Professional Documents
Culture Documents
Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειεας Στη Θάλασσα
Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειεας Στη Θάλασσα
Εισαγωγή
Η ιστορία μας δείχνει ότι η θάλασσα αποτελούσε δια μέσου των αιώνων σημαντικό
γεωπολιτικό παράγοντα. Λειτουργώντας είτε σαν παράγων ισχύος είτε σαν παράγων
συναλλαγών πάντοτε καθόριζε σε σημαντικό σημείο την γεωπολιτική ισχύ κάθε κράτους.
Τελευταία η θάλασσα είναι σημαντική ενεργειακή πηγή και δίνει σημαντικό διέξοδο καθαρής
ενέργειας στον πλανήτη με την χρήση των ανανεώσιμων πηγών στη θάλασσα Στην εργασία
μετά από μια σύντομη ανασκόπηση των αρχών γεωπολιτικής και των αρχών βιώσιμης
ανάπτυξης γίνεται μια επισκόπηση των γεωπολιτικών συνεπειών των ανανεώσιμων πηγών
ενέργειας με έμφαση στην θάλασσα. Στην συνέχεια θα γίνει παρουσίαση του μεγάλου
προγράμματος διασύνδεσης των Ευρωπαϊκών κρατών με ενέργεια που προέρχεται από
υπεράκτια πάρκα και των δυνατοτήτων ανάπτυξης κυματικής ενέργειας στο Αιγαίο με τα
εμφανή γεωπολιτικά πλεονεκτήματα για τα νησιά σε θέματα ενεργειακής αυτονομίας.
Στην εποχή μας με δεδομένη την έλλειψη παραδοσιακών μορφών ενέργειας και την ανάπτυξη
των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας δημιουργεί στην κοινωνία την ανάγκη για ανάπτυξη ενός
μίγματος ενεργειακών πηγών που σαφώς αλλάζει και μετατοπίζει το γεωπολιτικό ενδιαφέρον
από μερικές χώρες σε κάποιες άλλες. Η γεωπολιτική θεώρηση των συμβατικών μορφών
ενέργειας αναθεωρείται συνεχώς λαμβάνοντας υπ’ όψη της την σπανιότητά τους και την
αλματώδη ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Ένας νέος τομέας γεωπολιτικής αρχίζει να αναπτύσσεται σε σχέση με τις ανανεώσιμες πηγές
ενέργειες τα κυριότερα στοιχεία του οποίου θα αναπτυχθούν στο παρόν άρθρο.
Η έννοια της γεωπολιτικής των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αφορά κύρια τον έλεγχο των
νέων εφαρμογών και της γνώσης που αναπτύσσεται στο πεδίο των ανανεώσιμων πηγών, την
παγκόσμια κατανομή του δυναμικού των πηγών τους (ήλιος, αέρας, κλπ) και των σπανίων
υλικών απαραίτητων για την κατασκευή συσκευών εκμετάλλευσης.
Έτσι οι ΑΠΕ θεωρούνται από πολλούς μία αφετηρία για την επίλυση των οικολογικών
προβλημάτων που αντιμετωπίζει η Γη.
Ως «ανανεώσιμες πηγές» θεωρούνται γενικά οι εναλλακτικές των παραδοσιακών πηγών
ενέργειας (π.χ. του πετρελαίου ή του άνθρακα), όπως η ηλιακή και η αιολική. Ο
χαρακτηρισμός «ανανεώσιμες» είναι κάπως καταχρηστικός, μιας και ορισμένες από αυτές τις
πηγές, όπως η γεωθερμική ενέργεια δεν ανανεώνονται σε κλίμακα χιλιετιών. Σε κάθε
περίπτωση οι ΑΠΕ έχουν μελετηθεί ως λύση στο πρόβλημα της αναμενόμενης εξάντλησης
των (μη ανανεώσιμων) αποθεμάτων ορυκτών καυσίμων. Τελευταία από την Ευρωπαϊκή
Ένωση, αλλά και από πολλά μεμονωμένα κράτη, υιοθετούνται νέες πολιτικές για τη χρήση
ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, που προάγουν τέτοιες εσωτερικές πολιτικές και για τα κράτη
μέλη.
Επίσης η χρήση ξύλου σαν βιοκαύσιμο μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα σχετικά με την
ανανέωση του.
Σε περιπτώσεις κρατών με μεγάλη ενεργειακή ζήτηση όπως οι ΗΠΑ και η Κίνα υπάρχει
ανάγκη αναθεώρησης και των εξοπλιστικών τους προγραμμάτων ώστε να επενδύσουν σε
οπλικά συστήματα λιγότερο εξαρτώμενα από τα συμβατικά καύσιμα και για να εξασφαλίσουν
την ασφάλεια των υπαρχουσών πηγών συμβατικών πηγών ενέργειας. Στο πολιτικό πεδίο
επίσης η αποκέντρωση των ΑΠΕ σε διάφορες περιοχές δίνει δύναμη στις τοπικές εξουσίες και
δημιουργεί ένα ιδιότυπο δημοκρατικό σύστημα με λιγότερο μακροχρόνια εξάρτηση από την
κεντρική κυβέρνηση. Από την αντίθετη όχθη οι κεντρικοί οργανισμοί παραγωγής και διανομής
ενέργειας που είναι κυρίως κρατικοί φορείς δεν επιθυμούν να χάσουν την μονοπωλιακή τους
θέση στον χώρο και προβάλλουν σειρά εμποδίων με στόχο την παρεμπόδιση της ανάπτυξης
των ΑΠΕ. Στο σημείο αυτό υπάρχει η κρατική παρέμβαση που θα πρέπει να εξισορροπήσει
αυτές τις τάσεις.
Από εξωτερική γεωπολιτική άποψη οι χώρες που σήμερα επενδύουν σε ΑΠΕ θα έχουν
σημαντικό γεωπολιτικό ρόλο στο μέλλον. Το διπολικό μοντέλο όπου υπάρχουν από την μία
μεριά οι ΗΠΑ και από την άλλη οι υπόλοιπες χώρες στην γεωπολιτική σκακιέρα της ενέργειας
αρχίζει πλέον να φθίνει. Μερικοί εκτιμούν ότι το μοντέλο αυτό θα διευρυνθεί με την συμμετοχή
και της Κίνας στην άλλη όχθη ή καλύτερα θα γίνει ένα πολυπολικό μοντέλο όπου η δύναμη θα
κατανέμεται πιο ισοδύναμα μεταξύ των διαφόρων κρατών και που θα οφείλεται στα
γεωπολιτικά αποτελέσματα από την χρήση των ΑΠΕ.
Από γεωπολιτικής άποψης υπάρχουν σειρά από θέματα που αφορούν τον γεωγραφικό
παράγοντα το θέμα των ευκαιριών και των περιορισμών των διαφόρων περιοχών. Η κοινή
ανάπτυξη τεχνολογιών για ανανεώσιμες πηγές δημιουργεί δεσμούς μεταξύ διαφόρων χωρών
ανάλογους με αυτούς της ενέργειας και των διαφόρων ενεργειακών αγωγών. Χώρες που
εκμεταλλεύονται σε μέγιστο βαθμό τις ευκαιρίες και περιορίζουν τα διάφορα εμπόδια θα είναι
οι χώρες που θα έχουν ρόλο στην νέα γεωπολιτική σκηνή.
Σημαντικό ρόλο επίσης έχει το είδος των φυσικών πηγών που γίνεται εκμετάλλευση για
παραγωγή ενέργειας. Όπως θα δούμε στην συνέχεια ανάλογα με την μορφή της φυσικής
πηγής (ήλιος, αέρας, κύματα) προκύπτουν νέα χαρακτηριστικά για την παραγωγή ενέργειας.
Τέλος η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έφερε στην αγορά νέα μέταλλα,
πιθανόν που παράγονται σε διαφορετικές χώρες από αυτές που υπάρχουν οι φυσικές πηγές
όπως λίθιο που χρησιμοποιείται στις μπαταρίες των ηλεκτρικών αυτοκινήτων και το πυρίτιο
που είναι το κύριο στοιχείο κατασκευής φωτοβολταϊκών.
Ξεκινώντας από το ηλιακό δυναμικό όπως στον πίνακα 1 θα διαπιστώσουμε τα παρακάτω.
Η προσεκτική παρατήρηση του χάρτη μας δείχνει ότι το μεγαλύτερο αιολικό δυναμικό
εμφανίζεται στην θάλασσα όπου και τελευταία αναπτύσσονται με εκρηκτικούς ρυθμούς τα
θαλάσσια αιολικά πάρκα πηγαίνοντας όλο και σε μεγαλύτερα βάθη όπου η ένταση του
ανέμου είναι ισχυρότερη. Για να είναι οικονομικά βιώσιμη μια επένδυση σε αιολική ενέργεια
θα πρέπει να έχουμε ταχύτητα ανέμου της τάξεως των 7 m/s. Οι χώρες που βρίσκονται στον
Ισημερινό (κεντρική Αμερική, κεντρική Αφρική και Ινδονησία) είναι στην ασθενέστερη θέση
ενώ αντίθετα σε ευρωπαϊκό επίπεδο οι Σκανδιναβικές χώρες και μερικές περιοχές στην
Μεσόγειο (περιλαμβανομένων και των ελληνικών νησιών) έχουν σημαντικό αιολικό δυναμικό.
Το γεγονός ότι οι Βόρειες χώρες έχουν σημαντικό αιολικό δυναμικό παρακίνησε την
Ευρωπαϊκή Κοινότητα να χρηματοδοτήσει το δίκτυο διασύνδεσης υπεράκτιων αιολικών
ενεργειακών πάρκων.
Ένα άλλο σημαντικό φυσικό στοιχείο που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ενέργειας είναι
τα κύματα και τα ρεύματα. Στο σχήμα 3 φαίνεται η παγκόσμια κατανομή της κυματικής
ενέργειας. Το παγκόσμιο θαλάσσιο κυματικό δυναμικό σήμερα υπολογίζεται στα 8.000-
80.000 TWh ανά έτος, ενώ το παγκόσμιο δυναμικό από τα θαλάσσια ρεύματα ανέρχεται στις
800 TWh/ έτος. Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι η θαλάσσια ενέργεια θα μπορούσε να καλύψει
σήμερα
τις παγκόσμιες απαιτήσεις σε ηλεκτρισμό.
Το καλύτερο κυματικό δυναμικό συναντάται στην εύκρατη ζώνη και στα δύο ημισφαίρια με
κυματική ισχύ μεταξύ 20-70 KW/m μετώπου του κυματισμού ή και υψηλότερη. Ιδιαίτερα στις
ακτές της Δυτ. Ευρώπης, ανοιχτά των ακτών του Καναδά και των ΗΠΑ, καθώς και στις νότιες
ακτές της Αυστραλίας και της Ν. Αμερικής.
Σε Ευρωπαϊκό επίπεδο εκτιμάται ότι το συνολικά εκμεταλλεύσιμο κυματικό δυναμικό είναι της
τάξης των:
Τέλος για θέματα βιοενέργειας πολλές περιοχές κύρια στην Αφρική και την Ασία
χρησιμοποιούν βιομάζα σαν κύρια μορφή ενέργειας βέβαια όχι με τον πλέον αποτελεσματικό
τρόπο. Η βιομάζα, παρά τις αδυναμίες που αναφέρθηκαν παραπάνω μπορεί να έχει
σημαντική συνεισφορά στην γεωοικονομία και στην μείωση της φτώχειας στον κόσμο.
Στο σχήμα 4 φαίνεται η συνολική διάταξη όπου ηλεκτρική ενέργεια μεταδίδεται, μέσω
καλωδίων υψηλής τάσης επιτρέποντας την μεταφορά ενέργειας σε όλες τις εμπλεκόμενες
χώρες. Με τον τρόπο αυτό θα γίνεται αριστοποίηση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Τα
υδροηλεκτρικά εργοστάσια της Νορβηγίας θα έχουν τον ρόλο μίας ‘μεγάλης μπαταρίας’ για
την αποθήκευση της ενέργειας και την χρησιμοποίηση της σε περιόδους αιχμής. Το
εκτιμώμενο κόστος είναι 32 δις. Ευρώ μέχρι το 2020 με προοπτικές μείωσης που θα
προέλθουν από αριστοποίηση της παραγόμενης από της υπεράκτιες ανεμογεννήτριες
ενέργειας
Από γεωπολιτική και γεωοικονομική άποψη το δίκτυο είναι σημαντικό για τις χώρες που
περικλείουν την Βόρεια Θάλασσα και δεν περιορίζεται μόνο στις παράκτιες χώρες. Πιθανόν
να είναι σημαντικό και για την Ολλανδία και το Βέλγιο που θα εξασφαλίσουν πρόσβαση στα
υπεράκτια πάρκα της Βόρειας Θάλασσας βάζοντας έτσι τις βάσεις για την ανάπτυξη του
μεγάλου Ευρωπαϊκού δικτύου ενεργειακής διασύνδεσης. Κυματική ενέργεια στο Αιγαίο.
Για τον Ελλαδικό χώρο και πιο συγκεκριμένα στο Αιγαίο παρουσιάζονται οι υψηλότερες τιμές
κυματικής ισχύος στην Μεσόγειο, της τάξης των 4-11 KW/m. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικό είναι ότι
το τεχνικά εκμεταλλεύσιμο κυματικό δυναμικό για τα κράτη-μέλη της ΕΕ υπολογίζεται
συνολικά 150-230 TWh/ έτος, από τα οποία τα 5-9 TWh/ έτος αντιστοιχούν στις ελληνικές
θάλασσες.
Έτσι, εύκολα μπορεί να προκύψει ότι η χώρα μας περιλαμβάνει τοποθεσίες όπου
παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για εγκατάσταση κυματικών συσκευών όπως οι περιοχές
έξω από την Κύμη, την χερσόνησο Άθω κ.τ.λ.
Επίσης το Νότιο Αιγαίο χαρακτηρίζεται από ένα ιδιαίτερα υψηλό αξιοποιήσιμο κυματικό
δυναμικό και πιο συγκεκριμένα τα στενά μεταξύ: Κρήτης-Κυθήρων και Κρήτης-Κάσου
παρουσιάζουν κυματικό δυναμικό της τάξης των 6-8 KW/m. Ενώ στο στενό μεταξύ Κρήτης-
Κάρπαθου και Κάρπαθου-Ρόδου η κυματική ενέργεια είναι περίπου 6 KW/m. Τέλος στο Ιόνιο
Πέλαγος, η κυματική ενέργεια σε ετήσια βάση κυμαίνεται σε ένα εύρος 4-8 KW/m.
Έτσι θα ήταν σκόπιμο να πραγματοποιηθούν έρευνες σε επίπεδο χώρας αλλά και ευρύτερα
ούτως ώστε να εντοπιστούν τα κατάλληλα σημεία για εγκατάσταση μετατροπέων κυματικής
ενέργειας καθώς ιδιαίτερα στην περίπτωση της Ελλάδας ηλεκτροπαραγωγικοί σταθμοί
κυματικής ενέργειας θα μπορούσαν να αποτελέσουν βιώσιμη λύση ηλεκτροδότησης για τα
νησιά του Αιγαίου.
Από τις προσπάθειες που λαμβάνουν χώρα στο εξωτερικό χαρακτηριστικό είναι το
παράδειγμα της Αγγλίας όπου έρευνες έχουν πραγματοποιηθεί και προσανατολίζονται στην
κατασκευή κυματικών πάρκων που θα μπορούσαν να καλύψουν τις ενεργειακές ανάγκες 15
εκ. πολιτών.
Πράγματι, πλέον πολλές από τις προσπάθειες στον τομέα της κυματικής έχουν περάσει από
το αρχικό πειραματικό στάδιο ανάπτυξης υπό κλίμακα, στην τελική φάση επίδειξης, κατά την
οποία εγκαθίστανται ως βιομηχανικά πρότυπα πλήρους κλίμακας σε ειδικά πεδία δοκιμών.
Έτσι κατά την τελευταία 5ετία έχουν αναπτυχθεί αρκετά τέτοια κέντρα στις παράκτιες περιοχές
της Βόρειας θάλασσας και του Ατλαντικού όπως το BIMEP (Biscay Marine Energy Platform),
στο Βισκαϊκό κόλπο, το SEMREV στις ακτές της Βρετάνης και το EMEC(European Maritime
Energy Center) στο βορειανατολικό άκρο της Σκωτίας, που λειτουργεί από το 2003 και
αποτελεί το πρώτο παγκοσμίως πεδίο δοκιμών του είδους του.
Σχετικά τώρα με την ελληνική πραγματικότητα ήδη το πρώτο βήμα έχει επιτευχθεί καθώς ήδη
έχει κατατεθεί αίτηση στην ΡΑΕ για την κατασκευή έργου ΑΠΕ το οποίο και θα εκμεταλλεύεται
τα υποθαλάσσια ρεύματα για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
Έτσι σύμφωνα με εκτιμήσεις, πρόκειται για ένα πρωτοποριακό σχέδιο για τα ελληνικά
δεδομένα, δεδομένου ότι και στο εξωτερικό η συγκεκριμένη τεχνολογία βρίσκεται σε
δοκιμαστικό στάδιο.
Το έργο θα έχει ισχύ 2 MW και πρόκειται να εγκατασταθεί στο στενό μεταξύ Άνδρου και
Τήνου. Η συγκεκριμένη τοποθεσία κρίθηκε ιδανική λόγω της ύπαρξης ισχυρών
υποθαλάσσιων ρευμάτων.
Η υλοποίηση του έργου θα εξαρτηθεί σημαντικά από την αδειοδοτική διαδικασία, καθώς είναι
η πρώτη φορά που δοκιμάζεται κάτι τέτοιο στην Ελλάδα.
Έτσι διαφαίνεται πλέον καθαρά ότι η κυματική ενέργεια είναι σε θέση να συνεισφέρει τα
μέγιστα στην περιφερειακή ανάπτυξη στην Ευρώπη, ιδιαίτερα σε απομακρυσμένες και
παράκτιες περιοχές.
Με βάση τις προβλέψεις της ΕΟΕΑ (European Ocean Energy Association) σχετικά με την
εγκατεστημένη ισχύ, μέχρι το 2020 ο τομέας της κυματικής ενέργειας θα έχει δημιουργήσει
περισσότερες από 26.000 άμεσες και 13.000 έμμεσες θέσεις εργασίας, φθάνοντας σε ένα
σύνολο σχεδόν 40.000 εν δυνάμει θέσεων εργασίας. Ενώ μέχρι το 2050 τα νούμερα αυτά θα
έχουν αυξηθεί και θα αντιστοιχούν σε 314,213 άμεσες θέσεις και 157,107 έμμεσες θέσεις
εργασίας, ενώ το σύνολο των θέσεων που θα προσφερθεί θα κυμαίνεται στο ιδιαίτερα
ενθαρρυντικό 471,320.
Συμπεράσματα
Στην εργασία έγινε μια παρουσίαση της γεωπολιτικής των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και
κατά πόσο αυτή μοιάζει με την γεωπολιτική της συμβατικής ενέργειας. Η ανασκόπηση που
έγινε μας έδειξε ότι υπάρχουν κοινά σημεία αλλά υπάρχουν και διαφορές. Οι ανανεώσιμες
πηγές ενέργειας είναι πιο αποκεντρωμένες με αποτέλεσμα να ενεργοποιούν περισσότερο
τοπικούς παράγοντες. σε αντίθεση με τις κεντρικά ελεγχόμενες συμβατικές μορφές ενέργειας.
Σε επίπεδο κρατών οι ΗΠΑ και η Κίνα αλλά και μερικά ευρωπαϊκά κράτη όπως η Γερμανία
φαίνεται ότι έχουν επενδύσει σημαντικά στις ανανεώσιμες και θα έχουν κύριο λόγο στον
μελλοντικό γεωπολιτικό χάρτη. Χώρες όπως η Σαουδική Αραβία που είχε κύριο ρόλο στην
γεωπολιτική της συμβατικής ενέργειας χάνει έδαφος έναντι νέων κρατών με ισχυρή θέση στις
ανανεώσιμες και στα κρίσιμα υλικά που τις υποστηρίζουν. Σε επίπεδο ευρωπαϊκής ένωσης
δημιουργούνται μεγάλα προγράμματα διασύνδεσης μεταξύ χωρών με σκοπό να αυξήσουν
την ασφάλεια της ενεργειακής ζήτησης και να μειώσουν την εξάρτηση από συμβατικά
καύσιμα. Στην Ελλάδα είναι σημαντικό να αναπτυχθούν οι αντίστοιχες τεχνολογίες τόσο για
εθνικούς λόγους επάρκειας ηλεκτρικής ενέργειας για τα νησιά του Αιγαίου, όσο και για την
δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.