1 UVOD..................................................................................................................................

3
2 INDUSTRIJSKA VENTILACIJA ...................................................................................... 4
3 INDUSTRIJSKA KLIMATIZACIJA ................................................................................. 7
4 PROJEKTOVANJE SISTEMA VENTILACIJE I KLIMATIZACIJE............................ 10
5 VENTILACIJA I KLIMATIZACIJA PROIZVODNE HALE (primjer iz prakse) .......... 13

5.1 TEHNIČKI OPIS PREDMETNOG OBJEKTA ......................................................... 13

5.1.1 Lokacija i građevinske karakteristike .................................................................. 13

5.1.2 Konstrukcija ........................................................................................................ 15
5.1.3 Vanjska i unutrašnja obrada ................................................................................ 16
5.1.4 Stolarija................................................................................................................ 16
5.1.5 Popis građevinskih dijelova ................................................................................. 16
5.1.6 Tehnološke karakteristike .................................................................................... 19
5.1.7 Elektroinstalacije ................................................................................................. 21
5.1.8 Kanalizacija, vodovod i sanitarije ....................................................................... 21
5.1.9 Oblikovanje okoliša ............................................................................................. 22
5.1.10 Uslovi zaštite okoline .......................................................................................... 22
5.1.11 Zaštita od požara .................................................................................................. 22
5.1.12 Sklonište .............................................................................................................. 22

5.2 PROJEKTNO RJEŠENJE VENTILACIJE I KLIMATIZACIJE .............................. 23

5.2.1 Projektni zadatak ................................................................................................. 23

5.2.2 Projektni uslovi .................................................................................................... 24
5.2.3 Ventilacija ............................................................ Error! Bookmark not defined.
5.2.4 Proračun toplinskih gubitaka ............................................................................... 27
5.2.5 Proračun toplinskog opterećenja ......................................................................... 29
5.2.6 Potrebna godišnja energija za grijanje i hlađenje Error! Bookmark not defined.
5.2.7 Termodinamički proračun KGH sistema ............................................................. 31
5.2.8 Proračun cjevovoda ............................................................................................. 33

5.2.8.1 Dimenzije cjevovoda .................................................................................... 33

5.2.8.2 Pad pritiska kritičnih dionica ....................................................................... 33

5.2.9 Ventilacijski kanali .............................................................................................. 33

1
 5.2.10 Izbor opreme ........................................................................................................ 33
5.2.11 Tehnički opis ventilacionog i klimatizacionog sistema ....................................... 33

6 ZAKLJUČAK .................................................................................................................... 34

2
1 UVOD
Klimatizacija je oblast mašinstva koja se bavi postizanjem i održavanjem pogodnih uslova za
boravak ljudi u zatvorenom prostoru. Strogo gledano, ova definicija odnosi se na komfornu
klimatizaciju gdje se uslovi ugodnosti prilagođavaju prvenstveno ljudima koji tu borave. Za
razliku od komforne klimatizacije, osnovni zadatak industrijske klimatizacije je stvaranje
pogodnih uslova za optimalno odvijanje tehnološkog procesa, pri čemu ti uslovi moraju biti
prihvatljivi i za ljude.
S druge strane, pod ventilacijom se podrazumijeva zamjena vazduha u prostoriji svježim
vazduhom i prema namjeni može biti komforna ili industrijska. Za komforne uslove zadatak
ventilacije je da se obezbijede odgovarajući uslovi za disanje, odnosno u širem smislu, pogodni
uslovi za boravak ljudi u zatvorenom prostoru, dok kod industrijskih uslova ventilacijom treba
obezbjediti onu koncetraciju štetnih materija koja neće štetno djelovati na ljude, tj. neće izazvati
trovanje, eksploziju ili požar.
Osnovne funkcije klimatizacionih i ventilacionih postrojenja su:
- zagrijavanje prostora u zimskom periodu,
- hlađenje prostora u ljetnom periodu,
- provjetravanje,
- postizanje i održavanje relativne vlažnosti vazduha: vlaženje vazduha u zimskom
periodu i sušenje (odvlaživanje) u ljetnom i
- postizanje i održavanje potrebnog nivoa čistoće vazduha.
Cilj ovog završnog rada je predstavljanje klimatizacije i ventilacije proizvodne hale i u tu svrhu
razmotriće se projektno rješenje primjera iz prakse, ali prije toga ćemo se ukratko upoznati sa
pojmovima industrijska ventilacija i industrijska klimatizacija, te generalnim kriterijima i
procedurama njihovog projektovanja.

3
2 INDUSTRIJSKA VENTILACIJA
Ventilacija se jednostavno može opisati kao proces mijenjanja vazduha u određenom prostoru.
Vanjski ili zamjenski vazduh uvodi se i cirkulira kroz cijeli prostor, a zagađeni vazduh uklanja
ili razrjeđuje. Ventilacija je potrebna radi:
- sprječavanja oduzimanja sadržaja kisika u vazduhu,
- sprječavanja pretjeranog nakupljanja ugljičnog dioksida i vlage,
- sprječavanja neodgovarajuće koncentracije tjelesnih mirisa i drugih onečišćenja poput
kuhinjskog ili duhanskog dima,
- sprječavanja neodgovarajuće koncentracije čestica koje nose bakterije, i
- uklanjanja topline tijela ljudi i topline oslobođene radom električne, mehaničke i
procesne opreme (npr. umjetna rasvjeta i strojevi).
Drugim riječima, ventilacija ima cilj da stanje vazduha u određenoj prostoriji, a obzirom na
temperaturu, vlažnost, strujanje i čistoću, održi u okviru određenih granica.
U industrijskim okruženjima najčešći je cilj pružiti podnošljive (prihvatljive) radne uslove, a ne
komforne uslove i u njima uglavnom se zahtjeva ventilacija s kojom bi se smanjilo izlaganje
višku toplote i zagađivačima koji se stvaraju na radnom mjestu, a i u nekim situacijama javlja
se i potreba za hlađenjem. Industrijska ventilacija se prvenstveno koristi za kontrolu viška
toplote, mirisa i opasnih čestica i hemijskih zagađivača radi sprječavanja štetnih posljedica na
zdravlje i sigurnost radnika, te kako se ne bi stvorile njihove koncentracije koje bi moglo da
izazovu eksploziju ili požar.
Industrijska ventilacija može biti obezbjeđena prirodnim ili mehaničkim sistemima za
snabdjevanje i / ili odsisnim sistemom.
Ako kretanje vazduha i njegova zamjena svježim vazduhom se odigravaju usljed djelovanja
vjetra ili razlike temperature tada govorimo o prirodnoj ventilaciji. Uslov za prirodnu ventilaciju
je razlika pritisaka između unutrašnjeg i vanjskog vazduha, koji sa jedne strane izaziva
temperatura, a sa druge pojava vjetra. Ako je unutrašnja temperatura viša od vanjske, kao što je
to slučaj, zimi u zagrijanim prostorijama, usljed različitith gustina toplog i hladnog vazduha u
gornjem dijelu prostorije dolazi do stvaranja nadpritiska, a u donjem delu prostorije podpritisak.
Usljed toga, hladan vanjski vazduh ulazi na donje otvore, miješa se sa postojećim toplim
vazduhom i kroz gornje otvore izlazi napolje. Ljeti kada je napolju toplije nego u prostoriji,

4
prvac kretanja je obrnut, odnosno vazduh ulazi kroz gornje otvore, miješa se sa postojećim
vazduhom u prostoriji i kroz donje otvore izlazi napolje.
Mehanički sistemi za snabdjevanje se ostvaruju prinudnim kretanjem vazduha pomoću
određenih uređaja i osiguravaju najbolju kontrolu i najudobnije i najujednačenije okruženje,
pogotovo kada postoje ekstremne situacije u lokalnim klimatskim uvjetima. Ovi sistemi se
obično sastoje od ulaza, odsisa za filtriranje, opreme za grijanje i / ili hlađenje, ventilatora,
kanala i difuzora zraka za distribuciju zraka na radnom mjestu.
Kada otrovni plinovi ili pare nisu prisutni i ne postoje onečišćivači aerosola koji su povezani s
štetnim učincima na zdravlje, pročišćeni zrak u mehaničkim sistemima za snabdjevanje može
se recirkulirati povratnim kanalom. Kada se primjenjuje na odgovarajući način, recirkulacija
zraka može biti glavni doprinos održivom dizajnu industrijske ventilacije i može smanjiti
troškove grijanja i hlađenja. Osim toga, bez obzira na odabranu metodu, svaka pozitivna
ventilacija u industrijskom prostoru mora biti iz izvora koji u osnovi nema zagađivača pod
normalnim i nenormalnim uvjetima u okolnoj atmosferi. Tamo gdje se to ne može postići,
potrebno je poduzeti dodatne mjere (npr. filtracija čestica ili ugljika).
Odsisni ventilacijski sistemi koriste se za uklanjanje zagađivača u vazduhu koji se sastoje od
prašine, dimova, magla, vlakana, isparenja i gasova koji mogu stvarati nesigurnu, nezdravu ili
neželjenu atmosferu. Zamjenski vazduh, koji je obično filtriran i / ili klimatizovan, obezbjeđuje
vazduh do radnog prostora, koji zamjenjuje dotrajali vazduh.
Postoje dvije vrste odsisnih ventilacijskih sistema:
- opšti odsisni sistem – koji uklanja zagađivače vazduha na čitavom prostoru bez
razmatranja specifičnih operacija procesa,
- lokalni odsisni sistem – koji uklanja zagađivače vazduha na njegovom izvoru.
Opšti odsisni sistemi se koriste za uklanjanje ili razrjeđivanje zagađenog zraka u općem
prostoru, prostoriji ili zgradi i ugrađuju se su zidovima ili na krovu objekta ili prostora. Obično
se sastoje od jednog ili više ventilatora, plus ulaza, sistema kanala i zračnih čistača ili filtera.
Nakon što vazduh prolazi kroz filtere, on se isprazni van ili djelimično recirkulira unutar
okruženja.
Ovi odsisni sistemi su obično primjenjuju kada:
- izvori emisija sadrže materijale relativno male opasnosti. (stepen opasnosti odnosi se na
toksičnost, brzinu doziranja i individualnu osjetljivost);

5
 - izvori emisija su prvenstveno para ili plinovi ili mali aerosoli veličine respiriranog
zračenja
- emisije se pojavljuju ravnomjerno;
- emisije su naširoko rasprostranjene;
- preovladavaju umjereni klimatski uslovi;
- toplina se mora ukloniti iz prostora sa vanjskim zrakom;
- koncentracije para se trebaju smanjiti u zatvorenom prostoru; i
- prijenosni ili mobilni izvori emisije trebaju biti kontrolirani.
Kontrola toplote i zagađivača najbolje se kontroliše korištenjem lokalnih odsisnih sistema kad
god je to moguće. Lokalni odsisni sistemi “hvataju” zagrijan vazduh i zagađivače na njihovom
izvoru i odvode ih van industrijskog okruženja. Obično se sastoje od haube ili nape, kanala,
uređaja za čišćenje vazduha i ventilatora.
Ovi odsisni sistemi se obično primjenjuju :
- kada je zagađivač toksičan ili korozivan (kao što su olovna isparenja, kisele magle, parni
rastvarači),
- kada su visoki nivoi zagađenja,
- kada zagađivači moraju biti filtrirani prije puštanja u zrak, i
- kada se procesom oslobađa toplota.
Efikasni su zbog toga što:
- smanjuju izloženost radnika zagađivačima,
- zapremina odsisnog vazduha im je mnogo manja nego kod opštih odsisinih sistema,
- zagađivač se može sakupljati za odlaganje ili oporavak,
- oprema na radnom mestu je zaštićena od toplote i korozivnih supstanci, i
- zaposleni možda ne moraju koristiti zaštitu za disajne organe.
Mnogi industrijski ventilacijski sistemi moraju se nositi sa istodobnom izloženosti ekstremnim
temperaturama i opasnim tvarima. U tim se slučajevima potrebna ventilacija može osigurati
kombinacijom sistema za snabdijevanje i odsisnih sistema.

6
3 INDUSTRIJSKA KLIMATIZACIJA
Industrijski proizvod ili proces može zahtijevati regulaciju unutrašnjeg okoliša ako na njega
utiče jedan ili više od sljedećih faktora:
- brzina hemijske reakcije
Neki procesi zahtijevaju kontrolu temperature i vlage radi regulacije hemijske reakcije. Npr.
pri sušenju laka, oksidacija je ovisna o temperaturi. Poželjne temperature variraju sa vrstom
laka. Visoka relativna vlažnost usporava površinsku oksidaciju i omogućava ispuštanje
unutrašnjih gasova, jer hemijski oksidatori otvrdnjavaju lak iznutra i na taj način se stvara
površina bez mjehurića.
- brzina kristalizacije
Brzina hlađenja određuje veličinu kristala formiranih iz zasićene otopine. Temperatura i
vlažnost utiču na brzinu hlađenja i mijenjaju gustoću otopine isparavanjem. Npr. u
premaznim posudama za pilule dodaje se teška otopina šećera u masu koja bubri. Kako voda
isparava, kristali šećera pokrivaju svaku pilulu. Pomjeranjem tačne količine vazduha preko
pilula na odgovarajućoj temperaturi i relativnoj vlažnosti stvara glatki, neprozirni premaz.
Ako su procesi hlađenja i sušenja suviše spori, premaz će biti grub, proziran i imaće
nezadovoljavajući izgled. Ako su procesi hlađenja i sušenja prebrzi, premaz će prodirati u
unutrašnjost pilula.
- brzina biohemijske reakcije
Proces fermentacije zahtijeva kontrolu temperature i vlage radi regulacije brzine
biohemijskih reakcija. Mnoge posude za fermentiranje su obložene kako bi se održala
željena unutrašnja temperatura. Fermentori se održavaju na različitim temperaturama,
ovisno o procesu u koji su uključeni. Zbog obloženosti posude možda neće biti potrebna
stroga kontrola temperature prostorije i obično se ta temperatura treba držati što bliže
procesnoj temperaturi unutar posude za fermentaciju.
- preciznost i uniformnost proizvoda
Temperatura i čistoća zraka utiču na kvalitet preciznosti u proizvodnji instrumenata, leća i
alata. Pri vrlo niskim tolerancijama proizvodnje, temperature hlađenja sprječavaju
ekspanziju i kontrakciju materijala i konstantna temperatura je važnija od nivoa temperature.
Obično se bira klimatizacija koja će omogućiti udobnost osoblja i spriječavanje pojave
površinske vlažnosti na proizvodu.

7
- oblikovanje proizvoda
Proizvodnja farmaceutskih proizvoda zahtijeva strogu kontrolu vlažnosti za optimalni oblik
tableta. Obično se zahtijeva vlažnost manja od 40% pri temperaturi od 20°C.
- povrat vlažnosti materijala
Temperatura vazduha i relativna vlažnost značajno utiču na brzinu proizvodnje i mase
proizvoda, izgled i kvalitet u proizvodnji ili preradi higroskopnih materijala kao što su
tekstil, papir, drvo, koža i duhan. Vlaga u biljnim i životinjskim materijalima će biti u
ravnoteži sa vlagom u okolnom vazduhu pri povratu (procenat apsorbirane vlage u
materijalu u poređenju sa masom koštane mase tog materijala). Npr. ako uzrok materijala
mase od 2,5 kg ima masu od masu od 2,25 kg nakon temeljnog sušenja pri standardnim
uslovima od 105°C do 110°C, masa apsorbirane vlage iznosi 0,25 kg , tj. 10 % uzorka u
odnosu na kaštanu masu. Dakle, povrat je 10 %.
Promjena temperature utiče na brzinu apsorbcije ili sušenja koja se uglavnom razlikuje zbog
debljine, gustine i prirode materijala. Iznenadne promjene temperature uzrokuju lagane
promjene u povratu, ali glavna promjena dolazi zbog relativne vlažnosti vazduha.
Higroskopski materijali daju osjetnu toplotu vazduhu u iznosu jednakoj latentnoj toploti
apsorbirane vlage i ova količina toplote može uticati na opterećenje za hlađenje, ali je obično
mala. Neki materijali mogu biti izloženi potrebnoj vlažnosti tokom proizvodnje ili prerade,
a drugi se mogu tretirati odvojeno nakon klimatiziranja i sušenja. Klimatizacija uklanja ili
dodaje higroskopsku vlagu, dok sušenje uklanja i higroskopsku vlažnost i ostalu vlažnost
koja se javlja iznad one u ravnoteži. Uklanjanje vlage i precizna regulacija konačnog
sadržaja vlage u proizvodima, kao što su duhan i tekstil, može se postići kombinacijom
klimatiziranja i sušenja. Klimatiziranje i sušenje je često kontimuirani proces u kojem se
materijal prenosi kroz tunel i podvrgava kontrolisanim atmosferskim uslovima.
- korozija, hrđa i habanje
Pri proizvodnji metalnih proizvoda, temperatura i relativna vlažnost mora biti dovoljno
niska kako bi se spriječilo znojenje ruku i tako zaštitio proizvod od otisaka ruku, mrlje i/ili
graviranja. Sol i kiselina znoja mogu prouzrokovati koroziju i hrđu za nekoliko sati.
Proizvodnja poliranih površina i radijalnih čeličnih traka obično zahtjevaju filtraciju
vazduha kako bi se spriječilo površinsko habanje.

8
 - čistoća vazduha
Svaka promjena mora se procijeniti kako bi se odredila filtracija potrebna za suzbijanje
štetnih posljedica na proizvod ili proces od čestica prašine, vazdušnih bakterija, dima, spora,
peludi i radioaktivnih čestica. Ovi faktori uključuju hemijsko mijenjanje proizvodnog
materijala, kvarenje pokvarljivih proizvoda i začepljivanje malih otvora u preciznim
mašinama.
- statički elektricitet
Statički elektricitet je često štetan za obradu laganih materijala kao što su tektilna vlakna i
papir, te je iznimno opasan gdje postoje eksplozivne atmosfere ili materijali. Generalno
statički električni naboji se smanjuju kada je relativna vlažnost iznad 35 %.
Relativna vlažnost u prostoriji bi se trebala održavati na 65 % ili više, jer toplota koju stvara
mašina podiže temperaturu okoline mašine znatno iznad temperature prostorije i pri tome
stvar lokalna područja sa malom relativnom vlažnošću. Takva područja mogu biti izvori
statičkog elektriciteta.
S druge strane, zahtjevi za osoblje koje boravi u industrijskom okruženju utvrđuju se
zdravstvenim i sigurnosnim standardima i najčešće se vezuju za nivoe termičke kontrole
industrijskog okruženja. Npr. radnici koji pretežno sjede preferiraju zimsku temperaturu
prostorije od 22°C i ljetnu temperaturu od 26°C na maksimalno 60 % relativne vlažnosti, dok
radnici sa visokom aktivnošću preferiraju temperaturu 18°C tokom godine, jer mogu se hladiti
povećanjem brzine vazduha.
Održavanje uslova koji zahtjeva industrijski proizvod ili proces unutar prostora i koji pogoduju
ljudskoj udobnosti je primarna funkcija industrijske klimatizacije.
Oprema za industrijsku klimatizaciju uključuje izvore grijanja i hlađenja, uređaje za upravljanje
i klimatizovanje vazduha, filtere za pročišćavanje vazduha i sistem za distribuciju
klimatizovanog vazduha i ovu opremu je potrebno odabrati za dug vijek trajanja uz niske
troškove održavanja i za vrijeme eksploatacije kako bi se osigurali niski troškova kroz životni
ciklus.
Industrijska klimatizaciona postrojenja se najčešče sastoje od :
- sistema sa vazdušnim grijanjem za hladne klimatske uslove, gdje ventilacija osigurava
toplinsku udobnost,

9
 - sistemi za pranje vazduha, gdje su poželjne visoke vlažnosti i gdje klimatski uslovi
zahtjevaju hlađenje,
- sistemi grijanja i evaporativnog hlađenja u suhim klimatskim uslovima,
- sistemi grijanja i mehaničkog hlađenja, gdje treba regulisati temperaturu i vlažnost, a
drugi načini hlađenja nisu dovoljni.
Kod svih navedenih sistema potrebno je imati filtriranje vazduha radi potrebne kontrole
onečišćenja.

4 PROJEKTOVANJE SISTEMA VENTILACIJE I KLIMATIZACIJE

Prije samog dimenzioniranja i odabira ventilacijske i klimatizacijske opreme u industrijskoj
primjeni potrebno je ustanoviti uslove industrijskog okoliša za tehnološku opremu, tehnološki
proces i pogodne uslove za osoblje.
Inžinjer i vlasnik industrijskog okruženja zajednički bi trebali uspostaviti dizajnerske kriterije
uključujući prostor-po-prostor okruženje u objektu, procesna toplinska opterećenja proizvodnje
i zahtjeve odsisa, povrat toplinske i rashladne energije, faktore opterećenja i raznovrsnost
opreme, rasvjeta, čistoća, itd.. Također bi se trebalo razmotriti prljava procesna područja u
odnosu na područja kojima je potreban čistiji vazduh, kao i mjesto za usis vazduha za koji ne bi
bilo poželjno da se nalazi blizu mjesta za utovar ili drugih izvora onečišćenja.
Za objekte u kojima se, zbog tehnologije procesa, zahtjeva velika vlažnost potrebno je spriječiti
pojavu neželjene kondezacije, a to se može postići dobrim dizajnom klimatizacije i dobrom
kvalitetom gradnje. Neželjena kondezacija se može spriječiti uklanjanjem toplinskih mostova,
postavljanjem odgovarajuće izolacije i upotrebom parnih barijera.
Osoblje angažovano u nekim industrijskim procesima može biti podložno širokom rasponu
nivoa aktivnosti za koje je poželjan širok raspon temperatura i vlažnosti.
Instalacija ventilacijskih i klimatizacijskih sistema mora biti usklađena sa drugim sistemima i
opremom koja će se ugraditi, kao što su konstrukcijski elementi, osvjetljenje, kranovi ili
dizalice, sprinkler sistemi i sl..
Generalna lista dizajnerskih kriterija ventilacije i klimatizacije koje je potrebno ustanoviti za
industrijski objekat predstavljena je Tabelom 1.

10
Tabela 1. Generalna lista kriterija za dizajn ventilacionih i klimatizacionih postrojenja
NAMJENA OBJEKTA - Proizvodne potrebe
- Čistoća ili prihvatljivi nivo zagađenja vazduha
- Procesna oprema : tip, lokacija i zahtjevi odsisa
- Potrebe osoblja : nivoi temperature, nivoi aktivnosti,
posebni zahtjevi radnog mjesta
- Područja koja zauzimaju mašine i materijali
- Nivo iznad poda potreban za rukovanje mašinama i
materijalima
- Frekvencija i trajanje otvorenih vrata za utovar i istovar
- Rasvjeta : lokacija, tip i kapacitet
- Akustični nivoi
- Opterećenja mašina : električni motori (tip i raznovrsnost),
velika latentna ili osjetna opterećenja
- Mogućnosti raslojavanja temperature
GRAĐEVINSKA - Jednoetažni ili višetažni objekat
KONSTRUKCIJA - Tip, lokacija i dimenzije otvora objekta (prozori, vrata,
pukotine)
- Strukturni dizajn objekta
- Konstrukcija podova
- Materijali izloženih zidova
- Krov – materijal i boja
- Vrsta i dimenzije izolacije
- Orijentacija objekta
PROJEKTNI USLOVI - Projektne temperature : unutrašnja i vanjska
- Nadmorska visina
- Brzina vjetra
- Potrebni vazduh za klimatizaciju i ventilaciju
- Dopuštene varijante unutrašnje temperature
- Unutrašnja relativna vlažnost vazduha i dopuštena
varijanta

11
 - Definicija kvaliteta zraka u unutrašnjosti i dopuštena
varijanta
- Frekvencije pojavljivanja vanjske temperature
- Radni periodi : broj po danu i trajanje
- Zahtjevi za pritiskom
- Finansijski aspekti
PROPISI I USLOVI - Propisi za ventilaciju i klimatizaciju, zahtjevi zaštite na
SIGURNOSTI radu i zdravlja i ostalo
RASPOLOŽIVE I - Pitka voda, voda za gašenje požara, električna energija,
POTREBNE USLUGE otpadne vode, ocjena strukture za korist, i dr.

Nakon što se ustanove dizajnerski kriteriji za ventilaciju i klimatizaciju industrijskog objekta

prelazi se na sam dizajn koji zasnovan je na naučnim principima matematike, fizike i hemije
razvijen u diskusijama termodinamike, mehanike fluida, prenosa toplote i psihrometrije, te se
nakon toga vrši dimenzioniranje i odabir sistema i opreme.
Proces u kojem se utvrđuju dizajnerski kriteriji i parametri, dizajn, odabir elemenata i uslova
gradnje naziva se projektovanje i kod projektovanja sistema ventilacije i klimatizacije
uobičajeni niz se sastoji iz sljedećih koraka:
1. Odabir vanjskih i unutrašnjih projektnih parametara i kriterija.
2. Kalkulacije toplotnih opterećenja za hlađenje i grijanje, uključujući kalkulacije za
osjetno i latentno opterećenje.
3. Odabir konceptualnih rješenja za sisteme i podsisteme.
4. Odabir procesa pripreme vazduha.
5. Određivanje protoka vazduha i/ili vode.
6. Dimenzioniranje i odabir komponenata sistema i opreme na strani vazduha i vode.
7. Dimenzioniranje primarnih izvora energije za grijanje/hlađenje.
8. Dimenzioniranje kanala i cjevovoda.
Dalje u ovom radu biće predstavljeno projektno rješenje ventilacije i klimatizacije proizvodno-
poslovnog objekta čija je namjena proizvodnja metalnih konstrukcija i njihovih dijelova i
njegova gradnja planira se u Sanskom Mostu.

12
5 VENTILACIJA I KLIMATIZACIJA PROIZVODNE HALE (primjer iz prakse)
5.1 TEHNIČKI OPIS PREDMETNOG OBJEKTA

5.1.1 Lokacija i građevinske karakteristike

Izgradnja poslovnog – proizvodnog objekta će se vršiti na gradjevinskoj parceli označenoj sa
k.č. broj 1315 KO Sanski Most III, stambena zona – uže urbano područje grada Sanski Most,
prema izmjenama i dopunama Urbanističkog plana grada Sanski Most. Ukupna površina parcele
je 4818 m2. Pristup objektu je moguć sa postojeće dvosmjerne saobraćajnice. Objekat je lociran
u komunalno potpuno opremljenoj zoni, te je područje opremljeno sa elektrodistributivnim
sistemom i gradskim vodovodom. Geografska lokacija objekta je 44°45'7" N, 16°40'26" E, na
nadmorskoj visini 160 m. Objekat je sačinjen od dvije cjeline, poslovnog dijela i proizvodnog
dijela. U poslovnom dijelu objekta se nalaze kancelarije i uprava. Namjena proizvodnog dijela
je proizvodnja metalnih konstrukcija i njegovih dijelova. Poslovni dio se sastoji od prizemlja i
sprata, dok proizvodni dio se sastoji od prizemlja. Ulazi u objekat se nalaze sa sjeveroistočne
strane, u odnosu na parcelu, dok se ulaz u kotlovnicu nalazi na sjeverozapadnoj strani. Sve
prostorije projektovane su u skladu sa funkcionalnim i prostornim zahtjevima budućih
korisnika, međusobno su povezane adekvatnim komunikacionim prolazima, tako da čine
zajedničku funkcionalnu cjelinu.

Slika 1. Lokacija i karakteristike građevine

13
Slika 2. 3D prikaz građevine

14
Dimenzije dijelova objekta su:
- Proizvodna hala sa kotlovnicom 48,50 x 23,16 m
- Poslovni dio 10,00 x 12,40 m
Bilans površina predstavljen je tabelom 2..

BILANS POVRŠINA (m2)

PRIZEMLJE SPRAT SVE

Proizvodna hala 1032,85 m2 WC 2,93 m2
Kotlovnica 13,24 m2 Kupatilo 3,39 m2
Kancelarija 14,14 m2 Kancelarija 15,76 m2
Hodnik + stubište 23,83 m2 Hodnik + stubište 27,83 m2
Kancelarija 8,14 m2 Kancelarija 6,52 m2
Čajna kuhinja 39,10 m2 Čajna kuhinja 37,52 m2
Svlačiona 10,13 m2 Kancelarija 10,54 m2
Sanitarije 11,40 m2

TOTAL 1152,83 m2 104,90 m2 1257,32 m2

Tabela 2. Bilans površina poslovno-proizvodnog objekta

5.1.2 Konstrukcija
Kod rješavanja konstrukcije poslovnog dijela, projektovan je skeletni sistem sa zidovima
debljine 25 cm kao ispuna. Stubovi se oslonjaju na temeljne stope, a zidovi na temeljne trake.
Debljina podne ploče 12 cm dok je debljna stropnih ploča 17 cm. Na konstrukciju su postavljeni
nosači za staklenu kontinuiranu fasadu, kao i podkonstrukcija za ventiliranu fasadu. Pokrov na
administrativnog dijela je ravni neprohodni krov sa TPO folijom kao zavrsni sloj. Temeljna
konstrukcija proizvodnog dijela je izrađena od temeljnih stopa, povezanih temeljnim gredama,
na koje se oslonjaju AB betonski stubovi. Debljina podne ploče je 16 cm. Stubovi služe i kao
podkonstrukcija za postavljanje zidnih termopanela. Na stubovima su izrađene kratke AB
konzole, sa AB gredom, koja ujedno služi za oslanjanje pokretnog krana. Na AB stubove se po-
stavljaju lamilirani drveni nosači sa podkonstrukcijom za krovni termopanel.

15
5.1.3 Vanjska i unutrašnja obrada
Završni sloj fasade na poslovnom dijelu je alucobond i kontinuirana staklena fasada, dok je na
proizvodnom dijelu projektovan termopanel. Sve unutarnje zidne plohe su predviđene da se
ožbukaju grubo i fino kao i da se oboje disperzivnim bojama.

5.1.4 Stolarija
Sva vanjska i unutrašnja bravarija je izrađena od AL profila, dok je za ostakljenje prozora i vrata
planirano dvostruko izo staklo 4+16A+4LE Low-E sa koeficijentom prolaza topline 1,1 W/m2K.

5.1.5 Popis građevinskih dijelova

PROIZVODNA HALA
Vanjski zidovi
Termo panel
1. Čelik 0,05 cm
2. Tvrda poliuretanska pjena (PUR) 10,00 cm
3. Čelik 0,05 cm
Površina Sjevero-istok 205,47 m2
Sjevero-zapad 146,60 m2
Jugo-istok 175,30 m2
Jugo-zapad 340,93 m2
Podovi na tlu
P2-pod na tlu_prizemlje_ferobeton
1. Beton s laganim agregatom 6,00 cm
2. Bitum. traka s uloškom stakl. voala 1,00 cm
3. Armirani beton 16,00 cm
Površina 1046,10 m2
Kosi krovovi iznad grijanog prostora
Krovni panel
1. Čelik 0,05 cm
2. Mineralna vuna (MW) 10,00 cm
3. Čelik 0,05 cm
Površina 1150,00 m2

16
POSLOVNI DIO - UPRAVNA ZGRADA
Vanjski zidovi
Beton AlucoBond
1. Boja - emulzija 0,10 cm
2. Vapneno-cementna žbuka 1,00 cm
3. Armirani beton 25,00 cm
4. Knauf Insulation DP-5 10,00 cm
5. Aluminijske legure 0,10 cm
Površina Sjevero-istok 11,10 m2
Sjevero-zapad 3,20 m2
Jugo-zapad 1,60 m2
Zid AlucoBond
1. Boja - emulzija 0,10 cm
2. Vapneno-cementna žbuka 1,00 cm
3. Porotherm 25S P+E (produžni mort) 25,00 cm
4. Knauf Insulation DP-5 10,00 cm
5. Aluminijske legure 0,10 cm
Površina Sjevero-istok 16,26 m2
Sjevero-zapad 65,45 m2
Jugo-istok 23,74 m2
Zidovi prema negrijanom stubištu
UZ_grijani_negrijani
(grijano - grijano)
1. Vapneno-cementna žbuka 2,00 cm
2. Porotherm 20S P+E (produžni mort) 25,00 cm
3. Baumit Haftmörtel 2,00 cm
4. Ekspandirani polistiren (EPS) 5,00 cm
5. Baumit Klebespachtel 2,00 cm
6. Baumit Silikatputz 1,50 cm
Površina 129,36 m2

17
POSLOVNI DIO - UPRAVNA ZGRADA
Podovi na tlu
P1-pod na tlu_keramika
1. Keramičke pločice 1,00 cm
2. Cementni estrih 5,00 cm
3. Polietilenska folija 0,25 mm 0,025 cm
4. Ekspandirani polistiren (EPS) 4,00 cm
5. Polietilenska folija 0,25 mm 0,025 cm
6. Bitum. traka s uloškom stakl. voala 1,00 cm
7. Armirani beton 12,00 cm
Površina 97,07 m2
P2-pod na tlu_kam.pl.
1. Kamene ploče 1,00 cm
2. Cementni estrih 5,00 cm
3. Polietilenska folija 0,25 mm 0,025 cm
4. Ekspandirani polistiren (EPS) 4,00 cm
5. Polietilenska folija 0,25 mm 0,025 cm
6. Bitum. traka s uloškom stakl. voala 1,00 cm
7. Armirani beton 12,00 cm
Površina 9,66 m2
Ravni krovovi iznad grijanog prostora
RK_1(neprohodni)
1. Armirani beton 18,00 cm
2. Bitum. traka s uloškom stakl. voala 0,50 cm
3. Beton s laganim agregatom 10,00 cm
4. Ekspandirani polistiren (EPS) 15,00 cm
5. Ekstrudirana polistir. pjena (XPS) 5,00 cm
PE - folija (pričvršćena metalnim
6. 0,20 cm
spojnicama)
7. Polietilen / politen, velika gustoća 1,50 cm
Površina 112,90 m2

18
5.1.6 Tehnološke karakteristike
Osnovna djelatnost proizvodno-poslovnog objekta je proizvodnja metalnih konstrukcija i
njihovih dijelova. Sam proizvodni proces se sastoji od obrade i spajanje metala pri čemu će se
u proizvodnoj hali izvršavati sljedećim mašinama (osnovni podaci od Investitora):
R.br. Naziv masine Dužina Širina Masa El. snaga
1 HIDRAULIČNA PRESA 1800 mm 1000 mm 2700 kg 5,5 kW
2 ABKANTPRESA 1950 mm 3250 mm 5700 kg 7,5 kW
3 ABKANTPRESA 1650 mm 2150 mm 3250 kg 5,5 kW
4 PUNKT MAŠINA 1000 mm 1800 mm 200 kg 10 kW
5 STUBNA BUŠILICA 1000 mm 1000 mm 400 kg 1,5 kW
6 STUBNA BRUSILICA 500 mm 500 mm 50 kg 1 kW
7 TRAČNA PILA 1000 mm 2000 mm 400 kg 1,5 kW
8 LASER 12000 mm 6000 mm 10000 kg 10 - 15 kW
9 PILA 4000 mm 1200 mm 600 kg 3 kW
APARATI ZA VARENJE
10 (6 KOM) 1000 mm 1000 mm 100 kg 1 kW

Skica rasporeda opreme data je slikom 3.

U upravnom dijelu objekta u svakoj kancelariji se predviđa po jedan računar sa popratnim
sadržajem (štampač, telefon i slično).
Ukupan broj osoba koji se očekuje da će istovremeno biti u objektu je 25, od toga u proizvodnoj
hali će istovremeno boraviti 18 osoba čije će radne aktivnosti biti vezane za obradu metala i
spajanje metalnih konstrukcija, dok u ostalom dijelu objekta aktivnosti osoblja su vezane za
aktivnosti kancelarijskog poslovanja.
Također, predviđa se da proizvodni dio opslužuje dvogredna mosna dizalica čije su izgled i
karakteristike predstavljene slikom 4.

19
Slika 3. Skica tehnološkog rasporeda opreme u proizvodnoj hali

20
 Slika 4. Izgled i tehničke karakteristike dvogredne mosne dizalice

5.1.7 Elektroinstalacije
Elektroinstalacije su izvedene kao instalacije jake struje i instalacije slabe struje. Instalacije jake
struje i gromobranske instalacije se izvode prema projektu elektroinstalacija. Instalacije slabe
struje su instalacije telefona kao i instalacije poziva tj. portafona također se izvode također
prema projektu elektroinstalacija.

5.1.8 Kanalizacija, vodovod i sanitarije

Obrađeni su u projektu do revizionih šahtova izvan objekta. Kanalizacione cijevi su od PVC-a
veličina prema projektu vodovoda i kanalizacije i postavljaju se iz objekta prema vanjskom zidu.
Ventilacija ovih cijevi predviđena je da se izvede preko cijevi na krovu koji će biti obloženi
falcovani limom. Sve fekalne vode se odvode u septičku jamu. Oborinske vode se odvode preko
oluka u cjevovodni drenažni sistem postavljen oko objekta sa odvodom u kanalizacioni šaht.
21
Cjevovodi za dovod vode su izrađeni od ph cijevi i odgovarajuće izolirani od mogućeg gubitka
toplote. Sanitarni uređaji u kupatilima ili WC-ima su od visokokvalitetne keramike ili u slučaju
kada od emajliranog čeličnog lima. Na svim kadama, umivaonicima, sudoperima je predviđen
dovod tople vode iz centralnog bojlera.

5.1.9 Oblikovanje okoliša

Uređenje okoliša zgrade biti će definitivno riješeno nakon uređenja parcele za objekt i u skladu
sa namjenom objekta. Potrebno je izvršiti uređenje dvorišne strane objekta uključujući i izlaz
na ulicu. Uz sami objekat je predviđeno da se izradi parking prostor od mozaik kocke ili asfalta.

5.1.10 Uslovi zaštite okoline

Planirani sadržaji u zgradi neće predstavljati izvor zagađenja okoline. Nakon završetka gradnje
okolinu gradilišta, građevinsku parcelu i pristupne puteve treba vratiti u prvobitno stanje,
odnosno urediti u skladu sa posebnim uvjetima.
Sa gradilišta je potrebno odvesti šut i višak materijala, parcelu ograditi odgovarajućom ogradom
a slobodno stojeće površine parcele zatravniti.
U građevini se neće skladištiti štetni materijali i zapaljive tvari, kao ni obavljati proizvodni
procesi koji bi mogli ugroziti ravnotežu u prirodnoj okolini ili je onečistiti te sa te strane nema
potrebe za provođenjem posebnih mjera zaštite okoline.

5.1.11 Zaštita od požara

Rješenjem je omogućen pristup vatrogasne tehnike do samog objekta pristupnom cestom sa
ulične strane.

5.1.12 Sklonište
U skladu sa čl.50-59 Zakona o zaštiti i spašavanju ljudi i materijalnih dobara od prirodnih i
drugih nesreća (Sl.novine FBiH br.39/03), izvršeno je ojačanje konstrukcije objekta
(svlačionica) a posebno zidova i prve ploče Poz 100 na način da je povećana debljina ploče i
dodana posebna armatura za ojačanja, tako da prva ploča može izdržati urušavanje objekta.

22
5.2 PROJEKTNO RJEŠENJE VENTILACIJE I KLIMATIZACIJE

5.2.1 Projektni zadatak

Uvodni dio
Za novoprojektovani objekat čija se gradnja planira u Sanskom Mostu, a obuhvata prizemlje sa
proizvodnom halom, prizemljem i spratom na kojim su raspoređeni prostori kancelarijske
namjene, na nivou prizemlja (0,00 m) je predviđena instalacija opreme kotlovnice, proizvodnja
i dio pratećih prostora sa sanitarijama za proizvodnju, dok na prvom spratu predviđene su
uredske kancelarije i sanitarija.
Za ovako koncipiran objekat potrebno je izraditi glavni projekat termo-tehničkih instalacija, u
svemu prema važećim domaćim i ostalim normativima, kao i ustaljenoj inžinjerskoj praksi za
ove vrste instalacija.
Prilikom izrade projekta koristiti slijedeće mikroklimatske uslove:
- vanjska zimska projektna temperatura - 21 °C
- vanjska zimska relativna vlažnost 80 %
- vanjska ljetna projektna temperatura 33 °C
- vanjska ljetna relativna vlažnost 35 %
- brzina strujanja vjetra 2 m/s
- objekat je u II klimatskoj zoni
- objekat je slobodno stojeći

Klimatizacija i ventilacija
Način zagrijavanja, odnosno hlađenja prostora predvidjeti zavisno od njihove namjene, veličine
i položaja u objektu. Hlađenje predvidjeti i u eventualnim prostorima gdje to zahtijeva oprema.
Za proizvodnu halu predvidjeti vazdušne sisteme, koji moraju obezbijediti minimalnu količinu
vazduha za provjetravanje, prema potrebama i zahtjevima struke.
Na sličan način predvidjeti i za poslovne prostore, vodeći računa o mogućnosti individualne
regulacije temperature.
Razvod tople i hladne vode (od čeličnih bešavnih cijevi), po mogućnosti voditi pod stropom
svake etaže. Cijevi tople vode termički izolovati na svim dionicama gdje prolaze kroz prostore
koji se ne griju, a cijevi hladne vode na kompletnom razvodu. Na najnižim mjestima instalacije
predvidjeti elemente koji omogućuju pražnjenje instalacije, a na najvišim mjestima elemente za

23
odzračivanje instalacije. Za eliminisanje naprezanja cijevi usljed toplotnih dilatacija predvidjeti
cijevne kompenzatore ili napraviti “lire”.
Temperature u pojedinim prostorima usvojiti u skladu sa namjenom i važećim normativima.

Snabdijevanje toplinskom energijom

Za potrebe grijanja novoprojektovanog objekta koristiti kapacitete kotlovnice na kruto gorivo
koja je sastavni dio objekta. Potrebna toplotna energija se obezbjeđuje kotlovima sa
automatskim radom (loženje na pelet).

5.2.2 Projektni uslovi

- Vanjski uslovi:
Zimi: Ljeti:
Temperatura: -21°C Temperatura: 33°C
Relativna vlažnost: 80% Relativna vlažnost: 35%
- Unutrašnji uslovi:
Kancelarije i društveni prostori (zimi / ljeti): Temperatura: 20/26°C20C
Hodnici (zimi): Temperatura: 180C
Sanitarije (zimi): Temperatura: 20°C
Proizvodna hala – zahtjeva se temperatura 180C.
Predmetna građevina se nalazi u 2. zoni globalnog Sunčevog zračenja sa srednjom mjesečnom
temperaturom vanjskog zraka najhladnijeg mjeseca na lokaciji zgrade Θ e,mj,min ≤ 3oC i
unutarnjom temperaturom Θi ≥ 18°C (proizvodna hala) i Θi ≥ 18°C (upravna zgrada).
- Klimatološki podaci lokacije objekta:
Lokacija: Sanski Most
Referentna postaja: Regija sjever

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII God.

Temperature zraka (oC)

m -0,8 1,8 5,5 10,4 14,8 18,0 19,7 18,9 15,5 10,6 5,7 1,0 10,1
min -26,6 -23,0 -16,8 -4,8 -2,3 1,0 3,6 5,6 -1,7 -7,3 -17,8 -21,6 -26,6
max 20,8 23,8 28,2 30,6 36,0 35,7 39,5 38,3 35,8 30,4 25,4 23,0 39,5

Tlak vodene pare (Pa)

m 1003 1001 997 995 997 999 998 997 1000 1002 1001 1004 999

24
 Relativna vlažnost zraka (%)
m 83 79 77 74 74 76 73 78 83 84 84 86 79

Brzina vjetra (m/s)

m 1,9 2,2 2,2 2,4 2,2 2,0 2,1 2,0 2,0 2,1 2,1 2,0 2,1

Broj dana grijanja

Temperatura vanjskog zraka <= 10oC 165,4
o
<= 12 C 184,4
o
<= 15 C 202,3

Orij [o] I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII God.

Globalno Sunčevo zračenje (MJ/m ) 2

0 116 179 334 448 573 620 658 554 409 266 134 87 4378
15 144 215 374 471 576 613 657 574 454 318 166 106 4668
30 165 240 396 473 558 584 632 569 477 355 190 121 4760
S 45 179 253 401 455 518 535 580 539 476 374 206 131 4646
60 183 255 386 417 459 465 508 488 454 375 212 133 4334
75 179 244 354 362 385 382 419 415 408 356 206 129 3839
90 166 221 306 295 301 294 320 330 345 319 190 121 3208
0 116 179 334 448 573 620 658 554 409 266 134 87 4378
15 135 204 362 464 576 616 658 568 442 302 157 100 4584
30 148 220 377 467 562 594 639 566 458 327 172 109 4640
SE, SW 45 155 227 377 451 531 555 602 543 456 337 180 114 4529
60 155 223 362 420 483 499 543 502 435 331 179 114 4247
75 148 210 331 375 422 431 471 444 396 310 172 108 3819
90 135 187 289 319 352 354 389 374 342 277 156 98 3272
0 116 179 334 448 573 620 658 554 409 266 134 87 4378
15 116 179 333 444 566 612 651 548 407 266 134 87 4342
30 115 177 327 433 548 592 629 533 401 263 133 86 4238
E, W 45 113 172 315 414 519 558 596 509 387 257 130 84 4052
60 106 163 296 384 479 514 550 472 363 243 123 79 3773
75 98 150 269 347 430 459 493 426 332 224 113 73 3414
90 87 133 237 302 372 397 427 372 292 199 100 64 2982
0 116 179 334 448 573 620 658 554 409 266 134 87 4378
15 97 152 297 418 551 605 637 521 366 224 111 74 4054
30 84 131 261 378 510 564 590 473 320 190 95 65 3660
NE, NW 45 70 114 231 337 459 509 529 422 281 165 79 57 3252
60 65 91 199 300 408 453 470 375 246 128 71 52 2858
75 58 81 151 253 358 399 413 321 187 106 64 47 2437
90 51 72 124 181 279 319 324 234 135 95 56 40 1910
0 116 179 334 448 573 620 658 554 409 266 134 87 4378
E, N 15 84 137 280 405 540 593 623 507 346 202 96 64 3877
30 75 103 214 345 479 530 550 434 268 138 81 60 3277

25
 45 70 97 167 271 396 444 452 344 189 124 77 57 2688
60 65 89 153 203 302 341 338 246 161 116 71 52 2137
75 58 81 138 180 229 237 235 205 148 106 64 47 1728
90 51 72 124 162 205 213 214 186 134 95 56 40 1553

- Koeficijenti prolaza topline građevnih elemenata

Koeficijenti prolaza topline građevnih elemenata potrebni za daljnje proračune dobivaju se iz
dimenzija te toplinskih karakteristika pojedinog sloja materijala u građevnom elementu. Oni
ovise o materijalu od kojeg je pojedini građevni element izrađen te o debljinama pojedenih
slojeva korištenih materijala. Uz podatke građevnih elemenata dobivenih od arhitekta, te
arhitektonskoj podlozi za navedenu zgradu, proračunati su koeficijenti prolaza topline zidova,
podova i stropova prema normi BAS EN ISO 6946. Koeficijenti prolaza topline za prozore i
vrata. Rezultati proračuna U prolaska topline na predmetnom objektu su preuzeti iz energetske
iskaznice.
Proizvodna hala
Naziv građevnog dijela Ploština [m2] U [W/m2K]
Vanjski zid 868,30 0,28
Pod na tlu-prizemlje-ferobeton 1046,10 2,72
Krovni panel 1150,00 0,35
Prozori i vrata sa staklom 1,80
Vrata - segmentna 2,40

Upravna zgrada
Naziv građevnog dijela Ploština [m2] U [W/m2K]
Zid Beton AlucoBond 15,90 0,32
Zid AlucoBond 105,45 0,26
P1-pod na tlu_keramika 97,07 0,78
Ravni krov(neprohodni) 112,90 0,17
P2-pod na tlu_kam.pl. 9,66 0,78
Unutrašnji zid_grijani_negrijani 129,36 0,42
Kontinuirana fasada 1,80
Prozori 1,80

26
 - Rasvjeta
Korištene svjetiljke, prema projektu elektroinstalacija, u objektu su:
PROIZVODNA HALA UX-BELL AL1 1x250W ,ST ,E40 ,IP65 ,"OMS "
KOTLOVNICA UX-TORNADO PC.2 2x28W ,T5 ,G5 ,EB ,IP65 ,"OMS "
KANCELARIJE UX-RELAX ECO PV A4 4x14W, T5, G5, EB, IP20,"OMS "

5.2.3 Proračun projektnih toplinskih gubitaka

Projektni toplinski gubici je količina toplote koja napušta zgradu u jedinici vremena i odlazi u
vanjsku sredinu u okviru naznačenih projektnih uslova. Proračun projektnih toplinskih gubitaka
predmetnog objekta proveden je prema metodologiji definisanoj normom BAS EN 12831.
Glavni parametri koji utječu na toplinske gubitke zgrade su razlika između unutarnje i vanjske
temperature zraka, koeficijent prolaza topline kroz zid, zrakopropusnost ovojnice zgrade
(infiltracija), te masivnost građevnih dijelova koji utječu na veličinu dodatnog kapaciteta za
zagrijavanje pri prekidu grijanja. Utjecaj toplinskih mostova je uzet pojednostavljeno kao
dodatak od 0,1 W/m2K na koeficijente prolaza topline za vanjske zidove.
Ukupni toplinski gubitak pojedinačnog i-tog prostora izračunava se prema izrazu:
Φi = ΦT,i + ΦV,i [W]
pri čemu su:
ΦT,i – transmisijski toplinski gubici i-tog grijanog prostora, [W]
ΦV,i – ventilacijski toplinski gubici i-tog grijanog prostora, [W]
- Transmisijski toplinski gubici
Transmisijski toplinski gubici i-tog grijanog prostora proračunavaju se prema izrazu:
ΦT,i = (HT,ie + HT,iue + HT,ig + HT,ij) ∙ (ϑint,t – ϑe) [W]
gdje su:
HT,ie - koeficijent transmisijskog toplinskog gubitka od grijanog prostora prema okolišu
kroz omotač zgrade [W/K]
HT,iue - koeficijent transmisijskog toplinskog gubitka od grijanog prostora prema okolišu
kroz negrijani prostor [W/K]
HT,ig - koeficijent transmisijskog toplinskog gubitka od grijanog prostora prema tlu
[W/K]

27
 HT,ij - koeficijent transmisijskog toplinskog gubitka od grijanog prostora prema
susjednom prostoru grijanog na nižu temperaturu [W/K]
- Ventilacijski toplinski gubici
Ventilacijski gubici su gubici strujanja zraka kroz ovojnicu zgrade i između pojedinih njezinih
dijelova, odnosno prostorija, te prisilno dovođenje zraka. Ventilacijski toplinski gubici i-tog
grijanog prostora izračunavaju se prema izrazu:
ΦV,i = HV,i ∙ (ϑint – ϑe) [W]
gdje su:
HV,i - koeficijent ventilacijskih toplinskih gubitaka topline [ W/K ]
ϑint - unutarnja projektna temperatura grijanog prostora [ ⁰ C ]
ϑe - vanjska projektna temperatura [ ⁰C ]
Za određivanje koeficijenta ventilacijskih gubitaka koristi se sljedeća formula:
HV,i = V'i ∙ ρz ∙ cp [W/K]
ρz - gustoća zraka pri ϑint,i [kg/m3]
cp - specifični toplinski kapacitet zraka pri ϑint,i [kJ/kgK]
V'i - protok zraka u grijani prostor [m3/s] a računa se prema formuli:
V'i = Vinf + Vsu,i ∙ fV,i + Vmech,inf,i
Vinf - protok zraka u prostoriju uslijed infiltracija kroz zazore [m3/h]
Vsu,i - količina zraka dovedena mehaničkim sustavom ventilacije [m3/h]
Vmech,inf,i - višak odvedenog zraka iz prostorije [m3/h]
fV,i - faktor smanjenja temperaturne razlike a računa se prema formuli:
fV,i = (ϑint,i – ϑsu.i) / (ϑint – ϑe)
ϑsu.i - temperatura dobavnog zraka
- Gubici topline zbog prekida grijanja
Prostori sa prekidima grijanja zahtijevaju dodatnu toplinu za zagrijavanje do unutarnje projektne
temperature prostorije nakon što ona u periodu prekida grijanja padne.
ΦHR,i = Ai ∙ fRH [W]
Ai – površina poda grijanog prostora sa ½ debljine zidova [ m2 ]
fRH – korekcijski faktor ovisan o vremenu zagrijavanja i pretpostavljenom padu
temperature za vrijeme prekida [ W / m2 ]
- Rezultati proračuna

28
5.2.4 Proračun projektnih toplinskih dobitaka
Proračun projektnog toplinskog opterećenja je proveden prema metodologiji opisanoj u
njemačkoj normi VDI 2078.
Prema VDI 2078 ukupni toplinski dobici prostorije zbroj su vanjskog i unutarnjeg toplinskog
opterećenja prema formuli:
ΦUK = ΦU + ΦVAN [W]
gdje su;
ΦU - ukupno unutarnje toplinsko opterećenje - unutarnji izvori topline [W]
ΦVAN - ukupno vanjsko toplinsko opterećenje - vanjski izvori topline [W]
- Unutarnji toplinski dobici
Unutarnji toplinski dobici računaju se prema formuli:
ΦU = ΦOS + ΦRAS + ΦSUO + ΦU-ZID + ΦP + ΦOI
gdje su;
ΦOS - toplinski tok kojeg odaju ljudi [W]
ΦRAS - toplinski tok od rasvjetnih uređaja [W]
ΦSUO - toplinski tok kojeg odaju strojevi, uređaji i ostala oprema [W]
ΦU-ZID - toplinski tok iz susjednih prostorija provođenjem ili konvekcijom kroz unutarnji
zid, pod ili strop [W]
ΦP - toplinski tok kojeg odaju predmeti pri prolasku kroz prostoriju [W]
ΦOI - toplinski tok od ostalih izvora [W]
Količine topline (osetna i latentna toplina) koju odaju osobe određuju se iz standardom
definisane tablice za stepen različite fizičke aktivnosti i temperature prostorije, nakon čega se
množi sa brojem prisutnih osoba u prostorijama, te se samim tim dobija ukupno toplotno
opterećenje prostorija.
Toplina koju odaju rasvjetna tijela računa se prema formuli:
ΦRAS = PRAS ∙ IIP ∙ μor ∙ SUN [W]
gdje su;
PRAS - ukupni električni učinak svih rasvjetnih tijela prostorije [W]
IIP - faktor istovremenosti rasvjete [-]
μor - stupanj toplinskog opterećenja prostorije rasvjetom [-]
Toplina koju odaju strojevi, uređaji i ostala oprema računa se prema formuli:

29
 ΦSUO= IIS ∙ SUN ∙ ∑ (PSUO / η) ∙ μos [W]
gdje su;
PSUO - nazivni učinak stroja, uređaja ili opreme [W]
IIS - stupanj istovremenosti pogona [-]
μos - stupanj opterećenja stroja, uređaja ili opreme [-]
η - stupanj djelovanja motora [-]
Toplina dovedena iz susjednih prostorija provođenjem i konvekcijom kroz unutarnji zid, pod
ili strop računa se prema formuli:
ΦU-ZID = kU-ZID ∙ AU-ZID ∙ (ϑsp – ϑi) [W]
gdje su;
kU-ZID - koeficijent prolaza topline pregradbenog zida, stropa ili poda [W/m2K]
AU-ZID - površina pregradbenog zida, stropa ili poda [m2]
ϑsp - temperatura zraka u susjednoj prostoriji ili temperatura tla [°C]
ϑi - temperatura zraka u prostoriji [°C]
- Vanjski toplinski dobici
Vanjski toplinski dobici računaju se prema formuli:
ΦVAN = ΦV-ZID + ΦPROZ-KONV + ΦPROZ-RAD + ΦVENT [W]
gdje su;
ΦV-ZID - toplinski tok iz okolina provođenjem i konvekcijom kroz zid ili krov [W]
ΦPROZ-KONV - toplinski tok iz okoline provođenjem i konvekcijom kroz staklo [W]
ΦPROZ-RAD - toplinski tok doveden iz okoliša zračenjem kroz staklo [W]
ΦVENT - toplinski tok uslijed ventilacije [W]
Toplinski tok provođenjem i konvekcijom kroz vanjski zid ili krov iz okoline računa se prema
formuli:
ΦV-ZID = kV-ZID ∙ ASO ∙ ∆ϑekv [W]
gdje su;
kV-ZID - koeficijent prolaza topline vanjskog zida ili krova [W/m2K]
ASO - površina staklenog otvora [m2]
∆ϑekv - ekvivalentna razlika temperatura koja uzima u obzir promjenu temperature plohe
stijenke zida zbog zračenja [°C]
Toplinski tok doveden iz okoline provođenjem i konvekcijom kroz ostakljene plohe računa se

30
prema formuli:
ΦPROZ-KONV = kPROZ∙ APROZ ∙ (ϑa – ϑi) [W]
gdje su;
kPROZ - koeficijent prolaza topline prozora [W/m2K]
APROZ - površina prozora [m2]
ϑa - temperatura vanjskog zraka [°C]
Toplinski tok iz okoline zračenjem kroz ostakljene plohe računa se prema formuli:
ΦPROZ-ZR = [APROZ-OS ∙ IUK + (APROZ-OS ∙ APROZ-ST) ∙ IRASP-MAX] ∙ bPR ∙ SV [W]
gdje su;
APROZ-OS - površina osunčanog dijela staklene plohe pri čemu se uzimaju u obzir
građevinski elementi oko prozora koji se mogu zasjeniti [m2]
IUK - ukupno maksimalno zračenje [W/K]
APROZ-ST - ukupna površina ostakljene plohe (bez površine otvora) koja se određuje izrazom:
APROZ-ST = APROZ ∙ g [W]
g - udio stakla u prozoru [-]
APROZ - površina prozora [m2]
IRASP-MAX - maksimalno raspršeno (difuzno) zračenje na plohu [W/K]
bPR - faktor propusnosti ostakljene plohe [-]
SV - faktor toplinskog opterećenja za vanjske izvore topline [-]
Toplinski tok dobitaka uslijed ventilacije odnosi se samo na infiltraciju.
- Rezultati proračuna

5.2.5 Termodinamički proračun KGH sistema

5.2.5.1 Ventilacioni zahtjevi

Pri dimenzioniranju ventilacijskog sustava najprije se treba odrediti zapreminski protok zraka
koji se dovodi pojedinim prostorima zgrade. Protoci se mogu odrediti prema određenim
preporukama i zahtjevima, a ovisno o tome kakvo se stanje zraka u prostoriji želi postići.
Potrebna količina dobavnog ventilacijskog zraka može se odrediti prema broju osoba koje
borave u prostoriji, prema dopuštenoj koncentraciji zagađivača u zraku, prema broju izmjena
zraka, prema izračunatim toplinskim opterećenjima za grijanje/hlađenje i prema zahtjevu za
odvlaživanjem.

31
U ovom projektnom rješenju u upravnoj zgradi, minimalni ventilacijski zahtjevi za prostorije u
kojima borave ljudi izračunali su se prema broju osoba koje borave u prostorijama, dok se u
prostorijama u kojima ne borave ljudi proračun se vršio prema preporučenom broju izmjena
zraka po satu.
Potrebna količina vanjskog zraka za kancelarijske prostore u kojima borave ljudi predstavljena
je tabelom 11
Slika 4. Potrebna količina vanjskog zraka za prostore u kojima borave ljudi
Prostorija Broj osoba Količina vazduha Ukupno
po osobi [m3/h ∙ osoba] [m3/h]
Kancelarija (14,14 m2) 2 50 100
Kancelarija (8,14 m2) 1 50 50
Kancelarija (15,76 m2) 2 50 100
Kancelarija (6,52 m2) 1 50 50
Kancelarija (10,54 m2) 1 50 50
Ukupno : 350

Tablica 11: Potrebna količina vanjskog zraka za prostore u kojima ljudi povremeno borave
Prostorija Zapremina Broj izmjena Ukupno
(svijetla visina za sve je 2,80 m) [m3] zraka po satu [m3/h]
[1/h]
Hodnik + stubište (23,83 m2) 66,74 3 200,22
Čajna kuhinja (8,14 m2) 22,79 5 113,95
Svlačiona (10,13 m2) 28,36 5 141,80
Sanitarije (11,40 m2) 31,92 6 191,52
WC (2,93 m2) 8,2 6 49,20
Kupatilo (3,39 m2) 9,49 5 47,45
Hodnik + stubište (27,83 m2) 77,92 3 233,76
Čajna kuhinja (37,52 m2) 105,05 5 525,25
Ukupno : 1503,15

Ukupna količina potrebnog vanjskog zraka za upravu iznosi 350 + 1503,15 = 1853,15 m3 / h .

32
Potrebna količina zraka za proizvodnu halu određuje se prema broju osoba koje rade u njoj:
V0 = N ∙ Vo,p [m3/h]
V0 – minimalan protok vanjskog zraka [m3/h]
N – broj osoba u prostoriji
Vo,p - minimalan protok vanjskog zraka po osobi [m3/h ∙ osoba]
Potrebna količina vanjskog zraka za jednu osobu iznosi 60 m3/h, pa je ukupna potrebna količina
vanjskog zraka za proizvodnu halu u kojoj radi 18 osoba jednaka:
V0 = 1080 m3/h
Odabrana potrebna količina vanjskog zraka za proizvodnu halu biti će 1500 m3/h i taj će se
podatak koristiti u daljnjem proračunu.

5.2.5.2 Termodinamički proračun ventilacionog sistema za upravnu zgradu

- priprema zraka za ventilaciju ZIMA

5.2.6 Proračun cjevovoda

5.2.6.1 Dimenzije cjevovoda

5.2.6.2 Pad pritiska kritičnih dionica

5.2.7 Ventilacijski kanali

5.2.8 Izbor opreme

5.2.9 Tehnički opis ventilacionog i klimatizacionog sistema

33
6 ZAKLJUČAK
Pouzdan KGH sistem utiče na povećanje produktivnosti. Industrijski objekti i prostori imaju
sasvim različite zahtjeve po pitanju temperature i vlažnosti vazduha. Izborom optimalnog KGH
rješenja obezbjeđuje se kontinuirana proizvodnja bez zastoja i veća efikasnost zaposlenih.
Savremena industrija sa svojom složenošću poslovanja i procesa koristi sve veći broj kemijskih
spojeva i supstanci od kojih su mnogi vrlo otrovni. Korištenje takvih materijala može rezultirati
česticama, plinovima, parama i / ili maglama u zraku u koncentracijama koje premašuju nivoe
sigurnosti. Također i toplotni udari također mogu rezultirati nesigurnim ili neugodnim radnim
okruženjima. Efikasna i dobro osmišljena ventilacija i klimatizacija nudi rješenje ovih problema
u kojima su potrebni optimalni uslovi odvijanja tehnoloških procesa i zaštite radnika.

34