Η ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗΣ ΔΥΝΑΣΤΕΙΑΣ ΚΑΙ Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΤΗΣ

ΜΕ ΤΟΥΣ ΔΥΝΑΤΟΥΣ

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ – ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Α. Η νομοθετική δραστηριότητα
Οι Μακεδόνες αυτοκράτορες
→ είτε αναθεωρούν τη νομοθεσία των Ισαύρων
→ είτε εκδίδουν νέους νόμους , σύμφωνα με τις νέες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες

Ανάγκες που επιβάλλουν αυτή τη νομοθετική δραστηριότητα :

Α. η προσπάθεια να βελτιωθεί η λειτουργία της διοίκησης
Β. η επιθυμία να λυθούν τα επείγοντα κοινωνικά προβλήματα

Οι νόμοι :

1. Ο ……………………………….. ………………………………… που αντικατέστησε την

……………………των Ισαύρων και ήταν ένα ………………………………….
……………………………………. ……………………………… .
2. Η ………………………………………….. εισαγωγή στον παραπάνω ………………………
…………………………………… που καθόριζε και διαχώριζε τις αρμοδιότητες του
…………………………..…………………… και του ………………………………………… .
3. Τα ………………………………………. συλλογή νόμων , κυρίως από τις νομικές συλλογές
του ………………………………………………….. .
4. Το ……………………………………… …………………………………….. που ρύθμιζε
τη ………………… …….……… ………………………… …………………..
5. Οι ………………………………………., δηλ. οι …………………………….
……………………………… που στόχευαν στον ……………………………………………..
της ……………………………………………. ………………. ……………………………. .

Β. νόμοι και αγώνας κατά των δυνατών

•Οι Μακεδόνες με τις Νεαρές τους προσπάθησαν να προστατέψουν τους μικρούς

καλλιεργητές από την αρπακτική διάθεση των δυνατών, διότι :
Α. οι δυνατοί επεδίωκαν
→ να…………………………………………………………………………………………
→ να………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………

Β. οι ελεύθεροι αγρότες ήταν πολύτιμοι για το κράτος, αφού

→ …………………………………………………………………………………………………
→ …………………………………………………………………………………………………
Επομένως : οι ελεύθεροι αγρότες στήριζαν την άμυνα και την οικονομία του Βυζαντίου

Με τους νόμους των Μακεδόνων :

1.Στην αγορά κοινοτικής γης προτιμώνται ως αγοραστές οι………………………………….......
και οι ……………………………………………………………
2. Τα χωράφια που καταχράστηκαν οι δυνατοί επιστρέφονται χωρίς ……………………………
3. Τα στρατιωτικά κτήματα δεν πωλούνται, ούτε ………………………………………… . Όσοι
έχουν τέτοια κτήματα, πρέπει να …………………………………………………….. .
4. Περιορίζεται η αύξηση της ……………………………………………………………………
5. Σύμφωνα με το νόμο του Βασίλειου Β΄ (Βουλγαροκτόνου ) που ονομάζεται « αλληλέγγυον»
οι δυνατοί υποχρεώνονται να………………………………….…………………………………
των φτωχών του χωριού, κάτι που παλαιότερα έπρεπε να γίνεται συλλογικά από όλους τους
κατοίκους.
2. Η νομοθεσία της Μακεδονικής δυναστείας και η σύγκρουσή της με τους «δυνατούς» α.
Η νομοθετική δραστηριότητα

1.Γιατί η δυναστεία των Μακεδόνων αναθεώρησε τη νομοθεσία των Ισαύρων;

Διότι ήθελαν να κάνουν περισσότερο εύρυθμη τη λειτουργία της διοίκησης και να λύσουν τα
επείγοντα κοινωνικά προβλήματα. Έτσι φρόντισαν να αναθεωρήσουν τη δυναστεία των
Ισαύρων και να εκδώσουν νόμους προσαρμοσμένους στις οικονομικές και κοινωνικές
συνθήκες της εποχής τους.

2. Ποιες συλλογές ή μεμονωμένους νόμους εξέδωσαν και σε τι αφορούσαν;

1.Πρόχειρος νόμος :εύχρηστο απάνθισμα νόμων που αντικατέστησε την Εκλογή
νομική συλλογή των Ισαύρων.
2.Επαναγωγή:εισαγωγή στον Πρόχειρο νόμο που καθόριζε με ακρίβεια τις αρμοδιότητες του
αυτοκράτορα και του πατριάρχη.
3.Βασιλικά:συλλογή νόμων, η οποία αντλεί από τις νομικές συλλογές του Ιουστινιανού
( 60 βιβλία ).
4.Επαρχικόν Βιβλίον: διατάξεις που ρύθμιζαν τη λειτουργία των συντεχνιών της
Κωνσταντινούπολης.
5.Νεαρές:νέοι νόμοι που απέβλεπαν κυρίως στον περιορισμό της μεγάλης γαιοκτησίας.

β. Νόμοι και αγώνας κατά των δυνατών

3.Γιατί το κράτος αγωνίζεται κατά των δυνατών;

Διότι οι δυνατοί ( μεγάλοι γαιοκτήμονες ) επιδίωκαν:
1. να ιδιοποιηθούν τη γη των φτωχών,2. να αποσπάσουν προνόμια
3. και να κατακτήσουν την πολιτική εξουσία. Έτσι το Βυζαντινό κράτος δεν μπορούσε
να ανεχθεί αυτές τους τις επιδιώξεις. Εξάλλου
4. οι ελεύθεροι αγρότες υπηρετούσαν στους θεματικούς στρατούς και οι φόροι που πλήρωναν
αποτελούσαν την κύρια πηγή εσόδων του κράτους. Αυτό σήμαινε ότι η άμυνα (στρατός) και η
οικονομία (έσοδα) του Βυζαντίου ήταν αδιανόητα χωρίς τη μικρή και μεσαία αγροτική
ιδιοκτησία. Έτσι έπρεπε οι αυτοκράτορες να προστατεύσουν την αγροτική κοινότητα και τους
ελεύθερους καλλιεργητές από τις καταχρήσεις των δυνατών.

4.Αναφερθείτε στους νόμους με τους οποίους οι Μακεδόνες αυτοκράτορες προσπάθησαν

να περιορίσουν τη δύναμη των δυνατών
1. Επέβαλαν να προτιμώνται ως αγοραστές οι γείτονες και οι συγγενείς, όταν πουλιόταν ένα
κομμάτι κοινοτικής γης.
2. Να αποδίδονται τα χωράφια που είχαν σφετεριστεί οι δυνατοί στους προηγούμενους
φτωχούς ιδιοκτήτες τους χωρίς αποζημίωση.3. Να απαγορεύεται η πώληση και αγορά
στρατιωτικών κτημάτων. Ενώ όποιος διέθετε τέτοια κτήματα έπρεπε να στρατεύεται.4. Να
περιοριστεί η αύξηση της εκκλησιαστικής περιουσίας
5. Οι δυνατοί να πληρώνουν τους φόρους των φτωχών του χωριού και όχι όλη η κοινότητα
όπως γινόταν παλιά.

5. Σχολιάστε τη συμπεριφορά των δυνατών, έναντι των πενήτων, όπως αυτή περιγράφεται
στη Νεαρά του έτους 934. Ποιες επιπτώσεις είχε αυτή στη ζωή των ελεύθερων αγροτών;
Οι δυνατοί προκαλούσαν βίαιες επιθέσεις, διώξεις και αγγαρείες προς τους φτωχούς, τους
πένητες. Επίσης τους προκαλούσαν θλίψεις και στενοχώριες προξενώντας έτσι μεγάλες
καταστροφές στο κοινό συμφέρον. Έτσι οι φτωχοί εξαιτίας των προβλημάτων αυτών
αναγκάζονταν να πουλούν τη γη τους και να δουλεύουν ως εργάτες σε χωράφια
των γαιοκτημόνων ή να ενοικιάζουν γη από τους δυνατούς και να την καλλιεργούν
 ΠΗΓΕΣ

Α. Το αλληλέγγυον του Βασιλείου Β΄

ες... έβγαλε διαταγή (ο Βασίλειος Β΄) οι εισφορές (οι φόροι) των φτωχών που είχαν
καταστραφεί να πληρώνονται από τους δυνατούς. Ονομάστηκε δε η τέτοιου είδους είσπραξη
«αλληλέγγυον». Όταν δε ο πατριάρχης και πολλοί από τους αρχιερείς και από τους ασκητές όχι
λίγοι τον παρακάλεσαν να σταματήσει αυτό το παράλογο βάρος, ο βασιλιάς δεν υπάκουσε...

Ιωάννης Σκυλίτζης, ≪Σύνοψις Ιστοριών≫, μετάφραση Ιστορία Ρωμαϊκή και Βυζαντινή, Β΄

Γυμνασίου, ΟΕΔΒ, Αθήνα 2002, των Τσάκτσιρα,
Ορφανουδάκη ,Θεοχάρη, σελ. 248

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Τι όριζε το αλληλέγγυον του Βασιλείου Β΄ και ποιοι φαίνεται να αντιδρούν στην
εφαρμογή του ;
2. Ποια εξήγηση θα μπορούσαμε να βρούμε γι’ αυτές τις αντιδράσεις ;

Β. Επίσης : μελετήστε το παράθεμα της σελ. 51 του σχολικού βιβλίου με τίτλο : Οφέλη από
την ύπαρξη των μικροκαλλιεργητών και αναφέρετε

1. τις επιπτώσεις της αρπακτικής συμπεριφοράς των δυνατών στη ζωή και την
καθημερινότητα των μικροκαλλιεργητών
2. τα οφέλη για το κράτος που διασφάλιζε η ύπαρξη των ελεύθερων αγροτών

2.Η νομοθεσία της Μακεδονικής δυναστείας και η

σύγκρουσή της με τους «δυνατούς»
Οι κοινωνικές τάξεις της υπαίθρου (ορισμοί), σ. 48
Η ανάπτυξη των πόλεων και τα αστικά κοινωνικά
στρώματα, σ. 49
Νόμοι και αγώνας κατά των δυνατών, σ. 50
-Παιχνίδι ρόλων: Ένας Βυζαντινός αγρότης
απευθύνεται στον αυτοκράτορα, παρουσιάζοντας
τα προβλήματα που αντιμετωπίζει και ζητώντας
την προστασία της πολιτείας.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ, ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗΣ ΔΥΝΑΣΤΕΙΑΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3
ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗΣ ΔΥΝΑΣΤΕΙΑΣ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Ποιοι λόγοι οδήγησαν τη μακεδονική δυναστεία στην αναθεώρηση της

παλιότερης νομοθεσίας;
2. Ποιο ήταν το περιεχόμενο της νομοθετικής δραστηριότητας της Μακεδονικής
δυναστείας;
3. Τι γνωρίζεις για τον αγώνα των Μακεδόνων κατά των δυνατών και τι
προσπάθησαν να κάνουν με τις Νεαρές;
4. Ποια ήταν τα αποτελέσματα των νόμων των Μακεδόνων για την προστασία της
αγροτικής κοινότητας;

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

 Οι Μακεδόνες αυτοκράτορες άλλαξαν τους παλιότερους νόμους για να

αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που αφορούσαν τη διοίκηση του κράτους και
κοινωνικά θέματα. Οι καινούριοι νόμοι ανταποκρίνονται στις συνθήκες της
εποχής.

Συλλογές νόμων

 Πρόχειρος νόμος: συλλογή νόμων που αντικατέστησε την Εκλογή των

Ισαύρων
 Επαναγωγή: εισαγωγή στον Πρόχειρο νόμο που καθόριζε τις αρμοδιότητες του
αυτοκράτορα και του πατριάρχη
 Βασιλικά: συλλογή νόμων 60 βιβλίων που έχει στοιχεία κυρίως από τους
νόμους του Ιουστινιανού.
 Επαρχικόν βιβλίον: νόμοι που ρύθμιζαν τη λειτουργία των συντεχνιών της
Κων/λης
 Νεαρές: νόμου που στόχο είχαν τη μείωση της μεγάλης ιδιοκτησίας

 Οι Μακεδόνες αυτοκράτορες προσπάθησαν να περιορίσουν τη δύναμη των

δυνατών. Οι δυνατοί προσπάθησαν να πάρουν τη γη των φτωχών και να
αποκτήσουν πολιτική εξουσία. Οι αυτοκράτορες προσπάθησαν να
προστατέψουν τους φτωχούς καλλιεργητές γιατί α) αποτελούσαν τη κύρια
βάση του στρατού και β) πλήρωναν φόρους που αποτελούσαν την κύρια
πηγή εσόδων του κράτους.

Αποτελέσματα των νόμων

  Όταν πουλιόταν ένα κομμάτι γης προτιμώνται ως αγοραστής ένας συγγενής ή
γείτονας.
 Οι δυνατοί έδιναν πίσω τα χωράφια που είχαν πάρει από τους φτωχούς
καλλιεργητές χωρίς αποζημίωση
 Απαγορεύτηκε η πώληση και αγορά στρατιωτικών κτημάτων.
 Περιορίστηκε η αύξηση της εκκλησιαστικής περιουσίας
 Οι δυνατοί ήταν υποχρεωμένοι να πληρώνουν τους φόρους των φτωχών.

Ερωτήσεις:

1. Γιατί η δυναστεία των Μακεδόνων αναθεώρησε τη νομοθεσία της δυναστείας των

Ισαύρων;
2. Ποιες συλλογές ή μεμονωμένους νόμους εξέδωσαν και σε τι αφορούσαν;
3. Γιατί το κράτος αγωνίζεται κατά των δυνατών;
4. Αναφερθείτε στους νόμους με τους οποίους οι Μακεδόνες αυτοκράτορες προσπάθησαν
να περιορίσουν τη δύναμη των δυνατών
5. Να εντοπίσεις τα βασικά σημεία της Νεαράς του 996, αφού λάβεις υπόψη ότι αυτή
καταργούσε το νόμο, ο οποίος, μετά παρέλευση 40ετίας απήλλασσε τους δυνατούς από
την υποχρέωση να αποδώσουν στους πένητες τα κτήματα που είχαν
σφετεριστεί.
Απάντηση: Η Νεαρά του 996 έλεγε ότι για σαράντα χρόνια οι δυνατοί έπρεπε να
αποδίδουν στους φτωχούς την περιουσία τους και οι ίδιοι να μην δικαιούνται να πάρουν
πίσω το αντίτιμο της αγοράς αυτών των τόπων και τα έξοδα των βελτιώσεων που
έκαναν
6.
7. Σχολιάστε τη συμπεριφορά των δυνατών, έναντι των πενήτων, όπως αυτή περιγράφεται
στη Νεαρά του έτους 934. Ποιες επιπτώσεις είχε αυτή στη ζωή των ελεύθερων
αγροτών;

Απάντηση: Οι δυνατοί προκαλούσαν βίαιες επιθέσεις, διώξεις και αγγαρείες προς τους
φτωχούς,τους πένητες. Επίσης τους προκαλούσαν θλίψεις και στενοχώριες προξενώντας
έτσι μεγάλες καταστροφές στο κοινό συμφέρον. Έτσι οι φτωχοί εξαιτίας τωνπροβλημάτων
αυτών αναγκάζονταν να πουλούν τη γη τους και να δουλεύουν ως εργάτες σε χωράφια
των γαιοκτημόνων ή να ενοικιάζουν γη από τους δυνατούς και να την καλλιεργούν
Σχεδιάγραμμα σελ. 50-51 (Η νομοθεσία της Μακεδονικής Δυναστείας και η
σύγκρουσή της με τους δυνατούς)

Ιστορία. Σχεδιάγραμμα σελ. 50-51 (Η νομοθεσία της Μακεδονικής Δυναστείας και η

σύγκρουσή της με τους δυνατούς)

1.Η νομοθεσία των Μακεδόνων αυτοκρατόρων

Οι αυτοκράτορες της μακεδονικής δυναστείας αναθεώρησαν τη νομοθεσία, για να
ανταποκρίνεται στις συνθήκες της εποχής και να βελτιωθεί η λειτουργία του κράτους. το
νομοθετικό τους έργο αποτελείται από 5 συλλογές νόμων:
-Πρόχειρος νόμος: μια εύχρηστη ανθολογία από τους κυριότερους νόμους του κράτους.
-Επαναγωγή: ένα είδος εισαγωγής στον Πρόχειρο Νόμο που καθόριζε τις αρμοδιότητες
του αυτοκράτορα και του πατριάρχη.
-Βασιλικά: μια συλλογή νόμων στηριγμένη στους νόμους του Ιουστινιανού.
-Επαρχικόν βιβλίον: διατάξεις που ρύθμιζαν τη λειτουργία των επαγγελματικών
σωματείων (συντεχνίες ή συστήματα) της Κωνσταντινούπολης.
-Νεαρές: νέοι νόμοι, οι οποίοι κυρίως προσπαθούσαν να περιορίσουν τη δύναμη των
δυνατών.

2.Οι Νεαρές των Μακεδόνων κατά των δυνατών

Οι δυνατοί προσπαθούσαν συνέχεια να αρπάξουν τη γη των ελεύθερων γεωργών, να
αποκτήσουν προνόμια και αξιώματα. Έτσι έγιναν επικίνδυνοι για το ίδιο το κράτος και τους
αυτοκράτορες, αφού οι ελεύθεροι γεωργοί αποτελούσαν τον στρατό του κράτους και πλήρωναν
τους περισσότερους φόρους. Με τις Νεαρές τους οι Μακεδόνες προσπάθησαν να περιορίσουν
τη δύναμη των δυνατών με τους ακόλουθους νόμους:
1.Όταν πουλιόταν ένα κομμάτι μικρής αγροτικής γης, έπρεπε να προτιμώνται ως
αγοραστές οι συγγενείς του πωλητή ή οι γείτονες και όχι οι δυνατοί.
2.Οι δυνατοί έπρεπε να επιστρέφουν πίσω στους μικρούς αγρότες τα χωράφια που είχαν
αρπάξει και μάλιστα χωρίς να απαιτούν αποζημίωση.
3.Απαγορευόταν η πώληση και η αγορά στρατιωτικών κτημάτων (στρατιωτόπια) που
είχε παραχωρήσει το κράτος στους μικρούς αγρότες με την υποχρέωση να στρατεύονται.
4.Έμπαιναν περιορισμοί στην εκκλησιαστική περιουσία.
5.Οι δυνατοί έπρεπε να πληρώνουν τους φόρους των φτωχών του χωριού, μια
υποχρέωση που παλιότερα την κάλυπταν οι συγχωριανοί τους (αλληλέγγυον).
2. Η νομοθεσία της Μακεδονικής Δυναστείας και η σύγκρουσή της με τους \"δυνατούς”
Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου (σσ. 51)

1. Να εντοπίσεις τα βασικά σημεία της Νεαράς του 996, αφού λάβεις υπόψη ότι αυτή
καταργούσε το νόμο, ο οποίος, μετά από παρέλευση 40ετίας απήλλασσε τους δυνατούς
από την υποχρέωση να αποδώσουν στους πένητες τα κτήματα που είχαν σφετεριστεί.

Τα βασικά σημεία της Νεαράς του 996 ήταν τα εξής: 1) Η υποχρέωση των \"δυνατών\"
να επιστρέψουν όλα τα κτήματα των φτωχών που είχαν αποκτήσει παράνομα μεταξύ των
ετών 922 και 996. 2) Η απόδοση των κτημάτων στους νόμιμους ιδιοκτήτες έπρεπε να γίνει
χωρίς απαίτηση από τους \"δυνατούς\" για αποζημίωση για τα χρήματα που έδωσαν οι ίδιοι
είτε για την αγορά του κτήματος, είτε για βελτιωτικά έργα σ' αυτό. 3) Η Νεαρά θα είχε
αναδρομική ισχύ ως το έτος 922. Αυτό σημαίνει ότι δεν ισχύει και καταργείται ο νόμος της
διαγραφής που είχε θεσπίσει προηγουμένως ο αυτοκράτορας Νικηφόρος Φωκάς. Δηλαδή: ο
προηγούμενος νόμος όριζε ότι μετά την παρέλευση 40 ετών, οι \"δυνατοί\" απαλλάσσονταν
από την υποχρέωση να αποδώσουν στους πένητες τα κτήματα που είχαν σφετεριστεί. Ο νέος
νόμος καταργεί αυτόν και επομένως υποχρεώνει τους δυνατούς να επιστρέψουν στους
πένητες τα κτήματα που τους είχαν αποσπάσει, όσα χρόνια κι αν έχουν περάσει. Το
παράθεμα συμπληρώνει την ιστορική αφήγηση, καθώς μας διαφωτίζει περισσότερο για τα
μέτρα που πήραν οι Μακεδόνες αυτοκράτορες, προκειμένου να προστατέψουν τους
ελεύθερους καλλιεργητές από τις καταχρήσεις των δυνατών.

2. Σχολίασε τη συμπεριφορά των δυνατών, έναντι των πενήτων, όπως αυτή

περιγράφεται στη Νεαρά του έτους 934. Ποιες επιπτώσεις είχε αυτή στη ζωή των
ελεύθερων αγροτών;

Η συμπεριφορά των "δυνατών" έναντι των πενήτων ήταν βίαιη και αρπακτική. Όπως
πληροφορούμαστε και από το παράθεμα, με πλήθος δούλων και ακολούθων οι \"δυνατοί\"
τρομοκρατούσαν τους μικρούς καλλιεργητές και τους υποχρέωναν να παραιτηθούν από την
περιουσία τους. Οι επιπτώσεις της συμπεριφοράς τους αυτής είχε πολύ δυσάρεστες
συνέπειες στη ζωή των ελεύθερων αγροτών: υπερβολική αύξηση της ταλαιπωρίας τους,
βίαιες επιθέσεις εναντίον τους, διώξεις, αγγαρείες (:υποχρεωτικές υπηρεσίες στους
δυνατούς) και άλλες θλίψεις και στεναχώριες. Το παράθεμα συμπληρώνει την ιστορική
αφήγηση, γιατί μας διαφωτίζει περισσότερο σχετικά με τους τρόπους που χρησιμοποιούσαν
οι δυνατοί για να ιδιοποιηθούν τη γη των φτωχών.

3. Ποια σημασία είχε για το κράτος η διατήρηση της τάξης των ελεύθερων αγροτών
από την αρπακτική συμπεριφορά των δυνατών;

Όπως προκύπτει από το παράθεμα: “Νεαρά” του 934, αλλά και από την ιστορική
αφήγηση, η διατήρηση και η προστασία της τάξης των ελεύθερων αγροτών είχε μεγάλη
σημασία για το βυζαντινό κράτος, διότι αυτοί πλήρωναν φόρους και υπηρετούσαν στους
θεματικούς στρατούς. Επομένως τα οφέλη αυτά θα εξέλειπαν αν μειωνόταν ο αριθμός των
μικροκαλλιεργητών. Οι φόροι που πλήρωναν οι ελεύθεροι αγρότες αποτελούσε την κύρια
πηγή των κρατικών εσόδων. Αυτό σημαίνει ότι η άμυνα και η οικονομία του Βυζαντίου
στηριζόταν στην τάξη αυτή. Γι' αυτό λοιπόν ο αυτοκράτορας Ρωμανός Λακαπηνός καλεί τις
αρχές να πατάξουν τους ταραξίες και να διασφαλίσουν τη δημόσια σωτηρία και το κύρος της
κεντρικής εξουσίας.
Ενότητα 3.II, Κοινωνία και Οικονομία Ιστορία Β΄ Γυμνασίου Απαντήσεις ερωτήσεων
σχολικού βιβλίου σχ. βιβλίο (σ.σ. 49-51)

ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

1. Οι εξελίξεις στην οικονομία και την κοινωνία Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού
βιβλίου (σσ. 49)
1. Ποιες κατηγορίες αγαθών περιλάμβανε και πού οφειλόταν η ευφορία των κτημάτων του
Φιλάρετου;
Η περιουσία του περιλάμβανε:
α) αγέλες πολλών ζώων,
β) δεκάδες αγροκτήματα (48),
γ) χιλιάδες υπηρέτες και
δ) πάρα πολλά άλλα πλούτη.
Τα κτήματά του ήταν πολύ εύφορα, διότι είχαν το πλεονέκτημα να ποτίζονται, καθώς
βρίσκονταν κοντά σε πηγές.

2. Με βάση τα δεδομένα του πίνακα, να εκφράσεις τη γνώμη σου για τις αλλαγές που
σημειώθηκαν στους ρυθμούς διαμόρφωσης της μεσοβυζαντινής αριστοκρατίας.
Μελετώντας τον πίνακα που δείχνει την επέκταση των οικογενειακών επωνύμων και
τη συγκρότηση της βυζαντινής αριστοκρατίας από τον 8ο έως τον 11ο αι., διαπιστώνουμε τα
εξής:
1) Από τον 8ο έως τον 9ο αι. οι ρυθμοί διαμόρφωσης της βυζαντινής αριστοκρατίας
αυξάνονται αισθητά κατά τον 9ο, διότι τον 8ο αι. υπάρχουν 6 οικογενειακά επώνυμα, ενώ
κατά τον 9ο υπάρχουν 10 -11 νέα επώνυμα (σύνολο 16 -17).
2) Από το έτος 900 - 976 συνεχίζεται η ανοδική τάση, καθώς μαρτυρούνται άλλα 7 – 8
νέα επώνυμα (σύνολο 25).
3) Από το έτος 976 - 1025, δηλαδή την περίοδο της βασιλείας του Βασιλείου Β΄,
έχουμε σχεδόν διπλασιασμό των επωνύμων, φτάνοντας τα 45 - 50 συνολικά.
4) Από το έτος 1025 - 1100, εμφανίζονται μόνο 10 νέα επώνυμα. Συμπεραίνουμε
λοιπόν ότι οι ρυθμοί διαμόρφωσης της βυζαντινής αριστοκρατίας ήταν πιο έντονοι κατά την
περίοδο της βασιλείας του Βασιλείου Β΄.

3. Αξιοποιώντας τα δεδομένα του σχετικού παραθέματος και τις λεπτομέρειες της

εικόνας του δείπνου, να εντοπίσεις τα στοιχεία που δείχνουν την πολυτέλεια της ζωής της
βυζαντινής αριστοκρατίας (φαγητά, σερβίτσια, σκεύη, έπιπλα).

Τα στοιχεία που δείχνουν την πολυτέλεια της ζωής τους είναι:

1) η ύπαρξη παλατιού με τρίκλινο, δηλαδή πολυτελή αίθουσα δεξιώσεων,
2) το υπερβολικά μεγάλο αρχαίο στρογγυλό τραπέζι, από ελεφαντόδοντο, με χρυσή
επένδυση, που δέσποζε στη μέση της αίθουσας και χωρούσε 36 άνδρες,
3) τα πλούσια φαγητά που σερβίρονταν. Την ιδέα που σχηματίζουμε για την
πολυτέλεια της ζωής της βυζαντινής αριστοκρατίας, συμπληρώνουν οι εικόνες: \"Δείπνο
πλουσίων\" και \"παλάτι πλουσίου\".
Παρατηρώντας τες διαπιστώνουμε ότι:
α) το ντύσιμο των συνδαιτυμόνων ήταν πολυτελές,
β) τα έπιπλα, τα σκεύη και τα σερβίτσια ήταν πολυτελέστατα,
γ) τα φαγητά πλουσιότατα και
δ) οι υπηρέτες που στέκονται αριστερά και δεξιά δείχνουν έτοιμοι να ικανοποιήσουν
την επιθυμία κάθε συνδαιτυμόνα.
 4. Αφού ψάξεις στα λεξικά και τις εγκυκλοπαίδειες, κατάταξε σε τρεις στήλες με
επικεφαλίδες τα ουσιαστικά ΑΡΩΜΑΤΑ, ΜΠΑΧΑΡΙΚΑ, ΒΑΦΙΚΑ, τα εξωτικά προϊόντα που
είχαν το δικαίωμα να εισάγουν στο Βυζάντιο οι έμποροι της Τραπεζούντας ή της ευρύτερης
περιοχής (Χαλδίας).
Τα εξωτικά προϊόντα που είχαν το δικαίωμα να εισάγουν στο Βυζάντιο οι έμποροι της
Τραπεζούντας ή της ευρύτερης περιοχής (Χαλδίας) ήταν:

ΑΡΩΜΑΤΑ ΜΠΑΧΑΡΙΚΑ ΒΑΦΙΚΑ

Ξυλαλόη Ναρδόσταχυ βαρζί
Άμβαρ Πιπέρι Λουλάκι
Μόσχος κανέλλα Λάκα Λιβάνι
Λαζούρι σμύρνα Χρυσόξυλο ζυγαία
 Ι. Η ΕΞΑΣΘΕΝΙΣΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΜΕ ΤΗ ΔΥΣΗ
1.Η κρίση και οι απώλειες της αυτοκρατορίας κατά τον 11ο αιώνα (1025-1081)
Συνοπτική παρουσίαση της ενότητας
2.Οι Κομνηνοί και η μερική αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Οι εξωτερικοί εχθροί του Βυζαντίου, σ. 55
Ο θεσμός της Πρόνοιας και οι συνέπειές του, σ. 55
Εξωτερικές επιτυχίες (απλή αναφορά), σ. 55
Η νίκη των Σελτζούκων στο Μυριοκέφαλο και οι συνέπειές της, σ. 55

Υποστηρικτικό υλικό:
-Χάρτης για τον εντοπισμό των σημείων των συγκρούσεων, σ. 56 του βιβλίου.
Για χάρτες, βλ.: Χάρτες Βυζαντινής αυτοκρατορίας, εικονικό υλικό κ.ά.:
http://byzantium.seashell.net.nz/index.php)
-Πηγές, σ. 56 σχ. βιβλίου ή/και άλλες για την ανάδειξη της εσωτερικής πολιτικής των Κομνηνών
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Ερώτηση 3, σ. 56 του βιβλίου.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ

Η ΕΞΑΣΘΕΝΗΣΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΜΕ ΤΗ ΔΥΣΗ

Η ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 11Ο ΑΙΩΝΑ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Ποια προβλήματα παρουσιάστηκαν στο εσωτερικό του Βυζαντινού κράτους μετά το

θάνατο του Βασιλείου Β;
2. Τι γνωρίζετε για τη μάχη του Ματζικέρτ;
3. Τι γνωρίζετε για τους Νορμανδούς και την τύχη των Βυζαντινών κτήσεων στη Ν.
Ιταλία;

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

 Μετά το θάνατο του Βασιλείου Β η βυζαντινή κυβέρνηση πήρε μέτρα που οδήγησαν στη
στρατιωτική αποδυνάμωση του κράτους:

 Παραμέλησε το στόλο
 Διέλυσε τα θέματα και τους θεματικούς στρατούς
 Αντικατέστησε την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία με ένα φόρο που
χρησιμοποιήθηκε για τη στρατολόγηση ξένων μισθοφόρων.

 Επιβλήθηκαν δυσβάστακτοι φόροι που οδήγησαν σε εξέγερση του αγροτικού

πληθυσμού
 Στην αυτοκρατορία γύρω στο 1060 εκδηλώθηκε έντονη πολιτική αστάθεια.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΑΠΟΤΥΧΙΕΣ
 Το 1071 οι Σελτζούκοι Τούρκοι στη μάχη του Ματζικέρτ νίκησαν τα μισθοφορικά
στρατεύματα του Βυζαντίου λόγω της έλλειψης οπλισμού, πειθαρχίας και καλού
ηθικού.
 Το 1071 επίσης οι Νορμανδοί κατέλαβαν το Μπάρι, το τελευταίο βυζαντινό οχυρό
τής Ιταλίας και το γεγονός αυτό σήμανε το τέλος της Βυζαντινής Ιταλίας
 Από το θάνατο του Βασιλείου Β ως την άνοδο στο θρόνο της δυναστείας των
Κομνηνών σημειώνεται σοβαρή υποχώρηση της Βυζαντινής δύναμης.
I. ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
1. Οι εξελίξεις στην οικονομία και την κοινωνία
2. Η νομοθεσία της Μακεδονικής Δυναστείας και η σύγκρουσή της με τους «δυνατούς»

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ: ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ (1025-1453)

I. Η ΕΞΑΣΘΕΝΗΣΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΜΕ ΤΗ ΔΥΣΗ
1. Η κρίση και οι απώλειες της αυτοκρατορίας κατά τον 11ο αιώνα (1025-1081)
2. Οι Κομνηνοί και η μερική αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας
3. Η ενετική οικονομική διείσδυση και το σχίσμα των Εκκλησιών
II. 01 ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ 01 ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
1. Οι σταυροφορίες και η πρώτη άλωση της Πόλης
2. Η περίοδος της Λατινοκρατίας και τα ελληνικά κράτη
III. ΑΝΑΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΟΤΑΓΗ ΣΤΟΥΣ ΟΘΩΜΑΝΟΥΣ
1. Εξάπλωση των Τούρκων και τελευταίες προσπάθειες για ανάσχεσή τους
2. Η Άλωση της Πόλης
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ: Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ
1. Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο
2. Βυζαντινή Γραμματεία
3. Επιστήμη και Τεχνολογία
4. Εικαστικές Τέχνες και Μουσική

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ: Η ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ

I. Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΜΕΤΑ ΤΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΤΩΝ ΛΑΩΝ ( 5ος -10ος αι.)
2. Ο Καρλομάγνος και η εποχή του
3. Η φεουδαρχία στη Δυτική Ευρώπη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ: Η ΕΥΡΩΠΗ ΣΤΟΥΣ ΝΕΟΤΕΡΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ (15ος -18ος αι.)

I. 01 ΑΝΑΚΑΤΑΤΑΞΕΙΣ ΣΤΗ ΜΕΤΑΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
1. Οι ανακαλύψεις
2. Αναγέννηση και Ανθρωπισμός
3. Η θρησκευτική Μεταρρύθμιση
4. Πολιτικές οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις από το 15ο ως το 18ο αι.
Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΥΠΟ ΒΕΝΕΤΙΚΗ ΚΑΙ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ

19 ΩΡΕΣ =10 ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ