___________________________________

___________________________________
11. POSTUPCI OBRADE ALATIMA NEDEFINIRANE
GEOMETRIJE OŠTRICE
Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management
___________________________________
___________________________________
11.1. Brušenje
11.2. Superfiniš
11.3. Honanje
___________________________________
11.4. Lepanje
___________________________________
___________________________________
TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine

___________________________________
11.1. Brušenje
‰ Najzastupljeniji i najgospodarstveniji postupak završne obrade
___________________________________
skidanjem strugotine.
‰ Primjena postupka za završnu obradu tvrdih površina ravnog, ___________________________________
cilindričnog ili profilnog oblika.
Dodatak materijala za završnu obradu brušenjem od 0,1 do 0,2 mm.
‰
___________________________________
‰ Ostvarivi stupanj hrapavosti površina N 3 – N 6, nosivost površine
do 40%
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine

___________________________________
11.1. Brušenje
‰ ALAT: brusna ploča Db × Bb × d ___________________________________
‰ rezanje vrši istovremeno mnogo oštrica
‰ promjenljiva debljina strugotine ___________________________________
‰ glavno gibanje – rotacija alata: vc = vb = Db · π · nb / 60000,
60000 m/s
‰ posmično gibanje – obradak ili alat (pravocrtno, kružno, kombinirano)
___________________________________
Alat
___________________________________
Obradak
___________________________________
___________________________________
Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine
 ___________________________________
11.1. Brušenje
Parametri obrade (rež
(režim rada) ___________________________________
‰ brzina brušenja vb = 20 … 30 … (100),
(100) m/s
‰ obodna brzina obratka vfo = (0,01 … 0,1) vb · 60,
60 m/min ili uzdužna
___________________________________
posmična brzina vf, m/min
‰ aksijalni fa, mm, radijalni fr, mm ili poprečni fp, mm posmak ___________________________________
‰ dubina rezanja: ap = 0,03 … 0,06 mm za grubu obradu
ap = 0,005 … 0,01 mm za završnu obradu
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine

___________________________________
11.1. Brušenje
Podjela postupaka bruš
brušenja ___________________________________
Ovisno od oblika površ
površine koja se obrađuje:
obrađuje:
‰ brušenje okruglih vanjskih površina
___________________________________
‰ brušenje okruglih unutarnjih površina
‰ brušenje ravnih površina ___________________________________
‰ brušenje složenih površina

Ovisno o polož
položaju rezne površ
površine brusa prema obratku:
___________________________________
‰ obodno brušenje – brušenje obodom brusa
‰ stranično ili čeono brušenje – brušenje stranicom brusa ___________________________________
‰ profilno brušenje – brušenje površinom brusa složenog oblika

___________________________________
Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine

___________________________________
11.1. Brušenje
___________________________________
Ovisno od pravca pomoć
pomoćnog gibanja,
gibanja, gledano prema osi brusa:
‰ uzdužno brušenje (aksijalno)
‰ poprečno brušenje (radijalno) ___________________________________
Obzirom na smjer brzina brusa i obratka: ___________________________________
‰ istosmjerno brušenje
‰ protusmjerno brušenje
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine
 ___________________________________
11.1. Brušenje
obodno okruglo obodno ravno ___________________________________
vanjsko unutarnje

___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
čeono ravno profilno
Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine

___________________________________
11.1. Brušenje
centerless – brušenje bez šiljaka produktivno
___________________________________
Brusna ploča

Posmak
___________________________________
ψ ___________________________________
Obradak

___________________________________
Brusna ploča

Vodeća letva Vodeći valjak ___________________________________

___________________________________
Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine

___________________________________
11.1. Brušenje
Rezna površ
površina brusa ___________________________________

Brusna
___________________________________
zrna
___________________________________

Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management
Vezivo
___________________________________
Pore ___________________________________
___________________________________
TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine
 ___________________________________
11.1. Brušenje
___________________________________
-γ

___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Obrada s negativnim prednjim kutom oš
oštrice
___________________________________
Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine

___________________________________
11.1. Brušenje
Sile rezanja ___________________________________
‰ Fc – glavna sila rezanja
‰ Fp – pasivna ili natražna (odrivna) sila rezanja ___________________________________
Alat definirane
geometrije
Brusno
zrno
___________________________________
oštrice
Fp
Fp
Fc Fc ___________________________________
___________________________________
Fc / Fp ≈ 2 Fc / Fp ≈ 0,3
0,3 … 0,6
___________________________________
Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine

___________________________________
11.1. Brušenje
Obrada rezne površ
površine brusa ___________________________________
‰ poravnavanje ili profiliranje
‰ oštrenje i čišćenje ___________________________________
‰ samooštrenje
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine
 ___________________________________
11.1. Brušenje
Nač
Načini obrade rezne površ
površine brusa ___________________________________
Jednorezni Višerezni Višerezni okretni
___________________________________
dijamant dijamant dijamant
___________________________________
___________________________________
Blok s dijamantnom Tlačna rolica
Dijamantna rolica
prevlakom ___________________________________
___________________________________
Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine

___________________________________
11.1. Brušenje
Primjer obrade rezne površ
površine brusa ___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Jednorezni ___________________________________
dijamant
fd2
Rmax −b =
8rd
___________________________________
Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine

___________________________________
11.1. Brušenje
Označ
Označavanje bruseva ___________________________________
2A 60 K 6 V 35T4 ___________________________________
___________________________________
VRSTA
BRUSNOG
STUPANJ
VEZIVO
___________________________________
TVRDOĆE
ZRNA
___________________________________
STRUKTURA Interna oznaka
ZRNATOST
BRUSA proizvođača
___________________________________
Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine
 ___________________________________
11.1. Brušenje
Vrsta brusnog zrna ___________________________________
___________________________________
A
KORUND
C
SILICIJEV KARBID
___________________________________
(Al2O3) (SiC)
___________________________________
B D ___________________________________
KUBIČNI POLIKRISTALNI
BORNITRID DIJAMANT
(CBN) (PCD) ___________________________________
Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine

___________________________________
11.1. Brušenje
Korund i silicijev karbid ___________________________________
A, 3A – normalni korund; obrada niskolegiranog čelika
7A – poluplemeniti korund; obrada legiranih čelika
___________________________________
2A – bijeli plemeniti korund
4A – roza plemeniti korund obrada visokolegiranih čelika ___________________________________
6A – rubin plemeniti korund

C – zeleni silicijev karbid; obrada krtih materijala, karbidnih ___________________________________

čelika, obojenih metala, sivog lijeva, keramike, stakla
9C – crni silicijev karbid; obrada obojenih metala, sivog i
temper lijeva, keramike, stakla
___________________________________
___________________________________
Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine

___________________________________
11.1. Brušenje
Zrnatost ___________________________________
Pokazuje broj očica na jednom colu duljine sita kroz koje su brusna
zrna u procesu separacije prošla i zadržala se na prvom sljedećem ___________________________________
gušćem situ.

P ___________________________________
25,4 mm

Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management
___________________________________
___________________________________
25,4 mm ___________________________________
TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine
 ___________________________________
11.1. Brušenje
___________________________________
___________________________________
___________________________________
veličina zrna, mm
___________________________________
2,40
0,59
0,15
0,08
0,03
___________________________________
0,01

600 320 150 90 30 8 ___________________________________

zrnatost
Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine

___________________________________
11.1. Brušenje
Stupanj tvrdoć
tvrdoće ___________________________________
Pokazuje otpor veziva brusa prema izbijanju brusnih zrna iz rezne
površine brusa u procesu brušenja. ___________________________________
STUPANJ TVRDOĆ
TVRDOĆE

A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z ___________________________________
osobito vrlo vrlo osobito
mekani srednji tvrdi
mekani mekani tvrdi tvrdi
___________________________________

‰
Suviše mekani brus:
intenzivno trošenje brusa
‰ brus brzo gubi geometrijski oblik
‰ povećana je hrapavost obratka
Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management
‰
Suviše tvrdi brus:
spaljivanje brušene površine
___________________________________
‰ pojava vibracija
‰ zapunjavanje rezne površine brusa
‰ mali učin brušenja ___________________________________
TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine

___________________________________
11.1. Brušenje
Struktura brusa ___________________________________
Pokazuje odnos udjela vezivne mase i mase brusnih zrna prema udjelu
pora u cjelokupnom volumenu brusa. ___________________________________
Prirodna poroznost – normalna struktura Umjetno povecana
´ poroznost –
zatvorena srednja otvorena porozna struktura

…
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine
 ___________________________________
11.1. Brušenje
Vezivo ___________________________________
Pokazuje koji materijal povezuje brusna zrna u jednu cjelinu (brus).
___________________________________
VEZIVO
___________________________________
V - Keramičko
B - Umjetna smola
E - Šelakovo ___________________________________
R - Gumeno
M - Metalno
BF - Smolno ojačano s vlaknima ___________________________________
RF - Gumeno ojačano s vlaknima

___________________________________
Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine

___________________________________
11.1. Brušenje
Proizvodnost procesa bruš
brušenja ___________________________________
‰ Reducirani uč
učinak bruš
brušenja:
vf mm 3 ___________________________________
Qbr = 1000 a p = 1000 he v b ,
60 s mm

‰ Ekvivalentna debljina bruš

brušenja:
___________________________________
ap v f
he =
60 v b
, mm ___________________________________
‰ Efektivnost bruš
brušenja: ___________________________________
V
G = ob
Vib ___________________________________
Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine

___________________________________
11.1. Brušenje
Ispravno bruš
brušenje ___________________________________

Qbr < Qbr-g

___________________________________
___________________________________
Toplinsko oš
ošteć
tećenje površ
površine obratka
___________________________________
Pogreš
Pogreške bruš
brušenja:
enja:
‰ promjena mikrostrukture
‰ promjena tvrdoće ___________________________________
‰ spaljivanje ili oksidacija
‰ pojava zaostalih naprezanja
‰ nastajanje napuklina
___________________________________
Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine
 ___________________________________
11.2. Superfiniš
‰ Postupak završne obrade za vanjske rotacijske cilindrične površine ___________________________________
(rjeđe za unutarnje cilindrične i vanjske ravne površine).
‰ Za razliku od postupka brušenja, superfiniš daje najvišu kvalitetu
obrađenoj površini (ispod N 1 – N 3) i povećava nošenje površine,
___________________________________
jer se tim postupkom skidaju samo vrhovi neravnina na prethodno
obrađenoj površini. ___________________________________
R max
,
Ra ,
___________________________________
, ,
, , ,
, , , , ___________________________________
___________________________________
Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine

___________________________________
11.2. Superfiniš
Izgled površine
___________________________________
obratka nakon
brušenja
___________________________________
Izgled površine
obratka nakon
superfiniša ___________________________________

Alat
___________________________________
vfa
vo ___________________________________
G
___________________________________
Obradak
Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine

___________________________________
11.2. Superfiniš
‰ ALAT: brusni element zrnatosti 300 … 500,
500 dimenzija ≈ 30 × 50 × 80 mm ___________________________________
‰ glavno gibanje izvodi alat: osciliranje 200 … 3000 duplih hodova / min,
amplituda osciliranja 1 … 6 mm, pritisak brusnog elementa 0,02 … 0,3
MPa (0,2
0,2 … 3 bara)
___________________________________
‰ posmično gibanje: rotacija obratka brzinom vo = 10 … 50 m/min, brusni
element se translatira posmakom fa = (0,5 … 0,7) B, mm (posmična ___________________________________
brzina vfa = fa × no, mm/min)
‰ dodatak za obradu: 0,003 … 0,02 mm ___________________________________
‰ obvezna uporaba SHIP-a: smjesa mineralnog ulja i petroleja (ispiranje)
___________________________________
___________________________________
Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine
 ___________________________________
11.3. Honanje
‰ Postupak završne obrade za ___________________________________
unutarnje cilindrične površine
‰ Stupanj hrapavosti obrađene
površine (N 1 – N 5) povećava
Kardanski zglob ___________________________________
nošenje površine, jer se tim
postupkom skidaju samo vrhovi
neravnina na prethodno obrađenoj Brusni segment
___________________________________
(kamen)
površini.
Obradak ___________________________________
___________________________________
___________________________________
Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine

___________________________________
11.3. Honanje
‰ ALAT: glave za honanje s hidrauličkim ili mehaničkim razmicanjem ___________________________________
brusnih segmenata
‰ glavno i posmično gibanje izvodi alat: rotacija vr = 20 … 50 m/min,
translacija vr = 15 … 30 m/min, pritisak brusnih segmenata 0,3 … 0,4
___________________________________
MPa (33 … 4 bara) kod finog honanja, 0,4 … 0,7 MPa (44 … 7 bara) kod
grubog honanja ___________________________________
‰ dodatak za obradu: 0,03 … 0,05 mm
‰ obvezna uporaba SHIP-a: rijetko ulje, petrolej, smjesa mineralnog ulja i ___________________________________
petroleja (ispiranje)

___________________________________
___________________________________
Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine

___________________________________
11.3. Honanje

vr
___________________________________
Alat:
vt glava za honanje
Za dobro vođenje brusnih
Obradak segmenata l/d > 2 ___________________________________
Brusni
segmenti ___________________________________
l

d
___________________________________
+vt
v

α
___________________________________
α vr

-vt
v tan α/2 = vt/vr
(α = 60 … 90°)
___________________________________
Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine
 ___________________________________
11.4. Lepanje
‰ ALAT: smjesa za lepanje (pasta + abrazivna zrnca zrnatosti 300 … 800)
800 ___________________________________
‰ stupanj hrapavosti obrađene površine (N 1 – N 5) povećava nošenje
površine, jer se tim postupkom skidaju samo vrhovi neravnina na
prethodno obrađenoj površini
___________________________________
‰ dodatak za obradu: 0,005 … 0,02 mm
___________________________________
Postupci lepanja:
‰ prisilno lepanje; ___________________________________
‰ lepanje mlazom;
‰ lepanje umakanjem; ___________________________________
‰ lepanje glađenjem – poliranje.
___________________________________
Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine

___________________________________
11.4. Lepanje
Prisilno lepanje ___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Smjesa za
lepanje
Obradak ___________________________________
___________________________________
Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine

___________________________________
11.4. Lepanje
Lepanje mlazom ___________________________________
Stlačeni
zrak
Smjesa za
lepanje ___________________________________
___________________________________
___________________________________
Sapnica

Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management
___________________________________
Obradak
___________________________________
TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine
 ___________________________________
11.4. Lepanje
Lepanje umakanjem ___________________________________

Držač
___________________________________
obratka

___________________________________
Bubanj

___________________________________
Obradak
Smjesa za
lepanje ___________________________________
___________________________________
Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine

___________________________________
11.4. Lepanje
Lepanje glađenjem – poliranje ___________________________________
___________________________________
Polirna ploča od
mekanog materijala
(pust, koža, guma ili ___________________________________
drvo) sa smjesom

Obradak
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Zavod za industrijsko inženjerstvo i
management TEHNOLOGIJA OBRADE II – Obrada skidanjem strugotine