S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – NguyÔn H÷u Tµi

Phßng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o b×nh xuyªn

tr-êng THCS Lý Tù Träng
====***====

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm

§Ò Tµi:
Tæng kÕt mét sè ph-¬ng ph¸p chøng minh
Tø gi¸c néi tiÕp mét ®-êng trßn

Ng-êi thùc hiÖn: NguyÔn H÷u Tµi

Gi¸o viªn tæ KHTN
Tr-êng THCS Lý Tù Träng

Th¸ng 03 n¨m 2008

1
 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – NguyÔn H÷u Tµi

PhÇn I: phÇn më ®Çu

1. Lý do chän ®Ò tµi:
a) C¬ së lý luËn: Khi gi¶i to¸n h×nh häc ë líp 9 ®¹i ®a sè cã chøng minh tø
gi¸c néi tiÕp hoÆc sö dông kÕt qu¶ cña tø gi¸c néi tiÕp ®Ó chøng minh c¸c gãc
b»ng nhau, bï nhau, tÝnh sè ®o gãc, chøng minh ®¼ng thøc, chøng minh c¸c ®iÓm
cïng thuéc mét ®-êng trßn, …. §Ó chøng minh tø gi¸c néi tiÕp ®ßi hái ph¶i cã
kiÕn thøc ch¾c ch¾n vÒ quü tÝch cung chøa gãc, quan hÖ gi÷a gãc vµ ®-êng trßn,
®Þnh lý ®¶o vÒ tø gi¸c néi tiÕp, …. §Æc biÖt ph¶i biÕt hÖ thèng c¸c kiÕn thøc ®ã sau
khi häc xong ch-¬ng III h×nh häc 9 . §©y lµ viÖc lµm hÕt søc quan träng cña gi¸o
viªn ®èi víi häc sinh.
b) C¬ së thùc tiÔn: Trªn thùc tÕ ngoµi c¸ch chøng minh tø gi¸c néi tiÕp rÊt
c¬ b¶n thÓ hiÖn ë ®Þnh lý ®¶o “ Tø gi¸c néi tiÕp ” Trang 88 SGK to¸n 9 tËp 2 th×
SGK ®· ®Æc biÖt ho¸, chia nhá ®Ó h×nh thµnh bèn dÊu hiÖu nhËn biÕt tø gi¸c néi
tiÕp. Tuy nhiªn ch-a ®Æt c¸c dÊu hiÖu thµnh mét hÖ thèng ph-¬ng ph¸p chøng
minh tø gi¸c néi tiÕp mét ®-êng trßn cho häc sinh; nhiÒu häc sinh kh«ng hiÓu c¬
së cña dÊu hiÖu. DÉn ®Õn häc sinh rÊt lóng tóng khi t×m c¸ch chøng minh tø gi¸c
néi tiÕp mét ®-êng trßn.
Víi häc sinh líp 9 ®©y lµ d¹ng to¸n míi l¹ nh-ng l¹i hÕt søc quan träng gióp
häc sinh nh×n nhËn l¹i ®-îc c¸c bµi to¸n ®· gi¶i ë líp 8 ®Ó cã c¸ch gi¶i hay c¸ch
lý gi¶i c¨n cø kh¸c .
Víi nh÷ng lý do trªn ®©y trong ®Ò tµi nµy t«i ®-a ra mét sè c¸ch ®Ó chøng
minh mét tø gi¸c néi tiÕp sau khi häc sinh häc xong b¯i “Tø gi¸c néi tiÕp mét
®­êng trßn”
Víi tªn gäi:
“Tæng kÕt mét sè ph-¬ng ph¸p
chøng minh tø gi¸c néi tiÕp mét ®-êng trßn“

2. Ph¹m vi, ®èi t-îng môc ®Ých cña ®Ò tµi:

a) Ph¹m vi cña ®Ò tµi :
Lµ ph-¬ng ph¸p chøng minh h×nh häc THCS ë ph¹m vi hÑp, cô thÓ lµ chøng
minh tø gi¸c néi tiÕp mét ®-êng trßn ®Ó tõ ®ã chøng minh c¸c ®¼ng thøc vÒ gãc,
®¼ng thøc tÝch c¸c ®o¹n th¼ng, …Tuy nhiªn vÒ øng dông cña nã th× còng kh¸ réng
r·i .

b) §èi t-îng cña ®Ò tµi:

2
 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – NguyÔn H÷u Tµi
Lµ häc sinh ®¹i trµ líp 9 – THCS, gi¸o viªn míi ra nghÒ d¹y ë bËc THCS.
c) Môc ®Ých cña ®Ò tµi:
Gióp Gi¸o viªn hÖ thèng ho¸ kiÕn thøc t¹o nªn c¸c ph-¬ng ph¸p ®Ó h-íng
dÉn häc sinh chøng minh tø gi¸c néi tiÕp, chøng minh c¸c ®iÓm n»m trªn mét
®-êng trßn vµ c¸c bµi to¸n cã sö dông chiÒu ng-îc l¹i cña tø gi¸c néi tiÕp. RÌn
häc sinh kü n¨ng ph©n tÝch tù t×m lêi gi¶i b»ng c¸c c¸ch kh¸c nhau, kü n¨ng nhËn
biÕt nhanh mét tø gi¸c néi tiÕp.
* * *
* *
V× thêi gian cã h¹n, n¨ng lùc cña b¶n th©n cßn cã h¹n chÕ nhÊt ®Þnh vÒ kh¶
n¨ng t- duy nªn qu¸ tr×nh nghiªn cøu vµ viÕt ®Ò tµi nµy kh«ng thÓ tr¸nh khái
nh÷ng thiÕu sãt. KÝnh mong héi ®ång khoa häc c¸c cÊp vµ c¸c thÇy c« ®ång
nghiÖp ®ãng gãp x©y dùng.

Xin ch©n thµnh c¶m ¬n !

3
 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – NguyÔn H÷u Tµi
PhÇn 2: néi dung cña ®Ò tµi
A. Néi dung:
I. C¬ së lÝ luËn khoa häc cña ®Ò tµi:
§Ó nghiªn cøu vµ viÕt vÒ ®Ò tµi nµy t«i ®· c¨n cø vµo nh÷ng c¬ së lÝ luËn
khoa häc sau:
1, VÒ ph-¬ng ph¸p chóng ta dïng ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch – tæng hîp :
Gi¶ sö A lµ gi¶ thiÕt cña bµi to¸n, B lµ kÕt luËn cña bµi to¸n: §Ó chøng minh
A  B, ta chøng minh r»ng A  A1  A2  ...  B.
C¸c quan hÖ kÐo theo nãi trªn ®-îc tr×nh bµy d-íi d¹ng: A1  A2 (lÝ do)
hoÆc: (lÝ do) A1  A2
Trong qu¸ tr×nh t×m lêi gi¶i bµi to¸n, ta th-êng:
a - Khai th¸c gi¶ thiÕt cña bµi to¸n : Tõ A  A1, tõ A1  A2 ,....Vµ cuèi cïng
suy ra Am
b - Ph©n tÝch ®i lªn tõ kÕt luËn cña bµi to¸n: §Ó chøng minh B ta cã thÓ
chøng minh B1 , ®Ó chøng minh B1 ta cã thÓ chøng minh B2,…, cuèi cïng ta cã thÓ
chøng minh Bn
NÕu chøng minh ®-îc Am  Bn th× bµi to¸n chøng minh A  B ®-îc chøng
minh víi s¬ ®å sau: A  A1  A2  … Am  Bn  …. B2  B1  B.
2, Mét sè ph-¬ng ph¸p chøng minh hai gãc b»ng nhau.
* Ph-¬ng ph¸p 1: Lµ hai gãc ®ång vÞ (hay so le trong) do hai ®-êng th¼ng
song song…
* Ph-¬ng ph¸p 2: ¸p dông ®Þnh lý gãc cã c¹nh t-¬ng øng song song hay
vu«ng gãc.
* Ph-¬ng ph¸p 3: Lµ hai gãc t-¬ng øng cña hai tam gi¸c ®ång d¹ng.
* Ph-¬ng ph¸p 4: (TÝnh chÊt gãc néi tiÕp, gãc gi÷a mét tia tiÕp tuyÕn vµ mét
d©y cung)…
Ngoµi ra ta cßn cã thÓ sö dông ph-¬ng ph¸p b¾c cÇu, cïng phô, cïng bï ®Ó
chøng minh hai gãc b»ng nhau.
3, C¸c bµi to¸n c¬ b¶n vÒ quü tÝch cung chøa gãc.
Bµi to¸n 1: Quü tÝch c¸c ®iÓm M sao cho AMB = 1V , trong ®ã AB lµ mét
®o¹n cho tr-íc lµ ®-êng trßn ®-êng kÝnh AB.

4
 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – NguyÔn H÷u Tµi
Bµi to¸n 2: Quü tÝch c¸c ®iÓm M t¹o víi hai mót cña ®o¹n th¼ng AB cho
tr-íc mét AMB cã sè ®o kh«ng ®æi b»ng  (0o <  < 180o) lµ hai cung trßn ®èi
xøng nhau qua AB gäi lµ cung chøa gãc  dùng trªn ®o¹n AB .
4, §Þnh lý thuËn, ®°o vÒ “Tø gi¸c n«Þ tݪp mét ®-êng trßn” Trang 87, 88 SGK
To¸n 9 tËp 2.
5, TÝnh chÊt cña tam gi¸c ®ång d¹ng .
6, Dùa vµo ®Þnh nghÜa ®-êng trßn.
II. §èi t-îng phôc vô cho qu¸ tr×nh nghiªn cøu, x©y dùng ®Ò tµi
nµy lµ:
1, VÒ con ng-êi :
- Lµ nh÷ng GV giái, gi¸o viªn l©u n¨m trong nghÒ cã kinh nghiÖm ®Ó häc
hái trao ®æi vÊn ®Ò n¶y sinh trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu.
- Gi¸o viªn míi ra nghÒ d¹y to¸n ®Ó ®Ò xuÊt c©u hái : “T¹i sao l¹i cã c¸ch
chøng minh tø gi¸c néi tiÕp nh- thÕ ? Trong mét b¯i to¸n cô thÓ”
- Lµ häc sinh tõ trung b×nh trë lªn (häc sinh ®¹i trµ) líp 9 THCS.
2, VÒ kiÕn thøc:
V× thêi gian cã h¹n vµ n¨ng lùc cã h¹n chÕ nªn ®èi t-îng kiÕn thøc t«i chän
ë ®©y chØ lµ ®Þnh lý vµ c¸c bµi to¸n h×nh häc nãi vÒ tø gi¸c néi tiÕp , quü tÝch cung
chøa gãc . Nghiªn cøu chñ yÕu c¸ch t×m ph-¬ng ph¸p chøng minh c¸c ®iÓm cïng
thuéc mét ®-êng trßn ®Ó phôc vô cho kÕt luËn cña bµi to¸n cã sö dông tÝnh chÊt
cña tø gi¸c néi tiÕp .
III. Néi dung ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu .
* VÒ ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu .
- B»ng quan s¸t thùc tÕ gi¶ng d¹y c¸c giê to¸n chøng minh tø gi¸c néi tiÕp,
bµi to¸n tæng hîp cã sö dông kÕt qu¶ cña tø gi¸c néi tiÕp ®Ó chøng minh vµ tÝnh
to¸n cña GV THCS.
- B»ng kinh nghiÖm ®øng líp vµ båi d-ìng «n thi häc sinh ®¹i trµ líp 9 ,
nh÷ng n¨m tr-íc ®©y thÊy häc sinh rÊt Ýt em ph¸t hiÖn ®-îc tø gi¸c néi tiÕp mét
c¸ch nhanh nhÊt, nhÊt lµ nh÷ng bµi to¸n kh«ng dÔ chøng minh ngay ®-îc tæng hai
gãc ®èi diÖn cña tø gi¸c b»ng 180o. Hay HS cø ph¶i ®-a vÒ tæng hai gãc ®èi diÖn
b»ng 1800 nªn dµi, nhiÒu khi dÉn ®Õn sai.
- B»ng ®äc tµi liÖu ®Ó n¾m c¸c c¬ së lý luËn khoa häc vÒ ph-¬ng ph¸p chøng
minh vµ tÝnh chÊt cña tø gi¸c néi tiÕp . §Æc biÖt lµ t×m c¸ch nhËn biÕt nhanh tø
gi¸c néi tiÕp tr-íc khi ph¶i chøng minh tæng hai gãc ®èi diÖn b»ng 180 o trong c¸c

5
 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – NguyÔn H÷u Tµi
bµi to¸n cã chøng minh tø gi¸c néi tiÕp hoÆc cã sö dông kÕt qu¶ cña tø gi¸c néi
tiÕp .
- B»ng viÖc tham kh¶o vµ häc hái ý kiÕn cña ®ång nghiÖp nhÊt lµ nh÷ng thÇy
c« d¹y to¸n giái trong HuyÖn.
- B»ng thö nghiÖm ®Ò tµi cña m×nh trong bµi d¹y gi¶i to¸n ë trªn líp, c¸c
buæi «n to¸n thi vµo líp 10 THPT, båi d-ìng häc sinh giái .
- Vµ cuèi cïng lµ b»ng viÖc ®i tõ vÊn ®Ò ®¬n gi¶n, riªng lÎ cña bµi d¹y ®Õn
c¸c ®Þnh lý vµ bµi to¸n khã h¬n, phøc t¹p h¬n tæng hîp l¹i mét hÖ thèng c¸c
ph-¬ng ph¸p chøng minh tø gi¸c néi tiÕp .
Tõ c¸c ph-¬ng ph¸p trªn ®©y ®èi chiÕu víi lý luËn vµ thùc tÕ t«i rót ra ®-îc
kinh nghiÖm nhá trong qu¸ tr×nh h-íng dÉn häc sinh gi¶i to¸n bëi néi dung cô thÓ
nh- sau:
* Néi dung nghiªn cøu:
- Khi d¹y xong b¯i “Tø gi¸c néi tiÕp mét ®­êng trßn” Trang 87,88 SGK
To¸n 9 tËp 2. Häc sinh tù rót ra ®-îc mét c¸ch chøng minh tø gi¸c néi tiÕp lµ:
NÕu tø gi¸c ABCD cã : D
A+C=2V hoÆc B+D=2V
x
Suy ra ABCD lµ tø gi¸c néi tiÕp mét ®-êng trßn
A
C
Khai th¸c:
1, Sö dông tÝnh chÊt cña hai gã kÒ bï B
gäi tia ®èi cña tia AB lµ tia Ax ch¼ng h¹n
gi¶ sö xAD = BCD
thÕ th× v× xAD + DAB = 2V (kÒ bï)
BCD + BAD = 2V => tø gi¸c ABCD néi tiÕp
A
§Æc biÖt ho¸ bµi to¸n tø gi¸c ABCD cã BAD = BCD = 90o
ThÕ th× BAD + BCD = 90o+90o=180o
=>Tø gi¸c ABCD néi tiÕp ®-êng trßn ®-êng kÝnh BD. D B
§©y lµ c¸ch ®¬n gi¶n nhÊt.
Kh«ng ph¶i lóc nµo còng cã nh- vËy ch¼ng h¹n nh-:
C
2, XÐt tø gi¸c ABCD cã DAC = DBC A
B
Víi A, B n»m ë cïng mét nöa mÆt ph¼ng
bê chøa DC ta sÏ chøng minh tø gi¸c ABCD
néi tiÕp .
D C

6
 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – NguyÔn H÷u Tµi
ThËt vËy, gi¶ sö DAC = DBC =  (0o <  < 180o ) v× do DC cè ®Þnh nªn A, B
n»m trªn cung chøa gãc  dùng trªn ®o¹n DC (theo bµi to¸n quü tÝch cung chøa
gãc ) Suy ra bèn ®iÓm A, B, C, D cïng thuéc mét ®-êng trßn hay tø gi¸c ABCD
néi tiÕp .
VËy lµ ta cã c¸ch thø t- ®Ó chøng minh tø gi¸c tø gi¸c néi tiÕp.
§Æc biÖt ho¸ gãc  ®Ó cã c¸ch nhËn biÕt nhanh A
tø gi¸c néi tiÕp . B
Khi cho  = 90o ta cã DAC = DBC = 90o
d C
Vµ A, B cïng mét nöa mÆt ph¼ng bê DC thÕ th×
tø gi¸c ABCD néi tiÕp ®-êng trßn ®-êng kÝnh DC.

3, L¹i xÐt tø gi¸c ABCD néi tiÕp mét ®-êng trßn :

Gi¶ sö AB c¾t DC t¹i M
B
ta suy ra ®-îc ABD = ACD A
vËy lµ tam gi¸c MAC vµ MDB ®ång d¹ng
M
§¶o l¹i: NÕu tam gi¸c MAC vµ
tam gi¸c MDB ®ång d¹ng víi A thuéc D
C
®o¹n BM vµ D thuéc ®o¹n MC
th× tø gÝac ABCD néi tiÕp.
ThËt vËy, v× tam gi¸c MAC ®ång d¹ng víi
tam gi¸c MDB suy ra ABD = DCA => tø gi¸c ABCD néi tiÕp ( B, C ë cïng
mét nöa mÆt ph¼ng bê AD vµ nh×n AD d-íi hai gãc b»ng nhau )
 Tõ ®ã nÕu cã tam gi¸c MAC ®ång d¹ng víi tam gi¸c MDB, A BM,
D MC => Tø gi¸c ABCD còng néi tiÕp.
 Theo tÝnh chÊt cña tam gi¸c ®ång d¹ng ta l¹i cã tõ tam gi¸c MAD ®ång
d¹ng víi tam gi¸c MCB suy ra:
MA MD
  MA . MB = MC . MD
MC MB
VËy lµ ta l¹i cã c¸ch chøng minh tø gi¸c néi tiÕp b»ng tû lÖ thøc:
MA . MB = MC . MD, A BM, D MC => Tø gi¸c ABCD néi tiÕp .

4, Nh- vËy víi c¸ch nghiªn cøu nh- trªn cïng víi ®Þnh nghÜa ®-êng trßn ta
cã mét sè c¸ch chøng minh (dÊu hiÖu nhËn biÕt) nhanh tø gi¸c néi tiÕp nh- sau:
Tø gi¸c ABCD néi tiÕp mét ®-êng trßn nÕu nã tho¶ m·n mét trong nh÷ng hÖ
thøc sau:

7
 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – NguyÔn H÷u Tµi
b¶ng hÖ thèng ph-¬ng ph¸p chøng minh
tø gi¸c néi tiÕp mét ®-êng trßn

Thø tù
c¸ch
HÖ thøc
chøng H×nh vÏ minh ho¹
minh

C
C¸ch 1 OA = OB = OC = OD A B

D
B
A
B  D  180 0
x
2.a)  2 1
A2  C1  180
0
C¸ch 2
2.b) A1 = C1 1
C D

A
1
C¸ch 3 A1 + C1 = 900 + 900 D B

C
A
B
A1  B1 1 2 21
A  D
C¸ch 4  2 2

B 2  C 2 1
 2
C
D1  C1 1 2
D

A
B
1
1
C¸ch 5 A1 = B1 = 90 0
D C

8
 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – NguyÔn H÷u Tµi

B C
C
B M
A
C¸ch 6 MA . MB = MC . MD O
D D
A
(H×nh bªn ph¶i tø gi¸c
M ACBD néi tiÕp)
KÕt hîp víi tÝnh chÊt cña tø gi¸c néi tiÕp ta cã : ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®Ó tø
gi¸c ABCD néi tiÕp trong ®-êng trßn t©m O lµ tho¶ m·n mét trong c¸c hÖ thøc
trªn.
Víi c¸ch hÖ thèng ho¸ nh- trªn häc sinh ®-îc ghi nhí mét c¸ch l«gic vµ tõ
®ã nhËn biÕt nhanh ®-îc tø gi¸c néi tiÕp mét ®-êng trßn vµ còng tõ ®ã sö dông
nhanh c¸c tÝnh chÊt cña tø gi¸c néi tiÕp trong gi¶i to¸n h×nh häc .

Ngoµi ra, víi gi¸o viªn ta cÇn nhí thªm mét sè c¸ch chøng minh tõ bµi to¸n
vÒ ®-êng th¼ng Simson vµ ®Þnh lý P.t«lªmª:
Bµi to¸n 1. Cho tam gi¸c ABC néi tiÕp ®-êng trßn (O); M lµ ®iÓm bÊt kú. Gäi E,
F, K lÇn l-ît lµ h×nh chiÕu cña M xuèng AB, BC, CA. Chøng minh r»ng ®iÒu kiÖn
cÇn vµ ®ñ ®Ó M  (O) lµ E, F, K th¼ng hµng (cïng n»m trªn ®-êng th¼ng Simson)
NÕu M trïng mét trong ba ®Ønh A, B, C cña tam gi¸c ABC th× bµi to¸n hiÓn nhiªn
®óng.
Ta xÐt tr-êng hîp M thuéc nöa mÆt ph¼ng bê AC kh«ng chøa B, c¸c tr-êng hîp
cßn l¹i chøng minh t-¬ng tù.
E
2 M
A
1
2

K
1

B C

i) §iÒu kiÖn cÇn: M(O) th× E, K,F th¼ng hµng (1):

9
 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – NguyÔn H÷u Tµi
(1) <=> Kˆ 1  Kˆ 2 (2). ThËt vËy, c¸c tø gi¸c MEAK, MKFC, AMCB, EMFB néi
tiÕp => Mˆ 2  Kˆ 2 (3), Mˆ 1  Kˆ 1 (4) Mˆ 2  Mˆ 1 (5) (cïng céng gãc AMF vµ ABC cho
1800). Tõ (3), (4), (5) => (2), (1)
ii) §iÒu kiÖn ®ñ: Cã (1) => M(O) (6) <=> tø gi¸c MABC néi tiÕp (7)
ThËt vËy: tõ gi¶ thiÕt vµ tõ c¸c tø gi¸c MEAK, MKFC vµ MEBF néi
tiÕp => Mˆ 1  Kˆ 1 , Mˆ 2  Kˆ 2 , Kˆ 1  Kˆ 2 (®èi ®Ønh) =>
AMˆ C  ABˆ C  AMˆ F  Mˆ 1  ABˆ C  AMˆ F  Mˆ 2  ABˆ C  180 0 => (7) => (6).
Bµi to¸n 2. Chøng minh r»ng ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®Ó tø gi¸c ABCD néi tiÕp mét
®-êng trßn lµ AB.CD + BC.AD=AC.BD.

Bµi to¸n 3. Cho tø gi¸c ABCD cã c¸c c¹nh ®èi diÖn AD c¾t BC t¹i E vµ AB c¾t
CD t¹i F. Chøng minh r»ng ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®Ó tø gi¸c ABCD néi tiÕp lµ
EA.ED+FA.FB=EF2 .

* Mét sè vÝ dô minh ho¹:

Trong phÇn vÝ dô nµy, mçi vÝ dô ®-îc tr×nh bµy theo h-íng ph©n tÝch ®Ó t×m
ra ph-¬ng ph¸p chøng minh tø gi¸c néi tiÕp . PhÇn tr×nh bµy lêi gi¶i trªn c¬ së
ph©n tÝch nªn cho phÐp t«i kh«ng tr×nh bµy ë ®©y .
VÝ dô 1: Cho hai ®-êng trßn (O) v¯ (O’) gÆp nhau ë A vµ B, tiÕp tuyÕn t¹i A
cña ®­êng trßn (O) gÆp (O’) ë M; TiÕp tuyÕn t¹i A cña ®­êng trßn (O’) gÆp (O)
t¹i N. LÊy ®iÓm E ®èi xøng víi A qua B . Chøng minh tø gi¸c AMEN néi tiÕp
mét ®-êng trßn.
Ph©n tÝch:
C/m tø gi¸c ANEM néi tiÕp mét
®-êng trßn (1) mµ ta thÊy E ®èi
xøng víi A qua B.
VËy lµ t©m cña ®-êng trßn ngo¹i
tiÕp tø gi¸c ANEM n»m trªn ®-êng
trung trùc cña ®o¹n AE, vµ nh- thÕ
t©m cña ®-êng trßn nµy còng n»m
trªn trung trùc cña c¸c ®o¹n th¼ng
nµo? (§o¹n AN vµ AM )
VËy ®Ó chøng minh (1) ta cã thÓ dïng c¸ch 1 ®Ó sö dông tÝnh chÊt cña ®-êng
trung trùc cña mét ®o¹n th¼ng suy ra .

10
 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – NguyÔn H÷u Tµi
Gäi I lµ giao hai trung trùc cña AN vµ AM th×: (1)  IA = IN = IE = IM (2).
ThËt vËy: OI // AO’ (cïng  AN ) v¯ AO // O’I (cïng  AM ) => AOIO’ l¯ h×nh
b×nh hµnh => OIO’ = OAO’ = OBO’ => OIBO’ l¯ tø gi¸c néi tiÕp (theo
c¸ch 4) nh­ng OI = AO’ = O’B => OIBO’ l¯ h×nh thang c©n => IB // OO’ (3) =>
IB  AB => IB lµ ®-êng trung trùc cña AE => IA = IN = IE = IM => (2) => (1)
®pcm.
Chó ý: còng cã thÓ chøng minh (3) b»ng c¸ch chøng minh OO’ l¯ ®­êng
trung b×nh cña tam gi¸c AIB .

C¸ch 2: (1) <= MAˆ N  MEˆN  1800 <=

 NAˆ E  AMˆ B (4)


 ˆ ˆ
 NEB  EMB (5)
(4) <= cïng b»ng 1/2 sè ®o cung AB
cña ®-êng trßng (O).
(5) <= Tam gi¸c EBN vµ tam gi¸c
MBE ®ång d¹ng
 BE BN AB BN
    (6)
<=  BM BE BM AB
 NBˆ E  EBˆ M (7)

(6) <= Tam gi¸c ABN vµ tam gi¸c MBA ®ång d¹ng (gãc-gãc)
(7) <= ABˆ N  MBˆ A <= Tam gi¸c ABN vµ tam gi¸c MBA ®ång d¹ng (gãc-gãc)

C¸ch 3: A

O K H O’

I B M
N

E  E’

Gäi I lµ t©m ®-êng trßn ngo¹i tiÕp tam gi¸c AMN.

Gi¶ sö ®­êng trßn ngo¹i tiÕp tam gi¸c AMN c¾t AB kÐo dµi t¹i E’, ta chøng
minh E  E’ b»ng c¸ch chøng minh AB= BE’ (v× E ®èi xøng víi A qua B)
Gäi K vµ H lÇn l­ît lµ giao ®iÓm cña OO’ víi AI vµ AB
11
 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – NguyÔn H÷u Tµi
Ta cã KA=KI (do AOIO’ lµ h×nh b×nh hµnh) vµ AH=HB (do OO’ lµ ®­êng nèi hai
t©m). Do ®ã HK//BI  BI//OO’ mµ ABOO’ suy ra IBAB , bëi vËy
AB=BE’ (do tam gi¸c AIE’ c©n t¹i I), nghÜa lµ E’E

VÝ dô 2: Trªn ( O; R ) lÊy 2 ®iÓm A, B sao cho AB < 2R . Gäi giao ®iÓm cña
c¸c tiÕp tuyÕn cña (O) t¹i A, B lµ P . Qua A, B kÎ d©y AC, BD song song víi
nhau, gäi giao ®iÓm cña c¸c d©y AD, BC lµ Q. Chøng minh tø gi¸c AQBP néi tiÕp
®-îc .
Ph©n tÝch: §Ó chøng minh tø gi¸c AQBP néi tiÕp (1)
Ta cã thÓ chøng minh: APB + AQB = 1800 (2)
A
ThËt vËy, theo gi¶ thiÕt cã OAP + OPB = 90o + 90o
 Tø gi¸c AOBP néi tiÕp P
C O
 APB + AOB = 1800 Q
VËy ®Ó chøng minh ( 2 ) ta chøng minh : B
AQB = AOB (3), chøng minh (3) cã nhiÒu c¸ch . D
Ch¼ng h¹n AC // BD (gt) nªn AB = CD => AQB = AOB ( cïng b»ng sè ®o
cung AB cña (O) ) => (3) ®-îc chøng minh => (2) => (1) ®pcm.

VÝ dô 3: Cho tam gi¸c ABC vu«ng ë A. KÎ ®-êng cao AH . Gäi I, K t-¬ng

øng lµ t©m ®-êng trßn néi tiÕp tam gi¸c ABH vµ ACH . §-êng th¼ng IK c¾t AC
t¹i N. Chøng minh tø gi¸c HCNK néi tiÕp ®-îc .
Ph©n tÝch: Tõ gi¶ thiÕt dÔ thÊy
HIK = A = 90o (1)
gi¶ sö tø gÝac HCNK néi tiÕp th× A

K1 = NCH (2)

thÕ th× HIK vµ ABC ®ång d¹ng (3) N
R K
Chøng minh (3): HAB vµ HCA I 1
HA AB M
®ång d¹ng =>  (4)
HC AC B S H C

HA HI
Chøng minh HAS vµ HCR ®ång d¹ng   (5)
HC HK
HI HK
Tõ (4) vµ (5) =>  (6)
AB AC
Tõ (1) vµ (6) => (3) => (2) => Tø gi¸c HCNK néi tiÕp

12
 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – NguyÔn H÷u Tµi

C¸ch 2: Chøng minh CHˆ K  ANˆ K  450

Trªn c¹nh AB kÊy ®iÓm M/ , A
trªn c¹nh AC lÊy N/
sao cho AM/=AN/=AH
Gäi I/, K/ lµ giao ®iÓm cña M/N/ R / N/
víi ph©n gi¸c c¸c gãc BAH, CAH K
AI / M /  AI / H (c.g.c) I/ 1
M/
=> AHˆ I /  AMˆ / I /  450 => I  I/
Chøng minh t-¬ng tù K  K/ B S H C
Suy ra M  M , N  N => AHˆ K  ANˆ K  45 => tø gi¸c HCNK néi tiÕp.
/ / 0

VÝ dô 4: Cho gãc xOy . Mét ®iÓm A ë trong gãc ®ã, gäi B, C lµ h×nh chiÕu
vu«ng gãc cña A trªn Ox, Oy; gäi C’ , B’ l¯ h×nh chiÕu vu«ng gãc cña C, B xuèng
Ox, Oy; gäi B’’ , C’’ l¯ h×nh chiÕu vu«ng gãc cña B’, C’ xuèng Ox, Oy. Gäi E lµ
giao ®iÓm cña BB’, CC’. Gäi Q, P lÇn l-ît lµ giao cña OE víi B’C’ v¯ B’’C’’.
Chøng minh tø gi¸c MNPQ néi tiÕp.

Ph©n tÝch: C/m tø gi¸c MNPQ néi tiÕp (1). Ta cã thÓ sö dông c¸ch 3 :
C/m : P + M = 90o + 90o (2)
ThËt vËy, v× tø gi¸c OBAC néi tiÕp ( nhËn biÕt nhanh c¸ch 3 )
 OCB = OAB (3) (®¶o c¸ch 4)
V× BCB’C’ néi tiÕp ( nhËn biÕt nhanh c¸ch 5 ) B
C/
OC’B’ = OCB (4) B //

Tõ (3)v¯ (4) => Tø gi¸c MC’BA néi tiÕp Q

P E
( nhËn biÕt nhanh c¸ch 2.b ) O
M
nh-ng do OBA = 90o N A
QMN = 90 (5) o
C//
B/
 ( T/chÊt tø gi¸c néi tiÕp vµ t/chÊt hai gãc kÒ bï ) C
T-¬ng tù QPN = 90 (6)o

Tõ (5) vµ (6) => (2) => (1) ®pcm

13
 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – NguyÔn H÷u Tµi
VÝ dô 5: Cho tam gÝac ABC c©n ( AB = AC ) . Trªn AB vµ AC lÊy M vµ N sao
cho AM + AN = AB . Dùng h×nh thang c©n ANMI ( AI // MN ). Chøng minh tø
gi¸c AIBC néi tiÕp.
A
Ph©n tÝch:
§Ó chøng minh tø gi¸c AIBC néi tiÕp (1)
N
Tõ gi¶ thiÕt => IM = MB = AN (2)
vµ IN = AM = NC (3) I
M
Tõ (2) vµ (3) => IMA = 2B1 (4)
vµ ANI = 2C1 (5) (gãc ngoµi cña tam gi¸c ) 1 1
B C
MÆt kh¸c IMA = ANI (6)
v× ANMI lµ h×nh thang c©n )
VËy tõ (4), (5) vµ (6) ta cã thÓ suy ra ®iÒu g× ?
(suy ra B1 = C1(7)). Vµ tõ (7) => (1) ®pcm (c¸ch 4)
VËy ®Ó gi¶i to¸n ë vÝ dô 5 ta ®· dïng c¸ch 4

VÝ dô 6: Cho tam gi¸c ABC, gäi I t©m ®-êng trßn néi tiÕp tam gi¸c, G, K lµ
c¸c tiÕt ®iÓm cña ®-êng trßn (I) trªn AB, AC. Gäi M, N lµ giao ®iÓm cña IB, IC
víi GK. Chøng minh BNMC lµ tø gi¸c néi tiÕp.

A
Ph©n tÝch:
C/m BNMC néi tiÕp (1). Sö dông c¸ch 5:
K M
(1)  BNC = BMC = 90 (2) o N G

Ta thÊy BGI = 90o nªn ph¶i chøng minh : I

Tø gi¸c BNGI vµ tø gi¸c IKMC néi tiÕp (3) 1
1 C
B
 MIC = MKC (4) víi chó ý
I lµ giao 3 ph©n gi¸c trong tam gi¸c ABC
B  C 180 0  A
Ta cã MIC = B1 + C1 =  (5)
2 2
180 0  A
MÆt kh¸c: MKC = AKG = AGK = (6)
2
Tõ (5) vµ (6) suy ra (4) => (3) => BMC = BNC = BGI = IKC = 90o => (2)
=>(1) ®pcm

14
 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – NguyÔn H÷u Tµi

VÝ dô 7: Cho tam gi¸c ABC kÎ ®-êng cao AH . Gäi I, K Lµ h×nh chiÕu

vu«ng gãc cña H trªn AB, AC. Chøng minh tø gi¸c BIKC néi tiÕp ®-îc .
Ph©n tÝch:
C/m Tø gi¸c BIKC néi tiÕp (1) ta cã thÓ dïng mét trong hai c¸ch sau ®©y :
C¸ch 1: Theo gi¶ thiÕt dÔ thÊy tø gi¸c AIHK néi tiÕp
Nªn I1 = H1
nh-ng H1 = C1 (cïng phô víi H2)
do ®ã I1 = C1 ta cã c¸ch chøng minh thø nhÊt
C/m (1) theo c¸ch 2.b. A

1
I
1
1
B H C

C¸ch 2: Chøng minh (1) ta cã thÓ sö dông c¸ch 6 ®-îc kh«ng?

(1)  AI . AB = AK . AC (2)
§Ó chøng minh (2) ta cã thÓ sö dông hÖ thøc l-îng gi¸c trong tam gÝac vu«ng
AHC vµ AHB : AI . AB = AH2
vµ AK . AC = AH2
suy ra (2) ®-îc c/m => (1) ®-îc c/m
Trong mçi bµi to¸n nªu trªn cßn cã nh÷ng c¸ch gi¶i kh¸c n÷a nh-ng cã thÓ
nãi vÉn lµ mét trong 6 c¸ch t«i ®· nªu. Nh-ng ë ®©y víi mçi bµi t«i chØ tr×nh bµy
tõ mét ®Õn hai c¸ch v× môc ®Ých lµm s¸ng tá viÖc ph©n tÝch theo ®Þnh h-íng thÝch
hîp ®Ó chøng minh tø gi¸c néi tiÕp .

15
 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – NguyÔn H÷u Tµi
IV. KÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh nghiªn cøu:
Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, tæng hîp vµ viÕt hoµn thiÖn ®Ò tµi nµy t«i thu
®-îc kÕt qu¶ kh¸ kh¶ quan .
Tù m×nh nhËn biÕt nhanh ®-îc mét tø gi¸c néi tiÕp, ®Ó tõ ®ã ®Þnh h-íng
ph-¬ng ph¸p h-íng dÉn häc sinh t×m lêi gi¶i. Gióp cho viÖc gi¶i c¸c bµi to¸n h×nh
häc cã sö dông tÝnh chÊt tø gi¸c néi tiÕp nhanh nh¹y.
Bæ xung thªm cho m×nh ph-¬ng ph¸p chøng minh tø gi¸c néi tiÕp, c¸c ®iÓm
cïng thuéc mét ®-êng trßn, ®Ó kh«ng bÞ bÕ t¾c víi c¸c bµi khã, b¶n th©n tù tin
h¬n, t- duy thªm nhanh vµ s¸ng t¹o h¬n .
§Æc biÖt lµ gióp cho gi¸o viªn thªm ph-¬ng ph¸p h-íng dÉn häc sinh chøng
minh h×nh häc, gi¶i to¸n vµ h-íng dÉn häc sinh ®äc tµi liÖu tham kh¶o víi c¸c bµi
to¸n liªn quan ®Õn tø gi¸c néi tiÕp.

V. Gi¶i ph¸p míi vµ s¸ng t¹o:

Trong ®Ò tµi nµy gi¶i ph¸p míi vµ s¸ng t¹o lµ ph©n tÝch ®Ó t×m ra c¸ch chøng
minh tø gi¸c néi tiÕp theo trùc gi¸c h×nh vÏ cña bµi to¸n (®Þnh lý) hoÆc ®Þnh
h-íng ph-¬ng ph¸p theo gi¶ sö c¸c b-íc sau :
H-íng thø nhÊt: ( ph©n tÝch ®i lªn )
B-íc 1: Gi¶ sö ®Ó chøng minh tø gi¸c néi tiÕp mét ®-êng trßn ta chän
ph-¬ng ph¸p A nµo ®ã ( ph-¬ng ph¸p A lµ c¸ch 1, c¸ch 2 …, c¸ch 6 ) thÕ th× ta
ph¶i chøng minh ®iÒu g× ? ( ®iÒu g× ë ®©y lµ mét trong c¸c hÖ thøc ë 6 c¸ch ).
B-íc 2: Sau ®ã dùa vµo gi¶ thiÕt, kiÕn thøc ®· häc ®Ó chøng minh.
B-íc 3: Tr×nh bµy l¹i lêi gi¶i bµi to¸n theo h-íng ph©n tÝch trªn.
H-íng thø hai: (Tæng hîp )
B-íc 1: Ph©n tÝch gi¶ thiÕt, nhËn biÕt nhanh c¸c tø gi¸c néi tiÕp ( b»ng mét
trong 6 c¸ch ).
B-íc 2: Dïng tÝnh chÊt cña tø gi¸c néi tiÕp, c¸c kiÕn thøc to¸n häc ®Ó cã
mét trong s¸u hÖ thøc cña 6 c¸ch chøng minh tø gi¸c néi tiÕp.
B-íc 3: Tæng hîp, ph©n tÝch, kiÓm tra l¹i ®Ó tr¸nh sai lÇm vµ cuèi cïng tr×nh
bµy lêi gi¶i.
C¸i s¸ng t¹o ë ®©y lµ sù hÖ thèng, liªn kÕt chÆt chÏ gi÷a c¸c ph-¬ng ph¸p ®Ó
cã thÓ nhËn biÕt mét c¸ch nhanh nhÊt tø gi¸c néi tiÕp mét ®-êng trßn. Tù tin h¬n
trong häc to¸n .

16
 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – NguyÔn H÷u Tµi
B. øng dông vµo thùc tÕ c«ng t¸c gi¶ng d¹y.
- VÒ t©m lý HS khi häc kh«ng thô ®éng lµ cø ph¶i t×m tæng hai gãc ®èi diÖn
cña mét tø gi¸c b»ng 180o míi néi tiÕp . Ph¸t huy ®-îc tÝnh ®éc lËp, nhanh nhÑn
s¸ng t¹o t×m lêi gi¶i bëi hÖ thèng ph-¬ng ph¸p chøng minh tø gi¸c néi tiÕp ®·
®-îc h×nh thµnh vµ dÔ ghi nhí, t¹o ®iÒu kiÖn t×m c¸c c¸ch gi¶i kh¸c nhau cho mét
bµi to¸n h×nh häc.
- Ngoµi kÕt qu¶ lµ häc sinh biÕt c¸ch chøng minh tø gi¸c néi tiÕp vµ nhËn
biÕt nhanh tø gi¸c néi tiÕp th× ta cã thÓ dïng tÝnh chÊt cña nã ®Ó øng dông chøng
minh h×nh häc cã sö dông kÕt qu¶ cña tø gi¸c néi tiÕp:

øng dông 1: Chøng minh ®¼ng thøc, bÊt ®¼ng thøc h×nh häc; Chøng minh
c¸c gãc b»ng nhau , c¸c ®¼ng thøc tÝch c¸c ®o¹n th¼ng , bÊt ®¼ng thøc vÒ diÖn tÝch
c¸c h×nh, …
VÝ dô : Tõ kÕt qu¶ cña 3 vÝ dô ta cã thÓ dïng tø gi¸c HCNK néi tiÕp ®Ó gi¶i
bµi to¸n tiÕp theo :
Gi÷ nguyªn gi¶ thiÕt vµ bæ xung thªm M lµ giao ®iÓm cña IK víi AB.
1
KÕt luËn chøng minh SAMN ≤ SABC (víi SAMN, SABC thø tù lµ ký hiÖu diÖn
2
tÝch tam gi¸c AMN vµ tam gi¸c ABC ).
Ta cã thÓ ph©n tÝch gi¶i tiÕp nh- sau (h×nh vÏ ë vÝ dô 3)
Tø gi¸c HCNK néi tiÕp => ANM = KHC = 45o => AMN lµ tam gi¸c
vu«ng c©n t¹i A => AM = AN (1)
L¹i chøng minh ®-îc AKN = AKH (g.c.g) => AN = AH (2)
Tõ (1) vµ (2) => AM = AN =AH
1 1 1
Do ®ã SAMN = AM . AN = AH2 cßn SABC = AB . AC
2 2 2
XÐt ABC vu«ng t¹i A cã :
1 1 1 AB 2  AC 2 2. AB. AC 2 1
2
 2
 2
 2 2
 2 2
 
AH AB AC AB . AC AB . AC AB. AC S ABC
1 1 1
Hay:   SAMN  SABC ( ®pcm)
2.S AMN S ABC 2

øng dông 2: Dïng tø gi¸c néi tiÕp ®Ó chøng minh cÆp ®-êng th¼ng song
song, cÆp ®-êng th¼ng vu«ng gãc:
VÝ dô: (lÊy vÝ dô 2)
Gi÷ nguyªn gi¶ thiÕt, kÕt luËn chøng minh PQ//AC

17
 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – NguyÔn H÷u Tµi
ThËt vËy ( h×nh vÏ ë vÝ dô 2) Tø gi¸c AQBP néi tiÕp => ACB = PAB (
cïng ch¾n cung AB ) mµ PAB = PQB (cïng ch¾n cung BP cña ®-êng trßn
ngo¹i tiÕp tø gi¸c AQBP ) => ACB = PQB => PQ //AC (®ång vÞ )

øng dông 3: Dïng c¸c c¸ch chøng minh tø gi¸c néi tiÕp ®Ó chøng minh
nhiÒu A1, A2, A3, …An cïng thuéc mét ®-êng trßn :
B-íc 1: Chän ra bèn ®iÓm, vÝ dô A1, A2, A3, A4 t¹o thµnh mét tø gÝac néi tiÕp
(sö dông mét trong 6 c¸ch chøng minh tø gi¸c néi tiÕp ).
B-íc 2: L¹i chän ra bèn ®iÓm kh¸c nhau : A1, A2, A3, A5 ch¼ng h¹n t¹o
thµnh mét tø gi¸c néi tiÕp.
Cø tiÕp tôc chøng minh nh- trªn, cuèi cïng nhËn xÐt c¸c ®-êng trßn ngo¹i
tiÕp c¸c tø gi¸c trªn ®Òu chung nhau 3 ®iÓm A1, A2, A3. Do ®ã c¸c ®-êng trßn ®ã
ph¶i trïng nhau => A1, A2, A3,…,An cïng thuéc mét ®-êng trßn.

VÝ dô: Cho tam gi¸c ABC vu«ng t¹i A, ®iÓm E thuéc BC, kÎ hai trung trùc
cña AB vµ AC gÆp nhau ë I. Trung trùc cña AE c¾t hai trung trùc kia ë F, K.
Chøng minh 5 ®iÓm A, E, F, I, K cïng n»m trªn mét ®-êng trßn.
K
Ph©n tÝch :
1
Chøng minh 5 ®iÓm A, E, F, I, K 2

cïng n»m trªn mét ®-êng trßn (1) A C

 Chøng minh 2 tø gi¸c néi tiÕp AKIE
vµ AKIF (cã 3 ®iÓm chung lµ A, K , I) (2) 1
F 2 I
E
B H

ThËt vËy, tõ gi¶ thiÕt => I BC vµ IB =IC (A = 90o)

V× IK lµ trung trùc cña AC, KF lµ trung trùc cña AE
 KA = KC = KE => KAI = KEI (=KCE)
 Tø gi¸c AKIE néi tiÕp (3) (theo c¸ch 4) ta l¹i cã K1 = K2 = I1= I2
(C¸c gãc néi tiÕp cïng ch¾n mét cung vµ tÝnh chÊt ®-êng trung trùc )
hay K1 = I1 => tø gi¸c AKIF néi tiÕp (theo c¸ch 4) (4)
Tõ (3)vµ (4) => (2) => (1) ®pcm
Chó ý : ë vÝ dô nµy kÎ ®-êng cao AH cña tam gi¸c ABC. H×nh vÏ trªn lµ øng
víi ®iÓm E thuéc ®o¹n HC cßn 2 tr-êng hîp n÷a lµ E thuéc ®o¹n HB vµ E n»m
ngoµi ®o¹n BC chøng minh t-¬ng tù.

18
 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – NguyÔn H÷u Tµi
Bµi häc kinh nghiÖm:
Qua ®Ò tµi nµy t«i rót ra ®-îc bµi häc kinh nghiÖm cho chÝnh b¶n th©n lµ cã
®ñ ph­¬ng ph¸p chøng minh mét tø gi¸c néi tiÕp, khai th¸c triÖt ®Ó “ §iÒu kiÖn
cÇn v¯ ®ñ ” ®Ó khai th¸c c¸c b¯i to¸n míi khi d¹y båi d­ìng cho HS . Còng tõ c¸c
c¸ch chøng minh tø gi¸c tø gi¸c néi tiÕp cã thÓ më ra h-íng nghiªn cøu tiÕp vÏ
h×nh phô t¹o ra tø gi¸c néi tiÕp, ®Ó gi¶i c¸ch kh¸c cho mét bµi to¸n cô thÓ hoÆc ®Ò
ra bµi to¸n míi trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y .

19
 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – NguyÔn H÷u Tµi
PhÇn 3 : KÕt luËn

Qua quan s¸t ®äc tµi liÖu viÕt b¸o c¸o vµ d¹y minh häa, viÖc t×m c¸ch chøng
minh tø gi¸c néi tiÕp mét ®-êng trßn, vËn dông tÝnh chÊt cña nã vµo gi¶i to¸n t«i
thÊy ®-îc gi¸ trÞ lý luËn, ý nghÜa thùc tiÔn vµ hiÖu qu¶ cña ®Ò tµi nµy nh- sau:

- Träng rÌn luyÖn nghiÖp vô: §©y lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc tù häc, tù båi
d-ìng cña ng-êi gi¸o viªn. Víi GV, chØ cã ®äc, häc hái vµ tÝch luü kinh nghiÖm
vÒ ph-¬ng ph¸p vµ d¹y cho häc sinh mét c¸ch cã ph-¬ng ph¸p, cã hÖ thèng th×
míi cã thÓ n©ng cao ®-îc n¨ng lùc gi¶i to¸n, ph-¬ng ph¸p míi ®-îc ®æi míi vµ
s¸ng t¹o.

- Bªn c¹nh ®ã còng cã thÓ nãi r»ng ®Ò tµi nµy lµ t- liÖu cÇn thiÕt gióp c¸c
gi¸o viªn míi ra tr-êng tham kh¶o khi d¹y h×nh häc cho häc sinh vµ gióp GV d¹y
to¸n më h-íng nghiªn cøu tiÕp hÖ thèng c¸c ph-¬ng ph¸p kh¸c.

- Trong thùc tiÔn gi¶ng gi¹y: ViÖc n¾m ®-îc hÖ thèng ph-¬ng ph¸p chøng
minh tø gi¸c néi tiÕp ®Ó ¸p dông vµo gi¶i to¸n ®em l¹i høng thó cho ng-êi gi¶i
to¸n, nhÊt lµ HS bëi víi bµi to¸n chøng minh tø gi¸c néi tiÕp nµo HS còng cã thÓ
tù m×nh mµy mß vµ t×m ra ®-îc h-íng gi¶i kh«ng bÞ bÕ t¾c. Cã ®-îc tø gi¸c néi
tiÕp råi l¹i cã thÓ dïng c¸c tÝnh chÊt cña nã tøc lµ phÇn ®¶o l¹i ®Ó khai th¸c vµ ®Ò
xuÊt c©u hái míi, bµi to¸n míi thùc sù lý thó. Nã ®em l¹i sù tù tin, niÒm say mª
víi bé m«n h×nh häc, sù t-ëng t-îng phong phó vµ t- duy nhanh nh¹y.

- Nãi tãm l¹i hÖ thèng ph-¬ng ph¸p chøng minh tø gi¸c néi tiÕp lµ kh«ng thÓ
thiÕu trong ng-êi thÇy ®Ó båi d-ìng ph-¬ng ph¸p gi¶i to¸n vµ n¨ng lùc t- duy
s¸ng t¹o cho HS . Tuy ®Ò tµi nµy dõng l¹i ë m¶ng nhá cña chøng minh h×nh häc
nh-ng ®· phÇn nµo lµm s¸ng tá ý nãi trªn ®©y.

20
 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – NguyÔn H÷u Tµi
Nh÷ng tµi liÖu tham kh¶o khi x©y dùng ®Ò tµi :

1. SGK to¸n 9 tËp 2 – Phan §øc ChÝnh ( Tæng chñ tËp )- T«n Th©n (chñ
biªn) – nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc n¨m 2005.

2. N©ng cao vµ ph¸t triÓn to¸n 9 tËp 2 – Vò H÷u B×nh – Nhµ xuÊt b¶n gi¸o
dôc n¨m 2005.

3. Chøng minh h×nh häc : ph©n lo¹i vµ ph-¬ng ph¸p gi¶i 100 bµi to¸n chøng
minh h×nh 9 – NguyÔn Phóc Tr×nh – Nhµ xuÊt b¶n thµnh phè Hå ChÝ Minh n¨m
1999.

4. C¸ch t×m lêi gi¶i c¸c bµi to¸n THCS – tËp III . H×nh häc – Lª H¶i Ch©u
vµ NguyÔn Xu©n Quú – Nhµ xuÊt b¶n §¹i häc Quèc gia Hµ Néi n¨m 1999.

5. 23 chuyªn ®Ò gi¶i 1001 bµi to¸n s¬ cÊp båi d-ìng häc sinh giái vµ luyÖn
thi vµo líp 10 (quyÓn h¹ ) – ban GV n¨ng khiÕu tr-êng thi . Chñ biªn NguyÔn
§øc §ång , NguyÔn v¨n VÜnh – Nhµ xuÊt b¶n trÎ n¨m 2000.

H-¬ng Canh, th¸ng 3 n¨m 2008

NguyÔn H÷u Tµi

21
 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – NguyÔn H÷u Tµi
Môc lôc

Trang
phÇn 1: PhÇn më ®Çu 2

1. Lý do chän ®Ò tµi ......................................................................................... 2

a) C¬ së lý luËn ................................................................................................ 2
b) C¬ së thùc tiÔn ............................................................................................. 2
2. Ph¹m vi, ®èi t-îng, môc ®Ých cña ®Ò tµi ..................................................... 2

PhÇn 2: néi dung cña ®Ò tµi 4

A. Néi dung cña ®Ò tµi...................................................................................... 4

I. C¬ së lÝ luËn khoa häc cña ®Ò tµi.................................................................. 4
II. §èi t-îng phôc vô cho qu¸ tr×nh nghiªn cøu x©y dùng ®Ò tµi..................... 5
III. Néi dung ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu............................................................. 5
* Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu........................................................................ 5
* Néi dung nghiªn cøu............................................................................. 6
* Mét vµi vÝ dô minh ho¹.......................................................................... 9
IV. KÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh nghiªn cøu............................................................... 16
V. Gi¶i ph¸p míi vµ s¸ng t¹o cña ®Ò tµi........................................................... 16
B. øng dông vµo thùc tÕ c«ng t¸c gi¶ng d¹y..................................................... 17
phÇn 3: KÕt luËn 20

Nh÷ng tµi liÖu tham kh¶o.................................................................................. 21

22