‫ٔجٕ‪ٛ‬ػ‪ٔ ٝ‬مبالت ثّ‪ٙ‬ذ اص دا٘ط‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬ج‪ٟ‬بٖ اسالْ‬

‫ثَشدٌی اصد‪٤‬ذٌب‪ ٜ‬اسالْ‬

‫تإِ‪٥‬ف‪:‬‬
‫ٔػكفی حس‪ٙ٥‬ی قجبقجب‪٤‬ی‬

2
‫ٔجٕ‪ٛ‬ػ‪ٔ ٝ‬مبالت ثّ‪ٙ‬ذ اص دا٘ط‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬ج‪ٟ‬بٖ اسالْ‬

‫ثَشدٌی اصد‪٤‬ذٌب‪ ٜ‬اسالْ‬

‫تإِ‪٥‬ف‪:‬‬
‫ٔػكفی حس‪ٙ٥‬ی قجبقجب‪٤‬ی‬

‫ت‪ٟ‬شاٖ ‪2771 -‬‬

 ‫ثشدٌی اص د‪٤‬ذٌب‪ ٜ‬اسالْ‬
‫تإِ‪٥‬ف ٔػكفی حس‪ٙ٥‬ی‬
‫ث‪٥ٙ‬بد دا‪٤‬ش‪ ٜ‬إِؼبسف اسالٔی‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪5‬‬

‫چبح ا‪2771 َٚ‬‬

‫حك چبح ٔحف‪ٛ‬ل است‬
‫دا٘ط‪ٙ‬بٔ‪ ١‬ج‪ٟ‬بٖ اسالْ ‪٦‬ٻ ثب ټٳ‪٧‬بضی ٖسپ ‪٦‬خیطی اظ زاٶكٳٷساٴ ٸ ٲح‪٣٣‬بٴ‬
‫زض زؾت تسٸیٵ اؾت‪ ،‬ټٳٿ ٲٹيٹٖبت ٲطثٹٌ ثٻ زیٵ اؾالٰ ٸ ‪ٞ‬طټٷ‪ ٩‬ٸ‬
‫تٳسٴ ؾطظٲیٷٽبی اؾالٲی ضا زض ثط ٲی‪٪‬یطز‪ ،‬ٸ ثٻ یبضی ذساٸٶس ثتسضیذ ٲٷتكط‬
‫ذٹاټس قس‪٪ .‬ؿتطز‪٪‬ی ٸ تٷٹٔ ٲٹيٹٖبت ٸ ٮعٸٰ اؾت‪ٟ‬بزٺ اظ تح‪٣‬ی‪٣‬بت انی٭‬
‫ٸ تبظپ ٖٯٳی ایزبة ٲی‪٦‬ٷس ‪٦‬ٻ ثطذی اظ ٲ‪٣‬بالت ایٵ زاٶكٷبٲٻ اظ زایطپ‬
‫اٮٳٗبض‪ٞ‬ٽب ٸ ٲٷبثٕ زی‪٫‬ط تطرٳٻ ٸ زض نٹضت ٮعٸٰ ت‪٧‬ٳی٭ قٹز‪ .‬اظ ایٵ ضٸ‬
‫ثركی اظ ٲ‪٣‬بالت دا٘ط‪ٙ‬بٔ‪ ١‬ج‪ٟ‬بٖ اسالْ تإٮی‪ ٝ‬ٲح‪٣٣‬بٴ ایطاٶی اؾت ٸ ثركی‬
‫زی‪٫‬ط تطرٳٻ اظ تح‪٣‬ی‪٣‬بت زاٶكٳٷساٴ ‪٦‬كٹضټبی زی‪٫‬طؾت‪.‬‬
‫پبضٺای اظ ٲ‪٣‬بالت دا٘ط‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬ج‪ٟ‬بٖ اسالْ‪ ،‬زض ٖ یٵ ایزبظی ‪٦‬ٻ ثط حؿت ٸ‬
‫قیٹپ زایطپ اٮٳٗبض‪ ٜ‬ٶٹیؿی زض ٶٹقتٵ آٶٽب‪ ،‬ث‪٧‬بض ض‪ٞ‬تٻ اؾت‪ ،‬ثٻ ا‪٢‬تًبی اټٳیت‬
‫ٲٹيٹٔ یب ‪٪‬ؿتطز‪٪‬ی تح‪٣‬ی‪٣‬بت زض آٴ ثبة‪ ،‬اظ ٲ‪٣‬بالت زی‪٫‬ط ثٯٷستط اؾت؛ چٷساٴ‬
‫‪٦‬ٻ ٲیتٹاٴ آٶٽب ضا ضؾبٮٻ ټبی تح‪٣‬ی‪٣‬ی ٲؿت‪٣‬٭ ثٻ قٳبض آٸضز‪ .‬چٹٴ ایٵ ‪٪‬ٹٶٻ‬
‫ٲ‪٣‬بالت ‪ٚ‬یط اظ ذٹاٶٷس‪٪‬بٴ زایطپ اٮٳٗبض‪ ٜ‬ذٹاؾتبضاٴ زی‪٫‬طی ټٱ زاضز ٸ ضٸقٽبی‬
‫تح‪٣‬ی‪٣‬ی ٸ ز‪٢‬تٽبی ٖٯٳی ‪٦‬ٻ زض تإٮی‪ ٝ‬آٶٽب ث‪٧‬بض ض‪ٞ‬تٻ اؾت ثطای ٲح‪٣٣‬بٴ رٹاٴ‬
‫زض حٹظپ تتجٗبت اؾالٲی ٶ‪٧‬تٻ آٲٹظ تٹاٶس ثٹز‪ ،‬ٸ اظ ؾٹی زی‪٫‬ط تب آٲبزٺؾبظی‬
‫ٶٽبیی ثطای ٲزٯسات دا٘ط‪ٙ‬بٔ‪ ١‬ج‪ٟ‬بٖ اسالْ َجٕ ٸ ٶكطقبٴ ثٻ تإذیط ٲیا‪ٞ‬تس‬
‫«ثٷیبز زایطپ اٮٳٗبض‪ ٜ‬اؾالٲی» زض ٶٓط ‪٪‬ط‪ٞ‬تٻ اؾت ‪٦‬ٻ ایٵ ‪٪‬ٹٶٻ ٲ‪٣‬بالت ضا‪ ،‬اٖٱ اظ‬
‫تإٮی‪ ٝ‬ٸ تطرٳٻ‪ ،‬ثٻ نٹضت رسا‪٪‬بٶٻ ٲٷتكط ‪٦‬ٷس‪ .‬اٶتكبض ایٵ ؾٯؿٯٻ ‪٦‬تبثٽب زض ٖیٵ‬
‫حب‪ٞ ٬‬طنتی اؾت ثطای ثٽطٺٸضی اظ اْٽبض ٶٓط ٸ اٶت‪٣‬بز ذٹاٶٷس‪٪‬بٴ تب ٲ‪٣‬بالت ثٻ‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪8‬‬

‫نٹضت ‪٦‬بٲٯتطی زض دا٘ط‪ٙ‬بٔ‪ ٝ‬ثٻ چبح ضؾس‪ .‬ایٵ ز‪ٞ‬تط اظ رٳٯٻ ٲ‪٣‬بالت ثٯٷس‬
‫زاٶكٷبٲٻ اؾت ‪٦‬ٻ اٲیس اؾت ٲٹضز تٹرٻ ٖال‪٢‬ٻٲٷساٴ ٸا‪ ٕ٢‬قٹز‪ ،‬ٸ نبحجٷٓطاٴ‬
‫ٶیع اظ ضاټٷٳبیی ٸ اْٽبضٶٓط زضی‪ ٙ‬ٶ‪٧‬ٷٷس‪.‬‬
‫ال اِت‪ٛ‬ف‪٥‬ك‬
‫‪ ٗٔ ٚ‬ه ّ‬
‫ث‪٥ٙ‬بد دا‪٤‬ش‪ ٠‬إِؼبسف اسالٔی‬
‫ت‪ٟ‬شاٖ – ‪2771‬‬
 ‫ف‪ٟ‬شست ٔكبِت‬
‫غفح‪ٝ‬‬ ‫ػ‪ٛٙ‬اٖ‬
‫پیك‪ٟ٫‬تبض ‪12 .......................................................................................................‬‬
‫ثطز‪٪‬ی زض ا‪٢‬ٹاٰ ٸ ازیبٴ ‪٦‬ٽٵ ‪16 ........................................................................‬‬
‫ثطز‪٪‬ی زض یٹٶبٴ ثبؾتبٴ ‪17 .................................................................................‬‬
‫ثطز‪٪‬ی زض ضٰ ‪٢‬سیٱ ‪20 ........................................................................................‬‬
‫ثطز‪٪‬ی زض ایطاٴ ثبؾتبٴ ‪22 ..................................................................................‬‬
‫ثطز‪٪‬ی زض آئیٵ یٽٹز ‪24 .....................................................................................‬‬
‫ثطز‪٪‬ی اظ زیس‪٪‬بٺ ٲؿیح یّت ‪25 ...........................................................................‬‬
‫ثطز‪٪‬ی زض اٲطی‪٧‬ب ٸ اضٸپب ‪27 ...............................................................................‬‬
‫ثطز‪٪‬ی زض ٖطة پیف اظ اؾالٰ ‪30 .....................................................................‬‬
‫‪٢‬طآٴ ٸ آظازی ثطز‪٪‬بٴ ‪32 ....................................................................................‬‬
‫اؾالٰ‪ ،‬ضاټٽبی ثطزٺ ‪٪‬ط‪ٞ‬تٵ ضا ٲی ثٷسز! ‪34 ..........................................................‬‬
‫ح‪٧‬ٱ اؾیطاٴ رٷ‪ ،٩‬زض اؾالٰ ‪38 .......................................................................‬‬
‫اؾالٰ ٸ ض‪ٞ‬تبض ثب اُؾطای رٷ‪٫‬ی ‪43 ......................................................................‬‬
‫ضاټٽبیی ‪٦‬ٻ ثٻ آظازی اؾیطاٴ ٲیاٶزبٲس ‪54 .........................................................‬‬
‫‪٢ - 1‬بٶٹٴ ٲ‪٧‬بتجٻ ‪57 ............................................................................................‬‬
‫‪٢ - 2‬بٶٹٴ نس‪٢‬بت ‪58 .........................................................................................‬‬
‫‪٢ - 3‬بٶٹٴ اؾتیالز ‪59 ...........................................................................................‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪01‬‬

‫‪٢ - 4‬بٶٹٴ ؾطایت ‪59 ..........................................................................................‬‬

‫‪٢ - 5‬بٶٹٴ ‪ّٟ٦‬بضٺ ‪60 .............................................................................................‬‬
‫‪٢ - 6‬بٶٹٴ تٳٯّ‪ ٥‬اضحبٰ ‪61 ..................................................................................‬‬
‫‪٢ - 7‬بٶٹٴ يطة ٸ تٷ‪٧‬ی٭ ‪61 ..............................................................................‬‬
‫‪٢ - 8‬بٶٹٴ رُصاٰ ٸ ‪٦‬ٹضی ‪62 ...............................................................................‬‬
‫ثركی اظ ح‪٣‬ٹ‪ ٠‬اؾیطاٴ ٸ ‪٢‬ٹاٶیٵ آٶٽب ‪63 ...........................................................‬‬
‫‪٣ٞ‬ٽبی اؾالٰ ٸ آظازی ثطز‪٪‬بٴ ‪76 .......................................................................‬‬
‫ٶ‪٣‬س آضاء ذبٸضقٷبؾبٴ ‪83 ....................................................................................‬‬
‫ٶتیزٿ ٲجبحج ‪100..............................................................................................‬‬
‫ٲأذص ‪٦‬تبة ‪106.................................................................................................‬‬
‫تطرٳٻ ټب ‪108.....................................................................................................‬‬
‫ثرف ‪ٞ‬بضؾی ‪110...............................................................................................‬‬
‫‪ٞ‬ٽطؾت آیبت ‪٢‬طآٶی ‪111....................................................................................‬‬
‫‪ٞ‬ٽطؾت احبزیج ٶجٹی ‪113................................................................................‬‬
‫‪ٞ‬ٽطؾت اٖالٰ ‪116.............................................................................................‬‬
‫‪00‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪01‬‬

‫پ‪٥‬طٍفتبس‬
‫ثبضټب قٷیسٺ قسٺ ‪٦‬ٻ ثطذی اظ رٹاٶبٴ ٲؿٯٳبٴ ثب ‪٦‬ٷز‪٧‬بٸی ‪ٞ‬طاٸاٴ‬
‫ٲیپطؾٷس ‪٦‬ٻ ٶٓط اؾالٰ زضثبضپ ثطز‪٪‬ی چیؿت‪ ،‬یب چطا آییٵ اؾالٰ‪٢ ،‬بٶٹٴ‬
‫ارحب‪ ٜ‬آٲیع ثطز‪٪‬ی ضا پصیط‪ٞ‬تٻ ٸ ثط آٴ ٲٽط تهسی‪ ١‬ٶٽبزٺ اؾت‪.‬‬
‫اظ ؾٹی زی‪٫‬ط‪ ،‬پبضٺای اظ ذبٸضقٷبؾبٴ ٲ‪ٛ‬طو ٶیع ٲٹيٹٔ ثطز‪٪‬ی ضا‬
‫زؾتبٸیع تبذت ٸ تبظ ثط اؾالٰ ‪٢‬طاض زازٺاٶس ٸ ثٻ ٲؿئٯٻ ‪ ،‬حؿبؾیّت ثیكتطی‬
‫ثركیسٺاٶس‪ .‬اٮجتّٻ زاٶكٳٷساٴ اؾالٲی ټٱ اظ پبؾر‪٫‬ٹیی ثبظ ٶٳبٶسٺ ٸ ٲ‪٣‬بالت ٸ‬
‫ضؾبئٯی زض ایٵ ثبضٺ ٶ‪٫‬بقتٻاٶس ‪٦‬ٻ زض ذٹض ثٽطٺ‪٪‬یطی اؾت‪ .‬ٸٮی آٶچٻ ‪٦‬ٻ ثٻ‬
‫ٖٷٹاٴ رٹاة ٲؿئٯٻ‪ ،‬ثیف اظ زی‪٫‬ط پبؾرٽب قٽطت یب‪ٞ‬تٻ ایٵ اؾت ‪٦‬ٻ‪ :‬اؾالٰ‪،‬‬
‫ټط چٷس ثب ثطز‪٪‬ی ٲٹا‪٣ٞ‬ت ٶساقتٻ اٲب قطایٍ ٸ احٹاٮی ‪٦‬ٻ زض ‪٪‬صقتٻ حب‪٦‬ٱ‬
‫ثٹزٺ اؾت اربظٺ ٶٳیزازٺ تب ثطز‪٪‬ی ضا ث‪٧‬ٯی ٮ‪ٛ‬ٹ ‪٦‬ٷس‪ ،‬ثٹیػٺ ‪٦‬ٻ َط‪ٞ‬ساضاٴ‬
‫ثطز‪٪‬ی زض ضٸظ‪٪‬بض ‪٪‬صقتٻ‪ ،‬ثؿیبض ثٹزٶس ٸ ثطزٺ‪ٞ‬طٸقی ی‪٧‬ی اظ اض‪٦‬بٴ ا‪٢‬تهبزی‬
‫‪٦‬كٹضټب ثٻ قٳبض ٲی ض‪ٞ‬ت‪ .‬ٶب‪٪‬عیط اؾالٰ‪ ،‬ضاٺ زی‪٫‬طی ضا زض پیف ‪٪‬ط‪ٞ‬ت ٸ‬
‫ٲؿٯٳبٶبٴ ضا ثٻ آظازؾبظی ثطز‪٪‬بٴ تكٹی‪٦ ١‬طز ٸ حٹاثٽبی ‪ٞ‬طاٸاٴ ثطای ایٵ ‪٦‬بض‬
‫‪٢‬بئ٭ قس تب ثتسضیذ زٸضپ ثطزٺزاضی زض تبضید ثكط ثٻ ؾطآیس! ا‪٪‬ط ثرٹاټیٱ اظ‬
‫ؾط اٶهب‪ ٜ‬زضثبضپ ایٵ پبؾد ثٻ زاٸض ی پطزاظیٱ‪ ،‬ثبیس اٖتطا‪٦ ٜ‬ٷیٱ ‪٦‬ٻ رٹاة‬
‫ٲص‪٦‬ٹض‪٢ ،‬بٶٕ‪٦‬ٷٷسٺ ٶیؿت‪ ،‬ٸ ثٻ ٲهسا‪ ٠‬آیٿ قطی‪ٟ‬ٻ‪﴿ :‬ال ‪ْ ُ ٤‬سِٕ ُٗ َ‪ٚ‬ال ‪ُ٤‬غْ‪ْٗ ِ ٔ ٣ِ ٙ‬‬
‫ُج‪ٛ‬ع﴾ (اِغبض‪ !)7 :١٥‬زضزی ضا زضٲبٴ ٶٳی‪٦‬ٷس ثٯ‪٧‬ٻ ایٵ ایطاز ضا ثٻ شټٵ‬
‫ٲی آٸضز ‪٦‬ٻ ٲ‪٫‬ط زض ضٸظ‪٪‬بض ‪٪‬صقتٻ‪ ،‬قط‪ ٤‬ٸ ثتپطؾتی ټعاضاٴ َط‪ٞ‬ساض‬
‫‪02‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫ٶساقت؟ ٸ ٲ‪٫‬ط ثتپطؾتبٴ ٲ‪٧‬ٻ اظ ایٵ ٶٳیتطؾیسٶس ‪٦‬ٻ چٹٴ ذبٶٿ ‪ٗ٦‬جٻ اظ‬
‫ثتٽب پب‪ ٤‬قٹز‪ ،‬ٲكتطیبٴ ثبظاضقبٴ پطا‪٦‬ٷسٺ ‪٪‬طزٶس ٸ ‪٢‬جبئ٭ ثتپطؾت اظ آٲسٴ ثٻ‬
‫ٲ‪٧‬ٻ ذٹززاضی ٸضظٶس؟ پؽ چ‪٫‬ٹٶٻ اؾالٰ‪ ،‬ضاٺ ٲٳبقبت ثب قط‪ ٤‬ٸ ثتپطؾتی‬
‫ضا ٶپیٳٹز ٸ اظ ‪٢‬سضت ٲكط‪٦‬بٴ ذبٸض ٸ ثبذتط ٶٽطاؾیس‪ ،‬ٸ ثٻ ‪٦‬ؿبٶی ‪٦‬ٻ اظ‬
‫ق‪٧‬ؿت ا‪٢‬تهبزی تطؼ زاقتٷس پیبٰ زاز‪:‬‬

‫‪                    ‬‬

‫‪                   ‬‬

‫‪                         ‬‬

‫(اٮتٹثٻ‪)28 :‬‬ ‫‪   ‬‬

‫« ای ٲؤٲٷبٴ‪ ،‬رع ایٵ ٶیؿت ‪٦‬ٻ ٲكط‪٦‬بٴ ٲطزٲی پٯیسٶس ٸ اظ اٲؿب‪٬‬‬
‫ثٻ ثٗس‪ ،‬ٶجبیس ثٻ ٲؿزساٮحطاٰ ٶعزی‪ ٥‬قٹٶس ٸ ا‪٪‬ط (ثسٮی٭ ‪٦‬بټف‬
‫ٲٗبٲالت) اظ ‪٣ٞ‬ط ٸ تٷ‪٫‬سؾتی ثیٳٷب‪٦‬یس (ثساٶیس ‪٦‬ٻ) ا‪٪‬ط ذسا‬
‫ثرٹاټس قٳب ضا اظ ‪ًٞ‬٭ ذٹز ثی ٶیبظ ذٹاټس ‪٦‬طز ٸ ذسا زاٶب ٸ‬
‫ح‪٧‬یٱ اؾت»‪.‬‬
‫ثٷبثطایٵ‪ ،‬چٷبٶچٻ اؾالٰ ‪٦‬بضی ضا ث‪٧‬ٯّی ثبَ٭ ٸ ٶبزضؾت ٲیزیس‪ ،‬آٶطا اؾبؾبً‬
‫اٶ‪٧‬بض ٲی ‪٦‬طز یب زض َی ٲطاحٯی (ٲبٶٷس تحطیٱ ذٳط) ثٻ ٶ‪ٟ‬ی ٸ ضّز آٴ‬
‫ٲیپطزاذت‪.‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪03‬‬

‫ثطذی اظ ٲؿٯٳبٶبٴ ٸ ذبٸضقٷبؾبٴ ٲٷه‪ ،ٝ‬ضاٺ زی‪٫‬طی ضا ثطای پبؾر‪٫‬ٹیی‬

‫اٶتربة ‪٦‬طزٺاٶس ٸ ٲبٶٷس ز‪٦‬تط ‪٪‬ٹؾتبٸٮٹثٹٴ ‪ Gustavelebon‬زض نسز ثط‬
‫آٲسٺ اٶس تب ٶكبٴ زټٷس ‪٦‬ٻ ض‪ٞ‬تبض ٲؿٯٳبٶبٴ ثب ثطز‪٪‬بٴ‪ ،‬ض‪ٞ‬تبضی اٶؿبٶی ٸ ٲالیٱ‬
‫ثٹزٺ اؾت ٸ ثطز‪٪‬بٴ آٶٽب اظ ایٵ حیج‪ ،‬ذٹقجرتتط اظ ٶٹ‪٦‬طاٴ ٸ ‪٦‬ٯ‪ٟ‬تٽبی‬
‫اضٸپبیی ثٹزٺاٶس‪ ،‬چٷبٶ‪٧‬ٻ ٲیٶٹیؿس‪:‬‬
‫«آٶچٻ ٲؿٯّٱ اؾت ثطزٺ‪ ،‬ٶعز ٲؿٯٳبٶبٴ ثساٴ نٹضت ‪٦‬ٻ زض ٶعز ٶهبضی‬
‫ثٹزٺ‪ ،‬ٶیؿت ٸ ٸيٗی ‪٦‬ٻ ثطز‪٪‬بٴ ٲكط‪ ٠‬زض آٴ ثؿط ٲیثطٶس‪ ،‬ثٳطاتت ثٽتط اظ‬
‫ٸيٗی اؾت ‪٦‬ٻ ٶٹ‪٦‬طاٴ ٸ ‪٦‬ٯ‪ٟ‬تٽبی اضٸپبئی زاضٶس ‪ٚ‬الٲبٴ ظض ذطیس زض ٲكط‪،٠‬‬
‫رعء ذبٶٹازٺ ٲحؿٹة ٲیقٹٶس ٸ چٷبٶ‪٧‬ٻ پیف اظ ایٵ ‪ٟ٪‬تٻ قس حتی‬
‫ٲیتٹاٶٷس ثب زذتطاٴ آ‪٢‬بیبٴ ٸ ٲبٮ‪٧‬یٵ ذٹز اظزٸاد ‪٦‬ٷٷس ٸ زض ظٲطپ زاٲبزاٴ اٸ‬
‫زض آیٷس ٸ ټٳچٷیٵ ٲی تٹاٶٷس ثٻ ثعض‪٪‬تطیٵ ٲٷهجٽب ٶبئ٭ قٹٶس‪ .‬زض ٲكط‪ٚ ،٠‬الٰ‬
‫ثٹزٴ ٖبض ٸ ٶٷ‪ ٩‬ٶیؿت ٸ ثساٴ اٶساظٺ ‪٦‬ٻ زض ٲ‪ٛ‬طة‪ ،‬ٶٹ‪٦‬ط اظ اضثبة ذٹز‬
‫‪ٞ‬بنٯٻ زاضز‪ ،‬زض آٶزب ‪ٚ‬الٰ اظ ٲبٮ‪٧‬ف زٸض ٶیؿت ٸ اضتجبَف ظیبزتط ٸ ثب اٸ‬
‫ٶعزی‪٧‬تط اؾت‪ ...‬تٳبٰ رٽبٶ‪٫‬طزاٶی ‪٦‬ٻ زضثبضپ ٲؿئٯٿ ثطز‪٪‬ی زض قط‪ ٠‬ثٻ تح‪٣‬ی‪١‬‬
‫پطزاذتٻاٶس ٲٗتط‪ٞ‬ٷس ‪٦‬ٻ ایٵ ؾط ٸ نسای ٲ‪ٛ‬طيبٶٻای ‪٦‬ٻ ثطذی اظ اضٸپبئیبٴ زض‬
‫اَطا‪ ٜ‬آٴ ثطاٺ اٶساذتٻاٶس‪ ،‬ث‪٧‬ٯّی ثیاؾبؼ اؾت»‪.1‬‬

‫_________________‬
‫ٌّ اقالو ٔ ػؽة‪ ،‬اثؽ گٕقزبٔنٕثٌٕ‪ ،‬رؽخًّ ْبنى‬ ‫‪ - 1‬رًع‬
‫زكیُی‪ ،‬و ‪ ،464 ٔ 464‬چبپ رٓؽاٌ‪.‬‬
‫‪04‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫ټط چٷس ‪ٟ٪‬تبض ‪٪‬ٹؾتبٸٮٹثٹٴ‪ ،‬ثٻ ربی ذٹز نحیح ٸ زٮٷكیٵ اؾت‪ ،‬ٸٮی‬
‫اؾبؼ ٲؿئٯٻ ضا ح٭ ٶٳی‪٦‬ٷس ٸ تٹيیح ٶٳیزټس ‪٦‬ٻ انٹالً چطا ثبیس اؾالٰ‪،‬‬
‫ثطز‪٪‬ی ضا ثٻ تهٹیت ضؾبٶس ٸ ایٵ ‪٦‬بض چٻ ٮعٸٲی زاقتٻ اؾت؟‬
‫ٲب‪ ،‬زض ایٵ ضؾبٮٻ ‪٦‬ٹقیسٺایٱ تب ٖالٸٺ ثط ٲجبحج رٷجی‪ ،‬ثٻ ؾئٹا‪ ٬‬انٯی ٶیع‬
‫پبؾد زټیٱ‪ ،‬ٸ ایٵ ٲؿئٯٻ ضا اظ زیس‪٪‬بٺ اؾالٰ ضٸقٵ ؾبظیٱ‪ .‬اٲیس اؾت ‪٦‬ٻ ایٵ‬
‫ٶٹقتبض ثب ٸرٹز ‪ٞ‬كطز‪٪‬ی ٸ اذتهبض‪ ،‬ٸْی‪ٟ‬ٿ ذٹز ضا ای‪ٟ‬بء ‪٦‬ٷس ٸ ٲٹضز اؾت‪ٟ‬بزپ‬
‫ذٹاٶٷس‪٪‬بٴ ‪٢‬طاض ‪٪‬یطز‪.‬‬
‫ٔػكفی حس‪ٙ٥‬ی‬
‫ضؼجبٖ ‪2127‬‬
‫اسف‪ٙ‬ذ ‪2772‬‬
 ‫ال اِشحٕٗ اِشح‪ٓ٥‬‬
‫ثسٓ ه ّ‬
‫اِحٕذ ه ّل ‪ ٚ‬سالْ ػّی ػجبد‪ ٜ‬اِز‪ ٗ٤‬اغكفی‪.‬‬
‫ثطز‪٪‬ی ثب نٹضتٽب ٸ اق‪٧‬ب‪٪ ٬‬ٹٶب‪٪‬ٹٶف‪ ،‬اظ ضٸظ‪٪‬بض ‪٦‬ٽٵ‪ ،‬پصیط‪ٞ‬تٿ ټٳٿ ا‪٢‬ٹاٰ‬
‫ٸ ٲٯ٭ رٽبٴ ثٹزٺ اؾت‪ ،‬رع آٶ‪٧‬ٻ اؾالٰ زضثبضپ ثطزٺ‪٪‬یطی‪ ،‬ٶٓطی ٖبزالٶٻ ٸ‬
‫ٶؿد ٶبپصیط آٸضزٺ اؾت؛ ٸ ق‪ٟ٫‬ت آٶ‪٧‬ٻ ثطذی اظ ٶٹیؿٷس‪٪‬بٴ ‪ٚ‬طثی‪ ،‬ثیذجط اظ‬
‫آٶ‪٧‬ٻ زض آئیٵ ذٹزقبٴ زض ثبة ثطز‪٪‬ی آٲسٺ‪ ،‬اؾالٰ ضا ثٻ َط‪ٞ‬ساضی اظ اق‪٧‬ب‪٬‬‬
‫ؾتٳ‪٫‬طاٶٿ ثطزٺزاضی ٲتّٽٱ ؾبذتٻاٶس ٸ ثب ایٵ اتّٽبٰ‪ ،‬ٶبآ‪٪‬بټی ذٹیف ضا اظ ‪٦‬یف‬
‫ذٹز ٸ ټٱ اظ آئیٵ ٲؿٯٳبٶبٴ ثٻ ٶٳبیف ‪٪‬صاقتٻاٶس!‬

‫ثشدٌی دس ال‪ٛ‬اْ ‪ ٚ‬اد‪٤‬بٖ و‪ٟٗ‬‬

‫ا‪٪‬ط ‪٦‬ؿی ثٻ ‪٦‬تبثٽبی ‪٦‬ٻ اظ ا‪٢‬ٹاٰ ثبؾتبٶی ؾرٵ ‪ٟ٪‬تٻاٶس ثٷ‪٫‬طز‪ ،‬ٲالحٓٻ‬
‫ٲی ‪٦‬ٷس ‪٦‬ٻ زض ٲیبٴ تٳبٰ آٴ ا‪٢‬ٹاٰ اظ آقٹضی ٸ ثبثٯی ٸ ټٷسی ٸ چیٷی ٸ ایطاٶی‬
‫ٸ ٖجطاٶی ٸ یٹٶبٶی ٸ ضٸٲی ٸ زی‪٫‬طاٴ‪ ،‬ثطزٺ‪٪‬یطی ثب ق‪٧‬ٯٽبی ٲرتٯ‪ ٝ‬ضٸاد‬
‫زاقتٻ ٸ اٶؿبٶٽب ضا زض ٲٗطو ذطیس ٸ ‪ٞ‬طٸـ ‪٢‬طاض ٲیزازٶس ٸ زض ټٳٿ ‪٢‬ٹاٶیٵ‬
‫ٸ قطایٕ پیكیٵ ٶیع ٲبٶٷس ‪٢‬بٶٹٴ حٳٹضاثی ٸ ٲبٶٹ‪ 1‬ٸ قطیٗت یٽٹز ٸ ٲؿیحیت‬
‫ٸ رع ایٷٽب‪ ،‬ثطزٺزاضی ثٻ تهٹیت ضؾیسٺ اؾت‪ .‬ثٻ ٖٷٹاٴ ٶٳٹٶٻ‪ ،‬اظ ثطزٺزاضی‬
‫زض ؾٻ ‪٦‬كٹض ٲتٳسّٴ ٸ ثبؾتبٶی یٗٷی یٹٶبٴ ٸ ضٰ ٸ ایطاٴ‪ ،‬ٸ زٸ زیبٶت ثعض‪٨‬‬
‫ؾبٲی – یٽٹزیت ٸ ٲؿیحیّت – ثٻ ایزبظ ؾرٵ ثٻ ٲیبٴ ٲی آٸضیٱ تب ٲٗٯٹٰ‬
‫_________________‬
‫ؼا‬ ‫أ‬ ‫‪ - 1‬هبََٕگػاؼ ُْع ثبقزبٌ کّ يدًٕػّ هٕاَیٍ‬
‫« يبَبٔاظاؼ يبقزؽا» گٕیُع‪.‬‬
‫‪01‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫قٹز ‪٦‬ٻ اؾالٰ زض ‪٢‬بٶٹٶ‪٫‬صاضی ذٹز تب چٻ اٶساظٺ ثٻ ٲالیٳت ‪٪‬طاییسٺ ٸ ربٶت‬

‫ٶطٲی ثب يٗی‪ٟ‬بٴ ٸ ظیطزؾتبٴ ضا ضٖبیت ‪٦‬طزٺ اؾت‪.‬‬

‫ثشدٌی دس ‪٘ٛ٤‬بٖ ثبستبٖ‬

‫ثٷبثط آٶچٻ ٸی٭ زٸضاٶت (‪ )Will Durant‬زض ‪٦‬تبة «تبضید تٳسّٴ» آٸضزٺ‪،‬‬
‫ٲطزٰ یٹٶبٴ‪ ،‬ثطز‪٪‬بٴ ‪ٞ‬طاٸاٶی زاقتٷس ‪٦‬ٻ‪« :‬اظ ظٶساٶیبٴ رٷ‪ ،٩‬اؾیطاٴ یٹضقٽبی‬
‫ثطزٺ ‪٪‬یطی‪٦ ،‬ٹز‪٦‬بٴ ؾط ضاټی‪٦ ،‬ٹز‪٦‬بٴ ٸٮ‪٫‬طز ٸ ٲزطٲیٵ»‪ٞ 1‬طاټٱ آٲسٺ ثٹزٶس‪.‬‬
‫یٗٷی یٹٶبٶیبٴ ٲتٳسّٴ‪ ،‬ټٳٿ ایٵ ضاټٽب ضا ثطای ثٻ زؾت آٸضزٴ ثطزٺ‪ ،‬ٲكطٸٔ ٸ‬
‫ٲزبظ ٲیقٳطزٶس ثبظاض ثطزٺ‪ٞ‬طٸقی ٸ تزبضت ثطز‪٪‬بٴ زض آتٵ‪٪ ،‬طٰ ثٹز‪.‬‬
‫زٸضاٶت ٲیٶٹیؿس‪« :‬تبرطاٴ یٹٶبٶی‪ٚ ،‬الٰ ضا چٹٴ ټط ‪٦‬بالی زی‪٫‬ط ذطیساضی‬
‫ٲی ‪٦‬طزٶس ٸ زض ذیٹؼ‪ ،‬زٮٹؼ‪٦ ،‬ٹضٶت‪ ،‬آی‪٫‬یٷب‪ ،‬آتٵ ٸ ټط ربی زی‪٫‬طی ‪٦‬ٻ‬
‫ذطیساضی پیسا ٲیقس‪ ،‬آٶبٴ ضا ثطای ‪ٞ‬طٸـ ٖطيٻ ٲیزاقتٷس‪ .‬ثطزٺ‪ٞ‬طٸقبٴ آتٵ‬
‫اظ حطٸتٳٷستطیٵ اتجبٔ ذبضری ثٻ قٳبض ٲی ض‪ٞ‬تٷس‪ .‬زض زٮٹاؼ ا‪٪‬ط ضٸظی ی‪٥‬‬
‫ټعاض ثطزٺ ‪ٞ‬طٸذتٻ ٲیقس‪ ،‬ثطذال‪ ٜ‬ٲٗٳٹ‪ ٬‬ٶجٹز‪٦ .‬یٳٹٴ‪ ،‬پؽ اظ رٷ‪ ٩‬ائٹضٸ‬
‫‪2‬‬
‫ٲسٸٴ ثیؿت ټعاض تٵ اظ اؾیطاٴ رٷ‪٫‬ی ضا ثٻ ثبظاض ثطزٺ‪ٞ‬طٸقبٴ ثطز»!‬
‫یٹٶبٶیبٴ زض ‪٢‬ٹاٶیٵ ذٹز ٲ‪٣‬طض ‪٦‬طزٺ ثٹزٶس ‪٦‬ٻ‪« :‬ا‪٪‬ط ‪ٚ‬الٲی ثسض‪ٞ‬تبضی یب‬
‫ذُبیی ‪٦‬ٷس‪ ،‬ثب تبظیبٶٻ تٷجیٻ ٲیقٹز‪ ،‬ا‪٪‬ط ثط اٲطی قٽبزت زټس‪ ،‬ق‪٧‬ٷزٻ‬

‫_________________‬
‫ٌّ‪ ،‬اثؽ ٔیم ظٔؼاَذ‪ ،‬رؽخًّ كزر هللا يدزجبیی‪،‬‬‫‪ - 1‬ربؼیص رًع‬
‫ثطم یَٕبٌ ثبقزبٌ‪ ،‬ج‪ ،2‬و ‪ ، 303‬چبپ رٓؽاٌ‪.‬‬
‫‪ - 2‬ربؼیص رًعٌ‪ ،‬ج ‪ ، 2‬و ‪.303 ٔ 303‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪08‬‬

‫ٲی ثیٷس‪ .‬ٸ ا‪٪‬ط آظاز ٲطزی‪ ،‬اٸ ضا ثعٶس ٶجبیس اظ ذٹیف ز‪ٞ‬بٖی ‪٦‬ٷس ٸٮی ا‪٪‬ط‬
‫ْٯٳی ثعض‪ ٨‬ثط اٸ ٸاضز قٹز‪ ،‬ٸی ٲیتٹاٶس ثٻ ٲٗجس پٷبٺ ثطز ٸ آٶ‪٫‬بٺ نبحجف‬
‫ثبیس اٸ ضا ث‪ٟ‬طٸقس»‪.1‬‬
‫ثٻ ‪ٞ‬طو ایٷ‪٧‬ٻ ثطزٺای اظ ثٷس اؾبضت ضټبیی ٲییب‪ٞ‬ت‪ ،‬زض آٴ نٹضت‪:‬‬
‫«آظازقس‪٪‬بٴ – یٗٷی ‪٦‬ؿبٶی ‪٦‬ٻ ظٲبٶی ثطزٺ ثٹزٶس ٸ ؾپؽ آظاز قسٶس – زض‬
‫ٲحطٸٲیت اظح‪٣‬ٹ‪ ٠‬ؾیبؾی ٸ اظ ٮحبِ ا‪٢‬تهبزی‪ ،‬ثب اتجبٔ ذبضری قطی‪٥‬‬
‫ثٹزٶس»‪ .2‬یٗٷی ثطز‪٪‬ی آٶبٴ تب پبیبٴ ٖٳط ثٻ ٶحٹی زٸاٰ ٲییب‪ٞ‬ت!‬
‫ایٷ‪ ٥‬ثبیس زیس ‪٦‬ٻ ‪ٞ‬طظٶساٴ ایٵ ‪٪‬طٸٺ ؾتٳسیسٺ ٸ ٲحطٸٰ‪،‬چٻ ؾطٶٹقتی زض‬
‫یٹٶبٴ ثبؾتبٴ‪ ،‬زاقتٷس؟‬
‫ٲٹضیؽ الٶػٮٻ ‪ M.Lengelle‬زض ‪٦‬تبة «ثطز‪٪‬ی» ٲیٶٹیؿس‪:‬‬
‫«یٹٶبٶیبٴ ثٻ ٖٯت ټٳزٹاض ثٹزٴ ثب ٲٷبثٕ تٳبٰ ٶكسٶی ثطثطټب‪ ،‬پطٸضـ اٶؿبٴ‬
‫ٸ حیٹاٴ ضا پطذطد ٲیزاٶؿتٷس‪ .‬ثطز‪٪‬بٶی ‪٦‬ٻ زض ذبٶٻ ٲتٹٮّس ٲیقسٶس‪،‬‬
‫تٗسازقبٴ ثؿیبض ‪٦‬ٱ ثٹز‪ .‬ا‪ٚ‬ٯت تبظٺ ثٻ زٶیب آٲسٺټب ضا یب ٲی‪٦‬كتٷس یب ؾط ضاٺ‬
‫ٲی‪٪‬صاقتٷس»‪٦ .3‬ٻ اٮجتٻ‪٦ ،‬ٹز‪٦‬بٴ ؾطضاټی زٸثبضٺ‪ ،‬ثٻ زاٰ ثطز‪٪‬ی ٲیا‪ٞ‬تبزٶس‪.‬‬
‫زض پی آ‪٪‬بټی اظ ایٵ اٸيبٔ اؾ‪ٟ‬جبض‪ ،‬ؾعاٸاض اؾت ‪٦‬ٻ ثساٶیٱ زٸ ‪ٞ‬یٯؿٹ‪ٜ‬‬
‫ثعض‪ ٨‬یٹٶبٴ ثبؾتبٴ‪ ،‬یٗٷی ا‪ٞ‬الَٹٴ ٸ اضؾُٹ ثب ایٵ ٶٓبٰ ؾتٳ‪٫‬طاٶٻ چٻ‬

‫_________________‬
‫ٌّ‪ ،‬ج ‪ 2‬ف و ‪.303‬‬ ‫‪ - 1‬ربؼیص رًع‬
‫ٌّ‪ ،‬ج ‪ ، 2‬و ‪.303‬‬ ‫‪ - 2‬ربؼیص رًع‬
‫‪ - 3‬ثؽظگی‪ ،‬اثؽ يٕؼیف الَژنّ (اؾ يدًٕػّ‪ :‬چّ يی ظاَیى؟)‪،‬‬
‫رؽخًّ زجیت هللا كضم انهٓی‪ ،‬و ‪ ،32‬چبپ رٓؽاٌ‪.‬‬
‫‪01‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫ثطذٹضزی ضا زاقتٷس؟ ٸ آیب زض ‪ٞ‬ٯؿ‪ٟ‬ٿ ذٹز‪ ،‬ٶٓبٰ ثطزٺزاضی ضا ثساٴ نٹضت‬

‫ٸحكتٷب‪ ،٤‬پصیط‪ٞ‬تٻ ثٹزٶس یب ٶٻ؟‬
‫ا‪ٞ‬الَٹٴ زض‪٦‬تبة‪« :‬رٳٽٹض» ‪٦‬ٻ زض ان٭ پٹٮیتیب (‪ )Politeia‬ٶبٰ زاضز‪،‬‬
‫ٶكبٴ زازٺ ‪٦‬ٻ ٶٓبٰ ثطز‪٪‬ی ضا پصیط‪ٞ‬تٻ اؾت‪ .‬ٸی اظ ایٷ‪٧‬ٻ زض ح‪٧‬ٹٲتی ثطز‪٪‬بٴ‬
‫ثب ٲطز ٰ آظاز‪ ،‬ثطاثط ثبقٷس‪ ،‬اثطاظ ق‪ٟ٫‬تی ٸ ٲربٮ‪ٟ‬ت ٲی‪٦‬ٷس‪ .‬ا‪ٞ‬الَٹٴ زض ایٵ ثبضٺ‬
‫ٶٹقتٻ اؾت‪:‬‬
‫« ای زٸؾت! ٲٷتٽب زضرٿ ا‪ٞ‬طاٌ زض آظازی ایٷزب اؾت‪ ،‬زض چٷیٵ ح‪٧‬ٹٲتی‬
‫‪ٚ‬الٰ ٸ ‪٦‬ٷیع ظض ذطیس اظ حیج آظازی چیعی اظ نبحجبٴ ذٹز ‪٦‬ٻ آٶٽب ضا ثب پٹ‪٬‬‬
‫ذطیسٺاٶس ‪٦‬ٱ ٶساضٶس»‪!1‬‬
‫ا‪ٞ‬الَٹٴ زض آٶزب ‪٦‬ٻ اظ « ٶٓبٰ اقتطا‪٦‬ی» ؾرٵ ثٻ ٲیبٴ آٸضزٺ‪ ،‬ثبظ ټٱ ضٸا‬
‫ٶساٶؿتٻ اؾت ‪٦‬ٻ ثطز‪٪‬بٴ‪ ،‬حتی زض ثٽطٺثطزاضی اظ ٲٹاز ذٹضا‪٦‬ی ثب آظاز‪٪‬بٴ‬
‫ثطاثط ثبقٷس‪ .‬ٲٹضیؽ الٶػٮٻ ٲیٶٹیؿس‪:‬‬
‫«ضٸحیّٿ ‪ٞ‬یٯؿٹ‪( ٜ‬ا‪ٞ‬الَٹٴ) اربظٺ ٶٳیزټس ‪٦‬ٻ ثطز‪٪‬بٴ ټٳُطاظ ثب‬
‫ټٳكٽطیبٴ اظ حیج ٲٹازّ ذٹضا‪٦‬ی ثبقٷس‪ .‬ثطای ایٷبٴ‪ ،‬ریطپ ظیبز ٸ ثطای‬
‫ثطز‪٪‬بٴ ٸ ‪٦‬بض‪٪‬طاٴ ریطپ ‪٦‬ٱ ضا الظٰ ٲیزاٶس»‪!2.‬‬

‫_________________‬
‫‪ - 1‬خًٕٓؼ‪ ،‬اثؽ اكالعٌٕ‪ ،‬رؽخًّ كٕءاظ ؼٔزبَی‪ ،‬و ‪،430‬‬
‫چبپ رٓؽاٌ‪.‬‬
‫‪ - 2‬ثؽظگی‪،‬و ‪.44‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪11‬‬

‫اضؾُٹ ‪ٞ‬ٯیؿٹ‪ ٜ‬ثعض‪ ٨‬ٸ قٽیط یٹٶبٶی زض ؾرٵ ٲٗطٸ‪ ٜ‬ذٹز‪ ،‬ثطزٺ ضا‬
‫ا‪ٞ‬عاضی ربٶساض! قٳطزٺ ٸ ‪ٟ٪‬تٻ اؾت‪« :‬ثٷسٺ آٮت ربٶساض (اؾت) ٸ آالت ٸ‬
‫اؾجبة‪ ،‬ثٷس‪٪‬بٴ ثیربٴاٶس»‪!1‬‬
‫ایٵ ‪ٞ‬ٯیؿٹ‪ ٜ‬ثطرؿتٿ یٹٶبٶی‪ ،‬ثٻ ‪٪‬عاضـ ٸی٭ زٸضاٶت زض ‪٦‬تبة‪« :‬تبضید‬
‫‪ٞ‬ٯؿ‪ٟ‬ٻ» ٖ‪٣‬یسٺ زاقتٻ اؾت ‪٦‬ٻ‪:‬‬
‫«ثٷسٺ زض زؾت ٲٹالی ذٹز ټٳچٹٴ ثسٴ زض ثطاثط شټٵ ٸ ‪٢‬ٹّپ ٲ‪ّ٧ٟ‬طٺ اؾت‪.‬‬
‫ټٳچٷبٴ ‪٦‬ٻ ثسٴ اظ ‪٢‬ٹای شټٷی ٸ ت‪ّ٧ٟ‬ط ثبیس پیطٸی ‪٦‬ٷس‪ ،‬ثٷسٺ ٶیع ٲٯعٰ ثٻ‬
‫اَبٖت اظ ٲٹٮی اؾت»‪ .2‬ثٷبثطایٵ‪ ،‬ا‪٪‬ط ٲٹٮی‪ ،‬ثٷسپ ذٹز ضا ثٻ ‪٦‬بضی ٶبضٸا ‪ٞ‬طٲبٴ‬
‫زټس‪ ،‬ثٻ ٶٓط اضؾُٹ آٴ ثٷسٺ ٶب‪٪‬عیط ثبیس اظ ٲٹالیف ‪ٞ‬طٲبٴ ثطز!‬
‫ثشدٌی دس سْ لذ‪ٓ٤‬‬
‫ثطزٺزاضی زض ضٰ ‪٢‬سیٱ‪ ،‬چیعی اظ ثطزٺزاضی یٹٶبٶی ‪٦‬ٱ ٶساقت‪ .‬ثٻ ‪ٟ٪‬تٿ ٸی٭‬
‫زٸضاٶت‪:‬‬
‫«ثٯٹخ‪ ،‬زض حسٸز ؾب‪ ٰ ٠ 30 ٬‬تٗساز ‪ٚ‬الٲبٴ ضا زض قٽط ضٰ ثٻ ‪400/000‬‬
‫ٶ‪ٟ‬ط یب ت‪٣‬طیجبً ٶه‪ ٝ‬رٳٗیت ٸ زض ایتبٮیب ثٻ ‪ 1/500/000‬ٶ‪ٟ‬ط ترٳیٵ ظزٺ‬
‫اؾت»‪.3‬‬
‫ضٲیټب‪ ،‬اٮٹاح زٸاظزٺ ‪٪‬بٶٻای زاقتٷس ‪٦‬ٻ زض ؾبٮٽبی ‪ 450‬ٸ ‪ ،ٰ ٠ 451‬زض‬
‫قٽط ضٰ ٲ‪ٟ‬بز آٶٽب ضا اٶتكبضزازٶس‪ .‬ثط ضٸی ایٵ اٮٹاح‪٢ ،‬ٹاٶیٵ ضٲی ثب ٖجبضاتی‬
‫_________________‬
‫ّبـ ؾؼیبة‬
‫كهكلّ‪ ،‬اثؽ ٔیم ظٔؼاَذ‪ ،‬رؽخًّ ػج‬ ‫‪ - 1‬ربؼیص‬
‫‪ ،1‬و ‪ ، 113‬چبپ رٓؽاٌ‪.‬‬ ‫ضٕیی‪ ،‬ج‬
‫كهكلّ‪ ،‬ج ‪ ،1‬و ‪.113‬‬ ‫‪ - 2‬ربؼیص‬
‫ٌّ‪ ،‬ج ‪ ، 3‬و ‪.333‬‬
‫رًع‬ ‫‪ - 3‬ربؼیص‬
‫‪10‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫‪٦‬ٹتبٺ ‪٦‬ٷسٺ قسٺ ثٹز‪ .‬اٮٹاح ٲعثٹض ضا اظ ذكٵتطیٵ ‪٢‬بٶٹٴ ٶبٲٻټبی تبضید ثٻ‬
‫قٳبض آٸضزٺاٶس ‪٦‬ٻ ٲخالً‪« :‬ثٻ پسض‪ ،‬اربظٺ ٲیزاز تب ټط ی‪ ٥‬اظ ‪ٞ‬طظٶساٶف ضا‬
‫تبظیبٶٻ ثعٶس ٸ ثٻ ظٶزیط ث‪٧‬كس ٸ حجؽ ‪٦‬ٷس ٸ ث‪ٟ‬طٸقس یب ث‪٧‬كس»‪ !1‬ثسیٵ‬
‫نٹضت‪٪ ،‬بټی ‪ٞ‬طظٶساٴ اظ ؾٹی پسضاٴ ذٹز‪ ،‬ثٻ ثطز‪٪‬ی ‪ٞ‬طٸذتٻ ٲیقسٶس‪.‬‬
‫زٸضاٶت ٶٹقتٻ اؾت‪:‬‬
‫«ثطز‪٪‬بٴ ذبٶ‪٫‬ی ضا ‪٪‬بٺ ‪٦‬ت‪ ٥‬ٲیظزٶس ٸ احیبٶبً ٲی‪٦‬كتٷس‪ .‬پسض ٶطٸٴ‬
‫(اٲپطاَٹض ؾ‪ّٟ‬ب‪ ٤‬ضٰ) ثٻ ایٵ ٖٯّت آظازقس‪٪‬بٴ ذٹز ضا ‪٦‬كت ‪٦‬ٻ آٶ‪٣‬سض ‪٦‬ٻ اٸ‬
‫‪2‬‬
‫ٲیذٹاؾت ٲكطٸة ٶرٹضزٶس»!‬
‫ٖسّپ ثؿیبضی اظ ثطز‪٪‬بٴ ضٲی ‪٦‬ٻ اظ ٸيٕ ض‪ّ٢‬تثبض ذٹز ثٻ ربٴ آٲسٺ ثٹزٶس‬
‫زض تحت ؾط‪٦‬طز‪٪‬ی اؾپبضتب‪٦‬ٹؼ‪ ،‬ثٻ قٹضـ ثطذبؾتٷس ٸ چٷس ثبض ثب ضٲیبٴ‬
‫پی‪٧‬بض ‪٦‬طزٶس ٸ ؾطاٶزبٰ اظ آٶبٴ ق‪٧‬ؿت ذٹضزٶس ٸ ضٲیبٴ‪ ،‬قف ټعاض تٵ اظ‬
‫آٶٽب ضا زض ٲیبٴ ضاٺ ‪٦‬بپٹا‪ 3‬تب ضٰ ثٻ نٯیت ‪٦‬كیسٶس‪ !4‬ٶٽًت ثطز‪٪‬بٴ ؾط‪٦‬ٹة‬
‫قس ٸ آٴ ثیچبض‪٪‬بٴ ٶب‪٪‬عیط ثٻ ‪٢‬ٹاٶیٵ ؾرت ٸ پط‪ٞ‬كبض ضٲی تٵ زض زازٶس‪،‬‬
‫‪٢‬ٹاٶیٷی ‪٦‬ٻ ثٻ ‪٪‬عاضـ ٲٹضیؽ الٶػٮٻ ٲ‪٣‬طّض ٲیزاقت ‪٦‬ٻ ا‪٪‬ط ثطزٺای ثطای‬
‫‪٦‬ؿی ‪ ٦‬بضی ضا اٶزبٰ زټس ٸ ثط ٲجٷبی َٯت ذٹز‪ ،‬اظ اٸ ؾٷسی ث‪٫‬یطز‪ ،‬ؾعاٸاض‬
‫ٲط‪ ٨‬اؾت! الٶػٮٻ ٲیٶٹیؿس‪:‬‬

‫_________________‬
‫ج ‪ ، 3‬و ‪.40‬‬ ‫ٌّ‪،‬‬
‫ربؼیص رًع‬ ‫‪-1‬‬
‫ج ‪ ، 3‬و ‪.334‬‬ ‫ٌّ‪،‬‬
‫ربؼیص رًع‬ ‫‪-2‬‬
‫هعیًی ظؼ خُٕة ایزبنیب اقذ‪.‬‬ ‫کبپٕا‪ ،‬نٓؽی‬ ‫‪-3‬‬
‫ج ‪ ، 3‬و ‪.162‬‬ ‫ًعٌ‪،‬‬‫ربؼیص رّ‬ ‫‪-4‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪11‬‬

‫« زض ح‪٣‬ٹ‪٢ ٠‬سیٱ ضٰ‪ ،‬ی‪ ٥‬ٶ‪ٟ‬ط ثطزٺ نالحیّت ٶساقت ‪٦‬ٻ ؾٷسی ث‪٫‬یطز ٸ‬
‫َٯج‪٧‬بض قٹز‪ ،‬ثٻ ٲٹرت ‪٢‬بٶٹٴ اٮٹاح زٸاظزٺ‪٪‬بٶٻ ا‪٪‬ط ‪ٟٚ‬ٯتبً زض حیٵ اضت‪٧‬بة ثٻ‬
‫چٷیٵ ٖٳٯی زؾت‪٫‬یط ٲیقس‪ ،‬زض ظیط ٶٓط ‪٢‬بيی ٲیثبیؿت اظ ثبالی نرطٺای‬
‫ذبلّ ٲزطٲبٴ‪ ،‬ثٻ پبییٵ پطتبة قٹز»‪.1‬‬
‫ؾیؿطٸٴ‪ ،‬ؾرٷٹض ٸ ح‪٧‬یٱ ضٲی‪ ،‬زض ذال‪ ٬‬تٳخی٭ ذٹز‪ ،‬ثطز‪٪‬بٴ ضا ثسیٵ‬
‫‪٪‬ٹٶٻ اضظـ‪٪‬صاضی ٲی‪٦‬ٷس‪:‬‬
‫« ‪٢‬بی‪٣‬ی زض حب‪ٚ ٬‬ط‪ ٠‬قسٴ اؾت‪ ،‬ثبیس ‪٢‬ؿٳتی اظ ثبض آٶطا ‪ٞ‬سا ‪٦‬طز‪٦ ،‬ساٰ ضا‬
‫ثبیس ثٻ زضیب ضیرت‪ ،‬آیب ثبیس ی‪ ٥‬اؾت ‪٪‬طاٴ ‪٢‬یٳت یب ی‪ ٥‬ثطزپ ‪٦‬ٱ اضظـ‪ٞ ،‬سا‬
‫‪2‬‬
‫قٹز؟»!‬
‫ثسیٷؿبٴ‪ ،‬ح‪٧‬یٱ ‪ٞ‬طظاٶٿ ضٸٲی‪ ،‬ی‪ ٥‬اؾت ضا ثؿی ‪٪‬طاٶجٽبتط اظ اٶؿبٴ‬
‫ٲی قٳطز! ؾُح ‪٧ٞ‬ط ٸ ‪ٞ‬طټٷ‪ ٩‬ٲطزٰ ٖبٲی ضا اظ ایٷزب ‪٢‬یبؼ ثبیس ‪٪‬ط‪ٞ‬ت‪.‬‬
‫ثشدٌی دس ا‪٤‬شاٖ ثبستبٖ‬
‫زض ایطاٴ ثبؾتبٴ ٶیع ثطز‪٪‬ی ثٻ نٹض ‪٪‬ٹٶب‪٪‬ٹٴ ضٸاد زاقت ٸ آئیٵ ظضتكت‬
‫آٶطا ٶٽی ٶ‪٧‬طز‪٦ .‬طیؿتٵ ؾٵ ( ‪ )A. Christensen‬ذبٸضقٷبؼ قٽیط‬
‫زاٶٳبض‪٦‬ی زض ‪٦‬تبة «ایطاٴ زض ظٲبٴ ؾبؾبٶیبٴ» زضثبضپ اؾطای رٷ‪٫‬ی ‪٦‬ٻ ثٻ‬
‫زؾت ایطاٶیبٴ ٲیا‪ٞ‬تبزٶس‪ ،‬ٲیٶٹیؿس‪:‬‬
‫«(ایطاٶیبٴ) ٲٗٳٹالً زؾت اؾیطاٴ رٷ‪٫‬ی ضا ثط پكت ثؿتٻ ٸ آٶٽب ضا ثٻ ٖٷٹاٴ‬
‫‪ٚ‬الٲی ٲی‪ٞ‬طٸذتٷس»‪.1‬‬
‫_________________‬
‫‪ - 1‬ثؽظگی‪ ،‬و ‪.66‬‬
‫‪ - 2‬ثؽظگی‪ ،‬و ‪.63‬‬
‫‪12‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫ا‪ٞ‬طازی ‪٦‬ٻ ثطز‪٪‬بٴ ضا ٲیذطیسٶس زض ثؿیبضی اظ ٲٹاضز چٷیٵ ٲیپٷساقتٷس ‪٦‬ٻ‬

‫ٲبٮ‪ ٥‬ربٴ ثطزٺټب ټؿتٷس ثٻ ‪٪‬ٹٶٻای ‪٦‬ٻ ح‪ ١‬زاضٶس آٶٽب ضا ث‪٧‬كٷس‪ .‬چٷبٶ‪٧‬ٻ‬
‫‪٦‬طیؿتٵ ؾٵ زضثبضپ اقطا‪ ٜ‬ایطاٶی آٸضزٺ اؾت ‪٦‬ٻ‪« :‬آٲیبٶٹؼ ٲی‪٪‬ٹیس‪ :‬اقطا‪ٜ‬‬
‫ٲعثٹض‪ ،‬ذٹز ضا نبحت اذتیب ض ربٴ ‪ٚ‬الٲبٴ ٸ ضٖبیب ٲیزاٶؿتٷس»‪٢ .2‬ٹاٶیٵ‬
‫ثطز‪٪‬بٴ زض ایطاٴ ثبؾتبٴ ثٻ ق‪٧‬ٯی تٷٓیٱ قسٺ ثٹز ‪٦‬ٻ ٲخالً‪« :‬ٸ‪٢‬تی ٲطزی ی‪٧‬ی‬
‫اظ ‪٦‬ٷیعاٴ ظض ذطیس ذٹز ضا ثٻ ٲ‪٣‬ساض ی‪ٖ ٥‬كط آظاز ٲی‪٦‬طز‪ٞ ،‬طظٶسی ‪٦‬ٻ اظآٴ‬
‫‪٦‬ٷیع تٹٮّس ٲییب‪ٞ‬ت ټٳچٷیٵ ثٻ ٲ‪٣‬ساض ی‪ٖ ٥‬كط آظاز ٲیثٹز»‪.3‬‬
‫قبټبٴ پبضؾی ٲٗٳٹالً نسټب ‪٦‬ٷیع ٸ ‪ٚ‬الٰ زض اذتیبض ذٹز زاقتٷس‪ٞ .‬طزٸؾی‬
‫زض زیٹاٴ «قبټٷبٲٻ» ټٷ‪٫‬بٲی ‪٦‬ٻ اظ ق‪٧‬ٹٺ ثبض‪٪‬بٺ اٶٹقیطٸاٴ یبز ٲی‪٦‬ٷس‪،‬‬
‫ٲی‪٪‬ٹیس‪:‬‬
‫ثٽكتی قس آضاؾتٻ ثبض‪٪‬بٺ‬
‫‪4‬‬
‫ظ ثؽ ثطزٺ ٸ ثسٺ ٸ ثبضذٹاٺ!‬
‫ٸ زضثبضپ ‪٦ 12000‬ٷیعی ‪٦‬ٻ ذؿطٸ پطٸیع زاقت‪ ،‬ٲی‪٪‬ٹیس‪:‬‬
‫ثٻ ٲك‪٧‬ٹی ظضّیٵ زٺ ٸ زٸ ټعاض‬
‫‪٦‬ٷیع‪ ،٤‬ث‪٧‬طزاض ذطّٰ ثٽبض ‪!5‬‬

‫‪ - 1‬ایؽاٌ ظؼ ؾيبٌ قبقبَیبٌ‪ ،‬اثؽ آؼرٕؼ کؽیكزٍ قٍ‪،‬‬

‫رؽخًّ ؼنیع یبقًیِ‪ ،‬و ‪ ،240‬چبپ رٓؽاٌ‪.‬‬
‫‪ - 2‬ایؽاٌ ظؼ ؾيبٌ قبقبَیبٌ‪ ،‬و ‪.344‬‬
‫‪ - 3‬ایؽاٌ ظؼ ؾيبٌ قبقبَیبٌ‪ ،‬و ‪.343‬‬
‫‪ - 4‬ضاليّ نبُْبيّ‪ ،‬ثّ اَزطبة يسًع ػهی كؽٔؿی (غکبء‬
‫انًهک)‪ ،‬و ‪ ، 636‬چبپ رٓؽاٌ‪.‬‬
‫‪ - 5‬ضاليّ نبُْبيّ ‪ ،‬و ‪.306‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪13‬‬

‫ثشدٌی دس آئ‪ٟٛ٤ ٗ٥‬د‬

‫ثطزٺ ‪٪‬ط‪ٞ‬تٵ زض ٲصټت یٽٹز ٶیع ٲٹرّٻ ٸ ٲكطٸٔ ‪٢‬ٯٳساز قسٺ ثٹز‪ .‬زض ؾ‪ٟ‬ط‬
‫الٸیبٴ اظ تٹضات ٲیذٹاٶیٱ‪:‬‬
‫«اظ اٲّتټبیی ‪٦‬ٻ ثٻ اَطا‪ ٜ‬تٹ ٲیثبقٷس‪ ،‬اظ ایكبٴ ‪ٚ‬الٲبٴ ٸ ‪٦‬ٷیعاٴ ثرطیس ٸ‬
‫ټٱ اظ پؿطاٴ ٲٽٳبٶبٶی ‪٦‬ٻ ٶعز قٳب ٲإٸی ‪٪‬عیٷٷس ٸ اظ ‪٢‬جیٯٻټبی ایكبٴ ‪٦‬ٻ ٶعز قٳب‬
‫ثبقٷس ‪٦‬ٻ ایكبٴ ضا زض ظٲیٵ قٳب تٹٮیس ‪٦‬طزٶس ثرطیس ٸ ٲٳٯٹ‪ ٤‬قٳب ذٹاټٷس ثٹز‬
‫ٸ ایكبٴ ضا ثٗس اظ ذٹز ثطای پؿطاٴ ذٹز ٸا‪٪‬صاضیس تب ٲٯ‪ ٥‬ٲٹضٸحی ثبقٷس ٸ‬
‫ایكبٴ ضا تب ثٻ اثس ٲٳٯٹ‪ ٤‬ؾبظیس»‪.1‬‬
‫اظ ایٵ زؾتٹض تٹضات ثٻ ضٸقٷی ‪ٞ‬ٽٳیسٺ ٲیقٹز ‪٦‬ٻ یٽٹزیبٴ ٲیتٹاٶؿتٷس‬
‫زذتطاٴ ٸ پؿطاٴ ضا ثطای ‪٦‬ٷیعی ٸ ‪ٚ‬الٲی اظ اٸٮیبء ایكبٴ ذطیساضی ‪٦‬ٷٷس ٸٮی‬
‫ایٵ تٷٽب ضاٺ ثسؾت آٸضزٴ ثطزٺ ٶجٹز ثٯ‪٧‬ٻ زض ٲٹاضزی ‪٢‬ٹٰ یٽٹز‪ ،‬اربظٺ زاقتٷس‬
‫تب ٲزطٲیٵ ضا ٶیع ثٻ ثطز‪٪‬ی ث‪٫‬یطٶس‪ ،‬چٷبٶ‪٧‬ٻ زض تٹضات آٲسٺ اؾت‪:‬‬
‫« ا‪٪‬ط زظزی‪ ،‬زض ضذٷٻ ‪٦‬طزٴ ‪٪‬ط‪ٞ‬تٻ قٹز ٸ اٸ ضا ثعٶٷس ثٻ َٹضی ‪٦‬ٻ ثٳیطز‪،‬‬
‫ثبظذٹاؾت ذٹٴ ثطای اٸ ٶجبقس‪ ...‬ٸ ا‪٪‬ط چیعی ٶساضز‪ ،‬ثٻ ٖٹو زظزی ‪٦‬ٻ‬
‫‪٦‬طز‪ٞ ،‬طٸذتٻ قٹز»‪.2‬‬
‫‪٣ٞ‬ط‪ ،‬ٶیع اظ ٖٹاٲ٭ ثٹز ‪٦‬ٻ ؾجت ثطز‪٪‬ی ٲیقس ٸ ‪٣ٞ‬طاء ٲیتٹاٶؿتٷس‪ ،‬ذٹز ضا‬
‫ثٻ حطٸتٳٷساٴ ث‪ٟ‬طٸقٷ س! ٸ زض ایٵ ٲؿئٯٻ حتّی ټٳ‪٧‬یف ثٹزٴ‪ ،‬اظ زاز ٸ ؾتس‬

‫_________________‬
‫‪ - 1‬رٕؼاد‪ ،‬قلؽ الٔیبٌ‪ ،‬ثبة ‪ ، 24‬نًبؼِ ‪.46 ٔ 44‬‬
‫‪ - 2‬رٕؼاد‪ ،‬قلؽ ضؽٔج‪ ،‬ثبة ‪ ،22‬نًبؼِ ‪.3 ٔ 2‬‬
‫‪14‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫رٯٹ‪٪‬یطی ٶٳی‪٦‬طز ٸ ثط یٽٹزیبٴ ضٸا ثٹز ‪٦‬ٻ ثٻ ‪٪‬ٹٶٻای ٲٹ‪ّ٢‬ت‪ ،‬ټٳ‪٧‬یكبٴ ذٹز‬
‫ضا ثٻ ذسٲت ٸ ثطز‪٪‬ی ‪٪‬یطٶس‪ .‬زض تٹضات آٲسٺ‪:‬‬
‫« ا‪٪‬ط ثطازضت ٶعز تٹ ‪٣ٞ‬یط قسٺ ذٹز ضا ثٻ تٹ ث‪ٟ‬طٸقس‪ ،‬ثط اٸ ٲخ٭ ‪ٚ‬الٰ‬
‫ذسٲت ٲ‪٫‬صاض ٲخ٭ ٲعزٸض ٸ ٲٽٳبٴ ٶعز تٹ ثبقس ٸ تب ؾب‪ ٬‬ثٹثی٭ ٶعز تٹ‬
‫ذسٲت ٶٳبیس»‪.1‬‬
‫‪٢‬ٹاٶیٵ ‪٦‬ی‪ٟ‬طی تٹضات‪ ،‬زضثبضپ ثطز‪٪‬بٴ اظ قسّت ٸ ذكٹٶت ذبٮی ٶیؿت‪،‬‬
‫ٲخالً زض تٹضات آٲسٺ اؾت‪:‬‬
‫«ا‪٪‬ط ‪٦‬ؿی ‪ٚ‬الٰ یب ‪٦‬ٷیع ذٹز ضا ثٻ ٖهب ثعٶس ٸ اٸ ظیط زؾت ٸی ثٳیطز‪ ،‬ټط‬
‫آیٷٻ اٶت‪٣‬بٰ اٸ ‪٪‬ط‪ٞ‬تٻ قٹز‪ .‬ٮی‪٧‬ٵ ا‪٪‬ط ی‪ ٥‬زٸ ضٸظ ظٶسٺ ثٳبٶس‪ ،‬اٸ اٸ اٶت‪٣‬بٰ ‪٦‬كیسٺ‬
‫ٶكٹز‪ ،‬ظیطا ظضذطیس اٸ اؾت»‪.2‬‬
‫ثشدٌی اص د‪٤‬ذٌب‪ٔ ٜ‬س‪٥‬ح‪ّ٥‬ت‬
‫زض آئیٵ ٲؿیحیت ٶیع ټیچ ‪٪‬ٹٶٻ زؾتٹضی ٲجٷی ثط ٶٽی اظ ثطزٺ‪٪‬یطی ٶیبٲسٺ‬
‫اؾت ٸ اٶزی٭‪٢ ،‬ٹاٶیٵ تٹضات ضا تهسی‪ ١‬ٲی‪٦‬ٷس‪ .‬پٹٮؽ ‪٦‬ٻ ٶعز ٲؿیحیبٴ‪،‬‬
‫ٲطزی ثؽ ٲ‪٣‬سّؼ ٸ ٖبٮی ٲ‪٣‬بٰ ثٻ قٳبض ٲی ضٸز‪ ،‬زض ٶبٲٿ ذٹز ثٻ ا‪ٞ‬ؿؿیبٴ‬
‫ٶٹقتٻ اؾت‪:‬‬
‫« ای ‪ٚ‬الٲبٴ! آ‪٢‬بیبٴ ثكطی ذٹز ضا چٹٴ ٲؿیح‪ ،‬ثب تطؼ ٸ ٮطظ ٸ ثب‬
‫ؾبزٺزٮی‪ ،‬اَبٖت ‪٦‬ٷیس»‪.3‬‬
‫_________________‬
‫‪ - 1‬رٕؼاد‪ ،‬قلؽ الٔیبٌ‪ ،‬ثبة ‪ ، 24‬نًبؼِ ‪.33‬‬
‫‪ - 2‬رٕؼاد‪ ،‬قلؽ ضؽٔج‪ ،‬ثبة ‪ ،21‬نًبؼِ ‪.21 ٔ 20‬‬
‫‪ - 3‬ؼقبنّ پٕنف ثّ اكككیبٌ (ظؼ يدًٕػّ کزبة يوعـ)‪ ،‬ثبة‬
‫‪ ، 6‬نًبؼِ ‪.4‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪15‬‬

‫‪ٞ‬ٯیؿٹ‪ٞ‬بٴ ‪٦‬ٽٵ ٸ ‪٦‬كیكبٴ ثعض‪ ٨‬ٲؿیحی ٶیع‪٢ ،‬بٶٹٴ ثطزٺزاضی ضا اٲطی‬

‫ٲكطٸٔ ٸ ٖبزالٶٻ قٳطزٺاٶس ٸ اظ اثطاظ ٲربٮ‪ٟ‬ت ثب آٴ‪ ،‬ذٹززاضی ‪٦‬طزٺاٶس‪ .‬ؾٷت‬
‫آ‪٪‬ٹؾتیٵ ( ‪ٞ )Agostin‬ٯیؿٹ‪ ٜ‬قٽیط ٸ ‪٢‬سّیؽ ٲؿیحی‪ ،‬ثطز‪٪‬ی ضا ٶٹٖی‬
‫«‪٦‬ی‪ٟ‬ط ذسایی» ثطای ثطز‪٪‬بٴ پٷساقتٻ اؾت‪ .‬ٲٹضیؽ الٶػٮٻ زض ایٵثبضٺ‬
‫ٲیٶٹیؿس‪:‬‬
‫« ثطز‪٪‬ی ثٻ ٸؾیٯٿ ؾٷت آ‪٪‬ٹؾتیٵ‪ ،‬تٷجیٽی قٷبذتٻ قس ‪٦‬ٻ اظ َط‪ٖ ٜ‬ساٮت‬
‫ثطای ‪٪‬ٷبٺ ٲ‪٣‬هّط زض پیك‪٫‬بٺ ذساٸٶسی تحٳی٭ ‪٪‬طزیسٺ اؾت»‪.1‬‬
‫ټٳچٷیٵ‪ ،‬ؾٷت تٹٲبؼ ا‪٦‬ٹیٷبؼ (‪ )Thomas Aquinas‬اظ ‪٢‬سّیؿبٴ‬
‫‪٦‬ٯیؿبی ‪٦‬بتٹٮی‪ ٥‬ٸ اظ ‪ٞ‬الؾ‪ٟ‬ٿ ثعض‪ ٨‬ٲؿیحی‪ ،‬زضثبضپ ثطز‪٪‬ی ٸ ‪٢‬ٹاٶیٵ آٴ ‪ٟ٪‬تٻ‬
‫اؾت‪:‬‬
‫« زضثبضپ ضٸاثٍ ثطزٺ ٸ اضثبة‪ ،‬احتیبری ثٻ ‪٢‬بٶٹٴ ذبنّی اظ ثطای اضثبة یب‬
‫پسض ذبٶٹازٺ ٶیؿت ظیطا ثطزٺ‪ ،‬ٲب‪ ٬‬ذهٹنی ی‪ ٥‬قرم یب ذبٶٹازٺ اؾت ٸ‬
‫‪٢‬بٶٹٴ‪ ،‬ضارٕ ثٻ ٶ‪ٖ ٕٟ‬ٳٹٲی قٽط یب اٲپطاَٹضی اؾت»‪.2‬‬
‫اظ آٶچٻ ‪٪‬صقت‪ٖ ،‬ٯٳبی ٲؿیحی ثسیٵ ٶتیزٻ زؾت یب‪ٞ‬تٻاٶس ‪٦‬ٻ ثطز‪٪‬ی‬
‫ثساٴ ‪٪‬ٹٶٻ ‪٦‬ٻ زض آئیٵ یٽٹز آٲسٺ‪ ،‬ٲٹضز تإییس ٲؿیحیّت ‪٢‬طاض زاضز‪٦ .‬كیف‬
‫ٲٗطٸ‪ ،ٜ‬ریٳعټب‪٦‬ؽ زض «‪٢‬بٲٹؼ ‪٦‬تبة ٲ‪٣‬سّؼ» ٲیٶٹیؿس‪:‬‬

‫_________________‬
‫‪ - 1‬ثؽظگی‪ ،‬و ‪.16‬‬
‫‪ - 2‬ثؽظگی‪ ،‬و ‪.13‬‬
‫‪11‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫«اٶزی٭ پب‪ ٤‬حًطت ٲؿیح ٶیع اثساً زض ذهٹل اَال‪ ٠‬ٸ آظازی ‪ٚ‬الٲبٴ‬
‫ؾرٵ ٶطاٶسٺ ثٯ‪٧‬ٻ ثبٮٗ‪٧‬ؽ‪ٚ ،‬الٲبٴ ضا ثٻ اَبٖت آ‪٢‬بیبٴ ٸ ذٹاٶیٵ ایكبٴ اٲط‬
‫ٲی‪ٞ‬طٲبیس»‪.1‬‬
‫ثب ٸرٹز ایٵ‪ ،‬ثؿیبض ق‪ٟ٫‬تاٶ‪٫‬یع اؾت ‪٦‬ٻ ‪٪‬طٸټی اظ ذبٸضقٷبؾبٴ یٽٹزی‬
‫ٸ ٲؿیحی‪ ،‬ٲٹيٹٔ ثطز‪٪‬ی ضا زؾتبٸیع ‪٢‬طاض زازٺاٶس ٸ ثٻ آئیٵ ٲجیٵ اؾالٰ‪،‬‬
‫َٗٵ ٲی ظٶٷس! ثب ایٷ‪٧‬ٻ زض قطیٗت اؾالٲی ټط‪٪‬ع ٲٹيٹٔ ثطز‪٪‬ی ثساٴ نٹضت‬
‫ٲُطح ٶكسٺ ‪٦‬ٻ زض آئیٵ یٽٹز ٸ ٶهبضی زیسٺ ٲیقٹز‪.‬‬
‫اؾ الٰ‪ ،‬ټیچ‪٫‬بٺ اربظٺ ٶسازٺ ‪٦‬ٻ ٲؿٯٳبٶی‪ٞ ،‬طظٶساٴ ذٹز ضا زض ٲٗطو‬
‫‪ٞ‬طٸـ ٶٽس‪ .‬ټیچ ‪٣ٞ‬یٽی زض اؾالٰ ‪ٞ‬تٹی ٶسازٺ ‪٦‬ٻ ٲؿٯٳبٶبٴ ح‪ ١‬زاضٶس ‪٣ٞ‬یطاٴ‬
‫یب ‪٢‬طو زاضاٴ ضا ثٻ ثٷس‪٪‬ی ‪٪‬یطٶس‪ .‬ټیچ‪٫‬بٺ پیبٲجط اؾالٰ زؾتٹض ٶسازٺ ‪٦‬ٻ‬
‫ٲؿٯٳیٵ اظ ضاٺ «آزٰ زظزی»! اٶؿبٶٽب ضا ثٻ زاٰ ثطز‪٪‬ی ا‪٧ٞ‬ٷٷس‪٢ .‬ٹاٶیٵ ؾرت ٸ‬
‫ذكٷی ‪٦‬ٻ زض ا‪٢‬ٹاٰ ٸ قطایٕ ‪٪‬صقتٻ زضثبضپ ثطز‪٪‬بٴ آٲسٺ ثٻ ټیچ ٸرٻ زض اؾالٰ‬
‫ٸرٹز ٶساضز‪.‬‬

‫ثشدٌی دس أش‪٤‬ىب ‪ ٚ‬اس‪ٚ‬پب‬

‫زض اضٸپب ٸ آٲطی‪٧‬ب ٶیع تب ‪٢‬طٶٽب پؽ اظ ْٽٹض اؾالٰ‪ ،‬ثطز‪٪‬ی ضٸاد زاقت‪.‬‬
‫اضٸپبییبٴ اٶؿبٶٽبی ثیقٳبضی ضا زض زضیب ٸ ذك‪٧‬ی ٲیزظزیسٶس ٸ ثٻ ثطز‪٪‬ی‬
‫ٲی‪ ٞ‬طٸذتٷس‪ .‬ثبظاضټبی ثطزٺ ‪ٞ‬طٸقی زض ؾطاؾط آٲطی‪٧‬ب ٸ اضٸپب ثط‪٢‬طاض ثٹز ٸ‬

‫_________________‬
‫ّعـ‪ ،‬اثؽ خیًؿْبکف‪ ،‬و ‪ ،430‬چبپ رٓؽاٌ‪.‬‬
‫‪ - 1‬هبيٕـ کزبة يو‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪18‬‬

‫ثبظض‪٪‬بٶبٴ ثطزٺ‪ ،‬ثٹیػٺ اظ ضاٺ ‪ٞ‬طٸـ «ؾیبٺ پٹؾتبٴ» ثٻ حطٸتٽبی ‪٦‬الٶی زؾت‬
‫ٲییب‪ٞ‬تٷس‪ .‬اظ ‪٢‬طٴ ټیزسټٱ ثٻ ثٗس ‪٦‬ٻ ثتسضیذ زض ‪ٚ‬طة ظٲعٲٻټبیی ثطيسّ‬
‫ثطزٺزاضی قٷیسٺ قس ثؿیبضی اظ ‪٦‬كٹضټب ثب آظازی ثطز‪٪‬بٴ ثٻ ٲربٮ‪ٟ‬ت‬
‫ثطذبؾتٷس‪ .‬پؽ اظ اٶ‪٣‬الة ‪٦‬جیط ‪ٞ‬طاٶؿٻ زض احط ٲؿبٖی ‪٦‬ؿبٶی ټٳچٹٴ اثطاټبٰ‬
‫ٮیٷ‪٧‬ٯٵ‪ A. Lincoln 1‬ثطزٺزاضی ‪٦‬ٽٵ زض آٲطی‪٧‬ب ٸ اضٸپب ٲٷؿٹخ قس‪.2‬‬
‫_________________‬
‫ِّ ايؽیکب (ظؼ قبل‬ ‫‪ - 1‬نیُکهٍ‪ ،‬ؼئیف خًٕٓؼ ایبالد يزسع‬
‫‪ 1360‬و) ثٕظ کّ ظؼ ؼاِ « انـبء ثؽظگی» کٕنم يإثؽی‬
‫ّت‬
‫کؽظ ٔ قؽاَدبو ثّ ظقذ یکی اؾ عؽكعاؼاٌ يزؼً‬
‫ثؽظِ كؽٔنی‪ ،‬ثّ هزم ؼقیع‪.‬‬
‫‪ - 2‬ظؼ «ظ ائؽح انًؼبؼف كبؼقی» ظؼثبؼِ انـبء ثؽظگی ظؼ‬
‫اؼٔپب ٔ آيؽیکب چُیٍ يی ضٕاَیى‪ « :‬ظؼ قبل ‪( 1304‬و)‬
‫ثؽظگبٌ قؽؾيیٍ ْبئیزی عـیبٌ کؽظَع ٔ يبنکیٍ ٔ‬
‫اؼثبثبٌ ضٕظ ؼا اؾ کهٕؼ ثیؽٌٔ ؼاَعَع ٔ کهٕؼ ضٕظ ؼا‬
‫يكزوم ٔ آؾاظ اػالو ًَٕظَع‪ .‬ثكیبؼی اؾ کهٕؼْبی‬
‫آيؽیکبی الریٍ اؾ ثعٔ رهکیم ضٕظ‪ ،‬ثؽظگی ؼا ظؼ کهٕؼ‬
‫ضٕیم يهـی قبضزُع‪ .‬خُجم ْبی ثهؽظٔقزی ٔ َٕع پؽٔؼی‬
‫يٕخت نع کّ ردبؼد ثؽظِ ظؼ قبل ‪ 1306‬ظؼ اَگهكزبٌ‬
‫ع ثؽظگی‬‫ع آيؽیکب ازكبقبد ضّ‬‫يهـی نٕظ‪ .‬ظؼ کهٕؼ ْبی يزسّ‬
‫اؾ ایبالد نًبنی نؽٔع نع ٔ کكبَی کّ عؽكعاؼ انـبء‬
‫ثؽظگی ثٕظَع ایٍ ايم ؼا یکی اؾ ْعكٓبی يج بؼؾاد‬
‫قیبقی ضٕظ هؽاؼ ظاظَع‪ .‬هكًذ ػًعِ ؾظ ٔ ضٕؼظْبیی کّ‬
‫ثیٍ ایبالد نًبنی ٔ خُٕثی ظؼ گؽكذ (‪ 1320‬رب ‪ ) 1360‬ثؽ‬
‫اقبـ يجبؼؾِ ثب عؽكعاؼاٌ آؾاظی ثؽظگبٌ ٔ ضؽیع ٔ‬
‫كؽٔل آَٓب ثٕظ‪ .‬ايب ايٕل ثؽظگی ظؼ کهٕؼْبی يزسّعِ‬
‫ّّ‬
‫آيؽیکب اظايّ ظانذ رب آَکّ ظؼ قبل ‪ 1363‬و‪ ،‬اػاليی‬
‫آؾاظی ثؽظگبٌ رٕقظ آثؽاْبو نیُکهٍ يُزهؽ نع ٔ ظؼ‬
‫َزیدّ پیؽٔؾی ایبالد نًبنی ثؽ خُٕثی ایٍ ؼقى ظؼ‬
‫آيؽیکب يُكٕش نع ٔ ثؽظگبٌ آؾاظ نعَع‪ .‬پف اؾ آَکّ ظؼ‬
‫قبل ‪ 1333‬کهٕؼ ثؽؾیم ْى آؾاظی ثؽظگبٌ ؼا اػالو کؽظ‬
‫ظؼ رًبو هبؼِ آيؽیکب ؼقى ثؽظگی ثؽاكزبظ»‪( .‬ظائؽح‬
‫انًؼبؼف كبؼقی‪ ،‬ج ‪ 1‬و ‪ ) 404‬ثّ اػزؽاف اؼٔپبئیبٌ‬
‫کهٕؼ يكهًبٌ رَٕف پیم اؾ ًّْ ظٔنذ ْب ظقزٕؼ آؾاظی‬
‫ثؽظگبٌ ؼا يبظؼ کؽظ ٔ ظؼ ایٍ کبؼ‪ ،‬اؾ يٕاكوذ ػهًبی‬
‫‪11‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫ٸٮی ٶٹٖی ثطزٺ ‪٪‬یطی رسیس ‪٦‬ٻ اؾتٗٳبض ٸ اؾتخٳبض ‪٦‬كٹضټبی ‪٦‬ٹچ‪ ٥‬اظ‬
‫ؾٹی ‪٢‬سضتٳٷساٴ ‪ٚ‬طة ثبقس ربی آٶطا ‪٪‬ط‪ٞ‬ت‪ ،‬ٸ زض ٸا‪« ٕ٢‬ثطز‪٪‬ی ‪ٞ‬طزی» ثٻ‬
‫«ثطز‪٪‬ی رٳٗی» تجسی٭ ‪٪‬كت! یٹضـ ایتبٮیب ثٻ ٮیجی ٸ تهّط‪ ٜ‬اٮزعائط ٸ‬
‫ٲطا‪٦‬ف ٸ تٹٶؽ ٸ ټٷس ٸ چیٵ ٸ ٲبزا‪٪‬بؾ‪٧‬بض اظ ؾٹی ‪ٞ‬طاٶؿٻ‪ ،‬ٸ ا‪٢‬ساٲبت‬
‫ؾٹزرٹیبٶٿ اٶ‪٫‬ٯیؽ زض ٲؿتٗٳطات ٸؾیٕ ذٹز‪ ،‬ح‪٧‬بیت ضٸقٷی اظ ایٵ‬
‫ثطزٺ‪٪‬یطی تبظٺ ٸ زؾتٻرٳٗی ٲی‪٦‬ٷس‪ .‬آیب ض‪ٞ‬تبض ٶبپؿٷسی ‪٦‬ٻ آٲطی‪٧‬ب ٸ اٶ‪٫‬ٯیؽ‬
‫ٸ قٹضٸی ٸ آٮٳبٴ زض رٷ‪٫‬ٽبی ثیٵاٮٳٯ٭ ثب ق‪٧‬ؿتذٹضز‪٪‬بٴ ٸ اؾیطاٴ اظ‬
‫ذٹز ٶكبٴ زازٶس ٸ ‪٢‬تٯٽب ٸ ټت‪ ٥‬ٶبٲٹؾٽب ٸ ق‪٧‬ٷزٻټبیی ‪٦‬ٻ آٲطی‪٧‬ب زض رٷ‪٩‬‬
‫ٸیتٷبٰ زضثبضپ اؾطای رٷ‪ ٩‬ضٸا زاقت‪ ،‬اظ ثطزٺ‪٪‬یطی ‪٦‬ٽٵ ظقتتط ٶیؿت؟‬
‫آیب رٷبیبتی ‪٦‬ٻ ټٱ ا‪٦‬ٷٹٴ زٸٮت ‪ٚ‬بنت اؾطائی٭ ثٻ ټٷ‪٫‬بٰ اؾبضت ظٴ ٸ ٲطز‬
‫ٸ ‪٦‬ٹز‪ٞ ٤‬ٯؿُیٷی‪ ،‬ضٸا ٲیزاضز ٸ ‪ٞ‬زبیٗی ‪٦‬ٻ نطةټبی ٲتٳسّٴ ٶٳب! زض ثٹؾٷی‬
‫ٸ ټطظٺ‪٪‬ٹیٵ ٶكبٴ ٲیزټٷس‪ ،‬اظ ثطزٺ ‪٪‬ط‪ٞ‬تٵ ‪٢‬سیٱ ْبٮٳبٶٻتط ٶیؿت؟‬

‫ظیٍ َیؿ ثؽضٕؼظاؼ ثٕظ‪ .‬ضبٔؼنُبـ اؼٔپبیی ثؽَٔهٕیگ‬

‫يی َٕیكع‪« :‬ثؽای رَٕف ایٍ اكزطبؼ زبيم اقذ کّ كؽيبٌ‬
‫ػبو آؾاظی ؼا پیم اؾ ًّْ ظٔنذ ْب ثّ قٕظ ثؽظگبٌ‬
‫قیبْپٕقذ (ٔ يكهًبٌ‪ ،‬انجزّ ظؼ آٌ ؾيبٌ ظیگؽ ػًالً‬
‫ثؽظِ قلیع پٕقذ ظؼ ههًؽٔ َبیت انكهغُّ ظؼ رَٕف ٔخٕظ‬
‫َعانذ) يُزهؽ قبضذ‪ .‬ثیک ازًع ثب كؽيبٌ ‪ 12‬نؼجبٌ‬
‫‪ 23( 1230‬ژإَیّ ‪ ...)1346‬ظقزٕؼ ظاظ کّ ثّ ْؽ ثؽظِ‬
‫يزوبضی‪ ،‬ضظ آؾاظی ظاظِ نٕظ‪ ...‬ظٔ رٍ اؾ ثهُعرؽیٍ‬
‫يوبيبد اؾ ؼؤقبی يسهی يػاْت زُلی ٔ يبنکی‪ ،‬آٌ‬
‫(آؾاظی ػًٕيی) ؼا رًعین ٔ رأییع کؽظَع»‪.‬‬
‫( ‪ ، THE ENCYLOPAEDIA OF ISLAM‬ج ‪ 1‬چبپ نیعٌ‪ ،‬غیم ٔاژِ ػجع‬
‫= ‪ ABD‬يوبنّ ثؽَٔهٕیگ‪ ،‬رؽخًّ آهبی ازًع قًیؼی‪ ،‬و ‪43‬‬
‫ٔ ‪.)44‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪21‬‬

‫ق‪ٟ٫‬ت آٶ‪٧‬ٻ ثطذی اظ ذبٸضقٷبؾبٴ ‪ٚ‬طثی‪ ،‬ایٵ ټٳٻ ضا ٲیزاٶٷس ٸٮی ثٻ‬
‫ٶٓبٰ ‪٢‬بٶٹٶی اؾالٰ زضثبضپ «اؾیطاٴ رٷ‪٫‬ی» اٖتطاو ٲی ٶٳبیٷس ٸ آٴ ضا ثٻ ثٽبٶٿ‬
‫«ثطزٺزاضی» ترُئٻ ٲی‪٦‬ٷٷس‪٪ ،‬ٹیی زض زٶیبی ایكبٴ ټیچ اؾیطی ٸرٹز ٶساقتٻ‬
‫ٸ ٶساضز ٸ ثطزٺ زاضی یٹٶبٶی ٸ ضٲی ٸ اضٸپبیی ٸ اٲطی‪٧‬بیی ٸ ټٳٿ رٷبیبت ‪٢‬سیٱ‬
‫ٸ رسیس‪ ،‬یبز‪٪‬بض اؾالٰ اؾت!‬
‫ثشدٌی دس ػشة پ‪٥‬ص اص اسالْ‬
‫اؾالٰ زض ٲحیُی ْٽٹض ‪٦‬طز ‪٦‬ٻ زض آٶزب ٲبٶٷس زی‪٫‬ط ؾطظٲیٷٽب‪ ،‬ثطزٺ‪٪‬یطی ثٻ‬
‫‪1‬‬
‫‪٪‬ٹٶٻای ؾتٳ‪٫‬طاٶٻ قیٹٔ زاقت‪ .‬ثبظض‪٪‬بٶبٴ ثطزٺ ‪٦‬ٻ آٶٽب ضا «ٶَرّبؼ»‬
‫ٲی ذٹاٶسٶس‪ ،‬اظ ٶٹاحی ‪٪‬ٹٶب‪٪‬ٹٴ ثطز‪٪‬بٴ ضا ثٻ ٲ‪ّ٧‬ٻ ٲی آٸضزٶس ٸ ٲی‪ٞ‬طٸذتٷس‪.‬‬
‫ٲكٽٹضتطیٵ تبرط ثطزٺ زض زٸضاٴ ربټٯیّت‪ٖ ،‬جساهلل ثٵ رسٖبٴ‪ 2‬ٶبٰ زاقت‪.‬‬
‫ضؾٱ‪ ،‬چٷبٴ ثٹز ‪٦‬ٻ‪« :‬ا‪٪‬ط ‪٦‬ؿی ثطزٺای ضا ذطیساضی ٲی‪٦‬طز‪ ،‬ضیؿٳبٶی ضا ثٻ‬
‫‪3‬‬
‫‪٪‬طزٶف ٲیا‪٧ٞ‬ٷس ٸ چٹٴ حیٹاٶی اٸ ضا ثٻ ذبٶٻاـ ٲی‪٦‬كیس»!‬
‫ضاټٽبی ثطزٺ‪٪‬یطی زض ٲیبٴ ٖطة ربټٯی – ټٳبٶٷس زی‪٫‬ط ا‪٢‬ٹاٰ – ‪٪‬ٹٶب‪٪‬ٹٴ‬
‫ثٹز‪ٖ .‬الٸٺ ثط اؾیطاٶی ‪٦‬ٻ زض یٹضقٽب ٸ ‪ٚ‬بضتٽب ثٻ زؾت ٲیآٸضزٶس‪« :‬ٸاٰزاضاٶی‬

‫_________________‬
‫‪ - 1‬انًلًّم كی ربؼیص انؼؽة هجم اإلقالو‪ ،‬اثؽ ظکزؽ خٕاظ‬
‫ػهی‪ ،‬ج ‪ ، 4‬و ‪ ،466‬چبپ نجُبٌ‪.‬‬
‫‪ - 2‬ربؼیص انزًعٌ اإلقاليي‪ ،‬اثؽ خؽخی ؾیعاٌ‪ ،‬اندؿء‬
‫انؽّاثغ‪ ،‬و ‪ ،26‬چبپ هبْؽِ‪.‬‬
‫ً ٔضغ كی ػُوّ زجالً ٔهبظِ ئنی‬
‫‪« - 3‬كاغا انزؽی أزعْى ػجعا‬
‫ٌّ اإلقاليي‪ ،‬ج‬‫ّاثخ»‪( .‬ربؼیص انزًع‬‫يُؿنّ کًب روبظ انع‬
‫‪ ، 4‬و ‪.)26‬‬
‫‪20‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫‪٦‬ٻ ٶٳیتٹاٶؿت ٷس ٸاٰ ذٹز ضا ثپطزاظٶس‪ ،‬ثٻ ثطز‪٪‬ی ‪ٞ‬طٸذتٻ ٲیقسٶس»‪ .1‬ټٳچٷیٵ‬
‫‪٪‬بټی اقربل آظاز‪ ،‬زض رطیبٴ ی‪٢ ٥‬ٳبض! ذٹز ضا ٲیثبذتٷس ٸ ثٻ زاٰ ثعض‪٪‬ی‬
‫ٲیا‪ٞ‬تبزٶس چٷبٶ‪٧‬ٻ آٸضزٺاٶس‪« :‬اثٹٮٽت ثب ٖبل ثٵ ټكبٰ ثٻ ‪٢‬ٳبض پطزاذتٷس ثسیٵ‬
‫قطٌ ‪٦‬ٻ ټط ‪٦‬ؽ زض ‪٢‬ٳبض‪ ،‬ثبظٶسٺ قسٺ ثطزپ زی‪٫‬طی ‪٪‬طزز‪ .‬اثٹٮٽت زض آٴ ‪٦‬بض‬
‫‪ٚ‬بٮت آٲس ٸ ٖبل ثٵ ټكبٰ ضا ثٻ ثطز‪٪‬ی ‪٪‬ط‪ٞ‬ت ٸ اٸ ضا ثٻ قتطثبٶی ذٹز‬
‫‪2‬‬
‫‪٪‬ٳبقت»!‬
‫ثٻ ‪٪‬عاضـ اثٹرٗ‪ٟ‬ط َجطی‪« :‬زض ضٸظ‪٪‬بض ربټٯیّت (ثطزٺزاضاٴ) ‪٦‬ٷیعاٴ ذٹز‬
‫ضا ثٻ ضٸؾپی‪٫‬طی ٸاٲیزاقتٷس ٸ ٲعزقبٴ ضا ثطای ذٹز ٲی‪٪‬ط‪ٞ‬تٷس»‪ .3‬ٸ آیٿ ‪33‬‬
‫اظ ؾٹضپ ٶٹض ‪٦‬ٻ ٲی‪ٞ‬طٲبیس‪:‬‬

‫(ٶٹض‪)33 :‬‬ ‫‪       ‬‬

‫«‪٦‬ٷیعاٴ ضا ثٻ ظٶب‪٦‬بضی ٸاٲساضیس»‪.‬‬
‫ٶبْط ثٻ ټٳیٵ ‪ٞ‬برٗٻ اؾت‪.‬‬
‫«تبظیبٴ ثب ‪٦‬ٷیعاٴ ذٹیف ظٶبقٹیی ٲی‪٦‬طزٶس ٸ چٹٴ ‪ٞ‬طظٶساٶی ثطای ایكبٴ‬
‫ظازٺ ٲیقس‪ ،‬آٶبٴ ضا ثٻ ثطز‪٪‬ی ٲی ‪٪‬ط‪ٞ‬تٷس ٲ‪٫‬ط آٶ‪٧‬ٻ ‪٦‬ؿی اظ آٶٽب (ثب زٮیطی ٸ‬
‫رٷ‪٫‬بٸض ی) ٶزبثت ٸ ؤنبٮت ذٹز ضا ثٻ احجبت ٲیضؾبٶس ‪٦‬ٻ زض آٴ نٹضت ثٻ‬

‫_________________‬
‫‪ « - 1‬هٕو کبَٕا يعیٌُٕ كهى یزًکُّٕا يٍ قعاظ ظیَٕٓى‬
‫ً»‪( .‬انًلًّم‪ ،‬ج ‪ ،4‬و ‪.)466‬‬ ‫كجیؼٕا ؼهیوب‬
‫‪« - 2‬کبنّزی سٔی يٍ رمبيش أثی نٓت ٔانعبص ثٍ ْشبو‪ ،‬عهی أٌ يٍ لًش صبس عجذاً نصبحجّ‪،‬‬
‫ّم‪ ،‬ج ‪ 4‬و ‪.)466‬‬ ‫فمًشِ أثٕنٓت فبعزشلّ ٔاعزشعبِ ئثهّ»‪( .‬انًلً‬
‫جٕسٍْ» (رلكیؽ عج ؽی‪،‬‬ ‫ّ‬ ‫ُ‬ ‫‪« - 3‬کبَٕا فی انجبْهیّخ یُکشٌْٕ ئيبءْى عهی ّ‬
‫انضَب یأخزٌٔ ا‬
‫ج ‪ ، 3‬و ‪ ،104‬چبپ نجُبٌ)‪.‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪21‬‬

‫ذٹیكبٸٶساٶف ٲیپیٹؾت ٸ اٸ ضا ٲیپصیط‪ٞ‬تٷس ٸ ‪٪‬طٶٻ‪ ،‬ثٻ حب‪ ٬‬ثطز‪٪‬ی ثب‪٢‬ی‬

‫ٲیٲبٶس»‪ .1‬زاؾتبٴ ٖٷتطپ ٖجؿی ٸ پیٹؾتٵ ثٻ پسضـ قسّاز (پؽ اظ تحٳّ٭‬
‫ؾرتی ټب ٸ زالٸضیٽبیی ‪٦‬ٻ اظ ذٹز ٶكبٴ زاز) ‪٪‬ٹیبی ټٳیٵ ‪٢‬بٶٹٴ ربټٯی‬
‫اؾت‪.2‬‬
‫لشآٖ ‪ ٚ‬آصادی ثشدٌبٖ‬
‫اؾالٰ‪ ،‬زض چٷیٵ ٲحیُی پب ثٻ ٖطنٿ ْٽٹض ٶٽبز ٸ ‪٢‬ٹاٶیٵ ح‪٧‬یٳبٶٿ ذٹز ضا‬
‫زضثبضپ ثطز‪٪‬بٴ ٖطيٻ ‪٦‬طز‪ .‬پیبٲجط ثعض‪ ٨‬اؾالٲط ‪ ‬پیف اظ ثٗخت‪ ،‬تٷٽب ‪ٚ‬الٲی‬
‫ضا ‪٦‬ٻ ټٳؿطـ ذسیزٻ َٖٯیٽب اٮؿَالٰ ثٻ اٸ ټسیّٻ ‪٦‬طزٺ ثٹز‪ ،‬آظاز ؾبذت ٸ اٸ‬
‫ضا ثٻ «پؿطذٹاٶس‪٪‬ی» پصیط‪ٞ‬ت‪ .‬ایٵ ‪ٚ‬الٰ‪ ،‬ټٳبٴ ظیس ثٵ حبضِحَٻ ‪َ٦‬ٯْجی‪ 3‬ثٹز ‪٦‬ٻ اظ‬
‫ٲؿٯٳبٶبٴ ‪ٞ‬سا‪٦‬بض ٸ اظ قٽسای اؾالٰ قٳطزٺ ٲیقٹز ‪٦‬ٻ زض ضاٺ ز‪ٞ‬بٔ اظ ایٵ‬
‫آئیٵ‪ ،‬زض ؾطظٲیٵ ٲُؤْتَٻ‪ 4‬ثٻ قٽبزت ضؾیس‪.‬‬
‫ټٷ‪٫‬بٲی ‪٦‬ٻ ٲحٳّس ‪ ‬ثٻ ٶجٹّت ٲجٗٹث قس زض ؾٹضپ «اٮجٯس» ‪٦‬ٻ اظ ؾٹضٺټبی‬
‫زٸضاٴ ٲ‪ّ٧‬ٻ اؾت ‪ ،5‬ایٵ آیبت ت‪٧‬بٶسټٷسٺ آٲس‪:‬‬
‫_________________‬
‫ّ‬
‫يٍُٓ أٔالد اعزعجذْٔى فارا اَجت أحذْى أنحمِٕ‬ ‫‪« - 1‬کبَذ انعشة رزشٔج األيبء‪ ،‬فارا ٔنذ نٓى‬
‫ًّعٌ اإلقاليي‪ ،‬ج ‪،4‬‬ ‫ثأَغبثٓى ٔاعزشافٕا ثّ ٔئالّ ثمی عجذاً»‪( .‬ربؼیص انز‬
‫و ‪.)23 ٔ 26‬‬
‫‪ - 2‬ربؼیص انزًّعٌ اإلقاليي‪ ،‬ج ‪ ،4‬و ‪.23‬‬
‫‪ - 3‬انكّیؽح‪ ،‬اثؽ اث ٍ ْهبو‪ ،‬ج ‪ ، 1‬و ‪ ، 264 ٔ 264‬چبپ‬
‫ثیؽٔد‪.‬‬
‫ّذ اقذ کّ‬ ‫‪ - 4‬يإرّ‪ ،‬قؽؾيیُی ظؼ خُٕة نؽهی ثسؽ انًی‬
‫يكهًبَبٌ ظؼ آَدب ثب قپبْیبٌ ؼٔو نؽهی‪َ ،‬جؽظ کؽظَع‪.‬‬
‫‪ - 5‬ثُبثؽ ؼٔایزی کّ قیٕعی ظؼ « اإلروبٌ كی ػهٕو انوؽآٌ»‬
‫آٔؼظِ‪ ،‬قٕؼح انجهع (اؾ يیبٌ يع ٔ چٓبؼظِ قٕؼِ هؽآٌ)‬
‫قی ٔ پُدًیٍ قٕؼِ ای نًؽظِ يی نٕظ کّ ثؽ پیبيجؽ ‪‬‬
‫َبؾل نعِ اقذ‪( .‬اإلروبٌ‪ ،‬ج ‪ ،1‬و ‪ ، 36‬چبپ نجُبٌ)‪.‬‬
‫‪22‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫‪                    ‬‬

‫‪    ‬‬
‫(اٮجٯس‪)13 ،12 ،11 :‬‬
‫« آزٲی اظ ‪٪‬طزٶٻ ‪٪‬صض ٶ‪٧‬طزٺ اؾت! (تب ثٻ ‪٢‬ٯّٿ ؾٗبزت یب ثٽكت‬
‫ٲٹٖٹز ضؾس) ٸ تٹ چٻ ٲیزاٶی ‪٦‬ٻ ‪٪‬طزٶٻ چیؿت؟ ثطزٺای ضا آظاز‬
‫‪٦‬طزٴ اؾت»‪.‬‬
‫ثب آ ٲسٴ ایٵ پیبٰ‪ ،‬ٲؿٯٳبٶبٴ ‪٦‬ٹقیسٶس تب زٖٹت ‪٢‬طآٴ ضا زض آظازی ثطز‪٪‬بٴ‪،‬‬
‫پبؾد زټٷس ٸ ذٹز ضا ثٻ ثٽكت ٶی‪٧‬جرتی ضؾبٶٷس‪ .‬اظ ایٷطٸ ټط ‪٦‬ساٰ ‪٦‬ٻ تٹاٴ‬
‫ٲبٮی زاقتٷس ثٻ ؾٹی ٲكط‪٦‬بٴ ٲ‪ّ٧‬ٻ ض‪ٞ‬تٷس ٸ ‪ٚ‬الٰ یب ‪٦‬ٷیعی ضا ذطیسٶس ٸ اظ ‪٢‬یس‬
‫ثطز‪٪‬ی آظاز ‪٦‬طزٶس‪ ،‬چٷبٶ‪٧‬ٻ اثٹث‪٧‬ط ټ‪ٟ‬ت ثطزٺ ضا ضټبیی ثركیس ‪٦‬ٻ‪ :‬ثِال‪ ٬‬ٸ‬
‫ٖبٲِط ثٵ ‪ُٞ‬ٽَیْطَٺ ٸ اّٰ ُٖجَیْؽ ٸ ظٶّیطٺ ٸ ٶَٽْسِیَٻ ٸ زذتطـ ٸ ‪٦‬ٷیعی اظ ثَٷی ٲُؤَٲٓ٭‬
‫ثٹزٶس‪.1‬‬
‫اسالْ‪ ،‬سا‪ٟٞ‬بی ثشد‪ٌ ٜ‬شفتٗ سا ٔیث‪ٙ‬ذد!‬
‫اؾالٰ‪ ،‬ثساٶچٻ ‪ٟ٪‬تیٱ ثؿٷسٺ ٶ‪٧‬طز ثٯ‪٧‬ٻ تٳبٰ ضاټٽبی ثطزٺ ‪٪‬ط‪ٞ‬تٵ (اؾتط‪٢‬ب‪)٠‬‬
‫ضا ثٻ ضٸی اٲّت ٲحٳّسی ‪ ‬ثؿت‪ .‬زض ‪٪‬صقتٻ ٲالحٓٻ ‪٦‬طزیٱ ‪٦‬ٻ ا‪٢‬ٹاٰ‬
‫_________________‬
‫ًع زًیع هللا‪ ،‬چبپ رؽکیّ‪،‬‬ ‫‪ - 1‬ثّ قیؽِ اثٍ اقسن‪ ،‬رسوین يسّ‬
‫و ‪ ٔ 161‬قیؽِ اثٍ ْهبو (انكیؽح انُجٕیخ)‪ ،‬ج ‪ ،1‬و‬
‫‪َ 340‬گبِ کُیع‪ .‬ػجبؼد اثٍ اقسبم چُیٍ اقذ‪« :‬أٌّ‬
‫ّ قجؼخ‪ .‬أػزن‬‫ّٔخم‬ ‫ّة كی هللا ػؿ‬‫ٍّ کبٌ یؼػ‬
‫أثبثکؽ أػزن يً‬
‫َّیؽح ٔخبؼیخ ثُی ػًؽٔ ثٍ‬ ‫ثالالً ٔػبيؽ ثٍ كٓیؽح ٔانؿ‬
‫ّْعیخ (انُّٓعیخ) ٔاثُزٓب ٔأوّ ػجیف»‪.‬‬ ‫ّم ٔ انػ‬
‫يإي‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪23‬‬

‫‪٪‬ٹٶب‪٪‬ٹٴ چٹٴ ثٻ ‪٦‬ؿی ٸاٰ ٲیزازٶس ٸ آٴ قرم اظ ؤزای ٸاٲف ٶبتٹاٴ‬

‫ٲیٲبٶس‪ ،‬اٸ ضا ثٻ ثطز‪٪‬ی ٲی ‪٪‬ط‪ٞ‬تٷس! ٸٮی ‪٢‬طآٴ ‪٦‬طیٱ زضثبضپ ‪٦‬ؿی ‪٦‬ٻ ٸاٰزاض‬
‫قسٺ اؾت‪ ،‬ثٻ ٲؿٯٳبٶبٴ ‪ٞ‬طٲٹز‪:‬‬

‫‪                    ‬‬

‫(اٮج‪٣‬طٺ‪)280 :‬‬ ‫‪        ‬‬

‫«ا‪٪‬ط ٸاٰ ‪٪‬یطٶسٺ‪ ،‬تٷ‪٫‬سؾت قٹز ثبیس تب ټٷ‪٫‬بٰ ‪ٞ‬طاخ زؾتی ثسٸ‬
‫ٲٽٯتی زټیس ٸ زض نٹضتی‪٧‬ٻ ٸاٰ ضا ثجركیس ثطایتبٴ ثٽتط اؾت‪ ،‬ا‪٪‬ط‬
‫(ٖب‪٢‬جت ‪٦‬بض ضا) ٲیزاٶؿتیس»‪.‬‬
‫ټٳچٷیٵ ٲالحٓٻ قس ‪٦‬ٻ زض ا‪٢‬ٹاٰ ٸ ٲٯ٭ ‪٪‬ٹٶب‪٪‬ٹٴ‪ ،‬پسضاٴ اربظٺ زاقتٷس ‪٦‬ٻ‬
‫‪ٞ‬طظٶساٴ ذٹز ضا ث‪ٟ‬طٸقٷس ٸٮی اؾالٰ ایٵ اربظٺ ضا ثٻ ټیچ پسضی ٶساز تب آٶزب‬
‫‪٦‬ٻ ثٷبثط ‪٢‬ٹاٶیٵ اؾالٰ چٹٴ زذتطی قٹټط ‪٦‬ٷس‪ ،‬پسضـ ح‪ ١‬ٶساضز ‪٦‬بثیٵ ٸی‬
‫ضا ثطای ذٹز ث‪٫‬یطز ظیطا ‪٦‬ٻ اؾالٰ‪٦ ،‬بثیٵ ضا ح‪ ّ١‬ظٶبٴ ٲیزاٶس ٸ ٲی‪ٞ‬طٲبیس‪:‬‬

‫‪                        ‬‬

‫(اٮٷؿبء‪)4 :‬‬ ‫‪       ‬‬
‫« ‪٦‬بثیٵ ظٶبٴ ضا ثٻ ایكبٴ ثسټیس ‪٦‬ٻ ٸارت اؾت ٸ ا‪٪‬ط چیعی اظ آٴ‬
‫ضا ثب ضيبی ذبَط ثٻ قٳب ثركیسٶس زض آٴ نٹضت‪ ،‬پب‪٦‬یعٺ ٸ ‪٪‬ٹاضا‬
‫آٴ ضا ثرٹضیس»‪.‬‬
‫‪24‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫ثبظ‪ ،‬زض ٲیبٴ آئیٷٽب ٸ ض‪ٞ‬تبض ‪٪‬صقت‪٫‬بٴ زیسیٱ ‪٦‬ٻ «ٲزطٲبٴ» ضا ثٻ ثطز‪٪‬ی‬
‫ٲی ‪٪‬ط‪ٞ‬تٷس! ٸٮی اؾالٰ ټط‪٪‬ع ‪٦‬ی‪ٟ‬ط ٲزطٲیٵ ضا ثٻ ثٽبی ثطز‪٪‬ی ٲجبزٮٻ ٶ‪٧‬طز‪.‬‬
‫اؾالٰ زض ثطاثط ټط رطٲی‪٦ ،‬ی‪ٟ‬طی ٲٗیّٵ ‪٢‬طاض زاز ٸ حتّی اربظٺ ٶساز ‪٦‬ٻ ‪٢‬بت٭‬
‫‪ٞ‬طز ٲؿٯٳبٶی ضا ثٻ ثطز‪٪‬ی ‪٪‬یطٶس (‪٢‬بتٯی ‪٦‬ٻ ثٻ ٖٳس‪ ،‬ٲؿٯٳبٴ ثی‪٫‬ٷبټی ضا‬
‫ث‪٧‬كس‪ ،‬ا‪٪‬ط اظ ؾٹی ٸاضحبٴ ٲ‪٣‬تٹ‪ ٬‬ثركٹزٺ ٶكٹز‪ ،‬ٲیتٹاٶس ثب پطزاذت ذٹٶجٽب‪،‬‬
‫ضيبیت آٶبٴ ضا رٯت ‪٦‬ٷس ٸ ا‪٪‬ط ٶٻ‪ ،‬ٲح‪٧‬ٹٰ ثٻ ٲط‪ ٨‬اؾت چٷبٶ‪٧‬ٻ ضؾٹ‪ ٬‬ذسا‬
‫‪ٞ ‬طٲٹز‪:‬‬
‫ُ ُٔ ْأ ِ‪ٙ‬ب ٔتؼٕذا دفغ بِی ؤ‪٥ِٚ‬بء إِمت‪ َٛ‬فةٖ ضبئ‪ٚ‬ا لتّ‪ٛ‬ا ‪ٚ‬بٖ‬
‫« َٔ ْٗ لَت َ َ‬
‫ضبئ‪ٚ‬ا ؤخز‪ٚ‬ا اِذ‪.1»١٤‬‬
‫ٸ ټٳچٷیٵ پ یف اظ اؾالٰ ضؾٱ ثٹز ‪٦‬ٻ اٶؿبٶٽبی آظاز – اظ ٲطز ٸ ظٴ ٸ‬
‫‪٦‬ٹز‪ – ٤‬ضا ٲیزظزیسٶس ٸ آٶبٴ ضا ثٻ ثطز‪٪‬ی ٲی‪ٞ‬طٸذتٷس ٸ چٻ ثؿیبض‬
‫ثبظض‪٪‬بٶبٶی ‪٦‬ٻ اظ ایٵ ضاٺ اضتعا‪ ٠‬ٲی‪٦‬طزٶس ٸ ثط حطٸت ذٹز ٲیاٶجبقتٷس‪ .‬اؾالٰ‪،‬‬
‫ایٵ قیٹپ ٶٷ‪٫‬یٵ اظ آزٰ‪ٞ‬طٸقی ضا ٶیع ثٻ ؾرتی ٶٽی ‪٦‬طز‪ ،‬چٷبٶ‪٧‬ٻ اظ پیبٲجط‬
‫‪٪‬طاٲی اؾالٰ آٸضزٺاٶس‪:‬‬

‫_________________‬
‫ً ثکهع ثّ أنیبء ٔی قپؽظِ‬ ‫‪ « - 1‬کكی کّ يإيُی ؼا ػًعا‬
‫يی نٕظ‪ ،‬اگؽ آَٓب ضٕاقزُع أ ؼا يی کهُع ٔ اگؽ‬
‫ضٕاقزُع اؾ ٔی ظیّ يی گیؽَع‪ »...‬ثّ‪ :‬انزبج اندبيغ‬
‫نأليٕل كی أزبظیث انؽقٕل‪ ،‬رأنیق يًُٕؼ ػهی َبيق‪ ،‬ج‬
‫‪ ،3‬و ‪ ، 3‬چبپ نجُبٌ ثُگؽیع‪ ٔ .‬ثّ آیّ هًبو (آیّ ‪163‬‬
‫اؾ قٕؼِ ثوؽِ) ظؼ هؽآٌ يدیع َیؿ َگبِ کُیع‪.‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪25‬‬

‫ال تؼبِی‪ :‬حالح‪ ١‬ؤ ٘ب خػٕ‪ ْٛ٤ ٟٓ‬اِم‪٥‬بٔ‪ ،١‬سجُ ؤػكی ثی حٓ غذس‪،‬‬
‫«لبَ ه ّ‬
‫‪ ٚ‬سجُ ثبع حشا فإوُ حٕ‪ٚ ،ٝٙ‬سجُ استبجش ؤج‪٥‬شا فبست‪ٛ‬فی ٔ‪٤ ِٓ ٚ ٝٙ‬ؼك‪ٝ‬‬
‫ؤجش‪.1»ٜ‬‬
‫یٗٷی‪« :‬ذسای تٗبٮی ‪ٞ‬طٲٹزٺ اؾت‪ :‬ٲٵ زض ضٸظ ضؾتبذیع ثب ؾٻ ‪٦‬ؽ (ثیف‬
‫اظ زی‪٫‬ط ‪٪‬ٷٽ‪٧‬بضاٴ) زقٳٷٱ ‪ ،‬ٲطزی ‪٦‬ٻ ثٻ ٶبٰ ٲٵ ثجركبیس ؾپؽ پیٳبٴ ق‪٧‬ٷی‬
‫‪٦‬ٷس‪ .‬ٸ ٲطزی ‪٦‬ٻ اٶؿبٴ آظازی ضا ث‪ٟ‬طٸقس ٸ اظ ثٽبی آٴ ضٸظی ذٹضز‪ .‬ٸ ٲطزی‬
‫‪٦‬ٻ ٲُعزُٸضی ضا ثٻ ‪٦‬بضی ‪٪‬ٳبضز ٸ اٸ آٴ ضا تٳبٰ ‪٦‬ٷس ٸٮی آٴ ٲطز‪ ،‬ٲعزـ ضا‬
‫ٶسټس»‪.‬‬
‫ذالنٻ آٶ‪٧‬ٻ اؾالٰ‪ ،‬ټیچ ضاټی ضا ثطای ثطزٺ‪٪‬یطی رسیس‪ ،‬ثط ٲؿٯٳبٶبٴ‬
‫ٶ‪٫‬كٹز رع «‪٪‬ط‪ٞ‬تٵ اؾیطاٴ رٷ‪٦ !»٩‬ٻ زض ح‪٣‬ی‪٣‬ت اٲطی يطٸضی ثٹز ٸ ټیچ‬
‫‪٪‬بٺ زض ٲیبٴ ثكط ٲٷؿٹخ ٶكسٺ ٸ ٶرٹاټس قس‪ .‬یٗٷی ا‪٪‬ط اٲطٸظ ټٱ زٸ ‪٦‬كٹض‬
‫ٲتٳّ سٴ ‪٦‬بضقبٴ ثب ی‪٧‬سی‪٫‬ط ثٻ پی‪٧‬بض ‪٦‬كس‪ ،‬ٶب‪٪‬عیط ټط ‪٦‬ساٰ اؾیطاٶی اظ زقٳٵ‬
‫ذٹاټٷس ‪٪‬ط‪ٞ‬ت ٸ ض‪ٞ‬تبض ٸیػٺای ثب آٶبٴ ٲٗٳٹ‪ ٬‬ٲیزاضٶس‪ .‬اؾالٰ ٶیع زض ایٵ ثبضٺ‪،‬‬
‫‪٢‬ٹاٖس ٸ اح‪٧‬بٰ ٲٗیٷی ٸيٕ ‪٦‬طز ‪٦‬ٻ قطح آٶٽب ذٹاټس آٲس‪ ،‬ٸٮی آٶچٻ زض ایٷزب‬
‫ثٻ تإ‪٦‬یس ٲی‪٪‬ٹییٱ آٶؿت ‪٦‬ٻ «اؾتط‪٢‬ب‪ »٠‬یب اؾیط ‪٦‬طزٴ ا‪ٞ‬طاز آظاز‪ ،‬زض اؾالٰ رع‬
‫اظ ضاٺ «رٷ‪ ٩‬ٲكطٸٔ» ضٸا ٶیؿت‪ ،‬ٸ ‪٢‬طآٴ ‪٦‬طیٱ ټٱ تهطیح ‪٦‬طز ‪٦‬ٻ ایٵ ‪٦‬بض‪،‬‬
‫پؽ اظ زضټٱ ق‪٧‬ؿتٵ زقٳٵ ثبیس نٹضت پصی طز (ٶٻ پیف اظ آٴ ٸ ثٻ َٳٕ‬
‫ثطزٺزاضی!) چٷبٶ‪٧‬ٻ ٲی‪ٞ‬طٲبیس‪:‬‬
‫_________________‬
‫‪ - 1‬ثّ يسیر ثطبؼی‪ ،‬کزبة انجیٕع‪ ،‬زعیث نًبؼِ ‪ٔ 106‬‬
‫َیؿ‪ :‬انزبج اندبيغ ناليٕل‪ ،‬ج ‪ ٔ 2‬و ‪َ 201‬گبِ کُیع‪.‬‬
‫‪21‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫‪                     ‬‬

‫‪                     ‬‬

‫‪        ‬‬

‫(األٶ‪ٟ‬ب‪)67 :٬‬‬
‫«ثطای ټیچ پیبٲجطی ضٸا ٶیؿت ‪٦‬ٻ اؾیطاٶی زاقتٻ ثبقس تب آٶ‪٧‬ٻ زض‬
‫ظٲیٵ زقٳٷبٴ ضا ثٻ ؾرتی زضټٱ ق‪٧‬ٷس‪ ،‬قٳب ثٽطپ زٶیب (اؾیط ٸ‬
‫‪ٚ‬ٷیٳت) ضا ذٹاټبٶیس ٸٮی ذسا ؾطای ثبظپؿیٵ ضا ثطایتبٴ‬
‫ٲیذٹاټس ٸ ذسا ٖعّتٳٷس ٸ ح‪٧‬یٱ اؾت»‪.‬‬
‫آضی‪ ،‬پؽ اظ ثٗخت پیبٲجط ٸ پیف اظ ټزطت ٸی‪ ،‬قبیس اٶس‪ ٤‬ثطز‪٪‬بٶی‬
‫ٸرٹز زاقتٷس ‪ ٦‬ٻ اظ ضٸظ‪٪‬بض ربټٯیّت زض زؾت ٶٹ ٲؿٯٳبٶبٴ ثب‪٢‬ی ٲبٶسٺ ثٹزٶس‬
‫ٸٮی ثب تكٹی‪٢ ١‬طآٴ ‪٦‬طیٱ ثٻ آظازؾبظی ثطز‪٪‬بٴ ثتسضیذ آظاز قسٶس ثٻ َٹضی‬
‫‪٦‬ٻ ‪٦‬تت ‪٢‬سیٳی ؾیطٺ ٸ تبضید (ٲبٶٷس ؾیطپ اثٵ ټكبٰ ٸ تبضید َجطی) چٹٴ‬
‫ٲؿٯٳبٶبٴ ٲٽبرط ثٻ حجكٻ یب ٲسیٷٻ ضا ثطٲیقٳبضٶس‪ ،‬اظ ټیچ ‪ٚ‬الٰ یب ‪٦‬ٷیعی زض‬
‫ذسٲت آٶٽب ٶبٰ ٶٳیثطٶس‪ ،1‬ٸ ا‪٪‬ط ‪٦‬ٷیعاٶی ټٱ زض آٴ ضٸظ‪٪‬بض زض ‪٪‬طٸ ٲؿٯٳبٶبٴ‬
‫ثٹزٺاٶس‪ ،‬ثٷبثط ‪٢‬بٶٹٴ «اّٰ ٸٮس» ‪٦‬ٻ ش‪٦‬طـ ذٹاټس آٲس‪ ،‬آظاز قسٺاٶس‪.‬‬

‫_________________‬
‫‪ - 1‬ثّ قیؽِ اثٍ ْهبو‪ ،‬ج ‪ ، 1‬و ‪ 344‬رب ‪ ٔ 344‬ج ‪ ،2‬و ‪112‬‬
‫رب ‪َ ٔ 113‬یؿ ثّ ربؼیص األيى ٔ انًهٕک‪ ،‬ج ‪ ،2‬و ‪ٔ 330‬‬
‫‪ 331‬ثُگؽیع‪.‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪28‬‬

‫اٲّب اؾطائی ‪٦‬ٻ پؽ اظ ټزطت زض ربٲٗٿ ٲؿٯٳبٶبٴ ثٻ ؾط ٲیثطزٶس‪٦ ،‬ؿبٶی‬

‫ثٹزٶس ‪٦‬ٻ زض رٷ‪ ٩‬ثٻ اؾبضت ا‪ٞ‬تبزٶس‪ .‬ٸ رٷ‪ ،٩‬اٲطی اؾ تخٷبئی اؾت ٸ ٲ‪٣‬طّضات‬
‫ٲرهٹل ثٻ ذٹز ضا زاضز‪.‬‬
‫حىٓ اس‪٥‬شاٖ ج‪ ،ًٙ‬دس اسالْ‬
‫اح‪٧‬بٰ اؾیطاٶی ‪٦‬ٻ ثٻ ټٷ‪٫‬بٰ پی‪٧‬بض ثب ٲؿٯٳبٶبٴ ‪٪‬ط‪ٞ‬تبض قٹٶس‪ ،‬زض آئیٵ اؾالٰ‬
‫ضٸقٵ اؾت‪ .‬آٶٽب‪ ،‬یب ٲؿٯٳبٴ ټؿتٷس ‪٦‬ٻ ثٻ رٷ‪ ٩‬ثب ثطازضاٴ ذٹز آٲسٺاٶس یب اظ‬
‫پیطٸاٴ اؾالٰ ثٻ قٳبض ٶٳی آیٷس‪ .‬ا‪٪‬ط ٲؿٯٳبٴ ثبقٷس پؽ اظ ثٻ پبیبٴ ضؾیسٴ‬
‫رٷ‪ ،٩‬آظاز ٲیقٹٶس‪ ،‬ٶٻ آٶبٶطا ٲی ‪٦‬كٷس ٸ ٶٻ اظ ایكبٴ ‪ٞ‬سیٻ یٗٷی تبٸاٴ‬
‫ٲی‪٪‬یطٶس‪.‬‬
‫چٷبٶ‪٧‬ٻ زض ٲبرطای پی‪٧‬بض «ن‪ّٟ‬یٵ» آٸضزٺاٶس ‪٦‬ٻ اٲبٰ ٖٯّی ثٵ اثیَبٮت ‪ ‬ثٻ‬
‫ٲبٮ‪ ٥‬اقتط ٶرٗی ‪ٞ‬طٲٹز‪:‬‬
‫«بٖ ؤس‪٥‬ش ؤ‪ ُٞ‬اِمجّ‪ ١‬ال‪٤‬فبدی ‪ٚ‬ال‪٤‬متُ»‪.1‬‬
‫«اظ اؾیط اټ٭ ‪٢‬جٯٻ (ثطای آظازیف) ٶٻ تبٸاٴ ٲی‪٪‬یطٶس ٸ ٶٻ اٸ ضا ٲی‪٦‬كٷس»‪.‬‬
‫اثٵ ‪٦‬خیط زٲك‪٣‬ی زض تبضید ذٹز ٲیٶٹیؿس‪:‬‬
‫«(پؽ اظ رٷ‪ ٩‬رٳ٭) ثطذی اظ یبضاٴ ٖٯی ‪ ‬اظ ٸی ذٹاؾتٷس ‪٦‬ٻ اٲٹا‪٬‬‬
‫یبضاٴ َٯحٻ ٸ ظثیط ضا زض ٲیبٴ ایكبٴ ت‪٣‬ؿیٱ ‪٦‬ٷس‪ ،‬ٸٮی اٸ اظ ایٷ‪٧‬بض‪ ،‬ذٹززاضی‬
‫‪٦‬طز»‪.2‬‬
‫_________________‬
‫ّیٍ‪ ،‬اثؽ ًَؽثٍ يؿازى يُوؽی‪ ،‬و ‪ ، 463‬چبپ‬ ‫‪ٔ - 1‬هؼخ يل‬
‫يًؽ‪.‬‬
‫ّ‬
‫ٔانضثیش‪ ،‬فأثی‪،‬‬ ‫‪ٔ« - 1‬لذ عأل ثعط أصحبة عهي عهیّب ً أٌ یمغى فیٓى أيٕال أصحبة غهحخ‬
‫ّٓبیخ‪ ،‬ج ‪ ،4‬و ‪ ، 266‬چبپ نجُبٌ)‪.‬‬ ‫عهیٓى»‪ ( .‬انجعایخ ٔ انُ‬
‫‪21‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫ثٻ ‪ٟ٪‬تٿ َجطی‪ٖ(« :‬ٯی‪ )‬ټط چٻ زض ؾپبٺ ٲربٮ‪ٟ‬بٴ ثٹز‪ ،‬ټٳٻ ضا ‪٪‬طز آٸضز ٸ‬
‫ثٻ ٲؿزس ثهطٺ ‪ٞ‬طؾتبز تب ټط ‪٦‬ؽ ٲبٮف ضا قٷبذت‪ ،‬آٶطا ثط‪٪‬یطز ٲ‪٫‬ط ؾالحی‬
‫‪٦‬ٻ زض ثیتاٮٳب‪ ٬‬ثٹز ٸ ٶكبٴ زٸٮتی زاقت»‪.1‬‬
‫ثٷبثطایٵ‪ ،‬ٲؿٯٳبٶبٴ اربظٺ ٶساضٶس ‪٦‬ٻ ی‪٧‬سی‪٫‬ط ضا ثٻ ثطز‪٪‬ی ‪٪‬یطٶس یب اٲٹا‪٬‬‬
‫ثطازضاٴ ذٹز ضا تهّط‪٦ ٜ‬ٷٷس‪ ،‬ټط چٷس ‪٦‬بضقبٴ ثب ټٱ ثٻ پی‪٧‬بض ‪٦‬كیسٺ ثبقس!‬
‫اٲّب ‪٦‬ؿبٶی ‪٦‬ٻ اظ ظٲطپ ٲؿٯٳبٶبٴ قٳطزٺ ٶٳیقٹٶس‪ ،‬زض نٹضتی ‪٦‬ٻ ٲیبٴ‬
‫ایكبٴ ٸ ٲؿٯٳبٶبٴ ٶجطزی ضخ زټس‪ ،‬آیٿ چٽبضٰ اظ ؾٹضپ ٲحٳّس ت‪٧‬ٯی‪ ٝ‬اؾطای‬
‫آٶبٴ ضا ضٸقٵ ‪٦‬طزٺ اؾت‪ ،‬چٷبٶ‪٧‬ٻ ٲی‪ٞ‬طٲبیس‪:‬‬

‫‪                           ‬‬

‫‪                  ‬‬

‫‪         ‬‬

‫(ٲحٳّس‪)4 :‬‬
‫«(ای ٲؿٯٳبٶبٴ)‪ ،‬ټٷ‪٫‬بٲی ‪٦‬ٻ زض رٷ‪ ٩‬ثب ‪٦‬ب‪ٞ‬طاٴ ضٸثطٸ قسیس‪،‬‬
‫‪٪‬طز ٶٽبیكبٴ ضا ثعٶیس تب چٹٴ آٶٽب ضا زضټٱ ق‪٧‬ؿتیس‪ ،‬ثٷسټب ضا‬
‫ٲح‪٧‬ٱ ‪٦‬ٷیس (ٲجبزا ث‪٫‬طیعٶس ٸ زٸثبضٺ ثط قٳب ثتبظٶس) پؽ اظ آٴ‪ ،‬یب‬

‫_________________‬
‫‪ « - 1‬و جوع هب کبى فی العسکر هي شیء ثن بعث بو الی‬
‫ب کبى‬
‫ب فلیأخذه اال سالحً‬
‫هسجذ البصرة اى هي عرف شئیً‬
‫فی الخسائي علیو سوت السلطبى» (ربؼیص األيى ٔ‬
‫انًهٕک‪ ،‬ج ‪ ، 4‬و ‪ ،433‬چبپ نجُبٌ)‪.‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪31‬‬

‫ثط اؾیطاٴ ٲٷت ٶٽیس (ٸ آظازقبٴ ؾبظیس) یب تبٸاٴ ث‪٫‬یطیس (ٸ‬

‫ضټبقبٴ ‪٦‬ٷیس) تب ایٷ‪٧‬ٻ رٷ‪ ،٩‬ثبضټبی ؾٷ‪٫‬یٵ ذٹز ضا ‪ٞ‬طٸ ٶٽس»‪.‬‬
‫ایٵ آیٿ قطی‪ٟ‬ٻ ثب ٲ‪ٟ‬ٽٹٰ حهطی ‪٦‬ٻ زاضز‪ ،‬زٸ ضاٺ ثیكتط زض ثطاثط ٲؿٯٳبٶبٴ‬
‫‪٢‬طاض ٶسازٺ اؾت‪ ،‬یب آظاز ؾبذتٵ ثی‪٢‬یس ٸ قطٌ اؾیط‪ ،‬یب آظاز ‪٦‬طزٶف ثٻ قطٌ‬

‫پطزاذت تبٸاٴ‪.﴾              ﴿ ،‬‬

‫اٮجتّٻ ح‪٧‬ٱ ٲعثٹض ثٻ ٖٷٹاٴ «ان٭» یب «‪٢‬بٖسٺ» تٯ‪ّ٣‬ی ٲیقٹز ٸ ټٳبٶٷس زی‪٫‬ط‬
‫‪٢‬ٹاٖس ‪٣ٞ‬ٽی‪٪ ،‬بټی اؾتخٷبء ثطٲیزاضز‪ ،‬ٲبٶٷس آٶ‪٧‬ٻ اؾیط ثٻ رٷبیبت ثعض‪٪‬ی‬
‫زؾت ظزٺ ثبقس یب آٶ‪٧‬ٻ ی‪ ٥‬ثبض ثٻ قطٌ ‪٦‬ٷبضٺ‪٪‬یطی اظ رٷ‪ ،٩‬آظاز قٹز ٸٮی‬
‫زٸثبضٺ ثٻ پی‪٧‬بض ثط يّس ٲؿٯٳبٶبٴ ضٸی آٸضز‪ .‬زض ایٵ نٹضت‪ ،‬اٲبٰ ٲؿٯٳیٵ‬
‫اذتیبض زاضز ‪٦‬ٻ اٸ ضا ث‪٧‬كس یب زض اؾبضت ٶ‪٫‬بٺ زاضز‪ ،1‬چٷبٶ‪٧‬ٻ پیبٲجط ثعض‪٪‬ٹاض‬
‫_________________‬
‫ّ اقزؽهبم اقیؽ ؼا ثؽای‬ ‫‪ - 1‬ثكیبؼی اؾ كوٓبی اقاليی‪ ،‬زن‬
‫ايبو يكهًبَبٌ ظؼ ؼظیق زنّ آؾاظقبؾی یب ربٔاٌ گیؽی ثّ‬
‫نًبؼ آٔؼظِ اَع‪ ،‬ثّ ػُٕاٌ ًََّٕ اثٍ هعايّ زُجهی ظؼ‬
‫کزبة انًـُی يی َٕیكع‪ٔ« :‬ئرا عجی اإليبو فٕٓ يخیش ئٌ سأی ّ‬
‫يٍ عهیٓى‬
‫ٔأغهمٓى ثال عٕض ٔئٌ سأی أغهمٓى عهی يبل یأخزِ يُٓى‪ٔ ،‬ئٌ سأی فبدی ثٓى‪ٔ ،‬ئٌ سأی‬
‫اعزشلٓى» ‪( .‬انًـُی‪ ،‬ج ‪ ،3‬و ‪ ) 362‬یؼُی‪ « :‬چٌٕ ايبو‬
‫يكهًبَبٌ (ظؼ خُگ) ثّ اقیؽاَی ظقذ یبثع‪ ،‬اضزیبؼ‬
‫ّذ َٓع ٔ‬ ‫ظاؼظ ظؼ يٕؼری کّ (يًهسذ) ثیُع ثؽ آَٓب يُ‬
‫ثعٌٔ ربٔاٌ آؾاظنبٌ کُع یب ظؼ ثؽاثؽ يبنی کّ اؾ‬
‫ایهبٌ يی گیؽظ آَبَؽا ؼْب قبؾظ یب ثّ يجبظنّ آَٓب‬
‫ٔنی يب ثّ‬ ‫پؽظاؾظ یب ایهب ٌ ؼا ثّ ثؽظگی گیؽظ»‪.‬‬
‫﴿ ‪          ‬‬ ‫يالزظّ يلٕٓو زًؽ ٔ روكیًی کّ اؾ آیّ‬

‫ایٍ ظٔ زن یؼُی ؼْبقبؾی ٔ‬ ‫يی نٕظ‪،‬‬ ‫اقزلبظِ‬ ‫‪﴾   ‬‬

‫ؼا ثؽ ظیگؽ زوٕم يوعو‬ ‫اقیؽ)‬ ‫ربٔاٌ گیؽی (يجبظنّ‬
‫ؼا اؾ ايٕؼ اقزثُبیی‬ ‫يؿثٕؼ‬ ‫ظانزّ ایى ٔ زوٕم‬
‫‪30‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫اؾالٰ‪ ،‬ٲطزی ثٻ ٶبٰ ؤثُٹَٖعٓٺ رُٳَحی ضا ‪٦‬ٻ زض رٷ‪ ٩‬ثسض اؾیط قسٺ ثٹز‪ ،‬ثسٸٴ‬
‫‪٪‬ط‪ٞ‬تٵ تبٸاٴ آظاز ؾبذت‪ ،‬اثٹٖعٺ زض ټٷ‪٫‬بٰ آظاز قسٴ ثٻ پیبٲجط ‪ٟ٪‬ت‪:‬‬
‫ؤػك‪٥‬ه ٔ‪ٛ‬حمب ال ؤلبتّه ‪ٚ‬ال ؤوخش ػّ‪٥‬ه ؤثذا!‬
‫«ٲٵ ثب تٹ پیٳبٶی اؾتٹاض ٲیثٷسٰ ٸ ‪٢‬ٹ‪ ٬‬ٲیزټٱ ‪٦‬ٻ ټط‪٪‬ع ثٻ رٷ‪٫‬ت ٶیبیٱ ٸ‬
‫ټیچ‪٫‬بٺ اٶجٹٺ ٲطزٰ ضا يّس تٹ ‪٪‬طز ٶیبٸضٰ»‪.‬‬
‫ٸٮ ی ایٵ ٲطز ‪ٞ‬طیج‪٧‬بض‪ ،‬ثعٸزی پیٳبٶف ضا ثب پیبٲجط اؾالٰ ‪ٞ‬طاٲٹـ ‪٦‬طز‪ ،‬ٸ‬
‫ٲطزٰ ضا ثب اقٗبض ذٹز ثط يّس پیبٲجط ثطاٶ‪٫‬یرت ٸ زٸثبضٺ ثٻ ټٳطاٺ ‪٢‬طیف زض‬
‫رٷ‪ ٩‬اُحُس قط‪٦‬ت ‪٦‬طز‪ .‬ات‪ٟ‬ب‪٢‬بً زض ایٵ ٶجطز ٶیع ثٻ زؾت ٲؿٯٳبٶبٴ ا‪ٞ‬تبز ٸ ثٻ‬
‫ٲط‪ ٨‬ٲح‪٧‬ٹٰ قس‪.1‬‬

‫ثٷبثطایٵ‪ ،‬ان٭‪ ﴾             ﴿ :‬زض قطایٍ ٸیػٺای (ثٻ زٮی٭‬
‫ؾیطپ ٶجٹی) اؾتخٷبء ثطٲیزاضز‪ ،‬اٲّب چٷبٶچٻ آٴ قطایٍ پیف ٶیبیس‪ ،‬ان٭ ٲص‪٦‬ٹض‬
‫ثٻ ‪٢‬ٹت ذٹز ثب‪٢‬ی ٲیٲبٶس‪ .‬اظ ایٵ ضٸ‪ ،‬ٲالحٓٻ ٲی‪٦‬ٷیٱ ‪٦‬ٻ پیبٲجط ثعض‪٪‬ٹاض‬
‫اؾالٰ پؽ اظ ‪ٞ‬تٹحبت رٷ‪٫‬ی‪ٚ ،‬بٮجبً اؾیطاٴ ضا – ثسٸٴ ‪ٞ‬سیٻ – آظاز ٲی‪٦‬طز یب‬
‫اظ ٲب‪٬‬زاضاٴ آٶٽب تبٸاٴ ٲی‪٪‬ط‪ٞ‬ت ٸ ؾپؽ آظازقبٴ ٲیؾبذت ثٻ َٹضی ‪٦‬ٻ‬
‫‪٢‬بٖسٺ ٸ ان٭‪ ،‬ثط اؾتخٷبء ‪ٚ‬ٯجٻ زاقت چٷبٶ‪٧‬ٻ ثٻ ٖٷٹاٴ ٶٳٹٶٻ‪ :‬زض پی‪٧‬بض ثب‬
‫«ټَٹاظِٴ» پیبٲجط ثٻ ‪ 6000‬تٵ اؾیط زؾت یب‪ٞ‬ت ٸ ثب تسثیطی ذبل‪ ،‬ټٳٻ ضا‬

‫نًؽظِ ایى‪ًْ ،‬بٌ گٕ َّ کّ ظؼ قُّذ ٔ ؼٔل ؼقٕل ضعا َیؿ‬

‫آؾاظقبؾی اقیؽاٌ ثؽ هزم یب اقزؽهبم آَٓب ؿهجّ ظانزّ‬
‫اقذ‪ ،‬چُبَکّ « هبػعِ» ثؽ « اقزثُبء» ؿهجّ ظاؼظ‪.‬‬
‫‪ - 1‬قیؽِ اثٍ ْهبو‪ ،‬ج ‪ ،3‬و ‪ ،110‬چبپ نجُبٌ ٔ يـبؾی‬
‫ٔاهعی‪ ،‬ج ‪ ،1‬و ‪ ، 111‬چبپ نجُبٌ‪.‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪31‬‬

‫ثسٸٴ ‪٪‬ط‪ٞ‬تٵ تبٸاٴ‪ ،‬آظاز ‪٦‬طز‪ .1‬ٸ زض پی‪٧‬بض ثَسض ثٻ ق‪٧‬٭ زی‪٫‬طی ض‪ٞ‬تبض ‪٦‬طز ثٻ‬
‫َٹضی ‪٦‬ٻ اثٵ ؾٗس زض ‪٦‬تبة «اٮُج‪٣‬بت اٮ‪٧‬جطی» ٲیٶٹیؿس‪:‬‬
‫« ضؾٹ‪ ٬‬ذسا ضٸظ ثسض ټ‪ٟ‬تبز تٵ اؾیط ‪٪‬ط‪ٞ‬ت ٸ اظ آٶبٴ ثٻ تٷبؾت اٲٹاٮكبٴ‬
‫‪ٚ‬طاٲت ذٹاؾت (ٸ ثطذی اظ) ٲطزٰ ٲ‪ّ٧‬ٻ ٶٹیؿب ثٹزٶس ٸٮی اټ٭ ٲسیٷٻ ذٍ‬
‫ٶٳی ٶٹقتٷس‪ ،‬پؽ ټط ‪٦‬ؽ اظ اؾیطاٴ ‪٦‬ٻ ٶٳیتٹاٶؿت تبٸاٴ زټس‪ ،‬زٺ تٵ اظ‬
‫پؿطاٴ ٲسیٷٻ ضا ثٻ اٸ ٲیؾپطزٶس تب ثساٶٽب ٶٹقتٵ ثیبٲٹظز ٸ چٹٴ پؿطاٴ‪،‬‬
‫‪٦‬بضزاٴ ٲیقسٶس ټٳیٵ آٲٹظـ‪ ،‬زض ح‪٧‬ٱ تبٸاٴ اؾیط ثٻ قٳبض ٲیآٲس»‪.2‬‬
‫اٮجتٻ زض ‪ٚ‬عٸپ ثسض‪ ،‬ثطذی اظ اؾیطاٴ ٶیع ثسٸٴ پطزاذت ټیچ تبٸاٶی‪ ،‬آظاز‬
‫قسٶس ‪٦‬ٻ اظ رٳٯٿ آٶبٴ‪ :‬ٲُّٯتثٵ حٷُت ٸ ؤثٹاٮٗبلثٵ ضثیٕ ٸ ؤثٹ ٖعّٺ‬
‫رٳحی ٸ زی‪٫‬طاٴ ثٹزٶس‪ .3‬اؾبؾبً تبٸاٴ ‪٪‬ط‪ٞ‬تٵ‪ ،‬ټٷ‪٫‬بٲی پیف ٲیآیس ‪٦‬ٻ ‪٦‬ؿی‬
‫اظ ٲؿٯٳبٶبٴ زض زؾت زقٳٵ‪ ،‬اؾیط ٶجبقس ٸ ‪٪‬طٶٻ ثبیس ثٻ «ٲجبزٮٿ اؾطاء»‬
‫پطزاذت ‪٦‬ٻ ق‪٧‬٭ زی‪٫‬طی اظ «‪ٞ‬سیٻ» ثٻ قٳبض ٲیآیس ٸ پیبٲجط ‪ ‬ټٱ ثساٴ ٖٳ٭‬
‫‪٦‬طزٺ اؾت‪ .‬ثٻ ٖٷٹاٴ ٶٳٹٶٻ‪ ،‬تطٲصی زض ‪٦‬تبة ؾٷٵ ذٹز ٲیٶٹیؿس‪:‬‬
‫«ؤٖ اِ‪ٙ‬ج‪  ٣‬فذی سجّ‪ ٗٔ ٗ٥‬إِسّٕ‪ ٗ٥‬ثشجُ ٔٗ إِطشو‪.4»ٗ٥‬‬
‫_________________‬
‫‪ - 1‬ثّ قیؽِ اثٍ ْهبو‪ ،‬ج ‪ ،4‬و ‪ ٔ 132‬ربؼیص االئى ٔ‬
‫ا نًهٕک‪ ،‬ج ‪ ، 3‬و ‪ ٔ 36‬يـبؾی ٔاهعی‪ ،‬ج ‪َ 341 2 ،2‬گبِ‬
‫کُیع‪.‬‬
‫‪« - 2‬أعش سعٕل هللا ‪ ‬یٕو ثذس عجعیٍ أعیشاً ٔکبٌ یفبدی ثٓى عهی لذس أيٕانٓى ٔکبٌ أْم يكخ‬
‫یکزجٌٕ ٔأْم انًذیُخ ال یکزجٌٕ‪ ،‬فًٍ نى یکٍ نّ فذاء دفع ئنیّ عششح غهًبٌ انًذیُخ فعهًٓى‬
‫فارا حزلٕا فٕٓ فذاءِ»‪( .‬عجوبد ا ثٍ قؼع‪ ،‬ج ‪ ،2‬و ‪ ، 14‬چبپ‬
‫نیعٌ)‪.‬‬
‫‪ - 3‬ثّ قیؽِ اثٍ ْهبو‪ ،‬ج ‪ ،2‬و ‪َ 314 ٔ 314‬گبِ کُیع‪.‬‬
‫‪ - 4‬رسلخ األزٕغی ثهؽذ خبيغ انزؽيػی‪ ،‬ج ‪ ،4‬و ‪ ، 146‬چبپ‬
‫ثیؽٔد‪.‬‬
‫‪32‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫« پیبٲجط ٲطزی اظ اؾطای ٲكط‪٦‬بٴ ضا زض ثطاثط زٸ ٲطز اظ ٲؿٯٳبٶبٴ (‪٦‬ٻ ثٻ‬

‫اؾبضت ا‪ٞ‬تبزٺ ثٹزٶس) ٲٗبٸيٻ ‪٦‬طز»‪.‬‬
‫اسالْ ‪ ٚ‬سفتبس ثب ُاسشای ج‪ٍٙ‬ی‬
‫ټط ‪٦‬ؽ ضٸیسازټبی رٷ‪ ٩‬ثیٵاٮٳٯ٭ اٸّ‪ ٬‬ٸ زٸّٰ ضا ثطضؾی ‪٦‬ٷس‪ ،‬ثطٸقٷی زض‬
‫ٲییبثس ٲطزٰ ٲتٳسّٶی ‪٦‬ٻ اظ ٲربٮ‪ٟ‬ت ثب ثطزٺزاضی زٰ ٲیظٶٷس‪ ،‬زضثبضپ اؾیطاٴ‬
‫زقٳٵ چٷبٴ رٷبیبتی ٲطت‪٧‬ت قسٶس ‪٦‬ٻ ٶٓیط آٶٽب اظ ثطزٺ‪ٞ‬طٸقبٴ ‪٦‬ٽٵ ‪٪‬عاضـ‬
‫ٶكسٺ اؾت‪ .‬آٶبٴ‪ ،‬زض آٮٳبٴ ٸ ٮٽؿتبٴ ثطای اؾطای رٷ‪٫‬ی «اضزٸ‪٪‬بټٽبی ٲط‪»٨‬‬
‫تطتیت زازٶس‪ .‬ٸ «ظٶساٶیبٴ ٸ اؾیطاٴ ضا اظ ؾطاؾط ‪٦‬كٹضټبی اق‪ٛ‬بٮی زض آٴ‬
‫(اضزٸ‪٪‬بټٽب) ظٶساٶی ٲی ‪٦‬طزٶس‪ .‬ظٶساٶیبٴ ضا زض قطایٍ ٸحكتٷب‪ ٤‬ٸ ؾطٲب‪ٍ٣ٞ ،‬‬
‫ی‪ ٥‬ٸٖسٺ ‪ٚ‬صا ٲی زازٶس ٸ ثعٸض ثط ثسٴ آٶٽب آظٲبیكٽبی ٲرتٯ‪ ٝ‬پعق‪٧‬ی ضا ٲخ٭‬
‫حیٹاٶبت اٶزبٰ ٲیزازٶس»‪.1‬‬
‫« ‪ ٍ٣ٞ‬پؽ اظ تهّط‪ ٜ‬اضزٸ‪٪‬بټٽبی ثٻ زؾت ٲت‪٣ٟ‬یٵ ثٹز ‪٦‬ٻ ٲٗٯٹٰ قس‬
‫ثعض‪٪‬تطیٵ ٸ ټٹٮٷب‪٤‬تطیٵ رٷبیبت تبضید ثكطی ثسؾت زضٶس‪٪‬بٴ ٶبظی نٹضت‬
‫‪٪‬ط‪ٞ‬ت‪ ،‬ٸ ٲیٯیٹٶٽب ثی‪٪‬ٷبٺ اظ ظٴ ٸ ‪٦‬ٹز‪ ٤‬ٸ ؾبٮرٹضزٺ ٸ رٹاٴ ضا زض اتب‪٢‬ٽبی‬
‫‪٪‬بظ‪ ،‬اثتسا ذ‪ٟ‬ٻ ٲی‪٦‬طزٶس ٸ ثٗساً زضٸٴ ‪٦‬ٹضٺټب ٲیؾٹظاٶسٶس ٸ ذب‪٦‬ؿتط‬
‫ٲی‪٦‬طزٶس»‪.2‬‬

‫_________________‬
‫انعیٍ‬ ‫زكبو‬ ‫رأنیق‬ ‫رؽخًّ‬
‫ّى ربؼیص‪،‬‬‫‪ - 1‬ؼٔیعاظ ْبی يٓ‬
‫ايبيی‪ ،‬و ‪ ،363‬چبپ رٓؽاٌ‪.‬‬
‫‪ - 2‬ؼٔیعاظ ْبی يٓى ربؼیص‪ ،‬رؽخًّ ٔ رأنیق زكبو انعیٍ‬
‫ايبيی‪ ،‬و ‪ ،363‬چبپ رٓؽاٌ‪.‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪33‬‬

‫ض‪ٞ‬تبض ٲتّ‪٣ٟ‬بٴ (اٲطی‪٧‬ب ٸقٹضٸی ٸ اٶ‪٫‬ٯیؽ ٸ ‪ٞ‬طاٶؿٻ‪ )...‬ٶیع ثب اُؾطای رٷ‪٫‬ی‪،‬‬

‫اظ ضٸـ ٶبظیٽب چٷساٴ ثٽتط ٶجٹز! آٶبٴ ٶیع ټعاضاٴ اؾیط ضا ‪٦‬كتٷس ٸ ثٻ ظٶبٴ‬
‫ثؿیبضی تزبٸظ ‪٦‬طزٶس ٸ ا‪ٞ‬طاز ‪ٞ‬طاٸاٶی ضا ق‪٧‬ٷزٻ زازٶس‪ .‬آٲطی‪٧‬ب‪ ،‬ثٷبثط آٲبض‬
‫ضؾٳی ‪٦‬ٻ زض زٶیب اٶتكبض یب‪ٞ‬ت اظ آ‪ٚ‬بظ رٷ‪ ٩‬ٸیتٷبٰ تب ؾب‪ 1963 ٬‬ٲیالزی‬
‫‪1‬‬
‫‪٦ 160000‬كتٻ ٸ ‪ 700‬ټعاض ق‪٧‬ٷزٻ زیسٺ‪ ،‬زض ٸیتٷبٰ رٷٹثی ثب‪٢‬ی ‪٪‬صاقت!‬
‫اؾیطاٴ رٷ‪٫‬ی ثیٵاٮٳٯ٭ زٸٰ تب ؾبٮٽب پؽ اظ رٷ‪ ،٩‬زض اضزٸ‪٪‬بټٽبی ؾیجطی‬
‫ثٻ ‪٦‬بضټبی َب‪٢‬ت‪ٞ‬طؾب ٸ ق‪٧‬ٷزٻآٸض ٸازاض ٲیقسٶس‪ .‬چٷسی پیف ثٻ ټٷ‪٫‬بٰ‬
‫آظازی اؾطای غاپٵ‪ ،‬ثطذی اظ ضٸظٶبٲٻټب ٶٹقتٷس‪:‬‬
‫« آذطیٵ زؾتٻ اظ اؾطای غاپٵ ‪٦‬ٻ زیطٸظ اظ قٹضٸی ثٻ ٸَٵ ذٹز ٲطارٗت‬
‫‪٦‬طزٶس‪ ،‬اْٽبض زاقتٷس ‪٦‬ٻ قطایٍ ظٶساٶٽب ٸ ثبظزاقت‪٫‬بټٽبی ؾیجطی قٳبٮی‪،‬‬
‫زٸظذی ثٹزٺ اؾت‪ .‬ایٵ زؾتٻ اْٽبض زاقتٷس ‪٦‬ٻ زض ایٵ ثبظزاقت‪٫‬بټٽب ٖالٸٺ ثط‬
‫غاپٷی ټب‪ ،‬ا‪ٞ‬طاز آٮٳبٶی‪ ،‬ٮٽؿتبٶی‪ ،‬ٲزبض ٸ ا‪٦‬طایٵ ټٱ ٸرٹز زاقتٷس‪ .‬اؾطای‬
‫غاپٷی اْٽبض زاقتٷس ‪٦‬ٻ ز ض ثبظزاقت‪٫‬بټٽبی ؾیجطی ټعاضاٴ ٶ‪ٟ‬ط ثٹزٶس ‪٦‬ٻ ثب آٶٽب‬
‫ٲبٶٷس ‪٦‬ؿبٶی ‪٦‬ٻ ٲطت‪٧‬ت ‪٢‬ت٭ قسٺ ثبقٷس‪ ،‬ض‪ٞ‬تبض ٲیقٹز‪ ...‬اؾطائی ‪٦‬ٻ اظ ‪٦‬ٹٮیٳب‬
‫ٸا‪ ٕ٢‬زض ؾیجطی آٲسٺ ثٹزٶس‪ ،‬اْٽبض زاقتٷس ‪٦‬ٻ زض ظٶساٶٽبی ؾیجطی زض ٲٗبزٴ‬
‫َال‪ ،‬ٲٷ‪٫‬ٷع‪٦ ،‬طٸٰ ٸ ؾبیط ‪ٞ‬ٯعّات‪ ،‬ثٻ ‪٦‬بض ٸازاض ٲیقٹٶس‪ .‬ایٵ زؾتٻ اْٽبض‬
‫‪٦‬طزٶس ‪٦‬ٻ زض ٲٷُ‪٣‬ٿ ٲعثٹض زضرٿ حطاضت ثٻ ‪ 50‬زضرٿ ؾبٶتی‪٫‬طاز ظیط ن‪ٟ‬ط‬

‫_________________‬
‫‪ - 1‬ثّ کزبة‪ٔ « :‬ضؼیذ اقیؽاٌ خُگی ٔ رجبظل آَٓب» اؾ‬
‫اَزهبؼاد ظكزؽ يغبنؼبد قیبقی ٔ ثیٍ انًههی‪ ،‬و ‪ ، 6‬چبپ‬
‫رٓؽاٌ ؼخٕع کُیع‪.‬‬
‫‪34‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫ٲی ضؾس ٸ ‪ٚ‬صای آٶٽب ثؿیبض ٶبٲٷبؾت اؾت ٸ ظٶساٶیٽب زؾتٻ زؾتٻ‪ ،‬تحت ایٵ‬
‫قطایٍ َب‪٢‬ت‪ٞ‬طؾب ٲی ٲیطٶس‪ .‬ظٶساٶیٽبی ‪٦‬ٹٮیٳب‪ ،‬ایٵ ٶبحیٻ ضا ‪٢‬جطؾتبٴ‬
‫‪1‬‬
‫ٶبٲیسٺاٶس‪!»...‬‬
‫اظ ض‪ٞ‬تبض ذكٹٶتثبض ٸ ٶبزضؾت ‪٦‬كٹضټبی ٲتٳّسٴ ثب اؾیطاٴ ‪٦‬ٻ ث‪٫‬صضیٱ‪،‬‬
‫‪ٚ‬طاٲتټبی رٷ‪٫‬ی ‪٦‬ٻ زٸ‪ ٬‬پیطٸظٲٷس اظ ق‪٧‬ؿتذٹضز‪٪‬بٴ ٲُبٮجٻ ٲی‪٦‬ٷٷس‪،‬‬
‫ثؿیبض ؾٷ‪٫‬یٵتط اظ ‪ٞ‬سیٻای اؾت ‪٦‬ٻ زض اؾالٰ ٲ‪٣‬طّض قسٺ تب اظ اؾیطاٴ ٲبٮساض‬
‫‪٪‬ط‪ٞ‬تٻ قٹز‪ .‬زض رٷ‪ ٩‬زٸٰ رٽبٶی‪ٚ ،‬طاٲت ؾٷ‪٫‬یٷی ‪٦‬ٻ ٲت‪٣ٟ‬یٵ اظ آٮٳبٴ ‪٪‬ط‪ٞ‬تٷس‬
‫‪٦‬ٳط ا‪٢‬تهبز آٴ ‪٦‬كٹض ضا ق‪٧‬ؿت ٸ ثٻ ‪٢‬ٹ‪ ٬‬تیٯط زض ‪٦‬تبة «ضیكٻټبی رٷ‪٩‬‬
‫‪2‬‬
‫رٽبٶی زٸّٰ»‪ :‬آٮٳبٶیٽب احؿبؼ ‪٦‬طزٶس ‪٦‬ٻ ټؿتی آٶٽب ضا ظزٺاٶس!‬
‫زٶیبی رسیس‪ ،‬ضؾٹٰ ثطزٺزاضی ضا ثب قسّت ټط چٻ تٳبٲتط زضثبضپ اؾطای‬
‫رٷ‪٫‬ی ازاٲٻ ٲیزټس ٸ تٷٽب «ٶبٰ ثطز‪٪‬ی» ضا اٮ‪ٛ‬بء ‪٦‬طزٺ اؾت!‬
‫ایٷ‪ ٥‬ثبیس زیس ‪٦‬ٻ ‪٢‬ٹاٶیٵ اؾالٲی زض ٲٹضز ض‪ٞ‬تبض ثب اؾیطاٴ رٷ‪ ٩‬چٻ‬
‫ٲی ‪٪‬ٹیس؟ ٸ ٲؿٯٳبٶبٴ زض نسض اؾالٰ ثب زقٳٷبٴ پی‪٧‬بض‪٪‬ط ذٹز ثٻ چٻ قیٹٺای‬
‫ٖٳ٭ ٲی‪٦‬طزٶس؟ پؽ اظ ایٷ‪٧‬ٻ آتف ‪٦‬بضظاض ‪ٞ‬طٸ ٶكؿت‪ ،‬ٲؿٯٳبٶبٴ ٸْی‪ٟ‬ٻ زاضٶس‬
‫تب اظ ‪٪‬طیرتٵ اؾطای زقٳٵ رٯٹ‪٪‬یطی ‪٦‬ٷٷس ٸٮی ثٻ ټیچ ٸرٻ ح‪ ١‬ٶساضٶس‬
‫آؾیجی ثط آٶبٴ ٸاضز ؾبظٶس‪َ .‬جطی ٲیٶٹیؿس‪:‬‬

‫_________________‬
‫‪ - 1‬ؼٔؾَبيّ کیٓبٌ‪ ،‬قبل پبَؿظْى‪ ،‬نًبؼِ ‪ ، 4042‬ظیًبِ‬
‫‪.1334‬‬
‫‪ - 2‬ؼیهّ ْبی خُگ خٓبَی ظٔو‪ ،‬اثؽ ریهؽ‪ ،‬رؽخًّ يسًع ػهی‬
‫عبنوبَی‪ ،‬و ‪ ، 32‬چبپ رٓؽاٌ‪.‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪35‬‬

‫«(پؽ اظ پی‪٧‬بض ثسض») ٖٳطثٵ ذُبة ثٻ پیبٲجط ‪ٟ٪‬ت‪ :‬ای ضؾٹ‪ ٬‬ذسا‪ ،‬ٲٵ‬
‫ٲی ذٹاټٱ زٸ زٶساٴ پیكیٵ ؾٽی٭ ثٵ ٖٳطٸ ضا اظ ‪ ٥ٞ‬ظیطیٵ اٸ ثط‪٦‬ٷٱ تب ظثبٶف‬
‫ثیطٸٴ آیس ٸ زض ټیچ ٲ‪٣‬بٲی ٶتٹاٶس ثط يّس تٹ ثٻ ؾرٷطاٶی ثطذیعز!‬
‫پیبٲجط ذسا ‪ٞ‬طٲٹز‪:‬‬
‫ال ث‪ٚ ٣‬بٖ و‪ٙ‬ت ٘ج‪٥‬ب!»‪« .‬ټیچ‪٫‬بٺ ٲخٯٻ ‪٦‬طزٴ ضا ثط اٸ ضٸا‬
‫«ال ؤٔخُ ث‪ ٝ‬ف‪ٕ٥‬خُ ه ّ‬
‫ٶٳیزاضٰ ‪٦‬ٻ ذسا ٲطا – ټط چٷس پیبٲجطـ ټؿتٱ – ٲخٯٻ ذٹاټس ‪٦‬طز»!‪.1‬‬
‫ا‪٪‬ط زض ٲیبٴ اؾیطاٴ زقٳٵ‪٦ ،‬ٹز‪٦‬بٶی ثٻ ټٳطاٺ پسض ٸ ٲبزضقبٴ ثبقٷس‪ ،‬ټط‪٪‬ع‬
‫ضٸا ٶیؿت ‪٦‬ٻ آٶٽب ضا اظ ٸاٮسیٵ ذٹز رسا ؾبظٶس‪ .‬ظیطا ٲؿٯٳبٶبٴ اظ پیبٲجط اؾالٰ‬
‫آٸضزٺاٶس ‪٦‬ٻ ‪ٞ‬طٲٹز‪:‬‬
‫ال ث‪ ٚ ٝٙ٥‬ث‪ ٗ٥‬ؤحجت‪ ْٛ٤ ٝ‬اِم‪٥‬بٔ‪.2»!١‬‬
‫فشق ث‪ٚ ٗ٥‬اِذ‪ِٚٚ ٜ‬ذ‪ٞ‬ب فشق ه ّ‬
‫«ٔٗ ّ‬
‫« ټط ‪٦‬ؽ ٲیبٴ ٲبزضی ٸ ‪ٞ‬طظٶسـ رسایی ا‪٧ٞ‬ٷس‪ ،‬ذساٸٶس ٲیبٴ اٸ ٸ زٸؾتبٶف‬
‫زض ضٸظ ضؾتبذیع رسایی ذٹاټس ا‪٧ٞ‬ٷس»‪.‬‬
‫ٸ ثبظ زاض‪ُ٢‬ٷی زض ‪٦‬تبة ؾٷٵ ٲیٶٹیؿس‪:‬‬
‫ال ‪ ٗٔ ‬فشق ث‪ ٗ٥‬اِ‪ٛ‬اِذ‪ ِٚٚ ٠‬ذ‪ٞ‬ب‪ٚ ،‬ث‪ ٗ٥‬األخ ‪ٚ‬ؤخ‪.3»ٝ٥‬‬
‫«ِؼٗ سس‪ َٛ‬ه ّ‬

‫_________________‬
‫‪« - 1‬أٌ عًش ثٍ انخطبة لبل نشعٕل هللا‪ :‬یبسعٕل هللا‪ ،‬أَزضع ثُیزي عٓیم ثٍ عًشٔ انغفهییٍ‬
‫یذنع نغبَّ فال یمٕو عهیک خطیجب ً فی يٕغٍ أثذاً‪ .‬فمبل سعٕل هللا ‪ :‬ال أيثم ثّ فیًثم هللا ثی‬
‫ٔئٌ کُذ َجیب ً»‪( .‬ربؼیص األيى ٔ انًهٕک‪ ،‬ج ‪ ، 2‬و ‪ 464‬ي وبیكّ‬
‫کُیع ثب‪ :‬يـبؾی ٔاهعی‪ ،‬ج ‪ ،1‬و ‪ ، 106‬چبپ نجُبٌ)‪.‬‬
‫‪ - 2‬رسلخ األزٕغی ثهؽذ خبيغ انزؽيػی‪ ،‬ج ‪ ،4‬و ‪ ، 144‬چبپ‬
‫ثیؽٔد‪.‬‬
‫‪ - 3‬قٍُ ظاؼهغُی‪ ،‬ج ‪ ،3‬و ‪ ، 66‬چبپ هبْؽِ‪.‬‬
‫‪31‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫یٗٷی‪ « :‬پیبٲجط ‪٦‬ؿی ضا ‪٦‬ٻ زض ٲیبٴ ٲبزض ٸ ‪ٞ‬طظٶسـ ٸ ثطازض ٸ ثطازضـ‪،‬‬

‫رسایی ا‪٧ٞ‬ٷس‪ ،‬ٶ‪ٟ‬طیٵ ٶٳٹز»!‬
‫اظ ټٳیٵ ضٸ تطٲصی ٲیٶٹیؿس‪:‬‬
‫« یبضاٴ آ‪٪‬بٺ پیبٲجط ٸ زی‪٫‬ط (زاٶبیبٴ اؾالٰ) ٖٳ٭ ذٹز ضا ثط ایٵ اؾبؼ ‪٢‬طاض‬
‫زازٶس ٸ ضايی ٶٳیقسٶس ‪٦‬ٻ زض ٲیبٴ اؾیطاٴ‪ ٞ ،‬طظٶس ضا اظ ٲبزض یب پسض‪ ،‬ٸ ثطازض ضا‬
‫اظ ثطازض رسا ‪٦‬ٷٷس»‪.1‬‬
‫چٷبٶ‪٧‬ٻ پیف اظ ایٵ ‪ٟ٪‬تیٱ ٲؿٯٳبٶبٴ ٸْی‪ٟ‬ٻ زاضٶس ثٻ ح‪٧‬ٱ ‪٢‬طآٴ ٲزیس ‪٦‬ٻ‬
‫‪ٞ‬طٲٹز‪﴿ :‬فَةِ ٓٔب َٔ‪ّٙ‬ب ث َ ْؼ ُذ َ‪ٚ‬بِ ٓٔب ف ِ َذاء﴾ اؾیطاٴ ضا ثیتبٸاٴ ٸ ثب تبٸاٴ آظاز ؾبظٶس‪ .‬اٲب‬
‫ا‪٪‬ط آظازی اؾطای رٷ‪ – ٩‬ثٷب ثٻ تكریم اٲبٰ ٲؿٯٳبٶبٴ – ٲهٯحت ٶجبقٷس‪،‬‬
‫زض آٴ نٹضت زٸٮتٳطزاٴ اؾالٲی ضاٺ زی‪٫‬طی ضا زض پیف ٲی‪٪‬یطٶس ٸ ثٻ ربی‬

‫_________________‬
‫‪ٔ « - 1‬انعًم عهی ْزا عُذ أْم انعهى يٍ أصحبة انُجی ٔغیشْى‪ ،‬کشْٕا انزفشیك ثیٍ‬
‫انغجی‪ ،‬ثیٍ انٕانذح ٔ ٔنذْب‪ ٔ ،‬ثیٍ انٕنذ ٔ انٕنذ‪ ٔ ،‬ثیٍ األخٕح»‪( .‬رسلخ‬
‫األزٕغی‪ ،‬ج ‪ ، 4‬و ‪.)144‬‬
‫اؾ ایُدب پبقص ایٍ پؽقم ظاظِ يی نٕظ کّ چؽا اقالو‪،‬‬
‫زکى اقبؼد ٔ ثؽظگی ؼا َّ رُٓب ثؽ ظنًُبٌ زؽثی ثهکّ‬
‫ثؽ كؽؾَعاٌ آَٓب َیؿ خبؼی يی کُع؟‬
‫ٔاضر اقذ کّ خعا کؽظٌ كؽؾَعاٌ کٕچک اؾ أنیبء ضٕظ ٔ‬
‫آؾاظ قبضزٍ ا یهبٌ‪ ،‬کبؼ ضؽظيُعاَّای َیكذ‪ ٔ ،‬خؿ آَکّ‬
‫يهزی اعلبل ثی قؽپؽقذ‪ ،‬ظؼ زبل اَعِٔ ٔ قؽگؽظاَی ثّ‬
‫قؽ ثؽَع‪َ ،‬زیدّ ای زبيم ًَی نٕظ‪ .‬ثُبثؽایٍ‪ ،‬الؾيكذ کّ‬
‫كؽؾَعاٌ اقیؽاٌ َیؿ ظؼ زکى آَٓب ٔ ظؼ کُبؼ‬
‫أنیبئهبٌ ثبنُع رب ثزعؼیح ثؽ عجن هٕاَیٍ ػزن (کّ‬
‫اؾ آَٓب قطٍ ضٕاْیى گلذ) ًْ گی آؾاظ نَٕع ٔ ثّ كؽٌ‬
‫آَکّ پعؼ یب يبظؼ کٕظک‪ ،‬ظؼ خُگ کهزّ نعِ ثبنع‪ ،‬ثبؾ‬
‫يًهسذ َیكذ کّ أ ؼا ثی قؽپؽقذ آؾاظ ٔ ؼْب قبؾَع‬
‫ثهکّ ظؼ زویوذ ظٔنذ اقاليی قؽپؽقزی ٔی ؼا ثؽ ػٓعِ‬
‫يی گیؽظ رب يٕػع آؾاظقبؾیم كؽا ؼقع‪.‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪38‬‬

‫آٶ‪٧‬ٻ اؾیطاٴ ضا زض اضزٸ‪٪‬بټٽب ثٻ ‪٦‬بضټبی َب‪٢‬ت‪ٞ‬طؾب ٸازاضٶس یب زض ظٶساٶٽبی‬

‫ٲزطٲبٴ ا‪٧ٞ‬ٷٷس‪ ،‬آٶبٴ ضا ثٻ رٷ‪٫‬بٸضاٴ ٲؿٯٳبٴ ٲیثركٷس ٸ زض ٲیبٴ ایكبٴ ت‪٣‬ؿیٱ‬
‫ٲی‪٦‬ٷٷس تب زض ‪٦‬ٷبض ذبٶٹازٺټبی آٶبٴ ثٻ ؾط ثطٶس ٸ زض ذسٲت ٲزبټساٴ ضاٺ ذسا‬
‫ثبقٷس‪( .‬ٸ اٮجتٻ ظٲیٷٿ آظازی چٷیٵ اؾیطاٶی ٶیع ثٻ تسضیذ ‪ٞ‬طاټٱ ٲیقٹز چٷبٶ‪٧‬ٻ‬
‫ذٹاټس آٲس)‪.‬‬
‫ثب ایٵ ضٸـ‪ ،‬اؾطای رٷ‪ ٩‬ٲالحٓٻ ٲی‪٦‬ٷٷس ‪٦‬ٻ ٲؿٯٳبٶبٴ ثٻ ربی‬
‫اٶت‪٣‬بٲزٹیی اظ ایكبٴ‪ ،‬ا‪ٞ‬طازقبٴ ضا زض ذبٶٹازٺټبی ذٹز ثطزٺ ٸ ثط ؾط ؾ‪ٟ‬طپ‬
‫ذٹیف ٶكبٶسٺاٶس! چٷبٶ‪٧‬ٻ پیبٲجط ثعض‪ ٨‬اؾالٰ ‪ ،‬ثٻ ‪٪‬عاضـ احٳس ثٵ حٷج٭ زض‬
‫ٲؿٷسـ ‪ٞ‬طٲٹز‪:‬‬
‫« ؤسلبءوٓ‪ ،‬ؤسلبءوٓ‪ ،‬ؤسلبءوٓ! ؤقؼٕ‪ٕٔ ٓٞٛ‬ب تإوّ‪ٚ ٖٛ‬ؤوس‪ٕٔ ٓٞٛ‬ب‬
‫تّجس‪.1»ٖٛ‬‬
‫«اؾیطاٶتبٴ‪ ،‬اؾیطاٶتبٴ‪ ،‬اؾیطاٶتبٴ! اظ آٶچٻ ذٹزتبٴ ٲیذٹضیس ثساٶٽب ثرٹضاٶیس ٸ‬
‫اظ آٶچٻ ذٹزتبٴ ٲیپٹقیس‪ ،‬آٶٽب ضا ثپٹقبٶیس»‪.‬‬
‫ٸ ثبظ زضثبضپ اؾیطاٴ ؾ‪ٟ‬بضـ ‪٦‬طز ‪٦‬ٻ آٶبٴ ضا ثٻ ذسٲبت ٲك‪ّ٣‬تثبض ٸازاض‬
‫ٲ‪٧‬ٷیس‪ ،‬چٷبٶ‪٧‬ٻ اظ پیبٲجط ‪٪‬طاٲی ٲإحٹض اؾت‪:‬‬
‫«ال تىّف‪ٔ ٓٞٛ‬ب ‪٤‬غّج‪ ،ٟٓ‬فةٖ وّفتٕ‪ٛ‬فٓ فإػ‪.2»ٓٞٛٙ٥‬‬
‫« اؾیطاٶتبٴ ضا ثٻ ‪٦‬بضی ٸاٲساضیس ‪٦‬ٻ ثط آٶٽب زقٹاض آیس ٸ ا‪٪‬ط چٷیٵ ‪٦‬بضی ثط‬
‫ٖٽسپ آٶٽب ٶٽبزیس‪ ،‬آٶبٴ ضا یبضی زټیس»‪.‬‬
‫_________________‬
‫‪ - 1‬يكُع ازًع ثٍ زُجم‪ ،‬ج ‪ ، 4‬و ‪ ،36‬چبپ اقزبَجٕل‪.‬‬
‫‪ - 2‬انزبج اندبيغ نأليٕل‪ ،‬ج ‪ ،2‬و ‪.264‬‬
‫‪31‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫زض ؾٷٵ ؤثی زاٸز اظ ٲٗطٸضثٵ ؾٹیس ‪٪‬عاضـ قسٺ ‪٦‬ٻ ‪ٟ٪‬ت‪:‬‬
‫«زض (ٲحٯّی ثٻ ٶبٰ) ضَثَصَٺ ثط اثٹشض ‪ٟٚ‬بضی ٸاضز قسیٱ ٸ زیسیٱ ‪٦‬ٻ ربٲٻای‬
‫پكٳیٷٻ ثط تٵ زاضز ٸ ٮجبؾی ٶٓیط آٴ ٶیع ثط تٵ ‪ٚ‬الٲف ثٹز‪ .‬ثسٸ ‪ٟ٪‬تٱ‪ :‬ای اثٹشض‪،‬‬
‫ثٽ تط ثٹز ‪٦‬ٻ ربٲٿ ‪ٚ‬الٲت ضا ٲی‪٪‬ط‪ٞ‬تی تب ثب پیٹٶس ثٻ ٮجبؼ ذٹزت‪ ،‬تٵپٹـ‬
‫ثٯٷسی ثطایت ‪ٞ‬طاټٱ ٲیقس ٸ ‪ٚ‬الٲت ضا ثب ٮجبؾی (پؿتتط) ٲیپٹقبٶسی!‬
‫اثٹشض ‪ٟ٪‬ت‪ :‬اظ ضؾٹ‪ ٬‬ذسا قٷیسٰ ‪٦‬ٻ زضثبضپ ‪ٚ‬الٲبٴ ‪ٞ‬طٲٹز‪:‬‬
‫ال تحت ؤ‪٤‬ذ‪٤‬ىٓ فٕٗ وبٖ ؤخ‪ ٜٛ‬تحت ‪٤‬ذ‪ ٝ٤‬فّ‪٥‬كؼٕ‪ٝ‬‬
‫«بخ‪ٛ‬ا٘ىٓ جؼّ‪ ٟٓ‬ه ّ‬
‫ٕٔب ‪٤‬إوُ ‪٥ِٚ‬ىس‪ٕٔ ٝ‬ب ‪ّ٤‬جس ‪ٚ‬ال ‪٤‬ىّف‪ٔ ٝ‬ب ‪٤‬غّج‪ ،ٝ‬فةٖ وّف‪ٔ ٝ‬ب ‪٤‬غّج‪ ٝ‬فّ‪٥‬ؼ‪.1»ٝٙ‬‬
‫« ایٷبٴ ثطازضاٴ قٳب ټؿتٷس ‪٦‬ٻ ذساٸٶس آٶٽب ضا ظیطزؾتتبٴ ‪٢‬طاض زازٺ اؾت‪ .‬پؽ‬
‫ټط ‪٦‬ؽ ثطازضـ ظیطزؾت اٸ ثبقس‪ ،‬اظ آٶچٻ ذٹز ٲیذٹضز ثٻ اٸ ذٹضا‪ ٤‬زټس‬
‫ٸ اظ آٶچٻ ذٹز ٲی پٹقس‪ ،‬اٸ ضا ثپٹقبٶس ٸ ‪٦‬بضی ‪٦‬ٻ تٹاٶف ضا ٶساضز اظ ٸی‬
‫ٶرٹاټس ٸ ا‪٪‬ط چٷیٵ ‪٦‬بضی ضا اظ اٸ ذٹاؾت‪ ،‬ثبیس ‪٦‬ٻ یبضیف ‪٦‬ٷس»‪.‬‬
‫اظ ایٵ ٲٽٳتط! پیبٲجط ثعض‪ ٨‬اؾالٰ ثٻ یبضاٶف زؾتٹض زاز ‪٦‬ٻ‪:‬‬
‫«ال ‪٤‬مُ ؤحذوٓ ػجذی‪ ،‬ؤٔتی! ‪٥ِٚ‬مُ‪ :‬فتب‪ٚ ٢‬فتبت‪.2»٣‬‬

‫_________________‬
‫‪ - 1‬عٍ انًعشٔس ثٍ عٕیذ لبل‪ :‬دخهُب عهی أثی رس ثبنضثزح فارا عهیّ ثشد ٔعهی غاليّ ثشد يثهّ‪،‬‬
‫فمهُب‪ :‬یب أثبرس! نٕ أخزد ثشد غاليک ئنى ثشدک فکبَذ حهخ ٔکغٕرّ ثٕثب ً غیشِ! لبل‪ :‬عًعذ‬
‫سعٕل هللا ‪ ‬یمٕل‪« :‬ئخٕاَکى جعهٓى هللا رحذ أیذیکى‪ ،‬فًٍ ک بٌ أخِٕ رحذ یذیّ فهیطعًّ ي ًّب‬
‫یأکم‪ٔ ،‬نیکغّ يًب یهجظ ٔال یکهفّ يب یغهجّ فاٌ کهفّ يب یغهجّ فهیعُّ»‪( .‬اثی ظأظ‪،‬‬
‫ج ‪ ، 4‬و ‪.)340‬‬
‫‪ - 2‬يسیر ثطبؼی (ثب نؽذ کؽيبَی)‪ ،‬ج ‪ ،11‬و ‪ ، 36‬چبپ‬
‫نجُبٌ‪.‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪41‬‬

‫«ټیچی‪ ٥‬اظ قٳب (ثٻ اؾیطاٴ ذٹز) ٶ‪٫‬ٹیس‪ :‬ثٷسپ ٲٵ ٸ ‪٦‬ٷیع ٲٵ! ٸٮی ث‪٫‬ٹیس‪:‬‬
‫پؿط ٲٵ ٸ زذتط ٲٵ»‪.1‬‬
‫ټٳچٷیٵ پی بٲجط اؾالٰ اظ ایٵ ‪٦‬ٻ ‪٦‬ؿی ثط ٲؿٷس ذٹیف ت‪٧‬یٻ ظٶس ٸ ثطز‪٪‬بٶی‬
‫چٷس زض ثطاثطـ ثٻ ن‪ ٝ‬ایؿتٷس‪ ،‬ثٻ قسّت ٶٽی ٶٳٹز ٸ ‪ٞ‬طٲٹز‪:‬‬
‫ػض‪ٚ‬جُ ٔٗ لبٔت ِ‪ ٝ‬اِؼج‪٥‬ذ غف‪ٛ‬فب!»‪.2‬‬
‫ال ّ‬
‫« ِؼٗ ه ّ‬
‫«ذساٸٶس ثعض‪٦ ٨‬ؿی ضا ‪٦‬ٻ ثطز‪٪‬بٴ زض ثطاثطـ ن‪ ٝ‬ظٶٷس‪ ،‬ٮٗٷت ‪٦‬ٷس»!‪.‬‬
‫‪٢‬طآٴ ‪٦‬طیٱ ثطای اؾطای رٷ‪ ،٩‬پیبٲی زاضز ‪٦‬ٻ اظ ‪٪‬صقت ‪ٞ‬طاٸاٴ ٸ ضحٳت‬
‫اؾالٰ زض ح‪ ١‬آٶبٴ ح‪٧‬بیت ٲی ‪٦‬ٷس‪ .‬پیبٰ ‪٢‬طآٶی‪ ،‬ضٸحیٿ ق‪٧‬ؿت ذٹضزٺ اؾیطاٴ‬
‫ضا ثبظؾبظی ٲی‪٦‬ٷس ٸ ثساٶبٴ ٶٹیس ظٶس‪٪‬ی ثٽتط ٲیزټس‪٢ ،‬طآٴ ٲی‪ٞ‬طٲبیس‪:‬‬

‫_________________‬
‫ّّ ظانذ آیبری اؾ هؽآٌ کؽیى کّ ظؼثبؼِ‬ ‫‪ - 1‬ثبیع رٕخ‬
‫«ػجع» ٔ «ػجبظ» ٔ « ئيبء» قطٍ يی گٕیُع ثب ایٍ ظقزٕؼ‬
‫پیبيجؽ اکؽو يُبكبد َعاؼَع ؾیؽا آٌ آیبد ظؼ يوبو‬
‫ٔيق نؽػی اَع‪ َّ ،‬رؼجیؽ اضالهی‪ ٔ .‬اگؽ ثّ خبی ٔاژِ‬
‫«ػجع» کهًّ «كزی» ظؼ آیبد ثّ کبؼ يی ؼكذ چّ ثكب کّ‬
‫ازکبو ثؽظگبٌ‪ ،‬نبيم ًّْ پكؽاٌ خٕاٌ يی نع ٔ انزجبِ‬
‫پیم يی آيع! ثب ٔخٕظ ایٍ‪ ،‬هؽآٌ يدیع ظؼ پبؼِ ای اؾ‬
‫يٕاؼظ (کّ يبیّ انزجبِ ًَی نٕظ) اؾ رؼجیؽ «كزی» ٔ‬
‫« كزیبٌ» ٔ «كزیبد» ثؽای ؿاليبٌ ٔ کُیؿاٌ ضبنی َیكذ‪.‬‬
‫(ثّ قٕؼِ یٕقق‪ ،‬آیّ ‪ ٔ 62 ٔ 30‬قٕؼِ َكبء‪ ،‬آیّ ‪ٔ 24‬‬
‫قٕؼِ َٕؼ‪ ،‬آیّ ‪َ 23‬گبِ کُیع)‪.‬‬
‫‪ - 2‬خبيغ األزبظیث‪ ،‬اثؽ خالل انعیٍ قیٕعی‪،‬ج ‪ ، 4‬و ‪،263‬‬
‫چبپ ظيهن‪.‬‬
‫‪40‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫‪                    ‬‬

‫‪                            ‬‬

‫‪                    ‬‬

‫(األٶ‪ٟ‬ب‪)70 :٬‬‬
‫«ای پیبٲجط‪ ،‬ثٻ اؾیطاٶی ‪٦‬ٻ زض زؾت زاضیس ث‪٫‬ٹ‪ :‬ا‪٪‬ط ذسا ثساٶس ‪٦‬ٻ‬
‫زض زٮٽبی قٳب ٶیّت ذیطی ٸرٹز زاضز‪ ،‬ثٽتط اظ چیعټبیی ‪٦‬ٻ اظ قٳب‬
‫‪٪‬ط‪ٞ‬تٻ قسٺ ثٻ قٳب ذٹاټس زاز ٸ ‪٪‬ٷبټتبٴ ضا ٲی آٲطظز ‪٦‬ٻ ذساٸٶس‬
‫ثؿیبض آٲطظٶسٺ ٸ ٲٽطثبٴ اؾت»‪.‬‬
‫ا‪٪‬ط ایٵ پیبٰ ٲٽط آٲیع ‪٢‬طآٴ ضا ثب پیبٲٽبی تٽسیس آٲیع زی‪٫‬طاٴ ثؿٷزیس‪ ،‬ٲٗٯٹٰ‬
‫ٲیقٹز ‪٦‬ٻ اؾالٰ تب چٻ اٶساظٺ زاز‪٪‬طی ٸ ‪٦‬طاٲت ضا زضثبضپ زقٳٷبٴ ذٹز ضٖبیت‬
‫‪٦‬طزٺ اؾت‪ ،‬ٸ زض نٹضتی ‪٦‬ٻ ‪ٞ‬طٲبٶٽبی اؾالٰ ٸ ض‪ٞ‬تبض یبضاٴ پیبٲجط ضا زضثبضپ‬
‫اؾطای رٷ‪ ٩‬ثب ضاٺ ٸ ضؾٱ زی‪٫‬طاٴ ٲ‪٣‬بیؿٻ ‪٦‬ٷیس‪ ،‬ضٸقٵ ذٹاټس قس ‪٦‬ٻ چٻ‬
‫‪٦‬ؿبٶی اظ «تٳسّٴ ح‪٣‬ی‪٣‬ی» ثیكتط ثٽطٺٲٷس ثٹزٺاٶس‪.‬‬
‫ربٮت آٶؿت ‪٦‬ٻ ایٵ ‪٪‬ٹٶٻ ؾ‪ٟ‬بضقٽب ٸ ض‪ٞ‬تبض ثب اؾیطاٴ‪ ،‬زض ضٸظ‪٪‬بضی نٹضت‬
‫پصیط‪ٞ‬ت ‪٦‬ٻ زض ٖطثؿتبٴ ٸ زی‪٫‬ط ٲٷبَ‪ ١‬رٽبٴ‪ ،‬اؾیطاٴ ضا ثٻ ظقتتطیٵ ق‪٧‬ٯٽب‬
‫ق‪٧‬ٷزٻ ٲیزازٶس‪ ،‬ٲطزاٶكبٴ ضا ‪٦‬ٹض یب اذتٻ ٲی‪٦‬طزٶس ٸ ظٶبٶكبٴ ضا ثٻ ‪ٞ‬حكبء‬
‫ٸاٲیزاقتٷس‪ .‬زض ‪٦‬تبة «‪ٞ‬بضؼٶبٲٻ» احط اثٵ ثٯری زضثبضپ ض‪ٞ‬تبض قبپٹض زٸٰ (پبزقبٺ‬
‫ایطاٴ) ثب اؾیطاٴ ٖطة ٲیذٹاٶیٱ‪:‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪41‬‬

‫«پؽ ٲطز ضا ٲی آٸضز ٸ ټط زٸ ‪٦‬ت‪ ٝ‬اٸ ثٽٱ ٲی‪٦‬كیسی ٸ ؾٹضاخ ٲی‪٦‬طزی ٸ‬

‫حٯ‪٣‬ٻ زض ټط زٸ ؾٹضاخ ‪٦‬ت‪ ٝ‬اٸ ٲی‪٦‬كیسی‪ ...‬اٸ ضا اظ ثٽط ایٵ‪ ،‬شٸاال‪٦‬تب‪ٜ‬‬
‫‪ٟ٪‬تٷسی»!‪.1‬‬
‫زض اؾالٰ ق‪٧‬ٷزٿ اؾیطاٴ ٲٳٷٹٔ قس ٸ اظ ظٶب‪٦‬بضی ثب ظٶبٴ اؾیط‪ ،‬رٯٹ‪٪‬یطی ثٻ‬
‫ٖٳ٭ آٲس‪٢ .‬طآٴ ٲزیس ٲی‪ٞ‬طٲبیس‪:‬‬

‫(اٮٷٹض‪)33 :‬‬ ‫‪        ‬‬
‫«‪ ٦‬ٷیعاٴ یب ظٶبٴ اؾیط ذٹز ضا ثٻ ظٶب‪٦‬بضی ٸاٲساضیس»‪.‬‬
‫پیبٲجط اؾالٰ زضثبضپ اؾیطاٴ ؾ‪ٟ‬بضـ ‪ٞ‬طٲٹز‪:‬‬
‫ال! ف‪ٕ٥‬ب ّٔىت ؤ‪ٕ٤‬ب٘ىٓ‪ ،‬ؤ ِجس‪ٛ‬ا ظ‪ٟٛ‬س‪ٚ ٓٞ‬ؤ ضجؼ‪ٛ‬ا ثك‪ٚ ٟٓ٘ٛ‬ؤِ‪ٛٙ٥‬ا‬
‫ال! ه ّ‬
‫« هّ‬
‫ِ‪ ٟٓ‬اِم‪.2»َٛ‬‬
‫« اظ ذسا زضثبضپ اؾیطاٶی ‪٦‬ٻ زض زؾت زاضیس ثتطؾیس‪ ،‬اظ ذسا ثتطؾیس‪ ،‬پی‪٧‬طقبٴ‬
‫ضا ثپٹقبٶیس ٸ ق‪٧‬ٳكبٴ ضا ؾیط ‪٦‬ٷیس ٸ زض ‪ٟ٪‬تبض ثب آٶٽب ٶطٲی ٶكبٴ زټیس»‪.‬‬
‫ؤثٹزاٸز زض ؾٷٵ ذٹز اظ اثی ٲؿٗٹز اٶهبضی (ی‪٧‬ی اظیبضاٴ پیبٲجط) ‪٪‬عاضـ‬
‫‪٦‬طزٺ ‪٦‬ٻ ‪ٟ٪‬ت‪:‬‬
‫«ضٸظی ‪ٚ‬الٲٱ ضا ٲی ظزٰ! ٶب‪٪‬بٺ اظ پكت ؾط ذٹز نسائی قٷیسٰ ‪٦‬ٻ زٸ ثبض‬
‫ٲی‪ٟ٪‬ت‪ :‬ثساٴ ای اثبٲؿٗٹز! ثساٴ ای اثبٲؿٗٹز! تٹاٶبیی ذسا ثط تٹ ثیف اظ‬

‫_________________‬
‫‪ - 1‬كبؼـَب يّ‪ ،‬اثؽ اثٍ ثهطی‪ ،‬يلسّ ‪ ،63‬چبپ رٓؽاٌ‪.‬‬
‫اثؽ‬ ‫‪ - 2‬اندبيغ انًـیؽ كی أزبظیث انجهیؽ انُػیؽ‪،‬‬
‫قیٕعی‪ ،‬ج ‪ ،1‬و ‪ ، 44‬چبپ هبْؽِ‪.‬‬
‫‪42‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫تٹاٶبیی تٹ ثط اٸؾت! ثٻ پكت ثط‪٪‬كتٱ پیبٲجط ذسا ثٹز‪ٟ٪ .‬تٱ‪ :‬ای ضؾٹ‪ ٬‬ذسا‪،‬‬
‫ایٷ‪ ٥‬اٸ ثٻ ذبَط ضيبی ذسا آظاز اؾت‪ٞ .‬طٲٹز‪:‬‬
‫«ؤٔب ؤ ٘ه ِ‪ ِٓ ٛ‬تفؼُ ِّفؼته اِ‪ٙ‬بس!»‪.‬‬
‫«ثساٴ ‪٦‬ٻ ا‪٪‬ط چٷیٵ ٶ‪٧‬طزٺ ثٹزی‪ ،‬آتف تٹ ضا ٲیؾٹظاٶس»!‪.1‬‬
‫ٸ ټٳچٷیٵ‪ ،‬اثٹزاٸز اظ ضؾٹ‪ ٬‬ا‪٦‬طٰ ‪٪ ‬عاضـ ‪٦‬طزٺ ‪٦‬ٻ ‪ٞ‬طٲٹز‪:‬‬
‫« ٔٗ ِكٓ ّٕٔ‪ٛ‬و‪ ٝ‬ؤ‪ ٚ‬ؾشث‪ ٝ‬فىفبست‪ ٝ‬ؤٖ ‪٤‬ؼتم‪.2»ٝ‬‬
‫« ‪٦‬ؿی ‪٦‬ٻ ثط ٲٳٯٹ‪ ٤‬ذٹز ؾیٯی ظٶس یب اٸ ضا ‪٦‬ت‪ ٥‬ثعٶس‪ّٟ٦ ،‬بضپ ایٵ ‪٦‬بض‬
‫آٶؿت ‪٦‬ٻ اٸ ضا آظاز ‪٦‬ٷس»‪.‬‬

‫_________________‬
‫‪« - 1‬عٍ أثی يغعٕد األَصبسی لبل‪ :‬کُذ أظشة غاليب ً نی فغًعذ صٕرب ً يٍ خهفی‪ :‬اعهى أثب‬
‫يغعٕد ‪ -‬يشریٍ ‪ -‬هلل ألذس عهیک يُک عهیّ‪ .‬فبنزفذ فارا ْٕ انُجی ‪ ‬فمهذ‪ :‬یب سعٕل هللا‪ْٕ ،‬‬
‫حش نشجّ هللا‪ .‬لبل‪ :‬أيب أَک نٕ نى رفعم نهفعزک انُبس»‪( .‬قٍُ اثی ظأظ‪ ،‬ج ‪،4‬‬
‫و ‪ ، 341‬چبپ ظاؼ انلکؽ ٔ ًْچُیٍ‪ :‬انزبج اندبيغ‬
‫ناليٕل‪ ،‬ج ‪ ،4‬و ‪.)12‬‬
‫‪ - 2‬قٍُ أثی ظأظ‪ ،‬ج ‪ ،4‬و ‪( . 342‬ثّ رٕضیسی کّ ظؼ كًم‬
‫ثؼع‪ ،‬ؾیؽ ػُٕاٌ « هبٌَٕ ضؽة ٔ رُکیم» ظاظِ نعِ َگبِ‬
‫کُیع)‪.‬‬
 ‫سا‪ٟٞ‬ب‪٤‬ی و‪ ٝ‬ث‪ ٝ‬آصادی اس‪٥‬شاٖ ٔیا٘جبٔذ‬
‫اؾالٰ ثب تساثیطی ‪٦‬ٻ زض ٲیبٴ آٸضزٺ ثط آٴ قسٺ اؾت تب اظ ضاټٽبی ‪٪‬ٹٶب‪٪‬ٹٴ‪،‬‬
‫اؾیطاٴ ضا اظ ٶٗٳت آظازی ثطذٹضزاض ؾبظز‪ ،‬ٸ زض ایٵ ثبضٺ ٶٻ تٷٽب ثٻ ‪٦‬ؿبٶی ‪٦‬ٻ‬
‫زض زؾت ٲؿٯٳبٶبٴ اؾیط قٹٶس ٖٷبیت ‪٦‬طزٺ ثٯ‪٧‬ٻ تب حسٸز ثؿیبضی‪ ،‬ضاٺ ضا ثطای‬
‫آظازی ثطز‪٪‬بٴ ‪ّٟ٦‬بض ٶیع ټٳٹاض ؾبذتٻ اؾت‪ ،‬چٷبٶ‪٧‬ٻ ٲٹضّذبٴ زض ذال‪٪ ٬‬عاضـ‬
‫اظ ‪ٚ‬عٸپ َبئ‪ ٝ‬آٸضزٺاٶس ‪٦‬ٻ پیبٲجط اؾالٰ زض آٴ رٷ‪ ٩‬اٖالٰ ‪ٞ‬طٲٹز‪:‬‬
‫بِ‪ ٣‬ف‪ ٟٛ‬حش!»‪.1‬‬
‫« وُ ػجذ ٘ضَ ٓ‬
‫«ټط ثطزٺای ‪٦‬ٻ (اظ ؾپبٺ زقٳٵ) ثٻ ؾٹی ٲٵ ‪ٞ‬طٸز آیس‪ ،‬آظاز اؾت»!‬
‫اثٵ احیط زض ذال‪ ٬‬تبضیرف زضثبضپ ټٳیٵ ٲبرطای ٲیٶٹیؿس‪:‬‬
‫« زض ایٵ ټٷ‪٫‬بٰ‪٪ ،‬طٸټی اظ ثطز‪٪‬بٴ اټ٭ َبئ‪ ٝ‬ثٻ ٶعز ضؾٹ‪ ٬‬ذسا آٲسٶس ٸ‬
‫پیبٲجط ټٳٻ ضا آظاز ؾبذت‪ ...‬ٸ چٹٴ ٲطزٰ َبئ‪ ٝ‬ٲؿٯٳبٴ قسٶس‪ ،‬ٲبٮ‪٧‬بٴ آٴ‬
‫ثطز‪٪‬بٴ اظ پیبٲجط زضذٹاؾت ‪٦‬طزٶس ‪٦‬ٻ ‪ٚ‬الٲبٴ ‪٪‬صقتٻ ضا ثٻ ثطز‪٪‬ی ثبظ‪٪‬طزاٶس!‬
‫پیبٲجط ‪ٞ‬طٲٹز‪:‬‬
‫ال!»‪.‬‬
‫«ال ؤفؼُ‪ ،‬ؤ‪ِٚ‬ئه ػتمبء ه ّ‬
‫«ٲٵ چٷیٵ ‪٦‬بضی ٶٳی‪٦‬ٷٱ‪ ،‬آٶٽب آظازقس‪٪‬بٴ ذسا ټؿتٷس»!‪.2‬‬
‫_________________‬
‫ٌّ اإلقاليي‪ ،‬اثؽ خؽخی ؾیعاٌ‪ ،‬ج ‪ ، 4‬و ‪.46‬‬ ‫‪ - 1‬ربؼیص انزًع‬
‫يوبیكّ نٕظ ثب‪ :‬انكیؽح انُجٕیّ‪ ،‬اثؽ اثٍ کثیؽ‪ ،‬ج ‪،3‬‬
‫و‪ 646‬چبپ هبْؽ ٔ ػیٌٕ االثؽ رأنیق اثٍ قیع انُبـ‪ ،‬ج‬
‫‪ ، 2‬و ‪ ، 201‬چبپ نجُبٌ‪.‬‬
‫‪َ ٔ« - 2‬ضل ئنی سعٕل هللا َفش يٍ سلیك أْم انطبئف فأعزمٓى‪ ...‬فهًب أعهى أْم انطبئف رکهًذ‬
‫عبداد أ ٔنئک انعجیذ فی أٌ یشدْى سعٕل هللا ‪ ‬ئنی انشاق‪ .‬فمبل‪ :‬ال أفعم‪ ،‬أٔنئک عزمبء هللا»‪.‬‬
‫(انکبيم كی انزبؼیص‪ ،‬اثؽ اثٍ اثیؽ‪ ،‬ج ‪ ،2‬و ‪ ،266‬چبپ‬
‫ثیؽٔد)‪.‬‬
‫‪44‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫زض ٲبرطای حسیجیٻ ٶیع چٷبٶ‪٧‬ٻ اظ ٖٯی ‪ ‬آٸضزٺاٶس‪:‬‬

‫«زٸ تٵ (یب ٖسٺای) اظ ثطز‪٪‬بٴ ‪٢‬طیف پیف اظ آٶ‪٧‬ٻ ‪٢‬طاض نٯح ٶٽبزٺ قٹز ثٻ‬
‫ؾٹی پیبٲجط پیبٲجط آٲسٶس‪ ،‬ٲبٮ‪٧‬بٴ ایكبٴ ثٻ پیبٲجط ٶبٲٻ ٶٹقتٷس ‪٦‬ٻ‪ :‬ای ٲحٳس‪،‬‬
‫ؾٹ‪٪‬ٷس ثٻ ذسا ‪٦‬ٻ ذطٸد ایٵ ثطز‪٪‬بٴ ثٻ ؾٹی قٳب اظؾط ض‪ٚ‬جت زض آئیٵ تبٴ‬
‫ٶجٹزٺ اؾت‪ .‬آٶٽب تٷٽب ثٻ ذبَط ‪٪‬طیع اظ ثطز‪٪‬ی ثٻ ؾٹی قٳب آٲسٺاٶس‪ .‬ثطذی اظ‬
‫ٲؿٯٳبٶبٴ ٶیع ثٻ پیبٲجط ‪ٟ٪‬تٷس ‪٦‬ٻ‪ :‬ای ضؾٹ‪ ٬‬ذسا‪٢ ،‬طیكیبٴ ضاؾت ٲی‪٪‬ٹیٷس‪،‬‬
‫ثطز‪٪‬بٶكبٴ ضا ثٻ ربٶت آٶٽب ثبظ‪٪‬طزاٴ‪ .‬پیبٲجط ذكٳ‪٫‬یٵ قس ٸ ‪٢‬طیف ضا تٽسیس‬
‫‪٦‬طز ٸ اظ ثبظ ‪ٞ‬طؾتبزٴ ثطز‪٪‬بٴ ذٹززاضی ٸضظیس ٸ ‪ٟ٪‬ت‪:‬‬
‫ال ػض‪ٚ‬جُ»‪« .‬ایكبٴ‪ ،‬آظازقس‪٪‬بٴ ذساٸٶس ثعض‪٪‬ٷس»‪.1‬‬
‫«‪ ٓٞ‬ػتمبء ه ّ‬
‫ثبیس زاٶؿت آظازی ثطز‪٪‬بٶی ‪٦‬ٻ ثٻ ٲؿٯٳبٶبٴ ٲیپیٹؾتٷس‪ ،‬ٲكطٸٌ ثساٴ ٶجٹز‬
‫‪٦‬ٻ زض ټٷ‪٫‬بٰ رٷ‪ ٩‬یب ذُط ثٻ ٲؿٯٳبٶبٴ ٲٯح‪ ١‬قٹٶس ثٯ‪٧‬ٻ ټط ثطزٺای ‪٦‬ٻ اظ‬
‫چٷ‪ ٩‬ٲبٮ‪ ٥‬ذٹیف ٲی‪٪‬طیرت ٸ اظ ٲ‪٧‬ٻ ثٻ ٲسیٷٻ‪ ،‬ټزطت ٲی‪٦‬طز‪ ،‬ٶعز‬
‫ٲؿٯٳبٶبٴ اٶؿبٶی آظاز ثٻ قٳبض ٲیآٲس‪ ،‬چٷبٶ‪٧‬ٻ ثربضی زض نحیح ذٹز اظ ٖجساهلل‬
‫ثٵ ٖجبؼ ‪٪‬عاضـ ٶٳٹز ‪٦‬ٻ ‪ٟ٪‬ت‪:‬‬
‫«‪ٚ‬بٖ ‪ٞ‬بجش ػجذ ٔ‪ ٟٓٙ‬ؤ‪ ٚ‬ؤٔ‪ ١‬ف‪ٕٟ‬ب حشاٖ»‪.2‬‬

‫_________________‬
‫‪ - 1‬عٍ عهی ثٍ أثیطبنت ‪ ‬لبل‪« :‬خشج عجذاٌ ئنی سعٕل هللا ‪ ‬یعُی یٕو انحذیجیخ لجم انصهح –‬
‫فکزت ئنیّ يٕانیٓى فمبنٕا‪ :‬یب يحًذ! ٔهللا يب خشجٕا ئنیک سغجخ فی دیُک ٔئًَب خشجٕا ْشثب ً‬
‫يٍ انشق! فمبل َبط‪ :‬صذلٕا یب سعٕل هللا! سدْى ئنیٓى‪ ،‬فغعت سعٕل هللا فمبل‪ :‬يب أساکى‬
‫رُزٌٕٓ یب يعشش لشیش حزی یجعث هللا عهیکى يٍ یعشة سلبثکى عهی ْزا‪ٔ ،‬أثی أٌ یشدْى‬
‫ٔلبل‪ْ :‬ى عزمبء هللا عضٔجم »‪( .‬قٍُ اثی ظأظ‪ ،‬ج ‪ ، 3‬و ‪ ، 64‬چبپ‬
‫يًؽ ٔ انزبج اندبيغ نأليٕل‪ ،‬ج ‪ ، 4‬و ‪.)336‬‬
‫‪ - 2‬يسیر ثطبؼی‪ ،‬کزبة انغالم‪ ،‬و ‪ ،63 ٔ 62‬چبپ يًؽ‪.‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪45‬‬

‫«ا‪٪‬ط ‪ٚ‬الٰ یب ‪٦‬ٷیعی اظ ایكبٴ (ٲكط‪٦‬بٴ) ضاٺ ټزطت ٲیپیٳٹزٶس‪ ،‬ټط زٸ آظاز‬
‫ٲیقسٶس»‪.‬‬
‫«‪ٚ‬بٖ ‪ٞ‬بجش ػجذ ؤ‪ ٚ‬ؤٔ‪ِّٕ ١‬طشو‪ ٗ٥‬ؤ‪ ُٞ‬اِؼ‪ٟ‬ذ ِٓ ‪٤‬شد‪ٚ‬ا ‪ٚ‬سدت ؤحٕب٘‪.1»ٟٓ‬‬
‫«ٸ ا‪٪‬ط ‪ٚ‬الٰ یب ‪٦‬ٷیعی ‪٦‬ٻ ټزطت ٲی‪٦‬طز اظ آٴ ٲكط‪٦‬بٶی ثٹز ‪٦‬ٻ ثب ٲؿٯٳبٶبٴ‬
‫پیٳبٴ زاقتٷس‪ ،‬آٴ ‪ٚ‬الٰ ٸ ‪٦‬ٷیع ضا ثبظ ٶٳی‪٪‬طزاٶسٶس ٸٮی ثٽبی ایكبٴ ضا ثٻ‬
‫ٲكط‪٦‬بٴ ٲیپطزاذتٷس»‪.‬‬
‫آضی‪ ،‬پیبٲجط ثعض‪٪‬ٹاض اؾالٰ ټط‪٪‬ع زضی‪ ٙ‬ٶساقت ‪٦‬ٻ ثطز‪٪‬بٴ ٲكط‪٦‬بٴ ضا – تب‬
‫آٶزب ‪٦‬ٻ ضاټی ٸرٹز زاقت – اظ ٶٗٳت آظازی ثطذٹضزاض ؾبظز‪ ،‬چٻ ضؾس ثٻ‬
‫اؾیطاٶی ‪٦‬ٻ زض زؾت ٲؿٯٳبٶبٴ ثٹزٶس‪ٖ .‬ٷبیبت ضؾٹ‪ ٬‬ذسا ثط ایٵ زؾتٻ چٷبٴ‬
‫ثٹز ‪٦‬ٻ اثٹ زاٸز زض ؾٷٵ ذٹیف اظ ٖٯی ‪ ‬آٸضزٺ اؾت ‪٦‬ٻ ‪ٟ٪‬ت‪ :‬آذطیٵ ؾرٵ‬
‫ضؾٹ‪ ٬‬ذسا‪ ،‬ؾ‪ٟ‬بضـ ثٻ ٶٳبظ ٸ ضٖبیت احٹا‪ ٬‬ٲٳٯٹ‪٦‬بٴ ثٹز!‬
‫ال‬
‫ٖٵ ٖٯی ‪٢ ‬ب‪٦ :٬‬بٴ آذط ‪٦‬الٰ ضؾٹ‪ ٬‬اهلل ‪ « :‬اِػال‪ ،٠‬اِػال‪ ،٠‬اتم‪ٛ‬ا ه ّ‬
‫ف‪ٕ٥‬ب ّٔىت ؤ‪ٕ٤‬ب٘ىٓ»‪.2‬‬
‫«اظ ٖٯی‪ ‬ٲإحٹض اؾت ‪٦‬ٻ ‪ٟ٪‬ت‪ :‬ضؾٹ‪ ٬‬ذسا زض آذطیٵ ؾرٷف ‪ٞ‬طٲٹز‪ :‬ٶٳبظ‪،‬‬
‫ٶٳبظ! اظ ذساٸٶس زضثبضپ ٲٳٯٹ‪٦‬بٶتبٴ ثتطؾیس!»‪.3‬‬
‫_________________‬
‫‪ - 1‬يسیر ثطبؼی‪ ،‬کزبة انغالم‪ ،‬و ‪.63‬‬
‫‪ - 2‬قٍُ أثی ظأظ‪ ،‬ج‪ ،4‬و ‪.340‬‬
‫‪ - 3‬ثبیع ظاَكذ آضؽیٍ قطُی کّ ػبئهّ ًْكؽ ؼقٕل ضعا اؾ‬
‫پیبيجؽ نُی عِ‪ ،‬خًهّ‪ « :‬بل الرفیق األعلی هي الجنت»‬
‫ثٕظِ اقذ‪ ،‬چُبَکّ اثٍ ْهبو ظؼ قیؽِ ال (ج ‪ ،4‬و ‪،301‬‬
‫چبپ ثیؽٔد) آٔؼظِ‪ٔ .‬نی ایٍ قطٍ ثب آَچّ اؾ ايبو ػهی‬
‫‪ ‬ؼٔایذ نعِ اقذ يُبكبد َعاؼظ‪ ،‬ؾیؽا ْؽ کعاو‪ ،‬آضؽیٍ‬
‫قطُی ؼا کّ اؾ ؼقٕل اکؽو نُیعِ اَع گؿاؼل کؽظِ اَع‪.‬‬
‫‪41‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫ضاټٽبیی ‪٦‬ٻ پیبٲجط ثعض‪٪‬ٹاض اؾالٰ ثطای آظازی تسضیزی اؾیطاٴ‪ ،‬ثط ضٸی اٲّت‬
‫ذٹز ‪٪‬كٹز‪ٞ ،‬طاٸاٶٷس ٸ ٲب ثطذی اظ آٶٽب ضا زض ایٷزب ٲیآٸضیٱ‪.‬‬
‫‪ - 2‬لب٘‪ٔ ٖٛ‬ىبتج‪ٝ‬‬
‫ثط َج‪ ١‬ایٵ ‪٢‬بٶٹٴ‪ ،‬ټط اؾیطی ٲیتٹاٶس ثب ٲبٮ‪ ٥‬ذٹز ‪٢‬طاضزازی ٲٷٗ‪٣‬س ؾبظز‬
‫ٲجٷی ثط آٶ‪٧‬ٻ زض ثطاثط آٶچٻ ثتسضیذ ٲیپطزاظز‪ ،‬ذٹیكتٵ ضا آظاز ‪٦‬ٷس‪ ،‬ٸ زض ایٵ‬
‫نٹضت اؾیط اربظٺ زاضز ‪٦‬ٻ ثٻ ‪٦‬بضی اقت‪ٛ‬ب‪ ٬‬ٸضظز تب اظ زضآٲسـ ؾٽبٰ ذٹز‬
‫ضا پطزا ذت ‪٦‬ٷس ٸ ثط ٲؿٯٳبٶبٴ ‪ٞ‬طو اؾت ‪٦‬ٻ ثب ټسایبی ٲبٮی اٸ ضا زض ایٵ‬
‫‪٦‬بض یبضی زټٷس ٸ ثٻ آظازیف ؾطٖت ثركٷس‪.‬‬
‫ٲسض‪ ٤‬ایٵ ‪٢‬بٶٹٴ‪ ،‬ٶمّ ‪٢‬طآٴ ٲزیس اؾت ‪٦‬ٻ زض ؾٹضٺ قطی‪ٟ‬ٻ «ٶٹض»‬
‫ٲی‪ٞ‬طٲبیس‪:‬‬

‫‪                          ‬‬

‫‪                     ‬‬

‫(اٮٷٹض‪)33 :‬‬ ‫‪ ...    ‬‬

‫«‪٦‬ؿبٶی اظ ٲٳٯٹ‪٦‬بٴ قٳب ‪٦‬ٻ (ثطای آظازی ذٹز) ذٹاؾتبض‬
‫ٲ‪٧‬بتجٻاٶس ا‪٪‬ط زض آٶبٴ ذیطی (تٹاٴ ‪٦‬بض یب ذٹی ٶی‪٧‬ٹیی) ؾطا٘‬
‫زاضیس ثپصیطیس ٸ اظ ٲب‪ ٬‬ذسا ‪٦‬ٻ ثٻ قٳب زازٺ‪ ،‬ثساٶبٴ زټیس»‪.‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪48‬‬

‫‪ - 1‬لب٘‪ ٖٛ‬غذلبت‬
‫ثط اؾبؼ ایٵ ‪٢‬بٶٹٴ‪ ،‬ٲبٮی ‪٦‬ٻ اظ ٲؿٯٳبٶبٴ ثٻ ٖٷٹاٴ «ظ‪٦‬بت» ‪٪‬ط‪ٞ‬تٻ ٲیقٹز‬
‫ی‪٧‬ی اظ ٲهبض‪ ٜ‬آٴ‪ ،‬ذطیسٴ ٲٳٯٹ‪٦‬یٵ ٸ آظاز ؾبذتٵ آٶٽب اؾت‪ .‬ثسیٵ اٲط ٶیع‬
‫زض ‪٢‬طآٴ ‪٦‬طیٱ تهطیح قسٺ اؾت چٷبٶ‪٧‬ٻ زض ؾٹضپ تٹثٻ ٲیذٹاٶیٱ‪:‬‬

‫‪                     ‬‬

‫‪                ‬‬

‫‪                       ‬‬

‫(اٮتٹثٻ‪)60 :‬‬ ‫‪  ‬‬

‫«رع ایٵ ٶیؿت ‪٦‬ٻ نس‪٢‬بت (ظ‪٦‬بت) ثطای ‪٣ٞ‬یطاٴ ٸ ٲؿ‪٧‬یٷبٴ ٸ‬
‫‪٦‬بض‪٪‬عاضاٴ آٶؿت ٸ ثطای ‪٦‬ؿبٶی ‪٦‬ٻ زٮٽبیكبٴ ثبیس رٯت قٹز‪ٚ ،‬‬
‫دس سا‪ ٜ‬آصادی ثشدٌبٖ ٸ ٶیع ثطای ٸاٲساضاٴ ٸ ذطد ‪٦‬طزٴ زض ضاٺ‬
‫ذسا ثطای ضاٺٲبٶس‪٪‬بٴ‪ ،‬ت‪٧‬ٯی‪ ٝ‬ٸارجی اظ ؾٹی ذسا اؾت‪ ،‬ٸ ذسا‬
‫زاٶب ٸ ح‪٧‬یٱ اؾت»‪.‬‬
‫ثٷبثطایٵ‪ ،‬زٸٮت اؾالٲی ٲٹْ‪ ٝ‬اؾت ‪٦‬ٻ اظ ؾٽٱ «ظ‪٦‬بت» ثطز‪٪‬بٴ ضا اظ‬
‫ن بحجبٴ آٶٽب ثرطز ٸ آظاز ؾبظز (ثسیٷٹؾٯٻ‪ ،‬ٲربضری ضا ‪٦‬ٻ اظ ٮجبؼ ٸ ‪ٚ‬صا ٸ‬
‫‪ٚ‬یطٺ ثطای آٶٽب ٲتحٳ٭ قسٺاٶس‪ ،‬رجطاٴ ‪٦‬ٷس)‪.‬‬
‫‪41‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫‪ - 7‬لب٘‪ ٖٛ‬است‪٥‬الد‬
‫ایٵ ‪٢‬بٶٹٴ ٲی‪٪‬ٹیس‪ :‬ا‪٪‬ط ظٶی ٲٳٯٹ‪ ،٤‬اظ ٲٹالی ذٹز ‪ٞ‬طظٶسی آٸضز‪ ،‬پؽ اظ‬
‫ٸ‪ٞ‬بت ٲٹٮی‪ ،‬آٶعٴ آظاز ٲی‪٪‬طزز‪ .‬ظٴ ٲعثٹض ضا انُالحبً «اٰ ٸٮس» ‪٪‬ٹیٷس‪ .‬ٲسض‪٤‬‬
‫ایٵ ‪٢‬بٖسٺ‪ ،‬ؾرٵ ضؾٹ‪ ٬‬ذسا اؾت ‪٦‬ٻ ‪ٞ‬طٲٹز‪:‬‬
‫«ؤ‪ٕ٤‬ب أشؤ‪ ِٚ ٠‬ذت ٔٗ س‪٥‬ذ‪ٞ‬ب ف‪ٔ ٣ٟ‬ؼتم‪ ١‬ػٗ دثش ٔ‪.1»ٝٙ‬‬
‫یٗٷی‪ « :‬ټط ظٶی ‪٦‬ٻ اظ ٲبٮ‪ ٥‬ذٹز ‪ٞ‬طظٶسی ظایس‪ ،‬پؽ اظ ٸی آظاز اؾت»‪.2‬‬
‫‪ - 1‬لب٘‪ ٖٛ‬سشا‪٤‬ت‬
‫ثط اؾبؼ ایٵ ‪٢‬بٶٹٴ‪ ،‬ټط ‪٦‬ؽ زض ٲبٮ‪٧‬یت اؾیطی ثب زی‪٫‬طاٴ قطی‪ ٥‬ثبقس‪،‬‬
‫ټٳیٷ‪٧‬ٻ ؾٽٱ ذٹز ضا آظاز ‪٦‬ٷس‪ ،‬ثط اٸ الظٰ ٲیآیس ‪ -‬ثٻ قطٌ تٹاٶ‪٫‬طی – ؾٽٱ‬
‫قطی‪٧‬بٴ ذٹیف ضا ٶیع ثرطز ٸ آٴ ٲٳٯٹ‪ ٤‬ضا آظاز ؾبظز‪ .‬ٲسض‪٢ ٤‬بٶٹٴ ؾطایت‪،‬‬
‫حسیج ٶجٹی اؾت ‪٦‬ٻ ‪ٞ‬طٲٹز‪:‬‬
‫«ٔٗ ؤػتك ضشوب ِ‪ ٝ‬فی ػجذ فىبٖ ِ‪ٔ ٝ‬بَ ‪٤‬جّغ حٕٗ اِؼجذ ل‪ ْٛ‬ػّ‪ ٝ٥‬ل‪١ٕ٥‬‬
‫اِؼذَ ضشوبء‪ ٜ‬حػػ‪ٚ ٟٓ‬ػتك ػّ‪ ٝ٥‬اِؼجذ‪.1»...‬‬

‫_________________‬
‫‪ - 1‬انزبج اندبيغ ن أليٕل‪ ،‬ج ‪ ،2‬و ‪.264‬‬
‫‪ - 2‬كوٓبی اقاليی‪ ،‬اخًبع ظاؼَع کّ «او ٔنع» ؼا پیم اؾ‬
‫آؾاظ نعَم َزٕاٌ ثّ ظیگؽی كؽٔضذ‪ ،‬چُبَکّ نیص اًَبؼی‬
‫ظؼ کزبة يکبرت ثعیٍ يؼُی رًؽیر کؽظِ اقذ ٔ يی َٕیكع‪:‬‬
‫«ٔيٍ أعجبة خشٔج انًهک عٍ کَّٕ غهمب ً صیشٔسح انًًهٕکخ أو ٔنذ نغیذْب فاٌ رنک یٕجت‬
‫يُع انًبنک عٍ ثیعٓب ثال خالف ثیٍ انًغهًیٍ»‪( .‬انکبقت‪ ،‬اثؽ نیص يؽرضی‬
‫اًَبؼی‪ ،‬چبپ قُگی‪ ،‬و ‪ ) 164‬یؼُی‪ « :‬اؾ خًهّ اقجبثی کّ‬
‫ّیع يی کُع آَكذ کّ ؾٌ يًهٕک ثؽای آهبیم‬ ‫ظاؼایی ؼا يو‬
‫كؽؾَعی آٔؼظ‪ ،‬ایٍ کبؼ يبنک ؼا اؾ كؽٔل آَؿٌ ثبؾ‬
‫يی ظاؼظ ٔ ظؼ ایٍ زکى ْیچ اضزالكی يیبٌ يكهًبَبٌ‬
‫َیكذ»‪.‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪51‬‬

‫یٗٷی‪٦ « :‬ؿی ‪٦‬ٻ ؾٽٱ ذٹز ضا زضثبضپ ٲٳٯٹ‪٦‬ی آظاز ‪٦‬ٷس ٸ ٲبٮی ثطاثط ثب ثٽبی‬
‫اٸ زاقتٻ ثبقس‪ ،‬آٴ ٲٳٯٹ‪ ٤‬اضظـ‪٪‬صاضی ٲیقٹز تب ٲبٮ‪ ،٥‬ؾٽٱ قط‪٦‬بء ذٹز ضا‬
‫ثساٶٽب زټس ٸ اؾیط آظاز ‪٪‬طزز»‪.2‬‬
‫‪ - 5‬لب٘‪ ٖٛ‬وفّبس‪ٜ‬‬
‫ثط َج‪ ١‬ایٵ ‪٢‬بٶٹٴ‪ ،‬ثطای رجطاٴ ثطذی اظ ٮ‪ٛ‬عقٽب ثبیس ٲٳٯٹ‪٦‬بٴ ضا آظاز‬
‫ؾبذت ٸ ثٻ انُالح قطٖی‪ّٟ٦« ،‬بضٺ» زاز‪ .‬ٲسض‪ ٤‬ایٵ ‪٢‬بٶٹٴ‪ ،‬آیبت ‪٢‬طآٶی‬
‫اؾت ٲبٶٷس‪:‬‬

‫(اٮٳزبزٮٻ‪)3 :‬‬ ‫‪   ‬‬

‫(اٮٳبئسٺ‪)89 :‬‬ ‫‪      ‬‬

‫(اٮٷؿبء‪)92 :‬‬ ‫‪     ‬‬

‫ٸ ټٳچٷیٵ احبزیج ٶجٹی ‪٦‬ٻ زض ‪٦‬تت حسیج ٸ ‪٣ٞ‬ٻ ‪٪‬عاضـ قسٺ اؾت‪.3‬‬

‫‪ - 1‬انًٕعأ‪ ،‬اثؽ يبنک ثٍ أَف‪ ،‬ج ‪ ،2‬و ‪، 662‬چبپ اقزبَجٕل‬

‫ٔ يسیر ثطبؼی (ثب نؽذ کؽيبَی)‪ ،‬ج ‪ ،11‬و ‪ ،63‬چبپ‬
‫نجُبٌ‪.‬‬
‫‪ - 2‬ظؼ قٍُ أثی ظٔاظ ضًٍ زعیثی اؾ ؼقٕل ضعا هبٌَٕ‬
‫يؿثٕؼ ثعیًُٕؼد ضاليّ نعِ اقذ‪:‬‬
‫«يٍ أعزك يًهٕکب ً ثیُّ ٔثیٍ آخش‪ ،‬فعهیّ خالصّ » ‪( .‬قٍُ اثی ظأظ‪ ،‬ج ‪ ، 4‬و‬
‫‪.)23‬‬
‫‪ - 3‬ثّ اثٕاة يطزهق‪ « ،‬کلبؼاد» ظؼ کزت زعیث ٔ كوّ َگبِ‬
‫کُیع‪.‬‬
‫‪50‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫‪ - 6‬لب٘‪ ٖٛ‬تّّٕه اسحبْ‬

‫ثط اؾبؼ ایٵ ‪٢‬بٶٹٴ‪ ،‬ا‪٪‬ط ‪٦‬ؿی ٲبٮ‪ ٥‬ذٹیكبٸٶساٴ ذٹز قٹز ‪٦‬ٻ ثط اٸ‬
‫ٲحطٰاٶس‪ ،‬زض ایٵ نٹضت ثبیس آٶبٴ ضا اظ ثٷس اؾبضت ثطټبٶس‪ .‬ٲسض‪ ٤‬ایٵ ‪٢‬بٶٹٴ‪،‬‬
‫حسیج قطی‪ ٝ‬ٶجٹی اؾت ‪٦‬ٻ‪:‬‬
‫«ٔٗ ّٔه را سحٓ ٔحشْ ف‪ُ ٟٛ‬ح ّش»‪.1‬‬
‫یٗٷی‪٦ « :‬ؿی ‪٦‬ٻ ذٹیكبٸٶس ٶعزی‪ ٥‬ٸ ٲحطٲف اظ آٴ ٸی قٹز‪ ،‬آٴ‬
‫ذٹیكبٸٶس آظاز اؾت»‪.‬‬
‫‪ - 7‬لب٘‪ ٖٛ‬ؾشة ‪ ٚ‬ت‪ٙ‬ى‪ُ٥‬‬
‫ثط َج‪ ١‬ایٵ ‪٢‬بٶٹٴ‪٦ ،‬ؿی ‪٦‬ٻ ٲٳٯٹ‪٦‬ف ضا ثعٶس یب ثط اٸ آؾیجی ضؾبٶس‪ ،‬ٸْی‪ٟ‬ٻ‬
‫زاضز اٸ ضا زض ضاٺ ذسا آظاز ‪٦‬ٷس‪ .‬ٲسض‪ ٤‬ایٵ ‪٢‬بٖسٺ ٶیع ؾرٵ پیبٲجط ا‪٦‬طٰ ‪‬‬
‫اؾت ‪٦‬ٻ ‪ٞ‬طٲٹز‪:‬‬
‫«ٔٗ ِكٓ ّٕٔ‪ٛ‬و‪ ٝ‬ؤ‪ ٚ‬ؾشث‪ ٝ‬فىفّبست‪ ٝ‬ؤٖ ‪٤‬ؼتم‪.2»ٝ‬‬
‫«‪٦‬ؿی ‪٦‬ٻ ثط ٲٳٯٹ‪٦‬ف ؾیٯی ظٶس یب اٸ ضا ‪٦‬ت‪ ٥‬ثعٶس‪ٟ٦ ،‬بضپ ایٷ‪٧‬بض آٶؿت‪٧‬ٻ‬
‫ٸی ضا آظاز ؾبظز»‪.3‬‬
‫_________________‬
‫‪ - 1‬انزبج اندبيغ نأليٕل‪ ،‬ج ‪ ،2‬و‪ ٔ 261‬قٍُ أثی ظأظ‪ ،‬ج‬
‫‪ ، 2‬و ‪.26‬‬
‫‪ - 2‬انزبج اندبيغ ناليٕل‪ ،‬ج ‪ ،2‬و ‪.266‬‬
‫‪ - 3‬ظؼ ایُدب ثؽضی هیع کؽظِ اَع کّ ظؼ يٕؼری ثبیع يًهٕک‬
‫ؼا آؾاظ قبضذ کّ قیهی ؾظٌ ثّ أ یب کزک ؾظَم‪ ،‬يٕخت‬
‫َوًبٌ ػضٕی ظؼ ٔی يی نٕظ ٔنی ظؼ زعیث َجٕی چُیٍ هیعی‬
‫َیبيعِ اقذ‪ ٔ ،‬ظؼ کزبة كوٓی «انهًؼخ انعيهویخ»‬
‫ّ رُکیم (کّ يٕخت آؾاظی يًهٕک يی نٕظ)‬ ‫ظؼثبؼِ زع‬
‫يی َٕیكع‪« :‬نیظ فی کالو األصحبة ُْب شیء يحشس‪ ،‬ثم الزصشٔا عهی يجشد انهفظ‬
‫فیشجع فیّ ئنی انعشف فًب یعذ رُکیالً عشفب ً یزشرت عهیّ حکًّ»‪( .‬انهًؼخ‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪51‬‬

‫‪ - 8‬لب٘‪ُ ٖٛ‬جزاْ ‪ ٚ‬و‪ٛ‬سی‬

‫ایٵ ‪٢‬بٶٹٴ ٲی‪٪‬ٹیس‪ :‬ا‪٪‬ط ٲٳٯٹ‪٦‬ی ثٻ ‪٦‬ٹضی یب رصاٰ ٲجتال قٹز‪ ،‬چٷیٵ‬
‫ٖیٹثی‪ ،‬اظ اؾجبة آظازی ٸی ثٻ قٳبض ٲی آیس‪ .‬ٲسض‪٢ ٤‬بٶٹٴ ٲعثٹض حسیخی‬
‫اؾت ‪٦‬ٻ ثسیٷهٹضت اظ ضؾٹ‪ ٬‬ذسا آٲسٺ‪:‬‬
‫«برا ػٕی إِّٕ‪ٛ‬ن فال سق ػّ‪ٚ ٝ٥‬اِؼجذ برا جزْ فال سق ػّ‪.1»ٝ٥‬‬
‫«چٹٴ ٲٳٯٹ‪٦ ٤‬ٹض قٹز اظ ‪٢‬یس ثطز‪٪‬ی آظاز ذٹاټس قس ٸ ٶیع ټٷ‪٫‬بٲی ‪٦‬ٻ ثٻ‬
‫ثیٳبضی رصاٰ ٲجتال ‪٪‬طزز‪ ،‬آظاز اؾت»‪.‬‬
‫اٮجتّٻ ‪٢‬ٹاٶیٵ زی‪٫‬طی ٶیع زض اؾالٰ آٲسٺ ‪٦‬ٻ آظازی ٲٳٯٹ‪٦‬بٴ ضا تًٳیٵ ٲی‪٦‬ٷس‪ ،‬ٸ‬
‫زض ‪٦‬تت ‪٣ٞ‬ٻ اظ آٶٽب ؾرٵ ض‪ٞ‬تٻ اؾت‪ .‬ایٵ ‪٢‬بٶٹٶٽب‪ ،‬اظ اؾجبة ‪٢‬ٽطیّٻ ثطای آظازی‬
‫ٲٳٯٹ‪٦‬بٴ ٲحؿٹة ٲیقٹٶس اٲّب تكٹی‪ ١‬اؾالٰ ثٻ آظاز ‪٦‬طزٴ اؾیطاٴ ثٻ َٹض‬

‫انعيهویّ‪ ،‬اثؽ يسًع يکی ػبيهی‪ ،‬ج ‪ ،6‬و ‪ ، 230‬چبپ‬

‫نجُبٌ)‬
‫یؼُی‪ « :‬ظؼ گلزبؼ یبؼاٌ يب (كوٓبی ايبيیّ) چیؿی ظؼ‬
‫ایٍ ثبؼِ َگبنزّ َهعِ‪ ،‬ثهکّ كوٓب ثّ نلظ رُکیم‬
‫کؽظِ اَع‪،‬‬ ‫ثكُعِ‬ ‫ثبنع)‬ ‫ػجؽد‬ ‫يبیّ‬ ‫کّ‬ ‫(کیلؽی‬
‫ثُبثؽایٍ‪ ،‬کبؼ ثّ ػؽف ثبؾ يیگؽظظ ٔ ْؽ چّ ظؼ َظؽ‬
‫رت‬
‫ػؽف‪ ،‬رُکیم نً ؽظِ نٕظ‪ .‬زکى آؾاظی يًهٕک ثؽ آٌ يزؽّ‬
‫ّذ َیؿ اثٍ زؿو‬ ‫ضٕاْع نع»‪ .‬اؾ يیبٌ كوٓبی اْم قُ‬
‫اَعنكی‪ ،‬زعیث َجٕی ؼا ثعٌٔ هیع ٔ نؽط پػیؽكزّ ٔ ثب‬
‫ازبظیث ظیگؽی آَؽا روٕیذ کؽظِ اقذ‪ٔ .‬ی يیَٕیكع‪« :‬يٍ‬
‫نطى خذ عجذِ أٔ خذ أيزّ ثجبغٍ کفّ فًٓب حشاٌ عبعزّ» (انًسهی‪ ،‬اثؽ اثٍ‬
‫زؿو‪ ،‬ج ‪ ، 3‬و ‪ ، 203‬چبپ ثیؽٔد) یؼُی‪ْ« :‬ؽ کف ثب کق‬
‫ظقذ ثگَّٕ ؿالو یب کُیؿل ؼا ؾَع‪ ،‬ظؼ ًْبٌ نسظّ ْؽ ظٔ‬
‫آؾاظ يینَٕع»!‬
‫‪ - 1‬رٓػیت األزکبو‪ ،‬اثؽيسًع ثٍ زكٍ عٕقی‪ ،‬ج ‪ ،3‬و‪،222‬‬
‫چبپ ثیؽٔد‪.‬‬
‫‪52‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫زٮرٹاٺ‪ ،‬ثبثی رسا‪٪‬بٶٻ زاضز ٸ پیبٲجط اؾالٰ چٷیٵ ‪٦‬بضی ضا اظ ثعض‪٪‬تطیٵ ٖجبزت ٸ‬
‫ٲبیٿ ت‪٣‬طّة ثٻ ذساٸٶس قٳطزٺ اؾت‪.‬‬
‫اظ پیبٲجط اؾالٰ آٸضزٺاٶس ‪٦‬ٻ ‪ٞ‬طٲٹز‪:‬‬
‫ال ثىُ ػؿ‪ٟٙٔ ٛ‬ب ػؿ‪ٛ‬ا ٔٗ اِ‪ٙ‬بس‪.1»...‬‬
‫«ٔٗ ؤػتك سلج‪ ،١‬ؤػتك ه ّ‬
‫« ‪٦‬ؿی ‪٦‬ٻ ٲٳٯٹ‪٦‬ی ضا آظاز ‪٦‬ٷس‪ ،‬ذساٸٶس زض ثطاثط ټط ًٖٹی اظ اٸ‪ًٖ ،‬ٹی‬
‫اظ آٶ‪٧‬ؽ ضا اظ آتف آظاز خ‬

‫ثخطی اص حم‪ٛ‬ق اس‪٥‬شاٖ ‪ ٚ‬ل‪ٛ‬ا٘‪ ٗ٥‬آ٘‪ٟ‬ب‬

‫چٷبٶ‪٧‬ٻ زاٶؿتیٱ اؾیطاٴ رٷ‪٫‬ی – ثط ٲجٷبی ٲ‪٣‬طّضات اؾالٲی – اظ ضاټٽبی‬
‫‪٪‬ٹٶب‪٪‬ٹٴ ثٻ آظازی ٶبئ٭ ٲیقٹٶس‪ ،‬اٲّب پیف اظ زؾتیبثی ثساٴ ٶٗٳت‪ ،‬ضاٺ تط‪٢‬ی‬
‫زض ربٲٗٿ ٲؿٯٳبٶبٴ ثٻ ضٸی ایكبٴ ثؿتٻ ٶیؿت‪ ،‬ٸ آٶٽب ٲیتٹاٶٷس زض پطتٹ ایٳبٴ‬
‫ٸ ت‪٣‬ٹی‪ ،‬ثط ثؿیبضی اظ آظاز‪٪‬بٴ ثطتطی یبثٷس ٸ احتطاٰ ٲؿٯٳبٴ ضا ثٻ ؾٹی ذٹز‬
‫رٯت ‪٦‬ٷٷس ظیطا زض اؾالٰ‪ ،‬ٲال‪ ٤‬ثطتطی ا‪ٞ‬طاز ثط ی‪٧‬سی‪٫‬ط‪ ،‬ت‪٣‬ٹی اؾت‪ ،‬ٸ‬
‫پیبٲجط ثعض‪٪‬ٹاض اؾالٰ ثٷب ثٻ ‪٪‬عاضـ ربثط ثٵ ٖجساهلل اٶهبضی زض «حزٿ اٮٹزأ»‬
‫‪ٞ‬طٲٹز‪« :‬ؤ‪ٟ٤‬ب اِ‪ٙ‬بس‪ ،‬بٖ سثىٓ ‪ٚ‬احذ‪ٚ ،‬بٖ ؤثبوٓ ‪ٚ‬احذ‪ ،‬ؤال ال فؿُ ِؼشثی‬

‫_________________‬
‫چبپ‬ ‫‪،1146‬‬ ‫و‬ ‫انؼزن)‪،‬‬ ‫(کزبة‬ ‫‪2‬‬ ‫ج‬
‫‪ - 1‬يسیر يكهى‪،‬‬
‫اقزبَجٕل‪.‬‬
‫(ایٍ زعیث ظالنذ ظاؼظ ثؽ آَکّ آؾاظکُُعِ يًهٕک‪،‬‬
‫اقزسوبم ؼْبیی اؾ ػػاة ؼا پیعا يی کُع ايب اگؽ ٔی‪،‬‬
‫گُبْبَی ؼا ثدبی آٔؼظ کّ ثّ يؽرکجبٌ آَٓب ٔػعِ ػػاة‬
‫ظاظِ نعِ اقذ‪ ،‬ظؼ آٌ يٕؼد اقزسوبم يؿثٕؼ اؾ يیبٌ‬
‫ضٕاْع ؼكذ)‪.‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪53‬‬

‫ػّی ػجٕی ‪ٚ‬ال ِؼجٕی ػّی ػشثی ‪ٚ‬ال ألحٕش ػّی ؤس‪ٛ‬د ‪ٚ‬ال ألس‪ٛ‬د ػّی‬
‫الِ ؤَتْمَبو ُ ْٓ﴾»‪.1‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ؤحٕش بال ثبِتم‪ٛ‬ی‪﴿ ،‬ب ٖٓ ؤَو ْ َش َٔى ُ ْٓ ػ‪َ ْ ٙ‬ذ ه ّ‬
‫« ټبٴ ای ٲطزٰ‪ ،‬ذسای قٳب ی‪٧‬ی ٸ پسضتبٴ ی‪٧‬ی اؾت‪ ،‬آ‪٪‬بٺ ثبقیس ‪٦‬ٻ ټیچ‬
‫ٖطثی ثط ٖزٳی ٸ ټیچ ٖزٳی ثط ٖطثی ٸ ټیچ ؾپیسی ثط ؾیبټی ٸ ټیچ‬
‫ؾیبټی ثط ؾپیسی ثطتطی ٶساضز ٲ‪٫‬ط اظ ضاٺ ت‪٣‬ٹی (ؾپؽ ایٵ آیٻ ضا ذٹاٶس‪):‬‬
‫ټٳبٶب ‪٪‬طاٲیتطیٵ قٳب ٶعز ذسا ‪٦‬ؿی اؾت ‪٦‬ٻ اظ ټٳٻ پطټیع‪٪‬بضتط ثبقس»‪.‬‬
‫آضی‪ ،‬اؾالٰ زضثبضپ اؾیطاٴ ٸ ثطز‪٪‬بٴ‪٪ ،‬صقت ثؿیبض ضٸا زاقتٻ ٸ اظ اثعاض‬
‫ٮیب‪٢‬ت آٶبٴ ثطای تطّ‪٢‬ی‪ ،‬رٯٹ‪٪‬یطی ٶ‪٧‬طزٺ اؾت‪ .‬ثٻ ټٳیٵ ٲٷبؾجت ٲؿٯٱ ثٵ‬
‫حزّبد زض نحیح ذٹز اظ ضؾٹ‪ ٬‬ذسا ‪٪‬عاضـ ‪٦‬طزٺ اؾت ‪٦‬ٻ ‪ٞ‬طٲٹز‪:‬‬
‫ال فبسٕؼ‪ٛ‬ا ِ‪ٝ‬‬
‫«بٖ آٔش ػّ‪٥‬ىٓ ػج ذ ٔجذع ؤس‪ٛ‬د ‪٤‬م‪ٛ‬دوٓ ثىتبة ه ّ‬
‫‪ٚ‬ؤق‪٥‬ؼ‪ٛ‬ا»‪.2‬‬
‫یٗٷی‪« :‬ا‪٪‬ط ‪ٚ‬الٲی ؾیبٺ ٸ پیچیسٺ ٲٹی ثط قٳب ثٻ اٲبضت ‪٪‬ٳبضزٺ قٹز ٸ ثب‬
‫‪٦‬تبة ذسا ضټجطیتبٴ ‪٦‬ٷس‪ ،‬ؾرٵ ٸی ضا ثكٷٹیس ٸ اظ اٸ ‪ٞ‬طٲبٴ ثطیس»‪.‬‬
‫اظ ایٷزب زاٶؿتٻ ٲیقٹز ‪٦‬ٻ اؾالٰ اربظٺ ٲیزټس ‪٦‬ٻ ‪٪‬بټی ثطزٺای الی‪ ١‬ٸ‬
‫زضؾت‪٧‬ب ض‪ ،‬زض ٲیبٴ ٲؿٯٳبٶبٴ ثٻ اٲبضت ضؾس چٷبٶ‪٧‬ٻ ٸا‪٢‬سی زض ‪٦‬تبة «‪ٞ‬تٹح‬
‫اٮكبٰ» ‪٪‬عاضـ ‪٦‬طزٺ ‪٦‬ٻ ؤثٹٖجیسٺ – ‪ٞ‬طٲبٶسپ ‪٦‬٭ ؾپبٺ قبٰ – ثطزٺای ؾیبٺ ثٻ ٶبٰ‬

‫_________________‬
‫‪ - 1‬انزؽؿیت ٔانزؽْیت رأنیق ؾکی انعیٍ يُػؼی‪ ،‬ج ‪ ، 3‬و‬
‫‪ ، 612‬چبپ ثیؽٔد‪.‬‬
‫‪ - 2‬يسیر يكهى‪ ،‬ج ‪( ،2‬کزبة اإليبؼح)‪ ،‬و ‪ ،1143‬چبپ‬
‫اقزبَجٕل‪.‬‬
‫‪54‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫«زاٲؽ» ضا ثطؾپبټیبٶف ثٻ اٲبضت ثط‪٪‬عیس ٸ ٖٳٯیبت ‪ٞ‬تح زغټبی حٯت ضا‬

‫ثطٖٽسپ اٸ ٶٽبز‪.‬‬
‫ٸا‪٢‬سی ٲی ٶٹیؿس ؤثٹٖجیسٺ ثٻ ؾطثبظاٴ ذٹز ‪ٟ٪‬ت‪:‬‬
‫« ای ‪٪‬طٸٺ ٲؿٯٳبٶبٴ! ٲٵ زاٲؽ ضا ثٻ ‪ٞ‬طٲبٶسټی قٳب ثط‪٪‬ٳبقتٱ ٸ زؾتٹض‬
‫زازٰ ‪٦‬ٻ اَبٖتف ‪٦‬ٷیس ٸ ‪ٞ‬طٲبٶف ضا ثپصیطیس‪ ...‬ٸ ټیچ‪٧‬ساٲتبٴ ٶپٷساضیس ‪٦‬ٻ ٲٵ‬
‫ثٻ ذبَط تح‪٣‬یط قٳب‪ٚ ،‬الٲی ضا ثٻ ‪ٞ‬طٲبٶسټی ؾپبټتبٴ اٶتربة ‪٦‬طزٺاٰ‪ ...‬ز‪ ٬‬ٲٵ‬
‫ثٻ ٲٵ ٲی‪٪‬ٹیس ‪٦‬ٻ ذسای ثعض‪ ،٨‬ایٵ زغ ضا ثسؾت ایٵ ‪ٚ‬الٰ ٲی‪٪‬كبیس ظیطا‬
‫‪٦‬ٻ اٸ (زض رٷ‪ )٩‬حیٯٻټبی ز‪٢‬ی‪ ١‬ثٻ ‪٦‬بض ٲیثٷسز ٸ ثیٷكی ٶی‪٧‬ٹ زاضز‪ .‬ثٷبثطایٵ‪،‬‬
‫ثٻ ټٳطاٺ ٸی حط‪٦‬ت ‪٦‬ٷیس ٸ ثٻ ذسا اٖتٳبز زاقتٻ ثبقیس ٸ ‪٦‬بضتبٴ ضا ثسٸ‬
‫ٸا‪٪‬صاضیس»‪.1‬‬
‫ٲؿٯٳبٶبٴ ٶیع ‪ٞ‬طٲبٴ اثٹٖجیسٺ ضا پصیطا قسٶس ٸ زاٲؽ ضا ثٻ ضټجطی ‪٢‬جٹ‪٬‬‬
‫‪٦‬طزٶس‪.‬‬
‫ثطذی اظ ح‪٧‬ٳطاٶبٴ اؾالٲی‪٦ ،‬ٷیعظازٺ ثٹزٺاٶس! ٲبزض ٲإٲٹٴ ذٯی‪ٟ‬ٿ ٖجبؾی‪،‬‬
‫ٲبزض اٮٳؿتٷهط ثبهلل ذٯی‪ٟ‬ٿ ‪ٞ‬بَٳی‪ ،‬ٲبزض ٲحٳٹز زٸٰ ؾٯُبٴ ٖخٳبٶی‪ ،‬ربضیٻ‬
‫ثٹزٶس‪ .‬ټ‪ٟ‬سٺ تٵ اظ ذٯ‪ٟ‬بی ٖجّبؾی اظ ‪٦‬ٷیعاٴظازٺ قسٺاٶس‪ .2‬ٸ ایٵ اٲط‪ ،‬ټیچ‪٫‬بٺ‬
‫اظ تط‪٢‬ی آٶبٴ زض ربٲٗٿ ٲؿٯٳبٶبٴ رٯٹ‪٪‬یطی ٶ‪٧‬طز‪.‬‬
‫_________________‬
‫‪« - 1‬يعبشش انًغهًیٍ! أَی لذ أيشد دايغب عهیکى ٔأيشرکى ثبنطبعخ ٔانمجٕل أليشِ‪ ...‬فال یمم‬
‫أحذکى ئَی لذ أيشد عهیکى عجذاً احزمبساً ثکى‪ ...‬ئٌ َفغی رحذثُی ئٌ هللا رعبنی یفزح ْزِ انمهعخ‬
‫عهی ی ذ ْزا انعجذ ألَّ دلیك انحیهخ‪ ،‬حغٍ انجصیشح‪ ،‬فغیشٔا يعّ ٔ ثمٕا ثبهلل ٔ رٕکهٕا عهیّ»‪.‬‬
‫(كزٕذ انهبو‪ ،‬اثؽ ٔاهعی‪ ،‬و ‪ ، 266‬چبپ نجُبٌ)‪.‬‬
‫‪ - 2‬ثؽظگی ظؼ خٓبٌ‪ ،‬اثؽ ازًع كؽايؽؾی‪ ،‬و ‪ ، 212‬چبپ‬
‫رٓؽاٌ‪.‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪55‬‬

‫پبزقبټبٴ َٹٮٹٶی ‪٦‬ٻ اظ ‪ 257‬تب ‪ 292‬ټزطی ؾٯُٷت ‪٦‬طزٶس ٸ پبزقبټبٴ‬

‫اذكیسی (‪ 323‬تب ‪ )358‬ٸ ٲٳٯٹ‪٦‬ٽبی ثحطی (‪ 648‬تب ‪ )784‬ٸ ٶیع ٲٳٯٹ‪٦‬ٽبی‬
‫ثطری ‪٦‬ٻ اظ ‪ 784‬تب ‪ 923‬زض ٲهط ح‪٧‬ٹٲت ‪٦‬طزٶس ثٻ ٮحبِ ٶؿت‪ ،‬ثٻ ثطز‪٪‬بٴ‬
‫ٲیپیٹؾتٷس اظ ټٳیٵ ضٸ آٶبٶطا «ٲٳبٮی‪ »٥‬ٲی ٶبٲٷس‪ .‬ټٳچٷیٵ ؾٯؿٯٿ ؾالَیٵ‬
‫ثٷس‪٪‬بٴ زض ټٷسٸؾتبٴ ‪٦‬ٻ اظ ؾب‪ 602 ٬‬تب ‪ 962‬زض قجٻ ‪٢‬بضپ ټٷس ح‪٧‬ٱ‬
‫ٲی ضاٶسٶس‪ ،‬اظ ایٵ زؾتٻ ثٻ قٳبض ٲیآیٷس ٸ ٶیع اتبث‪٧‬بٴ زیبضث‪٧‬ط ٸ قبٰ ‪٦‬ٻ‬
‫ٶرؿتیٵ پبزقبٺ آٶبٴ‪ ،‬آ‪ ٠‬ؾٷ‪٣‬ط‪ٚ ،‬الٰ ٲٯ‪٧‬كبٺ ؾٯزٹ‪٢‬ی ثٹز ٸ ټٱ اتبث‪٧‬بٴ‬
‫آشضثبیزبٴ ‪٦‬ٻ ؾطؾٯؿٯٿ ایكبٴ ایٯس‪٪‬ع‪ٚ ،‬الٰ ؾٯُبٴ ٲؿٗٹز ؾٯزٹ‪٢‬ی ثٹز‪،‬‬
‫ټٳ‪٫‬ی ‪ٚ‬الٲعازٺ ثٻ قٳبض ٲیآٲسٶس‪.1‬‬
‫ث‪٣‬ٹ‪ ٬‬ی‪٧‬ی اظ ٶٹیؿٷس‪٪‬بٴ ٲٗبنط‪ « :‬آیب ا‪٪‬ط اؾالٰ ثٻ ایٷٽب احتطاٰ ٶٳی‪٪‬صاقت‬
‫‪٦‬ٻ ٲؿٯٳبٶبٴ ثٻ ٲٹرت اٲط زیبٶت ذٹز ثٻ آٶٽب احتطاٰ ‪٪‬صاضٶس ٸ ثٻ آٶٽب ٲیساٴ‬
‫ٸقرهیت زټٷس‪ ،‬ٲٳ‪٧‬ٵ ثٹز ثٻ ایٵ ٲ‪٣‬بٲبت ثطؾٷس؟ ا‪٪‬ط ٲؿٯٳبٶبٴ ثٷس‪٪‬بٴ ضا‬
‫تكٹی‪ ١‬ٶٳی‪٦‬طزٶس‪ ،‬آٶٽب ټٱ ٲخ٭ پبضیټب زض ټٷسٸؾتبٴ ‪٦‬ٻ ‪ 60‬ٲیٯیٹٶٷس ٸٮی‬
‫چٹٴ ا‪٦‬خطیّت ثطټٳٵټب آٶبٴ ضا ٖٷهط پؿت ٲیزاٶٷس ٸ ٲزب‪ ٬‬ټیچ ٶٹٖی‬
‫پیكط‪ٞ‬تی ثٻ آٶٽب ٶٳیزټٷس‪ ،‬ټعاضټب ؾب‪ ٬‬ټٳبٴ َٹض پؿت ٸ ٖ‪٣‬تٲبٶسٺ ثب‪٢‬ی‬
‫ٲبٶسٶس»‪.2‬‬

‫_________________‬
‫‪ - 1‬ثّ کزبة‪ :‬عجوبد قالعیٍ اقالو‪ ،‬اثؽ اقزبَهی نیٍ پٕل‪،‬‬
‫رؽخًّ ػجبـ اهجبل‪ ،‬چبپ رٓؽاٌ َگبِ کُیع‪.‬‬
‫‪ - 2‬ثؽظگی ظؼ خٓبٌ‪ ،‬اثؽ ازًع كؽايؽؾی‪ ،‬و ‪.133‬‬
‫‪51‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫اظ ٲ‪٣‬بٲبت ْبټطی ‪٦‬ٻ ث‪٫‬صضیٱ‪ ،‬ثطذی اظ ائٳٻ اؾالٰ ٸ ثعض‪٪‬بٴ اټ٭ ثیت‬
‫ٖٯیٽٱ اٮؿالٰ ټٳچٹٴ ٖٯیثٵ اٮحؿیٵ‪ ،‬ظیسثٵ ٖٯی‪ ،‬ٲٹؾیثٵ رٗ‪ٟ‬ط‪ٖ ،‬ٯیثٵ‬
‫ٲٹؾی‪ ...‬ٲبزضاٶكبٴ‪« ،‬اٰ ٸٮس» ثٹزٶس‪.‬‬
‫‪٪‬طٸټی اظ ٲ‪ٟ‬ؿطاٴ ٸ ‪٣ٞ‬ٽبی ثطرؿتٻ زض نسض اؾالٰ‪ ،‬ٲبٶٷس‪ُٖ :‬بء‪ ،‬ٲزبټس‪،‬‬
‫ؾٗیسثٵ رجیط‪ ،‬ظیسثٵ ؤؾٯٱ‪ ،‬ضثیٗٿ اٮطای‪َ ،‬بٸٸؼ‪ ...‬اظ ٲٹاٮیبٴ قٳطزٺ‬
‫ٲیقسٶس‪.‬‬
‫اٲبٲت ٶٳبظ ‪٦‬ٻ ی ‪ ٥‬ٲ‪٣‬بٰ ضٸحبٶی اؾت ‪٪‬بټی ثط ٖٽسپ ی‪ٚ ٥‬الٰ ٶٽبزٺ‬
‫ٲیقس چٷبٶ‪٧‬ٻ زض نحیح ثربضی آٲسٺ اؾت‪:‬‬
‫« پیف اظ ټزطت پیبٲجط‪ ،‬ټٷ‪٫‬بٲی ‪٦‬ٻ ٲٽبرطاٴ ٶرؿتیٵ ثٻ ٖهجٻ –‬
‫ربی‪٫‬بټی زض ‪٢‬جب – ٸاضز قسٶس‪ .‬اٲبٲت ٶٳبظقبٴ ضا ؾبٮٱ – ‪ٚ‬الٰ ؤثی حصی‪ٟ‬ٻ –‬
‫ثطٖٽس زاقت (ظیطا) آیبت ‪٢‬طآٴ ضا ثیف اظ زی‪٫‬طاٴ ثٻ ذبَط ؾپطزٺ ثٹز»‪.1‬‬
‫ثبظ زض نحیح ثربضی ٲیذٹاٶیٱ ‪٦‬ٻ‪« :‬ش‪٦‬ٹاٴ – ‪ٚ‬الٰ ٖبئكٻ – اظ ضٸی‬
‫ٲهح‪ ٝ‬ثط ٖبئكٻ پیف ٶٳبظی ٲی‪٦‬طز»‪.2‬‬
‫یٗٷی زض ٲحیٍ اؾالٲی ټیچ ٲبٶٗی ٸرٹز ٶساقت ‪٦‬ٻ ټٳؿط پیبٲجط پكت‬
‫ؾط ‪ٚ‬الٲی ٶٳبظ ‪٪‬عاضز‪.‬‬

‫_________________‬
‫‪« - 1‬نًب لذو انًٓبجشٌٔ األٔنٌٕ انعصجخ – يٕظع ثمجبء – لجم يمذو سعٕل هللا ‪ ‬کبٌ یإيٓى‬
‫عبنى يٕنی أثی حزیفخ ٔکبٌ أکثشْى لشآَب ً»‪( .‬يسیر ثطبؼی‪ ،‬ج ‪ ، 1‬و ‪،160‬‬
‫چبپ اقزبَجٕل)‪.‬‬
‫‪« - 2‬کبَذ عبئشخ یإيٓب عجذْب رکٕاٌ يٍ انًصحف»‪( .‬يسیر ثطبؼی‪ ،‬ج ‪ ، 1‬و‬
‫‪.)160‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪58‬‬

‫‪٪‬ٹاټی ‪ٚ‬الٲبٴ ٸ ‪٦‬ٷیعاٴ – چٷبٶچٻ ثٻ ٖساٮت قٷبذتٻ ٲیقسٶس – ٶیع‬

‫پصیط‪ٞ‬تی ثٹز‪ .‬زض نحیح ثربضی اظ ثطذی یبضاٴ پیبٲجط ا‪٦‬طٰ ضٸایت قسٺ ‪٦‬ٻ‬
‫ایكبٴ‪٪ ،‬ٹاټی ‪ٚ‬الٲبٴ ضا ٲٗتجط ٲیقٳطزٶس ٸ زضثبضپ ‪٢‬جٹ‪٪ ٬‬ٹاټی ‪٦‬ٷیع ٶیع‬
‫حسیخی اظ ضؾٹ‪ ٬‬ذسا ‪٪‬عاضـ ‪٦‬طزٺاٶس‪.1‬‬
‫ٲی زاٶیٱ ‪٦‬ٻ ا‪٪‬ط ی‪٧‬ی اظ ٲؿٯٳبٶبٴ ثٻ ‪٦‬ؿی یب ‪٦‬ؿبٶی زض رٷ‪« ٩‬اٲبٴ» زټس‪،‬‬
‫زی‪٫‬ط ٲؿٯٳیٵ ثٻ ٲسٮٹ‪ ٬‬حسیج ٶجٹی ‪٦‬ٻ ‪ٞ‬طٲٹز‪٤« :‬سؼی ثزٔت‪ ٟٓ‬ؤد٘ب‪»ٓٞ‬‬
‫ٶبچبضٶس ظیٷٽبض ٸی ضا ثپصیطٶس‪ .‬ایٵ ‪٢‬بٶٹٴ‪ ،‬زضثبضپ ‪ٚ‬الٲی ‪٦‬ٻ ٲؿٯٳبٴ قسٺ‬
‫ثبقس ٶیع نبز‪ ٠‬اؾت ٸ ثٻ ‪٢‬ٹ‪ ٬‬ذٯی‪ٟ‬ٿ زٸٰ‪:‬‬
‫« بٖ اِؼجذ إِسّٓ ٔٗ إِسّٕ‪ٚ ،ٗ٥‬رٔت‪ ٝ‬رٔت‪ٚ ٟٓ‬ؤٔب٘‪ ٝ‬ؤٔب٘‪.2»ٟٓ‬‬
‫یٗٷی‪ٚ« :‬الٰ ٲؿٯٳبٴ‪ ،‬اظ ٲؿٯٳیٵ اؾت ٸ پیٳبٴ اٸ‪ ،‬پیٳبٴ ایكبٴ‪ ،‬ٸ اٲبٴ اٸ‪،‬‬
‫اٲبٴ ٲؿٯٳبٶبٴ قٳطزٺ ٲیقٹز»‪.‬‬
‫ا‪٪‬ط اؾیط یب ‪ٚ‬الٰ‪ ،‬ثط آئیٵ زی‪٫‬طی رع زیٵ اؾالٰ (ٲبٶٷس آئیٵ یٽٹز ٸ‬
‫ٶهبضی) ثبقس‪ ،‬اٸ ضا ثٻ پصیطـ اؾالٰ ٸازاض ٶٳی‪٦‬ٷٷس‪ .‬اثٹٖجیس (‪٢‬بؾٱ ثٵ‬
‫ؾالٰ) زض ‪٦‬تبة‪« :‬األٲٹ‪ »٬‬ٲیٶٹیؿس‪:‬‬
‫«اظ ؤثی ټال‪َ ٬‬بئی آٲسٺ اؾت ‪٦‬ٻ اٸ اظ ٸؾ‪ ١‬ضٸٲی ح‪٧‬بیت ‪٦‬طز ‪٦‬ٻ ‪ٟ٪‬ت‪:‬‬
‫ٲٵ ‪ٚ‬الٰ ٖٳط ثٵ ذُبة ثٹزٰ ٸ ٖٳط ثٻ ٲٵ ٲی‪ٟ٪‬ت‪ :‬ٲؿٯٳبٴ قٹ ظیطا ا‪٪‬ط‬
‫اؾالٰ ضا ثپصیطی‪ ،‬زض ‪٦‬بض ثیتاٮٳب‪ ٬‬اظ تٹ ‪٦‬ٳ‪ ٥‬ٲی‪٪‬یطٰ‪ ،‬چطا ‪٦‬ٻ ثطای ح‪ّٟ‬‬

‫_________________‬
‫‪ - 1‬ثّ‪ :‬يسیر ثطبؼی‪ ،‬کزبة انهٓبظاد (ثبة نٓبظح اإليبء‬
‫ٔانؼجیع)‪ ،‬ج ‪ ، 3‬و ‪َ 143‬گبِ کُیع‪.‬‬
‫‪ - 2‬انكٍُ انكجؽٖ ‪ ،‬اثؽ ثیٓوی‪ ،‬ج ‪ ،3‬و ‪.34‬‬
‫‪51‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫اٲبٶت ٲؿٯٳبٶبٴ ٶجبیس اظ ‪٦‬ؿی یبضی ذٹاؾت ‪٦‬ٻ اظ ظٲطپ ایكبٴ ٶجبقس‪ .1‬ٸؾ‪١‬‬
‫‪ٟ٪‬ت‪ :‬ٲٵ اظ پصیط‪ٞ‬تٵ اؾالٰ ذٹززاضی ٲی‪٦‬طزٰ‪ ،‬ٸ ٖٳط ایٵ آیٻ اظ ‪٢‬طآٴ ضا‬
‫ِ‬
‫‪( ﴾ٗ٤‬ټیچ ارجبضی زض پصیط‪ٞ‬تٵ زیٵ ٶیؿت)‪.‬‬ ‫ٲیذٹاٶس‪٦ :‬ٻ ﴿ال بِو ْ َش َا‪ ٜ‬ف ‪ِّ ٣‬‬
‫اِذ ِ‬
‫چٹٴ ٸ‪ٞ‬بتف ٶعزی‪ ٥‬قس‪ ،‬ٲطا آظاز ‪٦‬طز»‪.2‬‬
‫زض پبضٺای اظ اح‪٧‬بٰ رعائی اؾالٰ‪٢ ،‬ٹاٶیٵ آؾبٴتطی ثطای ثطز‪٪‬بٴ تٗییٵ‬
‫قسٺ اؾت‪ ،‬ٲخالً‪ :‬ا‪٪‬ط ‪٦‬ٷیع (یب ‪ٚ‬الٲی) ٲ طت‪٧‬ت ظٶب قٹز‪ ،‬ٶیٳی اظ ‪٦‬ی‪ٟ‬ط قرم‬
‫آظاز‪ ،‬زضثبضپ ٸی ارطا ٲی‪٪‬طزز‪ .‬یٗٷی ثٻ ربی ‪ 100‬تبظیبٶٻ‪ ،‬اٸ ضا ‪ 50‬تبظیبٶٻ‬
‫ٲی ظٶٷس‪ .‬چٷبٶ‪٧‬ٻ زض ‪٢‬طآٴ ‪٦‬طیٱ تهطیح قسٺ اؾت‪:‬‬

‫﴿ ‪                      ‬‬

‫(اٮٷؿبء‪)25 :‬‬ ‫‪﴾ ...    ‬‬

‫« ا‪٪‬ط ‪٦‬ٷیعاٴ‪٦ ،‬بض ظقتی آٸضزٶس‪ ،‬پؽ ثط ایكبٴ ‪٦‬ی‪ٟ‬طی (ثطاثط ثب) ٶیٱ‬
‫‪٦‬ی‪ٟ‬ط ظٶبٴ آظاز ٲ‪٣‬طّض اؾت»‪.‬‬

‫_________________‬
‫‪ - 1‬انجزّ ظؼ کبؼْبی نطًی (َّ ػًٕيی)‪ ،‬يكهًبَبٌ‬
‫يی رٕاَكزُع ثّ ثؽظگبَهبٌ اػزًبظ کُُع چُبَکّ پیبيجؽ‬
‫اکؽو ‪ ‬ظؼ قطٍ يهٕٓؼ ضٕظ كؽيٕظ‪« :‬انعجذ ساع عهی يبل عیذِ ْٕٔ‬
‫يغئٕٔل »‪( .‬يسیر ثطبؼی‪ ،‬ج ‪ ، 6‬و ‪ .) 146‬یؼُی‪ « :‬ؿالو‪ ،‬ثؽ‬
‫يبل آهبی ضٕظ يؽاهت اقذ ٔ يكئٕنیذ زلظ آٌ ؼا ثؽ‬
‫ػٓعِ ظاؼظ»‪.‬‬
‫‪« - 2‬عٍ أ ثی ْالنی انطبئی عٍ ٔعك انشٔيی لبل‪ :‬كُذ يًهٕكب ً نعًش ثٍ انخطبة ‪ٔ ‬كبٌ یمٕل‬
‫ني ‪ « :‬أعهى فاَك ئٌ أعهًذ اعزعُذ ثك عهى أيبَخ انًغهًیٍ‪ ،‬فاَّ ال یُجغي ني أٌ أعزعیٍ عهى‬
‫أيبَزٓى يٍ نیظ يُٓى»‪ ،‬لبل‪ :‬فأثیذ‪ ،‬فمبل‪ ﴿ :‬ال ِئ ْك َشا َِ ِفي ان ِّذ ِ‬
‫یٍ﴾ لبل‪ :‬فهًب حعشرّ انٕفبح‬
‫أعزمُي»‪( .‬األيٕال‪ ،‬اثؽ هبقى ثٍ قالو‪ ،‬و ‪ ، 43‬چبپ يًؽ)‪.‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪11‬‬

‫ټٳچٷیٵ زض پبضٺای اظ اح‪٧‬بٰ ‪٣ٞ‬ٽی‪ ،‬ت‪٧‬بٮی‪ ٝ‬آؾبٶتطی ثطای ثطز‪٪‬بٶی ‪٦‬ٻ ثٻ‬
‫اؾالٰ ‪٪‬طاییسٺ اٶس‪ ،‬تكطیٕ قسٺ اؾت‪ .‬ٲخالً ثط‪٪‬عاضی حذّ ٸ ا‪٢‬بٲٿ ٶٳبظ رٳٗٻ ثط‬
‫آٶبٴ ٸارت ٶیؿت‪ ،‬چٷبٶ‪٧‬ٻ اظ پیبٲجط ‪ ‬ٲإحٹض اؾت‪:‬‬
‫«اِجٕؼ‪ ١‬حك ‪ٚ‬اجت ػّی وُ ٔسّٓ فی جٕبػ‪ ١‬بال ؤسثؼ‪ ،١‬ػجذ ّٕٔ‪ٛ‬ن‬
‫ؤ‪ ٚ‬أشا‪ ٠‬ؤ‪ ٚ‬غجی ؤ‪ٔ ٚ‬ش‪٤‬ؽ»‪.1‬‬
‫یٗٷی‪ « :‬ٶٳبظ رٳٗٻ‪ ،‬ح‪ ١‬ٸارجی ثط ټط ٲؿٯٳبٴ اؾت ‪٦‬ٻ ثبیس آٶطا زض‬
‫رٳبٖت ثط‪٪‬عاض ‪٦‬ٷس ٲ‪٫‬ط چٽبض ‪٦‬ؽ (‪٦‬ٻ ٶٳبظ رٳٗٻ ثط آٶبٴ ٸارت ٶیؿت)‬
‫‪ٚ‬الٰ ٸ ٲٳٯٹ‪ ٤‬ٸ ظٴ ٸ ‪٦‬ٹز‪ ٤‬ٸ ثیٳبض»‪.‬‬
‫ٖطثٽب ضا ضؾٱ چٷبٴ ثٹز ‪٦‬ٻ زض ‪٦‬بض رٷ‪ ٩‬اظ ظٶبٴ ٶیع یبضی ٲیرؿتٷس ٸ‬
‫ثٹیػٺ ټٷ‪٫‬بٲی ‪٦‬ٻ ٶجطز ثٻ قسّت ٲیضؾیس زض ‪٦‬ٳ‪٥‬ضؾبٶی ٸ يطثٻظزٴ ثٻ‬
‫زقٳٵ ٸ ‪٦‬كتبض ٸی‪ ،‬اظ ایكبٴ ثٽطٺ ٲی‪٪‬ط‪ٞ‬تٷس‪.2‬‬
‫ثٻ ټٳیٵ رٽت‪ ،‬پؽ اظ ق‪٧‬ؿت ی‪٪ ٥‬طٸٺ‪ ،‬ظٶبٴ آٶٽب ټٱ ثٻ اؾبضت‬
‫ٲیا‪ٞ‬تبزٶس‪.‬‬
‫زض ا ؾالٰ ٲ‪٣‬طض قس ‪٦‬ٻ ا‪٪‬ط ظٶبٶی ٸاثؿتٻ ثٻ ٲحبضثیٵ‪ ،‬اؾیط قٹٶس ثٷبثط ‪٢‬بٶٹٴ‬
‫‪٦‬ٯی‪﴿ :‬فَةِ ٓٔب َٔ‪ّٙ‬ب ث َ ْؼ ُذ َ‪ٚ‬بِ ٓٔب ف ِ َذاء﴾ ثبیس آظاز قٹٶس یب ٲؿٯٳبٶبٴ‪ ،‬اظ‪٦‬ؿبٶكبٴ‬
‫(ټٳچٹٴ قٹټط‪ ،‬پسض‪ ،‬ثطازض‪ٞ )...‬سیٻ ث‪٫‬یطٶس ٸ آٶٽب ضا ضټب ؾبظٶس‪.‬‬

‫_________________‬
‫‪ - 1‬قٍُ أثی ظأظ‪ ،‬ج ‪ ،1‬و ‪َ ٔ 230‬یؿ‪ :‬انزبج اندبيغ‬
‫نأليٕل‪ ،‬ج ‪ ،1‬و ‪.264‬‬
‫‪ٔ « - 2‬لذ اعزعبَٕا ثبنُغبء فی حشٔثى ٔأٔکهٕا ئنیٍٓ أعًبل االععبف ٔظشة انعذٔ ٔيمبرهزّ فی‬
‫أٔلبد انشذح»‪( .‬انًلًم كی ربؼیص انؼؽة هجم اإلقالو‪ ،‬اثؽ‬
‫ظکزؽ خٕاظ ػهی‪ ،‬ج ‪ ،4‬و ‪ ،444‬چبپ نجُبٌ)‪.‬‬
‫‪10‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫زض نٹضتی ‪٦‬ٻ ایٵ اٲٹض – ثٷبثط ٲهٯحتی ‪٦‬ٻ اٲب ٰ ٲؿٯٳیٵ تكریم زټس –‬
‫پیف ٶیبیس (ٲخ٭ آٶ‪٧‬ٻ ‪٦‬ؿبٴ ظٶبٴ اؾیط‪ ،‬زض پی‪٧‬بض ‪٦‬كتٻ قسٺ ثبقٷس ٸ آٶبٴ‬
‫ثیؾطپطؾت ٲبٶٷس یب ٲهبٮح زی‪٫‬ط) آٶٽب ضا ټٳچٹٴ ٲطزاٴ اؾیط‪ ،‬ثٻ ٲزبټساٴ‬
‫ٲؿٯٳبٴ ٲیؾپطٶس‪ .‬زض ایٷزب ‪٢‬طآٴ ‪٦‬طیٱ‪ ،‬ٲؿٯٳبٶبٴ ثیټٳؿط ضا ‪٦‬ٻ تٹاٴ ٲبٮی‬
‫ٶساضٶس تكٹی‪ ١‬ٲی‪٦‬ٷس تب ثب آٴ ظٶبٴ – چٷبٶچٻ ٲؿٯٳبٴ قٹٶس – ٖ‪٣‬س ظٶبقٹیی‬
‫ثٷسٶس ٸ تهطیح ٲی ‪٦‬ٷس ‪٦‬ٻ ٲؿٯٳبٶبٴ ح‪ ١‬ٶساضٶس ثسٸٴ اظزٸاد ضؾٳی‪ ،‬اظ آٶٽب‬
‫‪٦‬بٲزٹیی ‪٦‬ٷٷس چٷبٶ‪٧‬ٻ ٲی‪ٞ‬طٲبیس‪:‬‬

‫‪                  ‬‬

‫‪                        ‬‬

‫‪                         ‬‬

‫‪                        ‬‬

‫‪                    ‬‬

‫(اٮٷؿبء‪.)25 :‬‬ ‫‪ ... ‬‬

‫«ټط ‪٦‬ؽ اظ قٳب تٹاٶ‪٫‬طی ٶساضز ‪٦‬ٻ ثب ظٶبٴ آظاز ٸ ثب ایٳبٴ‬
‫ظٶبقٹیی ‪٦‬ٷس‪ ،‬پؽ‪ ،‬اظ آٶچٻ ‪٦‬ٻ ٲبٮ‪ ٥‬قسٺایس – اظ ‪٦‬ٷیعاٴ ٲؤٲٵ –‬
‫ټٳؿط ‪٪‬یطیس‪ .‬ذسا ثٻ ایٳبٶتبٴ زاٶبتط اؾت ٸ قٳب (ثٻ زٮی٭‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪11‬‬

‫ټٱ ‪٦‬یكی) ٸاثؿتٻ ثٻ ی‪٧‬سی‪٫‬طیس‪ .‬پؽ آٶبٶطا ثب اربظپ ‪٦‬ؿبٶكبٴ ثٻ‬

‫ټٳؿطی ثط‪٪‬عیٷیس ٸ ‪٦‬بثیٵ آٶٽب ضا چٷبٶ‪٧‬ٻ ضؾٱ اؾت ثسټیس زض‬
‫حبٮی ‪٦‬ٻ ظٶبٶی پب‪٦‬ساٲٵ ثبقٷس ٶٻ آٮٹزٺ زاٲٵ ٸ ض‪ٞ‬ی‪٪١‬یط‪.»...‬‬
‫اٲب چٷبٶچٻ ایٵ ‪٢‬جی٭ ظٶبٴ ثٻ ټٳؿطی ‪٦‬ؿی زض ٶیبٲسٶس‪ ،‬زض آٴ نٹضت ثب‬
‫نبحجبٴ ذٹز ظٶس‪٪‬ی ٲی‪٦‬ٷٷس‪.1‬‬
‫ٸ تب ټٷ‪٫‬بٲی ‪٦‬ٻ ‪ٞ‬طظٶس ٶیبٸضزٶس ٲطتجٿ ایكبٴ ‪ٞ‬طٸتط اظ ټٳؿطاٴ آظاز اؾت ٸ‬
‫چٹٴ ‪ٞ‬طظٶسی ثعایٷس‪ ،‬ثٷبثط ‪٢‬بٶٹٴ «اٰ ٸٮس» آظاز ذٹاټٷس قس ٸ ثب زی‪٫‬ط ظٶبٴ‪،‬‬
‫ثطاثط ٲیقٹٶس چٷبٶ‪٧‬ٻ زاض‪ُ٢‬جی زض ؾٷٵ ذٹز اظ ضؾٹ‪ ٬‬ذسا ‪ ‬آٸضزٺ اؾت‪:‬‬
‫«ؤْ اِ‪ِٛ‬ذ حش‪ٚ ٠‬بٖ وبٖ سمكب»‪.2‬‬
‫« ‪٦‬ٷیعی ‪٦‬ٻ ‪ٞ‬طظٶس آٸضز‪ ،‬آظاز اؾت ټط چٷس ‪ٞ‬طظٶسـ ؾ‪ ٍ٣‬قٹز!»‪.3‬‬
‫اظ ٲؿٯٳبت ‪٢‬ٹاٶیٵ اؾالٰ اؾت ‪٦‬ٻ ا‪٪‬ط چٷس تٵ زض ٲبٮ‪٧‬یت ‪٦‬ٷیعی قطی‪٥‬‬
‫ثبقٷس‪ ،‬ټیچ ‪٦‬ساٰ ح‪ ١‬ٶساضٶس ثب ٸی ټٳرٹاثٻ قٹٶس ٸ ٶٳیتٹاٶٷس اٸ ضا ثٻ‬

‫_________________‬
‫‪)40‬‬ ‫آیّ‬ ‫االزؿاة‪،‬‬ ‫(قٕؼِ‬ ‫يدیع‬ ‫هؽآٌ‬ ‫ظؼ‬ ‫چُبَکّ‬ ‫‪-1‬‬
‫‪                                     ‬‬ ‫يی ضٕاَیى‪:‬‬

‫‪ «                       ‬ای پیبيجؽ‪ ،‬يب ًْكؽاَذ ؼا‬

‫کّ کبثیُهبٌ ؼا ظاظِ ای ثؽ رٕ زالل کؽظیى ٔ ًْچُیٍ‬
‫يًهٕ کذ ؼا کّ ضعأَع ثؽ رٕ ثّ ؿُیًذ ظاظِ اقذ‪.»...‬‬
‫‪ - 2‬قٍُ ظاؼهغُی‪ ،‬ج ‪ ،4‬و ‪.131‬‬
‫‪ - 3‬ظؼ ٔيیذ ػهی ‪َ ‬یؿ ظؼثبؼِ « او ٔنع» يی ضٕاَیى‪« :‬فاٌ‬
‫يبد ٔنذْب ْٔی حیخ فٓی عزیمخ»‪َ( .‬بيّ نًبؼِ ‪َٓ 24‬ح انجالؿّ)‬
‫یؼُی‪ « :‬اگؽ کُیؿ (او ٔنع) كؽؾَعل ثًیؽظ ٔ أ ؾَعِ‬
‫يبَع‪ ،‬آؾاظ اقذ»‪.‬‬
‫‪12‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫ٶعزی‪٧‬ی ثب ‪٦‬ؿی ٸازاضٶس ٲ‪٫‬ط آٶ‪٧‬ٻ ثطای ٸی ټٳؿطی ثط‪٪‬عیٷٷس‪ .‬ٸ ‪٢‬طآٴ ‪٦‬طیٱ‪،‬‬
‫ٲؿٯٳبٶبٴ ضا ثسیٵ ‪٦‬بض ‪ٞ‬طٲبٴ زازٺ اؾت ٸ ٲی‪٪‬ٹیس‪:‬‬

‫‪                        ‬‬

‫‪                        ‬‬

‫(اٮٷٹض‪)32 :‬‬ ‫‪   ‬‬

‫«‪٦‬ؿبٶی اظ ذٹزتبٴ ضا ‪٦‬ٻ ثیټٳؿطٶس ٸ ټٳچٷیٵ ‪ٚ‬الٲبٴ ٸ ‪٦‬ٷیعاٴ‬
‫قبیؿتٿ ذٹیف ضا ټٳؿط زټیس‪ ،‬ا‪٪‬ط آٶبٴ تٽیزؾت ثبقٷس ذسا اظ‬
‫‪ًٞ‬ٯف ثی ٶیبظقبٴ ذٹاټس ‪٦‬طز ٸ ذسا زاضای ضحٳت ‪٪‬ؿتطزٺ ٸ‬
‫زاٶف (‪ٞ‬طا‪٪‬یط) اؾت»‪.‬‬
‫ثسیٵ تطتیت‪ ،‬ظٶبٴ اؾیطی ‪٦‬ٻ قٹټطاٶكبٴ زض رٷ‪٦ ٩‬كتٻ قسٺ ثٹزٶس یب‬
‫ذٹیكبٸٶساٴ زٮؿٹظی ٶساقتٷس تب آٶبٴ ضا ثبظذطیس ‪٦‬ٷٷس‪ ،‬اظ ثیؾطپطؾتی ٸ‬
‫ؾط‪٪‬طزاٶی ضټبیی ٲییب‪ٞ‬تٷس ٸ زض ذبٶٿ ٲبٮ‪ ٥‬ذٹیف یب قٹټطاٴ تبظٺ‬
‫ٲیآؾٹزٶس‪.‬‬
‫‪٢‬ٹاٶ یٵ ٸ ح‪٣‬ٹ‪٢‬ی ‪٦‬ٻ زضثبضپ اؾیطاٴ یب ثطز‪٪‬بٴ ٸيٕ قسٺ‪ ،‬ثساٶچٻ ‪ٟ٪‬تیٱ‬
‫ٲحسٸز ٶیؿت ٸ ت‪ٟ‬هی٭ آٶٽب ضا زض ‪٦‬تت حسیج ٸ ‪٣ٞ‬ٻ ٲیتٹاٴ زیس‪ .‬ٶ‪٧‬تٻای‬
‫‪٦‬ٻ زض ایٵ ‪٢‬ٹاٶیٵ ثبیس ٲٹضز تٹرٻ ‪٢‬طاض ‪٪‬یطز آٶؿت ‪٦‬ٻ ح‪٣‬ٹ‪ ٠‬ٲعثٹض ثطای‬
‫‪٦‬ؿبٶی ٲ‪٣‬طض قسٺ ‪٦‬ٻ پؽ اظ رٷ‪ ٩‬ثب ٲؿٯٳبٴ‪ ،‬ثٻ اؾبضت ا‪ٞ‬تبزٺاٶس ٸ چٻ ثؿب‬
‫ٲؿٯٳبٶبٶی ضا ‪٦‬ٻ زض ؤحٷبی پی‪٧‬بض ثٻ ‪٢‬ت٭ ضؾبٶسٺاٶس یب ألا‪٢‬٭ زض ‪٦‬كتبض ٲؿٯٳبٶبٴ‪،‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪13‬‬

‫یبض ٸ پكتیجبٴ زی‪٫‬طاٴ ثٹزٺاٶس‪ .‬ثب ٸرٹز ایٵ‪ ،‬اؾالٰ تب ایٵ اٶساظٺ ٶؿجت ثٻ آٶبٴ‬
‫ٲالیٳت ٶكبٴ زازٺ ٸ ثٻ آؾبٶ‪٫‬یطی زضثبضپ ایكبٴ ؾ‪ٟ‬بضـ ‪٦‬طزٺ اؾت ثٻ‬
‫‪٪‬ٹٶٻای ‪٦‬ٻ پیبٲجط اؾالٰ ‪ٞ‬طٲبٴ زازٺ تب ٲؿٯٳبٶبٴ ‪٦‬بضټبی ؾٷ‪٫‬یٵ ٸ َب‪٢‬ت‪ٞ‬طؾب‬
‫ضا ثطٖٽسپ آٶبٴ ٶٷٽٷس ٸ ثٻ ‪٪‬عاضـ ٲبٮ‪ ٥‬ثٵ ؤٶؽ زض ‪٦‬تبة «اٮٳٹَإ» ‪ٞ‬طٲٹزٺ‬
‫اؾت‪:‬‬
‫« ِّّٕٕ‪ٛ‬ن قؼبٔ‪ٚ ٝ‬وس‪ٛ‬ت‪ ٝ‬ثبِٕؼش‪ٚ‬ف ‪ٚ‬ال ‪٤‬ىّف ٔٗ اِؼُٕ بال ٔب‬
‫‪٤‬ك‪٥‬ك»‪.1‬‬
‫«ح‪ ١‬ٲٳٯٹ‪ ٤‬اؾت ‪٦‬ٻ اظ ذٹضا‪ ٤‬ٸ پٹقب‪ ٤‬ثٻ قبیؿت‪٫‬ی ثٽطٺٸض قٹز ٸ اٸ‬
‫ضا رع ثٻ ‪٦‬بضی ‪٦‬ٻ زض تٹاٴ اٸؾت ٸاٲساضٶس»‪.‬‬
‫ایٵ ض‪ٞ‬تبض پؿٷسیسٺ ثب اؾیطاٴ رٷ‪٫‬ی ضا حتی ٲربٮ‪ٟ‬بٴ اؾالٰ تحؿیٵ‬
‫‪٦‬طزٺاٶس‪ ،‬ٸ زض «زائطٺ اٮٳٗبض‪ ٜ‬اؾالٰ» ‪٦‬ٻ ‪٪‬طٸټی اظ ذبٸضقٷبؾبٴ اضٸپبیی ثٻ‬
‫تإٮی‪ ٝ‬آٴ زؾت ظزٺاٶس‪ ،‬اظ ؾتبیف ٲؿٯٳبٶبٴ زض ایٵ ثبضٺ ٶتٹاٶؿتٷس ذٹززاضی‬
‫‪٦‬ٷٷس‪ .‬زض آٶزب آٲسٺ اؾت‪:‬‬
‫«ق‪ٟ٫‬ت ٶیؿت ا‪٪‬ط زض حسٸز ؾب‪ ، 1860 ٬‬ټبٶطی زٸٶبٴ ؾٹییؿی –‬
‫ثٷیبٶ‪٫‬صاضنٯیت ؾطخ – ‪٦‬ٻ ثب ربٲٗٿ تٹٶؿی آقٷبیی زاقت‪٢ ،‬ٹیبً ثط ٲالیٳت‬
‫ٖبزی قطایٍ ثطز‪٪‬ی زض ٶعز ٲؿٯٳبٶبٴ‪ ،‬زض ٲ‪٣‬بیؿٻ ثب ضٸقٽبیی ‪٦‬ٻ زض ض‪ٞ‬تبض ثب‬
‫ثطز‪٪‬بٴ زض اٲطی‪٧‬ب ٲٗٳٹ‪ ٬‬اؾت تإ‪٦‬یس ٲیٸضظز‪ .‬زض پبیبٴ ؾسپ زٸاظزټٱ‬
‫(ټیزسټٱ ٲیالزی) ٲٹازاغزټؿٵ‪ ،‬ٶیع ‪٦‬ٻ ٲٷجٕ ثؿیبضی اظ اَالٖبت ٲب زضثبضپ‬

‫_________________‬
‫‪ - 1‬انًٕعب‪ ،‬ج ‪ ، 2‬و ‪ ،330‬چبپ اقزبَجٕل‪.‬‬
‫‪14‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫ؾبذتبض ح‪٧‬ٹٲت ٖخٳبٶی اؾت چٷیٵ اٖالٰ زاقتٻ ثٹز‪ :‬زض رٽبٴ قبیس ٲٯتی‬
‫ٶجبقس ‪٦‬ٻ زض آٴ‪ ،‬اؾیطاٴ ٸ ثطز‪٪‬بٴ ٸ حتی ٲح‪٧‬ٹٲبٴ ثٻ اٖٳب‪ ٬‬قب‪ّ٢‬ٻ‪ ،‬ثیكتط اظ‬
‫آٶچٻ ٶعز اٲت ٲحٳسی زیسٺ ٲیقٹز اظ ٲٹاْجت ٸ ٲساضا ثطذٹضزاض ثبقٷس»‪.1‬‬
‫ٸ ایٵ ٶیؿت ٲ‪٫‬ط احط آٲٹظـ پیبٲجطی ‪٦‬ٻ زض ٸاپؿیٵ ٮحٓٻټبی ٖٳطـ‪ ،‬ثٻ‬
‫یبز اؾیطاٴ ٸ ثطز‪٪‬بٴ ثٹز ٸ ‪ٞ‬طٲٹز‪ :‬ذسا ضا زضثبضپ ٶٳبظ ٸ اؾیطاٶتبٴ ثیبز زاقتٻ‬
‫ثبقیس!‪.2‬‬

‫_________________‬
‫‪ THE ENCYCLOPAEDIA OF ISLAM - 1‬ج ‪ ، 1‬و ‪ ، 33‬چبپ نیعٌ (غیم‬
‫ٔاژِ ػجع = ‪ ABD‬يوبنّ‪ :‬ثؽَٔهٕیگ‪ ،‬رؽخًّ آهبی ازًع‬
‫قًیؼی)‪.‬‬
‫‪ - 2‬يعؼک زعیث يػکٕؼ‪ ،‬پیم اؾ ایٍ گػنذ‪.‬‬
 ‫فم‪ٟ‬بی اسالْ ‪ ٚ‬آصادی ثشدٌبٖ‬
‫‪٣ٞ‬یٽبٴ ٲؿٯٳبٴ (اظ ؾٷّی ٸ قیٗی) زض ‪٦‬تبثٽبی ذٹز ثبثی ثٻ ٖٷٹاٴ‬
‫«االؾتط‪٢‬ب‪ »٠‬یب «ثطزٺ‪٪‬یطی» ٶ‪٫‬كٹزٺاٶس اٲب ټٳ‪٫‬ی اظ ‪٦‬تبة «اٮٗت‪ »١‬یٗٷی‬
‫«آظازی ثطز‪٪‬بٴ» ؾرٵ ‪ٟ٪‬تٻاٶس‪ .‬زض ٖیٵ حب‪٣ٞ ٬‬ٽبء ات‪ٟ‬ب‪ ٠‬ٶٓط زاضٶس ‪٦‬ٻ‬
‫اؾتط‪٢‬ب‪ ،٠‬ٸیػپ ٲؿٯٳبٶی ٶساقتٻ ثبقس – ثٻ ثطز‪٪‬ی ‪٪‬یطز‪ .‬ثٗٷٹاٴ ٶٳٹٶٻ‪٢ :‬بؾٱ‬
‫ثٵ ؾالٰ (اظ ‪٣ٞ‬ٽبی ‪٢‬سیٱ اټ٭ ؾٷّت) زض ‪٦‬تبة ٲٗتجط «األٲٹا‪ »٬‬ٲیٶٹیؿس‪:‬‬
‫ال ‪ٚ ‬إِسّٕ‪ ٗ٥‬ؤٖ ال سجبء ػّی ؤ‪ ُٞ‬اِػّح ‪ٚ‬ال سق‬
‫«س‪ ١ٙ‬سس‪ َٛ‬ه ّ‬
‫‪ٚ‬ؤ٘‪ ٟٓ‬ؤحشاس»‪.1‬‬
‫«ؾٷت پیبٲجط ذسا ‪ ‬ٸ ضٸـ ٲؿٯٳبٶبٴ ثط ایٵ پبیٻ اؾتٹاض اؾت ‪٦‬ٻ اظ‬
‫‪٦‬ؿبٶی ‪٦‬ٻ ثب ٲؿٯٳیٵ زض نٯحاٶس ټیچ اؾیط ٸ ثطزٺای ٶجبیس ‪٪‬ط‪ٞ‬ت ٸ ټٳٻ‬
‫آظازٶس»‪.‬‬
‫ٸ ٶیع ‪٣ٞ‬یٻ ٲٗطٸ‪ ٜ‬قی ٗی‪ ،‬ٲح‪ ١ّ٣‬حٯّی زض ‪٦‬تبة «قطائٕ اإلؾالٰ» ٲیٶٹیؿس‪:‬‬
‫« ‪٤‬ختع اِشق ثإ‪ ُٞ‬اِحشة»‪.2‬‬
‫«ثطز‪٪‬ی ٸیػپ ‪٦‬ؿبٶی اؾت (‪٦‬ٻ ثب ٲؿٯٳبٶبٴ) پی‪٧‬بض ٲی‪٦‬ٷٷس»‪.‬‬
‫قید ٲحٳس حؿٵ ٶز‪ٟ‬ی زض ‪٦‬تبة «رٹاټط اٮ‪٧‬الٰ» ؾرٵ ٲح‪ ١ّ٣‬حٯّی ضا‬
‫ثسیٷ‪٫‬ٹٶٻ تٹيیح ٲیزټس‪:‬‬

‫_________________‬
‫‪ - 1‬األيٕال‪ ،‬رأنیق هبقى ثٍ قالو‪ ،‬و ‪ ، 233‬چبپ ثیؽٔد‪.‬‬
‫‪ - 2‬نؽائغ اإلقالو كی يكب ئم انسالل ٔانسؽاو‪ ،‬ج ‪ ، 3‬و ‪،104‬‬
‫چبپ َدق‪.‬‬
‫‪11‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫« (‪٤ ٚ‬ختع اِشق) ؤی االستشلبق (ثإ‪ ُٞ‬اِحشة‪ ،‬د‪ ٖٚ‬اِ‪ٟٛ٥‬د ‪ٚ‬اِ‪ٙ‬ػبسی‬

‫‪ٚ‬إِج‪ٛ‬س اِمبئٕ‪ ٗ٥‬ثطشائف ؤ‪ ُٞ‬اِزٔ‪ )١‬ثالخ‪ٛ‬ف فی ض‪٣‬ء ٔٗ رِه‪ ،‬ثُ‬
‫اإل جٕبع ثمسٕ‪ ٝ٥‬ػّ‪.1»ٝ٥‬‬
‫یٗٷی‪« :‬ثطز‪٪‬ی ‪٦‬ٻ زض ایٷزب ٲ‪٣‬هٹز‪ ،‬ثطزٺ‪٪‬یطی ثبقس‪ ،‬ٸیػپ ‪٦‬ؿبٶی اؾت ‪٦‬ٻ‬
‫(ثب ٲؿٯٳبٶبٴ) پی‪٧‬بض ٲی ‪٦‬ٷٷس‪ ،‬ٶٻ یٽٹزیبٴ ٸ ٲؿیحیبٴ ٸ ظضتكتیبٴ ‪٦‬ٻ ثٻ‬
‫تٗٽسات ذٹز ثب ٲؿٯٳبٶبٴ پبیجٷس‪ .‬زض ایٵ ثبضٺ ټیچ ‪٪‬ٹٶٻ اذتال‪ٞ‬ی زض ٲیبٴ‬
‫‪٣ٞ‬ٽبء ٸرٹز ٶساضز ثٯ‪٧‬ٻ ارٳبٔ ثٻ ټط زٸ ق‪٧‬٭ ذٹز (ٲحه٭ ٸ ٲٷ‪٣‬ٹ‪ )٬‬ثط ایٵ‬
‫ٲٗٷی زالٮت زاضز»‪.‬‬
‫ث‪٫‬ٹٶٻای ٸؾیٗتط ٲیتٹاٴ ‪ٟ٪‬ت‪ٖ :‬الٸٺ ثط ‪٪‬طٸټٽبیی ‪٦‬ٻ ‪٣ٞ‬یٻ ٲعثٹض اظ آٶبٴ‬
‫ٶبٰ ٲیثطز‪ ،‬ټط رٳٗیتی ‪٦‬ٻ ثب ٲؿٯٳبٶبٴ ٶٳیرٷ‪٫‬ٷس ٸ پیٳبٴ نٯح زاضٶس‪ ،‬ثٷبثٻ‬
‫ح‪٧‬ٱ اؾالٰ اظ ثطزٺقسٴ ٲهٹٴاٶس چٷبٶ‪٧‬ٻ زض ‪٢‬طآٴ ٲزیس آٲسٺ اؾت‪:‬‬

‫‪                        ‬‬

‫(اٮٷؿبء‪)90 :‬‬ ‫‪       ‬‬

‫«ا‪٪‬ط آٶبٴ‪ 2‬اظ قٳب ‪٦‬ٷبضٺ ‪٪‬ط‪ٞ‬تٷس ٸ ثٻ ‪٦‬بضظاضتبٴ ٶیبٲسٶس ٸ پیكٷٽبز‬
‫نٯح ثٻ قٳب زازٶس‪ ،‬زض آٴ نٹضت ذساٸٶس ټیچ ضاټی ضا ثط يسّ‬
‫ایكبٴ‪ ،‬ثطایتبٴ ‪٢‬طاض ٶسازٺ اؾت»‪.‬‬
‫_________________‬
‫‪ - 1‬خٕاْؽ انکالو كی نؽذ نؽائغ اإلقالو‪ ،‬ج ‪ ،34‬و ‪ ، 33‬چبپ‬
‫ثیؽٔد‪.‬‬
‫‪ - 2‬ضًیؽ‪ ،‬ثّ کلبؼی ثبؾ يی گؽظظ کّ ظؼ نًبؼ اْم کزبة‬
‫َیكزُع ٔ ظؼ آیبد پیهیٍ‪ ،‬اؾ آَٓب قطٍ ؼكزّ اقذ‪.‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪18‬‬

‫اظ ٖجبضت اذیط یٗٷی‪ ﴾                  ﴿ :‬زض آیٿ‬

‫قطی‪ٟ‬ٻ‪ ،‬ٲیتٹاٴ ‪ٞ‬ٽٳیس ‪٦‬ٻ ٲؿٯٳبٶبٴ – رع زض حب‪ ٬‬رٷ‪ – ٩‬اربظٺ ٶساضٶس‬
‫ضاټی ثط يسّ ٲربٮ‪ٟ‬بٴ ذٹز ثپیٳبیٷس ٸ اظ رٳٯٻ‪ ،‬ٶٳیتٹاٶٷس آٶبٴ ضاثٻ ثطز‪٪‬ی‬
‫‪٪‬یطٶس‪.‬‬
‫اظ اؾتط‪٢‬ب‪٦ ٠‬ٻ ث‪٫‬صضیٱ‪٣ٞ ،‬ٽبی اؾالٰ زض «‪٦‬تبة اٮٗت‪ »١‬اظ ضاټٽبی‬
‫‪٪‬ٹ ٶب‪٪‬ٹٶی ؾرٵ ثٻ ٲیبٴ آٸضزٺاٶس ‪٦‬ٻ اؾطاء ٸ ثطز‪٪‬بٴ ثٻ آظازی ٶبئ٭ ٲیقٹٶس‪،‬‬
‫ٲبٶٷس ٖت‪ ١‬نس‪٢‬ٻ‪ٖ ،‬ت‪ٟ٦ ١‬بضٺ‪ٖ ،‬ت‪ ١‬ٲ‪٧‬بتجٻ‪ٖ ،‬ت‪ ١‬تسثیط‪ٖ ،‬ت‪ ١‬ؾطایٻ‪ٖ ،‬ت‪ ١‬تٳٯ‪٥‬‬
‫ؤضحبٰ‪ٖ ،‬ت‪ ١‬تٷ‪٧‬ی٭ ٸ اٲخب‪ ٬‬ایٷٽب‪...‬‬
‫‪٣ٞ‬یٽبٴ اؾالٲی‪٪ ،‬بټی آظازی ثطز‪٪‬بٴ ضا آٶچٷبٴ ؾٽ٭ ٸ آؾبٴ قٳطزٺاٶس ‪٦‬ٻ‬
‫ٲبٶٷس ‪٣ٞ‬یٻ ٲٗ طٸ‪ ٜ‬حٷجٯی‪ ،‬اثٵ ‪٢‬ساٲٻ ٲیٶٹیؿس‪:‬‬
‫«لبَ ؤحٕذ فی سجُ ِم‪ ٣‬أشؤ‪ ٠‬ف‪ ٣‬اِكش‪٤‬ك‪ ،‬فمبَ‪ :‬ت‪ٙ‬حی ‪٤‬ب حش‪ !٠‬فةرا ‪ٞ‬ی‬
‫جبس‪٤‬ت‪ !ٝ‬لبَ‪ :‬لذ ػتمت ػّ‪.1»ٝ٥‬‬
‫یٗٷی‪« :‬احٳس (ثٵ حٷج٭) زضثبضپ ٲطزی ‪٦‬ٻ ثب ظٶی زض ضاٺ ضٸثطٸ قٹز ٸ ثسٸ‬
‫‪٪‬ٹیس‪ :‬ای ظٴ آظازٺ‪٦ ،‬ٷبض ضٸ! ٸ ات‪ٟ‬ب‪٢‬بً آٴ ظٴ ‪٦‬ٷیع ذٹزـ ثبقس! ٲی‪٪‬ٹیس ‪٦‬ٻ‪:‬‬
‫ظٴ ٲعثٹض (ثٻ ح‪٧‬ٱ قطٔ) آظاز قسٺ اؾت»!‬
‫پط ٸايح اؾت ‪٦‬ٻ ٲطز ٲ‪ٟ‬طٸو‪ ،‬ثٻ ٶیت آظاز ‪٦‬طزٴ ‪٦‬ٷیعـ‪ ،‬چٷبٴ ؾرٷی‬
‫ضا ثط ظثبٴ ٶیبٸضزٺ ٸٮی ‪٪‬ٹیی ‪٣ٞ‬ٽبی حٷجٯی‪٦ ،‬ٳتطیٵ ثٽبٶٻای ضا ثطای آظازی‬

‫_________________‬
‫‪ - 1‬انًـُی‪ ،‬اثؽ اثٍ هعايّ يوعقی‪ ،‬ج ‪ ، 3‬و ‪ ، 330‬چبپ‬
‫ثیؽٔد‪.‬‬
‫‪11‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫ثطز‪٪‬بٴ ‪٦‬ب‪ٞ‬ی ٲیقٳطزٶس! چٷبٶ‪٧‬ٻ ‪٣ٞ‬ٽبی حٷ‪ٟ‬ی‪٣ٖ ،‬یسٺ زاضٶس ‪٦‬ٻ ا‪٪‬ط ‪٦‬ؿی ثٻ‬
‫آظاز ؾبظی ٲٳٯٹ‪٦‬ف ٸازاض قٹز یب زض حب‪ ٬‬ٲؿتی ثطزٺاـ ضا آظاز ‪٦‬ٷس‪ ،‬آٴ ثطزٺ‬
‫‪1‬‬
‫قطٖبً آظاز ٲحؿٹة ٲیقٹز!‬
‫ا‪٪‬ط ثرٹاټیٱ ثٻ ق‪٧‬ٯی ٲٷٓٱ‪ ،‬ثب قیٹٺټبی آظازی ثطز‪٪‬بٴ اظ زیس‪٪‬بٺ ‪٣ٞ‬ٽبی‬
‫اؾالٰ آقٷب قٹیٱ ثبیس ثساٶیٱ ‪٦‬ٻ ‪٣ٞ‬یٽبٴ ٲؿٯٳبٴ‪ ،‬ضاټٽبی اؾبؾی ضا ‪٦‬ٻ ثٻ‬
‫آظازی ثطز‪٪‬بٴ ٲیاٶزبٲس‪ ،‬چٽبض َطی‪ ١‬زاٶؿتٻاٶس ‪٦‬ٻ اظ آٶٽب ثب ٖٷٹاٶٽبی‬
‫ٲجبقطت‪ ،‬ؾطایت‪ ،‬ٲٯ‪ ٥‬ٸ ٖٹاضو یبز ٲی‪٦‬ٷٷس‪.2‬‬
‫ټط ‪٦‬ساٰ اظ ایٵ ضاټٽب ثٻ ٶٹثٿ ذٹز‪ ،‬ثٻ ثركٽبی چٷس ت‪٣‬ؿیٱ ٲیقٹٶس ٸ‬
‫ٲؿبئ٭ ‪٪‬ٹٶب‪٪‬ٹٶی ضا زض ثطزاضٶس‪:‬‬
‫ٲجبقطت‪ ،‬ثٻ ٖت‪ ١‬ٸٲ‪٧‬بتجٻ ٸ تسثیط ‪٢‬ؿٳت قسٺ اؾت‪.‬‬
‫ٖت‪ٖ ،١‬جبضت اظ آٶؿت ‪٦‬ٻ ‪٦‬ؿی ثتهطیح یب ث‪٧‬ٷبیٻ‪ ،‬ثطزٺ ذٹز ضا آظاز ‪٦‬ٷس‪.‬‬
‫ٲ‪٧‬بتجٻ‪٢ ،‬طاضزاز ٲبٮی یب ‪ٚ‬یط ٲبٮی اؾت ‪٦‬ٻ ٲیبٴ ٲٹٮی ٸ ثطزٺ – ثطای آظازی‬
‫ٸی – ثط‪٢‬طاض ٲیقٹز‪.‬‬
‫تسثیط‪ ،‬آٶؿت ‪٦‬ٻ ٲٹٮی ؾ‪ٟ‬بضـ ‪٦‬ٷس ‪٦‬ٻ ثطزٺاـ‪ ،‬پؽ اظ ٲط‪ ٨‬ٸی آظاز‬
‫اؾت‪.‬‬
‫ؾطایت ٶیع ثٻ زٸ نٹضت ‪٢‬ؿٳت قسٺ اؾت‪:‬‬

‫_________________‬
‫‪« - 1‬عزك انًکشِ ٔانغکشاٌ ٔالع» (االضزیبؼ نزؼهیم انًطزبؼ‪ ،‬اثؽ‬
‫يٕيهی زُلی‪ ،‬ج ‪ ،4‬و ‪ ، 21‬چبپ ثیؽٔد)‪.‬‬
‫‪« - 2‬ئصانخ انشق یکٌٕ ثأعجبة أسثعخ‪ :‬انًجبششح ٔانغشایخ ٔانًهک ٔانعٕاسض»‪( .‬نؽائغ‬
‫اإلقالو‪ ،‬اثؽ يسون زهی‪ ،‬ج ‪ ، 3‬و ‪.104‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪81‬‬

‫نٹضت ٶرؿت آٴ اؾت ‪٦‬ٻ ‪٦‬ؿی ی‪٧‬ی اظ اًٖبی پی‪٧‬ط ثطزٺاـ ضا آظاز‬
‫‪٦‬ٷس ‪٦‬ٻ زض چٷیٵ قطَی‪ ،‬آٴ ثطزٺ ث‪٧‬ٯّی آظاز ذٹاټس قس‪ ،‬چٷبٶ‪٧‬ٻ اثٵ حعٰ زض‬
‫‪٦‬تبة ‪٣ٞ‬ٽی «اٮٳحٯّی» اظ ضؾٹ‪ ٬‬ا‪٦‬طٰ ‪ ‬آٸضزٺ اؾت‪:‬‬
‫«ٔٗ ؤػتك ض‪٥‬ئب ٔٗ ّٕٔ‪ٛ‬و‪ ٝ‬فؼّ‪ ٝ٥‬ػتم‪ ٝ‬وّ‪.1»...ٝ‬‬
‫« ‪٦‬ؿی ‪٦‬ٻ ثركی اظ ٲٳٯٹ‪ ٤‬ذٹز ضا آظاز ‪٦‬ٷس‪ ،‬ٸْی‪ٟ‬ٻ زاضز ‪٦‬ٻ ٸی ضا ث‪٧‬ٯّی‬
‫آظاز ؾبظز‪.»...‬‬
‫نٹضت زٸٰ آٶؿت ‪٦‬ٻ ا‪٪‬ط چٷس تٵ زض ٲبٮ‪٧‬یت ثطزٺای ثب ی‪٧‬سی‪٫‬ط قطی‪٥‬‬
‫ثبقٷس ٸ ی‪٧‬ی اظ آٶبٴ ؾٽٱ ذٹز ضا آظاز ‪٦‬ٷس‪ ،‬ثطٖٽسپ اٸؾت – ثٻ قطٌ‬
‫ٲبٮساضی – ‪٦‬ٻ ؾٽٱ قطی‪٧‬بٴ ذٹز ضا ثرطز ٸ آٴ اؾیط ضا ث‪٧‬ٯّی آظاز ؾبظز‪.‬‬
‫ٲٯ‪ ٥‬آٶؿت ‪٦‬ٻ ا‪٪‬ط ٲطز یب ظٶی‪ ،‬ٲبٮ‪ ٥‬ی‪٧‬ی اظ اضحبٰ ذٹیف قٹز‪،‬‬
‫ذٹیكبٸٶسـ ثٷبثط ح‪٧‬ٱ قطٔ‪ ،‬آظاز اؾت‪ .‬چٷبٶ‪٧‬ٻ ؾطذؿی زض ‪٦‬تبة ‪٣ٞ‬ٽی‬
‫«اٮٳجؿٹٌ» آٸضزٺ ‪٦‬ٻ‪ :‬ٲطزی ثٻ پیبٲجط ذسا ‪ٟ٪ ‬ت‪ :‬ٲٵ‪ ،‬ٲبٮ‪ ٥‬ثطازض ذٹز‬
‫قسٺاٰ ٸ ٲیذٹاټٱ ٸی ضا آظاز ‪٦‬ٷٱ‪ ،‬ضؾٹ‪ ٬‬ا‪٦‬طٰ ‪ ‬پبؾد زاز‪:‬‬
‫ال!»‪.2‬‬
‫«لذ ؤػتم‪ ٝ‬ه ّ‬
‫«ذسا اٸ ضا آظاز ‪٦‬طزٺ اؾت»!‬
‫ٖٹاضو ٖجب ضتٷس اظ اٲٹضی چٹٴ ٲجتال قسٴ ٲٳٯٹ‪ ٤‬ثٻ ‪٦‬ٹضی ٸ رصاٰ یب‬
‫آؾیت ضؾبٶسٴ ٲٹٮی ثٻ ثطزپ ذٹز‪ ،‬یب اظ ‪٦‬بضا‪ٞ‬تبز‪٪‬ی ثطزٺ‪ ،‬یب اؾالٰ ٲٳٯٹ‪ ٤‬زض‬

‫_________________‬
‫‪ - 1‬انًسهی‪ ،‬اثؽ اثٍ زؿو اَعنكی‪ ،‬ج ‪ ،3‬و ‪ ، 130‬چبپ‬
‫ثیؽٔد‪.‬‬
‫‪ - 2‬انًجكٕط‪ ،‬اثؽ قؽضكی‪ ،‬ج ‪ ،6‬و ‪ ، 60‬چبپ ثیؽٔد‪.‬‬
‫‪80‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫زاضاٮحطة پیف اظ ٲؿٯٳبٴ قسٴ ٲٹالیف‪ ،‬یب ‪ٞ‬طظٶس آٸضزٴ ‪٦‬ٷیع اظ ٲٹالی‬
‫ذٹیف‪٦ ...‬ٻ اظ اؾجبة آظازی قٳطزٺ ٲیقٹٶس‪.‬‬
‫ایٵ ٖٷٹاٶٽب‪ٞ ،‬ٽطؾت ضاټٽبیی اؾت ‪٦‬ٻ ثٻ ٶٓط ‪٣ٞ‬ٽبی اؾالٰ‪ ،‬ثٻ آظازی‬
‫اؾیطاٴ یب ثطز‪٪‬بٴ ٲیاٶزبٲس ٸ زض ‪٦‬تت ‪٣ٞ‬ٽی‪ ،‬زضثبضپ ټط ی‪ ٥‬اظ ایٵ اٲٹض‪،‬‬
‫ثحجټب ٸ تح‪٣‬ی‪٣‬بت ‪ٞ‬طاٸاٴ ‪٦‬طزٺاٶس ٸ ‪٣ٞ‬ٽبی ٲصاټت زض اؾبؼ ٲجبحج ثب‬
‫ی‪٧‬سی‪٫‬ط تٹا‪ ١ٞ‬زاضٶس ٸ زض ثطذی اظ ٲؿبئ٭ ‪ٞ‬طٖی‪ ،‬آضاء ‪٪‬ٹٶب‪٪‬ٹٶی اثعاض‬
‫زاقتٻاٶس‪ .‬ثٻ ٖٷٹاٴ ٶٳٹٶٻ‪:‬‬
‫‪٣ٞ‬ٽبء‪ ،‬اذتال‪ ٜ‬زاضٶس ‪٦‬ٻ چٹٴ ثطزٺای ‪٦‬ٻ آظاز قٹز‪ ،‬آیب اٲٹا‪ ٬‬ٸی اظ آٴ‬
‫ٲٹالیف ذٹاټس ثٹز یب ثٻ ذٹز ٸی ثبظ ٲی‪٪‬طزز؟‬
‫اثٹحٷی‪ٟ‬ٻ ٸ قب‪ٗٞ‬ی ٸ احٳسثٵ حٷج٭ ٖ‪٣‬یسٺ زاضٶس ‪٦‬ٻ اٲٹا‪ ،٬‬اظ آٴ ٲٹٮی‬
‫اؾت‪ ،‬ٸ ٲبٮ‪ ٥‬ٸ حؿٵ ثهطی ٸ ُٖبء قٗجی ٸ اثطاټیٱ ٶرٗی ‪ٟ٪‬تٻاٶس‪٦ :‬ٻ‬
‫اٲٹا‪ ٬‬اظ آٴ ث طزٺ ذٹاټس ثٹز ٸ زض ایٵ ثبضٺ حسیخی اظ ضؾٹ‪ ٬‬ذسا آٸضزٺاٶس ‪٦‬ٻ‬
‫‪ٞ‬طٲٹز‪:‬‬
‫«ٔٗ ؤػتك ػجذا ‪ٔ ِٝ ٚ‬بَ‪ ،‬فبِٕبَ ِّؼجذ»‪.1‬‬
‫یٗٷی‪٦ « :‬ؿی ‪٦‬ٻ ‪ٚ‬الٰ ٲبٮساضی ضا آظاز ‪٦‬ٷس‪ ،‬ٲب‪ٚ ٬‬الٰ اظ آٴِ ذٹز اٸ اؾت»‪.‬‬
‫اظ ٸیػ‪٪‬یٽبی ‪٣ٞ‬ٻ اٲبٲیّٻ زض ثبة ٖت‪ ١‬ی‪٧‬ی «‪٢‬بٶٹٴ ذسٲت» اؾت‪ .‬ثط َج‪١‬‬
‫‪٢‬بٶٹٴ ٲعثٹض چٷبٶچٻ ثطزپ ٲؤٲٷی‪ ،‬ټ‪ٟ‬ت ؾب‪ ٬‬ٲٹالی ذٹز ضا ذسٲت ‪٦‬ٷس‪ ،‬آظاز‬
‫ٲی‪٪‬طزز‪ .‬ٲؿتٷس ایٵ ح‪٧‬ٱ‪٢ ،‬ٹ‪ ٬‬اٲبٰ نبز‪  ٠‬اؾت ‪٦‬ٻ ‪ٞ‬طٲٹز‪:‬‬

‫_________________‬
‫‪ - 1‬انًـُی‪ ،‬اثؽ اثٍ هعايّ‪ ،‬ج ‪ ،3‬و ‪ ،364‬چبپ ثیؽٔد‪.‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪81‬‬

‫« ٔٗ وبٖ ٔأ‪ٙ‬ب ػتك ثؼذ سجغ س‪ ٗ٥ٙ‬ؤػتم‪ ٝ‬غبحج‪ ٝ‬ؤْ ِٓ ‪٤‬ؼتم‪.1»...ٝ‬‬

‫یٗٷی‪٦ « :‬ؿی ‪٦‬ٻ ٲؤٲٵ ثبقس پؽ اظ ټ‪ٟ‬ت ؾب‪ ٬‬ذسٲت‪ ،‬آظاز ٲی‪٪‬طزز چٻ‬
‫ٲبٮ‪٧‬ف ٸی ضا ضټب ؾبظز ٸ چٻ ضټب ٶ‪٧‬ٷس»‪.‬‬
‫اٮجتٻ ‪٣ٞ‬یٻ ٲكٽٹض‪ ،‬ظیٵاٮسیٵ ٖبٲٯی زض قطح ٮٳٗٻ‪ ،‬حسیج ٲعثٹض ضا ثط‬
‫اؾتحجبة ٖت‪ ١‬حٳ٭ ‪٦‬طزٺ اؾت ٶٻ ثط ٸرٹة آٴ‪ ،‬ٸٮی ْبټط حسیج‪ ،‬ٸرٹة‬
‫ضا ٲیؾبظٶس‪ .‬زی‪٫‬ط آٶ‪٧‬ٻ زض احبزیج اٲبٲیٻ آٲسٺ اؾت ا‪٪‬ط ‪٦‬ؿی ٲٳٯٹ‪٦‬ی ضا‬
‫آظاز ‪٦‬ٷس ‪٦‬ٻ ضاټی ثطای ‪٦‬ؿت ضٸظی ٶكٷبؾس‪ ،‬زض آٶهٹضت ٲربضد اٸ ثط‬
‫ٖٽسپ آظاز‪٦‬ٷٷسٺ اؾت‪ .‬چٷبٶ‪٧‬ٻ اظ اٲبٰ ٖٯی ثٵ ٲٹؾیاٮطيب ‪ ‬آٸضزٺاٶس ‪٦‬ٻ‬
‫‪ٞ‬طٲٹز‪:‬‬
‫« ٔٗ ؤػتك ّٕٔ‪ٛ‬وب ال ح‪ ِٝ ١ّ٥‬فةٖ ػّ‪ ٝ٥‬ؤٖ ‪٤‬ؼ‪.2»...ِٝٛ‬‬
‫یٗٷی‪٦ « :‬ؿی ‪٦‬ٻ ٲٳٯٹ‪٦‬ی ضا آظاز ‪٦‬ٷس ٸ اٸ ٶتٹاٶس ثطای ذٹز چبضٺای‬
‫ثیبٶسیكس‪ ،‬ثط آظاز‪٦‬ٷٷسٺ اؾت ‪٦‬ٻ ٲربضد ٸی ضا ٖٽسٺزاض قٹز»‪.‬‬
‫قطح آضاء ‪٣ٞ‬یٽبٴ ٸ ؤزٮٿ ټط زؾتٻ اظ ایكبٴ‪ ،‬زض حٹنٯٿ ایٵ ضؾبٮٻ ٶیؿت ٸ‬
‫آٶٽب ضا زض ‪٦‬تبثٽبی ‪٣ٞ‬ٻ اؾتسالٮی ثبیس رؿتزٹ ‪٦‬طز‪.‬‬

‫_________________‬
‫‪ - 1‬انهًؼخ انعيهویخ‪ ،‬اثؽ يسًعثٍ خًبل انعیٍ يکّی ػبيهی‪،‬‬
‫ج ‪ ، 6‬و ‪ ،260‬چبپ نجُبٌ‪.‬‬
‫‪ - 2‬انهًؼخ انعيهویخ‪ ،‬ج ‪ ، 6‬و ‪.261‬‬
 ‫٘مذ آساء خب‪ٚ‬سض‪ٙ‬بسبٖ‬
‫زض ضٸظ‪٪‬بض ٲب ثطذی اظ ذبٸضقٷبؾبٴ اضٸپبیی زضثبضپ «اؾالٰ ٸ ثطز‪٪‬ی» ثٻ‬
‫پػٸټكٽبیی پطزاذتٻاٶس ٸ ٲ‪٣‬بالتی زض ایٵ ظٲیٷٻ ‪ٞ‬طاټٱ آٸضزٺاٶس‪ .‬زض ٲیبٴ‬
‫ٲؿتكط‪٢‬بٴ‪ ،‬قبیؿتٻ اؾت اظ ذبٸضقٷبؼ ضٸؾی پتطٸق‪ٟ‬ؿ‪٧‬ی‪ ،‬ٶبٰ ثطز ‪٦‬ٻ‬
‫‪1‬‬
‫تحت ٖٷٹاٴ‪« :‬زضثبضپ تبضید ثطزٺزاضی زض زٸضپ ذال‪ٞ‬ت‪ ،‬اظ ‪٢‬طٴ ټ‪ٟ‬تٱ تب زټٱ»‬
‫ٲ‪٣‬بٮٻ ای ٶ‪٫‬بقتٻ ٸ اظ ثطز‪٪‬ی زض ‪٢‬طٸٴ اٸّٮیٿ اؾالٲی ؾرٵ ‪ٟ٪‬تٻ اؾت‪ .‬ٸ ٶیع رب‬
‫زاضز اظ ذبٸضقٷبؼ زی‪٫‬طی ثٷبٰ ثطٸٶكٹی‪ ٩‬یبز ‪٦‬طز ‪٦‬ٻ زض «زائطٺ اٮٳٗبض‪ٜ‬‬
‫اؾالٰ» ٲ‪٣‬بٮٿ ‪٪‬ؿتطزٺای ثب ٖٷٹاٴ‪ٖ« :‬جس ; ‪ »ABD‬اظ ٸی ثٻ چبح ضؾیسٺ‬
‫اؾت‪.‬‬
‫اٮجتٻ ټط زٸ ذبٸضقٷبؼ‪ ،‬زض ٶٹقتبض ذٹز ثٻ ح‪٣‬بی‪٣‬ی اظ اؾالٰ زض ثبة‬
‫ثطز‪٪‬ی اقبضٺ ‪٦‬طزٺ اٶس ٸٮی ٲتإؾ‪ٟ‬بٶٻ زض ‪٪‬عاضقٽب ٸ زاٸضیٽبیكبٴ اظ ذُب ٸ‬
‫ٮ‪ٛ‬عـ ثط‪٦‬ٷبض ٶٳبٶسٺاٶس‪ .‬ٲٷبؾت اؾت ‪٦‬ٻ زض ایٷزب پبضٺای اظ ٶ‪٧‬بت ٲخجت‬
‫ٲ‪٣‬ب الت آٶسٸ آٸضزٺ قٹز‪ .‬يٳٷبً اظ ثطذی اقتجبټبت ایكبٴ ٶیع ؾرٵ ثٻ ٲیبٴ‬
‫آیس تب قطٌ اٶهب‪ ،ٜ‬ضٖبیت قسٺ ثبقس‪.‬‬
‫پتطٸق‪ٟ‬ؿ‪٧‬ی اٖتطا‪ ٜ‬زاضز ‪٦‬ٻ پیبٲجط اؾالٰ ٸ یبضاٴ ٶعزی‪٧‬ف زض حسّ اٲ‪٧‬بٴ‬
‫ٲی ‪٦‬ٹقیسٶس تب اظ ثطزٺ ؾبذتٵ زقٳٷبٶكبٴ ثپطټیع ٶس‪ .‬ٸی زض ایٵ ثبضٺ ضؤی‬

‫_________________‬
‫‪1 - ON THE HISTORY OF SLAVERY IN CALIFATE‬‬
‫‪FROM THE SEVENTH TO TENTH CENTURY.‬‬
‫ایٍ يوبنّ ثًٓؽاِ ظٔ يوبنّ ظیگؽ‪ ،‬ظؼ کزبثی رسذ‬
‫ػُٕاٌ‪ « :‬قّ يوبنّ ظؼثبؼِ ثؽظگی» ثّ ؾثبٌ كبؼقی‬
‫رؽخًّ ٔ چبپ نعِ اقذ‪.‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪83‬‬

‫ی‪٧‬ی اظ پػٸټك‪٫‬طاٴ ٲٗبنط ذٹز (‪ .٬‬ای‪ .‬ٶبزضظازٺ) ضا تهسی‪ ١‬ٲی‪٦‬ٷس ٸ‬

‫ٲیٶٹیؿس‪:‬‬
‫«چٷبٶ‪٧‬ٻ ٲؤٮّ‪ ،ٝ‬ٲٷه‪ٟ‬بٶٻ ٖ‪٣‬یسٺ زاضز پیبٲجط ٸ ټٳطظٲبٴ ٶعزی‪٧‬ف – نحبثٻ‬
‫– زض پی‪٧‬بض ثطای ی‪٧‬پبضچٻ ؾبذتٵ ٸ ٲؿٯٳبٴ ‪٦‬طزٴ ٖطثؿتبٴ‪٦ ،‬ٹقیسٶس تب اظ‬
‫ثطزٺ ؾبذتٵ ‪٢‬جبئٯی ‪٦‬ٻ پبیساضی ٲی‪٦‬طزٶس ثپطټیعٶس‪ .‬اٲب ایٵ ‪٦‬بض ثٻ زٮی٭‬
‫ا‪٢‬تهبزی (ٶجٹزٴ ٶیبظ ثٻ ثطز‪٪‬بٴ) ٶجٹز ٸ زالیٯی ؾیبؾی ٸ ایسئٹٮٹغی‪٥‬‬
‫زاقت»‪ .1‬ؾپؽ پتطٸق‪ٟ‬ؿ‪٧‬ی ثساٴ زالئ٭ ؾیبؾی ٸ آضٲبٶی اقبضٺ ٲی‪٦‬ٷس ٸ‬
‫ٲی‪٪‬ٹیس‪« :‬پیبٲجط اؾالٰ ٲیذٹاؾت تب ‪٢‬جبئ٭ تزعیٻَٯت ٖطة ضا اظ پطا‪٦‬ٷس‪٪‬ی‬
‫ضټبیی ثركس ٸ ثٻ ظیط ی‪ ٥‬پطچٱ ‪٪‬طز آٸضز ٸ ٶیع ٲبی٭ ثٹز ‪٦‬ٻ ثب یٽٹزیبٴ ٸ‬
‫ٲؿیحیبٴ ثٻ ٲساضا ض‪ٞ‬تبض ‪٦‬ٷس ٸ زض ٶتیزٻ‪ ،‬ٶٓبٰ زیٷی ٸ ؾیبؾی ٸاحسی ضا ثطپب‬
‫زاضز‪ .‬يٳٷبً زض ضاٺ زؾتیبثی ثسیٵ ټس‪ ،ٜ‬تالـ ٲی‪٦‬طز تب آٶزب ‪٦‬ٻ ٲٳ‪٧‬ٵ ثبقس‪،‬‬
‫ٶبذكٷٹزی ‪٦‬ٳتطی زض ٲطزٰ پسیس آٸضز»‪.2‬‬
‫پتطٸق‪ٟ‬ؿ‪٧‬ی ثب ایٵ ثیبٴ‪ ،‬اظ ‪٢‬یبٰ پیبٲجط اؾالٰ ٸ حط‪٦‬ت ارتٳبٖی ٸی‬
‫چٽطٺای تطؾیٱ ‪٦‬طزٺ ‪٦‬ٻ ثسٸ اربظٺ ٶٳیزټس – ثٻ زٮی٭ ‪٪‬ط‪ٞ‬تٵ چٷس اؾیط – ثٻ‬
‫‪٦‬بض ؾتط‪ ٤‬پیبٲجط اٖتطاو ‪٦‬ٷس‪ .‬ؾطظٶف پیبٲجطی ‪٦‬ٻ ثتپطؾتبٴ ثی‪ٞ‬طټٷ‪ ٩‬ٸ‬
‫پطا‪٦‬ٷسٺ ضا زض زٶیب ثٻ تٹحیس ٸ ٸحست ٸ زٸٮت ٸ ‪٢‬سضت ضؾبٶس‪ ،‬اٶهب‪ٞ‬بً ‪٦‬بضی‬
‫ٶبضٸا اؾت ټط چ ٷس ثطذی اظؾط‪٦‬كبٴ ٸ تجٽ‪٧‬بضاٴ ٖطة ضا زض ٲیساٶٽبی ٶجطز ثٻ‬

‫_________________‬
‫‪ - 1‬قّ يوبنّ ظؼثبؼِ ثؽظگی (اؾ ای‪ .‬ة‪ .‬پزؽٔنلكکی ٔ‬
‫َیؿ‪ :‬ی‪ .‬آ‪ .‬ثهیبَق)‪ ،‬رؽخًّ قیؽٔـ ایؿظی‪ ،‬و ‪ ، 14‬چبپ‬
‫رٓؽاٌ‪.‬‬
‫‪ - 2‬ق ّ يوبنّ ظؼثبؼِ ثؽظگی‪ ،‬و ‪.14 ٔ 14‬‬
‫‪84‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫اؾبضت ‪٪‬ط‪ٞ‬تٻ ثبقس‪ .‬ٶ‪٣‬س پتطٸق‪ٟ‬ؿ‪٧‬ی اظ ثطزٺ‪٪‬یطی‪ ،‬زض ح‪٣‬ی‪٣‬ت ثب پیبٲجط اؾالٰ‬
‫ٸ ذٯ‪ٟ‬بی ٶرؿتیٵ ثطذٹضزاضی ٶساضز ثٯ‪٧‬ٻ ٮجٿ تیع آٴ‪ ،‬ٲتٹرٻ اٲٹیبٴ ٸ ٖجبؾیبٴ‬
‫اؾت‪ ،‬چطا ‪٦‬ٻ ٸی ٲیٶٹیؿس‪:‬‬
‫«ْبټطاً ذٯ‪ٟ‬بی ٶرؿتیٵ اثٹث‪٧‬ط‪ٖ ،‬ٳط ٖٯیثٵ اثیُبٮت ‪٪‬طایف زاقتٷس ‪٦‬ٻ‬
‫ٮك‪٧‬ط‪٦‬كی ثٻ آٴ ٸالیبتی ‪٦‬ٻ زض اٶسیكٻ پیٹؾتٵ آٶٽب ثٻ ؾطظٲیٵ ذال‪ٞ‬ت‬
‫ثٹزٶس‪ ،‬تب آٶزب‪٦‬ٻ ٲٳ‪٧‬ٵ اؾت ‪٦‬ٳتط ذبٶٳبٴ ثطاٶساظ ثبقس‪ .‬ایٵ ذٯ‪ٟ‬ب تٳط‪٦‬ع ثیف‬
‫اظ اٶساظپ ظٲیٵ‪ ،‬حطٸت ٸ ثطز‪٪‬بٴ ضا زض زؾت اقطا‪ ٜ‬ٸ ؾطزاضاٴ تبظی ٲٹضز‬
‫تإییس ‪٢‬طاض ٶٳیزازٶس‪ .‬اٲب ثب ٲ‪٣‬بٸٲت ذبٶساٴ ثٷی اٲیٻ‪ ،‬اقطا‪ ٜ‬ٸ ثطذی اظ‬
‫ؾطزاضاٴ ‪٦‬ٻ تالـ زاقتٷس تب آٶزب ‪٦‬ٻ ٲٳ‪٧‬ٵ اؾت ‪ٚ‬ٷبئٱ رٷ‪٫‬ی ثیكتط ٸ اظ‬
‫رٳٯٻ ثطز‪٪‬بٶی ‪ٞ‬طاٸاٶتط ثسؾت آٸضٶس‪ ،‬ضٸثطٸ ٲیقسٶس»‪.1‬‬
‫پتطٸق‪ٟ‬ؿ‪٧‬ی ٲی پصیطز ‪٦‬ٻ ‪٪‬بټی زض ٲیبٴ ‪ٞ‬طٲبٶسټبٴ ٖطة‪ ،‬ثب یبضاٴ ٶعزی‪٥‬‬
‫پیبٲجط‪ ،‬زضثبضپ ثطزٺ‪٪‬یطی اذتال‪ ٜ‬ٶٓط پیف ٲیآٲس چٷبٶ‪٧‬ٻ ٲیٶٹیؿس‪:‬‬
‫«ټٷ‪٫‬بٰ تؿریط ٲزسز زٲك‪ ١‬زض ؾب‪ 636 ٬‬ٲیالزی‪ ،‬ذبٮسثٵ ٸٮیس ذٹاؾتبض‬
‫آٴ قس ‪٦‬ٻ ټٳٿ ٲطزٰ زٲك‪ ١‬ضا ثطزٺ ‪٦‬ٷس اٲب اثٹٖجیسٺ ثٵ رطاح ‪٦‬ٻ ؾط‪ٞ‬طٲبٶسپ‬
‫ثٹز‪ ،‬ایٵ ذٹاؾت اٸ ضا ٶپصیط‪ٞ‬ت»‪.2‬‬
‫ضٸقٵ اؾت ‪٦‬ٻ ضؤی اثٹٖجیسٺ‪ ،‬ثب ض‪ٞ‬تبض پیبٲجط اؾالٰ ‪٦‬ٻ ٲخالً پؽ اظ ‪ٚ‬عٸپ‬
‫حٷیٵ‪ ،‬ټٳٿ اؾیطاٴ ټٹاظٴ ضا آظاز ؾبذت‪ 3‬ٸ پؽ اظ ‪ٞ‬تح ٲ‪٧‬ٻ ثٻ‬

‫_________________‬
‫‪ - 1‬قّ يوبنّ ظؼثبؼِ ثؽظگی‪ ،‬و ‪.14‬‬
‫‪ - 2‬قّ يوبنّ ظؼثبؼِ ثؽظگی‪ ،‬و ‪.16‬‬
‫‪ - 3‬ربؼیص األيى ٔانًهٕک (ربؼیص عجؽی) ج ‪ ،3‬و ‪ٔ 36‬‬
‫انكیؽح انُجٕیخ ( قیؽِ اثٍ ْهبو)‪ ،‬ج ‪ ،4‬و ‪.132‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪85‬‬

‫ق‪٧‬ؿتذٹضز‪٪‬بٴ ‪٢‬طیف ‪ٟ٪‬ت‪« :‬ار‪ٞ‬ج‪ٛ‬ا‪ ،‬فإ٘تٓ اِكّمبء»‪« .1‬ثطٸیس ‪٦‬ٻ قٳب آظاز‬
‫قسٺایس» ثٳطاتت ٶعزی‪٧‬تط ثٹز تب تهٳیٱ ذبٮسثٵ ٸٮیس‪.‬‬
‫پیبٲجط اضرٳٷس اؾالٰ ا‪٪‬ط ټٱ اؾیطاٶی اظ زقٳٷبٴ ٲحبضة ذٹز ٲی‪٪‬ط‪ٞ‬ت‪ ،‬ثب‬
‫تٹ رٻ ثٻ ‪٢‬ٹاٶیٷی ‪٦‬ٻ زض قطیٗتف ٸرٹز زاقت‪ ،‬آٴ اؾیطاٴ ضا ثطای آظازؾبظی‬
‫تسضیزی ٶ‪٫‬بٺ ٲیزاقت‪ ،‬آٴ اؾیطاٴ ضا ٲسّٖب آٶؿت ‪٦‬ٻ ٲٹضّذبٴ اؾالٰ‪ ،‬رٳٯ‪٫‬ی‬
‫ثطآٶٷس ‪٦‬ٻ پیبٲجط تٳبٰ ‪ٚ‬الٲبٴ ذٹز ضا پیف اظ ٸ‪ٞ‬بتف آظاز ؾبذت‪ .2‬ٸ اظ ایٵ‬
‫ثبثت‪ ،‬ٲیطاحی ثطای ټیچ‪٧‬ؽ ٶٷٽبز‪ .‬ٸ ا‪٪‬ط ‪ٟ٪‬ت‪٫‬ٹیی پؽ اظ ٸ‪ٞ‬بت ضؾٹ‪ ٬‬ذسا‬
‫ثط ؾط ٲیطاث ٸی پیف آٲس‪ ،‬ثب اضايی «‪ٞ‬س‪ »٤‬پیٹٶس زاقت‪ ،‬ٶٻ ثب ‪ٚ‬الٲبٴ ٸ‬
‫‪٦‬ٷیعاٴ!‬
‫ٲحسحبٴ اؾالٲی زض ‪٦‬تت ؾٷٵ ٸ نحبح اظ حبضث ثٵ ٲهُٯ‪( ١‬ی‪٧‬ی اظ‬
‫ال ‪ ‬ػ‪ٙ‬ذ ٔ‪ٛ‬ت‪ ٝ‬دس‪ٕٞ‬ب ‪ٚ‬ال‬
‫یبضاٴ پیبٲجط) آٸضزٺاٶس‪٦ :‬ٻ ‪ٟ٪‬ت‪ٔ« :‬ب تشن سس‪ َٛ‬ه ّ‬
‫د‪ٙ٤‬بسا ‪ٚ‬ال ػجذا ‪ٚ‬ال ؤٔ‪.3» ...١‬‬
‫یٗٷی‪ « :‬ضؾٹ‪ ٬‬ذسا ټٷ‪٫‬بٰ ٲط‪٪‬ف‪ ،‬ټیچ زضټٱ ٸ زیٷبض ٸ ‪ٚ‬الٰ ٸ ‪٦‬ٷیعی ثب‪٢‬ی‬
‫ٶ‪٫‬صاقت‪.»...‬‬
‫_________________‬
‫‪ - 1‬ربؼیص األيى انًهٕک‪ ،‬ج ‪ ،3‬و ‪ ٔ 61‬انكیؽح انُجٕیخ‪ ،‬ج‬
‫‪ ،4‬و‪.44‬‬
‫‪ - 2‬ثّ ػُٕاٌ ًََّٕ‪ :‬عجؽی ظؼ ربؼیطم اؾ « يٕانی ؼقٕل هللا ‪‬‬
‫ٔ آؾاظی آَٓب یبظ يی کُع (ج ‪ ،3‬و ‪ 163‬رب ‪َ ٔ )162‬یؿ‬
‫اثٍ اثیؽ ظؼ ربؼیص ضٕظ ًْیٍ يبخؽا ؼا ثبؾ يی گٕیع‬
‫(انکبيم كی انزبؼیص‪ ،‬ج ‪ ،2‬و ‪ 311‬رب ‪ ٔ )313‬زهجی ْى‬
‫ظؼ‪( :‬اَكبٌ انؼیٌٕ كی قیؽحاأليیٍ انًأيٌٕ‪ ،‬ج ‪ ،3‬و‬
‫‪ 421‬چب پ يًؽ) اؾ ًْیٍ يوٕنّ قطٍ يی گٕیع‪.‬‬
‫‪ - 3‬قٍُ انعاؼهغُی‪ ،‬ج ‪ ، 4‬و ‪ ٔ 134‬يسیر ثطبؼی‪ ،‬ج ‪3‬‬
‫(کزبة انٕيبیب)‪ ،‬و ‪ ، 136‬چبپ اقزبَجٕل‪.‬‬
‫‪81‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫ثٗالٸٺ زض ضٸظ‪٪‬بض ذٯ‪ٟ‬بی ٶرؿتیٵ ٶیع ضؾٱ ثط ایٵ ربضی ٶجٹز ‪٦‬ٻ پؽ اظ‬
‫‪ٞ‬تح قٽط ټب‪ ،‬ټٳٿ ٲطزٰ ضا ثٻ اؾبضت ‪٪‬یطٶس ٸ ‪٪‬طٶٻ الظٰ ٲی آٲس ‪٦‬ٻ ثٗس اظ ‪ٞ‬تح‬
‫ایطاٴ‪ ،‬تٳبٰ ٲطزٰ ایٵ ؾطظٲیٵ (اظ ٶٓبٲی ٸ ‪ٚ‬یط ٶٓبٲی) ضا اؾیط ‪٦‬طزٺ ٸ ثٻ‬
‫ٖطثؿتبٴ ثطزٺ ثبقٷس!‬
‫ثب ایٷٽٳٻ‪ ،‬پتطٸق‪ٟ‬ؿ‪٧‬ی اظ ضاٺ اٖتطاو ثٻ ض‪ٞ‬تبض ذبٮسثٵ ٸٮیس ٸ ٖٳطٸثٵ‬
‫ٖبل تالـ ٲی‪٦‬ٷس تب ضٸـ ذٯ‪ٟ‬ب ضا ٶیع ترُئٻ ‪٦‬ٷس‪ ،‬ټط چٷس ٲیبٴ آٶٽب ٸ‬
‫‪ٞ‬طٲبٶسټبٴ ٲعثٹض‪ ،‬اذتال‪ٞ‬بتی ضا یبزآٸض ٲیقٹز ٸ ٲخالً ٲیٶٹیؿس‪:‬‬
‫«ثالشضی‪ ،‬ضٸایتی (اظ ایٹةثٵ ؤثی اٮٗبٮی)‪ 1‬ٶ‪٣‬٭ ٲی‪٦‬ٷس ‪٦‬ٻ ٖٳطٸثٵ اٮٗبل‬
‫‪ٟ٪‬تٻ اؾت ‪٦‬ٻ ٲی ذٹاټس اؾیطاٴ ضا ث‪ٟ‬طٸقس ظیطا ثب ‪٢‬جُیبٴ پیٳبٶی ثؿتٻ ٶكسٺ‬
‫ثٹز‪ .‬ؾپؽ ذٯی‪ٟ‬ٻ – ٖٳطثٵ اٮرُبة – اٲٹاٮی ضا ‪٦‬ٻ ٖٳطٸثٵ اٮٗبل ثیف اظ‬
‫اٶساظٺ ‪٪‬طزآٸضی ‪٦‬طزٺ ثٹز‪ ،‬يجٍ ‪٦‬طز‪ .‬اٲٹا‪ ٬‬اٸ ٖجبضت ثٹزٶس اظ اقیبء ‪٪‬طاٶجٽب‪،‬‬
‫ثطز‪٪‬بٴ ٸ ‪٦‬كتیټب ٸ زاٰټبی ثؿیبض‪ .‬پؽ‪ ،‬ٲیثیٷیٱ ‪٦‬ٻ زض ضٸظ‪٪‬بض ٶرؿتیٵ‬
‫ذٯ‪ٟ‬ب‪ ،‬ٶیع ثٻ ثطز‪٪‬ی زضآٸضزٴ ٲطزٰ ‪٦‬بضی ٶبزض ٶجٹزٺ اؾت»‪.2‬‬
‫زض ایٷزب پتطٸق‪ٟ‬ؿ‪٧‬ی تٹيیح ٶٳیزټس ‪٦‬ٻ ثالشضی‪٪ ،‬عاضـ زی‪٫‬طی ٶیع‬
‫آٸضزٺ اؾت ‪٦‬ٻ ٲی‪٪‬ٹیس‪ :‬ٲؿٯٳبٶبٴ ثب ‪ُ٢‬جیټب (اټ٭ ٲهط) ٖٽس ٸ پیٳبٴ ثؿتٷس‬
‫ٸ ‪ ٦‬ؿی اظ آٶبٴ ضا ثٻ اؾبضت ٶ‪٫‬ط‪ٞ‬تٷس! چٷبٶ‪٧‬ٻ زض ضٸایت ٖ‪٣‬جٻ ثٵ ٖبٲط رٽٷی‬
‫ٲیذٹاٶیٱ‪:‬‬

‫_________________‬
‫‪َ - 1‬بو ؼأی‪ ،‬چُبَکّ ظؼ كزٕذ انجهعاٌ ثالغؼی آيعِ‪:‬‬
‫«ایوة بي أ بی العبلیت» اقذ کّ اؾ پعؼل ؼٔایذ يیکُع‪.‬‬
‫(كزٕذ انجهعاٌ‪ ،‬و ‪ ،304‬چبپ ثیؽٔد)‪.‬‬
‫‪ - 2‬قّ يوبنّ ظؼثبؼِ ثؽظگی‪ ،‬و ‪.13‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪88‬‬

‫« وبٖ أل‪ٔ ُٞ‬ػش ػ‪ٟ‬ذ ‪ٚ‬ػمذ وتت ِ‪ ٟٓ‬ػٕش‪ ٚ‬ؤ٘‪ ٟٓ‬آٔ‪ ٖٛٙ‬ػّی ؤٔ‪ٛ‬اِ‪ٟٓ‬‬
‫دٔبئ‪٘ٚ ٟٓ‬سبئ‪ٚ ٟٓ‬ؤ‪ٚ‬الد‪ ،ٓٞ‬ال ‪٤‬جبع ٔ‪ ٟٓٙ‬ؤحذ»‪.1‬‬
‫یٗٷی‪ « :‬ٲهطیبٴ (ثب ٲؿٯٳبٶبٴ) پیٳبٴ ٸ ‪٢‬طاضزاز زاقتٷس ٸ ٖٳطٸثٵ ٖبل‬
‫ثطای آٶٽب ٶٹقت ‪٦‬ٻ اٲٹا‪ ٬‬ٸ ذٹٶٽب ٸ ظٶبٴ ٸ ‪ٞ‬طظٶساٶكبٴ زض اٲبٶٷس‪ ،‬ٸ‬
‫ټیچ‪٧‬ؽ اظ آٶبٴ زض ٲٗطو ذطیس ٸ ‪ٞ‬طٸـ ‪٢‬طاض ٶرٹاټٷس ‪٪‬ط‪ٞ‬ت»‪.‬‬
‫زض ‪٪‬عاضـ زی‪٫‬طی ‪٦‬ٻ ثالشضی اظ ‪ٞ‬طظٶس ٖٳطٸثٵ ٖبل یٗٷی ٖجساهلل ثٵ‬
‫ٖٳطٸ آٸضزٺ اؾت ٶیع ایٵ ٲٗٷی زیسٺ ٲیقٹز ٸ ضٸایت پیكیٵ ضا تإییس‬
‫ٲی‪٦‬ٷس‪.2‬‬
‫ثٗالٸٺ‪ ،‬آحبض ‪٪‬ٹٶب‪٪‬ٹٶی زض ټٳبٴ ‪٦‬تبة «‪ٞ‬تٹح اٮجٯساٴ» آٲسٺ ٲجٷی ثط ایٷ‪٧‬ٻ‬
‫ٲؿٯٳبٶبٴ پؽ اظرٷ‪٫‬ٽب‪ ،‬اؾیطاٴ ضا آظاز ٲی‪٦‬طزٶس چٷبٶ‪٧‬ٻ زضثبضپ ‪ٞ‬تح‬
‫«اؾ‪٧‬ٷسضیٻ» ٲیٶٹیؿس‪:‬‬
‫«بٖ ػٕش‪ٚ‬ا فتح‪ٟ‬ب ثبِس‪٥‬ف ‪ٚ‬غ‪ٔ ٓٙ‬بف‪ٟ٥‬ب ‪ٚ‬استجمی ؤ‪ّٟٞ‬ب ‪٤ ِٓٚ‬متُ ‪ِٓٚ‬‬
‫‪٤‬ست»‪.3‬‬
‫« ٖٳطٸثٵ ٖبل آٶزب ضا ثب رٷ‪ٞ ٩‬تح ‪٦‬طز ٸ ثط ‪ٚ‬ٷبئٳف زؾت یب‪ٞ‬ت ٸٮی‬
‫اټبٮی آٴ قٽط ضا ثب‪٢‬ی ٶٽبز‪ ،‬ٶٻ آٶبٶطا ‪٦‬كت ٸ ٶٻ ثٻ اؾبضت ‪٪‬ط‪ٞ‬ت»‪.‬‬
‫ٸ ٶیع زضثبضپ ‪ٞ‬تح «اټٹاظ» اظ ‪٢‬ٹ‪ ٬‬قٹیؽ ٖسٸی ٲیٶٹیؿس ‪٦‬ٻ‪:‬‬

‫_________________‬
‫‪ - 1‬كزٕذ انجهعاٌ‪ ،‬و ‪.306‬‬
‫‪ٔ« - 2‬کزت عهیٓى ثزنک کزبثب ً ٔششغ نٓى ئرا ٔفٕا ثزنک أٌ ال رجبع َغبؤْى ٔأثُبؤْى ٔال یغجٕا‬
‫ٔأٌ رمش أيٕانٓى ٔکُٕصْى فی أیذیٓى‪ ،‬فکزت ثزنک ئنی أيیشانًإيُیٍ عًش فأجبصِ»‪.‬‬
‫(كزٕذ انجهعاٌ‪ ،‬و ‪.)302 ٔ 301‬‬
‫‪ - 3‬كزٕذ انجهعاٌ‪ ،‬و ‪.301‬‬
‫‪81‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫ٲب ثسیٵ قٽط ٸاضز قسیٱ ٸ اؾیطاٴ ‪ٞ‬طاٸاٴ ‪٪‬ط‪ٞ‬تیٱ‪ .‬زض آٴ ټٷ‪٫‬بٲی ٶبٲٻای اظ‬
‫ذٯی‪ٟ‬ٻ (ٖٳطثٵ ذُبة) ثٻ ٲب ضؾیسٺ ‪٦‬ٻ ٶٹقتٻ ثٹز‪:‬‬
‫«فخّ ‪ٛ‬ا ٔب فی ؤ‪٤‬ذ‪٤‬ىٓ ٔٗ اِسجی ‪ٚ‬اجؼّ‪ٛ‬ا ػّ‪ ٟٓ٥‬اِخشاد‪ ،‬فشدد٘ب اِسجی‬
‫‪ّٕ٘ ِٓٚ‬ى‪.1»ٟٓ‬‬
‫« اؾیطاٶی ضا ‪٦‬ٻ زض زؾت زاضیس ضټب ؾبظیس ٸ ثط آٶٽب ذطاد (ٲبٮیبت ؾطاٶٻ)‬
‫ثٷٽیس‪ .‬ٲب ٶیع اؾیطاٴ ضا آظاز ‪٦‬طزیٱ ٸ ثٻ تٳٯ‪ ٥‬زض ٶیبٸضزیٱ»‪.‬‬
‫ثبظ زضثبضپ ‪ٞ‬تح «ٲٷبشض» اظ ‪٢‬ٹ‪ ٬‬ٲٽٯتثٵ ؤثی ن‪ٟ‬طٺ ٲیٶٹیؿس‪:‬‬
‫«حبغش٘ب ٔ‪ٙ‬برس فإغج‪ٙ‬ب سج‪٥‬ب فىتت ػٕش بٖ ٔ‪ٙ‬برس وفش‪ ٗٔ ١٤‬لشی اِس‪ٛ‬اد‬
‫فشد‪ٚ‬ا ػّ‪ٔ ٟٓ٥‬ب ؤغجتٓ»‪.2‬‬
‫یٗٷی‪ « :‬ٲب ٲٷُ‪٣‬ٿ ٲٷبشض ضا ٲحبنطٺ ‪٦‬طزیٱ ٸ اؾیطاٶی ‪٪‬ط‪ٞ‬تیٱ زض آٴ ټٷ‪٫‬بٰ اظ‬
‫ٖٳطثٵ ذُبة ٶبٲٻای ثٻ ٲب ضؾیس ‪٦‬ٻ ٲٷبشض‪ ،‬ثركی اظ ‪٢‬طیٻټبی ؾٹاز (‪٢‬ؿٳتی‬
‫اظ ذب‪ٖ ٤‬طا‪ )٠‬اؾت‪ ،‬آٶچٻ ضا اظ ٲطزٰ ؾٹاز (اؾیط ٸ ‪ٚ‬ٷٳیت) ‪٪‬ط‪ٞ‬تٻایس ثساٶبٴ‬
‫ثبظ زټیس»‪.‬‬
‫ٲٗٯٹٰ ٶیؿت چطا آ‪٢‬بی پتطٸق‪ٟ‬ؿ‪٧‬ی‪ ،‬اظ ایٵ آحبض‪ ،‬ثٻ ټیچ ٸرٻ یبز ٶ‪٧‬طزٺ ٸ‬
‫زض زاٸضی ذٹز ضاٺ اٶهب‪ ٜ‬ضاٺ ٶپیٳٹزٺ اؾت؟!‬
‫اظ ټٳٿ ایٷٽب ‪٦‬ٻ ث‪٫‬صضیٱ‪ٖ ،‬ٳ٭ ‪٦‬ؿبٶی اٲخب‪ٖ ٬‬ٳطٸ ٸ ذبٮس‪ ،‬زض قٷبذت‬
‫تٗبٮیٱ اؾالٰ‪ ،‬ٲال‪ ٤‬ٸ ٲطرٕ ٶیؿت یٗٷی ض‪ٞ‬تبض آٶٽب ټٳٹاضٺ اظ ؾٷت ٸ ضٸـ‬
‫پیبٲجط ‪ ‬ح‪٧‬بیت ٶٳی‪٦‬ٷس ثٹیػٺ ټٷ‪٫‬بٲی ‪٦‬ٻ ٲالحٓٻ قٹز ٲیبٴ ایكبٴ ٸ زی‪٫‬ط‬
‫_________________‬
‫‪ - 1‬كزٕذ انجهعاٌ‪ ،‬و ‪.432‬‬
‫‪ - 2‬كزٕذ انجهعاٌ‪ ،‬و ‪.433‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪11‬‬

‫نحبثٻ‪ ،‬اذتال‪ ٜ‬ٸرٹز زاقتٻ اؾت‪ .‬ثٷبثطایٵ ‪٦‬بض آٶبٴ ضا ٶتٹاٴ ثٻ حؿبة‬
‫اؾالٰ ‪٪‬صاقت‪.‬‬
‫ټٳچٷیٵ‪ ،‬ضٸـ ذٯ‪ٟ‬بی اٲٹی ٸ ٖجبؾی یب قیٹخ ذٹق‪٫‬صضاٴ ٖطة ضا‬
‫ٶتٹاٴ «حزّت قطٖی» قٳطز ٸ ثب آٶٽب ثط يس اؾالٰ‪ ،‬احتزبد ‪٦‬طز!‬
‫زؾتٹض اؾالٰ ٸ ؾٷت پیبٲجط ذسا زض ثبة ثطز‪٪‬ی ټٳبٶؿت ‪٦‬ٻ پتطٸق‪ٟ‬ؿ‪٧‬ی‬
‫ذٹز ثساٴ اٖتطا‪ ٜ‬ٶٳٹزٺ ٸ ‪ٟ٪‬تٻ اؾت‪ :‬پیبٲجط ٸ ټٳطظٲبٴ ٶعزی‪٧‬ف ‪٦‬ٹقیسٶس‬
‫تب اظ ثطزٺ ؾبذتٵ ‪٢‬جبئ٭ ثپطټیعٶس‪.‬‬
‫اٲب ذبٸضقٷبؼ زی‪٫‬ط یٗٷی ثطٸٶكٹی‪ ٩‬زض ٲ‪٣‬بٮٿ ذٹز‪ ،‬ثیكتط ثٻ ٲٹيٹٔ‬
‫ثطز‪٪‬ی اظ زیس‪٪‬بٺ ‪٣ٞ‬ٽی ٶ‪٫‬طیؿتٻ تب زیس‪٪‬بٺ تبضیری‪ .‬اٸ ٶیع ټٳچٹٴ‬
‫پتطٸق‪ٟ‬ؿ‪٧‬ی‪ ،‬اظ اٖتطا‪ ٜ‬ثٻ ح‪٣‬بی‪٣‬ی چٷس ذٹززاضی ٶٹضظیسٺ ٸٮی اظ ٮ‪ٛ‬عقٽبی‬
‫ٲتٗسّزی ټٱ ٲهٹٴ ٶٳبٶسٺ اؾت‪.‬‬
‫ثطٸٶكٹی‪ ٩‬زض ذال‪ ٬‬ٲ‪٣‬بٮٻاـ اظ ض‪ٞ‬تبض ثب ثطز‪٪‬بٴ زض آ‪ٚ‬بظ اؾالٰ ثسیٷ‪٫‬ٹٶٻ‬
‫یبز ٲی‪٦‬ٷس‪« :‬اټتٳبٰ ثٻ ؾطٶٹقت ثطز‪٪‬بٴ اظ آذطیٵ ٶ‪٫‬طاٶیٽبی پیبٲجط ثٹزٺ‬
‫اؾت‪ .‬زض احبزیج‪ ،‬ٲزٳٹٖٻای ٶؿجتبً پط ٲبیٻ اظ ا‪٢‬ٹا‪ ٬‬ٸ ح‪٧‬بیبت ٲٷؿٹة ثٻ‬
‫پیبٲجط ٸ نحبثٿ اٸ ٸرٹز زاضز ‪٦‬ٻ ثٻ ض‪ٞ‬تبض ثؽ ٲالَ‪ٟ‬ت آٲیع ثب ایٵ َج‪٣‬ٿ‬
‫‪ٞ‬طٸزؾت ارتٳبٖی ؾ‪ٟ‬بضـ ٲی‪٦‬ٷس»‪.1‬‬
‫زض ٲٹضز تط‪٢‬ی ثطز‪٪‬بٴ زض رٽبٴ اؾالٰ ٲیٶٹیؿس‪:‬‬

‫_________________‬
‫ظؼ‬ ‫‪ - 1‬ثؽظِ ٔ ثؽظِ ظاؼی (رؽخًّ يوبنّ ثؽَهٕیگ‬
‫اَكیکٕنٕپعی اقالو) اؾ آهبی ازًع قًیؼی‪ ،‬و ‪.6‬‬
‫‪10‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫« ثطز‪٪‬بٴ آظاز قسٺ‪ ،‬زض ؾٯؿٯٻ ٲطاتت ٶٓبٲی ٸ ؾیبؾی‪ ،‬ثبضټب ثٻ زضربت‬
‫ثٯٷس ٸ ثؿیبض ٸاال تب ثبالتطیٵ ٲ‪٣‬بٲٽبیی ‪٦‬ٻ ټط ٲؿٯٳبٴ آظاز ثتٹاٶس ثٻ آٴ ٶبئ٭‬
‫قٹز‪ ،‬ضؾیسٶس»‪.1‬‬
‫زضثبضپ ‪ٞ‬طظٶساٴ ‪٦‬ٷیعاٴ ٲیٶٹیؿس‪:‬‬
‫«‪ٞ‬طظٶساٴ حبن٭ اظ ‪٦‬ٷیعاٴ‪ ،‬ٲكطٸٔاٶس ٸ ٲبٶٷس ‪ٞ‬طظٶساٴ ٲٹٮٹز اظزٸاد اظ‬
‫پسض ذٹز اضث ٲیثطٶس»‪.2‬‬
‫زض ٲٹضز ضٸؾپی‪٫‬طی ‪٦‬ٷیعاٴ پیف اظ اؾالٰ ٸ ؾتیع آئیٵ اؾالٰ ثب ایٵ ‪٦‬بض‬
‫ٲیٶٹیؿس‪:‬‬
‫«ٸرٹز ضؾٱ ربټٯی ضٸؾپی‪٫‬طی ظٶبٴ ثطزٺ ثٻ ؾٹز نبحجبٶكبٴ ضا ‪٦‬ٻ ثب‬
‫ضؾٱ ثؿیبض ‪٦‬ٽٵ قط‪ ٠‬ٶعزی‪ ٥‬ٶیع ٸ‪ ١ٞ‬زاضز‪ ،‬ثب اَٳیٷبٴ ثیكتطی ٲیتٹاٴ (زض‬
‫زٸضپ ربټٯیت) تإییس ‪٦‬طز ظیطا ایٵ ٖٳ٭ زض ‪٢‬طآٴ ثٻ نطاحت ٶٽی قسٺ‬
‫اؾت»‪.3‬‬
‫ثب ایٵ ټٳٻ‪ ،‬ثطٸٶكٹی‪ ٩‬ضا ٶٳیتٹاٴ زض ‪ٞ‬ٽٱ ‪٢‬ٹاٶیٵ ‪٣ٞ‬ٽی ‪٦‬بٲالً ٲٹ‪ ّ١ٞ‬قٳطز‬
‫ظیطا ذُبټبی ‪٪‬ٹٶب‪٪‬ٹٶی زض ٲ‪٣‬بٮٿ ٸی ثٻ ٶٓط ٲیضؾس ‪٦‬ٻ ٶٳٹٶٻای اظ آٶٽب ضا زض‬
‫ایٷزب یبز ٲی‪٦‬ٷیٱ‪:‬‬
‫ثطٸٶكٹی‪٪ ٩‬ٳبٴ ‪٦‬طزٺ ‪٦‬ٻ ا‪٪‬ط قرم آظازی‪ٚ ،‬الٲی ضا ث‪٧‬كس‪ ،‬زض اؾالٰ‬
‫‪٦‬ی‪ٟ‬طی ثطای ٸی ٲ‪٣‬طض ٶكسٺ اؾت! چٷبٶ‪٧‬ٻ ٲیٶٹیؿس‪:‬‬

‫_________________‬
‫‪ - 1‬ثؽظِ ٔ ثؽظِ ظاؼی‪ ،‬و ‪.33‬‬
‫‪ - 2‬ثؽظِ ٔ ثؽظِ ظاؼی‪ ،‬و ‪.16‬‬
‫‪ - 3‬ثؽظِ ٔ ثؽظِ ظاؼی‪ ،‬و ‪.4‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪11‬‬

‫« ٲصاټت ‪٣ٞ‬ٽی ‪٢‬بئ٭ ثٻ ‪٦‬ی‪ٟ‬ط ثطای ٲطز آظاز‪ ،‬ثٻ ‪٪‬ٷبٺ ‪٢‬ت٭ ثطزٺ ٶیؿتٷس»!‪ 1‬ٸ زض‬
‫پی ایٵ ازٖب‪ ،‬تٷٽب حٷ‪ٟ‬یبٴ ٸ اثٵ تیٳیٻ ضا ٲؿتخٷی ٲی‪٦‬ٷس‪.‬‬
‫ق‪ٟ٫‬ت آٶ‪٧‬ٻ ایٵ اقتجبٺ ضٸقٵ‪ ،‬اظ پتطٸق‪ٟ‬ؿ‪٧‬ی ټٱ ؾطظزٺ ٸ زض ‪٦‬تبة‬
‫«اؾالٰ زض ایطاٴ» ٶٹقتٻ اؾت‪:‬‬
‫«نبحت ثطزٺ ٲیتٹاٶؿت ‪ٚ‬الٰ ٸ یب ‪٦‬ٷیع ضا ثٻ تٷجیٽبت رؿٳبٶی ٸ ‪ٚ‬یطٺ‬
‫ٲح‪٧‬ٹٰ ‪٦‬ٷس ٸ حتی ایكبٴ ضا ث‪٧‬كس‪٢ .‬ت٭ ‪ٚ‬الٰ ٸ ‪٦‬ٷیع ثٻ زؾت نبحجبٶف‬
‫‪2‬‬
‫ٲزبظاتی ٶساقت‪!.‬‬
‫ا‪٪‬ط ایٵ ذبٸضقٷبؾبٴ ثٻ ‪٦‬تت ‪٣ٞ‬ٻ اؾالٲی ثب ز‪٢‬ت ثیكتطی ٲیٶ‪٫‬طیؿتٷس‪،‬‬
‫ٲیزیسٶس ‪٦‬ٻ ‪٣ٞ‬ٽبی اؾالٰ زضثبضٺ ‪٦‬ی‪ٟ‬ط قرم آظازی ‪٦‬ٻ ثطزٺای ضا ث‪٧‬كس‪ ،‬زٸ‬
‫ضؤی آٸضزٺاٶس‪.‬‬
‫ی‪٧‬ی‪ :‬ضؤی ‪٦‬ؿبٶی ‪٦‬ٻ ‪٪‬ٹیٷس ‪٢‬بت٭ ضا ثبیس ‪٦‬كت ثٻ زٮی٭ آٶ‪٧‬ٻ زض ‪٢‬طآٴ ‪٦‬طیٱ‬
‫آٲسٺ اؾت‪:‬‬

‫(اٮٳبئسٺ‪)45 :‬‬ ‫‪     ‬‬

‫ٸ ټٳچٷیٵ ثٻ زٮی٭ آٶ‪٧‬ٻ زض ؾٷٵ ٶؿبئی ٸ اثٹزاٸز ‪٪‬عاضـ قسٺ ‪٦‬ٻ پیبٲجط‬
‫‪ٞ‬طٲٹز‪:‬‬
‫«ٔ ٗ لتُ ػجذ‪ ٜ‬لتّ‪ٙ‬ب‪ ٗٔٚ ٜ‬جذػ‪ ٝ‬جذػ‪ٙ‬ب‪ ٗٔٚ ٜ‬ؤخػب‪ ٜ‬ؤخػ‪ٙ٥‬ب‪.3»ٜ‬‬
‫_________________‬
‫‪ - 1‬ثؽظِ ٔ ثؽظِ ظاؼی‪ ،‬و ‪.20‬‬
‫‪ - 2‬اقالو ظؼ ایؽاٌ‪ ،‬اثؽ پزؽٔنلكکی‪ ،‬رؽخًّ کؽیى کهبٔؼؾ‪،‬‬
‫و ‪ ،133‬چبپ رٓؽاٌ‪.‬‬
‫‪ - 3‬انكٍُ انکجؽی‪ ،‬اثؽ َكبئی‪ ،‬ج ‪ ،4‬و ‪ ، 213‬چبپ نجُبٌ ٔ‬
‫قٍُ اثی ظأظ‪ ،‬ج ‪ ، 4‬و ‪ ، 166‬چبپ ثیؽٔد‪.‬‬
‫‪12‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫«ټط ‪٦‬ؽ ‪٦‬ٻ ‪ٚ‬الٲف ضا ث‪٧‬كس اٸ ضا ٲی‪٦‬كیٱ ٸ ټط ‪٦‬ؽ ‪٦‬ٻ ًٖٹی اظ پی‪٧‬ط‬
‫ٸی ضا ‪٦ ُٕ٢‬ٷس‪ًٖ ،‬ٹـ ضا ‪ ُٕ٢‬ٲی ‪٦‬ٷیٱ ٸ ټط ‪٦‬ؽ ‪٦‬ٻ ‪ٚ‬الٲف ضا اذتٻ ‪٦‬ٷس‪،‬‬
‫ٸی ضا اذتٻ ٲی‪٦‬ٷیٱ»‪.‬‬
‫ٸ زٸٰ‪ :‬ضؤی ‪٣ٞ‬ٽبئی ‪٦‬ٻ ٖ‪٣‬یسٺ زاضٶس‪ ،‬قرم آظاز چٹٴ ثطزٺای ضا ثٻ ‪٢‬ت٭‬
‫ضؾبٶس‪٦ ،‬كتٻ ٶٳیقٹز ٸٮی ثبیس اٸ ضا نس تبظیبٶٻ ظز ٸ ی‪ ٥‬ؾب‪ ٬‬ثٻ ظٶساٴ‬
‫ا‪٧ٞ‬ٷس ٸ ؾٽٳف ضا اظ ثیتاٮٳب‪٦ ُٕ٢ ٬‬طز ٸ ٸازاضـ ؾبذت تب ٲٳٯٹ‪٦‬ی ضا آظاز‬
‫‪٦‬ٷس‪.‬‬
‫ٲؿتٷس ایٵ ضؤی‪٪ ،‬عاضقی اؾت ‪٦‬ٻ زاض‪ُ٢‬ٷی زض ؾٷٵ ذٹز ثسیٵ نٹضت‬
‫آٸضزٺ اؾت‪:‬‬
‫«ؤٖ سجال لتُ ػجذ‪ٔ ٜ‬تؼٕذا فجّذ‪ ٜ‬اِ‪ٙ‬جی ‪ٔ ‬بئ‪ ١‬جّذ‪٘ٚ ٠‬فب‪ ٜ‬س‪ٔٚ ١ٙ‬حی‬
‫س‪ ٗٔ ٕٟٝ‬إِسّٕ‪٤ ِٓٚ ٗ٥‬مذ ث‪.1»ٝ‬‬
‫« ٲطزی‪ٚ ،‬الٰ ذٹز ضا ثٻ ٖٳس ‪٦‬كت‪ ،‬پیبٲجط اٸ ضا نس تبظیبٶٻ ظز ٸ ی‪ ٥‬ؾب‪٬‬‬
‫حجؽ ‪٦‬طز ٸ ؾٽٳف ضا اظ ؾٽبٰ ٲؿٯٳبٶبٴ حص‪ٞ ٜ‬طٲٹز ٸ اٸ ضا ث‪٣‬هبل‪،‬‬
‫ٶ‪٧‬كت ٸٮی ‪ٞ‬طٲبٴ زاز تب ثطزٺای ضا آظاز ‪٦‬ٷس»‪.‬‬
‫زض احبزیج قیٗٻ ٶیع ثطای قرم آظازی ‪٦‬ٻ ثطزٺای ضا ث‪٧‬كس‪ ،‬ټط زٸ ٶٹٔ‬
‫‪٦‬ی‪ٟ‬ط آٲسٺ اؾت‪ .‬اثٹرٗ‪ٟ‬ط َٹؾی زض ‪٦‬تبة «تٽصیت األح‪٧‬بٰ» ٸ ٶیع زض ‪٦‬تبة‪:‬‬
‫«االؾتجهبض» آٸضزٺ اؾت ‪٦‬ٻ‪:‬‬
‫ػٗ ػّی ‪ ‬ؤ٘‪ ٝ‬لتُ حشا ثؼجذ لتّ‪ ٝ‬ػٕذا‪.1‬‬

‫_________________‬
‫‪ - 1‬قٍُ انعاؼهغُی‪ ،‬ج ‪ ،3‬و ‪.144‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪13‬‬

‫یٗٷی‪« :‬اظ ٖٯی ‪ ‬ضؾیسٺ ‪٦‬ٻ اٸ قرم آظازی ضا ‪٦‬كت ظیطا ‪٦‬ٻ اٸ ‪ٚ‬الٲی‬
‫ضا ٖٳساً ثٻ ‪٢‬ت٭ ضؾبٶسٺ ثٹز»‪.‬‬
‫ٸ ټٳچٷیٵ اثٹرٗ‪ٟ‬ط ‪٦‬ٯیٷی زض ‪٦‬تبة ‪٦‬ب‪ٞ‬ی آٸضزٺ اؾت‪:‬‬
‫بٖ ؤٔ‪٥‬شإِأ‪  ٗ٥ٙ‬سفغ بِ‪ ٝ٥‬سجُ ػزة ػجذ‪ ٜ‬حتی ٔبت‪ ،‬فؿشث‪ٔ ٝ‬بئ‪١‬‬
‫٘ىبال ‪ٚ‬حجس‪ ٝ‬س‪ٚ ١ٙ‬ؤغشٔ‪ ٝ‬ل‪ ١ٕ٥‬اِؼجذ فتػذق ث‪ٟ‬ب ػ‪.2»ٝٙ‬‬
‫« ٲطزی ضا ثٻ پیك‪٫‬بٺ اٲیطٲؤٲٷبٴ ٖٯی‪ ‬ثطزٶس ‪٦‬ٻ ‪ٚ‬الٲف ضا ق‪٧‬ٷزٻ ‪٦‬طزٺ‬
‫ثٹز چٷساٶ‪٧‬ٻ ‪ٚ‬الٰ ربٴ ؾپطز‪ .‬اٲبٰ‪ ،‬اٸ ضا ثٻ ‪٦‬ی‪ٟ‬ط آٴ ‪٦‬بض‪ ،‬نس تبظیبٶٻ ظز ٸ ی‪٥‬‬
‫ؾب‪ ٬‬ثٻ ظٶساٶف ا‪٧ٞ‬ٷس ٸ ٸی ضا ثٻ پطزاذت ثٽبی ‪ٚ‬الٰ ٸازاض ؾبذت ٸ اظ‬
‫ؾٹی اٸ آٴ ٲب‪ ٬‬ضا نس‪٢‬ٻ زاز»‪.‬‬
‫‪٣ٞ‬ٽبی قیٗٻ ٸ ؾٷّی ثط ٲجٷبی ایٵ آحبض‪ ،3‬زض ٲؿئٯٿ ٲعثٹض ‪ٞ‬تٹی زازٺاٶس‪.‬‬
‫‪٪‬طٸټی «‪٢‬هبل» ضا پصیط‪ٞ‬تٻاٶس ٸ ‪٪‬طٸټی زی‪٫‬ط «تٗعیط ٸ حجؽ» ضا‬
‫ثط‪٪‬عیسٺاٶس ٸ ټیچی‪ ٥‬اظ ٲصاټت ‪٣ٞ‬ٽی ثط ایٵ ‪٢‬ٹ‪ ٬‬ٶط‪ٞ‬تٻاٶس ‪٦‬ٻ ‪٦‬كٷسپ ‪ٚ‬الٰ یب‬
‫‪٦‬ٷیع ضا ٲزبظاتی ٶیؿت!‬

‫‪ - 1‬رٓػیت األزکبو‪ ،‬رأنیق اثٕخؼلؽ عٕقی‪ ،‬ج ‪ ، 10‬و ‪،132‬‬

‫چبپ ثیؽٔد ٔ‪ :‬االقزجًبؼ‪ ،‬ج ‪ ،4‬و ‪ ،263‬چبپ رٓؽاٌ‪.‬‬
‫‪ - 2‬انلؽٔؽ يٍ انکبكی‪ ،‬رأنیق اثٕخؼلؽ کهیُی‪ ،‬کزبة‬
‫انعیبد‪ ،‬و ‪ ، 303‬چبپ رٓؽاٌ‪.‬‬
‫‪ - 3‬ثؽای ؼكغ رؼبؼٌ يیبٌ آثبؼ يػکٕؼ‪ ،‬يی رٕاٌ گلذ‪ :‬نطى‬
‫آؾاظ‪ُْ ،‬گبيی هًبو يی نٕظ کّ ؿالو يوزٕل‪ ،‬يكهًبٌ نعِ‬
‫ثبنع ٔ ظؼ ٔهزی رؼؿیؽ ٔ زجف يی گؽظظ کّ ؿالو يوزٕل ثؽ‬
‫ّی ظؼ نؽائغ اإلقالو‬‫کلؽ ضٕظ ثبهی ثبنع‪َ ٔ .‬یؿ يسون زه‬
‫گلزّ اقذ‪« :‬فی ثعط انشٔایبد ئٌ اعزبد لزم ثّ»‪َ ٔ .‬ظبیؽ ایٍ‬
‫اهٕال‪....‬‬
‫‪14‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫ثٻ ٖٷٹاٴ ٶٳٹٶٻ‪ :‬ؾطذؿی (‪٣ٞ‬یٻ قٽیط حٷ‪ٟ‬ی) زض ‪٦‬تبة «اٮٳجؿٹٌ»‬

‫ٲیٶٹیؿس‪:‬‬
‫«‪ٚ‬برا لتُ اِحش إِّٕ‪ٛ‬ن ػٕذا فؼّ‪ ٝ٥‬اِمػبظ ػ‪ٙ‬ذ٘ب»‪.1‬‬
‫یٗٷی‪« :‬قرم آظاز ټط ‪٪‬بٺ ثطزٺای ضا ٖٳساً ث‪٧‬كس‪ ،‬ٶعز ٲب حٷ‪ٟ‬یبٴ ثبیس اٸ ضا‬
‫‪٢‬هبل ‪٦‬طز (یٗٷی ‪٦‬كت)»‪.‬‬
‫ٸ اظ ‪٪‬طٸٺ زٸٰ‪ ،‬اثٹٖٳط ‪٢‬طَجی (‪٣ٞ‬یٻ ٲٗطٸ‪ ٜ‬ٲبٮ‪٧‬ی) زض ‪٦‬تبة «اٮ‪٧‬ب‪ٞ‬ی»‬
‫ٲیٶٹیؿس‪:‬‬
‫‪ٚ‬برا لتُ اِحش ػجذا غشْ ل‪ٕ٥‬ت‪ ٝ‬ثبِغ‪ٔ ١‬ب ثّغت‪٤ٚ ...‬ؿشة لبتّ‪ ٝ‬فی اِؼٕذ‬
‫ٔبئ‪٤ٚ ١‬حجس س‪.2»١ٙ‬‬
‫یٗٷی‪« :‬قرم آظاز‪ ،‬ټط ‪٪‬بٺ ‪ٚ‬الٲی ضا ث‪٧‬كس‪ ،‬ثٽبیف ضا ثٻ ټط اٶساظٺ ‪٦‬ٻ‬
‫ضؾس ثبیس ثپطزاظز ٸ زض ‪٢‬ت٭ ٖٳس‪ ،‬اٸ ضا نس تبظیبٶٻ ٲیظٶٷس ٸ ی‪ ٥‬ؾب‪ ٬‬حجؽ‬
‫ٲی‪٦‬ٷٷس»‪.‬‬
‫‪٣ٞ‬ٽبی قیٗٻ ټٱ زض ‪٦‬تت ‪٣ٞ‬ٽی ذٹز تهطیح ‪٦‬طزٺاٶس ‪٦‬ٻ‪:‬‬
‫« ِ‪ ٛ‬لتُ إِ‪ِٛ‬ی ػجذ‪ ٜ‬وفش ‪ٚ‬ػضس»‪.3‬‬

‫_________________‬
‫‪ - 1‬انًجكٕط‪ ،‬اثؽ قؽضكی‪ ،‬ج ‪ ،26‬و ‪ ،123‬چبپ نجُبٌ‪.‬‬
‫‪ - 2‬انکبكی‪ ،‬اثؽ اثٕػًؽ هؽعجی (یٕقق ثٍ ػجعهللا)‪ ،‬ج ‪ ، 2‬و‬
‫‪ ، 1123‬چبپ ؼیبٌ‪.‬‬
‫‪ - 3‬انهًؼخ انعيهویخ‪ ،‬اثؽ يسًعثٍ خًبل انعیٍ يکی‬
‫ػبيهی‪ ،‬ج ‪ ،10‬و ‪ ، 46‬چبپ نجُبٌ‪ .‬يوبیكّ نٕظ ثب‪:‬‬
‫نؽائغ اإلقالو‪ ،‬اثؽ يسون زهی‪ ،‬ج ‪ ، 4‬و ‪ ،204‬چبپ َدق ٔ‬
‫ؼیبٌ انًكبئم‪ ،‬اثؽ قیع ػهی عجبعجبئی‪ ،‬ج ‪ ، 2‬و ‪،406‬‬
‫چبپ قُگی‪.‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪15‬‬

‫«ا‪٪‬ط ٲٹٮی ثطزٺاـ ضا ث‪٧‬كس ثبیس ‪ٟ٦‬بضٺ زټس ٸ تٗعیط قٹز (اٸ ضا قال‪ ٠‬ظزٺ‬
‫حجؽ ‪٦‬ٷٷس)»‪.‬‬
‫ثٷبثطایٵ‪ ،‬ٲٗٯٹٰ ٶیؿت چطا ثطٸٶكٹی‪ ٩‬ٸ پتطٸق‪ٟ‬ؿ‪٧‬ی‪ ،‬تٳبٰ ٲصاټت‬
‫اؾالٲی – رع حٷ‪ٟ‬یبٴ – ضا ٲتٽٱ ‪٦‬طزٺاٶس ‪٦‬ٻ‪ :‬ټیچ ٲزبظاتی ثطای ‪ٞ‬طز آظازی‬
‫‪٦‬ٻ ثطزٺای ضا ث‪٧‬كس‪٢ ،‬بئ٭ ٶكسٺاٶس!‬
‫‪٪‬صقتٻ اظ ‪٦‬تبثٽبی ‪٣ٞ‬ٽی ا‪٪‬ط ایٵ ذبٸضقٷبؾبٴ ثٻ «ت‪ٟ‬بؾیط ‪٢‬طآٴ» ٶیع اظ ضاٺ‬
‫ز‪٢‬ت ٶ‪٫‬بٺ ٲی‪٦‬طزٶس‪ ،‬زچبض چٷیٵ اقتجبټی ٶٳیقسٶس ظیطا ت‪ٟ‬بؾیط ٲٗطٸ‪( ٜ‬شی٭‬
‫آیٿ ‪ 178‬ؾٹضپ ث‪٣‬طٺ آضاء ‪٣ٞ‬ٽب ضا زض ایٵ ثبضٺ آٸضزٺاٶس‪ ،‬ٲخالً ‪٢‬طَجی زض ت‪ٟ‬ؿیط‪:‬‬
‫(اٮزبٲٕ ألح‪٧‬بٰ اٮ‪٣‬طآٴ) اظ ‪ٞ‬تٹای «ٲٹا‪٣ٞ‬بٴ ‪٢‬هبل» ثسیٵ ‪٪‬ٹٶٻ یبز ٲی‪٦‬ٷس‪:‬‬
‫« ‪ٚ‬اتفك ؤث‪ ٛ‬ح‪٥ٙ‬ف‪ٚ ١‬ؤغحبث‪ٚ ٝ‬اِخ‪ٛ‬س‪ ٚ ٢‬اثٗ ؤ ث‪ّ٥ِ ٣‬ی ػّی ؤٖ اِحش ‪٤‬متُ‬
‫ثبِؼجذ وٕب ‪٤‬متُ اِؼجذ ث‪ ٛٞٚ ،ٝ‬ل‪ َٛ‬دا‪ٚ‬د‪ٚ ،‬س‪ ٢ٚ‬رِك ػٗ ػّ‪ٚ ٣‬اثٗ‬
‫ال ػ‪ٕٟٙ‬ب ‪ٚ -‬ث‪ ٝ‬لبَ سؼ‪٥‬ذ ثٗ إِس‪٥‬ت ‪ ٚ‬لتبد‪ ٚ ٠‬بثشا‪ٓ٥ٞ‬‬
‫ٔسؼ‪ٛ‬د ‪-‬سؾ‪ ٣‬ه ّ‬
‫اِ‪ٙ‬خؼ‪ ٚ ٣‬اِحىٓ ثٗ ػ‪.»١ٙ٥٥‬‬
‫یٗٷی‪ « :‬اثٹحٷی‪ٟ‬ٻ ٸ یبضاٶف ٸ ؾ‪ٟ‬یبٴ حٹضی ٸ اثٵ اثی ٮیٯی‪ ،‬ات‪ٟ‬ب‪ ٠‬زاضٶس ‪٦‬ٻ‬
‫ز ض (قطیٗت اؾالٰ) قرم آظاز ثٻ زٮی٭ ‪٦‬كتٵ ثطزٺ‪٦ ،‬كتٻ ٲیقٹز چٷبٶ‪٧‬ٻ‬
‫ثطزٺ ضا ٶیع ثٻ زٮی٭ ‪٦‬كتٵ آظاز ٲی‪٦‬كٷس‪ .‬ٸ زاٸز ْبټطی ٶیع چٷیٵ ‪ٟ٪‬تٻ اؾت‪،‬‬
‫ٸ زض ایٵ ثبضٺ اظ ٖٯی ٸ ٖجساهلل ثٵ ٲؿٗٹز ‪-‬ضيي اهلل ٖٷٽٳب ‪ -‬ٶیع ضٸایتی‬
‫آٸضزٺاٶس ٸ ؾٗیس ثٵ ٲؿیت ٸ ‪٢‬تبزٺ ٸ اثطاټیٱ ٶرٗی ٸ ح‪٧‬ٱ ثٵ ٖییٷٻ ټٱ ثط‬
‫ایٵ ‪٢‬ٹ‪ ٬‬ض‪ٞ‬تٻاٶس»‪.‬‬
‫‪11‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫ٸ ثیًبٸی زض ت‪ٟ‬ؿیط‪( :‬ؤٶٹاض اٮتٷعی٭ ٸؤؾطاض اٮتإٸی٭) اظ ‪ٞ‬تٹای «ٲربٮ‪ٟ‬بٴ‬

‫‪٢‬هبل» چٷیٵ ح‪٧‬بیت ٲی‪٦‬ٷس‪:‬‬
‫ال تؼبِی ػ‪ٕٟٙ‬ب ‪ -‬لتُ اِحش ثبِؼجذ‬
‫« ‪ٚ‬بٕ٘ب ٔ‪ٙ‬غ ٔبِك ‪ٚ‬اِطبفؼ‪- ٣‬سؾ‪ ٣‬ه ّ‬
‫ال تؼبِی ػ‪ :- ٝٙ‬ؤٖ‬
‫س‪ٛ‬اء وبٖ ػجذ‪ ٜ‬ؤ‪ ٚ‬ػجذ غ‪٥‬ش‪ِٕ ،ٜ‬ب س‪ ٢ٚ‬ػٗ ػّ‪- ٣‬سؾ‪ ٣‬ه ّ‬
‫ال ػّ‪ٚ ٝ٥‬سّٓ ‪٘ٚ‬فب‪ ٜ‬س‪٤ ِٓٚ ١ٙ‬مذ‪ٜ‬‬
‫سجال لتُ ػجذ‪ ٜ‬فجّذ‪ ٜ‬اِشس‪ َٛ‬غّی ه ّ‬
‫ث‪.1»ٝ‬‬
‫« ٲبٮ‪ ٥‬ٸ قب‪ٗٞ‬ی ‪٦‬كتٵ قرم آظازی ضا ‪٦‬ٻ ثطزپ ذٹیف یب زی‪٫‬طی ضا‬
‫‪٦‬كتٻ ثبقس‪ ،‬تٷٽب اظ آٶطٸ ٲٷٕ ‪٦‬طزٺاٶس ‪٦‬ٻ اظ ٖٯی ‪ ‬ضٸایت قسٺ اؾت‪ :‬ٲطزی‪،‬‬
‫‪ٚ‬الٰ ذٹز ضا ‪٦‬كت ٸ پیبٲجط اٸ ضا نس تبظیبٶٻ ظز ٸ ی‪٧‬ؿب‪ ٬‬حجؽ ‪ٞ‬طٲٹز ٸٮی‬
‫ٸی ضا ثٻ ‪٢‬هبل ٶ‪٧‬كت»‪.‬‬
‫اظ ایٷزب زاٶؿتٻ ٲیقٹز ‪٦‬ٻ ٲبٮ‪ ٥‬ٸ قب‪ٗٞ‬ی ټط چٷس ‪٦‬ی‪ٟ‬ط ‪٢‬هبل ضا ثطای‬
‫‪٢‬بت٭ ٲعثٹض‪ ،‬ٶپصیط‪ٞ‬تٻاٶس ٸٮی ثٻ ‪٦‬ی‪ٟ‬ط زی‪٫‬طی ثطای اٸ – ‪٦‬ٻ زض ضٸایت ٖٯی ‪‬‬
‫یبز قسٺ – ‪ٞ‬تٹی زازٺاٶس‪.‬‬
‫ثطٸٶكٹی‪ ٩‬زض ربی زی‪٫‬ط اظ ٲ‪٣‬بٮٿ ذٹز ٲیٶٹیؿس‪:‬‬
‫«ټٳٿ ٲصاټت ثط ایٵ ‪٢‬ٹ‪٬‬اٶس ‪٦‬ٻ ثطزٺزاض ٲیتٹاٶس ٶؿجت ثٻ زاضایی ثطزپ ذٹز‬
‫ټط ‪٪‬ٹٶٻ ‪٦‬ٻ ثرٹاټس تهط‪٦ ٜ‬ٷس ٸ آظازاٶٻ آٶطا زض اذتیبض ‪٪‬یطز»‪.2‬‬

‫_________________‬
‫‪ - 1‬إَٔاؼ انزُؿیم ٔأقؽاؼ انزأٔیم ( رلكیؽ هبضی ثیضبٔی)‬
‫ج ‪ ، 1‬و ‪ ، 33‬چبپ اؼٔپب‪.‬‬
‫‪ - 2‬ثؽظِ ٔ ثؽظِ ظاؼی‪ ،‬و ‪.13‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪18‬‬

‫ا‪٪‬ط ایٵ ازّٖب زضؾت ثبقس‪ ،‬پؽ ‪٢‬بٶٹٴ ٲ‪٧‬بتجٻ ‪٦‬ٻ زض ‪٢‬طآٴ ‪٦‬طیٱ (ؾٹضپ ٶٹض‪،‬‬
‫آیٿ ‪ )33‬ثساٴ تهطیح قسٺ‪ ،‬چٻ ٲیقٹز؟ ثٷبثط ‪٢‬بٶٹٴ ٲعثٹض‪ ،‬ثطز‪٪‬بٴ اربظٺ‬
‫زاضٶس ثب ٲبٮ‪٧‬بٴ ذٹز ‪٢‬طاضزازی ثجٷسٶس ‪٦‬ٻ زض ثطاثط پطزاذت ٲبٮی (یب اٶزبٰ‬
‫‪٦‬بضی) ذٹیكتٵ ضا آظاز ؾبظٶس ٸ چٷبٶچٻ ثطز‪٪‬بٴ ټط چٻ ثٻ زؾت آٸضزٶس اظ‬
‫آٴ ثطزٺزاضاٴ ثبقس‪ ،‬زض آٴ نٹضت ٲ‪٧‬بتجٻ ٲٷت‪ٟ‬ی ذٹاټس ثٹز ٸ ٲٹٮی ح‪ ١‬زاضز‬
‫‪٦‬ٻ زؾتبٸضز ثطزٺاـ ضا ث‪٫‬یطز ٸ اٸ ضا ټٱ آظاز ٶ‪٧‬ٷس!‬
‫ث ٷبثطایٵ‪ ،‬ثبیس اشٖبٴ ‪٦‬طز ‪٦‬ٻ ثطز‪٪‬بٴ زض قطایُی ٲیتٹاٶٷس ٲبٮ‪ ٥‬اٲٹاٮی‬
‫قٹٶس ٸ ایٵ قبیٗٻ ‪٦‬ٻ ٲٳٯٹ‪٦‬بٴ ټط چٷس تالـ ‪٦‬ٷٷس‪ ،‬زؾتطٶذ آٶبٴ ٶهیت‬
‫اضثبثكبٴ ذٹاټس قس‪ ،‬ثٻ َٹض ٲُٯ‪ ،١‬زضؾت ٶیؿت‪.‬‬
‫تبضید اؾالٰ ٶیع ٶكبٴ ٲیزټس ‪٦‬ٻ ثطز‪٪‬بٴ ٸ اؾیطاٴ ثطای ذٹز اٲٹاٮی ‪ٞ‬طاټٱ‬
‫ٲیآٸضزٶس ٸ ٲبٮ‪٧‬بٴ ایكبٴ یب زٸٮت‪ ،‬آٶٽب ضا اظ ایٵ ‪٦‬بض ثبظ ٶٳیزاقتٷس‪ .‬چٷبٶ‪٧‬ٻ‬
‫اظ ؾٯیٳبٴ ثٵ حجیت ٲحبضثی ‪٦‬ٻ زض ضٸظ‪٪‬بض ذال‪ٞ‬ت ٖٳطثٵ ٖجساٮٗعیط‪ ،‬ٲ‪٣‬بٰ‬
‫‪ً٢‬بء ضا ثٻ ٖٽسٺ زاقت‪ ،‬آٸضزٺاٶس ‪٦‬ٻ ‪ٟ٪‬ت‪:‬‬
‫ِ‪ ٣‬ػٕش ثٗ ػجذاِؼض‪٤‬ض ؤٖ ؤجض ِألس‪٥‬ش ٔب غ‪ٙ‬غ فی ٔبِ‪ ،ٝ‬ف‪ٔ ٟٛ‬بِ‪ٝ‬‬‫«وتت ب ٓ‬
‫‪٤‬فؼُ ث‪ٔ ٝ‬ب ‪٤‬طبء»‪.1‬‬
‫«ٖٳطثٵ ٖجساٮٗعیع ثٻ ٲٵ ٶٹقت‪ :‬اؾیط ضا ثطای ‪٦‬بضی ‪٦‬ٻ ثب ٲبٮف ٲی‪٦‬ٷس‪،‬‬
‫ضذهت زٺ ‪٦‬ٻ ٲب‪ ٬‬اظ آٴ اٸؾت ٸ ټط چٻ ثرٹاټس ثب آٴ ٲیتٹاٶس ث‪٧‬ٷس»‪.‬‬

‫_________________‬
‫خٕؾی‬ ‫اثٍ‬ ‫اثؽ‬ ‫‪ - 1‬قیؽح ٔيُبهت ػًؽ ثٍ ػجعانؼؿیؿ‪،‬‬
‫ثـعاظی‪ ،‬و ‪ ، 126‬چبپ ثیؽٔد‪.‬‬
‫‪11‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫ذُبټبی پتطٸق‪ٟ‬ؿ‪٧‬ی ٸ ثطٶكٹی‪ ٩‬زض ثبة ‪٢‬ٹاٶیٵ ثطز‪٪‬ی‪ ،‬ثساٶچٻ ‪ٟ٪‬تیٱ‬

‫ٲحسٸز ٶیؿت ٸٮی ٲب زض ایٵ ضؾبٮٻ ثٻ ټٳیٵ اٶساظٺ ثؿٷسٺ ٲی‪٦‬ٷیٱ ٸ ٶ‪٣‬س‬
‫‪٪‬ؿتطزپ آضاء ایكبٴ ٸ زی‪٫‬ط ذبٸضقٷبؾبٴ ضا ثٻ ‪٦‬تبة رسا‪٪‬بٶٻای ٸاٲی‪٪‬صضایٱ‪.‬‬
 ‫٘ت‪٥‬ج‪ٔ ١‬جبحج‬
‫اظآٶچٻ تب‪٦‬ٷٹٴ ‪ٟ٪‬تٻ قس ثسیٵ ٶتیزٻ ٲی ضؾیٱ ‪٦‬ٻ ثطز‪٪‬ی زض تٳبٰ ٲصاټت ٸ‬
‫ا‪٢‬ٹاٰ‪ ،‬ؾبث‪٣‬ٻ زاقتٻ ٸ اؾالٰ‪ ،‬ثٷیبٶ‪٫‬صاض آٴ ٶیؿت‪ .‬ٸ آٶچٻ زض اؾالٰ ثٻ ٖٷٹاٴ‬
‫«اؾتط‪٢‬ب‪ »٠‬تهٹیت قسٺ «آزٰ زظزی» یب «‪ٞ‬طظٶس ‪ٞ‬طٸقی» ٸ اٲخب‪ ٬‬ایٵ اٲٹض‬
‫ٶجٹزٺ اؾت‪ ،‬ثٯ‪٧‬ٻ ٲجسا ثطزٺ ‪٪‬یطی زض اؾالٰ‪ ،‬رٷ‪ ٩‬اؾت ٸ ا‪٪‬ط رٷ‪٫‬ی زض ٲیبٴ‬
‫ٶیبیس‪ ،‬اؾالٰ اربظٺ ٶٳیزټس ‪٦‬ؿی ضا ثٻ ٖٷٹاٴ «ثطزٺ» یب «اؾیط» ‪٪‬ط‪ٞ‬تبض ‪٦‬ٷٷس ٸ‬
‫‪٣ٞ‬ٽبی اټ٭ ؾٷّت‪ ،‬ثط ایٵ ٲٗٷب ارٳبٔ زاضٶس ټٳبٶ‪٫‬ٹٶٻ ‪٦‬ٻ ‪٣ٞ‬یٽبٴ قیٗٻ ٶیع‬
‫ټٳ‪٫‬ی آٶطا پصیط‪ٞ‬تٻاٶس‪.‬‬
‫يٳٷبً ‪٦‬ؿبٶی ‪٦‬ٻ ثب ٲؿٯٳبٶبٴ پیٳبٴ نٯح زاضٶس‪ ،‬پیٳبٶكبٴ ٲٗتجط اؾت ٸ‬
‫ٶٳیتٹاٴ ثسٸٴ زٮی٭ آٴ ضا ٶ‪٣‬ى ‪٦‬طز ټط چٷس ٲكط‪ ٤‬ٸ ثیزیٵ ثبقٷس چٷبٶ‪٧‬ٻ‬
‫‪٢‬طآٴ ٲزیس زضثبضپ ح‪ ّٟ‬پیٳبٴ ثب ٲكط‪٦‬بٴ ٲی‪ٞ‬طٲبیس‪:‬‬

‫‪                            ‬‬

‫‪      ‬‬

‫(اٮتٹثٻ‪)7 :‬‬
‫« تب ټٷ‪٫‬بٲی ‪٦‬ٻ ثطایتبٴ پبیساضی ‪٦‬طزٶس (ٸ پیٳبٶكبٴ ضا ٶك‪٧‬ؿتٷس)‬
‫قٳب ټٱ ثطای آٶبٴ پبیساضی ‪٦‬ٷیس ‪٦‬ٻ ذسا پطټیع‪٦‬بضاٴ ضا زٸؾت‬
‫زاضز»‪.‬‬
‫‪010‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫ثٷبثطایٵ‪ ،‬اؾیطاٶی ‪٦‬ٻ ٲؿٯٳبٶبٴ ثط آٶبٴ زؾت ٲییبثٷس‪ ،‬اظ «‪ٟ٦‬بض ٲحبضة»‬
‫‪٪‬ط‪ٞ‬تٻ ٲیقٹٶس ٶٻ اظ «‪٦‬ب‪ٞ‬طاٴ نٯحرٹ»‪.‬‬
‫اٲب پؽ اظ ٲطحٯٿ اؾیط ‪٪‬یطی‪ ،‬زضثبضپ ٶحٹپ ض‪ٞ‬تبض ثب اؾیطاٴ‪ ،‬ضاټٽبیی زض‬
‫ثطاثط اؾالٰ ٸرٹز زاقتٻ ‪٦‬ٻ اؾالٰ ثطذی اظ آٶٽب ضا ثط‪٪‬عیسٺ ٸ پبضٺای اظ آٶٽب ضا‬
‫ضز ‪٦‬طزٺ اؾت‪.‬‬
‫ٶرؿت آٶ‪٧‬ٻ‪ :‬اؾالٰ ٲیتٹاٶؿت زؾتٹض زټس تب ٲؿٯٳبٶبٴ ټٳٹاضٺ اؾیطاٴ ضا‬
‫ث‪٧‬كٷس چٷبٶ‪٧‬ٻ ایٵ ‪٦‬ب ض زض ٲیبٴ ثًٗی اظ ا‪٢‬ٹاٰ ٲٯ٭‪ ،‬ٲطؾٹٰ ٸٲٗٳٹ‪ ٬‬ثٹزٺ‬
‫اؾت‪ ،1‬ٸٮی اؾالٰ ‪٦‬ٻ ذٹز ضا «آئیٵ ضحٳت»‪ 1‬ٲٗط‪ٞ‬ی ٲی‪٦‬ٷس‪ ،‬ایٵ ض‪ٞ‬تبض ضا‬
‫ٶپؿٷسیسٺ اؾت‪.‬‬
‫_________________‬
‫‪ - 1‬ظؼ خُگٓبی يهیجی‪ ،‬اؼٔپبئیبٌ يكهًبَبَی ؼا کّ ظقذ‬
‫اؾ پیکبؼ کهیعِ ٔ ركهیى نعِ ثٕظَع‪ ،‬ثّ قطزی‬
‫يی کهزُع‪ .‬اقزیٌٕ ؼاَكیًبٌ ظؼ کزبة «ربؼیص خُگٓبی‬
‫يهیجی» يی َٕیكع‪ « :‬يهیجیبٌ کّ ثؼع اؾ آٌ ًّْ ثعثطزی‬
‫ٔ ؼَح‪ ،‬يكزی ایٍ پیؽٔؾی ػظیى ػوههبٌ ؼا ؾائم کؽظِ‬
‫ثٕظ‪ ،‬ثی يسبثب ثّ ضیبثبَٓب ٔکٕی ٔ ثؽؾٌ ٔ يكبخع ٔ‬
‫ضبَّ ْب ؼیطزُع‪ْ ،‬ؽ کّ ؼا ظیعَع اؾ ؾٌ ٔ يؽظ ٔ کٕظک‪،‬‬
‫ثیعؼیؾ ثّ هزم آٔؼظَع‪ ...‬ثبيعاظاٌ ؼٔؾ ثؼع‪ ،‬گؽْٔی‬
‫اؾ قؽثبؾاٌ ثّ هٓؽ ثّ يكدع ظؼ آيعِ ریؾ ظؼ‬
‫پُبُْعگبٌ َٓبظَع‪ ...‬یٕٓظیبٌ نٓؽ‪ ،‬ظقزّ خًؼی ثّ‬
‫کُیكّ خبيغ ضٕظ پُبِ ثؽظَع ٔنی يهیجیبٌ ًّْ ؼا ثّ‬
‫گُبِ یبؼی يكهًبَبٌ ثی ْیچ گَّٕ نلوزی ثب ثُبی کُیكّ‬
‫یکدب آرم ؾظَع»! (ربؼیص خُگٓبی يهیجی‪ ،‬اثؽ اقزیٌٕ‬
‫ؼاَكیًبٌ‪ ،‬رؽخًّ يُٕچٓؽ کبنق‪ ،‬ج ‪ ،1‬و ‪ ، 366‬چبپ‬
‫ظٔثبؼِ‬ ‫يكهًبَبٌ‪،‬‬ ‫چٌٕ‬ ‫کّ‬ ‫اقذ‬ ‫خبنت‬ ‫رٓؽاٌ)‪.‬‬
‫ثیذ انًوعـ ؼا كزر کؽظَع ؼكزبؼنبٌ ثكیبؼ کؽیًبَّ ثٕظ‬
‫ثگَّٕ ای کّ اؼٔپبئیبٌ ؼا ثّ نگلزی ٔ قزبیم ٔاظانذ‪.‬‬
‫اقزیٌٕ ؼاَكیًبٌ ظؼ ایٍ ثبؼِ يی َٕیكع‪ « :‬يؽظاٌ‬
‫پیؽٔؾ‪ ،‬اكؽاظی نؽیق ٔ ثب يؽٔد ثٕظَع‪ .‬ظؼقذ ظؼ‬
‫ًْبَدب کّ ظؼ ‪ 33‬قبل پیم كؽَگیبٌ اؾ ظؼیبی ضٌٕ‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪011‬‬

‫زٸٰ آٶ‪٧‬ٻ‪ :‬اؾالٰ ٲیتٹاٶؿت ‪ٞ‬طٲبٴ زټس ‪٦‬ٻ پیطٸاٶف ټٳٿ اؾیطاٴ ضا آظاز‬
‫‪٦‬ٷٷس تب ثٻ ٸَٵ ذٹیف ثبظ ‪٪‬طزٶس! پیسا اؾت ‪٦‬ٻ ایٵ ‪٦‬بض ټٱ ٲٹا‪ ١ٞ‬ثب‬
‫ٲهٯحت ٶجٹز ٸ زض ټط قطایُی ٶٳیتٹاٴ آٴ ضا ارطاء ‪٦‬طز ثٹیػٺ ‪٦‬ٻ زقٳٷبٴ‬
‫اؾالٰ‪ ،‬ټیچ‪٫‬بٺ ٲتٗٽس ٶكسٺاٶس تب ؾطثبظاٴ آظاز قسٺ ضا زٸثبضٺ ثٻ نحٷٿ ٶجطز‬
‫‪ٞ‬طا ٶرٹاٶٷس!‪ .2‬ثب ٸرٹز ایٵ‪ ،‬ټط ‪٪‬بٺ پیكٹای ٲؿٯٳبٶبٴ ٲهٯحت ثیٷس ٸ ذُطی‬

‫گػنزُع‪ .‬ززی یک ضبَّ ثّ یـًب َؽكذ ٔ ثّ یک خبَعاؼ‬

‫آقیت َؽقیع‪ .‬ثّ ايؽ يالذ انعیٍ‪ ،‬قؽثبؾاٌ ضیبثبَٓب ٔ‬
‫ظؼٔاؾِ ْب ؼا ؾیؽ َظؽ گؽكزُع ٔ اؾ ْؽ گَّٕ ظقذ اَعاؾی‬
‫اززًبنی ثّ خبٌ ٔ يبل يؽظو خهٕگیؽی ثّ ػًم آٔؼظَع‪».‬‬
‫(ربؼیص خُگٓبی يهیجی‪ ،‬ج ‪ ، 2‬و ‪.) 444‬‬
‫‪ - 1‬چُبَکّ ظؼ هؽآٌ يدیع آيعِ اقذ‪                :‬‬

‫‪(       ‬األَجیبء‪ « ) 106 :‬رٕ ؼا خؿ ثؽای ؼزًذ ثؽ‬

‫خٓبَیبٌ َلؽقزبظیى‪.».‬‬
‫‪ - 2‬آؾاظی گؽِٔ ثكیبؼی اؾ اقیؽاٌ‪ ،‬ضغ ؽاد گَٕبگَٕی ظؼ‬
‫پی ظاؼظ‪ .‬يُزكکیٕ ‪ Montesquieu‬زوٕهعا ٌ ٔ خبيؼّ نُبـ‬
‫يهٕٓؼ كؽاَكٕی ثب آَکّ اؾ يطبنلبٌ قؽقطذ ثؽظِ ظاؼی‬
‫ثّ نًبؼ يی آیع‪ ،‬ظؼ کزبة « ؼٔذ انوٕاَیٍ» َٕنزّ اقذ‪:‬‬
‫ِّ ثیهًبؼی اؾ ؿاليبٌ ثٕقیهّ ٔضغ یک‬ ‫« آؾاظ کؽظٌ ػع‬
‫هبٌَٕ يطًٕو‪ ،‬يالذ َیكذ ؾیؽا يٕخت اضزالل َظى اهزًبظی‬
‫خبيؼّ يی گؽظظ ٔ ززی يؼبیت اخزًبػی ٔ قیبقی ظاؼظ‪...‬‬
‫آؾاظ کؽظٌ ؿاليبٌ ثبیع رعؼیدی ثبنع يثالً يًکٍ اقذ‬
‫هبََٕگػاؼ اخبؾِ ثعْع ؿاليبٌ اؾ ػٕائع کبؼْبی ضٕظ‪،‬‬
‫قؽيبیّ گؽظ آٔؼظِ ٔ ضٕظ ؼا اؾ آهبی ضٕیم ضؽیعاؼی‬
‫کُُع»‪( .‬ؼٔذ انوٕاَیٍ‪ ،‬اثؽ يُزكکیٕ‪ ،‬رؽخًّ ػهی اکجؽ‬
‫يٓزعی‪ ،‬و ‪ ،423‬چبپ رٓؽاٌ) پیهُٓبظ يُزكکیٕ‪ « ،‬هبٌَٕ‬
‫يکبرجّ» ؼا ثّ یبظ يی آٔؼظ کّ چُع هؽٌ پیم اؾ ٔی‬
‫هؽآٌ کؽیى ثعاٌ ظقزٕؼ ظاظِ اقذ خؿ آَکّ ؼاِ آؾاظی‬
‫اقیؽاٌ یب ثؽظگبٌ‪ ،‬اؾظیعگبِ اقالو يسعٔظ ثّ هبٌَٕ‬
‫يکبرجّ َیكذ ٔ ؼآْبی ظیگؽی ْى کّ ظؼ ایٍ ؼقبنّ اؾ‬
‫آَٓب یبظ کؽظیى‪ ،‬ظؼ كوّ اقاليی يغؽذ نعِ اقذ‪ .‬انجزّ‬
‫‪012‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫زض پیف ٶجبقس‪ ،‬ٲیتٹاٶس ثسیٵ ‪٦‬بض زؾت ظٶس چٷبٶ‪٧‬ٻ ‪٢‬طآٴ ٲزیس تهطیح‬
‫ٲی‪ٞ‬طٲبیس‪:‬‬

‫(ٲحٳس‪)4 :‬‬ ‫‪       ‬‬

‫« پؽ اظ آٴ (‪٦‬ٻ اؾیطاٴ ضا ‪٪‬ط‪ٞ‬تٷس) یب ثطایكبٴ ٲٷت ٶٽبزٺ آظازقبٴ‬
‫ؾبظیس ٸ یب تبٸاٴ ث‪٫‬یطیس ٸ ضټبقبٴ ‪٦‬ٷیس»‪.‬‬
‫ٸ پیبٲجط ‪٪‬طاٲی اؾالٰ ٶیع ثٗس اظ رٷ‪ ٩‬ثب ټٹاظٴ‪ 6000 ،‬تٵ اؾیطاٴ آٶٽب ضا‬
‫ثسٸٴ تبٸاٴ آظاز ‪ٞ‬طٲٹز‪ .‬اظ ایٷزب ثرٹثی ٲیتٹاٴ اؾتٷجبٌ ‪٦‬طز ‪٦‬ٻ پیكٹایبٴ‬
‫ٲؿٯٳبٶبٴ اربظٺ زاضٶس تب ثب آظازؾبظی (یب ٲجبزٮٿ) اؾیطاٴ‪ ،‬ثطزٺ‪٪‬یطی ضا تُٗی٭‬
‫‪٦‬ٷٷس! ظیطا ټٷ‪٫‬بٲی ‪٦‬ٻ اؾیطی زض ٲیبٴ ٶجبقس‪ ،‬اؾتط‪٢‬ب‪ ٠‬اؾیط ٶیع ٲٷت‪ٟ‬ی ذٹاټس‬
‫ثٹز‪ .‬ایٷؿت ‪٦‬ٻ ثٻ ٶٓط ٲب اؾالٰ پیف اظ آٴ ‪٦‬ٻ تٳسّٴ رسیس زض اٶسیكٿ اٮ‪ٛ‬بء‬
‫ثطز‪٪‬ی ا‪ٞ‬تس‪ ،‬ضاٺ ایٵ ‪٦‬بض ضا ټٳٹاض ‪٦‬طزٺ ٸ ثٻ ٲؿٯٳبٶبٴ ٶكبٴ زازٺ اؾت‪ .‬ٸ اظ‬
‫ایٵ ضٸ‪ ،‬ٲالحٓٻ ٲی ‪٦‬ٷیٱ ‪٦‬ٻ ثٻ اٖتطا‪ ٜ‬اضٸپبئیبٴ‪٦ ،‬كٹض ٲؿٯٳبٴ تٹٶؽ پیف‬
‫اظ ټٳٿ زٸٮتٽب زؾتٹض آظازی ٖٳٹٰ ثطز‪٪‬بٴ ضا نبزض ‪٦‬طز ٸ زض ایٵ ‪٦‬بض‪ ،‬اظ‬
‫ٲٹا‪٣ٞ‬ت ٖٯٳبی زیٵ ٶیع ثطذٹضزاض ثٹز‪.‬‬
‫ؾٹٰ آٶ‪٧‬ٻ‪ :‬ا‪٪‬ط قطایٍ آظازی ټٳٿ اؾیطاٴ – ٲبٶٷس ‪٢‬طٸٴ ‪٪‬صقتٻ – ‪ٞ‬طاټٱ‬
‫ٶجٹز‪ ،‬اؾالٰ ٲیتٹاٶؿت زؾتٹض زټس ‪٦‬ٻ اؾیطاٴ رٷ‪٫‬ی ضا – ثٻ ربی آٶ‪٧‬ٻ زض‬
‫اضزٸ‪٪‬بټٽبی ‪٦‬بض ارجبضی ثجطٶس – زض ٲیبٴ ذبٶٹازٺټبی ٲزبټساٴ ت‪٣‬ؿیٱ ‪٦‬ٷٷس تب‬
‫زض ذسٲت آٶبٴ ثبقٷس ٸ ثطَج‪٢« ١‬ٹاٶیٵ ٖت‪ »١‬ث تسضیذ آظاز قٹٶس‪ .‬ٸ اؾالٰ‪ ،‬ایٵ‬

‫ؼػبیذ آٌ هٕاَیٍ‪ ،‬يبیّ آؾاظی رعؼیدی ًّْ اقیؽاٌ ٔ‬

‫ثؽظگبٌ ضٕاْع نع‪.‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪013‬‬

‫ضاٺ ضا ثط‪٪‬عیسٺ ٸ زض ‪٢‬طٸٴ پیكیٵ‪ ،‬ا‪ٚ‬ٯت ثٻ ٲطحٯٿ ارطاء ٶٽبزٺ اؾت ٸ اٮجتٻ‬
‫اؾیطاٴ رٷ‪ ٩‬ضا زض ذبٶٹازٺ ټبی ٲؿٯٳبٶبٴ ثطزٴ ٸ ثب آٶٽب ثٻ ٶطٲی ٸ ٶی‪٧‬ی‬
‫ض‪ٞ‬تبض ‪٦‬طزٴ ٸ ثط ؾط ؾ‪ٟ‬طپ ٲؿٯٳیٵ ٶكبٶسٴ‪ ،‬ثٳطاتت اظ ثطزٴ آٶٽب زض‬
‫اضزٸ‪٪‬بټٽبی ‪٦‬بض ارجبضی ثطت ط اؾت‪ .‬ایٵ ٖٳ٭‪ ،‬آٶبٴ ضا ثب ٲؿٯٳبٶٽب آقتی‬
‫ٲیزټس ٸ ثٻ ‪ٞ‬طټٷ‪ ٩‬اؾالٰ ٶعزی‪ ٥‬ٲی ‪٦‬ٷس ٸٮی آٴ ض‪ٞ‬تبض‪ ،‬ثط زقٳٷی ٸ‪٦‬یٷٿ‬
‫ایكبٴ ٲیا‪ٞ‬عایس ٸ اظ اؾالٰ ثی‪٫‬بٶٻتطقبٴ ٲیؾبظز!‬
‫ثسیٵ تطتیت اؾیطاٴ ٸ ثطز‪٪‬بٴ (ا‪٪‬ط ‪ٞ‬ٹضاً آظاز ٶكٹٶس) ضٸظ‪٪‬بضی چٷس‪ ،‬زض‬
‫ربٲٗٿ اؾالٲی ثٻ ؾط ٲیثطٶس ٸ ثطازضاٶٻ ثب ٲؿٯٳبٶبٴ ظٶس‪٪‬ی ٲی‪٦‬ٷٷس تب ٶٹثت‬
‫آظازی ‪٦‬بٲ٭ ایكبٴ ‪ٞ‬طا ضؾس‪.‬‬
‫ثٻ َٹض ذالنٻ‪ ،‬ا‪٪‬ط يٹاثُی ضا ‪٦‬ٻ اؾالٰ زض ض‪ٞ‬تبض ثب اؾیطاٴ ٸ ثطز‪٪‬بٴ‬
‫آٸضزٺ‪ ،‬زض ٶٓط ‪٪‬یطیٱ ثٻ ی‪٣‬یٵ ٲیتٹاٴ ‪ٟ٪‬ت ‪٦‬ٻ ایٵ آئیٵ ٲ‪٣‬سؼ‪ ،‬زاز‪٪‬طاٶٻتطیٵ‬
‫– ثٯ‪٧‬ٻ ‪٦‬طیٳبٶٻتطیٵ – ض‪ٞ‬تبض ضا ثب اؾطای زقٳٵ ؾ‪ٟ‬بضـ ‪٦‬طزٺ اؾت ٸ زض‬
‫ټیچ قطیٗت ٸ ‪٢‬بٶٹٶی ٶؿجت ثٻ ذهٱ ٲ‪ٛ‬ٯٹة تب ایٵ اٶساظٺ تؿبٲح ٸ ٲالیٳت‬
‫زیسٺ ٶٳیقٹز‪ ،‬ٲكطٸٌ ثط آٶ‪٧‬ٻ ٲب ضاٺ اٶهب‪ ٜ‬ضا ثپٹییٱ ٸ ٲخالً اٖٳب‪ ٬‬ٶٷ‪٫‬یٵ‬
‫ثبظض‪٪‬بٶبٴ ثطزٺ ‪ٞ‬طٸـ (یب ض‪ٞ‬تبض اٲطاء ٸ قیٹخ ټٹؾجبظ) ضا ثٻ ربی تٗبٮیٱ‬
‫ٖبزالٶٿ اؾالٰ ٶٷٽیٱ ‪٦‬ٻ ثٷبثط آٶچٻ زض آحبض اؾالٲی آٲسٺ اؾت پیبٲجط ثعض‪٪‬ٹاض ٲب‬
‫زضثبضپ ایٵ‪٪‬ٹٶٻ ا‪ٞ‬طاز ‪ٞ‬طٲٹز‪:‬‬
‫« ضش اِ‪ٙ‬بس ٔٗ ثبع اِ‪ٙ‬بس!»‪.1‬‬
‫_________________‬
‫‪ - 1‬انلؽٔع يٍ انکبكی‪ ،‬اثؽ کهیُی ؼاؾی‪ ،‬ج ‪( 4‬کزبة‬
‫انًؼیهخ)‪ ،‬و ‪ ،114‬چبپ رٓؽاٌ‪.‬‬
‫‪014‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫«ثستطیٵ ٲطزٰ‪٦ ،‬ؿبٶی ټؿتٷس ‪٦‬ٻ اٶؿبٶٽب ضا ٲی‪ٞ‬طٸقٷس»!‪.‬‬

‫‪ٚ‬اِسالْ ػّی ٔٗ اتجغ اِ‪ٟ‬ذی‬

‫ٔػكفی حس‪ٙ٥‬ی‬
‫سٔؿبٖ ‪ٞ 2127‬جشی لٕشی‬
‫اسف‪ٙ‬ذ ‪ٞ 2772‬جشی ضٕسی‬
 ‫ٔأخز وتبة‬
‫٘بْ ٔاِف‬ ‫٘بْ وتبة‬
‫‪٦‬تبة إٮٽی‬ ‫‪٢ - 1‬طآٴ ‪٦‬طیٱ‬
‫ثخص‬
‫ػشثی‬
‫٘بْ ٔاِف‬ ‫٘بْ وتبة‬
‫‪ - 2‬ربٲٕ اٮجیبٴ ‪ٞ‬ی ت‪ٟ‬ؿیط‬
‫ٲحٳس ثٵ رطیط َجطی‬
‫اٮ‪٣‬طآٴ‬
‫‪ - 3‬ؤٶٹاض اٮتٷعی٭ ٸؤؾطاض‬
‫ثیًبٸی‬
‫اٮتإٸی٭‬
‫اثٹٖجساهلل ‪٢‬طَجی‬ ‫‪ - 4‬اٮزبٲٕ ألح‪٧‬بٰ اٮ‪٣‬طآٴ‬
‫رال‪٬‬اٮسیٵ ؾیٹَی‬ ‫‪ - 5‬اإلت‪٣‬بٴ ‪ٞ‬ی ٖٯٹٰ اٮ‪٣‬طآٴ‬
‫اثٵ اؾح‪١‬‬ ‫‪ - 6‬اٮؿیطپ اٮٷجٹیٿ‬
‫اثٵ ټكبٰ‬ ‫‪ - 7‬اٮؿیطپ اٮٷجٹیٿ‬
‫اثٵ ‪٦‬خیط‬ ‫‪ - 8‬اٮؿیطپ اٮٷجٹیٿ‬
‫اثٵ ؾیّس اٮٷبؼ‬ ‫‪ٖ - 9‬یٹٴ األحط‬
‫ٸا‪٢‬سی‬ ‫‪ - 10‬ٲ‪ٛ‬بظی ضؾٹ‪ ٬‬اهلل‬
‫ٲحٳس ثٵ اؾٳبٖی٭ ثربضی‬ ‫‪ - 11‬نحیح ثربضی‬
‫ٲؿٯٱ ثٵ حزبد‬ ‫‪ - 12‬نحیح ٲؿٯٱ‬
‫‪011‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫احٳسثٵ حٷج٭‬ ‫‪ - 13‬ٲؿٷس احٳس ثٵ حٷج٭‬

‫زاض‪ُ٢‬ٷی‬ ‫‪ - 14‬ؾٷٵ زاض ‪ُ٢‬ٷی‬
‫اثی زاٸز‬ ‫‪ - 15‬ؾٷٵ اثی زاٸز‬
‫ٶؿبئی‬ ‫‪ - 16‬اٮؿٷٵ اٮ‪٧‬جطی‬
‫ثیٽ‪٣‬ی‬ ‫‪ - 17‬اٮؿٷٵ اٮ‪٧‬جطی‬
‫ؾیٹَی‬ ‫‪ - 18‬اٮزبٲٕ اٮه‪ٛ‬یط‬
‫ؾیٹَی‬ ‫‪ - 19‬ربٲٕ األحبزیج‬
‫ٲبٮ‪ ٥‬ثٵ اٶؽ‬ ‫‪ - 20‬اٮٳٹَّإ‬
‫ٲٷهٹض ٖٯی ٶبن‪ٝ‬‬ ‫‪ - 21‬اٮتبد اٮزبٲٕ ٮالنٹ‪٬‬‬
‫حب‪ ّٞ‬ٲجبض‪ٟ٦‬ٹضی‬ ‫‪ - 22‬تح‪ٟ‬ٿ األحٹشی‬
‫ٲٷصضی‬ ‫‪ - 23‬اٮتط‪ٚ‬یت ٸاٮتطټیت‬
‫‪٪‬طزآٸضی قطی‪ ٝ‬ضيی‬ ‫‪ - 24‬ٶٽذ اٮجال‪ٚ‬ٿ‬
‫اثٹرٗ‪ٟ‬ط َٹؾی‬ ‫‪ - 25‬تٽصیت األح‪٧‬بٰ‬
‫ٲح‪ ١٣‬حٯّی‬ ‫‪ - 26‬قطائٕ اإلؾالٰ‬
‫ٲحٳسثٵ رٳب‪٬‬اٮسیٵ‬ ‫‪ - 27‬اٮٯٳٗٿ اٮسٲك‪٣‬یٿ‬
‫ٲحٳس حؿٵ ٶز‪ٟ‬ی‬ ‫‪ - 28‬رٹاټط اٮ‪٧‬الٰ‬
‫ٲطتًی األٶهبضی‬ ‫‪ - 29‬اٮٳ‪٧‬بؾت‬
‫ٖٯی َجبَجبئی‬ ‫‪ - 30‬اٮطیبو‬
‫‪٦‬ٯیٷی ضاظی‬ ‫‪ - 31‬اٮ‪ٟ‬طٸٔ ٲٵ اٮ‪٧‬ب‪ٞ‬ی‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪018‬‬

‫اثٹٖٳط ‪٢‬طَجی‬ ‫‪ - 32‬اٮ‪٧‬ب‪ٞ‬ی‬

‫اثٵ حعٰ اٶسٮؿی‬ ‫‪ - 33‬اٮٳحٯّی‬
‫ؾطذؿی‬ ‫‪ - 34‬اٮٳجؿٹٌ‬
‫اثٵ ‪٢‬ساٲٻ‬ ‫‪ - 35‬اٮٳ‪ٛ‬ٷی‬
‫ٲٹنٯی حٷ‪ٟ‬ی‬ ‫‪ - 36‬االذتیبض ٮتٗٯی٭ اٮٳرتبض‬
‫‪٢‬بؾٱ ثٵ ؾالّٰ‬ ‫‪ - 37‬األٲٹا‪٬‬‬
‫ٲحٳس ثٵ رطیط َجطی‬ ‫‪ - 38‬تبضید األٲٱ ٸاٮٳٯٹ‪٤‬‬
‫ثالشضی‬ ‫‪ٞ - 39‬تٹح اٮجٯساٴ‬
‫ٸا‪٢‬سی‬ ‫‪ٞ - 40‬تٹح اٮكبٰ‬
‫اثٵ احیط‬ ‫‪ - 41‬اٮ‪٧‬بٲ٭ ‪ٞ‬ی اٮتبضید‬
‫اثٵ ‪٦‬خیط‬ ‫‪ - 42‬اٮجسایٿ ٸاٮٷٽبیٿ‬
‫رٹاز ٖٯی‬ ‫‪ - 43‬اٮٳ‪ٟ‬ه٭‬
‫رطری ظیساٴ‬ ‫‪ - 44‬تبضید اٮتٳسٴ اإلؾالٲی‬
‫ٶهطثٵ ٲعاحٱ‬ ‫‪ - 45‬ٸ‪ٗ٢‬ٻ ن‪ٟ‬یٵ‬
‫‪ - 46‬ؾیطپ ٸٲٷب‪٢‬ت ٖٳط ثٵ‬
‫اثٵ رٹظی‬
‫ٖجساٮٗعیع‬

‫تشجٕ‪ٞٝ‬ب‬
‫‪011‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫٘بْ ٔتشجٓ‬ ‫٘بْ ٔاِف‬ ‫٘بْ وتبة‬

‫ــــــ‬ ‫ٲٷؿٹة ثٻ اٶجیبء اٮٽی‬ ‫‪٦ - 47‬تبة ٲ‪٣‬سؼ‬
‫‪ٞ‬تحاهلل ٲزتجبئی‬ ‫ٸی٭ زٸضاٶت‬ ‫‪ - 48‬تبضید تٳسٴ‬
‫‪ - 49‬تٳسٴ اؾالٰ ٸ‬
‫ټبقٱ حؿیٷی‬ ‫‪٪‬ٹؾتبٸٮٹثٹٴ‬
‫ٖطة‬
‫ظضیبة ذٹیی‬ ‫ٸی٭ زٸضاٶت‬ ‫‪ - 50‬تبضید ‪ٞ‬ٯؿ‪ٟ‬ٻ‬
‫‪ٞ‬ؤاز ضٸحبٶی‬ ‫ا‪ٞ‬الَٹٴ‬ ‫‪ - 51‬رٳٽٹض‬
‫ٖٯی ا‪٦‬جط ٲٽتسی‬ ‫ٲٷتؿ‪٧‬یٹ‬ ‫‪ - 52‬ضٸح اٮ‪٣‬ٹاٶیٵ‬
‫‪ - 53‬ایطاٴ زض ظٲبٴ‬
‫ضقیس یبؾٳی‬ ‫‪٦‬طیؿتٵ ؾٵ‬
‫ؾبؾبٶیبٴ‬
‫‪ًٞ‬٭ اٮٯٽی‬ ‫ٲٹضیؽ الٶػٮٻ‬ ‫‪ - 54‬ثطز‪٪‬ی‬
‫‪ - 55‬ضیكٻټبی رٷ‪٩‬‬
‫ٲحٳس ٖٯی َبٮ‪٣‬بٶی‬ ‫تیٯط‬
‫زٸٰ رٽبٶی‬
‫احٳس ؾٳیٗی‬ ‫ثطٸٶكٹی‪٩‬‬ ‫‪ - 56‬ثطزٺ ٸ ثطز‪٪‬ی‬
‫‪٦‬طیٱ ‪٦‬كبٸضظ‬ ‫پُطٸق‪ٟ‬ؿ‪٧‬ی‬ ‫‪ - 57‬اؾالٰ زض ایطاٴ‬
‫‪ - 58‬ؾٻ ٲ‪٣‬بٮٻ زضثبضٺ‬
‫ؾیطٸؼ ایعزی‬ ‫پُطٸق‪ٟ‬ؿ‪٧‬ی‬
‫ثطز‪٪‬ی‬
‫‪َ - 59‬ج‪٣‬بت ؾالَیٵ‬
‫ٖجبؼ ا‪٢‬جب‪٬‬‬ ‫اؾتبٶٯی ٮیٵ پٹ‪٬‬‬
‫اؾالٰ‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪001‬‬

‫‪ - 60‬تبضید رٷ‪٫‬ٽبی‬
‫ٲٷٹچٽط ‪٦‬بق‪ٝ‬‬ ‫اؾتیٹٴ ضاٶؿیٳبٴ‬
‫نٯیجی‬

‫ثخص فبسسی‬

‫٘بْ ٔاِف‬ ‫٘بْ وتبة‬

‫ز‪ٞ‬تط ٲُبٮٗبت ؾیبؾی ٸ‬ ‫‪ - 61‬ٸيٗیت اؾیطاٴ رٷ‪٫‬ی ٸ‬
‫ثیٵاٮٳٯٯی‬ ‫تجبز‪ ٬‬آٶٽب‬
‫حؿبٰ اٮسیٵ اٲبٲی‬ ‫‪ - 62‬ضٸیسازټبی ٲٽٱ تبضیری‬
‫رٳیع ټب‪٦‬ؽ‬ ‫‪٢ - 63‬بٲٹؼ ‪٦‬تبة ٲ‪٣‬سؼ‬
‫‪ٞ‬طزٸؾی (‪٪‬عیسپ ‪ٞ‬طٸ‪ٚ‬ی)‬ ‫‪ - 64‬ذالنٿ قبټٷبٲٻ‬
‫اثٵ ثٯری‬ ‫‪ٞ - 65‬بضؼٶبٲٻ‬
‫احٳس ‪ٞ‬طاٲطظی‬ ‫‪ - 66‬ثطز‪٪‬ی زض رٽبٴ‬
‫ثبټتٳبٰ ز‪٦‬تط ٲهبحت‬ ‫‪ - 67‬زائطٺ اٮٳٗبض‪ٞ ٜ‬بضؾی‬
‫ــــــــ‬ ‫‪ - 68‬ضٸظٶبٲٿ اَالٖبت‬
 ‫ف‪ٟ‬شست آ‪٤‬بت لشآ٘ی‬

‫ٲ‪٣‬سّٲٻ‬ ‫ال‪٤‬سٕٗ ‪ٚ‬ال ‪٤‬غ‪ٙ‬ی ٔٗ ج‪ٛ‬ع‬

‫ٲ‪٣‬سّٲٻ‬ ‫‪٤‬ب ؤ‪ٟ٤‬ب اِز‪ ٗ٤‬آٔ‪ٛٙ‬ا بٕ٘ب إِطشو‪٘ ٖٛ‬جس ‪...‬‬
‫‪1‬‬ ‫اِحٕذل ‪ ٚ‬سالْ ػّی ػجبد‪ ٜ‬اِز‪ ٗ٤‬اغكفی‪...‬‬
‫هّ‬
‫‪15‬‬ ‫التىش‪ٛٞ‬ا فت‪٥‬بتىٓ ػ ّی اِجغبء‪...‬‬
‫‪16‬‬ ‫فال التحٓ اِؼمج‪ٔ ٚ ،١‬ب ؤدس‪٤‬ه ٔب اِؼمج‪ ،١‬فه سلج‪١‬‬
‫‪17‬‬ ‫‪ ٚ‬بٖ وبٖ ر‪ ٚ‬ػسش‪ ٠‬ف‪ٙ‬ظش‪ ٠‬اِی ٔ‪٥‬سش‪...٠‬‬
‫‪18‬‬ ‫‪ٚ‬آت‪ٛ‬ا اِ‪ٙ‬سبء غذلبت‪٘ ٟٗ‬حّ‪...١‬‬
‫‪20‬‬ ‫ٔب وبٖ ِ‪ٙ‬جی ؤٖ ‪٤‬ى‪ ِٝ ٖٛ‬ؤسشی حتی ‪٤‬خخٗ فی األسؼ‬
‫‪22‬‬ ‫فةٔب ٔ‪ٙ‬ب ثؼذ ‪ ٚ‬بٔب فذا‪...‬‬
‫‪23‬‬ ‫فةٔب ٔ‪ٙ‬ب ثؼذ بٔب فذا‪...‬‬
‫‪29‬‬ ‫فةٔب ٔ‪ٙ‬ب ثؼذ ‪ ٚ‬ؤٔب فذا‪...‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪001‬‬

‫‪32‬‬ ‫‪٤‬ب ؤ‪ٟ٤‬ب اِ‪ٙ‬جی لُ ِٕٗ فی ؤ‪٤‬ذ‪٤‬ىٓ ٔٗ األسشی‪...‬‬

‫‪33‬‬ ‫التىش‪ ٛٞ‬افت‪٥‬بتىٓ ػّی اِجغبء‪...‬‬
‫‪39‬‬ ‫‪ٚ‬اِز‪٤ ٗ٤‬جتغ‪ ٖٛ‬اِىتبة ٕٔب ّٔىت ؤ‪ٕ٤‬ب٘ىٓ‬
‫‪39‬‬ ‫إ٘ب اِػذلبت ِّفمشاء ‪ ٚ‬إِسبو‪ ٚ ٗ٥‬اِؼبّٔ‪ ٗ٥‬ػّ‪ٟ٥‬ب‪....‬‬
‫‪41‬‬ ‫فتحش‪٤‬ش سلج‪... ١‬‬
‫‪41‬‬ ‫ؤ‪ ٚ‬تحش‪٤‬ش سلج‪...١‬‬
‫‪41‬‬ ‫فتحش‪٤‬ش سلج‪ٔ ١‬أ‪...١ٙ‬‬
‫‪50‬‬ ‫البوشا‪ ٜ‬فی اِذ‪...ٗ٤‬‬
‫‪50‬‬ ‫فةٖ ؤت‪ ٗ٥‬ثفبحط‪ ١‬فؼّ‪٘ ٟٗ٥‬ػف ٔب ػّی إِحػ‪ٙ‬بت‪...‬‬
‫‪51‬‬ ‫فةٔب ٔ‪ٙ‬ب ثؼذ ‪ ٚ‬بٔب فذاء‪...‬‬
‫‪52‬‬ ‫‪٤ ِٓ ٗٔٚ‬ستكغ ٔ‪ٙ‬ىٓ ق‪ٛ‬ال ؤٖ ‪ٙ٤‬ىح إِحػ‪ٙ‬بت‪...‬‬
‫‪52‬‬ ‫‪٤‬ب ؤ‪ٟ٤‬ب اِ‪ٙ‬جی ب٘ب ؤحّّ‪ٙ‬بِه اص‪ٚ‬اجه اِتی‪...‬‬
‫‪53‬‬ ‫‪ ٚ‬ؤ٘ىح‪ٛ‬ا األ‪٤‬بٔی ٔ‪ٙ‬ىٓ ‪ ٚ‬اِػبِح‪ ٗٔ ٗ٥‬ػجبدوٓ ‪ ٚ‬بٔبئىٓ‪...‬‬
‫‪59‬‬ ‫فةٖ اػتضِ‪ٛ‬وٓ فّٓ ‪٤‬مبتّ‪ٛ‬وٓ ‪ ٚ‬ؤِم‪ٛ‬ا بِ‪٥‬ىٓ اِسّٓ‪...‬‬
‫‪74‬‬ ‫ؤٖ اِ‪ٙ‬فس ثبِ‪ٙ‬فس‪...‬‬
‫‪82‬‬ ‫فٕب استمبٔ‪ٛ‬ا ِىٓ فبستم‪ٕٛ٥‬اِ‪...ٟٓ‬‬
‫‪83‬‬ ‫فةٔب ٔ‪ٙ‬ب ثؼذ ‪ ٚ‬بٔب فذاء‪...‬‬
‫‪83‬‬ ‫‪ٔ ٚ‬ب ؤسسّ‪ٙ‬بن بال سحٕ‪ِّ ٝ‬ؼبِٕ‪.ٗ٥‬‬
 ‫ف‪ٟ‬شست احبد‪٤‬ج ٘ج‪ٛ‬ی‬

‫‪18‬‬ ‫ٔٗ لتُ ٔأ‪ٙ‬ب ٔتؼٕذا دفغ ب ِی ؤ‪٥ِٚ‬بء إِمت‪...َٛ‬‬

‫‪19‬‬ ‫ال تؼبِی حالح‪ ١‬ؤ٘ب خػٕ‪ ْٛ٤ ٟٓ‬اِم‪٥‬بٔ‪...١‬‬
‫لبَ ه ّ‬
‫‪27‬‬ ‫ال ثی ‪ ٚ‬بٖ و‪ٙ‬ت ٘ج‪٥‬ب‪.‬‬
‫ال ؤٔخُ ث‪ ٝ‬ف‪ٕ٥‬خُ ه ّ‬
‫‪28‬‬ ‫ٔٗ فشق ث‪ٚ ٗ٥‬اِذ‪ِٚٚ ٠‬ذ‪ٞ‬ب‪...‬‬
‫‪28‬‬ ‫ال‪ ٗٔ ‬فشق اِ‪ٛ‬اِذ‪ِٚ ٚ ٠‬ذ‪ٞ‬ب‪...‬‬
‫ِؼٗ سس‪ َٛ‬ه ّ‬
‫‪29‬‬ ‫ؤسلبءوٓ‪ ،‬ؤسلبءوٓ‪ ،‬اقؼٕ‪ٕٔ ٓٞٛ‬ب تإوّ‪...ٖٛ‬‬
‫‪30‬‬ ‫التىّف‪ٔ ٓٞٛ‬ب ‪٤‬غّج‪ ٟٓ‬فةٖ وّفتٕ‪ ٓٞٛ‬فإػ‪.ٓٞٛٙ٥‬‬
‫‪30‬‬ ‫ال تحت ؤ‪٤‬ذ‪٤‬ىٓ‪...‬‬
‫بخ‪ٛ‬ا٘ىٓ جؼّ‪ ٟٓ‬ه ّ‬
‫‪31‬‬ ‫ال ‪٤‬مُ ؤحذوٓ ػجذی‪ ،‬ؤٔتی ‪٥ِ ٚ‬مُ فتبی ‪ ٚ‬فتب٘ی‪.‬‬
‫‪31‬‬ ‫ال ػض‪ٚ‬جُ ٔٗ لبٔت ِ‪ ٝ‬اِؼج‪٥‬ذ غف‪ٛ‬فب‪.‬‬
‫ِؼٗ ه ّ‬
‫‪33‬‬ ‫ال ف‪ٕ٥‬ب ّٔىت ؤ‪ٕ٤‬ب٘ىٓ‪...‬‬
‫ال ه ّ‬
‫هّ‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪003‬‬

‫‪33‬‬ ‫ؤٔب ب٘ه ِ‪ ِٓ ٛ‬تفؼُ ِّفؼته اِ‪ٙ‬بس‪.‬‬

‫‪33‬‬ ‫ه ّل ؤلذس ػّ‪٥‬ه ٔ‪ٙ‬ه ػّ‪.ٝ٥‬‬
‫‪34‬‬ ‫ٔٗ ِكٓ ّٕٔ‪ٛ‬و‪ ٝ‬ؤ‪ ٚ‬ؾشث‪ ٝ‬فىفبست‪ ١‬ؤٖ ‪٤‬ؼتم‪.ٝ‬‬
‫‪35‬‬ ‫حش‪.‬‬
‫وُ ػجذ ٘ضَ بِی ف‪ّ ٟٛ‬‬
‫‪36‬‬ ‫ال‪.‬‬
‫ال ؤفؼُ ؤ‪ِٚ‬ئه ػتمبء ه ّ‬
‫‪37‬‬ ‫ٔب ؤساوٓ ت‪ٙ‬ت‪٤ ٖٟٛ‬ب ٔؼطش لش‪٤‬ص‪...‬‬
‫‪38‬‬ ‫ال ف‪ٕ٥‬ب ّٔىت ؤ‪ٕ٤‬ب٘ىٓ‪.‬‬
‫اِػّ‪ ٠ٛ‬اِػّ‪ ،٠ٛ‬اتم‪ٛ‬ا ه ّ‬
‫‪38‬‬ ‫ثُ اِشف‪٥‬ك األػّی ٔٗ اِج‪.١ٙ‬‬
‫‪40‬‬ ‫ؤ‪ٕ٤‬ب أشؤ‪ِٚ ٜ‬ذت ٔٗ س‪٥‬ذ‪ٞ‬ب ف‪ٟ‬ی ٔؼتم‪...١‬‬
‫‪40‬‬ ‫ٔٗ ؤػتك ضشوب ِ‪ ٝ‬فی ػجذ‪...‬‬
‫‪41‬‬ ‫حش‪.‬‬
‫ٔٗ ّٔه راسحٓ ٔحشْ ف‪ّ ٟٛ‬‬
‫‪41‬‬ ‫ٔٗ ؤػتك ّٕٔ‪ٛ‬وب ث‪ ٚ ٝٙ٥‬ث‪ ٗ٥‬آخش فؼّ‪ ٝ٥‬خالغ‪.ٝ‬‬
‫‪42‬‬ ‫ٔٗ ِكٓ ّٕٔ‪ٛ‬و‪ ٝ‬ؤ‪ٚ‬ؾشث‪ ٝ‬فىفبست‪ ١‬ؤٖ ‪٤‬ؼتم‪.ٝ‬‬
‫‪43‬‬ ‫ؤرا ػٕی إِّٕ‪ٛ‬ن فالسق ػّ‪...ٝ٥‬‬
‫‪43‬‬ ‫ال ثىُ ػؿ‪ٟٙٔ ٛ‬ب ػؿ‪ٛ‬ا ٔٗ اِ‪ٙ‬بس‪.‬‬
‫ٔٗ ؤػتك سلت‪ ،١‬ؤػتك ه ّ‬
‫‪45‬‬ ‫ؤ‪ٟ٤‬ب اِ‪ٙ‬بس بٖ سثىٓ ‪ٚ‬احذ ‪ ٚ‬بٖ ؤثبوٓ ‪ٚ‬احذ‪...‬‬
‫‪46‬‬ ‫ال‪...‬‬
‫بٖ أش ػّ‪٥‬ىٓ ػجذ ٔجذع ؤس‪ٛ‬د ‪٤‬م‪ٛ‬دوٓ ثىتبة ه ّ‬
‫‪51‬‬ ‫اِجٕؼ‪ ١‬حك ‪ٚ‬اجت ػّی وُ ٔسّٓ فی جٕبػت‪ ١‬بال اسثؼ‪...١‬‬
‫‪004‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫‪53‬‬ ‫اْ اِ‪ِٛ‬ذ حش‪ ٚ ٠‬بٖ وبٖ سمكب‪.‬‬

‫‪54‬‬ ‫ِّّٕ‪ٛ‬ن قؼبٔ‪ٚ ٝ‬وس‪ٛ‬ت‪ ٝ‬ثبِٕؼش‪ٚ‬ف‪...‬‬
‫‪61‬‬ ‫ٔٗ ؤػتك ض‪٥‬ئب ٔٗ ّٕٔ‪ٛ‬و‪ ٝ‬فؼّ‪ ٝ٥‬ػتم‪ ٝ‬وّ‪.ٝ‬‬
‫‪61‬‬ ‫ال ‪.‬‬
‫لذؤػتم‪ ٝ‬ه ّ‬
‫‪62‬‬ ‫ٔٗ ؤػتك ػجذا ‪ٔ ِٝ ٚ‬بَ‪ ،‬فبِٕبَ ِّؼجذ‪.‬‬
‫‪68‬‬ ‫ار‪ٞ‬ج‪ٛ‬ا فإ٘تٓ اِكّمبء‪.‬‬
‫‪74‬‬ ‫ٔٗ لتُ ػجذ‪ ٜ‬لتّ‪ٙ‬ب‪ ٗٔٚ ٜ‬جذػ‪ ٝ‬جذػ‪ٙ‬ب‪...ٜ‬‬
‫‪85‬‬ ‫ضش اِ‪ٙ‬بس ٔٗ ثبع اِ‪ٙ‬بس‪.‬‬
 ‫ف‪ٟ‬شست اػالْ‬
‫اثٹحٷی‪ٟ‬ٻ‪.77 ،62 ،‬‬
‫اثٹشض‪.30 ،‬‬
‫اثٹاٮٗبلثٵ ضثیٕ‪.24 ،‬‬
‫اثٹٖجیسٺ‪.68 ،47 ،46 ،‬‬
‫اثٹٖعپ رٳحی‪.24 ،23 ،‬‬
‫اثٹٮٽت‪.15 ،‬‬
‫اثٹٲؿٗٹز اٶهبضی‪.33 ،‬‬
‫اثیحصی‪ٟ‬ٻ‪.49 ،48 ،‬‬
‫اثی زاٸز‪،41 ،38 ،37 ،34 ،33 ،30 ،‬‬
‫‪.74 ،51‬‬
‫اثی ټالٮی َبئی‪.50 ،‬‬
‫اضؾُٹ‪.5 ،4 ،‬‬
‫اؾپبضتب‪٦‬ٹؼ‪.6 ،‬‬
‫آ‬
‫آ‪ .‬ثٯیبٶ‪.66 ،ٝ‬‬
‫آ‪٪‬ٹؾتیٵ‪.10 ،‬‬
‫آٲیبٶٹؼ‪.7 ،‬‬
‫ا‬
‫اثٵ اثی ٮیٯی‪.77 ،‬‬
‫اثٵ اثیاٮٗبٮیٻ (ایّٹة)‪.69 ،‬‬
‫اثٵ احیط‪.86 ،36 ،‬‬
‫اثٵ اؾح‪.17 ،١‬‬
‫اثٵ ثٯری‪.32 ،‬‬
‫اثٵ حعٰ‪.61 ،42 ،‬‬
‫اثٵ رٹظی‪.72 ،‬‬
‫‪001‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫ا‪ٞ‬الَٹٴ‪.4 ،‬‬ ‫اثٵ حٷج٭ (احٳس)‪.62 ،59 ،30 ،29 ،‬‬

‫ا‪٢‬جب‪ٖ( ٬‬جبؼ)‪.48 ،‬‬ ‫اثٵ ؾیساٮٷبؼ‪.35 ،‬‬
‫اٰ ٖجیؽ‪.17 ،‬‬ ‫اثٵ ‪٢‬ساٲٻ‪.62 ،59 ،22 ،‬‬
‫اٲبٲی (حؿبٰاٮسیٵ)‪.25 ،‬‬ ‫اثٵ ‪٦‬خیط‪.35 ،‬‬
‫اٶهبضی (ٲطتًی)‪.40 ،‬‬ ‫اثٵ ٲؿٗٹز‪.78 ،77 ،‬‬
‫اٶٹقیطٸاٴ‪.8 ،‬‬ ‫اثٵ ټكبٰ‪.68 ،24 ،23 ،20 ،17 ،16 ،‬‬
‫ایعزی (ؾیطٸؼ)‪.66 ،‬‬ ‫اثٹث‪٧‬ط‪.67 ،‬‬
‫حؿیٷی (ټبقٱ)‪ ،‬ٲ‪٣‬سٲٻ‪.‬‬ ‫ایٯس‪٪‬ع‪.48 ،‬‬
‫ح‪٧‬ٱ ثٵٖییٷٻ‪.78 ،‬‬ ‫ة‬
‫حٯجی‪.68 ،‬‬ ‫ثربضی‪،49 ،48 ،40 ،37 ،31 ،19 ،‬‬
‫‪.69 ،50‬‬
‫حٳٹضاثی‪.2 ،‬‬ ‫ثطٸٶكٹی‪،73 ،72 ،65 ،55 ،13 ،٩‬‬
‫‪.79 ،78 ،77‬‬
‫خ‬ ‫ثالشضی‪.70 ،69 ،‬‬
‫ذبٮسثٵ ٸٮیس‪.71 ،69 ،68 ،67 ،‬‬ ‫ثال‪.17 ،٬‬‬
‫ذسیزٻ‪.16 ،‬‬ ‫ثٯٹخ‪.5 ،‬‬
‫ذؿطٸپطٸیع‪.8 ،‬‬ ‫ثی‪ ٥‬احٳس‪.13 ،‬‬
‫د‬ ‫ثیٽ‪٣‬ی‪.49 ،‬‬
‫زاض‪ُ٢‬ٷی‪.75 ،74 ،69 ،53 ،28 ،‬‬ ‫ح‬
‫زاٲؽ‪.47 ،‬‬ ‫پتطٸق‪ٟ‬ؿ‪٧‬ی‪،70 ،69 ،67 ،66 ،65 ،‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪008‬‬

‫‪.79 ،77 ،74 ،73 ،71‬‬

‫زاٸز‪.77 ،‬‬ ‫پٹٮؽ‪.10 ،‬‬
‫ر‬ ‫ت‬
‫ش‪٦‬بءاٮٳٯ‪.8 ،٥‬‬ ‫تطٲصی‪.28 ،25 ،24 ،‬‬
‫ش‪٦‬ٹاٴ‪.49 ،‬‬ ‫تٹٲبؼ ا‪٦‬ٹیٷبؼ‪.10 ،‬‬
‫س‬ ‫تیٯط‪.27 ،‬‬
‫ضاٶؿیٳبٴ (اؾتیٹٴ)‪.82 ،‬‬ ‫ث‬
‫ضثیٗٻ اٮطؤی‪.48 ،‬‬ ‫حٹضی‪.77 ،‬‬
‫ضقیس یبؾٳی‪.7 ،‬‬ ‫د‬
‫ضٸحبٶی (‪ٞ‬ؤاز)‪.4 ،‬‬ ‫رطری ظیساٴ‪.35 ،14 ،‬‬
‫ص‬ ‫رٹاز ٖٯی‪.51 ،14 ،‬‬
‫ظثیط‪21 ،‬‬ ‫ریٳع ټب‪٦‬ؽ‪.11 ،‬‬
‫ظضتكت‪.7 ،‬‬ ‫ح‬
‫ظضیبة ذٹئی (ٖجبؼ)‪.5 ،‬‬ ‫حبضث ثٵ ٲهُٯ‪.68 ،١‬‬
‫ظ‪٦‬یاٮسیٵ ٲٷصضی‪.46 ،‬‬ ‫حؿٵ ثهطی‪.62 ،‬‬
‫َجطی (اثٹرٗ‪ٟ‬ط)‪،27 ،21 ،20 ،15 ،‬‬
‫ظٶیعٺ‪.17 ،‬‬
‫‪.68‬‬
‫َجطی (اثٹرٗ‪ٟ‬ط)‪،27 ،21 ،20 ،15 ،‬‬
‫ظیسثٵ اؾٯٱ‪.48 ،‬‬
‫‪.68‬‬
‫‪001‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫َٯحٻ‪.21 ،‬‬ ‫ظیسثٵ حبضحٻ ‪٦‬ٯجی‪.16 ،‬‬

‫ع‬ ‫ظیس ثٵ ٖٯی‪.48 ،‬‬
‫ٖبئكٻ‪.49 ،38 ،‬‬ ‫س‬
‫ٖبلثٵ ټكبٰ‪.15 ،‬‬ ‫ؾطذؿی‪.76 ،61 ،‬‬
‫ٖبٲطثٵ ‪ٞ‬ٽیطٺ‪.17 ،‬‬ ‫ؾٗیس ثٵ رجیط‪.48 ،‬‬
‫ٖجساهلل ثٵ رسٖبٴ‪.14 ،‬‬ ‫ؾٗیس ثٵ ٲؿیت‪.78 ،77 ،‬‬
‫ٖجساهلل ثٵ ٖجبؼ‪.37 ،‬‬ ‫ؾٳیٗی (احٳس)‪.72 ،55 ،13 ،‬‬
‫ٖجساهلل ثٵ ٖٳطٸ‪70 ،‬‬ ‫ؾٽی٭ ثٵ ٖٳطٸ‪.27 ،‬‬
‫ٖخٳبٴ‪.67 ،‬‬ ‫ؾیؿطٸٴ‪.6 ،‬‬
‫ُٖبء‪.62 ،48 ،‬‬ ‫ؾیٹَی‪.33 ،31 ،16 ،‬‬
‫ٖ‪٣‬جٻ ثٵ ٖبٲط‪.70 ،‬‬ ‫ش‬
‫ٖٯی ثٵ اثیَبٮت‪،38 ،36 ،21 ،‬‬
‫قبپٹض زٸٰ (شٸاأل‪٦‬تب‪.32 ،)ٜ‬‬
‫‪.78 ،77 ،75 ،67 ،53‬‬
‫ٖٯیثٵ ٲٹؾی‪.63 ،48 ،‬‬ ‫قب‪ٗٞ‬ی‪.78 ،62 ،‬‬
‫ٖٳطثٵ ذُبة‪،69 ،67 ،50 ،25 ،‬‬
‫قساز‪.15 ،‬‬
‫‪.71 ،70‬‬
‫‪ٖ .‬ٳطثٵ ٖجساٮٗعیع‪.79 ،‬‬ ‫قٗجی‪.62 ،‬‬
‫ٖٳطٸثٵ ٖبل‪.70،71 ،69 ،67 ،‬‬ ‫قٹیؽ ثٵ ٖسٸی‪.71 ،‬‬
‫ف‬ ‫ظ‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪011‬‬

‫‪ٞ‬طاٲطظی (احٳس)‪.48 ،47 ،‬‬ ‫نبز‪( ٠‬اٲبٰ)‪.62 ،‬‬

‫‪ٞ‬طزٸؾی‪.8 ،‬‬ ‫نالحاٮسیٵ‪.82 ،‬‬
‫‪ٞ‬طٸ‪ٚ‬ی (ٲحٳس ٖٯی)‪.8 ،‬‬ ‫ـ‬
‫‪ًٞ‬٭اٮٯٽی (حجیت)‪.3 ،‬‬ ‫َبٮ‪٣‬بٶی (ٲحٳس ٖٯی)‪.27 ،‬‬
‫ق‬ ‫َبٸٸؼ‪.48 ،‬‬
‫‪٢‬بؾٱ ثٵ ؾالٰ‪.58 ،57 ،50 ،‬‬ ‫َجبَجبئی (ٖٯی)‪.77 ،‬‬
‫ٲؿٗٹز ؾٯزٹ‪٢‬ی‪.48 ،‬‬ ‫‪٢‬تبزٺ‪.78 ،77 ،‬‬
‫ٲؿٯٱ ثٵ حزبد‪.46 ،43 ،‬‬ ‫‪٢‬طَجی (اثٹٖجساهلل)‪.77 ،‬‬
‫ٲؿیح‪.11 ،10 ،‬‬ ‫‪٢‬طَجی (اثٹٖٳط)‪.76 ،‬‬
‫ٲُٯتثٵ حٷُت‪.24 ،‬‬ ‫ن‬
‫ٲٗطٸضثٵ ؾٹیس‪.30 ،‬‬ ‫‪٦‬بق‪( ٝ‬ٲٷٹچٽط)‪.82 ،‬‬
‫ٲٯ‪٧‬كبٺ‪.48 ،‬‬ ‫‪٦‬طٲبٶی‪.40 ،31 ،‬‬
‫ٲٷتؿ‪٧‬یٹ‪.83 ،‬‬ ‫‪٦‬طیؿتٵ ؾٵ‪.7 ،‬‬
‫ٲٽتسی (ٖٯی ا‪٦‬جط)‪.83 ،‬‬ ‫‪٦‬كبٸضظ (‪٦‬طیٱ)‪.74 ،‬‬
‫ٲٽٯت ثٵؤثین‪ٟ‬طٺ‪.71 ،‬‬ ‫‪٦‬ٯیٷی (اثٹرٗ‪ٟ‬ط)‪.85 ،75 ،‬‬
‫ٲٹاز غازټؿٵ‪.55 ،‬‬ ‫ي‬
‫ٲٹضیؽ الٶػٮٻ‪.10 ،6 ،4 ،3 ،‬‬ ‫‪٪‬ٹؾتبٸٮٹثٹٴ‪ ،‬ٲ‪٣‬سٲٻ‪.‬‬
‫ٲٹؾیثٵ رٗ‪ٟ‬ط‪.48 ،‬‬ ‫َ‬
‫ٲٹنٯی حٷ‪ٟ‬ی‪.60 ،‬‬ ‫ٮیٵ پٹ‪( ٬‬اؾتبٶٯی)‪.48 ،‬‬
‫‪010‬‬ ‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬

‫ٖ‬ ‫ٮیٷ‪٧‬ٯٵ (اثطاټبٰ)‪.12 ،‬‬

‫ٶبزضظازٺ‪.66 ،‬‬ ‫ْ‬
‫ٶبن‪( ٝ‬ٲٷهٹض ٖٯی)‪.18 ،‬‬ ‫ٲبٶٹ‪.2 ،‬‬
‫ٶز‪ٟ‬ی (ٲحٳس حؿٵ)‪.58 ،‬‬ ‫ٲبٮ‪ ٥‬ثٵ اٶؽ‪.78 ،62 ،54 ،40 ،‬‬
‫ٶرٗی (اثطاټیٱ)‪.78 ،77 ،63 ،‬‬ ‫ٲإٲٹٴ‪.47 ،‬‬
‫ٶطٸٴ‪.6 ،‬‬ ‫ٲزبټس‪.48،‬‬
‫ٶؿبئی‪.74 ،‬‬ ‫ٲزتجبئی (‪ٞ‬تح اهلل)‪.2 ،‬‬
‫ٶهطثٵ ٲعاحٱ‪.21 ،‬‬ ‫ٲح‪ ١٣‬حٯی‪.77 ،76 ،60 ،58 ،‬‬
‫ٶٽسیٻ‪.17 ،‬‬ ‫ٲحٳس‪.22 ،16 ،‬‬
‫‪ٚ‬‬ ‫ٲحٳص حٳیس اهلل‪.17 ،‬‬
‫ٸا‪٢‬سی‪.47 ،46 ،28 ،24 ،23 ،‬‬ ‫ٲحٳس زٸٰ‪.47 ،‬‬
‫ٸؾّ‪.50 ،١‬‬ ‫ٲحٳس ٲ‪٧‬ی ٖبٲٯی‪.77 ،62 ،42 ،‬‬
‫ٸی٭ زٸضاٶت‪.6 ،5 ،2 ،‬‬ ‫اٮٳؿتٷهط ثبهلل‪.47 ،‬‬
‫‪ٞ‬‬
‫ټبٶطی زٸٶبٴ‪.53 ،‬‬
‫ی‬
‫یٹؾ‪.31 ،ٝ‬‬
‫بردگی از دیذگبه اسالم‬
‫َ‬ ‫‪011‬‬