείμενό της συζητή­
θηκε από τό 'Υπουργικό Συμβούλιο στο Κάιρο, σιίς 6 ’Ιουλίου

— 41 —
 1944, διατυπώθηκαν οί δροι, πού έθετε το Ε.Α .Μ ., για νά έκ-
πληρώση τ'ις υποχρεώσεις, πού άνέλαβε στο Λίβανο. Ό δεύτερος
δρος έχει διατυπω θεί επί λέξει ώς έξης :
«‘Οριστική διευκρίνισις των συμφωνηθέντων εν Λιβάνφ,
> συμφώνως μέ τάς δηλώσεις τού Σαράφη καί τού Πορφυρο-
» γένη, δτι δ σημερινός χαρακτήρ καί ή δργάνωσις τού Ε .Λ .Α .Σ .
» θά παραμείνουν ώς έχουν μ έ χ ρ ι τ ή ς ά π ε λ ε υ θ ε ρ ώ σ ε ω ς »
» γεγονός δπερ εξυπηρετεί την παρούσαν μορφήν τού πολέμου
» καί τήν ανάγκην τής διατηρήσεως τού μαχητικού πνεύματος.
» Φυσικά δ Ε .Λ .Α .Σ . θά τεθή αμέσως υπό τήν διοίκησιν τής
» Η νωμένης Κυβερνήσεως καί τού ’Αρχιστρατήγου καί θά συγ-
» χωνευθή μέ τάς άλλας άνταρτικάς ομάδας».
Γ . Καί δχι μόνο στο Λίβανο καί στο παραπάνω τηλεγρά­
φημα δέχονται τήν αρχή, πού έθεσε ό Γ . Παπανδρέου. Τρίτη
φορά, λίγες μέρες προτού έγκατασταθή στήν ’Α θήνα ή Κυβέρ-
νησι, έγκρίνουνε τό λόγο τού Πρωθυπουργού τής 18 ’Ο κτω ­
βρίου 1944, μέ τή γνωστή περικοπή, πού δημοσιεύεται παρα­
πάνω.
Τά τρία κείμενα είναι α π ο φ α σ ι σ τ ι κ ά , για δποΐον
θέλει νά κρίνη αντικειμενικά καί τίμια, ποιος έφταιξε γιά τό
φρικτόν έγκλημα τής Δεκεμβριανής στάσετος.
Στά παραπάνω κείμενα ας προσθέσωμε ακόμα ένα. Στο
Σύμφωνο τής Καζέρτας, πού τό υπέγραψε, παρουσίςι τού F .
Ζέβγου, δ στρατηγός Σαράφης, αναγράφονται οί εξής δροι :
«*Όλαι αί άνταρτικαί δυνάμεις, αι δρώσαι έν Έ λλά δι, τί-
» θενται υπό τάς διαταγάς τής Ε λληνικής Κυβερνήσεως Έ -
» θνικής Έ νότητος.
« Ή Ελληνική Κυβέρνησις θέτει τάς δυνάμεις ταύτας υπό
* τάς διαταγάς τού Στρατηγού Σκόμπυ, δσης ώνομάσθη υπό
» τού Άνωτάτου Συμμαχικού Αρχιστρατήγου, ώς Στρατηγός
» διοικών τάς δυνάμεις έν ‘Ελλάδι.
«Συμφώνως προς τήν προκήρυξιν, τήν έκδοθεΐσαν παρά
» τής ‘Ελληνικής Κυβερνήσεως, οί ’Αρχηγοί των Ε λλ ή ν ω ν
» άνταρτών υπόσχονται δτι θά ά π α γ ο ρ ε ύ -

— 42 -
> σ ο υ ν πάπαν α π ό π ε ι ρ α ν τών ύ π ’ α υ τ ο ύ ς
» μ ο ν ά δ ω ν νά ά ν α λ ά β ο υ ν τ ήν α ρ χ ή ν άνά
»χειρας. Τοιαυτη πράξ ι ς θά χ α ρ α κ τ ή ρ ι ­
ζ α I) ή ω ς έ γ κ λ η μ α κ α ι θ ά τ ι μ ω ρ η θ ή ά ν α -
» λόγω ς .
«"Οσον αφορά τάς ’Αθήνας, ούδεμία ενέργεια θά άνα-
> ληφθή, έκτος από τάς άμεσους διαταγάς τού Στρατηγού
» Σκόμπυ, Στρατηγού Διοικητού διά τάς έν Έ λλάδι δυνάμεις».
Τέτοια πράςι λοιπόν, σάν τό Δεκεμβριανό κίνημα, σύμφω­
να μέ τό κείμενο τής Καζέρτας «θά χαρακτηρισθή ώς έ γ -
κ λ ή μ α καί θ ά τ ι μ ω ρ η θ ή ά ν α λ ό γ ω ς » . ’Αλλά τί
σημασίαν έχουν ολ’ αυτά, γι’ άνθριόπους μέ στρεβλωμένη τήν
ηθικήν άντίληψι καί γκρεμισμένη τήν ιεραρχία τών ηθικών
αξιών !
Μ ά δεν πρέπει νά .νομίση κανείς, πώς ή άπαίτησι νά δια-
λυθή 6 Ε .Λ .Α ,Σ . καί ή Ε .Π ., ήταν άπαίτησι, πού δικαιολογεί­
ται μόνο τυπικά άπό μια συμφωνία. Ά ς ξαναθυμηθούμε δλα
τά γεγονότα, πού σχηματίζουνε τή μεγάλην εθνική περιπέτεια.
Τό Συνέδριο τού Λιβάνου ήιαν άποτέλεσμα τού κορυφώματος
τής ελληνικής τραγωδίας. Ε ίχε γιά αιτίες τον εμφύλιο σπαρα­
γμό στην Ε λλά δ α , πού πήρε τήν τραγικώτερη μορφή του, μέ τή
σφαγή τού Δ. Ψαρρού, τή διάλυσι τού Στρατού τής Μ. ’Ανα­
τολής καί τού Πολεμικού μας Ναυτικοί καί τή δημιουργία
τής ΙΙ.Ε .Ε .Α ., πού φανέρωνε τό σκοπό, νά μετουσιωθή τό
Ε .Α .Μ . σ’ Ιλληνικό Κράτος. Κ ι’ δπως έτόνισε, μέ καταπλη­
κτικήν ειλικρίνειαν ό Γ . Παπανδρέου, τή μέρα τής ένάρξεως
τού Συνεδρίου τού Λιβάνου, τό κυριώιερον επίμαχο θέμα, ήτανε:
« τ ό θ έ μ α τ ή ς υ λ ι κ ή ς δ υ ν ά μ ε ω ς » . Δηλαδή βασικά
πρωταρχικός ορος καί ο υ σ ί α τής Συμφωνίας, πού χαιρέτησε
μ’ απέραντη χαράν όλο τό νΕθνος, ήταν νά μην ύπάρχη Στρα­
τός, πού νά δέχεται διαταγές άπ’ άλλού, εκτός άπό τήν Ε θ ν ικ ή
Κυβέρνησι, γιατί δέν είναι νοητό μέσα σ ’ ένα ελεύθερο Κράτος,
νά ύπάρχη στρατός, πού ν’ άνήκη σ’ ένα κόμμα, ή σέ μια τάξι.
Ή άναφορά λοιπόν στο κείμενο του Λιβάνου, δ έ ν ε ί ν α ι

— 43 —
μ ό ν ο τ υ π ι κ ή δ ι κ α ι ο λ ο γ ί α . Γιατί το κείμενο του
Λιβάνου καί κάθε κείμενο, που πρόσθεσε κάτι στην άποσαφή-
νισί του, ά ν τ α π ο κ ρ ί ν ε τ α ι σ τ ο β α σ ι κ ό σ υ ν ο λ ι κ ό ν
α ί τ η μ α τ ο υ ’Έ θ ν ο υ ς , σ’ ενα αίτημα δίκαιο καί φιλε­
λεύθερο, την άπομάκρυνσι τής μονόπλευρης κομματικής βίας,
την εγκαθίδρυσι κ ρ α τ ι κ ή ς εξουσίας.
Τό θέμα έχει ξεκαθαρίσει. *0 αφοπλισμός του Ε.Λ .Α .Σ . καί
κάθε ταξικού, ή κομματικού στρατού, είχεν αδιαφιλονίκητα συμ-
φωνηθεΐ κΓέπανειλημμένα εξαγγελθεί. Μόνον ήέλλειψι τιμιότη­
τας, επιτρέπει νά υπάρχουν αμφισβητήσεις. ΓΓα ύτό ό Γ . Ζέβγος»
γράφοντας το βιβλίο του, δπου προσπαθεί νά δικαιολογήση τή
Δεκεμβριανή στάσι, α ν α γ κ ά ζ ε τ α ι ν ά ο κ ε π ά σ η μ έ
λ ό γ ι α τ η ν π ρ α γ μ α τ ι κ ή ν α φ ε τ η ρ ί α τ ού δρά­
μ α τ ο ς . "Οσο κΓ αν είναι γραμμένο πρόχειρα ιό βιβλίο του,
γραμμένο προ παντός για νά δικαιολογηθή στους οπαδούς του
πού αυτός καί οί σύντροφοί του, τούς έσπρωξαν σ* έναν αγώνα
κακούργο κΓ άσκοπο, δσο κι' άν είναι γραμμένο μέ θυμικό
ταραγμένο, είναι χρήσιμο νά παρακολουΒήση κανείς δλη τήν
ανήσυχη πορεία τών συλλογισμών, πού μ’-άγωνία προσπαθούν
νά κατασκευάσουνε τήν απαράδεκτη δικαιολογία τού εγκλήματος.

— 44 —
 Η ΠΡΩΤΗ ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΙΑ
Τ Η Σ ΔΕΚΕΜΒΡΙΑΝΗΣ ΣΤΑ ΣΕ Ω Σ
 IV. Η Π ΡΩΤΗ ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΙΑ
ΤΗΣ Δ Ε Κ Ε Μ Β Ρ ΙΑ Ν Η Σ ΣΤΑ ΣΕΩΣ

Ό Γ. Ζέβγος άρχίζει μέ την έλεεινολογία τής έλληνικής

«μπυυρζουαζίας>. Κι* αφού τής άρνηθή κάθε συμμετοχή στον
αγώνα τού 1821, άραδιάζει τις προδοτικές της ενέργειες από τό
1)7, ίσαμε τό 22. Αυτά δλα είναι γραμμένα τόσο προχειρόλογα,
πού δεν επιτρέπεται νά μάς απασχολήσουν. νΕχουν όμως τό
σκοπό τους. Γ ια τί καταλήγουνε στο συμπέρασμα, πέος ή εθνική
άντίστασι στήν εισβολή των Τταλών, ήταν άντίστασι μονάχα τοΰ
ελληνικού προλεταριάτου, πού διαφωτισμένο από τή γνωστήν
επιστολή τού Ν. Ζαχαριάδη (31]10]40), άρνήθηκεν, όχι στούς ’Ι ­
ταλούς, αλλά στούς φασίστες νά πατήσουνε τό ιερόν ελληνικό χώ­
μα. (Φαίνεται πώς από τις 28] 10]40 έως τή 1111]40 ό ελληνικός
Λαός εδίσταζε !) Μ ά η απροσδόκητη διαπίστο3σι είναι απαραί­
τητη για νά θεμελιώση τήν επόμενη, πού μονοπωλεί τή θέλη-
σι τής άντιστάσεως γιά τό Κ .Κ .Ε . "Αν αληθινά είχε κρατήσει
μόνο τό Κ .Κ .Ε. τήν εθνική στάσι από τό 1940 καί πέρα, αν ό
σχηματισμός τού Ε.Α .Μ . — Ε .Α .Α .Σ . ήτανε τό άβίαστο αποτέ­
λεσμα μιας άναθέσεως απόψεων μεταξύ κομμουνιστών καί μή
κομμουνιστών Ε λλ ή ν ω ν , άν οΐ μή κομμουνιστές είχανε πιστέ­
ψει στή συνεργασία μέ τον εχθρό, τότε μόνο θά μπορούσε νά
έξηγήση καί νά δικαιολογήση κανείς τή μονοπωλιακή κατοχή
τής ένοπλης εξουσίας από τό Ε.Α.Μ . Καί δέ ι^ά ειχεν υπάρξει ό
Λίβανος! Καί τότε, άν όλ’ αυτά, πουν’ αντίθετα μέ τήν
αλήθεια, ήτανε πραγματικά, τότε ή στάσι τού Δεκεμβρίου θά
μπορούσε νά ονομάζεται, δπιος τήν ονομάζει ό Γ . Ζέβγος, «λαϊ­
κή άντίστασι». Μά ποτέ δέ στάθηκε άνάγκη νά σωρευθή τόσος
όγκος απροσδόκητος Ιστορικού ψεύδους γιά νά δικαιολογηθή ένα
έγκλημα. Ε ΐν’ αλήθεια πώς καί τό έγκλημα έιν’ αντίστοιχα
μεγάλο.
’Εμείς δμως θά διακηρύξωμε τήν α λ ή θ ε ι α ! Τό κίνημα
τής άντιστάσειυς στάθηκε στήν ‘Ελλάδα πραγματικά καθολικό.
Μόνο τό ταξικό ¿στρέβλωμα τής εθνικής' συνειδήσεως εξηγεί
πώς εύρέθηκαν άνθρωποι γιά νά τολμήσουν νά υποστηρίξουν,

— 45 —

*
δχι τό κίνημα τής άντιστάσεως στάθηκεν αποκλειστικά κίνημα
προλεταριακό στήν 'Ελλάδα. Ί σ ω ς υπάρχουνε κομμουνιστές,
πού τούς ξεγέλασε τό ΐδιο τους τό ψέμμα και κατάντησαν νά
πιστεύουν, δτι μόνον οι ομοϊδεάτες τους άρνήθηκαν νά παρα­
δεχθούν οριστικά την κατοχή. Μά ή γιομάτη από αναμφίβολον»
εθνικό μεγαλεΐον Ιστορική αλήθεια, είναι πώς στήν 'Ελλάδα
εκτός από λιγοστές εξαιρέσεις ήμιπαραφρόνονν εγκληματιών κι*
ανοήτων, δ λ ο ς 6 ελληνικός λαός, χ ω ρ ί ς κ α μ μ ι ά ν ε-
ξ α ί ρ ε σ ι, από τήν πρώτη μέρα, περίμενε τήν ωρα τής νίκης,
χωρίς ούτε στις σκοτεινότερες στιγμές τού πολέμου νά χάση
τήν απόλυτη βεβαιότητα πώς οί Γερμανοϊταλοί θά νικηθούνε,
βεβαιότητα, πού μπορεί νά παρομοιάση κανείς, μόνο μέ τή βε"
βαιότητα εκείνου, πού προσδοκάει τήν έπανάληψι ενός περιοδι­
κού φυσικού φαινομένου. Μά δεν αρκεί μονάχα νά διαπιστώ­
νουμε πώς είναι προϊόν στρεβλής άντιλήψεως, ή μονοπώλησι.
τής άντιστάσεως από τό Κ .Κ .Ε . Μια τέτοια προσπάθεια είναι
ήθικά κρίσιμη.
Γιά μάς, πού ζήσαμε τήν αγωνία τού λαού μας, για μάς, πού
γνωρίζομε τή στάσι καί τις γνώμες τών ανθρώπων πού ζούνε
γύρω μας, ή αναιδέστατη συκοφαντία, πού άποτολμούν ακόμα
καί τά ήγετικά στελέχη τού Κ .Κ .Ε ., δπως δ Γ . Ζέβγος, φανερώνει
ένα συχαμερό μά κι3 επικίνδυνο κατάντημα. Σ υ χ α μ ε ρ ό γιατί
μικροί καί μεγάλοι, ά'ντρες καί γυναίκες, δ λ ο ι στήν 'Ελλάδα,
από τήν πρώτη μέρα πολιορκήσανε τόν καταχτητή μέ τήν άπο-
καρδιωτίκή για τήν αύτοπεποίθησί του, αυθόρμητη κι* απόλυτη
πίστι στή συμμαχική νίκη. Τό καταπληκτικόν αυτό καθολικό φαι­
νόμενο, πραγματικά μοναδικό σ’ ο λ ό κ λ η ρ η
τ ή ν Ε υ ρ ώ π η , προσπαθεί νά τό θάψη μέσα στο συκοφαν­
τικό ψευδολόγημά του ό Γ . Ζέβγος. Μά τό τόλμημα είναι κι’
Ε π ι κ ί ν δ υ ν ο . Γ ιατί μέσα στον απέραντο κόσμο, υπάρχουν
άπειρα σκοτεινά συγκροτήματα, πού θ ’ αρπάξουνε τ ’ άσΰστολο
ψεύδος καί θά τό μεγαλοποιήσουνε, για ν’ αποδείξουνε πώς υπάρ­
χουν καί στήν Ε λλάδα , χιλιάδες χιλιάδων προδοτών, μέ μό*
νην έξαίρεσι τό Κ .Κ .Ε . καί τά σχετικά ελάχιστα στελέχη του.
’ Αληθινό δώρο Θεού — προστάτου γιά τούς σφαγείς τής

— 46 -
 Μακεδονίας, τούς Βουλγάρους, και για τούς μαχαιροβγάλτες
πλιατσικολόγους τής Β . ’ Ηπείρου, τούς ’Αλβανούς, δπου τά
ντόπια Κ .Κ ., περιορισμένα τότε σ3 ελάχιστα πρόσωπα και χωρίς
καμμιάν άξιόλογην έκδήλωσι, μά ογκωμένα σήμερα, αποδίδουνε
τή ληστεία και τη σφαγή των Ελλήνων, στους αστούς Βουλγά­
ρους και τούς φασίστες ’Αλβανούς !
’Έ τσ ι, Ε λλά δ α , Βουλγαρία, ’Αλβανία, βρίσκονται μονο­
μιάς, σύμφωνα με την καταπληκτική επιχειρηματολογία τού Γ .
Ζέβγου καί οί τρεις στην ϊδια Φέσι, αφού θέλησε τήν άντί-
στασι μέσα στους τρεις αυτούς λαούς, μονάχα το προλεταριάτο.
Μά τό ψεύδος αυτό τό συκοφαντικό είναι τόσο τερατώδες,
πού έχουμε τήν πεποίθησι πώς κάθε ξένος, πού αγαπάει κι* έν-
διαφέρεται για τήν 'Ελλάδα, θ ’ άρνηθή νά πιστέψη τά δηλητη­
ριασμένα λόγια των ανθρώπων, πού ή συνείδησί τους δεν υπο­
τάσσεται στήν αλήθεια, μά στα ταξικά τους συμφέροντα και
στήν αδυσώπητη κομματική τους πειθαρχία.
Προτού χτυπήσουν οί Γερμανοί τή Ρωσία, δταν ακόμα
στήν Ε λλά δα οί κομμουνιστές δεν είχαν ανακαλύψει πώς εί­
ναι πατριώτες, έρχονταν από τή^ Πελοπόννησον οί πρώτοι "Αγ­
γλοι αιχμάλωτοι κι* ό Α θηνα ϊκός λαός, μέσα σέ μιάν απίστευτη
έκδήλωσι ψυχικού μεγαλείου, τούς αποθέωνε, φανερώνοντας Ιτσ^
μέ ασυγκράτητο πάθος τήν πίστι του, πώς μέσα από τήν πρόσ*
καιρην ήιτα , θάβγαινε στο τέλος ή οριστική Βρεταννική Νίκη.
Τότε δεν ήταν τά οργανωμένα στελέχη τού Κ .Κ .Ε . πού ζητω­
κραυγάζανε καί χειροκροτούσανε. "Οταν, πριν από τήν γερμανι­
κήν εισβολή στούς ατέλειωτους ρωσικούς κάμπους, άρχισε νά
οργανώνεται ή άπόκρυψι και ή διαφυγή τών βρεταννών αξιω­
ματικών καί στρατιωτών, πού δεν μπόρεσαν νά διαφύγουνε, δεν
ήτανε καί πάλι τά οργανωμένα στελέχη τού Κ .Κ .Ε . πού βάζανε
σέ θανάσιμο κίνδυνο καί τή γυναίκα τους καί τά παιδιά τους,
γιά νά. φανούνε πιστοί στο σύμμαχό τους. Κ ι’ ας προσέξουν
δσοι ξένοι ένδιαφέρονται πραγματικά γιά τήν Ελλάδα καί δεν
είναι γι’ αυτούς ή 'Ελλάδα μόνον αφορμή εκμεταλλευσεως για
εσωτερικούς δικούς τους σκοπούς. ”Ας σκεφθοΰνε πόσο άπό·

47
 τομα τό Ε.Α.Μ . έχασε τή λαϊκή του δΰναμι. Τέτοια κάθετην
άπώλεια τής εμπιστοσύνης τοΰ κόσμου τήν εξηγεί τό ίδιο τό
Κ .Κ .Ε . μέ τήν άπομάκρυνσι των αστών. Ό μολογεϊ δμως δί­
νοντας αυτήν τήν έξήγησι, πώς καί τό έαμικό κίνημα τής Αντι­
στάσεως δέν ήτανε κίνημα ταξικό, κίνημα κομμουνιστικό, αλλά
κίνημα πανελλήνιο.
Μά τό Κ .Κ .Ε . δέν περιορίστηκε μονάχα στο νά ισχυρί­
ζεται έκ των υστέρων πώς είναι προλεταριακό τό κίνημα τής
άντιστάσεως. Στρεβλώνοντας τήν αγνότητα τής έδνικής συνει-
δήσεως τό Κ .Κ .Ε , καθοδήγησε τό Ε .Α .Μ , στήν προσπάθεια
τής μονοπωλήσεως τοΰ εθνικού αγώνα, όταν ακόμα ό κατα-
κτητής πατούσε τήν ελληνική \ή. Δ έ ν υ π ά ρ χ ε ι οΰτε
μια π ε ρ ί π τ ω σ ι έ ν ο π λ η ς εθνικής ομάδας,
π ο υ νά β γ ή κ ε σ τ ο β ο υ ν ό , χωρίς νά π ρ ο -
σ π α θ ή σ η τ ό Ε . Α. Μ. ν ά τ ή χ τ υ π ή σ η.
’ Αργότερα μιλούσε ό Γ . Παπανδοέου μ ’ ανώτατο Βρεταννόν
Αξιωματικό, πού αισθανόντανε τήν ανάγκη νά δικαιολογήση τήγ
ύποστήριξι, πού διδόντανε στον Ε.Λ .Α .Σ. «Έμάχοντο κατά των
Γερμανών» είπεν ό Βρεταννός. Καί άπήντησεν δ Γ . Παπανδρέου:
«’Εμάχοντο κατά τών Γερμανών καί συνεπώς ή παροχή βοή­
θειας sϊς αυτούς ήτο καθήκον. Α λλά δέν έμάχοντο μ ό ν ο ν κατά
τών Γερμανών. Καί είχατε τό δικαίωμα ν’ απαιτήσετε νά μή
μάχονται παρά μ ό ν ο ν κ α τ ά τ ώ ν Γ ε ρ μ α ν ώ ν . Ά λ λ
έτι μάλλον έμάχοντο καί κατ’ εκείνων, οί όποιοι ναι μέν διε*
ξήγον πόλεμον κατά τών Γερμανών αλλά δέν ήσαν έαμικοί. Ε ί ­
χατε τό καθήκον, αυτό νά τό εμποδίσετε. Νά θέσετε ως ορον τής
παροχής ηθικής καί υλικής βοήθειας, τήν ανεμπόδιστου άνάπτυ-
ξιν καί δράσιν δλων τών εθνικών σωμάτων, έν δνόματι ακριβώς
τοΰ κοινοΰ συμμαχικυΰ άγώνος». Καί δ ανώτατος Βρεταννός
αξιωματικός συνεφώνησε.
Πάντως τό κεφάλαιον αύτό τής ιστορίας τοΰ Ε.Α .Μ . είναι
ή μελανώτερη σελίδα τής νέας ελληνικής ιστορίας. Δέν εδίστασβ
νά χύση τό αίμα εκείνων, πού θέλησαν νά πολεμήσουνε για τόν
ίδιο σκοπό, πού λέγανε κι’ αυτοί πώς πολεμάνε.

48 —
 Κ ι9 έκτος από την Μακεδονία και τή Θράκη, τήν "Ηπειρο
καί τήν Κρήτη, κατωρθώσανε μέ τ9 δπλο καί μέ τό μαχαίρι, νά
διαλύσουν δ λ ε ς τις εθνικές ομάδες.
Τό παρεπόμενο τής αντεθνικής προσπάθειας του Ε. Α. Μ·
νά μονοπωλήση τον εθνικόν αγώνα, ήτανε καί ή προσπάθεια του
νά δικαιολογήση τις αναπάντεχες ενέργειες του, μέ συστηματική
συκοφάντησι κάθε άλλης εθνικής προσπάθειας. Τό έγκλημα τής
άδελφοκτονίας έπροσπαθούσαν νά τό δικαιολογήσουνε μέ τό έγ ­
κλημα τής συκοφαντίας.
Είναι απίστευτη καί καταπληκτική ή ευκολία, μέ τήν οποία
πετούσανε τή βρισιά του γκεσταπίτη, του γερμανοϊταλού καί
του προδότη σ9 όλους, που δέ δέχονταν νά υποταχθούνε σ9 αυ­
τούς.
"Αν ήθελε κανείς νά πιστέψη δσα γράψαν οί κομμουνι-
στές, ή ' Ε λ λ ά δ α θ άπρεπε νάναι γιομάτη
α π ό ’ Ε φ ι ά λ τ ε ς . Καί θάπρεπε ν9 άπορή κανένας, πώς
σέ μια χώρα, πού βγάζει μέ τόσην αφθονία προδότες, ή συν­
εργασία μέ τον εχθρό στάθηκε γενικά ε ί δ ο ς ά γ ν ω σ τ ο .
Γ ια ν9 αποδείξουνε πώς ή αιματηρότατη στάσι δέν ήταν
άλλο παρά ή σύγκρουσι τού κινήματος άντιστάσεως καί τών δο*
σιλόγων, οί κομμουνιστές σέ μιά τελευταία προσπάθεια γυ­
ρεύουν ν’ αντλήσουν επιχειρήματα κι9 από τ ά α ι σ χ ρ ά
παραποιημένα π ρ α κ τ ι κ ά τής δίκης τών κατοχι­
κών Πρωθυπουργών καί 'Υπουργών τους. Μέ μιαν ίταμώτατη
καί χυδσίαν εμπάθεια καί γνωρίζοντας καλά πώς έντείνουνε σέ
απίστευτο βαθμό τήν τέχνη τής ψευτιάς καί τής συκοφαντίας,
προσπαθούν ν’ αποδείξουνε πό>ς δ Γ . Παπανδρέου καί οί συνερ­
γάτες του στήν Ε θ ν ικ ή Κυβέρνησι Π. Κανελλόπουλος καί Θ.
Τσάτσος, είναι αν όχι δοσίλογοι καί συνεργάτες τών Γερμανοϊ-
ταλών, τουλάχιστον προστάτες των.
9Αρκεΐ κανείς νά συγκρίνη τά πρακτικά τής δίκης, όπως εί­
ναι διατυπωμένα στον « Ρ ι ζ ο σ π ά σ τ η » καί στήν « Έ -
λ ε ύ θ ε ρ η 'Ε λ λ ά δ α* μέ τά πρακτικά τών Ιδίων ημερών
στις άλλες εφημερίδες, ακόμα καί σ9 αυτές, πού άντίπολι-

— 49 -
τέύονται τον Γ . Παπανδρέου, χωρίς περίσσεια καλής πίστεως.
’Ιδιαίτερα θάπρεπε αυτή τή σΰγκρισι νά την κάνουν οι Ι ­
διοι οι κομμουνιστές. Θά βγάζαν αμέσως για συμπέρασμα τής
αυτοκριτικής τους, πώς τό παρακάνανε και πώς μέ την υπερ­
βολή, πού δείξανε ξεπεράσανε καί τά όρια τού γελοίου.
Για μόνη άπάντησι δημοσιεύομε μερικά αποσπάσματα από
τά πρακτικά, δπως έδημοσιεύτηκαν από τά ημερήσια φύλλα :
»Προσήλθεν έπειτα ό μάρτυς κατηγορίας κ. Γ . Παπανδρέου,
»ό όποιος έριοτηθεις υπό τού κ. Προέδρου επί των συνθηκών,
»ύφ'ας συνήφθη ή ανακωχή καί ύφ’ ας εσχηματίσθησαν αί υπό
•κατοχήν Κυβερνήσεις, ίδίφ αν εσχηματίσθησαν αΰται αύτοβού-
»λως, ή κα θ’ ύπόδειξιν των αρχών κατοχής, άπήντησεν ως
έξη ς:
«Δεν έχω γνώσιν συγκεκριμένην των συνθηκών, ύφ’ ας
»εγένετο ή ανακωχή, διότι ευρισκόμην έκτος τών γεγονότων.
«Γνωρίζω δμως, ότι συνήφθη ή ανακωχή άνευ διαταγής τής Κυ-
»βερνήσεως καί τού αρχιστρατήγου. Θεωρώ επίσης αυτονόητον
»ότι είναι αδύνατον υπό τάς τότε συνθήκας νά ύπήρξεν αύτό-
»βουλος άνάληψις Κυβερνήσεως παρουσία τής κατοχής».
« Π ρ ό ε δ ρ ο ς : Γνωρίζετε πράξεις τών Κυβερνήσεων αυτών
»διευκολυνούσας τον εχθρόν;
«Γ· Π α π α ν δ ρ έο υ * Θεωρώ αυτήν ταύτην τήν ύπαρξιν Κυ-
»βερνήσεως ώς διευκόλυνσιν τού εχθρού. Έ π ί τού θέματος ύπάρ-
*χει καί μία προηγουμένη ενέργεια μου : Οι Γερμανοί είσήλτθον είς
»τάς ’Αθήνας τήν 2 7 η ν ’ Απριλίου, ημέραν Κυριακήν. Τήν Πέμ-
»πτην, 24 ’Απριλίου, έξ Ιδίας πρωτοβουλίας έπεσκέφθην τον Α ρ ­
χιεπίσκοπον κ. Χρύσανθον, τού άνεκοίνωσα τήν ανησυχίαν μον
»δτι ήτο ενδεχόμενον νά έπιδιωχθή σχηματισμός Κυβερνήσεως από
»τύν κατακτητήν καί τού ανέπτυξα τήν γνώμην μου δτι καί κατ’
»αυτήν τήν περίοδον τής δουλείας θά έπρεπε νά αναβίωση ή
»παράδοσις τού Γένους, τό όποιον κατά τήν μακραίωνα δουλείαν,
»ώς σύνδεσμον μέ τον κατακτητήν είχε τήν Εκκλησίαν. Τού συ-
•νέστησα νά άπεδέχετο δπως καταβληθή προσπάθεια διά τήν
»πραγματοποίησιν τοιαύτης λύσεως. Τού προσέθηκα, δτι ό κα-

— 50
»τακτητής θά είχε συμφέρον νά επιδίωξη σχηματισμόν Κυβερ-
»νήσεως και δτι εκείνοι, προς τους οποίους θά άπηυθΰνετο, προ
»μεν τής ορκωμοσίας θά προβλέπουν απλώς την γερμανικήν νί-
»κην, αλλά μετά τήν ορκωμοσίαν θά την εΰχωνται, διότι θά
♦έχουν πλέον καταστεί αλληλέγγυοι. Ό 5Αρχιεπίσκοπος έμεινε
>σύμφωνος και κατεβλήθη πράγματι από διάμεσα πρόσιυπα, ευ ­
ρισκόμ ενα εις επαφήν μέ τήν γερμανικήν πρεσβείαν, ή προσπά·
»θεία. Έ δ ό θ η μάλιστα ή πληροφορία δτι ό Γερμανός πρεσβευ­
τ ή ς “Ερμπαχ ειχεν αποδεχθεί τήν λΰσιν. Έπληροφορήθημεν δ-
»μως κατόπιν, δτι τό ζήτημα τής Κυβερνήσεως ειχεν ήδη λυθή
»καί δτι ό στρατάρχης Λίστ ήρχετο μέ τήν άπός;ασιν Κυβερνή-
»σεως του στρατηγοί» Τσολάκογλου >. »
« Π ρ ό ε δ ρ ο ς : "Αλλας πράξεις θετικάς πλήν τοΰ σχήμα τι-
»σ μ ο ί τής Κυβερνήσεως έχετε ;
«Γ· Π α π α ν δ ρ έο υ : ’ Επανέρχομαι εις τήν διαπίστωσιν, τήν
»οποίαν έκαμα : Πιστευο» δτι ή βασική ευθυν-η έγκειται εις τήνΰ-
»παρξιν Κυβερνήσεως κατοχής. Διότι, δταν ύπάρχη Κυβέρνησις
»κατοχής, αυτό σημαίνει πολιτικήν συνεργασίαν τοΰ έθνους μέ τον
»Ιχθρόν, σ η μ α ί ν ε ι ά π ο δ ο χ ή ν τ ή ς δ ο υ'λ ε ί α ς. ΔΓ
»αυτό έκαμα ανέκαθεν μίαν θεμελιοόδη διάκρισιν «Κυβερνήσεως»
»και «Διοικήσεως». Έπίστευον δτι κατ’ εκείνην τήν περίοδον έπρε-
»πε νά λειτουργή μόνον ή Εκκλησία διά τό φιλανθρωπικόν έργον,
»καί ή «διοίκησις» διά τάς πρακτικάς άνάγκας τής ζωής. Ά λ λ 5
»ή Κυβέρνησις άπετέλει πολιτικήν συνεργασίαν μέ τον εχθρόν
»ή οποία άντεστρατεΰετο πρός τήν τιμήν καί τά γενικώτερα συμ·
»φέροντα του "Ε θνους. *0 σχηματισμός Κυβερνήσεως επί κατο.
»χής πςιώτον ένίσχυε τήν επιδίωξιν τής «Νέας Τάξεως» του Χίτ-
»λερ. Ή Γερμανία έπεθιίμει νά παράσχη τήν έντυπο)σιν δτι οι
»λαοί τής Ευροίπης προθυμως προσεχώρησαν είς τήν νέαν τάξιν,
»δπως έπωνόμαζε τήν δουλείαν τής Ευρά>πης. Δεύτερον, ήνώχλει
»τό ηθικόν των συμμάχων, οί όποιοι ^πληροφορούντο εις τάς
»δύσκολους ώρας του άγώνος των, δτι οί υπόδουλοι λαοί τής Ε ύ -
»ρώπης δεν έχουν διάθεσιν άντιστάσεως, αλλά προθυμίαν ύπο-
»ταγής. Τρίτον, ήλάττωνε τό γόητρον του "Εθνους, τό όποιον

51
»έξήρχετο ένδοξον άπό τον πόλεμον τής ’Αλβανίας. Καί τέλος
»εδιδε κήρυγμα κάμψεως τής άντιστάσειυς του Έ θ ν ο υ ς εις τό
»εσωτερικόν. Δι3αυτούς τούς λόγους ή ύπαρξις Κυβερνήσεων χα-
>τοχης άντεστρατεύετο και εβλαπτε την τιμήν και τά γενικώτερα
»τού "Έθνους συμφέροντα.
»Δεν εχω καμμίαν αμφιβολίαν, δτι θά κατεβλήθησαν συγ-
»κεκριμέναι προσπάθειαι προς παροχήν υπηρεσιών είς Έ λ λ η ν α ς
»από τάς Κυβερνήσεις τής κατοχής. Έ ν τούτοις ή γνώμη μυυ
»είναι, δτι καί εάν ακόμη έπρόκειτο νά δίαπιστωθή δτι μεγάλαι
»υπήρξαν αί άτομικα1 ύπηρεσίαι, αί όποίαι προσεφέρθησαν, είς
»ούδέν λογίζονται απέναντι τής βλάβης τής τιμής και των γενι-
»κωτέρων συμφερόντων τού Έ θ ν ο υ ς , διότι πάντοτε, βέβαια*
»άλλα καί κατ’ εξοχήν είς τάς ίστορικάς στιγμάς, τά άτομα
»προσφέρονται είς τον βωμόν τοΰ γενικωτέρου συμφέροντος.»
«Πρόεδρος 1 Γνωρίζετε εάν έξεδόθη νόμος, διά τού οποίου
»έχαρίζετο ή ποινή είς τούς άποφυλακιζομένους: αιτήσει των
»αρχών κατοχής;
*Γ. Παπανδρέου : Δεν εχω συγκεκριμένους ύπ3 δψιν μου
»τοιαύτας πράξεις. Θεωρώ δμως εύλογον νά γίνεται αυτό, διότι
»προφανώς η Κυβέρνησις κατοχής ευρίσκετο υπό τάς διαταγάς
»των κατακτητών καΐδένείχεν άλλον λόγον διά τούς Γερμανούς
»είμή νά έξυπηρετή τούς σκοπούς των, διότι θά ήτο αφελές νά
»νομισθή, διι οί Γερμανοί διαπιστοϋντες δτι ή ύπαρξις Κυβερ-
»V ήσεων κατοχής τούς ήνώχλει, μ3 δλα ταΰτα θά τάς διετήρουν.
»Καί έχομεν επί πλέον καί τό γεγονός, δτι δεν υπήρξε προθυμία
»παραΐτήσεως. Μόνον αποπομπή έγένετο. Διά τον Λογοθετό-
»πουλον μάλιστα υπάρχει ή πληροφορία δτι άπελύθη έν άγνοια
»του.»
«Πρόεδρος·* ΙΙαρεδόθησαν είς τον εχθρόν χρήματα, τρό-
»φιμα, προϊόντα και τά τοιαύτα ;
«Γ. Παπανδρέου : Γεγονός είναι δτι έληστεύθη ή χώρα
»καί κατά τρόπον, ό όποιος δεν έσημειώθη είς καμμίαν άλλην
»χώραν. Έ ξελέγη ό πτωχότερος λαός διά νά ληστευθή περισ-
»σότερον».

— 52
 «Πρόεδρος : Ά π ό πράξεις των κατηγορουμένων ;
>Γ. Παπανδρεου : Τό γεγονός δτι συνετελέσθη ή αρπαγή
»κατά τό στάδ^ον τής ίδιχής των Κυβερνήσεως, αποτελεί συνερ­
γ α σ ία ν . Ή Κυβερνησις είναι αλληλέγγυος μέ τά γεγονότα, τά
»όποια συνέβαινον επί τών ημερών της. Δεν υπήρχεν ανάγκη
»περαιτέρω συναινέσεως. *Ηρκει τό γεγονός δτι ώνομάζετο Κυ
»βέρνησις κατά τάς ήμέρας τής ληστεΰσεως.»
«Πρόεδρος : Ε ις την τελευταίαν Κυβέρνησιν Ράλλη άπο-
»δίδετε την εύθυνην δτι έξώπλιζε σώματα προς διέγερσιν έμφυ-
»λίου πολέμου
» Γ . Παπανδρεου : Τ ό θ έμ α μέ άπησχόλησε καί ώς ΙΙρόε-
^δρον Κυβερνήσεως καί έχω λάβει έναντι τουτου υπεύθυνον θ έ-
»σιν καί εις τον Λίβανον καί εις τά διαγγέλματα, τά όποια άπηύ-
»θυνα προς τό "Εθνος καί εις τό σύμφωνον τής Καζέρτας καί εις
>τάς ιδιαιτέρας συμφιυνίας μου μέ τάς Κυβερνήσεις τών συμμά-
»χων. Τά τάγματα ασφαλείας εθεωρήθησαν ανέκαθεν όργανα
»του έχθοοΰ προς ενέργειαν εμφυλίου πολέμου. Προσέθεσα εις
»τον Λίβανον, δτι τά τάγματα ασφαλείας δέν κατέστη δυνατόν νά
»σχηματισθοΰν ούτε τό πρώτον, ούτε τό δεύτερον έτος τής δου­
λ εία ς, αλλά μόνον εις τό τρίτον καί εξήγησα, δτι τούτο κατέστη
»ψυχολογικώς δυνατόν, διότι είχε προηγηθεϊ ή εγκληματική τρο­
μοκρατία τον κομμουνιστικού κόμματος. Τούτο είχε την έννοιαν
»δτι δέν ήλαττώνετο ή ευθύνη τών ταγμάτων ασφαλείας, άλλ’
»δτι έβαρΰνετο ή ευθυνη του κομμουνιστικού κόμματος άπέ-
»ναντι του "Εθνους : Τα τάγματα ασφαλείας άπετέλουν πρόσθε-
»τον ασφάλειαν τών αστικών κέντρων καί τών συγκοινωνούν του
»έχθροΰ, καί ουσιώδη παράγοντα του εμφυλίου πολέμου, ό δ-
» ποιος τοΰ ήτο χρήσιμος καί διά τό παρόν καί διά τό μέλλον».
»Πρόεδρος : Ποία ήτο ή πρόθεσις τών κατηγορουμένων ;
»Γ· Παπανδρέου : Οι κατηγορούμενοι έγνώριζον, ως έκ
'»τής θέσεώ ς των, δτι τά τάγματα ασφαλείας θά έβλαπτον τό Έ ·
»θνος. Ή ΰπαρξίς των εις τήν συνείδησιν τών Συμμάχων έβλαπτε
*τήν Ε λλάδα , διότι παρείχετο ή έντΰπωσις, δτι δχι μόνον άτομα,
»δπως συνέβαινεν δταν υπήρχε μόνον Κυβέρνησις, αλλά καί χίλια-
 »δες Ελλήνω ν ετίθεντο υπό τάς οδηγίας των Γερμανών, Ιξω -
»πλίζοντο ύπ’ αυτών καί έξετέλουν τάς διαταγάς των. Ή έντύ-
»πωσις έβλαπτε τό Έ θ ν ο ς . Καί εάν διά τούς «φελεις ανθρώπους
»είναι δυνατή ή σύγχυσις, δτι τό νΕθνος τθά ήτο δτ>νατόν νά έπι-
»διώκη τούς σκοπούς του, συνεργαζόμενον εις μίαν παράδοξον
»συνεργασίαν μέ τούς Γερμανούς εις τό εσωτερικόν διά των κα­
τοχικώ ν Κυβερνήσεων και τών ταγμάτων ασφαλείας καί μέ τούς
»Συμμάχους εις τό εξωτερικόν, καί κίιτ3 αυτόν τον τρόπον θά
»εξυπηρετεί τά εθνικά μας συμφέροντα, άν αυτή ή ωφέλεια ήτο
»νοητή δΓ απλούς ανθρώπους, δεν είναι δυνατόν νά νοηθή δτι.
»ϊσχυε καί διά τούς ήγέτας, οί όποιοι έπρεπε νά γνωρίζουν, δτι
»ή στενή συνεργασία μέ τούς Γερμανούς ώδήγει εις βαρεΐαν πα-
»ρεξήγησιν, εις ίίποξένωσιν από τούς Συμμάχους καί εις βλάβην
»τού 'Έ θνους.
»Επανειλημμένος ή Βρεταννική Κυβέρνησις μάς συνέστησε
»νά καταγγείλωμεν τά τάγματα ως όργανα του εχθρού. Καί εις
»τό σύμφωνον τής Καζέρτας αναγράφεται δτι ταύτα είναι δρ-
»γανα τού έχθρού, καί πρέπει νά διαλυθούν. Γεγονός Ιπίσης εί-
»ναι δτι τά τίγματα ένίσχυσαν τό ήΐθικόν τού έαμισμού. Έ δ η -
»μΐούργουν ΐσως ένα αντίπαλον υλικόν δέος καί αυτό είς τά
»κέντρα, διότι είς τήν ύπαιθρον δεν ύπήρχον, αλλά ταύτοχρόνως
»έτόνωσαν τό ηθικόν τού έαμισμού, ώδήγουν βαθμιαίως είς τόν
»κίνδυνον νά σχηματισθή ή πεποίθησις δτι ή Ε λ λ ά ς άπηρτίζετο
»από δύο μέτωπα έκ τών όποίο^ν τό έν, δήθεν εθνικόν, ήτο
»είς τήν υπηρεσίαν τού κατακτητοϋ, καί τό άλλο, τό έαμικόν
»μέτωπον, ήτο τό μόινον τό όποιον υπηρετεί τόν συμμαχικόν
»αγώνα. Καί έκ τούτου έφερόμεθα είς τόν κίνδυνον τής υίο-
»θετήσεως τού έαμικού Κράτους ώς εθνικού Κράτους. 'Υ π ό
»τήν έννοιαν αυτήν ήτο βαθεΐα ή ηθική ζημία καί μεγάλοι ο!
, »κίνδυνοι είς τούς οποίους έφερόμεθα καί από τούς οποίους
»μόλις άπελυτρώθημεν. Έ ν συνεχείφ προσθέτει ό μάρτυς, δτι
»ούδεμίαν απολύτως επικοινωνίαν έσχε μέ τάς Κυβερνήσεις κα-
»τοχής καί δτι ή γραμμή τής κυβερνήσεώς του, ύπήρξεν άνέκα-
»θεν άπολύτως ειλικρινής προς πάντας».
 « Ε π ί τ ρ ο π ο ς : Γνωρίζετε εάν και αί τρεις Κυβερνήσεις προ-
»σεπάθησιχν νά μετατρέψουν τό αίσθημα του ελληνικοί) λαού
»υπέρ των Γερμανών ;
«Γ. Παπανδρέου I Ουδέποτε σοβαρώς προσεπάθησαν και
»ουδέποτε τό έπίστευσαν. ΕΙς άλλας χώρας κατεβάλλετο τοιαΰτη
»προσπάθεια. Ή Ιδιοτυπία τής 'Ελλάδος έγκειται εις την κα-
»θολικήν πίσχιν προς την συμμαχικήν ύπόθεσιν, ακόμη και εις
»τάς σκοτεινοτέρας ημέρας, και ή καθολική αυτή πίστις άπέ-
»τρεψε οίανδήποτε προσπάθειαν προς έπίτευξιν άκατορθώτου
»αποτελέσματος.
«Επίτροπος : ’Έ χ ετε ύπ’ όψιν σας διαγγέλματα και άγο-
»ρεΰσεις των κατηγορουμένων ; Ποιον τό περιεχόμενόν των ;
«Γ. Παπανδρέου; Αυτός είναι ό λόγος διά τον όποιον ΰπε-
»στήριξα δα ή υ αιρξις Κυβερνήσεως κατοχής ήτο απαράδεκτος
»διότι ωδηγει αυτομάτως εις γενικήν πολιτικήν συνεργασίαν ε -
»θνους και κατακτητοΰ και επομένως είς αποδοχήν τής δουλείας.
»Καί εύλογον ήτο μία Κυβέρνησις κατοχής νά έξαίρη τον ”Α -
»ξονα και νά καταγγέλλη τούς Συμμάχους. Άπεχόπησαν βέβαια
»αί Κυβερνήσεις αυτοί από τό δημόσιον αίσθημα, άλλ’ έξέθε-
»σαν τό "Ε θ ν ο ς απέναντι των Συμμάχων. Δι3 αυτό θεωρώ δτι
»ή ύπαρξις Κυβερνήσειον κατοχής άπετέλεσε βλάβην του " Ε -
»θνους.»
«Επίτροπος ϊ Γνωρίζατε εάν οί Γερμανοί έπέτρεψαν είς
»τούς Βουλγάρους, χωρίς νά εύρίσκωνται είς εμπόλεμον κατάστα-
»σιν νά καταλάβουν πόλεις ελληνικάς;
«Γ. Παπανδρέου : Οί Γερμανοί τό έπέτρεψαν διά νά δι-
»καιώσουν την επαγγελίαν... τής λατρείας των προς την Έ λ -
»λάδα καί οί Βούλγαροι επραξαν τό πάν διά νά αποδείξουν δτι
»είναι άξιοι τού ονόματος των.»
«’ Επίτροπος : Ή Κυβέρνησις δεν είχε κανένα καθήκον
»εκείνην την στιγμήν ;
«Γ· Παπανδρέου ; Νομίζω δτι ή εκ των υστέρων παραί-
»τησις θά ήτο δψιμος παραίτησις, καί ή παραμονή των πάντως
»είναι έπιβαρυντική.»

— 55 —
 «Επίτροπος · Γνωρίζετε εάν έγίνοντο εκτελέσεις ‘Ελλήνων
*δ ι9 αντίποινα ;
«Γ· Παπανδρέου : Τό έβλεπον, δταν έκρατουμην εις τάς
»φύλακας Ά βέρω φ : Κάτω από τά παράθυρά μου έγίνοντο επ­
ιτελέσεις κατά τά εξημερώματα καί εΐμεθα θεατα'ι τής τραγω-
»δίας.»
«Γιαννόπουλοδ (Σύνεδρος) : Ό στρατηγός Τσολάκογλου -
»ισχυρίζεται δτι ωφέλησε την Ελλάδα, διότι άπήλλαξε 250 χιλ.
»‘Ελλήνων στρατιωτών από την αιχμαλωσίαν.
«Γ. Παπανδρέου : ’’Εχω τήν γνώμην δτι ή παράβασις
»τής διαταγής δι3 ένα στρατιωτικόν αποτελεί πλήρη εύθυνην.
»Α ί είδικαί συνθήκαι υπό τάς οποίας ή ανακωχή έκλείσθη κα-
»θιστοΰν βαρυτέραν τήν περίπτωσιν, διότι ύπήρχον βρεταννικά
»στρατεύματα εις τήν Ελλάδα τά όποια έξεκίνησαν από τήν
»Αυστραλίαν και τήν Ν. Ζηλανδίαν διά νά μή εύρεθώμεν μό-
»νοι είς τάς Θερμοπυλας. Ή εύθυνη είναι δι* αυτό βαρυτέρα.
»Ά πετέλει γενικόν αίσθημα του έθνους δτι ό ελληνικός στρα-
»τός οπωσδήποτε δεν έπρεπε νά καταθέση τά δπλα προτού άπέλ-
»θουν του εδάφους μας οΐ σύμμαχοι. Και τό καθήκον, τό όποιον
»έγκατέλειπεν ή ηγεσία, τό άνέλαβεν ο λαός μας, ό όποιος Ιμ ε-
»ρίμνησε νά διευκολΰνη τήν άποχώρησιν καί έξησφάλισεν είς τό
»πείσμα τής ανακωχής τήν ευγνωμοσύνην των Συμμάχων διά
»των πράξεων αυτοθυσίας, τήν οποίαν αχ’ θόρμήτως προσέφε-
»ρεν ή ψυχή του λαοΰ μας.»
I. Ράλλης : Γνωρίζετε εάν υπήρξαν πολιτικοί οί όποιοι
εθεώρουν δτι έ'ν των σφαλμάτων τής 4ης Αυγούστου υπήρξε τό
δτι ώθησαν τήν Ελλάδα προς πόλεμον μέ τήν Γερμανίαν ;
«Γ· Παπανδρέου : Τό άκοΰω διά πρώτην φοράν. Τά
»ύπεΰθυνα πολιτικά κόμματα ομοφώνους εΐχον τήν γνώμην τής
»συνεχίσεως τής αντιστάσεως.»
«Έρωτώμενος καί πάλιν υπό του κατηγορουμένου Ι.Ράλλη
»περί των ταγμάτων ασφαλείας ό κ. Παπανδρέου επαναλαμβάνει
»τά δσα εξέθεσε περί τούτων ανωτέρω καί προσθέτει: « Έ ν φ ή
»Κυβέρνησις καί ό στρατηγός Σκόμπυ εΰρέθησαν είς τήν άνά-

56 —
 »γκην χρησιμοποιήσεως πάσης διαθεσίμου δυνάμεως κατά τό
»πραξικόπημα του Δεκεμβρίου, διότι ό αγών υπήρξε δυσχερής
»καί κρίσιμος, εν τούτοις δυνάμεις των ταγμάτων, αί όποιαι εύ-
ρίσκοντο εις τά παραπήγματα δέν έχρησιμοποιήθησαν. Καί δχι
»μόνον δέν έχρησιμοποιήθησαν, άλλ’ υπήρξε τόση ή ευαισθησία
»τής βρεταννικής κοινής γνώμης ώστε άπηυθύνθη παράκλησις
»προς την ελληνικήν κυβέρνησιν ν’ άποφευχθή πάσα οΐαδήποτε
»χρησιμοποίησις καί να γίνη περί τοΰτου καί επίσημος άνακοί-
»νωσις.Ή ελληνική Κυβέρνησις έπρεπε νά εύρίσκεται είς άπόλυ-
»τον άπόστασιν καί αποδοκιμασίαν, ώστε νά είναι αυτή ό φο-
»ρεύς τής εθνικής υποθέσεως καί νά .εξασφαλίζη την άλληλεγ-
»γΰην των Συμμάχων. ’Έ π ρ επ ε νά άποφευχθή πάσα έντύπωσις
»τήν οποίαν έκαλλιέογει τό Ε.Α.Μ . δτι αυτό είναι δ μοναδικός
»σημαιοφόρος τής εθνικής άντιστάσεως, εις τρόπον ώστε νά
»εξασφάλιση τάς γενικάς συμμαχικός συμπάθειας. Οΐαδήποτε
»έντυπωσις δτι ή νόμιμος ελληνική Κυβέρνησις θά συνειργάζετο
»αμέσως ή εμμέσως μέ τον καταχτητήν θά ήτο ολέθρια διά
-»τήν εθνικήν μας ύπόθεσιν, διότι θά ήλάττωνε τό γόητρον του
» Έ θ ν ο υ ς καί θά ά'φηνεν εις τον στίβον της εθνικής καί συμ-
»μαχικής υποθέσεως μονοπωλητήν τό Ε.Α.Μ . Έ π ί του σημείου
»αυτού έπρεπεν η άντίθεσις προς τον κατακτητήν νά είναι από­
λ υ το ς. Έ ξ αυτής τής γενικής γραμμής προσδιωρίζετο ολόκληρος
»ή πολιτική μας. Οί Σύμμαχοι, καθώς μου έτηλεγράφει όΤσώ ρ-
»τσίλ, έξετίμων δλους κατά τό μέτρον τής πάλης των εναντίον
»του χιτλερικού εχθρού. Πάσα συνεργασία μετά των Γερμανών
>ήτο εχθρική πράξις προς τούς Συμμάχους. "Ολαι αι άλλαι έ -
»σωτερικαί ταλαιπωρίαι, αί όποΐαι έδοκίμαζον τόν λαόν μας,
»ήσαν θέματα δευτερεΰοντα απέναντι τού βασικού θέματος τής
»τύχης τού έθνους, ή οποία έξηρτάτο από τήν εμπιστοσύνην των
»Συμμάχων, καθώς επίσης καί ή εσωτερική μας άπελευθέρωσις.»
«I. Ράλλης : Εάν κατελαμβάνετο ή εδώ Κυβέρνησις από
»στοιχεία, τά όποια σείς θεωρείτε άντεθνικώς δρώντα, δέν θά
»ήτο κίνδυνος διά τά εθνικά συμφέροντα ;
«Γ. Παπανδρέου : Είς αυτήν τήν έρώτησιν σάς απαντώ

— 57 —
»μέ τό γεγονός δτι ή πολιτική, την οποίαν ήκολοΰθησα, χωρίς
»την χρησιμοποίησιν των ταγμάτων, ωδήγησεν εις τήν άναίμα-
»κτον άπελευθέρωσιν. “Οργανα συνεργασθέντα με τον κατακτη-
»τήν, εάν άπετόλμων νά καταλάβουν τήν αρχήν, θά έθεωρουντο
»εχθρικά προς τους Συμμάχους. Γ0 δρόμος τής άπελευθερώσεως
»είναι εϊς : Ή ά λ λ η λ ε γ γ υ η τ ω ν Σ υ μ μ ά χ ω ν . Μέ
»τήν πολιτικήν αυτήν τόν ’Οκτώβριον επετευχθη τό αποτέλεσμα
»τής παρουσίας εις τήν Ε λλά δ α τής νομίμου Κυβερνησεως και
»δταν τό Κομμουνιστικόν κόμμα είχε τήν εγκληματικότητα διά
»τό έθνος καί τήν ηλιθιότητα διά τόν εαυτόν του νά επιχείρηση
»τόν Δεκέμβριον τήν στάσιν, υπήρξε πλήρης ή συμπαράστασις
»των Συμμάχων μας διά τήν άπελευθέρωσιν. Ή πορεία των
»πραγμάτιον απέδειξε πόσον ορθή ήτο ή πολιτική, τήν όποιαν
»ήκολοΰθησα καί κατ’ αντιδιαστολήν πόσον επικίνδυνος θά ήτο
»ή πολιτική ή οποία εκκινούσα από τήν κηδεμονίαν τών κατα-
»κτητών θά ωδήγει τελικώς εις τήν άνηλεή σφαγήν, καθώς καί
»εις τήν πλήρη παγίωσιν του εαμικοΰ κράτους ως τής μόνης
»εθνικής δυνάμεως εις τήν Ελλάδα.
«Ι· Ρ ά λ λ η ς · Ή καταπολέμησις τών σχεδίων του ΕΑ Μ δεν
»άπετέλει πράξιν εθνικήν ; Καί δέν αποκλείει τόν δόλον ; Π ιθα-
»νόν νά έσφαλα. *Αλλά δέν αποκλείει τόν δόλον τό γεγονός δτι
»προσεπάθησα νά άντεπεξέλθω κατά τών σκοτίοον σκοπών;
«Γ. ΠαΛανδρέου ί ’Άνθροίπος τής θέσεώς σας ώφειλε νά
»γνωρίζη δτι ή χρησιμοποίησις τής γερμανικής βοήθειας προς
»έπίτευξιν τού σκοποί ήτο μεγαλυτέρα βλάβη παρ’δσον ωφέλεια,
»διότι έβλαπτε τό έθνος περισσότερον από όσον ήδΰνατο νά ωφε-
»λήση τόν δοκιμαζόμενον λαόν.
» Έ ν συνεχείς καί εις ερωτήσεις τοΰ συνηγόρου κ. Σ. Μ πα-
»μπάκου περί του εάν αποκλείεται οΐ κατηγορούμενοι νά εφρό-
»νουν εξ αγαθής διαθέσεως δτι θά έπρεπε νά σχηματισ9ή μία
»Κυβέρνησις διά τό καλόν τών Ε λλ ή ν ω ν , ό κ. Γ.Παπανδρέου λέ-
»γει οτι «διαπιστώνει τό πραγματικόν γεγονός δτι καί αυτή ή υπό-
»θεσις υπερτιμά τάς πρακτικάς υπηρεσίας καί υποτιμά τήν
»Ιθνικήν ζημίαν, ή οποία είναι πρωτεύουσα υπόθεσιςκατ9 έξο-

— 58 -
*χήν είς τάς Ιστορικά; ώρας. "Ολαι αί Κυβερνήσεις κατοχής,
»συνεχίζει ό κ. Γ . ΙΙαπανδρέου, είς την συνείδησίν του λαού μας
»υπήρξαν ανυπόληπτοι, διότι ό λαός μας δεν ήννόει πολιτικήν
»συνεργασίαν μέ τον κατακτητήν και έπεθύμει να εύρίσκεται είς
»άντίστασιν απέναντι του. Καί είναι τούτο τίτλος του ’Έ θ ν ο υ ς
»καί αποτελεί έξαίρεσιν τής ‘Ελλάδος προς τάς ά'λλας χώρας,
»δπου πράγματι μερίδες λαού έβοήθησαν τόν αγώνα των Γ ε ρ -
»μανών.
»Είς έρώτησιν του συνηγόρου κ. Κλαπέα εάν ή αποφυγή τής
»αίχμαλιοσίας είναι μικρόν πράγμα, ό κ.Γ.Παπανδρέου λέγει: «Δεν
»γνωρίζω αν ό σχηματισμός τής Κυβερνήσεως ήτο απαραίτητος
»διά τήν αποφυγήν τής αιχμαλωσίας, έχω δμως την έντύπωσιν
»δτι ό ηρωισμός του στρατού μας εΐχεν ασυνήθη επιβολήν επί
»τών κατακτητών καί άπετέλει επιθυμίαν του Χίτλερ άποδόσεως
»τιμών είς τόν ελληνικόν στρατόν. Προέχουσα εν πάση περι-
»πτώσει είναι ή τιμή τοϋ ’Έθνους, δσον καί άν ήτο οδυνηρόν τό
»γεγονός, διότι ύπεράνω παντός άλλου έπρεπε νά είναι ή προ-
»στασία τής τιμής του ’Έ θνους καί του γοήτρου του: Ή έννοια
»του ηρωισμοί) είναι δτι ή ζωή τών στρατιωτών μας προσεφέρετο
»εις τόν βωμόν τής πατρίδος. Οί ίδιοι δέ ήρωες ουδέποτε θά
»εδέχοντο μίαν υπηρεσίαν μειώνουσαν τήν τιμήν του ’Έ θνους
»χάριν τής προσωπικής σωτηρίας των.
»Ε ις έρώτησιν του συνηγόρου κ. Κλαπέα περί του εάν κα-
»ταλογίζη προσυνεννόησιν μέ τούς Γερμανούς, προς προδοσίαν
»τής Ελλάδος, όκ. Γ . Παπανδρέου λέγει πώς δεν νομίζει δτι έν-
»τός τής Ε λλά δ ο ς υπάρχουν πολιτικοί καί στρατιωτικοί, οί
»όποιοι είχον προσυνεννοηθεΐ μέ τούς Γερμανούς προς προδο-
»σίαν τής Ε λλά δος. Ε ίς άλλας χώρας υπάρχουν Κουΐσλιγκ, άλλ’
»αυτή ή περίπτωσις είναι ανύπαρκτος διά τήν 'Ελλάδα. 'Υπήρξε
»μετά τό ατύχημα τού μετώπου ανακωχή καί Κυβέρνησις κατο-
»χής, άλλ’ ή άπόφασις έλήφθη τότε καί δεν είναι αποτέλεσμα
»προσυνεννοήσεως.
» Ε ίς έρώτησιν τού συνηγόρου κ. Γ . Μπακοπούλου περί τής
»ζημίας τήν οποίαν ύπέστη ό συμμαχικός αγών εκ τού σχηματι-

— 59 —
»σμού κυβερνήσεων υπό κατοχήν, ό κ. Γ . Παπανδρέου λέγει οτι
»τό γεγονός τής ηθικής άπομονώσεως από τήν συνείδησιν του
»’Έ θνο υ ς των Κυβερνήσεων τούτων, δεν έδωκεν έκτασιν εις την
»βλάβην».
Αυτή είναι ή κατάθεσι του Γ . Παπανδρέου.
'Όσο για τη δ ι κ ή μ ο υ άποψι, για τά τάγματα ασφα­
λείας, τά πρακτικά πού δημοσιευτήκανε στις εφημερίδες, είναι
υπερβολικά συνοπτικά. Τήν εκθέτω μιά γιά πάνια κι’ ελπίζω
μιά μέρα νά δημοσιευθοΰνε καί τά επίσημα πρακτικά γιά να
σωπάσουν οί συκοφάντες :
Αυτοί πού ιδρύσανε τά τάγματα ξεκινούσαν από μιά θ εμ ε-
λιωδώς έσφαλμένην άποψι. Νομίζανε πώς είναι δυνατόν νά δια-
χωρισίίή στήν 'Ελλάδα ό αγώνας κατά τού κομμουνισμού από
τον κοινό συμμαχικόν αγώνα, εις τον οποίο τόσο λαμπρά συμ­
μετείχε καί ή κομμουνιστική Ρωσία. Μέ τά τάγματα, εκείνοι
πού τά ιδρύσανε, θέλησαν νά χτυπήσουνε τον κομμουνισμό χω·
ρίς ν’ αντιλαμβάνονται δτι ό διαχωρισμός αυτός τού κομμουνι­
σμού από τον κοινό συμμαχικόν αγώνα ήταν ανέφικτος. Αυτό
εξηγεί καί τό γιατί τά τάγματα δεν έγιναν δταν ή Γερμανία
νικούσε καί μπορέσαν νά γίνουν δταν κανείς δεν επίστευε πώς ή
Γερμανία μπορεί νά νικήση. ’Αντικειμενικά τά τάγματα εξυπη­
ρετήσανε τόν εχθρό. Μά δεν εχω κανένα στοιχείο, πού νά μέ
κάνη νά δεχθώ, πώς υποκειμενικά ή πρόθεσι εκείνων, πού ε ί ­
χανε τήν πρωτοβουλία τής ίδρύσεώς των κ’ εκείνων, πού τά
διοικούσανε, εκτός ΐσο)ς άπό μερικές θλιβερές εξαιρέσεις, ήταν
νά εξυπηρετήσουνε τόν εχθρό, γιατί εσφαλμένα νομίζανε πώς
χτυπόντας τόν κομμουνισμό δέν εξυπηρετούσανε τόν εχθρό.
Τό γεγ .νός, δτι τά τάγματα τά όπλισαν οί Γερμανοί, έ ­
βλαψε διεύνώς τήν Ελλάδα καί θά τήν έβλαπτε πολύ περισσότερο
εάν δέν άπεκηρύσσοντο άπό τήν ελληνική Κυβέρνησι. Αυτό
μπορεί, δσοι βλέπανε τό ζήτημα μόνο μέσ* άπό τό πρίσμα τής
έαμικής τρομοκρατίας καί των κομμουνιστικών εγκλημάτων, νά.
μή τό καταλάβανε καί κατηγόρησαν άδικα τή στάσι τής Κυβερ-
νήσεως Γ. Παπανδρέου. Τό δτι πρόθεσι εκείνων, πού διοικού-

— 60 —
σανέ τά τάγματα, ήταν νά χτυπήσουνε μονάχα τον κομμουνι­
σμό κι3 δχι την δλην άντίστασι του λαού μας, προκύπτει από τό
γεγονός, δτι τά τάγματα δεν χτυπήσανε ποτέ τόν Ζερβά και τον
Ψαρρό. Μά ήτανε βαρύ σφάλμα νά θελήσουν νά χτυπήσουνε
τόν κομμουνισμό στην Ελλάδα, την ώρα που διαδήλωνε πώς
συμμετέχει στον κοινόν αγώνα, κι3 ακόμα βαρύτερο που θελή ­
σανε νά τόν χτυπήσουν με δπλα δοσμέν’ από τούς Γερμανούς.
Περιορίζομαι σ’ ένα μόνο. Οί κομμουνιστές (Γ. Ζ έ β γ ο υ :
« Ή λαϊκή αντίσταση τού Δεκέμβρη, 1945», σελ. 23, Λ. " Α π ο ­
σ τ ό λ ο υ : « Ή παρωδία τής δίκης των δοσιλόγων, 1945»,
σελ. 60, 68, « Ρ ι ζ ο σ π ά σ τ η ς » 1 Μαρτίου 1945, « ’ Ε ­
λ ε ύ θ ε ρ η ' Ε λ λ ά δ α » 28 Φεβρουάριου 1945), θ ε ­
λήσανε νά διαστρέψουνε τά όσα κατέθεσα. ‘ Ομολογώ πώς
■δέ φοβούμαι τή συκοφαντία τους. Χρήσιμο είναι μόνο νά ση-
μειωθή ένα πάθημα τής « Έ λ ε ύ θ ε ρ η ς ‘ Ε λ λ ά δ α ς » .
Γράφει στό κύριον άρθρο, τής 28ης Φεβρουάριου, μεταξύ πολ­
λών άλλων : «’Από την αρχή ως τό τέλος τής καταθέσεώς του
» (σημΐ ή κατάθεσί μου κράτησε πάνω κάτω 11 ώρες, για τά
» τάγμ-ιτα, ζήτημα είναι αν έμίλησα περισσότερο από μισή ώρα)
» παρέμεινε απολογητής τών προδοτικών ταγμάτων άσφα-
» λείας και τών ιδρυτών του£». Καί όμως στήν άλλη σελίδα
ή « ’ Ε λ ε ύ θ ε ρ η Ε λ λ ά δ α » αναγράφει, εΐ,δησεογραφικά,
πράγματα, πού π λ η σ ι ά ζ ο υ ν ε πολύ περισσότερο τήν αλή­
θεια : «Τ σ ά τ σ ο ς : Νομίζω ότι κατά τήν δημιουργίαν τών
» Ταγμάτων ’Ασφαλείας πρόθεση δεν ύπήρξεν ή εξυπηρέτηση
» τού εχθρού. Ύπήρξεν όμως ε σ φ α λ μ έ ν η αντίληψη είς τό
»νά δι αχωρι σθή 6 ε θ ν ι κ ό ς α γ ώ ν , με σκοπόν νά
* κτυπηθή ό κομμουνισμός. Ε ί ν α ι γ ε γ ο ν ό ς ότι τά
’ » Τ ά γ μ α τ α έβλαψαν τόν εθνι κόν αγώνα».
Είναι αλήθεια κρίμα γιά τούς έαμίτες, πού δεν μπορέσαν
νά συνεννοηθούν ή πρώτη μέ τή δεύτερη σελίδα τής εφημερίδας
των.
Σημειώνω επίσης ότι κα θ’ όσον μ’ αφορά, οί κομμουνιστές
έχουν α π ο σ ι ω π ή σ ε ι όσα κατέθεσα σχετικά μέ τή σύνα-

- 61 -
ψι τής ανακωχής, τό σχηματισμό και τή διατήρησι των κατοχι­
κών Κυβερνήσεων καί την οικονομική έκμ'ετάλλευσι τής χώρας
από τον κατακτητή. Πώς θά μπορούσαν άλλοιώς να ίσχυρι-
σθούν δσα με τό συκοφαντικό τους πείσμα Ισχυρίζονται γιά:
τούς «άπολογητές τών Κουΐσλιγκ» ;
’Ά ς συμπεράνωμε :
Ή άντίστασι, ηθική καί υλική, τού Ελληνικού Λαού, στά­
θηκε καθολική. Ό κομμουνισμός θέλησε να την μονοπωλήσω
για τό Ε.Α .Μ . Ή προσπάθεια του αυτή οδήγησε σε μιαν εσω ­
τερική κρίσι. Ό Γ . Παπανδρέου από τό Λίβανο, μά καί π ρω -
τίτερα, καί ίσαμε τις παραμονές τών Δεκεμβριανών, δεν έπαψε
νά διακηρυττη, πώς ή κατοχή ενόπλου δυνάμεως από κόμματα,
παρατάξεις, ή οργανώσεις, είναι απαράδεκτη. Οί κομμουνιστές
παρασίοιπώντας αυτή τήν επίμονη διακήρυξι τού Γ . Παπαν­
δρέου καί λησμονώντας πώς τρεις φορές έδήλωσαν, δτι συμ­
φωνούνε καί σ’ αυτό συγκεκριμένα τό θέμα μαζί του, θέλησαν
νά δικαιολογήσουν έκ τών υστέρων τό κίνημα τού Δεκεμβρίου,
πού είχε για σκοπό νά καταλάβουνε τήν εξουσία, μέ τον ισχυρι­
σμό, πό>ς ό Γ . Παπανδρέου θέλησε νά διάλυση τις μόνες εθνι­
κές ένοπλες δυνάμεις πού, αντίθετα προς δλες τις άλλες, πολε­
μήσανε τον κατακτητή. ^
Ή αλήθεια είναι πό>ς οι κομμουνιστές:
α) Ά ρνήθηκαν νά εφαρμόσουνε τήν εθνική συμφωνία για
τον αφοπλισμό τού ταξικού στρατού τους καί τής ταξικής αστυ­
νομίας τους.
β) Περάσανε, χωρίς ούτε στιγμή νά περιμένουν, από τήν
άρνησι τής ύπακοής στήν όργανωμένην έπίθεσι, γιά τήν κατά-
ληψι τής εξουσίας.
Φυσικό ήτανε μετά τήν αποτυχία τους νά ζητήσουνε δικαι­
ολογίες οί κομμουνιστές. Και μέ τήν αδίστακτη ευκολία πού-
χουν νά διαστρέφουνε τά γεγονότα, προσπαθήσαν νά δικαιολο­
γήσουνε τήν απιστία τους στή συμφωνία τού αφοπλισμού τοθ
Ε .Λ .Α .Σ . καί τής Ε .Π . μ έ γ ε γ ο ν ό τ α , π ο ύ κ α θ ώ ς
δ η λ ώ ν ο υ ν ε μ ο ν ά χ ο ι τ ους , τά π λ η ρ ο φ ο ρ η -

— 62 —
θ ή κ α ν ε μετά τήν κ α τ α σ τ ο λ ή του Δ ε κ ε μ ­
β ρ ι α ν ο ύ κ ι ν ή μ α τ ο ς . Νά ποια είναι ή επιχειρηματο­
λογία τους, ειπωμένη σε λίγα λόγια!
« Έ ν ώ είχαμε δεχτή τό Λίβανο και τή Καζέρτα καί εϊχαμε
> δεχτή τήν Κυβέρνησι, ό Γ . Παπανδρέου στις 22 Σεπτεμβρίου
» τηλεγραφεί στή Βρεταννική Κυβέρνησι :
» ’Από τήν Νεάπολιν τής Ιτα λία ς δπου από δεκαπενθημέ-
» ρου εΰρίσκεται ή Ελληνική Κυβέρνησις χάρις εις τήν έμπνευ-
» σμένην προσφοράν σας, παρακαλώ νά δεχθήτε τάς θερμοτά-
» τας ευχαριστίας μου διά τήν διαβεβαίωσιν δτι μεριμνάτε καί
» σκέπτεστε τά ελληνικά προβλήματα καί δτι εξακολουθώ νά
» εχω τήν ύποστήριξίν σας.
» Ή μπορώ νά σάς διαβεβαΐά)σω δτι ή σταθερότης τής
» Ελληνικής Κυβερνήσεως θά διατηρηθή άκλόνητος ενώπιον
» τών κρίσιμων καιρών τους οποίους άντιμετωπίζομεν. Μάς έμ-
» πνέει δμως σοβαράς ανησυχίας ή κατάστασις δπως διαμορ-
» φοΰται είς τήν Ελλάδα, δπου αί υπό τών Γερμανών εκκενοΰ-
» μεναι περιφέρειαι καταλαμβάνονται υπό του Ε .Α .Μ . εν όνό-
» μάτι δήθεν τής Ελληνικής Κυβερνήσεως.
» Δεν γνωρίζω τους λόγους τής Βρεταννικής απουσίας. Ά λ -
» λά θεωρώ καθήκον νά σάς ανακοινώσω τήν πεποίθησίν μου
» δτι ενώπιον τής διαμορφωθείσης κρίσιμου καταστάσεως τ ά
» π 0 λι τ ι κ ά μ έ σ α π ρ ο ς α ν τ ι μ ε τ ώ π ι <τ ί ν τ η ς
C 3/
» δ ε V ε ί ν α ι π λ έ ο ν έ π α ρ κ ή. Μό V 0 ν ή α μ ε -
» σ0 ς παρουσία ε π ι β λ η τ ι κ ώ ν Βρε τ α ν νι-
» κ ώ V δ υ ν ά μ ε ω ν ε ί ς τ ή ν έ ;1 λ ά δ α κ α ί μ ε­
» X ρ ι τ ώ ν Τ ο υ ρ κ ι κ ώ ν α: κ τ ώ ν ή μ π ο ρ ε ι ν ά
» μ ε τ α β ά λ η τήν κατ ά σ τ ασ ι ν .
» ’Από τήν έπικοινοονίαν μου μέ τον ’Αρχιστράτηγον τών
» Συμμαχικών Δυνάμεων γνωρίζω δτι υπάρχουν προς τοΰτο
» δυσχέρειαι. ’Αλλά κατωρθώσατε κατ’ αυτόν τον πόλεμον τόσα
» πράγματα, τά όποια από όλους εθεωροΰντο αδύνατα, ώστε νά
» δικαιούται ή μαρτυρική Ε λλ ά ς νά έλπίζη δτι διά τής αμέσου

— 63 —

*
 » και αποφασιστικής σας έπεμβάσεως θά έπανορθωθή ή κατά-
» στάσις».
«Και υστέρα, μόλις ήρθε στην Ελλάδα, συγκεντρώνει δυ-
» νάμεις. Αυτά δλα φανερώνουνε πώς είναι αντιδραστικός και
» πώς έχει σκοπό νά ξαναφέρη χωρίς δημοψήφισμα τον Γλύξ-
* μπουργκ σιήν Ελλάδα καί νά έγκαταστήση φασιστική Κυβέρ-
» νησί».
Δηλαδή επικαλούνται δυο γεγονότα, τή στάσι τους καί τις
ενέργειες του Γ . Παπανδρέου καί βγάζουνε δυο συμπεράσματα,
πώς ό Γ . Παπανδρέου θέλει νά φέρη πίσω τό Γεώργιο, χωρίς
δημοψήφισμα καί νά έγκαταστατήσπ φασισμό.
"Ας εξετάσουμε πρώτα τά γεγονότα. Τό τηλεγράφημα τής
22ας Σεπτεμβρίου, μπορεί νά συμπληρωθή μέ τό κείμενο του
υπομνήματος τής 8ης ’Οκτωβρίου. 'Ο Γ . Ζέβγος όμως, πού τό
Κ .Κ .Ε. τον ώρισε νά διαπραγματευθή τό θέμα, άναφέρεται στο
τηλεγράφημα τής 22ας Σεπτεμβρίου, πού δημοσιεύτηκε στό βι­
βλίο τού Γ . Παπανδρέου, «*Η άπελευθέρωσις τής ‘Ελλάδος»,
μ5 αποφεύγει νά άναφερθή στό κείμενο τού υπομνήματος τής
8ης Όκτιοβρίου, πού όμως κΓ αυτό δημοσιεύτηκε στό ίδιο β ι­
βλίο. Γιατί >
Μάς εξηγεί τήν αιτία τό ίδιο τό κείμενο, αληθινά προφη­
τικό, τόσο προφητικό, πού αποστομώνει ακόμα καί τον εμπαθέ­
στερο καί θρασύτερον αντίπαλο. Ό Γ . Παπανδρέου κατέχεται
από τήν ανησυχία πώς τό Κ.Κ .Ε. δεν άποφάσισεν οριστικά νά
εγκατάλειψη τή μέθοδο τής βιαίας επιβολής. "Έχει τήν ανησυ­
χία πώς ή συμμόρφωσί τους προς τή συμφωνία τού Λιβάνου,
θά εξαρτηθή από τήν παρουσία επαρκών Βρεταννικών δυνάμεων
στην Ελλάδα. Καί φοβάται μήπως θελήσουν νά χρησιμοποιή­
σουνε τά μέσα τής βίας, πού αποκτήσανε μέ τό πρόσχημα του
Ιθνικοΰ αγώνα, για νά καταλάβουν απροκάλυπτα τήν εξουσία.
’Ιδού τό αληθινά προφητικό κείμενο τής 8ης ’Οκτωβρίου :
« ’ Ελπίζω ότι τό ’Έ θνος θά έξέλθη από τήν δουλείαν ό-
» μαλώς καί θά συντελεσθή άναιμάκτως ή άπελευθέρωσις.
» Τ ο ΰ τ ο είναι ο υ σ ι ώ δ ε ς , αλλά όχι όρι στ ι -

— 64 —

♦
» κ 6 ν. Τό Κ .Κ .Ε . διαθέτει σήμερον δυναμικήν υπεροχήν, χάρις
» είς τάς οργανώσεις Ε .Α .Μ .— Ε .Λ .Α .Σ .. 'Ό πω ς έπανειλημμέ-
» νως εΐχον την ευκαιρίαν νά εξηγήσω, ή Ε λλ ά ς άποτελεϊται
» σήμερον από μίαν μεγάλην άφωπλισμένην πλειοψηφίαν και
» άφ’ ετέρου, από την ένοπλον μειοψηφίαν του Κ .Κ .Ε. Έ ξ άλ-
» λου ή προσαρμογή του Κ .Κ .Ε . εις τήν Ε θ ν ικ ή ν "Ενωσιν έχει
» συντελεσθεΐ υπό τήν σιωπηράν προϋπόθεσιν τής παρουσίας εν
» Έ λλά δι σημαντικών Βρεταννικών στρατιωτικών δυνάμεων.
» Έ ά ν διεπιστούτο δτι ό δρος οΰτος δεν ύφίσταται, υπάρχει φό-
» βος δτι τό Κ .Κ .Ε . θά θέση είς ενέργειαν, κατά τρόπον συγ-
» κεκαλυμμένον ή άπροκάλυπτον, τήν φιλικήν του δυναμιν διά
» νά γίνη κύριον τής καταστάσεως ».
Ή ενέργεια τού Γ . Παπανδρέου εχει ολοφάνερα σκοπό, νά
τηρηθή πραγματικά ή Συμφωνία τού Λιβάνου καί νά προλάβη
κάθε περίπτωσι απιστίας, κι’ άν ή συμφωνία παραβιασθή νά υ­
πάρχουνε τά μέσα τής άμύνης κατά τής κομμουνιστικής επιβου­
λής. Δηλαδή ή ενέργεια του Γ . Παπανδρέου έχει σκοπό προλη­
πτικό κι’ ενδεχομένως αμυντικό. Δεν υποκρύπτει συνεπώς κα­
νένα σκοπόν αντίθετο προς δ,τι επίσημα είχε συμφωνηθει.
Δεν υπάρχει κανένα γεγονός, πού νά κλονίζη τήν αντικει­
μενικά άδιαφιλονίκητην αυτήν αλήθεια. Οι παλαιοί Φιλελεύθε­
ροι και τό Λαϊκό Κόμμα, από τήν ημέρα τής έγκαταστάσεως τής
Κυβερνήσεως στήν ’ Αθήνα, ίσαμε τις 3 Δεκεμβρίου, δέν παύουν
νά κατηγορούνε τον Γ . Παπανδρέου, γιά τήν ύποχωρητικότητα,
πού δείχνει στούς κομμουνιστές. ’Αλλοίμονο στήν 'Ελλάδα, αν
ή πορεία τού Πρωθυπουργού της δέν ήταν δποια στάθηκε.
Δέν άρνήθηκε καμμιάν ύποχώρησι, πού, χωρίς νά θίγη
τΙς βασικές συμφωνίες τού Λιβάνου, φανέρωνε τήν καλή του πί-
στι καί τήν καλή του διάθεσι. Μά κι3 δτι μπορούσε, μέ τά μέσα
πού διέθετε, νά κμνη γιά ν’ αντιμετώπιση τό ενδεχόμενο μιας
κομμουνιστικής απιστίας, ήρεμα, χωρίς προκλητικούς διατυμπα-
νισμούς, τό έκανε, γνωρίζοντας δτι φθείρει έτσι τή μεγαλύτερη
δημοτικότητα, πούχε ποτέ αποκτήσει "Ελληνας πολιτικός, μετά
τον Έ λ . Βενιζέλο, μά γνωρίζοντας ακόμα πώς προσφέρει στήν πα­

— 65 —
τρίδα του την άποφασιστικώτερη πολιτικήν υπηρεσία, πού μπό­
ρεσε ποτέ νά τής προσφέρουν δσοι τήν εκυβέρνησαν.
Οί κομμουνιστές άνομάσανε τη στάσιτου την Ιθνική, πο­
λιτική προδοσία, μά ή αλήθεια είναι άλλη.
Νομίζανε πώς θά τόν έγελούσανε κι* επειδή δέν τό μπορέ­
σανε και γελαστήκανε μονάχοι τους, τον αποκαλοΰνε προδότη.
Αυτή είναι ή άλήθεια.

— 66 —
 Δ Ε ΥΤΕΡ Η ΔΙΚ ΑΙΟ ΛΟ ΓΙΑ
Τ Η Σ ΔΕΚΕΜΒΡΙΑΝΗΣ Σ ΤΑ Σ Ε Ω Σ
lai
 V. Η Δ Ε Υ Τ Ε Ρ Η ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΙΑ
ΤΗ Σ Δ Ε Κ ΕΜ Β ΡΙΑ Ν Η Σ ΣΤΑΣΕΩΣ

Μά τό έγκλημα τού Δεκεμβρίου επρεπε νά δικαιολογηθώ

οπωσδήποτε. Καί δημιουργεΐται ό μύθος τής υ π α ν α χ ώ ρ η ­
σ ε ω ς του Γ . Παπανδρέου από τη συμφωνία του μέ τούς
αριστερούς.
"Ας βάλωμε τά πράγματα στή θέσι τους.
"Ο πως άποδεικνύεται αδιάσειστα μέσ’ από τά κείμενα
υπάρχει μια συμφωνία γιά την άποστράτευσι των αντάρτικών
ομάδων, πού πέρασε δυο σιάδια.
Π ρ ώ τ ο σ τ ά δ ι ο : (Λίβανος). ΟΙ αντάρτικες ομάδες
θα διαλυθούνε. Θά σχηματισθη αμέσως ενιαίος Ε θ ν ικ ό ς
στρατός.
Δ ε ύ τ ε ρ ο σ τ ά δ ι ο : (Καζέρτα). Ή διάλυσι τών αν­
τάρτικών ομάδων, επειδή έβράδυνεν ή συμμετοχή τών εαμικών
στήν Κυβέρνησι, αναβάλλεται γιά νά γίνη μετά τήν απελευθέ­
ρωσή
Κ ι3 από τον Πρωθυπουργό καί Υπουργό τών Στρατιωτι­
κών ορίζεται ή α μ ε τ ά θ ε τ η ημερομηνία τής 1ης Δεκέμβριον
γιά τήν άποστράτευσι τής Ε .Π . καί τής 10ης Δεκεμβρίου γιά
τήν άποστράτευσι τού Ε.Λ .Α .Σ. Δηλαδή ή ημερομηνία τής άπο-
στρατεύσεως ορίζεται σχεδόν δυο μήνες μετά τήν άπελευθέρωσι.
Κι* όπως ήταν επόμενο καμμιά διαφωνία δέ διατυπώθηκε γιά
τον προσδιορισμό τών δύο ημερομηνιών, ο ΰ τ* έ κ τ ώ ν
υστέρων, όπως β ε β α ι ώ ν ε ι καί ό Γ ρ α μ μ α ­
τέας τής Κ. Ε. τ ή ς Ε. Λ. Δ. στή σ χ ε τ ι κ ή ν ε ί -
σ ή γ η σ ί τ ο υ . (βλ. σελ. 34, τού φυλλαδίου τής Ε.Λ.Δ.
«Θέσεις γιά τά Δεκεμβριανά»). Αυτή τή συμφωνία ζη­
τούν νά τροποποιήσουν οί εαμικοί αυθαίρετα καί χωρίς
καμμιά δικαιολογία, άπαιτόντας τήν άποστράτευσι τής
I I I ’ Ορεινής Ταξιαρχίας καί τού 'Ιερού Λόχου, πού δεν ήταν

69 —
Αντάρτικες ομάδες. Ή τα ν δμως, ισχυρίζονταν οί εαμικοί,
εθελοντικός στρατός κι* έπρεπε γι’ αυτό νά διαλυθή.
Τούτο, ή διάλυσι των εθελοντικά συγκροτημένων μονάδων, δεν
είχε ποτέ συμφωνηθεϊ. Έ ξ άλλου οΰτε ή I I I ’ Ορεινή Ταξιαρχία,
οΰτε δ 'Ιερός Λόχος ήταν «εθελοντικός» στρατός. Στή Μ. ’ Ανα­
τολή ή στράτευσι δεν ήταν εθελοντική, ή τ α ν υ π ο χ ρ ε ω ­
τ ι κ ή γιά δ λ ο υ ς τ ο ύ ς " Ε λ λ η ν ε ς , καί για τούς
έγκατεστημένους εκεί καί γιά τούς πρόσφυγες.
Στήν Λευκή του Βίβλο το Κ .Κ .Ε ., ισχυρίζεται κατά σειράν
τά ε ξ ή ς :
α. Πώς στις 22 Νοεμβρίου αποφάσισε ό Γ . Παπανδρέου
τήν ολοκληρωτικήν άποστράτευσι δλων των εθελοντικών δυνά­
μεων (αντάρτικες ομάδες Ε.Λ .Α .Σ., Ε .Δ .Ε .Σ ., I I I ’Ορεινή Ταξι-
αρχία) καί πώς στο σχέδιο πού είχε μονογράψει ό Πρωθυπουρ­
γός στο άρθρο 2, παρ. 2, ορίζεται πώς « ε ι ς τ ο ύ ς ά ν δ ρ α ς
τής ’Ο ρ ε ι ν ή ς Ταξιαρχίας θά π α ρ α σ χ ε ­
θ ο ύ ν α ό ρ ι σ τ ο ι ά δ ε ι α ι δ ι ά τ ά ς ε σ τ ί α ς τ ω ν».
¡3. ΙΙώ ς ύστερα ό Γ . Παπανδρέου άρνείται τή διάλυσι τής
I I I ’Ορεινής Ταξιαρχίας.
γ. Πώς στις 27 Νοεμβρίου υπέβαλαν οί εαμικοί ενα συμβι­
βαστικό σχέδιο, πού δρίζει δτι :
«Θά καταρτισθή τμήμα εθνικού στρατού ΐνα συνέχιση
* συμβολικώς τήν συμμετοχήν εις τόν συμμαχικόν αγώνα καί
» λάβη επίσης μέρος άν άπαιτηθή εις τάς περιοχάς Κρήτης καί
» Δα>δεκανήσα>ν. Εις τό τμήμα τούτο τού Ε θ ν ικ ο ύ Στρατού, τό
* οποίον θά συμβολίζη επίσης τήν εθνικήν ενότητα, θά με-
» τάσχουν, ή υφιστάμενη Ό ρεινή Ταξιαρχία, ό 'Ιερός Λόχος καί
» τμήμα τού Ε .Δ .Ε .Σ ., καθώς καί μία Ταξιαρχία τού Ε.Λ .Α .Σ.,
» εχουσαν δ ύ ν α μ ι ν ΐ σ η ν π ρ ό ς τό άθροισμα
» τ ω ν ά ν ω δ υ ν ά μ ε ω ν καί μέ ί σον οπλι σμόν».
δ. Πώς τήν επομένη, 28 Νοεμβρίου, δ Γ . Παπανδρέου δη­
μοσίευσε παραποιημένο τό συμβιβαστικόν αυτό σχέδιο. Ή πα-
^αποίησι εμφανίζεται στά δυο παρακάτω άρθρα :
«1. Τήν ΙΟην Δεκεμβρίου θά άποστρατευθούν αί δυνάμεις

— 70 —
» τής Ε θ ν ικ ή ς άντιστάσεως Ε.Λ .Α .Σ., Ε.Λ .Α .Ν . καί Ε .Δ .Ε .Σ .
» Οί τρατιωτικοί σχηματισμοί οι ευρισκόμενοι εις Μ. ’Ανατολήν
* θά άποστρατευθοΰν επίσης προ τής επιστροφής των.
» 2. Προς συνέχειαν τής συμμετοχής τής Ε λλά δος εις τον
> κοινόν συμμαχικόν αγώνα μέχρι τής όργανώσεως του τακτι-
» κοΰ μας στρατού, έ κ τ ο ς τ ή ς ’Ο ρ ε ι ν ή ς Τ α ξ ι α ρ -
» χ ί α ς κ α ί τ ο υ ' Ι ε ρ ο ύ Λ ό χ ο υ , θά σχηματισθοίν
» επίσης έκ τών δυνάμεων τής 'Εθνικής άντιστάσεως μία Τ α -
» ξιαρχία του Ε.Λ .Α .Σ . καί ανάλογος μονάς του Ε Δ .Ε.Σ.
ε. Π ώς την επομένη, 29 Νοεμβρίου, υποβάλλεται οριστικό
σχέδιον άποστρατεΰσεως τών ενόπλων δυνάμεων :
»1. Την 10ην Δεκεμβρίου θά άποστρατευθοΰν αι δυνά-
» μεις τής Ε θ ν ικ ή ς άντιστάσεως Ε.Λ .Α .Σ ., Ε Λ.Α.Ν., Ε .Δ .Ε .Σ .,
» ’ Ορεινή Ταξιαρχία, 'Ιερός Λόχος, καθώς καί οί στρατιωτικοί
» σχηματισμοί οι ευρισκόμενοι εις Μέσην ’Ανατολήν, συμπερι-
» λαμβανομένων καί τών τμημάττυν χωροφυλακής Μέσης Ά ν α -
* τολής.
»2. Εις την Κρήτην δέν θά γίνη άποστράτευσις τών άνταρ-
» τικών δυνάμεων, έφ ’ δσον είναι ζώνη επιχειρήσεων.
»3. “Απαντες οι άποστρατευόμενοι θά τόχουν τών δεουσών
» ηθικών καί υλικών άμοιβών.
»4. Μόνον εις την Κυβέρνησιν άνήκει τό δικαίωμα τής
» στρατολογίας, εθελοντικής, είτε υποχρεωτικής.
»5. "Απαντες οί εν Μέση ’Ανατολή κρατούμενοι άξιωματι-
» κοί καί όπλΐται αμνηστεύονται καί θά έπανέλθουν τό ταχύ-
» τερον μερίμνη τής Κυβερνήσεως εις τήν Ελλάδα.
»6. Τά στελέχη καί οι άνδρες τής Χωροφυλακής θά τεθοΰν
» υπό τήν κρίσιν τοΰ Ά νω τάτου Στρατιωτικού Συμβουλίου,
» καθώς καί τών περαιτέρω στρατιωτικών συμβουλίων. 'Όσοι
» άξιωματικοί καί ά'νδρες θεωρηθούν ύγιά στοιχεία θά έντα-
» χθοΰν εις τό νέον Σώμα τής ’ Εθνοφυλακής, εϊς τό όποιον έπί-
» σης θά ενταχθοΰν καί δσοι αξιωματικοί καί ά'νδρες τής Έ θ ν ι-
» κής Πολιτοφυλακής κριθοΰν κατάλληλοι, υπό τών οίκείων
» στρατιωτικών συμβουλίων. ’Από σήμερον καί μέχρι έκκαθαρί-

— 71
» σεώς των, οί άνδρες τής Χωροφυλακής τίθενται έκτος υπηρε-
» αίας και άποστέλλονται εις τάς οικίας των, άςροπλιζόμενοι κΟ,ί
» διατιθέμενου τοΰ οπλισμού των εις την Έθνοφυλακήν.
»7. Ή Ε θ ν ικ ή Πολιτοφυλακή θά παραδώση υπηρεσίαν
» εις τήν Προσωρινήν Έθνοφυλακήν τήν Ιβην και 1.7ην Δεκεμ-
» βρίου 1944, συμφώνως προς τάς έκδοθείσας διαταγάς καί θά
» άποστρατευθή. Ή κλάσις του 1936 επιστρατεύεται εις δλας
» τάς έπαρχίας του Κράτους.
«8. Μέχρι τής 10ης Δεκεμβρίου θά εχη έκκαθαρισθή τό
» Σώμα τής ’Αστυνομίας, τουλάχιστον ώς προς τά ανώτερα στε-
» λέχη.
»9. Ή φροΰρησις των Δημοσίων 'Ιδρυμάτων, φυλακών,
» αποθηκών καί έν γένει ή τήρησις τής τάξεως καί ασφαλείας,
» ένεργε!ται μόνον υπό τών νομίμων Ελληνικώ ν Δυνάμεων.
»10. Ή έκτέλεσις τών ανωτέρω αποφάσεων τής Κυβερνή-
» σεως ανατίθεται εις τό ΥπουργέΤον Στρατιωτικών.
»11. Θά έπιταχυνθή ή εφαρμογή του νόμου τών κυρώσεων,
» ώστε μέχρι τής 10ης Δεκεμβρίου νά έχουν έκδοθεΐ αί άποφά-
» σεις τών κυριωτέρων αρχηγών τής εθνοπροδοσίας, Ράλλη,
» Λάμπου, Παπαδόγκονα, Μπουρανίά, ΓΙλυτζανοπουλου, ΙΊαπα-
» θανασοπο\>λου, Παγκάλου, Παρθενίου κ.λ.π.
»12. Ή άνασΰνταξις τής λειτουργίας τοΰ Κράτους, Δίκαιο·
» σΰνης, Διοικησεως, καί ’Οργανισμών Δημοσίου Δικαίου, θά
» γίνη τό ταχύτερο, συμφώνως πρός τό πνεύμα τών προγραμμα-
» τικών κατευθύνσεων τής Κυβερνήσεως. Αί διοικήσεις τών 6ρ-
» γανώσεων θά προέρχωνται από έλευθέραν εκλογήν τών με-
» λών των.
»13. Θά έπιδιωχθή ή συντόμευσις τής διενεργείας τοΰ δη-
» μοψηφίσματος διά τό Πολιτειακόν, ύπό τον δρον πάντοτε τής
» πλήρους γνησιότητος.
»14. Κ ατ’ αρχήν αί συγκεντρώσεις, διαδηλώσεις καί συνα-
» θροίσεις είναι έλεΰθεραι. Εξουσιοδοτείται δμως ό Υπουργός
» τών ’Εσωτερικών, δπως λάβη τά άκόλουθα μέτρα :
» α) Επιτρέπει διαδηλώσεις μόνον κατόπιν άδειας του. Α ί

72
» συγκεντρώσεις εις κλειστούς χώρους θά άνακοινούνται απλώς,
» άπαγορεύεται όμως, δπως μετατρέπονται εις διαδηλώσεις.
* β) Διώκει αύστηρώς τούς ενεργούντας παρανόμως συλ-
» λήψεις.
» γ) Διώκει τούς όπλ,οφορούντας.
» δ) ’Απαγορεύει τήν αναγραφήν συνθημάτων εις τούς
* τοίχους. Θά δρισθούν χώροι δπου θά επιτρέπεται ή τοιχοκόλ-
» λησις εντύπων, καθώς και ή τοποΐίέτησις πινακίδων.
» ε) ’Απαγορεύει δργάνωσιν προπαγάνδας υπέρ του φασι-
» σμού και γενικά προπαγάνδαν και δράσιν εναντίον των Λαϊ-
» κών ’Ελευθεριών».
Χρήσιμο είναι νά συγκρίνη κανείς αυτή τήν έπίσημην έκθεσι
των γεγονότίον, πού έχει έπιμεληιΊει τό Κ .Κ .Ε. μέ δσα εκθέτει
στή σχετικήν εισήγησί του ό Γραμματέας τής Κ .Ε . τής Ε.Λ.Δ.
(βλ. σελ. S3 καί 35 τού ίδιου πάντα φυλλαδίου).
'Υπάρχει μιά ουσιαστική διαφορά στά γεγονότα, δπως τά
εκθέτει τό Κ .Κ .Ε . καί δπως τά εκθέτει δ Γραμματέας τής Κ .Ε.
τής Ε.Λ .Δ. Γράφει ό τελευταίος :
«'Ό τ α ν τ ό Π. Γ . τ ο ύ Κ. Κ. Ε. ά ρ ν ή θ η κ ε τ ή ν
» τ ε λ ι κ ή υ π ο γ ρ α φ ή αυτού τού σχεδίου...»
(τού συμβιβαστικού, πού άναφέρεται πάρα πάνω υπό στοιχειον γ).
Αποκαλύπτεται έτσι κάτι, πού προσπαθεί ν’ άποκρύψη τό
Κ .Κ .Ε . : Π ώ ς τ ό Κ. Κ. Ε. ά ρ ν ή θ η κ ε τ ή ν υπο­
γ ρ α φ ή τ ο ύ δ ι κ ο ύ του σ χ ε δ ί ο υ .
Μά τό θέμα αξίζει νά έρΦυνηΐίή πλατύτερα καί μέ προσοχή.
“Οταν ό Πρωθυπουργός καί 'Υπουργός των Στρατιωτικών
ώρισε τήν α μ ε τ ά θ ε τ η χρονολογία τής άποστρατεύσεως, έφ ήρ.
μοζε πιστά τή Συμφωνία τού Λιβάνου καί τις κοινές προγραμμα­
τικές επαγγελίες τού λόγου τής 18 ’Οκτωβρίου 1944. Στις 22
Νοεμβρίου δέχεται κάτι, πού είναι πολύ έξω απ’ αυτή τή Συμ­
φωνία. Δέχεται νά δοθούνε στούς άνδρες τής I I I ’Ορεινής Τ α ­
ξιαρχίας αόριστες ά'δειες. Δηλαδή δχι τή δ ι ά λ υ σ ι τής μο­
νάδας, μά τήν παροχή αορίστων αδειών στους εφέδρους.
Τήν υποχωρητικήν αυτήν άποψι^τού Πρωθυπουργού άπο-

— 73
 κρούει απόλυτα δλη ή μή έαμική πλειοψηφία του ‘Υπουργικού Συμ­
βουλίου. Ή I I I Όρεινή Ταξιαρχία είναι άλλωστε μέ τον 'Ιερό
Λόχο ή μόνη μάχιμη μονάδα στρατού ξηράς, που έτεθη ύπο
τάς διαταγάς του Συμμαχικού Στρατηγείου και τής όποιας ση­
μαντικά τμήματα (κάρριερ, πυροβολικό, και άλλα) βρίσκον­
ταν άκόμα στην ’Ιταλία. *Η συγκατάθεσι τού Συμμαχικού Στρα­
τηγείου είναι κι’ αυτή α π α ρ α ί τ η τ η . Τό Συμμαχικό Στρα­
τηγείο άρνεϊται ά π ο λ ΰ τ ω ς νά δεχθή τή διάλυσί της.
Οί Υπουργοί τής άκρας άριστεράς, μετά τή διαπίστωσι
ότι τό ‘Υπουργικό Συμβούλιο δέ θά δεχθή ποτέ τή διάλυσι τής
I I I ’Ορεινής Ταξιαρχίας καί πώς, ακόμα κι’ αν τή δεχότανε,
θάμενεν οπωσδήποτε απραγματοποίητη, γιατί δέ θά τήν ένέκρινε
τό Συμμαχικό Στρατηγείο, διατυπώνουνε δ ι κ ό τ ο υ ς σχέ­
διο άποστρατεύσεως. Τό σχέδιο αυτό στό άρθρο 2 ώριζε :
«Θά καταρτισθή μικτό τμήμα ’Εθνικού Στρατού ίνα συνε-
» χίση συμβολικώς τήν συμμετοχήν του εις τον κοινόν συμμα-
» χικόν αγώνα καί λάβη επίσης μέρος, εάν άπαιτηθή, εις τάς
» περιοχάς Κρήτης καί Δωδεκανήσων. Είς τό μικτόν τούτο
» τμήμα τού ’Εθνικού Στρατού, τό όποιον θά συμβολίζη έπ ί-
» σης τήν Ε θνικήν Ε νότητα , θά μετάσχη ή ’Ορεινή Ταξιαρχία»
» ό 'Ιερός Λόχος, τμήματα τοΰ Ε .Δ .Ε .Σ ., καθώς καί μία ταξι-
» αρχία τού Ε .Λ .Α .Σ ., εξοπλιζομένη άναλόγως».
Μετά προσδέσανε μέ τό μελάνι πρώτα τή διασάφισι: «ή
ύ φ ι σ τ α μ έ ν η ’Ορεινή Ταξιαρχία», διαγράψανε τις δυο λέξεις:
« ε ξ ο π λ ι ζ ο μ έ ν η ά ν α λ ό γ ω ς » στό τέλος τού άρθρου 2
διορθώσανε τά «τμήματα τού Ε .Δ .Ε .Σ .» σέ «τμήμα τοΰ Ε .Δ .
Ε .Σ .» καί προσθέσανε μέ τό μελάνι : « έ χ ο υ σ α ν δ ύ ν α μ ι ν
ΐ σ η ν π ρ ο ς τό ά θ ρ ο ι σ μ α ι ώ ν ώς ά ν ω τ μ η ­
μάτων καί ίσον οπλισμόν». Μετά δεχθήκαν νά
διαγραφούνε μέ μολύβι ή λέξι «μ ι κ τ ό», στις δυο μεριές πού
τήν χρησιμοποιήσανε, καθώς καί ή τελική προσθήκη μέ to
μελάνι. (Βλ. τή δημοσιευομένη, στην επομένη σελίδα, φωτοτυπία
τοΰ πρωτοτύπου, από τήν οποίαν άποδεικνύεται τό παραπάν»
Ιστορικό).

— 74 —
 •·: ;:^ ι
¿ΟΡΜεζε Γ:<0!\
/■'/>
Μ$

Ιί;) Την ΙΟην Δεκεμβρίου 1944 0α α*οθτρατευ$ουν' <ϋ άμέ'Ι*

"/':·-Μ
·-*
1’Κβν#κ^ *Αντί*τά#εοι& Ε Ν ι& και ΕΔέ*& καβως»^.;* ο { ο
;·ν^
■· χ χ ω χ ι κ ο ί ο · χ ΐ ι μ α χ ι « μ < ; ι ο ί ε δ ρ ι ο χ ο μ ε ν ο ι ε ί £ τ η » α&£α ί \ \ .,;ί
χνΙ
' Ανατο
2) θά κατάρτια& ?ΐ2β8ΒΒί* τμ^μα *Ε©υ «* φ*/ ΣχραχβΐΓ Ιν«. *υνεχίαη
; «υμβολικωζ χήν συμμετοχήν τον εί£ τόν κο ινον συμμαχικόν ^
άγ<3να καν ^ » ίβ ^ είζ τ&£ κεριοχ^ν
Υ Κρήτης καί Δω5εκαννήσων*£Κ τ^ Ιβ Β β ^ τούτο τμήμα του •ίί
■ρ
Έέ^νκοδ Στρατού ,τό δσοϊβν 6ά συμβολίζη ί * ϊ β · φ ' τ ί β :· *£8ν ιτ~*
β/'^φΆίΑ*** ) / ' ,*<
κήν Ενότητα^ #ά μετάσχι^ ή ^Λ^ΤνιΡΤαξν&ρχνα,ά * Ιερός Λόχοζβ*11
τμήμαν* τον δΔΒΙΣ,ΚΛ·^ καί μία ταζνάρχνα του £ΑΑΣ \

·***"*- ψ*+Ι4Μ^
3) Βίς χήν ΚρήτηΥ$ένβά γίνηάκοστράτευαις των αντάρτικων;;
δυνάμεων Ιφ'δσρν 4& είνα ι ¿ώνη έκιχετρήσεων. ’

Στή «Λευκή Βίβλο > εμφανίζεται ή έξης διατύπωσι:

«Θά καταρτισθή τμήμα Ε θ ν ικ ο ί’ Στρατού, ΐνα συνέχιση
» την συμμετοχήν εις τον κοινόν συμμαχικόν αγώνα και λάβη
» επίσης μέρος, εάν άπαιτηθή, εις τάς περιοχάς Κρήτης και Δω-
» δεκανήσων. Εις το τμήμα τούτο τού Ε θνικού Στρατού,
» τό όποιον θά συμβολίζη επίσης τήν εθνικήν ενότητα θά με-
» τάσχουν ή υφιστάμενη ’Ορεινή Ταξιαρχία, ό *Ιερός Λόχος καί
* τμήμα τού Ε .Δ .Ε .Σ . καθώς και μία Ταξιαρχία τού Ε.Λ.Α.Σ.,
» έχουσα δ ι) ν α μ ι ν ΐ σ η ν π ρ ο ς τό ά θ ρ ο ι σ μ α
»των άνω δ υ νάμ ε ων καί με ί σ ο ν όπλι­
ζ α μ ό ν . . .»
Δηλαδή από τις διαγραφές διατηρούνται οί δυο

— 75 —
διαγραφές τής λέξεως « μ ι κ τ ό » , μά μπαίνει τό κείμενο τής
ταυτόχρονα μέ τό ίδιο μολυβί διαγεγραμμένης τελευταίας προ­
σθήκης.
Γ ι α τ ί ; 'Α πλοΰστατο: Είχε συμφωνηθεΐ τελικά τό εξής
κείμενο:
«Θά καταρτισθή τμήμα Ε θ ν ικ ο ύ Στρατού ΐνα συνέχιση
» συμβολικώς την συμμετοχήν του εις τον κοινόν συμμαχικόν
» αγώνα καί λάβη επίσης μέρος, εάν άπαιτηθή εις τάς περιοχάς
» Κρήτης καί Δαιδεκανήσοίν. Εις τό τμήμα τούτο του Ε θ ν ικ ό ν
» Στρατόν, τό όποιον θά συμβολίζη επίσης την Ε θν ικ ή ν Έ ν ό -
» τητα, θά μετάσχη ή Όρεινή Ταξιαρχία, ό 'Ιερός Λόχος, τμή-
» μα του Ε .Δ .Ε .Σ ., καθώς καί μία ταξιαρχία του Ε .Λ .Α .Σ ».
Είχε δηλαδή συμφωνηθεΐ νά μην είναι ίση προς τό άθροι­
σμα των δυνάμεων τής I I I ’Ορεινής Ταξιαρχίας, του ‘Ιεροΰ
Λόχου καί του τμήματος του Ε .Δ .Ε .Σ ., ή δΰναμι τής Ταξιαρ­
χίας του Ε.Λ .Α .Σ . ;
”0 χ ι. Είχεν αντιθέτως συμφωνηθεΐ ή δΰναμι τής ταξιαρ­
χίας του Ε .Λ .Α .Σ . ν ά ε ί ν α ι ί σ η πρός τό άθροισμα των
άλλων δυνάμεων. Μόνο, που αυτό πήρε, δχι τον τύπο μιας
συμφωνίας, α λ λ ά μ ι α ς ά μ ε σ η ς διαταγής τ οΰ
Υπουργού τ ω ν Σ τ ρ α τ ι ω τ ι κ ά ) ν. Καί τό κείμενό
της τό γνωρίζουν οι'Υπουργοί τής άκρας άριστεράς, γιατί γρά­
φηκε μπροστά τους τό απόγευμα τής Δευτέρας 27 Νοεμβρίου
καί παραδόθηκε στον 'Υφυπουργό των Στρατιωτικών, που ε ί­
χαν υποδείξει αυτοί., τό Στρατηγό Σαρηγιάννη, μέ την ομό­
φωνη συγκατάθεσή τους.
Γεννιέται αμέσως ή απορία: Καί για τί; γιά ποιο σκοπό,
άφοΰ δέν αμφισβητείται τό κλείσιμο τής συμφωνίας, νά είναι
ίσες οι δυνάμεις τή : Ταξιαρχίας τοΰ Ε.Λ .Α .Σ. καί του αθροί­
σματος τών δυνάμεων τής I I I ’Ορεινής Ταξιαρχίας, του 'Ιεροΰ
Λόχου καί του τμήματος τοΰ Ε .Δ .Ε .Σ ., άπέφυγε τό Κ .Κ .Ε . νά
γράψπ τήν αλήθεια ;
Ό λόγος είναι άπλοΰστατος : Τό Κ .Κ .Ε . π ρ έ π ε ι ν’

— 76
απόδειξη πώς ό Γ . Παπανδρέου παρεσπόνδισε και σιή Λευκή
του Βίβλο, γράφει :
« Ό Πρωθυπουργός κ. Γ.Παπανδρέου δημοσίευσε ένα σχέδιο
» υποστηρίζοντας δτι τό σχέδιο αυτό είχε προταθή από τούς
» Υπουργούς τής άριστεράς. Παραθέτουμε τό σχέδιο για νά
> εκτιμηθούν οί βασικές παραποι ήσεις, πού έκανε ό κ. Γ. Παπαν-
» δρέου :

«1. Γην ΙΟην Δεκεμβρίου θά άποστρατευθούν αί δυνάμεις

» τής Ε θ ν ικ ή ς άντιστάσεως Ε .Λ .Α .Σ ., Ε.Λ.Α.Ν . και Ε.Δ .Ε.Σ.
» Οί στρατιωτικοί σχηματισμοί οί ευρισκόμενοι εις Μέσην
» ’Ανατολήν θά άποστρατευθοΰν επίσης προ τής επιστροφής
» των.
«2. ΙΊρός συνέχειαν τής συμμετοχής τής Ελλάδος εις τον
* κοινόν συμμαχικόν αγώνα, μέχρι τής όργανώσεως τού τακτι-
» κού μας στρατού, έ κ τ ο ς τ ή ς Ό ρ ε ι ν ή ς Τ α ξ ι α ρ -
» χ ί α ς και του ' Ι ε ρ ο ύ Α όχου, θά σχηματισθούν
» επίσης εκ των δυνάμεανν τής εθνικής άντιστάσεως, μία Τα-
» ξιαρχία τού Ε.Λ .Α .Σ . καί ανάλογος μονάς τού Ε .Δ .Ε .Σ .».

Πράγματι μ’ αυτή τή διατΰπωσι, δέ φαίνεται νά εξασφα­

λίζεται ή ισότητα τής δυνάμεως τής Ταξιαρχίας τού Ε.Λ .Α .Σ.
και τού αθροίσματος των άλλων μονάδων ( III ’Ορεινής Τ α ­
ξιαρχίας, 'Ιερού Λόχου, τμήματος τού Ε .Δ .Ε .Σ .), πού είχεν δμως
πραγματικά συμφωνηθεΐ. Μά τήν ισότητα αυτή τ ή ν έ ξ η -
σφάλιζεν ή δι αταγή, πού ε ί χε στά χέρια
του ό Σ τ ρ α τ η γ ό ς Σ α ρ η γ ι ά ν ν η ς . Καί δεν είχε
διατυπωθεί κ α μ μ ι ά άντίρρησι, κ α μ μ ι ά επιφύλαξη δταν
Ιξεδόθη μ π ρ ο σ τ ά στούς Υπουργούς τής άκρας άρίστε-
ρας καί διεγράφη, έκτος από τή λέξι « μ ι κ τ ό » , καί ή προσ­
θήκη, ποΰτανε περιττή μετά τή διαταγή τού 'Υπουργού τών
Στρατιωτικών.
Φ

77 —
 Δ η μ ο σ ιεύ ο μ ε τ ό κ είμ ενό τη ς, π ρ ο τ ά σ σ ο ν τ α ς τή φ ω τ ο τ υ π ί α :

σ •¡»μ μ 'Μ Κ>»4Ι»~Μ)ϊώ.*

/
[\£ ^ ·1^ "ί^ -^

Ϊ Λ £ Ί "V «Λ* <ΛΧ-^ ~ ~ >

ΰ ϋ '^ ϊ* .

<1 0 * ~ > - Η ^ π ' , , ,

\ Μ ^ ^ ^

)/\ /Ι Η ^ ' / ^ ? 1 ^ ί

Λ/ ΛΑ- ^ ι

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ

«Προς τό ‘Υπουργείων των Στρατιωτικών

»Παρακαλούμεν
»1. ‘Ό π ω ς ή Ταξιαρχία Ε .Λ .Α .Σ ., ή οποία ί)ά σχηματισθ^
»μετά την άποστράτευσιν των άνιαριικών δυνάμεων εκ τμημά-
»ίων αυτόν, εχει δυναμιν ΐσην πρός το άίίροισμα των δυνάμεων
♦Όρεινής Ταξιαρχίας, ‘Ιερού Λόχου καί Ε .Δ .Ε .Σ .

* Γ . ΙΙαπανδρέου»
"Αμρ τη λήψει της Διαταγής ταυτης συνετάχθη άπο το

— 78 —
Υ π ουρ γείο Στρατιωτικών ή Ιξής Διαταγή μονογεγραμμένη κΓ
από τό Γενικό Διευθυντή τού ‘Υπουργείου Λ. Σπαή. , ί
Ιδ ο ύ τό κείμενο καί ή φωτοτυπία τού πρωτοτύπου :

r ·, ;Λ ί'. λ
‘Ε ιυ > }Γ μ .·ι_ ί7 .Η ·.ν

Τ>')λΐ'ή.'ω·ν«»;ί3ί
εftftΗrjitcη ii gmteu

TBOfff£!S8 tflST*MJHai( ό fOtlcC't V·-'*

fu, -V*tf j

■ΤμΙ)'«... ’f+uyf**‘ -Ϋ ‘;
v .¿,· ί / ■ γ:
' -.OCp»****, 1/ **^ ·*·*--
i/5? ¿A»/¿teyi*4*s£i y-¿¿iZo
IW toPtJuC.. , ^ ^
ν ’Λ 4* j ¿f/t^
■·;-■■- ■ | j L i c y r V j ’, - ’
J' "Uif ¿ZpJ. itp^at.+rj'yrj :

-ll-nH/i-it n _ ·-..:'/~j s Λ
v/ ytp-ti
i : a _ς
A*‘ Ay*h3
wW Af
' / /V
!%
y »'λ/ /p-/" ¿rdr
9- f ο f*Λ^.
' ^ ) *

ΖΪ0 ^ f t / ^♦Λ ί *π'<ήημ*'

j<»H-
/*-»■ *£t.y-r,f· i-ff&Jif j·®^
pt /-&fpt y.z. f /y ,<>ί·ϊ»|>ν4 *J*·.
*rOrf 25«.i -?*«.·
■*> Λ3*Λ
■tf.-' Vi-on-ip/j* .d/yu-τ jHftJi,
v"'A‘*aP ,p //- ¿V
1 >■ ' ' y
vV\; 'Vtr&vfyK>
. ψ τη

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ
ΓΕΝ. ΕΠΙΤ. ΣΤΡΑΤΟΥ
«Διαταγή
»Συγκροτούνται 2 Ταξιαρχίαι, έξ ών :
»1. Ή πρώτη θ ’ αποτελεσθή :
» — Έ κ τής I I I ορεινής Ταξιαρχίας.
»— ‘Ιερού Λόχου καί

— 79 —
 »— Στρατιωτικού τμήματος τής Στοατ. όργανώσεως
»Ε .Δ .Ε .Σ .
»2. Ή δεύτερα Ταξιαρχία ή τις θά φέρη την ονομασίαν
»Ε .Λ .Α .Σ . θά άποτελεσθή από τμήματα τής στρατ. όργανώσεως
>Ε .Λ .Α .Σ ., ή δΰναμις δέ ταΰτης θά είναι ίση προς την τής πρό)-
>της τοιαΰτης.
« Ή λεπτομερής σύνθεσις, όργάνωσις κλπ. των άνο) Τ α -
>ξιαρχιών θά καθορισθώσι διά νεωτέρων Δ)γών ήμών*.
Ά θ ή ν α ι τή II 11 - 4 4
Ό
Λ.Σ. Υπουργός
Γ. Π α π α ν δ ρ έ ο υ
«

Τά γεγονότα φυσικά, πού επακολουθήσανε την ίδια μέρα

εμποδίσανε τήν πρωτοκόλλησί της καί τή διεκπεραίωσή της.
Μά ή άποκάλυψι τής εγκληματικής κακοπιστίας του
Κ .Κ .Ε . συμπληρώνεται από τό κείμενο, πού τό άποκαλοΰνε
— γιατί ;— « ο ρ ι σ τ ι κ ό σχέδιο αποστράτευσης», πού δημο-
σιεύθηκε παρά πάνω.
Τό σχέδιο αυτό δεν είναι σχέδιο συμφωνίας. Ή συμφω­
νία εϊχεν άλλως τε γίνει καί ήταν άλλη. Είναι π ρ ό κ λ η σ ι
μάχης.
1. Ζητάει τήν άποστράτευσι τού ‘Ιερού Λόχου, πού είχε
τότες έμπλακει σ ’ επιχειρήσεις. Αίτημα α π ο λ ύ τ ω ς α π α ­
ρ ά δ ε κ τ ο καί πού προβάλλεται γ ι α π ρ ώ τ η φ ο ρ ά .
Ούτε τό σχέδιο τής 22 Νοεμβρίου, ούτε τό σχέδιο τής 27
Νοεμβρίου περιέχει τέτοιον δρο.
2. Περιέχει τον δρο τής άμνηστεύσεως δ λ ω ν των αξιω­
ματικών καί οπλιτών, πού βρισκόντανε στη Μέση ’Ανατολή.
"Αρα και των καταδίκων. Τέτοιος δρος δ ε ν ε ί χ ε π ρ ο -
β λ η θ η π ο τ έ καί ήταν ήθικά απαράδεκτος.
3. Α π α ιτεί τήν έκδοσι των αποφάσεων γιά τις κυριώτε-
ρβς δίκες γιά συνεργασία μέ τόν εχθρό μέχρι 10 Δεκεμβρίου.

— 80 —
Τέτοιος δρος ήταν α ν ε φ ά ρ μ ο σ τ ο ς . Συστάσεις συν­
τομίας, Οικονομικές τροπολογίες για νά καθίσταται ή συν-
τόμευσι δυνατή, είναι απόλυτα νοητές, ενδεδειγμένες μάλιστα.
Α λ λ ά υποχρεωτική έκδοσι των αποφάσεων μέχρι 10 Δεκεμ­
βρίου, δηλαδή μιαν εβδομάδα από τή Δευτέρα 4 Δεκεμβρίου,
πού ήταν ή π ι ό σ ύ ν τ ο μ η δ υ ν α τ ή ή μ ε ρ ο μ η ν ί α
έ ν ά ρ ξ ε ω ς των δικών, είναι κάτι τό πρωτάκουστο και τό
ακατανόητο, έκτος ϊσως για κείνους, πού μπήκανε βαθειά στό
νόημα τής «Λαϊκής Δικαιοσύνης» του Μελιγαλά, των Γ α ρ -
γαλιάνων, του Σκαραμαγκά, του Φενεού, τού Περιστεριού και
των Διυλιστηρίων τής Οΰλεν.
“ Αλλωστε, τήν έναρξι των δικών καθυστερονσεν ή εφαρ­
μογή τής διατάξεως, πού είχαν υποδείξει μόνοι τους οί Υ π ο υ ρ ­
γοί τής άκρας άριστεράς για λαϊκά μέλη υποδεικνυόμενα από
τις επαγγελματικές οργανώσεις.
Οί οργανώσεις διαλελυμένες, ή νοθευμένες από τήν κατοχή,
έπρεπε ν ’ αναδιοργανωθούνε. Μά εμποτισμένοι από έαμικήν
άντίληψι τής δικαιοσύνης αδιαφορούνε καί ζητάνε στις 10 Δ ε­
κεμβρίου οί δίκες νά έχουνε τελειώσει !
’Αποφασισμένοι νά προκαλέσουν οπωσδήποτε τή σύγκρου-
σι, προβάλλουνε τούς απαράδεκτους δρους. Στ* αναμεταξύ από
παντού επίσημες πληροφορίες βεβαιώνουνε πώς κάθε νύχτα
εισέρχονται «ηρωικοί μαχητές» τού Ε .Λ .Α .Σ . μέσα στην ’Α θή­
να, γιά νά βοηθήσουν «ν’ ά ν τ ι σ τ α θ ή δ ά ο π λ ο ς
λαός*.
Ή Στρατιωτική Διοίκησι, τό Συμμαχικό Στρατηγείο, ή
’Αστυνομία σωρεύουνε τις πληροφορίες. Τό Συμμαχικό Στρα­
τηγείο αναγκάζεται καί λαμβάνει ώρισμένα μέτρα. *Ολοι γνω­
ρίζαμε πώς ζούσαμε μιά κρίσιμην ώρα. Μ ά κ α ν ε ί ς δ έ δ ί -
σ τ α σ ε, ο ύ τ ε σ τ ι γ μ ή .

Π ΡΟΣΘΗ ΚΗ
Μέ τήν εξιστόρησι των γεγονότων, πού άναφέρονται σΐήν
άποστράτευσι τών αντάρτικών ομάδων, δίδεται ή ευκαιρία για

— 81 —
νά έξηγηθοΰν οΐ γνωστές δηλώσεις του Γ. Παπανδρέου στην
«Ε λεύ θερη ‘Ελλάδα» τής 27 Νοεμβρίου.
‘Ο τύπος τής δεξιάς καί ιδιαίτερα δ φιλελεύθερος, ασκούν
άχαλίνωτην άντιπολίτευσι κατά τής Κυβερνήσεως για τις «απα­
ράδεκτες» υποχωρήσεις, που έκαμνε στους κομμουνιστές.
“Ιδού τό κείμενο των δηλώσεων :
«Άγωνίζόμεθα διά νά άποτρέψωμεν τον εμφύλιον πόλε·
» μον. Εΐμεθα εΰγνώμονες προς εκείνους, οί όποιοι είναι παρα-
» στάται των προσπαθειών μας. ’Αλλά διαμαρτυρόμεθα καί
» καταγγέλομεν εκείνους, οί όποιοι μέ άνεξήγητον ελαφρότητα
» εξωθούν κάθε μέρα προς τον εμφύλιον πόλεμον. Διότι ύπάρ-
ι χουν δυστυχώς καί όργανα του τύπου καί μ έ ρ ο ς τ ή ς
» ίθυνούσης τ ά ξ ε ω ς , ή οποία μάς επικρίνει, διότι
» βραδΰνομεν νά τον πραγματοποιήσωμεν.
» Παραμένομεν αδιάφοροι προς την ομαδικήν π α ρ ά-
> κρ ο υ σ ι ν μ ι ά ς μερίδος ΐής ίθυνούσης
» τάξεως καί θ ά έξακολουθήσωμεν τάς προσπάθειας μας
» διά νά ύπηρετήσωμεν τά διαρκή συμφέροντα του *Έ θνους
» καί του λαού μας, τά όποια συνίστανται είς την παγίωσιν
» τής Ε θ ν ικ ή ς μας Έ ν ώ σ εω ς. Καί είς τό πείσμα ό λ ω ν
»των μνηστήρων τής α ν ω μ α λ ί α ς καί των
»■ προφητών τής καταστροφής αίσιοδοξούμεν διά τό μέλλον».
"Ο Πρωθυπουργός, πού έκαμνεν αυτές τις δηλώσεις, είχε
κ λ ε ί σ ε ι , τήν ώρα πού τις έ'καμνε, τή συμφωνία γιά τήν
άποστράτευσι καί είχε παραδόσει στο Στρατηγό Σαρηγιάννη
τή διαταγή, πού τή συνεπλήρωνε. Πίστευε, ή τουλάχιστον
άπρεπε νά εμφανίζεται ότι πιστεύει, πώς είχεν ύπερνικηθεΐ καί
ή τελευταία δυσκολία.
Μπορεί νά προσθέση κανείς, πώς οί δηλοίισεις αυτές επι­
κυρώνουνε τό γεγονός, ότι είχεν έπέλθει οριστική συμφωνία, συμ­
φωνία πού ήρθεν ό Γ . Ζέβγος, όχι πιά ό Γ . Ζέβγος τού ’Ο κτω ­
βρίου, πού είλικρινά συνέπραξε μαζί μας, μά ένας Γ . Ζέβγος
Αλλαγμένος, μέ συνείδησι ταραγμένη, γνωρίζοντας όμως

— 82 —
πώς τραβάει γιά τόν εμφύλιο πόλεμο, τήνιέπομένη νά δήλωσή
χωρίς καμμιάν Ιξήγηοι και καμμιά δικαιολογία, πώς τ ο Κ .Κ .Ε .
δ ε ν μ π ο ρ ε ί ν ά τ ή δ ε χ θ ή. *Η ωμή ύπαναχώρησι
του Κ .Κ .Ε. άνάγκασε καί τόν Γραμματέα τής Κ .Ε . τής Ε .Λ .Δ .
νά παραιτηθή, καθώς 6 ίδιος εκθέτει. (Βλ. σελ. 34, του φυλ­
λαδίου πού μνημονεύεται παρά πάνω).

83 -
 ΤΡ ΙΤΗ ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΙΑ
Τ Η Σ ΔΕΚΕΜΒΡΙΑΝΗΣ Σ ΤΑ Σ Ε Ω Σ
\
I

»
 VI. Η ΤΡΙΤ Η ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΙΑ
ΤΗΣ Δ ΕΚ ΕΜ Β ΡΙΑ Ν Η Σ ΣΤΑ ΣΕΩΣ

Μά τό Δεκεμβριανό έγκλημα ήταν απροσμέτρητα μεγάλοι

"Επρεπε οπωσδήποτε νά βρεθή μια δικαιολογία. Ά λλοιώ ς θά
πλάκωνε τό αβάσταχτο βάρος του για πάντα τον κομμουνισμό
στην Έ λλοδα . ‘Η πρώτη και δεύτερη δέ φαίνονται πολύ γερές.
Και βρέθηκε μια πρώτη : Ή άπαγόρευσι τού συλλαλητηρίου
τής 3 Δεκεμβρίου. Ή επέμβασι τής αστυνομίας. Ό φόνος
κα'ι ό τραυματισμός πολλών αθώων αόπλων πολιτών.
Θά δούμε παρακάτω π ο ι ο ς φ τ α ί ει. Μά προτήτερα
θά έξετάσωμε αν αλήθεια μπορεί νά σταθούνε τά λυπηρώτατα
γεγονότα τής 3 Δεκεμβρίου, δικαιολογία γιά τη στάσι.
Γιά νά δικαιολογήσουνε τί| στάσι τού Δεκεμβρίου, τά γ ε-
γενότα τής Κυριακής εκείνης, θ ά π ρ ε π ε ν ή σ τ ά σ ι ν ά
είναι αποτέλεσμά τ ω ν . Μά ή στάσι σχεδιάστηκε
καί προετοιμάζονταν άπό καιρό, π ο λ ύ π ρ ι ν από τά γεγο­
νότα τής 3 Δεκεμβρίου.
Στις επαρχίες μιά προκαταρκτική ενέργεια μέ καθαρά
Επαναστατικό περιεχόμενον εχει εκδηλωθεί άπό την παραμονή
τής 1 Δεκεμβρίου, τη μέρα πού είχεν δρισθεΐ γιά την παρά-
δοσι τής υπηρεσίας, άπό τήν Πολιτοφυλακή στήν Εθνοφυλακή.
‘Η ’Εθνοφυλακή αφοπλίζεται. Ή Ε.Π. δεν παραδίδει τον
οπλισμό της.
Κ ι’ άπό τό πρωί τής 3 Δεκεμβρίου εξαπολύεται μιά προ­
σπάθεια, καταπληκτική σέ όργάνωσι καί σέ μέσα, γιά νά κατα-
λυθή τό Κράτος. Ή έκτασί της απέδειξε :
α) Σχέδιο άπό καιρό καλά μελετημένο.
β) Συγκέντρωσιν άνδρών καί
γ) Συγκέντρωσι, άπό τεράστιες ποσότητες πολεμικού ύλικού.
Κ ι9 δλ’ αυτά, τό σχέδιο, ή συγκέντρωσι τών άνδρών, ή

87 —
 συγκέντρωσι του υλικοί', ήταν έργο των όργανωτών τού «αθώου
και αόπλου» συλλαλητηρίου τής 3 Δεκεμβρίου.
Διάφανο είναι τό σχέδιο του Κ .Κ .Ε . Θά γίνη συλλαλητήριο
την Κυριακή. Έ ά ν δεν τό διαλύσουνε. θά έξελιχθή σέ οχλοκρα­
τική κατάλυσι τής Κυβερνήσεως. Έ ά ν διαλυθή θά χρησιμευση
γιά δικαιολογητική αφορμή στήν «έπανάστασι».
Καί σπρώξανε μέ ψύχραιμον υπολογισμό, φανατισμένες γυ­
ναίκες καί παιδιά, κατάλληλα καί ισχυρά πλαισιωμένες μέ π ο­
λυάριθμα μαχητικά στελέχη,— ομάδες προστασίας— οί ήγέτες
του Κ .Κ .Ε . στη μοιραία σύγκρουσι μέ τό Κράτος, γνωρίζοντας
δτι τό Κράτος, — Κράτος πού είχε συνείδησι του προορισμού
του,— δεν μπορούσε παρά νά διαδήλωσή μέ δσα διέθετε μέσα,
τή θέλησί του νά μείνη σεβαστός ό Νόμος καί νά έπιβάλη τήν
τάξι.
Τό Κ .Κ .Ε . προσπαθώντας νά θολώση τήν αλήθεια μέ τό
ψέμμα, έπεσε στο λάθος, πού πάντα κάνουν οί ψεύτες. Ξεχνάνε
τι άκριβώς είπαν. Αυτό πού ισχυρίζονταν δεν ήτανε βίωμα καί
ή μνήμη τους δέν τό συγκρατει. Είπαν : εΗ στάσι τού Δεκεμ­
βρίου δέν ήταν αποτέλεσμα συνωμοσίας. ΤΗταν ή αυθόρμητη
άντίστασι τού λαού, πού ξέσπασε πια ύστερ’ από τή δολοφονία
των «άοπλων» διαδηλωτών τής Κυριακής (3 -Χ ΙΙ-4 4 ), πού θ ε ­
λήσανε νομιμόφρονα νά έκδηλιοθούν. Αυτό είναι τό μ οχ ίβ ο τού
Γ . Ζέβγου. Μά ύστερ’ από καιρό τό πρώτο μ οχίβο λησμονή­
θηκε. Καί κάποιος ’Αργυρής Καλιγάς (μ ’ ένα λάμδα, σύμφωνα
μέ τή μόδα τού Ε .Λ .Α .Σ .) γράφει («Φλέγόμενη Πολιτεία, ή
μάχη τής 'Α θήνας, 1945», εκδ. Μάρη καί Κορόντζη, σελ. 13)
γιά τήν Παρασκευή 1 Δεκεμβρίου (μέρα πού τοιχοκολλήθηκε
ή προκήρυξι τού Στρατηγού Σκόμπυ):
«...Οί εφημεριδοπώλες διαλαλοϋσαν τά παραρτήματα μέ
» τή μοιραία διαταγή καί τό διάγγελμα πού απειλούσε τό λαό
» μέ λιμοκτονία καί οικονομικό βάραθρο.
»Τώρα πιά δέν άπόμενε καμμιά ελπίδα. Καμμιά ελπίδα ;
* "Ισω ς άν υποχωρούσαν οί Έ α μικοί. ’Έ τρ εξα στά γραφεία τής
» οργάνωσης. Τά δωμάτια ήταν άδεια. Τά έγγραφα είχαν με-

— 88
> ταφ ερθει, και πολλά έπιπλα. Ά π ό τά στελέχη κανείς. Μόνο
» οί Έ λα σίτες τής φρουράς υπήρχαν στο χτίριο και μερικοί
» πολίτες.
»Χωρίς νά ρωτήσω τίποτε γύρισα προς τά πίσω. Βγήκα
» καί τράβηξα για τό κόμμα. Μιά άνάλογη έκπληξη μέ περίμενε
» και κεΐ. "Ολα είχαν μετακομιστή. Το χτίριο είχε αδειάσει.
» Ρώτησα τον άνθρωπο τής πόρτας. Δεν μου λες σύντροφε»
» μεταφερθήκανε τά γραφεία σας ; ’ Από σήμερα, μου άπάν·
» τησε.
» Π ο ύ ; ξαναρώτησα μέ αδημονία.
»Στην παρανομία σύντροφε, έκανε ζωηρά ο θυρωρός.
»Δεν κατάλαβες λοιπόν ακόμα τί γίνεται;
»Καί τότε πια κατάλαβα οριστικά καί αναμφισβήτητα «τί
* γινότανε».
Συμπέρασμα :
'Η προσπάθεια νά έμφανισθούν ώς αίτια τής στάσεως τά
γεγονότα τής 3 Δεκεμβρίου είναι πολύ κουτοπόνηρη, πιο
κουτή παρά πονηρή.
"Υστερ* από τά δσα φανερωθήκανε μέ τήν άνάπτυξι καί
τη δράσι των ενόπλων δυνάμεων τού Κ .Κ .Ε . στην ’Αθήνα, τό
Δεκέμβριο, είναι αυταπόδεικτο πιά πώς δεν έγινεν ή στάσι Ιξ
αιτίας τής διαλύσεως τού συλλαλητηρίου τής 3ης Δεκεμβρίου,
μ’ αντίθετα ή ά π ό φ α σ ι ν ά καταληφθή βίαια
ή αρχή, ή ά π ό φ α σ ι γι α τή σ τ ά σ ι σ τ ά θ η κ ε ν
ή π ρ α γ μ α τ ι κ ή αιτία για ν ά γ ί ν η τ ό συλ­
λ α λ η τή ρ ιο τής Κυριακής.
’Αλλά σήμερα, πού ξεσκεπάζεται δλο τό σχέδιο, ούτε για
δικαιολογητική αφορμή δεν μπορεί νά χρησιμοποιηθή ή διά-
λυσι ενός συλλαλητηρίου, πού δεν είναι παρά ένας προμελε-
τημένος κρίκος σέ μιάν άρχινισμένην αλυσίδα στασιαστικών
ενεργειών, πού άποσκοπούν : σ ) ’Αρνητικά, τή μή έκτέλεσι
μιας Ιθνικής συμφωνίας καί β) θετικά, τήν κατάληψι τής Ιξου-
σίας από μιάν ένοπλη μειοψηφία.
_■ /

V
- 89 —
 Τα πράγματα ξεκαθάρισαν. Οϊ λόγοι τούΜ πέ3ιν μας πεί­
θουνε γι1 αυτό. Μά σιγά σιγά θά ξεκαθαρίσουν ακόμα περισ­
σότερο.
"Οσο κι’ δν στριφογυρίζω τό Κ .Κ .Ε ., δέ θά μπόρεση νά
θολώση την αλήθεια· και στη συνείδησι του Λαού μας κι’ όλων
των ελεύθερων Λαών τά γεγονότα του Δεκεμβρίου θά τοπο­
θετηθούνε σ ω σ τ ά . ^
Ή Κεντρική Ε π ιτρ ο π ή του Ε.Α.Μ . πήρε στις 2 Δεκεμ­
βρίου την άπόφασι :
α) Ν ’ απευθύνω εκκλησι στις Κυβερνήσεις των Συμμάχων,
Μεγάλης Βρεταννίας, Σοβιετικής Έ νώ σεω ς καί ’Αμερικής.
β) Νά όργανωθή παλλαϊκή συγκέντρωσι στην πλατεία του
Συντάγματος, στις 11 τό προ)ί, δπου θά μιλούσαν εκπρόσωποι
των έαμικών κομμάτων.
γ) Νά όργανωθή καί κηρυχθή παλλαϊκή απεργία, για τή
Δευτέρα 6 Δεκεμβρίου, καί
δ) Ν* ανασυγκροτηθώ ή Κ .Ε . του Ε.Λ .Α .Σ ..
'Η Κυβέρνησι πληροφορήθηκεν αυτή την άπόφασι, αργά
τ ’ απόγευμα τής ίδιας ήμέρας πού πάρθηκε. Λίγο νωρίτερα
είχε δοθεί ή ά'δεια τής συγκεντρώσεως στήν πλατεία τού Συν­
τάγματος. "Οταν δμως ή Κυβέρνησι έλαβε γνώσι τού κειμένου
τής άποφάσεως, έγινεν ολοφάνερο πώς ή συγκέντρωσι τής πλα­
τείας Συντάγματος δεν ήτανε πολιτική ενέργεια, δπως θελή­
σαμε νά πιστέψωμε στήν αρχή, μά ή πρώτη έπιιΤετική ενέρ­
γεια τής συστηματικά οργανωμένης επαναστάσεως. Ή απεργία
θάχε σκοπό νά παράλυση τό Κράτος.
Ή άνασυγκρότησι τής Κ .Ε. τού Ε .Λ .Α .Σ . ήταν ώ μ ώ -
τατα επαναστατι κή π ρ ά ξ ι , πού δημιουργούσε
στρατόν εντελώς ανεξάρτητον από τό επίσημο Κράτος.
Τό συλλαλητήριο, ή απεργία, ή άνασυγκρότησι τής Κ .Ε .
τού Ε .Λ .Α .Σ ., ήτανε τρεις άλ?α]λένδετες ενέργειες.
Ή Κυβέρνησι πήρε τότες ο μ ό φ ω ν α τήν άπόφασι ν*
άπαγορεύση τό συλλαλητήριο. Έ κ λ ή θ η δ Διευθυντής τής Α σ τ υ ­
νομίας ’Ά γγ. ’Έ β ερ τ καί τού δόθηκεν ή εντολή ν8 άνακοινώση

— 90 —
 αμέσως στήν Κ .Ε . του Ε .Α .Μ . την άπαγόρευσι. Είναι χαρακτη­
ριστικόν, ότι στη «Λευκή Βίβλο» του Ε.Α .Μ . έ χ ε ι τ ε λ ε ί ω ς
ά π ο σ ι ω π η θ ε ι ή α π α γ ο ρ ε υ τ ι κ ή δ ι α τ α γ ή καί
ή ά ν α κ ο ί ν ω σ ί τ η ς . ’Ά ς σημειώσουμε πώς ό Γ . Ζέβγος
(σελ. 44) δ ε ν αγνοεί τήν απαγορευτική διαταγή. Γρ ά -
" φ ε ι: « Ό Γ . Παπανδρέου, πού είχε τήν προηγούμενη μέρα
» επιτρέψει τό συλλαλητήριο τ ο α π α γ ό ρ ε ψ ε κ α τ ό -
> * ι ν, γιατί ήξερε τί θά γίνονταν καί νάχε πρόχειρη δικαιο-
» λογία για τή σφαγή».
Τό σόφισμα τού Γ . Ζέβγου άνατρέπεται όμως εύκολώτατα.
Ε ίν α ι ολοφάνερο πώς έγινε τό συλλαλητήριο, παρά τήν άπαγο
ρευτική διαταγή, μέ σκοπό νά προκληθη αίματοχυσία, γιατί σέ
μια τέτοια στιγμήν αποφασιστική καί κρίσιμη κι’ενα μωρό παιδί
Φά καταλάβαινε πώς ούτε ή άδεια του επαναστατικού συλλα­
λητηρίου μπορούσε νά δοθή, ούτε μετά τήν άπαγόρευσι μπο.
ρούσεν ή Κυβέρνησι ν' άφίση νά γένη τό συλλαλητήριο.
Σ τις 3 Δεκεμβρίου, προφανώς γιά νά μή μπόρεση νά λει-
τουργήση τό Ραδιόφωνο, παρά τήν εξαγγελία τής γενικής απερ­
γίας γιά τή Δευτέρα, σταματάει από τό πρωΐ ή παραγωγή τού
ηλεκτρικού εργοστασίου.“Ενοπλες ομάδες επικεφαλής διαδηλώ-
σεως, πριν άκουσθη ντουφεκιά από τό Σύνταγμα, κατεβαίνουνε
τή λεωφόρο Β ασ. Σοφίας καί πυροβολούνε κατά των δυο αστυ­
νομικών σκοπών, πού στέκονται μπρος από τό σπίτι τού Π ρω­
θυπουργού. Οι σκοποί αναγκάζονται ν’ άντιπυροβολήσουνε και
τότες ό «άοπλος λαός», τού Γ . Ζέβγου, επιτίθεται μέ χειροβομ­
βίδες. Τό σύνθημα τού τό έχει δώσει ό ίδιος ό Γ . Ζέβγος μ’
ενα εμπρηστικόν άρθρο τού «Ριζοσπάστη», πού τελειώνει μέ τή
φράσι πώς τώρα τό λόγο έχει ό λαός. Τον έχουν οΐ μπαρου-
τοκαπνισμένοι μαχητές τού Ε .Λ .Α .Σ ., πού τούς ζητούν νά πα­
ραδώσουν τά τίμια καί νικηφόρα όπλα τους, πού τά πήραν σέ
σκληρούς αγώνες από τον κατακτητή, πού δημοσιεύθηκε τήν
Κυριακή τό πρωί, γράφηκε συνεπώς τό Σάββατο βράδυ. Σέ λίγο
μεγάλη διαδήλωσι, πού προχωρούσε από τή λεωφόρον ’Αμα­
λίας στήν εκβολή τής οδού “Οθωνος, έζήτησε μέ τή βία νά

- 91 —
 Λ

διασπάση την αστυνομική ζώνη και άρχισε νά επιτίθεται κατά

χ(5ν άστυνομικών και βλέποντας πώς δεν χρησιμοποιούνε τά
όπλα τους, νά τούς αφοπλίζουν. Επόμενον ήταν οί Ιπί κεφαλής
αξιωματικοί νά διατάξουν νά πυροβολήσουν οί άνδρες τους, πρώ­
τα στον αέρα καί ύστερα κατά των ενόπλων ομάδων προστα­
σίας πού αρχίζανε τή Δεκεμβριανήν Ιπανάστασι. "Όσοι θ υ ­
μούνται τήν τραγικήν εκείνη Κυριακή, θά θυμούνται πώς πέ­
σανε χιλιάδες πυροβολισμοί. Έ ά ν οί πυροβολισμοί αυτοί κατευ-
θυνόντανε πραγματικά πάνω στή μάζα τού κόσμου, ε π ό μ ε ­
νο θ ά τ α ν ν ά ν α ι χ ι λ ι ά δ ε ς τά θ ύ μ α τ α
τής επαναστατικής μανίας τής Κ .Ε . τού Ε.Α.Μ ., πού βρίσκονταν
όμως αυτή καλά ταμπουρωμένη στά γραφεία τού Κ .Κ .Ε.
Μά υπάρχει ενα πραγματικό γεγονός μέ καταπληκτική ση­
μασία.
Τά θύματα δ ε ν π έ φ τ ο υ ν έ κ ε ί π ο ύ π ρ ω —
τ ο σ υ ν α ν τ ή θ η κ α ν , ή δ ι α δ ή λ ω σ ι μ έ τ, ή ν
α σ τ υ ν ο μ ι κ ή ζ ώ ν η— δηλαδή στήν εκβολή τής όδον
*Όθωνος στή λεωφόρον ’Αμαλίας— άλλα λίγα μέτρα μόνον άπ’
τήν αρχή τής λεωφόρου Βασιλ. Σοφίας α κ ρ ι β ώ ς α π έ ­
ναντ ι από τό “Α ρ χ η γ ε ί ο καί τή Δ ι ε ύ -
θ υ ν σ ι τής ’Α σ τ υ ν ο μ ί α ς . "Αν τά «άοπλα» γυ­
ναικόπαιδα τού Γ . Ζεβγου θέλαν νά παν «ειρηνικά» νά δια­
δηλώσουνε τήν αποδοκιμασία του: γιά τις ενέργειες τής Κυβερ-
ν ήσεως στο Σύνταγμα, τ ί γ υ ρ ε ύ α ν ε μ π ρ ο ς άπο
τ ό α σ τ υ ν ο μ ι κ ό κτίριο, δ π ο υ δεν τις ο ­
δ η γ ο ύ σ ε δ δ ρ ό μ ο ς τ ο υ ς ά π ό τ ή λ ε ω φ ό-
,ρον " Α μ α λ ί α ς προς τήν π λ α τ ε ί α ;
Σπρώχνοντας, προκαλώντας, αφοπλίζοντας τούς αστυνομι­
κούς, φτάσαν ίσαμε τή λεωφόρο Βασιλ. Σοφίας καί κατευθυνόν-
τανε, τά ειρηνικά γυναικόπαιδα, προς τό ΆρχηγεΤον καί τή
Διεύθυνσι τής “Αστυνομίας.
Έ ά ν μια διαδήλωσι— χωρίς άδεια—αποδοκιμασίας τής Κυ-
βερνησεως στή Ν. Υόρκη, στο Λονδΐνον, ή στή Μόσχα, τρα-
βούσεν ίσια γιά τό Αρχηγείο τής ’Αστυνομίας, προκαλούσε και

— 92 -
Αφόπλιζε τούς αστυνομικούς, ή αστυνομική δΰναμι θά πυρο­
βολούσε’ καί είναι βέβαιο πώς κ α ν ε ί ς δε θά κατέκρινε
τήν ενέργεια της. " Α ν δ μ ω ς δ έν έπυροβολούσε
κ αί τήν ά φ ο π λ ί ζ α ν ε καί κατελαμβάνετο
τ ό 'Αρχηγείο τής ’Α σ τ υ ν ο μ ί α ς , είναι
β έ β α ι ο π ώ ς οί ά ξ ι ω μ α τ ι κ ο ί κ α ί ο ΐ ά ν δ ρ ε ς ,
πού θά δ ε χ ό ν τ α ν ε τ ο ν α φ ο π λ ι σ μ ό τους,
θά π ε ρ ν ο ύ σ α ν ε άπό σ τ ρ α τ ο δ ι κ ε ί ο .
*Εδώ τό Κ .Κ .Ε ., θέλει νά θεο>ρηθή έγκλημα ή έκτέλεσι του
καθήκοντος.
Ό σ χ ε τ ι κ ά μικρός αριθμός των θυμάτων άποδεικνύει
άλλωστε πώς μόνο την τελευταία στιγμή πυροβόλησαν ο! αστυ­
νομικοί πραγματικά πάνω στον κόσμο.
ΟΙ αστυνομικοί, άν καί δ αριθμός τους ήταν ελάχιστος,
ύπέστησαν τις εξής απώλειες :
1. Λαμπρόπουλος ’Ιωάννης,ύπαρχιφύλαξ, σκοτώθηκεν ακρι­
βώς στον είσοδο τού περιβόλου τής ’Αστυνομικής Δ ιευ-
θΰνσεως.
2. Παπαγεωργίου Κωνσιαντίνος, δόκιμος ύπαστυνόμος
(Ιτραυματίσθη).
3. Πανόπουλος Γεώργιος, ύπαρχιφύλαξ (έτραυματίσθη).
4. Καλλίνικος Βασίλειος, άστυφύλαξ (Ιτραυματίσθη).
5. Σαββόπουλος Μάρκος, άστυφύλαξ (έτραυματίσθη).
Ή μεγάλη συγκέντρωσι, πού περίμενεν ή Κ .Ε. τού Ε.Α.Μ .
δέν έγινε. Δυο χιλιάδες περίπου συγκεντρωθήκανε καί ακού­
στηκαν έξαλλοι λόγοι. Τό τί θά λεγότανε δέν είχε σημασία. Μά
δ σκοπός, πού θελήσανε, πού επεδίωξαν οι ηγέτες τού Κ .Κ .Ε .
είχε πραγματοποιηθεί. Υπήρχανε θύματα. Τραγικά καί α ν εύ ­
θυνα θύματα μιας σατανικής ενέργειας.
Ύ π ή ρ χ ε ν δμως κ 1 ή ά π ό φ α σ ι νά μή
μ ε ί ν η α ν υ π ε ρ ά σ π ι σ τ ο τό Κρ ά τ ο ς .

— 93 —
 ΤΙ ΑΠΟΜΕΝΕΙ ΑΠΟ ΤΙΣ
ΤΡΕΙΣ ΔΙΚ ΑΙΟ ΛΟ ΓΙΕΣ : ΤΙΠ Ο ΤΕ
' V

•r·

? '7

.A.

%
 VII. τι ΑΠΟΜΕΝΕΙ
ΑΠΟ ΤΙΣ ΤΡΕΙΣ ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΙΕΣ : ΤΙΠΟΤΕ

Γό Κ .Κ .Ε . μέ την προσχηματική δικαιολογία τού κινήμα­

τος τής Αντιστάσεως, απέκτησε τήν υλική δυνατότητα τής Α-
πόλυτης επιβολής του. Ή εφαρμογή τής Συμφωνίας του Λιβά­
νου και τής Συμφωνίας τής Καζέρτας θά του Αφαιρούσεν αυτή
τή δυνατότητα. Μόλις τό κατάλαβε θέλησε νά ζεφύγη.
Βλέποντας πώς ή διατήρησι τής υλικής του δυνάμεως
προσκρούει σέ άμετάβλητην άρνησι ετοιμάζεται για τήν ανυπα­
κοή καί τό ενδεχόμενον έπακόλουθό της : τή σύγκρουσι. Τήν
Αντίθετη στοιχειώδη πρόνοια τής Κυβερνήσεως τήν ονομάζει
φααισχική ουνωμοοία.
’ Αρνεΐται τήν άποστράτευσι. Μά δεν περιορίζεται στήν α­
νυπακοή. Προχωρεί αμέσως στήν κατάλυσι των επισήμων αρ­
χών καί στήν επαναστατικήν έγκαθίδρυσι του εαμικού Κράτους.
Ή άπόπειρά του τελικά καταλήγει σέ αποτυχία.
Κ ι ’ αρχίζει τότε μ’ αγωνία ή άναζήτησι δικαιολογιών.
Πρέπει πρώτ” άπ’ δλα ν’ αρνηθούνε τον επιθετικό χαρα­
κτήρα τής στάσεως καί νά μή γίνη λόγος για τήν κατάληψι τής
Αρχής.
Λοιπόν : Δ ε ν έ γι νε στάσι. Μ ό ν ο πού ό
« λ α ό ς » θ έ λ η σ ε ν’ ά μ υ ν θ ή κ α τ ά τ ώ ν « φ α σ ι ­
σ τ ώ ν » . Κ 5 ή εκστρατεία του Ε .Λ .Α .Σ . κατά τών 'Αθηνών
και κατά τού Ε .Δ .Ε .Σ . στήν "Ηπειρο, βαφτίζεται « Λ α ϊ κ ή
Αντίστασιν. "Ας μεταφράσωμε σέ τίμιαν ελληνική
γλώσσα τις κομμουνιστικές αυτές φράσεις :
Δ έν ε γ ι ν ε λ α ϊ κ ή ά ν τ ί σ τ α σ ι . Μό ν ο π ο ύ
οί κομμουνιστές θέλησαν νά κα τα λύ ­
σ ο υ ν ε τό Κ ρ ά τ ο ς .
Κ Γ ίπειδή φανερό είναι πώς ή δικαιολογία τους αυτή δέν

— 97 —
ικανοποιούσε, προστίθεται μια δεύτερη : Τ ή λ α ϊ κ ή ν α ν ­
τί σ τ α σ ι την ε ' καμε ν α ν α γ κ α ί α ν ή α υ θ α ί ρ ε ­
τη δ ι α τ α γ ή για την άποστράτευσι των
α ν τ άρ τ ι κ ών ομάδων, πού μ π ο ρ ο ύ σ α ν να
δ ι α λ υ θ ο ύ ν ε χ ω ρ ί ς νά σ υ μ β ή τ ί π ο τ ε , αν ο
Γ. Π α π α ν δ ρ έ ο υ δ ε ν υ π α ν α χ ω ρ ο ύ σ ε α π ό τ ή
σ υ μ φ ω ν ί α τ ο υ μ έ τ ο ύ ς ά ρ ι σ τ ε ρ ο ύ ς . ‘ Ας με-
ταφράσωμε κα'ι πάλι σ ’ ελληνικά τήν κομμουνιστική διάλεκτο :
Τ η ν ε ν ο π λ η ν ά ρ ν η σ ι νά π α ρ α δ ώ σ ο υ ν ο ι α ν ­
τ ά ρ τ ε ς τά ό π λ α τ ήν κ α τ έ σ τ η σε ν α ν α γ κ α ί α ν
ή ε π ι μ ο ν ή τ ο ύ Γ. Ι Ι α π α ν δ ρ έ ο υ νά τ η ρ η ­
θ ο ύ ν οί Σ υ μ φ ω ν ί ε ς τ ο ύ Λ ι β ά ν ο υ κ α ι τ ή ς
Καζέρτας. Μ π ο ρ ο ύ σ ε ν’ ά π ο φ ε υ χ θ ή α­
σ φ α λ ώ ς ή σ ύ γ κ ρ ο υ σ ι ά ν ό Γ. Π α π α ν ­
δρέ ου δ ε χ ό τ α ν νά δ ι α λ υ θ ή ό τ α κ τ ι ­
κ ό ς σ τ ρ α τ ό ς κ α ι νά δ ι α τ η ρ η θ ο ύ ν ε σ τ ή ν
ύ π ο υ λ ώ τ ε ρ η μ ο ρ φ ή τ ο υ ς οί α ν τ ά ρ τ ε ς
Κι3 επειδή καί ή δεύτερη δικαιολογία δεν είναι πολύ π ει­
στική, νά και μιά τρίτη : Π ώ ς μ π ο ρ ο ύ σ ε ν ά μ ή
ά ν τ ι σ τ α θ ή ό λαός δ τ α ν ή φασι στ ι κή,
Κ υ β έ ρ ν η σ ι δ ι α τ ά σ σ ε ι τήν α σ τ υ ν ο μ ί α
νά έ μ π ο δ ί σ η ένα ε ι ρ η ν ι κ ό κι* άοπλο
σ υ λ λ α λ η τ ή ρ ι ο γ υ ν α ι κ ώ ν προ πάντων
κ α ί π α ι δ ι ώ ν ; "Αν καί σιγά - σιγά συνειθίζει κανείς στήν
κομμουνιστική γλώσσα, σκόπιμο είναι νά μεταφράσωμε κι*
αυτή τήν τελευταία φράσι : Πώς μπορούσε τό
Κ. Κ. Ε. ν ά μ ή δ ι α τ ά ξ η τ ή ν ε π α ν ά σ τ α σ ι α ­
φ ο ύ ή ε π ί σ η μ η Κ υ β έ ρ ν, η σι , τ ή ν ώ ρ α πού
έχει κηρυχθε ί γε νι κή απεργία, πού άνα-
σ υ ν ι ο ι ά τ α ι ή Κ. Ε. τ ο ύ Ε. Λ. Α. Σ. , α π α ­
γ ο ρ ε ύ ε ι ένα έ ν ο π λ ο σ υ λ λ α λ η τ ή ρ ι ο ;
Α λήθεια τί θράσος ! Μά ποιος είναι ό θρασύς ;
Γί απομένει από τις άξιοθρήνητες δικαιολογίες τού Κ .Κ .Ε .
Τ Ι Π Ο Τ Ε . . . Μόνον ένα αίσθημα βαθύτατης αηδίας.

— 98 —
Ψ ευτιές, συκοφαντίες, τυφλό μίσος, συμπλέκονται στην προ­
σπάθεια νά κατασκευάσουνε μιαν απολογία. Και οΐ εγκλημα­
τίες λησμονήσανε : Π ώς ή απολογία ενός κ α κ ο ύ ρ γ ο υ
είναι πάντα στοιχειον έπιβαρυντικό, στοιχείο χρήσιμο για νά
καθορισθή τό άληΟινό μέγεθος τής ένοχης του. Ό σ α φυλλάδια
κι’ άρθρα, δσες είσηγήσεις κι9 δσες αποφάσεις κι9 άν άράδιασε
τό Κ .Κ .Ε . για νά δικαιολογηθή για τό έγκλημα του Δεκεμ­
βρίου, δ έ ν ε φ ε ρ ε ν ά λ λ ο α π ο τ έ λ ε σ μ α παρά
νά π ρ ό σ θ ε σ η α π ο δ ε ι κ τ ι κ ά σ τ ο ι χ ε ί α
για τήν ε ν ο χ ή τ ο υ κ α ι ψ ε υ δ ό μ ε ν ο, σ υ ­
κ ο φ α ν τ ώ ν τ α ς και β ρ ί ζ ο ν τ α ς μέ μ α ­
νία, δέ ν μ π ό ρ ε σ ε παρά νά β υ θ ι σ θ ή β α ­
θύτερα στο έγκλημα.

— 99 —
 ΟΙ ΕΥΘ ΥΝ ΕΣ
ΤΩΝ ΣΥΝ ΕΡΓΑΤΩ Ν Τ Ο Υ Κ ·Κ·Ε·
ΚΑΙ Τ Ο Υ ΚΟΜ Μ ΑΤΟΣ ΤΩΝ
ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΩΝ
 i

ίi

loa,
 VIII. ΟΙ Ε Υ Θ Υ Ν Ε Σ

ΤΩ Ν Σ Υ Ν Ε Ρ Γ Α Τ Ω Ν Τ Ο Υ Κ Κ·Ε· ΚΑΙ Τ Ο Υ Κ Ο Μ Μ Α ΤΟ Σ

ΤΩΝ Φ ΙΛ ΕΛ ΕΥ Θ ΕΡΩ Ν

Ή κατανομή των ευθυνών για το έγκλημα του Δεκεμβρίου

δεν απολήγει μόνο σε καταλογισμό τής ευθύνης στο Κ .Κ .Ε .
ΕύΘννες έχουν όλα τα «κόμματα», πού έχει κατασκευάσει τό
Κ .Κ .Ε . για να ύπάρχη χό «εαμικό προσωπείο».
Μά ευθύνες εχει καί ή έλδική ομάδα. Ή στάσι της είναι
αναποφάσιστη καί άμψίβιακή, μέ κάποιο ξεχώρισμα περισσότε­
ρου θάρρους για τόν Ή λία Τσιρψ,ώκο.
‘Η Ε .Λ .Δ . εχει δημοσιεύσει εν« μικρό φυλλάδιο μέ τίτλο
«Θ ε σ ε ί ς για τ ά Δεκεμβριανά, άπόφασι τής
Κεντρικής ’ Επιτροπής τής 15ης Μαρτίου 1945».
Τά περισσότερα επιχειρήματα, π<ύ διατυποτνονται για νά
εξηγήσουνε τό Δεκεμβριανόν έγκληαα, δεν είναι παρά μια πιο
δειλή, μά πιο καλογραμμένη, διατύπωσι τών επιχειρημάτων τού
Κ .Κ .Ε ., πού άντικροΰονται παρά πάνω.
Θά μπορούσε κανείς νά διατυπώση συμπληρωματικά με­
ρικές παρατηρήσεις :
1. Δεν είναι αλήθεια πώς έτεθη ποτέ ζήτημα άποστρα-
τεύσεως όλων των ε θ ε λ ο ν τ ι κ ώ ν σχηματισμών. "Ε/ΐνεν
ή συμφωνία νάχο στρατόν α π ο κ λ ε ι σ τ ι κ ά τ ό Κ ρ ά ­
τ ο ς . Μόνον οί «ιδιωτικοί» καί «ταξικοί» στρατοί συμφωνή-
θηκε νά διαλυθοϋνε : Ποτέ δέν έγινε λόγος πριν από τήν έγκα-
τάστασι τής Κυβερνήσεως στην 'Ελλάδα, για νά διαλυθούν, ή
I I I ’Ορεινή Ταξιαρχία, ό 'Ιερός Λόχος καί οι μονάδες τού τα­
κτικού στρατού, πού δημιουργήθηκε στή Μ. Ανατολή. Οι μονά­
δες αυτές δέν ήτανε καν ε θ ε λ ο ν τ ι κ ό ς στρατός' είχανε σχη-
ματισθεΐ από κανονική έπιστράτευσι. Μόνον ή συμμετοχή στον

103 —
‘Ιερό Λόχον ήταν έθελοντική κι’ αυτό μόνο οτήν αρχή. Μ ά
δ σ ο ι δέ θ ά σ υ μ μ ε τ ε ί χ α ν ε σ τ ο ν ' Ι ε ρ ό Λ ό ­
χο θά κατατάσσονταν υποχρεωτικά σ ’
άλλη μονάδα.
2. Γιά τή διαδικασία τής έκκαθαρίσεως του Στρατόν ε ί-
χεν επέλθει συμφωνία, πού ποτέ δεν αμφισβητήθηκε από κα-
νέναν. 'Υπάρχουνε τά κείμενα καί τά πρακτικά τού ‘Υπουργικού
Συμβουλίου.
3. Ό αφοπλισμός τής Χωροφυλακής ειχεν ουσιαστικά
πραγματοποιηθεί. Τά ελάχιστα κι* ως επί τό πλείστον άχρηστα
δπλα, πού διέθετε, με τό σχηματισμό τής Εθνοφ υλακής θά
τά παρέδιδε κι’ αυτά.
4. Ό προσδιορισμός τής ημερομηνίας τής άποστρατεύσεως
(1 Δεκεμβρίου γιά την Ε.Π ., 10 Δεκεμβρίου γιά τόν Ε .Λ .Α .Σ .
καί τόν Ε .Δ .Ε Σ .) έγινε πραγματικά κατά μετάθεσι τής ήμερο-
μηνίας, πού είχε συμφωνηθεί νά είναι ή επόμενη τής άπελευ-
θερώσεως. Γιά τή μετάθεσι αυτή θά μπορούσε νά παραπονεθή
κάθε άλλη μερίδα έ κ τ ο ς α π ό τ ό Ε.Α .Μ .
Ό ίδιος ό Γραμματέας τής Κεντρικής ’Επιτροπής τής
Ε .Λ .Δ . δέχεται άλλωστε πώς δεν είχε διατυπωθεί ο ΰ τ 5 έ κ
τω ν υ σ τ έ ρ ω ν διαφωνία στη χρονολογία
τ ή ς 10 Δ ε κ ε μ β ρ ί ο υ . (Βλ. σελ. 34, τού φυλλαδίου
πού μνημονεύεται παρά πάνω).
5. "Η θελεν δμως εγγυήσεις τό Ε .Α .Μ ., λέγει ό Γραμμα­
τέας τής Κεντρική; ’Επιτροπής τής Ε .Λ .Δ . Θά μπορούσε κα­
νείς ν’ άντιστρέψη τό επιχείρημα; Ποια έγγύησι θάχε ό μή έα-
μικός κόσμος δσον ύπήρχεν ο Ε .Λ .Α .Σ .; Καί τί απειλή μπορού­
σε ν’ άποτελέση ή I I I ’Ορεινή Ταξιαρχία, μέ δύναμι τότε 2 .0 0 0
άνδρών ; (οϊ άλλοι μένανε στην ’Ιταλία).
6. Ή συμβιβαστική συμφωνία δέν εξιστορείται καδόλου
μ’ ακρίβεια στήν εισήγησί του άπό τό Γραμματέα τής Κεντρικής
Ε πιτροπ ής τής Ε .Λ .Δ . Κ ατ’ ανάγκην. *Η αληθινή έξιστόρησι
— βλ. παρά πάνω σελ. 74 κ. έ .— δέν επιτρέπει κανένα θόλωμα.
Λέγει ό Γραμματέας τής Κεντρικής Ε π ιτρ ο π ή ς τής Ε .Λ .Δ . :

— 104 -
 «"Οταν τό Π. Γ . του Κ .Κ .Ε . άρνήθηκε την τελική ύπογρα-
» φή αύτού του σχεδίου, ό Γενικός Γραμματέας— δηλαδή ·
* ίδιος— ζήτησε από τήν δλομέλεια τής Κ .Ε . (2 7 -1 2 -4 4 ) τήν
» σίδεια νά παραιτηθεί από τό 'Υπουργείο τής ’Εθνικής ΟΙκο-
» νομίας, πρώτον γιατί ήταν προσωπικά εκτεθειμένος αφού είχε
» υποβάλει τό σχέδιο κα'ι δ έ μ π ο ρ ο ύ σ ε νά ζ η τ ή -
» σ ε ι ' π α ρ ά μ ό ν ο ν ά δ ι ο ρ θ ω θ ε ί ή δ ι α τ υ π ο>-
» σ η κ α ι νά γ ί ν ε ι δ ε χ τ ή ή δ ί κ η τ ο υ ( ε ν ι α ί α
* διοίκηση μικτού τμήματος ’Ο ρ ε ι ν ή ς
»'Ταξιαρχίας, 'Ιεροί Λόχου και Τα ξι αρ -
»χί ας τ ο υ Ε .Λ .Α .Σ ), δεύτερον. .. ».
Δέχεται μεν ό Γραμματέας τής Κεντρικής Επιτροπής τή ;
Ε .Λ .Δ . δτι άρνήθηκε τήν τελική του ύπονραιρή στο σχέδιο— (δη­
λαδή τό σχέδιο, που δημοσιεύεται στή «Λευκή Βίβλο» τού Ε.Α.Μ .,
ύπ’άριθ. 31,σελίς 24 και που υποτίθεται, κατά τήν κομμουνιστι­
κήν εκδοχή, αντίθετη προς τήν ελδικήν εκδοχή, πώς πάρε ποίησε ν-
δ Γ . Παπανδρέου,) — ό λ λ ά ισχυρίζεται πώς θά μπορούσε νά ζη-
τήση, « ν ά δ ι ο ρ θ ω θ ε ί ή δ ι α τ ύ π ω σ η κ αί νά
» γ ί ν ε ι δ ε χ τ ή ή δ ι κ ή τ ο υ (ε ν ι α ί α δ ι ο. ί κ η σ η
» μ ι κ τ ο ύ τ μ ή μ α τ ο ς κ. λ. π.)» Γιατί ; 'Η διαγρα­
φή τής λέξεως « μ ι κ τ ό » από τό σχέδιο, δηλαδή τής λέξεως,
πού τούς εξη σφάλιζε «τήν ενιαία διοίκησι μ ι κ τ ο ύ τμήμα­
τος», ε γ ι ν ε δ ε κ τ ή από τούς ίδιους. Και
τή δυνατότητα ν ’ ά μ φ ι σ β η τ η δ ή τό γ ε γο ­
νός αυτό, τήν ά φ α ι ρ ε ϊ ή ί δι α « Λ ε υ κ ή Β ί ­
β λ ο ς » τ ο ύ Ε. Α. Μ. , π ο ύ δ η μ ο σ ι ε ύ ε ι τό κεί­
μενο τής σ υ μ φ ω ν ί α ς χ ω ρ ί ς τή λ έ ξ ι «μι­
κτό». Δηλαδή καί στή «Λευκή Βίβλο» τού Ε.Α.Μ . τό κεί­
μενο τής συμφωνίας εμφανίζεται ως έξής : « Θ ά κ α τ α ρ -
τ ι σ θ ή τ μή μα τού Ι θ ν ι κ ο ύ Στρατού»
κι,’ δχι « μ ι κ τ ό τμήμα έ θ ν ι κ ο ύ στρατού»,
δπως ελεγε τ ’ αρχικό σχέδιο. "Αν ή διατύπωσι τού Γ . Παπαν­
δρέου ήταν αυθαίρετη, παραποίησι δηλαδή τής συμφωνίας, πού
θά είχε τό «δικαίωμα» νά ζητήση νά διορθωθή ό Γραμμα-

— 105 —
τέας τής Κεντρικής ’Επιτροπής τής Ε.Λ.Δ., βέβαια τό Ε.Α. Μ.
δ ε θ ά δ η μ ο σ ί ε υ ε τ ό κ ε ί μ ε ν ο ν δ π α> ς τ ό
δ ημοσί ε υσ ε , δηλαδή χωρί ς τ ή λ έ ξ ι «μι­
κ τ ό » . Καί τό Κ .Κ .Ε . δεν αμφισβήτησε την άφαίρεσι, γιατί δέ
γνοόριζε πώς σ* αυτήν απάνω θά γύρευε νά στηρίξη τήν„ απο­
λογία του καί τήν έξήγησι ποΰδωσεν ό άλλοτε φίλος του Γρα μ ­
ματέας τής Κεντρικής Ε πιτροπ ής τής Ε.Λ .Δ.
7. Στην είσήγησί του, (που δημοσιεύεται στο φυλλάδιο,
πού μνημονεύεται παρά πάνω) ό Γραμματέας τής Κεντρικής
Επιτροπής τής Ε .Λ .Δ . γράφει γιά τό Δεκεμβριανόν έγκλημα :
«...κανείς φιλελεύθερος άνθρωπος δέ μπορεί νά μήν απότιση
» φόρο τιμής καί θαυμασμού στους ήρωες καί στα θύματα
»#ενός τ έ τ ο ι ο υ ά γ ω ν α.» "Οποιος κΓ άν ήταν ό τ έ ­
τ ο ι ος αγώνας, είναι γιομάτος δολοφονίες, λεηλασίες κι’
έμπρησμούς καί θά δικαιολογούσε κάποιαν «έπιφυλακτικότητα»
γιά τήν τιμή καί τό θαυμασμό, πού οφείλεται στους «ήρωες του».
"Όσο γιά τά θύματα είναι όπως το πάρει κατείς. Γιατί κ* οΐ
σφαγμένοι θύματα είναι. "Ας δούμε δμως πώς κρίνει ό ίδιος ό
Γραμματέα: τής Κεντρικής Ε π ιτροπ ής τής Ε .Λ .Δ . τον
« τ έ τ ο ι ο ν » αγώνα.
’Αμέσως παρά κάτο> γράφει :
«'Η πολιτική δμιος διεξαγωγή αυτού τού άγων« πρέπει νά
» κριθει μέ αυστηρότητα. "Από τή στιγμή πού ή 'Αγγλική άνά-
» μίξη ήταν πιά γεγονός— πράγμα πού έ π ρ ε π ε νά περι-
» μένουμε — επιβάλλονταν ή κατάπαυση τής άνισης πάλης. 'Η *
» ένοπλη εξέγερση δέ μπορούσε, μες τις διεθνείς καί έλληνι-
» κές συνθήκες εκείνης τής στιγμ ή:, νά καταλήξει στήν κατά-
» ληψη τής εξουσίας. Οί Μεγάλοι Σύμμαχοι πολεμούσαν άπο
» κοινού τούς Γερμανούς— καί δχι μεταξύ τους. Ή εξέγερση
> αυτή θά έμενε μιά διαμαρτυρία. Τό τέρμα της θά ήταν χά-
» ποιος συμβιβασμός. Τό ταχύ τέρμα (καί για λόγους στρατιω-
» τικούς καί γιά λόγους πολιτικούς) θά ήταν τό πιο συμφέρον».
Χωρίς δμως νά τό καταλάβη ¿Γρα μ μ ατέα ς τής Κεντρικής
Επιτροπής τής Ε.Α .Δ ., ομολογεί τή φοβερήν ευθύνη τών ήγετών

106 —
τη ς στάσεως Λέγει : « ’Από τή στιγμή πού ή ’Αγγλική ανάμιξη
» ήταν πια γεγονός— π ρ ά γ μ α , π ο ύ έ π ρ ε π ε νά
» π ε ρ ι μ έ ν ο υ μ ε — επιβάλλονταν ή κατάπαυση τής άνισης
» πάλης». ’Αντί λοιπόν νά ένεργήση με βάσι «τό π ρ ά γ μ α ,
πού έ π ρ ε π ε νά π ε ρ ι μ έ ν ο υ μ ε » δέχεται ή
Ε .Λ .Δ . τό σκάρωμα μιας αιματηρότατης στάσεως, τό σκότωμα
κάμποσου κόσμου κ’ υστέρα τό συμβιβασμό. Κ ι’ άν κατακρίνη
τελικά τή στάσι, τήν κατακρίνει, γιατί «ή ένοπλη εξέγερση δεν
» ήτανε πάντως αυτή τή στιγμή τό πιο αποτελεσματικό μέσο,
» για τή λαϊκή άμυνα». Μια τόσο ξαλαφρωμένη καταδίκη εξη ­
γεί τή θέσι τής Ε .Λ .Δ .:
«Είμαστε εναντίον τού εμφυλίου πολέμου καί έναντίον
»των ενεργειών πού έδωσαν προσχήματα στήν Αντίδραση. Με­
ίνουμε στο στρατόπεδό μας, άλλα θά επιδιώξουμε τον άμεσο
»τερματισμό των εχθροπραξιών».
Ή θέσι αυτή ειν’ εφικτή μόνο σ’ εκείνους, πού πιστεύ­
ουνε πώς δέν ήταν έ γ κ λ η μ α ή στάσι τού Δεκεμβρίου,
Δλλά μονάχα σ φ ά λ μ α .
Κ ι’ δμως 6 Γραμματέας τής Κεντρικής ’Επιτροπής τής
Ε .Λ .Δ . δέχεται : «Π ώ ς ή ’ Αντίδραση δέ θά μπορούσε μες τό
»διεθνές καί τό έλληνικό κλίμα νά πραγματοποίηση βίαιο
»πραξικόπημα». Κ ι’ αφού δέχεται πώς δέ θά μπορούσε νά
πραγματοποίηση βίαιο πραξικόπημα, θεω ρεί τή στάσι, όχι έγ­
κλημα, μά σφάλμα ’ ίσως οι λέξεις έχάσανε τό νόημά τους . . .

*
* Λ

Μά ευθύνες δέν έχει μόνον ή μικρή ομάδα τής Ε.Λ .Δ .,

πού Θάξιζε αληθινά νά πάρη καλλίτερο δρόμο. Ευθύνες έχετ
καί τό Κόμμα τών Φιλελευθέρων.
Σ τις 4 Δεκεμβρίου, τ’ άπόγευμα στις 5, ζητάει νά δή τόν
Πρωθυπουργόν ό Αρχιεπίσκοπος ’Αθηνών.
Ή μορφή τού μεγάλου ‘Ιεράρχου, πού στάθηκε στα μαύρα
χρόνια τής κατοχής ό Ε θν ά ρ χη ς, είναι γιομάτη θλίψι κι’ άνη-

107 -
βυχία. Ό Πρωθυπουργός του εκθέτει τήν κατάστασι καί τού
λέγει στο τέλος :
«’Έ χ ω βαθύ το αίσθημα ότι έπραξα καί πράττω τό κα-
»θήκον*μου. Έ ά ν δμως διεπίστοΰτο, δτι άλλη Κυβέρνησις ε ί -
»ναι δυνατόν να εξασφάλιση τον τερματισμόν της στάσεως και
»την πλήρη άποχατάστασιν τής τάξεως, είμαι πρόθυμος νά
»παραιτηθώ*.
Τ ή στιγμήν εκείνην αναγγέλλεται δ ’Αρχηγός των Φιλε­
λευθέρων κ. Θ. Σοφούλης. Ή συνομιλία μέ τον ’ Αρχιεπίσκοπο
σταματάει χωρίς νά τελείωση.
*0 κ. Θ. Σοφούλης, λεγόταν άπό τό μεσημέρι πώς είχε
συναντήσει τον Πρεσβευτή τής Μ. Βρεταννίας κ. Ρ. Λήππερ,
στις 11 καί πώς γύρισεν αποφασισμένος ν’ άρη τήν εμπιστο­
σύνη του άπό τήν Κυβέρνησι καί ν’ άνακαλέση τούς τρεις φ ι ­
λελευθέρους 'Υπουργούς. Τό πράγμα ήταν απίστευτο. Τό Σάβ­
βατο, έν όψει τής στάσεως, ό Πρωθυπουργός είχε ζητήσει ν*
άνανεωθή ή εμπιστοσύνη δλων τών ΚομμάταΑ στήν Κυβέονη-
σί του, για νά μτορέση ν’ αντιμετώπιση α π ο φ α σ ι σ τ ι κ ά
τήν κατάστασι. Οί Φιλελεύθεροι 'Υπουργοί Ν. Α βραάμ καί
II. Φικιώρης έφυγαν άπό τή σύσκεψι, πού προηγήθηκε τού
'Υπουργικού Συμβουλίου, τής 2ας Δεκεμβρίου καί πήγαν νά
συνεννοηθοΰνε μέ τον ’Αρχηγό τών Φιλελευθέρων. 'Ύ σ τ ερ ’
απ’ αρκετήν ώρα γυρίσανε καί δηλώσανε κατηγορηματικά, πώς
Ιν όψει τής καταστάσεως, ανανεώνεται ανεπιφύλακτα πια ή
εμπιστοσύνη τού Κόμματος τών Φιλελευθέρων στήν Κυβέρνη-
σι τού Γ . ΙΙαπανδρέου. Οί επιφυλάξεις, εΐ.πεν ό κ. Ν. ’Αβρα­
άμ, ίσαμε τώρα είχανε λόγο τήν υποχωρητική στάσι τής Κ υ -
βερνήσεως έναντι τών κομμουνιστών. Αίρονται μετά τήν άπό-
φασι νά μή γίνη άλλη καμμιά ύποχώρησι.
Γ ι ’ αύτό,*μετά τή μεσημβρινή διάδοσι, ή συνάντησι τού
κ. Θ. Σοφούλη μέ τον Πρωθυπουργό, έπερνε μιαν δξαιρετική
σημασία.
'Όταν ύστερ’ άπό μισήν ώρα εφυγεν ό κ. Θ. Σοφούλης, ό
Γ . Παπανδρέου άνεκοίνωσε, ότι ό κ. Θ. Σοφούλης έζήτησ&

— 108 —
ν ’ άναλάβη αυτός την Προεδρίαν τής Κυβερνήσεως «διά νά κα-
»ταστή περισσότερον έντονος ή συμμετοχή των κομμάτων εις
»την Κυβέρνησιν, εφικτή μόνον διά τής προεδρευσεως αυτής
ά π ό τον πρεσβΰτερον», νά μετέχη δμως κι9 δ Γ . ΙΙαπαν-
όρεου στή νέα Κυβερνησι. *0 Γ . Παπανδρέου, δπως άνε-
κοίνωσε, του άπηντησεν, δτι δέ νομίζει ττώς ένδείκνυται σέ τ έ ­
τοιες στιγμές κυβερνητική άλλανή κι' εκπλήσσεται πώς δσα του
λέγονται σήμερα, δεν του ειπώθηκαν τό Σάββατο. «’Οφείλω
»νά διαπιστώσω δτι πρόκειται περ'ι πολιτικής παλινωδίας»
’ Αλλά μιά καί διεπιστοΰτο είδος'άνακλησεως τής περί εμπι­
στοσύνης δηλώσεως τού Κόμματος των Φιλελευθέρων ♦-δηλώ-
σεως, που, άς μη τό ξεχνάμε, είχε γίνει προ 48 μόλις ωρών καί
Ιν δψει των επικειμένων γεγονότων— κ’ ή Κυβερνησι έπληττε­
το έκ των νώτων κι9, έξασθενουσε στον αγώνα κατά τών στασι­
αστών, ό Γ. Παπανδρέου παραιτήθηκε., Πρόσθεσεν δμως ό
Γ . Παπανδρέου, πώς μιά στάσι δεν αντιμετωπίζεται μέ Κυβέρ-
νησι παραιτημένη, πώς είναι ανάγκη τό ταχύτερο, τό ίδιο τό
βράδυ, ν9 άναλάβη τις ευθύνες ή νέα Κυβέρνησι. 'Ο κ. Θ. Σο-
φοΰλης άντέταξε, πώ ; ίσως Οάτανε δύσκολο νά συνεννοηθή μέ
τούς φίλους του καί τ’ άλλα τά κόμματα καί νά όρκιστή μέσα
σέ τόσο σύντομο διάστημα. Ό Γ , Παπανδρέου έπέμεινε πώς
αρκεί νά ύπάρχη Πρόεδρος, 'Υπουργός τών Στρατιωτικών καί
Υ π ο υ ρ γός τών ’ Εσωτερικών καί τ’ άλλα Υπουργεία μπορούν
νά συμπληρωθούνε την Ιπομένη. « Ε κ είν ο τό οποίον επιτακτι-
»κώς προέχει, είναι νά ύπάρξη Κυβέρνησις. Διότι από τής
»στιγμής ταύτης Κυβέρνησις δεν υπάρχει»*
’Απίστευτο πιά δεν ήτανε, μά ήτανε κ α τ α π λ η κ τ ι κό.
Τό Κόμμα τών. Φιλελευθέρων έδημιουργούσε κρίσι Κυβερνητική,
μέσα πέ μιά χαώδη κατάστασι. Μιά βαθΰτατατη θλίψι κΓ ανη­
συχία έπεκράτησε. Τί πεποίθησι μπορούσε νά έμπνευση τό
Κόμμα, πού τό Σάββατο διαδήλωνε πανηγυρικά την εμπιστο­
σύνη του στην Κυβερνησι καί τη Δευτέρα, προτού περάσουνε
καλά καλά 48 ώρες, ανακαλούσε τη δήλωσί του; "Α ς μείνη κα­
τά μέρος τό ζήτημα ηθικής τάξεως, πού γεννά μιά τέτοια πρω-

109 —
τάκουστη πολιτική παλινιοδία. Τί γραμμή πολιτική μπορεί να
χαραξη και τί κατεύθυνσι να δώση στήν πορείαν ενός λαού, ενα
κόμμα, δταν·ύφίσταται τό ίδιο τέτοιες μεταπτώσεις ; Τό Σάβ­
βατο καθώριζε τή στάσι του Κόμματος των Φιλελευθέρων, ή.
κεκτημένη ταχύτης τής πολεμικής κατά τής ύποχωρητικότητας»
που υποτίθεται πώς εδειχνεν δ Γ . Παπανδρέου κ’ ή Κυβέρνη-
οί του στους εαμοκομμουνιστές. Τό Κόμμα τών Φιλελευθέρων
επικροτούσε μ ’ εντθουσιασμό τήν αποφασιστική στάσι ποΰπερνεν
ό Πρωθυπουργός. ”Αν είχε δηλώσει τό Σάββατο δ,τι δήλωσε τή
Δευτέρα^ δέ θά μπορούσε να διατυπώση κανείς καμμιά μομφή
για τό Κόμμα τών Φιλελευθέρων, πού θά'περνε φανερά τις μ ε­
γάλες κ ’ ιστορικές ευθύνες τής άντιμετωπίσεως τής Δ εκ εμ -
βρια νής στάσεως.
’ Από τήν Κυριακή τ’ απόγευμα όμως άρχισε να διαβλέπω
μιαν ευκαιρίαν άμεσου ανόδου στήν εξουσία. *Η ευθύνη μια
φορά για τή σύγκρουσή πίστευε τό κόμμα τών Φιλελευθέρων,
βαραίνει, στα μάτια δλυυ τού κόσμου, τον Γ . ΙΊαπανδρέον
καί τούς συνεργάτες του. ‘Έ νας κύκλος Φιλελευθέρων κινείται
τή Δευτέρα τό πρωί, ω θ εί τον ’Αρχηγό του σέ μοιραίες ένέρ-
γειες, άνιίθειες άπό τόν χαρακτήρα το\>, και τή Δευτέρα τ*
απόγευμα 6 ’ Αρχηγός τών Φιλελευθέρων κάμνει τήν ανεπανόρ­
θω τη δήλιυσι. 'Όσοι άπό τούς οπαδούς του φέρουνε τήν ευ θ ύ ­
νη γι’ αυτή τή δήλωσι, δέ θ ά βρούνε ποτέ τρόπο να δικαιολο­
γηθούν. Είναι ηθικό καί πολιτικό σφάλμα βαρύ, βαρύτατο. Τό
συμφέρον τού Κόμματος, πούχει πια γίνει σκοπός, αντί να υπο­
τάσσεται στο συμφέρον τού "Εθνους τό υποτάσσει. Καί δέν εξε­
τάζονται οι συνέπειες, οι τραγικές, πού θά μπορούσε νάχη τό
διάβημα τού κ. Θ. Σοφούλητής 4ης Δεκεμβρίου^ Τίποτε. Μόνον
ή άνοδος στήν εξουσίαν ενδιαφέρει. Κ άθε δυνατότητα πού
παρουσιάζεται, είναι κατάλληλη εύκαιρία, Ιίόσο μεγάλη παρου­
σιάζεται ή αντίθεοι μέ τόν Γ . Παπανδρέου, πούχε δικαίωμα,
μετά τήν έναρξι τής στάσεως, ν' αγνόηση κάθε μεταγενέστερη
δηλωπι καί πού δέ δέχεται να στηριχθή στο επιχείρημα, πού
τού δίδουν ot δηλώσεις τού Σαββάτου.

110 —
 \

Μα τά γεγονότα διαδέχονται τόνα τάλλο. Την Τρίτη ιό

πρωί, τό τρομακτικό πολιτικό νόημα τής παραιτήσεως τον
Γ . Παπανδρέου, πού ή τυφλή κομματική Ιμπάδεια εμπόδισε
νά διαβλέψουν οί Φιλελεύθεροι— δπως δεν τό διαβλέψανε καί
τον Αύγουστο του 1944, στο Κάϊρο,— φροντίζουν οί κομμουνι­
στές καί οί καθοδηγημένοι απ’ αυτούς έαμικοί, νά τό ξεκαθα­
ρίσουνε καί νά τό δείξουν ολοφάνερα σ’ δσους δέ θέλησαν νά
καταλάβουνε. Μιά μεγάλη κομμουνιστική διαδήλωσι με άρμένη-
δες καί μέ τσιγγά^ες, μέ γέρους καί μέ παιδιά, μά καί μέ ά­
φθονες «ομάδες προστασίας*, ξεχύνεται στους δρόμους. "Αν δ
Γ . Παπανδρέου έπεφτε, καμμιά Κυβέρνησι δέ θά συγκροτούσε
τήν κατάστασι. Τό φάσμα τής οχλοκρατίας έτρεχε μέσα στους
δρόμους τής Ά θιγιας. Τότες ό κ. Τσώρτσιλ, ό ηγέτης όχι των
Συντηρητικών, δπως ένομίσανε πολλοί κοντόφθαλμοι, μά τής
εμπόλεμης Βρεταννικής Συμπολιτείας κι ακόμα περισσότερο
τού Μετώπου τής Ε λευ θερ ία ς, μέ τήν άμεση σύλληψι τής
πραγματικότητας, πούναι τό μεγάλο προνόμιο τής μεγαλοφυίας,
εμφανίζεται. Άποδοκιμάζει τούς «πολιτικαντισμούς» των φιλε­
λευθέρων, τήν ώρα πού κρίνεται ή τύχη των Α θ η ν ώ ν καί τής
Ε λλάδος. Ή πτά)σι τή; Κυβερνήσεα)ς τού Γ . Παπανδρέου, πού
ζητάει τήν έκτέλεσι δυο συμφωνιών, τής συμφωνίας τού Λιβά­
νου καί τής συμφωνίας τής Καζέρτας, πού καί τις δυο τις
έχουν ηθικά έγγυηθει οί σύμμαχοι, μετά τις οχλοκρατικές εκδη­
λώσεις τή; Κυριακής καί τήν ένοπλη μελετημένη προπαρασκευή
για τήν κατάληψι τής εξουσίας, είναι συμμαχικά έντελώς απαρά­
δεκτη και αντιβαίνει προς τό νόημα τού πολέμου, πού διεξάγει
μέ τούς συμμάχους της ή Μ. Βρεταννία. Ό μεγάλος Βρεταν-
νός απευθύνεται στο Γ . ΙΙαπανδρέου καί τού κάνει έκ.
κλησι «νά κράτηση γερά τό τιμόνι» καί του υπόσχεται τήν
άμέριστη βοήθεια τής Μ Βρεταννίας. Ό κ. Θ. Σοφούλης, ευ­
τυχώς, δέν έπρόλαβε νά σχηματίση Κυβέρνησι. Τήν ώρα, πού ή
δχλοκρατική έκδήλωσι τ.οΰ Κ .Κ .Ε περνούσεν απ’ ε'ξα) από τό
Βρεταννικό Στρατηγείο, ό Στρατηγός Σκόμπυ, ήρεμος, ψυχρός
κ5 αποφασισμένος, Ιδήλωνε στον τότες 'Υπουργό τού Ε φ ό δ ια -

111
 σμοΰ και στο Γενικό Γραμματέα του ίδιου 'Υπουργείου, που
τον είχαν επισκεφ θεΐ, κατ’ εντολήν τού Πρωθυπουργού, πώ ς.ή
Ιπίσημη βρεταννική άποψι, άντιτίθεται προς κάθε κυβερνητική
μεταβολή, προς τό παρόν.
Οι κομμουνιστές στ’ αναμεταξύ άρχισαν να δίδουν αμέτρη­
τα δείγματα, τοΰ τι θά σήμαινεν ή επικράτησί τους.
’ Εκτελέσεις, λεηλασίες. Σέ λίγο θ ’ άρχιζαν οί δμηροι, οί
ανατινάξεις, ή σφαγή.
Ό κ. Θ. Σοφούλης όμως, τό βράδυ τής 5ης Δεκεμιβρίου’
δήλωνε στον ανταποκριτή] τοΰ Ροάϋτερ: (βλ. «Λευκή Βίβλο»
(Ε.Α .Μ .) σελ. 43, στοιχ. 6 4 ) :
« Ό κ- Γ . Παπανδρέου την 4ην Δεκεμβρίου μέ παρεκάλεσε
»νά σχηματίσω νέαν Κυβέρνησιν. Σ ’ αυτό ή·άριστερή παράτα-
»ξις καί τά άλλα κόμματα έδωσαν τήν συγκατάθεσίν τους, δη
»λαδή στο νά τεθφ επικεφαλής τής Κυβερνήσεως. ’Εγώ συνε-
, »φώνησα, διότι έβλεπα σ’ αυτό μίαν καλήν λύσιν των προβλη-
»μάτων πού άνεφάνησαν. Ε ις τάς 5 Δεκεμβρίου, 6 Βρεταννός
»Πρεσβευτής μου άνεκοίνωσεν, ότι συμφώνως προς τάς τελευ-
»ταίας οδηγίας πού ειχεν, ό “Αγγλος Πρωθυπουργός δεν συμ-
»φων*ι μέ όποιαδήποτε αλλαγήν εις τό πρόσωπον τού Προέδρου
»τής Κυβερνήσεως εις τήν σημερινήν κατάσταση-. * 0 Στρατη-
»γός κ. Σκόμπυ μέ παρεκάλεσε νά υποστηρίξω τόν κ. Γ Πα*
»πανδρέου καί εγώ τοΰ άπήντησα, οτι άν συγκατατεθώ νά ύπο-
»στηρίξο) τήν Κυβέρνησιν Γ . Παπανδρέου, αυτό σημαίνει ότι
»υποστηρίζω τήν δικτατορίαν, πράγμα τό όποιον δεν είμπορώ
»νά κάμω». (Στην έαμική «Λευκή Βίβλο», τό κείμενο ταλαι-
πο)ρεΐται από τούς γλωσσικούς κανόνας, πού ακολουθούν όλα
τά κομμουνιστικά κείμενα. Κατεβλήθη προσπάθεια νά θ ερ α -
πευθούν οί κακώσεις αυτές, μέ μερικές γραμματικές διορθώ­
σεις).
Π ο λ ι τ ι κ ά τό κ ε ί μ ε ν ο ν α υ τ ό ε ί ν α ι έ ξ ί­
σου καταπληκτικό μέ τ ή ν ε ν έ ρ γ ε ι α τοΰ
απογεύματος τ ή ς 4 η ς Δ ε κ ε μ β ρ ί ο υ , ά ν ό χ· ;ι

— 112 —
 κ α τ α π λ η κ τ ι κ ό τ ε ρ ο . Παρηγορεΐ ή ελάχιστη ελπίδα,
πως ίσω ς δέν είναι γνήσιο. Κάμνοντας όμως μιαν έπιφΰλα-
ξι, όσο για τή γνησιότητα τον κείμενου των δηλώσεων του κ·
θ . Σοφοΰλη πρός το Ρώϋτερ, πρέπει και νά το κρίνωμε.
Ι Ι ε ρ ι έ χ ε ι μ ι α ν α ν α κ ρ ί β ε ι α . ' Δίδει την έν-
τΰπωσι πώς είχεν ό Γ . Παπανδρέου τήν πρωτοβουλία ν’άνατε-
θΐ) στον κ. Θ. Σοφοΰλη ό σχηματισμός τής Κυβερνήσεως. Δέν
είχεν όμως τέτοια πρωτοβουλίαν ό Γ . Παπανδρέου. Ή παραί-
τησί του, ήταν άναγκαΐον αποτέλεσμα τής αντίθετης πρός όσα
είχε δηλώσει μέ τους ύπουργοΰς του στις 2 Δεκεμβρίου, νέας
δηλώσεως του κ. Θ. Σοφοΰλη.
’Α π ο κ α λ ύ π τ ε ι 2 ν α γ ε γ ο ν ό ς : Πώς είχε τή
συγκα.τάθεσι τής αριστερής παρατάξειος. Πάνω σέ ποια βάσι
όμω ς; Πάντως έγινε μια συνάντησι Θ. Σοφοΰλη— Γ . Ζέβγου(
πού τή βεβαιώνει κ ι’ ό Γραμματέας τής Κεντρικής Επιτροπής
τής Ε.Α .Δ. (βλ. σελ. 35, του φυλλαδίου, πού μνημονεύεται πάρα
πάνω).
Αρκούσεν αραγες ή αλλαγή τού προσώπου τού Π ρωθυ
πουργοΰ για τό Κ .Κ .Ε .; Αυτό ειν’ εντελώς απίθανο. 'Υ ­
π ή ρ ξ ε λ ο ι π ό ν μια ο υ σ ι α σ τ ι κ ή συμφωνία
Φ ι λ ε λ ε υ θ έ ρ ω ν κ α ι Κ .Κ .Ε .
Γ ε ν ν ά μ ι α ν α π ο ρ ί α : Πώς συμβιβάζονται όσα ε-
λεγεν ό 'Αρχηγός των Φιλελευθέρων στο Γ . Παπανδρέου μέ
τή «συγκατάθεσι» τής αριστερής παρατάξεως; Στο Γ . Πα­
πανδρέου, ό κ. Θ. Σοφοΰλης εμίλησε για εγκυρότερη καί πιο α­
ποφασιστικήν άντιμετώπισι τού κομμουνιστικού κίνδυνου. Καί
μόνο μια τέτοια άποψι συνυφαίνεται πρός όσα έγραφε προ
τής στάσεως ό τύπος, ό εμπνεόμενος από τό περιβάλλον τού κ.
Θ. Σοφοΰλη.
Περιέχει τ έ λος ένα τ ε ρ ά σ τ ι ο σφάλμα:
Ά π οκα λεΐ τήν Κυβέρνησι Γ . Παπανδρέου, ό π ο υ σ υ μ μ ε ­
τέχουν όλα τη κόμματα, εκτός από τό
Κ. Κ. Ε ., δικταιορική. Δ ι κ α ι ώ ν ε ι δ η λ α δ ή τ ή ν ε γ ­
κληματική στάσι.

113 —
 Οί δηλώσεις αυτές έπροκάλεσαν ακόμα καί στή Βουλή των
Κοινοτήτων σχόλια. Φρόντισεν όμως ό κομμουνιστικός τύπος νά
δώση αμέσως μιαν αποστομωτικήν άπάντησι στον κ. Θ. Σ ο -
φούλη, διαδηλώνοντας πώς κάθε συνεργασία μαζί του είναι α­
δύνατη, γιατί τό κόμμα του είναι παληό κι’ αντιδραστικό. Τον
μεταχειριστήκανε για νά κλονίσουνε τή θέσι τού Γ . Παπαν-
δρέου. Τούς ήταν άχρηστος πια, μετά τήν έξυπηρέτησι πού ά ­
θελα τούς προσέφερε. Καί μέ τή σειρά του τον παραμέριζαν.
Ό κ. ΤΗντεν, μιλώντας σχετικά, κατέκρινε τήν ευκολία, μέ
τήν οποίαν ό κ. Θ. Σοφούλης ένόμιζε πώς μπορούσε νά πάρη
καλό δρόμον ή μεγάλη περιπέτεια τού Δεκεμβρίου, ευκολία πού
αληθινά θύμιζε τό ευτυχισμένο τέλος των παραμυθιών, πού
ιστορούν οί παππούδες στά εγγόνια τους.

— 114 —
 ΜΕΡΙΚΑ ΣΤΟ ΙΧ ΕΙΑ
ΓΙΑ ΤΗΝ Ε ΓΚ Λ Η Μ Α ΤΙΚ Ο ΤΗ ΤΑ
Τ Ο Υ Κ ·Κ ·Ε·

Π5
 y ii »

*
P'
Γ- :.': Í V
 IX. Μ ΕΡΙΚ Α Σ Τ Ο ΙΧ Ε ΙΑ

ΓΙΑ ΤΗ Ν Ε ΓΚ Λ Η Μ Α Τ ΙΚ Ο Τ Η Τ Α

ΤΟ Υ ΚΚΕ.

*Ένας εμφύλιος πόλεμος, γέννα πάντα μιαν Ανείπωτη φρί­

κη κ* ή άδελφοκτονία στάθηκε τό κορύφωμα τής κακουργίας,.
από τά βιβλικά χρόνια ίσαμε σήμερα.
Μά ό «ήρωϊκός Ε .Λ .Α .Σ .» , όργανο πιστό και πειθαρχικό
τού Κ .Κ .Ε ., δέ βρήκε πώς ειν’ αρκετό τό κακό.
"Επιασεν όμηρους, σκότωσεν άνιιπάλους ή κ5 όσους, αμέ­
τοχους Από κάθε αντίθεοι, τούς νόμισε μονάχα γι’ αντιπάλους,
ελεηλάτησε σπίτια, μαγαζιά κι’ αποθήκες ακόμα τοΰ Ε ρυθρού
Σταυροΰ κι’ εβαλε φωτιά κι* ανετίναξεν οικοδομές.
1) Πόσους δμήρους επήραν από την ’Αθήνα και τον Π ει“
ραιά ;
2) Πόσους ομήρους, ή αίχμαλώτους εξετέλεσαν ; ·
* 3) Πόσες λεηλασίες διέπραξαν ;
4) Πόσα σπίτια πυρπόλησαν, ή Ανετίναξαν ;
Στην αρχή τό Κ .Κ .Ε . Ακολούθησε μια πολύ απλοϊκή τα­
κτική. ’Αρνήθηκε τά πάντα, έκτος από τή σύλληψι των ομήρων.
Ε κ τελ έσ εις δεν έγιναν.
Λεηλασίες, ούτε μια.
Πυρπολήσεις ; ανατινάξεις ; Αντιδραστικοί μύθοι, λένε οΐ
κομμουνιστές.
"Οταν ύπαρξη πολιτική Κυβέρνησι
σ τ ή ν ‘Ε λ λ ά δ α , έ π ι β ά λ λ ε τ α ι νά σ υ σ τ α θ #ή
μια μ ε γ ά λ η ε ξ ε τ α σ τ ι κ ή έ πι τ ρο πή, πού θά
σ υ γ κ έ ν τ ρ ω σ η α δ ι ά β λ η τ α σ τ ο ι χ ε ί α καί θά
τ ά δ η μ ο σ ί ε υ σ η , γ ι ά νά μ ή μ ε ί ν η ούτ* ίίνας
έ λ λ η ν α ς , π ο ύ νά μη γ ν ω ρ ί ζ η τ ήν Α λ ή θ ε ι α .

— 117 —
 Δΰσκολον είναι, ώς τότε, νά συγκεντρωθούν άκριβή λεπτο­
μερειακά στοιχεία.
Μά πρόχειρα φαίνεται πώς σ τ η ν ’ Α θ ή ν α μ ό ν ο !
1) Οί όμηροι ξεπέρασαν τις δέκα χιλιάδες.
2) ΟΙ Εκτελέσεις— ομήρων και μή— υπερβαίνουν τις δυο
χιλιάδες.
3) Οί λεηλασίες ξεπέρασαν τό δισεκατομμύριο (τότε), χώ­
ρια οί άποθήκες του Δ .Ε .Σ . καί
4) Τά σπίτια, πού τιναχτήκανε στον αέρα ή πυρπολήθη-
καν, ξεπερνούν τά 200.
Στην αρχή λοιπόν τό Κ .Κ .Ε . άρνήθηκε τά πάντα. "Επειτα
δέχθηκε πώς έπιασε λιγοστούς ομήρους μονάχα, μά τούς
«καλομεταχειρίστηκε» κα'ι τούς έστειλε μέ «πολλές φροντίδες»
σπίτια τους.
Μά ή άρνησι δεν έπιανε. Τά ρημαδιασμένα σπίτια
μέσα στην Α θ ή ν α ήτανε μάρτυρες ανεπίδεκτοι διαψευ-
σεως. Τά σπίτια πούχανε λεηλατηθεί τάδανε, την ώρα
πού τ’ αδειάζανε τά «ήρωϊκά έλασιτάκια», οί γειτονιές,
Μά τό χειρότερο είναι πώς άρχισαν νά γιομ^ζουν οί εφημερί­
δες μ’ αγγελτήρια θανάτων καί μέ μνημόσυνα δολοφονηθέν-
των, σφαγέντων, εκτελεσθέντων κ.τ.λ. κ.τ.λ. Καί δώ δέ γινό*'-
τανε πιά ή γνωστή περιφορά των τριών πτωμάτων, στις 4
Νοεμβρίου, τριών «αγνώστων», πού αφού τούς ξεκαθάρισεν ή
Ο.Π.Λ.Α. βρήκανε γρήγορα, γρήγορα, μαυροφορεμένες και όλο-
φυρόμενες μανάδες κι’ αδελφές, πού τις άκολουθοΰσεν α­
γριεμένος, ό κατατρεγμένος από τούς μοναρχοφασίστες «δημο­
κρατικός λαός» τών ’Α θηνών. ’Εδώ γινόντανε σεμνά μιά πονε-
μένη κηδεία, ένα μνημόσυνο άνθρώπων γνωστών, μ' όνομα και
διεΰθυνσι, μέ συγγενείς γνωστού δνόματος καί γνωστής κατοικίας.
Τό Κ .Κ .Ε . κατάλαβε πώς ή ωμή άρνησι δεν ήταν ή καλ­
λίτερη τακτική. Μά δεν βΐχεν από τήν αρχή τό άπαιτουμενο
θάρρος για μιαν έστω μερικήν ομολογία. Μιά δειλή παραδοχήν
ένοχης του, διαβάζομε για πρώτη φορά στήν άπόφασι τής 11ης
όλομέλειας τής Κεντρικής Ε π ιτ ρ ο π ή ς :

— 118 —
 « Ή σύλληψη αμάχων, έστω και σαν μέτρο άμυνας κατά
»του άγριου διωγμού και τής όμηρίας από μέρους του ΙΙαπαν-
»δρέου— Σκόμπυ, ήταν σοβαρό πολιτικό λάδος, πού έδωσε τήν
»ευκαιρία στην άντίδραοη νά ξεσηκώσει συκοφαντική εκστρα­
τ ε ί α με σκοπό νά σκεπάσει τά δικά της έγκλήματα».
’Αργότερα ό Ν. Ζαχαριάδης στην είσήγησί του, στη 12η
ολομέλεια, γράφει:
«^Ερχονται τώρα οί «αγριότητες». Τέτοιες γένηκαν μέ
» τούτη,τή διαφορά: α) Πολύ πιο πολ/.ές γένηκαν καί γίνονται
»απ' τήν αντίδραση, β) ’ Απ’ τις άλλες οι πιο πολλές σκηνοθε-
»τήθηκαν άπ’ τήν αντίδραση, πού καί τίποτε άν δεν κάναμε
»πάλι θά σκηνοθετούσε σέ βάρος μας «αγριότητες» και γ) φρόν-
»τισα καί έψαξα νά βρω, μά ούτε μιά περίπτωση υπάρχει, πού
»νάχει δοθή σάν γραμμή τού Κ .Κ .Ε . νά γίνουν αγριότητες.
»"Ομως αγριότητες έγιναν καί τέτοιες έκαναν καί μέλη τού Κόμ-
»ματος. Τέτοια μέλη πού, είτε προβοκάτορες ήταν, είτε δχι,
»δεν ήταν άξια νάναι μέλη τού Κόμματος. Φυσικά οί πράξεις,
»πού κάναν τά μέλη τον Κόμματος, δημιουργούν ευθύνες καί γιά
»τό ίδιο. Μά μιά που τό Κ .Κ .Ε . δεν έδωσε τέτοια γραμμή καί
»αυτούς πού έκαναν υπερβασίες καί τις υπερβασίες τις ίδιες τις
»άπεκήρυξε καί τις άποκηρύσσει, δεν δημιουργεΐται ζήτημα
»ήθικής τάξεως γιά τό Κ .Κ .Ε . Για τί τό Κόμμα μας έχει τό
»θάρρος νά διακηρύξει δτι τέτοιες περιπτώσεις, δπως τού Κ ο-
»ρώνη, είτε τής ηθοποιού ΓΙαπαδάκη, δέ μπορούν νά βρουν
»δικαίωση καί πρέπει νά καταδικαστούν ανοιχτά.
»Μένει τό ζήτημα τής όμηρίας. Τό λάθος δεν είναι δτ»
»διατάχτηκε ή όμηρία απ’ τά πάνω. Γιατί στήν περίπτωση αύ-
»τή πραγματικά άποφασίστηκε καί διατάχτηκε απ’ τά πάνω.
»Τή στιγμή πού γινότανε πόλεμος καί οί άλλοι έπιαναν χιλιάδες
»όμηρους καί τούς μετέφεραν στήν ’Αφρική, εμείς δέ μπορού-
»σιχμε νάμαστε πιο χριστιανοί άπ' τούς πουριτανούς τής Άλβι*
»ώνος. Τό λάθος είναι δα διατάχτηκε ή όμηρίιχ χωρίς πειθαρ-
»χία καί σχέδιο, καί έτσι εκφυλίστηκε σέ έξωπολιτική πράξη·
»Αυτό έδειξε δτι δπου είχαν φτάσει τά πράματα δέ μπορού-

119
 >σαμε νά διενεργήσουμε μια πειθαρχημένη κα'ι πολιτικά σκό-
»πιμη όμηρία. Γ ι’ «υιό καί δεν έπρεπε νά τή διατάξουμε.
»Κάναμε ένα λάθος πού όπλισε τον εχθρό».
Μά ό Γ . Ζέβγος δέ συμφωνεί :
«Μά τό Ε Α Μ - Ε Λ Α Σ πήραν όμηρους καί έκαμαν ώμότη-
»τες... Τό άνάφερε ό κ. Τσώρτσιλ καί ό κ. *Η ντεν στη Βουλή
»των Κοινοτήτων, τό διαπίστωσε δ κ. Σιτρίν, τό διατυμπάνι­
ζ α ν οι εφημερίδες, πού διατυμπάνιζαν καί επί Γερμανών τά
»εγκλήματα τού Ε .Λ .Α .Σ . καί έξυμνούσαν τούς τσολιάδες κα^
»τον Σιμάνα. Συγκινήθηκε καί ό Μακαριώτατος ’Αντιβασιλέας
»γιά τις «ωμότητες» του Ε .Λ .Α .Σ .
« Ό Ε.Λ .Α .Σ. αναγκάστηκε στις 15 τού Δεκέμβρη νά πιά-
»ση όμηρους καί κυρίως δοσίλογους γιά ν’ άναγκάση τούς άντι-
»πάλους νά σταματήσουν τον ομαδικό έξανδραποδισμό τού
»πληθυσμού. ’Απόλυσε τις γυναίκες καί τά παιδιά καί πρότεινε
»στο Στρατηγό Σκόμπυ ν’ άφεθονν ελεύθεροι όλοι οί άμαχοι
»"Όταν ύπογράφηκε ή ανακωχή στις 12 τού Γενάρη ό Στρα­
τ η γ ό ς Σκόμπυ άρνήθηκε νά δεχτεί Αμοιβαία απόλυση των
»ομήρων. "Ομως ή Κεντρική ’ Επιτροπή τού Ε .Λ .Α .Σ . στις 14
»τού Γενάρη Αποφάσισε καί διάταξε την απόλυση όλων των
»όμηρων, όσοι δεν ήσαν δοσίλογοι, καί γνωστοποίησε αμέσως
»την απόφασή της στο στρατηγό Σκόμπυ. Ω σ τόσο στις 19 τον
»Γενάρη δ κ. Τσώρσιλ καί ό κ. τΗντεν δήλωναν στη Βουλή
»των Κοινοτήτων ότι ό Ε.Λ .Α .Σ . δεν απολύει τούς όμήροης.
»Είναι φανερό ότι ό Ε .Λ .Α .Σ . Αν έπήρε ομήρους τόκανε
»γιά ν’ αναγκάσει τούς Αντιπάλους νά σταματήσουν τήν έξόν-
»τωση τού λαού. νΑν έγιναν έχτελέσεις, έχτελέστηκαν δοσίλο-
»γοι, προδότες, Μπάκοι, κατάσκοποι καί συνεργάτες ιών Γερ -
»μανών. Δεν είμαστε έμεΐς, πού θά άρνηάούμε ορισμένες ύπερ-
»βασίες καί δέ λυπηθήκαμε γιά τό θάνατο Ανθρώπων σάν τον
»Τρικούπη, όπως λυπηθήκαμε γιατί οί Αντίπαλοι έσπρωξαν τον
»Ε .Λ .Α .Σ . στη σκληρή, τήν τραγική Ανάγκη νά πιάσει όμή-
»ρους».
Μιά συγχυσι Ιπικρατεΐ στο θέμα. Τό έγκλημα είναι βαρύ^

- 120 —
 Ο Γ . Ζέβγος γράψει: «”Αν έγιναν εκτελέσεις, έχτελέστη-
»καν δοσίλογοι, προδότες, Μπάκοι, κατάσκοποι και συνεργάτες
»των Γερμανών». Προδότης ήταν ό -Γρικούπη:; Προδότης
ήταν ό Θεοφανόπουλος ; Προδότης ήταν ό Κ ριεζής; Προδότης
ήταν ό Βασιλάς ; Προδότης ήταν ό Κορώνης ;
Μά με τον ισχυρισμό του, ό Γ . Ζέβγος μάς αποκαλύπτει
κάτι . Ο ι ε κ τ ε Λ ε σ ε ι ς δεν έ γι ναν α ν ε ύ θ υ ν α
γ ι α τ ό Κ .Κ .Ε . Τ ό Κ .Κ .Ε .— για νά μπορή ό Γ . Ζέβγος
νά γράψη την παραπάνω φράσι — ε ξ α κ ρ ί β ω ν ε , φ υ σ ι ­
κά μ έ τ ή δ ι κ ή τ ο υ μέθοδο και τ ά δικά
του κριτήρια, ποιοι από τούς όμηρους
είναι δοσίλογοι, προδότες κ. λ. π
Και τό πράγμα πιθανολογείται ακόμα περισσότερο, άμα
άπεφθη κανείς, πώς ούτε τό ίδιο τό Κ .Κ .Ε . έχει έπικαλεσθεΐ στη
«Λευκή Βίβλο» έ ν α έ σ τ ω στοιχείο, πού ν’ άποδείχνη πώς
έλοβεν ένα όποιοδήποτε μέτρο για νά π ρ ο λ ά β η, ή γιά νά
σ τ α μ α τ ή σ η τό « ξ ε κ α θ ά ρ ι σ μ α » των αντιπάλων
του. 40 μέρες και περισσότερο ίσως, συνεχίζονταν οί έκτελέσεις.
Τέτοιαν ακούραστη εμμονή στό ματιοβαμένο έγκλημα, δέ γνώ-
ρισεν ή ’Α θήνα, ούτε μέ τούς Γερμανούς.
Μά οι κομμουνιστές έχουν εντελώς απροσδόκητους τρό­
πους ν’ αντιμετωπίζουνε την ένοχή τους. Σ 3 ένα βιβλιαράκι,
μεθυσμένο από πάθος, — τό μνημονεύει κι’ ό Ν. Ζαχαριάδης
στην είσήγησί του, στή 12η ολομέλεια τού Κ .Κ .Ε. — ή Μέλπω
Ά ξ ιώ ιη , γράφει :
«Τώρα θά θέλατε νά κρίνομε καί τά λεγόμενα εγκλήματα
»ή σφάλματα τού Δεκέμβρη. (Πρόκειται γιά τά ηθικά, γιά τά
»στρατιωτικά είναι οί ειδικοί). νΕ λ ο ι π ό ν δεν τά
» κ ρ ί ν ο μ ε . Γιά δυο λόγους. Πρώτον γιατί θυμόμαστε τά
»...«αίσχη» και τά... «ξεβρακώματα των Άντουανέτων» των
»¿«άστοχε έπαναστάσετον, και νά μήν ξαναπέσομε στην άμαρ-
»τία, σκοπεύοντας κουνούπια, νά έγκαταλείπομε τούς αετούς.
»Καί δεύτερον, γιατί τά θύματα πού είχε ή δεξιά παράταξη
» σ ’ αυτή τήν υπόθεση — δσα πράγματι μπορούν νά ειπωθούν

— 121
»θύματα — ήταν κι’ εκείνα θύματα τής προηγούμενης οχτά­
χρονης φασιστικής εποχής. Σαν τέτοια τά θρηνούν δσοι χάσαν
»άνάμεσά τους αγαπητά πρόσωπα. Για τί δλα εκείνα τά προη-
»γουμενα, ετούτα φέραν. Γ ι ’ αυτό έχει τόση σημασία τό τί
»προηγήθηκε άπ’ τά γεγονότα του Δεκέμβρη.
» Ή μόνη διαφορά είναι δτι ή δεξιά παράταξη δεν είχε
»ώς τώρα κακοπάθει στο τίποτα, καί τής ήρθε πολύ απότομο
»νά βρεθεί μπερδεμένη ξάφνου της. σέ τέτοιους σκληρούς
»αγώνες».
« Έ , λ ο ι π ό ν δ ε ν τ ά κ ρ ί ν ο μ ε » . ‘Η λ ο γ ι κ ή
κ α ί ή η θ ι κ ή ο λ ι γ ά ρ κ ε ι α , είν’ αλήθεια καταπληκτι­
κό προσόν. ’Εμείς όμως τά κρίνομε τά « ή θ ι κ ά λ ά θ η »,
πού ή Μέλπω Ά ξιώ τη τά βάζει πλάι από τά στρατιωτικά λάθη,
χωρίς καμμιάν αντίληψι αξιολογικής διαφοράς, τά «ηθικά λάθη»,
πού μεταφρασμένα στά ελληνικά λέγονται : φ ό ν ο ι . Μά ή κα­
ταπληκτική αυτή ηθική ακρισία, πού δεΐγμά της είναι ή Μέλπω
Ά ξιώ τη, μ ά ς ε ξ η γ ε ί τ ά τ ό σ α έ γ κ λ η μ α τα τ ο ύ
Δ ε κ ε μ ( 3 ρ ί ο υ κ α ί τό π ό σ ο ν ε ύ κ ο λ α γ ε ν ή κ α ν .
Α ν τίθ ετα πιστεύω, πώς από τήν αρχή τής στάσεως μέχρι
τή Βάρκιζα κι* ώς σήμερα, δέν υπάρχει καμμιά περίπτωσι προ­
σώπου, πού νά συνελήφθη από τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις,
ή από τό Βρεταννικό Στρατό καί πού νά σκοτώθηκε μ ε τ ά
τή σύλληψί του.
Σ ’ ένα φυλλάδιο, «Τό ελληνικό Κατύν», τό Κ .Κ .Ε . Ισχυρί­
ζεται (σελ. 20) πώς έγιναν εκτελέσεις κΤ από τις ελληνικές
κ α ί τ ι ς β ρ ε τ α ν ν ι κ έ ς ένοπλες δυνάμεις. Τεράστιο ήτα“
νε τό συμφέρον τού Κ .Κ .Ε . νά συγκεντρώση κάθε σχετική άπό-
δειξι. Κ ’ είναι γνωστό πώς τό Κ .Κ .Ε . καί κόπο δέ λογαριά­
ζει κι’ οργάνωσι έχει. Κι’ όμως δέν μπόρεσε ν’ άραδιάση παρά
μόνο 4 έ ν δ λ φ παραδείγματα. Γιά οποίον διάβασε «Τό
ελληνικό Κατύν» παρατηρούμε :
α) Γιά τήν πρώτη περίπτωσι τού Γ . Κλίμη,— πού χρονικά
εμπίπτει στις 14 Μαρτίου 1945 καί δέ δικαιολογεί συνεπώς τό
τι έγινε τό Δεκέμβριο—, υπάρχει τού γιατρού ή βεβαίωσι πώς

— 122 —
π έθα νε από πνευμονία. Ποιοι γιατροί του Γενικού Κρατικοί)
Νοσοκομείου, δπου νοσηλεύτηκε, βεβαιώνουνε τ’ αντίθετο, δ η ­
λαδή πο>ς πεθανεν από κακώσεις ; Κι3 αν έκανε ψευδή βεβαίωσι,
για τη φυσιολογική αίτια του θανάτου ένας γιατρός, γιατί όσοι
διαπίστωσαν εγκληματικήν αιτία δεν τον καταγγείλανε ;
Αναπόδεικτο κΓ απίθανο μοιάζει όλο τό επεισόδιο, που
<ϊν ήταν αληθινό θά προκαλοΰσε δικαιότατην άγανάκτησι καί
δεν μπορεί νά βρή καμμιά δικαιολογία.
β) Για τό λοχα/ό του Ε.Λ .Α .Σ . Ό ρ έστη Καζόλη, τ’ άνα-
φερόμενα στο φυλλάδιο, προκαλοΰν αγανάκτησα
Τά ήρωϊκά ελληνόπουλα τής Ι Ι ί ’Ορεινής Ταξιαρχίας δε
βασανίζουν αιχμαλώτους. Ή βαθειά στρατιωτική συνείδησι, πού
ξεχώριζεν αυτή τή μονάδα στή Μ. ’Ανατολή, α π ο κ λ ε ί ε ι ^
κατά τρόπον απόλυτο, τήν εκδοχή των κομμουνιστών. "Αν άλ­
λωστε βασανίζανε τον Ό ρ έστη Καζόλη, γιατί θά τον είχανε
μεταφέρει στο Λαϊκό Νοσοκομείο, όπου πέθανε συνεπείςι τραύ­
ματος; Γιά νά διαπιστωθή τό έγκλημά το υ ς; Ό χ ι, οί « π ρ α ι · -
τ ω ρ ι α ν οί » του κ. Γ. Καφαντάρη, δεν ξεπέφταν έτσι όπως
θέλησαν νά τούς παραστήσουν οί κομμουνιστές.
γ) Γιά τήν τρίτη π ερίπ τω σι— ζεύγος Τσιλιπονίδη — όπως
εμφανίζεται είναι αναπόδεικτη. ’ Εάν όμως τό ζεύγος Τσΐλιπο-
νίδη, πραγματικά πιάστηκε στο Παγκράτι από χωροφυλακές καί
μ ετά βρέθηκε νεκρό στο Ζάππειο, πρέπει νά δεχθούμε πώς ή
εκδοχή τού φυλλαδίου πιθανολογείται καί συμμεριζόμαστε όλη
τήν άγανάκτησι, πού πρέπει νά προκαλέση ένα τέτοιο έγκλημα.
δ) Γιά τήν τελευταία περίπτωσι — ένας χειροκρότησε τον
Γ . Σιάντο, καθώς πήγαινε στις 27 Δεκεμβρίου γιά συνεννόησι
στο Στρατηγείο .καί τον εσκότωσαν επί τόπου — δέ μοιάζει
καθόλου πιθανή. Ποιος ειν’ αυτός ; Ποιος τον είδε ; ’Από
ποιούς πιάστηκε; Εθνοφ υλακή, ’Ά γγλους, ’Αστυνομία, Χ ω ρο­
φ υλα κή; Φαίνεται μύθευμα πολύ άτεχνα φτιαγμένο.
Αυτές είναι ό λ ε ς - ό λ ε ς οί «αγριότητες» των Β ρεταν-
νών καί των ‘Ελλήνων, πού αναφέρει συγκεκριμένα τό κομ­
μουνιστικό φυλλάδιο, γιά τό «'Ελληνικό Κατΰ.ν».

123 —
 Λίγες η πολλές, απίθανες η πιθανές, τ ι ς κ α τ α δ ι κ ά ­
ζ ο μ ε α ν ε π ι φ ύ λ α κ τ α και δέ λέμε τ ’ ανεκδιήγητο, < Ε ,
»λοιπόν εμείς δεν τις κρίνομε», τής Μέλπως Ά ξιώ τη , πού 6
Ν. Ζαχαριάδης, συνιστά νά διαβάσουνε και νά προσέξουν δλοι
τό βιβλίο της.
"Αλλωστε καιρός είναι πια νά ξεκαθαρίση κι* άλλο ένα ζή ­
τημα. Τό Κ .Κ .Ε. έπιασεν ομήρους, ανθρώπους δηλαδή πού δέν
είχανε καμμιά, ούτε μακρυνήν ευθύνη καί καμμιάν απολύτως
άνάμιξι σ ’ δσα δραματικά συνέβαιναν από τις 3 Δεκεμβρίου.
Ό Βρετανηκός Στρατός κ’ οί ένοπλες ελληνικές δυνάμεις,.
Ινεργήσανε συλλήψεις προσώπων, πού τά βάραινε κ α τ η γ ο ­
ρία γιά σ υ μ μ ε τ ο χ ή σ τ ή σ τ ά σ ι . 'Ό ια ν έδρούσα-
νε μετά στήν ’Αθήνα χι?νΐάδες δολοφόνοι, πού τούς έβάφτισαν
οί έαμικοί μέ τ ’ δνομα «ελεύθεροι σκοπευτές» και κρυμμένοι
σκοτώνανε καί τραυματίζανε τούς βρεταννούς καί τούς Έλλη­
νες στρατιώτες, κάθε, πιθανολογουμένη, κατηγορία, φυσικόν
ήταν νά όδηγήση σέ σύλληψι. Μά σέ καμμιά περίπτωσι
δέν έγιναν απόλυτα αναιτιολόγητες συλλήψεις, μ έ μ ό ν ο
σκοπό τον ε κ β ι α σ μ ό τ ων α ν τ ι π ά λ ω ν , ήτ ήν
έ ξ α φ ά νι σ ί τους.
Ή προσπάθεια τής δικαιολογίας τής συλλήψεως όμηρων
άπό τό ΕΑΜ , μέ τις συλλήψεις πού ένήργησαν οί βρεταννικές
κ’ οί ελληνικές στρατιωτικές αρχές προσώπων ένεχομένων, ή
κατηγορουμένων δ η ενέχονται στή στάσι, οδηγεί σέ μιά συν.
τριπτική σύγκρισι. Καμμιά άλλωστε υπερηφάνεια δέ δικαιολο­
γείται γι’ αυτό. Ά π ό τή μιά μεριά τό Ελληνικό Κράτος κι’ δ
Βρεταννικός Στρατός είχαν ύποχρέωσι νά ενεργήσουν δπο)ς ένήρ­
γησαν. Δέν έκάνανε παρά τό καθήκον τους. Ά π ό τήν άλλη μεριά
μια εγκληματική, αχαλίνωτη συνωμοσία. Ε π ό μ ενο ν ήταν νά δώση;
τά φοβερά δείγματα βαρβαρότητας καί αγριότητας, πούδωσε.
Μ’ ά π ό τή μελέτη των Δ ε κ ε μ β ρ ι α ν ώ ν
βγαίνει ακόμα ένα συμπέρασμα, ποΰναι
κι’ α υ τ ό μιά β α ρ ε ι ά κατ αδί κ η τού Κ .Κ .Ε .,
τ ο ύ Ε.Α.Μ . κ α ί τ ο ύ Ε .Λ .Α .Σ .

— 124 —
 Ά π ό χιλιάδες στρατό, χειροβομβίδες, αυτόματα δπλα, πο­
λυβόλα, δλμοι, πυροβολικό, χρησιμοποιούνται σέ μιαν άπροσδό-
κητην αφθονίαν δλο τό Δεκέμβριο στην ’ Αθήνα*. Και μεγάλες
εΐν ’ οι ποσότητες του υλικού, πού μαζεύουνε, μετά τη φυγή
των έαμικών, σκορπισμένο δώ κι’ εκεί ό Βρειαννικός Στρατός
κ’ οι ένοπλες ελληνικές δυνάμεις ( I I I ’Ορεινή Ταξιαρχία, Χ ω ­
ροφυλακή, Τάγματα Έθνοφυ^β^ής, ’Αστυνομία Πόλεων, αγή­
ματα ναυτών).
«νΑν ό Ε .Λ .Α .Σ . διέθετε αυτά τά πολεμικά μέσα καί «ύ-
»τό τό πολεμικό υλικό στον πόλεμο κατά τών Γερμανών, ή
»Ελλάδα ή θά ελευθερώνονταν ένα χρόνο νωρίτερα, ή οί Γερ-
»μανοί θά μετάφερναν διπλάσιες δυνάμεις γιά τά συγκρατη-
>θοΰν στην ‘Ελλάδα».
Ποιος άραγε τή γράφει αυτή τή φράσι, πού θά μπορούσε
νά μ πή στό σκεπτικό τής πολιτικής καταδίκης ιού Κ .Κ .Ε .,—
Ε .Α .Μ .,— Ε .Λ .Α .Σ .; Ό Γ.,Ζ έβγος ! . . *0 Γ . Ζεβγος εννοεί βέ­
βαια τά δπλα πού μεταχειρίστηκαν οι Βρεταννοί, πού δπως
άποδείχτηκε μόλις άρκέσανε γιά την ’Αθήνα καί μιά περ;οχή
γύρ’ άπό την 'Αθήνα. Μά ή φράσι ταιριάζει τόσο καλά, τόσο
μοιραία, στην έννοια, πού δέ θέλει νά τής διόσχ)- ό Γ . Ζέβγος,
πού άξιζε νά κρατηθή ατόφια. . *
"Οσοι προσήλθανε μέ καλή πίστι στον Ε .Λ .Α .Σ ., δσοι
"Ελληνες καί ξένοι θαυμάσανε τό Ε .Α .Μ ., δσοι λησμονήσανε
την υπουλότητα τού κομμουνισμού στην Ε λλάδα , ά ς
σκεφθούνε ' . Μ ε τ α χ ε ι ρ ί σ τ η κ ε στ’ α λ ή θ ε ι α ό
Ε .Λ .Α .Σ . τ ή δ ύ ν α μ ί του στον αγώνα κατά
τ ώ ν Γ ε ρ μ α ν ώ ν ; Τό τεράστιον υλικό, πού κατίόρθωσε νά
συγκέντρωση ό Ε.Λ .Α .Σ ., ό μεγάλος αριθμός τών άνδρών, πού
εΐχεν οργανώσει, άν είχανε χρησιμοποιηθεί πριν άπό την 3η
Δεκεμβρίου, πριν άπό τή 12η ’Οκτωβρίου, δταν άκόμα ό κα-
τακτήτής πατούσε μέ τή βαρεία του μπότα τή γή μας,
είναι ή δέν είναι β έ β α ι ο π ώ ς θά μπορούσανε γ ρ ή -
γ ορα νά σαρώσουνε τις σχετικά λίγες εχθρικές δυ­
νάμεις ;

125 —
 Ειχεν ή δεν είχε ΐό Κ .Κ .Ε . την υστεροβουλία νά διατηρήσ^
ανέπαφη τή δυναμι τής καταλήψεως τής εξουσίας ;
Κι' δν άπΓορήση κανείς, μά γιατί δεν έκάνανε στις 12 ’Οκτω­
βρίου, οσα κάνανε στις 3 ζ\εκεμβρίου, ας διαβάση τι λεει ο Ε
Παπανδρέου π ρ ο φ η τ ι κ ά στις 8 ’Οκτωβρίου. (Βλ. « ‘Η α-
πελευ&έρωσις τής Ε λλάδος», Α\ έκδ., σελ. 139 κ. ε.)
« Ή ’Εθνική μας εν ω σ ις-^ ει ήδη συντελεσθεΐ μέ την
»συμμετοχήν εις τήν Κυβέρνησιν καί του Κομμουνιστικού Κ ό μ -
»μικτός. Ε λπ ίζω διι τό ’Έ θ ν ο ς θά έξέλθη από τήν δουλείαν
»όμαλώς καί θά συνιελεσΟή άναιμάκιως ή άπελευθέρωσις-
»Τ ο ύ τ ο ε ί ν α ι ο υ σ ι ώ δ ε ς , α λ λ ά όχι ο ρ ι σ τ ι -
»κ ό ν. Τό Κομμουνιστικόν Κόμμα διαθέτει σήμερον δυναμικήν
»υπεροχήν χάρις εις τάς δργανιόσεις Ε .Α .Μ .— Ε ,Λ .Α .Σ . ‘Ό π ω ς
»επανειλημμένους ειχον τήν ευκαιρίαν νά εξηγήσω, ή ‘Ελλ,άς
»άποτελεΐται σήμερον από μίαν μεγάλη ν πλειοψηφίαν καί άφ*
^ετέρου, από μίαν ένοπλον μειοψηφί/χν τού Κομουνιστικού Κόμ-
»μαιος. -Έ ξ άλλου, ή προσαρμογή τού Κ .Κ . εις τήν Ε θ ν ικ ή ν
>>*Ένωσιν έχει συντελεσθεΐ ύπό τήν σιωπηράν προϋπόθεσιν τή ς
»παρουσίας έν Έ λλά δι σημαντικών Βρεταννικών στρατιωτικών
»δυνάμεων. Έ ά ν δ ι ε π ι σ τ ο ύ τ ο δ τ ι ό δ ρ ο ς ο υ-
»τ ο ς δ έ ν ΰ φ ί σ τ α τ α ι , · υ π ά ρ χ ε ι φόβος δτι
» τ ό Κ.Κ. θ ά θ έ σ η ε ι ς ε ν έ ρ γ ε ι α ν , κ α τ ά τ ρ ό -
»π ο ν σ υ γ κ ε κ α λ υ μ έ ν ο ν ή ά π ρ ο κ ά λ υ π τ ο ν,
» τ ή ν υ λ ι κ ή ν τ ο υ δ υ ν α μ ι ν δ ι ά ν ά γ ί. ν η κ ΰ-
»ριον τής κ α τ α σ τ ά σ ε ω ς » .
Κι’ όταν τό Κ .Κ .Ε . διεπίστωσε πώς δέν ύπάρχοτιν επιβλη­
τικές βρεταννικές δυνάμεις στήν Ε λλά δα , όταν άντελήφθηκεν
δτι σε λίγο θά ύπάρχη Κράτος, τό Κ .Κ .Ε ., οχυρωμένο πίσ*
από τον τίτλο τής αναίμακτης άπελευδεροόσεως, εξαπέλυσε τον
έμφύλιο πόλεμο.
ΙΙρό παντός δσοι προσήλθανε καλόπιστα στον Ε .Α .Α .Σ .,
τ ’ απλοϊκά αας χωριατόπουλά κ’ οί νέοι τών πόλεων, που τ ώ ­
ρα ξαφνιασμένοι έχουν άποτραβηχτεΐ μέ φρίκην από τονς π α -
ληούς συντρόφους τους, α ς σ κ ε φ θ ο ΰ ν : Τό καταπλήκτι-

— 126 —
κύ μέγεθος τής δυνάμεως, πού έπέδειξε τό Κ .Κ .Ε . μέ το Ε.Α.Μ.
Ε .Λ .Α .Σ . το Δεκέμβριο, αποτελεί τ ή μ ε γ ά λ η κι *
α κ λ ό ν η τ η ν α π όδειξι τής ύπουλης, τής δ χ*
ε θ ν ι κ ή ς στάσε ως , πού τ ήρησαν ο ι δ δ ι ά ν­
τ ο ο π ο ι · μ ο ν ο π ο) λ η τ έ ς τ ο ύ εθνικού μας
αγώνα.
Τό Κ .Κ .Ε . ήθελε την ένοπλη δΰναμι, δχι για ν’ απελευθε­
ρώσω, μά για ύστερ’ από την άπελευθέρωσι. Σκοπός του ήταν»
δχι ή ά π ε λ ε υ θ έ ρ ω σ ι τού ελληνικού λαού,
μά ή δίκιά του ε πι βολ ή μετά την α π ε ­
λευθέρωσή Μέ .θυσίες καί μέ κινδύνους, μέ την έκμε-
τάλλευσι τού ελληνικού πατριωτισμού, μέσα σε τριών ετών αγώ­
νες ύπουλους καί σκοτεινούς, κάτω από τά εύγενέστερα προ­
σχήματα, κατώρθωσαν οι συνωμότες τού Κ.Κ .Ε. νά δημιουρ­
γήσουνε την απαραίτητη γιά τούς άπότερους σκοπούς τους ένο­
πλη δύναμι καί να την προφυλάξουν από συντριπτικές συγ­
κρούσεις μέ τον εχθρό, διατηρώντας την σχεδόν ανέπαφη. Μά
δέ δείξανε μια τέτοια πρόνοια και γιά τά χωριά, τά φτωχά χω­
ριά, πού τάχτισε ή σκληρή δουλειά πολλών γενεών και τό δυ-
σκολοκερδισμένο χρήμα τού ξενιτεμένου. Τά έξέθεσαν δσο μπο­
ρούσανε προκλητικώτερα και τ’ άφησαν ανυπεράσπιστα στήν
έκδίκησι τού βάρβαρου καταχτητή. Κι* δταν ήρθ’ ή ώρα ή απο­
φασιστική, φυσικά δέ διστάσανε. Δώσανε τή διαταγή. Κι* δ εμ­
φύλιος πόλεμος άρχισε....
Ποτέ δέν είχε πιστέψει ό κόσμος πώς διέιθετεν ,ό Ε .Λ .Α .Σ .
τέτοια καταπληκτική δύναμι πυρός, ούτε πώς μπορούσε νά συγ­
κεντρώσω τέτοιον αριθμόν άνδρών. Κι’ δμως 30 ημερών πεισμα­
τωμένη μάχη, πού τράνταξεν από τά θεμέλια τήν ’Αθήνα, τού
δώσανε τήν άπόδειξι πόσο άνόητιχ και δονκιχωτικά επιπόλαιες
ήταν οΐ κραυγές τού παλαιοκομματικοΰ τύπου, πού χλεύαζε κι
έβριζε τό Γ . ΙΙαπανδρέου, δταν αγωνίζονταν αληθινά επικόν
αγώνα γιά ν’ άποφύγη τή σύγκρουσι. Ό Γ . Παπανδρέου καί
δσοι τον ακολουθήσανε σ’ αυτή τή μεγάλη προσπάθεια του»
γνωρίζανε τήν αλήθεια.

— 127
 Μέ τις τελείως άκριτες άρθρογραφίες και ψευτοπαλληκαρί-
στικες επικρίσεις, έξαλλοι από μένος πολεμικό, οί παλαιοκομ-
ματικυί— προ παντός οί παλαιοδημοκρατικοί, θαρεϊς βαλμένοι
άπό τό Κ .Κ .Ε ., όργανά του καί τότε, δπως σταθήκανε καί προ- ·
τήτερα στην Αίγυπτο, κι’ αργότερα, μετά τό κίνημα, μέ την
περίφημη τρομοκρατία τής δεξιάς— γιομίζανε τον κόσμο μέ τή
συκοφαντία τονς καί δήμιοι,'ργούσανε μιαν ατμόσφαιρα εκνευ­
ρισμόν.
Μά δσο κι’ άν προσπάθησαν οί παλαιοκομματικοί καί
προ παντός οί παλαιοδημοκρατικοί, δεν τό κατάφεραν νά δη­
μιουργήσουνε μιά δικαιολογία για τούς, κομμουνιστές. Γιατί
σβυσμένοι καί όιεκδικώντας τό δικαίωμα ζωής, βάσει «παλαιών
τεκμηρίων», ξένοι κΓ εχθρικοί προς τούς πρόσφατους πολιτι­
κούς αγώνες, ήταν ανύπαρκτοι. Κ ι’ ά'ν οί κομμουνιστές θελή-
σουν νά πούνε πώς τούς φοβήθηκαν, ό κόσμος όλος θά γελάση.

— 128 —
ΣΥΜ Π ΕΡ Α ΣΜ Α ΤΑ
 V

y' t
t · • ?.<■: ■■■/
i Ç

>9
 X. ΣΥΜ Π ΕΡΑ ΣΜ Α ΤΑ

#*Τό ξεκαθάρισμα, ποιόν βαραίνουν οΐ ευθύνες για Δ ε­

κεμβριανά, ήταν ένα π ο λ ι τ ι κ ό κ α θ ή κ ο ν . Έγράφηκαν
από πολλούς, πολλά. Μέσα στή φευγαλέαν ύλη ιών καθημερινών
εφημερίδων έχάθηκαν απειράριθμα στοιχεία και σβύσανε, χωρίς
νά τις προσέξη κανείς, πολλές χρήσιμες παρατηρήσεις. Ό κομ­
μουνισμός από τήν άλλη μεριά, πλακωμένος από τάβάσταχτο
βάρος τής ευθύνης του, άράδιασε σωρό βιβλίων και δημιούρ­
γησε μύθους. Κι3 ακούραστος ακόμα γράφει. *Ηταν ασυγχώ­
ρητο νά μένουν αναπάντητες οί ψευδολόγες απολογίες κ3 οι
συκοφαντικές δικαιολογίες. Κ Γ από τήν ερευνά μας βγαίνουνε
ξεκάθαρα τά συμπεράσματα :
α) Τό έγκλημα τού Δεκεμβρίου, βαραίνει άχέραιο τό Κ.
Κ .Ε . κ’ ιδιαίτερα τήν ηγεσία του. ΕΙχεν ύπουλα προετοιμάσει
τις υλικές του προϋποθέσεις καί τήν πολιτική του σκηνοθεσία.
Κι* εξαπέλυσε μέ ψυχρόν υπολογισμό τον εμφύλιο πόλεμο.
β) "Ολες όμως οι δικαιολογίες, πού σοφίστηκε τό Κ. Κ .Ε .,
ειν* άτεχνα κατασκευάσματα. Ξεσκεπαστήκανε καί ή χρήσιμο*
ποίησί τους ακόμα τώρα φανερώνει τήν αγωνία, πού κατέχει
σήμερα τούς ηγέτες του Κ .Κ .Ε ., μετά τις καταστρεπτικές συ­
νέπειες τού Δεκεμβρίου.
γ) Εκατοντάδες χιλιάδες "Ελληνες, είδανε μονομιάς τήν
αλήθεια. Τό έγκλημα τής στάσεως έσχισε τό έαμικό προσωπείο
κι* άπεκάλυτ^ε τήν αληθινή μορφή τού Ε.Α .Μ . Και μέσ3 από
τά ρήγματα, πού άνοίςανε μέ τό σεισμό τού Δεκεμβρίου, ξεπ ε-
τάχτηκεν ή ελληνική ψυχή Τ ό Ε .Α .Μ ., σάν όργάνωσι, σάν η γε­
σία, υπήρξε πειθήνιον όργανο τού Κ .Κ .Ε . Μά ή μεγάλη εαμική
μάζα, πού καλόπιστα δέχθηκε τά εθνικά συνθήματα, στον
καιρό τής κατοχής, ξεχαίρισεν από τήν πρώτη μέρα τής στάσεως,
τή θέσι της.

131 —
 δ) 'Η Ε.Λ .Δ. έχει κι5 αυτή μεγάλες πολιτικές ευθύνες^
γιατί, μέ τό νοθευμένο κριτήριό της, δε στάθηκεν ικανή νά όρ­
θωση ανάστημα κατά τού Κ .Κ .Ε . πιστεύοντας— χωρ'ις μεγάλη
στήν αρχή βεβαιότητα—, πώς τό Κ .Κ .Ε . διαπράττει ένα λάθος
κι’ δχι ένα έ'γκλημα. Καί τό κόμμα των Φιλελευθέρων δεν εί­
ναι, δυστυχώς*, άπηλλαγμένον άπό ευθύνες.
Μά πέρ3 άπό τα π ά ρ α π ά ν ω συμπεράσματα, πού μπορεί
κανείς αδιάσειστα νά έξαγάγη, άπό τά δσα εκτεθήκανε π ά ρ α
π ά ν ω , βγαίνει ακόμα ένα συμπέρασμα, μέ τεράστια πολιτική
σημασία : Τό Κ .Κ .Ε . άτενίζει άμεσα πιά τ ή ν ό δ ο τή ν
επαναστατική. Τό έγκλημα τού Δεκεμβρίου δημιούρ­
γησε τον επαναστατικό μύθο.
‘Ο κομμουνισμός όταν άνοίγεται σ’ ένα δρόμο, σάν εκείνον
πού ακολούθησε τό Δεκέμβριο, άνοίγεται μόνον αφού λογα­
ριάσει καλά τήν άπότερην ωφέλεια σέ περίπτιυσι άμεσης άποτυ-
χίας. Κ ’ ή άπότερη ώφέλειά του, άπό τον εμφύλιο σπα­
ραγμό, θάναι ό μύθος « τ ή ς λ α ϊ κ ή ς ά ν τ ί σ τ α σ η ς τ ο ύ
Δεκέμβρη».
Μ* αυτόν, όλα τά παιδιά θά δηλητηριάζονται. Μ3 αυτόν, ή
δίψα τής « ε κ δ ί κ η σ η ς » θά μεγαλώνη. Μ* αυτόν, θά ξεπερ­
νάνε τό στάδιο τού δισταγμού στή συνείδησι των πιο στοχα­
στικών.
Ό κομμουνισμός, μόλις θά βρή κατάλληλην ευκαιρία, θ ά
ζ η τ ή σ η νά χ ρ ή σ ι μ ο π ο ι ή σ η τ ή β ί α γ ι ά νά
καταλάβη οριστικά τήν εξουσία κ α ί νά
καταργήση κάθε δημοκρατικήν έλευθε-
ρ ί α. Αυτό είναι τό νόημα τού Δεκεμβρίου. Καί ταυτόχρονα
ξεκαθαρίζει κ’ ή άπορία, γιατί δέν έκαναν οί κομμουνιστές
στις 12 ’Οκτωβρίου, ότι κάνανε στις θ Δεκεμβρίου :
Σ τ ι ς 1 2 ’Ο κ τ ω β ρ ί ο υ , οί κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ έ ς :
α) Έ νόμιζαν, όχι σημαντικές βρεταννικές δυνάμεις θ 'ά π ο -
βιβασθούνε στήν Ελλάδα.
β) Έπίστευαν, ότι ό Παπανδρέου θά ύποχωροΰσεν άπέ-
ναντί των.

— 132 —
 γ) Δεν είχαν αφορμή διαφωνίας μαζί.του.
Στις 3 Δεκεμβρίου:
α) Είχανε διαπιστώσει, δτι δεν υπάρχουνε σημαντικές βρε-
ταννικές δυνάμεις στην Ελλάδα.
β) Γνωρίζανε, δτι ό Γ . Παπανδρέου, στο θεμελιώδες ζή­
τημα του αφοπλισμού, δέ θά υποχωρούσε π ο τ έ .
γ) Νομίζανε, πώς έχουνε σκηνοθετήσει κατάλληλην αφορμή
διαφωνίας.
Θά μπορούσε νά πρόσθεση κανείς, δτι στις 12 ’Οκτωβρίου,
γνωρίζανε πώς ήταν απίθανη κάθε ύποστήριξι από τό εξωτε­
ρικό. Στις 3 Δεκεμβρίου, φαίνεται πώς έπίστευαν, δτι θά μπο­
ρούσε τό «κίνημα τής αντίστασης» των γειτονικών χωρών
(Γιουγκοσλαυΐας, Βουλγαρίας, ’Αλβανίας) νά τούς βοηθήση καί
πώς ή Μεγάλη Βρεταννία δέ θά μπορούσε νά παρέμβη.
Κ Γ έτσι έγινεν ό Δεκέμβριος με τις σφαγές, τις λεηλασίες,
τούς εμπρησμούς, δλη τη φρίκη τού εμφυλίου πολέμου. Και
τώρα, τή στολίζουν αυτή την ιστορία καί την πλέκουνε μέσα
σ ’ ένα μύθο, γιομάτον ηρωισμούς κ’ ηθικήν ανωτερότητα.
Τό γδύσιμό της όμως, από τά ψεύτικα στολίδια της, ή άπο-
κάλυψι τού εγκλήματος, μέ τήν ύπουλη προπαρασκευή του, ε ί­
ναι καθήκον εθνικό. ’Ό χ ι γ ι ά ν ά έ μ π ν ε ύ σ η μί­
σ ο ς σ τ η ν έ α γ ε ν ε ά . Τό μίσος δέν είναι ποτέ δημιουρ­
γική αφετηρία, στην Ιστορία ενός λαού. Μ ά γ ι ά ν ά φ α ν ε -
ρ ώ σ η τ ή ν α λ ή θ ε ι α καί νά γ ί ν η, μ ι ά γιά
π ά ν τ α, ή θ λ ι β ε ρ ή π ε ί ρ α , δ ί δ α γ μ α . Ή γ ν ώ -
σι τ ή ς Ι σ τ ο ρ ί α ς τ ο υ ε ί ν α ι π ά ν τ α ή π υ ξ ί ­
δ α, π ο ύ δ έ λ α θ ε ύ ε ι καί οδηγεί τήν πο­
ρεία ένός έθνους.

— 133 —
 ΣΗΜΕΙΩΜΑ

*Έχω ύποχρέωσι νά ευχαριστήσω θερμά τούς φίλους δλους,

πού βοήθησαν νά τυπω θή αυτό τό βιβλίο. Τό κάμνω καί δη-
μοσίφ, μ* ιδιαίτερη χαρά.
‘Η βοήθεια πού μου δόθηκε, δείχνει, δτι άρχισε νά γίνεται
συνείδησι, πώς ή άντιμετώπισι τού κομμουνισμού δεν είν 1 ή
δουλειά μερικών ανθρώπων μόνον, αλλά θέμα πρωταρχικό, για
δλους.
Λυπούμαι πού δεν μπόρεσα νά δημοσιεύσω ανάμεσα στην
Ικθεσι των δσων ειπεν ό Γ . Παπανδρέου καί κατόπιν εγώ
γιά τά τάγματα ασφαλείας, στη δίκη των Δοσιλόγων, κι* απο­
σπάσματα από τά δημοσιογραφικά πρακτικά, πού νά περιέχουνε
τά δσα κα τέθεσε σχετικά ό αρχηγός τού 'Εθνικού Ενωτικού
Κόμματος κ. Π. Κανελλόπουλος.
Ά ρκούμαι στις παρακάτω περικοπές, από τις εφημερίδες.
€*Έιθνος», 8 Μαρτίου 1 9 4 5 :
«Πρόεδρος : ‘Ως προς τά τάγματα ασφαλείας τί γνωρί­
ζετε ;
«Μάρτυς (Π . Κανελλόπουλος) : Τό πρόβλημα των ταγ-
»μάτων ασφαλείας είναι άπλούν. Στρατός ιδρυόμενος δι’ είδι-
»κής χορηγίας τού εχθρού, δεν ήτο δυνατόν παρά νά βλάψη
την Ε λλά δα . Την ΰπαρξίν των καταδικάζω απολύτως».
ι ’Ακρόπολις» 9 Μαρτίου 1945 :
« Μ ά ρ τ υ ς : Καταδικάζω απολύτως την συγκρότησιν αυτών
» (τών ταγμάτων ασφαλείας). Δεν ήμουν εδώ διά νά έκτι*
» μήσω την ήθικήν πίεσιν τού κόσμου. Έ δ ώ μέ εβεβαίωσαν
» καί είς τον Λίβανον έξηγγέλθη, δτι είχον γίνη εγκλήματα
» κατά τού λαού από τον Ε .Λ .Α .Σ . καί τό Ε .Α .Μ .— *Έτσι έβε-
» βαίωσε και είς τό Συνέδριον τού Λιβάνου ό κ. Γ . Παπανδρέου.
> Τούτο καί άπεδέχθη δλος ό πολιτικός κόσμος είς Λίβανον.
* Δηλαδή, δτι τά τάγματα δέν θά εγίνοντο, άν δεν προηγούντο

— 135 —
 » τα εγκλήματα του Ε.Λ .Α .Σ . Ζημία δμως ήί)ική έγινε, εις βά-
> ρος τού "Έθνους, εις το εξωτερικόν. Οΰτω μάλιστα περιε-
> πλάκη το δλον ελληνικόν πρό3λημα. Διότι από τό ένα μέρος
> έφαίνετο ό έθνικόφρων κόσμος συνδεδεμένος μέ τα τάγματα
» πού ώπλισαν οί Γερμανοί, και από τό άλλο μέρος ό άπελευ-
> θερωτίκός αγών συνδεδεμένος μέ τούς κομμουνιστάς. ¿\υστυ-
» χώς ό κομμουνισμός δξεμεταλλεύθη κατά τρόπον άτιμον τον
» απελευθερωτικόν αγώνα. Τούτο, και ή υπαρξις των ταγμά-
» των άσφαλείας προεκάλεσαν τραγικάς συγχύσεις εις τό εξω-
* τερικόν». Βλέπε καί : «Εστίαν» 8 Μαρτίου, «Καθημερινήν»
9 Μαρτίου, «Ε μ π ρ ός» 9 Μαρτίου, καί «“Αθηναϊκά Νέα* 14
Μαρτίου.—
Θ. Τ.

ΠΑΝΤΕΙΟΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
Β Ι Β Λ Ι Ο Θ Η ΚΗ
Τηλ. 9 2 2 5 5 4 9 - 9 2 1 9 7 1 8

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ
ΠΑΝΤΕΙΟ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

002000021145