IPCC: Είναι η διακυβερνητική επιτροπή για την αλλαγή του κλίματος ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΔΤ,CO2 – Years Περιγράφει συγκεντρώσεις διοξειδίου
ρώσεις διοξειδίου του άνθρακα ΚΛΙΜΑΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
(Intergovernmental Panel on Climate Change) Είναι επιστημονική επιτροπή υπό
την αιγίδα του οργανισμού Ηνωμένων εθνών. Σκοπός της επιτροπής:
1) Αξιολόγηση της γνωστικής βάσης των ερευνών για τις κλιματολογικές αλλαγές.
2) Αξιολόγηση των συνεπειών των κλιματικών μεταβολών από ανθρώπινες
δραστηριότητες. 3) Μελέτη πολιτικών και δράσεων για την αντιμετώπιση των
ενδεχομένων κινδύνων. 4) Συντονίζει επιστήμονες από ολόκληρο τον κόσμο. Έχει
δημοσιεύσει μέχρι τώρα 4 εκθέσεις σχετικά με τις κλιματικές αλλαγές που
θεωρούνται σημείο αναφοράς για τα ζητήματα ης παγκόσμιας θέρμανσης. Η
επιτροπή είναι ανοιχτή σε όλες τις χώρες του ΟΗΕ και συνέρχεται μια φορά το
χρόνο για να καθοριστεί το πρόγραμμα εργασίας της, η εσωτερική λειτουργία της
ή να εγκριθεί κάποια έκθεση. Αποτελείται από 3 ομάδες εργασίας που
χρηματοδοτούνται από εθελοντικές συνεισφορές των κυβερνήσεων, την
παγκόσμια μετεωρολογική οργάνωση και το πρόγραμμα περιβάλλοντος του ΟΗΕ.
AR5: Είναι η 5η έκθεση αξιολόγησης και θα ολοκληρωθεί το 2014.
ΑΝΑΔΡΑΣΗ ΚΑΙ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ ΤΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ Το απλούστερο μοντέλο
ακτινοβολίας είναι αυτό της ενεργειακής εξισορρόπησης (ενεργειακό ισοζύγιο)
της ακτινοβολίας που περιγράφεται από την εξίσωση
Όταν η εξισορρόπηση της ακτινοβολίας πραγματοποιηθεί, N=0. Ας θεωρήσουμε
μια διαταραχή: Υποθέτουμε πως η εξισορρόπηση επιτυγχάνεται
με την μεταβολή της θερμοκρασίας στην επιφάνεια της Γης, ΔΤs . Η μεταβολή της
θερμοκρασίας προκαλεί μεταβολή στην «καθαρή» ροής ακτινοβολίας που
αντιτίθεται στη προκαλούσα διαταραχή: [ ] , όπου G
είναι η radiative forcing. (Για διπλασιασμό της συγκέντρωσης του CO2, η
αριθμητική τιμή είναι ). Ο παράγοντας ευαισθησίας κλίματος
(climate sensitivity factor) καθορίζεται ως: . Επειδή το F και το S
εξαρτώνται από άλλες κλιματικές διαδικασίες, το λ εξαρτάται από τις
λεπτομέρειες της ανταπόκρισης του κλιματικού συστήματος. Παραδείγματος
χάριν, ο όρος που περιλαμβάνει to ΔS μπορεί να γραφτεί ως σειρά Taylor που
εξαρτάται από την ηλιακή ροή ακτινοβολίας Q = B / 4, το albedo α, το μέσο
ποσοστό νέφωσης f c , κ.ά. { } Υποθέστε ότι η
εξερχόμενη ροή εξαρτάται μόνο από τη θερμοκρασία της επιφάνειας σύμφωνα με
το νόμο Stefan – Boltzmann. Αυτή η υπόθεση οδηγεί στον μη-
ανατροφοδοτούμενο παράγοντα ευαισθησίας του κλίματος:
. Η ανάλυση των παρατηρησιακών δεδομένων
(μετρήσεις) δίνουν την ακόλουθη προσεγγιστική σχέση μεταξύ του F και του TS:
και τιμή που είναι δύο φορές
μεγαλύτερη από την τιμή στην περίπτωση της μη- ανατροφοδότησης. Αυτή η
αριθμητική τιμή μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό με την τιμή G ~ 4 W/m2
(που σχετίζεται με το διπλασιασμό της συγκέντρωσης του CO2 , από 350 ppmv σε
700 ppmv) για να αποκτηθεί η τιμή της μεταβολής της θερμοκρασίας που
προκαλείται από το διπλασιασμό της συγκέντρωσης CO2: T2x (4 W/m2 x λobs=
2.4 Κ). Οι μηχανισμοί ανατροφοδότησης προσθέτουν επίπεδα πολυπλοκότητας
στην επιστημονική ανάλυση. Ας θεωρήσουμε, π.χ., την ανατροφοδότηση από το
albedo χιονιού/πάγου. Η απλή παραμετροποίηση που εξετάζει μόνο τη
θερμοκρασία επιφάνειας αναδεικνύει τους ουσιαστικούς παράγοντες. Μία τέτοια
παραμετροποίηση βασίζεται σε αποτελέσματα μετρήσεων για τις τιμές του
albedo: Albedo εδάφους (χωρίς πάγο): a = 0.3 270 TS > K
Albedo εδάφους με χιόνι/πάγο: α= 0.3 - 0.01(TS − 270) T − 230 ≤ T ≤ 270Κ
Albedo πάγου/χιονιού: a = 0.7 TS < 230 K
Η ενέργεια της εισερχόμενη ηλιακής ακτινοβολίας δίνεται από τη σχέση:
S = (1− a)B / 4 Υπάρχουν τρεις καταστάσεις του συστήματος που ικανοποιούν τον
όρο εξισορρόπησης της ακτινοβολίας (ενεργειακό ισοζύγιο) N=0. Η πολλαπλότητα
των καταστάσεων ισορροπίας είναι ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα πολλών
κλιματικών μοντέλων. Στο Διάγραμμα η τομή των γραμμών (διακεκομμένης και
συμπαγούς) στην υψηλότερη θερμοκρασία αντιστοιχεί στο παρόν κλίμα. H τομή
στην χαμηλότερη θερμοκρασία (Ts = 202 Κ) αντιστοιχεί σε πλήρη κάλυψη πάγου.
Η τομή στην ενδιάμεση θερμοκρασία είναι ασταθής. Δεν προκαλεί έκπληξη η
ύπαρξη σταθερής κατάστασης χαμηλής θερμοκρασίας, επειδή καθώς το albedo
αυξάνεται, η θερμοκρασία της επιφάνειας ελαττώνεται, αυξάνοντας ακόμα
περαιτέρω το albedo (λόγω αύξησης επιφανειών χιονιού/πάγου). Γενικά,
αναμένεται πως το κλίμα της Γης παρουσιάζει ποικιλία περίπλοκων
συμπεριφορών ως απάντηση στο forcing.
ΑΠΛΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΡΟΩΝ Ενεργειακές ροές της ακτινοβολίας
υπολογίζονται κατά μέσο όρο ετησίως και στο σύνολο της επιφάνειας της Γης. Η
προσπίπτουσα ακτινοβολία (από τον ήλιο στην γήινη ατμόσφαιρα) είναι:
Περίπου ανακλώνται από τα σύννεφα, το
νερό, το χιόνι και τον πάγο στην επιφάνεια της Γης, (ανάκλαση που αντιστοιχεί σε
αριθμητική τιμή albedo περίπου 0.3). Η ολική («καθαρή») ροή που απορροφάται
είναι ~ .Το μεγαλύτερο μέρος του υπέρυθρου φωτός της Γης παράγεται
στα χαμηλότερα στρώματα της ατμόσφαιρας - ένα πολύ μικρό μέρος της
ακτινοβολίας που εκπέμπεται από την επιφάνεια της Γης διαφεύγει άμεσα στο
διάστημα. Η μέση θερμοκρασία της επιφάνειας της Γης είναι Ts=288 Κ. Εάν η
επιφάνεια της Γης θεωρηθεί ως μέλαν σώμα, η ενεργειακή ροή που εκπέμπει
είναι: Εάν –υποθετικά- θεωρήσουμε πως δεν υπάρχει
καμία απορρόφηση στην ατμόσφαιρα, η ισορροπία ανάμεσα στις εισερχόμενες
και εξερχόμενες ροές θα επιτευχθεί με σε μια μέση
θερμοκρασία της επιφάνειας της Γης ~254 Κ. Η ~34 Κ διαφορά μεταξύ της
πραγματικής θερμοκρασίας των 288Κ και της υποθετικής των 254Κ είναι αυτή που
συνεισφέρουν τα αέρια του θερμοκηπίου (δηλαδή το φαινόμενο του
θερμοκηπίου) σήμερα. Είναι το άμεσο αποτέλεσμα της ατμοσφαιρικής
απορρόφησης. Πόσο μεγαλύτερη θα γίνει η θερμοκρασία της επιφάνειας της Γης
ως ποσοστό της αυξανόμενης ατμοσφαιρικής απορρόφησης και της αυξανόμενης
συγκέντρωσης αερίων του θερμοκηπίου; Η ανάλυση παρουσιάζεται παρακάτω.
ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΑ ΑΙΩΡΗΜΑΤΑ (AEROSOLS) ΚΑΙ ΑΝΑΚΛΑΣΤΙΚΗ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ
(ALBEDO) Μια άλλη πηγή μεταβολής (forcing) αποτελούν τα ανθρωπογενή
ατμοσφαιρικά αιωρήματα (aerosols). Τα αιωρήματα αυτά είναι σωματίδια σκόνης
που αιωρούνται στην ατμόσφαιρα, ή μικροσκοπικά σταγονίδια που περιέχουν π.χ.
θειικό οξύ. Όταν ορυκτά καύσιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε θείο καίγονται, το
προκύπτον αέριο του διοξειδίου του θείου (SO2) οξειδώνεται στην ατμόσφαιρα
και παράγει θειικό οξύ και θειικά άλατα. Αυτές οι ουσίες σχηματίζουν τους
πυρήνες συμπύκνωσης ώστε να μπορέσουν να σχηματιστούν τα αερολύματα και
τα σταγονίδια νερού στα σύννεφα. Κατά συνέπεια, το SO2 έχει επιπτώσεις στο
βαθμό της ομιχλώδους ατμόσφαιρας και της νέφωσης. Τα σύννεφα και η ελαφρά
ομίχλη αντανακλούν το φως του ήλιου (δημιουργώντας αυξημένο albedo) και
βοηθούν να απορροφηθεί η υπέρυθρη ακτινοβολία. Στο Διάγραμμα
παρουσιάζεται γεωγραφικά η εκτιμώμενη άμεση επίδραση των αιωρημάτων
(λόγω του αυξημένου albedo). Τα έμμεσα αποτελέσματα όπως αυτά της
δημιουργίας νεφών από πυρήνες συμπύκνωσης τα αιωρήματα καθαυτά, είναι
δυσκολότερο να υπολογιστούν και παραμένουν μια από τις πιο αβέβαιες πτυχές
της κλιματικής αλλαγής.
στην ατμόσφαιρα και θερμοκρασίες για τα τελευταία 160.000 έτη. Στα στρώματα
πάγου των αρκτικών περιοχών η ισοτοπική σύνθεση του πάγου προσδιορίζει τη
θερμοκρασία, ενώ οι φυσαλίδες αέρα που έχει παγιδευτεί στον πάγο παρέχουν
δείγματα της σύνθεσης του αέρα (συμπεριλαμβανομένης της συγκέντρωσης CO2)
καλύπτοντας χρονικές περιόδους εκατοντάδων χιλιάδων χρόνων. Γίνεται
κατανοητό πως η θερμοκρασία συσχετίζεται θετικά με τη συγκέντρωση διοξειδίου
του άνθρακα και πως η συγκέντρωση του σήμερα είναι στο υψηλότερο επίπεδο
σύμφωνα με τις μετρήσεις. Τέλος το διάγραμμα δε μας πληροφορεί αν η αύξηση
του CO2 ευθύνεται για την αύξηση της θερμοκρασίας ή το αντίθετο.
ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ dF/dλ – λ Απεικονίζει το μήκος κύματος συναρτήσει της ηλιακής
ακτινοβολίας συναρτήσει της ηλιακής ακτινοβολίας. Το φάσμα της
προσπίπτουσας ακτινοβολίας στη Γη και η απορρόφηση της από την ατμόσφαιρα
προσεγγίζεται ως εκπομπή ακτινοβολίας μέλανος σώματος και απεικονίζεται με τη
διακεκομμένη γραμμή. Ενώ με τη συμπαγή γραμμή παρουσιάζονται οι
απορροφήσεις που προκαλούν τα πλέον σημαντικά αέρα θερμοκηπίου.
ΕΝΑ ΑΠΛΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΚΛΙΜΑΤΟΣ
Η δημιουργία απλών μοντέλων κλίματος βοηθά στο να γίνει καλύτερα κατανοητό
το κλιματικό σύστημα και για να αναδειχθούν οι διαστάσεις των προβλημάτων
που αντιμετωπίζουν οι προσπάθειες για να το προσομοιώσουν με ακρίβεια.
Τέτοια μοντέλα βέβαια δεν μπορούν να το προσομοιάσουν με ακρίβεια. Ας
θεωρήσουμε ένα απλό μοντέλο δύο - επιπέδωναυτών δηλαδή της ατμόσφαιρας
και της επιφάνειας. Εάν δεν υπήρχε η ατμόσφαιρα, μια διαφορική εξίσωση θα
αρκούσε να περιγράψει τη θερμοκρασία της επιφάνειας. Ένα παρόμοιο πρόβλημα
είναι να υπολογισθεί το ποσοστό των άσπρων και μαύρων γραμμών λουρίδων των
χρωμάτων μαύρου και άσπρου με τις οποίες πρέπει να βάψουμε έναν δορυφόρο
με μια εσωτερική πηγή θερμότητας προκειμένου να διατηρηθεί η θερμοκρασία
του εντός ενός επιθυμητού εύρους τιμών. Σε πιο ακριβή μοντέλα, η ατμόσφαιρα
διαιρείται σε πολλά στρώματα σε κάθε γεωγραφική θέση. Ο αριθμός των
στρωμάτων αυξάνεται έως ότου συγκλίνει η λύση, δηλαδή δεν αλλάζει πλέον
σημαντικά καθώς προσθέτονται περισσότερα στρώματα. Εκτός από τις εξισώσεις
ανταλλαγών της ακτινοβολίας, τα μοντέλα γενικής κυκλοφορίας περιλαμβάνουν
και εξισώσεις για τη διατήρηση της μάζας, της ορμής, και της ενέργειας. Στο απλό
μοντέλο των δύο στρωμάτων που περιγράφουμε, η «μικρού μήκους κύματος»
ηλιακή ενέργεια (Q) προσπίπτει στο σύστημα και ένα μέρος της ( ) αντανακλάται
από την ατμόσφαιρα, ένα μέρος της (β) απορροφάται από την ατμόσφαιρα, και το
υπόλοιπο διαβιβάζεται στην επιφάνεια, η οποία αντανακλά ένα μέρος ( ) και
απορροφά το υπόλοιπο. Η επιφάνεια εκπέμπει υπέρυθρη ακτινοβολία σύμφωνα
με το νόμο των Stefan - Boltzmann, . Ένα μέρος (γ) της ακτινοβολίας
«μεγάλου μήκους κύματος» απορροφάται από την ατμόσφαιρα και το υπόλοιπο
χάνεται στο διάστημα. Αυτή η απορρόφηση από την ατμόσφαιρα οδηγεί στην
αύξηση της θερμοκρασίας και στην εκπομπή ακτινοβολίας μεγάλου μήκους
κύματος. Υποθέτουμε ότι ο ρυθμός εκπομπής της ακτινοβολίας εξαρτάται από την
ατμοσφαιρική θερμοκρασία σύμφωνα με τον νόμο των Stefan – Boltzmann
( ). Τέλος, η θερμότητα και οι υδρατμοί μεταφέρονται από τυρβώδη
μεταφορά που προκαλεί ενεργειακή ροή Cq (ως sensible και λανθάνουσα
θερμότητα) από την επιφάνεια προς την ατμόσφαιρα. Διαφορικές εξισώσεις για
τους ρυθμούς μεταβολής της ενέργειας στα δύο στρώματα: Ατμόσφαιρα:
Επιφάνεια:
Η παράμετρος περιγράφει το μέρος εκπομπής ακτινοβολίας μεγάλου μήκους
κύματος από την ατμόσφαιρα που κατευθύνεται πίσω στην επιφάνεια. Με την
υπόθεση της εξισορρόπησης της ακτινοβολίας, το αριστερό μέρος των εξισώσεων
τίθεται ίσο με μηδέν και το σύστημα των δύο αλγεβρικών εξισώσεων λύνεται για
θερμοκρασία TS. Το πλανητικό albedo είναι ο μέσος συντελεστής αντανάκλασης
της ακτινοβολίας μικρού μήκους κύματος. Οι περισσότερες μετρήσεις και μοντέλα
δίνουν αριθμητική τιμή για το albedo ~0.3.11. Το albedo των νεφών εξαρτάται
από το ύψος, την περιεκτικότητα σε νερό, το μέγεθος της σταγόνας, τη
θερμοκρασία, κ.ά. Αυτή η πολυπλοκότητα κάνει τα σύννεφα να αποτελούν τα
δυσκολότερα προβλήματα στη μοντελοποίηση του κλίματος. Για να παραμείνουμε
στο απλό μοντέλο, αγνοούμε αυτές τις πολυπλοκότητες και υποθέτουμε ότι όλα
τα νέφη έχουν το ίδιο albedo αc . Ακόμη και ο «καθαρός αέρας» έχει albedo (ααο),
λόγω της σκέδασης της ακτινοβολίας από μοριακές ενώσεις και αερολύματα που
περιέχει. Αυτά τα διαφορετικά albedo μπορούν να σταθμιστούν και να δώσουν το
μέσο ατμοσφαιρικό albedo: όπου το είναι το
ποσοστό της νεφοκάλυψης. Για την παρούσα ατμόσφαιρα, θεωρούμε πως
ενώ για το albedo της επιφάνειας θεωρούμε πως αr=0.1. Το
ενεργειακό ισοζύγιο σύμφωνα με τους Kiehl και Trenberth, επιτρέπει τον
υπολογισμό των παραμέτρων του albedo για την παρούσα ατμόσφαιρα και εντός
του πλαισίου του απλού μοντέλου.
ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΒΕΒΑΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΕΣ
Πραγματικότητες των οποίων η επιστημονική τεκμηρίωση δεν αμφισβητείται,
είναι οι ακόλουθες: (1) Τα αέρια του θερμοκηπίου αυξάνονται ως αποτέλεσμα της
ανθρώπινης δραστηριότητας. (2) Η αυξανόμενη συγκέντρωση των αερίων του
θερμοκηπίου παράγει μια αύξηση της radiative forcing. (3) Τα ανθρωπογενή αέρια
του θερμοκηπίου παραμένουν στην ατμόσφαιρα για χρονικό διάστημα που ξεκινά
από δεκαετίες έως αιώνες. (4) Τον προηγούμενου αιώνα, οι παγκόσμιες
θερμοκρασίες της επιφάνειας της Γης αυξήθηκαν κατά 0.5 °C (±0.2 °C). (5) Οι
αυξήσεις του CO2 έχουν προκαλέσει κατά περίπου 1 °C ψύξη της στρατόσφαιρας.
Η ψύξη προκαλείται από την αύξηση της υπέρυθρης εκπομπής του CO2 στη
στρατόσφαιρα (όπου οι εκπομπές αυτές δεν «παγιδεύονται» από την
απορρόφηση της ατμόσφαιρας). (6) Η φυσική μεταβλητότητα του κλίματος
καθιστά δύσκολη τον προσδιορισμό (ανίχνευση) μακροπρόθεσμων τάσεων. (7) Οι
βασικές αβεβαιότητες για τα αποτελέσματα του νερού στο κλιματικό σύστημα, και
ειδικότερα των νεφών, είναι πιθανό να παραμείνουν ως σημαντικό πρόβλημα στις
προσπάθειες ανάπτυξης αποτελεσματικών μοντέλων για μια ακόμα δεκαετία ή
και περισσότερο. Πολύ πιθανές προβλέψεις (με πιθανότητα ~90%) εντός
προσδιορισμένων ευρών τιμών, είναι οι ακόλουθες: (1) Η αύξηση στην παγκόσμια
μέση θερμοκρασία της επιφάνειας της Γης κατά τον προηγούμενο αιώνα είναι
σύμφωνη με τις προβλέψεις των μοντέλων. (2) Εάν το ατμοσφαιρικό CO2
διπλασιαστεί σχετικά με τα προβιομηχανικά επίπεδά του (διπλασιασμός που είναι
πιθανό να πραγματοποιηθεί τον επόμενο αιώνα), θα επιφέρει παγκόσμιας
αύξησης της θερμοκρασίας μεταξύ 1.5 °C και 4.5 °C. (3) Επειδή η επίδραση του
CO2 φτάνει ένα επίπεδο κορεσμού, η forcing δεν αυξάνεται αναλογικά προς τη
συγκέντρωση του CO2. (4) Μέχρι το 2100, η στάθμη της θάλασσας θα αυξηθεί
κατά 50 cm (±20 cm). Ο ρυθμός μεταβολής αυτός είναι αργός επειδή ο κύριος
μηχανισμός, δηλαδή η θέρμανση του νερού, αποτελεί αργή διεργασία. (5) Η μέση
παγκόσμια βροχόπτωση θα αυξάνεται κατά 2% (±0.5%) για κάθε 1 °C θέρμανσης,
λόγω της αυξανόμενης εξάτμισης και της εντεινόμενης δυναμικής του
υδρολογικού κύκλου. (6) Θα υπάρξουν ουσιαστικές αλλαγές στα υψηλά
γεωγραφικά πλάτη στο Βόρειο ημισφαίριο. Οι αυξήσεις θερμοκρασίας θα είναι
πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο, ο θαλάσσιος πάγος θα μειωθεί, και η
βροχόπτωση θα αυξηθεί. Προβλέψεις που έχουν πιθανότητα >50% για να
πραγματοποιηθούν, είναι: (1) Στα βόρεια και μεσαία γεωγραφικά πλάτη, η
υγρασία του εδάφους θα μειώνεται τα καλοκαίρια. (2) Γύρω από την Ανταρκτική
οι ωκεανοί είναι «ανθεκτικοί» στη θέρμανση και μόνο μικρή αλλαγή αναμένεται
να συμβεί σε χρονικό ορίζοντα αιώνα ή και περισσότερο. (3) Ο σχηματισμός των
βαθέων ωκεάνιων ρευμάτων θα μειωθεί στα υψηλά γεωγραφικά πλάτη στο
Βόρειο Ατλαντικό. Κατά συνέπεια το Ρεύμα του Κόλπου που μεταφέρει το θερμό
θαλάσσιο νερό στο Βόρειο Ατλαντικό και το σχετιζόμενο βαθύ ωκεάνιο ρεύμα
επιστροφής μπορεί να απειληθεί από την αύξηση της ποσότητας του γλυκού
νερού (από το λιώσιμο των πάγων) στην Αρκτική, η οποία θα μειώσει την αλμύρα
και επομένως το βύθισμα του νερού το οποίο αποτελεί και τον μηχανισμό
σχηματισμού του ρεύματος επιστροφής. (4) Από τη στιγμή που θα σχηματισθούν,
οι τροπικές θύελλες θα γίνουν πιο δυνατές σε μέγεθος κατά μέσον όρο. (5) Το
εύρος των φυσικών διακυμάνσεων της θερμοκρασίας θα παραμείνει σχεδόν το
ίδιο. Αβάσιμες προβλέψεις είναι οι ακόλουθες προβλέψεις που είναι μεν εύλογες,
όμως, είναι αστήρικτες αυτή τη στιγμή από την επιστήμη του κλίματος: (1) Ο
αριθμός των τροπικών καταιγίδων, θυελλών, και τυφώνων θα αυξηθεί. (2) Οι
άνεμοι στους κυκλώνες στις περιοχές μέσου γεωγραφικού πλάτους (σε περιοχές
χαμηλής πίεσης) θα γίνουν εντονότεροι. Δεν υπάρχουν στοιχεία που να
τεκμηριώνουν τις παραπάνω προβλέψεις.
(ALBEDO) ΛΕΥΚΟΤΗΤΑ Ή ΑΝΑΚΛΑΣΤΙΚΗ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ
Η λευκότητα ή ανακλαστική ικανότητα (albedo) είναι το μέτρο της ανάκλασης
φωτός μιας επιφάνειας ή ενός σώματος. Είναι ο λόγος της ανακλώμενης προς την
προσπίπτουσα ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία στην επιφάνεια. Το κλάσμα αυτό,
που συνήθως εκφράζεται ως ποσοστό από 0% έως 100%.
Το κλίμα χαρακτηρίζεται από τις στατιστικές ιδιότητες του καιρού για μια χρονική
περίοδο, συμπεριλαμβανομένων των μέσων όρων των τοπικών μεταβλητών όπως
η θερμοκρασία, οι άνεμοι, η υγρασία, η πίεση, και η βροχόπτωση. Ένα πρόβλημα
στην προσπάθεια να τεκμηριωθεί τυχόν σημαντική αλλαγή κλίματος είναι πως
χρειάζεται αρκετός χρόνος που πρέπει να παρέλθει για να αποκτηθούν τα
απαραίτητα δεδομένα. Το κλιματικό σύστημα «καθοδηγείται» από την
εισερχόμενη ηλιακή ακτινοβολία και από την εξερχόμενη γήινη ακτινοβολία. Τα
ωκεάνια ρεύματα, η γενικότερη ατμοσφαιρική κυκλοφορία και οι θύελλες
τροφοδοτούνται από την ηλιακή ακτινοβολία και τις γεωγραφικά εξαρτώμενες μη-
ισορροπίες μεταξύ της εισερχόμενης και της εξερχόμενης ενεργειακής ροής. Η
θέρμανση είναι ισχυρότερη στους τροπικούς κύκλους και η ψύξη είναι κυρίαρχη
πλησίον των πόλων. Η ατμοσφαιρική και ωκεάνια κυκλοφορία μεταφέρουν
θερμότητα από τον ισημερινό προς τους πόλους. Το πάνω μέρος παρουσιάζει την
υψηλότερη ανακλαστικότητα κοντά στους πόλους. Υπάρχει μια καθαρή εισροή
ενέργειας μεταξύ των γεωγραφικών πλατών 30 °N και 30 °S και μια καθαρή εκροή
στα υψηλότερα γεωγραφικά πλάτη. Το κλιματικό σύστημα διαιρείται σε πέντε
μέρη: ατμόσφαιρα, ωκεανοί, κρυόσφαιρα, βιόσφαιρα, και γεώσφαιρα - κάθε ένα
από τα μέρη αυτά θα συζητηθεί παρακάτω.
Η ατμόσφαιρα. Η επιφάνεια της γης απορροφά το μεγαλύτερο μέρος της
εισερχόμενης ηλιακής ακτινοβολίας. Η άμεση θέρμανση της επιφάνειας της γης
και εξάτμιση του νερού προκαλεί τη μεταφορά θερμότητας μεταξύ της επιφάνειας
και της ατμόσφαιρας υπό μορφή υπέρυθρης ακτινοβολίας αλλά και ως «αισθητή»
(sensible) θερμότητα (ενέργεια που σχετίζεται με μεταβολή θερμοκρασίας όταν
δεν υπάρχει αλλαγή φάσης) και λανθάνουσα θερμότητα (ενέργεια που σχετίζεται
με αλλαγή φάσης, σε σταθερή θερμοκρασία). Η ατμόσφαιρα μεταφέρει
θερμότητα μέσω των καιρικών συστημάτων, σε χρονικό διάστημα ημερών.
Σημαντικά ατμοσφαιρικά φαινόμενα αποτελούν και η συμπύκνωση, η σκέδαση
του φωτός από τα αερολύματα, και η επίδραση της γήινης τοπογραφίας (γήινο
ανάγλυφο). Η συμπύκνωση προκαλεί σχηματισμό νεφών, γεγονός που έχει
σημαντικές επιπτώσεις. Τα αερολύματα προκαλούν και άλλα αποτελέσματα όπως
τη σκέδαση του φωτός από τα στρατοσφαιρικά αερολύματα (αυξάνοντας το
albedo της Γης). Η γεωγραφική θέση των βουνών αλλά και των κατανομών
εδάφους-θάλασσας αποτελούν παράγοντες σημαντικούς για την εξάτμιση και την
βροχόπτωση, καθορίζοντας με τον τρόπο αυτό τα χαρακτηριστικά του τοπικού
κλίματος.
Οι ωκεανοί. Περισσότερο από το μισό της απορροφούμενης ηλιακής ακτινοβολίας
απορροφάται από τους ωκεανούς και ανακατανέμεται από τα ωκεάνια ρεύματα.
Η οριζόντια και κάθετη δομή των ωκεανών εξαρτάται από τους ανέμους, την
τοπογραφία και την γεωγραφική κατανομή των ηπείρων. Τα θαλάσσια ρεύματα
επηρεάζονται από τους ανέμους, τις διαφορές στην αλμύρα του θαλασσίου
νερού, και τις διαφορές της θερμοκρασίας. Στην επιφάνεια των ωκεανών το
διοξείδιο του άνθρακα διαλύεται στο θαλάσσιο νερό αλλά και εξατμίζεται αυτό,
ανάλογα με τις τοπικές συγκεντρώσεις της ατμόσφαιρας και του θαλάσσιου
νερού. Το διαλυόμενο στο θαλάσσιο νερό CO2 χρησιμοποιείται στη φωτοσύνθεση
του φυτοπλαγκτόν, το οποίο μετά το τέλος της ζωής του καταπίπτει και
εγκαθίσταται ως ίζημα στον πυθμένα,
«παγιδεύοντας» τον άνθρακα για χρονικές περιόδους μεγαλύτερες από 100 έτη.
H κρυόσφαιρα. Η κρυόσφαιρα αποτελείται από τα στρώματα του εποχιακού
χιονιού, τον θαλάσσιους πάγο, τους πάγους της Γροιλανδίας και Ανταρκτικής, τους
παγετώνες στα όρη καθώς και από το και από το permafrost. Η κρυόσφαιρα
επιτελεί σημαντικούς ρόλους όπως η υψηλή ανακλαστικότητα (albedo) της
ηλιακής ακτινοβολίας από τα χιόνια και του πάγους, και η αποθήκευση γλυκού
νερού στις «δεξαμενές» των στρωμάτων πάγου. Η τήξη ή η μετακίνηση των
στρωμάτων πάγου έχουν επιπτώσεις στη στάθμη της θάλασσας, αλλά θεωρείται
ότι τα χρονικά διαστήματα για αυτές τις διαδικασίες είναι τουλάχιστον χιλιετίες,
εκτός από την πιθανότητα για την αστάθεια του στρώματος πάγου στη δυτική
Ανταρκτική.
Η βιόσφαιρα. Ο συνδυασμός της εδαφικής και ωκεάνιας βιόσφαιρας ελέγχει τα
κύρια φυσικά αέρια του θερμοκηπίου και τις αλληλεπιδράσεις/ανταλλαγές τους
με την ατμόσφαιρα, τους ωκεανούς και το έδαφος. Η βιόσφαιρα περιέχει ένα
μεγάλο μέρος του άνθρακα που ανταλλάσσεται σε σύντομο χρονικό διάστημα
ανάμεσα, παραδείγματος χάριν, στο φυτοπλαγκτόν, το χώμα και στα φυτά.
Η γεώσφαιρα. Η γεώσφαιρα αποτελείται από τους ηπείρους. Οι ήπειροι δεν
αλλάζουν (για τους σκοπούς αυτής της ανάλυσης), αν και η αποθήκευση νερού
στο έδαφος και η απορροή του έχουν χρονική κλίμακα που κυμαίνεται από
ημέρες έως μήνες.
ΚΥΡΙΑ ΑΕΡΙΑ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ Το διοξείδιο του άνθρακα, το μεθάνιο, και τα
οξείδια του αζώτου αποτελούν φυσικά απαντώμενα αέρια του θερμοκηπίου,
όμως οι συγκεντρώσεις τους αυξάνονται με γρήγορους ρυθμούς λόγω των
ανθρωπίνων δραστηριοτήτων. Τα κύρια ανθρωπογενή αέρια του θερμοκηπίου
παρουσιάζονται στον Πίνακα. Υπάρχουν όμως και πιο σημαντικά αέρια του
φαινομένου του θερμοκηπίου όπως το όζον και οι υδρατμοί. Οι υδρατμοί
αποτελούν το σημαντικότερο αέριο του θερμοκηπίου λόγω της υψηλής
συγκέντρωσής τους και συγκέντρωσή τους εξαρτάται από τη θερμοκρασία και όχι
άμεσα από τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Η συγκέντρωση του CO2 στην
ατμόσφαιρα έχει αυξηθεί 26% από την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης. Η
αύξηση αυτή οφείλεται κυρίως στην καύση ορυκτών καυσίμων και στην
αποψίλωση (καταστροφή) των δασών. Η ετήσια αύξηση του CO2 μπορεί να
υπολογιστεί με τον ακόλουθο τρόπο. Η μάζα του αέρα επάνω από κάθε
τετραγωνικό μέτρο γης είναι P/g, όπου g είναι η επιτάχυνση της βαρύτητας και P
είναι η ατμοσφαιρική πίεση στο επίπεδο της στάθμης της θάλασσας (P = 101 kPa).
Η μάζα της ατμόσφαιρας είναι: όπου r είναι η ακτίνα
της γης ( ). Το μέσο μοριακό βάρος του αέρα είναι
~ , έτσι η ατμόσφαιρα περιέχει ~ moles αέρα. Η μάζα του
άνθρακα από την καύση ορυκτών καυσίμων που εκπέμπεται συνολικά κάθε χρόνο
είναι ,ή moles.Οπότε η αναλογία του CO2 στην
ατμόσφαιρα αυξάνεται ετησίως κατά (parts per million
volume), δηλαδή κατά 2.8 moles CO2 ανά εκατομμύριο moles αέρα. Από αυτό το
ποσοστό αύξησης παρατηρείται στην ατμόσφαιρα μόνο το, περίπου, 55%, κυρίως
λόγω του ότι το CO2 απορροφάται στους ωκεανούς και στη βιόσφαιρα.
ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΝΑΤΡΟΦΟΔΟΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ
Ανατροφοδότηση είναι το αποτέλεσμα της ανταπόκρισης του κλιματικού
συστήματος στο forcing των αερίων του θερμοκηπίου. Εξαρτάται από την κύρια
διαδικασία, είτε τείνοντας να ενισχύσει την κύρια διαδικασία (θετική ανατρ.) ή
τείνοντας να αντισταθεί στην κύρια διαδικασία (αρνητική). Οι σημαντικότεροι
μηχανισμοί ανατροφοδότησης περιλαμβάνουν τα εξής:
Ανατροφοδότηση λόγω υδρατμών. Λόγω της πλανητικής θέρμανσης εξατμίζεται
περισσότερο νερό και εμφανίζονται περισσότεροι υδρατμοί στην ατμόσφαιρα.
Αλλά οι υδρατμοί αποτελούν ένα από τα αέρια του θερμοκηπίου, έτσι ένα από τα
αποτελέσματα των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου είναι η αύξηση της
συγκέντρωσης ενός άλλου αερίου του θερμοκηπίου (υδρατμοί), μία θετική
ανατροφοδότηση.
Ανατροφοδότηση λόγω albedo χιονιού/πάγου. Το θερμότερο κλίμα έχει ως
αποτέλεσμα λιγότερη χιονοκάλυψη και μείωση της επιφάνειας των πάγων με
αποτέλεσμα τη μείωση του albedo (δηλαδή της ανακλαστικότητας της Γης), μία
θετική ανατροφοδότηση. Παρόλα αυτά, επειδή τόσο η ατμοσφαιρική κυκλοφορία
αλλά και η ατμοσφαιρική σταθερότητα στους πόλους μπορεί να επηρεαστεί, η
κατάσταση αυτή είναι δύσκολο να αναλυθεί.
Ανατροφοδότηση λόγω νεφών. Τα σύννεφα προκαλούν αύξηση της
θερμοκρασίας κλείνοντας το «παράθυρο» στη διαφυγή της γήινης ακτινοβολίας,
μία θετική ανατροφοδότηση αλλά αυξάνουν επίσης το albedo αντανακλώντας την
ηλιακή ακτινοβολία, μία αρνητική ανατροφοδότηση. Το καθαρό αποτέλεσμα (που
υπολογίζεται κατά μέσο όρο στην επιφάνεια της Γης) είναι η ψύξη, μία αρνητική
ανατροφοδότηση. Παρόλα αυτά, εάν η radiative forcing αυξηθεί σημαντικά, η
ανάλυση είναι πιο περίπλοκη. Αν και η θέρμανση αυξάνει την υγρασία,
υψηλότερες θερμοκρασίες μπορεί να μειώσουν τη νεφοκάλυψη. Επίσης, η
θέρμανση μπορεί να αυξήσει την περιεκτικότητα του νερού στα σύννεφα,
αυξάνοντας την αντανάκλαση της ηλιακής ακτινοβολίας, αλλά και την υπέρυθρη
απορρόφηση.
ΤΟ ΦΩΣ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ ΚΑΙ Η ΓΗΙΝΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ Η ηλιακή ενέργεια (ακτινοβολία)
που απορροφάται από τη Γη εξισορροπείται από την ενέργεια που εκπέμπεται
από τη Γη. Αν δεν υπάρχει αυτή η εξισορρόπηση, τότε η θερμοκρασία της Γης θα
άλλαζε συνεχεία, πολύ και γρήγορα. Π.χ. περίσσεια απορροφούμενης ενέργειας
ποσοστού 1% (περισσότερο δηλαδή από την εκπεμπόμενη από τη Γη ενέργεια) για
ένα έτος θα ήταν ισοδύναμη με αύξηση της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας κατά
περίπου 7 C. Η ενεργειακή αυτή ισορροπία επιτυγχάνεται από την εκπομπή «του
φωτός της Γης», δηλαδή υπέρυθρου φως που εκπέμπεται από τη Γη στο
διάστημα. Τόσο η ηλιακή ακτινοβολία όσο η ακτινοβολία που εκπέμπεται από τη
Γη μπορεί να προσεγγιστεί ως ακτινοβολία μέλανος σώματος που απορροφά όλες
τις ακτινοβολίες, το φάσμα της οποίας καθορίζεται από το νόμο ακτινοβολίας του
Planck: ακτινοβολίας από την επιφάνεια του μέλανος
( )
σώματος, λ είναι το μήκος κύματος, Τ είναι η απόλυτη θερμοκρασία. Η εξίσωση
Stefan-Boltzmann προκύπτει ως προς τα μήκη κύματος: όπου το σ είναι η
σταθερά Stefan-Boltzmann ( . Η ηλιακή ροή Β που
προσπίπτει στη Γη, εξαρτάται από την θερμοκρασία της επιφάνειας του ήλιου (T0
~5800 Κ), την ακτίνα του ήλιου, και την ακτίνα της γήινης τροχιάς. Η
προσπίπτουσα ηλιακή ροή που απορροφάται από τη Γη είναι:
όπου α=0.3 (αριθμητική τιμή του albedo) αποτελεί το ποσοστό της
ηλιακής ακτινοβολίας που ανακλάται από την Γη και διαφεύγει στο διάστημα. Για
σύγκριση αναφέρουμε πως η παγκόσμια ενεργειακή χρήση από τους ανθρώπους
είναι περίπου , W, αποτελεί δηλαδή το 1/10.000 της εισερχόμενης
ηλιακής ακτινοβολίας. Η ενεργειακή κατανάλωση (ανά μονάδα επιφανείας) στις
ΗΠΑ αποτελεί το 2% περίπου της εισερχόμενης ηλιακής ακτινοβολίας. Η ροή που
απορροφάται υπολογίζεται ως ο μέσος όρος κατά τη διάρκεια του έτους και της
επιφάνειας της γης: Η συνολική ροή ενέργειας (=εισροή – εκροή) είναι:
όπου το F είναι η μέση (εκ) ροή της γήινης ακτινοβολίας. Σε συνθήκες
ισορροπίας, N=0 και η μέση (εκ) ροή του φωτός της Γης (πέρα από ατμόσφαιρα)
είναι:
ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ Η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας
προκύπτει κυρίως από την έκλυση μεγάλων ποσοτήτων αερίων του θερμοκηπίου
στην ατμόσφαιρα. Μόνο μερικές πτυχές της παγκόσμιας αύξησης της
θερμοκρασίας γίνονται κατανοητές ποσοτικά σύμφωνα με τις φυσικές αρχές, μιας
και το σύστημα του κλίματος είναι ένα πολύ σύνθετο φαινόμενο. Η βασική
λειτουργία του φαινομένου του θερμοκηπίου είναι διπλή: το γυαλί είναι διαφανές
στο ορατό φως ενώ είναι «μαύρο» στις υπέρυθρες ακτίνες. Κατά συνέπεια
επιτρέπει την είσοδο στο φως του ηλίου, το οποίο είναι απαραίτητο στα φυτά. Η
θερμότητα που θα διαφύγει είναι κατά ένα μεγάλο μέρος υπό μορφή υπέρυθρου
φωτός. Το γυαλί απορροφά το υπέρυθρο φως, θερμαίνεται από αυτό και
εκπέμπει τις υπέρυθρες ακτίνες. Μόνο η μισή περίπου από την εκπομπή
ενέργειας κατευθύνεται εκτός της κατασκευής. Κατά συνέπεια η καθαρή
επίδραση του γυαλιού είναι να αντικατασταθεί στην απώλεια υπέρυθρης
ακτινοβολίας από το εσωτερικό. Στο εσωτερικό αυξάνεται η θερμοκρασία, έτσι το
ποσοστό εκπομπής αυξάνεται έως ότου η απώλεια θερμότητας γίνει ίση με το
κέρδος της θερμότητας από την απορρόφηση του φωτός. Το γυαλί αποτρέπει
επίσης την εκ μεταφοράς απώλεια θερμότητας η οποία διαφορετικά θα ήταν ένα
σημαντικός μηχανισμός για τη μεταφορά θερμότητας. Τα χαρακτηριστικά της Γης
και της ατμόσφαιρας είναι παρόμοια με αυτά ενός θερμοκηπίου. Οι εκ μεταφοράς
και αγώγιμες απώλειες θερμότητας αποτρέπονται από το κενό που περιβάλλει τη
Γη, έτσι η ακτινοβολία (ακτινοβολούμενη ενέργεια) αποτελεί τον μοναδικό τρόπο
του ενεργειακού κέρδους ή απώλειας. Η συνολική εκπομπή του υπέρυθρου
φωτός εξαρτάται από τη θερμοκρασία και από τη διαφάνεια της ατμόσφαιρας
στις υπέρυθρες ακτίνες. Τα αέρια του θερμοκηπίου μειώνουν τη διαφάνεια που
αναγκάζει την επιφάνεια της Γης να γίνει θερμότερη έως ότου η ενέργεια που
εκπέμπεται από το κλιματικό σύστημα να γίνει ίση με την ηλιακή ενέργεια που
απορροφάται. Το ηλιακό φάσμα που φτάνει στην επιφάνεια της Γης είναι
παρόμοιο με το φάσμα μέλανος σώματος στη θερμοκρασία της επιφάνεια του
ήλιου (μείον της απορρόφησης που λαμβάνει χώρα στην ατμόσφαιρα του ήλιου).
Στην ατμόσφαιρα της Γης, η πιο γνωστή απορρόφηση είναι αυτή που γίνεται στο
υπεριώδες τμήμα του φάσματος από το στρατοσφαιρικό όζον. Στο ορατό φως η
ατμόσφαιρα είναι αρκετά διαφανής μια αίθρια μέρα. Αυτό το φάσμα
προσεγγίζεται από την ακτινοβολία ενός μέλανος σώματος σε θερμοκρασία 288 Κ
(15 C) δεν υπάρχει ουσιαστικά επικάλυψη με το ηλιακό φάσμα. Η απορρόφηση
από τη γήινη ατμόσφαιρα είναι ισχυρή. Οι βασικές ζώνες απορρόφησης
προκύπτουν από τη διέγερση των ταλαντώσεων του , του και . Η
απορρόφηση από τα κατώτερα στρώματα έως τα ανώτερα στρώματα της
ατμόσφαιρας είναι σχεδόν πλήρης για μήκη κύματος μεγαλύτερα από 14 microns.
Όμως υπάρχει ένα «παράθυρο (window)» διαφάνειας (μη-απορρόφησης) για το
μεγαλύτερο μέρος μηκών κύματος από 8 έως 13 microns. Αυτή η περιοχή θα γίνει
ελαφρώς λιγότερο διαφανής δεδομένου ότι η συγκέντρωση του CO2 είναι
αυξανόμενη και το γεγονός αυτό αποτελεί την κύρια επίδραση των
ανθρωπογενών εκπομπών CO2 στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Άλλα αέρια του
θερμοκηπίου, ειδικά οι χλωροφθοράνθρακες, είναι ισχυροί ρύποι που ενισχύουν
το φαινόμενο του θερμοκηπίου επειδή απορροφούν ακτινοβολία στο
ατμοσφαιρικό «παράθυρο» και έχουν μακροχρόνια διάρκεια παραμονής στην
ατμόσφαιρα, όμως οι συγκεντρώσεις τους είναι πολύ μικρότερες από αυτές του
CO2.

Καύσιμο Χημικός Ποσοστό Θερμαντική Ένταση

τύπος του Αξία Άνθρακα
άνθρακα (MJ/kg) kg/GJ
στη μάζα
Μεθάνιο CH4 0.75 55.5 13.5
Φυσικό CH3.8 0.76 50 15
αέριο
Βενζίνη CH1.9 0.86 47.3 18.2
(Gasoline)
Ελαφρύ CH1.8 0.87 44.8 19.4
diesel
(Light diesel
fuel)
Προπάνιο C3H8 0.82 50.4 16.3
Αμερικανικό CH1.65 0.86 42.2 20.4
ακατέργαστο
πετρέλαιο
(US crude
oil)
Άνθρακας CH0.8 0.58 23.8 24
εργοστασίων
παραγωγής
ηλεκτρικής
ενέργειας
(Utility coal)
Μεθανόλη CH4O 0.375 22.7 16.5
Αιθανόλη C2H6O 0.52 29.7 17.5

TEMP = C(1)+C(2)*T+C(3)*SIN(25*TEMP/365)+C(4)*COS(25*T/365)+C(5)*TEMP(-
1)+
C(6)* TEMP(-2)+C(7)*TEMP(-3)

|t-statistic|>2 ektos c1 c2
Adjusted R-squared peripou 1
Durbin-Watson stat konta sto 2
Akaike info criterion ,Schwarz criterion na einai mikra

ΔTEMP = C(2)*ΔTIME
ΔΤΙΜΕ= 30 χρόνια = 30 * 365 ημέρες =10950 ημέρες