Bài 1:

Khái niệm về NCKH và các bước

viết một đề cương nghiên cứu

PGS.TS. Lưu Ngọc Hoạt

Viện YHDP và YTCC
Trường ĐH Y Hà Nội

1. Tại sao CBYT phải học và làm NCKH?

1. Khoa học trong quốc phòng và trong y học luôn
được các nước phát triển ưu tiên đầu tư,
nhưng khoa học quốc phòng luôn được giữ bí
mật còn khoa học y học luôn được chia sẻ
2. Hiện nay hầu hết học viên SĐH và cả sinh viên
đều phải làm luận văn, luận án dựa trên các đề
tài NCKH,
3. CBGD của trường Y còn phải hướng dẫn SV, HV
làm NCKH (cho luận văn, luận án), phải ngồi các
hội đồng bảo vệ đề cương, luận văn, đề tài.

2. Tại sao CBYT phải học và làm NCKH?

4. Ngày càng có nhiều kiến thức, phương pháp
NCKH mới cần được cập nhật cho CBYT  hội
nhập quốc tế.
5. Khái niệm y học dựa vào bằng chứng đang rất
thịnh hành, trong đó NCKH có vai trò rất quan
trọng trong việc cung cấp các bằng chứng tốt.
6. Trong khi đó, y học là môn khoa học phải dựa
vào bằng chứng.

1
 Ấn phẩm của VN trên TG (1966-2011)

Ấn phẩm của VN tại ASEAN (1966-2011)

2
 3. Nghiên cứu khoa học có
những loại hình gì?

Các loại hình nghiên cứu

Theo loại Theo bản Theo loại

hình NC chất NC thiết kế NC

KH Định
cơ bản tính

NC ứng Định
dụng lượng

NC hành
động

3
 Nghiên cứu định lượng và định tính
Nghiên cứu định lượng Nghiên cứu định tính
Định - Đo lường kích thước, độ - Xác định, thăm dò một số yếu số giúp
nghĩa lớn, sự phân bố, kết hợp ta hiểu sâu sắc về bản chất, nguyên
của các biến số nhân, các yếu tố ảnh hưởng của vấn đề

Câu hỏi - Bao nhiêu? Bằng nào? - Cái gì? Tại sao? Như thế nào?
Ưu - Độ chính xác có thể cao - Thường áp dụng cho các nghiên cứu,
điểm hơn do có các công cụ đánh giá có sự tham gia của cộng
đo lường chuẩn xác đồng, do vậy nghiên cứu thường sát
thực tế hơn.
- Có các phương pháp
phân tích chuẩn, do đó - Thường là bước thăm dò cho nghiên
có vẻ thuyết phục hơn cứu định lượng, hoặc kết hợp với
nghiên cứu định lượng.
Nhược - Phức tạp cần phải chọn - Chọn mẫu và cỡ mẫu không quan
điểm mẫu ngẫu nhiên, cỡ mẫu trọng lắm nếu là NC thăm dò, tuy nhiên
đại diện phải chọn đúng đối tượng.

Nghiên cứu định lượng và định tính

Nghiên cứu định lượng Nghiên cứu định tính
Loại kỹ - Đo lường, thăm khám, - Phỏng vấn sâu, thảo luận nhóm,
thuật thu xét nghiệm, số liệu có vẽ bản đồ, quan sát, chụp ảnh,
thập SL sẵn, dùng bộ câu hỏi... ghi nhật ký...

Công cụ - Phương tiện kỹ thuật, - Phiếu hỏi, bảng hướng dẫn thảo
cần thiết Bệnh án, bộ câu hỏi... luận, máy ảnh, máy ghi âm.....
- Được thiết kế chuẩn, - Chỉ thiết kế ý chính, người thu
thường có cấu trúc thập số liệu dựa vào đó để khai
sẵn thác số liệu
Người - Có thể sử dụng người - Phải là người có kinh nghiệm thu
thu thập ít có kinh nghiệm thập số liệu định tính do phải có
số liệu nghiên cứu sau đó tập khả năng điều hành thảo luận,
huấn và giám sát tốt. phỏng vấn và khai thác thông tin.

Các loại hình nghiên cứu

Theo loại Theo bản Theo loại

hình NC chất NC thiết kế NC

Dọc Ngang
KH Định
cơ bản tính Hồi cứu Tiến cứu

NC ứng Định Quan sát Can thiệp

dụng lượng
Mô Phân Lâm Cộng
tả tích sàng đồng
NC hành
động Thuần Bệnh Giá trị test
tập chứng chẩn đoán

4
 Giá trị của các thiết kế NCKH
Phân tích gộp
Sử dụng (Meta-Analysis)
số liệu từ
Internet Tổng quan có hệ thống
(Systematic Review)
Thử nghiệm lâm sàng ngẫu
Nghiên
nhiên có đối chứng (RCT)
cứu ban
đầu Nghiên cứu thuần tập
Nghiên cứu bệnh chứng
Nghiên cứu cắt ngang
Nghiên cứu loạt bệnh phổ biến
Nghiên cứu tương quan, ca bệnh, chùm bệnh hiếm,
Nghiên cứu thực nghiệm trên động vật

Làm thế nào để làm được NCKH?

Tham khảo tài liệu
(trên mạng)
Cách viết đề
Cách viết đề Cách phân tích số
cương
cương nghiên
nghiên Thu thập liệu và viết báo
cứu
cứu khoa học
khoa học số liệu cáo nghiên cứu
Vấn
Vấnđềđềđạo
đạođức
đức
trong
trongNCKH
NCKH
Cách viết bài báo
NCKH để đăng tải
các tạp chí trong và
ngoài nước

Đề cương nghiên cứu là gì?

• Đề cương NCKH là một bản kế hoạch chi tiết

mô tả:
– Mục đích, tầm quan trọng của nghiên cứu (đặt vấn
đề)
– Các câu hỏi, mục tiêu, giả thuyết nghiên cứu
– Quy trình triển khai nghiên cứu (phương pháp,
công cụ, kế hoạch triển khai, phân tích, trình bày
số liệu)
– Tính khả thi của nghiên cứu

5
 Tại sao phải viết đề cương nghiên cứu?
1. Để trình bày tư duy của người nghiên cứu 1 cách logic,
có khoa học, dễ thuyết phục
2. Có cơ sở để hội đồng khoa học phê duyệt và xin kinh
phí
3. Tham khảo và xin ý kiến đóng góp của đồng nghiệp,
chuyên gia
4. Chọn được đề tài, cỡ mẫu, loại thiết kế NC thích hợp
5. Dự trù được các nguồn lực cần thiết, lường trước các
tình huống có thể xảy ra,
6. Dễ triển khai NC do có kế hoạch và khung thời gian và
sự phân bổ của các nguồn lực

1. Chọn chủ 2. Tham 3. Đề xuất

đề NC khảo tài liệu mục tiêu NC

Các bước viết

8. Dự kiến kết 4. Đối tượng,
một đề cương
luận, kiến nghị phương pháp
nghiên cứu

7. Dự kiến 6. Dù trù các 5. Kế hoạch

kết quả NC nguồn lực triển khai NC

Dự kiến 10 câu hỏi sẽ cần thảo luận (1)

1. Các câu hỏi nào cần phải đặt ra khi phát triển một
đề cương nghiên cứu khoa học?
2. Nguyên tắc nào cần lưu ý khi xác định tên đề tài và
mục tiêu nghiên cứu
3. Làm thế nào để có thể xác định được các biến số
cần và đủ cho một nghiên cứu
4. Làm thế nào để chọn một thiết kế thích hợp cho
một nghiên cứu?
5. Khi nào một đề tài cần phải tính cỡ mẫu? và nếu
phải tính cỡ mẫu thì nên áp dụng công thức nào?

6
 Dự kiến 10 câu hỏi sẽ cần thảo luận (2)
6. Làm thế nào để có cách chọn mẫu thích hợp cho
một đề tài nghiên cứu?
7. Phần dự kiến trình bày kết quả nghiên cứu nên theo
nguyên tắc nào?
8. Khi trình bày bản đề cương nghiên cứu khoa học
cần nhấn mạnh những điểm gì?
9. Làm thế nào để biết đề tài có vi phạm vấn đề đạo
đức nghiên cứu hay không? Nếu có thì làm thế nào
để khắc phục các vi phạm này?
10. Đề tài hiện có của bạn cần sửa đổi, bổ sung gì?

Câu hỏi cần đặt ra khi chọn đề tài NC (1)

1. Triển khai nghiên cứu này để làm gì?
– Đóng góp những hiểu biết mới cho nhân loại
– Nghiên cứu, ứng dụng, chuẩn hoá những kỹ thuật,
công nghệ mới để chuyển giao hoặc đề nghị cá
nhân, đơn vị khác ứng dụng;
– Nghiên cứu, ứng dụng, chuẩn hoá những kỹ thuật,
công nghệ mới vào công việc hàng ngày của người
nghiên cứu;
– NC để tăng số lượng và chất lượng dịch vụ
– Nghiên cứu cung cấp bằng chứng cho việc điều
hành, quản lý đơn vị, ra các quyết định mới.

Câu hỏi cần đặt ra khi chọn đề tài NC (2)

2. Nghiên cứu này có nhất thiết phải làm không?
– Liệu đã có NC nào tương tự để ta có thể áp dụng mà
không cần phải làm nghiên cứu mới?
– Nghiên cứu này có cần phải ưu tiên triển khai gấp
hay không?
3. Nghiên cứu này dễ triển khai không? (5M)
– Số lượng và năng lực đội ngũ cán bộ tham gia NC
– Phương tiện, trang thiết bị phục vụ nghiên cứu
– Kinh phí và thời gian dành cho NC có đủ không?
– Phương pháp triển khai có mới và khả thi không?

7
 Các bước xây dựng đề cương NC
Các bước Câu hỏi? Sản phẩm
Lựa chọn • Vấn đề nghiên cứu • Vấn đề nghiên cứu
chủ đề NC là gì? • Tên đề tài
• Tại sao? • Đặt vấn đề
Tham khảo • Đã có những thông • Tổng quan tài liệu
tài liệu tin gì về vấn đề NC?
• Thông tin nào cần
bổ sung?
Hình thành • Kết quả mong đợi • Câu hỏi NC
mục tiêu từ NC là gì? • Mục tiêu NC
nghiên cứu • Giả thuyết NC

Các bước xây dựng đề cương NC

Các bước Câu hỏi? Sản phẩm
Xây dựng • Loại NC nào? • Thiết kế nghiên cứu
phương • Cần thu thập • Đối tượng nghiên cứu
pháp những thông tin gì? • Địa điểm nghiên cứu
nghiên • Bằng phương pháp • Mẫu và cách chọn
cứu nào? mẫu
• Trên đối tượng • Biến số, chỉ số
nào? • Kỹ thuật và công cụ
• Bao nhiêu? • Khống chế sai số NC
• Ở đâu? • Vấn đề đạo đức NC
• Khi nào?

Các bước xây dựng đề cương NC

Các bước Câu hỏi? Sản phẩm
Xây dựng kế Cần nguồn lực gì? Ai làm? • Lập kế hoạch về
hoạch nghiên Ở đâu? Khi nào? nhân lực, thời
cứu Kinh phí là bao nhiêu? Phân gian, tổ chức và
bổ? Lấy từ đâu? dự trù kinh phí
Xây dựng dự Mong đợi kết quả nghiên • Các bảng trống,
kiến kết quả cứu được trình bày như thế biểu đồ
nghiên cứu nào? • Các test TK
Xây dựng dự Những phát hiện chính từ • Dự kiến bàn luận
kiến bàn luận, nghiên cứu? Giải thích? • Dự kiến kết luận
kết luận và Kết luận như thế nào? • Dự kiến kiến nghị
kiến nghị? Kiến nghị như thế nào?

8
 Thành phần cơ bản của đề cương NC
1. Tên đề tài
2. Đặt vấn đề
3. Mục tiêu nghiên cứu
4. Tổng quan tài liệu
5. Phương pháp nghiên cứu:
– Thiết kế và qui trình nghiên cứu
– Đối tượng nghiên cứu
– Địa điểm nghiên cứu
– Mẫu và cách chọn mẫu
– Biến số, chỉ số
– Kỹ thuật và công cụ
– Quản lý và phân tích số liệu, khống chế sai số NC
– Vấn đề đạo đức NC

Thành phần cơ bản của đề cương NC

6. Dự kiến kết quả
7. Dự kiến bàn luận
8. Dự kiến kết luận
9. Dự kiến khuyến nghị
10. Kế hoạch nghiên cứu ( nhân lực, vật lực,
thời gian và dự toán kinh phí)
11. Danh mục tài liệu tham khảo
12. Phụ lục (nếu có)

So sánh đề cương và báo cáo NCKH

Các phần giống nhau: Tên đề tài; Đặt vấn đề; Mục tiêu chung, cụ thể;
Tổng quan (Báo cáo chi tiết, đầy đủ hơn)
Phần khác nhau Đề cương Báo cáo
Đối tượng và Viết ở thì tương lai Viết ở thì quá khứ và điều
phương pháp chỉnh, bổ sung (nếu có)
Kết quả nghiên cứu Dự kiến các bảng, Bảng, biểu cụ thể, chi tiết,
biểu, đồ thị trống đầy đủ thông tin
Bàn luận Dự kiến các phần So sánh và khái quát hóa kết
sẽ bàn luận quả NC
Kết luận Dự kiến kết luận Kết luận theo mục tiêu
theo mục tiêu
Kiến nghị Chưa có Kiến nghị dựa trên KQ NC
Tài liệu tham khảo Chưa đầy đủ Đầy đủ và chuẩn theo mẫu
Phần khác Phụ lục nếu có Lời cám ơn, phụ lục chi tiết