‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١ ‬‬

‫‪ ‬‬

‫رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬

‫)ﻧﻘﺪﻫﺎي درونﻓﻘﻬﻲ ﺑﺮ ﺳﻨﮕﺴﺎر(‬

‫وﻳﺮاﻳﺶِ ﻧﺎﺗﻤﺎم‪1‬‬
‫ﻧﺎم ﻓﺎﻳﻞ‪  rajm‐e sangsar1 :‬‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻲ‪mirvand.persianblog.ir / baznegari.persianblog.ir :‬‬
‫ﺗﻮﺟ‪‬ﻪ‪ :‬اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ‪ ،‬در دﺳﺖ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺑﻮده و در وﻳﺮاﻳﺶﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﺑﻪ ﻛﺘﺎب ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺗﻘﺪﻳﻢ ﺑﻪ ﺣﻮزهﻫﺎي ﻋﻠﻤﻴ‪‬ﻪ‬

‫ﮔﺮدآورﻧﺪه‪:‬‬

‫اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬
‫‪ ‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬

‫‪ ‬‬
‫ﻣﻘﺪ‪‬ﻣﻪ ‪4 ...................................................................................................................................................................‬‬

‫ﻧﻘﺪ‪ -1‬آﻳﺔاﷲ ﺣﺎجآﻗﺎرﺣﻴﻢ ارﺑﺎب ‪13 .........................................................................................................................‬‬

‫ﻧﻘﺪ‪ -2‬آﻳﺔاﷲ ﺳﻴ‪‬ﺪﻣﺼﻄﻔﻲ ﻣﺤﻘّﻖداﻣﺎد ‪14 ....................................................................................................................‬‬

‫ﻧﻘﺪ‪ -3‬آﻳﺔاﷲ ﺳﻴﺪﻣﺤﻤ‪‬ﺪ ﻣﻮﺳﻮيﺑﺠﻨﻮردي ‪32 ..............................................................................................................‬‬

‫ﻧﻘﺪ‪ -4‬ﻣﺤﺪ‪‬ث ﻋﻠﻲاﻛﺒﺮ ﻏﻔّﺎري ‪36 .............................................................................................................................‬‬

‫ﻧﻘﺪ‪ -5‬ﻣﺤﺪ‪‬ث ﻣﺤﻤ‪‬ﺪﺑﺎﻗﺮ ﺑﻬﺒﻮدي ‪38 ...........................................................................................................................‬‬

‫ﻧﻘﺪ‪ -6‬ﺣﺠ‪‬ﺔاﻻﺳﻼم دﻛﺘﺮ اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﺷﻜﻮري ‪42 ...........................................................................................................‬‬

‫ﻧﻘﺪ‪ -7‬ﺣﺠ‪‬ﺔاﻻﺳﻼمواﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ ﻋﺒﺎس ﻳﺰداﻧﻲ ‪46 ..........................................................................................................‬‬

‫ﻧﻘﺪ‪ -8‬ﺣﺠ‪‬ﺔاﻻﺳﻼمواﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺤﻤﻴﺪ ﻣﻌﺼﻮﻣﻲﺗﻬﺮاﻧﻲ‪50 ........................................................................................‬‬

‫ﻧﻘﺪ‪ -9‬دﻛﺘﺮ اﻣﻴﺮﺣﺴﻴﻦ ﺧﻨﺠﻲ ‪55 ..............................................................................................................................‬‬

‫ﻧﻘﺪ‪ -10‬دﻛﺘﺮ ﺻﺪﻳﻘﻪ وﺳﻤﻘﻲ ‪64 ................................................................................................................................‬‬

‫ﻧﻘﺪ‪ -11‬ﺣﻀﺮت آﻳﺔاﷲ ﺳﻴ‪‬ﺪﻣﺤﻤ‪‬ﺪﺟﻮاد ﻣﻮﺳﻮيﻏﺮوي‪78 .............................................................................................‬‬

‫ﻧﻘﺪ‪ -12‬ﺣﻀﺮت آﻳﺔاﷲ ﻣﺤﻤ‪‬ﺪ ﺻﺎدﻗﻲﺗﻬﺮاﻧﻲ ‪102........................................................................................................‬‬

‫ﻧﻘﺪ‪ -13‬ﺣﻀﺮت آﻳﺔاﷲ ﻣﺤﻤ‪‬ﺪاﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺟﻨّﺎﺗﻲ ‪111.........................................................................................................‬‬

‫ﻧﻘﺪ‪ -14‬آﻳﺔاﷲ ﻋﺒﺪاﻟﻜﺮﻳﻢ ﻧﻴ‪‬ﺮيﺑﺮوﺟﺮدي ‪122.............................................................................................................‬‬

‫ﻧﻘﺪ‪ -15‬ﺷﻴﺦﻣﺤﻤ‪‬ﺪ أﺑﻮزﻫﺮة ‪141................................................................................................................................‬‬

‫ﻧﻘﺪ‪ -16‬اﻟﺪﻛﺘﻮر ﻣﺼﻄﻔﻲ ﻣﺤﻤﻮد ‪143.........................................................................................................................‬‬

‫ﻧﻘﺪ‪ -17‬اﻟﺪﻛﺘﻮر أﺣﻤﺪ ﺻﺒﺤﻲﻣﻨﺼﻮر ‪147...................................................................................................................‬‬

‫ﻧﻘﺪ‪ -18‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ A‬وﺑﻼگ اﺳﻼم ﺣﻘﻴﻘﻲ ‪153.................................................................................................................‬‬

 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٣ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﻘﺪ‪ -19‬رﺟﻢ اﻟﻴﻬﻮدﻳ‪‬ﻴﻦ ﺣﻘﻴﻘﺔ أم ﺧﻴﺎل )آﻳﺔاﷲ ﺳﻴ‪‬ﺪﺟﻌﻔﺮ ﻣﺮﺗﻀﻲﻋﺎﻣﻠﻲ(‪175.................................................................‬‬

‫ﻧﻘﺪ‪ -20‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ ‪188.......................................................................................................................................‬‬

‫ﻧﻘﺪ‪ -21‬ﻓﻘﻴﻪ اﺣﻤﺪ ﻗﺎﺑﻞ ‪193.....................................................................................................................................‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪ ‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪۴ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻣﻘﺪ‪‬ﻣﻪ‬

‫ﻣﻄﺎﺑﻖ رأي ﻣﺸﻬﻮر‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ زﻧﺎن ﺷﻮﻫﺮدار و ﻣﺮدان زنداري ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ زﻧﺎ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ را )ﭘﺲ از اﺣﺮاز ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ(‬
‫ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﻨﺪ؛ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻛﻪ‪ :‬ﻓﺮد ﻣﺮﺗﻜﺐ زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ را داﺧﻞ ﮔﻮداﻟﻲ )ﻛﻪ ارﺗﻔﺎع آن ﺑﺮاي ﻣﺮدان ﺗﺎ‬
‫ﻛﻤﺮ و ﺑﺮاي زﻧﺎن ﺗﺎ ﺳﻴﻨﻪ اﺳﺖ( ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﺳﭙﺲ داﺧﻞ ﮔﻮدال را ﺑﺎ ﺧﺎك ﭘ‪‬ﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ زاﻧﻲ در آن ﻣﺤﺼﻮر و ﭼﺎل‬
‫ﺷﻮد آنﮔﺎه ﺣﺎﺿﺮان ﺑﺎ ﭘﺮﺗﺎب ﺳﻨﮓﻫﺎﻳﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﺤﻜﻮم‪ ،‬اﺟﺮاي ﺣﻜﻢ را آﻏﺎز ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴ‪‬ﺎت ﺳﻨﮕﺴﺎر‬
‫آنﻗﺪر اداﻣﻪ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﺗﺎ ﻓﺮد ﺑﺮ اﺛﺮ ﺟﺮاﺣﺎت وارده ﻛﺸﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻼف رأي ﻓﻮق‪ ،‬در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب اﺛﺒﺎت ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﺳﺎﺳﺎً ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻜﻤﻲ از ﺳﻮي اﺳﻼم ﺗﺸﺮﻳﻊ )ﭼﻪ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﭼﻪ‬
‫اﻣﻀﺎء( ﻧﺸﺪه ﺑﻠﻜﻪ اﻳﻦ ﺣﻜﻢِ ﻳﻬﻮدي‪ ،‬ﻣﻮرد ﻧﺴﺦ اﺳﻼم ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ! و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻲﺗﻮان آن را ﺣﻜﻤﻲ ﺿﺪ‪ ‬اﺳﻼﻣﻲ‬
‫داﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻘﺪﻫﺎي ﻓﻘﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر‪ ،‬ﺑﻪ دو ﻣﻮرد ﻛﻠّﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ :‬اﻟﻒ‪ -‬ﻋﺪم اﺟﺮا ب‪ -‬ﻋﺪم ﺗﺸﺮﻳﻊ‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﻋﺪم اﺟﺮا؛ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﺸﺮﻳﻊ در ﻋﺼﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‪) :‬ﻧﻘﺪ ﻏﻴﺮ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﻪ ﻛﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ(‬
‫ﺻﺎﺣﺒﺎن اﻳﻦ ﻧﻮع ﻧﻘﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﺗﺸﺮﻳﻊ ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ وﻟﻲ ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد اﺟﺮاي آن را در اﻳﻦ زﻣﺎﻧﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ‪-1» :‬‬
‫‪A‬‬
‫ﭼﻬﺮه ﺑﺸﺮﻳ‪‬ﺖ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻋﺼﺮ ﺣﻀﺮت و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن ﻋﺼﺮ )و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺟﻮاب‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﻲﺗﺮ ﺷﺪنِ‬
‫ﻧﺪادنِ آن ﺣﻜﻢ‪ ،‬از دﺳﺖ رﻓﺘﻦِ ﻛﺎرﻛﺮد‪ ‬او‪‬ﻟﻴ‪‬ﻪ و ﺑﺮﻧﺘﺎﻓﺘﻦ ﭼﻨﻴﻦ اﺣﻜﺎﻣﻲ در ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ( ‪ -2‬ﻣﻮﺟﺐ وﻫﻦ اﺳﻼم ﺷﺪن در‬
‫ﻧﺰد ﻧﺎﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن )و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﻀﻌﻴﻒ اﺳﻼم( ‪ -3‬اﻧﺤﺼﺎر اﺟﺮاي ﺣﺪود و ﺑﻪ وﻳﮋه ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺑﻪ ﻣﻌﺼﻮم )و در ﻧﺘﻴﺠﻪ روا ﻧﺒﻮدن‬
‫اﺟﺮاي آن در ﻋﺼﺮ ﻏﻴﺒﺖ( ‪ -4‬ﻳﺎ ‪ «...‬ﻧﺎدرﺳﺖ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻘﺪ ﻓﻮقاﻟﺬﻛﺮ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﺮ اﻳﻦ ﭘﻴﺶﻓﺮض ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻣﺸﺮوع و ﻣﻮرد ﻋﻤﻞ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺗﻠﻘّﻲ ﻣﻲﺷﻮد؛ ﭘﺲ اﮔﺮ‬
‫ﺣﻜﻢ واﻗﻌﻲ اﺳﻼم ‪،‬ﻛﻪ ﺑﻲﺷﻚ ﺧﻼف ﺳﻨﮕﺴﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﺪ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺴﻴﺎري از اﻳﻦ ﻧﻘﺪﻫﺎ ﻧﺒﻮدﻳﻢ‪ .‬ﻣﻊاﻟﻮﺻﻒ ﺑﺎ اﻳﻦﻛﻪ‬
‫ﻣﺒﻨﺎي ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﭘﻲﮔﻴﺮي اﻳﻦ ﻧﻮع ﻧﻘﺪ ﻧﻴﺴﺖ اﻣ‪‬ﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ از اﻳﻦ ﻣﻮارد را ﻣﻲآورم‪:‬‬
‫ﮔﺰارش ﺻﺎدق ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ‬
‫ﺷﻤﺎره ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ زﻣﺴﺘﺎن ‪ (1377‬در ﻣﻄﻠﺒﻲ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان "ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ‪ :‬آﻗﺎي دﻛﺘﺮ ﺻﺎدق‬
‫‪A‬‬ ‫اﻳﻦ ﮔﺰارش را ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻧﺎﻣﻪ‪ A‬ﻣﻔﻴﺪ )‬
‫ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ ﭘﻴﺮاﻣﻮن اﻣﺎمﻣﻮﺳﻲﺻﺪر" ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﺎﻧﺪه ﻛﻪ ﺑﺨﺶ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ در اﻳﻦ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ از اﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ‪ :‬آﻗﺎي دﻛﺘﺮ ﺻﺎدق ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ ﭘﻴﺮاﻣﻮن اﻣﺎمﻣﻮﺳﻲﺻﺪر‬
‫ﻧﺎﻣ ‪A‬ﻪ ﻣﻔﻴﺪ‪ :‬ﺟﻨﺎب آﻗﺎي دﻛﺘﺮ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ! ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ﻛﻪ اﻣﺎمﻣﻮﺳﻲﺻﺪر ﻋﻼﻗﻪ و رواﺑﻂ ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺎ ﭘﺪر ﺑﺰرﮔﻮارﺗﺎن ﻣﺮﺣﻮم‬
‫آﻳﺖاﷲاﻟﻌﻈﻤﻲ ﺳﻠﻄﺎﻧﻲ داﺷﺘﻪاﻧﺪ و ﮔﻮﻳﺎ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪهاي از ﺳﻄﻮح ﻋﺎﻟﻲ ﺣﻮزوي را ﻧﺰد اﻳﺸﺎن ﺗﻠﻤﺬ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﺗﺼﻮر ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‬
‫ﻛﻪ اﮔﺮ در آﻏﺎزِ ﺳﺨﻦ ﻳﺎدي از آن ﻋﺰﻳﺰ ﺑﺰرﮔﻮار ﺑﻨﻤﺎﻳﻴﺪ روح آﻗﺎي ﺻﺪر ﻧﻴﺰ در ﻫﺮ ﺟﺎ ﻛﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺷﺎد ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ!‬
‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ اﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﻛﻢﺗﺮ ﭘﻴﺶ آﻣﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ A‬ﻣﺎ از ﻧﻈﺮات ﻓﻘﻬﻲ ﻣﺮﺣﻮم آﻳﺖاﷲاﻟﻌﻈﻤﻲ ﺳﻠﻄﺎﻧﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ آﻳﺎ اﻳﻦ‬
‫ﺑﺰرﮔﻮار در ﻋﺮﺻﻪﻫﺎي ﻋﻤﺪه‪ A‬ﻓﻜﺮي و ﻓﻘﻬﻲ اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺑﺎ آنﭼﻪ ﻛﻪ ﻃﻲ اﻳﻦ ﺳﺎلﻫﺎ ﮔﺬﺷﺖ ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﻮدﻧﺪ؟‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪۵ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫دﻛﺘﺮ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ‪ :‬از ﻧﻈﺮ اﻋﺘﻘﺎدي و ﻣﺒﻨﺎﻳﻲ‪ ،‬اﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ اﻋﺘﻘﺎد ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻓﻘﻂ در‬
‫اﻧﺤﺼﺎر اﻣﺎم ﻣﻌﺼﻮم اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ از ﻧﻈﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻓﻘﻬﻲ ﺑﻮد اﻣ‪‬ﺎ از ﻧﻈﺮ ذاﺋﻘﻪ‪ A‬ﻓﻘﻬﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌﺘﺎً در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد ﺑﺎ آنﭼﻪ اﻣﺮوز در‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﻫﺴﺖ‪ ،‬اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻨﺪ! ﻣﺜﻼً در ﻣﻮرد ﺑﺮﺧﻲ از اﺣﻜﺎﻣﻲ ﻛﻪ اﺟﺮا ﻣﻲﺷﻮد ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﻳﻚ ﻣﺒﻨﺎي ﻓﻘﻬﻲ وﺟﻮد دارد‬
‫ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪" :‬اﺟﺮاي ﻫﺮ ﺣﻜﻤﻲ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ وﻫﻦ اﺳﻼم ﻣﻲﮔﺮدد ﺣﺮام اﺳﺖ"‪ .‬ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻳﻚ اﺻﻞ واﺿﺢ‬
‫ﻓﻘﻬﻲ اﺳﺖ! ﻣﺜﻼً در ﻣﻮرد ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن زن ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺻﻼً اﺟﺮاي اﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﺣﺮام اﺳﺖ! ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﻳﻦﻛﻪ واﻗﻌﺎً ﻧﻤﻲداﻧﻢ‬
‫وﻗﻮع زﻧﺎ اﺻﻼً ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻗﺎﺿﻲ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﺷﻮد اﻳﺸﺎن ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺷﺮع ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي راه را ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺛﺒﺎت ﺟﺮم‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺘﺎً ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ اﺧﻴﺮاً ﻓﻴﻠﻤﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺎﺟﺮاي ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن ﻳﻚ زن را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‬
‫اﻳﻦ ﻓﻴﻠﻢ اﻵن ﻳﻚ ﻫﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ در اروﭘﺎ ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﻌﺪادي روﺣﺎﻧﻲ و ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ را از ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ دورﺗﺎدور زن اﻳﺴﺘﺎدهاﻧﺪ و ﺷﻌﺎر ﻣﻲدﻫﻨﺪ! ﺷﻌﺎرﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﻀﻤﻮن "اﷲاﻛﺒﺮ ﺑﺰﻧﻴﺪ انﺷﺎءاﷲ ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﻣﻲروﻳﺪ"‪.‬‬
‫ﺻﺪاي ﺷﻌﺎر ﺣﺎﺿﺮﻳﻦ ﺑﺎ آه و ﻧﺎﻟﻪﻫﺎي زن در ﻫﻢ آﻣﻴﺨﺘﻪ ﻛﻪ در ﻓﻴﻠﻢ ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﻲرﺳﺪ و ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎﮔﻮار اﺳﺖ! ﻣﺮﺣﻮم ﭘﺪرم‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺎرﻫﺎﻳﻲ را از ﻣﺼﺎدﻳﻖ ﺧﻼف ﺷﺮع ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ!‬
‫‪A‬‬
‫ﻧﺎﻣﻪ ﻣﻔﻴﺪ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ رواﺑﻂ ﻃﻮﻻﻧﻲ و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﻤﻴﻘﻲ ﻛﻪ از اﻣﺎمﻣﻮﺳﻲﺻﺪر دارﻳﺪ ﺣﺘﻤﺎً ﺑﺎ ذاﺋﻘﻪ ﻓﻘﻬﻲ اﻳﺸﺎن ﻧﻴﺰ ﺗﺎ ﺣﺪود‬
‫زﻳﺎدي آﺷﻨﺎ ﻫﺴﺘﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺰرﮔﻮار در اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ؟‬
‫دﻛﺘﺮ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ‪ :‬ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﻣﺮﺣﻮم ﭘﺪرم‪ ،‬داﻳﻲﺟﺎن و ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ ﺻﺪر‪ ،‬ﻫﻢ از ﻧﻈﺮ ﻣﺒﺎﻧﻲ و ﻫﻢ از ﻧﻈﺮ ذاﺋﻘﻪ ﻓﻘﻬﻲ‪،‬‬
‫ﻣﺸﺘﺮﻛﺎت زﻳﺎدي داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺷﺘﺮاﻛﺎت ﺑﻪ ﻗﺪري زﻳﺎد ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ اﻳﻦﻫﺎ ﻳﻜﻲ ﺑﻮدﻧﺪ! ﻫﺮ ﺳﻪ اﻳﻦﻫﺎ ﺑﻪ دو ﻋﻨﺼﺮ‬
‫زﻣﺎن و ﻣﻜﺎن اﻫﻤﻴﺖ زﻳﺎدي ﻣﻲدادﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﺳﻪ اﻳﻦﻫﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ رﺳﻮلﺧﺪا اﻣﺮوز ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻴﻠﻲ از اﻳﻦ اﺣﻜﺎم ‪،‬ﺣﺘﻲ‬
‫اﺣﻜﺎم اوﻟﻴﻪ‪ ،‬ﻧﻮع دﻳﮕﺮي ﺑﻮد! ﻳﺎدم ﻫﺴﺖ ﻛﻪ داﻳﻲﺟﺎن ﻫﻤﻮاره ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻓﻘﻬﺎي ﻣﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ ﻛﻪ رﺳﻮلﺧﺪا ‪1400‬ﺳﺎل‬
‫ﭘﻴﺶ ﭼﻪ ﻛﺮدﻧﺪ! آنﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻓﻜﺮ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ اﻳﺸﺎن اﻣﺮوز ﻣﻲﺑﻮدﻧﺪ ﭼﻪ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ! ﻳﺎ ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ ﺻﺪر‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺧﻴﻠﻲ از اﺣﻜﺎم ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻴﺰان ﺣﺪ‪ ‬و ﺣﺪودي ﻛﻪ ﺑﺮاي آنﻫﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻋﺮﻓﻴﺎت‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ!‬
‫‪A‬‬
‫ﺧﺎﻃﺮه ﻋﺒ‪‬ﺎس ﻋﺒﺪي‬
‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل وﻗﻮعِ ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر در ﻳﻜﻲ از ﺷﻬﺮﺳﺘﺎنﻫﺎي ﻛﺸﻮر‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪ ﺷﺮق در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 25‬ﺗﻴﺮ ‪ 1386‬ﺑﻪ درج ﻣﻘﺎﻟﻪاي از‬
‫وي ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان "در ﺑﺎب ﺳﻨﮕﺴﺎر" ﭘﺮداﺧﺖ ﻛﻪ ﺑﺨﺶ اﺻﻠﻲِ آن از اﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪:‬‬
‫در ﺑﺎب ﺳﻨﮕﺴﺎر‬
‫‪ ...‬ﺣﺪود ‪ 20‬ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﻛﻪ در دﻓﺘﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت دادﺳﺘﺎﻧﻲ ﻛﻞ ﺑﻮدم‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﻮرد ﺣﻜﻢ رﺟﻢ در ﻳﻜﻲ از‬
‫اﺳﺘﺎنﻫﺎ ﺻﺎدر و اﺟﺮا ﺷﺪه ﻳﺎ در ﻧﻮﺑﺖ اﺟﺮا اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ در اﺳﺘﺎنﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻜﻤﻲ ﺻﺎدر‬
‫ﻧﻤﻲﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﭘﻲﮔﻴﺮي روﺷﻦ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻗﺎﺿﻲ ﻣﺮﺑﻮط در ﺟﻠﺴﺎت ﺑﺎزﭘﺮﺳﻲ ﻫﻢ ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﺮده و ﭼﻮن ﻣﺘّﻬﻤﻴﻦ در‬
‫ﺟﻠﺴﺎت ﺑﺎزﭘﺮﺳﻲ ﺑﺮﺧﻼف دادﮔﺎه ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺑﻪ ﺟﺮم اﻗﺮار ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬وي اﻳﻦ اﻗﺮارﻫﺎ را ﻣﺼﺪاق اﻗﺮار در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﻣﻨﻈﻮر‬
‫ﻣﻲداﺷﺘﻪ و ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﺑﺎر ﺷﻨﻴﺪن‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﻘﻴﻦ رﺳﻴﺪه و اﻗﺪام ﺑﻪ ﺻﺪور ﺣﻜﻢ رﺟﻢ ﻣﻲﻛﺮده‪ ،‬ﺣﺘّﻲ اﮔﺮ ﻣﺘّﻬﻢ در ﻣﺮﺣﻠﻪ دادرﺳﻲ و‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪۶ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫دادﮔﺎه ﻫﻢ اﻧﻜﺎر ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬ﻫﻤﺎن اﻗﺮارﻫﺎ را ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺣﻜﻢ ﻗﺮار ﻣﻲداد و ﭼﻨﻴﻦ اﺣﻜﺎﻣﻲ را ﺻﺎدر ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺟﻠﻮي اﻳﻦ‬
‫ﻛﺎر را ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻗﻀﺎﻳﻲ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﻜﺘﻪ‪ A‬ﻣﻬﻢ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﭼﻮن اﻳﻦ ﻣﺠﺎزات ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر اﺟﺮا ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻮﺷﻴﺪه ﺷﺪ ﻛﻪ‬
‫‪A‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ آن‪ ،‬اﻳﻦ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺜﺒﺖ‪ ‬ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪاي در ﺧﺼﻮص ﺗﺄﺛﻴﺮات اﺟﺮاي اﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﻧﻴﺰ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻜﺘﻪ‪ A‬ﻣﻬﻢ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻧﺴﺨﻪاي از ﻓﻴﻠﻢِ ﻳﻜﻲ از ﻣﻮارد رﺟﻢ را ﺑﺮاي ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺑﻪ ﺗﻬﺮان آوردﻧﺪ‪ .‬ﺷﺨﺼﺎً ﺗﺎ‬
‫ﻧﻴﻤﻪﻫﺎي ﻓﻴﻠﻢ را دﻳﺪم‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻢ آﻗﺎي ﻣﻮﺳﻮي ﺧﻮﺋﻴﻨﻲﻫﺎ ﻛﻪ دادﺳﺘﺎن ﻛﻞ ﻛﺸﻮر ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﻴﻠﻢ را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮ ﺑﺎر‬
‫ﻧﺮﻓﺖ و ﻫﺮﭼﻪ اﺻﺮار ﻛﺮدم ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ دﻳﺪن ﻓﻴﻠﻢ ﻧﺸﺪ‪ .‬در ﻫﻤﺎنﺟﺎ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻮدم را اراﺋﻪ ﻛﺮدم؛ ﮔﻔﺘﻢ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﻪ در‬
‫اﺳﻼمﺧﻮاﻫﻲِ ﺧﻮد ﺷﻚ دارﻳﺪ و ﻧﻪ در ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻓﻌ‪‬ﺎﻟﻴ‪‬ﺖ ﺧﻮدﺗﺎن ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺧﻮاﺳﺖ‪ ،‬و از ﻫﻤﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮ‪ ،‬ﻧﻪ در وﻇﻴﻔﻪاي ﻛﻪ در‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺎه دادﺳﺘﺎﻧﻲ ﻛﻞ ﻛﺸﻮر دارﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺻﺮف‪ ‬اﻳﻦﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﺮ ﺳﻪ وﻳﮋﮔﻲ ﺧﻮد ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻴﺴﺘﻴﺪ ﺣﺘّﻲ ﻓﻴﻠﻢ اﻳﻦ ﻣﺠﺎزات را‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﻐﻴﻴﺮي در اﺧﻼق و روان اﻧﺴﺎنِ اﻣﺮوز اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ او‪‬ﻻً ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮي ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ و ﺛﺎﻧﻴﺎً اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫ﭼﻨﺪان ﻫﻢ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي ﺷﺪه از ﺟﺎﻧﺐ اﻧﺴﺎن ﻧﻴﺴﺖ و از ﻧﻈﺮ ﻳﻚ ﻣﺴﻠﻤﺎن اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﭼﻴﺰي ﺟﺰ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪا ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﻫﻤﻪ اﻋﺼﺎر و ﻫﻤﻪ‪A‬‬
‫اﻳﻦﻃﻮر ﺑﻪ ﻗﻀﻴﻪ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺷﻴﻮه ﻣﺠﺎزات از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي ‪A‬‬
‫ﺟﻮاﻣﻊ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻟﺰوﻣﺎً ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺷﻜﻞ ﺑﺎﻳﺪ اﺟﺮا ﺷﻮد‪ .‬در ﻫﻤﺎنﺟﺎ ﻋﻜﺴﻲ را از ‪ 80‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﺗﻬﺮان و در زﻣﺎن‬
‫ﺻﺪر ﻣﺸﺮوﻃﻴ‪‬ﺖ ﻧﺸﺎن دادم ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ را ﭼﻬﺎر ﻣﻴﺦ ﻛﺮدهاﻧﺪ و ﻳﻚ ﻣﻴﺦ ﻃﻮﻳﻠﻪ را ﻫﻢ ﺑﺮ ﭘﻴﺸﺎﻧﻲ او ﮔﺬاﺷﺘﻪ و‬
‫ﺷﺨﺼﻲ ﻫﻢ آﻣﺎده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ ﭘﺘﻜﻲ ﺑﺮ آن ﺑﻜﻮﺑﺪ )ﻣﺤﻞّ آن در ﻣﻴﺪان ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻳﺎ اﻋﺪام ﻓﻌﻠﻲ اﺳﺖ( و ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم ﻫﻢ در‬
‫اﻃﺮاف آن ﺟﻤﻊ ﺷﺪه و ﺑﺮاي دﻳﺪن اﻳﻦ ﺻ ‪A‬‬
‫ﺤﻨﻪ ﻫﻴﺠﺎناﻧﮕﻴﺰ از ﺳﺮ و ﻛﻮل ﻫﻢ ﺑﺎﻻ ﻣﻲروﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺐ اﮔﺮ واﻗﻌﺎً ﻣﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻳﻢ ﻛﻪ‬
‫اﺟﺮاي ﭼﻨﻴﻦ ﺷﻴﻮه ﻣﺠﺎزاﺗﻲ ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ‪ A‬زﻣﺎنﻫﺎ و ﻣﻜﺎنﻫﺎ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﺴﻠﻤﺎن آن را ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ و ﺗﺒﻠﻴﻎ‬
‫ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﺮا اﻳﻦ ﻣﺠﺎزات را در ﻣﻴﺪان ﺑﺰرگ ﺷﻬﺮ )ﻣﻴﺪان اﻧﻘﻼب ﻳﺎ آزادي ﻳﺎ وﻟﻲﻋﺼﺮ( اﺟﺮا ﻧﻤﻲﻛﻨﻴﻢ؟ و ﻣﺮاﺳﻢ آن را‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ از ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ ﭘﺨﺶ ﻧﻤﻲﻛﻨﻴﻢ؟ ﭼﺮا ﺑﺎﻳﺪ اﺟﺮاي ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻜﻤﻲ را ﻣﻮﺟﺐ وﻫﻦ داﻧﺴﺘﻪ و ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﺑﺨﺸﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف ﻧﺺ‪ ‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺘﻮﻗّﻒ ﻛﻨﻴﻢ؟ اﮔﺮ اﻳﻦ ﺷﻴﻮه ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬آﻳﺎ ﻣﮕﺮ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﺧﻠﻠﻲ در‬
‫درﺳﺘﻲ اﻳﻦ ﺣﻜﻢ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ﻳﻚ زﻣﺎن ﻣﺮدم از آن اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻛﻨﻨﺪ و در زﻣﺎن دﻳﮕﺮ آن را ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ و ﺑﺎ اﻣ‪‬ﺎ و اﮔﺮ‬
‫اﻧﺠﺎم دﻫﻴﻢ؟ ﻣﮕﺮ ﻣﺎ ﻧﻤﺎز را اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﻢ؟ در واﻗﻊ اﮔﺮ ﻛﺴﺎﻧﻲ اﺟﺮاي ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻜﻤﻲ را از ﻳﻚ ﻃﺮف ﺣﻜﻢ ﻻﻳﺘﻐﻴﺮ و‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ و دﺳﺘﻮر ﻗﻄﻌﻲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت دﻳﮕﺮ ﺣﻖ ﻧﺪارﻧﺪ اﺟﺮاي آن را ﺑﻪ دﻟﻴﻞ وﻫﻦِ اﺳﻼم ﺑﻮدن ﻣﺎﻧﻊ ﺷﻮﻧﺪ‬
‫و ﺣﺘّﻲ ﺣﻖ ﻧﺪارﻧﺪ آن را ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ و ﻏﻴﺮ ﻋﻠﻨﻲ اﺟﺮا ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن و ﺣﺞ رﻓﺘﻦ را ﺑﻪ درﺳﺘﻲ‬
‫ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﺟﺮاي اﻳﻦ ﺷﻴﻮه ﻣﺠﺎزات را ﻫﻢ ﺗﺒﻠﻴﻎ و آﺷﻜﺎر ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ اﮔﺮ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻧﻮع ﻣﺠﺎزات ﺑﺮ‬
‫ﺣﺴﺐ ﺷﺮاﻳﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎنﻛﻪ ﺗﺤﻮﻻت در ﻧﻮع ﻣﺠﺎزاتﻫﺎي ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﻣﻌﺮّف اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﭼﺮا ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﭼﻨﻴﻦ ﺷﻴﻮه ﻣﺠﺎزاﺗﻲ اﺻﺮار ورزﻳﺪ ﻛﻪ ﻧﻪ ﻣﻮرد ﭘﺬﻳﺮش ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ‬
‫‪ ...‬و ﺣﺘّﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ را ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ؟ ﻫﻤﭽﻨﺎنﻛﻪ در ﺟﺮاﺋﻢ دﻳﮕﺮ‪ ،‬دﺳﺖ ﻗﺎﺿﻲ ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﻳﻜﻲ از اﻧﻮاع ﻣﺠﺎزات ﺑﺎز اﺳﺖ )ﻣﺜﻞ ﺟﺮم ﻟﻮاط(‪ ،‬در ﻣﻮارد دﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﻣﻲﺗﻮان راهﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻲ و ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻛﺮاﻣﺖ و ﻋﺰّت‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ و ارزشﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮد‪.‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٧ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻣﺤﻤ‪‬ﺪ ﻣﺠﺘﻬﺪﺷﺒﺴﺘﺮي‬
‫ﻣﻄﻠﺒﻲ از وي ﺑﺎ ﻋﻨﻮان "ﺳﻨﮕﺴﺎر اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا؟!" در وﺑﻼگ ﻣﻌﻨﺎﮔﺮا ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮔﺮدﻳﺪ و اﻳﻨﻚ آن را از ﺳﺎﻳﺖﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺳﻨﮕﺴﺎر اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا؟!‬
‫اﻣﺮوز در ﻛﺸﻮر ﻣﺎ ﺑﺎ ﻓﺘﻮاي ﻓﻘﻴﻬﺎن اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ! ﺑﺎرﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪام و ﻧﻮﺷﺘﻪام ﻛﻪ اﺑﺪﻳ‪‬ﺖ اﺣﻜﺎم ﺟﺰاﺋﻲِ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻫﻴﭻ دﻟﻴﻞ ﻗﺎﻧﻊ ﻛﻨﻨﺪ ‪A‬ه ﻋﻠﻤﻲ ﻧﺪارد‪ .‬ﺗﻮﺿﻴﺢ دادهام ﻛﻪ آﻧﭽﻪ آن را ﻓﻘﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻫﻴﭻ ﭘﺎﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ‬
‫ﻣﺤﻜﻢ اﺳﺘﻮار ﻧﻴﺴﺖ و ﻫﻤ ‪A‬ﻪ ﻣﺒﺎﻧﻲ و دﻻﺋﻞ آن ﻗﺎﺑﻞ ﻧﻘﺾ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﻣﻲداﻧﻢ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري از ﻓﻘﻴﻬﺎن‪ ،‬ﺧﻮد ﺑﻬﺘﺮ از دﻳﮕﺮان اﻳﻦ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ را ﻣﻲداﻧﻨﺪ ‪...‬‬
‫در اﻳﻦ ﭼﻨﺪ روز اﺧﻴﺮ دو ﺑﺎر ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻳﻚ ﺷﻬﺮوﻧﺪ زن در اﻳﺮان ﺧﺒﺮ ﻣﻬﻢ‪ ‬ﭘﺎرهاي از رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ‬
‫ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ آرزو ﻛﺮدهام ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ A‬اﻳﺮان اﻟﮕﻮي زﻧﺪﮔﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺟﻬﺎن ﮔﺮدد ﺑﺎر دﻳﮕﺮ دﭼﺎر ﻧﻬﻴﺐ وﺟﺪان ﺷﺪهام‪.‬‬
‫اﺧﻼق وﺟﺪان ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﺑﺎ ﺻﺮاﺣﺖ ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ ﻛﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا ﻫﻢ »ﻧﻔﻲ ﻗﺪاﺳﺖ ﺧﺪا« اﺳﺖ و ﻫﻢ »ﻧﻔﻲ‬
‫ﻛﺮاﻣﺖ اﻧﺴﺎن« و ﺑﺮ ﻗﺒﺎﺣﺖ و ﺷﻨﺎﻋﺖ اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺎ ﻫﻴﭻ ﺗﻮﺟﻴﻬﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺳﺮﭘﻮش ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫آن ﻓﻘﻴﻪ ﻛﻪ ﻓﺘﻮاي ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻣﻲدﻫﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺨﺼﺎً در ﺻﺤﻨﻪ‪ A‬ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮد و آن ﺻﺤﻨﻪ‪ A‬دﻟﺨﺮاش را از ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﺸﺎﻫﺪه‬
‫ﻛﻨﺪ و ﭼﻨﺪ ﺳﻨﮓ ﻧﻴﺰ ﭘﺮﺗﺎب ﻛﻨﺪ ﺗﺎ واﻗﻌﺎً درك و ﻟﻤﺲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر اﻧﺴﺎن ﭼﻴﺴﺖ و ﭼﻘﺪر ﺷﻘﺎوت از آن ﻣﻲرﻳﺰد؟‬
‫اﮔﺮ وي آﻧﺠﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮد ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ اﻧﺴﺎن ﻛﻪ ﺗﺎ ﺳﻴﻨﻪ در ﮔﻮدال دﻓﻦ ﺷﺪه ﺑﺎ ﺑﻤﺒﺎران ﺳﻨﮓﻫﺎ ﭼﻪ ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎي ﺟﺎنﻛﺎه‬
‫و ﻋﺬابﻫﺎي دردﻧﺎك ﻣﻲﻛﺸﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺳﺎﻋﺖﻫﺎ ﻣﻴﺎن ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺿﺮﺑﺎت ﺳﻨﮓﻫﺎ از اﻳﻦ ﻃﺮف ﺑﻪ آن ﻃﺮف‬
‫ﻣﻲاﻓﺘﺪ و ﭼﻮن ﻳﻚ ﺣﻴﻮان ﺗﻴﺮ ﺧﻮرده زوزه ﻣﻲﻛﺸﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ‪ A‬آﻧﺎن ﻛﻪ ﺑﻪ او ﺳﻨﮓ ﻣﻲزﻧﻨﺪ ﻟﻌﻨﺖ ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺪ و ﭼﮕﻮﻧﻪ‬
‫در آن ﻟﺤﻈﺎت ﺟﻬﻨﻤﻲ راﺑﻄﻪاش را ﺑﺎ ﺧﺪاﻳﺶ ﻛﻪ اﻳﻨﻚ ﺧﺪاي اﻧﺘﻘﺎم ﺷﺪه ﻗﻄﻊ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﻪ آن ﺧﺪا دﺷﻨﺎم ﻣﻲدﻫﺪ و‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮه ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻧﺴﺎﻧﻴ‪‬ﺖ او در اﻣﻮاج ﺧﺸﻢ و ﻧﻔﺮت ﺣﺎﺿﺮان ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا درﻫﻢ ﻛﻮﺑﻴﺪه ﺷﺪه و اﻧﻜﺎر ﻣﻲﮔﺮدد و ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻳﻦ‬
‫اﻣﻮاج ﺧﺸﻢ و ﻧﻔﺮت در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﺮاﻛﻨﺪه و ﻧﻬﺎدﻳﻨﻪ ﻣﻲﺷﻮد و ﺧﺸﻮﻧﺖﻫﺎ و ﻗﺴﺎوتﻫﺎي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲآورد‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻓﻘﻴﻪ‪A ،‬‬
‫ﻫﻤﻪ اﻳﻦﻫﺎ را ﺑﺒﻴﻨﺪ و ﺑﺎز ﻫﻢ ﻓﺘﻮاي ﺳﻨﮕﺴﺎر دﻫﺪ ﻣﻌﻨﺎي آن ﻓﺘﻮا ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟ ﻣﻌﻨﺎي آن ﻓﺘﻮا اﻳﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‬
‫ﻛﻪ ﺧﺪا ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ اﻳﻦ ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎ و ﻋﺬابﻫﺎ را ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻦ اداﻣﻪ دﻫﻴﺪ و اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ اﻳﻦ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻦ در ﻫﻢ ﺑﻜﻮﺑﻴﺪ و ﻟﻪ‬
‫ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ ﺧﺪاوﻧﺪي ﻣﻦ ﻟﻜﻪدار ﻧﺸﻮد! )اﻟﻌﻴﺎذ ﺑﺎﷲ( و »ﺳﺒﺤﺎن اﷲ ﻋﻤ‪‬ﺎ ﻳﺼﻔﻮن«‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺻﺤﻨﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﺨﺼﺎً ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮﻧﺪ و اﻗﻼً ﻳﻚ ﺳﻨﮓ ﻫﻢ ﭘﺮﺗﺎب‬ ‫ﻣﻦ از ﻓﻘﻴﻬﺎن ﻣﺤﺘﺮم ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ ﺣﺪاﻗﻞ ﻳﻜﺒﺎر در ﻳﻚ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ و در آن ﻟﺤﻈﺎت ﺻﺪاي ﻧﻬﻴﺐآﻣﻴﺰ وﺟﺪان ﺧﻮد را در آن ﺻﺤﻨﻪ ﺑﺸﻮﻧﺪ آﻧﮕﺎه ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ آﻳﺎ ﺑﺎز ﻫﻢ ﺣﺎﺿﺮﻧﺪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‬
‫ﻓﺘﻮاي ﺳﻨﮕﺴﺎر را ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ؟ در ﻣﺴﻨﺪ ﭘﺮ ﺟﺎه و ﺟﻼل إﻓﺘﺎء ﻧﺸﺴﺘﻦ و ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺌﻮﻻﻧﻪ ﻓﺘﻮي دادن ﺷﺮط اﻧﺼﺎف و ﻣﺮوت‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬آﻳﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ‪ A‬ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﻗﺒﺎﺣﺖ ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن از ﻋﻤﻞ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻧﺸﺎن ﻧﻤﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻓﻘﺎﻫﺘﻲ ﻓﺘﻮاي ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺧﻠﻞ دارد‬
‫و ﺑﺎﻳﺪ در آن ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ ﮔﺮدد؟‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٨ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻧﮕﺎرﻧﺪه اﻳﻦ ﺳﻄﻮر از ﻓﻘﻬﺎي ﻣﺤﺘﺮم درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻳﻜﺒﺎر ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ و ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن را‬
‫از ﻓﺘﻮاﻫﺎي ﺧﻮد ﺣﺬف ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﻓﻘﻂ ﺷﺠﺎﻋﺖ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ و ﻫﻴﭻ ﻣﺎﻧﻊ ﻋﻠﻤﻲ در ﭘﻴﺶ ﭘﺎي ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻓﻘﻴﻬﺎن اﻳﺮان‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪ ﻋﻤﻞ آﻧﻬﺎ ﺳﺮﻣﺸﻖ ﺑﺴﻴﺎر ﻧﻴﻜﻮي ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ‪ A‬ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭼﺮا ﻣﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻓﻘﻂ در ﺧﺸﻮﻧﺖﻫﺎ اﻟﮕﻮي ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﺷﻮﻳﻢ؟ ﭼﺮا ﺑﺮاي ﻳﻜﺒﺎر ﻫﻢ ﻛﻪ ﺷﺪه اﻟﮕﻮي ﺣﻔﻆ ﻛﺮاﻣﺖ و‬
‫ﺷﺮاﻓﺖ اﻧﺴﺎن ﻧﻤﻲﺷﻮﻳﻢ؟ اﮔﺮ روزي ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻳﺮان اﻋﻼم ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ آﻧﭽﻪ ﻧﺎم آن ﻣﺠﺎزات ﻣﺠﺮم وﻟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ آن ﺷﻜﻨﺠﻪ‬
‫ﺷﻨﻴﻊ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ از ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺟﺰاﺋﻲ اﻳﺮان ﺣﺬف ﺷﺪ‪ ،‬آﻧﺮوز ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان اﻟﮕﻮي اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﮔﺮ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﺳﻨﮕﺴﺎر اﻧﺴﺎن ﻣﺠﺎزات اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺷﻜﻨﺠﻪ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﺮا اﻳﻦﻫﻤﻪ در اﺟﺮاء اﻳﻦ ﻣﺠﺎزات‬
‫ﻣﺨﻔﻲﻛﺎري ﻣﻲﻛﻨﺪ و آن را از ﭼﺸﻢ ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن ﻣﻲﭘﻮﺷﺎﻧﺪ و ﺑﻪ ﻛﺮّات اﺟﺮاي آن را ﺑﺮ اﺛﺮ اﻋﺘﺮاض دﻳﮕﺮان ﻣﺘﻮﻗّﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ و‬
‫اﮔﺮ دﻳﮕﺮان ﭼﻨﻴﻦ ﺻﺤﻨﻪﻫﺎﺋﻲ را از ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﭘﺨﺶ ﻛﻨﻨﺪ اﻳﻦ ﻛﺎر را ﺗﻮﻃﺌﻪ اﺳﺘﻜﺒﺎر ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﻲﻧﺎﻣﺪ؟!‬
‫ﺑﻴﺎﺋﻴﺪ ﻋﻘﻼﻧﻲ و اﺧﻼﻗﻲ زﻳﺴﺖ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤ‪‬ﺪﺗﻘﻲ ﻓﺎﺿﻞﻣﻴﺒﺪي‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ اﻋﺘﻤﺎد در ﺗﺎرﻳﺦ ﭼﻬﺎرﺷﻨﺒﻪ ‪ 7‬ﺑﻬﻤﻦ ‪ 1388‬اﻗﺪام ﺑﻪ ﭼﺎپ ﻣﻘﺎﻟﻪاي از وي ﺑﺎ ﻋﻨﻮان "ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر"‬
‫‪A‬‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﺘﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻛﻪ در ﺻﻔﺤﺎت ﺿﻤﻴﻤﻪ‪ A‬روزﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ از اﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻋﻮض ﻛﺮدن اﺣﻜﺎم ﺟﺰاﻳﻲ اﺳﻼم؟‬
‫ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬
‫آﻳﺎ اﺣﻜﺎم ﺟﺰاﻳﻲ اﺳﻼم ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻋﺮف و ﺗﺤﻮﻻت روزﮔﺎر ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮﭘﺬﻳﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﭼﻮن اﺣﻜﺎم ﻋﺒﺎدات ﻫﻤﻮاره‬
‫ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ و ﻫﻴﭻ دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ در آن راه ﻧﺪارد؟ اﻳﻦ ﺳﺆال از دﻳﺮزﻣﺎن ﻣﻄﺮح ﺑﻮده و ﺣﺘّﻲ در روزﮔﺎر اﻣﺎﻣﺎن)ع( ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﺗﺼﻮ‪‬ري وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺣﻜﺎم ﺟﺰاﻳﻲ ﻛﻪ در ﺻﺪر اﺳﻼم ﺗﺸﺮﻳﻊ ﺷﺪ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﺮاي ﺗﻌﺪﻳﻞ اﺣﻜﺎم ﺧﺸﻦ و ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺗﺤﻤ‪‬ﻞِ اﺣﻜﺎم ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎمﻋﻠﻲ)ع( در رواﻳﺘﻲ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬ﻣﻘﺮرات ﻋﺮب ﺟﺎﻫﻠﻲ در ﻣﻮرد ﺟ‪‬ﺮم زﻧﺎ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺎه زﻧﻲ ﻣﺮﺗﻜﺐ زﻧﺎ ﻣﻲﺷﺪ او را‬
‫در ﺧﺎﻧﻪﻳﻲ ﺣﺒﺲ اﺑﺪ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﻫﺮﮔﺎه ﻣﺮدي ﻣﺮﺗﻜﺐ زﻧﺎ ﻣﻲﺷﺪ او را از ﻣﻴﺎن ﺧﻮد ﻃﺮد ﻛﺮده‪ ،‬ﻫﻤﻮاره او را ﻣﻮرد‬
‫ﺳﺮزﻧﺶ و آزار ﻗﺮار ﻣﻲدادﻧﺪ و راﻫﻲ ﺟﺰ اﻳﻦ ﺑﺮاي ﻋﺮب ﺟﺎﻫﻠﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﺒﻮد‪ .‬در آﻏﺎز ﻇﻬﻮر اﺳﻼم اﻳﻦ روش اﻣﻀﺎ ﺷﺪ‬
‫و آﻳﻪ آﻣﺪ‪ :‬زﻧﺎن ﺑﺪﻛﺎر را در ﺧﺎﻧﻪ ﻧﮕﻪ دارﻳﺪ ﺗﺎ ﻣﺮگﺷﺎن ﻓﺮا رﺳﺪ ﻳﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ راه ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮي ﺑﺮاي آﻧﺎن ﻗﺮار دﻫﺪ *‬
‫ﻫﺮﮔﺎه ﻣﺮدان ﻣﺮﺗﻜﺐ زﻧﺎ ﺷﺪﻧﺪ آﻧﺎن را ﻣﻮرد آزار ﻗﺮار دﻫﻴﺪ و اﮔﺮ ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ و ﺗﻮﺑﻪ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺗﻜﺮار ﻧﻜﺮدﻧﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺗﻮﺑﻪﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ )ﻧﺴﺎء‪15 /‬و ‪ .(16‬اﻳﻦ وﺿﻊ اداﻣﻪ داﺷﺖ ﺗﺎ اﻳﻦﻛﻪ ﺑﺮ ﺗﻌﺪاد ﻣﺴﻠﻤﺎن اﻓﺰوده ﺷﺪ و اﺳﻼم ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺖ و‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻋﺮبِ ﺟﺎﻫﻠﻲ ﻧﺎﺧﺸﻨﻮد ﺑﻮدﻧﺪ و آن را ﺧﺸﻦ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ؛ از اﻳﻦ رو ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﻧﺰول آﻳﻪﻳﻲ ]اﻟﺰاﻧﻴﺔ و‬
‫اﻟﺰاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞّ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة[ ﺑﺮاي ﻣﺮدان و زﻧﺎنِ زاﻧﻲ‪ ،‬ﺣﻜﻢ ﺣﺒﺲ اﺑﺪ ﺑﺮاي زﻧﺎن و اذﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﻣﺪاوم ﺑﺮاي ﻣﺮدان‬
‫ﻦ آنﻫﺎ ﺳﺎﺧﺖ[« )وﺳﺎﻳﻞاﻟﺸﻴﻌﻪ‪ ،‬ج ‪ ،18‬ص ‪.(351‬‬
‫را ﻧﺴﺦ ﻛﺮد ]و ‪100‬ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻠّﺎق را ﺟﺎيﮔﺰﻳ ِ‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٩ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻤ‪‬ﻲ ﻛﻪ در ﻛﻼم اﻣﺎمﻋﻠﻲ)ع( آﻣﺪه اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮدم از اﺟﺮاي آن اﺣﻜﺎم ﺧﺸﻦ وﺣﺸﺖ داﺷﺘﻨﺪ و ﻫﺮاس ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫از اﺟﺮاي ﻳﻚ ﺣﻜﻢ ﺧﺸﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ آن را ﻧﺴﺦ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از دﻳﻦ اﺳﻼم ﺗﻨﻔّﺮ و اﻧﺰﺟﺎر ﭘﻴﺪا ﻧﻜﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻴﺎن اﻧﻮاع ﺟﺮاﺋﻤﻲ ﻛﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺎد ﺷﺎﻳﺪ ﺟﺮم و ﮔﻨﺎﻫﻲ ﺑﺰرگﺗﺮ و زﺷﺖﺗﺮ از ﻫﺘﻚ ﻋﻔّﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﻧﻤﻲﺷﺪ و‬
‫ﻛﻴﻔﺮ اﻳﻦ ﮔﻨﺎه در ﻣﻴﺎن ﺗﻤﺎم اﻗﻮام و ﻣﺬاﻫﺐ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﻮد‪ .‬در ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻳﻬﻮد ﻛﻴﻔﺮ زاﻧﻲ ﻗﺘﻞ و ﻛﻴﻔﺮ زاﻧﻴﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن‬
‫ﺑﻮد و ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻧﺨﺴﺖ در ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻣﻮﺳﻲ اﺟﺮا ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬در آﻳﻴﻦ ﻫﻨﺪ ﺟﺰاي زاﻧﻴﻪ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ او را ﭘﻴﺶ ﺳﮓﻫﺎي‬
‫ﮔﺮﺳﻨﻪ ﻣﻲاﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺪﻧﺶ را ﭘﺎره ﭘﺎره ﻛﻨﻨﺪ و ﻫﻤﻴﻦﻃﻮر ﺳﺎﻳﺮ اﻗﻮام‪ ،‬اﺣﻜﺎﻣﻲ ﺧﺸﻦ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺷﺮﻳﻌﺖ اﺳﻼم ﺣﻜﻢ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻤ‪‬ﻲ ﻛﻪ ﺗﺸﺮﻳﻊ ﺷﺪ و ﻇﺎﻫﺮاً در ﺷﺮاﻳﻊ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ ،‬اﺟﺮاي ﺣﺪ ﺑﺮاي ﻛﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ زﻧﺎ ﺑﺮ‬
‫ﻛﺴﻲ وارد ﻛﻨﻨﺪ و ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ آن را ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﭼﻬﺎر ﺷﺎﻫﺪ ﻋﺎدل اﺛﺒﺎت ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎم اﻳﻦ ﺣﺪ »ﻗﺬف« اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻬﻤﺖ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﻮر‪ -‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻧﺎروا وارد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و در دادﮔﺎه‬ ‫اﺛﺒﺎت‪ .‬در دو آﻳﻪ از ﻗﺮآن ‪-‬آﻳﺎت ‪ 5 ، 4‬و ‪23‬‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﺷﺎﻫﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻨﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ‪ 80‬ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﺮ آﻧﺎن ﻧﻮاﺧﺖ و اﻳﻦﻫﺎ ﺟﺰء ﻓﺎﺳﻘﺎناﻧﺪ ﻳﺎ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ؛ ﻟﻌﻨﺖﺷﺪﮔﺎن در‬
‫دﻧﻴﺎ و آﺧﺮت ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﺷﺮﻳﻌﺖ اﺳﻼم اﺛﺒﺎت ﺟﺮم زﻧﺎ را ﺗﺎ اﻳﻦ اﻧﺪازه ﺳﺨﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬زﻳﺮا ﺣﻔﻆ ﻋﻔّﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ از ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ آن اﻫﻤ‪‬ﻴ‪‬ﺖ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦﺟﺎ ﻃﺮح دو ﻣﺴﺄﻟﻪ را ﻻزم ﻣﻲداﻧﻢ‪ .‬اﻣﻴﺪوارم ﻗﻀﺎت ﻣﺤﺘﺮم ﻧﻴﺰ ﺑﻪ آن ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ دﻗّﺖ ﺑﻪ آﻳﺎت ﻗﺮآن و‬
‫رواﻳﺎت وارده آﻳﺎ اﺣﻜﺎم ﺟﺰاﻳﻲ اﺳﻼم ﺗﺎﺑﻊ ﺷﺮاﻳﻂ زﻣﺎن و ﻣﻜﺎن ﻧﺒﻮده و آﻳﺎ ﺑﺎ ﺗﺤﻮﻻت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻋﺎدات ﺑﺸﺮي و‬
‫ﻛﺸﻒ راهﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲﺗﺮ ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ ﺟﺮاﺋﻢ ﻧﺒﺎﻳﺪ واﻗﻌﻴﺎت ﻋﻠﻤﻲ و ﺣﻘﻮﻗﻲ و ﺟﺰاﻳﻲ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ؟ اﮔﺮ در ﻋﺮف اﻳﻦ روزﮔﺎر‬
‫ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻳﻚ ﻋﻤﻞ ﺧﺸﻦ و ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮده اﻣﺎمﻋﻠﻲ)ع( "ﻫﺮاﺳﻨﺎك" ﺗﻠﻘﻲ ﺷﻮد ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﺟﺮاي آن ﭘﺎي ﻓﺸﺮد؟ ﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﺮ‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎورﻳﻢ ﻛﻪ اﺣﻜﺎم ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺼﺎﻟﺢ و ﻣﻔﺎﺳﺪ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻣﺼﺎﻟﺢ و ﻣﻔﺎﺳﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﻛﺸﻒ و درك اﺳﺖ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻣﻮﺟﻮد را‬
‫ﻣﺪ‪ ‬ﻧﻈﺮ ﻗﺮار داد‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻈﺮ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن و ﺗﺸﺨﻴﺺدﻫﻨﺪﮔﺎن ﻣﺼﻠﺤﺖ‪ ،‬اﺟﺮاي ﺑﺮﺧﻲ اﺣﻜﺎم ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﻛﺎﻫﺶ‬
‫ﺟﺮم ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ وﻫﻦ ﺑﻪ اﺳﻼم را در ﭘﻲ دارد‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ در اﺟﺮاي آن ﺗﺠﺪﻳﺪﻧﻈﺮ ﻛﺮد؟ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ در دادﮔﺎهﻫﺎ دﻳﻪ‬
‫ﻗﺘﻞ را از ﺻﺪ ﺷﺘﺮ و ﺣﻠﻪ ﻳﻤﺎﻧﻲ ﻋﺒﻮر داده و ﺑﺮاﺳﺎس ﭘﻮل راﻳﺞ ﺣﻜﻢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﭼﻮن ﺷﺘﺮ و ﺣﻠّﻪ ﻳﻤﺎﻧﻲ ﻣﻮﺿﻮع روزﮔﺎر‬
‫ﺧﻮد ﺑﻮد و در اﻳﻦ زﻣﺎن ﻣﻮﺿﻮﻋﻴ‪‬ﺖ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟ‪‬ﻪ ﻛﺮد‪ ،‬ﻫﺪف و ﻏﺮض ﺷﺎرع از اﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﻓﻬﻤﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﺪف و ﻏﺮض ﺷﺮﻳﻌﺖ‪‬‬
‫اﺳﻼم از ﺗﺸﺮﻳﻊ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺟﺰاﻳﻲ‪ ،‬ﺟﻨﺒﻪ ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ و ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي ﺟﺮاﺋﻢ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬و ﻫﻴﭻﮔﺎه ﻫﺪف اﺟﺮاي ﺣﺪود ﻧﺒﻮده اﺳﺖ ﺑﻠﻜﻪ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ آن ﺗﻨﻮع ﻣﺠﺎزاتﻫﺎ در ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻣﺎمﻋﻠﻲ)ع( اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦﺟﺎ ﻣﺠﺎل ذﻛﺮ‬
‫‪A‬‬ ‫اﺟﺮاي ﺣﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ وﺳﻴﻠﻪ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﺪه‪.‬‬
‫ﻣﻮارد ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﺠﺎزات ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﻪ در ﺑﺮﺧﻲ رواﻳﺎت و ﻓﺘﺎوي ﻓﻘﻴﻬﺎن آﻣﺪه اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦﻛﻪ راهﻫﺎي زﻳﺎدي ﺑﺮاي‬
‫اﺟﺮا ﻧﻜﺮدن ﺣﻜﻢ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ از ﻟﺤﺎظ ﻧﺘﻴﺠﻪ و ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻋﺮف زﻣﺎن و ﻣﻜﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺪﻳﺪﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻋﺮﺻﻪ‬
‫ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ و ﻛﻴﻔﺮي‪ ،‬ﮔﺎمﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ و ﺗﺠﺮﺑﻲ ﺳﻮدﻣﻨﺪي ﺑﺮداﺷﺘﻪاﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺠﺮم را ﺑﺎ ﻣﺠﺎزاتﻫﺎي ﺳﺒﻚﺗﺮ ﺑﻪ ﺗﺮﺑﻴﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫وادارﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ اﮔﺮ در ﻛﻨﺎر ﻓﻘﻪ ﺑﻪ وﻳﮋه اﺣﻜﺎم ﺟﺰاﻳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻓﻘﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﺷﺎﻳﺪ در اﺟﺮاي ﭘﺎرهﻳﻲ اﺣﻜﺎم در‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺗﺄﻣﻞ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻋﺎﻟﻤﺎن ﺑﺰرﮔﻲ ﻛﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ اﺧﺒﺎريﮔﺮي اﻳﺴﺘﺎدﻧﺪ و اﺻﻮل را وارد ﻣﺪار ﻓﻘﻪ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻋﻘﻞ را ﻳﻜﻲ‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٠ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ در اﺟﺘﻬﺎد ﺷﻤﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي درج در ﻛﺘﺎبﻫﺎ و ﺗﻘﻮﻳﺖ ذﻫﻦ ﺷﺎﮔﺮدان ﻧﺒﻮده اﺳﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮاي ﺗﻄﺒﻴﻖ دادن‬
‫دﻳﻦ ﺑﺎ ﺣﻮادث واﻗﻌﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻘﻴﻬﺎنِ ﻣﺎ ﺗﻦدادن ﺑﻪ رأي ﻣﺮدم‪ ،‬ﺿﺮورت اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت‪ ،‬ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﺘﺎرﻳﺴﻢ و اﻣﺜﺎل آن را ﻻزم ﺷﻤﺮدهاﻧﺪ و در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﺣﻮادث واﻗﻌﻪ ﺗﻮﺟ‪‬ﻪ ﻛﺮدهاﻧﺪ وﻟﻲ در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﺰاﻳﻲ و‬
‫اﺣﻜﺎم ﻛﻴﻔﺮي ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ از ﺳﻨّﺖ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻋﺒﻮر ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ اﻫﺪاف و ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺷﺮﻳﻌﺖ را ﻓﺪاي اﺣﻜﺎم ﺷﺮﻳﻌﺖ‬
‫ﻛﺮده اﻧﺪ‪ .‬ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﺮﻳﺪن‪ ،‬اﻋﺪام ﻛﺮدن و زﻧﺪان اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪ ،‬ﺗﻤﺎم اﻳﻦﻫﺎ وﺳﻴﻠﻪ و ﻃﺮﻳﻖ اﺳﺖ‪ .‬وﺳﺎﻳﻞ و ﻃﺮق‬
‫ﻫﻴﭻﮔﺎه ﺛﺎﺑﺖ و ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻫﺪاف و ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺛﺎﺑﺖ و ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﺟﺮاي ﺣﺪود اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮ‬
‫اﺳﺎس ﺳﻨّﺖ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ را ﻧﻤﺎﻳﺎن ﻣﻲﺳﺎزد و ﻧﻪ اﻫﺪاف ﺷﺮﻳﻌﺖ را ﻣﺤﻘّﻖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺗﺤﻘّﻖ ﻋﺪاﻟﺖ در‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن ‪ ...‬اﺳﺖ‪ .‬آﻳﺎ از ﺧﻮد ﭘﺮﺳﻴﺪهاﻳﻢ ﭼﺮا ﺑﺎ اﻳﻦﻫﻤﻪ زﻧﺪاﻧﻲ ﻛﺮدن‪ ،‬اﻋﺪام ﻛﺮدن و ﻣﺠﺎزات ﻛﺮدن‪ ،‬ﺟﺮاﺋﻢ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ از ﻗﺒﻴﻞ اﻋﺘﻴﺎد‪ ،‬ﻗﺘﻞ و ﺗﺠﺎوز ﻛﺎﻫﺶ ﻧﻤﻲﻳﺎﺑﺪ و ﺻﻔﺤﺎت ﺣﻮادث روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻫﺮ روز و ﻫﺮﮔﺎه ﺑﻴﺎنﮔﺮِ وﻗﻮع اﻳﻦ‬
‫ﺟﺮاﺋﻢ اﺳﺖ؟ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ روشﻫﺎﻳﻲ را ﻛﻪ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪاﻳﻢ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﻧﻴﺴﺖ و اﺣﻜﺎم ﺟﺰاﻳﻲ اﺳﻼم ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺤﻮﻻت زﻣﺎن‪،‬‬
‫ﭘﻴﺶ ﻧﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮﺣﻮم ﺷﻬﻴﺪ ﻣﻄﻬﺮي ﺳﺨﻦ زﻳﺒﺎﻳﻲ دارد ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت ﺑﺸﺮ در ﻃﻮل زﻣﺎن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻫﺮ‬
‫)ع(‬
‫اﺣﺘﻴﺎﺟﻲ ﻛﻪ ﺑﺸﺮ دارد ﻳﻚ ﻧﻮع ﺗﻘﺎﺿﺎ دارد و اﺳﻼم ﻫﻴﭻﮔﺎه ﺟﻠﻮي ﻧﻴﺎزﻫﺎي واﻗﻌﻲ ﺑﺸﺮ را ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد«‪ .‬اﻣﺎمﻋﻠﻲ‬
‫ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬ﻣﻦ ﻋﺮف اﻻﻳﺎم ﻟﻢﻳﻐﻔﻞ ﻋﻦ اﻻﺳﺘﻌﺪاد« )ﻛﺴﻲ ﻛﻪ روزﮔﺎر ﺧﻮد را ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ از آﻣﺎدﮔﻲ ﻏﺎﻓﻞ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ(‪ .‬و در‬
‫ﺟﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬اﻋﺮف اﻟﻨﺎس ﺑﺎﻟﺰﻣﺎن ﻣﻦ ﻟﻢﻳﺘﻌﺠﺐ ﻣﻦ اﺣﺪاﺛﻪ« )داﻧﺎﺗﺮﻳﻦ اﻓﺮاد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻣﺎن ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺣﻮادث زﻣﺎن آﻧﺎن را ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮ و ﺷﮕﻔﺖ زده ﻧﻜﻨﺪ(‪ .‬ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﮔﻔﺘﺎر ﺑﺮاي ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم ﻧﻴﺴﺖ؛ ﻋﻤﺪﺗﺎً‬
‫ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻤﺎن دﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ از ﺣﻮادث روزﮔﺎر ﻏﺎﻓﻞ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﺣﻘﻮﻗﻲ اﻣﺮوز رﻳﺨﺘﻦ ﺧﻮن اﻓﺮاد ﺑﻪ ﻫﺮ دﻟﻴﻠﻲ اوﻻً و ﺑﺎﻟﺬات اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﻜﻮم اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ اﮔﺮ‬
‫ﺷﺒﻬﻪﻳﻲ در اﺟﺮاي رﻳﺨﺘﻦ ﺧﻮﻧﻲ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﺟﺮاي ﺣﺪ دارﻳﺪ آن را اﺟﺮا ﻧﻜﻨﻴﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ اﺻﻞ ﺑﺮ ﺣﻔﻆ ﺧﻮن آدﻣﻴﺎن اﺳﺖ و‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮ از آن ﺣﻔﻆ آﺑﺮو و ﺣﻴﺜﻴﺖ آدﻣﻴﺎن‪ .‬ﭼﺮا در ﻗﺮآن آﻳﺎت ﺣﺪ در ﺑﺎره ﻧﺴﺒﺖدﻫﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ زﻧﺎ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ از آﻳﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫ﺣﺪ‪ ‬زﻧﺎ اﺳﺖ؛ و ﻟﻌﻦ دﻧﻴﺎ و آﺧﺮت ﻧﺼﻴﺐ ﻛﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ درﺻﺪد ﻧﺴﺒﺖﻫﺎي ﻧﺎروا ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ و اﺻﻞ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع‬
‫ﺟﺮاﺋﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻔّﺖﻋﻤﻮﻣﻲ ارﺗﺒﺎط ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ ﭘﻮﺷﻴﺪه ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﭘﺎﻳﺎن اﻳﻦ ﺳﺆال دردﻣﻨﺪاﻧﻪ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﺮا ﺗﺄﻛﻴﺪ اﻣﺎمﺧﻤﻴﻨﻲ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﺗﺄﺛﻴﺮ زﻣﺎن و ﻣﻜﺎن در اﺟﺘﻬﺎد در ﺣﻮزهﻫﺎ‬
‫ﻣﻐﻔﻮل ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ؟‬
‫ﺳﻴ‪‬ﺪﺣﺴﻴﻦ ﻣﻮﺳﻮيزﻧﺠﺎﻧﻲ‬
‫‪A‬‬
‫ﺷﻤﺎره ‪ (75‬ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪه‬ ‫ﻣﻘﺎﻟﻪ وي ﺑﺎ ﻋﻨﻮان "ﻟﺰوم اﺟﺘﻬﺎد ﻣﺠﺪد در رواﻳﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻧﺎن" در ﻧﺸﺮﻳﻪ‪ A‬ﻳﺎد )ﺑﻬﺎر ‪1384‬‬
‫‪A‬‬
‫و ﺑﺨﺶ ﻣﻮردﻧﻈﺮِ آن از اﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﺧﺘﺼﺎص ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺑﻪ ﻋﺼﺮ اﻣﺎم ﻣﻌﺼﻮم‬
‫در ﭘﺎﻳﺎن اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻛﻨﻢ ﺑﺮ ﻳﻚ ﻣﻄﻠﺐ اﺳﺎﺳﻲ و آن اﻳﻦﻛﻪ در ﻣﺘﻮن ﭘﺎرهاي از اﺣﺎدﻳﺚ آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫اﻣﺎمﺻﺎدق)ع( ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ اﺟﺮاي ﺣﻜﻢ رﺟﻢ و ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدنِ زﻧﺎﻛﺎر اﻋﻢ از زن و ﻣﺮد و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻋﺪام ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ زﻛﺎت‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١١ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫)ﻣﺎﻟﻴﺎت( ﻧﻤﻲﭘﺮدازﻧﺪ ﻣﺨﺼﻮص ﻋﺼﺮ اﻣﺎم ﻣﻌﺼﻮم اﺳﺖ و ﺗﺎ ﻋﺼﺮ ﻇﻬﻮر اﻣﺎم ﻗﺎﺋﻢ)ﻋﺞ( اﺣﺪي ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ و ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺣﻜﻢ اﻳﻦ دو‬
‫ﻣﻮرد را از ﻃﺮﻳﻖ رﺟﻢ و اﻋﺪام اﺟﺮا ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ اﺣﺎدﻳﺚ در ﻣﻮارد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ از ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻠﺪ ‪ 52‬ﺑﺤﺎر ﭼﺎپ‬
‫‪A‬‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 503‬و ﻣﻦ ﻻﻳﺤﻀﺮه‬ ‫اﻳﺮان ﺻﻔﺤﺎت ‪ 325‬و ‪ 371‬و اﻟﺒﺘﻪ از ﻃﺮﻳﻖ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ اﻳﻦ اﺣﺎدﻳﺚ وارد ﺷﺪه ﺑﻪ ﻛﺎﻓﻲ ﺟﻠﺪ ‪3‬‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ ،5‬ﻣﺤﺎﺳﻦ ﺑﺮﻗﻲ ﺻﻔﺤﻪ‪ 78 A‬و ﻛﻤﺎلاﻟﺪﻳﻦ ﺻﺪوق و ﺟﺎﻫﺎي دﻳﮕﺮ از ﻛﺘﺎب ﺑﺤﺎر ﻧﻴﺰ از ﻃﺮق ﻣﺨﺘﻠﻒ و‬
‫‪A‬‬ ‫اﻟﻔﻘﻴﻪ ﺟﻠﺪ ‪1‬‬
‫ﺑﺎ ﻋﺒﺎرت ﻣﺨﺘﻠﻒ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬و ﺑﺎﻳﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﻛﻨﻢ اﺻﺮار ﺑﺮ اﺟﺮاي ﺣﻜﻢ رﺟﻢ ﻗﻀﻴﻪ ﻃﻮﻻﻧﻲ دارد و ﻓﻘﻂ اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﻢ ﭼﻮن‬
‫ﺣﻜﻢ رﺟﻢ در ﺗﻮرات‪ ‬ﺗﺤﺮﻳﻒﺷﺪه آﻣﺪه اﺳﺖ ﺧﻠﻴﻔﻪ‪ A‬دوم ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻳﻦﻛﻪ ﻛﺘﺎب ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ A‬ﻋﻠﻲ)ع( در دﺳﺘﺮس او ﻧﺒﻮده ﺟﻬﺖ‬
‫ﺣﻞّ ﻣﺸﻜﻼت ﻓﻘﻬﻲ ﮔﺎﻫﻲ دﺳﺖ ﺑﻪ داﻣﻦ اﻣﺜﺎل ﻛﻌﺐاﻻﺣﺒﺎر ﻣﻲﮔﺮدﻳﺪه و ﻛﻌﺐاﻻﺣﺒﺎر و رﻓﻘﺎﻳﺶ ﻧﻴﺰ آﻳﺎت ﺗﻮرات‬
‫ﺗﺤﺮﻳﻒﺷﺪه را ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﻟﺬا ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺎﻳﻊ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺎ آﻳﺎت رﺟﻢ در ﻗﺮآن ﺑﻮده و ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .1‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‬
‫رواﻳﺎت ﻓﻮق دﻻﻟﺖ دارد ﻛﻪ اﺟﺮاي ﺣﻜﻢ رﺟﻢ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻋﺼﺮ اﻣﺎم ﻣﻌﺼﻮم)ع( اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -1‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد ﺑﻪ ﻣﺴﻨﺪ اﺣﻤﺪ ﺟﻠﺪ ‪ 3‬ص ‪ 469‬و ﺟﻠﺪ ‪ 4‬ص ‪ 265‬و ﺳﻨﻦ دارﻣﻲ ﺟﻠﺪ ‪ 1‬ص ‪ 115‬و اﺳﺪاﻟﻐﺎﺑﻪ ﺟﻠﺪ ‪ 1‬ص ‪ 235‬و ﺑﺤﺎر ﺟﻠﺪ ‪ 2‬ص ‪ 99‬و‬
‫ﺟﻠﺪ ‪ 9‬ص ‪.242‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٢ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ب‪ -‬ﻋﺪم ﺗﺸﺮﻳﻊ ﺳﻨﮕﺴﺎر؛ اﺳﺎﺳﺎً‪) .‬ﻣﺒﻨﺎي ﻛﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ(‪:‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ در آﻏﺎز اﺷﺎره ﻛﺮدم‪ ،‬در ﭘﻲِ اﻳﻦ ﻫﺴﺘﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻧﻘﺪﻫﺎ و ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ ﻛﻪ از ﻓﻘﻬﺎ و ﻣﺤﻘّﻘﺎن ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﻢ و ﻧﻴﺰ ﺑﺎ‬
‫ﻣﻘﺎﻟﻪاي ﻛﻪ ﺧﻮد در ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲآورم‪ ،‬ﻧﺸﺎن دﻫﻢ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر و ﻗﺘﻞ زاﻧﻲِ ﻣﺤﺼﻦ‪ ،‬ﻓﺎﻗﺪ ﻣﺒﻨﺎي ﺷﺮﻋﻲ ﺑﻮده و ﺣﺘّﻲ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺻﺮﻳﺢ ﺷﺮع اﺳﻼم اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﻚ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﻓﻮقاﻻﺷﺎره ﻛﻪ ﻧﻘﺪﻫﺎﻳﻲ درونﻓﻘﻬﻲ اﺳﺖ را آﻏﺎز ﻣﻲﻛﻨﻢ‪:‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٣ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﻘﺪ‪ -1‬آﻳﺔاﷲ ﺣﺎجآﻗﺎرﺣﻴﻢ ارﺑﺎب‬

‫‪A‬‬
‫ﺷﻤﺎره ‪25‬‬ ‫‪A‬‬
‫ﻣﺠﻠﻪ ﻣﺴﺠﺪ )ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‬ ‫اﻳﻦ ﻓﻘﻴﻪ و ﺣﻜﻴﻢ ﻓﺮزاﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﻋﺪم ﺗﺸﺮﻳﻊ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺑﻮد! ﻧﻘﻞ ﻛﻮﺗﺎه زﻳﺮ ﻛﻪ در‬
‫ﻓﺮوردﻳﻦ و اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪ ،1375‬واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ اﻣﻮر ﻣﺴﺎﺟﺪ( آﻣﺪه‪ ،‬ﻟﺐ‪ ‬رأي وي را ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪:‬‬
‫»آﻳﺖاﷲ ارﺑﺎب ‪ ...‬رﺟﻢ زن و ﻣﺮد ﻣﺤﺼﻨﻪ و ﻣﺤﺼﻦ را ﻧﻔﻲ ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬و ﺑﺎ رد‪ ‬داﺳﺘﺎن ﻣﺎﻋﺰ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺣﺪ‪ ‬آﻧﺎن ﻫﻤﺎن اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ در ﻛﺘﺎب ﻣﺠﻴﺪ آﻣﺪه؛ و ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻗﺮآن ﺣﻜﻴﻢ‪ ،‬ﺣﻜﻢ زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻦ و ﻣﺤﺼﻨﻪ را ﻛﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮ از زﻧﺎي ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻦ و‬
‫ﻣﺤﺼﻨﻪ اﺳﺖ ﻣﻬﻤﻞ ﺑﮕﺬارد و ﺣﺪ را ﻣﺨﺼﻮص زﻧﺎي ﻏﻴﺮ اﺣﺼﺎن ﻛﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ زﻧﺎي اﺣﺼﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﻣﻔﺎﺳﺪ‬
‫ﺑﻲﺷﻤﺎر ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و ﻓﺮﺿﺎً اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ در ﻗﺮآن ﻣﻌﻴﻦ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ«‪.2‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺳﻴ‪‬ﺪﻣﺤﻤ‪‬ﺪﺟﻮاد ﻣﻮﺳﻮيﻏﺮوي در ﺑﺎره‪ A‬زﻧﺪﮔﻲﻧﺎﻣﻪ آﻳﺖاﷲ ﺣﺎجآﻗﺎ رﺣﻴﻢ ارﺑﺎب ‪ ‬‬
‫‪A‬‬ ‫ﻣﺠﻠﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺷﻤﺎره‪25 A‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪-2‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١۴ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﻘﺪ‪ -2‬آﻳﺔاﷲ ﺳﻴ‪‬ﺪﻣﺼﻄﻔﻲ ﻣﺤﻘّﻖداﻣﺎد‬

‫‪A‬‬
‫داﻧﺸﻜﺪه ﺣﻘﻮق‬ ‫اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ‪ A‬ﺟﺎﻣﻊ و ﻣﺤﻘّﻘﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﻨﻮان "ﻣﺠﺎزات ﻋﻤﻞ ﻣﻨﺎﻓﻲ ﻋﻔّﺖ در ﻗﺮآن" در ﻣﺠﻠﻪ‪ A‬ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺣﻘﻮﻗﻲ‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﻴﺪ ﺑﻬﺸﺘﻲ )ﺷﻤﺎره‪ 43‬ﺑﻬﺎر‪-‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ (1385‬ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪه؛ و ﺷﺎﻣﻞ دو ﮔﻔﺘﺎر اﺳﺖ‪ :‬ﮔﻔﺘﺎر او‪‬ل‪ -‬اﺣﻜﺎم ﻗﺮآن‬
‫در ﺑﺎره‪ A‬ﻋﻤﻞ ﻣﻨﺎﻓﻲ ﻋﻔّﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﺎر دوم‪ -‬رﺟﻢ از دﻳﺪﮔﺎه ﻗﺮآن و ﺳﻨّﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﺎر دوم )ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﻣﺎ اﺳﺖ( ﺑﻪ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺳﻪﺷﻨﺒﻪ ‪17‬ﻣﻬﺮ ‪ 1386‬در ﺿﻤﻴﻤﻪ‪ A‬روزﻧﺎﻣﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻴﺰ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻫﻤ‪‬ﻴ‪‬ﺖ ﻣﻘﺎﻟﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ آن )ﻛﻪ در‬
‫ﺿﻤﻦِ درس آﻳﺎتاﻻﺣﻜﺎم در دوره‪ A‬دﻛﺘﺮي ﺣﻘﻮق ﺟﺰا ﺑﻴﺎن ﺷﺪه و ﺗﻮﺳ‪‬ﻂ ﺣﺴﻴﻦ ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻲ ﺑﻪ رﺷﺘﻪ ﺗﺤﺮﻳﺮ درآﻣﺪه( را‬
‫ﻣﻲآورم‪:‬‬
‫ﻣﺠﺎزات ﻋﻤﻞ ﻣﻨﺎﻓﻰ ﻋﻔﺖ در ﻗﺮآن‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺑﻴﺎن ﻓﺎﺿﻞ ﻣﻘﺪاد‪ ،‬ﻣﺸﻬﻮر آن اﺳﺖ ﻛﻪ ‪ 500‬آﻳﻪ از ﻗﺮآن در ﺑﺮدارﻧﺪه‪ A‬اﺣﻜﺎم ﻓﻘﻬﻰاﻧﺪ‪ ٣‬ﻛﻪ از آﻧﻬﺎ ﺑـﻪ آﻳـﺎتاﻻﺣﻜـﺎم ﻳـﺎ‬
‫اﺣﻜﺎماﻟﻘﺮآن ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺗﺎ ﻧﺼﻒ و ﻧﻴﺰ ﺗﺎ دو ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ آﻳﺎت را ﻧﻴﺰ در زﻣﺮه‪ A‬آﻳﺎتاﻻﺣﻜﺎم ﺑﺮﺷﻤﺮدهاﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻴـﺎن‬
‫ﺷﻴﻌﻪ و ﺳﻨّﻰ ﻛﺘﺐ ﺑﺴﻴﺎرى در ﺧﺼﻮص آﻳﺎتاﻻﺣﻜﺎم ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.٤‬‬
‫در ﻣﻴﺎن آﻳﺎت ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﺗﻌﺪاد اﻧﮕﺸﺖﺷﻤﺎرى ﺑﻪ اﺣﻜﺎم ﻛﻴﻔﺮى ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻗﺮآن ﻓﻘﻂ از ﻣﺠﺎزاتﻫﺎى ﭼﻬـﺎر ﺟـﺮم‬
‫زﻧﺎ‪ ،‬ﺳﺮﻗﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺎرﺑﻪ و ﻗﺬف ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن آورده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺠﻤﻮع آﻳﺎت آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺣﺪود ‪ 10‬آﻳﻪ ﻣﻰرﺳـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﺑﺤـﺚ ﻗﺘـﻞ‬
‫ﻧﻔﺲ و دﻳﻪ ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺟﻨﺎﻳﺎت ﻣﻄﺮح ﻣﻰﺷﻮد آﻳﺎﺗﻰ را ‪-‬ﺣﺪوداً ‪ 10‬آﻳﻪ‪ -‬ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﺨﺘﺼﺮ در ﭘﻰ آﻧﻴﻢ ﻛﻪ آﻳﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻋﻤﺎل ﻣﻨﺎﻓﻰ ﻋﻔﺖ‪ ،‬و ﻣﺸﺨﺼـﺎً زﻧـﺎ‪ ،‬را در ﻗـﺮآن ﺑﺮرﺳـﻰ ﻛﻨـﻴﻢ و ﺳـﭙﺲ‬
‫ﺑﺤﺚاﻧﮕﻴﺰﺗﺮﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪاى را ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺑﺎره ﻣﻄﺮح اﺳﺖ ‪-‬ﻳﻌﻨﻰ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ را‪ -‬ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ در ﮔﻔﺘﺎرى دﻧﺒﺎل ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﺎر اول‪ :‬اﺣﻜﺎم ﻗﺮآن در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره اﻋﻤﺎل ﻣﻨﺎﻓﻰ ﻋﻔﺖ‬
‫در ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ در ﭼﻨﺪ آﻳﻪ واژه‪ A‬زﻧﺎ ﻳﺎ ﻛﻠﻤﻪاى از اﻳﻦ رﻳﺸﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻓﺮﻗﺎن ‪68‬؛ ﻣﻤﺘﺤﻨﻪ ‪12‬؛ اﺳﺮاء ‪32‬؛ ﻧـﻮر ‪ 2‬و ‪ .3‬در‬
‫‪A‬‬
‫ﻛﻠﻤﻪ ﻓﺤﺸﺎ ﻳﺎ ﻓﺎﺣﺸﻪ ﻳﺎ ﻓﻮاﺣﺶ آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ از دﻳﺪﮔﺎه ﻣﻔﺴﺮان در ﺑﺴﻴﺎرى ﻣﻮارد ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ اﻋﻤـﺎل‬ ‫ﭼﻨﺪ آﻳﻪ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻰ ﻋﻔﺖ اﺷﺎره داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ :‬ﺑﻘﺮه ‪ 169‬و ‪268‬؛ اﻋﺮاف ‪ 28 ،33‬و ‪80‬؛ ﻳﻮﺳﻒ ‪24‬؛ ﻧﺤﻞ ‪90‬؛ ﻧﻮر ‪ 19‬و ‪21‬؛ ﻋﻨﻜﺒـﻮت‬
‫‪ 28‬و ‪45‬؛ آلﻋﻤﺮان ‪135‬؛ ﻧﺴﺎء ‪ 15 ،16 ،19 ،22‬و ‪25‬؛ ﻧﻤﻞ ‪54‬؛ اﺣﺰاب ‪30‬؛ ﻃﻼق ‪1‬؛ اﻧﻌﺎم ‪151‬؛ ﺷﻮرى ‪37‬؛ ﻧﺠﻢ ‪.32‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦﻫﻤﻪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ‪ A‬اﻳﻦ آﻳﺎت در ذﻳﻞ اﺻﻄﻼح آﻳﺎتاﻻﺣﻜﺎم ﻳﺎ اﺣﻜﺎم ﻗﺮآن در ﻣﻌﻨﺎى ﺧﺎص آن ﻧﻤﻰﮔﻨﺠﻨﺪ‪ .‬ﻏﺎﻟـﺐ ﻣﻔﺴـﺮان‬
‫ﭼﻬﺎر آﻳﻪ را در ذﻳﻞ ﺑﺤﺚ آﻳﺎتاﻻﺣﻜﺎم زﻧﺎ آوردهاﻧﺪ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﺳﻪ آﻳﻪ ﺻﺮاﺣﺘﺎً ﻣﺒﻴﻦ ﺣﻜﻢ و ﻣﺠـﺎزات اﺳـﺖ )‪ 15‬و‬
‫‪ 16‬ﻧﺴﺎء و ‪ 2‬ﻧﻮر( و ﻳﻚ آﻳﻪ دﺳﺖﻛﻢ در ﻇﺎﻫﺮ ﺻﺮاﺣﺘﻰ ﻧﺪارد ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺗﺎرﻳﺨﻰ‪ ،‬اﻳـﻦ آﻳـﻪ ﺟـﺰء آﻳـﺎت‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -3‬ﻓﺎﺿﻞ ﻣﻘﺪاد‪ ،‬ﻛﻨﺰ اﻟﻌﺮﻓﺎن ج ‪ 1‬ص ‪5‬‬
‫‪A‬‬
‫داﻧﺸﻨﺎﻣﻪ ﻗﺮآن و داﻧﺶ ﭘﮋوﻫﻰ‪ ،‬ص ‪59 -60‬؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮاى اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻔﺼﻠﻰ راﺟﻊ‬ ‫‪ -4‬ﮔﺎه ﺗﺎ ‪ 169‬اﺛﺮ را در اﻳﻦ ﺑﺎره ﺑﺮﺷﻤﺮدهاﻧﺪ‪ :‬رك‪ :‬ﺑﻬﺎاﻟﺪﻳﻦ ﺧﺮﻣﺸﺎﻫﻰ‪،‬‬
‫ﺑﻪ آﻳﺎت اﻻﺣﻜﺎم ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ ﺑﻪ‪ :‬داﻳﺮةاﻟﻤﻌﺎرف ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ‪ ،‬ص ‪345-351‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١۵ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫اﺣﻜﺎم ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪى ﺷﺪه اﺳﺖ )ﻣﺎﺋﺪه‪ .(41 ،‬ﺑﻪ ﺟﺰ اﻳﻦ آﻳﻪ‪ ،‬ﮔﺎه آﻳﺎتاﻻﺣﻜﺎمﻧﻮﻳﺴﺎن از آﻳﻪﻫﺎى دﻳﮕﺮى ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺘﻔﺎدهاى‬
‫ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ٥‬ﮔﺮﭼﻪ اﻟﻔﺎظ آﻳﻪ ﻫﻴﭻ ﺻﺮاﺣﺘﻰ ﻧﺪارد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺆﻣﻦ ‪ 84‬و ‪85‬؛ ق ‪12‬؛ ﻓﺮﻗﺎن ‪38‬؛ ص ‪ 44‬و ‪...‬‬
‫ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻳﻚ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪى‪ ،‬آﻳﺎت اﺣﻜﺎم ﻗﺮآن در ﻣﻮرد زﻧﺎ دو دﺳﺘﻪاﻧﺪ‪ :‬آﻳﺎﺗﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﮔﻨﺎه ﺑﻮدن زﻧـﺎ و ﻣﺠـﺎزات اﺧـﺮوى آن‬
‫اﺷﺎره دارﻧﺪ‪ ،‬و آﻳﺎﺗﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎى اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ و ﺣﻴﺜﻴﺖ ﺟﺮم ﺑﻮدن و ﻣﺠﺎزات دﻧﻴﻮى اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﻰﭘﺮدازﻧﺪ‪.٦‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ آﻳﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دﺳﺘﻪ‪ A‬اول ﺑﻪ ﻃﻮر ﮔﺬرا و ﺑﻪ آﻳﺎت‪ ‬ﮔﺮوه دوم ﺑﺎ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮى ﻣﻰﭘﺮدازﻳﻢ‪.‬‬
‫اﻟﻒ( زﻧﺎ ﮔﻨﺎﻫﻰ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻣﺠﺎزات اﺧﺮوى‬
‫اﻳﻦ دﺳﺘﻪ آﻳﺎت ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻣﻜﻰاﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺣﻜﻮﻣﺖ دﻫﺪ ﻧﺎزل ﺷﺪهاﻧـﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧـﻰ از اﻳـﻦ‬
‫آﻳﺎت ﻧﻴﺰ ﻣﺪﻧﻰاﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اواﻳﻞ ﺣﻀﻮر ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در ﻣﺪﻳﻨﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﻴﻌﺘﺎً در اﻳﻦ آﻳﺎت ﺳﺨﻨﻰ از ﻣﺠـﺎزات دﻧﻴـﻮى ﻧﻴﺴـﺖ‪،‬‬
‫ﭼﻮن ا‪‬ﻋﻤﺎل ﻣﺠﺎزات ﻣﺴﺘﻠﺰم وﺟﻮد ﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣ‪‬ﺎ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در ﻣﻜّﻪ ﻗﺪرت و ﺣﻜﻮﻣﺘﻰ ﻧﺪارد‪ .‬ﺑـﻪ ﺑﺮﺧـﻰ از اﻳـﻦ آﻳـﺎت‬
‫اﺷﺎره ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫‪» .1‬و ﻋﺒﺎد‪ ‬اﻟﺮّﺣﻤﻦ ‪ ...‬اﻟﺬﻳﻦ ﻻﻳﺪﻋﻮن ﻣﻊ اﷲ اﻟﻬﺎً اﺧﺮ و ﻻﻳﻘﺘﻠﻮن اﻟﻨﻔﺲ اﻟﺘﻰ ﺣ‪‬ﺮّم اﷲ اﻟّﺎ ﺑﺎﻟﺤﻖ و ﻻﻳﺰﻧﻮن و ﻣﻦ ﻳﻔﻌﻞ ذﻟﻚ‬
‫ﻳ‪‬ﻠﻖَ اَﺛﺎﻣﺎ‪ .‬ﻳ‪‬ﻀﺎﻋﻒ‪ ‬ﻟﻪ اﻟﻌﺬاب ﻳﻮم‪ ‬اﻟﻘﻴﺎﻣﺔ و ﻳﺨﻠُﺪ ﻓﻴﻪ ﻣ‪‬ﻬﺎﻧﺎ؛ اﻻ ﻣ‪‬ﻦ ﺗﺎب و آﻣﻦ و ﻋ‪‬ﻤ‪‬ـﻞ ﻋﻤـﻼً ﺻـﺎﻟﺤﺎً‪ ،‬ﻓﺎوﻟﺌـﻚ ﻳ‪‬ﺒـﺪ‪‬ل اﷲُ‬
‫ﺳﻴ‪‬ﺌﺎﺗﻬﻢ ﺣﺴﻨﺎت‪ : ...‬و ﺑﻨﺪﮔﺎن رﺣﻤﺎن آﻧﺎناﻧﺪ ‪ ...‬ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﺪاى ﻳﻜﺘﺎ ﺧﺪاى دﻳﮕﺮ ﻧﺨﻮاﻧﻨﺪ و ﻛﺴﻰ را ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻛﺸـﺘﻦ وى‬
‫را ﺣﺮام ﻛﺮده ﻧﻜﺸﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﺤﻖ‪ ،‬و زﻧﺎ ﻧﻜﻨﻨﺪ و ﻫﺮ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺎرﻫﺎ ﻛﻨﺪ ﻛﻴﻔﺮ ﺑﺰه ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺒﻴﻨـﺪ‪ .‬ﻋـﺬاب او ﺑـﻪ روز رﺳـﺘﺎﺧﻴﺰ‬
‫دوﭼﻨﺪان ﺷﻮد و در آن [ﻋﺬاب] ﺑﻪ ﺧﻮارى ﺟﺎوﻳﺪان ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺗﻮﺑﻪ ﻛﻨﻨﺪ و اﻳﻤﺎن آورﻧﺪ و ﻛﺎر ﻧﻴﻚ و ﺷﺎﻳﺴـﺘﻪ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ؛ ﭘﺲ اﻳﻨﺎناﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺪىﻫﺎﺷﺎن را ﺑﻪ ﻧﻴﻜﻰﻫﺎ ﻣﺒﺪل ﮔﺮداﻧﺪ ‪) ٧«...‬ﻓﺮﻗﺎن‪(63-70 ،‬‬
‫در اﻳﻦ آﻳﺎت‪ ،‬زﻧﺎ در ردﻳﻒ دو ﺟﺮم ﺑﺰرگ ﻗﺘﻞ و ﺷﺮك آﻣﺪه اﺳﺖ و در ﺻﺪد ﺑﻴﺎن وﻳﮋﮔﻰ دو دﺳـﺘﻪ اﻓـﺮاد اﺳـﺖ‪ :‬ﻋﺒـﺎد‬
‫رﺣﻤﺎن و ﻋﺒﺎد ﺷﻴﻄﺎن‪ .‬از ﻓﺤﻮاى آﻳﺎت ﻛﺎﻣﻼً ﻫﻮﻳﺪا اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ آﻳﺎت در ﺻﺪد ﺑﻴـﺎن زﻧـﺎى ﻛـﺎﻓﺮان اﺳـﺖ‪ .‬ﭼﻨـﺎنﻛـﻪ از‬
‫ﮔﺰارشﻫﺎى ﺗﺎرﻳﺨﻰ و ﻧﻴﺰ رواﻳﺎت دﻳﻨﻰ ﺑﺮ ﻣﻰآﻳﺪ‪ ،‬زﻧﺎن اﻳﺸﺎن زﻧﺎﻛﺎر ﺣﺮﻓﻪاى ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺮداﻧﺸﺎن ﻧﻴﺰ زﻧﺎن و ﻛﻨﻴﺰﻛﺎن ﺧﻮد‬
‫را ﺑﺮاى ﻛﺴﺐ درآﻣﺪ در اﺧﺘﻴﺎر دﻳﮕﺮان ﻣﻰﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻗﺮاﺋﻨﻰ اﻳﻦ ﺑﺮداﺷﺖ را ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﻰﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﻳ‪‬ﻀﺎﻋﻒ‪ ‬ﻟﻪ اﻟﻌﺬاب؛ اﮔﺮ زﻧﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻓﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﺷﺪ اﺿﻌﺎف ﻋﺬاب ﺑﻰﻣﻌﻨﺎﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ وى ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﮔﻨﺎﻫﺶ ﻳﻚ‬
‫ﺑﺎر ﻣﺠﺎزات ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ اﺿﻌﺎف ﻋﺬاب ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﺸﺎن اﻓﺰونِ ﺑﺮ ﻣﺠﺎزات‪ ‬ﻛﻔﺮﺷﺎن‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ارﺗﻜـﺎب اﻳـﻦ‬
‫ﮔﻨﺎﻫﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﺠﺎزات ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ب( ﻳ‪‬ﺨﻠُ ‪‬ﺪ ﻓﻴﻪ ﻣﻬﺎﻧﺎ؛ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺴﻠّﻤﺎت ﻓﻘﻪ اﺳﻼﻣﻰ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻫﻴﭻﮔﺎه ﻣﺨﻠّﺪ در دوزخ ﻧﻤﻰﺷﻮد‪ .‬ﺧﻠﻮد در آﺗﺶ ﻣﺨﺼـﻮص‬
‫ﻛﺎﻓﺮان اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -5‬ﻛﺎﻇﻢ ﻣﺪﻳﺮﺷﺎﻧﻪﭼﻰ‪ ،‬آﻳﺎت اﻻﺣﻜﺎم‪ ،‬ص ‪  312-316‬‬
‫‪509, p. 11Encyclopedia of Islam, v.  -6‬‬
‫‪ -7‬ﺗﺮﺟﻤﻪﻫﺎى آﻳﺎت در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ از ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ A‬ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﺳﻴﺪ ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ﻣﺠﺘﺒﻮى ﻧﻘﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ ‪ ‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١۶ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ج( اﻻ ﻣﻦ ﺗﺎب و آﻣﻦ؛ از اﻳﻦ ﺑﺨﺶ آﻳﻪ روﺷﻦ ﻣﻰﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﺸﺎن ﺗﺎ ﻛﻨﻮن اﻳﻤﺎن ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ در ﺣـﺎﻟﻰ ﻛـﻪ اﻧﺴـﺎن ﻣﺴـﻠﻤﺎن‬
‫ﻫﻴﭻﮔﺎه ﺑﺎ ارﺗﻜﺎب ﮔﻨﺎه ‪ -‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﺰرگ ﺑﺎﺷﺪ ‪ -‬از اﻳﻤﺎن ﺧﺎرج ﻧﻤﻰﺷﻮد و ﻫـﻴﭻ ﻓﺮﻗـﻪاى از ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺮﺗﻜـﺐ ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫ﻛﺒﻴﺮهاى را ﺑﻰاﻳﻤﺎن ﻧﻤﻰداﻧﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﺧﻮارج‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﻴﺎن‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﭘﺎﻳﺎﻧﻰ آﻳﺎت ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻧﻴﺰ وﺿﻮح ﺑﻴﺸﺘﺮى ﻣﻰﻳﺎﺑﺪ‪ :‬ﻳﺒﺪل اﷲ ﺳﻴﺄﺗﻬﻢ ﺣﺴـﻨﺎت‪ .‬ﺧـﺪا ﭘـﺲ از‬
‫اﻳﻤﺎن آوردن ﻛﺎﻓﺮان ﮔﻨﺎﻫﺎن ﭘﻴﺸﻴﻦ اﻳﺸﺎن را ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻧﻴﻜﻰ و ﺣﺴﻨﻪ ﻣﻰﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫‪» .2‬و ﻻﺗَﻘﺮﺑﻮا اﻟﺰﻧﻰ‪ ،‬ا‪‬ﻧّﻪ ﻛﺎن ﻓﺎﺣﺸﺔً و ﺳﺎء‪ ‬ﺳﺒﻴﻼً ‪ :‬و ﮔﺮد زﻧﺎ ﻣﮕﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﻛﻪ آن ﻛﺎرى زﺷﺖ و راﻫﻰ ﺑﺪ اﺳﺖ« )اﺳﺮى‪.(32 ،‬‬
‫اﻳﻦ آﻳﻪ اداﻣﻪ آﻳﺎﺗﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن اﺣﻜﺎم ﻋﺎﻟﻰ اﺳﻼﻣﻰ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻨﺸﻮر ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎنﻛﻪ ده ﻓﺮﻣﺎن ﻣﻮﺳﻰ ﻧﻴـﺰ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ آﻳﺎت‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ اﺻﻮل ﻛﻠﻰ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪن را ﻓﺮاروى ﻛﺎﻓﺮان ﻗﺮار داده اﺳﺖ؛ اﻳﺸـﺎن اﮔـﺮ ﻣـﻰﺧﻮاﻫﻨـﺪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ اﺻﻮل را رﻋﺎﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪ‪ :‬ﺟﺰ ﺧﺪا را ﻧﭙﺮﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻧﻴﻜﻰ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻖ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان و ﺑﻴﻨﻮاﻳـﺎن‬
‫را ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮﻳﺶ را ﻧﻜﺸﻨﺪ‪ ،‬زﻧﺎ ﻧﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺘﻞ ﻧﻜﻨﻨﺪ و ‪) ...‬آﻳﺎت ‪ 23‬ﺗﺎ ‪.(39‬‬
‫ﭘﺲ اﻳﻦ آﻳﺎت ﻧﻴﺰ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻛﺎﻓﺮان اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪» .3‬ﻳﺎ اﻳﻬﺎ اﻟﻨّﺒﻰ‪ ‬ا‪‬ذا ﺟﺎﺋﻚ اﻟﻤﺆﻣﻨﺎت‪ ‬ﻳﺒﺎﻳﻌ‪‬ﻨَﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﻰ اَن ﻻ ﻳ‪‬ﺸﺮﻛﻦَ ﺑﺎﻟﻠّﻪ‪ ‬ﺷﻴﺌﺎً و ﻻ ﻳ‪‬ﺴﺮِﻗﻦَ و ﻻ ﻳ‪‬ﺰﻧَﻴﻦ و ﻻ ﻳﻘﺘُﻠﻦ اَوﻻدﻫﻦ ‪...‬‬
‫ﻓﺒﺎﻳﻌﻬ‪‬ﻦّ ‪ : ...‬اى ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎه زﻧﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﻧﺰد ﺗﻮ آﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﻨﻨﺪ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺷﺮط ﻛﻪ ﭼﻴﺰى را ﺑﺎ ﺧﺪا ﺷﺮﻳﻚ ﻧﺴـﺎزﻧﺪ‬
‫و دزدى ﻧﻜﻨﻨﺪ و ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد را ﻧﻜﺸﻨﺪ ‪ ...‬ﭘﺲ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﻴﻌﺖ ﻛﻦ ‪) «...‬ﻣﻤﺘﺤﻨﻪ‪.(12 ،‬‬
‫در اﻳﻦ آﻳﺎت ﻧﻴﺰ زﻧﺎ در ﻛﻨﺎر ﺷﺮك‪ ،‬ﻗﺘﻞ ﻧﻔﺲ و ﻗﺘﻞ اوﻻد آﻣﺪه اﺳﺖ و ﻣﺮاد ﻫﻤﺎن اﺷﺘﻐﺎل ﺑﻪ زﻧﺎ در دوران ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺮﭼﻪ در ﺻﺪر آﻳﻪ‪ ،‬ﻣﺆﻣﻨﺎت ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ اﻣﺎ اﻳﻦ اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﻗﺮﻳﻨﻪ ﻣﺸﺎرﻓﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛـﻪ در ﺷـﺮف‬
‫اﻳﻤﺎن آوردناﻧﺪ و ﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ آﻣﺪهاﻧﺪ ﺗﺎ اﻳﻤﺎن ﺑﻴﺎورﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻴﺶ از ﺑﻴﻌﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ اﺻﻮل ﻋﺎﻟﻰ اﺳﻼﻣﻰ ﻣﺘﻌﻬ‪‬ﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﻣﺠﻤﻮع اﻳﻦ ﭼﻨﺪ آﻳﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻜﺘﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮى ﻣﻰﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ .1‬در اﻳﻦ آﻳﺎت‪ ،‬زﻧﺎ در ﻛﻨﺎر دو ﺟﺮم ﺑﺰرگ ﻗﺘﻞ و ﺷﺮك ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .2‬اﻳﻦ آﻳﺎت ﺑﻪ ﻛﺎﻓﺮان ﺧﻄﺎب دارد و اﻳﺸﺎن را ﻗﺒﻞ از اﻳﻤﺎن آوردن ﺑﻪ اﺻﻮل اﺳﻼم آﺷﻨﺎ ﻣﻰﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .3‬زﻧﺎى ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‪ ،‬زﻧﺎى ﺣﺮﻓﻪاى و ﺑﻌﺎدت زﻧﺎن در دوران ﻛﻔﺮ و ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ اﺳﺖ ﻧﻪ زﻧﺎى اﺗﻔﺎﻗﻰ‪.‬‬
‫‪ .4‬ﻣﺠﺎزات ﻣﺬﻛﻮر در ﺑﺮﺧﻰ آﻳﺎت‪ ،‬ﻣﺠﺎزات اﺧﺮوى اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب( زﻧﺎ ﺟﺮﻣﻰ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻣﺠﺎزات دﻧﻴﻮى‬
‫ﭘﺲ از آنﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺣﻜﻮﻣﺖ داد‪ ،‬ﺑﺮاى اداره ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﻧﻴﺎز داﺷﺖ و از اﻳﻦ رو آﻳﺎﺗﻰ ﻛﻪ ﻣﺸﺘﻤﻞ‬
‫ﺑﺮ اﺣﻜﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺑﻮدﻧﺪ در اﻳﻦ دوره ﻧﺎزل ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق آﻳﺎت اﺣﻜﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺣﻜﺎم ﺣﻘﻮﻗﻰ و ﻛﻴﻔﺮى و‬
‫اﺣﻮال ﺷﺨﺼﻴﻪ‪ ،‬در دوران ده ﺳﺎﻟﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺧﺼﻮص زﻧﺎ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن آﻳﺎتاﻻﺣﻜﺎم ﭼﻨﺪ آﻳﻪ را ﻣﻄﺮح ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﻴﺎن آﻧﻬﺎ ﻣﻰﭘﺮدازﻳﻢ‪.‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٧ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫] ‪A‬‬
‫آﻳﻪ[‪» .1‬واﻟّﻼﺗﻰ ﻳﺄﺗﻴﻦَ اﻟﻔﺎﺣﺸﺔَ ﻣ‪‬ﻦ ﻧﺴﺎﺋﻜُﻢ ﻓَﺎﺳﺘﺸﻬِﺪوا ﻋ‪‬ﻠَﻴﻬﻦﱠ اَرﺑﻌﺔً ﻣﻨﻜُﻢ ﻓَﺎ‪‬ن ﺷَﻬِﺪوا ﻓَﺎَﻣﺴﻜﻮﻫ‪‬ﻦﱠ ﻓﻰ اﻟﺒ‪‬ﻴﻮت ﺣﺘّﻰ ﻳﺘﻮﻓّﻴﻬ‪‬ﻦﱠ‬
‫اﻟﻤﻮت‪ ‬اَو‪ ‬ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻞ اﷲُ ﻟَﻬ‪‬ﻦﱠ ﺳﺒﻴﻼً ‪ :‬و از زﻧﺎنﺗﺎن آﻧﺎنﻛﻪ ﻛﺎر زﺷﺖ ﻛﻨﻨﺪ ﭼﻬﺎر ﺗﻦ ]ﻣﺮد[ از ﺧﻮدﺗﺎن ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﮔﻮاه ﺧﻮاﻫﻴﺪ؛ ﭘـﺲ‬
‫اﮔﺮ ﮔﻮاﻫﻰ دادﻧﺪ آﻧﺎن را در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻧﮕﺎه دارﻳﺪ ﺗﺎ ﻣﺮگﺷﺎن ﻓﺮا رﺳﻴﺪ ﻳﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ راﻫﻰ ﺑﺮاى آﻧﻬﺎ ﭘﺪﻳﺪ آورده« )ﻧﺴﺎء‪.(15 ،‬‬
‫‪A‬‬
‫ﭘﻴﭽﻴﺪه ﻗﺮآن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺒﺎﺣﺜﺎت ﭘﺮ داﻣﻨﻪاى را در ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ و ﻧﻴﺰ ﻛﺘـﺐ ﻓﻘﻬـﻰ در ﭘـﻰ داﺷـﺘﻪ‬ ‫اﻳﻦ آﻳﻪ ‪-‬و ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﺑﻌﺪ‪ -‬از آﻳﺎت‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻧﻜﺘﻪ در اﻳﻦ آﻳﻪ ﻗﺎﺑﻞ ذﻛﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﻣﺮاد از ﻓﺎﺣﺸﻪ در اﻳﻦ آﻳﻪ ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻔﺴﺮان زﻧﺎﺳﺖ‪ ٨‬و ﺣﺘّﻰ ﻋﺪهاى در اﻳﻦ ﺑﺎره ادﻋﺎى اﺟﻤﺎع ﻛﺮدهاﻧـﺪ‪ .٩‬ﺑـﺎ‬
‫اﻳﻦﻫﻤﻪ ﺑﺮﺧﻰ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻳﻦﻛﻪ اﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﻓﻘﻂ در ﻣﻮرد زﻧﺎن اﺳﺖ ﻣﺴﺎﺣﻘﻪ را ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﺮﺳﻰ اﻳـﻦ ﻗـﻮل را ﺑـﻪ‬
‫اﺑﻮﻣﺴﻠﻢ ‪،‬ﺗﺎﺑﻌﻰ و ﻓﻘﻴﻪ ﻣﻌﺮوف ﺳﺪه‪ A‬اول‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ داده اﺳﺖ‪.١٠‬‬
‫ب( در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره ﻧﺴﺎﺋﻜﻢ‪ ،‬ﺑﻴﻦ ﻣﻔﺴﺮان ﺑﺤﺚ درﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬دﺳﺖﻛﻢ ﺳﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ در اﻳﻦﺟﺎ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ اﺳﺖ‪ :‬آﻳﺎ ﻣﺮاد از ﻧﺴـﺎﺋﻜﻢ‬
‫زﻧﺎنِ ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻫﻢ داﺧﻞ در آن اﺳﺖ؟ آﻳﺎ ﻣﺮاد زﻧﺎن آزاد اﺳﺖ ﻳﺎ ﻛﻨﻴﺰان را ﻫﻢ در ﺑﺮ ﻣـﻰﮔﻴـﺮد؟ آﻳـﺎ‬
‫ﻓﻘﻂ ﺑﻪ زﻧﺎنِ ﺷﻮﻫﺮدار ﻧﻈﺮ دارد ﻳﺎ ﺧﻴﺮ‪.‬‬
‫اﺑﻦﻋﺮﺑﻰ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬در اﻳﻦﺑﺎره ﺑﻴﻦ ﻣﺮدﻣﺎن اﺧﺘﻼف ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ ﻣﺮاد ازواج (زﻧﺎن ﺷﻮﻫﺮدار) اﺳﺖ‬
‫و دﻳﮕﺮان ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ ﻣﺮاد ﺟﻨﺲ ﻧﺴﺎء اﺳﺖ«‪ ١١‬وى ﻗﻮل دوم را ﺑﺮ ﻣﻰﮔﺰﻳﻨـﺪ‪ .‬او در اداﻣـﻪ "ﻣـﻦ ﻧﺴـﺎﺋﻜﻢ" را ﺑﻴـﺎن ﺣـﺎل‬
‫ﻣﺆﻣﻨﺎت داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ١٢‬ﻗﺮﻃﺒﻰ ﻧﻴﺰ اﻳﻦ اﺿﺎﻓﻪ را در ﻣﻌﻨﺎى اﺳﻼم ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻳﻪ در ﺑﻴـﺎن ﺣـﺎل زﻧـﺎن ﻣﺆﻣﻨـﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.١٣‬‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﺒﻴﺮ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﻣﺮاد از ﻗﻮل ﺧﺪاوﻧﺪ ‪-‬ﻣﻦ ﻧﺴﺎﺋﻜﻢ‪ -‬ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺟﻮاب اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻋﺒﺎرت ﭼﻨﺪ وﺟﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ :‬اول‪ :‬ﻣﺮاد زوﺟﺎت اﺳﺖ ‪ ...‬دوم‪ :‬ﻣﺮاد ﺣﺮاﺋﺮ ]ﻳﻌﻨﻰ زﻧﺎن آزاد[ اﺳﺖ ‪ ...‬ﺳﻮم‪ :‬ﻣﺮاد زﻧﺎن ﻣﺆﻣﻦ اﺳﺖ‪ ،‬و ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻣـﺮاد‬
‫زﻧﺎن ﺛﻴﺐ اﺳﺖ ﻧﻪ دﺧﺘﺮان ﺑﺎﻛﺮه«‪ ١٤‬ﻃﺒﺮﺳﻰ ﻧﻴﺰ ﻧﺴﺎﺋﻜﻢ را ﺑﻪ ﺣﺮاﺋﺮ وﺻﻒ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ١٥‬زﻳﺮا ﻛﻨﻴﺰان ﺑﺪﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﺠـﺎزات‬
‫ﻧﻤﻰﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺷﺎﻫﻰ ﻧﻴﺰ ﺷﻮﻫﺮدار ﺑﻮدن و ﻧﻴﺰ آزاد ﺑﻮدن را از اﻳﻦ ﻋﺒﺎرت اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻰﻛﻨﺪ‪ .١٦‬ﺑﺎ اﻳﻦﻫﻤﻪ‪ ،‬ﺣﺎﺷﻴﻪﻧﻮﻳﺲ اﻳﻦ‬
‫ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ اﺿﺎﻓﻪ‪ A‬ﻧﺴﺎﺋﻜﻢ‪ ،‬ﺑﺮاى اﺧﺮاج ﻛﻨﻴﺰﻛﺎن اﺳﺖ و ﻧﻤﻰﺧﻮاﻫﺪ ﻧﺴﺎء را ﺑﻪ زﻧﺎن ﺷﻮﻫﺮدار ﻣﻨﺤﺼﺮ ﻛﻨﺪ‪.١٧‬‬
‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -8‬رك‪ :‬ﺣﺴﻴﻨﻰ ﺟﺮﺟﺎﻧﻰ‪ ،‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺷﺎﻫﻰ‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪652‬؛ راوﻧﺪى‪ ،‬ﻓﻘﻪ اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪367‬؛ ﻓﺎﺿﻞ ﻣﻘﺪاد‪ ،‬ﻛﻨﺰاﻟﻌﺮﻓﺎن‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪458‬؛ ﺷﺎﻓﻌﻰ‪ ،‬اﺣﻜﺎم‬
‫اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ص ‪209‬؛ ﻣﻴﺒﺪى‪ ،‬ﻛﺸﻒاﻻﺳﺮار و ﻋﺪة اﻻﺑﺮار‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪  447‬‬
‫‪ -9‬اﺑﻮاﻟﻔﺘﻮح رازى‪ ،‬روض اﻟﺠﻨﺎن‪ ،‬ج ‪ ،5‬ص ‪286-287‬؛ ﻃﺒﺮﺳﻰ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺒﻴﺎن‪ ،‬ج ‪ ،3‬ص ‪34‬؛ ﻓﺨﺮ رازى‪ ،‬اﻟﺘﻔﺴﻴﺮ اﻟﻜﺒﻴﺮ‪ ،‬ج ‪ ،9‬ص ‪  238-239‬‬
‫‪ -10‬ﻃﺒﺮﺳﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،3‬ص ‪34‬؛ ﻓﺎﺿﻞ ﻣﻘﺪاد‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪  458‬‬
‫‪ -11‬اﺑﻦﻋﺮﺑﻰ‪ ،‬اﺣﻜﺎماﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪  355‬‬
‫‪ -12‬ﻫﻤﺎن ‪ ‬‬
‫‪ -13‬ﻗﺮﻃﺒﻰ‪ ،‬اﻟﺠﺎﻣﻊ ﻻﺣﻜﺎم اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ج ‪ ،5‬ص ‪  83‬‬
‫‪ -14‬ﻓﺨﺮ رازى‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،9‬ص ‪  241‬‬
‫‪ -15‬ﻃﺒﺮﺳﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،3‬ص ‪  34‬‬
‫‪ -16‬ﺣﺴﻴﻨﻰ ﺟﺮﺟﺎﻧﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪  652‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٨ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻰرﺳﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻫﺮ ﺳﻪ ﺷﺮط از ﺷﺮاﻳﻂ اﺟﺮاى اﻳﻦ ﻣﺠﺎزات ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎنﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻔﺴﺮان ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻳﺎ ﺑﺮﺧﻰ از آﻧﻬـﺎ‬
‫اﺷﺎره ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.١٨‬‬
‫ج( ﻓﺎﺳﺘﺸﻬﺪوا؛ از اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ آﻳﻪ ﻟﺰوم ﺷﻬﺎدت دادن ﭼﻬﺎر ﻣﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺮاى اﺛﺒﺎت زﻧﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻰ در اﻳﻦﺟﺎ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﺣﺒﺲ ﻣﺨﻠﺪ ﻣﺘﺮﺗﺐ ﺑﺮ ﺷﻬﺎدت اﺳﺖ ﻧﻪ ﺑﺮ اﺻﻞ ﺗﺤﻘﻖ زﻧﺎ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻠﻰ دﻳﮕﺮ ‪-‬‬
‫ﻏﻴﺮ از ﺷﻬﺎدت ﺷﻬﻮد‪ -‬ﺑﻪ آن ﻋﻠﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد‪ ،‬و اﻳﻦ ﻣﻨّﺘﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪا از ﺟﻬﺖ آﺳﺎنﮔﻴﺮى و اﻏﻤﺎض ﺑﺮ اﻣ‪‬ـﺖ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ«‪.١٩‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻤﻰ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺑﺎره ﺑﺮﺧﻰ از ﻣﺤﻘﻘﺎن ﺑﺮ آن اﻧﮕﺸﺖ ﮔﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ »ﺷﺎﻳﺪ در اﻳﻦ آﻳﻪ اﺷﺎرﺗﻰ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻋﺪم‬
‫ﺷﻬﺎدت ﻣﮕﺮ در ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﺷﻮد ﻛﻪ ﺷﻬﺎدت ﺑﺪون اﺳﺘﺸﻬﺎد ﭘﺬﻳﺮﻓﺘـﻪ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬و از‬
‫اﻳﻦ رو ﻓﻘﻴﻬﺎن ﺷﻬﺎدت ﻛﺴﻰ را ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﺒﺮع ﻳﻌﻨﻰ ﺑﻰآﻧﻜﻪ اﺷﻬﺎد ﺷﻮد ﺷﻬﺎدت دﻫﺪ ﻣﺮدود داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ«‪A .٢٠‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬـﻢ در‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎره اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻪ ﻛﺴﻰ ﺑﺎﻳﺪ اﺳﺘﺸﻬﺎد ﻳﻌﻨﻰ ﻃﻠﺐ ﺷﻬﺎدت ﻛﻨﺪ؟ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻰرﺳﺪ اﮔﺮ ﺣﻜﻮﻣﺖ ‪-‬ﺑﺎ ﻣﻌﻨﺎى ﻗﺮآﻧﻰ آن‪-‬‬
‫‪A‬‬
‫وﻇﻴﻔﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮى ﻛﻪ از اﺳﺘﺸﻬﺎد ﺷﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ در ﺻـﻮرﺗﻰ ﻛـﻪ‬ ‫ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻜﻮﻣﺘﻰ ﻃﻠﺐ ﺷﻬﺎدت ﻛﻨﺪ اﻓﺮاد ﻣﺠﺎزﻧﺪ ﺷﻬﺎدت دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫د( اﻣﺴﺎك در ﺑﻴﻮت؛ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻔﺴﺮان اﻳﻦ ﻋﺒﺎرت را ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى ﻣﺠﺎزات ﺣﺒﺲ اﺑﺪ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،٢١‬اﻣﺎ ﺑﺮﺧﻰ ﻧﻴﺰ آن را ﺑﻪ ﻣﻌﻨـﺎى‬
‫ﭘﻴﺶﮔﻴﺮى از ﺗﻜﺮار ﮔﻨﺎه داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ .٢٢‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻰرﺳﺪ ﭼﻨﺎنﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻔﺴﺮان ﻧﻴﺰ ﺑﺮ آن ﺻﺤ‪‬ﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬آﻳﻪ در ﺻﺪد ﺑﻴﺎن‬
‫ﻣﺠﺎزات زاﻧﻴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫـ( ﺟﻌﻞ ﺳﺒﻴﻞ؛ اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ از آﻳﻪ ﺟﻮﻻﻧﮕﺎه آرا و ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻣﻔﺴﺮان و ﻓﻘﻬﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦﻛﻪ ﺟﻌﻞ ﺳﺒﻴﻞ ﺑـﻪ ﭼـﻪ ﻣﻌﻨـﺎﻳﻰ‬
‫اﺳﺖ و ﮔﺮﻳﺰﮔﺎﻫﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ آن وﻋﺪه داده ﺷﺪه ﻛﺪام اﺳﺖ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ و ﻣﻨﺎﻇﺮه‪ A‬ﻋﺎﻟﻤﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛـﻪ اﻳـﻦ‬
‫آﻳﻪ را ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺣﻘﻪ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﺣﻜﻢ آﻳﻪ را ﻫﻤﭽﻨﺎن ﭘﺎﺑﺮﺟﺎ ﺷﻤﺮدهاﻧﺪ‪ .٢٣‬اﻣﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻔﺴﺮان ‪-‬ﻛـﻪ آﻳـﻪ را ﻧـﺎﻇﺮ ﺑـﻪ زﻧـﺎ‬
‫ﻣﻰداﻧﻨﺪ‪ -‬ﺣﻜﻢ را ﻣﻨﺴﻮخ ﻣﻰداﻧﻨﺪ‪.٢٤‬‬

‫‪                                                                                                                                                                                          ‬‬
‫‪ -17‬ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻣﻴﺮزا وﻟﻰاﷲ اﺷﺮاﻗﻰ ﺑﺮ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺷﺎﻫﻰ‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪  652‬‬
‫‪ -18‬ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﻮارد ﻣﺬﻛﻮر در ارﺟﺎﻋﺎت ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬رك‪ :‬ﻓﺎﺿﻞ ﻣﻘﺪاد‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج‪ ،2‬ص ‪458‬؛ راوﻧﺪى‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪367‬؛ ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻰ‪ ،‬اﻟﻤﻴﺰان‪ ،‬ج ‪ 4‬ص‬
‫‪  235‬‬
‫‪ -19‬ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،4‬ص ‪  234‬‬
‫‪ -20‬ﻣﺤﻤﻮد ﺷﻬﺎﺑﻰ‪ ،‬ادوار ﻓﻘﻪ‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪  231‬‬
‫‪ -21‬ﺣﺴﻴﻨﻰ ﺟﺮﺟﺎﻧﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪653‬؛ ﻃﺒﺮﺳﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،3‬ص ‪34‬؛ ﻗﺮﻃﺒﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،5‬ص ‪84‬؛ ﻓﺎﺿﻞ ﻣﻘﺪاد‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪459‬؛ ﻛﺎﻇﻢ‬
‫ﻣﺪﻳﺮﺷﺎﻧﻪﭼﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ص ‪310‬؛ اﺑﻦﻋﺮﺑﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪  357‬‬
‫‪ -22‬اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﮔﺮﺟﻰ‪ ،‬آﻳﺎتاﻻﺣﻜﺎم‪ ،‬ص ‪ .182‬ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻰ در ذﻳﻞ آﻳﻪ ﭼﻨﻴﻦ آورده اﺳﺖ‪» :‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻗﺮآن ﺑﻪ ﺣﺒﺲ و زﻧﺪان ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻧﻜﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ‬
‫"اﻣﺴﺎك در ﺑﻴﻮت" را آورده اﺳﺖ‪ ،‬و اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺳﻬﻞﮔﻴﺮى و روادارى اﺳﺖ« )اﻟﻤﻴﺰان ج ‪ 4‬ص ‪  (234‬‬
‫‪ -23‬رك‪ :‬ﻣﺤﻤﻮد ﺷﻬﺎﺑﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪  231‬‬
‫‪ -24‬راوﻧﺪى‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪368‬؛ ﻓﺎﺿﻞ ﻣﻘﺪاد‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪459‬؛ ﺣﺴﻴﻨﻰ ﺟﺮﺟﺎﻧﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪653‬؛ ﻗﺮﻃﺒﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،5‬ص ‪  84‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٩ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺳﺨﻦ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪا وﻋﺪه ﻣﻰدﻫﺪ راﻫﻰ ﭘﻴﺶ ﭘﺎى ﭼﻨﻴﻦ زﻧﺎن زاﻧﻴﻪاى ﻛﻪ ﻣﺤﺒﻮس ﺷﺪهاﻧﺪ ﺑﻨﻬﺪ‪ ،‬اﻣ‪‬ﺎ در اﻳﻦﻛـﻪ‬
‫اﻳﻦ "راه" ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻰﺗﻮان ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻔﺴﺮان‪ ،‬آﻳﻪ را ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ زﻧـﺎى زﻧـﺎن ﺷـﻮﻫﺮدار‬
‫داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬و از ﺳﻮى دﻳﮕﺮ ﺗﻨﻬﺎ آﻳﻪاى ﻛﻪ ﺳﭙﺲ ﻧﺎزل ﺷﺪه و ﻣﺘﻀﻤﻦ ﻣﺠﺎزات ﺑﺮاى زﻧﺎﺳﺖ آﻳﻪ ﺟﻠﺪ )دوم ﻧﻮر( اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺠﺎزات ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ را ﺗﺸﺮﻳﻊ ﻣﻰﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺤﺚ ﭘﺮداﻣﻨﻪ ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻣﺠﺎزات‪ ‬اﻳﻦ زﻧﺎن ﭼﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻔﺴﺮان‬
‫ﺣﻜﻢ ﺣﺒﺲ اﺑﺪ را ﻣﻨﺴﻮخ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺎﺳﺦ آن را ﻧﻪ آﻳﻪ ﺟﻠﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺳﻨﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در ﺗﺸﺮﻳﻊ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ‬
‫ﺑﺮﺧﻰ ﻣﻔﺴﺮان را ﺑﻪ ﺗﺐ و ﺗﺎب اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﺳﺖ و آن اﻳﻨﻜﻪ آﻳﺎ ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﻪ ﺳﻨﺖ رواﺳﺖ؟ ﺑﺮﺧﻰ از ﻣﻔﺴﺮان ﺑـﺮاى ﻓـﺮار از‬
‫اﻳﻦ ﺗﻨﮕﻨﺎ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ آﻳﻪ ﺧﺪا ﺣﻜﻢ ﻣﺆﺟﻞ و ﻣﻮﻗﺖ آورده اﺳﺖ؛ ﻳﻌﻨﻰ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺧـﻮد‪ ،‬در آﺧـﺮ آﻳـﻪ ﻓﺮﻣـﻮده‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﻣﻮﻗﺖ اﺳﺖ و ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن دوره آن‪ ،‬ﺣﻜﻢ ﺟﺪﻳﺪ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪ .‬ﺣﻜﻢ ﺟﺪﻳﺪ را ﭘﻴـﺎﻣﺒﺮ ﺑﻴـﺎن ﻛـﺮد و آن‬
‫رﺟﻢ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى ﻧﺴﺦ ﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﺳﻨﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪.٢٥‬‬
‫در ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﻣﻔﺴﺮان ﻣﺠﺎزات زﻧﺎى زن ﺷﻮﻫﺮدار را رﺟﻢ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ دﺳﺖﻛﻢ ﺑﺎ ﻇﺎﻫﺮ ﻗﺮآن ﻣﻨﺎﻓﺎت دارد و آﻧﭽﻪ در‬
‫‪A‬‬
‫ﺑﺎره ﺳﻨﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در ﺧﺼﻮص رﺟﻢ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه ﻛﺎﻣﻼً ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺎﺳﺦ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ در ﻓﺼﻞ ﺑﻌﺪ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬
‫از ﺳﻮى دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﻳﻦﻛﻪ ﺟﻌﻞ ﺳﺒﻴﻞِ ﻣﺬﻛﻮر در آﻳﻪ را رﺟﻢ ﺑﺪاﻧﻴﻢ داراى ﻳﻚ اﺷﻜﺎل ﻋﻤﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و آن اﻳﻦﻛﻪ از آﻳﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮ‬
‫ﻣﻰآﻳﺪ ﻛﻪ ﺧﺪا ﻗﺼﺪ دارد در اﻳﻦﺑﺎره آﺳﺎنﮔﻴﺮى ﻛﻨﺪ؛ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬وﻋﺪه ﻣﻰدﻫﺪ ﻛﻪ راﻫﻰ ﺟﻠﻮ ﭘـﺎى اﻳـﻦ ﮔﻨﺎﻫﻜـﺎران‬
‫ﻣﻰﻧﻬﺪ‪ .‬آﻳﺎ راﻫﻰ ﻛﻪ ﺧﺪا و ‪A‬‬
‫ﻋﺪه آن را ﻣﻰدﻫﺪ رﺟﻢ اﺳﺖ؟ ﻇﺎﻫﺮ آﻳﻪ ﺣﻜﻢ ﻣﻰﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﺪا ﻗﺼﺪ دارد ﺗﺨﻔﻴﻔـﻰ در ﻣﺠـﺎزات‬
‫اﻳﺸﺎن ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬از اﻳﻦ رو ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻰرﺳﺪ ﻧﺎﺳﺦ ﺣﻜﻢ اﻳﻦ آﻳﻪ‪ ،‬آﻳﻪ‪ A‬ﺟﻠﺪ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ‪.‬‬
‫اﻓﺰون ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﭘﺮﺳﺸﻰ دﻳﮕﺮ ﭘﻴﺶ ﻣﻰآﻳﺪ‪ :‬ﺑﺎ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از ﺗﺸﺮﻳﻊ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ ﻣﺮﺗﻜﺐ زﻧﺎ ﺷﺪهاﻧﺪ ﭼﻪ ﺑﺎﻳـﺪ ﻛـﺮد؟ آﻳـﺎ‬
‫اﻳﺸﺎن ﭘﺲ از ﺗﺸﺮﻳﻊ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﻮﻧﺪ؟ اﻳﻦ ﺑﺎ ﻗﺎﻋﺪه‪ A‬ﻓﻘﻬﻰ ﻗﺒﺢ ﻋﻘﺎب ﺑﻼﺑﻴﺎن ‪-‬ﻛﻪ در ﺣﻘﻮق ﻋﺮﻓﻰ از آن ﺑﻪ‬
‫اﺻﻞ ﻗﺎﻧﻮﻧﻰ ﺑﻮدن ﻣﺠﺎزاتﻫﺎ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻰﺷﻮد‪ -‬ﻣﻨﺎﻓﺎت دارد‪ .٢٦‬ﻧﻤﻰﺗﻮان ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد ﺣﻜﻤﻰ ﻛﻪ ﺑﻌﺪاً ﺗﺸﺮﻳﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻣﺠﺎزات‬
‫ﻋﻤﻞِ ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻛﺮد؛ ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ ﻣﺠﺎزات‪ ‬ﺑﻌﺪى ﺧﻔﻴﻒﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺑﺤﺚ ﻣﺎ ﻣﺠﺎزات ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ از ﺣﺒﺲ اﺑﺪ ﺧﻔﻴـﻒﺗـﺮ‬
‫اﺳﺖ و از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻣﻨﺎﻓﺎﺗﻰ ﺑﺎ ﻗﺎﻋﺪه ﻓﻮقاﻟﺬﻛﺮ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺟﺎﻟﺐ آنﻛﻪ ﮔﺎه ﺑﺮﺧﻰ از ﻣﻔﺴﺮان دﭼﺎر ﻧﻮﻋﻰ دوﮔﺎﻧﻪﮔﻮﻳﻰ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺷﺎﻫﻰ آﻳﻪ ﻣﻮرد ﺑﺤـﺚ را‬
‫ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ زﻧﺎى ﻣﺤﺼﻨﻪ داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ و در ذﻳﻞ ﻳﺠﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦ ﺳﺒﻴﻼً‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ اﺷﺎرت اﺳﺖ ﺑـﻪ وﻋـﺪه ﻧﺴـﺦ ﺣﻜـﻢ‬
‫ﻣﺬﻛﻮر ﺑﻪ آﻳﺖ ﺟﻠﺪ‪ ،‬و ﻣﺆﻳﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻧﻜﻪ رواﻳﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﻮن آﻳﺖ ﺟﻠﺪ ﻧﺎزل ﺷﺪ ﮔﻔﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ)ص( ﻛﻪ "ﺟﻌﻞ اﷲ ﻟﻬـﻦ‬
‫ﺳﺒﻴﻼً" ﻳﻌﻨﻰ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮد ﺧﺪاى ﺗﻌﺎﻟﻰ از ﺑﺮاى اﻳﺸﺎن راه ﻧﺠﺎﺗﻰ‪.٢٧‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -25‬ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ص ‪ .235-236‬اﺑﻦﻋﺮﺑﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪  357‬‬
‫‪ -26‬رك‪ :‬ﺳﻴﺪ ﻣﺼﻄﻔﻰ ﻣﺤﻘﻖ داﻣﺎد‪ ،‬ﻗﻮاﻋﺪ ﻓﻘﻪ )ﺑﺨﺶ ﺟﺰاﻳﻰ( ج‪ 4‬ص ‪  15-16‬‬
‫‪ -27‬ﺣﺴﻴﻨﻰ ﺟﺮﺟﺎﻧﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪  653‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢٠ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫اﻳﻦ ﻋﺒﺎرت ﺻﺮاﺣﺖ دارد ﻛﻪ ﻣﺠﺎزات زﻧﺎى ﻣﺤﺼﻨﻪ ﻛﻪ ﭘﻴﺶﺗﺮ ﺣﺒﺲ اﺑﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ آﻳﻪ‪ A‬ﺟﻠﺪ ﻧﺴﺦ ﺷﺪه و اﻳﻨـﻚ ﻣﺠـﺎزات آن‬
‫ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦﻫﻤﻪ‪ ،‬اﻳﺸﺎن در ذﻳﻞ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﺟﻠﺪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ آﻳﻪ در ﺣﻖ زاﻧﻰ و زاﻧﻴﻪ ﻣﺤﺼـﻦ ﺑـﺎ رﺟـﻢ ﺗﺨﺼـﻴﺺ‬
‫ﺧﻮرده اﺳﺖ‪.٢٨‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ اﻳﻦ اﺷﻜﺎل ﻣﻬﻢ ﭘﻴﺶ ﻣﻰآﻳﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ اﻳﻦ ﺗﺨﺼﻴﺺ را ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻋﺎى ﭘﻴﺸﻴﻦ ﻛﻪ آﻳﻪ ﺟﻠﺪ ﻧﺎﺳﺦ ﺣﻜـﻢ‬
‫ﻣﺠﺎزات زﻧﺎى زﻧﺎن ﺷﻮﻫﺮدار اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﺪام ﻣﺼﺪاق ﻳﺎ ﻣﺼﺎدﻳﻖ ﻣﻮﺿﻮعِ آﻳﻪ ‪ 15‬ﻧﺴﺎء در ذﻳﻞ ﺣﻜﻢ آﻳﻪ ﺟﻠﺪ ﺑﺎﻗﻰ ﻣـﻰﻣﺎﻧـﺪ؟‬
‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻳﺸﺎن ﻣﺪﻋﻰاﻧﺪ ﻛﻪ آﻳﻪ ﺟﻠﺪ ﻧﺎﺳﺦ آﻳﻪ ﺣﺒﺲ اﺑﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﻣﺠﺎزات زﻧﺎى ﻣﺤﺼﻨﻪ‪ ،‬اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻰ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻣﺪﻋﺎى دﻳﮕﺮ اﻳﺸﺎن ﺣﻜﻢ ﺟﻠﺪ ﻓﻘﻂ در ﺧﺼﻮص زاﻧﻴﺎنِ ﻏﻴﺮﻣﺤﺼﻦ ﺟﺎرى ﻣﻰﺷﻮد؟‬
‫ﺧﻼﺻﻪ آﻧﻜﻪ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻗﻮل ﻛﻪ ﻧﺎﺳﺦ ﺣﻜﻢ ﺣﺒﺲ اﺑﺪ‪ ،‬ﺳﻨﺖ "رﺟﻢ" اﺳﺖ ﻣﺤﻈﻮرات و ﻣﺸﻜﻼت زﻳﺎدى را در ﭘﻰ‬
‫دارد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﺎ‪ ،‬آﻧﭽﻪ را از اﻳﻦ آﻳﻪ ﻣﺴﺘﻔﺎد ﻣﻰﺷﻮد ﻣﻰﺗﻮان ﭼﻨﻴﻦ دﺳﺘﻪﺑﻨﺪى ﻛﺮد‪:‬‬
‫‪ .1‬آﻳﻪ در ﺻﺪد ﺑﻴﺎنِ ﺣﻜﻢ ﻣﺠﺎزات زﻧﺎن ﺷﻮﻫﺮدار ‪ -‬ﻛﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻧﻴﺰ در آن روزﮔﺎر زﻧﺎﻛﺎر ﺣﺮﻓﻪاى ﺑﻮدهاﻧﺪ ‪ -‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .2‬اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺟﺮم اﺳﺖ و ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﺛﺒﺎت دارد‪ .‬اﺛﺒﺎت ﻣﻨﺤﺼﺮاً از ﻃﺮﻳﻖ ﺷﻬﺎدت ﭼﻬﺎر ﻣﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮﺟﻊ رﺳﻤﻰ از‬
‫اﻳﺸﺎن ﻃﻠﺐ ﺷﻬﺎدت ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﻣﺠﺎزات اﻳﻦ زﻧﺎن ﺣﺒﺲ اﺑﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﺪا در ﻣﺠﺎزاﺗﺸﺎن ﺗﺨﻔﻴﻒ داد و آن را ﺑﻪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺮد‪.‬‬
‫] ‪A‬‬
‫آﻳﻪ[‪» .2‬و اﻟﻠّﺬان ﻳ‪‬ﺄﺗﻴﺎﻧﻬﺎ ﻣ‪‬ﻨﻜﻢ ﻓَ‪Ĥ‬ذوﻫﻤﺎ ﻓَﺎن ﺗﺎﺑﺎ و اَﺻ‪‬ﻠَﺤﺎ ﻓَﺄَﻋﺮﺿﻮا ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤﺎ ا‪‬نّ اﻟﻠّﻪ‪ ‬ﻛﺎنَ ﺗﻮ‪‬اﺑﺎً ر‪‬ﺣﻴﻤﺎً ‪ :‬و آن دو ﺗﻦ از ﺷﻤﺎ ﻛﻪ‬
‫زﺷﺘﻜﺎرى ﻛﻨﻨﺪ ﺑﻴﺎزارﻳﺪﺷﺎن؛ ﭘﺲ اﮔﺮ ﺗﻮﺑﻪ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻰ آﻣﺪﻧﺪ از آﻧﻬﺎ دﺳﺖ ﺑﺪارﻳﺪ و در ﮔﺬرﻳﺪ ﻛﻪ ﺧﺪا ﺗﻮﺑﻪﭘﺬﻳﺮ‬
‫و ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ« )ﻧﺴﺎء‪.(16 ،‬‬
‫در اﻳﻦ آﻳﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻜﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮرﺳﻰ اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﻣﻔﺴﺮ ﺳﺪه‪ A‬اول ‪،‬اﺑﻮﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬اﻳﻦ آﻳﻪ را در ﻣﻮرد ﻟﻮاط ﻣﻰداﻧﺪ )و آﻳﻪ‪ A‬ﭘﻴﺸﻴﻦ را ﭼﻨﺎنﻛﻪ ذﻛﺮ ﺷﺪ در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره ﻣﺴﺎﺣﻘﻪ(‪ .‬از اﻳﻦ‬
‫رو‪ ،‬ﺣﻜﻢ اﻳﻦ دو آﻳﻪ‪ ،‬ﻫﻴﭻﻳﻚ‪ ،‬ﻣﻨﺴﻮخ ﻧﻴﺴﺖ‪.٢٩‬‬
‫ﺑﺮﺧﻰ از ﻓﻀﻼى ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺣﻤﻞ ﺣﻜﻢ اﻳﻦ آﻳﻪ ﺑﺮ ﻟﻮاط ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ »ﻣﻘﺼﻮد از اﻳـﺬاء آزار ﻧﻴﺴـﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ ﻛﻴﻔـﺮ‬
‫ﻟﻮاط اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻬﺎﻳﺖ اﻳﻨﻜﻪ اﻃﻼق ﻛﻴﻔﺮ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ادﻟﻪ ﺧﺎص ﻛﻴﻔﺮ ﻟﻮاط ﺗﻘﻴﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .٣٠‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﭼﻨﺎنﻛﻪ از ﻧﻈـﺮ‬
‫اﺑﻮﻣﺴﻠﻢ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﻣﻰآﻳﺪ‪ ،‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻰﺗﻮان اذﻳﺖ را ﺑﻪ ﻓﺮد ﻛﺎﻣﻞ آن ﻛﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻨﺼﺮف داﻧﺴﺖ‪.٣١‬‬
‫اﻳﻦ ﻗﻮل‪ ،‬اﻓﺰون ﺑﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻗﺎﻃﺒﻪ ﻓﻘﻬﺎ و ﻣﻔﺴﺮان اﻳﺮادات ﭼﻨﺪى ﻧﻴﺰ دارد‪ .‬از ﻫﻤﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮ اﻳﻦﻛﻪ اﮔﺮ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﻣﺠـﺎزات ﻗﺘـﻞ‬
‫ﺑﺮاى ﻟﻮاط ﺷﻮﻳﻢ ﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ ﻛﻪ آﻳﻪ ﺑﺎ ﺳﻨﺖ ﻧﺴﺦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻫﻤﺎن ﻣﺸﻜﻼﺗﻰ ﻛﻪ در آﻳﻪ ﻗﺒﻞ ﺑﻴﺎن ﺷﺪ‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -28‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص ‪  657‬‬
‫‪ -29‬ﻓﺨﺮ رازى‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ 9‬ص ‪243‬؛ ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج‪ 4‬ص ‪235‬؛ ﻓﺎﺿﻞ ﻣﻘﺪاد‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ 2‬ص ‪460‬‬
‫‪ -30‬اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﮔﺮﺟﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ص ‪  182‬‬
‫‪ -31‬ﻣﺤﻤﻮد ﺷﻬﺎﺑﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪  232‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٢١ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﭘﻴﺶ ﻣﻰآﻳﺪ‪ ،‬و ﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاى ﮔﺮﻳﺰ از ﻣﻌﻀﻞ ﻧﺴﺦ ﻫﻤﺎن ادﻋﺎﻳﻰ را ﺑﻜﻨﻴﻢ ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﺑﺰرﮔـﺎن ﻛـﺮدهاﻧـﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨـﻰ اﻳـﺬاء را ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ ﻣﺼﺪاق آن ﻳﻌﻨﻰ ﻗﺘﻞ ﻣﻨﺼﺮف ﺑﺪاﻧﻴﻢ‪ .‬و اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻠﻰ ﻋﻈﻴﻢﺗﺮ از ﺗﻨﮕﻨﺎى ﻧﺨﺴﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛـﻪ ﺗﻔﺴـﻴﺮى ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫ﻓﺮاخ از ﻣﺠﺎزات ﻣﺬﻛﻮر در آﻳﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﻋﻤﻼً ﺑﺎ ﻗﺎﻋﺪه ﻗﺒﺢ ﻋﻘﺎب ﺑﻼﺑﻴﺎن ﻣﻨﺎﻓﺎت دارد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑﮕـﻮﻳﻴﻢ‬
‫»اﮔﺮ ﻛﺴﻰ ﻓﻼن ﻛﺎر را ﻛﻨﺪ ﻣﺠﺎزات ﻣﻰﺷﻮد«‪ .‬آﻧﮕﺎه واژه ﻣﺠﺎزات از ﺧﻔﻴﻒﺗﺮﻳﻦ ﺷﻜﻞ آن ﺗﺎ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ آﻧﻬﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻔﺴـﻴﺮ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و اﻳﻦ ﻋﻤﻼً ﭼﻴﺰى ﺟﺰ ﻛﺎرﻛﺮدزداﻳﻰ ﺿﻤﺎﻧﺖ اﺟﺮاى ﻋﻤﻞ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ب( ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻔﺴﺮان از ﺷﻴﻌﻪ و ﺳﻨﻰ اﻳﻦ آﻳﻪ را ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻳﻪ ﭘﻴﺸﻴﻦ در ﺑﺎره زﻧﺎ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﻳﺸﺎن در اﻳﻨﻜﻪ ﭼﺮا دو آﻳﻪ دﻧﺒـﺎل‬
‫ﻫﻢ ﺑﺎ دو ﺣﻜﻢ ﻣﺘﻔﺎوت در ﺑﺎره زﻧﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ اﺧﺘﻼف ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻰ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ آراى اﻳﺸﺎن ﻧﻘﻞ ﻣﻰﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ .1‬ﺑﺮﺧﻰ از ﻣﻔﺴﺮان ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ﺿﻤﻴﺮ ﻳﺄﺗﻴﺎﻧﻬﺎ در آﻳﻪ‪ A‬دوم ﻗﻄﻌﺎً ﺑﻪ ﻓﺎﺣﺸﻪ راﺟﻊ اﺳﺖ‪ ،‬و اﻳﻦ ﻣﺆﻳ‪‬ﺪ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻫـﺮ دو آﻳـﻪ‬
‫روﻳﻬﻤﺮﻓﺘﻪ در ﭘﻰ ﺑﻴﺎن ﺣﻜﻢ زﻧﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬آﻳﻪ‪ A‬دوم ﻣﺘﻤ‪‬ﻢ ﺣﻜﻢ آﻳﻪ‪ A‬اول اﺳﺖ‪A .‬‬
‫آﻳﻪ اول ﻓﻘﻂ ﺣﻜﻢ زﻧﺎن را آورده ﺑﻮد‪،‬‬
‫آﻳﻪ دوم ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺮدان و زﻧﺎن‪ ،‬ﻫﺮ دو ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬از اﻳﻦ رو‪ ،‬ﻣﺠﺎزات ﻣﺮدان زاﻧﻰ "اذﻳﺖ" اﺳـﺖ و ﻣﺠـﺎزات زﻧـﺎن زاﻧﻴـﻪ‬
‫اﻣﺎ ‪A‬‬
‫اذﻳﺖ و ﺣﺒﺲ در ﻣﻨﺰل‪ .٣٢‬ﻓﺨﺮ رازى ﺑﺎ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺿﻤﻨﻰ اﻳﻦ ﻗﻮل اﻳﻦ ﻧﻈﺮ را ﻧﻴﺰ ذﻛﺮ ﻣﻰﻛﻨﺪ ﻛـﻪ ﺑﺮﺧـﻰ ﻣﺠـﺎزات‪ ‬ﺣـﺒﺲ را‬
‫ﻣﺨﺼﻮص زﻧﺎن‪ ،‬و ﻣﺠﺎزات اﻳﺬاء را وﻳﮋه‪ A‬ﻣﺮدان داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪.٣٣‬‬
‫در ﻫﺮ ﺣﺎل ﻗﺎﺋﻼن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ ﺗﻮﺑﻪى ﻣﺬﻛﻮر در اداﻣﻪ آﻳﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﺬاء ﺳﺎﻗﻂ ﻣﻰﺷﻮد اﻣـﺎ ﺣـﺒﺲ ﺑـﺮ‬
‫ﺟﺎى ﺧﻮد ﻣﻰﻣﺎﻧﺪ‪.٣٤‬‬
‫‪ .2‬ﺣﺴﻦ ﺑﺼﺮى ﻗﺎﺋﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻳﻪ دوم ﭘﻴﺶ از آﻳﻪ اول ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺗﻘﺪﻳﺮ آن ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪» :‬و اﻟﻠﺬان ﻳﺄﺗﻴﺎن اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ‬
‫ﻣﻦ اﻟﻨﺴﺎء و اﻟﺮﺟﺎل ﻓﺎذوﻫﻤﺎ ﻓﺎن ﺗﺎﺑﺎ و اﺻﻠﺤﺎ ﻓﺎﻋﺮﺿﻮا ﻋﻨﻬﻤﺎ«‪ .‬ﭘﺲ آﻳﻪ اﻣﺴﺎك ﻧﺎزل ﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ اﮔﺮ ﺗﻮﺑـﻪ ﻧﻜﺮدﻧـﺪ و ﺑـﺮ‬
‫ﻓﻌﻞ ﻗﺒﻴﺢ ﺧﻮد اﺻﺮار ورزﻳﺪﻧﺪ در ﺧﺎﻧﻪ ﺣﺒﺲﺷﺎن ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺧﺪا راﻫﻰ ﺑﺮاى اﻳﺸﺎن ﺑﻨﻬﺪ‪.٣٥‬‬
‫ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺑﺘﻮان از اﻳﻦ رأى ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد ﻛﻪ ﺣﻜﻢ آﻳﻪ‪ A‬ﺷﺎﻧﺰده ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ زاﻧﻴﺎن اﺗﻔﺎﻗﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﻳﺸﺎن را از اﻳـﻦ ﻛـﺎر‬
‫ﺑﺮﺣﺬر داﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺗﻜﺮار ﺟﺮم ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻛﻪ ﻗﺒﺢ ﻋﻤﻞ را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻛﺎر ﺧﻮد اداﻣـﻪ دادﻧـﺪ‪ ،‬آﻧﮕـﺎه‬
‫ﻣﺠﺎزات ﺣﺒﺲ در ﻣﻮرد اﻳﺸﺎن اﺟﺮا ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺣﺒﺲ ﻣﺠﺎزات زاﻧﻴﺎن ﺑﻌﺎدت اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺑﺮﺧﻰ از ﻣﻔﺴﺮان ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ آﻳﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ زﻧﺎن ﺛﻴ‪‬ﺐ اﺳﺖ و آﻳﻪ دوم در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﺑﻜﺮ‪ .‬دﻟﻴـﻞ اﻳﺸـﺎن اﻳـﻦ‬
‫‪A‬‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﻛُﻢ ﺑﻪ ﻧﺴﺎء‪ ،‬اﺿﺎﻓﻪ زوﺟﻴ‪‬ﺖ اﺳﺖ؛ ﺛﺎﻧﻴﺎً ﻛﺎرﺑﺮد ﻣﺘﺪاولﺗﺮ ﻧﺴﺎء ﺑﺮاى زﻧﺎن ﺛﻴﺐ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺛﺎﻟﺜﺎً‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ اوﻻً در آﻳﻪ اول‬
‫اﻳﺬاء ﺑﻪ ﺟﻬﺖ آﻧﻜﻪ ﺧﻔﻴﻒﺗﺮ اﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاى ﺑﻜﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ ﺛﻴﺐ‪.٣٦‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -32‬ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،4‬ص ‪234‬‬
‫‪ -33‬ﻓﺨﺮ رازى‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،9‬ص ‪  243‬‬
‫‪ -34‬ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،4‬ص ‪234‬؛ ﻓﺨﺮ رازى‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،9‬ص ‪  243‬‬
‫‪ -35‬ﻓﺨﺮ رازى‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،9‬ص ‪  243‬‬
‫‪ -36‬ﻫﻤﺎن ‪ ‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢٢ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺻﺎﺣﺐ اﻟﻤﻴﺰان ﻧﻴﺰ ﻗﻮﻟﻰ ﺷﺒﻴﻪ اﻳﻦ را ﻣﻰﭘﺬﻳﺮد‪ .‬وى ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﻣﻰﺗﻮان ﮔﻔﺖ ‪ ...‬آﻳﻪ اول در ﭘﻰ ﺑﻴﺎن ﺣﻜـﻢ زﻧـﺎى زﻧـﺎنِ‬
‫ﺷﻮﻫﺮدار اﺳﺖ ‪ ...‬و آﻳﻪ دوم ﻣﺘﻀﻤﻦ ﺣﻜﻢ زﻧﺎى ﻏﻴﺮﻣﺤﺼﻨﻪ اﺳﺖ و آن اﻳﺬاء اﺳﺖ ‪.٣٧«...‬‬
‫ب( ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻔﺴﺮان اﻳﺬاء را ﺑﻪ اﻳﺬاء ﺑﻪ ﻟﺴﺎن ﻳﻌﻨﻰ ﺗﻮﺑﻴﺦ و ﺗﻌﻴﻴﺮ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬اﺑﻦﻋﺒـﺎس ﮔﻔﺘـﻪ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣـﺮاد ﺿـﺮب‬
‫اﺳﺖ‪ .٣٨‬اﻣ‪‬ﺎ ﻗﻮل اﺑﻦﻋﺒﺎس را ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻔﺴﺮان ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .٣٩‬ﻗﻮل ﺑﻪ ﻓﺮاﺗﺮ از اﻳﻦ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﻗﺘﻞ‪ ،‬ﻗﻮل ﺷﺎذى اﺳﺖ ﻛـﻪ ﻓﺴـﺎد آن‬
‫در ﺑﺤﺚ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺑﻴﺎن ﺷﺪ‪.‬‬
‫ج( ﺑﺤﺜﻰ ﻛﻪ در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره اﻳﻦ آﻳﻪ ﭘﺎﺑﺮﺟﺎ ﻣﻰﻣﺎﻧﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻳﺎ ﺣﻜﻢ اﻳﻦ آﻳﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﻨﺴﻮخ اﺳﺖ؟ ﺑﺴﻴﺎرى از ﻣﻔﺴﺮان‪ ،‬ﺑﻪ وﻳـﮋه‬
‫آﻧﺎن ﻛﻪ اﻳﻦ آﻳﻪ را ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ زاﻧﻴﺎن ﺑﻜﺮ ‪ -‬زﻧﺎى ﻏﻴﺮﻣﺤﺼﻨﻪ ‪ -‬ﻣﻰداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﻧﺴﺦ ﺣﻜﻢ اﻳﻦ آﻳﻪ ﺑﺎ آﻳـﻪ ﺟﻠـﺪ )دوم ﻧـﻮر(‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.٤٠‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦﻫﻤﻪ ﺑﺮﺧﻰ ﻧﻴﺰ اﻳﺬاء ﻣﺬﻛﻮر در اﻳﻦ آﻳﻪ را ﻣﻨﺴﻮخ ﻧﻤﻰداﻧﻨﺪ و ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ آﻧﭽﻪ ﻣﻨﺴﻮخ اﺳﺖ اﻗﺘﺼﺎر ﺑﺮ ﺗﻮﺑﻴﺦ اﺳﺖ ﻧـﻪ‬
‫اﺻﻞ ﺗﻮﺑﻴﺦ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎ اﺟﺮاى ﺣﻜﻢ آﻳﻪ ﺟﻠﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺑﻴﺦ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﭘﺎﺑﺮﺟﺎ ﻣﻰﻣﺎﻧﺪ‪.٤١‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻰرﺳﺪ ﺑﺘﻮان دﻟﻴﻠﻰ دﻳﮕﺮ ﺑﺮ ﻋﺪم ﻧﺴﺦ اﻳﻦ آﻳﻪ اﻗﺎﻣﻪ ﻛﺮد‪ :‬در آﻳﻪ ﻣﺬﻛﻮر ﺳﺨﻨﻰ از ﻧﺴﺦ ﻳﺎ ﺟﻌﻞ ﺳﺒﻴﻞ ﻧﻴﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﻳﻪ ﭘﻴﺸﻴﻦ )‪ 15‬ﻧﺴﺎء( ﭼﻨﺎنﻛﻪ ﺑﻴﺎن ﺷﺪ ﺑﺎ آﻳﻪ ﺟﻠﺪ ﻧﺴﺦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺴﺘﻨﺪات ﻗﺮآﻧﻰ‪ ،‬ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺣﺒﺲ‬
‫اﺑﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺣﻜﻢ آﻳﻪ ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ ﺳﻮره ﻧﺴﺎء ﻫﻤﭽﻨﺎن در ﺣﻖ زاﻧﻴﺎن ﺑﻜﺮ ﺑﺎﻗﻰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫د( در آﻳﻪ ‪ 16‬ﺳﺨﻨﻰ از ﺷﻬﺎدت ﭼﻬﺎر ﻣﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬از اﻳﻦ رو ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻰرﺳﺪ ﻛﻪ در اﺟـﺮاى اﻳـﻦ ﺣﻜـﻢ اﺻـﻼً ﺑـﻪ‬
‫وﺟﻮد ﺷﻬﻮد ﺑﺎ آن ﺷﺮاﻳﻂ ﭘﻴﭽﻴﺪه ﻧﻴﺎزى ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﺠﺎزاﺗﻰ‪ ،‬در ﻣﻌﻨﺎى ﺧﺎص آن‪ ،‬در ﻛﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ زاﻧﻴﺎن ﺑﻜﺮ از‬
‫ارﺗﻜﺎب ﻣﺠﺪد ﻋﻤﻞ ﺑﺎزداﺷﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ زﻳﺮ ﺑﺎر ﻧﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺧﻮد اداﻣـﻪ دادﻧـﺪ آﻧﮕـﺎه ﻣﺠـﺎزات زاﻧﻴـﺎن‬
‫ﺑﻌﺎدت‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ‪ ،‬در ﻣﻮرد اﻳﺸﺎن اﻋﻤﺎل ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺟﻤﻊﺑﻨﺪى‪ :‬اﻳﻦ آﻳﻪ را ﻣﻰﺗﻮان ﭼﻨﻴﻦ ﺟﻤﻊﺑﻨﺪى ﻛﺮد‪:‬‬
‫‪ .1‬ﺣﻜﻢ آﻳﻪ راﺟﻊ اﺳﺖ ﺑﻪ زﻧﺎى ﻏﻴﺮﻣﺤﺼﻨﻪ اﺗﻔﺎﻗﻰ‪.‬‬
‫‪ .2‬اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﺠﺎزات‪ ،‬در ﻣﻌﻨﺎى ﺧﺎص‪ ،‬را در ﭘﻰ ﻧﺪارد و ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻓﻘﻂ از ارﺗﻜﺎب ﻣﺠﺪد ﻋﻤﻞ ﺑﺎز داﺷﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺣﻜﻢ آﻳﻪ ﻣﻨﺴﻮخ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫] ‪A‬‬
‫آﻳﻪ[‪» .3‬اﻟﺰّاﻧﻴﺔُ و اﻟﺰّاﻧﻰ ﻓَﺎﺟﻠﺪوا ﻛُﻞﱠ واﺣﺪ‪ ‬ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣ‪‬ﺎﺋَﺔَ ﺟ‪‬ﻠْﺪ‪‬ةٍ‪ ،‬و ﻻ ﺗَﺄﺧُﺬﻛُﻢ ﺑِﻬِﻤﺎ ر‪‬أﻓﺔٌ ﻓﻰ دﻳﻦِ اﻟﻠّﻪ ا‪‬ن ﻛُﻨﺘﻢ ﺗُﺆﻣﻨـﻮنَ ﺑﺎﻟﻠّـﻪ‪ ‬و‬
‫اﻟﻴ‪‬ﻮمِ اﻵﺧ‪‬ﺮ و‪‬ﻟْﻴ‪‬ﺸﻬ‪‬ﺪ ﻋﺬاﺑ‪‬ﻬ‪‬ﻤﺎ ﻃﺎﺋﻔﺔٌ ﻣﻦ اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ‪ :‬زن و ﻣﺮد زﻧﺎﻛﺎر را ﻫﺮ ﻳﻚ ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧـﻪ ﺑﺰﻧﻴـﺪ؛ و اﮔـﺮ ﺑـﻪ ﺧـﺪا و روز‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -37‬ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،4‬ص ‪235-236‬؛ ﻣﻴﺒﺪى ﻧﻴﺰ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬در اﺑﺘﺪاى اﺳﻼم ﻣﺮد و زن زﻧﺎﻛﺎر ﻣﺤﺼﻦ را ﺑﻪ زﻧﺪان ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ و اﮔﺮ ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻦ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺣﻜﻢ اﻳﺸﺎن اﻳﺬاء ﺑﻮد و ﻫﺮ دو آﻳﻪ ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪ« )ﻛﺸﻒ اﻻﺳﺮار‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪(447‬؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ رك‪ :‬ﺣﺴﻴﻨﻰ ﺟﺮﺟﺎﻧﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪655‬‬
‫‪ -38‬ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ﺳﻴﻮﻃﻰ‪ ،‬دراﻟﻤﻨﺜﻮر‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪  457‬‬
‫‪ -39‬ﻓﺨﺮ رازى‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،9‬ص ‪  243‬‬
‫‪ -40‬ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،4‬ص ‪236‬؛ ﻣﻴﺒﺪى‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ 2‬ص ‪447‬؛ راوﻧﺪى‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ 2‬ص ‪  369‬‬
‫‪ -41‬ﻓﺎﺿﻞ ﻣﻘﺪاد‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج‪ 2‬ص ‪460‬؛ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺰاﺋﻠﻰ‪ ،‬اﺣﻜﺎم ﻗﺮآن ص ‪614‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٢٣ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫واﭘﺴﻴﻦ اﻳﻤﺎن دارﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺒﺎدا ﺷﻤﺎ را در دﻳﻦ ﺧﺪا درﺑﺎره آن دو‪ ،‬ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻰ و دﻟﺴﻮزى ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬و ﺑﺎﻳﺪ ﮔﺮوﻫﻰ از ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻛﻴﻔﺮ آن‬
‫دو را ﺣﺎﺿﺮ و ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ« )ﻧﻮر‪.(2 ،‬‬
‫ﻣﻔﺴﺮان ﻣﻌﻤﻮﻻً در ذﻳﻞ اﻳﻦ آﻳﻪ اﺣﻜﺎم زﻧﺎ و ﺳﺎﻳﺮ ﺟﺮاﻳﻢ ﺟﻨﺴﻰ را ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ آوردهاﻧﺪ‪ .٤٢‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻳـﻦ ﻣﺒﺎﺣـﺚ‬
‫ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻓﻘﻪ اﺳﺖ رﺑﻄﻰ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﻣﺎ ﻧﺪارد‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﻣﺎ در ﺻﺪدﻳﻢ ﻧﮕﺎه ﻗﺮآن را ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺮرﺳﻰ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎنﻛﻪ در ذﻳﻞ آﻳﻪ ‪ 15‬و ‪ 16‬ﻧﺴﺎء ﺑﻴﺎن ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎرى از ﻣﻔﺴﺮان ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ آﻳﻪ ﻧﺎﺳﺦ آﻳﻪ ‪ 15‬ﺳﻮره ﻧﺴﺎء اﺳﺖ‪ .‬آﻳـﻪ‬
‫‪ 15‬ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺑﻴﺎﻧﻰ ﻛﻪ آﻣﺪ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ زﻧﺎى ﻣﺤﺼﻨﻪ ﻳﺎ زﻧﺎى ﺣﺮﻓﻪاى اﺳﺖ و از اﻳﻦ رو‪ ،‬اﻳﻦ آﻳﻪ ﻧﻴﺰ در ﭘﻰ ﺑﻴـﺎن اﺣﻜـﺎم ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫زﻧﺎﻳﻰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ رﻏﻢ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻓﻘﻬﺎ و ﻣﻔﺴﺮان‪ ،‬ﺣﻜﻢ رﺟﻢ را ﻧﺎﺳﺦ ﻣﺠﺎزات زﻧﺎنِ ﺷﻮﻫﺮدار داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ و ﺣﻜﻢ ﺟﻠﺪ را ﻣﺨﺼﻮص‬
‫زاﻧﻴﺎن ﺑﻜﺮ ﻗﻠﻤﺪاد ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.٤٣‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦﻫﻤﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻰرﺳﺪ آﻳﻪ ﺳﻮم ﺳﻮره‪ A‬ﻧﻮر‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﺎ ارﺗﺒﺎط ﻛﺎﻣﻠﻰ ﺑﺎ آﻳﻪ‪ A‬دوم دارد‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪى ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎﺷـﺪ ﻛـﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﻣﺠﺎزات ﻣﺨﺼﻮص زاﻧﻴﺎن ﺣﺮﻓﻪاى اﺳﺖ‪A .‬‬
‫آﻳﻪ ﺳﻮم ﺳﻮره ﻧﻮر ﻣﻰﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫»اﻟﺰّاﻧﻰ ﻻﻳ‪‬ﻨﻜ‪‬ﺢ‪ ‬ا‪‬ﻟّﺎ زاﻧﻴﺔً اَو ﻣﺸﺮﻛﺔً و اﻟﺰّاﻧﻴﺔُ ﻻﻳ‪‬ﻨﻜ‪‬ﺤﻬﺎ اﻟّﺎ زانٍ اَو ﻣ‪‬ﺸﺮك‪ ‬و ﺣ‪‬ﺮﱢم ذﻟﻚ ﻋﻠﻰ اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ‪ :‬ﻣـﺮد زﻧﺎﻛـﺎر ﺟـﺰ زن‬
‫زﻧﺎﻛﺎر ﻳﺎ ﻣﺸﺮك را ﺑﻪ زﻧﻰ ﻧﻤﻰﮔﻴﺮد‪ ،‬و زن زﻧﺎﻛﺎر را ﺟﺰ ﻣﺮد زﻧﺎﻛﺎر ﻳﺎ ﻣﺸﺮك ﺑﻪ زﻧﻰ ﻧﻤـﻰﮔﻴـﺮد؛ و اﻳـﻦ ]زﻧﺎﺷـﻮﻳﻰ[ ﺑـﺮ‬
‫ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺣﺮام اﺳﺖ«‪.٤٤‬‬
‫در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره اﻳﻦ آﻳﻪ و ﺗﺄوﻳﻞ و ﺗﻔﺴﻴﺮ آن ﺑﺤﺚﻫﺎ و اﻗﻮال ﺑﺴﻴﺎرى ﻣﻄﺮح اﺳﺖ ﻛﻪ از آن ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻧﻈﺮ ﻏﺎﻟﺐ ﻣﻔﺴـﺮان‬
‫ﺷﻴﻌﻪ را ﺻﺎﺣﺐ اﻟﻤﻴﺰان ﭼﻨﻴﻦ ﺟﻤﻊﺑﻨﺪى ﻛﺮده اﺳﺖ‪» :‬ﭼﻜﻴﺪه ﻣﻌﻨﺎى اﻳﻦ آﻳﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ اﻫﻞ ﺑﻴـﺖ‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺎ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ زاﻧﻰ اﮔﺮ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ زﻧﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﺣﺪ ﺧﻮرده ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻮﺑﻪ او ﻳﻘﻴﻨﻰ ﻧﺒﺎﺷـﺪ ﻧﻜـﺎح او ﺑـﺎ‬
‫ﻏﻴﺮ زاﻧﻴﻪ ﻳﺎ ﻏﻴﺮﻣﺸﺮك ﺣﺮام اﺳﺖ‪ .‬و زاﻧﻴﻪ اﮔﺮ ﻣﺸﺘﻬﺮ ﺑﻪ زﻧﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮ او ﺣﺪ اﻗﺎﻣﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻮﺑﻪ او ﻳﻘﻴﻨﻰ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺣﺮام‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﺰ زاﻧﻰ ﻳﺎ ﻣﺸﺮﻛﻰ او را ﺑﻪ زﻧﻰ ﺑﮕﻴﺮد«‪.٤٥‬‬
‫رواﻳﺎﺗﻰ ﻛﻪ در ﺑﺎب ﺳﺒﺐ ﻧﺰول اﻳﻦ آﻳﻪ وارد ﺷﺪهاﻧﺪ اﻳﻦ ﻣﺪﻋﺎ را ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ ﻛـﻪ ﻣـﺮاد در اﻳﻨﺠـﺎ زﻧﺎﻛـﺎران ﺑﻌـﺎدت و‬
‫ﺣﺮﻓﻪاى اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻰ از ﻣﻔﺴﺮان در ﺳﺒﺐ ﻧﺰول آﻳﻪ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ »ﻣﻬﺎﺟﺮ ﭼﻮن ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ آﻣﺪﻧـﺪ در ﻣﻴـﺎن اﻳﺸـﺎن دروﻳﺸـﺎن‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺟﻤﺎﻋﺘﻰ زﻧﺎن ﻧﺎﭘﺎرﺳﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﻣﻌﺮوف‪ ،‬و ﺗﻮاﻧﮕﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و دروﻳﺸـﺎن را ﻃﻤـﻊ اﻓﺘـﺎد ﻛـﻪ‬
‫اﻳﺸﺎن را ﺑﻪ زﻧﻰ ﻛﻨﻨﺪ«‪ ٤٦‬و ﻟﺬا اﻳﻦ آﻳﻪ آﻣﺪ و اﻳﺸﺎن را ﻣﻨﻊ ﻛﺮد‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -42‬از ﺟﻤﻠﻪ رﺟﻮع ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ‪ :‬ﻓﺨﺮ رازى‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،23‬ص ‪131-150‬؛ ﻗﺮﻃﺒﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،12‬ص ‪159-167‬؛ اﺑﻮاﻟﻔﺘﻮح رازى‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،14‬ص ‪-82‬‬
‫‪66‬؛ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻰ اﻟﺼﺎﺑﻮﻧﻰ‪ ،‬ﺗﻔﺴﻴﺮ آﻳﺎت اﻻﺣﻜﺎم‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪  8 - 32‬‬
‫‪ -43‬ﺣﺴﻴﻨﻰ ﺟﺮﺟﺎﻧﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ 2‬ص ‪657‬؛ ﻓﺎﺿﻞ ﻣﻘﺪاد‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪  462‬‬
‫‪ -44‬ﺗﻮرات ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻜﻤﻰ دارد‪» :‬زن زاﻧﻴﻪ ﻳﺎ ﺑﻰﻋﺼﻤﺖ را ﻧﻜﺎح ﻧﻨﻤﺎﻳﻴﺪ« )ﻻوﻳﺎن‪  (21: 7 ،‬‬
‫‪ -45‬ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،15‬ص ‪  79-80‬‬
‫‪ -46‬اﺑﻮاﻟﻔﺘﻮح رازى‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،14‬ص ‪  82‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢۴ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫در ﻧﻘﻠﻰ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻳﻪ در ﺑﺎره زﻧﺎﻧﻰ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ در ﻣﻜﻪ و ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻪ زﻧﺎ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻧُﻪ زن ﻛﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﭘـﺮﭼﻢ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻓﺮاد ﻓﺮوﻣﺎﻳﻪ اﻳﻦ زﻧﺎن را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺛﺮوتﺷﺎن ﺑﻪ زﻧﻰ ﻣﻰﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮﺧﻰ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن دروﻳﺶ را ﻛﻪ ﻗﺼﺪ اﻳﻦ را‬
‫داﺷﺘﻨﺪ ﺑﺎ اﻳﻦ آﻳﻪ ﻣﻨﻊ ﻛﺮد‪.٤٧‬‬
‫رواﻳﺎﺗﻰ ﭼﻨﺪ ﻧﻴﺰ در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎى رواﻳﻰ ﺷﻴﻌﻪ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺮاد در آﻳﻪ ‪ ،3‬زﻧﺎﻛﺎران ﺑﻌﺎدت و ﺣﺮﻓﻪاىاﻧﺪ‪ .‬ﻛﻠﻴﻨﻰ ﭼﻬﺎر‬
‫رواﻳﺖ آورده اﺳﺖ ﻣﺒﻨﻰ ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮﺧﻰ درﺑﺎره ﺗﻔﺴﻴﺮ آﻳﻪ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ از ﻣﻌﺼﻮم ﺳﺆال ﻛﺮدهاﻧﺪ و ﻣﻌﺼﻮم در ﺟﻮاب ﻓﺮﻣﻮده‬
‫اﺳﺖ‪» :‬ﻫ‪‬ﻦّ ﻧﺴﺎء ﻣﺸﻬﻮرات ﺑﺎﻟﺰﻧﺎ و رﺟﺎل ﻣﺸﻬﻮرون ﺑﺎﻟﺰﻧﺎ«‪.٤٨‬‬
‫ﭘﺲ‪ ،‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ آﻳﻪ ﻓﻮق ﺑﻰﺗﺮدﻳﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس رواﻳﺎت ﺷﻴﻌﻰ ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ زاﻧﻴﺎن ﺣﺮﻓﻪاى اﺳﺖ ﻧﻪ زاﻧﻴﺎن اﺗﻔﺎﻗﻰ‪ ،‬و ﺑﺎ ﻗﻄﻊ ﺑـﻪ‬
‫اﻳﻨﻜﻪ آﻳﻪ دوم و ﺳﻮم ﻧﻮر ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺮﺑﻮطاﻧﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻰﮔﻴﺮﻳﻢ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ ﻣﺬﻛﻮر در آﻳﻪ دو ﻧﻴﺰ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع زاﻧﻴـﺎن اﺳـﺖ؛‬
‫ﻳﻌﻨﻰ ﻣﺠﺎزات اﻳﺸﺎن ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﻧﻪ رﺟﻢ‪.‬‬
‫اﻣﺎ در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره ﺟﺎﻳﮕﺎه رﺟﻢ در ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ در ﻓﺼﻞ ﺑﻌﺪ ﺳﺨﻦ ﻣﻰﮔﻮﻳﻴﻢ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﺎر دوم‪ :‬رﺟﻢ از دﻳﺪﮔﺎه ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ‬
‫در آﻏﺎز اﻳﻦ ﮔﻔﺘﺎر ﻳﺎدآورى اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﻘﺎل در ﭘﻰ ﺑﻴﺎن اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺒﻴﻢ ﻛﻪ آﻳـﺎ رﺟـﻢ در ﻛﺘـﺎب و ﺳـﻨﺖ‬
‫رﻳﺸﻪ و ﻣﺴﺘﻤﺴﻜﻰ دارد ﻳﺎ ﺧﻴﺮ‪ .‬روﺷﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ رﺟﻢ ﺑﻪ ﺟﺰ ﻛﺘﺎب و ﺳﻨﺖ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺴﺘﻨﺪ دﻳﮕﺮى در رواﻳﺎت ﺷـﻴﻌﻰ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻣﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﺻﺮفﻧﻈﺮ از ﺳـﺎﻳﺮ ادﻟـﻪ‪ ،‬آﻳـﺎ در ﻛﺘـﺎب و‬
‫ﺳﻨﺖ ﻣﻰﺗﻮان دﻟﻴﻠﻰ ﺑﺮاى رﺟﻢ دﺳﺖ و ﭘﺎ ﻛﺮد ﻳﺎ ﺧﻴﺮ‪.‬‬
‫اﻟﻒ( رﺟﻢ در ﺗﻮرات‬
‫ﺑﺮاى ﺑﺮرﺳﻰ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ در ﻛﺘﺎب و ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺑﺘﺪا ﺣﻜﻢ رﺟﻢ را در ﻳﻬﻮدﻳﺖ‪ ،‬ﺧﺎﺻـﻪ در ﺗـﻮرات‪ ،‬ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬
‫ﮔﺬرا ﺑﺮرﺳﻰ ﻛﻨﻴﻢ؛ ﭼﺮا ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻰ از ﺷﺮاﻳﻊ ﻳﻬﻮدﻳﺖ در ﻗﺮآن ﻣﻮرد ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و از ﺳـﻮى دﻳﮕـﺮ ﺑﺮﺧـﻰ از اﺣﻜـﺎم‬
‫ﺗﻮرات‪ ،‬ﺑﻪ درﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﺎدرﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻜﻤﻰ اﺳﻼﻣﻰ اﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮرات ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﺑﺮاى ﭼﻨﺪ ﺟﺮم ﻣﺠﺎزات ﺳﻨﮕﺴﺎر را‬
‫ﻣﻘﺮر ﻛﺮده اﺳﺖ‪ :‬ﻗﺮﺑﺎﻧﻰ ﺑﺮاى ﺧﺪاﻳﺎن ﻏﻴﺮ )ﻻوﻳﺎن ‪ ،(20: 2‬ﺟـﺎدوﮔﺮى )ﻻوﻳـﺎن ‪ ،(20: 27‬ﻛﻔﺮﮔـﻮﻳﻰ )ﻻوﻳـﺎن ‪،(24: 16‬‬
‫ﺑﻰﺣﺮﻣﺘﻰ ﺑﻪ روز ﺷﻨﺒﻪ )اﻋﺪاد ‪ ،(15: 35‬ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﻰ )ﺗﺜﻨﻴﻪ ‪ (13: 9-10 17: 5‬ﻣﺠﺎزات ﭘﺴﺮ ﺳﺮﻛﺶ و ﻓﺘﻨﻪاﻧﮕﻴﺰ )ﺗﺜﻨﻴﻪ ‪21‬‬
‫‪ ،(21:‬زﻧﺎ ﺑﺎ دﺧﺘﺮ ﻧﺎﻣﺰددار )ﺗﺜﻨﻴﻪ ‪ .(22: 21 24‬ﻛﺘﺎب ﻣﻘﺪس ﻳﻬﻮدى اﺟﺮاى اﻳﻦ ﻣﺠـﺎزات را ﻧﻴـﺰ ﮔـﺰارش ﻛـﺮده اﺳـﺖ‪:‬‬
‫)ﻻوﻳﺎن ‪24: 23‬؛ اﻋﺪاد ‪15: 36‬؛ اول ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ‪21: 13‬؛ دوم ﺗﻮارﻳﺦ ‪.(24: 21‬‬
‫ﭼﻨﺎنﻛﻪ از ﺗﻠﻤﻮد‪ ،‬ﮔﻨﺠﻴﻨﻪ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺷﻔﺎﻫﻰ ﻳﻬﻮدى ﻛﻪ در ﻧﺰد ﻳﻬﻮدﻳﺎن اﻋﺘﺒﺎرى ﻫﻤﭙﺎﻳﻪ ﺗـﻮرات ﻣﻜﺘـﻮب دارد‪ ،‬ﺑـﺮ ﻣـﻰآﻳـﺪ‬
‫ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﺠﺎزات اﻋﺪام اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاى ﻫﺠﺪه ﺟﺮم در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺤﻮه اﺟﺮاى اﻳـﻦ ﻣﺠـﺎزات و‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ در ﺗﻠﻤﻮد ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻋﺎﻟﻤﺎن ﻳﻬﻮدى واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.٤٩‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -47‬ﻫﻤﺎن؛ ﻧﻴﺰ رك‪ :‬اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،3‬ص ‪1328-1329‬؛ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻰ اﻟﺼﺎﺑﻮﻧﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪  12-13‬‬
‫‪ -48‬ﻛﻠﻴﻨﻰ‪ ،‬اﻟﻔﺮوع ﻣﻦ اﻟﻜﺎﻓﻰ‪ ،‬ج ‪ ،5‬ﻛﺘﺎب اﻟﻨﻜﺎح‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﺰاﻧﻰ و اﻟﺰاﻧﻴﻪ‪ ،‬رواﻳﺎت‪ 321 ،‬و ‪ ،6‬ص ‪354-355‬‬
‫‪ -49‬رك‪ :‬ﺣﺴﻴﻦ ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻰ‪ ،‬ﻋﺪاﻟﺖ ﻛﻴﻔﺮى در آﻳﻴﻦ ﻳﻬﻮد‪ ،‬ص ‪285-286‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٢۵ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﻰ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻮرات‪ ،‬ﻣﺠﺎزات زﻧﺎ در ﺑﺮﺧﻰ ﻣﻮارد ﺳﻨﮕﺴﺎر‪ ،‬و در ﻣﻮارد دﻳﮕﺮ ﺳﻮزاﻧﺪن ﻳﺎ ﺧﻔﻪ ﻛﺮدن اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﺠـﺎزات‬
‫زﻧﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻮرات و ﺗﻠﻤﻮد ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻣﺠﺎزات زﻧﺎ ﺑﺎ دﺧﺘﺮ ﻧﺎﻣﺰددار ﺑﺮاى ﻫﺮ دو ﻃﺮف ﺳﻨﮕﺴﺎر اﺳﺖ )ﺗﺜﻨﻴﻪ ‪(22: 23-24‬؛ ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ اﺳـﺖ ﺣﻜـﻢ زﻧـﻰ ﻛـﻪ‬
‫ﺷﻮﻫﺮش ادﻋﺎ ﻛﻨﺪ وى در زﻣﺎﻧﻰ ﻛﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺪرش ﺑﻮده )و ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ ﻳﻬﻮدى در ﻧـﺎﻣﺰدى وى ﺑـﻮده( ﺑﻜـﺎرﺗﺶ را از‬
‫دﺳﺖ داده اﺳﺖ )اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻨﻮط ﺑﻪ اﺛﺒﺎت آن( )ﺗﺜﻨﻴﻪ ‪.(22: 13-21‬‬
‫‪ .2‬زﻧﺎ ﺑﺎ زن ﺷﻮﻫﺮدار ﻣﻄﺎﺑﻖ اﺻﻮل ﺗﻠﻤﻮدى ﺑﺮاى ﻫﺮ دو ﻃﺮف ﻣﺠﺎزات ﺧﻔﻪ ﻛﺮدن را در ﭘﻰ دارد )ﺗﺜﻨﻴﻪ‪22: 22 ،‬؛ ﻻوﻳﺎن‪،‬‬
‫‪ .(10: 20‬ﮔﻔﺘﻨﻰ اﺳﺖ در ﺗﻮرات در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻓﻘﻂ ﺣﻜﻢ ﺑﻪ ﻛﺸﺘﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻧﻮع ﻛﺸﺘﻦ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺸﺪه اﺳـﺖ‪ .‬در اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻮارد اﺻﻞ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻔﻴﻒﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﺠﺎزات اﻋﺪام‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﺧﻔﻪ ﻛﺮدن‪ ،‬اﻋﻤﺎل ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤـﻪ‪ ،‬ﺑﺮﺧـﻰ از ﻋﺎﻟﻤـﺎن ﺑـﺎ‬
‫اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﻗﻴﺎس اوﻟﻮﻳﺖ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ زﻧﺎ ﺑﺎ دﺧﺘﺮ ﻧﺎﻣﺰددار ﻛﻪ ﺧﻔﻴﻒﺗﺮ اﺳﺖ ﻣﺠﺎزاﺗﺶ ﺳﻨﮕﺴﺎر اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻖ اوﻟﻰ‬
‫زﻧﺎى ﺑﺎ زن ﺷﻮﻫﺮدار ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻣﺠﺎزات ﺷﻮد )ﺗﻠﻤﻮد ﺑﺎﺑﻠﻰ‪ ،‬ﺳﻨﻬﺪرﻳﻦ ‪52‬؛ ﺳﻔﻴﺮا ‪.(9: 11‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ذﻛﺮ آﻧﻜﻪ در ﻳﻬﻮدﻳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف ﺣﻘﻮق اﺳﻼﻣﻰ‪ ،‬ﻣﻼك اﻋﻤﺎلِ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺠﺎزاﺗﻰ ﺷﻮﻫﺮدار ﺑﻮدن زن اﺳﺖ ﭼـﻪ ﻣـﺮد‬
‫داراى ﻫﻤﺴﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻛﻪ اﮔﺮ زن داراى ﺷﻮﻫﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻢ او و ﻫﻢ ﻣﺮد زﻧﺎ ﻛﻨﻨﺪه ﺣﺘﻰ اﮔﺮ ﺑﻰﻫﻤﺴﺮ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺠﺎزات ﻣﺤﻜﻮم ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .3‬اﮔﺮ دﺧﺘﺮ ﻛﺎﻫﻦ زﻧﺎ ﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﻮزاﻧﺪن ﻣﺤﻜﻮم ﻣﻰﺷﻮد )ﻻوﻳﺎن ‪ (21: 9‬و ﻣﺮدى ﻛﻪ ﺑﺎ وى ﻫﻢﺑﺴﺘﺮ ﺷﺪه ﺧﻔﻪ ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .4‬زﻧﺎ ﺑﺎ ﻛﻨﻴﺰ دﻳﮕﺮى ﻣﺠﺎزات ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ در ﭘﻰ دارد )ﻻوﻳﺎن ‪.(19: 20‬‬
‫‪ .5‬زﻧﺎى ﺑﻪ ﻋﻨﻒ ﺑﺎ دﺧﺘﺮ ﻧﺎﻣﺰددار ﻣﺠﺎزات اﻋﺪام )ﺧﻔﻪ ﻛﺮدن( را در ﭘﻰ دارد )ﺗﺜﻨﻴﻪ ‪.(22: 25‬‬
‫‪ .6‬زﻧﺎى ﺑﻪﻋﻨﻒ ﺑﺎ دﺧﺘﺮ ﺑﺎﻛﺮه ﺟﺰاى ﻧﻘﺪى را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دارد )ﺗﺜﻨﻴﻪ ‪.(22: 26‬‬
‫‪ .7‬زﻧﺎى ﺑﺎ ﻣﺤﺎرم ﭼﻨﺪ ﻧﻮع ﻣﺠﺎزات دارد‪ :‬زﻧﺎ ﺑﺎ ﻣﺎدر‪ ،‬زن ﭘﺪر و ﻋﺮوس ﻣﺠﺎزات ﺳﻨﮕﺴﺎر را در ﭘﻰ دارد )ﺗﻠﻤـﻮد ﺑـﺎﺑﻠﻰ‪،‬‬
‫ﺳﻨﻬﺪرﻳﻦ ‪(7: 6‬؛ زﻧﺎ ﺑﺎ ﻧﺎدﺧﺘﺮى و ‪A‬‬
‫ﻧﻮه زن‪ ،‬ﻣﺎدرزن‪ ،‬ﻣﺎدرﺑﺰرگ زن‪ ،‬دﺧﺘﺮ و ﻧﻮه ﻣﺠﺎزاﺗﺶ ﺳـﻮزاﻧﺪن اﺳـﺖ )ﻻوﻳـﺎن ‪14‬‬
‫‪20:‬؛ ﺗﻠﻤﻮد ﺑﺎﺑﻠﻰ‪ ،‬ﺳﻨﻬﺪرﻳﻦ ‪(9: 1‬؛ ﺳﺎﻳﺮ اﻧﻮاع زﻧﺎى ﺑﺎ ﻣﺤﺎرم ﻣﺠﺎزات آﺳﻤﺎﻧﻰ ﻳﺎ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ در ﭘﻰ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .8‬زﻧﺎ ﺑﺎ دﺧﺘﺮ ﺑﺎﻛﺮه ﻣﺴﺘﻠﺰم ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻬﺮاﻟﻤﺜﻞ دوﺷﻴﺰﮔﺎن اﺳﺖ )ﺧﺮوج ‪.٥٠(23: 16-17‬‬
‫ﭼﻨﺎنﻛﻪ از ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻓﻮق ﺑﺮ ﻣﻰآﻳﺪ ﺗﻮرات در ﻳﻚ ﺟﺎ ﻣﺠﺎزات‪ ‬زﻧﺎ را ﺳﻨﮕﺴﺎر داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻛﺴﻰ ﺑﺎ دﺧﺘﺮ ﻧﺎﻣﺰددار‬
‫زﻧﺎ ﻛﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد زﻧﺎ ﺑﺎ زن ﺷﻮﻫﺮدار ﺗﻮرات ﻓﻘﻂ ﺣﻜﻢ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻛﺮده اﺳﺖ و رأى ﻏﺎﻟﺐ در اﻳﻨﺠﺎ ﻗﺘﻞ ﺑﻪ ﺷﻴﻮه ﺧﻔـﻪ ﻛـﺮدن‬
‫اﺳﺖ ﮔﺮﭼﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻫﻢ ﻃﺮﻓﺪاراﻧﻰ دارد‪ .‬در ﺑﺮﺧﻰ از اﻧﻮاع زﻧﺎى ﺑﺎ ﻣﺤﺎرم ﻧﻴﺰ ﺗﻠﻤﻮد ﺣﻜﻢ ﺑﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب( رﺟﻢ در ﻗﺮآن‬
‫ﮔﺮﭼﻪ در ﻗﺮآن ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ آﻳﻪاى ﻛﻪ ﺑﺮ ﺗﺸﺮﻳﻊ رﺟﻢ دﻻﻟﺖ ﻛﻨﺪ وﺟﻮد ﻧﺪارد اﻣﺎ ﺑﺮﺧﻰ از ﻣﻔﺴﺮان‪A ،‬‬
‫آﻳﻪ ‪ 41‬ﺳﻮره ﻣﺎﺋـﺪه را‬
‫در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ رﺟﻢ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪» :٥١‬ﻳﺎ اﻳ‪‬ﻬﺎ اﻟﺮﺳﻮل ﻻﻳﺤﺰُﻧﻚ اﻟّﺬﻳﻦ ﻳﺴﺎرﻋﻮن ﻓﻰ اﻟﻜﻔﺮ ﻣ‪‬ﻦ اﻟﺬﻳﻦ ﻗﺎﻟﻮا آﻣ‪‬ﻨّﺎ ﺑﺎﻓﻮاﻫﻬﻢ ‪«...‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -50‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص ‪235-242 285-290‬‬
‫‪ -51‬اﺑﻮاﻟﻔﺘﻮح رازى‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،6‬ص ‪378-384‬؛ ﺣﺴﻴﻨﻰ ﺟﺮﺟﺎﻧﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪662-663‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢۶ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫آﻳﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﻘﻞ ﻣﻔﺴﺮان ﻧﺎﻇﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ زﻧﺎى زن و ﻣﺮدى ﻳﻬﻮدى ﻛﻪ ﭼﻮن داورى را ﻧﺰد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ آوردﻧـﺪ ﺣﻜـﻢ ﺑـﻪ ﺳﻨﮕﺴـﺎر‬
‫اﻳﺸﺎن ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮى در ﺑﺨﺶ ﺑﻌﺪى ﺑﺮرﺳﻰ ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻰﺷﻮد آن اﺳﺖ ﻛـﻪ آﻳـﻪ‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻪ در ﺻﺪد اﺛﺒﺎت ﺣﻜﻢ رﺟﻢ ﺑﻠﻜﻪ در ﭘﻰ ﺑﻴﺎن داورى درﺳﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺖ آنﻛﻪ رﺟﻢ ﻫﻴﭻ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻗﺮآﻧﻰ ﻧﺪارد و ﻫﻴﭻﻳﻚ از ﻣﻔﺴﺮان ﻧﻴﺰ ﻧﺨﻮاﺳﺘﻪاﻧﺪ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ را از ﻗﺮآن اﺳﺘﻨﺘﺎج ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫ﻫﻤﻪ در اﻳﻦﺟﺎ ﻣﺪﻋﺎى دﻳﮕﺮى ﻣﻄﺮح اﺳﺖ و آن اﻳﻨﻜﻪ آﻳﻪاى در ﻗﺮآن درﺑﺎره رﺟﻢ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﻛﻪ در ﻧﺴﺨﻪ ﻓﻌﻠﻰ ﻗـﺮآن‬
‫ﻧﻴﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺪﻋﺎ را ﻧﻴﺰ در ﻓﺼﻞﻫﺎى ﺑﻌﺪى ﭘﻰ ﻣﻰﮔﻴﺮﻳﻢ‪.‬‬
‫ج( رﺟﻢ در ﺳﻨﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﭼﻨﺎنﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ رﺟﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻗﺮآﻧﻰ ﻧﺪارد و ﻓﺮﻗﻪﻫﺎى اﺳﻼﻣﻰ ﻧﻴﺰ رﺟﻢ را ﻧﻪ ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد ﻗﺮآن‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد ﺳـﻨﺖ ﭘﻴـﺎﻣﺒﺮ‬
‫اﺛﺒﺎت ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .٥٢‬در اﻳﻦ ﻣﻘﺎل آﻧﭽﻪ را از ﺳﻨﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺒِﺖ رﺟﻢ ﻣﻮرد اﺳﺘﻨﺎد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺮرﺳﻰ ﻣﻰﻛﻨـﻴﻢ‪.‬‬
‫در ﻳﻚ ﻧﮕﺎه ﻣﻰﺗﻮان آﻧﭽﻪ را ﺑﻪ ﺳﻨﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻰﺷﻮد ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد‪ :‬آﻧﺠﺎ ﻛﻪ در اﻳﻦﺑﺎره ﺣﻜﻤـﻰ اﻣـﺮى و‬
‫ﺻﺮﻳﺢ ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻣﺴﺘﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺟﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در ﻳﻚ دﻋﻮا ﻳﺎ ﻣﻮرد )‪ (Case‬ﺧﺎص ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺠﺎزات ﺣﻜﻢ ﻛﺮده اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺟﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ "ﻗﺎﻧﻮن" وﺿﻊ ﻣﻰﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﺟﺎﻳﻰ ﻛﻪ از ﺣﻜﻢ او ﻳﻚ "روﻳﻪ ﻗﻀﺎﻳﻰ" اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .1‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬار رﺟﻢ؟‬
‫ﺗﻨﻬﺎ در ﻳﻚ رواﻳﺖ وﺿﻊ ﻣﺠﺎزات رﺟﻢ ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻧﺴﺒﺖ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﻋﻦ ﻋ‪‬ﺒﺎد‪‬ةﺑﻦاﻟﺼـﺎﻣﺖ ﻗـﺎل‪ :‬ﻗـﺎلَ رﺳـﻮلاﷲ)ص(‪:‬‬
‫ﺧُﺬوا ﻋ‪‬ﻨّﻰ‪ ،‬ﺧُﺬوا ﻋ‪‬ﻨّﻰ‪ ،‬ﻓَﻘَﺪ ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻞ اﻟﻠّﻪ‪ ‬ﻟَﻬ‪‬ﻦّ ﺳﺒﻴﻼ‪ ،‬اﻟﺒﻜﺮ ﺑﺎﻟﺒﻜﺮ ﺟ‪‬ﻠُﺪ ﻣﺎﺋﺔٍ و ﻧﻔﻰ‪ ‬ﺳﻨﺔٍ‪ ،‬و اﻟﺜّﻴﺐ‪ ‬ﺑﺎﻟﺜّﻴﺐ ﺟ‪‬ﻠﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎﺋﺔٍ و اﻟﺮّﺟﻢ«‪.٥٣‬‬
‫اﻳﻦ رواﻳﺖ اﺷﺎرت اﺳﺖ ﺑﻪ وﻋﺪهاى ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در آﻳﻪ‪ 15 A‬ﺳﻮره ﻧﺴﺎء ﺑﻪ ﺟﻌﻞ ﺳﺒﻴﻞ داده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻔﻬﻮم ﺣﺪﻳﺚ اﻳـﻦ اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻳﻦ راه را ﭘﻴﺶ ﭘﺎى زاﻧﻴﺎن ﻧﻬﺎده اﺳﺖ‪ :‬زﻧﺎى ﺑﻜﺮ ﺑﺎ ﺑﻜﺮ ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﺪت ﻳﻚ ﺳﺎل‪ ،‬و زﻧﺎى ﺛﻴﺐ ﺑﺎ‬
‫ﺛﻴﺐ ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و رﺟﻢ‪.‬‬
‫در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﭼﻨﺪ ﻧﻜﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ذﻛﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫اوﻻً ﻋﺒﺎدةﺑﻦﺻﺎﻣﺖ در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻘﻞﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ راوى اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ اﺳﺖ و ﺑﻌﻴﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺣﻜﻤﻰ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻬﻢ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﺷﺨﺺ دﻳﮕﺮى‬
‫ﻧﺸﻨﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ رواﻳﺖ ﻧﻜﺮده ﺑﺎﺷﺪ؛ اﻓﺰون ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻋﺒﺎدةﺑﻦﺻﺎﻣﺖ دﺳﺖﻛﻢ در ﻣﻴﺎن ﺷﻴﻌﻴﺎن ﻓﺮدى ﺛﻘﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬وى از اﻧﺼﺎر‬
‫ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﺎ آﺧﺮ ﻋﻤﺮ در ﺷﺎم ﻣﺎﻧﺪ‪.٥٤‬‬
‫ﺛﺎﻧﻴﺎً ﺟﻤﻊ ﺑﻴﻦ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و ﺗﺒﻌﻴﺪ در ﻣﻮرد زاﻧﻴﺎن ﻏﻴﺮﻣﺤﺼﻦ‪ ،‬و ﺟﻤﻊ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و رﺟﻢ ﺑﺮاى زاﻧﻴﺎن ﻣﺤﺼﻦ ﻗﻮﻟﻰ ﺷﺎذ اﺳﺖ ﻛﻪ در‬
‫ﻓﻘﻪ ﺷﻴﻌﻪ ﻃﺮﻓﺪار ﭼﻨﺪاﻧﻰ ﻧﺪارد‪ .‬در ﻣﻴﺎن ﻓﻘﻴﻬﺎن اﻫﻞ ﺗﺴﻨﻦ ﻧﻴﺰ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺤﺚﺑﺮاﻧﮕﻴﺰ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاى ﻣﺜﺎل‪ ،‬اﺑﻮﺣﻨﻴﻔﻪ ﺑـﻪ اﻳـﻦ‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -52‬ﺻﺎﺣﺐ روضاﻟﺠﻨﺎن ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬اﻣﺎ رﺟﻢ‪ :‬اﮔﺮﭼﻪ در ﻗﺮآن ﻧﻴﺴﺖ در ﺳﻨﺖ اﺳﺖ‪ ،‬و اﻣﺖ ﻣﺠﺘﻤﻊاﻧﺪ ﺑﺮ او‪ ،‬و ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﺧﺎرﺟﻴﺎن در اﻳﻦ ﺧﻼف ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ‬
‫ﺧﻼف اﻳﺸﺎن اﻋﺘﺪاد ﻧﻴﺴﺖ« )اﺑﻮاﻟﻔﺘﻮح رازى‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،14‬ص ‪70‬؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ رك‪ :‬راوﻧﺪى‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،348‬ﺷﻴﺦ ﻃﻮﺳﻰ‪ ،‬ﺗﺒﻴﺎن‪ ،‬ج ‪ ،3‬ص ‪  (142‬‬
‫‪ -53‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﺻﺤﻴﺢ‪ ،‬ﻛﺘﺎب اﻟﺤﺪود‪ ،‬ﺑﺎب ﺣﺪاﻟﺰﻧﻰ‪ ،‬ش ‪1690‬؛ اﺑﻦ ﺣﺠﺮ‪ ،‬ﺑﻠﻮغ اﻟﻤﺮام‪ ،‬ﻛﺘﺎب اﻟﺤﺪود‪ ،‬ش ‪1233‬؛ ﻃﺒﺮى‪ ،‬ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺒﻴﺎن‪ ،‬ج ‪ ،3‬ص ‪( 369‬ش‬
‫‪(8811‬؛ ﺷﺎﻓﻌﻰ‪ ،‬اﺣﻜﺎم اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ص ‪209‬‬
‫‪ -54‬رك‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻮاد ﻣﻮﺳﻮى ﻏﺮوى‪ ،‬ﻓﻘﻪ اﺳﺘﺪﻻﻟﻰ‪ ،‬ص ‪  646‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٢٧ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫دﻟﻴﻞ ﻛﻪ ﺗﻐﺮﻳﺐ )ﺗﺒﻌﻴﺪ( در آﻳﻪ ﻧﻮر ذﻛﺮ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ آن را ﻧﻤﻰﭘﺬﻳﺮد‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﻻزﻣﻪ آن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺒﺮ واﺣﺪ ﻧﺎﺳـﺦ ﻧـﺺ‬
‫ﻗﺮآن ﺑﺎﺷﺪ‪ .٥٥‬در ﺟﻤﻊ ﺑﻴﻦ رﺟﻢ و ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ آﺷﻜﺎرﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﻗﺎﻃﺒﻪ ﻓﻘﻬﺎ ﺳﻨﻰ و ﺷـﻴﻌﻪ ﭼﻨـﻴﻦ ﺣﻜﻤـﻰ را‬
‫ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﺣﺘﻰ اﮔﺮ ﻧﺨﻮاﺳﺘﻪاﻧﺪ اﺻﻞ ﺣﺪﻳﺚ را زﻳﺮ ﺳﺆال ﺑﺒﺮﻧﺪ آن را ﻣﻨﺴﻮخ ﻗﻠﻤﺪاد ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.٥٦‬‬
‫ﺛﺎﻟﺜﺎً اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ رواﻳﺎت‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻴﻦ رﺟﻢ و ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ‪ ،‬و ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺟﻤﻊ ﻧﻜﺮدهاﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎرض اﺳﺖ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ رو‪ ،‬ﻧﻤﻰﺗﻮان ﺣﺪﻳﺚ ﻋ‪‬ﺒﺎده را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻨﺪى ﻣﺤﻜﻢ در اﺛﺒﺎت رﺟﻢ ﻗﻠﻤﺪاد ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫روﻳﻪ ﻗﻀﺎﻳﻰ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬ ‫‪.2‬‬
‫ﺑﻪ ﺟﺰ ﺣﺪﻳﺚ ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﻪ‪ ،‬رواﻳﺎﺗﻰ ﭼﻨﺪ ﺣﺎﻛﻰ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در زﻣﺎن ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺧﻮد در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ را ﺟـﺎرى‬
‫ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ رواﻳﺎت را ﻧﻴﺰ ﺑﺮ دو دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫اول‪ .‬ﻣﻮاردى ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻨﺪ آﻧﻬﺎ ﺷﻬﺎدت اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﻧﭽﻪ از ﺳﻨّﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻨﺎد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ واﻗﻌﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻛﺘﺐ ﺗﻔﺴﻴﺮى و ﻓﻘﻬﻰ ﻧﻘﻞ ﺷـﺪه اﺳـﺖ و‬
‫آﻳﻪ ‪ 41‬ﺳﻮره ﻣﺎﺋﺪه را ﻧﻴﺰ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ آن ﺷﻤﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺗﻔﺼﻴﻞ واﻗﻌﻪ را در ﻛﺘﺐ ﺗﻔﺴﻴﺮى ﻧﻘـﻞ ﻛـﺮدهاﻧـﺪ‪ ٥٧‬و در اﻳﻨﺠـﺎ ﺑـﻪ‬
‫‪A‬‬
‫اﺧﺘﺼﺎر ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﻣﻰﺷﻮد‪ :‬در ﺳﺎل ﭼﻬﺎرم ﻫﺠﺮى دو ﻣﺮد و زن از اﺷﺮاف ﻳﻬﻮدى ﻛﻪ ﻫﻤﺴﺮدار ﺑﻮدﻧﺪ در ﺧﻴﺒﺮ زﻧﺎ ﻛﺮدﻧﺪ‬
‫و ﭼﻮن ﻳﻬﻮد ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺟﺎﻳﮕﺎه اﻳﻦ اﻓﺮاد ﻧﻤﻰﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ را‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻮرات ﻣﺠﺎزات اﻳﺸﺎن ﺑﻮد‪ ،‬درﺑـﺎره آﻧـﺎن‬
‫ﺟﺎرى ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﻴﺪ ﻛﻪ در اﺳﻼم ﺣﻜﻤﻰ آﺳﺎنﺗﺮ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ داورى را ﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ آوردﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴـﺎﻣﺒﺮ ﺑـﺮ ﺣﻜـﻢ‬
‫رﺟﻢ ﺻﺤﻪ ﮔﺬاﺷﺖ و ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً آن دو را رﺟﻢ ﻛﺮد‪.‬‬
‫در اﻳﻦ رواﻳﺖ ﺳﺨﻨﻰ از ﭼﮕﻮﻧﮕﻰ اﺛﺒﺎت اﻳﻦ ﺟﺮم ﻧﻴﺴﺖ وﻟﻰ از ﻓﺤﻮاى ﻛﻼم ﺑﺮ ﻣﻰآﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻳﻘﻴﻦ اﺛﺒـﺎت آن ﻣﺴـﺘﻨﺪ ﺑـﻪ‬
‫اﻗﺮار زاﻧﻴﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﻻﺟﺮم ﺑﺎﻳﺪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺷﻬﺎدت ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺳﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﻜﺘﻪاى ﻛﻪ ﻫﺴﺖ اﻳﻨﻜﻪ ﻋﻠﻰاﻟﻘﺎﻋﺪه ﺷﺎﻫﺪانِ اﻳﻦ‬
‫واﻗﻌﻪ ﻧﻴﺰ ﻳﻬﻮدى ﺑﻮدهاﻧﺪ )ﭼﻮن اﻳﺸﺎن دﻋﻮى را ﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ آوردهاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ اﻳﺸﺎن ﻫﻢ در ﻣﻮرد آن ﺷﻬﺎدت دادهاﻧﺪ(‪،‬‬
‫و ﺑﻰﮔﻤﺎن اﻳﻦ ﺑﺤﺚ ﻣﻄﺮح ﻣﻰﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺷﺎﻫﺪان ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎنﻛﻪ ﭘﻴﺶﺗﺮ ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ ،‬آﻳـﺎ ﺷـﻬﺎدت‬
‫اﻫﻞ ﻛﺘﺎب در اﻳﻦ ﺑﺎره ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ‪.‬‬
‫اﮔﺮ اﻧﮕﺸﺖ روى اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ‪ ،‬ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻜﺘﻪ ﻇﺮﻳﻔﻰ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﻧﮕﺬارﻳﻢ ﺑﻪ اﺻﻞ دﻳﮕﺮى ﻣﻰرﺳﻴﻢ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎرﻫﺎ در اﻗـﻮال و‬
‫اﻓﻌﺎل ﺧﻮد ﺑﺮ آن ﺻﺤﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ و آن اﻳﻨﻜﻪ در ﺑﺎره اﻫﻞ ﻛﺘﺎب ﺑﺮ اﺳﺎس ﻛﺘﺎب اﻳﺸﺎن داورى ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺪﻋﺎى ﻣﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ درﺑﺎره ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺗﻮرات ﻗﻀﺎوت ﻛﺮده اﺳﺖ و اﻳﻦ اﻣﺮى اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻢ ﺑـﺎ‬
‫ﺳﻴﺮه ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ و ﻫﻢ ﺑﺎ ﻣﺒﻨﺎى ﻋﻘﻞ و ﻧﻴﺰ اﺻﻮل ﻓﻘﻬﻰ اﺳﻼﻣﻰ ﻛﺎﻣﻼً ﺳﺎزﮔﺎر اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦ رو‪ ،‬از اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺧـﺎص ﻧﻤـﻰﺗـﻮان‬
‫ﻳﻚ ﺣﻜﻢ اﺳﻼﻣﻰ را اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻛﺮد‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -55‬ﺑﺨﺎرى ﻗﻨﻮﺟﻰ‪ ،‬ﻓﺘﺢ اﻟﻌﻠّﺎم ﻟﺸﺮح ﺑﻠﻮغ اﻟﻤﺮام‪ ،‬ص ‪  762‬‬
‫‪ -56‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص ‪  763‬‬
‫‪ -57‬از ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬اﺑﻮاﻟﻔﺘﻮح رازى‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج‪ 6‬ص ‪378-384‬؛ ﻣﺎﻟﻚ‪ ،‬اﻟﻤﻮﻃﺄ‪ ،‬ج ‪ ،2‬ﻛﺘﺎب اﻟﺤﺪود‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎ ﺟﺎء ﻓﻰ اﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬ش ‪1‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢٨ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺪﻋﺎ ﻣﻰﺗﻮان ﺷﺎﻫﺪ ﻇﺮﻳﻔﻰ اﻗﺎﻣﻪ ﻛﺮد‪ :‬ﭼﻨﺎنﻛﻪ در ذﻳﻞ آﻳﻪ ‪ 15‬ﻧﺴﺎء در ﺑﺤﺚ از "ﻧﺴﺎﺋﻜﻢ" ذﻛـﺮ ﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﺴـﻴﺎرى از‬
‫ﻣﻔﺴﺮان‪ ،‬ﻣﺠﺎزات ﻣﺬﻛﻮر در آﻳﻪ را ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﻰداﻧﻨﺪ‪ .٥٨‬ﺣﺎل ﺑﻪ ﻓﺮض ﻛﻪ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ ﺳﻨﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻧﺎﺳـﺦ ﺣﻜـﻢ‬
‫ﺣﺒﺲ اﺑﺪ‪ ‬ﻣﺬﻛﻮر در آﻳﻪ ‪ 15‬ﺳﻮره ﻧﺴﺎء اﺳﺖ آﻳﺎ ﻻزﻣﻪاش اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ ﻣﻮﺿﻮع ﺣﻜﻢ ﻳﻌﻨﻰ زﻧﺎن ﻣﺆﻣﻨﻪ ﻧﻴﺰ ﺗﻐﻴﻴـﺮ‬
‫ﻛﺮده‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﻛﻠﻴﻪ زﻧﺎن ﻣﻰﺷﻮد؟ آﻧﭽﻪ ﻃﺮﻓﺪاران ﺣﻜﻢ رﺟﻢ ﻣﺪﻋﻰاﻧﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ ﺣﺒﺲ اﺑﺪ ﺑﺎ ﺣﻜﻢ رﺟـﻢ ﻣﻨﺴـﻮخ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺠﺎزات ﺣﺒﺲ اﺑﺪ ﻛﻪ زﻧﺎن ﻣﺆﻣﻨﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻤﻪ زﻧﺎن‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﭼـﻪ‬
‫ﻏﻴﺮﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﺸﻤﻮل ﺣﻜﻢ رﺟﻢ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻣﻰﺧﻮاﻫﺪ‪ ،‬و از اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ و اﺣﺎدﻳﺚ دﻳﮕﺮ ﭼﻨﻴﻦ دﻟﻴﻠﻰ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻤﻰآﻳﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺷﺎﻫﺪى ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺪﻋﺎﺳﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺧﺎص‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻣﺠﺮﻣﺎن را ﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺣﻜﻢ اﺳﻼﻣﻰ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس‬
‫دﻳﺎﻧﺖ آﺳﻤﺎﻧﻰ ﺧﻮد آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﻳﻬﻮدﻳﺖ‪ ،‬رﺟﻢ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ ‪-‬ﺑﺮ ﻓﺮض ﭘﺬﻳﺮش‪ -‬ﺣﻜﻢ اﺳﻼﻣﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻋﻠﻰاﻟﻘﺎﻋﺪه ﻓﻘﻂ در ﻣﻮرد زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺟﺮا ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬
‫دوم‪ .‬ﻣﻮاردى ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻨﺪ آﻧﻬﺎ اﻗﺮار اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ دﺳﺘﻪ از دﻋﺎوى ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ A‬ﺑﺎرز دارد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞﻫﺎ و ﻋﺒﺎرات ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎى ﺣﺪﻳﺜﻰ ﺷﻴﻌﻪ و ﺳﻨﻰ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن ﻛﻪ ﺑﻪ داﺳﺘﺎن ﻣﺎﻋﺰ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻓﺮدى اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺰد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ زﻧﺎى ﺧﻮد اﻗﺮار ﻣﻰﻛﻨﺪ‪ .‬ﺧﻼﺻـﻪ‬
‫داﺳﺘﺎن ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮدى ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺎﻋﺰ ﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬زﻧﺎ ﻛﺮدهام‪ ،‬ﻣﺮا ﭘﺎك ﮔﺮدان‪ .‬رﺳﻮلﺧﺪا)ص( او را ﮔﻔـﺖ‪:‬‬
‫ﺑﺮو ﺗﻮﺑﻪ ﻛﻦ و از ﺧﺪا آﻣﺮزش ﺑﺨﻮاه‪ .‬رﻓﺖ و ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻰ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﺑﺎز ﮔﻔﺖ‪ :‬زﻧﺎ ﻛﺮدهام‪ ،‬ﻣﺮا ﭘﺎك ﮔﺮدان‪ .‬رﺳﻮل)ص( ﺑﺎز‬
‫اﻣﺮ ﺑﻪ ﺗﻮﺑﻪ ﻛﺮد‪ .‬ﺗﺎ ﭼﻬﺎر ﺑﺎر رﻓﺖ و آﻣﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﭘﺲ از ﺑﺎر ﭼﻬﺎرم ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ دﻳﻮاﻧـﻪاى؟ ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﻧـﻪ‪ .‬ﭘﻴـﺎﻣﺒﺮ از‬
‫اﺻﺤﺎب درﺑﺎره دﻳﻮاﻧﮕﻰ و ﻣﺴﺘﻰ وى ﺳﺆال ﻛﺮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﺴﺖ و دﻳﻮاﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬در ﺣﺎل زﻧﺎ ﻣﺤﺼـﻦ ﺑـﻮدى؟‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬آرى‪ .‬ﺣﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد ﺗﺎ او را رﺟﻢ ﻛﺮدﻧﺪ‪.٥٩‬‬
‫‪٦٠‬‬
‫اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ داراى ﻣﺸﻜﻼت ﻓﺮاواﻧﻰ اﺳﺖ و ﺑﺮﺧﻰ از ﻓﻘﻬﺎ ﺑﺮ ﺑﻌﻀﻰ از رواﻳﺎت آن ﮔﺎﻫﻰ ﺗﺎ ‪ 18‬اﺷﻜﺎل ﺷﻤﺎره ﻛـﺮدهاﻧـﺪ‬
‫ﻛﻪ در اﻳﻨﺠﺎ از ﺑﻴﺎنِ آﻧﻬﺎ در ﻣﻰﮔﺬرﻳﻢ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎ ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ از ﻣﺸﻜﻼﺗﻰ ﻛﻪ در ﺳﻨﺪ اﻳﻦ رواﻳـﺎت اﺳـﺖ‪ ،‬و ﻧﻴـﺰ ﮔﺬﺷـﺘﻪ از‬
‫ﺷﻜﻞﻫﺎى ﮔﺎه ﻣﺘﻌﺎرض ﻧﻘﻞ آن ‪،‬ﻛﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ادﻟﻪ‪ A‬ﻓﻘﻬﻰ ﻣﺴﻘﻂ اﻋﺘﺒﺎر ﻫﻤﻪ‪ A‬ﺷﻜﻞﻫﺎى آن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻳـﻚ ﻣﺸـﻜﻞ‬
‫اﺳﺎﺳﻰ در اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ اﺷﺎره ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -58‬از ﺟﻤﻠﻪ رك‪ :‬اﺑﻦﻋﺮﺑﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ 1‬ص ‪355‬؛ ﻗﺮﻃﺒﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،5‬ص ‪83‬؛ ﻓﺨﺮ رازى‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،9‬ص ‪ 241‬و ‪  ...‬‬
‫‪ -59‬ﭼﻨﺎنﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﺑﻪ ﺷﻜﻞﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠﻔﻰ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻘﻞﻫﺎى اﻫﻞ ﺗﺴﻨﻦ ردﭘﺎى اﺑﻮﻫﺮﻳﺮه دﻳﺪه ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮﺧﻰ از ﻣﺼﺎدر ﻛﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺣﺪﻳﺚ را ﻧﻘﻞ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﺑﺪﻳﻦ ﻗﺮارﻧﺪ‪ :‬ﺑﺨﺎرى‪ ،‬ﺻﺤﻴﺢ‪ ،‬ﺑﺎب ‪ ،93‬ﺣﺪﻳﺚ ‪1662‬؛ ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﺻﺤﻴﺢ‪ ،‬ﻛﺘﺎب اﻟﺤﺪود‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﻦ اﻋﺘﺮف ﻋﻠﻰ ﻧﻔﺴﻪ ﺑﺎﻟﺰاﻧﻰ‪ ،‬ش ‪1691‬؛‬
‫اﺑﻦﺣﺠﺮ‪ ،‬ﺑﻠﻮغ اﻟﻤﺮام‪ ،‬ش ‪ 1162‬و ‪1163‬؛ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ‪ ،‬ﺳﻨﻦ‪ ،‬ﻛﺘﺎب اﻟﺤﺪود‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬ش ‪2554‬؛ ﺷﻴﺦ ﻃﻮﺳﻰ‪ ،‬ﺗﻬﺬﻳﺐ اﻻﺣﻜﺎم‪ ،‬ج ‪ ،10‬ﻛﺘﺎب اﻟﺤﺪود‪ ،‬ﺑﺎب‬
‫ﺣﺪود اﻟﺰﻧﻰ‪ ،‬ش ‪22‬؛ ﻛﻠﻴﻨﻰ‪ ،‬اﻟﻔﺮوع ﻣﻦ اﻟﻜﺎﻓﻰ‪ ،‬ج ‪ ،7‬ﻛﺘﺎب اﻟﺤﺪود‪ ،‬ﺑﺎب ﺻﻔﺔ اﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬ش ‪  6‬‬
‫‪ -60‬ﻣﺤﻤﺪﺟﻮاد ﻏﺮوى اﺻﻔﻬﺎﻧﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ص ‪  657-660‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٢٩ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺴﻠﻤﺎت ﻓﻘﻪ ﻣﺬاﻫﺐ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﻼﻣﻰ‪ ،‬ﺗﻮﺑﻪ ﭘﻴﺶ از اﻗﺎﻣﻪ ﺷﻬﺎدت ﻣﺴﻘﻂ ﺣﺪ اﺳﺖ‪ .٦١‬ﺣﺎل ﭘﺮﺳﺶ اﻳﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﭼﻪ‬
‫ﺗﻮﺑﻪاى از ﺣﺎل ﻧﺰار و ﭘﺮﻳﺸﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻨﺎﻫﻜﺎرى ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ؟ ﻣﮕﺮ ﺗﻮﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﻌﻨﺎﻳﻰ دارد؟ وﻗﺘﻰ ﮔﻨﺎﻫﻜـﺎرى ﺑـﺎ اﻳـﻦ ﺣـﺎل‬
‫ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻰ و اﻧﺪوه ﻧﺰد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻣﻰآﻳﺪ و ﺑﺎ ﻋﺠﺰ و ﻻﺑﻪ از وى ﻣﻰﺧﻮاﻫﺪ ﺣﻜﻢ ﺧﺪا را درﺑﺎره وى اﺟﺮا ﻛﻨﺪ آﻳﺎ ﻫﻴﭻ اﻧﮕﻴـﺰهاى‬
‫ﺟﺰ ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻰ و ﻧﺪاﻣﺖ و ﺗﻮﺑﻪ از ﻛﺮدار ﺧﻮﻳﺶ دارد؟ ﻣﮕﺮ ﻣﻨﻈﻮر از ﺗﻮﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻰ از ارﺗﻜﺎب ﻋﻤﻞ و ﺑﺎزﮔﺸـﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﻮى ﺧﺪا ﻧﻴﺴﺖ؟ ﭼﻪ ﺗﻮﺑﻪاى از اﻳﻦ ﺑﺎﻻﺗﺮ و ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪﺗﺮ؟ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻪ ﺷﺨﺼﻰ ﺑﻰآﻧﻜﻪ ﻫﻴﭻ ﺷﺎﻫﺪى ﺑﺮ ﮔﻨـﺎه او ﺑﺎﺷـﺪ ﺧـﻮد‬
‫ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻣﻰآﻳﺪ و ﺑﻪ ﮔﻨﺎﻫﺶ اﻋﺘﺮاف ﻣﻰﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪ ﮔﻮﻳﺎﻳﻰ از ﺗﻮﺑﻪ او ﻧﻴﺴﺖ؟ ﭘﺲ ﭼﺮا ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ وى را ﺳﻨﮕﺴﺎر‬
‫ﻣﻰﻛﻨﺪ؟‬
‫اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺸﻜﻞ ﻛﻮﭼﻜﻰ از ﻣﺸﻜﻼت ﻋﺪﻳﺪه‪ A‬اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ اﺳﺖ‪ ،‬و اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻳﻚ ﻣﺸﻜﻞ ﻛﺎﻓﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ را ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮدى ﺧﻮد ﻣﺘﺰﻟﺰل اﺳﺖ ﻣﺘﺰﻟﺰلﺗﺮ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﺑﺮﺧﻰ از ﺷﻜﻞﻫﺎى ﻧﻘﻞ اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﺑﺮ ﻣﻰآﻳﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ راﺣﺘﻰ ﺣﻜـﻢ ﺑـﻪ رﺟـﻢ ﻛـﺮده اﺳـﺖ‪ .‬آﻳـﺎ اﻳـﻦ ﺑـﺎ آنﻫﻤـﻪ‬
‫ﺳﺨﺖﮔﻴﺮى در اﺛﺒﺎت و اﺟﺮاى ﺣﺪ‪ ‬اﻟﻬﻰ‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ ﺟﺰﻳﺮى ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻼً ﻫﻴﭻ راه اﺛﺒـﺎﺗﻰ ﺑـﺮاى ﭼﻨـﻴﻦ ﺟﺮاﻳﻤـﻰ‬
‫ﻧﻤﻰﻣﺎﻧﺪ ﻳﺎ دﺳﺖﻛﻢ اﺛﺒﺎت آن ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺖ‪ ،٦٢‬ﺳﺎزﮔﺎر اﺳﺖ؟‬
‫دﺷﻮارى اﻣﺮ از اﻳﻨﺠﺎ روﺷﻦ ﻣﻰﺷﻮد ﻛﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﻪ ﻧﺤﻮى دﻗﻴﻖ ﻋﻤﻞ دﺧﻮل را ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ و ﺑـﺎ ﻫـﻢ در‬
‫دادﮔﺎه ﺷﻬﺎدت دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ آنﻛﻪ اﮔﺮ ﺳﻪ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺸﺮاﻳﻂ ﻋﺎدل ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﻣﺮى ﺷﻬﺎدت دﻫﻨﺪ و ﻧﻔﺮ ﭼﻬـﺎرم ﺷـﻬﺎدت‬
‫ﻧﺪﻫﺪ ﺑﺎ آﻧﻜﻪ ﺷﻬﺎدت اﻳﺸﺎن ﺑﺮاى ﻫﺮ اﻧﺴﺎﻧﻰ ﻋﻠﻢآور اﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺪ ﻗﺬف ﺑﺨﻮرﻧﺪ‪ .٦٣‬و ﺟﺎﻟﺐﺗﺮ آﻧﻜﻪ ﺻـﺎﺣﺐ ﺟـﻮاﻫﺮ در‬
‫ﻣﺒﺤﺚ ﻧﻜﺎح ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ﻧﮕﺎه ﻛﺮدن ﺑﻪ ﻋﻮرت زﻧﺎﻛﺎران ﺣﺘﻰ ﺑﺮاى اداى ﺷﻬﺎدت در دادﮔﺎه ﺣﺮام اﺳﺖ‪ .٦٤‬ﻣﻔﻬﻮم اﻳﻦ ﻋﺒـﺎرت‬
‫ﭼﻴﺴﺖ؟ از ﻳﻚ ﺳﻮ‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪان آﻧﮕﺎه ﻣﻰﺗﻮاﻧﻨﺪ در دادﮔﺎه ﺷﻬﺎدت دﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﻤﻞ دﺧﻮل را ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮى دﻗﻴـﻖ و ﻛﺎﻣـﻞ دﻳـﺪه‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺑﺎ ﻧﮕﺎه اﺗﻔﺎﻗﻰ ﻣﻴﺴﻮر ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و از ﺳﻮى دﻳﮕﺮ ﻧﮕﺎه ﻋﻤﺪى و ﻣﺴﺘﻤﺮ آﻧﻬﺎ ﺣﺘﻰ ﺑﺮاى اداى ﺷﻬﺎدت ﺣﺮام اﺳـﺖ‬
‫و ارﺗﻜﺎب ﻓﻌﻞ ﺣﺮام ﻣﺴﻘﻂ ﻋﺪاﻟﺖ اﺳﺖ؛ ﭘﺲ ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮدى ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺷﻬﺎدت را ﻧﺪارد!‬
‫اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻰ از ﺳﺨﺖﮔﻴﺮىﻫﺎى ﺷﺎرع در اﺛﺒﺎت اﻳﻦ ﺣﻘﻮق و ﺣﺪود اﻟﻬﻰ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺴﺎﺋﻠﻰ آﻳﺎ دﻳﮕﺮ ﻣﻰﺗـﻮان‬
‫دم از اﺟﺮاى ﻣﺠﺎزات رﺟﻢ زد؟ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ راه ﺑﺮاى اﺛﺒﺎت ﻣﻰﻣﺎﻧﺪ و آن ﻫﻢ "اﻗﺮار" اﺳﺖ؛ اﻣﺎ اﻗﺮار ﻫـﻢ ﻣﺒـﻴ‪‬ﻦ ﺗﻌـﺎرض و‬
‫ﺗﻨﺎﻗﺾ ﺷﮕﺮﻓﻰ اﺳﺖ‪ .‬اﻗﺮار ﮔﻨﺎﻫﻜﺎر ﭼﻪ دﻟﻴﻞ و اﻧﮕﻴﺰهاى ﺟﺰ ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻰ و ﻧﺪاﻣﺖ وى ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟ آﻳﺎ ﺗﻮﺑـﻪ ﺟـﺰ‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ؟‬
‫اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻤﻪ ﺷﻮاﻫﺪ و ﻗﺮاﺋﻨﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ رواﻳﺎﺗﻰ ﻛﻪ دال ﺑﺮ اﺟﺮاى ﺣﺪ رﺟﻢ ﺑﻪ دﺳﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﻧﺪ ﺑﺎ دﻳﺪه ﺗﺮدﻳﺪ ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ‪.‬‬
‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -61‬اﻣﺎمﺧﻤﻴﻨﻰ ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﻳﺴﻘﻂ اﻟﺤﺪ ﻟﻮ ﺗﺎب ﻗﺒﻞ ﻗﻴﺎم اﻟﺒﻴﻨﺔ رﺟﻤﺎً ﻛﺎن او ﺟﻠﺪاً ‪ ...‬و ﻟﻮ ﺗﺎب ﻗﺒﻞ اﻻﻗﺮار ﺳﻘﻂ اﻟﺤﺪ‪) «‬اﻟﺘﺤﺮﻳﺮ اﻟﻮﺳﻴﻠﻪ‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪(439‬؛ ﺑﺮ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺣﺘﻰ ادﻋﺎى اﺟﻤﺎع ﺷﺪه اﺳﺖ )ﻛﺸﻒ اﻟﻠﺜﺎم‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ ،398‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻓﺎﺿﻞ ﻟﻨﻜﺮاﻧﻰ‪ ،‬ﺗﻔﺼﻴﻞ اﻟﺸﺮﻳﻌﺔ ﻓﻰ ﺷﺮح ﺗﺤﺮﻳﺮاﻟﻮﺳﻴﻠﻪ‪ ،‬ﻛﺘﺎب اﻟﺤﺪود‪ ،‬ص‬
‫‪(135‬؛ ﻣﺎده ‪ 81‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺎزات اﺳﻼﻣﻰ ﻧﻴﺰ ﻣﻘﺮر ﻣﻰدارد‪» :‬ﻫﺮﮔﺎه زن ﻳﺎ ﻣﺮد زاﻧﻰ ﻗﺒﻞ از اﻗﺎﻣﻪ ﺷﻬﺎدت ﺗﻮﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺣﺪ از او ﺳﺎﻗﻂ ﻣﻰﺷﻮد«‪  .‬‬
‫‪ -62‬رك‪ :‬ﺟﺰﻳﺮى‪ ،‬اﻟﻔﻘﻪ ﻋﻠﻰ اﻟﻤﺬاﻫﺐ اﻻرﺑﻌﻪ‪ ،‬ج ‪ ،5‬ص ‪  70‬‬
‫‪ -63‬اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪438‬؛ ﻓﺎﺿﻞ ﻟﻨﻜﺮاﻧﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ص ‪  128-129‬‬
‫‪ -64‬ﻧﺠﻔﻰ‪ ،‬ﺟﻮاﻫﺮ اﻟﻜﻼم‪ ،‬ج ‪ ،29‬ص ‪  89‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٣٠ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫د( ﺗﺜﺒﻴﺖ رﺟﻢ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ‪ A‬ﺣﻜﻢ اﺳﻼﻣﻰ‬
‫ﺑﻰﮔﻤﺎن ﺳﺮدﻣﺪار ﻃﺮﻓﺪارى از اﺟﺮاى رﺟﻢ ﻋﻤﺮﺑﻦﺧﻄﺎب اﺳﺖ‪ .‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﭘﺎﻓﺸﺎرى ﻣﻰﻛﺮد ﻛﻪ آﻳﻪ‪ A‬رﺟـﻢ در ﻗـﺮآن‬
‫وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ اﻣﺎ در ﻣﺘﻦ ﻧﻬﺎﻳﻰ ﻗﺮآن وارد ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .٦٥‬ﻋﻤﺮ در ﻳﻜﻰ از ﺧﻄﺒﻪﻫﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ در اﻳﻦ ﺑـﺎره ﺳـﺨﻦ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺨﺸﻰ از آن ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﺮﺑﻦﺧﻄﺎب ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪» :‬اﻟﺮّﺟﻢ ﻓﻰ ﻛﺘﺎب اﷲ ﺣﻖٌ ﻋﻠﻰ ﻣ‪‬ـﻦ ز‪‬ﻧـﻰ ﻣـﻦ اﻟﺮّﺟـﺎل و‬
‫اﻟﻨّﺴﺎء اذا اُﺣﺼ‪‬ﻦَ‪ ،‬اذا ﻗﺎﻣﺖ‪ ‬اﻟﺒﻴﻨﺔُ‪ ،‬او ﻛﺎنَ اﻟﺤ‪‬ﺒﻞ او اﻻﻋﺘﺮاف«‪.٦٦‬‬
‫آﻳﻪاى ﻛﻪ ﻋﻤﺮ ﻣﺪﻋﻰ اﺳﺖ در ﻗﺮآن ﺑﻮده‪ ،‬و ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻛﺸﻒاﻻﺳﺮار »آﻳﺘﻰ اﺳﺖ از ﻗﺮآن ﻛﻪ ﺧﻂ آن ﻣﻨﺴﻮخ اﺳـﺖ و ﺣﻜـﻢ‬
‫آن ﺛﺎﺑﺖ«‪ ٦٧‬ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺷﻜﻞ در ﻛﺘﺐ رواﻳﻰ و ﺗﻔﺴﻴﺮى ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﮔﺎه ﺗﺎ ﻫﻔﺖ رواﻳﺖ‪ ‬آن را ﺑﺮﺷـﻤﺮدهاﻧـﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧـﻰ از‬
‫ﻧﻘﻞﻫﺎ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔُ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ‪.٦٨‬‬
‫اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ اذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ‪.‬‬
‫اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ اذا زﻧﻴﺎ ﻓﺮﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﻧﻜﺎﻻً ﻣﻦ اﷲ )و رﺳﻮﻟﻪ( و اﷲ ﻋﺰﻳﺮ ﺣﻜﻴﻢ‪.‬‬
‫اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ اذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﺑﻤﺎ ﻗﻀﻴﺎ ﻣﻦ اﻟﻠﺬه‪ ،‬ﻧﻜﺎﻻً ﻣﻦ اﷲ و رﺳﻮﻟﻪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻰ از ﻧﻘﻞﻫﺎى اﻳﻦ ﻋﺒﺎرت در ﺑﻌﻀﻰ ﻛﺘﺐ رواﻳﻰ ﺷﻴﻌﻰ ﻧﻴﺰ آﻣﺪهاﻧﺪ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ »ﻗﺎل اﺑﻮﻋﺒﺪاﷲ)ع(‪ :‬اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻰ اﻟﻘﺮآن ﻗﻮﻟﻪﺗﻌﺎﻟﻰ‪:‬‬
‫اذا زﻧﻰ اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ‪ ،‬ﻓﺎﻧﻬﻤﺎ ﻗﻀﻴﺎ اﻟﺸﻬﻮة«‪ .٦٩‬در ﻧﻘﻞ دﻳﮕﺮى ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ اﻳﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﻋﻦ ﺳﻠﻴﻤﺎن‬
‫اﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ‪ ،‬ﻗﺎل‪ :‬ﻗﻠﺖ‪ ‬ﻷﺑﻰﻋﺒﺪاﷲ‪ :‬ﻓﻰ اﻟﻘﺮآن رﺟﻢ؟ ﻗﺎل‪ :‬ﻧﻌﻢ؛ ﻗﻠﺖ‪ :‬ﻛﻴﻒ؟ ﻗﺎل‪ :‬اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﻓﺎﻧﻬﻤﺎ ﻗﻀﻴﺎ‬
‫اﻟﺸﻬﻮة«‪.٧٠‬‬
‫اﺷﻜﺎﻻت ﻋﺪﻳﺪهاى ﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﻘﻞﻫﺎ وارد اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻰ از آﻧﻬﺎ ذﻛﺮ ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .1‬ﭘﺬﻳﺮش اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻗﺒﻮل ﺗﺤﺮﻳﻒ در ﻗﺮآن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻋﺎﻣﻪ‪ A‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺗﻌﺎرض اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺑﺴﻴﺎرى از ﺷﻜﻞﻫﺎى اﻳﻦ ﻧﻘﻞ از ﻧﻈﺮ ادﺑﻰ داراى اﺷﻜﺎل اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاى ﻣﺜﺎل در ﻧﻘﻞ اول ﻛﻪ ﻣﺎﻟﻚ آورده اﺳﺖ‪ ،‬و ﻧﻴﺰ ﻧﻘـﻞ‬
‫دوم ﺷﻴﻌﻪ‪ ،‬اﺻﻼً ذﻛﺮى از زﻧﺎ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و ﻓﻘﻂ ﺣﻜﻢ ﺑﻪ رﺟﻢ ﭘﻴﺮﻣﺮد و ﭘﻴﺮزن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻓﺎء ﺑﺮ ﺳـﺮ‬
‫ارﺟﻤﻮا ﻛﻪ ﺟﺰاى ﺷﻴﺨﻮﺧﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف ﻓﺎء در ﻓﺎﺟﻠﺪوا در آﻳﻪ ﺟﻠﺪ ﻛﻪ اﺟﻠﺪوا ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﺟـﺰاء ﺻـﻔﺖ زﻧـﺎ در ﻣﺒﺘـﺪا‬
‫اﺳﺖ و زﻧﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ‪ A‬ﺷﺮط اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻗﻀﺎء ﻟﺬت ﻧﻴﺰ اﺷﻜﺎل دارد ﭼﻮن ﺑﺴﻴﺎر ﻋﺎم اﺳﺖ‪.٧١‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪509Encyclopedia of Islam, p. -65‬‬
‫‪ -66‬ﻣﺎﻟﻚ‪ ،‬اﻟﻤﻮﻃﺄ‪ ،‬ج ‪ ،2‬ﻛﺘﺎب اﻟﺤﺪود‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎ ﺟﺎء ﻓﻰ اﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬ش ‪ .8‬ﻛﻞ ﺧﻄﺒﻪ را ﺑﺨﺎرى در ﺻﺤﻴﺢ (ﻛﺘﺎب اﻟﺤﺪود‪ ،‬ﺑﺎب رﺟﻢ اﻟﺤﺒﻠﻰ ﻣﻦ اﻟﺰﻧﺎ اذا اﺣﺼﻨﺖ‪،‬‬
‫ش ‪ ،1674‬و ﻣﺴﻠﻢ در ﺻﺤﻴﺢ (ﻛﺘﺎب اﻟﺤﺪود‪ ،‬ﺑﺎب رﺟﻢ اﻟﺜﻴﺐ ﻓﻰ اﻟﺰﻧﺎ‪ ،‬ش ‪ (15‬ﻧﻘﻞ ﻛﺮدهاﻧﺪ‬
‫‪ -67‬ﻣﻴﺒﺪى‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪  447‬‬
‫‪ -68‬ﻣﺎﻟﻚ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،2‬ش ‪  10‬‬
‫‪ -69‬ﺷﻴﺦﻃﻮﺳﻰ‪ ،‬ﺗﻬﺬﻳﺐاﻻﺣﻜﺎم‪ ،‬ج ‪ ،10‬ﻛﺘﺎب اﻟﺤﺪود‪ ،‬ﺑﺎب ﺣﺪ اﻟﺰﻧﻰ‪ ،‬ش ‪7‬؛ ﻛﻠﻴﻨﻰ‪ ،‬اﻟﻔﺮوع ﻣﻦ اﻟﻜﺎﻓﻰ‪ ،‬ج ‪ ،7‬ﻛﺘﺎب اﻟﺤﺪود‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﺮﺟﻢ و اﻟﺠﻠﺪ‪ ،‬ش ‪3‬‬
‫‪ -70‬ﺣﺮﻋﺎﻣﻠﻰ‪ ،‬وﺳﺎﺋﻞ اﻟﺸﻴﻌﻪ‪ ،‬ج ‪ ،18‬ص ‪350‬‬
‫‪ -71‬رك‪ :‬ﻓﺎﺿﻞ ﻟﻨﻜﺮاﻧﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ص ‪  161-163‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٣١ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ .3‬از ﻧﻈﺮ ﺳﺒﻚﺷﻨﺎﺧﺘﻰ‪ ،‬اﻳﻦ ﻋﺒﺎرت ﺑﻪ ﻫﻴﭻ وﺟﻪ ﺑﺎ آﻳﺎت ﻗﺮآﻧﻰ ﻫﻤﺨﻮاﻧﻰ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻛﺎﻣﻼً ﺷﺒﻴﻪ و ﺣﺘﻰ ﮔﺮﺗﻪﺑﺮدارى از‬
‫آﻳﺎت ﺗﻮرات اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ دﺳﺖ ﻋﺒﺎرات در ﺗﻮرات ﻓﺮاوان اﺳﺖ‪» :‬ﻛﺴﻰ ﻛﻪ ﺑﺎ زن دﻳﮕﺮى زﻧﺎ ﻛﻨﺪ ‪ ...‬زاﻧﻰ و زاﻧﻴﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﻛﺸﺘﻪ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ« )ﻻوﻳﺎن‪ (20: 10 ،‬و ﻣﻮاردى از اﻳﻦ دﺳﺖ‪.‬‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻰ ﻓﻘﻂ ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر زن و ﻣﺮد ﭘﻴﺮ زﻧﺎﻛﺎر را ﻣﻌﻴﻦ ﻛﺮده اﺳﺖ و در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره ﺳﺎﻳﺮ زﻧﺎﻛﺎران ﻣﺤﺼﻦ ﺳﺎﻛﺖ اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫‪A .4‬‬
‫از اﻳﻦ رو‪ ،‬ﻧﻤﻰﺗﻮان از آن ﺣﻜﻢ ﺳﺎﻳﺮ زﻧﺎﻛﺎران را اﺳﺘﺨﺮاج ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﻣﻔﺼﻞ ﺧﻄﺒﻪ‪ A‬ﻋﻤﺮ ﻛﻪ ﺑﺨﺎرى‪ ٧٢‬آن را ﻧﻘﻞ ﻛﺮده اﺳﺖ روﺷﻦ ﻣﻰﺷﻮد ﻛﻪ ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر در ﻣﻴﺎن ﺑﺮﺧﻰ از‬
‫‪A‬‬
‫ﺻﺤﺎﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎﻧﻰ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬از ﺳﻮى دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻋﻤﺮ در اﻳﻦ ﺧﻄﺒﻪ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ را ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﭘﻴﻮﻧـﺪ زده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻜﻰ از اﺻﺤﺎب ‪،‬ﻇﺎﻫﺮاً ﻋﻤﺎر ﻳﺎﺳﺮ‪ ،‬ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻟﻮ ﻗﺪ ﻣﺎت ﻋﻤﺮ ﻟﻘﺪ ﺑﺎﻳﻌﺖ‪ ‬ﻓﻼﻧﺎً ]= ﻋﻠﻰ)ع([‪ ،‬ﻓـﻮاﷲ ﻣـﺎ ﻛﺎﻧـﺖ ﺑﻴﻌـﺔُ‬
‫اﺑﻰﺑﻜﺮ اﻟّﺎ ﻓﻠﺘﻪ‪ «... ‬ﻋﻤﺮ از اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﺮآﺷﻔﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﺧﻄﺒﻪاى اﻳﺮاد ﻣﻰﻛﻨﺪ و در آن ﺿﻤﻦ ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳـﺨﻦ ﺳﻴﺎﺳـﻰ‪،‬‬
‫ﺣﻜﻢ رﺟﻢ را ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺎن ﻣﻰﻛﻨﺪ‪ .‬در ﻫﻢ آﻣﻴﺨﺘﮕﻰِ ﺑﺤﺚﻫﺎى ﺧﻼﻓﺖ و ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻰ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎ ﺣﻜﻢ رﺟـﻢ ﻣـﻰﺗﻮاﻧـﺪ ﺗـﺎ ﺣـﺪى‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻰ ﺑﻮدن اﻳﻦ ﺣﻜﻢ را ﻧﻴﺰ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ رﻏﻢ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ‪ ،‬رﺟﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺣﻜﻢ ﻗﻄﻌﻰ اﺳﻼﻣﻰ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪ و دﺳﺖﻛﻢ ﺧﻮارج در اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﺸﺎن ادﻟّﻪاى ﭼﻨﺪ را ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺪﻋﺎ آوردهاﻧﺪ از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻦﻛﻪ‪:‬‬
‫‪ .1‬ﺧﺪا در ﻣﻮرد ﻛﻨﻴﺰﻛﺎن ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻓﺎن اﺗﻴﻦ ﺑﻔﺎﺣﺸﺔ ﻓﻌﻠﻴﻬﻦ ﻧﺼﻒ ﻣﺎ ﻋﻠﻰ اﻟﻤﺤﺼـﻨﺎت« )ﻧﺴـﺎء‪ .(25 ،‬اﻣـﺎ رﺟـﻢ ﻧﺼـﻒ‬
‫ﻧﺪارد‪.‬‬
‫آﻳﻪ »اﻟﺰاﻧﻴﺔ و اﻟﺰاﻧﻰ ‪ «...‬ﻣﻘﺘﻀﻰ وﺟﻮب ﺟﻠﺪ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ‪ A‬زاﻧﻴﺎن اﺳﺖ و اﻳﺠﺎب رﺟﻢ ﺑﺮ ﺑﺮﺧﻰ ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد ﺧﺒﺮ واﺣﺪ ﻣﻘﺘﻀـﻰ‬
‫‪A .2‬‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻋﻤﻮم ﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﺧﺒﺮ واﺣﺪ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ .3‬رﺟﻢ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ ﻣﺠﺎزاتﻫﺎﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺠﺎزاﺗﻰ ﻣﺸﺮوع ﻣﻰﺑﻮد ﺣﺘﻤﺎً ﺑﺎﻳﺪ در ﻗﺮآن ذﻛﺮ ﻣﻰﺷﺪ‪.٧٣‬‬
‫ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻛﻪ در ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ ﺧﻄﺒﻪاى ﺑﻪ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻣﻨﺘﺴﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﺑﻪ اﺟﺮاى رﺟﻢ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اذﻋـﺎن ﺷـﺪه‬
‫)ص(‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﺸﺎن در اﻳﻦ ﺧﻄﺒﻪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺧﻮارج‪ ،‬ﻛﻪ ﻗﺎﺋﻞاﻧﺪ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻛﺒﻴﺮه ﻛﺎﻓﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻰﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬ﻗﺪ ﻋﻠﻤﺘﻢ اَنﱠ رﺳـﻮلاﷲ‬
‫ر‪‬ﺟ‪‬ﻢ اﻟﺰاﻧﻰ اﻟﻤﺤﺼﻦ‪ ،‬ﺛﻢ ﺻﻠﻰ ﻋﻠﻴﻪ ‪.٧٤«...‬‬
‫اﻳﻦ ﺧﻄﺒﻪ در ﭘﻰ ﺑﻴﺎن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎ ﻣﺮﺗﻜﺒﺎن ﻛﺒﻴﺮه ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﺎﻓﺮان ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﻜﺮد‪ ،‬ﻣﺜﻼً زاﻧﻰ ﻣﺤﺼﻦ را رﺟﻢ ﻛﺮد اﻣـﺎ‬
‫ﺑﺮ او ﻧﻤﺎز ﮔﺰارد و ﻣﻴﺮاﺛﺶ را ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادهاش داد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﻓﻘﺮه ﻫﻢ از ﺣﻴﺚ دﻻﻟﺖ و ﻫﻢ ﺳﻨﺪﻳﺖ ﺑﺤﺜﻰ ﻣﺴﺘﻮﻓﺎ ﻣﻰﻃﻠﺒﺪ ﻛﻪ اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺠﺎل آن ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎنﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮر‬
‫ﻣﺎ ﺑﺮرﺳﻰ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ در ﻛﺘﺎب و ﺳﻨﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦﻛﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس رواﻳﺎت ﺷﻴﻌﻪ آﻳﺎ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ ﻗﺎﺑﻞ اﺛﺒﺎت اﺳﺖ ﻳﺎ‬
‫ﺧﻴﺮ‪ ،‬ﺑﺤﺚ ﭘﺮداﻣﻨﻪاى اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪاى ﺟﺪا ﻣﻰﻃﻠﺒﺪ‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -72‬ﺑﺨﺎرى‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ش ‪  1674‬‬
‫‪ -73‬ﻓﺨﺮ رازى‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،23‬ص ‪135‬؛ ﺻﺎﺑﻮﻧﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪  22‬‬
‫‪ -74‬ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﺧﻄﺒﻪ ‪127‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٣٢ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﻘﺪ‪ -3‬آﻳﺔاﷲ ﺳﻴﺪﻣﺤﻤ‪‬ﺪ ﻣﻮﺳﻮيﺑﺠﻨﻮردي‬

‫ﺷﻤﺎره ‪ 75‬ﺑﺎ ﻋﻨﻮان "ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺸﺮوﻋﻴ‪‬ﺖ ﺣﺪ‪ ‬رﺟﻢ در ﻓﻘﻪ اﺳﻼﻣﻲ" ]و در‬
‫‪A‬‬ ‫‪A‬‬
‫ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻳﺎد )‬ ‫ﮔﻔﺖوﮔﻮ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻓﻘﻴﻪ ﻛﻪ در‬
‫ﺑﺮﺧﻲ ﺟﺮاﻳﺪ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان "ﺳﻨﮕﺴﺎر؛ ﻣﺸﺮوع ﻳﺎ ﻣﺨﺪوش"[( ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه از اﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺣﺠﺖاﻻﺳﻼم دﻛﺘﺮ ﺷﻜﻮري‪ ... :‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦﻛﻪ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ در ﻗﺮآن ﻧﻴﺎﻣﺪه و ﻓﻘﻂ ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ )ﻣﺄة ﺟﻠﺪة( آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬آﻳﺎ‬
‫از ﻣﻨﻈﺮ ﻣﻮازﻳﻦ ﻓﻘﻬﻲ ﺣﻜﻢ آن ﭼﻴﺴﺖ و ﻧﻴﺰ آﻳﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﺷﻴﻌﻪ در ﻓﻘﻪ و ﺣﺪﻳﺚ ﻣﺪارﻛﻲ در اﻳﻦ ﺑﺎره ﻫﺴﺖ ﻳﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ از ﻃﺮﻳﻖ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﭼﻄﻮر؟ ‪...‬‬
‫آﻳﺖاﷲ ﺑﺠﻨﻮردي‪ ... :‬ﻫﻤﺎنﻃﻮري ﻛﻪ ﻣﻲداﻧﻴﺪ در ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ راﺟﻊ ﺑﻪ زﻧﺎ ﻳﻚ آﻳﻪ دارﻳﻢ‪" :‬اﻟﺰّاﻧﻴﺔ و اﻟﺰّاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞّ‬
‫واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺄة ﺟﻠﺪة"‪ .75‬ﻣﺎ ﻳﻚ ﻗﺎﻋﺪه‪ A‬ادﺑﻲ دارﻳﻢ ﻃﺒﻖ آن‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺒﺘﺪا اﻟﻒ و ﻻم درش وارد ﺑﺸﻮد‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺎده‪ A‬ﺣﺼﺮ‬
‫در ﺧﺒﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮد ﻋﻠﻤﺎي ادب ﺷﺮح ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﺑﻪ اﻳﻦﻛﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻣﺜﻞ "اﻟﻜﺮم ﻓﻲ اﻟﻌﺮب واﻟﺼ‪‬ﻨﻌﺔ ﻓﻲ اﻟﺼ‪‬ﻴﻦ"‬
‫ﻳﻌﻨﻲ "ﻳﻨﺤﺼﺮ اﻟﻜﺮم ﻓﻲ اﻟﻌﺮب و ﺗﻨﺤﺼﺮُ اﻟﺼﻨﻌﺔ ﻓﻲ اﻟﺼﻴﻦ"‪ .‬اﻳﻦﺟﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ "اﻟﺰاﻧﻴﺔ واﻟﺰاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺄة‬
‫ﺟﻠﺪة" ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬اﻳﻦ از آن ﻋﻤﻮﻣﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ ﻋﺮض ﻛﻨﻢ آﺑﻲ اﺳﺖ ﺗﺨﺼﻴﺺاش‪ ،‬آﻳﺎ ﻋﻤﻮﻣﺎﺗﻲ دارﻳﻢ؟ آﻗﺎﻳﺎن‬
‫وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺤﺚ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ آﺑﻲ اﺳﺖ از ﺗﺨﺼﻴﺺ؟‬
‫ﺷﻜﻮري‪ :‬ﻳﻌﻨﻲ اﻣﺘﻨﺎع دارد و ﺗﺨﺼﻴﺺﺑﺮدار ﻧﻴﺴﺖ؟‬
‫ﺑﺠﻨﻮردي‪ :‬ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﺗﺨﺼﻴﺺﺑﺮدار ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ ﺑﮕﻮﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺣﻜﻢ ﻋﻘﻠﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻜﻢ ﻋﻘﻠﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻧﻴﺴﺖ و‬
‫اﻳﻦ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﺑﻪ آن دارد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ وﺿﻌﻴﺘﺶ ﻃﻮري اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺐ ﻇﻬﻮر ﻋﺮﻓﻲ و ﺑﻪ ﺣﺴﺐ ﻣﺘﻔﺎﻫﻢ ﻋﺮﻓﻲ ﺗﺨﺼﻴﺺﺑﺮدار‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻛﻴﻔﺮ ﺟﺮم زﻧﺎ در ﻗﺮآن ﻓﻘﻂ ﻳﻜﺼﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﻳﻌﻨﻲ "ﻣﺄة ﺟﻠﺪة" ﻫﺴﺖ و ﺑﺎ ﺣﻜﻢ دﻳﮕﺮي ﻣﺎﻧﻨﺪ رﺟﻢ ﺗﺨﺼﻴﺺ‬
‫ﻧﻤﻲﺧﻮرد‪.‬‬
‫از آن ﻃﺮف ﻫﻢ ﻳﻚ واﻗﻌﻴ‪‬ﺘﻲ را ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺮض ﺑﻜﻨﻢ‪ ،‬اﮔﺮ ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬار ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻛﻴﻔﺮي را در ﻗﺮآن ﺑﻴﺎن ﺑﻜﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﻤﺪه ﻣﻨﺒﻊ‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺎ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﻧﻤﻲآﻳﺪ ﻛﻴﻔﺮ ﺿﻌﻴﻒﺗﺮ را اول ﺑﻴﺎن ﺑﻜﻨﺪ و ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﺳﻨّﺖ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﻛﻴﻔﺮ ﻗﻮيﺗﺮ ﻳﻌﻨﻲ رﺟﻢ را ﺑﻴﺎن ﺑﻜﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً در‬
‫ﻗﺮآن ﺑﻴﺎﻳﺪ ﻣﺴﺌ ‪A‬‬
‫ﻠﻪ ﺻﺪ ﺷﻼق را ﺑﮕﻮﻳﺪ و ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﺳﻨّﺖ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﻣﺴﺌﻠﻪ رﺟﻢ را ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺻﻼً ﻳﻚ ﻣﻘﺪاري ﻣﺴﺘﺒﻌﺪ و‬
‫ﻣﺴﺘﻬﺠﻦ اﺳﺖ و ﻳﻚ ﻧﺤﻮ اﺳﺘﻬﺠﺎﻧﻲ دارد ﻛﻪ ﺑﻨﺎي ﻋﻘﻼ آن را ﻧﻤﻲﭘﺬﻳﺮد و در ﺟﻮاﻣﻊ اﻳﻦﻃﻮر ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺸﻮد‪،‬‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﻋﻜﺲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻼ اﮔﺮ اﺷﺪ‪ ‬ﻣﺠﺎزات را در ﻗﺮآن ﻛﻪ ﻣﺼﺪر ﺗﺸﺮﻳﻊ اﺳﺖ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ ،‬اﺧﻒ ﻣﺠﺎزات را ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﺳﻨﺖ‬
‫ﺑﮕﻮﻳﺪ و ﺟﻨﺒﻪ‪ A‬ﺗﺨﺼﻴﺼﻲ ﻫﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﻋﻤﻮم آن را ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺑﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎره رﺟﻢ‪ ،‬ﭼﻮن اﺻﻼً "ﻋﺬاب" ﻛﻪ در‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ دﻳﮕﺮ آﻳﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻗﺮآن ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺆﻳﺪ اﺷﻜﺎل ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﺎﺳﺖ در ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات زﻧﺎﻛﺎران آﻣﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ "ﻛﻴﻔﺮ" اﺳﺖ و در آن ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ "وﻟﻴﺸﻬﺪ ﻋﺬاﺑﻬﻤﺎ ﻃﺎﺋﻔﺔٌ ﻣﻦ‬
‫ﻗﺮآن و در ‪A‬‬
‫اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ" ﻳﻌﻨﻲ اﺟﺮاي ﻛﻴﻔﺮ "ﺟﻠﺪ" و ﺷﻼق ﺧﻮردن زن و ﻣﺮد زﻧﺎﻛﺎر را ﺑﺎﻳﺪ ﮔﺮوﻫﻲ از ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ "ﻋﺬاب"‬
‫را در اﻳﻦ آﻳﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ "رﺟﻢ" ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ ﺑﺎ آﻳﺎت دﻳﮕﺮ ﻗﺮآن ﺗﻨﺎﻗﺾ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در آﻳﺎت دﻳﮕﺮ دارﻳﻢ ﻛﻪ ﺧﻄﺎب ﺑﺮ زﻧﺎن‬

‫‪                                                             ‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﻮر آﻳﻪ‪ :2 A‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ زن زﻧﺎﻛﺎر و ﻣﺮد زﻧﺎﻛﺎر ﻳﻜﺼﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﺰﻧﻴﺪ‪  .‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪-75‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٣٣ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫وارد ﺷﺪه ﻛﻪ ذات ﺑﺎريﺗﻌﺎﻟﻲ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪" :‬ﻳﺎ ﻧﺴﺎء اﻟﻨﺒﻲ ﻟﺴﺘﻦ ﻛﺄﺣﺪ‪ ‬ﻣﻦ اﻟﻨﺴﺎء ﻣﻦ ﻳﺄت ﻣﻨﻜﻦ ﺑﻔﺎﺣﺸﺔ‬ ‫)ص(‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﻛﺮم‬
‫ﻣﺒﻴﻨﺔ ﻳﻀﺎﻋﻒ ﻟﻬﺎ ﺿﻌﻔﻴﻦ"‪ 76‬ﻳﻌﻨﻲ اي ﻫﻤﺴﺮان ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪A‬‬
‫ﺑﻘﻴﻪ زﻧﺎن ﻧﻴﺴﺘﻴﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻳﻜﻲ از ﺷﻤﺎﻫﺎ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻓﺤﺸﺎي‬
‫ﻣﺒﻴ‪‬ﻨﻪ )زﻧﺎ( ﺑﺸﻮد‪ ،‬ﻛﻴﻔﺮ و ﻋﺬاب او دو ﺑﺮاﺑﺮ زﻧﺎن دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻮب زﻧﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻫﻤﻪ ﺷﻮﻫﺮ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺻﻼً اﻣﻬﺎت ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺎﺣﺸﺔ ﻣﺒﻴﻨﻪ ﻛﻨﺎﻳﻪ از زﻧﺎﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ اﮔﺮ ﺷﻤﺎ اﻳﻦ را‬
‫اﻧﺠﺎم ﺑﺪﻫﻴﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻛﻴﻔﺮ دارﻳﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ ﻛﻴﻔﺮي ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎ دو ﺑﺮاﺑﺮ آن ﻣﻌﻨﻲ و ﻣﻔﻬﻮم ﭘﻴﺪا‬
‫ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻗﺒﻼً ﻋﺪدي ﻣﻌﻠﻮم ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﻛﻴﻔﺮ اﻳﻨﺎن دو ﺑﺮاﺑﺮ آن ﻣﻲﺷﻮد و آن‪ ،‬ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺷﻮد دوﻳﺴﺖﺗﺎ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ‬
‫اﺻﻼ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﺪارد‪ ،‬ﭼﻮن رﺟﻢ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ً‬ ‫ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﻛﻴﻔﺮ زن ﺷﻮﻫﺮدار رﺟﻢ اﺳﺖ در اﻳﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻪ؟ دﻳﮕﺮ دو ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺗﻜﺮار ﻧﻴﺴﺖ اﺻﻼً‪ ،‬ﭼﻮن واﺣﺪ ﻣﺸﺨﺼﻲ اﺳﺖ و ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻜﺮر ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻮري‪ :‬ﻳﻌﻨﻲ رﺟﻢ‪ ،‬ﻣﺮگ از ﻃﺮﻳﻖ ﺳﻨﮕﺴﺎر اﺳﺖ و ﻣﺮگ ﻫﻢ ﻳﻌﻨﻲ ﻳﻚ ﺑﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻔﻬﻮم ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺑﺠﻨﻮردي‪ :‬ﺑﻠﻲ‪ ،‬و ﻟﺬا ﻳﻚ ﻣﻘﺪار اﻳﻨﻬﺎ ﻣﺴﺘﺒﻌﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻣﺴﺌﻠﻪ را و ﺳﺒﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﻧﺴﺎن دﻗﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﻜﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ واﻗﻌﺎً در‬
‫اﻳﻨﺠﺎ از ﻫﻤﻪ‪ A‬ﻓﻘﻬﺎي ﻋﻈﺎم‪ ،‬از داﻧﺸﻤﻨﺪان و ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﺧﻮاﻫﺶ ﻣﻲﻛﻨﻢ در اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ دﻗﺖ زﻳﺎدي ﺑﺸﻮد‪ ،‬واﻗﻌﺎً ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﺑﻪ‬
‫ﻛﺠﺎ ﻣﻲرﺳﻴﻢ‪ .‬اﺻﻼً ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ واﻗﻌﺎً رﺟﻢ ﺗﺸﺮﻳﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ در اﺳﻼم ﻳﺎ ﺗﺸﺮﻳﻊ ﻧﺸﺪه؟ ﻫﻤﺎنﻃﻮري ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻲﻫﺎ ﻣﻲآﻳﻨﺪ ﻧﻘﻞ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ از ﺗﺸﺮﻳﻌﺎت "ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ" ﻫﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ را در ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺴﻠﻢ ﻳﺎ ﺑﺨﺎري دارد‪ ،‬وﻟﻲ دﻗﻴﻘﺎً ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﻛﺪام‪،‬‬
‫در ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ دوﺗﺎﺳﺖ‪ ،‬دارد ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﻛﺮم)ص(‪ ،‬اﺑﻮﺑﻜﺮ دﺳﺘﻮر داد ﺑﻪ زﻳﺪﺑﻦﺛﺎﺑﺖ ﻛﻪ ﺑﺮو ﻗﺮآن را ﺟﻤﻊآوري و‬
‫ﺗﺪوﻳﻦ ﻛﻦ‪ ،‬اﮔﺮ دو ﻧﻔﺮ ﺷﺎﻫﺪ ﺷﻬﺎدت ﻣﻲدادﻧﺪ‪ ،‬زﻳﺪﺑﻦﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ ﻛﻪ آﻳﻪ‪ A‬رﺟﻢ ﻫﻢ ﻧﺎزل‬
‫ﺷﺪه وﻟﻲ ﭼﻮن ﭘﻴﻐﻤﺒﺮاﻛﺮم)ص( ﻣﺮﻳﺾ ﺑﻮد وارد ﻗﺮآن ﻧﺸﺪ وﻟﻲ زﻳﺪﺑﻦﺛﺎﺑﺖ ﻗﺒﻮل ﻧﻜﺮد و آن را وارد ﻗﺮآن ﻧﻜﺮد‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺧﻠﻴﻔﻪ دوم‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺧﻠﻔﺎ و ﺣﻜﺎم ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﺳﺮﻛﻮب ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺧﻮد‬ ‫‪A‬‬
‫رﻳﺸﻪ رﺟﻢ ﻣﻘﺪار زﻳﺎدي ﺑﻪ‬ ‫ﻃﺒﻖ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ‪،‬‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ از آن ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻢ در ﻛﺘﺎب ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻐﺪاد ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺧﻴﻠﻲ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ دﻳﺪم‪ ،‬آﻧﺠﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‬
‫ﺑﻨﻲﻋﺒﺎس وﻗﺘﻲ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ دﺷﻤﻨﺎن ﺧﻮدﺷﺎن را ﺑﻜﺸﻨﺪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ رﺟﻢ را ﻣﻄﺮح ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﻲﻛﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻦﻛﻪ‬
‫ﻳﻚ وﺳﻴﻠﻪاي ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﻛﻪ دﺷﻤﻨﺎنﺷﺎن را ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻴﻔﻴ‪‬ﺖ ﻣﻲﻛﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻮري‪ :‬اﺑﺰار ﺳﻴﺎﺳﻲﺷﺎن ﺑﻮد؟‬
‫ﺑﺠﻨﻮردي‪ :‬ﺑﻠﻲ‪ ،‬ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﻣﻦ اﺑﺰار ﺳﻴﺎﺳﻲﺷﺎن ﺑﻮد واﻗﻌﺎً‪ .‬روي اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ دﻗﺖ ﺑﺸﻮد‪ .‬روي رواﻳﺎﺗﺶ ﺧﻴﻠﻲ دﻗﺖ ﺑﺸﻮد‪.‬‬
‫و ﭼﻪ در زﻣﺎن اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﻠﻲ)ع(‪ ،‬ﺧﻴﻠﻲ ﻗﺎﺑﻞ دﻗﺖ‬ ‫)ص(‬
‫رواﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ راﺟﻊ ﺑﻪ رﺟﻢ ﻛﺮدن ﻫﺴﺖ ‪،‬ﭼﻪ زﻣﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒﺮاﻛﺮم‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻮري‪ :‬ﺑﺮﺧﻲ رواﻳﺎت ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ از ﺣﻜﻢ رﺟﻢ را ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﻗﺒﻞ از آنﻛﻪ ﻋﻤﺮ ﺳﺮ ﻛﺎر ﺑﻴﺎﻳﺪ و ﺧﻠﻴﻔﻪ‬
‫ﺑﺸﻮد‪ ،‬رواﻳﺎﺗﻲ از ﻃﺮﻳﻖ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﻫﺴﺖ ﻳﻜﻲ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻳﻚ زن و ﻣﺮد ﻳﻬﻮدي اﺳﺖ و ﻳﻜﻲ ﻫﻢ در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره ﺷﺨﺼﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫ﻣﺎﻋﺰ ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎدﻳﻪﻧﺸﻴﻦ اﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ ﻛﻠﻤﻪاش ﻫﺴﺖ "ﻣﻦاﻻﻋﺮاب" ﻛﻪ ﺟﻤﻊ ﻫﻤﺎن ﺑﺎدﻳﻪﻧﺸﻴﻨﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ﺟﻤﻊ ﻋ‪‬ﺮَب‬
‫ﻣﻲﺷﻮد "ﻋ‪‬ﺮب"‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲﺷﻮد او ﺑﺎدﻳﻪﻧﺸﻴﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎدﻳﻪﻧﺸﻴﻦ ﻛﻪ ﻃﺒﻖ ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ ﻛﻪ در آن رواﻳﺖ‬
‫‪                                                             ‬‬
‫ﺳﻮره اﺣﺰاب آﻳﻪ‪  30 A‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪-76‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٣۴ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮاﺳﻼم)ص( دﺳﺘﻮر ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ آن دو زن و ﻣﺮد ﻳﻬﻮدي و "ﻣﺎﻋﺰ" را رﺟﻢ ﻛﻨﻨﺪ و اﻳﻨﻬﺎ ﻗﺒﻞ از ﻋﻤﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫ﺗﻮﺟﻴﻬﺶ ﭼﻪ ﻣﻲﺷﻮد؟‬
‫ﺑﺠﻨﻮردي‪ :‬اﻳﻦ از ﺣﻴﺚ ﺳﻨﺪ ﺿﻌﻴﻒ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻫﻢ ﭼﻴﺰي و ﻧﻜﺘﻪاي در ﻣﺘﻦ اﻳﻦ رواﻳﺎت ﻫﺴﺖ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را دﭼﺎر اﺷﻜﺎل‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ و آن اﻳﻦﻛﻪ اﺳﺎﺳﺎً رواﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﺘﻀﻤﻦ رﺟﻢاﻧﺪ ‪،‬ﭼﻪ در زﻣﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒﺮاﻛﺮم)ص( و ﭼﻪ در زﻣﺎن ﺧﻼﻓﺖ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ‪،‬‬
‫ﻫﻤﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ آن ﻃﺮف ﺑﺎ ﮔﺮﻳﻪ ﻣﻲآﻣﺪ و ﺑﺎ ﮔﺮﻳﻪ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻛﻪ "ﻃﻬﺮﻧﻲ ﻳﺎ رﺳﻮلاﷲ‪ ،‬ﻃﻬﺮﻧﻲ ﻳﺎ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ"‪،‬‬
‫‪A‬‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻳﺎ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﭘﺸﺘﺶ را ﻣﻲﻛﺮد ﺑﻪ او و ﺗﻮﺟ‪‬ﻪ ﻧﻤﻲﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﺎز او ﻣﻲآﻣﺪ اﻳﻦ ﻃﺮف‪ ،‬ﺗﺎ اﻳﻦﻛﻪ ﭼﻬﺎر دﻓﻌﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر را‬
‫ﻛﺮد ﻛﻪ ﺣﻀﺮت ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪ .‬ﺟﺮﻳﺎن ﺧﻴﻠﻲ ﻣﻔﺼﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺪه ﻋﺮض ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ از ﻣﺴﻠّﻤﺎت ﻓﻘﻪ ﻣﺎﺳﺖ در ﺑﺎب زﻧﺎ ﻛﻪ اﮔﺮ‬
‫"ﻗﺒﻞ از ﺛﺒﻮت ﻋﻨﺪ اﻟﺤﺎﻛﻢ" ﻣﺘﻬﻢ ﺗﻮﺑﻪ ﻛﻨﺪ ﻣ‪‬ﺴﻘ‪‬ﻂ ﺣﺪ‪ ‬اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺆال ﻣﻦ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ واﻗﻌﺎً ﺑﺮاي "ﺗﻮﺑﻪ" و ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻲ ﻳﻚ ﻓﺮد‪‬‬
‫ﺑﺰﻫﻜﺎر ﭼﻪ ﻣﺼﺪاﻗﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ از اﻳﻦ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﭘﻴﺪا ﺑﻜﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻃﺮف دارد ﮔﺮﻳﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺪون آنﻛﻪ او را ﻣﺠﺒﻮر ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‬
‫اﻳﻨﭽﻨﻴﻦ اﻇﻬﺎر ﻧﺪاﻣﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬آﻳﺎ اﻳﻦ ﺗﻮﺑﻪ ﻧﻴﺴﺖ؟ ﭘﺲ ﺗﻮﺑﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺗﻮﺑﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻀﺮت‬
‫ﺳﺠﺎد)ع( در "ﺻﺤﻴﻔﻪ ﺳﺠﺎدﻳﻪ" ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ‪" :‬اﻟﻬﻲ ان ﻛﺎﻧﺖ اﻟﻨﺪم اﻟﻴﻚ اﻟﺘﻮﺑﺔ ﻓﺄﻧﺎ ﻣﻦ اﻟﻨﺎدﻣﻴﻦ" ﻛﺴﻲ ﻣﻲآﻳﺪ ﺧﻮدش را در‬
‫ﻣﻌﺮض ﻛﺸﺘﻦ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻣﻦ را ﭘﺎك ﻛﻦ ﻳﺎ رﺳﻮلاﷲ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻣﺎ از اﻳﻦ ﻣﺼﺪاق ﺑﺎﻻﺗﺮ‪ ،‬از ﺗﻮﺑﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ دارﻳﻢ‪ .‬ﻣﻦ‬
‫ﻣﻲﭘﺮﺳﻢ آﻳﺎ ﭼﻄﻮر ﺷﺪ ﻛﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﺗﻮﺑﻪ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﻛﺮم)ص( ﻳﺎ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﺑﺮ اﻳﺸﺎن ﺣﺪ ﺟﺎري ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ‬
‫ﺗﻮﺑﻪ ﻗﺒﻞ از ﺛﺒﻮت در ﻧﺰد ﺣﺎﻛﻢ ﻣ‪‬ﺴﻘﻂ ﺣﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا اﻳﻦ رواﻳﺎت ﻫﻤﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺧﺪﺷﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻄﻮر ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ‪A‬‬
‫ﺗﻮﺑﻪ‬
‫ﻣﺴﻠّﻢ اﻳﻨﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺎز اﺟﺮاي ﺣﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬آﻳﺎ ﺗﺸﻜﻴﻚ در ﺻﺪور رواﻳﺎت ﺑﻜﻨﻴﻢ؟ ﭼﻮن اﮔﺮ ﻳﻘﻴﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻛﻪ رواﻳﺎت ﻣﺎل‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻳﺎ اﺋﻤﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺸﻜﻴﻚ ﻧﺪارد‪ ،‬اﻣﺎ در ﺑﺎب رواﻳﺎت دراﻳﺖ ﺧﻴﻠﻲ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ رواﻳﺎت ﺑﺎ اﺻﻮل دﻳﮕﺮ‬
‫ﻓﻘﻪ ﻣﺎ ﺳﺎزش دارد ﻳﺎ ﻧﻪ‪ .‬وﻗﺘﻲ دﻳﺪﻳﻢ رواﻳﺘﻲ ﺑﺎ اﺻﻮل ﻓﻘﻪ ﻣﺎ ﺳﺎزش ﻧﺪارد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻼف ﻗﺎﻋﺪه‪" A‬ﻗﺒﻮﻟﻲ‬
‫ﺗﻮﺑﻪ ﻗﺒﻞ از اﻗﺮار ﻋﻨﺪ اﻟﺤﺎﻛﻢ ﻣﺴﻘﻂ اﺳﺖ" ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦﺟﺎ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﻋﻤﻼً ﻣﺴﻘﻂ ﻧﺸﺪه و ﻣﻨﺎﻓﺎت ﺑﺎ آن رواﻳﺎت دارد‪.‬‬
‫ﺷﻜﻮري‪ :‬در اﻳﻦﺟﺎ دو ﻣﺴﺄﻟﻪ و ﻳﺎ ﻧﻜﺘﻪ‪ A‬دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ‪ .‬اول اﻳﻦﻛﻪ در ﺑﺎب رﺟﻢ ﺷﻬﺮت ﻓﺘﻮاي ﻋﻠﻤﺎي ﺷﻴﻌﻪ اﺳﺖ و ﻧﻴﺰ‬
‫ﻋﻠﻤﺎي اﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﻫﻢ ﻛﻪ ﻃﺒﻌﺎ ﻓﺘﻮا دادهاﻧﺪ‪ ،‬آﻳﺎ ﺷﻤﺎ در ﺑﻴﻦ آراي ﻓﻘﻬﺎي ﺷﻴﻌﻪ ﻓﺘﻮاﻳﻲ ﻏﻴﺮ از آن ﻓﺘﻮاي ﻣﺸﻬﻮر راﺟﻊ ﺑﻪ ﻋﺪم‬
‫‪A‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ دﻳﮕﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‪ ،‬در زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺣﻀﺮﺗﻌﺎﻟﻲ در دﻳﻮانﻋﺎﻟﻲ ﻗﻀﺎﻳﻲ در ﻣﻨﺼﺐ ﻗﻀﺎﻳﻲ‬ ‫رﺟﻢ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﻮدهاﻳﺪ؟‬
‫ﺗﺸﺮﻳﻒ داﺷﺘﻴﺪ راﺟﻊ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﭼﻪ ﻣﻲﻛﺮدﻳﺪ؟ ﻣﻦ ﻳﻚ وﻗﺖ از ﺣﻀﺮﺗﻌﺎﻟﻲ ﺷﻨﻴﺪم ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻳﺪ اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻲ)ره( ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻀﺎت ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﻛﺴﻲ را رﺟﻢ ﻧﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﻳﺎ ﺷﻤﺎ اﺳﺘﻔﺘﺎء ﻛﺮدﻳﺪ‪ ،‬اﻳﺸﺎن ﺟﻮاب ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﻳﺎ ﺑﺎﻻﺑﺘﺪا ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎدم‬
‫ﻧﻴﺴﺖ؛ در ﻫﺮ ﺣﺎل اﻳﺸﺎن دﺳﺘﻮر ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﻛﻪ رﺟﻢ را ﺑﺨﺸﻨﺎﻣﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﺻﻮرت ﻧﮕﻴﺮد‪ ،‬آﻳﺎ اﻳﻦ ﻣﺼﻠﺤﺘﺎً ﺑﻮده و ﻳﺎ از ﺑﺎب‬
‫اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﻓﺘﻮاي ﺷﻤﺎ و ﻳﺎ ﻓﺘﻮاي ﺧﻮد اﻳﺸﺎن ﺑﻮده؟ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ ‪ ...‬ﻣﺨﺘﺼﺮاً ﺗﻮﺿﻴﺢ دﻫﻴﺪ؟‬
‫ﺑﺠﻨﻮردي‪ :‬اﺑﺘﺪا ﺳﺆال او‪‬لﺗﺎن را ﭘﺎﺳﺦ ﺑﺪﻫﻢ و ﺑﻌﺪ ﺳﺆال دوم را‪ .‬ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻓﺘﻮاي ﻓﻘﻬﺎي ﻋﻈﺎم ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺒﻊ‬
‫ﺑﺸﻮد‪ .‬ﺧﻮب اﻳﻦ را در ﻋﻠﻢ اﺻﻮل ﻓﻘﻪ ﺑﺤﺚ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﻬﺮت ﻓﺘﻮاﻳﻲ ﻳﻜﻲ از "ﻇﻨﻮن" اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺤﺚ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ در ﻋﻠﻢ‬
‫اﺻﻮل "اول ﻣ‪‬ﻦ ﺣﺎﺻﻞ" از ﻓﺘﻮاي ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ آﻳﺎ ﺣﺠﺖ اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ ﻣﺎ ﻫﻤﺎن ﺗﺄﺳﻴﺲ اﺻﻠﻲ ﻛﻪ ﻛﺮدﻳﻢ "اﺻﺎﻟﺔ ﺗَﻌﺪم ﺣ‪‬ﺠﻴ‪‬ﺔ‬
‫ﻛﻞ اﻻ ﻣﺎ ﺧﺮج ﺑﺎﻟﺪﻟﻴﻞ" ﻳﺎ "اﺻﺎﻟﺔ ﺣﺮﻣﺔ ﻋﻤﻞ ﺑﻈﻦﱟ اﻻ ﻣﺎ ﺧﺮج ﺑﺪﻟﻴﻞ" اﻳﻦ اﺻﻞ ﺷﺎﻣﻞ ﻓﺘﻮا ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎ ﺗﺎﺑﻊ دﻟﻴﻞ‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٣۵ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﻓﺘﻮا‪ ،‬ﻣﺎ ﻛﻪ ﻣﻘﻠﺪ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﭼﻪ ﻛﺴﻲ ﭼﻪ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﻣﺎ ادﻟﻪ‪ A‬ﻓﺘﺎوا را ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﻮد‬
‫دﻻﻟﺖ داﺷﺖ ﻓﺘﻮا ﻣﻲدﻫﻴﻢ وﮔﺮﻧﻪ‪ ،‬ﺧﻼف آن را ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﭘﺎﺳﺦ دوم راﺟﻊ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت اﻣﺎم)ره( ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ "رﺟﻢ" اﺟﺮا ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻲ ﺗﻮﺿﻴﺤﺶ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ در ﻫﻤﺎن اواﺋﻞ ﺳﺎل‬
‫‪ 60‬ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﻤﻴﻨﺎري ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪه ﺑﻮد در ﻳﻜﻲ از ﻛﺸﻮرﻫﺎي اروﭘﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺛﺒﺎت اﻳﻦﻛﻪ اﺳﻼم دﻳﻦ ﺧﺸﻮﻧﺖ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ رﺟﻢ را ﻣﻄﺮح ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺧﺪﻣﺖ اﻣﺎم رﻓﺘﻢ و ﺟﺮﻳﺎن را ﺑﻪ اﻳﺸﺎن ﻋﺮض ﻛﺮدم و اﻳﺸﺎن ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﭼﻪ ﻃﺮﺣﻲ‬
‫دارﻳﺪ؟ ﮔﻔﺘﻢ اﮔﺮ اﺟﺎزه ﺑﺪﻫﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﺎ در دادﮔﺎهﻫﺎ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ را ﺻﺎدر ﻧﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﺷﻖّ دﻳﮕﺮي را ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎم ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻛﺎر را ﺑﻜﻨﻴﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻋﺮض ﻛﺮدم ﻣﺎ اﻳﻦ را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻲدﻫﻴﻢ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻓﺮﻣﻮدهاﻳﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ اﺷﻜﺎﻟﻲ ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﻦ آﻣﺪم در‬
‫ﺷﻮراﻳﻌﺎﻟﻲ ﻗﻀﺎﻳﻲ ﻣﺴﺄﻟﻪ را ﻧﻘﻞ ﻛﺮدم و ﺷﻮراﻳﻌﺎﻟﻲ ﻫﻢ آن را ﺑﺨﺸﻨﺎﻣﻪ ﻛﺮدﻧﺪ ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ‪ A‬ﻛﺸﻮر‪.‬‬
‫ﺷﻜﻮري‪ :‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ اﺳﻢ ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﺑﺨﺸﻨﺎﻣﻪ ﺷﺪ و ﺑﻪ اﻳﺸﺎن ﻧﺴﺒﺖ دادﻳﺪ؟‬
‫ﺑﺠﻨﻮردي‪ :‬ﺑﻠﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮ ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﺑﺨﺸﻨﺎﻣﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ دادﮔﺎهﻫﺎ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ ﻧﺪﻫﻨﺪ‪ ،‬اﺣﻜﺎم دﻳﮕﺮ را ﺑﻪ ﻛﺎر‬
‫ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻮري‪ :‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﺎن ﺟ‪‬ﻠﺪ )ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ( ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫ﺑﺠﻨﻮردي‪ :‬ﺣﺎﻻ ﺟﻠﺪ ﻳﺎ ﺗﻌﺰﻳﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آن وﻗﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﻛﻪ اﮔﺮ ﻣﺠﺮم در ﺣﺎل اﺟﺮاي ﺣﻜﻤﻲ ﻏﻴﺮ از رﺟﻢ‬
‫ﺣﻔﻴﺮه )ﻣﺤﻞ اﺟﺮاي ﺣﺪ( ﻓﺮار ﺑﻜﻨﺪ در ﻣﺴﺄﻟﻪ رﺟﻢ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ دﻧﺒﺎﻟﺶ ﻧﻜﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﻣﺎ در اﻳﻦﺟﺎ ﭼﻪ ﻛﺎر ﻛﻨﻴﻢ؟ ﺣﻀﺮت اﻣﺎم‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﻮارد ارﺷﺎد ﺑﻪ ﺗﻮﺑﻪاش ﺑﻜﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﻋﻔﻮش ﺑﻜﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺨﺸﻨﺎﻣﻪاش ﻋﻜﺲاﻟﻌﻤﻞ ﺧﻮﺑﻲ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻮري‪ :‬اﻳﻦ در ﭼﻪ ﺳﺎﻟﻲ ﺑﻮد؟‬
‫ﺑﺠﻨﻮردي‪ :‬ﺳﺎل ‪.60‬‬
‫ﺷﻜﻮري‪ :‬آﻳﺎ از اﻳﻦ ﺑﺨﺸﻨﺎﻣﻪ ﻣﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻧﺴﺨﻪاي در اﺧﺘﻴﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ؟‬
‫ﺑﺠﻨﻮردي‪ :‬ﻣﻦ ﻧﻤﻲداﻧﻢ آﻳﺎ در دﺑﻴﺮﺧﺎﻧﻪ‪ A‬ﻗﻮه ﻗﻀﺎﺋﻴﻪ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺨﺸﻨﺎﻣﻪﻫﺎي ﺷﻮراﻳﻌﺎﻟﻲ ﻗﻀﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ ﻣﺤﻠّﺶ آﻧﺠﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻮري‪ :‬در دﻓﺘﺮ ﺷﺨﺼﻲ ﺣﻀﺮﺗﻌﺎﻟﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد؟‬
‫ﺑﺠﻨﻮردي‪ :‬ﻧﻪ ﻣﻦ در آنﺟﺎ ﺑﻮدم دﻳﮕﺮ ﻓﻌﻼً ﻧﺴﺨﻪاي در اﺧﺘﻴﺎر ﻧﺪارم‪.‬‬
‫ﺷﻜﻮري‪ :‬آﻳﺎ ﺷﻤﺎ اﻳﻦ را اﺣﺴﺎس ﻓﺮﻣﻮدﻳﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻓﺘﻮاي اﻣﺎم ﻫﺴﺖ ﻳﺎ از ﺑﺎب ﻣﺼﻠﺤﺖ و ﻋﻨﻮان ﺛﺎﻧﻮي ﺑﻮد؟‬
‫ﺑﺠﻨﻮردي‪ :‬ﺣﺎﻻ ﻳﺎ ﻓﺘﻮا ﻳﺎ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﭼﻨﺪان ﻓﺮﻗﻲ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ دﺳﺘﻮر اﻣﺎم ﺑﻮد‪ .‬ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻚ ﺑﺮداﺷﺘﻲ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ دﺳﺘﻮر ﺑﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻮري‪ :‬ﻧﺘﻴﺠﻪاي ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻢ اﻳﻦ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺣﺎﻻ ﻳﺎ از ﺑﺎب ﺣﻜﻢ ﺛﺎﻧﻮي ﻳﺎ از ﺑﺎب ﺣﻜﻢ اوﻟﻲ‪ ،‬ﻧﻈﺮ و ﻓﺘﻮاي ﺣﻀﺮت‬
‫)ره(‬
‫در ﻋﺼﺮ ﻓﻌﻠﻲ و زﻣﺎن ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺮﺧﻼف آﻧﭽﻪ ﻛﻪ در ﺗﺤﺮﻳﺮاﻟﻮﺳﻴﻠﻪﺷﺎن آﻣﺪه؛ اﻳﻦ ﺑﻮده ﻛﻪ رﺟﻢ را در دﺳﺘﻮر‬ ‫اﻣﺎم‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ ﺧﻮدﺷﺎن ﻗﺮار ﻧﺪادﻧﺪ و ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﺣﺬﻓﺶ ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﻣﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ اﻳﻦ را ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد ﻧﻘﻞ ﺣﻀﺮﺗﻌﺎﻟﻲ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﻨﻴﻢ؟‬
‫ﺑﺠﻨﻮردي‪ :‬ﺑﻠﻪ ﻋﻴﻦ واﻗﻊ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٣۶ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﻘﺪ‪ -4‬ﻣﺤﺪ‪‬ث ﻋﻠﻲاﻛﺒﺮ ﻏﻔّﺎري‬

‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻮمِ از دﺳﺖرﻓﺘﻪ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺤﺪ‪‬ﺛﻲ ﻧﺎمآﺷﻨﺎ و ﻣﺼﺤ‪‬ﺢِ ﺑﺰرگ ﻛﺘﺐ ﺣﺪﻳﺚ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻣﺘﻦ اﻳﻦ‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ‪،‬ﻛﻪ در ذﻳﻞ ﻛﺘﺎب "ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﻣﺘﻦ ﻣﻦ ﻻﻳﺤﻀﺮه اﻟﻔﻘﻴﻪ" )ج‪ 5‬ص ‪ 359‬و ‪ 343‬ﻧﺸﺮ ﺻﺪوق( آﻣﺪه‪ ،‬از اﻳﻦ ﻗﺮار‬
‫اﺳﺖ‪  :‬‬
‫‪ ...‬در اﺧﺒﺎر اﻫﻞﺑﻴﺖ)ع( اﻗﺮار ]= اﻗﺮارِ ﻓﺮد ﺑﻪ زﻧﺎ[ ﻣﻮﺟﺐ ﺟ‪‬ﻠﺪ )ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﻳﻜﺼﺪ ﺑﺎر( اﺳﺖ وﻟﻮ ﻣ‪‬ﺠﺮم‪ ،‬ﻣ‪‬ﺤﺼ‪‬ﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و رﺟﻢ‬
‫ﺑﻪ اﻗﺮار‪ ،‬ﺳﻨّﺖ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ اﺳﺖ ﻧﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﻋﻠﻲ)ع( ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪" :‬ﻻﻳ‪‬ﺮﺟ‪‬ﻢ رﺟ‪‬ﻞٌ و ﻻ اﻣﺮأةٌ ﺣﺘّﻲ ﻳ‪‬ﺸﻬﺪ ﻋﻠﻴﻪ أرﺑﻌﺔُ ﺷﻬﻮد‪ ‬ﻋﻠﻲ‬
‫اﻹﻳﻼج و اﻹﺧﺮاج" ﻛﻪ ﻇﻬﻮر در ﺣﺼﺮ دارد و ﻇﺎﻫﺮش ﻟﻴﺲ ا‪‬ﻟّﺎ اﺳﺖ و در ﻛﺘﺎب ﺷﺮﻳﻒ ﻛﺎﻓﻲ در ﻛﺘﺎب ﺣﺪود ﺑﺎب ﻣﺎ‬
‫ﻳﻮﺟﺐ اﻟﺮّﺟﻢ‪ ،‬ﭘﻨﺞ ﺧﺒﺮ ذﻛﺮ ﺷﺪه ﻛﻪ ﻫﻤﮕﻲ ﭼﻬﺎر ﺷﺎﻫﺪ را ﻣﻮﺟﺐ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ و در ﻃﺮق ﻋﺎﻣ‪‬ﻪ‪ ،‬اﺑﻦﻋﺒ‪‬ﺎس ﺑﻪ ﺳﻨﺪي‬
‫ﻛﻪ ﻫﻴﺜﻤﻲ آن را ﺻﺤﻴﺢ داﻧﺴﺘﻪ و ﺑﺨﺎري و ﻣﺴﻠﻢ و اﺑﻦﻣﺎﺟﻪ ﻧﻘﻞ ﻛﺮدهاﻧﺪ از رﺳﻮلﺧﺪا)ص( رواﻳﺖ ﻛﺮده ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻟَﻮ ﻛﻨﺖ‪‬‬
‫راﺟﻤﺎً ﺑﻐﻴﺮ ﺑﻴ‪‬ﻨﺔ‪ ،‬ﻟَﺮَﺟﻤﺖ‪ ‬ﻓُﻼﻧﺔ ﻓﻘﺪ ﻇﻬﺮ ﻣﻨﻬﺎ اﻟﺮّﻳﺒﺔ )اﮔﺮ ﺑﻪ ﻏﻴﺮ ﺑﻴ‪‬ﻨﻪ ﻛﺴﻲ را رﺟﻢ ﻣﻲﻛﺮدم ]= اﮔﺮ اﺟﺎزه داﺷﺘﻢ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﻲ‬
‫ﻏﻴﺮ از ﮔﻮاﻫﻲِ ﭼﻬﺎر ﺷﺎﻫﺪ‪ ،‬ﻛﺴﻲ را ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﻨﻢ[ ﻫﺮ آﻳﻨﻪ ﻓﻼن زن را ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻣﻲﻧﻤﻮدم(‪ .‬و ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮيِ ﻫﺮ ﭼﻪ‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮ از اﺟﺮاي ﺣﺪ‪ ‬رﺟﻢ‪ ،‬در ﭼﻬﺎر ﺷﺎﻫﺪ‪ ‬ﻋﺎدل‪ ،‬ﺷﺮط اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ از ﻫﺮ ﺟﻬﺖ ﻳﻚﻃﻮر ﺷﻬﺎدت دﻫﻨﺪ و ﻳﻜﻲ ﭘﺲ از‬
‫دﻳﮕﺮي ﺑﺪونِ ﻓﺎﺻﻠﻪ‪ A‬زﻣﺎﻧﻲ اداي ﺷﻬﺎدت ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ در ﺗﻔﺼﻴﻞ واﻗﻌﻪ ﺑﻪ اﺧﺘﻼف ﺳﺨﻦ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺟ‪‬ﺮم ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬و ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮد ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﺧﻮﻳﺶ اﻳﻼج و اﺧﺮاج را دﻳﺪه و ﺷﻬﺎدت دﻫﻨﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ در آﻏﻮش ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ دﻳﺪن ﻳﺎ‬
‫ﺑﻮﺳﻴﺪن ﻳﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺮدنِ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ داﺷﺘﻦ و اﻣﺜﺎل اﻳﻦ اﻣﻮر‪ ،‬رﺟﻢ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﻲﺷﻮد ﺑﻠﻜﻪ اﻳﻦ ﺷﻬﺎدات ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻌﺰﻳﺮ اﺳﺖ‬
‫)ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪاي ﭼﻨﺪ ﺑﺮاي ﺗﺄدﻳﺐ(‪ ،‬و اﮔﺮ ﺑﻪ ﺟﺎي ﭼﻬﺎر ﻣﺮد‪ ،‬دو ﻣﺮد و ﭼﻬﺎر زن ﺷﻬﺎدت ﺑﻪ اﻳﻼج و اﺧﺮاج دﻫﻨﺪ ﻣﺘّﻬﻢ‬
‫ﻳﻜﺼﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﻣﻲﺧﻮرد ﻧﻪ آنﻛﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﻮد؛ و ﺑﻪ ﻗ‪‬ﺴﻤﻲ ﺳﺨﺖ‪ ،‬ﺟ‪‬ﺮمِ ﻣﻮﺟﺐِ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﮔﻮﺋﻲ ﻣﺤﺎل‬
‫اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻗﻮل ﻣﺮﺣﻮم اﺳﺘﺎد ﺷﻌﺮاﻧﻲ –ﻗﺪ‪‬س ﺳﺮّه‪ -‬ﺣﺪ‪ ‬ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺑﺮاي زﻧﺎ ﻫﻴﭻوﻗﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬و ﻋﺎدل ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻋﻮرت‬
‫زن و ﻣﺮد ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻛﻢﺗﺮ از ﭼﻬﺎر ﻣﺮد ﻳﺎ ﺑﺪل آن )ﺳﻪ ﻣﺮد و دو زن( ﺷﻬﺎدت دﻫﻨﺪ ﺷﻬﺎدتﺷﺎن ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﺷﻬﻮد ﺧﻮد ﺣﺪ‪ ‬ﻗﺬف و اﻓﺘﺮا ﻣﻲﺧﻮرﻧﺪ؛ و ﻧﺰد آﻧﺎنﻛﻪ ﺧﻮد اﻗﺮار را ﻣﻮﺟﺐ رﺟﻢ ﻣﻲداﻧﻨﺪ اﮔﺮ ﻣ‪‬ﻘﺮّ ﭘﺸﻴﻤﺎن ﮔﺮدد و‬
‫اﻧﻜﺎر ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻧﻜﺎر او را ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﮔﺮ اﻗﺮاري ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺟﻠﺪ را ﺑﺮ او ﻻزم ﻛﻨﺪ و ﺑﻌﺪ ﭘﺸﻴﻤﺎن ﺷﺪه اﻧﻜﺎر ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻧﻜﺎر‬
‫وي را ﻧﻤﻲﭘﺬﻳﺮﻧﺪ و ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪاش ﻣﻲزﻧﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﻮر دﻻﻟﺖ دارد ﻛﻪ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ‪ ،‬ﺣﻜﻢ آﺳﺎﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﻛﻪ ﻗﺮآن‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦﻛﻪ ﻧﺼ‪‬ﻲ در رﺟﻢ ﻧﺪارد آﻳﻪاي دارد ﻛﻪ از آن ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي ﻏﻴﺮ از رﺟﻢ ﻓﻬﻤﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد و آن آﻳﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﻓﺈذا‬
‫اُﺣﺼ‪‬ﻦﱠ ﻓﺎ‪‬ن أﺗﻴﻦ ﺑﻔﺎﺣﺸﺔ ﻓﻌﻠﻴﻬﻦﱠ ﻧﺼﻒ ﻣﺎ ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺤﺼ‪‬ﻨﺎت ﻣﻦ اﻟﻌﺬاب )ﭘﺲ اﮔﺮ ]ﻛﻨﻴﺰان[ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻓﺤﺸﺎء ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺮ آنﻫﺎ‬
‫ﻧﻴﻢﻋﺬابِ زﻧﺎن آزاد‪ ‬ﺷﻮﻫﺮدار اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﺎ دﻫﻨﺪ –ﻧﺴﺎء‪ (-25‬اﻟﺒﺘّﻪ ﺟﻤﺎﻋﺘﻲ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ "ﻣﺤﺼﻨﺎت در آﻳﻪ‪ ،‬زﻧﺎن ﭘﺎرﺳﺎ و ﻋﻔﻴﻒ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﻪ زﻧﺎن آزاد‪ ‬ﺷﻮﻫﺮدار ﻛﻪ ﺣﺪ‪‬ﺷﺎن در زﻧﺎ رﺟﻢ اﺳﺖ زﻳﺮا رﺟﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻨﺼﻴﻒ ﻧﻴﺴﺖ"‪ ،‬وﻟﻲ ﻋﺪم ﺻﺤ‪‬ﺖ اﻳﻦ ﻛﻼم‬
‫واﺿﺢ اﺳﺖ زﻳﺮا زنِ ﻋﻔﻴﻒ و ﭘﺎرﺳﺎ ﻋﺬاﺑﻲ ﻧﺪارد ﺗﺎ ﻧﻴﻢِ آن را ﺑﺮ ﻛﻨﻴﺰ ﺑﻲﻋﻔّﺖ ﻣﺴﻠّﻢ دارﻳﻢ‪ ،‬و اﻳﻦ از ﺗﻨﮕﻲ ﻗﺎﻓﻴﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻛﻼﻣﻲ را ﺑﺪون ﺗﻮﺟ‪‬ﻪ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬و ﻧﻴﺰ زن ﺷﻮﻫﺮدار ﻛﻪ زﻧﺎ دﻫﺪ ﭘﺎرﺳﺎ ﻧﻴﺴﺖ و ﻋﻔّﺖ ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﺎري اﻳﻦ آﻳﻪ‪ ،‬ﻣﻄﻠﺐ را در‬
‫ﺣﻜﻢ رﺟﻢ دﺷﻮارﺗﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ و وﺟﻮد رﺟﻢ را در ﻗﺮآن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮرد ﺗﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻓﻲاﻟﺠﻤﻠﻪ ﻧﻔﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ‪...‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٣٧ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺳﻠﻴﻤﺎنﺑﻦﺧﺎﻟﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻪ اﻣﺎمﺻﺎدق ﻋﺮض ﻛﺮدم‪ :‬آﻳﺎ در ﻗﺮآن رﺟﻢ ذﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ‬
‫اﻟﺒﺘّﺔ ﻓﺎ‪‬ﻧّﻬﻤﺎ ﻗَﻀَﻴﺎ اﻟﺸﻬﻮة )ﭘﻴﺮﻣﺮد و ﭘﻴﺮزن را رﺟﻢ ﻛﻨﻴﺪ ﭼﺮا ﻛﻪ زﻣﺎن ﺷﻬﻮتﺷﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ(‪.‬‬
‫ﺷﺮح‪ :‬ﺧﺒﺮ از ﻧﻈﺮ ﺳﻨﺪ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ و ﻣﺜﻞ آن در ﻛﺎﻓﻲ و ﺗﻬﺬﻳﺐ از ﻋﺒﺪاﷲﺑﻦﺳﻨﺎن ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ از ﻧﻈﺮ ﻣﺘﻦ ﻣﻮرد‬
‫ﺑﺤﺚ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﭼﻨﻴﻦ آﻳﻪاي در ﻗﺮآن ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬اﻳﻦ آﻳﻪ ﺑﻮده وﻟﻲ ﺗﻼوﺗﺶ ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و ﭘﺎرهاي از ﻋﻠﻤﺎء‬
‫اﻫﻞﺳﻨّﺖ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ از ﻗﻠﻢ ﻛﺎﺗﺐِ وﺣﻲ ﺳﺎﻗﻂ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﺑﺎ اﻋﺘﻘﺎد ﻣﺆﻟّﻒ ]= ﺷﻴﺦﺻﺪوق[ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬آن ﻗﺮآن ﻛﻪ‬
‫ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﺑﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ)ص( ﻧﺎزل ﻛﺮد ﻫﻤﻴﻦ ﻗﺮآن ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﻳﻚ ﺣﺮف زﻳﺎد و ﻧﻪ ﻳﻚ ﺣﺮف ﻛﻢ" ﺳﺎزﮔﺎر‬
‫ﻧﻴﺴﺖ؛ و اﻳﻦ ﻛﻼم‪ ،‬ﻧﻘﻞﻗﻮل اﻣﺎﻣﻴ‪‬ﻪ اﺳﺖ ﻧﻪ اﺟﺘﻬﺎد ﺻﺪوق ﻋﻠﻴﻪاﻟﺮﺣﻤﺔ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻧﺴﺦ ﺗﻼوت‪ ‬آﻳﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر‬
‫)ص(‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮﺟﺒﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و إﻟّﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﻜﻢ آن ﺑﺎﻗﻲ اﺳﺖ وﻟﻲ ﺗﻼوﺗﺶ ﻣﻨﺴﻮخ‬ ‫رﺳﻮلﺧﺪا‬
‫ﺟﻤﻠﻪ "اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘّﺔ ﻓﺈﻧّﻬﻤﺎ ﻗﻀَﻴﺎ اﻟﺸﻬﻮة" از‬
‫‪A‬‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻛﺴﻲ را اﻧﺪك ذوﻗﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﻮد ﻣﻲداﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻧﻈﺮ ﻓﺼﺎﺣﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺴﺎز ﺑﺎ آﻳﺎت ﻗﺮآن ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ اﻣﺎم)ص( آن را از روي ﺗﻘﻴ‪‬ﻪ ﻓﺮﻣﻮده ﻳﺎ ﻧﻪ؛ زﻳﺮا از ﻋﻤﺮﺑﻦﺧﻄﺎب‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻄﻠﺒﻲ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺨﺎري در اﻟﺠﺎﻣﻊاﻟﺼﺤﻴﺢ و ﻣﺴﻠﻢ در ﺻﺤﻴﺢِ ﺧﻮد و دﻳﮕﺮان در ﺳﻨﻦ در ﺣﺪ‪ ‬زﻧﺎ ﻣﺴﻨﺪاً از‬
‫ﻋﺒﺪاﷲﺑﻦﻋﺒ‪‬ﺎس رواﻳﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪" :‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ در ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ رﺳﻮلﺧﺪا ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ راﺳﺘﻲ‬
‫ﻣﺤﻤ‪‬ﺪ)ص( را ﺑﺤﻖ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺑﺮ او ﻛﺘﺎب )ﻗﺮآن( را ﻧﺎزل ﻛﺮد و ﺟﺰء‪ ‬آنﭼﻪ ﻧﺎزل ﻛﺮد آﻳﻪ رﺟﻢ ﺑﻮد و ﻣﺎ آن را ﺧﻮاﻧﺪﻳﻢ و‬
‫ﺣﻔﻆ ﻛﺮدﻳﻢ و ﻣﻌﻨﻲاش داﻧﺴﺘﻴﻢ؛ ﭘﺲ رﺳﻮلﺧﺪا ﺧﻮد رﺟﻢ ﻛﺮد و ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﭘﺲ از او رﺟﻢ ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﻣﻲﺗﺮﺳﻢ ﻛﻪ اﮔﺮ زﻣﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﮕﺬرد ﻣﺮدم ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﻨﻨﺪ و ﻛﺴﻲ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻣﺎ آﻳﻪ رﺟﻢ را در ﻛﺘﺎب ﺧﺪا ﻧﻴﺎﻓﺘﻴﻢ و اﻳﻦ ﺳﺒﺐ ﮔﻤﺮاﻫﻲ آﻧﺎن ﺑﺸﻮد و ﻓﺮﻳﻀﻪاي‬
‫از ﻓﺮاﺋﺾ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮده ﺗﺮك ﮔﺮدد؛ و رﺟﻢ در ﻛﺘﺎب ﺧﺪا ﺣﻖّ اﺳﺖ ﺑﺮ ﻫﺮ ﻛﺲ ﻛﻪ ﻣ‪‬ﺤﺼ‪‬ﻦ ﺑﺎﺷﺪ و زﻧﺎ ﻛﻨﺪ ﭼﻪ‬
‫از ﻣﺮدان و ﭼﻪ از زﻧﺎن‪ ،‬ﻫﺮ ﮔﺎه ﺷﻬﻮد‪ ‬ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ ﺷﻬﺎدت دﻫﻨﺪ ﻳﺎ اﻳﻦﻛﻪ زن از ﻏﻴﺮ ﺷﻮﻫﺮ ﺣﺎﻣﻠﻪ ﺷﻮد ﻳﺎ ﺧﻮد اﻗﺮار ﻛﻨﺪ"‪ .‬و‬
‫ﺳﻴﺮه أﺋﻤ‪‬ﻪ ﻃﺎﻫﺮﻳﻦ)ع( ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮده ﻛﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞِ ﻛﺎرﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺷﻴﺨﻴﻦ ]= اﺑﻮﺑﻜﺮ و ﻋﻤﺮ[ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺛﺎﻧﻲ ]= ﻋﻤﺮ[ ﻓﺮﻣﺎن داده‬
‫ﺗﻘﻴ‪‬ﻪ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ‪،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ راوي از ﺷﻴﻌﻴﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺒﺎدا در ﻣﺠﻠﺴﻲ ﺣﻖ را ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ و ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮﻓﺘﺎريِ آﻧﺎن ﺷﻮد‪.‬‬
‫]ﺑﺨﺸﻲ دﻳﮕﺮ از ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﻣﺮﺣﻮم ﻋﻠﻲاﻛﺒﺮ ﻏﻔّﺎري را در ﺧﻼل ﻣﺒﺎﺣﺚ آﺗﻲ ﻣﻲآورم[‪.‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٣٨ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﻘﺪ‪ -5‬ﻣﺤﺪ‪‬ث ﻣﺤﻤ‪‬ﺪﺑﺎﻗﺮ ﺑﻬﺒﻮدي‬

‫اﻳﻨﻚ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت اﻳﻦ ﻣﺤﺪ‪‬ث و ﻣﺼﺤ‪‬ﺢِ ﻛﺎرﻛُﺸﺘﻪ ﻛﻪ ﻋﻤﺮش در ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﻗﺮآﻧﻲ‪ ،‬ﺣﺪﻳﺜﻲ و ﻓﻘﻬﻲ ﮔﺬراﻧﺪه ﺷﺪه را‬
‫ﻣﻲآورم‪ .‬ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت وي ‪،‬ﻛﻪ آن را از ﻻﺑﻼي اﻳﻦ ﺳﻪ ﻛﺘﺎﺑﺶ‪ :‬ﻣﻌﺎرف ﻗﺮآﻧﻲ )اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﺮا( ‪ ،‬ﺗﺪﺑ‪‬ﺮي در ﻗﺮآن )اﻧﺘﺸﺎرات‬
‫ﺳ‪‬ﻨﺎ( و ﻣﻌﺎﻧﻲاﻟﻘﺮآن اﺳﺘﺨﺮاج ﻛﺮدم‪ ،‬از اﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪:‬‬
‫واﻟّﻼﺗﻲ ﻳﺄﺗﻴﻦ اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ ﻣﻦ ﻧﺴﺎﺋﻜﻢ ﻓﺎﺳﺘﺸﻬﺪوا ﻋﻠﻴﻬﻦّ أرﺑﻌﺔً ﻣﻨﻜﻢ ﻓﺈن ﺷﻬﺪوا ﻓﺄﻣﺴﻜﻮﻫﻦّ ﻓﻲ اﻟﺒﻴﻮت ﺣﺘّﻲ ﻳﺘﻮﻓّﺎﻫﻦّ اﻟﻤﻮت‬
‫أو ﻳﺠﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦّ ﺳﺒﻴﻼً * و اﻟﻠّﺬان ﻳﺄﺗﻴﺎﻧﻬﺎ ﻣﻨﻜﻢ ﻓ‪Ĥ‬ذوﻫﻤﺎ ﻓﺈن ﺗﺎﺑﺎ و أﺻﻠﺤﺎ ﻓﺄﻋﺮﺿﻮا ﻋﻨﻬﻤﺎ إنّ اﷲ ﻛﺎن ﺗﻮ‪‬اﺑﺎً رﺣﻴﻤﺎً «‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻛﻠﻤﻪ »ﻓﺎﺣﺸﺔ« ﺑﺮ آن ﮔﻨﺎﻫﻲ اﻃﻼق ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺣﺪاﻗّﻞ ﻣﻴﺎن دو ﺗﻦ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺪ ﮔﺮﭼﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﺸﻒ ﻋﻮرت ﺑﺎﺷﺪ‬
‫آﻳﻪ ‪ 28‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪" :‬و إذا ﻓﻌﻠﻮا ﻓﺎﺣﺸﺔ ﻗﺎﻟﻮا وﺟﺪﻧﺎ ﻋﻠﻴﻬﺎ آﺑﺎءﻧﺎ واﷲ أﻣﺮﻧﺎ ﺑﻬﺎ‪ ،‬ﻗﻞ انﱠ اﷲ ﻻﻳﺄﻣﺮ‬
‫ﭼﻨﺎنﻛﻪ در ﺳﻮره‪ A‬اﻋﺮاف ‪A‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره اﻋﺮاف ﻣﻨﺪرج اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻨﻈﻮر از اﺗﻴﺎن ﻓﺎﺣﺸﺔ ﻣﺒﺎﺷﺮت زﻧﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم‬ ‫ﺑﺎﻟﻔﺤﺸﺎء" ﻛﻪ ﺷﺮح آن در‬
‫»ﺳ‪‬ﺤﻖ« در ﻛﺘﺐ ﻓﻘﻬﻲ و رواﺋﻲ ﻣﺼﻄﻠﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺎ ﺗﻌﺒﻴﺮ »إﺗﻴﺎن ﻓﺎﺣﺸﻪ« ﻣﻮﻗﻌﻲ ﻛﻪ ﻣﻴﺎن دو ﺗﻦ ﺻﻮرت ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﺒﺎﺷﺮت اﺳﺖ و ﻟﺬا اﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﺒﻖ ﻳﻚ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺷﺪه ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪" :‬ﻓﺎﺳﺘﺸﻬﺪوا ﻋﻠﻴﻬﻦﱠ أرﺑﻌﺔ ﻣﻨﻜﻢ" ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻳﻚ ﺗﻦ ﻓﺎﺣﺸﻪﮔﺮ‪ ،‬دو ﺗﻦ ﺷﺎﻫﺪ ﺿﺮور اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻨﻈﻮر از زﻧﺪان اﺑﺪ‪ ،‬ﻧﻪ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ دو ﺗﻦ و ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ ﺧﺎﻧﻤﻲ را ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﺎدت ﺧﻮ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ در ﻳﻚ زﻧﺪان و ﻳﻚ‬
‫اﻃﺎق ﻣﺤﺒﻮس ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﺎﻳﺪ در ﺧﺎﻧﻪ‪ A‬ﻓﺎﻣﻴﻞ ﻫﻤﺎن ﺧﺎﻧﻢ ﻣﺤﺒﻮس ﺷﻮد و از ﺧﺮوج او ﺑﻪ ﻣﺠﺎﻟﺲ و ﻣﺤﺎﻓﻞ و‬
‫ﻛﻮﭼﻪ و ﺑﺮزن ﻣﺎﻧﻊ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ آﺧﺮ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪" :‬أو ﻳﺠﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦّ ﺳﺒﻴﻼً" ﺑﻪ ﻗﺮﻳﻨﻪ ﻻمِ "ﻟﻬﻦّ" ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎﻳﺪ در ﺣﺒﺲ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎ راه ﺑﻬﺘﺮي ﺑﺮاي ﺧﺮوج‬
‫‪A‬‬
‫آﻧﺎن از ﺣﺒﺲ اﺑﺪ ﺑﺎز ﺷﻮد‪ .‬در ﺣﺪﻳﺜﻲ ﻛﻪ اﻫﻞﺳﻨّﺖ ]از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ[ رواﻳﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ رﺟﻢ را ‪،‬ﻛﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺧﻠﻴﻔﻪ دوم‬
‫ﻣﺘﺪاول ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺮوﻳﺞ و ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪ راه ﺧﺮوج آﻧﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎز ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﮔﺮ دﺧﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﺨﻮرد و ﻳﻚ‬
‫ﺳﺎل ﺑﻪ ﻏﺮﺑﺖ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺷﻮد‪ ،‬و اﮔﺮ ﺑﻴﻮه ﺑﺎﺷﺪ ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﺨﻮرد و ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺳﻨﮓ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﻤﻴﺮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ رواﻳﺖ‪ ،‬ﺟﻌﻞ اﺳﺖ ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦﻛﻪ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻳﻚ دﺧﺘﺮِ ﺑﻲﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺷﻬﺮ ﻏﺮﻳﺐ‪ ،‬ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﻪ ﻓﺴﺎد او‬
‫ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺗﻨﺒﻴﻪ و ﺗﺮﺑﻴﺖ او؛ ﭘﺲ اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ از زﺑﺎن رﺳﻮلﺧﺪا ﺻﺎدر ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺿﻤﻨﺎً اﮔﺮ ﺑﻴﻮه ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻫﻢ ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﺨﻮرد و ﻫﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر و اﻋﺪام ﺷﻮد‪ ،‬اﻳﻦﻛﻪ راه ﺑﻬﺘﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺗﺮدﻳﺪي ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺤﻜﻮﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺣﺒﺲ در‬
‫ﺧﺎﻧﻪ را ﺑﻬﺘﺮ از رﺳﻮاﺋﻲ و ﻣﺮگ ﻣﻲداﻧﻨﺪ آنﻫﻢ ﺑﺎ ﺻﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻠّﺎق و اﻋﺪام ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ‪ A‬ﭘﺮﺗﺎب ﺳﻨﮓ‪.‬‬
‫اﻳﻦ راه‪ ‬ﺑﻬﺘﺮ ﭼﻨﺎنﻛﻪ در ﻫﻤﻴﻦ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﻛﺮﻳﻤﻪ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ اﻟﺤﺎق اﻳﻦ ﻓﺤﺸﺎء ﺑﻪ ﻓﺤﺸﺎء زﻧﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ زاﻧﻲ و زاﻧﻴﻪ‬
‫ﺻﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﺨﻮرﻧﺪ و از ﺣﺒﺲ آزاد ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻻزﻣﻪ‪ A‬آن ﻣﺤﻜﻮﻣﻴﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺣﻜﻢ اﺳﺖ در ﻫﺮ ﻧﻮﺑﺖ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ‬
‫ﺑﻌﺪﻫﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ارﺗﻜﺎب اﻳﻦ ﮔﻨﺎه ﺑﺰﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ "واﻟﻠّﺬان ﻳﺄﺗﻴﺎﻧﻬﺎ ﻣﻨﻜﻢ" دو ﺗﻦ ﻣﺮد را ﻣﻄﺮح ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻫﻤﺎن ﻧﻮع ﻓﺤﺸﺎء ﺷﺪهاﻧﺪ زﻳﺮا ﺿﻤﻴﺮ "ﻳﺄﺗﻴﺎﻧﻬﺎ"‬
‫‪A‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ زﻧﺎن‬ ‫دﻗﻴﻘﺎً ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻓﺎﺣﺸﻪاي رﺟﻮع ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﻗﺒﻠﻲ ﮔﺬﺷﺖ ﻧﻪ آنﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﺮد و ﻳﻚ زن را ﻣﻄﺮح ﻛﻨﺪ ﻛﻪ‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٣٩ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫در آﻳﻪ‪ A‬ﭘﻴﺸﻴﻦ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺿﻤﺎﺋﺮ ﻣﺘﻌﺪدي ﻫﻢ ﻛﻪ در ذﻳﻞ آﻳﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺜﻨﻴﻪ و ﻗﻬﺮاً ﺑﻪ ﻫﻤﺎن "اﻟﻠّﺬان"‬
‫رﺟﻮع ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﺺ‪ ‬در دو ﺗﻦ ﻣﺮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﻳﻪ ﺳﺎﺑﻖ ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ را در ﺗﻘﺪﻳﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪" :‬واﻟﻠّﺬان ﻳﺄﺗﻴﺎﻧﻬﺎ ﻣﻨﻜﻢ ﻓﺎﺳﺘﺸﻬﺪوا ﻋﻠﻴﻬﻤﺎ أرﺑﻌﺔً ﻣﻨﻜﻢ ﻓﺈن‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻪ ﻗﺮﻳﻨﻪ‪A A‬‬
‫ﺷﻬﺪوا ﻓ‪Ĥ‬ذوﻫﻤﺎ" ﻣﻨﻈﻮر از "آذوﻫﻤﺎ" ﺗﻌﺰﻳﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺳﻨّﺖ رﺳﻮلاﷲ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺑﻪ ﺑﻴﺴﺖ ﺿﺮﺑﻪ ﺑﺎ رﻳﺴﻤﺎن ﻳﺎ ﻟﻨﮕﻪ‪ A‬ﻛﻔﺶ‬
‫ﻣﺤﺪود ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻗﻬﺮاً ﻣﻨﻈﻮر از اﻳﻦ ﻧﻮع ﺗﻌﺰﻳﺮ ﻣﻨﻔﻮر ﺳﺎﺧﺘﻦ اﻳﻦ ﺧﻮي زﺷﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﭼﻮن ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﻓﺈن ﺗﺎﺑﺎ و أﺻﻠﺤﺎ ﻓﺄﻋﺮﺿﻮا ﻋﻨﻬﻤﺎ" ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺗﻌﺰﻳﺮ ﻣﺎدام ﻛﻪ ﺗﻮﺑﻪاي ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و اﻇﻬﺎر‬
‫ﻧﺪاﻣﺖ ﻧﻜﺮده اﺳﺖ اﺟﺮا ﺷﻮد و اﮔﺮ اﻇﻬﺎر ﻧﺪاﻣﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎدام ﻛﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﻮد را ﺑﺎ ازدواج و ﻳﺎ ﺧﺮﻳﺪ ﻛﻨﻴﺰ اﺻﻼح‬
‫ﻧﻜﺮده اﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ اداﻣﻪ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻗﻴﺪ اﻋﺮاض ﻣﺘﻔﺮّع ﺑﺮ ﺗﻮﺑﻪ و اﺻﻼح اﺳﺖ وﮔﺮﻧﻪ اﻋﺮاﺿﻲ در ﻣﻴﺎن ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﻫﻤﺎره ﺑﺎ اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﺑﺮﺧﻮرد اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﺸﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎﻻﺟﺒﺎر ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﻮد را ﻋﻮض ﻛﻨﻨﺪ و از ﻣﻈﺎنّ اﺗّﻬﺎم ﺑﺪر آﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫]ﺗﺪﺑ‪‬ﺮي در ﻗﺮآن ج‪ 1‬ص ‪.[296-298‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﭼﺮﻣﻲ ﺷﻼق ﺑﺰﻧﻴﺪ ‪ /‬ﻟﻔﻆ‬ ‫اﻟﺰّاﻧﻴﺔ و اﻟﺰّاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞّ واﺣﺪ‪ ‬ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة‪ :‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از زن و ﻣﺮد‪ ‬زﻧﺎﻛﺎر ﺻﺪ‬
‫آﻳﻪ‪ ،‬اﻃﻼق دارد و زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ و ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻨﻪ ﻫﺮ دو را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد ]ﻣﻌﺎﻧﻲاﻟﻘﺮآن ﺳﻮرهﻧﻮر آﻳﻪ‪/2‬ﺗﺪﺑ‪‬ﺮي در ﻗﺮآن ج‪2‬‬
‫ص‪ .[251‬ﻣﻔﺴ‪‬ﺮﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﻧﺰول آﻳﻪ دوم از ﺳﻮره ﻧﻮر )‪ :‬اﻟﺰّاﻧﻴﺔ واﻟﺰّاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞّ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة ‪(...‬‬
‫رﺳﻮلﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬از ﻣﻦ ﻓﺮا ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ از ﻣﻦ ﻓﺮا ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰّوﺟﻞّ ﺑﺮاي ﺧﺎﻧﻢﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﺒﺲ اﺑﺪ ﻣﺤﻜﻮم ﺷﺪﻧﺪ راه‬
‫ﺧﺮوج از زﻧﺪان را ﺑﺎز ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ‪ ،‬زن و ﻣﺮد‪ ‬ﺑﺎﻛﺮه ﺑﺎﻳﺪ ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﺨﻮرﻧﺪ و ﻳﻚ ﺳﺎل ﺑﻪ ﻏﺮﺑﺖ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺷﻮﻧﺪ و زن و‬
‫ﻣﺮد ﺑﻴﻮه ﺑﺎﻳﺪ ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﺨﻮرﻧﺪ و ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ ‪ ...‬اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ‪ ...‬دو ﻗﺴﻤﺖ‪ ‬آن دﺳﺘﻜﺎري ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻟﺬا ﺑﺎ‬
‫ﺻﺮﻳﺢ ﻗﺮآن ﻣﺨﺎﻟﻒ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ در آﻳﻪ دوم ﺣﻜﻢ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ را ﻋﻠﻲاﻻﻃﻼق ﺑﺮاي زﻧﺎﻛﺎران ﻣﻘﺮر ﻣﻲﻛﻨﺪ و در آﻳﻪ‬
‫ﭼﻬﺎرم ]از ﻫﻤﻴﻦ ﺳﻮره‪ A‬ﻧﻮر[ ﺣﻜﻢ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ زﻧﺎي زﻧﺎﻛﺎران ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﺷﺎﻫﺪ ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﻣﻲرﺳﺪ و در آﻳﻪ ﺷﺸﻢ و ﻫﻔﺘﻢ‬
‫ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪" :‬اﮔﺮ ﺷﻮﻫﺮي ﺷﺎﻫﺪي ﻧﻴﺎﺑﺪ و ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻧﺎﻇﺮ زﻧﺎي ﻫﻤﺴﺮش ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﻧﻮﺑﺖ ﺷﻬﺎدت و ﻳﻚ ﻧﻮﺑﺖ ﻟﻌﻨﺖ‬
‫زﻧﺎي ﻫﻤﺴﺮش ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﺷﻮد" و در آﻳﻪ ﻫﺸﺘﻢ و ﻧﻬﻢ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪" :‬اﮔﺮ ﻫﻤﺴﺮش ﻧﻴﺰ ﭼﻬﺎر ﻧﻮﺑﺖ ﺷﻬﺎدت ﺑﺪﻫﺪ ﻛﻪ ﺷﻮﻫﺮش‬
‫دروغ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ و در ﻧﻮﺑﺖ آﺧﺮ ﻏﻀﺐ ﺧﺪا را ﺑﻪ ﺟﺎن ﺑﺨﺮد‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻋﺬاﺑﻲ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ از ﮔﺮدن او ﺳﺎﻗﻂ ﻣﻲﮔﺮدد"‪ .‬آن‬
‫ﻋﺬاﺑﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﻬﺎدت ﻫﻤﺴﺮش ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﺷﺪ و ﺑﺎ ﺗﻜﺬﻳﺐ ﻫﻤﺴﺮش ﺳﺎﻗﻂ ﻣﻲﺷﻮد ﻏﻴﺮ از ﻫﻤﺎن ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي‬
‫ﻧﻴﺴﺖ زﻳﺮا در آن ﻗﺴﻤﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪" :‬و‪ ‬ﻳ‪‬ﺪر‪‬ء‪ ‬ﻋﻨﻬﺎ اﻟﻌﺬاب ‪ "...‬ﺑﻼﺷﻚ ﻛﻠﻤﻪ اﻟﻌﺬاب ﺑﺎ اﻟﻒ و ﻻﻣﻲ ﻛﻪ دارد ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺎن ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﻋﺬاﺑﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آﻳﻪ دوم ﺑﺮاي زﻧﺎﻛﺎران ﻣﻘﺮر ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ‪" :‬و‪‬ﻟﻴﺸﻬ‪‬ﺪ ﻋﺬاﺑ‪‬ﻬﻤﺎ ﻃﺎﺋﻔﺔٌ ﻣﻦ اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ"‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺣﺪ‪ ‬زﻧﺎﻛﺎران ﻣﻄﺎﺑﻖ اﻃﻼق آﻳﻪ دوم و ﻧﺺ‪ ‬آﻳﻪ ﻫﺸﺘﻢ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﻮاه دوﺷﻴﺰه ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻳﺎ ﺑﻴﻮه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻫﻤﺴﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻳﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﻣﺰﺑﻮر ﻣﺤﺮف و ﺟﻌﻠﻲ اﺳﺖ و ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻨﺎد ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻗﺮار‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺳﻼﻣﻲ را از ﻃﺮﻳﻖ اﻫﻞﺳﻨّﺖ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ﺑﺎﻳﺪ آﻳﻪ ﺷﻴﺦ و ﺷﻴﺨﻪ را ﻫﻢ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ و ﺑﺮ ﺳﻮره ﻧﻮر ﺑﻴﻔﺰاﺋﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺧﻠﻴﻔﻪ دوم ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﻨﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﻳﻪ رﺟﻢ در ﻗﺮآن ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ ﻣﺎ آن آﻳﻪ را ﺗﻼوت ﻛﺮدهاﻳﻢ و درﻳﺎﻓﺘﻪاﻳﻢ و ﺗﻌﻘﻞ ﻛﺮدهاﻳﻢ‬
‫اﻟﺸﻴﺦ واﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﻓﺎﻧﻬﻤﺎ ﻗﺪ ﻗﻀﻴﺎ اﻟﺸﻬﻮة‪ ،‬رﺳﻮلﺧﺪا رﺟﻢ ﻛﺮد ﻣﺎ ﻫﻢ رﺟﻢ ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﻣﻲﺗﺮﺳﻢ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻲ‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪۴٠ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺑﮕﺬرد و ﻣﺮدم ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ را در ﻗﺮآن ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﻴﻢ در ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ در ﻗﺮآن ﺣﻖ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﻛﺲ ﺑﺎ داﺷﺘﻦِ‬
‫ﻫﻤﺴﺮ زﻧﺎ ﻛﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ رﺟﻢ ﺷﻮد )ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺴﻠﻢ ص‪ ،1317‬ﺳﻨﻦ ﺗﺮﻣﺬي ﻛﺘﺎب ﺣﺪود ﺑﺎب‪ ،6‬ﺳﻨﻦ اﺑﻦﻣﺎﺟﻪ ج‪ 2‬ص‪(853‬‬
‫ﺷﮕﻔﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻠﻴﻔﻪ دوم در ﺣﺪﻳﺚ ﺧﻮد‪ ،‬ﺣﻜﻢ رﺟﻢ را ﺑﺎ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ]اد‪‬ﻋﺎﻳﻲِ[ ﺷﻴﺦ و ﺷﻴﺨﺔ ﺗﺄﻳﻴﺪ و ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ در ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ‬
‫‪A‬‬
‫آﻳﻪ ]اد‪‬ﻋﺎﻳﻲِ[ ﺷﻴﺦ و ﺷﻴﺨﻪ ﻓﻘﻂ ﭘﻴﺮﻣﺮد و ﭘﻴﺮزن را ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ رﺟﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ از آن رو ﻛﻪ زﻣﺎن ﻛﺎﻣﺠﻮﻳﻲ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ‬
‫ﻧﻬﺎدهاﻧﺪ وﻟﻲ ﺧﻠﻴﻔﻪ دوم ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ]اد‪‬ﻋﺎﻳﻲ‪ [،‬زن ﺷﻮﻫﺮدار و ﻣﺮد زندارِ ﺑﺪﺑﺨﺖ را ﻣﺤﻜﻮم ﻣﻲﻛﻨﺪ ﮔﺮﭼﻪ ﺟﻮان‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﻞاﻟﺤﺪﻳﺚ‪ ،‬ﮔﻮاه ﺟﻌﻞ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺪﻳﺚ ﻗﺒﻠﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎﻛﺮهﻫﺎ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻴﻮهﻫﺎ‬
‫ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﺑﺪﻋﺖ‪ ‬رﺟﻢ داﺋﺮﻣﺪارِ اﺣﺼﺎن و ﻋﺪم اﺣﺼﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ ﻧﻪ ﻋﻨﻮان دﻳﮕﺮ ]ﻣﻌﺎرف ﻗﺮآﻧﻲ ص‬
‫‪ .[210-212‬و‪ ‬ﻳ‪‬ﺪر‪‬ؤُا ﻋﻨﻬﺎ اﻟﻌﺬاب أنﺗﺸﻬﺪ أرﺑﻊ ﺷﻬﺎدات‪ ‬ﺑﺎﷲ إﻧّﻪ ﻟَﻤﻦ اﻟﻜﺎذﺑﻴﻦ‪ .‬اﻟﻒ و ﻻمِ اﻟﻌﺬاب‪ ،‬ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻋﺬاﺑﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ در او‪‬ل ﺳﻮره ﺑﺮاي زﻧﺎﻛﺎران ﻣﻘﺮّر ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ‪ A‬ﭼﺮﻣﻲ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ آﻳﻪ ﻛﺮﻳﻤﻪ ﺷﻬﺎدت ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي‬
‫زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ‪ ،‬ﻏﻴﺮ از ﻫﻤﺎن ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺣﻜﻢ دﻳﮕﺮي ﻣﻘﺮّر ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ ﻣﺸﺮوع و ﻣﻘﺮّر ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ آﻳﻪ را‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت آورده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ :‬و ﻳ‪‬ﺪرؤُا ﻋﻨﻬﺎ اﻟﺮّﺟﻢ؛ زﻳﺮا رﺟﻢ در ﺣﻜﻢ ﻗﺘﻞ اﺳﺖ و ﻋﻨﻮان ﻋﺬاب و ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺑﺎ‬
‫اﺟﺮاي ﺳﻨّﺖ‪ ‬ﺳﺮ ﺗﺮاﺷﻲ ﻛﻪ از ﺟﺎﻧﺐ رﺳﻮلﺧﺪا ﻣﻘﺮّر ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از اﺟﺮاي ﺣﺪ‪ ‬ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺮ زﻧﺎﻛﺎران ﺗﺮاﺷﻴﺪه‬
‫ﻛﻠﻤﻪ ﻋﺬاب ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺷﻜ ‪A‬‬
‫ﻨﺠﻪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ اﺳﺖ و در اﻳﻦ‬ ‫‪A‬‬ ‫آﻳﻪ او‪‬ل ]ﻳﻌﻨﻲ آﻳﻪ دوم از ﺳﻮره‪ A‬ﻧﻮر[‬
‫ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻛﺴﻲ اد‪‬ﻋﺎ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي رﺟﻢ و ﻗﺘﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺮﻳﻨﻪ ﻗﺎﻃﻌﻲ ﺑﺮ آن اﻗﺎﻣﻪ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﺣﺘﻤﺎلِ اﺟﻤﺎل در آﻳﻪ ﻧﻴﺰ ﻛﺎﻣﻼً ﻣﻨﺘﻔﻲ اﺳﺖ زﻳﺮا در‬
‫ﺻﺪر ﺳﻮره ﮔﻔﺖ‪ :‬و أﻧﺰﻟﻨﺎ ﻓﻴﻬﺎ آﻳﺎت ﺑﻴ‪‬ﻨﺎت؛ در ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ اﺣﺘﻤﺎل رﺟﻢ ﻛﺎﻣﻼً ﺗﻌﻤﻴﻪ و ﻣﺒﻬﻢﮔﻮﻳﻲ اﺳﺖ ]ﺗﺪﺑ‪‬ﺮي در ﻗﺮآن ج‪2‬‬
‫ص‪.[253‬‬
‫ﻳﺎأﻳ‪‬ﻬﺎ اﻟّﺬﻳﻦ آﻣﻨﻮا ﻻﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻞﱡ ﻟﻜﻢ أنﺗَﺮِﺛﻮا اﻟﻨﺴﺎء‪ ‬ﻛَﺮﻫﺎً و ﻻﺗﻌﻀُﻠﻮﻫﻦّ ﻟ‪‬ﺘﺬﻫﺒﻮا ﺑﺒﻌﺾ ﻣﺎ آﺗﻴﺘﻤﻮﻫﻦّ إﻟّﺎ أنﻳﺄﺗﻴﻦ ﺑﻔﺎﺣﺸﺔٍ ﻣ‪‬ﺒﻴ‪‬ﻨﺔٍ ‪...‬‬
‫اي اﻫﻞ اﻳﻤﺎن‪ ،‬روا ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ زﻧﺎن دوﻟﺘﻤﻨﺪ را در ﻧﻜﺎح ﺧﻮد ﻧﮕﻪ دارﻳﺪ و ﺑﻲﺗﻮﺟ‪‬ﻪ ﺑﻪ اﺣﺴﺎﺳﺎت‪ ‬آﻧﺎن ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﺮگﺷﺎن‬
‫ﺑﻨﺸﻴﻨﻴﺪ ﻛﻪ ارث آﻧﺎن را ﺻﺎﺣﺐ ﺷﻮﻳﺪ؛ ﺷﻤﺎ ﺑﺎﻳﺪ رﺿﺎﻳﺖ آﻧﺎن را ﺣﺎﺻﻞ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﺣﻖ ﻧﺪارﻳﺪ ﻛﻪ زﻧﺎن ﺧﻮد را در ﻓﺸﺎر و‬
‫ﺗﻨﮕﻨﺎ ﺑﮕﺬارﻳﺪ ﺗﺎ ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻛﺎﺑﻴﻦِ ﺗﻘﺪﻳﻢﺷﺪه را ﭘﺲ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ و ﺳﭙﺲ رﻫﺎيﺷﺎن ﺳﺎزﻳﺪ ﻣﮕﺮ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺧﺎﻧﻢ دﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫ارﺗﻜﺎب ﻓﺎﺣﺸﻪاي ﺑﺰﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺎنﮔﺮ ﻧﻘﺾ ﭘﻴﻤﺎن زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در آن ﺻﻮرت ﺷﻤﺎ ﺣﻖ دارﻳﺪ –ﻃﻮﻋﺎً و ﻛﺮﻫﺎً‪ -‬ﻗﺴﻤﺘﻲ‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﺴﺎء[‪ .‬ﺻﻮرت دﻳﮕﺮي از ﻧﺸﻮزِ ﺷﻮﻫﺮ در وﺳﻂ‬ ‫از ﻛﺎﺑﻴﻦ او را واﭘﺲ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ و ﻃﻼق دﻫﻴﺪ ‪] ...‬ﻣﻌﺎﻧﻲاﻟﻘﺮآن آﻳﻪ‪19‬‬
‫آﻳﻪ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﺷﻮﻫﺮ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮ ﺧﻮد ﺑﺪﺧﻮﺋﻲ و ﺑﺪﺧﻠﻘﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ و او را ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﻬﺮﻳﻪ او را ﻣﺼﺎدره ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﺑﺮﺧﻮرد‪ ،‬اﮔﺮ ﻫﻢ‬ ‫ﻣﻲﮔﺬارد ﺗﺎ راﺿﻲ ﺑﻪ ﻃﻼق ﺷﻮد و ﺑﻌﺪ ﻫﻢ ﻃﻼق ﻧﻤﻲدﻫﺪ ﺗﺎ ﻣﺒﻠﻐﻲ از‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﻬﺮﻳﻪ ﺧﻮد را ﺑﺒﺨﺸﺪ و ﻳﺎ ﻣﺒﻠﻐﻲ ﻫﻢ اﺿﺎﻓﻪ ﺑﺮ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺷﻮﻫﺮ او ﺣﻼل‬ ‫ﻣﻨﺠﺮّ ﺑﻪ ﻃﻼق ﺧُﻠﻊ ﺷﻮد ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﺴﺮ‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻣﮕﺮ آنﻛﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﻣﺮﺗﻜﺐ زﻧﺎ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در آن ﺻﻮرت ﻃﻼق او ﻗﻄﻌﻲ ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻣﻬﺮﻳﻪ‪A‬‬
‫او را ﻣﺼﺎدره ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘّﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ رﺟﻢِ زﻧﺎن ﺷﻮﻫﺮدار در ﺻﻮرت زﻧﺎ ﺷﺮﻋﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﻃﺮح اﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﻲﻣﻮرد‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬زﻳﺮا اﮔﺮ زﻧﺎي ﻛﺴﻲ ﻣﺒﻴ‪‬ﻦ ﺷﻮد اﺟﺮاي ﺣﺪ‪ ‬ﻗﻄﻌﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و رﺿﺎﻳﺖ ﺷﻮﻫﺮ دﺧﻠﻲ ﺑﻪ ﺳﻘﻮط ﺣﺪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‬
‫]ﺗﺪﺑ‪‬ﺮي در ﻗﺮآن ج ‪ 1‬ص ‪.[300‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪۴١ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫و‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ ﻟﻢﻳﺴﺘﻄﻊ ﻣﻨﻜﻢ ﻃَﻮﻻً أنﻳ‪‬ﻨﻜﺢ اﻟﻤﺤﺼ‪‬ﻨﺎت اﻟﻤﺆﻣﻨﺎت ﻓﻤ‪‬ﻦ ﻣﺎ ﻣﻠﻜﺖ أﻳﻤﺎﻧُﻜﻢ ﻣﻦ ﻓﺘﻴﺎﺗﻜﻢ اﻟﻤﺆﻣﻨﺎت واﷲ أﻋﻠﻢ ﺑﺈﻳﻤﺎﻧﻜﻢ‬
‫ﺑﻌﻀُﻜﻢ ﻣﻦ ﺑﻌﺾ ﻓﺎﻧﻜﺤﻮﻫﻦّ ﺑﺈذن أﻫﻠﻬﻦّ و آﺗﻮﻫﻦّ أﺟﻮرﻫﻦّ ﺑﺎﻟﻤﻌﺮوف ﻣﺤﺼﻨﺎت‪ ‬ﻏﻴﺮَ ﻣﺴﺎﻓﺤﺎت و ﻻ ﻣﺘّﺨﺬات‪ ‬أﺧﺪانٍ ﻓﺈذا‬
‫اُﺣﺼﻦﱠ ﻓﺈن أﺗﻴﻦ ﺑﻔﺎﺣﺸﺔ ﻓﻌﻠﻴﻬﻦّ ﻧﺼﻒ ﻣﺎ ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺤﺼﻨﺎت ﻣﻦ اﻟﻌﺬاب ‪ ...‬و ﻫﺮ ﻛﺲ از ﻣﺮدانِ ﺷﻤﺎ اﺳﺘﻄﺎﻋﺖ ﻣﺎﻟﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻢﻫﺎي ﺧﺎﻧﻪدارِ ﻣﺆﻣﻦ ازدواج ﻛﻨﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻛﻨﻴﺰان زرﺧﺮﻳﺪ‪ ‬ﻣﺆﻣﻦ ازدواج ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎ در وارﺳﻲ اﻳﻤﺎن‬
‫ﺧﺎﻧﻢﻫﺎ و ﻛﻨﻴﺰﻫﺎ ﻣﻮﺷﻜﺎﻓﻲ ﻧﻜﻨﻴﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ رﺣﻤﺎن ﺑﻪ اﻳﻤﺎن ﺷﻤﺎ داﻧﺎﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮد را ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪ و ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺪاﻧﻴﺪ‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫اﺟﺎزه ﻣﺎﻟﻜﺎنِ آن ﻛﻨﻴﺰان ﺑﺎ آﻧﺎن ازدواج ﻣﻌﻠﻖ ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ و ﺑﻌﺪ از اﻣﻀﺎي ﻋﻘﺪ و ﺗﻌﻴﻴﻦ اﺟﺮت ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻛﻪ‬ ‫ﺷﻤﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ‬
‫ﻣﻘﺒﻮل ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎﺷﺪ اﺟﺮت آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﺗﻘﺪﻳﻢ دارﻳﺪ ﻛﻪ رﺑﻄﻲ ﺑﻪ ﻣﺎﻟﻜﺎن آﻧﺎن ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺷﺮط ﻛﻪ ﻗﺼﺪ ﻛﻨﻴﺰان‬
‫‪A‬‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺨﺖ ﺟﺎ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻌﺪاً ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ‬ ‫ﺗﻌﻬﺪ ﺧﺎﻧﻪداري ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ زﻧﺎﻛﺎري و ﻣﻌﺸﻮقﺑﺎزي؛ و ﭼﻮن ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺷﻮﻫﺮ در‬
‫ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻓﺤﺸﺎء ﺑﺸﻮﻧﺪ ﻳﻚ ‪A‬‬
‫ﻧﻴﻤﻪ آن ﻋﺬاﺑﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺧﺎﻧﻢﻫﺎي ﺧﺎﻧﻪدارِ آزاده ﺗﻌﻠّﻖ ﻣﻲﮔﻴﺮد ﺑﺮ اﻳﻦ ﻛﻨﻴﺰان ﺗﻌﻠﻖ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‬
‫ﻛﻪ ﭘﻨﺠﺎه ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﭼﺮﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ‪] ...‬ﻣﻌﺎﻧﻲاﻟﻘﺮآن آﻳﻪ‪ 25 A‬ﺳﻮره ﻧﺴﺎء[‪ .‬ﻓﺈذا اُﺣﺼ‪‬ﻦﱠ ﻓﺎن أﺗﻴﻦ ﺑﻔﺎﺣﺸﺔٍ ﻓﻌﻠﻴﻬﻦﱠ ﻧﺼﻒ ﻣﺎ‬
‫ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺤﺼﻨﺎت ﻣﻦ اﻟﻌﺬاب ‪ ...‬در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻛﻪ ﺑﺤﺚ ﻛﻨﻴﺰان ﻣﻄﺮح اﺳﺖ و ﻣﺮام اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺮ آن ﺑﻮده و ﻫﺴﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺧﺪﻣﺘﻜﺎريِ ﻣﻨﺰل و ﭘﺬﻳﺮاﺋﻲ از اﻫﻞ ﻣﻨﺰل و ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ آﻧﺎن ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﺮﻳﺪ ﺧﺎرج از ﻣﻨﺰل را ﻫﻢ اﻧﺠﺎم ﺑﺪﻫﻨﺪ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر در‬
‫ﻣﺰارع و ﺑﻮﺳﺘﺎنﻫﺎ و ﻣﺸﺎﻏﻞ ﺑﺎزاري اﺷﺘﻐﺎل ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪ‪ A‬اﺣﺼﺎن و ﭘﺬﻳﺮش آن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺷﺮط و ﻣﺸﺮوط‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪ را ﺑﺮاي‬
‫آن ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻓﺤﺸﺎء ﺑﺰﻧﻨﺪ ﭘﻨﺠﺎه ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺪ‪ ‬ﺷﺮﻋﻲ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﺰﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ‪A‬‬
‫ﻧﻴﻤﻪ آن ﻋﺬاب و ﺣﺪ‪‬ي‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ ﻣ‪‬ﺤﺼ‪‬ﻨﺎت ﻣﺆﻣﻨﺎت ﺟﺎري ﮔﺮدد؛ و اﻳﻦ ﺧﻮد ﮔﻮاﻫﻲ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ آن ﻋﺬاب و ﺣﺪ‪‬ي ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ ﻣ‪‬ﺤﺼ‪‬ﻨﺎت‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﻮر ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ ]و ﻧﻪ رﺟﻢ و ﺳﻨﮕﺴﺎر‪ [،‬ﺑﺎ آنﻛﻪ زﻧﺎي‬ ‫ﻣﺆﻣﻨﺎت ﺟﺎري ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ در او‪‬ل‬
‫آﻧﺎن زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ اﺳﺖ ]ﺗﺪﺑ‪‬ﺮي در ﻗﺮآن ج ‪ 1‬ص ‪.[314‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪۴٢ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﻘﺪ‪ -6‬ﺣﺠ‪‬ﺔاﻻﺳﻼم دﻛﺘﺮ اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﺷﻜﻮري‬

‫‪A‬‬
‫ﺷﻤﺎره ‪ (75‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ‬ ‫‪A‬‬
‫ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻳﺎد )‬ ‫ﺑﺎره ﺣﺪ‪ ‬رﺟﻢ و ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺒﺎﻧﻲ آن" ﺑﻪ ﻗﻠﻢ اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﺷﻜﻮري در‬
‫ﻣﻘﺎﻟﻪ "ﺗﺄﻣﻠﻲ در ‪A‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﺘﻦ آن از اﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺗﺄﻣﻠﻲ در ﺑﺎره‪ A‬ﺣﺪ‪ ‬رﺟﻢ و ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺒﺎﻧﻲ آن‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ رﺟﻢ‪:‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺘﻮاي ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻴﻦ ﻓﻘﻬﺎي اﺳﻼم راﻳﺞ اﺳﺖ‪» ،‬ﺣﺪ‪ ‬رﺟﻢ« ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪» .‬رﺟﻢ در ﻟﻐﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي‬
‫‪A‬‬
‫ﻛﻠﻤﻪ رﺟﻢ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻛﺸﺘﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻛﺸﺘﻦ اﺳﺖ و اﺻﻞ آن‪ ،‬ﻛﺸﺘﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﻨﮕﺴﺎر اﺳﺖ وﻟﻲ در ﻗﺮآن‬
‫ﻣﻌﻨﻲﺷﺪنِ رﺟﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺳﻨﮕﺴﺎر در ﻣﻨﺎﺑﻌﻲ ﺧﺎرج از آﻳﺎت ﻗﺮآن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣ‪‬ﺎ ﭼﺮا ﻛﺸﺘﻦ )ﻗﺘﻞ( را رﺟﻢ ﻧﺎﻣﻴﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫در ﮔﺬﺷﺘﻪ رﺳﻢ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﺮ ﻣﺮدي را ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﻜﺸﻨﺪ او را ﺑﺎ ﺳﻨﮓ ﻣﻲزدﻧﺪ و ﻣﻲﻛﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﻟﺬا ﺑﻪ ﻣﺮور زﻣﺎن‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻗﺘﻠﻲ رﺟﻢ ﻳﻌﻨﻲ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ«‪.77‬‬
‫و در ﻧﺰد ﻓﻘﻬﺎ اﺻﻄﻼﺣﺎً رﺟﻢ ﺑﻪ آن ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻣﺮد و ﻳﺎ زنِ ﻫﻤﺴﺮدار )ﻣﺤﺼﻦ و ﻣﺤﺼﻨﻪ( زﻧﺎ ﻛﺮدﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ آﻧﺎن را ﺑﻪ‬
‫‪A‬‬
‫ﻛﻠﻤﻪ رﺟﻢ‬ ‫ﺻﻮرت ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻧﻤﻮدن )رﺟﻢ( ﺑﻜﺸﻨﺪ ﻳﻌﻨﻲ آنﻗﺪر ﺑﻪ آﻧﺎن ﺳﻨﮓ ﺑﺰﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺎ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ و اﻳﻦ از »اﻃﻼق«‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در رواﻳﺎت ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ﻛﻪ دو ﻧﻔﺮ ﻳﻬﻮدي و ﻧﻴﺰ ﺷﺨﺼﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم »ﻣﺎﻋﺰ« و زﻧﻲ ﻏﺎﻣﺪﻳ‪‬ﻪ‬
‫)از ﻗﺒﻴﻠﻪ‪ A‬ﺑﻨﻲﻏﺎﻣﺪ( را ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﻣﺮدﻧﺪ‪.78‬‬
‫در اﻳﻦﻛﻪ روش رﺟﻢ ﻳﻌﻨﻲ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن زﻧﺎﻛﺎران ﻳﻜﻲ از ﻗﻮاﻋﺪ اﻫﻞﻛﺘﺎب ﺑﻮده ﻧﻴﺰ ﺗﺮدﻳﺪي ﻧﻴﺴﺖ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻛﻪ آﻧﺎن در‬
‫ﻣﻘﺎم ﻋﻤﻞ ﺑﺪان ﻋﺎﻣﻞ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ اﻫﻞﻛﺘﺎب ﺳﺎﻛﻦ در ﻳﺜﺮب و ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ .‬ﻟﺬا در ﻛﺘﺎب »ﻗﺎﻣﻮس ﻛﺘﺎب ﻣﻘﺪس« ذﻳﻞ ﻟﻐﺖ‬
‫ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن ﭼﻨﻴﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻃﻮريﻛﻪ در اﻳﺎم ﻗﺪﻳﻢ ﺑﺮاي ﺗﻨﺒﻴﻪ ﻣﻘﺼﺮﻳﻦ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻮد‬
‫ﻛﻪ اﮔﺮ ﺑﺎﻟﻔﺮض اﺳﻢ ﺑﺮده ﻧﻤﻲﺷﺪ ﻫﺮﻛﺲ ﻣﻲداﻧﺴﺖ ﺣﻜﻢ ﻗﺘﻞ در ﺑﺎره‪ A‬ﻓﻼن ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن ﺑﺎﺷﺪ؛ ﭼﻨﺎنﻛﻪ ﻣﺬﻛﻮر‬
‫‪A‬‬
‫ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ ﺧﻮد زﻧﺎ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ زاﻧﻲ و زاﻧﻴﻪ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ« )ﺳﻔﺮ ﻻوﻳﺎن‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬و‪ ...‬و ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ زن ﻏﻴﺮي زﻧﺎ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎ زن‬
‫ﻓﺼﻞ ‪ 20‬ﺷﻤﺎره ‪.79(10‬‬
‫اﺧﺘﻼف در ﻣﺸﺮوﻋﻴ‪‬ﺖ رﺟﻢ‬
‫ﭼﻨﺎنﻛﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻓﺘﻮاي ﻣﺸﻬﻮر از اﻫﻞﺳﻨﺖ و ﺷﻴﻌﻪ ﺑﺮ ﻣﺸﺮوﻋﻴ‪‬ﺖ رﺟﻢ و ﺣﺘّﻲ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻦ آن در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد‪ ‬ﻣﻌﺪود ﺗﻮﺳﻂ‬
‫و اﻣﺎم ﻋﻠﻲﺑﻦاﺑﻲﻃﺎﻟﺐ)ع( اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﺷﻤﺎر دﻳﮕﺮي از ﻓﻘﻬﺎ و ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان آن را رد ﻛﺮده و ﺧﺎص‪ ‬ﻳﻬﻮد‬ ‫)ص(‬
‫رﺳﻮلﺧﺪا‬
‫داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ در ﺷﺮﻳﻌﺖ اﺳﻼم و ﺑﻪ وﻳﮋه در ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ ﺗﺼﺮﻳﺢ و ﻳﺎ اﺷﺎرهاي ﺑﺪان ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘّﻲ ﺑﺮﺧﻲ از ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان‬
‫‪A‬‬
‫ﺧﻠﻴﻔﻪ دوم ﻋﻤﺮﺑﻦﺧﻄﺎب‬ ‫ﺟﺪﻳﺪ اﻫﻞﺳﻨﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎﻧﻢ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻣﺮﻧﻴﺴﻲ اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ اﺣﻜﺎم ﺳﺨﺖﮔﻴﺮاﻧﻪ را از اﺑﺪاﻋﺎت‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -77‬ر‪.‬ك‪ :‬ﻟﺴﺎناﻟﻌﺮب ذﻳﻞ ﻛﻠﻤﻪ‪ A‬رﺟﻢ‬
‫‪ -78‬ﺷﺒﻬﺎت ﺣﻮل اﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺮﺟﻢ و رد‪‬ﻫﺎ ص ‪ ،23‬اﻟﺪﻛﺘﻮر ﺳﻌﺪ اﻟﻤﺮﺻﻔﻲ‪ ،‬ﭼﺎپ ﺑﻴﺮوت‪ ،‬ﻣﺆﺳﺴﻪ اﻟﺮﻳﺎن ‪ 1415‬ﻫـ ق‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻛﺘﺎب اﻟﻤﻐﻨﻲ‪ ،‬ج ‪ 8‬ص ‪  .158‬‬
‫‪ -79‬ﻗﺴﻤﺖﻫﺎﻳﻲ از اﺳﻼمﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﺎﻧﺒﻲ ص ‪ ،29‬ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻋﺒﺪاﻟﻜﺮﻳﻢ ﻧﻴ‪‬ﺮيﺑﺮوﺟﺮدي‪ ،‬ﭼﺎپ ‪1375‬ﻫـ ش ﻧﺎﺷﺮ ﻣﺆﻟﻒ‪  .‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪۴٣ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺑﺮﺷﻤﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﮔﺮوﻫﻲ از ﻣﺮدان ﺳﺎﻛﻦ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻮدﻧﺪ در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زن‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮاده و زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ‪،‬‬
‫ﺣﺘّﻲاﻻﻣﻜﺎن ﺳﻨﺖﻫﺎي ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم اﺟﺮا ﺷﻮد و ﻟﺬا در ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﺣﻘﻮق زﻧﺎن ﻛﻮﺷﺶ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻲﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.80‬‬
‫در اﻳﻦﻛﻪ ﻋﻤﻞ »زﻧﺎ« ﻳﻜﻲ از زﺷﺖﺗﺮﻳﻦ ﻣﻨﻜﺮات در اﺳﻼم ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود ﻫﻴﭻ ﺗﺮدﻳﺪي ﻧﻴﺴﺖ ﭼﺮا ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل در‬
‫ﻗﺮآن ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬و ﻻﺗﻘﺮﺑﻮا اﻟﺰّﻧﻲ إﻧّﻪ ﻓﺎﺣﺸﺔً و ﺳﺎء ﺳﺒﻴﻼً«‪ 81‬ﻳﻌﻨﻲ زﻧﺎ ﻧﻜﻨﻴﺪ ﻛﻪ آن ﮔﻨﺎه ﺑﺰرﮔﻲ اﺳﺖ و راه ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺘﻪاي اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﻟﻴﻜﻦ در ﺣﺪ‪ ‬و ﻛﻴﻔﺮ آن اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ ﻫﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از رواﻳﺎت و اﺣﺎدﻳﺚ ﺷﻴﻌﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﺣﺪ‪ ‬رﺟﻢ در اﺳﻼم ﻫﺴﺖ‬
‫وﻟﻲ اﺟﺮاي آن ﻓﻘﻂ در ﺣﻀﻮر ﻣﻌﺼﻮم ﻳﻌﻨﻲ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ و اﻣﺎم ﻣﻌﺼﻮم ﺟﺎﻳﺰ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻬﺎد اﺑﺘﺪاﻳﻲ و اﻣﺜﺎل آن‪ ،‬و‬
‫اﻓﺮاد ﻏﻴﺮ ﻣﻌﺼﻮم ﺣﻖّ اﺟﺮاي ﺣﺪ رﺟﻢ را ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ اﻳﻦ ﻧﻈﺮ در ﻋﺼﺮ ﻣﺎ ﻛﻪ ﻋﺼﺮ ﻏﻴﺒﺖ ﻣﻌﺼﻮم اﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﺎي رﺟﻢ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﻣﺠﺮﻣﻴﻦ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﺗﻌﺰﻳﺮ و ﺗﺄدﻳﺐ ﺷﻮﻧﺪ وﻟﻲ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻧﺸﻮﻧﺪ‪.82‬‬
‫ﻧﻈﺮ ﺑﺮﺧﻲ دﻳﮕﺮ از ﻓﻘﻬﺎ و ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺻﻮﻻً ﺣﺪ‪ ‬زﻧﺎ در ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه و آن ﻳﻜﺼﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ اﺳﺖ‬
‫و ﭼﻨﺪ ﺧﺒﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ رﺟﻢﺷﺪن اﻓﺮادي ﻣﺎﻧﻨﺪ »ﻣﺎﻋﺰ« و »زن ﻏﺎﻣﺪﻳﻪ«‪ ،‬از ﻣﻨﻈﺮ ﻓﻦّ ﺣﺪﻳﺚﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺮدود ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ و از‬
‫ﻧﻈﺮ ﻓﻘﻪاﻟﺤﺪﻳﺜﻲ ﻧﻴﺰ در ﻣﺘﻦ آنﻫﺎ ﺗﻨﺎﻗﻀﺎت و اﺑﻬﺎﻣﺎت ﻓﺮاوان ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺨﺪوﺷﻴ‪‬ﺖ و ﻳﺎ ﻣﺠﻬﻮﻟﻴ‪‬ﺖ آن اﺧﺒﺎر را ﺗﺄﻳﻴﺪ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.83‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﺴﺎء‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل در ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ ﺣﺪ‪ ‬رﺟﻢ ﻣﻌﻤﻮل در ﻣﻴﺎن اﻫﻞﻛﺘﺎب را‬ ‫‪A‬‬
‫ﺷﺮﻳﻔﻪ ‪15‬‬ ‫آنﭼﻪ ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ ﻃﺒﻖ آﻳﻪ‬
‫ﻣﻨﺴﻮخ اﻋﻼم ﻓﺮﻣﻮده و ﺑﺎ ﺗﻌﺒﻴﺮ »ﻓَﺎﻣﺴﻜﻮﻫﻦّ ﻓﻲ اﻟﺒﻴﻮت ﺣﺘّﻲ ﻳﺘﻮﻓّﻴﻬﻦّ اﻟﻤﻮت أو ﻳﺠﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦّ ﺳﺒﻴﻼً« ﺣﺪ‪ ‬اﺳﻼﻣﻲ زن‬
‫زاﻧﻴﻪ را »ﺣﺒﺲ اﺑﺪ در ﺧﺎﻧﻪ« اﻋﻼم داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﻧﻴﺰ در ﭘﺎﻳﺎن آﻳﻪ ﻗﻮل داده اﺳﺖ ﻛﻪ در آﻳﻨﺪه ﺑﺎ ﻧﺰول آﻳﻪ‪ A‬دﻳﮕﺮي اﻳﻦ‬
‫ﺣﻜﻢ ﺗﺨﻔﻴﻒ ﭘﻴﺪا ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد و ﺧﺪاوﻧﺪ راه آﺳﺎنﺗﺮي ﺑﺮاي آﻧﺎن ﺑﺎز ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺸﻮد‪.84‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﺴﺎء ﺑﻌﺪاً ﻧﺎزل ﺷﺪ و ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ اﺷﻔﺎق و ﺗﺨﻔﻴﻒ در ﺣﻜﻢ ﻧﻴﺰ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺰول آﻳﻪ‪A‬‬
‫‪A‬‬ ‫آن آﻳﻪ‪ A‬ﺷﺮﻳﻔﻪاي ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان آﻳﻪ ‪15‬‬
‫»ﺟ‪‬ﻠﺪ« ﻳﻌﻨﻲ ﻳﻜﺼﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ زﻧﺎﻛﺎران زده ﺷﻮد و ﻧﻪ رﺟﻢ‪ .‬روي اﻳﻦ اﺻﻞ اوﻻً ﺑﻪ ﻫﻴﭻوﺟﻪ در ﻗﺮآن آﻳﻪاي‬
‫در ﺑﺎره‪ A‬رﺟﻢ ﻧﺎزل ﻧﮕﺮدﻳﺪ‪ ،‬و در ﺛﺎﻧﻲ رﺟﻢ و ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﺒﺲ اﺑﺪ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮي دارد و ﻫﺮﮔﺰ از ﻣﺼﺎدﻳﻖ‬
‫آﻳﻪ ﺟ‪‬ﻠﺪ )ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ( ‪A‬‬
‫آﻳﻪ دوم از ﺳﻮره‬ ‫»ﺗﺨﻔﻴﻒ‪ «‬ﻗﻮل دادهﺷﺪه در ﻗﺮآن ﻳﻌﻨﻲ »أو ﻳﺠﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦّ ﺳﺒﻴﻼً« ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﻲﺷﻮد‪A .‬‬
‫ﻣﺒﺎرﻛﻪ‪ A‬ﻧﻮر اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬اﻟﺰّاﻧﻴﺔ واﻟﺰّاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞّ واﺣﺪ‪ ‬ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺄة ﺟﻠﺪة« ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮ ﻫﺮﻳﻚ از زﻧﺎن و ﻣﺮدان زﻧﺎﻛﺎر‬
‫ﻳﻜﺼﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﺰﻧﻴﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ دو ﻣﻮرد ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮاردي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ در ﺑﺎره‪ A‬ﻛﻴﻔﺮدادنِ زﻧﺎﻛﺎران و ﺣﺪود زﻧﺎ و ﻧﺤﻮه‪ A‬آن ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -80‬در اﻳﻦ ﺑﺎره »زﻧﺎن ﭘﺮدهﻧﺸﻴﻦ و ﻧﺨﺒﮕﺎن ﺟﻮﺷﻦﭘﻮش«‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ A‬ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻣﺮﻧﻴﺴﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ A‬ﻣﻠﻴﺤﻪ ﻣﻐﺎزهاي ﺑﺎ ﻣﻘﺪﻣﻪ‪ A‬ﻣﺤﻤﺪ ﻛﺮﻳﻤﻲ زﻧﺠﺎﻧﻲاﺻﻞ ﭼﺎپ ﺗﻬﺮان ﻧﺸﺮ‬
‫ﻧﻲ ‪ 1380‬ﺑﻪ وﻳﮋه دو ﻓﺼﻞ آن ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮانﻫﺎي »ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ و زﻧﺎن« و »ﻋﻤﺮ و ﻣﺮدان ﻣﺪﻳﻨﻪ« ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -81‬ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ‪ ،‬ﺳﻮره‪ A‬اﺳﺮاء آﻳﻪ ‪  .32‬‬
‫‪ -82‬ر‪.‬ك‪ :‬ﺑﺤﺎراﻻﻧﻮار ﻋﻼﻣﻪ ﻣﺠﻠﺴﻲ ج ‪ 52‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 325‬و ‪ ،371‬ﭼﺎپ اﻳﺮان‪ ،‬و ﻧﻴﺰ ﻓﻘﻴﻪ ﻣﻦ ﻻﻳﺤﻀﺮه اﻟﻔﻘﻴﻪ ج ‪ 1‬ص ‪  5‬‬
‫‪ -83‬ر‪.‬ك‪ :‬ﻓﻘﻪ اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪﺟﻮاد ﻣﻮﺳﻮيﻏﺮوي ص ‪ 653‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ A‬دﻛﺘﺮ ﺳﻴﺪﻋﻠﻲاﺻﻐﺮ ﻣﻮﺳﻮي ﻏﺮوي‪ ،‬ﭼﺎپ اﻗﺒﺎل‪ 1317 ،‬ﻫـ ش‬
‫‪ -84‬ر‪.‬ك‪ :‬اﺳﻼمﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﺎﻧﺒﻲ‪ ،‬ص ‪ ،28‬ﭘﻴﺸﻴﻦ ‪ ‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪۴۴ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫وﻟﻴﻜﻦ ﻃﺒﻖ ﺑﺮﺧﻲ اﺧﺒﺎري ﻛﻪ در ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻫﻞﺳﻨﺖ ﺛﺒﺖ ﺷﺪه‪ ،‬ﺧﻠﻴﻔﻪ‪ A‬دوم ﻋﻤﺮﺑﻦﺧﻄﺎب در اواﺧﺮ ﺧﻼﻓﺖ ﺧﻮد ﻣﺪﻋﻲ ﺷﺪه‬
‫آﻳﻪ دﻳﮕﺮي ﻫﻢ در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره ﺣﺪ‪ ‬زﻧﺎﻛﺎران ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺑﻮد! ]او ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ[ وﻟﻲ ﻣﻦ ﻣﻲﺗﺮﺳﻢ اﮔﺮ آن را در ﻗﺮآن وارد ﻛﻨﻴﻢ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ‪A‬‬
‫ﻣﻮرد اﻋﺘﺮاض ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮم‪ .‬و آن آﻳﻪ‪ A‬ﻣﻮﻫﻮم و ﻣﺪﻋﺎي ﻋﻤﺮ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪» :‬اﻟﺸﻴﺦ واﻟﺸﻴﺨﺔ إذا ز‪‬ﻧَﻴﺎ ﻓَﺎرﺟ‪‬ﻤﻮﻫﻤﺎ‬
‫اﻟﺒﺘّﺔ ﺑﻤﺎ ﻗﻀﻴﺎ ﻣﻦ اﻟﻠﺬّة«‪ 85‬ﻳﻌﻨﻲ اﮔﺮ ﭘﻴﺮﻣﺮد و ﭘﻴﺮزن )ﻳﺎ زﻧﺎن و ﻣﺮدان ﻫﻤﺴﺮدار( }ﺷﻴﺦ و ﺷﻴﺨﻪ{ زﻧﺎ ﻛﺮدﻧﺪ آﻧﺎن را اﻟﺒﺘﻪ‬
‫ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻟﺬت )ﺣﺮاﻣﻲ( ﻛﻪ ﺑﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦﺟﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻜﺘﻪ ﻻزم اﺳﺖ و آن اﻳﻦﻛﻪ‪:‬‬
‫اوﻻً ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎه‪ ‬ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﻛﻠﻤﻪﻫﺎي ﺷﻴﺦ و ﺷﻴﺨﻪ را ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺮد ﻛﻬﻦﺳﺎل و زن ﻛﻬﻦﺳﺎل اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي زن و‬
‫ﻣﺮد ﺑﻴﻮه ﻳﺎ »ﻫﻤﺴﺮدار« ‪-‬ﺛﻴ‪‬ﺐ‪ -‬ﻳﺎ ﻣﺤﺼﻦ و ﻣﺤﺼﻨﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﺄوﻳﻞ و ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻟﻐﻮي ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ و در ﺛﺎﻧﻲ اﮔﺮ ﻣﺎ‬
‫آن را ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﭘﺬﻳﺮش ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺷﺪنِ ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺒﻖ اﻳﻦ اد‪‬ﻋﺎ اﻳﻦ آﻳﻪ‪ A‬ﻣﻮﻫﻮم از ﻗﺮآن ﺣﺬف ﺷﺪه و ﻋﻤﺮ ﻧﻴﺰ‬
‫از ﺗﺮس اﻋﺘﺮاض اﺻﺤﺎب ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻛﻪ ﺷﺎﻫﺪ ﻧﺰول ﭼﻨﻴﻦ آﻳﻪاي ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬آن را در ﻗﺮآن ﻧﻴﺎورده اﺳﺖ وﻟﻲ در زﻣﺎن ﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫ﺧﻮدش آن را ﺗﺮوﻳﺞ ﻧﻤﻮده و ﺑﺎ ارﻋﺎب و ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﻜﻢ ﺷﺮﻋﻲ ﺟﺎ اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﺳﺖ و ﺣﺘّﻲ ﻃﺒﻖ ﺑﺮﺧﻲ از رواﻳﺎت‬
‫)ع(‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻛﻪ آﻗﺎي ﻧﻴ‪‬ﺮي ﺑﺮوﺟﺮدي ﺑﻪ آنﻫﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﻛﺮده اﺳﺖ؛ وي آن را ﺑﻌﺪ از آن ﺧﺒﺮي ﻛﻪ از ﻳﺎران ﻋﻠﻲﺑﻦاﺑﻲﻃﺎﻟﺐ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻤﺎر ﻳﺎﺳﺮ ﺷﻨﻴﺪ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ اﻳﻦﻛﻪ اﮔﺮ ﻋﻤﺮ ﺑﻤﻴﺮد ﻣﺎ ﺑﺎ ﻋﻠﻲ)ع( ﺑﻴﻌﺖ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰار ﺗﻬﺪﻳﺪي ﻛﻪ در اﺧﺘﻴﺎر‬
‫دﺳﺘﮕﺎه ﺧﻼﻓﺖ اﺳﺖ از آن ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺖ و آﻣﺪ در ﻣﺴﺠﺪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺻﺮاﺣﺘﺎً آن را ﺑﻴﺎن ﻛﺮد‪.86‬‬
‫ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ )ﺳﻨﮕﺴﺎر( از ﻫﻤﺎن ﺻﺪر اﺳﻼم ﻛﻪ ﻋﻤﺮ ﻣﺪﻋﻲ ﻣﺸﺮوﻋﻴﺖ آن ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻮرد اﻋﺘﺮاض ﺷﻤﺎري از‬
‫‪A‬‬
‫ﺧﻠﻴﻔﻪ دوم ﻧﻈﺮ وي را ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﻲﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬وي‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻣﺜﺎل ﻋﻤﺎر ﻳﺎﺳﺮ ﺑﻮده و ﻓﻘﻂ ﺑﺮﺧﻲ از ﭼﻬﺮهﻫﺎي ﻫﻢﻃﻴﻒ ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫ﻧﻴﺰ در اﺻﻞ آن را از ﻛﻌﺐاﻻﺣﺒﺎر ﻳﻬﻮدي و ﻳﺎ »ﻳﻜﻲ از ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺑﻨﻲﻗﺮﻳﻈﻪ« ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﺗﻮرات ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻜﻤﻲ آﻣﺪه‬
‫اﺳﺖ و داﺳﺘﺎن ﻣﺸﻬﻮري دارد ﻛﻪ رﺳﻮلﺧﺪا از اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ اﻇﻬﺎر ﺧﺸﻢ و ﻧﺎراﺣﺘﻲ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي از ﺑﺤﺚ‬
‫از ﻣﺮور ﺑﺴﻴﺎر ﮔﺬرا و اﺟﻤﺎﻟﻲ ﻛﻪ در ﺑﺎره‪ A‬ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر در ﻓﻘﻪ داﺷﺘﻴﻢ ﺑﻄﻮر ﻓﺸﺮده ﻧﺘﺎﻳﺞ ذﻳﻞ را ﻣﻲﺗﻮان ﮔﺮﻓﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺣﻜﻢ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻛﻴﻔﺮ زﻧﺎ در ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر ﻓﻘﻂ در ﺑﺎره‪ A‬زﻧﺎن ﺑﻪ ﺣﻜﻢ »ﺣﺒﺲ اﺑﺪ در ﻣﻨﺰل« اﺷﺎره‬
‫دارد‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -85‬اﻟﺪ‪‬راﻟﻤﻨﺜﻮر ﺳﻴﻮﻃﻲ‪ ،‬ج ‪ 5‬ص ‪ ،180‬و ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻔﺴﻴﺮي و ﺣﺪﻳﺜﻲ اﻫﻞﺳﻨﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﺣﺪﻳﺚ در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ذﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ اﻟﺪﻛﺘﺮ‬
‫ﺳﻌﺪ اﻟﻤﺮﺻﻔﻲ در ﻛﺘﺎب ﺧﻮد آنﻫﺎ را از ﺻﻔﺤﻪ‪ 32 A‬ﺗﺎ ﺻﻔﺤﻪ‪ 37 A‬ﻧﻘﻞ ﻛﺮده اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺗﺄﻳﻴﺪ و ﺗﻮﺟﻴﻪ آنﻫﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ )ر‪.‬ك‪ :‬ﺷﺒﻬﺎت ﺣﻮل اﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺮﺟﻢ و‬
‫رد‪‬ﻫﺎ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ(‪ .‬و ﻧﻴﺰ ﻋﺒﺪاﻟﻜﺮﻳﻢ ﻧﻴ‪‬ﺮي ﺑﺮوﺟﺮدي در ﻛﺘﺎب ﺧﻮد ﺑﺎ ذﻛﺮ دﻗﻴﻖ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻫﻞﺳﻨﺖ‪ ،‬ﻧﺼﻮص ﻣﺨﺘﻠﻒ آن را درج ﻛﺮده و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ رد‪ ‬و ﻧﻘﺾ آنﻫﺎ‬
‫‪A‬‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 671‬ﺗﺎ ﺻﻔﺤﻪ ‪ 681‬ﺑﻪ ﻧﻘﺪ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ )ر‪.‬ك‪ :‬اﺳﻼمﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﺎﻧﺒﻲ ص ‪ ،31-38‬ﭘﻴﺸﻴﻦ(‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ آﻳﺖاﷲ ﺳﻴﺪﺟﻮاد ﻣﻮﺳﻮيﻏﺮوي در ﻛﺘﺎب ﺧﻮد از‬
‫ﻋﻠﻤﻲ دﻗﻴﻖ اﻳﻦ آﻳﻪ‪ A‬ﻣﻮﻫﻮم ﻋﻤﺮي و ﻣﺪاﻓﻌﺎﻧﺶ ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻓﻘﻬﻲ و ﻋﻘﻠﻲ‪ ،‬آن را ﻣﺮدود و ﻣﺠﻬﻮل داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ )ر‪.‬ك‪ :‬ﻓﻘﻪ اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ در ﻣﺴﺎﺋﻞ‬
‫ﺧﻼﻓﻲ ﺑﻪ ﺿﻤﻴﻤﻪ‪ A‬ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺧﻤﺲ‪ ،‬رﺟﻢ و ارﺗﺪاد‪ ،‬ﺗﺄﻟﻴﻒ ﺳﻴ‪‬ﺪﺟﻮاد ﻣﻮﺳﻮيﻏﺮوي‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ A‬ﺳﻴ‪‬ﺪﻋﻠﻲاﺻﻐﺮ ﻣﻮﺳﻮيﻏﺮوي‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ(‪  .‬‬
‫‪ -86‬ر‪.‬ك‪ :‬اﺳﻼمﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﺎﻧﺒﻲ‪ ،‬ص ‪ ،37‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬و ﻧﻴﺰ ر‪.‬ك‪ :‬ﻗﺎﻣﻮساﻟﺮﺟﺎل ﺷﻮﺷﺘﺮي ج ‪ 7‬ص ‪  115‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪۴۵ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ -2‬دوﻣﻴﻦ آﻳﻪ‪ A‬ﻗﺮآن ﻛﻪ ﺑﻌﺪاً ﻧﺎزل ﺷﺪ و ﻧﺎﺳﺦ آﻳﻪ‪ A‬اول و ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ اﺳﺖ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﻓﻘﻂ »ﻣﺄة ﺟ‪‬ﻠﺪة« ﻳﻌﻨﻲ ﻳﻜﺼﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ را ﻣﻄﺮح‬
‫ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬در اﻳﻦ آﻳﻪ ﻓﺮﻗﻲ ﻣﻴﺎن ﻣﺤﺼﻦ و ﻣﺤﺼﻨﻪ و ﻏﻴﺮ آنﻫﺎ ﺑﻴﺎن ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻛﻠﻤﻪ رﺟﻢ آﻣﺪه اﺳﺖ وﻟﻲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻗﺘﻞ اﺳﺖ و ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع زﻧﺎ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ و ﻟﺬا در ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ‬ ‫‪ -4‬در ﻗﺮآن‬
‫ﻫﻴﭻﮔﻮﻧﻪ آﻳﻪاي ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ و ﻳﺎ اﺑﻬﺎم در ﺑﺎره‪ A‬رﺟﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺣﺪ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺟﻨﺒﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و‬ ‫‪A‬‬
‫دوره ﺧﻼﻓﺖ ﻋﻤﺮﺑﻦﺧﻄﺎب اﻧﮕﻴﺰهﻫﺎ و‬ ‫‪ -5‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ رﺳﻤﻴﺖ ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ در‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻛﺴﺎﻧﻲ ﭼﻮن ﻋﻤﺎر ﻳﺎﺳﺮ و ﻋﻠﻲ)ع( اﺷﺎره ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -6‬اﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪ ﻧﻴﺰ ]ﻫﻤﭽﻮن[ ﺑﺴﻴﺎري از اﺣﻜﺎم ﻓﻘﻬﻲ دﻳﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻤﺎز ﺗﺮاوﻳﺢ‪ ،‬ﺣﺮﻣﺖ ازدواج ﻣﻮﻗﺖ )ﻣﺘﻌﻪ( و اﻣﺜﺎل اﻳﻦﻫﺎ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺘﮕﺎه ﺧﻼﻓﺖ ﺗﺜﺒﻴﺖ و ﺗﺮوﻳﺞ ﺷﺪه و ﺑﺎ ﻣﺮور زﻣﺎن ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺗﻠﻘﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -7‬اﮔﺮ ﺧﺒﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻣﺮد و زن ﻳﻬﻮدي ﺑﻪ ﺟﺮم زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ از ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻢ ﺗﺎرﻳﺦ و ﻗﻮاﻋﺪ ﺣﺪﻳﺜﻲ ﺻﺤ‪‬ﺖ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻧﺸﺎنﮔﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره آﻧﺎن ﻃﺒﻖ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺧﻮدﺷﺎن ﺣﻜﻢ ﺻﺎدر ﻛﺮده اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﭘﺬﻳﺮش‬
‫ﻣﺸﺮوﻋﻴ‪‬ﺖ آن در اﺳﻼم ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -8‬در ﻣﻮرد رﺟﻢ ﺷﺪن زﻧﺎﻛﺎرانِ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻋﺰ و زن ﻏﺎﻣﺪﻳ‪‬ﻪ و ﻳﻚ ﻋﺮب ﺑﺎدﻳﻪﻧﺸﻴﻦ ﻛﻪ در ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻫﻞﺳﻨّﺖ و ﺑﻌﻀﺎً‬
‫ﺷﻴﻌﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ و آﻗﺎي ﺳﻌﺪ اﻟﻤﺮﺻﻔﻲ ﺑﻪ آن ﻣﻮارد اﺳﺘﻨﺎد ﻧﻤﻮده ﺗﺎ ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر را اﺛﺒﺎت ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،87‬ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ‬
‫‪A‬‬
‫ﻫﻤﻪ اﻳﻦ اﺧﺒﺎر‪ ،‬ﻫﻢ از ﻧﻈﺮ ﺳﻨﺪ و ﻫﻢ از ﻧﻈﺮ ﻣﺤﺘﻮا و ﻓﻘﻪاﻟﺤﺪﻳﺚ ﻣﺨﺪوش ﺑﻮده و داراي ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل‬
‫ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬و ﺑﺮاي ﻣﻼﺣﻈﻪ‪ A‬اﻳﻦ ﻣﻮارد ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻛﺘﺎب ﻓﻘﻪ اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ آﻳﺖاﷲ ﻣﻮﺳﻮي ﻏﺮوي از‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 645‬ﺗﺎ ﺻﻔﺤﻪ‪ ... 685 A‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﻈﺮات اﻇﻬﺎر ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ آﻳﺖاﷲ ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ ﺑﺠﻨﻮردي ‪ ...‬ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ اﻳﻦﻛﻪ ﻧﻈﺮ ﺣﻀﺮت اﻣﺎمﺧﻤﻴﻨﻲ ﻧﻴﺰ‬ ‫‪ -9‬ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﺑﺎ‬
‫ﺑﻌﺪ از اﺳﺘﻘﺮار ﻧﻈﺎم ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﻋﺪم اﺟﺮاي ﺣﻜﻢ رﺟﻢ ﺑﻮده و اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ در دﺳﺘﮕﺎه ﻗﻀﺎﻳﻲ ﺟﻤﻬﻮري‬
‫اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان در ﺳﺎل ‪ 1360‬در ﻗﻮه‪ A‬ﻗﻀﺎﺋﻴﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞِ ﻛﺎري ﻗﻀﺎت ﻣﺤﺘﺮم ﺑﺨﺸﻨﺎﻣﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﻣﺆﻳﺪ دﻳﮕﺮي ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ را ﺑﻪ وﻳﮋه از ﻧﻈﺮ ﻓﻘﻪ اﻫﻞ ﺳﻨّﺖ و ﺷﻴﻌﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﻳﻦ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‬
‫ﻫﻤﻪ ﺟﻮاﻧﺐ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ‪ A‬ﻗﻀﻴ‪‬ﻪ ﻧﻴﺎز‬
‫و ﺑﻪ ﺑﺤﺚﻫﺎي ﻓﻨّﻲﺗﺮ و ﺟﺪ‪‬يﺗﺮ‪ ،‬ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻮازﻳﻦ ﻓﻘﻬﻲ و اﺻﻮﻟﻲ و ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ‪A‬‬
‫دارد‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -87‬ر‪.‬ك‪ :‬ﺷﺒﻬﺎت ﺣﻮل اﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺮﺟﻢ و رد‪‬ﻫﺎ ﺻﻔﺤﺎت ‪ ،24-38‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪  .‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪۴۶ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﻘﺪ‪ -7‬ﺣﺠ‪‬ﺔاﻻﺳﻼمواﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ ﻋﺒﺎس ﻳﺰداﻧﻲ‬

‫ﻛﻼم اﻳﻦ ﻓﻘﻴﻪ‪ ‬از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ را ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻛﺘﺎﺑﺶ "ﻋﻘﻞ ﻓﻘﻬﻲ" )ﻛﻪ آن را ﺑﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻓﻘﻪ‬
‫اداره ﻛﺮد ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻛﺮده( ﭘﻲ ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﻲ اﺳﺖ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺗﻮﺳﻂ اﺣﻤﺪ اﻟﻘﺒﺎﻧﺠﻲ‪ ،‬و ﺑﺎ ﻧﺎمِ اﻟﻌﻘﻞ اﻟﻔﻘﻬﻲ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ‬
‫ﺷﺪه‪ ،‬و از ﺳﻮي ﻧﺸﺮ داراﻟﻤﻨﺼﻮر ﺑﻐﺪاد ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺘﻦ ﺳﺨﻦ وي از اﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪:‬‬
‫دﻻﺋﻞ ﻗﻄﻌﻲ ﺑﺮ ﻧﺎﻣﺸﺮوع ﺑﻮدن ﺳﻨﮕﺴﺎر‬
‫ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر زاﻧﻲ ﻧﻪ در ﻗﺮآن آﻣﺪه و ﻧﻪ در ﺳﻨﺖ ﻗﻄﻌﻴﻪ‪ ،‬و ﺟﺰ ﭼﻨﺪ ﺣﺪﻳﺚ ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺸﻜﻮك و ﻣﻌﺎرض‪،‬‬
‫ﻣﺴﺘﻨﺪ دﻳﮕﺮي ﻧﺪارد‪.‬‬
‫]و اﻳﻨﻚ دﻻﻳﻞ ﻧﺎﻣﺸﺮوع ﺑﻮدنِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‪[:‬‬
‫آﻳﻪ دوم ﺳﻮره‪ A‬ﻧﻮر اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ »ﻣﺮد و زن زاﻧﻲ را ﺻﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق ﺑﺰﻧﻴﺪ‪ «.‬اﮔﺮ ﻛﻴﻔﺮ زﻧﺎي‬
‫‪ .1‬رﺟﻢ ﺑﺮ ﺧﻼف ‪A‬‬
‫ﻣﺤﺼﻨﻪ رﺟﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻗﺮآن ﺑﻪ آن ﺗﺼﺮﻳﺢ ﺷﻮد ﭼﺮا ﻛﻪ زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ ﻓﺠﻴﻊﺗﺮ و ﻫﻮﻟﻨﺎكﺗﺮ‪ ،‬و ﺿﺮﺑﻪاش ﺑﻪ ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮاده‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬واﻧﮕﻬﻲ واژه‪» A‬اﻟﺰاﻧﻲ« و »اﻟﺰاﻧﻴﺔ« ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ]اﻟﻒ و[ ﻻم‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﻫﺮ زﻧﺎﻛﺎري ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫آﻳﻪ ‪ 25‬ﺳ ‪A‬‬
‫ﻮره ﻧﺴﺎء اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ »اﮔﺮ ﻛﻨﻴﺰ را ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮي ﮔﺮﻓﺘﻴﺪ و ﻣﺮﺗﻜﺐ زﻧﺎي‬ ‫‪ .2‬رﺟﻢ در ﺗﻌﺎرض آﺷﻜﺎر ﺑﺎ ‪A‬‬
‫ﻣﺤﺼﻨﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺎزاﺗﺶ ﻧﺼﻒ ﻣﺠﺎزات زنِ آزاده اﺳﺖ«‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺠﺎزات زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر و اﻋﺪام ﺑﺎﺷﺪ آﻳﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﺨﻮاﻫﺪ‬
‫داﺷﺖ ﭼﻮن ﻧﺼﻒ اﻋﺪام ﻣﻌﻨﺎ ﻧﺪارد‪) .‬دﻗﺖ ﻛﻨﻴﺪ(‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره اﺣﺰاب ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ »اي زﻧﺎن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻓﺤﺸﺎ ﺷﻮﻳﺪ ﻣﺠﺎزاتﺗﺎن دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ‬ ‫‪ .3‬ﻗﺮآن در آﻳﻪ‪30 A‬‬
‫ﺑﻮد«‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺠﺎزات زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺑﺎﺷﺪ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻌﻨﺎ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲﺷﻮد ﻣﺠﺎزات زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ ﻫﻤﺎن ﺻﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﻮرد ﻛﻨﻴﺰ ﻧﺼﻒ و در ﻣﻮرد زﻧﺎن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ دو ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .4‬در ﺳﻮره‪ A‬ﻧﻮر ﺑﻌﺪ از آنﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ زن و ﻣﺮد زﻧﺎﻛﺎر را ﺻﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق ﺑﺰﻧﻴﺪ و ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت زﻧﺎ ﭼﻬﺎر ﺷﺎﻫﺪ ﻻزم‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻪ ﭘﻨﺠﻢ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬اﮔﺮ زن زﻧﺎﻛﺎر ﺑﻮد و ﺷﻮﻫﺮش ﺷﺎﻫﺪ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺷﻮﻫﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺷﻬﺎدت دﻫﺪ و در‬
‫ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻟﻌﻨﺖ ﺧﺪا ﺑﺮ ﻣﻦ اﮔﺮ دروغ ﺑﮕﻮﻳﻢ«‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺮد اﻳﻦ ﻛﺎر را در دادﮔﺎه اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ﺣﺪ‪ ‬زﻧﺎ ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﺎن ﺻﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق‬
‫ﻛﻪ در ﺳﻪ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﻗﺒﻞ ذﻛﺮ ﺷﺪ ﺑﺮ زن ﺛﺎﺑﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ »و ﻳﺪرؤا ﻋﻨﻬﺎ اﻟﻌﺬاب انﺗﺸﻬﺪ ارﺑﻊ ﺷﻬﺎدات ﺑﺎﷲ اﻧﻪ‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻪ ﭘﻨﺠﻢ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻏﻀﺐ ﺧﺪا ﺑﺮ‬ ‫ﻟﻤﻦ اﻟﻜﺎذﺑﻴﻦ‪ «...‬ﻳﻌﻨﻲ اﮔﺮ زن ﻫﻢ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺷﻬﺎدت ﺑﺪﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﺮد دروغ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ و در‬
‫ﻣﻦ اﮔﺮ ﺷﻮﻫﺮم راﺳﺖ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ ،‬در آن ﺻﻮرت ﻫﻤﺎن ﻣﺠﺎزات ﻓﻮقاﻟﺬﻛﺮ از زن ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻛﺎﻣﻼً روﺷﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫‪A‬‬
‫ﻛﻠﻤﻪ »اﻟﻌﺬاب« اﺷﺎره ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﺠﺎزاﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آﻳﺎت ﻗﺒﻠﻲ از آن ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺠﺎزات زﻧﺎي‬
‫ﻣﺤﺼﻨﻪ ﻫﻤﺎن ﺻﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق اﺳﺖ‪) .‬دﻗﺖ ﻛﻨﻴﺪ(‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﺴﺎء ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ »از ﻣﻴﺎن زﻧﺎن ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﻛﺴﺎﻧﻲ را ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻓﺤﺸﺎء ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎيﺗﺎن ﺣﺒﺲ‬ ‫‪ .5‬در ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ‪15‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ »أو ﻳﺠﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦ ﺳﺒﻴﻼً ]= ﻳﺎ آنﻛﻪ ﺧﺪا راﻫﻲ ﺑﻪ ﻧﻔﻊﺷﺎن‬ ‫ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﻤﻴﺮﻧﺪ ﻳﺎ آنﻛﻪ ﺧﺪا راﻫﻲ ﺑﻪ ﻧﻔﻊﺷﺎن ﻣﻘﺮر ﺳﺎزد«‪.‬‬
‫ﻣﻘﺮر ﺳﺎزد[« اﺷﺎره ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات ﺻﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻌﺪاً در ﺳﻮره‪ A‬ﻧﻮر ﺑﻴﺎن ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺠﺎزات زﻧﺎي‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪۴٧ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻣﺤﺼﻨﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر و اﻋﺪام ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻧﻪ در ﻗﺮآن ﺑﻠﻜﻪ در ﺳﻨّﺖ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد ﻋﺒﺎرت »أو ﻳﺠﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦ ﺳﺒﻴﻼً« درﺳﺖ‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﭼﺮا ﻛﻪ اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﺣﺎﻛﻲ از ﻣﺠﺎزاﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺣﺒﺲ اﺑﺪ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ ﻗﺒﻠﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻔﻴﻒﺗﺮ اﺳﺖ و راه ﺧﻼﺻﻲ‬
‫ﺑﺮاي زﻧﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره ﻣﺎﺋﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﻓﻘﻂ دو ﻧﻔﺮ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻗﺘﻞاﻧﺪ ﻗﺎﺗﻞ و ﻣﻔﺴﺪ ﻓﻲاﻻرض‪.‬‬ ‫‪ .6‬رﺟﻢ در ﺗﻌﺎرض آﺷﻜﺎر ﺑﺎ آﻳﻪ‪32 A‬‬
‫‪ .7‬رﺟﻢ ﻛﺸﺘﻦ ﺗﺆام ﺑﺎ ﺷﻜﻨﺠﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ در اﺳﻼم از آن ﻧﻬﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .8‬ﮔﻨﺎه ارﺗﺪاد ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ از زﻧﺎ اﺳﺖ وﻟﻲ زن ﻣﺮﺗﺪ اﻋﺪام ﻧﻤﻲﺷﻮد ﭘﺲ ﭼﺮا زن زﻧﺎﻛﺎر ﻣﺴﺘﺤﻖ اﻋﺪام ﺑﺎﺷﺪ آنﻫﻢ‬
‫از ﻧﻮع ﺳﻨﮕﺴﺎر!‬
‫‪ .9‬در ﻗﺮآن اﻧﻮاع ﮔﻨﺎﻫﺎن از ﺟﻤﻠﻪ دزدي‪ ،‬آدﻣﻜﺸﻲ‪ ،‬ﻛﻢﻓﺮوﺷﻲ ذﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ وﻟﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻧﺎ ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ ﮔﻨﺎه دﻳﮕﺮي‬
‫ﺳﺨﻦ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺑﻪ زﻧﺎ ﻧﺰدﻳﻚ ﻧﺸﻮﻳﺪ‪.‬‬
‫زﻧﺎﻛﺎر را ﺷﻼق ﺑﺰﻧﻴﺪ‪.‬‬
‫اﺗﻬﺎم زﻧﺎ را ﻧﭙﺬﻳﺮﻳﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﺷﺎﻫﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻣﺘّﻬﻢ ﭼﻬﺎر ﺷﺎﻫﺪ ﻧﻴﺎورد او را ﻫﺸﺘﺎد ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق ﺑﺰﻧﻴﺪ و ﺷﻬﺎدﺗﺶ را دﻳﮕﺮ ﻧﭙﺬﻳﺮﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻮﻫﺮ ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت زﻧﺎ در ﻣﻮرد ﻫﻤﺴﺮش ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺷﻬﺎدت دﻫﺪ‪...‬‬
‫زن ﻧﻴﺰ اﮔﺮ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺷﻬﺎدت دﻫﺪ ﻛﻪ ﺷﻮﻫﺮش دورغ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻣﺠﺎزات ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ازدواج ﺑﺎ زﻧﺎﻛﺎر ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﻨﻴﺰ ﺷﻮﻫﺮدار در ﺻﻮرت ارﺗﻜﺎب زﻧﺎ‪ ،‬ﻣﺠﺎزاﺗﺶ ﻧﺼﻒ ﻣﺠﺎزات زن آزاده اﺳﺖ‪.‬‬
‫زﻧﺎن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در ﺻﻮرت ارﺗﻜﺎب زﻧﺎ‪ ،‬ﻣﺠﺎزاتﺷﺎن دو ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ زﻧﺎن ﭘﺎﻛﺪاﻣﻦ اﺗﻬﺎم زﻧﺎ ﻣﻲزﻧﻨﺪ‪ ،‬دﭼﺎر ﻟﻌﻨﺖ و ﻋﺬاب ﻋﻈﻴﻢ ﺧﺪا ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫زﻧﺎﻧﻲ را ﻛﻪ ﻃﻼق ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ در ﻓﺎﺻﻠﻪ‪ A‬ﻋﺪ‪‬ه‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻴﺮون ﻛﻨﻴﺪ ﻣﮕﺮ آنﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ زﻧﺎ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ آنﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري از اﺣﻜﺎم زﻧﺎ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ ﭼﻄﻮر ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ از ﻣﺠﺎزات زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ ﻛﻪ ﺿﺮر و زﻳﺎﻧﺶ‬
‫ﺻﺪﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ زﻧﺎي ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻨﻪ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻛﻠﻲ اﺳﺎس ﺧﺎﻧﻮاده را ﻣﻨﻬﺪم و ﻧﺴﺐ اﺷﺨﺎص را ﺿﺎﻳﻊ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺣﺘﻲ ﺑﻪ اﺷﺎره‬
‫ﺳﺨﻨﻲ ﻧﺮود وﻟﻲ ﻣﺠﺎزات زﻧﺎي ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻨﻪ در ﻗﺮآن ﺑﻴﺎن ﺷﻮد؟‬
‫اﻳﻦﻛﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر از ﭼﻪ زﻣﺎﻧﻲ در ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ A‬ﺑﺸﺮي ﻣﻌﻤﻮل ﺷﺪه اﺳﺖ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ دارد اﻣﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻳﻚ رﺳﻢ‬
‫‪A‬‬
‫راﺑﻄﻪ ﺟﻨﺴﻲ ﺧﺎرج از‬ ‫ﻳﻬﻮدي اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﺗﻮراة ﻫﻴﭻ آﻳﻪ‪ A‬ﻣﺸﺨﺼﻲ در ﻣﻮرد ﺳﻨﮕﺴﺎر زاﻧﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد وﻟﻲ ﻣﺠﺎزات‬
‫ازدواج از ﻧﻈﺮ ﺗﻮراة ﻣﺮگ اﺳﺖ‪» :‬ﻣﺮدي ﻛﻪ ﺑﺎ زن ﻫﻤﺴﺎﻳﻪاش زﻧﺎ ﻛﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻤﻴﺮد ﻫﻢ او و ﻫﻢ ﺷﺮﻳﻚ ﺟﺮﻣﺶ«‪ .‬ﻋﻬﺪ ﺟﺪﻳﺪ‬
‫از ﺷﻴﻮه‪ A‬ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﺳﻢ ﻗﺪﻳﻢ ﻳﻬﻮد ﭘﺮده ﺑﺮﻣﻲدارد‪» :‬ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺳﻨﮓ ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ او را ﺳﻨﮕﺒﺎران ﻛﻨﻨﺪ«‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺺ‪ ‬اﻧﺠﻴﻞ ﻗﻀﺎوت ﻛﻨﻴﻢ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ ﺣﻀﺮت ﻋﻴﺴﻲ اﻳﻦ رﺳﻢ ﻳﻬﻮدي را ﻣﻠﻐﻲ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ :‬ﻧﺎﮔﺎه‬
‫ﻛﺎﺗﺒﺎن و ﻓﺮﻳﺴﻴﺎن زﻧﻲ را ﻛﻪ در ﺣﻴﻦ زﻧﺎ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻧﺰد او آوردﻧﺪ و او را ﻣﺠﺒﻮر ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﭘﺎي ﺑﺎﻳﺴﺘﺪ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪۴٨ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻛﻪ در ﻣﻌﺮض دﻳﺪ ﻛﺎﻣﻞ ﻫﻤﮕﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﻴﺢ ﮔﻔﺘﻨﺪ اي ﺑﺰرﮔﻮار اﻳﻦ زن را در ﺣﻴﻦ ارﺗﻜﺎب زﻧﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻳﻢ و ﻣﻮﺳﻲ‬
‫در ﻛﺘﺎب ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻪ ﻣﺎ ﻓﺮﻣﺎن داده اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ زﻧﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮ ﭼﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻲ؟ اﻣﺎ ﻣﺴﻴﺢ‪ ...‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﮔﻔﺖ‬
‫ﻫﺮ ﻛﻪ از ﺷﻤﺎ ﮔﻨﺎه ﻧﻜﺮده اﺳﺖ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺳﻨﮓ را ﺑﺮ او ﺑﻴﻨﺪازد‪ ...‬ﭘﺲ ﭼﻮن ﺷﻨﻴﺪﻧﺪ‪ ...‬از ﭘﻴﺮﺗﺮﻳﻦﺷﺎن ﺷﺮوع ﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫آﺧﺮ ﻳﻜﻲ ﭘﺲ از دﻳﮕﺮي ﺑﻴﺮون رﻓﺘﻦ‪ .‬ﻋﻴﺴﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎﻧﺪ ﺑﺎ آن زن ﻛﻪ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺳﺮﭘﺎي اﻳﺴﺘﺎده ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﻋﻴﺴﻲ ﻗﺪ ﺑﺮاﻓﺮاﺷﺖ‬
‫و ﺟﺰ آن زن ﻫﻴﭽﻜﺲ را ﻧﺪﻳﺪ‪ .‬ﻋﻴﺴﻲ ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ و ﮔﻔﺖ اي زن آﻧﺎن ﻛﺠﺎ ﺷﺪﻧﺪ؟ ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺗﺮا ﻣﺤﻜﻮم ﻧﻜﺮد؟ زن‬
‫ﭘﺎﺳﺦ داد ﻧﻪ ﺟﻨﺎب‪ .‬ﻋﻴﺴﻲ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﻫﻢ ﺗﺮا ﻣﺤﻜﻮم ﻧﻤﻲﻛﻨﻢ و ﺑﺎزﮔﺮد و دﻳﮕﺮ ﮔ‪‬ﺮد ﮔﻨﺎه ﻣﮕﺮد«‪.‬‬
‫ﭘﻄﺮوﺷﻔﺴﻜﻲ ﻣﺆﻟﻒ ﻛﺘﺎب »اﺳﻼم در اﻳﺮان« ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ رﺳﻢ ﺳﻨﮕﺒﺎران زﻧﺎن و ﻣﺮدان زﻧﺎﻛﺎر‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر ﺗﻮﺳﻂ ﻓﻘﻬﺎي اﻫﻞ‬
‫ﺳﻨﺖ )ﺷﺎﻓﻌﻴﺎن و ﺣﻨﻴﻔﺎن( ﺑﻪ اﺟﺮا ﮔﺬارده ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎري در ﻗﺮآن ﺣﺪاﻗﻞ ﺷﺎﻧﺰده آﻳﻪ در ﺑﺎره‪ A‬زﻧﺎ وﺟﻮد دارد وﻟﻲ در ﻫﻴﭻ ﻣﻮرد ﻧﻪ ﺑﺮاي زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ ﻣﺠﺎزات ﻣﺮگ ﺗﻌﻴﻴﻦ‬
‫ﺷﺪه و ﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﭼﻨﺎنﻛﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺷﻮاﻫﺪ روﺷﻨﻲ در ﻗﺮآن ﻋﻠﻴﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر وﺟﻮد دارد‪ .‬وﻗﺘﻲ‬
‫ﻣﻲﭘﺮﺳﻴﻢ ﭼﺮا آﻳﻪاي راﺟﻊ ﺑﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﺮﺧﻲ از ﻋﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺑ‪‬ﺰ ﻋﺎﻳﺸﻪ را ﻣﻘﺼﺮ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ .‬آﻧﺎن از ﻗﻮل ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻧﻘﻞ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ آﻳﻪﻫﺎي ﻗﺮآن را زﻳﺮ ﺑﺎﻟﺶ و ﺗﺸﻚ ﭘﻨﻬﺎن ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ‪ A‬آن آﻳﺎت‪ ،‬ﻳﻜﻲ ﻫﻢ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻋﺎﻳﺸﻪ ﮔﻔﺖ ﻣﺎ ﻣﺸﻐﻮل ﻛﻔﻦ و دﻓﻦ رﺳﻮلاﷲ ﺑﻮدﻳﻢ و ﺑ‪‬ﺰي آﻣﺪ و آﻳﻪ‪ A‬رﺟﻢ را از زﻳﺮ ﺗﺸﻚ ﺑﻴﺮون ﻛﺸﻴﺪ و ﺧﻮرد‪.‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﺣﺪﻳﺜﻲ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺧﺎﺧﺎمﻫﺎي ﻳﻬﻮدي ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آنﻛﻪ ﻣﺤﻤﺪ را آزﻣﺎﻳﺶ ﻛﻨﻨﺪ ﻳﻚ زن و ﻣﺮد ﻳﻬﻮديِ ﻣﺘﺄﻫﻞ را ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ زﻧﺎ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﺰد او ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﺑﺎ ﺧﻮد ﻗﺮار ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻣﺤﻤﺪ آن دو را ﺑﻪ ﺧﻮردن ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﻣﺤﻜﻮم ﻛﻨﺪ‬
‫از وي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺳﻠﻄﺎن اﻃﺎﻋﺖ ﻛﻨﻨﺪ و اﮔﺮ آن دو را ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﻨﺪ از او ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺗﺒﻌﻴﺖ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬
‫دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﻫﺮ دو را ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻣﺮد ﻣﺮﺗﺒﺎً ﺧﻮد را ﺳﭙﺮ ﻣﻌﺸﻮﻗﻪاش ﻗﺮار ﻣﻲداد ﺗﺎ او را از‬
‫ﺳﻨﮕﺒﺎران ﺣﻔﻆ ﻛﻨﺪ وﻟﻲ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻫﺮ دو ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ رواﻳﺖ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺟﻌﻠﻲ اﺳﺖ وﻟﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺳﻨﺖﻫﺎي ﺗﺤﺮﻳﻒ ‪A‬‬
‫ﺷﺪه‬
‫ﻳﻬﻮد را ﺑﺮ ﺷﺮﻳﻌﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ‪...‬‬
‫‪A‬‬
‫دﺳﻴﺴﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ راه ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮﺳﺶ‬ ‫ﺑﺎري‪ ،‬ﺳﻨﮕﺴﺎر از اﺣﻜﺎم ﺗﺤﺮﻳﻒ ‪A‬‬
‫ﺷﺪه دﻳﻦ ﻳﻬﻮد اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺑﻲﭘﺎﺳﺦ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﺮا ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﺪاوت ﺷﺪﻳﺪ ﻳﻬﻮد ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ‪ ،‬رواﻳﺎت‪ ‬ﺳﻨﮕﺴﺎر را ﻛﻪ ﺑﺮ ﺧﻼف ﻗﺮآن و ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎ‬
‫ﻳﻬﻮد اﺳﺖ‪ ،‬ﻻاﻗﻞ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﻮاﻓﻘﺘﺶ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻚ ﻣﺤﺮّف ﻳﻬﻮد‪ ،‬ﻛﻨﺎر ﻧﻤﻲﮔﺬارﻧﺪ؟ ﻣﮕﺮ ﻧﻪ آنﻛﻪ ﻋﻠﻤﺎي ﻣﺎ در ﺗﻌﺎرض دو‬
‫رواﻳﺖ‪ ،‬رواﻳﺖ ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎ ﻋﺎﻣﻪ را ﻛﻨﺎر ﮔﺬارده و رواﻳﺖ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ را ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻲدﻫﻨﺪ؟ آﻳﺎ ﻋﺎﻣﻪ ﺧﻄﺮﻧﺎكﺗﺮ از ﻳﻬﻮد‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ؟ ‪...‬‬
‫واﻟّﺬان ﻳﺄﺗﻴﺎﻧﻬﺎ ﻣﻨﻜﻢ ﻓ‪Ĥ‬ذوﻫﻤﺎ ﻓﺈن ﺗﺎﺑﺎ و أﺻﻠﺤﺎ ﻓﺎﻋﺮﺿﻮا ﻋﻨﻬﻤﺎ ان اﷲ ﻛﺎن ﺗﻮاﺑﺎً رﺣﻴﻤﺎً‪ .‬در اﻳﻦ آﻳﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬آن‬
‫دو ﻧﻔﺮي را ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻓﺤﺸﺎء ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻣﺨﺘﺼﺮي ﮔﻮﺷﻤﺎﻟﻲ دﻫﻴﺪ و اﮔﺮ ﺗﻮﺑﻪ ﻛﺮدﻧﺪ آﻧﺎن را رﻫﺎ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺧﺪا ﺗﻮﺑﻪﭘﺬﻳﺮ و‬
‫رﺣﻴﻢ اﺳﺖ!«‬
‫‪ ...‬ﻣﺠﺎزات زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻧﻴﺴﺖ و اﻳﻦ ﺑﺪﻋﺖ از دﻳﻦ ﻳﻬﻮد وارد ﺷﺮﻳﻌﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻴﻔﺮ زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ‬
‫ﺻﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق اﺳﺖ و در ﻏﻴﺮ زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ‪ ،‬ﺗﻌﺰﻳﺮ ﻣﺨﺘﺼﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺮآن ﺑﻪ »اذﻳﺖ« از آن ﻳﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪۴٩ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﺴﺎء و ﺳﻮره‪ A‬ﻧﻮر‪ ،‬در ﻏﻴﺮ زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺮﺗﻜﺒﺎن را ﮔﻮﺷﻤﺎﻟﻲ ﻣﺨﺘﺼﺮي داده و وادار ﺑﻪ ﺗﻮﺑﻪ‬
‫‪A‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮع آﻳﺎت‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻫﻤﻪ‪ A‬ﺟﺮاﺋﻢ ﺟﻨﺴﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ‪ ...‬ﻟﻮاط‪ ،‬ﻣﺴﺎﺣﻘﻪ‪ ،‬و زﻧﺎي ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻨﻪ‪ ،‬اﻳﻦ آﻳﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻌﻴﺎر ﻋﻤﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻟﺤﻦ آﻳﻪ را ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﻣﻼﻃﻔﺖ از آن ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ‪ .‬آﻳﻪ ﺑﺎ ﺟﻤﻠﻪ‪ A‬ان اﷲ ﻛﺎن ﺗﻮاﺑﺎً رﺣﻴﻤﺎً ﺧﺘﻢ ﻣﻲﺷﻮد! ‪...‬‬
‫ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از ﻧﻜﺎت ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺤﻮه‪ A‬ﺑﻴﺎن ﻗﺮآن در ﺑﺎره‪ A‬ﻛﻴﻔﺮ زﻧﺎﻛﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ »اﻟﺰاﻧﻴﺔ و اﻟﺰاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞ واﺣﺪ‬
‫ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺄة ﺟﻠﺪة«‪ .‬دو ﻋﻨﻮان »اﻟﺰاﻧﻴﺔ« و »اﻟﺰاﻧﻲ« ﺑﺮ ﻛﺴﻲ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺪ‪‬ﺗﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ ﮔﻨﺎه زﺷﺖ اﺳﺘﻤﺮار ورزد‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺑﺎر اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺷﻨﻴﻊ را ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺷﻮد »زاﻧﻲ« ﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬او ﻛﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ زﻧﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ اﻣﺎ‬
‫»زاﻧﻲ« ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺗﻌﺒﻴﺮ واﻟﻼﺗﻲ ﻳﺄﺗﻴﻦ اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ ﻣﻦ ﻧﺴﺎؤﻛﻢ و ﻧﻴﺰ ﺗﻌﺒﻴﺮ واﻟﺬان ﻳﺄﺗﻴﺎﻧﻬﺎ ﻣﻨﻜﻢ ﺑﺎ ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎرع آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺣﺎﻛﻲ از اﺳﺘﻤﺮار ﻓﻌﻞ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﻣﻮرد ﮔﻨﺎﻫﺎن ﺑﺰرگ دﻳﮕﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻟﻄﻴﻔﻪاي را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻣﺜﻼً در ﺑﺎره‪ A‬آدﻣﻜﺸﻲ‪،‬‬
‫ﺧﺪا ﻧﻤﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ »ﻗﺎﺗﻞ« را ﻗﺼﺎص ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ و ﻣﻦ ﻗﺘﻞ ﻧﻔﺴﺎً ﺑﻐﻴﺮ ﻧﻔﺲ ﻳﺎ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ و ﻣﻦ ﻗﺘﻞ ﻣﺆﻣﻨﺎً ﻣﺘﻌﻤﺪاً‬
‫ﻓﺠﺰاؤه ﺟﻬﻨﻢ اﻳﻦ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻗﺎﺗﻞ ﺑﺎ ﻳﻜﺒﺎر ارﺗﻜﺎب ﻧﻴﺰ ﺳﺰاوار ﻣﺠﺎزات ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎز در ﻗﺮآن ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﻢ وﻗﺘﻲ ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﻳﻮﺳﻒ و ﻫﻤﺴﺮش را در آن وﺿﻌﻴﺖ دﻳﺪ و ﻓﻬﻤﻴﺪ ﻛﻪ زﻧﺶ ﺑﻪ او ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻛﺮده و‬
‫ﻳﻮﺳﻒ ﮔﻨﺎﻫﻜﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﻮﺳﻒ ﮔﻔﺖ ﮔﺬﺷﺖ ﻛﻦ و ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮش ﮔﻔﺖ ﺗﻮﺑﻪ ﻛﻦ ﻛﻪ ﺧﻄﺎﻛﺎري! ﻳﻮﺳﻒ اﻋﺮض ﻋﻦ ﻫﺬا و‬
‫اﺳﺘﻐﻔﺮي ﻟﺬﻧﺒﻚ اﻧﻚ ﻛﻨﺖ ﻣﻦ اﻟﺨﺎﻃﺌﻴﻦ‪.‬‬
‫ﻋﺰﻳﺰ ﻣﺼﺮ ﺑﺎ آنﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﺶ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ زﻧﺶ را ﺷﺪﻳﺪاً ﻣﺠﺎزات ﻛﻨﺪ و ﻳﺎ ﺑﻜُﺸﺪ و ﻻاﻗﻞ ﻃﻼق دﻫﺪ ﺑﻪ ﺗﺬﻛﺮ‬
‫ﻛﻮﭼﻜﻲ اﻛﺘﻔﺎ ﻛﺮد‪ .‬ﻧﻘﻞ واﻛﻨﺶ ﻋﺰﻳﺰ ﻣﺼﺮ در اﻳﻦ ﻣﺎﺟﺮا ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎ اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﺑﺮﺧﻮرد ﻛﺮد‪... .‬‬
‫ﺷﻼق زدن زاﻧﻲ‬
‫زﻧﺎﻛﺎر ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ ﺻﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق اﺳﺖ اﻣﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻜﻤﻲ ﻫﺮﮔﺰ ﻓﻌﻠﻴﺖ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ زﻳﺮا ﻫﻴﭻﮔﺎه ﻛﺴﻲ در ﻣﻸ ﻋﺎم و‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﺸﻤﺎن ﭼﻬﺎر ﺷﺎﻫﺪ زﻧﺎ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ .‬از ﺷﺪ‪‬ت ﻟﺤﻦ آﻳﺎت ﺳﻮره‪ A‬ﻧﻮر و ﺗﻜﺮار اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻛﻪ ﺟﺰ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت ﭼﻬﺎر‬
‫ﺷﺎﻫﺪ‪ ،‬زﻧﺎ اﺛﺒﺎت ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻲﻓﻬﻤﻴﻢ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺟﺮمِ ﺧﺎص‪ ،‬اﻗﺮار زﻧﺎﻛﺎر ﻧﻴﺰ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ ‪...‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪۵٠ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﻘﺪ‪ -8‬ﺣﺠ‪‬ﺔاﻻﺳﻼمواﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺤﻤﻴﺪ ﻣﻌﺼﻮﻣﻲﺗﻬﺮاﻧﻲ‬

‫ﻣﻘﺎﻟﻪ وي ﺑﺎ ﻋﻨﻮان "ﺳﻨﮕﺴﺎر؛ ﺑﺪﻋﺘﻲ ﺳﺨﻴﻒ" ﻛﻪ در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 17‬ﻣﺮداد ‪ 1389‬در ﭘﺎﻳﮕﺎه اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ دﻓﺘﺮش‪ 88‬ﻣﻨﺘﺸﺮ‬
‫‪A‬‬
‫ﮔﺮدﻳﺪ از اﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺳﻨﮕﺴﺎر؛ ﺑﺪﻋﺘﻲ ﺳﺨﻴﻒ‬
‫ﻳﻜﻲ از ﭘﺮ ﻣﻨﺎﻗﺸﻪﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت در ﺳﺎلﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺑﻮده؛ ﺑﻄﻮريﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري از ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان و ﻋﻠﻤﺎء‬
‫دﻳﻨﻲ را ﺑﺮ آن داﺷﺘﻪ ﺗﺎ از زاوﻳﻪﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر را ﻣﻮرد ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار داده‪ ،‬ﻧﻈﺮات ﺧﻮد را در ﻗﺎﻟﺐ‬
‫‪A‬‬
‫ﭼﻜﻴﺪه آن ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اوﻻً‪ :‬ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر در اﺳﻼم ﻫﻴﭻ‬ ‫ﻛﺘﺎب ﻳﺎ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻛﻪ از‬
‫ﻣﺒﻨﺎﻳﻲ ﻗﺮآﻧﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﻧﺪارد؛ دوم‪ :‬رواﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر را ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺿﻌﻴﻒ و ﻏﻴﺮ ﺛﻘﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎ‬
‫اﺻﻮل ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ وﺿﻊ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻛﻴﻔﺮي ﻧﻴﺰ در ﺗﻀﺎد ﺷﺪﻳﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا‪ ،‬ﺑﺮ ﻫﺮ ﺷﺨﺺ ﻣﺤﻘﻖ و ﺟﻮﻳﺎي واﻗﻌﻴﺖ ﻣﺨﻔﻲ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻫﻴﭻ ﻣﺒﻨﺎي اﺳﻼﻣﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬و ادﻟّﻪ و ﻣﺴﺘﻨﺪات ﻓﻘﻬﻲ آن ﻧﻴﺰ ﻧﺎﻫﻤﮕﻮن و ﻧﺎﺻﺤﻴﺢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ‬
‫ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻗﺼﺪ ﻧﺪارم در اﻳﻦ ﮔﻔﺘﺎر ﺗﻜﺮار ﻣﻜﺮرات ﻛﺮده و ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺣﻜﻢ "رﺟﻢ" از دﻳﺪﮔﺎه "ﻛﺘﺎب و ﺳﻨﺖ" ﻳﺎ‬
‫ﻋﻘﻴﺪه "اﻣﻀﺎﻳﻲ ﺑﻮدن‬
‫‪A‬‬ ‫"ﻋﻘﻞ و اﺟﻤﺎع" و ﺣﺘّﻲ "ﺣﻘﻮق ﻧﻮﻳﻦ" و "ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ" ﺑﭙﺮدازم؛ ‪ ...‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ در اﻳﻦ ﮔﻔﺘﺎر‪،‬‬
‫ﺣﻜﻢ رﺟﻢ"‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻮرد ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﻮاﻓﻘﻴﻦ و ﻣﺪاﻓﻌﻴﻦ ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ را از دﻳﺪﮔﺎه ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻣﺎﻫﻮي ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار‬
‫دﻫﻢ‪.٨٩‬‬
‫ﺷﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺄﺧﺬ ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر‪ ،‬ﻛﺘﺎب ﺗﻮرات اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎورﻧﺪ ﻛﻪ اﺣﻜﺎم ﺗﻮرات ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از‬
‫ﻓﺮاﻣﻴﻦ ﻣﻌﺮوف ﺣﺎﻣﻮراﺑﻲ ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺎﺑﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،٩٠‬ﺑﺪﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﻛﻪ ﻛﺘﺎب ﺗﻮرات از ﻧﻈﺮ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻓﺮاﻣﻴﻦ ﺣﺎﻣﻮراﺑﻲ ﻣﺘﻔﺎوت‪،‬‬
‫و ﺑﺎ اﺣﻜﺎم آن ﺗﺸﺎﺑﻪ ﺑﺴﻴﺎر دارد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺗﺎ ﭼﻪ ﻣﻘﺪار ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﻧﺰدﻳﻚ اﺳﺖ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺑﺤﺚ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬وﻟﻲ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﺎﺳﺎً در ﻛﺘﺎب ﺗﻮرات ﺑﺠﺰ ﻗﺼﺎص ﻗﺘﻞ و ﺟﺮح‪ ،‬ﺑﺮاي ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻋﻤﺎﻟﻲ ﻛﻪ از دﻳﺪﮔﺎه‬
‫ﺗﻮرات ﻛﻴﻔﺮي اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺠﺎزات ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺗﺠﻮﻳﺰ ﺷﺪه و ﺗﻨﻬﺎ در ﻳﻚ ﻣﻮرد‪ ،‬ﺣﻜﻢ ﺑﻪ ﺗﻨﺒﻴﻪ‪ ٩١‬و ﺟﺰاي ﻧﻘﺪي داده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﺎ‬
‫ﺷﻜﻞ و ﺣﺪودي ﺑﺮاي ﺗﻨﺒﻴﻪ ذﻛﺮ ﻧﻜﺮده اﻣﺎ ﺟﺰاي ﻧﻘﺪي را ﺻﺪ ﻣﺜﻘﺎل ﻧﻘﺮه ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.٩٢‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﻮاردي ﻛﻪ در ﻛﺘﺎب ﺗﻮرات ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﺮدﻳﺪه از اﻳﻦ ﻗﺮار ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪http://www.amasumi.net/article104.html -88‬‬
‫‪ -89‬ﺑﺮﺧﻲ از ﻋﻠﻤﺎء اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر‪ ،‬از اﺣﻜﺎم اﻣﻀﺎﻳﻲ اﺳﺖ؛ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺳﺎﺳﺎ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ‪ 43‬ﺳﻮره ﻣﺎﺋﺪه‪ ،‬ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎري ﻛﻪ در‬
‫ﺗﻮرات وارد ﺷﺪه ﺗﺎﻳﻴﺪ ﮔﺮدﻳﺪه و اﺳﻼم آن را ﻣﻨﺴﻮخ ﻧﻨﻤﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻬﺖ اﻃﻼع ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻛﺘﺐ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻗﺮآن‪ ،‬ﻣﺸﺨﺼﺎً ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻤﻴﺰان و ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ ‪  ...‬‬
‫‪" -90‬ﺣﺎﻣﻮراﺑﻲ" ﻳﺎ "ﺣﻤﻮراﺑﻲ" ﺷﺸﻤﻴﻦ ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺎﺑﻞ ﻛﻪ ﺳﻠﻄﻨﺘﺶ در ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ 1961-2003‬ق‪.‬م ﺑﻮده‪ ،‬ﺑﻨﻴﺎنﮔﺬار واﻗﻌﻲ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺑﺎﺑﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ او ﻛﻪ‬
‫ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺟﺰاﻳﻲ‪ ،‬ﺟﺮاﻳﻢ‪ ،‬ﺳﺮﻗﺖ‪ ،‬رﺷﻮه‪ ،‬ﺟﻨﺤﻪ و ﺟﻨﺎﻳﺖ‪ ،‬ﻗﺼﺎص‪ ،‬ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوش و ﻏﻴﺮه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ در ‪ 4000‬ﺳﻄﺮ ﺑﺮ ﺳﻨﮓﻧﻮﺷﺘﻪاي ﺑﻪ ﻃﻮل دو و ﻧﻴﻢ‬
‫ﻣﺘﺮ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ در ﺳﺎل ‪1902-1901‬م ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻮي در ﺧﺮاﺑﻪﻫﺎي ﺷﻮش ﻛﺸﻒ ﮔﺮدﻳﺪ و اﻛﻨﻮن در ﻣﻮزهي ﻟﻮر ﻗﺮار دارد‪  .‬‬
‫‪ -91‬ﻋﻠﻤﺎء ﻳﻬﻮد ﺗﻨﺒﻴﻪ ﻣﻮرد اﺷﺎره در اﻳﻦ ﭘﺎﺳﻮق را ﺑﻪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ زدن ﺑﺮداﺷﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺘﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ ﻣﻨﻈﻮر از ﺗﻨﺒﻴﻪ ﻫﻤﺎن ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ زدن‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪  .‬‬
‫‪ -92‬ﺗﻮرات‪ ،‬ﻛﺘﺎب ﺗﺜﻨﻴﻪ‪  19-18 :22 ،‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪۵١ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ -1‬ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻓﺮزﻧﺪان ﺑﻪ "ﻣﻮﻟﻚ"‪ ٩٣‬ﭼﻪ آن از ذرﻳﻪ‪ A‬ﺑﻨﻲاﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ از ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ در ﺑﻼد آﻧﻬﺎ‪.٩٤‬‬
‫‪ -2‬رﻋﺎﻳﺖ ﻧﻜﺮدن ﺗﻌﻄﻴﻠﻲ روز ﺳﺒﺖ )= ﺷﻨﺒﻪ(‪.٩٥‬‬
‫‪ -3‬ﻧﺎم ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﻪ ﺑﺎﻃﻞ ﺑﺮدن و ﻛﻔﺮ ﮔﻔﺘﻦ‪.٩٦‬‬
‫‪ -4‬ﭘﺴﺮ ﺳﺮﻛﺸﻲ ﻛﻪ ﺳﺨﻦ ﭘﺪر و ﻣﺎدر را ﻧﺸﻨﻮد و ﺗﺄدﻳﺐ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ او اﺛﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.٩٧‬‬
‫‪ -5‬زﻧﺎ‪.٩٨‬‬
‫‪ -6‬ﮔﺎوي ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﺎخ زدن ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﻛﺴﻲ ﺷﻮد‪.٩٩‬‬
‫‪ -7‬ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﻲ و ﺗﺮوﻳﺞ آن‪.١٠٠‬‬
‫از ﺗﻌﺪ‪‬د و ﺗﻨﻮ‪‬ع ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺗﺠﻮﻳﺰ ﺷﺪه ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در آن دوران ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺠﺎزات‬
‫ﻛﻴﻔﺮﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ذﻫﻦ ﻣﻲرﺳﻴﺪه ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن ﺑﻮده و ﭼﻴﺰي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺟﺮم و ﻣﺠﺎزات وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ؛ و ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ و‬
‫روﺷﻦﺗﺮﻳﻦ دﻟﻴﻞ آن ﻧﻴﺰ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن ﮔﺎوي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺴﻲ را ﻛﺸﺘﻪ اﺳﺖ!‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻟﻔﻆ "ﺳﻨﮕﺴﺎر" در ﻣﺘﻦ اﺻﻠﻲ ﻛﺘﺎب ﺗﻮرات اﻟﺰاﻣﺎً آن ﭼﻴﺰي ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ اﻣﺮوزه ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﺟﻢ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻴﻢ‪ .‬در ﺗﻮرات‬
‫ﻋﺒﺮي‪ ،‬ﺑﺮاي اﺻﻄﻼح "ﺳﻨﮕﺴﺎر" از ﻣﺸﺘﻘﺎت دو ﻓﻌﻞ "רגם – راﮔـَﻢ" و "סקל – ﺳﺎﻗـَﻞ" اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه ﻛﻪ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻤﻴﻦ ﻫﺮ دو ﻟﻔﻆ را ﺑﻪ "ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن" ﻣﻌﻨﺎ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ از ﻧﻈﺮ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﻔﺎوتﻫﺎﻳﻲ دارﻧﺪ‪ .‬ﻓﻌﻞ "רגם –‬
‫راﮔـَﻢ" و ﻣﺸﺘﻘﺎت آن ‪-‬در اﺻﻞ‪ -‬ﺑﻴﺎنﮔﺮ ﻋﻤﻞ ﺳﻨﮓ اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪ ،‬ﭘﺮاﻧﺪن ﺳﻨﮓ )ﺑﺎ ﻗﻼبﺳﻨﮓ ﻳﺎ ﻓﻼﺧﻦ( ﻳﺎ ﺳﻨﮓزدن از‬
‫روي ﺧﺸﻢ و اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ ﻃﺮف ﻓﺮد ﻳﺎ اﻓﺮادي‪ ،‬ﻓﺤﺶ دادن و دﺷﻨﺎم ﮔﻔﺘﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺒﻖ رواﻳﺎت ﻛﺘﺎب ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺑﻨﻲاﺳﺮاﺋﻴﻞ در‬
‫ﻣﻮاﻗﻌﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ اﻋﺘﺮاض و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ‪ ،‬ﻳﺎ اﻧﺰﺟﺎر و ﻧﻔﺮت ﺧﻮد را در ﺧﺼﻮص ﻣﻮردي ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ‪ ،‬اﻗﺪام ﺑﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬
‫ﻛﺮدن‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ‪ ،‬ﺳﻨﮓﭘﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎنﻛﻪ در ﻛﺘﺎب اﻋﺪاد‪ ،‬ﻓﺼﻞ ‪ ،14‬ﭘﺎﺳﻮق )=آﻳﻪ( ‪ 10‬آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻨﻲاﺳﺮاﺋﻴﻞ از روي ﺧﺸﻢ و اﻋﺘﺮاض ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﺮﺧﻲ از ﻫﻤﺮاﻫﺎنﺷﺎن را ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﻨﻨﺪ‪ ١٠١‬ﻛﻪ در ﭼﻨﻴﻦ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎﻳﻲ از‬
‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -93‬ﻣﻮﻟﻚ‪ ،‬ﺧﺪاي آﺗﺶ ﻋﻤﻮﻧﻴﺎن ﺑﻮده ﻛﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲﻫﺎﻳﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ را ﺑﺮاي او ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻣﻲﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً از ﻛﻮدﻛﺎن‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺖ از ﻣﺲ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺑﺮ ﻛﺮﺳﻴﻲ‬
‫از ﻣﺲ ﻧﺸﺴﺘﻪ و داراي ﺳﺮﮔﻮﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد و ﺗﺎﺟﻲ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﻲداﺷﺖ‪ .‬ﻛﺮﺳﻲ و ﺧﻮد ﺑﺖ ﺗﻮﺧﺎﻟﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﺟﻮف آن آﺗﺶ ﻣﻲاﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ و ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ را در آن‬
‫ﻣﻲﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﻮراً ﻣﻲﺳﻮﺧﺖ و در آن اﺛﻨﺎ ﻃﺒﻞﻫﺎ ﻣﻲﻧﻮاﺧﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺻﺪاي داد و ﻓﺮﻳﺎد ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ را ﻧﺸﻨﻮﻧﺪ و ﺑﺎ وﺟﻮدي ﻛﻪ اﻧﺒﻴﺎء ﻣﻜﺮراً اﻳﻦ ﻋﺎدت وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ را‬
‫ﺳﺨﺖ ﻣﻨﻊ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ وﻟﻲ ﺑﺎز ﻋﺪهاي از ﺑﻨﻲاﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﺪان ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪﻧﺪ‪" -‬ﻗﺎﻣﻮس ﻛﺘﺎب ﻣﻘﺪس"‪ .‬ﻣﻠﻚ و ﻣﻠﻜﻮم و ﻣﻮﻟﻮخ ﻧﻴﺰ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪  .‬‬
‫‪ -94‬ﻻوﻳﺎن؛ ‪  2:20‬‬
‫‪ -95‬اﻋﺪاد؛ ‪  35:15‬‬
‫‪ -96‬ﻻوﻳﺎن؛ ‪  14:24‬‬
‫‪ -97‬ﺗﺜﻨﻴﻪ؛ ‪  21:21‬‬
‫‪ -98‬ﺗﺜﺘﻴﻪ؛ ‪22:22‬و‪ – 24‬ﻻوﻳﺎن؛ ‪ – 10:20‬در ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻣﻮﺳﻮﻳﺖ و ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ‪" ،‬زﻧﺎ" ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط ﺟﻨﺴﻲ زن و ﻣﺮدي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﺮ دو ﻳﺎ ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ‬
‫راﺑﻄﻪ ﺟﻨﺴﻲ ﺑﺮﻗﺮار ﻛﻨﻨﺪ "زﻧﺎ" ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻳﻚ ﻧﻮع‬
‫‪A‬‬ ‫داراي ﻫﻤﺴﺮي ﺷﺮﻋﻲ و ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺎﺷﺪ؛ و اﮔﺮ ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﻣﺮد و زﻧﻲ ﻫﺮ دو ﻣﺠﺮد ﺑﺎﺷﻨﺪ و‬
‫ﺑﻲﻋﻔﺘﻲ اﺳﺖ و ﻣﺠﺎزاﺗﻲ ﻧﻴﺰ ﻧﺪارد‪  .‬‬
‫‪ -99‬ﺧﺮوج؛ ‪  28:21‬‬
‫‪ -100‬ﻻوﻳﺎن؛ ‪  5:17 – 10:14‬‬
‫‪ -101‬ויאמרו כל‪-‬העדה לרגום אתם באבנים וכבוד 'ה נראה באהל מועד אל‪-‬כל‪-‬בני ישראל‪  .‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪۵٢ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻣﺸﺘﻘﺎت "רגם – راﮔـَﻢ" اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ رﻓﺘﺎر اﺧﺘﺼﺎص ﺑﻪ ﻗﻮم ﺑﻨﻲاﺳﺮاﺋﻴﻞ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﭼﻨﺎنﻛﻪ در ﺗﻮارﻳﺦ‬
‫)ص(‬
‫ﺑﻪﺟﻬﺖ ﻓﺸﺎر ﻣﺸﺮﻛﻴﻦ ﻣﻜﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻃﺎﺋﻒ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺮدم‬ ‫اﺳﻼﻣﻲ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه آن زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻣﻜﺮم اﺳﻼم‬
‫را "ﺳﻨﮕﺴﺎر" ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺮوزه ﻧﻴﺰ در ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻫﻤﺎن "ﺳﻨﮓﭘﺮاﻧﻲ" را در‬ ‫)ص(‬
‫ﻛﻮدﻛﺎن را واداﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﺗﻈﺎﻫﺮات ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ درﮔﻴﺮي و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻛﺸﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﺳﻨﮓﭘﺮاﻧﻲﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻋﻼم‬
‫واژه "רגם – راﮔـَﻢ" و ﻣﺸﺘﻘﺎت آن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ‪ ،‬اﻋﺘﺮاض و اﻧﺰﺟﺎر اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻣﻌﻨﺎ و ﻣﻔﻬﻮم ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ ‪A‬‬
‫واژه "סקל – ﺳﺎﻗـَﻞ" و‬
‫‪A‬‬ ‫ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﻋﻤﻞ "ﺳﻨﮕﺴﺎر"‪ ،‬ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺷﻜﻠﻲ از ﻣﺠﺎزات اﻋﺪام ‪-‬در اﺻﻞ‪-‬‬
‫ﻣﺸﺘﻘﺎت آن ﺑﻪﻛﺎر ﻣﻲرﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦ رو‪ ،‬در ﺗﻮرات ﻋﺒﺮي ﻟﻔﻆ "רגם – راﮔـَﻢ" راﻳﺞﺗﺮﻳﻦ واژه ﺑﺮاي ﺣﻜﻢ اﻋﺪام ﺑﺎ‬
‫ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ "סקל – ﺳﺎﻗـَﻞ" راﻳﺞﺗﺮﻳﻦ واژه ﺑﺮاي آن ﺳﻨﮕﺴﺎري اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻣﺎﺳﺖ؛ و اﺳﺎﺳﺎً در‬
‫اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻓﻘﻬﻲ ﻳﻬﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي اﻋﺪام ﺑﺎ "ﺳﻨﮕﺴﺎر" از واژه‪" A‬סקילה‪-‬ﺳﻘﻴﻼ" اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺜﻼً‪ ،‬در ﻣﺠﺎزات زﻧﺎ و‬
‫راﺑﻄﻪ ﺟﻨﺴﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﻔﻆ "סקל – ﺳﺎﻗـَﻞ" ﺑﻜﺎر ﺑﺮده ﺷﺪه و در‬
‫‪A‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺠﺎزات دﺧﺘﺮي ﻛﻪ ﻗﺒﻞ از ﻋﺮوﺳﻲ‬
‫ﻓﺮازﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‪ ،‬واژهاي ازﻣﺸﺘﻘﺎت ﻓﻌﻞ "רגם = راﮔـَﻢ" دﻳﺪه ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .١٠٢‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ وامﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن اﻳﻦ ﺣﻜﻢ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺗﻔﺎوت اﻳﻦ دو واژه آﮔﺎﻫﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎه از ﻟﻔﻆ "رﺟﻢ" ﺑﺮاي ﻧﺎمﮔﺬاري اﻳﻦ ﺣﻜﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ؛ و ﺣﺎل‬
‫واژه "رﺟﻢ" اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه ﻛﻪ در ‪ 11‬آﻳﻪ ﻣﻔﻬﻮم واژه‪" ،‬دور ﻛﺮدن"‪" ،‬ﻃﺮد‬
‫‪A‬‬ ‫آنﻛﻪ در ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ دوازده ﺑﺎر از ﻣﺸﺘﻘﺎت‬
‫ﻧﻤﻮدن" و "اﻇﻬﺎر ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻔﺮ و اﻧﺰﺟﺎر" اﺳﺖ‪ ١٠٣‬و در ﻳﻚ آﻳﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﻌﻨﺎي "ﮔﻤﺎن" و "ﺣﺮﻓﻲ ﺑﺪون ﺳﻨﺪ" ﻣﻲدﻫﺪ‪.١٠٤‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -102‬והוצאתם את‪-‬שניהם אל‪-‬שער | העיר ההןא וסקלתם אתם באבנים ומתו את‪-‬הנער על‪-‬דבר אשר לא‪-‬צעקה בעיד‬
‫ואת‪-‬האיש על‪-‬דבר אשר‪-‬ענה את‪-‬אשת רעהו ובערת הרע מקרבך‪  .‬‬
‫‪ -103‬ﻗﺎﻟُﻮا ﻳﺎ ﺷُﻌ‪‬ﻴ‪‬ﺐ‪ ‬ﻣﺎ ﻧَﻔْﻘَ ‪‬ﻪ ﻛَﺜﻴﺮاً ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺗَﻘُﻮلُ و‪ ‬إِﻧﱠﺎ ﻟَﻨَﺮاك‪ ‬ﻓﻴﻨﺎ ﺿَﻌﻴﻔﺎً و‪ ‬ﻟَﻮ‪ ‬ﻻ ر‪‬ﻫ‪‬ﻄُﻚ‪ ‬ﻟَﺮَﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻨﺎك‪ ‬و‪ ‬ﻣﺎ أَﻧْﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠَﻴ‪‬ﻨﺎ ﺑِﻌ‪‬ﺰﻳﺰٍ‪ :‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اى ﺷﻌﻴﺐ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎرى از ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻰ را‬
‫ﻛﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﻰ ﻧﻤﻰﻓﻬﻤﻴﻢ‪ ،‬ﺗﻮ را در ﻣﻴﺎن ﺧﻮد ﻧﺎﺗﻮان ﻣﻰﺑﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪات ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻃﺮدت]اﺧﺮاج[ ﻣﻰﻛﺮدﻳﻢ و ﺗﻮ ﺑﺮ ﻣﺎ ﭘﻴﺮوزى ﻧﻴﺎﺑﻰ)ﻫﻮد‪ -.(91-‬ﻗﺎلَ أَ‬
‫راﻏ‪‬ﺐ‪ ‬أَﻧْﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦْ آﻟ‪‬ﻬ‪‬ﺘﻲ ﻳﺎ إِﺑ‪‬ﺮاﻫﻴﻢ‪ ‬ﻟَﺌ‪‬ﻦْ ﻟَﻢ‪ ‬ﺗَﻨْﺘَﻪ‪ ‬ﻟَﺄَر‪‬ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻨﱠﻚ‪ ‬و‪ ‬اﻫ‪‬ﺠ‪‬ﺮْﻧﻲ ﻣ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﺎ‪ :‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اى اﺑﺮاﻫﻴﻢ‪ ،‬آﻳﺎ از ﺧﺪاﻳﺎن ﻣﻦ ﺑﻴﺰار ﻫﺴﺘﻰ؟ اﮔﺮ ﺑﺎز ﻧﺎﻳﺴﺘﻰ ﻟﻌﻦات ﻣﻰﻛﻨﻢ‪ .‬اﻛﻨﻮن‬
‫زﻣﺎﻧﻰ دراز از ﻣﻦ دور ﺑﺎش)ﻣﺮﻳﻢ‪ - .(46-‬و‪ ‬إِﻧﱢﻲ ﻋ‪‬ﺬْت‪ ‬ﺑِﺮَﺑ‪‬ﻲ و‪ ‬ر‪‬ﺑ‪‬ﻜُﻢ‪ ‬أَنْ ﺗَﺮْﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻮنِ‪ :‬و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﺪ ﺑﺮ ﻣﻦ اﻇﻬﺎر ﺗﻨﻔﺮ ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد و ﭘﺮوردﮔﺎر‬
‫ﺷﻤﺎ ﭘﻨﺎه ﻣﻰﺑﺮم)دﺧﺎن‪ - .(20-‬ﻗﺎﻟُﻮا إِﻧﱠﺎ ﺗَﻄَﻴ‪‬ﺮْﻧﺎ ﺑِﻜُﻢ‪ ‬ﻟَﺌ‪‬ﻦْ ﻟَﻢ‪ ‬ﺗَﻨْﺘَﻬ‪‬ﻮا ﻟَﻨَﺮْﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻨﱠﻜُﻢ‪ ‬و‪ ‬ﻟَﻴ‪‬ﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻨﱠﻜُﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨﱠﺎ ﻋ‪‬ﺬاب‪ ‬أَﻟﻴﻢ‪ :‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﻓﺎل ﺑﺪ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻳﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺲ ﻧﻜﻨﻴﺪ‬
‫ﻣﻄﺮودﺗﺎن ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد و ﺷﻤﺎ را از ﻣﺎ ﺷﻜﻨﺠﻪاى ﺳﺨﺖ ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﻴﺪ)ﻳﺲ‪ - .(18-‬إِﻧﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬إِنْ ﻳ‪‬ﻈْﻬ‪‬ﺮُوا ﻋ‪‬ﻠَﻴ‪‬ﻜُﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮْﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻛُﻢ‪ ‬أَو‪ ‬ﻳ‪‬ﻌﻴﺪ‪‬وﻛُﻢ‪ ‬ﻓﻲ ﻣ‪‬ﻠﱠﺘ‪‬ﻬِﻢ‪ ‬و‪ ‬ﻟَﻦْ ﺗُﻔْﻠ‪‬ﺤ‪‬ﻮا إِذاً‬
‫أَﺑ‪‬ﺪاً‪ :‬زﻳﺮا اﮔﺮ ﺷﻤﺎ را ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ اﻇﻬﺎر ﺗﻨﻔﺮ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻪ ﻛﻴﺶ ﺧﻮﻳﺶ درآورﻧﺪ‪ .‬و اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﻮد ﺗﺎ اﺑﺪ رﺳﺘﮕﺎر ﻧﺨﻮاﻫﻴﺪ ﺷﺪ)ﻛﻬﻒ‪ - .(20-‬و‪ ‬ﻟَﻘَﺪ‪ ‬ز‪‬ﻳ‪‬ﻨﱠﺎ اﻟﺴ‪‬ﻤﺎء‪‬‬
‫اﻟﺪ‪‬ﻧْﻴﺎ ﺑِﻤ‪‬ﺼﺎﺑﻴﺢ‪ ‬و‪ ‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻠْﻨﺎﻫﺎ ر‪‬ﺟ‪‬ﻮﻣﺎً ﻟ‪‬ﻠﺸﱠﻴﺎﻃﻴﻦِ و‪ ‬أَﻋ‪‬ﺘَﺪ‪‬ﻧﺎ ﻟَﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﺬاب‪ ‬اﻟﺴ‪‬ﻌﻴﺮِ‪ :‬ﻣﺎ آﺳﻤﺎن ﻓﺮودﻳﻦ را ﺑﻪ ﭼﺮاﻏﻬﺎﻳﻰ ﺑﻴﺎراﺳﺘﻴﻢ و آن ﭼﺮاﻏﻬﺎ را وﺳﻴﻠﻪ راﻧﺪن ﺷﻴﺎﻃﻴﻦ‬
‫ﮔﺮداﻧﻴﺪﻳﻢ و ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺷﻜﻨﺠﻪ آﺗﺶ ﺳﻮزان آﻣﺎده ﻛﺮدهاﻳﻢ)ﻣﻠﻚ‪ - .(5-‬و‪ ‬ﺣ‪‬ﻔ‪‬ﻈْﻨﺎﻫﺎ ﻣ‪‬ﻦْ ﻛُﻞﱢ ﺷَﻴ‪‬ﻄﺎنٍ ر‪‬ﺟﻴﻢٍ‪ :‬و از ﻫﺮ ﺷﻴﻄﺎن راﻧﺪهﺷﺪهاي ﺣﻔﻈﺸﺎن ﻛﺮدﻳﻢ)ﺣﺠﺮ‪-‬‬
‫‪ - .(17‬ﻗﺎلَ ﻓَﺎﺧْﺮُج‪ ‬ﻣ‪‬ﻨْﻬﺎ ﻓَﺈِﻧﱠﻚ‪ ‬ر‪‬ﺟﻴﻢ‪ :‬ﮔﻔﺖ‪ :‬از آﻧﺠﺎ ﺑﻴﺮون ﺷﻮ ﻛﻪ ﻣﻄﺮود ﻫﺴﺘﻰ)ﺣﺠﺮ‪ - .(34-‬ﻗﺎلَ ﻓَﺎﺧْﺮُج‪ ‬ﻣ‪‬ﻨْﻬﺎ ﻓَﺈِﻧﱠﻚ‪ ‬ر‪‬ﺟﻴﻢ‪ :‬ﮔﻔﺖ‪ :‬از اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻴﺮون ﺷﻮ ﻛﻪ ﺗﻮ‬
‫ﻣﻄﺮودى)ص‪ - .(77-‬و‪ ‬ﻣﺎ ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﺑِﻘَﻮ‪‬لِ ﺷَﻴ‪‬ﻄﺎنٍ ر‪‬ﺟﻴﻢٍ‪ :‬و آن ﺳﺨﻦ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﺷﻴﻄﺎن راﻧﺪه ﺷﺪه ﻧﻴﺴﺖ)ﺗﻜﻮﻳﺮ‪ - .(25-‬ﻗﺎﻟُﻮا ﻟَﺌ‪‬ﻦْ ﻟَﻢ‪ ‬ﺗَﻨْﺘَﻪ‪ ‬ﻳﺎ ﻧُﻮح‪ ‬ﻟَﺘَﻜُﻮﻧَﻦﱠ ﻣ‪‬ﻦَ اﻟْﻤ‪‬ﺮْﺟ‪‬ﻮﻣﻴﻦَ‪:‬‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اي ﻧﻮح‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺲ ﻧﻜﻨﻲ راﻧﺪه ]اﺧﺮاج[ ﻣﻲﺷﻮي)ﺷﻌﺮاء‪  .(116-‬‬
‫‪ -104‬ﺳ‪‬ﻴ‪‬ﻘُﻮﻟُﻮنَ ﺛَﻼﺛَﺔٌ راﺑِﻌ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻛَﻠْﺒ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬و‪ ‬ﻳ‪‬ﻘُﻮﻟُﻮنَ ﺧَﻤ‪‬ﺴ‪‬ﺔٌ ﺳﺎد‪‬ﺳ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻛَﻠْﺒ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ر‪‬ﺟ‪‬ﻤﺎً ﺑِﺎﻟْﻐَﻴ‪‬ﺐِ و‪ ‬ﻳ‪‬ﻘُﻮﻟُﻮنَ ﺳ‪‬ﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺔٌ و‪ ‬ﺛﺎﻣ‪‬ﻨُﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻛَﻠْﺒ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻗُﻞْ ر‪‬ﺑ‪‬ﻲ أَﻋ‪‬ﻠَﻢ‪ ‬ﺑِﻌ‪‬ﺪ‪‬ﺗ‪‬ﻬِﻢ‪ ‬ﻣﺎ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻠَﻤ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬إِﻻﱠ ﻗَﻠﻴﻞٌ ﻓَﻼ‬
‫ﺗُﻤﺎرِ ﻓﻴﻬِﻢ‪ ‬إِﻻﱠ ﻣ‪‬ﺮاء‪ ‬ﻇﺎﻫ‪‬ﺮاً و‪ ‬ﻻ ﺗَﺴ‪‬ﺘَﻔْﺖ‪ ‬ﻓﻴﻬِﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻢ‪ ‬أَﺣ‪‬ﺪاً‪ :‬ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻪ ﺗﻦ ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﻬﺎرﻣﻲﺷﺎن ﺳﮓﺷﺎن ﺑﻮد و ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﭘﻨﺞ ﺗﻦ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺷﺸﻤﻲﺷﺎن‬
‫ﺳﮓﺷﺎن ﺑﻮد‪ -‬ﺣﺮﻓﻲ ﺑﻲدﻟﻴﻞ از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻲزﻧﻨﺪ‪ -‬و ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﻫﻔﺖ ﺗﻦ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﺸﺘﻤﻴﻦﺷﺎن ﺳﮓﺷﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺑﮕﻮ‪ :‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﻦ ﺑﻪ ﻋﺪد آﻧﻬﺎ داﻧﺎﺗﺮ اﺳﺖ و‬
‫ﺷﻤﺎر اﻳﺸﺎن را ﺟﺰ اﻧﺪك ﻛﺴﺎن ﻧﻤﻰداﻧﻨﺪ‪ .‬و ﺗﻮ در ﺑﺎره آﻧﻬﺎ ﺟﺰ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻣﻜﻦ و از ﻛﺲ ﻧﻈﺮ ﻣﺨﻮاه )ﻛﻬﻒ‪  .(22-‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪۵٣ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اوﻟﻴﻦ اﺷﺘﺒﺎه واﺿﻌﻴﻦ ﺣﻜﻢ "رﺟﻢ" ﻋﺪم آﮔﺎﻫﻲ از ﻣﻌﻨﺎ و ﻣﻔﻬﻮم واژهاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺒﻨﺎ و ﻣﺄﺧﺬ اﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﺷﺪه؛ و‬
‫دﻗﻴﻘﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮد ﻛﻪ از ﭼﻪ دورهاي واژه‪" A‬رﺟﻢ" ﻣﻌﻨﺎي "ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن" را ﭘﻴﺪا ﻛﺮده و در اﺣﺎدﻳﺚ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫واژهاي ﺑﺮاي ﻣﺠﺎزات اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪١٠٥‬؛ زﻳﺮا ﻣﻌﺎﻧﻲ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺑﺪور از ﻣﻌﺎﻧﻲ ﻟﻐﻮي ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﺷﺘﺒﺎه دوم وامﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن و واﺿﻌﺎن ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر در اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﺮداﺷﺖ ﻏﻠﻂ از ﺷﻜﻞ و ﺳﻴﺎق اﺟﺮاي آن ﺣﻜﻢ در ﺗﻮرات‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ اﺷﺘﺒﺎه ﺑﺎﻋﺚ ﺟﻌﻞ اﺣﺎدﻳﺚ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ در ﺑﺎب ﺷﻜﻞ اﺟﺮاي ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ اﺷﺎره ﺷﺪ در ﻣﺘﻦ اﺻﻠﻲ ﺗﻮرات‪ ،‬ﺑﺮاي ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺠﺎزاﺗﻲ ﻛﻴﻔﺮي ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻛﺸﺘﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از‬
‫واژه "סקל – ﺳﺎﻗـَﻞ" اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه‪ ،‬ﻛﻪ ﺿﻤﻦ ﺑﻴﺎن ﻧﻮع ﻣﺠﺎزات‪ ،‬ﺷﻜﻞ آن را ﻧﻴﺰ در ﺧﻮد ﻣﺴﺘﺘﺮ دارد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﻛﻪ‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻣﺮگ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻘﺪري ﺑﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﻮﻧﺪه‪ ،‬ﺳﻨﮓ زد ﺗﺎ در زﻳﺮ ﺳﻨﮓﻫﺎ ﻣﺪﻓﻮن‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ واﺿﻌﺎن‪ ،‬ﭼﻴﺰي در ﻣﻮرد دﻓﻦ ﺷﺪن "ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﻮﻧﺪه" ﺷﻨﻴﺪه ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﻛﻪ آن دﻓﻨﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻮده‪ ،‬اﻧﺘﻬﺎي اﺟﺮاي ﺳﻨﮕﺴﺎر اﺳﺖ؛ و ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻳﻦ ﺑﺮداﺷﺖ اﺷﺘﺒﺎه‪ ،‬ﺗﺼﻮر ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻨﮕﺴﺎرﺷﻮﻧﺪه را اﺑﺘﺪاء‬
‫دﻓﻦ ﻛﺮده و ﺳﭙﺲ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻧﻤﻮد؛ و ﻗﻬﺮاً ﺑﺮداﺷﺖ ﻏﻠﻂ از ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ‪ ،‬اﺷﻜﺎﻻت ﺑﺴﻴﺎري را در ﭘﻲ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻧﺎﭼﺎراً ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﺮاي رﻓﻊ آﻧﻬﺎ ﻣﺴﺎﻳﻞ و اﺣﻜﺎم ﺟﺪﻳﺪي را ﺧﻠﻖ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔﺮ ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر – ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪه‪ A‬ﺑﺮﺧﻲ از‬
‫ﻋﻠﻤﺎء اﺳﻼﻣﻲ‪ -‬ﺣﻜﻤﻲ اﻣﻀﺎﺋﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻤﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﭼﻨﻴﻦ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻓﺎﺣﺸﻲ در ﻧﺎم‪ ،‬ﺷﻜﻞ و روشِ اﺟﺮاي ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬
‫ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻲآﻣﺪ‪ .١٠٦‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻃﺒﻖ ﻣﺘﻦ ﺗﻮرات و ﻓﺼﻞ "ﺷﺮاﻳﻂ ﺛﺒﻮت ﺟﺮاﻳﻢ ﻛﻴﻔﺮي" در "ﺗﻠﻤﻮد‪ -‬תלמוד"؛ اﺛﺒﺎت ﺟﺮاﻳﻢ‬

‫‪                                                             ‬‬
‫واژه "رﺟﻴﻢ" را از ﻣﺸﺘﻘﺎت "رﺟﻢ" ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻣﺮاﺟﻊ اﺳﻼﻣﻲ ﻃﺒﻌﺎ‬
‫‪" -105‬آرﺗﻮر ﺟﻔﺮي" زﺑﺎنﺷﻨﺎس ﻣﺸﻬﻮر در ﻛﺘﺎب "ﻟﻐﺎت ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ در ﻗﺮآن" ‪A‬‬
‫واژه ﻧﺎب ﻋﺮﺑﻲ ﺑﺮ وزن ﻓﻌﻴﻞ و ﻣﺸﺘﻖ از "رﺟﻢ" ﻛﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر در ﻗﺮآن ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ اﺻﻄﻼح ﺧﺎص‬
‫اﻳﻦ واژه )رﺟﻴﻢ( را ﻳﻚ ‪A‬‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺷﻴﻄﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ واژهاي ﺣﺒﺸﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻌﻨﺎﻳﺶ "ﻣﻄﺮود" و "ﻣﻠﻌﻮن" و "راﻧﺪه ﺷﺪه" اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ "ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﺪه" و "ﺑﻪ ﺳﻨﮓ زده ﺷﺪه"‪.‬‬
‫"روﻛﺮت" در ﻳﺎداﺷﺘﻬﺎي ﺧﻮد ﺑﺮ ﺗﺮﺟﻤﻪي ﻗﺮآن ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط واژهي "رﺟﻴﻢ" ﺑﺎ واژهاي ﺣﺒﺸﻲ اﺷﺎره ﻛﺮده‪ ،‬و "ﻧﻮﻟﺪﻛﻪ" ﮔﻤﺎن ﻣﻲﺑﺮد ﻛﻪ ﻫﻤﭽﻨﺎنﻛﻪ ‪A‬‬
‫واژه ﺣﺒﺸﻲ‬
‫"ﺷﻴﻄﺎن" وارد زﺑﺎن ﻋﺮﺑﻲ ﺷﺪه‪ ،‬ﻟﻘﺐ و ﺻﻔﺖ او ﻳﻌﻨﻲ "رﺟﻴﻢ" ﻧﻴﺰ وارد اﻳﻦ زﺑﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻮن ﻣﻌﻨﺎي ﺧﺎص و ﻓﻨﻲ آن داﻧﺴﺘﻪ ﻧﺒﻮده‪ ،‬آن را ﭼﻨﺎن ﻛﻪ‬
‫ﮔﻮﻳﻲ از "رﺟﻢ"="راﮔﻢ" اﺷﺘﻘﺎق ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي "ﺑﻪ ﺳﻨﮓ زده ﺷﺪه" ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ«‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﺗﺎ ﭼﻪ ﻣﻘﺪار ﺻﺤﻴﺢ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮد اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﻣﺒﺤﺜﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ‬
‫دارد‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ زﺑﺎن ﻋﺒﺮي و ﻋﺮﺑﻲ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻫﻢﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻮده و از ﻧﻈﺮ دﺳﺘﻮري و ﻗﻮاﻋﺪ ادﺑﻲ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺸﺎﺑﻪاﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻔﺎوت اﻳﻦ دو در ﺗﻠﻔﻆ‬
‫ﻛﻠﻤﺎت و ﻧﮕﺎرش آﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﺎز اﮔﺮ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ واژهي "رﺟﻢ" را ﻣﺘﺮادف و ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از واژهي "راﮔﻢ" ﻋﺒﺮي ﺑﺪاﻧﻴﻢ –ﻛﻪ ﻗﻄﻌﺎ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪ -‬ﺑﺎز ﻣﺸﻜﻞ‬
‫ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ آن ﭘﺎﺑﺮﺟﺎﺳﺖ؛ زﻳﺮا ﻫﻤﻨﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ در ﻣﺘﻦ اﺷﺎره ﺷﺪ واژهي "راﮔﻢ" = "رﺟﻢ" در زﺑﺎن ﻋﺒﺮي اﺻﻄﻼح ﺻﺤﻴﺢ و ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺑﺮاي ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻧﻮﻋﻲ اﻋﺪام ﻧﺒﻮده و ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﺳﺘﻔﺎدهي واژهي "رﺟﻢ" ﺑﺮاي اﺟﺮاي "ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر" ﻳﻚ ﻏﻠﻂ ﻧﺎﺷﻴﺎﻧﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬در زﺑﺎن ﻋﺮﺑﻲ "رﺟﻢ" ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي‪:‬‬
‫ﺳﻨﮓ زدن‪ ،‬ﺧﻴﻠﻲ ﺗﻨﺪ آﻣﺪن‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺳﻨﮓ اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪ ،‬زورآزﻣﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮓ ﻳﺎ ﭼﻴﺰي را ﺑﺴﻮي ﻛﺴﻲ ﭘﺮﺗﺎب ﻛﺮدن‪ ،‬ﺳﻨﮓ روي ﻓﺒﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻦ و آن را‬
‫ﻋﻼﻣﺖﮔﺬاري ﻛﺮدن‪ ،‬ﻓﺤﺶ دادن‪ ،‬ﻧﻔﺮﻳﻦ ﻛﺮدن‪ ،‬ﻃﺮد ﻛﺮدن‪ ،‬راﻧﺪن‪ ،‬ﻟﻌﻦ و دﺷﻨﺎم دادن‪ ،‬ﺳﺨﻨﺎن زﺷﺖ ﺑﻪ ﻳﮕﺪﻳﮕﺮ ﮔﻔﺘﻦ‪ ،‬از روي ﮔﻤﺎن ﺣﺮف زدن و ﻏﻴﺮه آﻣﺪه‬
‫اﺳﺖ)ﻓﺮﻫﻨﮓﻧﺎﻣﻪﻫﺎي‪ :‬ﻣﻌﻴﻦ‪ ،‬دﻫﺨﺪا‪ ،‬ﻋﻤﻴﺪ و اﻟﻤﻨﺠﺪ(‪ .‬ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﺎﻧﻲ دﻗﻴﻘﺎ ﻣﺘﺮادف ﻣﻌﻨﺎي واژه‪" A‬راﮔﻢ" در زﺑﺎن ﻋﺒﺮي اﺳﺖ؛ اﻣﺎ ﻇﺎﻫﺮا از دﻳﺪﮔﺎه واﺿﻌﺎن‬
‫"ﺣﻜﻢ رﺟﻢ" ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﻛﻪ از اﻳﻦ واژه ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﻲﺷﻮد ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻛﺸﺘﻦ اﺳﺖ!!‪  .‬‬
‫‪ -106‬در اﺳﻼم ﺑﺮﺧﻲ از اﺣﻜﺎم "اﻣﻀﺎﻳﻲ" اﺳﺖ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ آن ﻣﻮارد ﭘﻴﺶ از اﺳﻼم وﺟﻮد داﺷﺘﻪ و ﺳﭙﺲ اﺳﻼم آن را ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻛﺮده اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻋﻤﺎل ﺣﺞ‪،‬‬
‫ﻛﻪ در ﭘﻴﺶ از اﺳﻼم اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ و ﺳﭙﺲ اﺳﻼم آن را ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻛﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻴﭻ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎ ﺗﻌﺪﻳﻠﻲ در ﺷﻜﻞ‪ ،‬آداب و ﻣﻨﺎﺳﻚ آن اﻳﺠﺎد ﻧﻨﻤﻮد‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻴﺰي را ﻛﻪ‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم)ص( ﺗﻐﻴﻴﺮ داد "اذﻛﺎر" ﺣﺞ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺮوزه ﺗﻤﺎﻣﻲ آداب و ﻣﻨﺎﺳﻚ ﺣﺞ ﻋﻴﻨﺎ ﻫﻤﺎن آداب و ﻣﻨﺎﺳﻜﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از اﺳﻼم در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب ﺟﺎﻫﻠﻲ‬
‫راﻳﺞ ﺑﻮده و ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ اذﻛﺎر و دﻋﺎﻫﺎي آن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪  .‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪۵۴ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻛﻴﻔﺮي ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﺎ اراﺋﻪ‪ A‬ﻣﺪارك و ﻣﺴﺘﻨﺪات؛ و ﺷﻬﺎدت ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 2‬ﺷﺎﻫﺪ ﻋﺎدل و ﺑﻲﻃﺮف‪ ،‬در ﺣﻀﻮر دادﮔﺎﻫﻲ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ‬
‫"‪ 70‬ﻧﻔﺮ ﻗﺎﺿﻲ" ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﺑﺮﺳﺪ‪.١٠٧‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺤﺚ اﻳﻦﻛﻪ اﮔﺮ "ﺳﻨﮕﺴﺎر" از اﺣﻜﺎم اﻣﻀﺎﻳﻲ ﻣﻲﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻘﺪار اﺧﺘﻼف و ﺗﻀﺎد ﻣﺎﻫﻮي – ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ دو ﻣﻮرد آن‬
‫‪A‬‬
‫اﺷﺎره ﻛﺮدﻳﻢ‪ -‬در ﻧﺎم‪ ،‬ﺷﻜﻞ و اﺟﺮاي آن ﺑﻮﺟﻮد ﻧﻤﻲآﻣﺪ؛ ﭼﻨﺎنﻛﻪ آن ﺗﻌﺪاد اﺣﻜﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﻄﻮر اﻣﻀﺎﻳﻲ وارد ﺷﺮﻳﻌﺖ اﺳﻼم‬
‫ﮔﺮدﻳﺪه‪ ،‬ﻫﻴﭻﮔﻮﻧﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺎﻫﻮﻳﻲ ﭘﻴﺪا ﻧﻜﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ "ﺳﻨﮕﺴﺎر" ﻫﻴﭻ ﻣﺒﻨﺎي ﻗﺮآﻧﻲ ﻧﺪارد و اﺣﺎدﻳﺜﻲ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص در ﻛﺘﺐ رواﻳﻲ ﻓﺮﻳﻘﻴﻦ وارد ﺷﺪه داراي اﺷﻜﺎﻻت ﻓﺮاواﻧﻲ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺑﺮ ﻓﺮض اﺣﺎدﻳﺜﻲ ﻧﻴﺰ از ﻫﺮ‬
‫ﺟﻬﺖ ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺎﺷﺪ –ﻛﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ -‬ﺑﺎز ﻃﺒﻖ ﻧﺺ‪ ‬ﺻﺮﻳﺢ ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﻋﺪم ﺟﻮاز ﺻﺪور و ﺗﻌﻴﻦ ﺣﺪود ﺑﺮاي ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ‬
‫اﻋﺘﻨﺎ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .١٠٨‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺠﺎزات ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻳﻚ ﺑﺪﻋﺖ ﺳﺨﻴﻒ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﮔﺮدد و اﺳﺎﺳﺎً در اﺳﻼم ﺣﻜﻤﻲ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان‬
‫رﺟﻢ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﻧﺪارد‪ .‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﻳﻦ ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮ اﻛﺜﺮ ﻓﻘﻬﺎي ﺷﻴﻌﻲ‪ ،‬ﻣﺠﺎزاتﻫﺎي اﺳﻼﻣﻲ در زﻣﺎن ﻏﻴﺒﺖ ﻧﺒﺎﻳﺪ اﺟﺮاء‬
‫ﺷﻮد؛ و ﻣﺮﺣﻮم آﻳﺔاﷲ ﺧﻤﻴﻨﻲ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ اﺟﺮاي ﺣﺪود –ﻣﺸﺨﺼﺎً رﺟﻢ‪ -‬ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد وﻫﻦ اﺳﻼم‬
‫ﺑﺸﻮد ﻧﺒﺎﻳﺪ آن را اﺟﺮاء ﻛﺮد و ﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺎس در ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺎزاتﻫﺎي اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم؛ ﻛﺘﺎب دوم؛ ﻓﺼﻞ ﺳﻮم؛ ﻣﺎده ‪97‬‬
‫ﺑﻴﺎن ﮔﺮدﻳﺪه ﻛﻪ "ﺣﺪ" را ﻧﻤﻲﺷﻮد در ﺳﺮزﻣﻴﻦ دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم ﺟﺎري ﻛﺮد )زﻳﺮا ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎﻋﺚ وﻫﻦ اﺳﻼم در اذﻫﺎن‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺷﻮد(‪ .‬اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻧﻈﺮات دالّ ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻛﻴﻔﺮي و ﺣﻘﻮﻗﻲ‪ ،‬ﻧﺺ ﺻﺮﻳﺢ ﻳﺎ ﺿﻤﻨﻲ‪ ،‬داﻳﺮ ﺑﺮ‬
‫ﺗﺴﺮي "ﺣﺪود" ﺑﻪ ﻫﻤﻪي زﻣﺎنﻫﺎ و ﻣﻜﺎنﻫﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ روي اﻣﺮوزه‪ ،‬ﭘﻴﺮوان "ﺗﻮرات" ﻛﻪ ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ در آن ﺑﻴﺎن ﮔﺮدﻳﺪه‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﻐﺎﻳﺮت آن ﺑﺎ اﺻﻞ ﻛﺮاﻣﺖ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ از اﺟﺮاي آن ﺧﻮدداري ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪١٠٩‬؛ اﻣﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﭼﺮا در ﻣﻴﺎن ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻧﺼ‪‬ﻲ ‪-‬ﺣﺘﻲ‬
‫‪A‬‬
‫ﺟﻨﺒﻪ رواﻳﻲ و اﺟﻤﺎﻋﻲ داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺮ اﺟﺮاي ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻜﻢ‬ ‫ﺿﻤﻨﻲ‪ -‬ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان "رﺟﻢ" در ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﻧﮕﺮدﻳﺪه و ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﻣﺠﻌﻮﻟﻲ اﺻﺮار ورزﻳﺪه ﺗﺄﺛﻴﺮات ﻣﻨﻔﻲ آن را ﻛﻪ ﺑﺮ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺸﺮي ﻣﻲﮔﺬارد ﻧﺎدﻳﺪه ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -107‬ﻃﺒﻖ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻳﻬﻮد‪ ،‬دادﮔﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﻪ ﺟﺮاﻳﻢ ﻛﻴﻔﺮي رﺳﻴﺪﮔﻲ ﻛﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺘﻤﺎ ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ‪ 70‬ﻗﺎﺿﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه و آﻧﺎن در ﺻﺪور راي ﻣﺘﻔﻖاﻟﻘﻮل‬
‫ﺑﻮده ﻳﺎ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق آﻧﺎن ﻳﻚ راي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و اﮔﺮ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻧﻴﻤﻲ ﺑﺮ ﻣﺠﺮﻣﻴﺖ و ﻧﻴﻤﻲ دﻳﮕﺮ ﺑﺮ ﻣﺒﺮي ﺑﻮدن ﺣﻜﻢ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬راي ﺑﺮ ﺑﺮاﺋﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع دادﮔﺎهﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﺮاي رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺟﺮاﻳﻢ ﻛﻴﻔﺮي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﺪه اﺻﻄﻼﺣﺎ "دادﮔﺎه ﺧﻮﻧﺮﻳﺰ= בלאדי המשפט" ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ ﻛﻪ اﻣﺮوزه اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ‬
‫دادﮔﺎهﻫﺎ ﻣﻨﺴﻮخ ﮔﺮدﻳﺪه وﻟﻲ ﺗﻌﺪد ﻗﻀﺎت ﺑﻪ ﻫﻴﺌﺖ ﻣﻨﺼﻔﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺎم داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -108‬ﺑﺮاي اﻃﻼع ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪ‪" A‬ﺣﻜﻢ ﺧﺪا ﻳﺎ ﺑﻪ اﺳﻢ ﺧﺪا" از ﻧﮕﺎرﻧﺪه‪  .‬‬
‫‪ -109‬ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻛﻪ ﺑﺎﻧﻴﺎن ﺣﻜﻢ "ﺳﻨﮕﺴﺎر" ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺠﺎزاﺗﻲ اﻟﻬﻲ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ در ﻋﺼﺮ ﻣﻌﻤﻮر ﺑﻮدن "ﺑﻴﺖ ﻫﻤﻴﻘﺪاش" ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻏﻴﺮ اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﻮدن آن ﺣﻜﻢ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻦ رو در ﺷﺮاﻳﻂ اﺟﺮاي "ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر"‪ ،‬ﺷﺮﻃﻲ را ﮔﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﺪاﻗﻞ‪ ،‬ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﻮﻧﺪه ﻣﺘﻮﺟﻪ زﺟﺮﻛﺶ ﺷﺪن ﺧﻮد ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫در ﺗﻠﻤﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪه‪ A‬ﻳﻬﻮدﻳﺎن‪ ،‬ﺗﻮرات ﺷﻔﺎﻫﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ذﻳﻞ ﻣﺪﺧﻞ " اﺟﺮاي ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر" آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﻮﻧﺪه در زﻣﺎن اﺟﺮاي ﺣﻜﻢ ﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﻘﺪري ﺷﺮاب ﺧﻮرده ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﺖ ﻻﻳﻌﻘﻞ ﮔﺮدد و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﻲ او را ﺑﻴﻬﻮش ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪  .‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪۵۵ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﻘﺪ‪ -9‬دﻛﺘﺮ اﻣﻴﺮﺣﺴﻴﻦ ﺧﻨﺠﻲ‬

‫‪A‬‬
‫ﻣﻘﺎﻟﻪ اﻳﻦ ﻣﻮر‪‬خ‪ ،‬در ﺳﺎﻳﺖ ﺗﺎرﻳﺦ و ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻳﺮان زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﻋﻨﻮان ﻣﻘﺎﻟﻪ و ﻣﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ آن ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺑﺎزﺧﻮاﻧﻲ ﺣﻜﻢ ﻣﺠﺎزات ﻣﺮﺗﻜﺒﺎن زﻧﺎ و ﻓﺤﺸﺎء در ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ‬
‫در ﺧﺒﺮﻫﺎ آﻣﺪه ﻛﻪ ﻳﻚ دﺧﺘﺮ اﻫﻞ ﻧﻜﺎي ﻣﺎزﻧﺪران‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺮم »ﻋﻤﻞ ﻣﻨﺎﻓﻲ ﻋﻔﺖ«‪ ،‬ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ اﻋﺪام ﮔﺸﺘﻪ و ﺑﺮ ﻓﺮاز ﺟﺮﺛﻘﻴﻞ‬
‫ﺑﻪ ﻃﻨﺎب دار آوﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪه و ﺧﻔﻪ ﻛﺮده ﺷﺪه‪ ،‬و ﮔﻮﻳﺎ ﻣﺠﺮي ﺣﻜﻢ ﻧﻴﺰ ﺷﺨﺺ ﻗﺎﺿﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﺻﺤﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﻣﻦ ﻧﻤﻲداﻧﻢ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﺎورﻛﺮدنِ ﭼﻨﻴﻦ ﺧﺒﺮي ﺑﺮاي ﻣﺎ دﺷﻮار اﺳﺖ؛ زﻳﺮا در ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻧﺎﻇﺮ دﺳﺘﮕﺎه‬
‫ﻗﻀﺎﺋﻴﺶ ﺷﺮع اﺳﻼم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﻓﻘﻴﻪ آﺷﻨﺎ ﺑﻪ اﺣﻜﺎم ﺷﺮﻋﻲ ﻫﻴﭽﮕﺎه و در ﻫﻴﭻ ﺻﻮرﺗﻲ و ﺗﺤﺖ ﻫﻴﭻ ﻓﺸﺎري ﺣﻜﻢ اﻋﺪام‬
‫دﺧﺘﺮي ﻛﻪ ﻳﻚﺑﺎر ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺧﻄﺎي »ﻣﻨﺎﻓﻲ ﻋﻔﺖ« ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ را ﻧﺨﻮاﻫﺪ داد‪.‬‬
‫ﭘﻴﺶ از آنﻛﻪ وارد ﻣﺒﺤﺚ ﺷﻮم‪ ،‬ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﺪﻫﻢ ﻛﻪ ﻣﻘﺼﻮد از ﻋﺒﺎرت »ﻣﻨﺎﻓﻲ ﻋﻔﺖ« در اﻳﻦﺟﺎ ﻋﻤﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫در ﺑﻴﺎنِ ﻗﺮآﻧﻲ‪» ،‬ﻓﺤﺸﺎء« و »ﻓﺎﺣﺸﻪ« و »ﺳ‪‬ﻔﺎح« و »زﻧﺎ« ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫ﺣﻜﻢ زﻧﺎﻛﺎر در ﻗﺮآن‬
‫اﻛﻨﻮن ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره ﻋﻤﻞ ﻣﻨﺎﻓﻲ ﻋﻔﺖ ﭼﻪ ﻧﻈﺮي دارد‪ ،‬و ﺣﻜﻢ زﻧﺎ در ﻗﺮآن ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫در آﺧﺮﻳﻦ ﺳﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در ﻣﻜﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻫﻲ ﭘﻴﺶ از ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬آﻳﻪ‪ A‬ﺗﺤﺮﻳﻢ زﻧﺎ ﻧﺎزل ﮔﺮدﻳﺪ؛ و ﻫﺸﺪار‬
‫داده ﺷﺪ ﻛﻪ زﻧﺎ »زﺷﺘﻜﺎري« و »ﺑﺪروﺷﻲ« اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺳﻮره اﻹﺳﺮاء‪ ،‬آﻳﻪ‪[32 A‬‬
‫‪A‬‬ ‫و‪ ‬ﻻَﺗَﻘْﺮَﺑ‪‬ﻮا اﻟﺰﱢﻧَﻰ إِﻧﱠﻪ‪ ‬ﻛَﺎنَ ﻓَﺎﺣ‪‬ﺸَﺔً و‪‬ﺳ‪‬ﺎء‪ ‬ﺳ‪‬ﺒِﻴﻼً ]‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺑﻪ زﻧﺎ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﺸﻮﻳﺪ ﻛﻪ آن ﻫﻤﺎﻧﺎ زﺷﺖﻛﺎري و ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ راه ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻧﺪﻛﻲ ﭘﻴﺶ از آن‪ ،‬در ﻳﻚ آﻳﻪ‪ A‬ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﻛﻪ در وﺻﻒ ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ آﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬زﻧﺎﻛﺎري در ﻛﻨﺎر ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﻲ و آدمﻛﺸﻲ ﻧﻬﺎده‬
‫‪A‬‬
‫ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﻛﻴﻔﺮ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﺷﺪه‪ ،‬ﻫﺸﺪار داده ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﺮﻛﺲ زﻧﺎ ﻛﻨﺪ ﮔﻨﺎﻫﻜﺎرِ‬
‫‪A‬‬ ‫ﺳﻮره‬‫و‪‬اﻟﱠﺬ‪‬ﻳﻦَ ﻻَﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻮنَ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬إِﻟَﻬ‪‬ﺎ آﺧَﺮَ و‪ ‬ﻻَﻳ‪‬ﻘْﺘُﻠُﻮنَ اﻟﻨﱠﻔْﺲ‪ ‬اﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺮﱠم‪ ‬اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬إِﻻﱠ ﺑِﺎﻟْﺤ‪‬ﻖﱢ و‪ ‬ﻻَﻳ‪‬ﺰْﻧُﻮنَ و‪‬ﻣ‪‬ﻦْ ﻳ‪‬ﻔْﻌ‪‬ﻞْ ذَﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﻠْﻖَ أَﺛَﺎﻣ‪‬ﺎ ]‬
‫اﻟﻔﺮﻗﺎن‪ ،‬آﻳﻪ‪[68 A‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ اﷲ ﻫﻴﭻ ﺧﺪاﺋﻲ را ﻧﻤﻲﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬و ﺟﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﷲ ﻣﺤﺘﺮم داﺷﺘﻪ اﺳﺖ را ﺟﺰ ﺑﻪ ﺣﻖ ﻧﻤﻲﻛﺸﻨﺪ‪ ،‬و زﻧﺎ‬
‫ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ؛ و ﻫﺮﻛﺲ ﭼﻨﺎن ﻛﻨﺪ ﻛﻴﻔﺮ ﺳﺨﺘﻲ ]در ﻗﻴﺎﻣﺖ[ ﺧﻮاﻫﺪ دﻳﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﻢ ﻳﺎ ﻫﺸﺘﻢ ﻫﺠﺮي ﺣﻜﻢ ﻣﺠﺎزات زن و ﻣﺮد زﻧﺎﻛﺎر در ﻗﺮآن ﺑﻪ روﺷﻨﻲ ﺑﻴﺎن ﺷﺪه ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺠﺎزات زن و‬
‫ﻣﺮد زﻧﺎﻛﺎر‪ ،‬ﻳﻜﺼﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ در ﻣﻸ ﻋﺎم اﺳﺖ‪ .‬و در دﻧﺒﺎل اﻳﻦ آﻳﻪ‪ ،‬آﻳﻪ‪ A‬دﻳﮕﺮي ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻛﺮد ﻛﻪ ازدواج ﺑﺎ زﻧﺎﻛﺎر ﺑﻪ ﻛﻠﻲ ﺣﺮام‬
‫اﺳﺖ و ﻫﻴﭻ ﻣﺮد ﻳﺎ زﻧﻲ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎ زن ﻳﺎ ﻣﺮد زﻧﺎﻛﺎر ازدواج ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺰﱠاﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺔُ و‪‬اﻟﺰﱠاﻧ‪‬ﻲ ﻓَﺎﺟ‪‬ﻠ‪‬ﺪ‪‬وا ﻛُﻞﱠ و‪‬اﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﺎﺋَﺔَ ﺟ‪‬ﻠْﺪ‪‬ةٍ و‪‬ﻻَ ﺗَﺄْﺧُﺬْﻛُﻢ‪ ‬ﺑِﻬِﻤ‪‬ﺎ ر‪‬أْﻓَﺔٌ ﻓ‪‬ﻲ د‪‬ﻳﻦِ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬إِنْ ﻛُﻨﺘُﻢ‪ ‬ﺗُﺆْﻣ‪‬ﻨُﻮنَ ﺑِﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬و‪‬اﻟْﻴ‪‬ﻮ‪‬مِ اﻵﺧ‪‬ﺮِ‬
‫و‪‬ﻟْﻴ‪‬ﺸْﻬ‪‬ﺪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺬَاﺑ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻃَﺎﺋ‪‬ﻔَﺔٌ ﻣ‪‬ﻦْ اﻟْﻤ‪‬ﺆْﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻴﻦَ‪ .‬اﻟﺰﱠاﻧ‪‬ﻲ ﻻَﻳ‪‬ﻨﻜ‪‬ﺢ‪ ‬إﻻﱠ ز‪‬اﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺔً أَو‪ ‬ﻣ‪‬ﺸْﺮِﻛَﺔً و‪‬اﻟﺰﱠاﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺔُ ﻻَ ﻳ‪‬ﻨﻜ‪‬ﺤ‪‬ﻬ‪‬ﺎ إِﻻﱠ ز‪‬انٍ أَو‪ ‬ﻣ‪‬ﺸْﺮِك‪ ‬و‪‬ﺣ‪‬ﺮﱢم‪ ‬ذَﻟ‪‬ﻚ‪‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره اﻟﻨﻮر‪ ،‬آﻳﺎت ‪[3 -2‬‬ ‫ﻋ‪‬ﻠَﻰ اﻟْﻤ‪‬ﺆْﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻴﻦَ ]‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪۵۶ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬زن زﻧﺎﻛﺎر و ﻣﺮد زﻧﺎﻛﺎر‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺮﻛﺪاﻣﺸﺎن ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﺰﻧﻴﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﺑﻪ اﷲ و روز دﻳﮕﺮ اﻳﻤﺎن دارﻳﺪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ را‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻳﺸﺎن ﺗﺮﺣﻤﻲ ﺑﮕﻴﺮد؛ و ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺷﻜﻨﺠﻪﺷﺎن را ﮔﺮوﻫﻲ از ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ ﻧﻈﺎره ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮد زﻧﺎﻛﺎر ﺑﻪﺟﺰ ﺑﺎ زن زﻧﺎﻛﺎر ﻳﺎ زن ﻣﺸﺮك ﻧﻜﺎح ﻧﻤﻴﻜﻨﺪ‪ ،‬و زن زﻧﺎﻛﺎر را ﺟﺰ ﻣﺮد زﻧﺎﻛﺎر ﻳﺎ ﻣﺸﺮك ﻧﻜﺎح ﻧﻤﻴﻜﻨﺪ؛ اﻳﻦ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره زن ﺷﻮﻫﺮداري ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻋﻤﻞ ﻣﻨﺎﻓﻲ ﻋﻔﺖ ﺷﻮد‪ ،‬در ﻗﺮآن ﺗﺼﺮﻳﺢ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺷﻮﻫﺮش ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻬﺎر ﮔﻮاه ﺑﻴﺎورد ﻛﻪ‬
‫ﻋﻤﻞ را ﺑﻪ ﭼﺸﻢ دﻳﺪهاﻧﺪ‪ ،‬و آنوﻗﺖ زن را درﺧﺎﻧﻪ ﻧﮕﺎه دارد‪ .‬و ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺮد و زﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻓﺤﺸﺎء ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﻣﺠﺎزات ﺑﺪﻧﻲ ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﮔﺮ ﺗﻮﺑﻪ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﺴﻲ ﺣﻖ ﻧﺪارد ﻣﺠﺎزاتﺷﺎن ﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫و‪‬اﻟﻼﱠﺗ‪‬ﻲ ﻳ‪‬ﺄْﺗ‪‬ﻴﻦَ اﻟْﻔَﺎﺣ‪‬ﺸَﺔَ ﻣ‪‬ﻦْ ﻧ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻜُﻢ‪ ‬ﻓَﺎﺳ‪‬ﺘَﺸْﻬِﺪ‪‬وا ﻋ‪‬ﻠَﻴ‪‬ﻬِﻦﱠ أَر‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺔً ﻣ‪‬ﻨْﻜُﻢ‪ ‬ﻓَﺈِنْ ﺷَﻬِﺪ‪‬وا ﻓَﺄَﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻜُﻮﻫ‪‬ﻦﱠ ﻓ‪‬ﻲ اﻟْﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻮت‪ ‬ﺣ‪‬ﺘﱠﻰ ﻳ‪َ ‬ﺘﻮ‪‬ﻓﱠﺎﻫ‪‬ﻦﱠ اﻟْﻤ‪‬ﻮ‪‬ت‪‬‬
‫‪A‬‬ ‫ﺳﻮره‬ ‫أَو‪ ‬ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻞَ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻟَﻬ‪‬ﻦﱠ ﺳ‪‬ﺒِﻴﻼً‪ .‬و‪‬اﻟﻠﱠﺬَانِ ﻳ‪‬ﺄْﺗ‪‬ﻴ‪‬ﺎﻧ‪‬ﻬ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻨْﻜُﻢ‪ ‬ﻓَ‪Ĥ‬ذُوﻫ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻓَﺈِنْ ﺗَﺎﺑ‪‬ﺎ و‪‬أَﺻ‪‬ﻠَﺤ‪‬ﺎ ﻓَﺄَﻋ‪‬ﺮِﺿُﻮا ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ إِنﱠ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻛَﺎنَ ﺗَﻮ‪‬اﺑ‪‬ﺎ ر‪‬ﺣ‪‬ﻴﻤ‪‬ﺎ ]‬
‫اﻟﻨﺴﺎء‪ ،‬آﻳﺎت ‪[16 -15‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬آﻧﻬﺎﺋﻲ از زﻧﺎنﺗﺎن ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻓﺤﺸﺎء ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﭼﻬﺎر ﮔﻮاه از ﺧﻮدﺗﺎن ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﮔﻮاﻫﻲ دادﻧﺪ ]ﻛﻪ‬
‫ﻋﻤﻞ را ﺑﻪ ﭼﺸﻢ دﻳﺪهاﻧﺪ[ اﻳﺸﺎن )ﻳﻌﻨﻲ زﻧﺎن ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻓﺤﺸﺎء( را در ﺧﺎﻧﻪ ﻧﮕﺎه دارﻳﺪ ﺗﺎ اﻳﺸﺎن را ﻣﺮگ ﺑﺮﮔﻴﺮد ﻳﺎ اﷲ‬
‫ﺑﺮايﺷﺎن راﻫﻲ اﻳﺠﺎد ﻛﻨﺪ‪ .‬و دو ﺗﻨﻲ ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ آن ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ آزارﺷﺎن ﺑﺪﻫﻴﺪ؛ وﻟﻲ اﮔﺮ ﺗﻮﺑﻪ ﻛﺮدﻧﺪ و اﺻﻼح ﺷﺪﻧﺪ دﺳﺖ از‬
‫آﻧﻬﺎ ﺑﺪارﻳﺪ ﻛﻪ اﷲ ﺗﻮﺑﻪﭘﺬﻳﺮ و ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎنﻛﻪ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬در آﺧﺮ اﻳﻦ آﻳﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻓﺤﺸﺎء ﺑﺸﻮد‪ ،‬اﮔﺮ ﭘﺸﻴﻤﺎن ﺷﻮد و از ﻛﺮدهاش ﺗﻮﺑﻪ‬
‫ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﮕﻴﺮد ﻛﻪ دﻳﮕﺮ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﭼﻨﺎن ﻋﻤﻠﻲ ﻧﮕﺮدد‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﺠﺎزات ﺑﺸﻮد‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮﻫﺮ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻓﺤﺸﺎء ﺷﺪ‬ ‫در ﻳﻚ آﻳﻪ‪ A‬ﻗﺮآن ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ ﭼﻨﺎنﭼﻪ ﻳﻚ زنِ ﻃﻼقﻳﺎﻓﺘﻪ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز در‬
‫و ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ دﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻮﻫﺮش ﻛﻪ او را ﻃﻼق داده ﺣﻖ دارد ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از ﻣﻮﻋﺪ ﻣﻘﺮرﺷﺪه‪ ،‬وي را از ﺧﺎﻧﻪاش ﺑﻴﺮون ﻛﻨﺪ‬
‫ﺳﻮره اﻟﻄﻼق‪ ،‬آﻳﻪ‪([1 A‬؛ وﻟﻲ ﺑﺮاي ﭼﻨﻴﻦ زﻧﻲ ﻣﺠﺎزات دﻳﮕﺮي ﻣﻘﺮر ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪A‬‬ ‫)و‪ ‬ﻻَﻳ‪‬ﺨْﺮُﺟ‪‬ﻦَ إِﻻﱠ أَنْﻳ‪‬ﺄْﺗ‪‬ﻴﻦَ ﺑِﻔَﺎﺣ‪‬ﺸَﺔٍ ﻣ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻨَﺔٍ ]‬
‫ﻛﻴﻔﺮ زﻧﺎﻛﺎر در ﺣﺪﻳﺚ و ﺳﻴﺮه‪:‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺧﻄﺒﻪ ﺣﺠﺔاﻟﻮداع ‪-‬ﻛﻪ آﺧﺮﻳﻦ ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﺖ‪ -‬ﻣﺠﺎزات زﻧﺎن‬ ‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮاﻛﺮم دو ﻣﺎه ﭘﻴﺶ از وﻓﺎﺗﺶ‪ ،‬در‬
‫ﺷﻮﻫﺮداري ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻋﻤﻞ ﻣﻨﺎﻓﻲ ﻋﻔﺖ ﺷﻮﻧﺪ را ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻘﺮر ﻛﺮد‪:‬‬
‫أﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ :‬أﻳﻬﺎ اﻟﻨﺎس‪ ،‬ﻓﺈن ﻟﻜﻢ ﻋﻠﻰ ﻧﺴﺎﺋﻜﻢ ﺣﻘﺎً‪ ،‬و ﻟﻬﻦ ﻋﻠﻴﻜﻢ ﺣﻘﺎً‪ .‬ﻟﻜﻢ ﻋﻠﻴﻬﻦ أن ﻻﻳﻮﻃﺌﻦ ﻓﺮﺷﻜﻢ أﺣﺪا ﺗﻜﺮﻫﻮﻧﻪ‪ ،‬و‬
‫ﻋﻠﻴﻬﻦ أن ﻻﻳﺄﺗﻴﻦ ﺑﻔﺎﺣﺸﺔ ﻣﺒﻴﻨﺔ‪ .‬ﻓﺈن ﻓﻌﻠﻦ ﻓﺈن اﷲ ﻗﺪ أذن ﻟﻜﻢ أنﺗﻬﺠﺮوﻫﻦ ﻓﻲ اﻟﻤﻀﺎﺟﻊ وﺗﻀﺮﺑﻮﻫﻦ ﺿﺮﺑﺎ ﻏﻴﺮ ﻣﺒﺮح‪ .‬ﻓﺈن‬
‫اﻧﺘﻬﻴﻦ ﻓﻠﻬﻦ رزﻗﻬﻦ وﻛﺴﻮﺗﻬﻦ ﺑﺎﻟﻤﻌﺮوف‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬اي ﻣﺮدم! ﺷﻤﺎ را ﺑﺮ زﻧﺎنﺗﺎن ﺣﻘﻲ اﺳﺖ و اﻳﺸﺎن را ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺣﻘﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻖ ﺷﻤﺎ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﮔﻠﻴﻢﺗﺎن‬
‫ﻛﺴﻲ را ﻛﻪ اﻛﺮاه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ راه ﻧﺪﻫﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺮ آﻧﻬﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻓﺤﺸﺎي ﻗﺎﺑﻞ اﺛﺒﺎت ﻧﺸﻮﻧﺪ؛ اﮔﺮ ﺷﺪﻧﺪ اﷲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ اﺟﺎزه‬
‫داده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺴﺘﺮﺷﺎن را ازﺧﻮدﺗﺎن دور ﻛﻨﻴﺪ و ﺑﺰﻧﻴﺪﺷﺎن ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻛﻪ آﺳﻴﺐ ﺟﺴﻤﻲ ﻧﺒﻴﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ دﺳﺖ ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ ﺣﻖ‬
‫دارﻧﺪ ﻛﻪ روزي و رﺧﺖﺷﺎن را ﻃﺒﻖ ﻋﺮف درﻳﺎﻓﺖ دارﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪۵٧ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫اﻳﻦ آﺧﺮﻳﻦ ﺣﻜﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره زﻧﺎن ﺷﻮﻫﺮداري ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ زﻧﺎ ﺷﻮﻧﺪ ﺻﺎدر ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ‪،‬‬
‫ﻧﺰول وﺣﻲ ﺑﺮاي ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮔﺮدﻳﺪ؛ و در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ آﺧﺮﻳﻦ آﻳﻪ‪ A‬ﻗﺮآن ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻛﺮد ﻛﻪ اﻣﺮوز دﻳﻦ اﺳﻼم ﺑﻪ‬
‫‪A‬‬
‫ﭘﺎﻳﻪ ﻛﻤﺎل رﺳﻴﺪه اﺳﺖ )اﻟﻴ‪‬ﻮمِ اَﻛﻤ‪‬ﻠﺖ‪ ‬ﻟَﻜُﻢ دﻳﻨَﻜُﻢ(‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺣﻜﻤﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي زن ﺷﻮﻫﺮدارِ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺧﻄﺎي ﻣﻨﺎﻓﻲ ﻋﻔﺖ در اﻳﻦ‬
‫ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ ﻣﻘﺮر ﺷﺪه آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺷﻮﻫﺮش ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ او ﻓﺸﺎر ﺑﻴﺎورد ﺗﺎ دﺳﺖ از ﺧﻄﺎﻛﺎري ﺑﺮدارد‪.‬‬
‫ﻣﺎ وﻗﺘﻲ آﻳﺎت ﻗﺮآن و ﺳﺨﻨﺎن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره زﻧﺎ و ﻓﺤﺸﺎء را در ﻛﻨﺎر ﻫﻢ ﻣﻲﮔﺬارﻳﻢ‪ ،‬و ﻓﺮﻣﺎن ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻣﻄﻠﻖ ازدواج ﺑﺎ‬
‫زﻧﺎﻛﺎر را ﻳﻜﺒﺎر دﻳﮕﺮ از ﻧﻈﺮ ﻣﻲﮔﺬراﻧﻴﻢ‪ ،‬و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل آن ﻣﺠﺎزاتﻫﺎي ﺧﻔﻴﻔﻲ ﻛﻪ در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره ارﺗﻜﺎب ﺑﻪ ﻓﺤﺸﺎي زﻧﺎن‬
‫ﺷﻮﻫﺮدار ﺑﻪ ﺑﻴﺎن ﻗﺮآن و زﺑﺎن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم ﻣﻘﺮر ﺷﺪه اﺳﺖ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮدﻣﺎن ﻣﻲﻧﻬﻴﻢ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺮﺳﻴﻢ ﻛﻪ آن‬
‫زﻧﺎﻛﺎراﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﺨﻮرﻧﺪ و ازدواج ﻛﺮدن ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺣﺮام اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﺴﺎﻧﻲاﻧﺪ ﻛﻪ زﻧﺎ را ﺑﻪ ﺣﺮﻓﻪﺷﺎن ﺗﺒﺪﻳﻞ‬
‫ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ زن ﻳﺎ ﻣﺮدي ﻛﻪ ﺧﻄﺎﺋﻲ از او ﺳﺮزده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫وﻟﻲ اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن زﻧﺎﻛﺎر )ر‪‬ﺟﻢِ زاﻧﻲ و زاﻧﻴﻪ( از ﻛﺠﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ؟ اﻛﻨﻮن در ﻫﻤ ‪A‬ﻪ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﻓﻘﻬﻲ‬
‫ﻣﺎ ‪-‬از ﺷﻴﻌﻪ و ﺳﻨﻲ‪ -‬ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ زن ﺷﻮﻫﺮدار ﻳﺎ ﻣﺮد زنداري ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ زﻧﺎ ﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﮔﺮدد‪ .‬ﻓﻘﻬﺎي ﻣﺎ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر در زﻣﺎن ﺣﻴﺎت ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺷﺨﺺ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺣﻜﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم داده‬
‫ﺑﻮده و ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺜﻞ ﻫﺮﻛﺪام از دﻳﮕﺮ اﺣﻜﺎم اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺗﺎ دﻧﻴﺎ ﺑﺎﻗﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻗﻮت‪ ‬ﺧﻮدش ﺑﺎﻗﻲ ﺑﺎﺷﺪ؛ زﻳﺮا ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از »ﺣﺪود‬
‫اﷲ« )ﺧﻂ ﺳﺮخ ﺧﺪاﺋﻲ( اﺳﺖ و ﻧﺒﺎﻳﺪ از آن ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر در ﻗﺮآن ﻧﻴﺎﻣﺪه‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ‬
‫ﺳﺨﺖﺗﺮﻳﻦ ﻣﺠﺎزاﺗﻲ ﻛﻪ ﻗﺮآن ﺑﺮاي زﻧﺎﻛﺎر ﻣﻘﺮر ﻛﺮده ﻳﻜﺼﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ در ﻣﻸﻋﺎم اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺪﻳﺚ ﻧﻴﺰ از زﺑﺎن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﻧﺸﺪه ﻛﻪ زﻧﺎﻛﺎر را ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮد‪ .‬ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﭼﻨﺪ رواﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ دو ﻧﺴﻞ ﺑﻌﺪ از وﻓﺎت ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫در زﻣﺎن ﺧﻼﻓﺖ اﻣﻮي‪ ،‬رواﻳﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﻴﺮه ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﭘﺲ از آنﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم و ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻫﺠﺮت ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد ﻛﻪ ﻳﻚ زن و ﻣﺮد از ﻳﻬﻮدان‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ زﻧﺎ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻳﻬﻮدان ﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ رﻓﺘﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺗﻮ ﻛﻪ ادﻋﺎ ﻣﻲﻛﻨﻲ آﻣﺪهاي ﺗﺎ اﺣﻜﺎم ﺗﻮرات را اﺟﺮا ﻛﻨﻲ‪،‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺪرﺳﻪ دﻳﻨﻲ ﻳﻬﻮدان(‬ ‫اﻛﻨﻮن ﺑﻴﺎن ﻛﻦ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ ﺗﻮرات در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره زن و ﻣﺮد زﻧﺎﻛﺎر ﭼﻴﺴﺖ؟ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم ﺑﻪ »ﺑﻴﺖ اﻟﻤﺪراس« )ﻣ‬
‫رﻓﺖ و از ﺧﺎﺧﺎمﻫﺎ ﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮرات را ﺑﻴﺎورﻧﺪ و ﺣﻜﻢ زﻧﺎﻛﺎر را ﺑﺮاﻳﺶ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﻫﺮﻛﺪام از ﺧﺎﺧﺎمﻫﺎ ﮔﻔﺖ ﺣﻜﻢ‬
‫ﺗﻮرات آﻧﺴﺖ ﻛﻪ زن و ﻣﺮد زﻧﺎﻛﺎر را ﺑﺎﻳﺪ واروﻧﻪ ﺑﺮ ﺧﺮي ﺳﻮار ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺎ روي ﺳﻴﺎه در ﺷﻬﺮ ﺑﮕﺮداﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﻋﺒﺮت دﻳﮕﺮان‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺳﻮﮔﻨﺪ داد ﻛﻪ ﺗﻮرات را ﺑﻴﺎورﻧﺪ و ﺣﻜﻢ زﻧﺎﻛﺎر را ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺎﺧﺎم ﺟﻮاﻧﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﺒﺪاﷲ اﺑﻦ‬
‫ﺻﻮرﻳﺎ ﺗﻮرات را آورد و ﺧﻮاﻧﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﻜﻢ زﻧﺎﻛﺎر در ﺗﻮرات آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﻮد‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ‬
‫ﺷﺎﻳﺴﺘﻪﺗﺮﻳﻦ ﻛﺲ ﺑﻪ اﺟﺮاي ﺣﻜﻢ ﺗﻮرات ﻫﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ ﺧﺪا اﺳﺖ؛ و دﺳﺘﻮر داد آن زن و ﻣﺮد زﻧﺎﻛﺎر را ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫] ‪A‬‬
‫ﺳﻴﺮه اﺑﻦﻫﺸﺎم‪ .207 -206 / 2 :‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻃﺒﺮي‪[575 -572 / 4 :‬‬
‫اﻳﻦ واﻗﻌﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﺎل اول ﻳﺎ دوم ﻫﺠﺮي ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟﻲ اﻟﺒﺘﻪ در ﻫﻴﭻﺟﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪه ﻛﻪ آن زن و آن ﻣﺮد از ﭼﻪ‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ و از ﭼﻪ ﺧﺎﻧﺪاﻧﻲ ﺑﻮدﻧﺪ! ﻓﻘﻂ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﻳﻚ زن و ﻣﺮد ﻳﻬﻮدي ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ زﻧﺎ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﺎدت ﺳﻴﺮهﻧﻮﻳﺴﺎن اﺳﺖ‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪۵٨ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺑﺎره رﺧﺪادي ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻫﻤﻪ‪ A‬ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎي رﺧﺪاد را ﺑﺎ ﻧﺎم و ﻧﺸﺎن ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﻨﻨﺪ؛ وﻟﻲ در اﻳﻦ داﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻫﻢ‬
‫ﻛﻪ وﻗﺘﻲ در ‪A‬‬
‫ﻣﺮد ﻳﻬﻮدي و ﻫﻢ زنِ ﻳﻬﻮدي‪ ،‬ﻫﺮ دو ﻣﺠﻬﻮلاﻟﻬﻮﻳﻪ ﻣﺎﻧﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺣﻜﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻗﺮآن ﺑﺮاي زﻧﺎﻛﺎران ﺑﻴﺎن ﻛﺮد ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ واﻗﻌﻪ ﻧﺎزل ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬و ﻫﻴﭻ ﺳﺨﻨﻲ از ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺑﻪ ﻣﻴﺎن‬
‫ﻧﻴﺎورد‪.‬‬
‫در ﮔﺰارشﻫﺎ از دو ﻣﻮرد دﻳﮕﺮ ﺳﻨﮕﺴﺎر در اواﺧﺮ ﻋﻤﺮِ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺳﺨﻦ رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﻴﭽﻜﺪام ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪﻛﺴﻲ از ﻣﺮدم ﻣﺪﻳﻨﻪ‬
‫ﻧﺒﻮده‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻫﺮدو ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ دو ﺗﺎ از ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﺪوي ﺑﻴﺎﺑﺎنﮔﺮد اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻜﻲ ]از[ اﻳﻦ دو ﻣﻮرد را ﺿﻤﻦ رﺧﺪادﻫﺎي ﺳﺎل ﻧﻬﻢ‬
‫ﻫﺠﺮي ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻘﻞ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪:‬‬
‫»ﻋﺒﺪاﷲ اﺑﻦ ﺑﺮﻳﺪه از ﭘﺪرش رواﻳﺖ ﻛﺮده ﻛﻪ ﻣﻦ ﻧﺰد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدم؛ ﻳﻚ زن از ﻗﺒﻴﻠﻪ‪ A‬ﺑﻨﻲﻏﺎﻣﺪ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻳﺎ ﻧﺒﻲاﷲ‬
‫ﻣﻦ زﻧﺎ ﻛﺮدهام و از ﺗﻮ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ ﻛﻪ ﺗﻄﻬﻴﺮم ﻛﻨﻲ‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪات ﺑﺮﮔﺮد‪ .‬روز دﻳﮕﺮ ﺑﺎز آﻣﺪ و ﻧﺰد او ﺑﻪ زﻧﺎ‬
‫اﻋﺘﺮاف ﻛﺮده ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻳﺎ رﺳﻮلاﷲ ﻣﻦ زﻧﺎ ﻛﺮدهام و ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ ﻛﻪ ﺗﻄﻬﻴﺮم ﻛﻨﻲ‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪاو ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪﺧﺎﻧﻪات ﺑﺮﮔﺮد‪ .‬ﭼﻮن روز‬
‫دﻳﮕﺮ ﺷﺪ ﺑﺎز ﻫﻢ آﻣﺪ و ﻧﺰد او ﺑﻪزﻧﺎ اﻋﺘﺮاف ﻛﺮده ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻳﺎ ﻧﺒﻲ اﷲ ﻣﺮا ﺗﻄﻬﻴﺮ ﻛﻦ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻲ ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻣﺎﻋﺰ اﺑﻦ‬
‫ﻣﺎﻟﻚ را دﺳﺖ ﺑﻪﺳﺮ ﻛﺮدي ﻣﺮا دﺳﺖ ﺑﻪﺳﺮ ﻛﻨﻲ‪ .‬ﺑﻪﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺣﺎﻣﻠﻪام‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪاو ﮔﻔﺖ ﺑﺮﮔﺮد ﺗﺎ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﭽﻪات‬
‫را ﺑﺰاﻳﻲ‪ .‬ﭼﻮن زاﻳﻴﺪ ﭘﺴﺮﺑﭽﻪ را در آﻏﻮش ﮔﺮﻓﺘﻪ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻳﺎ ﻧﺒﻲاﷲ آﻧﻚ زاﻳﻴﺪهام‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮو ﺑﻪ او ﺷﻴﺮ ﺑﺪه ﺗﺎ او را از‬
‫ﺷﻴﺮ ﺑﺮﮔﻴﺮي‪ .‬ﭼﻮن او را از ﺷﻴﺮ ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ ﭘﺴﺮﺑﭽﻪ را در ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﭘﺎرهﻧﺎﻧﻲ در دﺳﺖ داﺷﺖ ﺑﻪﻧﺰد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻳﺎ‬
‫ﻧﺒﻲاﷲ آﻧﻚ او را از ﺷﻴﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪام‪ .‬ﭘﺲ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ آن ﭘﺴﺮﺑﭽﻪ را ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﭙﺮد و دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﮔﻮداﻟﻲ ﺑﺮاي زن‬
‫ﻛﻨﺪﻧﺪ و او را ﺗﺎ ﺳﻴﻨﻪ در ﮔﻮدال اﻳﺴﺘﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻣﺮدم دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ او را ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدﻧﺪ«‪] .‬ﻣﻨﺘﻈﻢ اﺑﻦ اﻟﺠﻮزي‪[374 / 3 :‬‬
‫ﻣﻮرد دوم ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺮدي از ﻗﺒﻴﻠﻪ‪ A‬ﺑﺪوي ﺑﻨﻲاﺳﻠﻢ ﺑﻮده اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪:‬‬
‫»از اﺑﻮﺳﻌﻴﺪ ]ﺧﺪري[ رواﻳﺖ ﺷﺪه ﻛﻪ ﻣﺮدي از اﺳﻠﻢ ﺑﻪﻧﺎم ﻣﺎﻋﺰ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻪﻧﺰد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻓﺤﺸﺎء ﺷﺪهام؛‬
‫ﻣﺮا ﻛﻴﻔﺮ ﺑﺪه‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﭼﻨﺪﻳﻦﺑﺎر اورا ﺑﻴﺮون ﻛﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ از ﻗﻮﻣﺶ ﺟﻮﻳﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻓﻜﺮ ﻧﻤﻴﻜﻨﻴﻢ ﻛﻪ او ﭼﻴﺰﻳﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ‬
‫ﻛﺎري ﻛﺮده اﺳﺖ و ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ ﻛﻪ ﺟﺰ ﺑﺎ ﻛﻴﻔﺮدﻳﺪن ازآن ﺑﻴﺮون ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎزﻫﻢ ﺑﻪﻧﺰد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻓﺮﻣﻮد ﻛﻪ‬
‫ﺳﻨﮕﺴﺎرش ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬او را ﺑﻪ ﺑﻘﻴﻊ ﻓَﺮﻗَﺪ ﺑﺮدﻳﻢ‪ .‬ﻧﻪ دﺳﺘﺶ را ﺑﺴﺘﻴﻢ و ﻧﻪ ﺑﺮاﻳﺶ ﮔﻮدال ﻛﻨﺪﻳﻢ‪ .‬اﺳﺘﺨﻮان و ﻛﻠﻮخ و ﺧُﺮده ﺳﻔﺎل‬
‫‪A‬‬
‫ﻛﻨﺎره ﺣ‪‬ﺮّه رﺳﻴﺪ و اﻳﺴﺘﺎد‪ .‬ﺑﺎ ﺳﻨﮕﺮﻳﺰهﻫﺎي ﺣﺮه ﺑﻪ او ﺳﻨﮓ‬ ‫ﺑﻪ او اﻓﻜﻨﺪﻳﻢ‪ .‬ﭘﺎ ﺑﻪ ﮔﺮﻳﺰ ﻧﻬﺎد و ﺑﻪ دﻧﺒﺎﻟﺶ دوﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫ﭘﺮاﻧﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪ«‪] .‬ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪ :‬ﺣﺪﻳﺚ ‪[1694‬‬
‫و در ﺣﺪﻳﺚ دﻳﮕﺮي از رواﻳﺖ »ﺑﺮﻳﺪه« ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪:‬‬
‫»ﻣﺎﻋﺰ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻪﻧﺰد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻳﺎ رﺳﻮلاﷲ ﻣﺮا ﺗﻄﻬﻴﺮ ﻛﻦ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ را ﭼﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ! ﺑﺮﮔﺮد و از اﷲ آﻣﺮزش‬
‫ﺑﻄﻠﺐ و ﺑﻪ درﮔﺎﻫﺶ ﺗﻮﺑﻪ ﻛﻦ‪ .‬او رﻓﺖ و ﺑﺎز ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻳﺎ رﺳﻮلاﷲ ﻣﺮا ﺗﻄﻬﻴﺮ ﻛﻦ‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ را ﭼﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ!‬
‫ﺑﺮﮔﺮد و از اﷲ آﻣﺮزش ﺑﻄﻠﺐ و ﺑﻪ درﮔﺎﻫﺶ ﺗﻮﺑﻪ ﻛﻦ«‪ .‬ﺑﺎز رﻓﺖ و ﺑﺎز ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻳﺎ رﺳﻮلاﷲ ﻣﺮا ﺗﻄﻬﻴﺮ ﻛﻦ‪ .‬ﺑﺎز ﻫﻢ‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻣﺜﻞ دﻓﻌﻪ‪ A‬ﻗﺒﻞ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪ .‬ﭼﻬﺎرﻣﻴﻦ ﺑﺎر ﻛﻪ آﻣﺪ و ﻫﻤﺎن ﺣﺮف را ﺗﻜﺮار ﻛﺮد‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮاي ﭼﻪ ﺗﻮ را ﺗﻄﻬﻴﺮ ﻛﻨﻢ؟‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮاي زﻧﺎ‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬آﻳﺎ دﻳﻮاﻧﮕﻲ دارد؟‪ .‬ﺑﻪ او ﭘﺎﺳﺦ دادﻧﺪ ﻛﻪ دﻳﻮاﻧﮕﻲ ﻧﺪارد‪ .‬ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬آﻳﺎ ﺧﻤﺮ ﻧﻨﻮﺷﻴﺪه اﺳﺖ؟‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪۵٩ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻣﺮدي ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و دﻫﺎﻧﺶ را ﺑﻮﻳﻴﺪ‪ ،‬و ﺑﻮي ﺧﻤﺮ ازاو ﻧَﺸَﻤﻴﺪ‪ .‬رﺳﻮلاﷲ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﻳﺎ زﻧﺎ ﻛﺮدهاي؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬آري‪ .‬ﭘﺲ ﻓﺮﻣﻮد او را‬
‫ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدﻧﺪ«‪] .‬ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺴﻠﻢ‪ :‬ﺣﺪﻳﺚ ‪[1695‬‬
‫در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره ﺗﻮﺟﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﺧﺎﻧﻮاده و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﭘﺎﺷﻴﺪﮔﻴﺶ در ﺻﻮرت ﺧﻄﺎﻛﺎريِ زن‪ ،‬دﺳﺖﻛﻢ ﻳﻚ ﻣﻮرد را ﺿﻤﻦ‬
‫ﺳﺨﻦ از ﺟﻨﮓ ﺧﻴﺒﺮ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در راه ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﭘﻴﺮوزﻣﻨﺪاﻧﻪاش از ﺧﻴﺒﺮ در ﻣﻨﺰﻟﻲ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﺪﻳﻨﻪ در‬
‫ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺶ ﻧﺪا زده ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء ﺳﺮزده وارد ﺧﺎﻧﻪﻫﺎيﺗﺎن ﻣﺸﻮﻳﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از اﺻﺤﺎب ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ دﺳﺘﻮر ﻋﻤﻞ‬
‫ﻧﻜﺮد و ﺷﺒﺎﻧﻪ ﺳﺮزده وارد ﺧﺎﻧﻪاش ﺷﺪ و ﭼﻴﺰي را دﻳﺪ ﻛﻪ دﻟﺶ ﻧﻤﻲﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺒﻴﻨﺪ؛ ﻳﻌﻨﻲ زﻧﺶ را ﺑﺎ ﻣﺮدي دﻳﮕﺮ ﻫﻢآﻏﻮش‬
‫دﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ را ﻣﺮدم ﺷﻨﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ او ﭼﻮنﻛﻪ زﻧﺶ را دوﺳﺖ ﻣﻲداﺷﺖ و از او داراي اوﻻد ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻪ او را ﻃﻼق داد و ﻧﻪ‬
‫ﺗﻨﺒﻴﻬﺶ ﻛﺮد‪] .‬اﻟﺒﺪاﻳﻪ و اﻟﻨﻬﺎﻳﻪ‪[608 / 2 :‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﺣﺪﻳﺜﻲ آﻣﺪه ﻛﻪ ﻛﺴﻲ ﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﺑﺮد ﻛﻪ زﻧﺶ را در ﺧﺎﻧﻪاش ﺑﺎ ﻣﺮدي ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﮔﻮاه ﺑﻴﺎور‪ .‬ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻳﺎ رﺳﻮلاﷲ! آﻳﺎ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ در ﺧﺎﻧﻪاش ﺑﺒﻴﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدي ﺑﺮ روي زﻧﺶ ﺧﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮود و دﻧﺒﺎل‬
‫ﮔﻮاه ﺑﮕﺮدد؟ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻳﺎ ﮔﻮاه ﺑﻴﺎور ﻳﺎ ﻛﻤﺮت را ﺑﺮاي ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ آﻣﺎده ﻛﻦ‪] .‬ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺨﺎري‪ :‬ﺣﺪﻳﺚ ﺷﻤﺎره‪[2671 A‬‬
‫ﻳﻚ ﮔﺰارش ﺻﺮﻳﺢ و روﺷﻦ در دﺳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﺪ در اواﺧﺮ ﺧﻼﻓﺖ ﻋﻤﺮ اﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﺑﺮ ﺳﺮِ اﻳﻦﻛﻪ آﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫زﻧﺎﻛﺎر را ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮد ﻳﺎ ﻧﻜﺮد اﺗﻔﺎقِ ﻧﻈﺮ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬و ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﻮن ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر در ﻗﺮآن ﻧﻴﺎﻣﺪه‪،‬‬
‫ﭘﺲ در اﺳﻼم ﺳﻨﮕﺴﺎر وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫از ﻋﺒﺪاﷲاﺑﻦﻋﺒﺎس رواﻳﺖ ﺷﺪه ﻛﻪ ﻋﻤﺮ در ﻣﺴﺠﺪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ ﻛﺮده ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»اﻣﺎ ﺑﻌﺪ! ﻣﻦ اﻣﺮوز ﻣﻴﺨﻮاﻫﻢ ﭼﻴﺰي را ﺑﻪﺷﻤﺎ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻨﺶ ﺑﺮﻣﻦ واﺟﺐ اﺳﺖ؛ و ﻧﻤﻴﺪاﻧﻢ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ اﻳﻦرا ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻣﻴﮕﻮﻳﻢ‬
‫ﻛﻪ ﻣﺮﮔﻢ ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮﻛﺲ آنرا درﻳﺎﻓﺖ و درك ﻛﺮد ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻴﺮد و ﺗﺎ ﻫﺮﺟﺎ ﻛﻪ ﺷﺘﺮش ﺑﺮود آنرا ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬و اﮔﺮ‬
‫ﻛﺴﻲ آنرا درك ﻧﻜﺮد ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺣﻖ ﻧﺪارد ﻛﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﻦ دروغ ﺑﺴﺎزد‪ .‬اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻣﺤﻤﺪ را ﺑﺮﮔﺰﻳﺪ و ﻛﺘﺎب را ﺑﺮ او ﻓﺮو‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ او ﻧﺎزل ﺷﺪ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎ آن را ﺧﻮاﻧﺪﻳﻢ و درك ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮد و‬ ‫‪A‬‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬و از‬
‫ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻌﺪ از او ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﻣﻲﺗﺮﺳﻢ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻣﺪﺗﻲ ﺑﺮ ﻣﺮدم ﺑﮕﺬرد ﻛﺴﻲ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ :‬واﷲ ﻣﺎ ]ﺣﻜﻢ[ ﺳﻨﮕﺴﺎر را در ﻛﺘﺎب‬
‫اﷲ ﻧﻤﻲﻳﺎﺑﻴﻢ؛ و ﺑﻪ آن وﺳﻴﻠﻪ ﺑﺎ از دﺳﺖ ﻧﻬﺎدن ﻳﻚ ﻓﺮﻳﻀﻪ ﻛﻪ اﷲ ﻧﺎزل ﻛﺮده ﺑﻮده اﺳﺖ ﮔﻤﺮاه ﮔﺮدﻧﺪ‪] .‬ﺣﻜﻢ[ ﺳﻨﮕﺴﺎر در‬
‫ﻛﺘﺎب اﷲ ﺑﺮاي زﻧﺎن و ﻣﺮدان ﻫﻤﺴﺮداري ﻣﻘﺮر ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﺎ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻛﺴﺎﻧﻲ ﮔﻮاﻫﻲ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺧﻮدﺷﺎن اﻋﺘﺮاف‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺣﺎﻣﻠﮕﻲ ﭘﺪﻳﺪار ﺷﻮد«‪] .‬ﺳﻴﺮه اﺑﻦﻫﺸﺎم‪[309 / 4 :‬‬
‫ﭼﻨﺎنﻛﻪ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻋﻤﺮ در اﻳﻨﺠﺎ‪ ،‬در واﻗﻊ درﺻﺪد ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺣﻜﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮدش ﺑﺮاي زﻧﺎن و ﻣﺮدانِ ﻫﻤﺴﺮدارِ زﻧﺎﻛﺎر‬
‫ﺻﺎدر ﻛﺮده ﺑﻮده و ﺣﺘﻤﺎً ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻛﺴﺎﻧﻲ از اﺻﺤﺎب ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪه ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ آﻳﺎ ﺑﻪراﺳﺘﻲ ﭼﻨﻴﻦ آﻳﻪﺋﻲ در‬
‫ﻗﺮآن وﺟﻮد داﺷﺘﻪ و ﻛﺴﻲ ﺟﺰ ﻋﻤﺮ از آن ﺧﺒﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ؟ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﻫﻴﭽﮕﺎه ﭘﺎﺳﺨﻲ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮ دﻳﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﻣﻘﺮر ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت وﻗﻮع زﻧﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ ﮔﻮاﻫﻲ ﺑﺪﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﻤﻞ را ﺑﻪ ﭼﺸﻢ دﻳﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦﻛﻪ ﻋﻤﻞ را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ دﻳﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻚ داﺳﺘﺎن دﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﻤﺮ اﺑﻦ ﺧﻄﺎب اﺳﺖ ﺑﻴﺎن ﻣﻲدارد‪:‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪۶٠ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻣﻐﻴﺮة اﺑﻦ ﺷﻌﺒﻪ )از اﺻﺤﺎب ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ( درﺳﺎل ‪ 17‬ﻫﺠﺮي ﺑﻌﻨﻮان ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه‪ A‬ﺟﻬﺎدﮔﺮان ﻣﺴﻠﻤﺎن در ﻣﺤﻞ ﺗﺠﻤﻊ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺟﻬﺎدﮔﺮ در‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻨﻲﻫﻼل ﺑﻪ ﻧﺎم امﺟﻤﻴﻞ راﺑﻄﻪ‪ A‬ﻧﺎﻣﺸﺮوع داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪A‬‬ ‫ﺟﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ زودي ﭘﺎدﮔﺎﻧﺸﻬﺮ ﺑﺼﺮه ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺑﻮد‪ .‬او ﺑﺎ زﻧﻲ از‬
‫ﺷﻮﻫﺮ اﻳﻦ زن ﻣﺮدي از ﺛﻘﻴﻒ )ﻫﻢ ‪A‬‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﻐﻴﺮه( ﺑﻪ ﻧﺎم ﺣﺠﺎج اﺑﻦ ﻋﺘﻴﻚ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻬﺎر ﺑﺮادرِ ﺟﻮان ﺑﻪ ﻧﺎمﻫﺎي ﺷ‪‬ﺒﻞ و ﻧﺎﻓﻊ و‬
‫زﻳﺎد و اﺑﻮﺑﻜﺮه )ﻓﺮزﻧﺪانِ ﻧﻮﻣﺴﻠﻤﺎنِ ﻳﻚ روﺳﭙﻲ ﻣﻌﺮوف ﺣﺠﺎز ﺑﻪ ﻧﺎمِ ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﻴ‪‬ﻪ( ﻛﻪ ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ‪ A‬ﻣﻐﻴﺮه ﺑﻮدﻧﺪ از اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻮ‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ و در ﻛﻤﻴﻦ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ او ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪ A‬ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‪-‬ﻛﻪ ﻳﻚ ﻛﭙﺮ ﺑﻮد‪ -‬وارد ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ در ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﻣﻐﻴﺮه و زن ﻫﺮدو ﺑﺮﻫﻨﻪ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻐﻴﺮه ﺑﺮ ﺷﻜﻢ زن ﺧﻔﺘﻪ ﺑﺎ او درآﻣﻴﺨﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ آﻧﺎن ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻃﺒﻖ ﺣﻜﻢ ﻗﺮآن ﺑﺮ ﺿﺪ‪ ‬او ﮔﻮاﻫﻲ‬
‫ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﺮاي ﻋﻤﺮ ﮔﺰارش ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬اﺑﻮﻣﻮﺳﻲ اﺷﻌﺮي را ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﺟﺎي او ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬و ﺑﻪ او دﺳﺘﻮر داد ﻛﻪ ﻣﻐﻴﺮه و ﮔﻮاﻫﺎن را ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ؛ و ﺑﻪ ﻣﻐﻴﺮه ﻧﻮﺷﺖ‪» :‬ﺧﺒﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرﮔﻲ درﺑﺎرهات‬
‫ﺷﻨﻴﺪهام؛ اﻳﻨﻚ اﺑﻮﻣﻮﺳﻲ را ﺑﻌﻨﻮان ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﻢ؛ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﺖ را ﺑﻪ او واﮔﺬار و ﺑﺸﺘﺎب«‪ .‬ﻋﻤﺮ در ﻣﺪﻳﻨﻪ در ﺣﻀﻮر ﻣﻐﻴﺮه‬
‫از ﺷﺎﻫﺪاﻧﻲ ﻛﻪ واﻗﻌﻪ را ﺑﻪ او ﮔﺰارش ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻳﻜﻲﻳﻜﻲ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﭘﺮﺳﺶ ﻛﺮد‪ .‬ﻧﺎﻓﻊ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺧﻮد‬
‫دﻳﺪم ﻛﻪ ﻣﻐﻴﺮه ﺑﺮ ﺷﻜﻢ زن ﺧﻔﺘﻪ ﺑﻮد و ﻣﻴﻞ در او ﻓﺮو ﻣﻲﻛﺮد؛ و دﻳﺪم ﻛﻪ ﻣﻴﻞ او ﻫﻤﭽﻮن ﻣﻴﻞ ﺳﺮﻣﻪدان ﻛﻪ در ﺳﺮﻣﻪدان‬
‫ﻛﻨﻨﺪ و از آن ﺑﺮﻛﺸﻨﺪ ﻓﺮو ﻣﻲرﻓﺖ و ﺧﺎرج ﻣﻲﺷﺪ«‪ .‬ﺷﺒﻞ و اﺑﻮﺑﻜﺮه ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ اﻗﻮاﻟﻲ را ﺗﻜﺮار ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻬﺎدت ﺑﺮادر ﭼﻬﺎرمﺷﺎن »زﻳﺎد« رﺳﻴﺪ و او از در وارد ﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﺗﺎ او را دﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻬﺮهﺋﻲ را ﻣﻲﻧﮕﺮم ﻛﻪ اﻣﻴﺪوارم‬
‫ﮔﻮاﻫﻴﺶ ﺳﺒﺐ ﻧﺸﻮد ﻳﻜﻲ از اﺻﺤﺎب رﺳﻮلاﷲ ﺳﻨﮕﺴﺎر و ﺑﺪﻧﺎم ﮔﺮدد«‪ .‬و ﭼﻮن از او ﭘﺮﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﭼﻪ دﻳﺪه اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺎد ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫»ﻣﻦ ﻣﻨﻈﺮ ﻗﺒﻴﺤﻲ دﻳﺪم و ﻧﻔﺲﻫﺎي ﺗﻨﺪي ﺷﻨﻴﺪم وﻟﻲ ﻣﻴﻞ را ﻧﺪﻳﺪم ﻛﻪ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺳﺮﻣﻪدان ﻓﺮو رود و از آن ﺑﻴﺮون آﻳﺪ«‪.‬‬
‫ﭼﻮنﻛﻪ زﻳﺎد ﻧﺪﻳﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻴﻞ در ﺳﺮﻣﻪدان ﻓﺮو ﺑﺮود و از آن ﺑﺮآﻳﺪ‪ ،‬ﺷﺮط اﺻﻠﻲِ ﮔﻮاﻫﻲ زﻧﺎ ﺗﺤﻘﻖ ﻧﻴﺎﻓﺖ و ﻣﻐﻴﺮه از‬
‫ﻣﺠﺎزات ر‪‬ﺳﺖ‪ .‬ﺳﻪ ﺑﺮادر دﻳﮕﺮ ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ ﮔﻮاﻫﻲ ﻧﺎﺣﻖ ﺑﻘﺼﺪ ﺑﻲآﺑﺮو ﻛﺮدن ﻳﻚ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ و ﻋﻤﺮ دﺳﺘﻮر داد ﺑﻪ‬
‫ﻫﺮﻛﺪامﺷﺎن ﻫﺸﺘﺎد ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ زدﻧﺪ‪] .‬اﻧﺴﺎباﻻﺷﺮاف ﺑﻼذري‪ .388 -387 / 10 :‬ﻓﺘﻮحاﻟﺒﻠﺪان ‪ .336 -335‬وﻓﻴﺎتاﻻﻋﻴﺎن‪5 :‬‬
‫‪ .313 -311 /‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ‪ :‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻳﻌﻘﻮﺑﻲ‪ .146 / 2 :‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي‪[494 -492 / 2 :‬‬
‫ﻛﻴﻔﺮ زﻧﺎﻛﺎر در ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﻘﻬﻲ ﺷﻴﻌﻪ‪:‬‬
‫از اﻣﺎمﺟﻌﻔﺮﺻﺎدق رواﻳﺖ ﺷﺪه ﻛﻪ در ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺣﻜﻢ ﺗﺤﺮﻳﻢ ازدواج ﺑﺎ زﻧﺎﻛﺎر ﻛﻪ در ﻗﺮآن آﻣﺪه‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬اﮔﺮ ﻛﺴﻲ‬
‫زﻧﺎ ﻛﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﺗﻮﺑﻪ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﺟﺎ دﻟﺶ ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ازدواج ﻛﻨﺪ« ]اﻟﻜﺎﻓﻲ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ ، 5‬ﺑﺎب اﻟﺰاﻧﻲ واﻟﺰاﻧﻴﺔ‪ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ‪[6‬‬
‫در ﺣﺪﻳﺚ دﻳﮕﺮي در ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺣﻜﻢ ﺗﺤﺮﻳﻢ ازدواج ﺑﺎ زﻧﺎﻛﺎر از زﺑﺎن اﻣﺎم ﺟﻌﻔﺮ ﺻﺎدق ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪» :‬اﻳﻨﻬﺎ ﻣﺮﺑﻮط‬
‫ﺑﻪ زنﻫﺎي ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ زﻧﺎ و ﻣﺮدان ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ زﻧﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﺎ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﺷﻬﺮت داﺷﺘﻨﺪ و ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺮدم اﻛﻨﻮن‬
‫در آن ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻛﺲ ﺣﺪ‪ ‬زﻧﺎ ﺑﺮاو اﻗﺎﻣﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ زﻧﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﺴﻲ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎ او ﻣﻨﺎﻛﺤﻪ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺗﻮﺑﻪاش ﻣﻌﻠﻮم‬
‫ﮔﺮدد«‪] .‬ﻫﻤﺎنﺟﺎ‪ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ‪.[1‬‬
‫در ﺣﺪﻳﺜﻲ ﻧﻴﺰ در اﻟﻜﺎﻓﻲ آﻣﺪه ﻛﻪ »زﻧﻲ ﺑﻪ ﻧﺰد ﻋﻤﺮ ]اﺑﻦ ﺧﻄﺎب[ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ زﻧﺎ ﻛﺮدهام ﻣﺮا ﺗﻄﻬﻴﺮ ﻛﻦ‪ .‬ﻋﻤﺮ دﺳﺘﻮر‬
‫داد ﻛﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎرش ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻋﻠﻲ اﻳﻦ را ﺷﻨﻴﺪ و از زن ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ زﻧﺎ ﻛﺮدهاي؟ زن ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻣﻲﮔﺬﺷﺘﻢ‪ ،‬ﺷﺪﻳﺪاً‬
‫ﺗﺸﻨﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدم‪ ،‬از ﻳﻚ ﻋﺮب ﺑﻴﺎﺑﺎنﮔﺮد آب ﺧﻮاﺳﺘﻢ‪ ،‬او از دادن آب ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﻮدداري ﻛﺮد ﻣﮕﺮ آنﻛﻪ ﺧﻮدم را ﺑﻪ او ﺗﺴﻠﻴﻢ‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪۶١ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻛﻨﻢ‪ ،‬و ﭼﻮن ﺗﺸﻨﮕﻲ ﺑﺮ ﻣﻦ زورآور ﺷﺪ و ﺗﺮﺳﻴﺪم ﺑﻤﻴﺮم او ﺑﻪ ﻣﻦ آب داد و ﻣﻦ ﺗﻨﻢ را ﺑﻪ او ﺳﭙﺮدم‪ .‬ﻋﻠﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺪاي ﻛﻌﺒﻪ ﻛﻪ اﻳﻦ ازدواج اﺳﺖ‪] .‬اﻟﻜﺎﻓﻲ‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﻨﻮادر‪ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ‪[8‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در اﻟﻜﺎﻓﻲ از زﺑﺎن ﻳﻜﻲ از ﺷﻴﻌﻴﺎن آﻣﺪه ﻛﻪ از اﻣﺎمﺟﻌﻔﺮﺻﺎدق در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره ﻣﺮدي ﭘﺮﺳﻴﺪم ﻛﻪ در ﻋﺮاق زن دارد و در‬
‫ﺣﺠﺎز ﻣﺮﺗﻜﺐ زﻧﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ اﻣﺎم ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ او ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﻣﻲزﻧﻨﺪ وﻟﻲ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺑﺸﻮد ‪].‬اﻟﻜﺎﻓﻲ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ ، 7‬ﺑﺎب ﻣﺎ‬
‫ﻳﺤﺼﻦ و ﻣﺎ ﻻﻳﺤﺼﻦ[‬
‫در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اﺛﺒﺎت وﻗﻮع زﻧﺎ‪ ،‬در رواﻳﺘﻲ از زﺑﺎن اﻣﺎمﺟﻌﻔﺮﺻﺎدق ﭼﻨﻴﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﭼﻬﺎر ﻣﺮد ﮔﻮاﻫﻲ ﺑﺪﻫﻨﺪ ﻛﻪ او را‬
‫ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺧﻮد دﻳﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ وارد ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﻴﺮون ﻣﻲآورد« ]اﻟﻜﺎﻓﻲ‪ / 7 ،‬ﺑﺎب ﻣﺎ ﻳﻮﺟﺐ اﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ‪[1‬‬
‫و در ﺣﺪﻳﺚ دﻳﮕﺮي از زﺑﺎن اﻣﺎمﺟﻌﻔﺮﺻﺎدق ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ »ﻣﺮد ﻳﺎ زن ﺗﺎ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺮد ﮔﻮاﻫﻲ ﻧﺪاده ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ داﺧﻞ‬
‫و ﺧﺎرج ﻛﺮدن را ﺑﻪ ﭼﺸﻢ دﻳﺪهاﻧﺪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﻮﻧﺪ« ]ﻫﻤﺎن‪ :‬ﺣﺪﻳﺚ ‪[2‬‬
‫و در ﺣﺪﻳﺚ ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ از زﺑﺎن اﻣﺎمﺟﻌﻔﺮﺻﺎدق ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ »زن ﻳﺎ ﻣﺮد ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﻮﻧﺪ ﻣﮕﺮ آنﻛﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺮد ﮔﻮاﻫﻲ‬
‫ﺑﺪﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﺟﻤﺎع و داﺧﻞ و ﺧﺎرج ﻛﺮدن‪ ،‬ﻣﺜﻞ داﺧﻞ و ﺧﺎرج ﺷﺪنِ ﻣﻴﻞ ﺳﺮﻣﻪدان‪ ،‬را ﺑﻪ ﭼﺸﻢ دﻳﺪهاﻧﺪ« ]ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ‪[4‬‬
‫در ﺑﺎر ‪A‬ه ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن ﻧﻴﺰ در اﻟﻜﺎﻓﻲ ﭼﻨﻴﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻣﺎﻋﺰاﺑﻦﻣﺎﻟﻚ ﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ ﻛﻪ زﻧﺎ ﻛﺮده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ دﺳﺘﻮر داد او را ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬او ﮔﺮﻳﺨﺖ و زﺑﻴﺮ اﺑﻦ ﻋﻮام او را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎز آورد و ﺳﻨﮕﺴﺎرش ﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻣ‪‬ﺮد‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬وﻗﺘﻲ ﮔﺮﻳﺨﺖ اﮔﺮ رﻫﺎﻳﺶ ﻣﻲﻛﺮدﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺮود ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد ]ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺎب ﺻﻔﺖ‬
‫رﺟﻢ‪ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ‪[5‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺤﺚ‪:‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ آن اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﻼم ﺑﺮاي ﻣﺮدان زندار و زﻧﺎنِ ﺷﻮﻫﺮداري ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻋﻤﻞ ﻣﻨﺎﻓﻲ ﻋﻔﺖ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺴﺮانﺷﺎن ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻛﺮده ﺑﺎ ﻏﻴﺮ ﻫﻤﺴﺮﺷﺎن ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻴﻔﺮﻫﺎﺋﻲ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺪف از وﺿﻊ اﻳﻦ ﻛﻴﻔﺮﻫﺎ ﺣﻔﻆ‬
‫ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮاده و رواﺑﻂ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ و ﭘﻴﻮﻧﺪ زﻧﺎﺷﻮﺋﻲ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮاده‪ .‬در ﻛﻴﻔﺮدﻫﻲِ ﺧﻄﺎﻛﺎر ﻫﻤﻪ‪ A‬ﺟﻮاﻧﺐ اﺣﺘﻴﺎط‬
‫را ﻣﺮاﻋﺎت ﻛﺮده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺧﺎﻧﻮاده از ﻫﻢ ﻧﭙﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ آﺳﻴﺐ ﻧﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ آﻧﭽﻪ ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ آن اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﻼم ﺑﺮاي ﭘﺴﺮان و دﺧﺘﺮاﻧﻲ ﻛﻪ ازدواج ﻧﻜﺮدهاﻧﺪ و ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻋﻤﻞ ﻣﻨﺎﻓﻲ ﻋﻔﺖ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ ﻣﺠﺎزات ﺳﺒﻚ ﺟﺴﻤﻲ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﻓﻘﻂ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺧﻮردن ﺑﺎﺷﺪ )اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﻢ ﺷﺎﻳﺪ‪ ،‬ازآنرو اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ‬
‫آﻳﻪﺋﻲ در ﻗﺮآن و ﻫﻴﭻ ﺣﺪﻳﺚ و رواﻳﺘﻲ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻳﺎ ﻳﻜﻲ از ﺧﻠﻔﺎي ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره ﭘﺴﺮ ﻳﺎ دﺧﺘﺮ ﺧﻄﺎﻛﺎر وﺟﻮد‬
‫ﻧﺪارد؛ و ﻇﺎﻫﺮ ﻗﻀﻴﻪ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻄﺎﻫﺎﺋﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ اﻏﻤﺎض روﺑﺮو ﺷﻮد ﻧﻪ ﺑﺎ ﻣﺠﺎزات(‪.‬‬
‫ﺣﻜﻢ ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﻛﻪ در ﻗﺮآن آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎنﻛﻪ در آﻳﻪ دﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي زﻧﺎﻛﺎران اﺳﺖ ﻧﻪ ﻫﻤﺴﺮدارانِ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻋﻤﻞ‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻲ ﻋﻔﺖ‪ .‬ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺧﻄﺎ ﺷﻮد و ﺗﻮﺑﻪ ﻛﻨﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﺠﺎزاﺗﻲ ﻧﺪارد‪ .‬اﺛﺒﺎت ﺗﻮﺑﻪ ﻧﻴﺰ آن اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻳﻚ ﺑﺎر ﺧﻄﺎﺋﻲ‬
‫ﻛﺮده اﺳﺖ ﻧﺰد ﺧﻮدش و ﺧﺪاﻳﺶ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﮕﻴﺮد ﻛﻪ دﻳﮕﺮ آن ﺧﻄﺎ را ﺗﻜﺮار ﻧﻜﻨﺪ‪ .‬و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮد داﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ او ﭼﻪ ﻛﻨﺪ‪...‬‬
‫و ﺳﻮﻣﻴﻦ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻪ در ﻗﺮآن و ﻧﻪ در ﺣﺪﻳﺚ از زﺑﺎن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻛﺮم ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪه ﻛﻪ زﻧﺎﻛﺎر ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﻮد‪ .‬رواﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﺪنِ زﻧﺎﻛﺎر آﻣﺪه ﺑﻮد را ﻧﻴﺰ در ﺑﺎﻻ دﻳﺪﻳﻢ؛ و اﻳﻦ را ﻧﻴﺰ دﻳﺪﻳﻢ ﻛﻪ در زﻣﺎن‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪۶٢ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺧﻼﻓﺖ ﻋﻤﺮ اﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒﻮد ﻛﻪ آﻳﺎ اﺳﻼم ﺑﺎ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن‪ ،‬ﻛﻪ ﻳﻚ رﺳﻢ ﻗﺒﻴﻠﻪﺋﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﮕﺮد ﺑﻮد و‬
‫در ﻣﻜﻪ و ﻣﺪﻳﻨﻪ رواج ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻮاﻓﻖ اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻴﺴﺖ! و ﻋﻤﺮ ﺑﺮاي ﺗﻮﺟﻴﻪ اﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر در ﻗﺮآن وﺟﻮد‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ اﮔﺮ اﻳﻦ ادﻋﺎي ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻋﻤﺮ را ﻗﺒﻮل ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬آﻧﮕﺎه اﻳﻦ را ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺒﻮل ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ دﺳﺖﻛﻢ ﻳﻚ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﻗﺮآن ﻛﻪ‬
‫ﻋﻤﺮ ﺷﻨﻴﺪه ﺑﻮده اﺳﺖ اﻛﻨﻮن در ﻗﺮآن ﻧﻴﺴﺖ؛ و اﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﮔﻢﺷﺪنِ ﺑﺮﺧﻲ از آﻳﺎت ﻗﺮآن اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ اﻛﻨﻮن‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻗﺒﻮل ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره ﺣﻜﻢ اﻋﺪام زﻧﺎﻛﺎر ﻧﻪ آﻳﻪﺋﻲ در ﻗﺮآن ﻫﺴﺖ ﻧﻪ ﺣﺪﻳﺜﻲ از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ و ﻧﻪ رواﻳﺘﻲ از ﺧﻠﻔﺎي ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‪.‬‬
‫در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن ﻧﻴﺰ دﻳﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﺎﻋﺰ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ را ﻧﺒﺴﺘﻨﺪ و در ﻓﻀﺎي ﺑﺎز ﺑﻪ او ﺳﻨﮕﺮﻳﺰه ﭘﺮاﻧﺪﻧﺪ و او‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﮕﺮﻳﺰد‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻫﻢ ﻛﻪ او را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎز ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﻣﺮدم آوردﻧﺪ و آﻧﻘﺪر ﺳﻨﮕﺮﻳﺰه زدﻧﺪ ﺗﺎ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻳﻦ ﻋﻤﻞ‬
‫‪A‬‬
‫دﻧﺒﺎﻟﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺪﻳﺚ‪ ،‬ﻛﻪ در ﺑﺎﻻ از اﻟﻜﺎﻓﻲ ﺑﻴﺎن ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫را ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻧﻜﺮد و ﮔﻔﺖ ﻛﺎش ﻣﻲﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﻣﻲرﻓﺖ‪ .‬در‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ دﺳﺘﻮر داد ﺧﻮنﺑﻬﺎي ﻣﺎﻋﺰ را ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادهاش ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ؛ ﻳﻌﻨﻲ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪن او را ﻗﺘﻞ ﻏﻴﺮ ﻋﻤﺪ ﺗﻠﻘﻲ ﻛﺮد ﻧﻪ اﺟﺮاي ﻳﻚ‬
‫ﺣﻜﻢ ﺷﺮﻋﻲ‪.‬‬
‫در ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ ﺣﺞ وداع ﻧﻴﺰ دﻳﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره زن ﺷﻮﻫﺮداري ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻋﻤﻞ ﻣﻨﺎﻓﻲ ﻋﻔﺖ ﺷﻮد ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ ﺳﻔﺎرش‬
‫ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ زﻧﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﻮﻫﺮش ﻓﺸﺎر ﺑﻴﺎورد و ﺑﺰﻧﺪ ﺗﺎ دﺳﺖ از ﻋﻤﻠﺶ ﺑﺮدارد‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ؛ و اﻳﻦ آﺧﺮﻳﻦ دﺳﺘﻮر ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در‬
‫‪A‬‬
‫ﺑﺎره ﻣﺠﺎزات ﻣﺮﺗﻜﺐ ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻄﺎﺋﻲ ﺗﻮﺳﻂ زﻧﺎن ﺷﻮﻫﺮدار ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫اﺷﺎره ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ‪:‬‬
‫اﻛﻨﻮن ﻛﻪ اﻳﻨﻬﺎ را ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬اﻳﻦ را ﻧﻴﺰ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﺠﺎزات ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺗﻬﻤﺖ زﻧﺎ و ﻋﻤﻞ ﻣﻨﺎﻓﻲ ﻋﻔﺖ ﺑﻪ زﻧﻲ ﺑﺰﻧﺪ‪ ،‬در ﻗﺮآن ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﺷﺪﻳﺪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫و‪‬اﻟﱠﺬ‪‬ﻳﻦَ ﻳ‪‬ﺮْﻣ‪‬ﻮنَ اﻟْﻤ‪‬ﺤ‪‬ﺼ‪‬ﻨَﺎت‪ ‬ﺛُﻢ‪ ‬ﻟَﻢ‪‬ﻳ‪‬ﺄْﺗُﻮا ﺑِﺄَر‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺔِ ﺷُﻬ‪‬ﺪ‪‬اء‪ ‬ﻓَﺎﺟ‪‬ﻠ‪‬ﺪ‪‬وﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﺛَﻤ‪‬ﺎﻧ‪‬ﻴﻦَ ﺟ‪‬ﻠْﺪ‪‬ةً و‪ ‬ﻻَﺗَ ْﻘﺒ‪‬ﻠُﻮا ﻟَﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺷَﻬ‪‬ﺎد‪‬ةً أَﺑ‪‬ﺪ‪‬ا و‪‬أُو‪‬ﻟَﺌ‪‬ﻚ‪ ‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬اﻟْﻔَﺎﺳ‪‬ﻘُﻮنَ‪.‬‬
‫إِﻻﱠ اﻟﱠﺬ‪‬ﻳﻦَ ﺗَﺎﺑ‪‬ﻮا ﻣ‪‬ﻦْ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ذَﻟ‪‬ﻚ‪ ‬و‪‬أَﺻ‪‬ﻠَﺤ‪‬ﻮا ﻓَﺈِنﱠ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻏَﻔُﻮر‪ ‬ر‪‬ﺣ‪‬ﻴﻢ‪] ‬ﺳﻮر ‪A‬ه اﻟﻨﻮر‪ ،‬آﻳﺎت ‪ 4‬و ‪[5‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺑﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ زنﻫﺎي ﺷﻮﻫﺮدار ﺗﻬﻤﺖ ﻋﻤﻞ ﻣﻨﺎﻓﻲ ﻋﻔﺖ ﺑﺰﻧﻨﺪ ﺳﭙﺲ ﭼﻬﺎر ﮔﻮاه ﻧﻴﺎورﻧﺪ ﻫﺸﺘﺎد ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﺰﻧﻴﺪ و‬
‫ﻫﻴﭽﮕﺎه ﮔﻮاﻫﻲﺷﺎن را ﻗﺒﻮل ﻣﻜﻨﻴﺪ؛ ﻓﺎﺳﻖ ﻫﻢآﻧﻬﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﭘﺲ از آن ﺗﻮﺑﻪ ﻛﻨﻨﺪ و اﺻﻼح ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻛﻪ اﷲ‬
‫آﻣﺮزﮔﺎر و ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﺪام ﺳﻔﺎرﺷﻲ ازاﻳﻦ ﺳﺨﺖﺗﺮ را ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﻛﻴﺎن ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻴﺘﻮان ﺳﺮاغ داﺷﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻬﻤﺘﻲ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺑﺎ‬
‫آوردنِ ﭼﻬﺎر ﮔﻮاه ﻛﻪ ﻋﻤﻞ را ﺑﻪﭼﺸﻢ دﻳﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻗﺎﺑﻞ اﺛﺒﺎت ﻧﻴﺴﺖ؛ و ﻫﺮﻛﺲ ﺗﻬﻤﺖ ﺑﺰﻧﺪ و ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﭼﻬﺎر ﮔﻮاه ﺑﻴﺎورد ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﻣﺠﺎزات ﮔﺮدد؟‬
‫و اﻣﺎ اﮔﺮ ﺗﻬﻤﺖزﻧﻨﺪه ﺷﻮﻫﺮ زن ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻴﺰ ﻗﺮآن ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻘﺮر ﻣﻲدارد‪:‬‬
‫و‪‬اﻟﱠﺬ‪‬ﻳﻦَ ﻳ‪‬ﺮْﻣ‪‬ﻮنَ أَ ‪‬زو‪‬اﺟ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬و‪‬ﻟَﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻜُﻦْ ﻟَﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺷُﻬ‪‬ﺪ‪‬اء‪ ‬إِﻻﱠ أَﻧﻔُﺴ‪‬ﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻓَﺸَﻬ‪‬ﺎد‪‬ةُ أَﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬أَر‪‬ﺑ‪‬ﻊ‪ ‬ﺷَﻬ‪‬ﺎد‪‬ات‪ ‬ﺑِﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬إِﻧﱠﻪ‪ ‬ﻟَﻤ‪‬ﻦْ اﻟﺼ‪‬ﺎد‪‬ﻗ‪‬ﻴﻦَ‪ .‬و‪‬اﻟْﺨَﺎﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺔُ أَنﱠ‬
‫ﻟَﻌ‪َ ‬ﻨﺔَ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠَﻴ‪‬ﻪ‪ ‬إِنْ ﻛَﺎنَ ﻣ‪‬ﻦْ اﻟْﻜَﺎذ‪‬ﺑِﻴﻦَ‪ .‬و‪‬ﻳ‪‬ﺪ‪‬ر‪‬أُ ﻋ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ اﻟْﻌ‪‬ﺬَاب‪ ‬أَنْ ﺗَﺸْﻬ‪‬ﺪ‪ ‬أَر‪‬ﺑ‪‬ﻊ‪ ‬ﺷَﻬ‪‬ﺎد‪‬ات‪ ‬ﺑِﺎﻟﻠﱠﻪ‪ ‬إِﻧﱠﻪ‪ ‬ﻟَﻤ‪‬ﻦْ اﻟْﻜَﺎذ‪‬ﺑِﻴﻦَ‪ .‬و‪‬اﻟْﺨَﺎﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺔَ أَنﱠ ﻏَﻀَﺐ‪‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره اﻟﻨﻮر‪ ،‬آﻳﺎت ‪[9 -6‬‬ ‫اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠَﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ إِنْ ﻛَﺎنَ ﻣ‪‬ﻦْ اﻟﺼ‪‬ﺎد‪‬ﻗ‪‬ﻴﻦَ ]‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪۶٣ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫اﻳﻦ آﻳﻪﻫﺎ ﻣﻘﺮر ﻣﻲدارد ﻛﻪ اﮔﺮ ﻣﺮدي ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮش ﺗﻬﻤﺖ ﻣﻨﺎﻓﻲ ﻋﻔﺖ ﺑﺰﻧﺪ و ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﭼﻬﺎر ﮔﻮاه ﺑﻴﺎورد ﻛﻪ ﻋﻤﻞ را ﺑﻪ ﭼﺸﻢ‬
‫دﻳﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻬﺎر ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ اﷲ ﻗﺴﻢ ﺑﺨﻮرد ﻛﻪ راﺳﺖ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ و دروغ ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬و در ﻧﻮﺑﺖ‪ ‬ﭘﻨﺠﻢ ﺑﮕﻮﻳﺪ اﮔﺮ دروﻏﮕﻮ‬
‫اﺳﺖ ﻟﻌﻨﺖ ﺧﺪا ﺑﺮ او ﺑﺎدا‪ .‬در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ زن ﭼﻬﺎر ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ اﷲ ﻗﺴﻢ ﺑﺨﻮرد ﻛﻪ ﻣﺮدش دروغ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ و در‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﭘﻨﺠﻢ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻣﺮدش راﺳﺖ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ او )ﻳﻌﻨﻲ زن( ﺑﻪ ﻏﻀﺐ ﺧﺪا ﮔﺮﻓﺘﺎر ﮔﺮدد‪ ،‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﺠﺎزاﺗﻲ‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ زن ﺑﺸﻮد‪ .‬آﻳﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻜﻢ ﺷﺪﻳﺪي ﺟﺰ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﺿﺮورت ﺣﻔﻆ آﺑﺮوي اﻓﺮاد و ﺣﻔﻆ ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮاده اﺳﺖ؟ و آﻳﺎ ﺟﺰ‬
‫‪A‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪﺋﻲ ﻃﺮد ﻧﺸﻮد و ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻋﺎدي‬ ‫ﺑﺮاي آن اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻮرد اﺗﻬﺎم ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻤﻠﻲ واﻗﻊ ﺷﺪ در‬
‫ﺑﺎ ﺷﻮﻫﺮ دﻳﮕﺮي اداﻣﻪ ﺑﺪﻫﺪ؟‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪۶۴ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﻘﺪ‪ -10‬دﻛﺘﺮ ﺻﺪﻳﻘﻪ وﺳﻤﻘﻲ‬

‫ﻣﻘﺎﻟﻪ وي ﺑﺎ ﻋﻨﻮان "آﻳﺎ ﺳﻨﮕﺴﺎر‪ ،‬ﺳﻨّﺘﻲ اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ؟" در ﻧﺸﺮﻳﻪ‪ A‬ﭼﺸﻢاﻧﺪاز اﻳﺮان )ش ‪ ،63‬ﺷﻬﺮﻳﻮر و ﻣﻬﺮ ‪ 1389‬ص‬
‫‪A‬‬
‫‪ (91-98‬ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪه ﻛﻪ ﻣﺘﻦ آن از اﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪:‬‬
‫آﻳﺎ ﺳﻨﮕﺴﺎر‪ ،‬ﺳﻨّﺘﻲ اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ؟‬
‫رﺟﻢ ﻳﺎ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻳﻜﻲ از ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﻣﺠﺎزات در دﻧﻴﺎي ﻗﺪﻳﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ روش ﻣﺠﺎزات ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﻳﮕﺮ روشﻫﺎ ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان اﻳﻦ ﻣﺠﺎزات را ﻳﻜﻲ از ﺳﺨﺖﺗﺮﻳﻦ ﻣﺠﺎزاتﻫﺎ داﻧﺴﺖ ﻛﻪ در ﻣﻮارد ﺧﺎص اﻋﻤﺎل ﻣﻲﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در آﻳﻴﻦ ﻳﻬﻮد »رﺟﻢ«‪ ،‬ﻣﺠﺎزات زﻧﺎﻛﺎران داﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻗﺮآن ﻧﻴﺰ در ﺷﺮح داﺳﺘﺎن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﺑﻪ رﺟﻢ اﺷﺎره‬
‫ﺷﺪه‪ ،‬آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻛﺎﻓﺮان ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺧﺪا را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ رﺟﻢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼً در آﻳﻪ ‪ 18‬ﺳﻮره ﻳﺎﺳﻴﻦ ﻣﻨﻜﺮان ﺑﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﺧﺪا‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪» :‬ﻗﺎﻟﻮا اﻧّﺎ ﺗﻄﻴﺮﻧﺎ ﺑﻜﻢ ﻟﺌﻦ ﻟﻢﺗﻨﺘﻬﻮا ﻟﻨﺮﺟﻤﻨﻜﻢ و ﻟﻴﻤﺴﻨﻜﻢ ﻣﻨّﺎ ﻋﺬاب‪ ‬أﻟﻴﻢ«‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻨﻜﺮان ﮔﻔﺘﻨﺪ )اي ﻣﺪﻋﻴﺎن‬
‫رﺳﺎﻟﺖ( ﻣﺎ وﺟﻮد ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﻓﺎل ﺑﺪ ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻢ اﮔﺮ از ادﻋﺎي ﺧﻮد دﺳﺖ ﺑﺮﻧﺪارﻳﺪ ﺷﻤﺎ را ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد و از ﻣﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻤﺎ رﻧﺞ و ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺳﺨﺖ ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﻴﺪ‪ .‬آﻳﺎت دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺣﺎﻛﻲ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ در دورهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻨﻜﺮان‪ ،‬ﻣﺪﻋﻴﺎن‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮي را ﺑﻪ رﺟﻢ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﺮاﺋﻦ ﻣﻮﺟﻮد در آﻳﺎت‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ آﻳﻪ ﻣﻮرد اﺷﺎره ﻛﻪ ﺑﻪدﻧﺒﺎل ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر‪ ،‬ﻣﻨﻜﺮان‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ از ﻣﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻋﺬاب و ﺷﻜﻨﺠﻪاي ﺳﺨﺖ ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺎنﮔﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر از ﻣﺠﺎزاتﻫﺎي ﺳﺨﺖ و‬
‫‪A‬‬
‫ﺷﻴﻮه اﺟﺮاي اﻳﻦ ﻣﺠﺎزات ﻛﻪ ﻣﺮگ ﺗﺪرﻳﺠﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺷﻜﻨﺠﻪ را در ﭘﻲ دارد ﻧﻴﺰ ﻣﺆﻳﺪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺳﺖ‬ ‫ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﻪ اﻳﻦ روش‪ ،‬از روشﻫﺎي دردﻧﺎك ﻣﺠﺎزات ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻴﺶ از اﺳﻼم در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب ﺣﺠﺎز و ﻗﺒﺎﻳﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن آن‬
‫ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻣﻌﻤﻮل ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻗﺒﺎﻳﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻋﺮب ﻣﺠﺎزات زﻧﺎﻛﺎر را ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در رواﻳﺎﺗﻲ آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﭘﺲ از اﺳﻼم ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻧﺰد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ آﻣﺪﻧﺪ و در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره ﻣﺮد و زن ﻳﻬﻮدي ﻛﻪ زﻧﺎ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از وي ﺳﺆال ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ از آﻧﺎن‬
‫در ﺑﺎره‪ A‬ﻣﺠﺎزات رﺟﻢ ﻛﻪ در ﺗﻮرات آﻣﺪه ﺳﺆال ﻛﺮد و ﺳﺮاﻧﺠﺎم دﺳﺘﻮر داد آن زن و ﻣﺮد ﻃﺒﻖ آﺋﻴﻦ ﻳﻬﻮد ﺳﻨﮕﺴﺎر‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .١١٠‬اﮔﺮﭼﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﻪ رواﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ اﺧﺒﺎر آﺣﺎدﻧﺪ اﺳﺘﻨﺎد ﻛﺮد‪ ،‬اﻣﺎ از ﻧﻈﺮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮان ﻣﻮاردي ﻫﻤﭽﻮن رواﻳﺖ‬
‫را ﻗﺮﻳﻨﻪاي داﻧﺴﺖ ﺑﺮاي ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ آﺷﻨﺎﻳﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﻣﺠﺎزات ﺳﻨﮕﺴﺎر و اﺟﺮاي اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ اﻳﻦ ﻣﺠﺎزات در ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اوﻟﻴﻪ‪ .‬زﻧﺎ در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب ﺣﺠﺎز ﺷﺎﻳﻊ ﺑﻮد و ﺷﺪت و ﺿﻌﻒ زﺷﺘﻲ اﻳﻦ ﻋﻤﻞ در ﻗﺒﺎﻳﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮد‪ ،‬از‬
‫ﻫﻤﻴﻦرو ﻣﺠﺎزات ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ ﺑﺮاي آن وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻮﻳﮋه ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺮدان‪ ،‬ﻣﺠﺎزات ﺷﺪﻳﺪي اﻋﻤﺎل ﻧﻤﻲﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺮدان ﺑﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺴﻠﻄﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ زﻧﺎن داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬آﻧﺎن را در ﺻﻮرت ارﺗﻜﺎب زﻧﺎ ﻣﺠﺎزات ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﮔﺎه آﻧﺎن را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺮاﺋﻦ و ﺷﻮاﻫﺪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﭘﺲ از اﺳﻼم ﻧﻴﺰ زﻧﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن در ﻣﻴﺎن ﺗﺎزهﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن وﺟﻮد داﺷﺖ‪.‬‬
‫در ﺑﺎره‪ A‬ﻣﺠﺎزات زﻧﺎ ﺑﻪ ﺳﻪ آﻳﻪ از ﻗﺮآن ﻣﻲﺗﻮان رﺟﻮع ﻛﺮد‪ ،‬اﻳﻦ ﺳﻪ آﻳﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﺴﺎء‪» :‬واﻟﻼﺗﻲ ﻳﺄﺗﻴﻦ اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ ﻣﻦ ﻧﺴﺎﺋﻜﻢ ﻓﺎﺳﺘﺸﻬﺪوا ﻋﻠﻴﻬﻦ ارﺑﻌﺔ ﻣﻨﻜﻢ ﻓﺈن ﺷﻬﺪوا ﻓﺄﻣﺴﻜﻮﻫﻦ‬ ‫آﻳﺎت ‪ 15‬و ‪16‬‬
‫ﻓﻲاﻟﺒﻴﻮت ﺣﺘﻲ ﻳﺘﻮﻓّﻴﻬﻦ اﻟﻤﻮت او ﻳﺠﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦ ﺳﺒﻴﻼً« )در ﺑﺎره‪ A‬آن دﺳﺘﻪ از زﻧﺎنﺗﺎن ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻓﺤﺸﺎ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -110‬اﻟﻤﻮﻃﺄ اﻣﺎم ﻣﺎﻟﻚﺑﻦ اﻧﺲ ﻛﺘﺎب اﻟﺤﺪود ﺑﺎب رﺟﻢ ‪ ‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪۶۵ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ را ﻋﻠﻴﻪ آﻧﺎن ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت ﮔﻴﺮﻳﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آنﻛﻪ ﺷﺎﻫﺪان ﺷﻬﺎدت دادﻧﺪ زﻧﺎن را در ﺧﺎﻧﻪ ﺣﺒﺲ ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ آنﻛﻪ ﻣﺮگ‬
‫آﻧﺎن ﻓﺮا رﺳﺪ و ﻳﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ راﻫﻲ ﺑﺮاي اﻳﺸﺎن ﻗﺮار دﻫﺪ‪(.‬‬
‫»و اﻟﻠﺬان ﻳﺄﺗﻴﺎﻧﻬﺎ ﻣﻨﻜﻢ ﻓ‪Ĥ‬ذوﻫﻤﺎ ﻓﺈن ﺗﺎﺑﺎ و أﺻﻠﺤﺎ ﻓﺎﻋﺮﺿﻮا ﻋﻨﻬﻤﺎ ان اﷲ ﻛﺎن ﺗﻮاﺑﺎً رﺣﻴﻤﺎً« )و در ﺑﺎره‪ A‬ﻣﺮداﻧﻲ از ﺷﻤﺎ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻓﺤﺸﺎ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﭘﺲ آﻧﺎن را آزار دﻫﻴﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻮﺑﻪ ﻛﺮدﻧﺪ و اﺻﻼح ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از اﻳﺸﺎن دﺳﺖ ﺑﺮدارﻳﺪ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺗﻮﺑﻪﭘﺬﻳﺮ و ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪(.‬‬
‫آﻳﻪ دوم ﺳﻮره‪ A‬ﻧﻮر اﺳﺖ‪» :‬اﻟﺰاﻧﻴﺔ و اﻟﺰاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪه و ﻻﺗﺄﺧﺬ ﻛﻢ ﺑﻬﻤﺎ رأﻓﺔ ﻓﻲ دﻳﻦاﷲ‬
‫آﻳﻪ دﻳﮕﺮ ‪A‬‬
‫‪A‬‬
‫إن ﻛﻨﺘﻢ ﺗﺆﻣﻨﻮن ﺑﺎﷲ و اﻟﻴﻮماﻻﺧﺮ وﻟﻴﺸﻬﺪ ﻋﺬاﺑﻬﻤﺎ ﻃﺎﺋﻔﺔٌ ﻣﻦاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ«‪) ،‬در ﺑﺎره‪ A‬زن و ﻣﺮد زﻧﺎﻛﺎر‪ ،‬ﭘﺲ ﻫﺮ ﻳﻚ را ﺻﺪ‬
‫ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ زﻧﻴﺪ و در دﻳﻦ ﺧﺪا ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﺎن رأﻓﺖ روا ﻣﺪارﻳﺪ و ﮔﺮوﻫﻲ از ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺑﺮ ﻣﺠﺎزات اﻳﺸﺎن ﺷﺎﻫﺪ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪(.‬‬
‫ﭼﻨﺎنﻛﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد در ﻗﺮآن ﻧﻪ ﺑﺮاي زﻧﺎ و ﻧﻪ ﻫﻴﭻ ﺟﺮم دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺠﺎزات ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺗﻌﻴﻴﻦ و ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در دو ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﺳﻮره ﻧﺴﺎء ﺑﻪ ﻓﺤﺸﺎ اﺷﺎره ﺷﺪه و ﻣﺠﺎزاتﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﮕﻬﺪاري و ﺣﺒﺲ در ﺧﺎﻧﻪ و آزار و اذﻳﺖ ﺑﺮاي ﻣﺮﺗﻜﺒﻴﻦ‬
‫آن ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در آﻳﻪ ﺳﻮم ﺻﺮﻳﺤﺎً ﺑﻪ زﻧﺎ اﺷﺎره ﺷﺪه و ﻣﺠﺎزات ﻣﺮد و زن زﻧﺎﻛﺎر ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻴﺎن اﻳﻦ آﻳﺎت و ﺑﺮداﺷﺖ از آن‪ ،‬اﻗﻮال و ﻧﻈﺮات ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻈﺮات ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻫﻤﻪ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ‬
‫رواﻳﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﻚ ﺑﻄﻮر ﻣﺠﻤﻞ ﺑﻪ ذﻛﺮ آراي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺻﺤﺎﺑﻪ و ﺗﺎﺑﻌﻴﻦ در ﺑﺎره‪ A‬اﻳﻦ آﻳﺎت ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪:‬‬
‫آﻳﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎ آﻳﻪ‪ A‬دوم ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪه و آﻳﻪ‪ A‬دوم ﻧﻴﺰ در ﺑﺎره‪A‬‬
‫ﮔﺮوﻫﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻜﺮﻣﻪ و ﻋﺒﺎدةﺑﻦﺻﺎﻣﺖ در رواﻳﺘﻲ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ‪A‬‬
‫زﻧﺎن و ﻣﺮدان ﻏﻴﺮﻣﺤﺼﻦ ﺑﺎ ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و ﻳﻚﺳﺎل ﺗﺒﻌﻴﺪ‪ ،‬و در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﻣﺤﺼﻦ و ﻣﺤﺼﻨﻪ ﺑﺎ ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و‬
‫ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻧﺴﺦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮوﻫﻲ دﻳﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺘﺎده و ﻣﺤﻤﺪﺑﻦﺟﺎﺑﺮ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ آﻳﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﻣﺨﺼﻮص زﻧﺎن ﺷﻮﻫﺮدار و آﻳﻪ‬
‫دوم ﻣﺨﺼﻮص اﻓﺮاد ازدواج ﻧﻜﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ دو آﻳﻪ ﺑﺎ ﺣﻜﻢ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻧﺴﺦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﻤﻌﻲ دﻳﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس و ﻣﺠﺎﻫﺪ و اﺑﻲ ﺟﻌﻔﺮ اﻟﻨﺤﺎس ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ آﻳﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﻣﺨﺼﻮص زﻧﺎي زﻧﺎن اﻋﻢ از ﻣﺤﺼﻨﻪ و‬
‫ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻨﻪ اﺳﺖ و آﻳﻪ دوم ﻣﺨﺼﻮص زﻧﺎي ﻣﺮدان ﻣﺤﺼﻦ و ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ دو آﻳﻪ ﺑﺎ ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر و ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ‬
‫ﻧﺴﺦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.١١١‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﻮر( و‬ ‫ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ در ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻤﻴﺰان‪ ١١٢‬ﺑﻪ ﺑﻴﺎن اﻗﻮال ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره اﻳﻦ آﻳﺎت و ﺟﻤﻊ آن ﺑﺎ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﺟﻠﺪ )آﻳﻪ‪2‬‬
‫ﻧﻴﺰ ﺟﻤﻊ اﻳﻦ آﻳﺎت ﺑﺎ آﻧﭽﻪ ﺳﻨﺖ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻣﻲﭘﺮدازد‪ .‬او ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ آﻳﺎت در ﺧﺼﻮص زﻧﺎﺳﺖ و اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ‬
‫ﻛﻪ رواﻳﺖ ﺷﺪه ﻫﻨﮕﺎم ﻧﺰول آﻳﻪ ﺟ‪‬ﻠﺪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪ ،‬اﻳﻦ )ﺣﻜﻢ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ( ﻫﻤﺎن ﺳﺒﻴﻞ ﻳﺎ راه ﻧﺠﺎت اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺑﺮاي‬
‫زﻧﺎن زﻧﺎﻛﺎر )در آﻳﻪ ‪ 15‬ﻧﺴﺎء( وﻋﺪه داده اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻪ اﺑﻮﻣﺴﻠﻢ ﻧﺴﺒﺖ دادهاﻧﺪ ﻛﻪ آﻳﻪ اول ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن‬
‫ﺣﻜﻢ )ﻓﺤﺸﺎ( ﻣﻴﺎن زﻧﺎن و آﻳﻪ دوم ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن ﺣﻜﻢ ﻟﻮاط ﻣﻴﺎن ﻣﺮدان اﺳﺖ و ﻫﻴﭻﻳﻚ از اﻳﻦ دو آﻳﻪ ﻧﺴﺦ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬وي‬
‫اﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪه را رد ﻛﺮده و ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ آﻳﺎت ﻣﺨﺼﻮص زﻧﺎﺳﺖ‪ .‬او در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎ و اﺑﻬﺎﻣﺎت ﻛﻪ ﭼﺮا در ‪A‬‬
‫آﻳﻪ‬
‫اول ﻓﻘﻂ ﺑﻪ زﻧﺎن اﺷﺎره ﺷﺪه و ﻣﺠﺎزات آﻧﺎن ﻧﮕﻬﺪاري در ﺧﺎﻧﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ و در آﻳﻪ‪ A‬دوم ﺑﻪ زن و ﻣﺮد‪ ،‬ﻫﺮ دو اﺷﺎره‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -111‬اﻟﺒﻴﺎن آﻳﺖاﷲ ﺧﻮﺋﻲ ص‪  310‬‬
‫‪ -112‬ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻤﻴﺰان ج ‪ 4‬ذﻳﻞ آﻳﺎت ‪ 15‬و ‪ 16‬ﺳﻮره ﻧﺴﺎء ‪ ‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪۶۶ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺷﺪ و ﻣﺠﺎزات آﻧﺎن آزار و اذﻳﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه‪ ،‬ﺳﻜﻮت ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه ‪A‬‬
‫آﻳﻪ دوم ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ در ﺻﻮرت ﺗﻮﺑﻪ و اﺻﻼح‬
‫از آزار آﻧﺎن دﺳﺖ ﺑﺮدارﻳﺪ و ﺣﺎل آنﻛﻪ در ‪A‬‬
‫آﻳﻪ اول ﺑﻪ ﻧﮕﻬﺪاري در ﺧﺎﻧﻪ ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺮگ اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼﻣﻪ‬
‫ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس آﻳﻪ دوم زن و ﻣﺮد زﻧﺎﻛﺎر ﺑﺎﻳﺪ اذﻳﺖ و آزار ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬آزار زن زﻧﺎﻛﺎر ﻃﺒﻖ آﻳﻪ اول ﺣﺒﺲ داﺋﻢ‬
‫در ﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﺒﺎرت آﻳﻪ دوم ﻛﻪ »اﮔﺮ ﺗﻮﺑﻪ ﻛﺮدﻧﺪ و اﺻﻼح ﺷﺪﻧﺪ از آﻧﺎن دﺳﺖ ﺑﺮدارﻳﺪ« ﺑﺎ ﺣﺒﺲ داﺋﻢ‬
‫ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﻲﺗﻮان ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﻣﻨﻈﻮر از اﻋﺮاض‪ ،‬ﺧﻮدداري از آزار اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺣﺒﺲ‪ .‬او ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪه ﺑﺮﺧﻲ‬
‫اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﻣﻘﺼﻮد از زﻧﺎن در آﻳﻪ اول زﻧﺎن ﺷﻮﻫﺮدار و در آﻳﻪ دوم دوﺷﻴﺰﮔﺎن اﺳﺖ‪ .‬و ﻣﻘﺼﻮد از اﻳﺬاء‪،‬‬
‫ﺣﺒﺲ داﺋﻢ اﺳﺖ و در ﺻﻮرت ﺗﻮﺑﻪ ﻓﻘﻂ دوﺷﻴﺰﮔﺎن از ﺣﺒﺲ رﻫﺎﻳﻲ ﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬او ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ دﻟﻴﻠﻲ دراﻳﻦﺑﺎره‬
‫ذﻛﺮﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻘﻴﺪه ﺧﻮد را ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ آﻳﻪ ﻧﺨﺴﺖ درﺑﺎره زﻧﺎﺳﺖ‪ .‬او ﻣﻲاﻓﺰاﻳﺪ ﻛﻪ آﻳﻪ دوم ﻧﻴﺰ درﺑﺎره زﻧﺎﺳﺖ زﻳﺮا در‬
‫ﺳﻨﺖ اﺛﺒﺎت ﺷﺪه ﻛﻪ ﺣﺪ ﻟﻮاط ﻗﺘﻞ اﺳﺖ‪ .‬او ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻳﻪ اول در ﻣﻘﺎم ﺑﻴﺎن ﺣﻜﻢ زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺣﻜﻢ‬
‫ﻣﻮﻗﺖ ﺑﻮده و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ ﻧﺴﺦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ آﻳﻪ دوم در ﻣﻘﺎم ﺑﻴﺎن زﻧﺎي ﻏﻴﺮﻣﺤﺼﻨﻪ ﻳﻌﻨﻲ آزار و اذﻳﺖ اﻋﻢ از‬
‫ﺣﺒﺲ‪ ،‬ﻛﺘﻚ زدن ﺑﺎ ﻟﻨﮕﻪ ﻛﻔﺶ و زﺷﺖ ﮔﻔﺘﺎري و ﻏﻴﺮ آن اﺳﺖ‪ .‬او ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻳﻪ دوم ﺑﺎ آﻳﻪ ﺟ‪‬ﻠﺪ )آﻳﻪ ‪ 2‬ﺳﻮره ﻧﻮر(‬
‫ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪١١٣‬‬
‫ﺑﻪ‬ ‫ﻓﻘﻬﺎ‪ ،‬ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﻧﺴﺦ دو آﻳﻪ ﻣﺬﻛﻮر ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬از ﻫﻤﻴﻦرو ﺑﺮاي زﻧﺎ و دﻳﮕﺮ ﻣﺼﺎدﻳﻖ ﻓﺤﺸﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻟﻮاط و ﺳﺤﻖ‬
‫ﻣﺠﺎزاتﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﮕﻬﺪاري در ﺧﺎﻧﻪ و آزار و اذﻳﺖ ﻓﺘﻮا ﻧﺪادهاﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﻘﻬﻲ ﺑﺮاي زﻧﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎً ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫زﻧﺎﻛﺎر ﻣﺠﺎزاتﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺘﻞ‪ ،‬ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و ﺗﺒﻌﻴﺪ و ﻧﻴﺰ ﺳﻨﮕﺴﺎر ذﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﻨﺎ ﻧﺪارﻳﻢ در ﺑﺎره ﻫﻤﻪ‪ A‬اﻳﻦ‬
‫ﻣﺠﺎزاتﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﺑﭙﺮدازﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻲﻛﻮﺷﻴﻢ روﻧﺪ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﻓﻘﻬﺎ را ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﺷﺮﻋﻲ ﻛﻪ در ﺑﺤﺚ ﺣﺎﺿﺮ ﺳﻨﮕﺴﺎر اﺳﺖ ﻣﻮرد‬
‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار دﻫﻴﻢ‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﺴﺎء ﻧﺴﺦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺠﺎزات‬ ‫ﭼﻨﺎنﻛﻪ ﺑﻴﺎن ﺷﺪ از ﻃﺮق ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ اﺷﺎره ﺷﺪه ﻛﻪ دو آﻳﻪ ‪ 15‬و ‪16‬‬
‫ﻧﮕﻬﺪاري در ﺧﺎﻧﻪ و آزار و اذﻳﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻓﺤﺸﺎ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻓﺰون ﺑﺮ ﻣﻮارد ﻳﺎدﺷﺪه رواﻳﺘﻲ‬
‫ﻧﻴﺰ در وﺳﺎﻳﻞاﻟﺸﻴﻌﻪ از اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه‪» :‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺮدم در ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ زن زﻧﺎﻛﺎر را در‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﺣﺒﺲ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ آنﮔﺎه ﻛﻪ ﻣﺮگ او ﻓﺮا ﻣﻲرﺳﻴﺪ و اﮔﺮ ﻣﺮدي زﻧﺎ ﻣﻲﻛﺮد او را از ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺧﻮد ﻃﺮد ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ‬
‫وي ﻧﺎﺳﺰا ﮔﻔﺘﻪ و آزارش ﻣﻲدادﻧﺪ و ﻏﻴﺮ از اﻳﻦ ﻣﺠﺎزات دﻳﮕﺮي را ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻌﺎﻟﻲ در آﻏﺎز اﺳﻼم ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﮔﻔﺖ‪) :‬واﻟﺘﻲ ﻳﺄﺗﻴﻦ اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ ﻣﻦ ﻧﺴﺎﺋﻜﻢ…( و )واﻟﻠﺬان ﻳﺄﺗﻴﺎﻧﻬﺎ ﻣﻨﻜﻢ ‪ (...‬ﭘﺲ از آنﻛﻪ ﻋﺪه‪ A‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن زﻳﺎد ﺷﺪ و اﺳﻼم‬
‫‪١١٤‬‬
‫ﻗﻮ‪‬ت ﻳﺎﻓﺖ و ﻣﺮدم از رﻓﺘﺎرﻫﺎي دوره‪ A‬ﺟﺎﻫﻠﻴ‪‬ﺖ ﺗﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ اﻳﻦ آﻳﻪ را ﻧﺎزل ﻛﺮد‪) :‬اﻟﺰاﻧﻴﺔ و اﻟﺰاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا…(«‬
‫اﻳﻦ رواﻳﺖ ﻧﻴﺰ در واﻗﻊ ﺑﻴﺎنﮔﺮ ﻧﺴﺦ دو آﻳﻪ ﺳﻮره ﻧﺴﺎء اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻴﺎن اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻧﻴﺰ ﺿﺮوري اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ـ‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻗﺒﻼً آﻣﺪ ـ ﺟﺎزات زﻧﺎ در ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺣﺒﺲ در ﺧﺎﻧﻪ وﻳﺎ آزار و اذﻳﺖ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل در اﻳﻨﺠﺎ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ‬
‫ﻣﻬﻢ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ ﻛﻪ آﻳﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ رواﻳﺎﺗﻲ از اﻳﻦ دﺳﺖ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺷﺪ؟ اﮔﺮﭼﻪ اﺷﺨﺎص ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﺳﺨﻦ از ﻧﺴﺦ‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -113‬ﺳﺤﻖ‪ :‬راﺑﻄﻪ ﺟﻨﺴﻲ زﻧﺎن ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‬
‫‪ -114‬وﺳﺎﻳﻞاﻟﺸﻴﻌﻪ ﻛﺘﺎباﻟﺤﺪود و اﻟﺘﻌﺰﻳﺮات ﺑﺎب ‪ 1‬از اﻗﺴﺎم ﺣﺪود زﻧﺎ رواﻳﺖ ﺷﻤﺎره ‪  19‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪۶٧ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫دو آﻳﻪ ﻣﺬﻛﻮر )ﻧﺴﺎء‪15 :‬و‪ (16‬راﻧﺪهاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﺨﻦ آﻧﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻧﻴﺴﺖ و ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺄﻣﻞ اﺳﺖ‪ .‬آﻳﺖاﷲ ﺧﻮﺋﻲ‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ‪ ١١٥‬ﻛﻪ آﻳﺎت ﻣﺬﻛﻮر ﻧﺴﺦ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و دﻻﻳﻠﻲ را در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ذﻛﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻫﻢ‪ ‬آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬او‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺮآن را ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﺧﺒﺮ واﺣﺪ ﻧﺴﺦ ﻛﺮد‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻬﻢ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ واﺣﺪ اﺛﺒﺎت ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬او ﺑﺮاي‬
‫ﻋﺪم ﻧﺴﺦ آﻳﻪ اول ﺑﺎ آﻳﻪ ﺟ‪‬ﻠﺪ و ﻳﺎ ﺳﻨﺖ رﺟﻢ ﻛﻪ دﻳﮕﺮان ﺑﺪان ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺑﺎره‪ A‬آﻳﺎت ‪15‬‬
‫و ‪ 16‬ﺳﻮره ﻧﺴﺎء ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ ﻓﺮﻣﻮده زﻧﺎن ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻓﺤﺸﺎ را در ﺧﺎﻧﻪ ﻧﮕﻪدارﻳﺪ وﻋﺪه ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ راه ﻧﺠﺎﺗﻲ ﺑﺮاي آﻧﺎن ﻗﺮار‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ داد؛ راﻫﻲ ﻛﻪ از ﻋﺬاب رﻫﺎﻳﻲ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎل ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و ﺳﻨﮕﺴﺎر راه ﻧﺠﺎت زن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟ آﻳﺎ زن ﻋﺎﻗﻠﻲ ﻛﻪ‬
‫در ﺧﺎﻧﻪ ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻲﺷﻮد و در رﻓﺎه ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮد راﺿﻲ ﺑﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر و ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﻣﻲﮔﺮدد و راه ﻧﺠﺎت ﺧﻮد را اﻳﻦ ﻣﻲداﻧﺪ؟!‬
‫اﺻﻮﻻً ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﺳﻨﮕﺴﺎر راه ﻧﺠﺎت زن ﺑﺎﺷﺪ؟ اﮔﺮ اﻳﻦ راه ﻧﺠﺎت اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ راه ﻋﺬاب ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫آﻳﺖاﷲ ﺧﻮﺋﻲ ﺑﺎ اﻳﻦ اﺳﺘﺪﻻلﻫﺎ ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ آﻳﺎت ﻣﺬﻛﻮر ﻣﻨﺴﻮخ ﻧﺸﺪهاﻧﺪ‪ .‬او در ﺑﻴﺎن ﻣﺮاد و ﻣﻌﻨﺎي اﻳﻦ آﻳﺎت‬
‫اﺣﺘﻤﺎﻻت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ را ﻣﻄﺮح ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﻨﻈﻮر از ﻓﺎﺣﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺴﺎﺣﻘﻪ )راﺑﻄﻪ ﺟﻨﺴﻲ دو زن ﺑﺎ‬
‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ( ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ ﻣﻨﻈﻮر از ﻓﺎﺣﺸﻪ در آﻳﻪ دوم ﻟﻮاط اﺳﺖ‪ .‬آﻳﺖاﷲ ﺧﻮﺋﻲ ﺑﺮﺧﻼف ﺑﺴﻴﺎري ﻛﻪ ﺿﻤﺎﺋﺮ ﻣﻮﺟﻮد‬
‫در آﻳﻪ دوم را ﺑﻪ زن و ﻣﺮد ارﺟﺎع داده و ﻣﺮاد آﻳﻪ را زﻧﺎ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺿﻤﺎﺋﺮ ﻣﺜﻨﻲ را ﺑﻪ دو ﻣﺮد ارﺟﺎع داده و ﻣﻘﺼﻮد از‬
‫ﻓﺎﺣﺸﻪ در اﻳﻦ آﻳﻪ را ﻟﻮاط ﻣﻲداﻧﺪ‪ .‬وي ﻣﻲاﻓﺰاﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﻨﻈﻮر از ﻓﺎﺣﺸﻪ در آﻳﻪ اول اﻋﻢ از ﻣﺴﺎﺣﻘﻪ و زﻧﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻨﻈﻮر آﻳﻪ‪ ،‬ﻫﺮ ﻳﻚ از دو اﺣﺘﻤﺎل ﻣﺬﻛﻮر ﻛﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺣﻜﻢ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﺎ وﺟﻮب ﻧﮕﻬﺪاري زن ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻓﺤﺸﺎ در ﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ آﻧﻜﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﺸﺎﻳﺸﻲ ﺑﺮاي او اﻳﺠﺎد ﻛﻨﺪ و اﺟﺎزه ﺧﺮوج از ﺧﺎﻧﻪ را ﺑﻴﺎﺑﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﺸﺎﻳﺶ ﻳﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺑﻪ‪ A‬ﺻﺎدﻗﻪ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻊ از ارﺗﻜﺎب‬
‫‪A‬‬
‫دوﺑﺎره ﻓﺤﺸﺎ ﺷﻮد ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ و ﻳﺎ ﺑﺎ از دﺳﺖ دادن ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ارﺗﻜﺎب ﻓﺤﺸﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﭘﻴﺮي و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن و ﻳﺎ ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻳﻞ زن‬
‫ﺑﻪ ازدواج ﺑﺎ ﻣﺮدي ﻛﻪ او را از ﻓﺤﺸﺎ ﺣﻔﻆ ﻛﻨﺪ و ﻳﺎ ﻣﻮاردي از اﻳﻦ دﺳﺖ‪ .‬او ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻳﮕﺮان ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ‬
‫آﻳﻪ اول ﻣﺨﺘﺺ ﺑﻪ زﻧﺎن ﺷﻮﻫﺮدار اﺳﺖ‪ .‬آﻳﺖاﷲ ﺧﻮﺋﻲ ﺣﻜﻢ ﻧﮕﻬﺪاري در ﺧﺎﻧﻪ و آزار و اذﻳﺖ را‪ ،‬ﺑﺎﻗﻲ و ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻣﻲداﻧﺪ و‬
‫ﺑﺮاي ﺟﻤﻊ ﻣﻴﺎن اﻳﻦ ﺣﻜﻢ و ﺣﻜﻢ ﺟ‪‬ﻠﺪ و رﺟﻢ اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻲﭘﺮدازد ﻛﻪ ﺣﻜﻢ ﻧﮕﻬﺪاري در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮاي آن ﺗﺸﺮﻳﻊ‬
‫ﺷﺪه ﻛﻪ از ارﺗﻜﺎب ﻣﺠﺪد ﻓﺤﺸﺎ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﺷﻮد و ﺣﻜﻢ دوم )ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و ﺳﻨﮕﺴﺎر( ﺟﺮﻳﻤﻪ ارﺗﻜﺎب ﻣﺠﺪد ﻓﺤﺸﺎﺳﺖ و ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﺎزداﺷﺘﻦ زﻧﺎن از ارﺗﻜﺎب ﻓﺤﺸﺎ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ آﻳﺖاﷲ ﺧﻮﺋﻲ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻓﺤﺸﺎ‪ ،‬دﺳﺖ از ﻋﻤﻞ‬
‫زﺷﺖ ﺧﻮد ﺑﺮﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ در ﺧﺎﻧﻪ ﺣﺒﺲ ﺷﻮد‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ زدن ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻊ از ﺣﺒﺲ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻜﺘﻪ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ از ﺳﺨﻦ او‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ وي ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺣﺘﻤﺎً ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺒﺐ ﻣﺮگ زﻧﺎﻛﺎرﺷﻮد‪ .‬او ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﺑﻠﻪ اﮔﺮ‬
‫زن ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻳﺎ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﻤﻴﺮد وﺟﻮب ﻧﮕﻬﺪاري در ﺧﺎﻧﻪ از ﺑﻴﻦ ﻣﻲرود‪ ،‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺣﻜﻢ ﻧﮕﻬﺪاري در‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎﻗﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ آﻧﻜﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ راﻫﻲ ﻗﺮار دﻫﺪ‪ «.‬او در ﻣﻮرد آﻳﻪ دوم ﻧﻴﺰ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺼﻮد از ﻓﺎﺣﺸﻪ‪،‬‬
‫ﻣﻮرد ﻟﻮاط اﺳﺖ و ﻧﻪ ﻏﻴﺮ آن‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻧﻤﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﺠﺎزات آزار و اذﻳﺖ در ﻣﻮرد ﻟﻮاط ﺑﺎ ﻣﺠﺎزاتﻫﺎﻳﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻓﻘﻬﺎ ﺑﺮاﺳﺎس آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺳﻨﺖ ﻣﻲﺧﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮاي ﻟﻮاط ﻗﺮار دادهاﻧﺪ ﺟﻤﻊ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻓﻘﻬﺎ ﺑﺮاي ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻟﻮاط ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات‬
‫ﻣﺮگ ﺑﺎ روشﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻨﮕﺴﺎر‪ ،‬ﺳﻮزاﻧﺪن‪ ،‬ﭘﺮﺗﺎب از ﺑﻠﻨﺪي و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ ﺣﻜﻢ اﻳﻦ آﻳﻪ را ﺑﺎﻗﻲ‬
‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -115‬اﻟﺒﻴﺎن ص ‪  310-313‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪۶٨ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺑﺪاﻧﻴﻢ‪ ،‬ﺣﻜﻢ دﻳﮕﺮ را ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﻨﺖ ﺑﺮاي ﻓﻘﻬﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد؟ آﻳﺖاﷲ ﺧﻮﺋﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﺑﺰرگ ﭘﺎﺳﺦ ﻧﺪاده اﺳﺖ‪.‬‬
‫او در آﻳﻪ اول ﻣﻴﺎن ﻣﺠﺎزات ﻧﮕﻬﺪاري در ﺧﺎﻧﻪ و ﻣﺠﺎزات ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﺟﻤﻊ ﻛﺮد‪ ،‬اﻣﺎ در آﻳﻪ دوم ﻣﻮﺿﻮع‬
‫را ﻣﺴﻜﻮت ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻧﻜﺎت ﻣﻬﻤﻲ ﻛﻪ در ﺑﻴﺎﻧﺎت آﻳﺖاﷲ ﺧﻮﺋﻲ وﺟﻮد دارد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ وي ﺧﺒﺮ واﺣﺪ را در اﻣﻮر‬
‫ﻣﻬﻢ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻧﻤﻲداﻧﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺑﺎرﻫﺎ اﺷﺎره ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ رﺟﻢ ﻳﺎ ﺳﻨﮕﺴﺎر را ﻛﻪ آن ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ واﺣﺪ ﺑﻪ ﻣﺎ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‬
‫رد ﻧﻜﺮده‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ آن را ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه ﺑﺎ ﺳﻨﺖ ﻗﻄﻌﻴﻪ ﻣﻲداﻧﺪ‪ .١١٦‬ﻣﺎ در اﻳﻨﺠﺎ درﺻﺪد ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره ﺑﻴﺎﻧﺎت آﻳﺖاﷲ ﺧﻮﺋﻲ ﻳﺎ‬
‫ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ و دﻳﮕﺮان ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺰﺋﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ ﺑﭙﺮدازﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻬﻢ آن اﺳﺖ ﻛﻪ درﻳﺎﺑﻴﻢ ﺷﻴﻮه اﺳﺘﻨﺎد و اﺳﺘﺪﻻل ﻓﻘﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫آﻳﺎت و رواﻳﺎت ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ و آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺣﻜﻢ ﺷﺮﻋﻲ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ از ﭼﻪ ﻣﻴﺰان اﻋﺘﺒﺎر ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺎ اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺮ ﻣﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﮔﺸﺖ ﻛﻪ ﻗﺮآن ﻣﺠﺎزات ﻣﺮﺗﻜﺒﻴﻦ ﻓﺤﺸﺎ را ﻧﮕﻬﺪاري در ﺧﺎﻧﻪ )ﺑﺮاي زﻧﺎن( و آزار و اذﻳﺖ )ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺮدان( داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺎره‪ A‬اﻳﻦﻛﻪ آﻳﺎ ﻣﻘﺼﻮد از ﻓﺤﺸﺎ در اﻳﻦ آﻳﺎت زﻧﺎﺳﺖ ﻳﺎ اﻋﻢ از آن‪ ،‬اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫رواﻳﺎت ﻣﻮﺟﻮد در اﻳﻦ ﺑﺎره ﻧﻴﺰ ﻛﻤﻚ ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﺑﻪ ﻓﻬﻢ دﻗﻴﻖ ﻗﺮآن ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎنﻛﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺷﺪ آﻳﺖاﷲ ﺧﻮﺋﻲ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ‬
‫رواﻳﺎت ﻣﺘﻌﺪد‪ ،‬ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﻧﺴﺦ اﻳﻦ آﻳﺎت ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬زﻳﺮا رواﻳﺎت ﻣﺬﻛﻮر ﻋﻘﻞ وي را ﻣﺠﺎب و ﻗﺎﻧﻊ ﻧﻤﻲﺳﺎزد‪ .‬ﻣﺠﺎزات دﻳﮕﺮي‬
‫ﻛﻪ در ﻗﺮآن ﺑﺮاي زﻧﺎ ﺻﺮﻳﺤﺎً آﻣﺪه اﺳﺖ )اﻋﻢ از ﻣﺮد و زن( ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮآن اﺷﺎرهاي ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻧﺪارد‪،‬‬
‫در ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﻓﻘﻬﺎ ﺳﻨﮕﺴﺎر را ﺣﻜﻢ ﺷﺮﻋﻲ و ﻣﺠﺎزات ﻗﻄﻌﻲ زﻧﺎﻛﺎري ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﻛﻪ داراي اﺣﺼﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ زﻧﺎﻛﺎري ﻛﻪ‬
‫ﻫﻤﺴﺮ داﺋﻢ دارد و ﻣﻨﻌﻲ از ﻣﻌﺎﺷﺮت ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮ ﺑﺮاي وي وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺣﺎل اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﭼﮕﻮﻧﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺠﺎزات ﺷﺮﻋﻲ ﺑﻪ ﻓﻘﻪ راه ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺳﻨﺪ آن ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫ﺳﻨﺪ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬
‫در ﺑﺎره‪ A‬اﻳﻦﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ﻣﺠﺎزات ﺳﻨﮕﺴﺎر را وﺿﻊ و ﻳﺎ اﺟﺮا ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ ﺳﻨﺪ ﻗﻄﻌﻲ وﻣﻌﺘﺒﺮ در دﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻓﻘﻬﺎ‬
‫ﻫﻤﭽﻮن ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﺷﺪ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از رواﻳﺎت اﺳﺘﻨﺎد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ رواﻳﺎت ﺧﺎﻟﻲ از اﺷﻜﺎل ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺶ از ورود ﺑﻪ ﻫﺮ ﺑﺤﺜﻲ در اﻳﻦ ﺑﺎره ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ اﺑﺘﺪا ﺑﻪ رواﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﺠﺎزات ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﻣﻲﺷﻮد اﺷﺎره‬
‫ﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫ﺑﺮﺧﻲ رواﻳﺎت ﺣﺎﻛﻲ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﺎﻛﺎر داراي اﺣﺼﺎن‪ ،‬رﺟﻢ ﻣﻲﺷﻮد وﻟﻲ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﻧﻤﻲﺧﻮرد‪ .‬در ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ رواﻳﺎت‪،‬‬
‫راوي ﺳﺨﻦ اﻣﺎم را ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﺮده ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﮔﻨﺎه ﻧﻤﻲﺗﻮان دو ﺣﺪ )رﺟﻢ و ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ( ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺮﺧﻲ رواﻳﺎت رﺟﻢ و ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ را ﻣﺠﺎزات زﻧﺎﻛﺎر داراي اﺣﺼﺎن داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻘﻬﺎ رواﻳﺎﺗﻲ را ﻛﻪ ﻣﺠﺎزات ﻣﺤﺼﻦ را‬
‫ﻓﻘﻂ رﺟﻢ داﻧﺴﺘﻪ ﮔﺎه ﺣﻤﻞ ﺑﺮ ﺗﻘﻴﻪ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻘﻴﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻫﺮﮔﺎه ﻛﻪ ﺗﻌﺎرﺿﺎت ﻣﻮﺟﻮد را‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺣﻞ ﻛﻨﻨﺪ ﺗﻘﻴﻪ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ راه ﺣﻞ ﻣﻄﺮح ﻛﺮده از اﻳﻦ ﺗﻌﺎرﺿﺎت ﻋﺒﻮر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در رواﻳﺎﺗﻲ آﻣﺪه ﻛﻪ زﻧﺎﻛﺎر‬
‫ﻓﺎﻗﺪ اﺣﺼﺎن ﻓﻘﻂ ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﻣﻲﺧﻮرد و زﻧﺎﻛﺎري ﻛﻪ ﻫﻤﺴﺮ دارد وﻟﻲ ﺑﺎ او ﻣﻌﺎﺷﺮت ﻧﻜﺮده و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻓﺎﻗﺪ اﺣﺼﺎن‬
‫اﺳﺖ اﻓﺰون ﺑﺮ آن ﻛﻪ ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﻣﻲﺧﻮرد ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -116‬اﻟﺒﻴﺎن ص ‪  312‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪۶٩ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫در رواﻳﺎﺗﻲ دﻳﮕﺮ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻄﻠﻖ آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺮﻣﺮد و ﭘﻴﺮزن )در ﺻﻮرت ارﺗﻜﺎب زﻧﺎ( ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺧﻮرده رﺟﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‬
‫و ﻣﺮد و زن ازدواج ﻧﻜﺮده ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺧﻮرده ﻳﻜﺴﺎل ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺧﻼف رواﻳﺎت ﻣﻮﺟﻮد‪،‬‬
‫ﻓﻘﻬﺎ ﺑﺮاي زن زﻧﺎﻛﺎر ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در رواﻳﺎت دﻳﮕﺮ ﻣﺠﺎزات ﭘﻴﺮﻣﺮد و ﭘﻴﺮزن ﻣﺘﻔﺎوت داﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﻣﺜﻼً آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻠﻲ)ع( ﭘﻴﺮﻣﺮد و ﭘﻴﺮزن )زﻧﺎﻛﺎر( را ﺻﺪ‬
‫ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ زده‪ ،‬رﺟﻢ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﺤﺼﻦ و ﻣﺤﺼﻨﻪ را )ﻓﻘﻂ( رﺟﻢ ﻛﺮد‪ .‬زن و ﻣﺮد ازدواج ﻧﻜﺮده را ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ زد و ﻳﻜﺴﺎل ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در رواﻳﺘﻲ دﻳﮕﺮ ﭼﻨﻴﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬روزي ﻋﻤﺮ ﺑﺎ ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮ ﻛﻪ آﻧﺎن را در ﺣﺎل زﻧﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ آﻣﺪ‬
‫و اﻣﺮ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺮ آﻧﺎن ﺣﺪ اﻗﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻋﻠﻲ در آﻧﺠﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮد ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﻋﻤﺮ ﺣﻜﻢ آﻧﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ ﺑﺮ‬
‫آﻧﺎن ﺣﺪ اﻗﺎﻣﻪ ﻛﻦ‪ .‬ﻋﻠﻲ اوﻟﻲ را ﺟﻠﻮ آورد و ﮔﺮدن او را زد‪ ،‬دوﻣﻲ را رﺟﻢ ﻛﺮد‪ ،‬ﺳﻮﻣﻲ را ﺣﺪ زد‪ ،‬ﭼﻬﺎرﻣﻲ را ﻧﺼﻒ ﺣﺪ‬
‫زد و ﭘﻨﺠﻤﻲ را ﺗﻌﺰﻳﺮ ﻛﺮد‪ .‬ﻋﻤﺮ ﻣﺘﺤﻴﺮ ﺷﺪ و ﻣﺮدم ﺗﻌﺠﺐ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮ ﭘﺮﺳﻴﺪ اي اﺑﺎاﻟﺤﺴﻦ ﺑﺮاي ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮ در ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ‬
‫واﺣﺪ‪ ،‬ﭘﻨﺞ ﺣﺪ ﻣﺘﻔﺎوت اﺟﺮا ﻛﺮدي! ﻋﻠﻲ ﮔﻔﺖ‪ :‬اوﻟﻲ ذﻣﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ از ذﻣﻪ ﺧﺎرج ﺷﺪ و ﺣﺪ او ﺟﺰ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬دوﻣﻲ ﻣﺮد‬
‫ﻣﺤﺼﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺣﺪ او رﺟﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻮﻣﻲ ﻣﺤﺼﻦ ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﺣﺪ او ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻬﺎرﻣﻲ ﺑﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺼﻒ ﺣﺪ ﺑﻪ او زدﻳﻢ‬
‫و ﭘﻨﺠﻤﻲ ﻣﺠﻨﻮن ﺑﻮد )ﻛﻪ ﺣﺪ از او ﺳﺎﻗﻂ اﺳﺖ(‪ .١١٧‬اﻳﻦ رواﻳﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ داﺳﺘﺎن ﺷﺒﻴﻪ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ راوي ﺑﺮاي‬
‫ﺑﻴﺎن ﻣﺠﺎزاتﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻧﺎ ﭼﻨﻴﻦ داﺳﺘﺎﻧﻲ را ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦﻛﻪ ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮ ﻣﺮد زﻧﺎﻛﺎر را در ﺣﺎل زﻧﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻋﻤﺮ‬
‫ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ آﻧﺎن ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ﻣﺠﺎزات ﻳﻜﺴﺎن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮده و در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن از زﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺮدان زﻧﺎ ﻛﺮدهاﻧﺪ‬
‫ﺧﺒﺮي ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺼﻪ و داﺳﺘﺎن ﺷﺒﻴﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻫﺮ ﺣﺎل اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از رواﻳﺎت ﻣﻮرد اﺳﺘﻨﺎد در ﻛﺘﺎب ﻣﻌﺘﺒﺮ‬
‫رواﻳﻲ ﺷﻴﻌﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬رواﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ در وﺳﺎﻳﻞاﻟﺸﻴﻌﻪ آﻣﺪه ﻣﻌﻤﻮﻻً رواﻳﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد رد ﺷﺪه و راوﻳﺎن‬
‫آﻧﻬﺎ ﻣﻮرد اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻓﻘﻬﺎي ﺷﻴﻌﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ رواﻳﺖ ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ از ﻣﺤﺘﻮاي آن‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻌﻘﻮل و ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻧﻤﻲرﺳﺪ‬
‫‪A‬‬
‫اﻗﺎﻣﻪ ﺣﺪ‪ ،‬آﻧﺎن را ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﻛﺮده‪ ،‬ﺷﻬﻮد ﻣﺘﻌﺪد‬ ‫داراي ﻧﻜﺎﺗﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻄﻤﺌﻨﺎً ﻋﻤﺮ ﭘﻴﺶ از ﺻﺪور دﺳﺘﻮر ﺑﺮاي‬
‫)ﭼﻬﺎر ﺷﺎﻫﺪ( ﺑﺮ آﻧﺎن ﺷﻬﺎدت دادهاﻧﺪ‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﻤﺮ در ﻃﻮل ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺘﻔﺎوت ﭘﻨﺞ ﻣﺮد زﻧﺎﻛﺎر ﻧﺸﺪه ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ‪A‬‬
‫آﻧﺎن ﻳﻚ ﻣﺠﺎزات ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮده و آن را ﺣﺪ زﻧﺎ داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻋﻠﻲ)ع( ﻣﺠﺎزاتﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻋﻤﺮ‬
‫و ﻣﺮدم ﺗﻌﺠﺐ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻦ رواﻳﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﻓﻬﻤﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺮدم از ﻣﺠﺎزاﺗﻲ ﻛﻪ ﻋﻤﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮد و از ﻗﺮاﺋﻦ ﻓﻬﻤﻴﺪه‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ آن ﻣﺠﺎزات ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﻮده ﺗﻌﺠﺐ ﻧﻜﺮدﻧﺪ اﻣﺎ از ﻣﺠﺎزاتﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺗﻌﺠﺐ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻣﺮدم ﺑﺎ‬
‫ﻣﺠﺎزاتﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺑﺮاي زﻧﺎ آﺷﻨﺎ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﺻﺪر رواﻳﺖ اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﻤﺮ دﺳﺘﻮر داد ﺑﺮ آن ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮ ﺣﺪ اﻗﺎﻣﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎره ﻣﺠﺎزات ﻓﺮد ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻦ‪ ،‬ﻟﻔﻆ ﺣﺪ را ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﺑﺮد و در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره ﭼﻬﺎرﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺮده اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺼﻒ‬ ‫در ذﻳﻞ رواﻳﺖ ﻧﻴﺰ در ‪A‬‬
‫ﺣﺪ اﺷﺎره ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻓﻬﻤﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻟﻔﻆ ﺣﺪ در ذﻳﻞ رواﻳﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ و اﻳﻦ ﻫﻤﺎن‬
‫ﻣﺠﺎزاﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺻﺪر رواﻳﺖ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﺑﻪ آن اﻣﺮ ﻛﺮد‪ .‬در اﻳﻦ رواﻳﺖ ﻣﺠﺎزات ﻣﺤﺼﻦ ﻓﻘﻂ رﺟﻢ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و‬
‫رﺟﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻧﻴﺰ اﺷﺎرهاي ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻘﻬﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ رواﻳﺎت ﻣﺠﺎزاتﻫﺎي ﻫﺸﺖﮔﺎﻧﻪاي را ﺑﺮاي زﻧﺎﻛﺎر‬
‫در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﻘﻬﻲ آوردهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از آﻧﺎن ﻣﺠﺎزات زﻧﺎﻛﺎر ﻣﺤﺼﻦ را رﺟﻢ و ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﻘﻬﻲ آﻣﺪه اﺳﺖ‬
‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -117‬وﺳﺎﻳﻞاﻟﺸﻴﻌﻪ ﻛﺘﺎب اﻟﺤﺪود و اﻟﺘﻌﺰﻳﺮات ﺑﺎب ‪ 1‬از اﻗﺴﺎم ﺣﺪود زﻧﺎ ‪ ‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٧٠ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻛﻪ ﻣﺠﺎزات ﻣﺮد ﺑﺎﻟﻎ ﻣﺤﺼﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ دﺧﺘﺮ ﺑﭽﻪ ﻳﺎ زن دﻳﻮاﻧﻪاي زﻧﺎ ﻛﻨﺪ ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺠﺎزات ﻣﺮد ﺑﺎﻟﻎ ﻏﻴﺮﻣﺤﺼﻨﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎ زن ﻋﺎﻗﻠﻪ و ﺑﺎﻟﻐﻪاي زﻧﺎ ﻛﻨﺪ ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﺮاﺷﻴﺪن ﺳﺮ و ﺗﺒﻌﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻓﺘﺎوا از اﻳﻦ دﺳﺖ رواﻳﺎت ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻓﺘﺎوا ﻣﺠﺎزات ﻣﺮدي ﻛﻪ داراي اﺣﺼﺎن اﺳﺖ و ﺑﺎ دﺧﺘﺮ ﺑﭽﻪ و‬
‫ﻳﺎ زن دﻳﻮاﻧﻪاي زﻧﺎ ﻛﺮده ﻛﻤﺘﺮ از ﻣﺠﺎزات ﻣﺮدي اﺳﺖ ﻛﻪ اﺣﺼﺎن ﻧﺪارد و ﺑﺎ زن ﺑﺎﻟﻐﻪ و ﻋﺎﻗﻠﻪاي زﻧﺎ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ‬
‫در ﻣﻮرد اول ﻣﺮدي ﻛﻪ داراي اﺣﺼﺎن اﺳﺖ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ دارا ﺑﻮدن اﺣﺼﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺠﺎزاﺗﺶ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬او ﻋﻼوه‬
‫ﺑﺮ زﻧﺎ در ﺣﺎل اﺣﺼﺎن‪ ،‬دﺧﺘﺮ ﺑﭽﻪ و ﻳﺎ زن دﻳﻮاﻧﻪ را ﻓﺮﻳﺐ داده و اﻳﻦ ﺧﻮد ﺟﺮﻣﻲ ﺑﺰرگ و اﺿﺮاري ﺟﺒﺮان ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪،‬‬
‫در ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ در ﺻﻮرت دوم ﻣﺮد از ﻳﻚﺳﻮ ﻓﺎﻗﺪ اﺣﺼﺎن ﺑﻮده‪ ،‬از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﺑﺎ زﻧﻲ ﻋﺎﻗﻠﻪ و ﺑﺎﻟﻐﻪ و ﺑﺎ رﺿﺎﻳﺖ او زﻧﺎ ﻛﺮده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺠﻴﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺠﺎزات اوﻟﻲ ﻛﻤﺘﺮ از ﻣﺠﺎزات دوﻣﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻘﻬﺎ در واﻗﻊ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻌﺎرﺿﺎت ﻣﻴﺎن رواﻳﺎت ﻣﻲﻛﻮﺷﻨﺪ‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ و ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ ﺑﺮﺧﻲ رواﻳﺎت را ﺑﺮ ﺑﺮﺧﻲ دﻳﮕﺮ ﺣﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬آنﮔﺎه در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﻓﺘﺎواﻳﻲ‬
‫ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﮔﺎه ﺑﺎ ﻋﻘﻞ و ﻣﻨﻄﻖ ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﻧﻤﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻳﻜﺎﻳﻚ رواﻳﺎت ﺑﭙﺮدازﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺤﺚ ﻣﺎ در ﻣﻮرد‬
‫ﺳﻨﮕﺴﺎر و ﻣﺴﺘﻨﺪات آن اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺑﻴﺎن رواﻳﺎت ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺮﺳﻴﻢ ﻛﻪ آﻳﺎ ﺑﺎ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ رواﻳﺎت و ﻣﺴﺘﻨﺪات‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺳﻨﮕﺴﺎر را ﺣﻜﻢ ﺷﺮﻋﻲ ﺧﻮاﻧﺪ؟ رواﻳﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ آن را ﺑﻴﺎن ﻛﺮدﻳﻢ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدم ﺑﺎ ﻣﺠﺎزاﺗﻲ ﻏﻴﺮ از‬
‫ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﺮاي زﻧﺎﻛﺎر آﺷﻨﺎ ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ و دﻳﮕﺮ ﻣﺠﺎزاتﻫﺎ‪ ،‬آﻧﺎن را ﺷﮕﻔﺖزده ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮ از رواﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ در ﺑﺎره‪ A‬رﺟﻢ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﺷﺪ رواﻳﺎﺗﻲ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ در آﻧﻬﺎ ادﻋﺎ ﺷﺪه ﻣﺠﺎزات رﺟﻢ در ﻗﺮآن آﻣﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﺻﻞ اﻳﻦ رواﻳﺎت آن اﺳﺖ ﻛﻪ آﻳﻪاي از ﻗﺮآن ﻛﻪ در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره رﺟﻢ زﻧﺎﻛﺎر ﺑﻮده ﺣﺬف ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در وﺳﺎﻳﻞاﻟﺸﻴﻌﻪ در‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎره دو رواﻳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬در رواﻳﺘﻲ »ﺳﻠﻴﻤﺎن اﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬از اﺑﻲﻋﺒﺪاﷲ ﭘﺮﺳﻴﺪم ﻛﻪ آﻳﺎ رﺟﻢ در ﻗﺮآن آﻣﺪه‬
‫اﺳﺖ؟ اﻣﺎم ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﻪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﻪ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘّﻪ ﻓﺎﻧّﻬﻤﺎ ﻗﻀﻴﺎ اﻟﺸﻬﻮه« ﻳﻌﻨﻲ ﭘﻴﺮزن و ﭘﻴﺮﻣﺮد را‬
‫اﻟﺒﺘﻪ رﺟﻢ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ ﺷﻬﻮﺗﺮاﻧﻲ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫در رواﻳﺘﻲ دﻳﮕﺮ ﻋﺒﺪاﷲﺑﻦﺳﻨﺎن از اﺑﻲﻋﺒﺪاﷲ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ رﺟﻢ در ﻗﺮآن ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﻜﻞ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬اذا زﻧﻲ اﻟﺸﻴﺦ و‬
‫اﻟﺸﻴﺨﻪ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘّﻪ ﻓﺎﻧﻬﻤﺎ ﻗﻀﻴﺎ اﻟﺸﻬﻮه‪ «.‬در ﻣﻨﺎﺑﻊ رواﻳﻲ اﻫﻞﺳﻨﺖ ﻧﻴﺰ آﻣﺪه ﻛﻪ ﻋﻤﺮﺑﻦﺧﻄﺎب ادﻋﺎ ﻛﺮد ﻛﻪ آﻳﻪ رﺟﻢ‬
‫در ﻗﺮآن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬در »اﻟﻤﻮﻃّﺄ« ﻣﺎﻟﻚ ﻃﻲ رواﻳﺘﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲ و ﻣﻔﺼﻞ آﻣﺪه ﻛﻪ ﻋﻤﺮﺑﻦﺧﻄﺎب ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺒﺎدا آﻳﻪ رﺟﻢ را از‬
‫ﺑﻴﻦ ﺑﺒﺮﻳﺪ و ﻛﺴﻲ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ در ﻛﺘﺎب ﺧﺪا دو ﺣﺪ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ رﺟﻢ ﻛﺮد ﻣﺎ ﻧﻴﺰ رﺟﻢ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺟﺎن‬
‫ﻣﻦ در دﺳﺖ اوﺳﺖ اﮔﺮ ﻣﺮدم ﻧﻤﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﻛﺘﺎب ﺧﺪا اﻓﺰود ﻣﻲﻧﻮﺷﺘﻢ‪) :‬اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﻪ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘّﻪ( و ﻣﺎ اﻳﻦ‬
‫را ﺧﻮاﻧﺪﻳﻢ«‪ .١١٨‬ﻫﻴﭻﻳﻚ از ﺷﻴﻌﻪ و اﻫﻞﺳﻨﺖ اﻳﻦ ادﻋﺎ را ﻛﻪ در ﻗﺮآن آﻳﻪ رﺟﻢ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺎرﻳﺨﻲ و‬
‫رواﻳﻲ ﺣﺎﻛﻲ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻤﺮﺑﻦﺧﻄﺎب اﺻﺮار ﺑﺮ اﺟﺮاي رﺟﻢ داﺷﺖ‪ ،‬ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ادﻋﺎ ﻣﻲﻛﺮد رﺟﻢ در ﻗﺮآن آﻣﺪه و او‬
‫ﺧﻮد آن آﻳﻪ را ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺎل ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮع آﻳﺎت و رواﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ درﺑﺎره ﻣﺠﺎزات زﻧﺎ و رﺟﻢ ﺑﻪ ذﻛﺮ آﻧﻬﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻴﻢ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﭘﻴﺮاﻣﻮن‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪.‬‬
‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -118‬اﻟﻤﻮﻃﺄ ص ‪447‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٧١ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫رﺟﻢ‪ ،‬ﺳﻨﺘﻲ ﻏﻴﺮاﺳﻼﻣﻲ‬
‫در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ رواﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ در ﺑﺎب ﻣﺠﺎزات زﻧﺎ آﻣﺪه رواﻳﺘﻲ را ﻧﻘﻞ ﻛﺮدﻳﻢ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ اﻳﻦﻛﻪ آﻳﺎت ‪ 15‬و ‪ 16‬ﺳﻮره ﻧﺴﺎء ﻧﺴﺦ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ رواﻳﺖ ﺧﺒﺮ واﺣﺪ اﺳﺖ و ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ آﻳﺖاﷲ ﺧﻮﺋﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﺎ ﺧﺒﺮ واﺣﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪،‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ آﻳﻪاي ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ واﺣﺪ ﺑﻪ ﻗﺮآن اﻓﺰوده ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ اﻋﺘﻘﺎدي اﻳﻦ ادﻋﺎ ﻛﻪ آﻳﻪ رﺟﻢ در ﻗﺮآن ﺑﻮده رد ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻓﻘﻬﺎ ادﻋﺎي وﺟﻮد آﻳﻪ رﺟﻢ را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ واﺣﺪ ﻋﻤﻼً ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﻧﺴﺦ آﻳﺎت ‪ 15‬و ‪ 16‬ﺳﻮره ﻧﺴﺎء‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﻘﻬﻲ ﻣﺠﺎزات ﻧﮕﻬﺪاري در ﺧﺎﻧﻪ و آزار و اذﻳﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ زﻧﺎ ﻳﺎ ﻟﻮاط‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ دﻳﺪه ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺣﺎل آﻧﻜﻪ اﻳﻦ ﻣﺠﺎزاتﻫﺎ از آﻳﺎت ﻗﺮآن ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫از دﻳﮕﺮ ﺳﻮ ﭼﻨﺎنﻛﻪ ﺑﻴﺎن ﺷﺪ در ﻣﻨﺎﺑﻊ رواﻳﻲ ﺷﻴﻌﻪ ﺗﻮﺳﻂ راوﻳﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺷﻴﻌﻴﺎن رواﻳﺎت آﻧﺎن را ﻗﺒﻮل دارﻧﺪ و ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‬
‫ﺑﻪ اﻣﺎﻣﺎن ﺷﻴﻌﻪ اﻳﻦ ادﻋﺎ ﻧﺴﺒﺖ داده ﺷﺪه ﻛﻪ آﻳﻪ رﺟﻢ در ﻗﺮآن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻘﻬﺎ و ﻧﻴﺰ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻋﻠﻮم ﻗﺮآﻧﻲ اﻳﻦ رواﻳﺎت را‬
‫ﻋﻠﻲرﻏﻢ اﻋﺘﺒﺎر راوﻳﺎن آن ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﺒﺮي واﺣﺪ آﻳﺎت ﻗﺮآن ﻧﺴﺦ ﻣﻲﺷﻮد و ﺧﺒﺮﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد و ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺠﺎزات ﺗﺼﺮﻳﺢ ﺷﺪه در ﻗﺮآن ﺗﺮك ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﺠﺎزاﺗﻲ از ﺧﺎرج ﻗﺮآن ﺑﺎ ﻣﺴﺘﻨﺪاﺗﻲ ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ‬
‫ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ آن ﻣﻲﮔﺮدد؟‬
‫اﺧﺒﺎر آﺣﺎدي ﻛﻪ ﺣﻜﺎﻳﺖ از ﻣﺠﺎزات رﺟﻢ دارﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ دﻳﺪﻳﻢ ﻣﺘﻔﺎوت و ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺧﺒﺎر ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫راوﻳﺎﻧﻲ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه ﻛﻪ اﻋﺘﺒﺎر آﻧﺎن ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ راوﻳﺎن رواﻳﺎت ﻣﺮدود اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ رواﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ در آﻧﻬﺎ ادﻋﺎ ﺷﺪه ﻛﻪ آﻳﻪ رﺟﻢ در‬
‫ﻗﺮآن وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻋﻠﻲرﻏﻢ وﺟﻮد رواﻳﺎت ﻣﺘﻌﺪد‪ ،‬آﻳﺖاﷲ ﺧﻮﺋﻲ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﻧﺴﺦ آﻳﺎت ‪ 15‬و‬
‫‪ 16‬ﺳﻮره ﻧﺴﺎء ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻔﺴﺮﻳﻦ و ﻓﻘﻬﺎ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﻧﺴﺦ اﻳﻦ آﻳﺎت ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺎن ﺷﺪ ﭼﻨﺪ ﭘﺮﺳﺶ ﻣﻬﻢ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد؛ ﻧﺨﺴﺖ آنﻛﻪ ﭼﺮا ﻓﻘﻬﺎ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﻧﺴﺦ آﻳﺎت ﻣﺬﻛﻮر در ﺑﺎب ﻣﺠﺎزات‬
‫ﻓﺤﺸﺎ ﺷﺪهاﻧﺪ؟ دﻳﮕﺮ آن ﻛﻪ ﻣﻨﺸﺄ ﭘﻴﺪاﻳﺶ رواﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﺪﻋﻲ اﺳﺖ آﻳﻪ رﺟﻢ در ﻗﺮآن ﺑﻮده ﭼﻴﺴﺖ؟ و ﭘﺮﺳﺶ دﻳﮕﺮ آن ﻛﻪ‬
‫ﻋﻠﺖ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻣﺠﺎزات رﺟﻢ در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﻘﻬﻲ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
‫در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي ﺑﺎﻻ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ از آنﺟﺎ ﻛﻪ ﻓﻘﻬﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﻣﻴﺎن ﻣﺠﺎزاتﻫﺎي ﺗﺼﺮﻳﺢ ﺷﺪه در آﻳﺎت ‪ 15‬و ‪16‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﺴﺎء و ﻣﺠﺎزات ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ از ﻳﻚﺳﻮ و رﺟﻢ ﻛﻪ در رواﻳﺎت آﻣﺪه از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﻧﺴﺦ اﻳﻦ آﻳﺎت‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﺮاي ﻧﺴﺦ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬دﻟﻴﻞ ﻣﻬﻢ دﻳﮕﺮ ﺑﺮاي اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﻧﺴﺦ اﻳﻦ آﻳﺎت روﻳﻪ‪ A‬ﻣﻌﻤﻮل ﻓﻘﻬﺎ در‬
‫ﺑﺬل ﺗﻮﺟﻪ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﺑﻪ ﺳﻨﺖ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﺎن در اﺳﺘﻨﺒﺎط اﺣﻜﺎم ﺷﺮﻋﻲ اﺧﺒﺎر آﺣﺎد را ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺗﺸﺘﺖ و ﺿﻌﻒ در اﻋﺘﺒﺎر‪،‬‬
‫ﺑﻪ آﻳﺎت ﻗﺮآن ﺗﺮﺟﻴﺢ داده‪ ،‬ﻣﻘﺪم ﻣﻲدارﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﺨﺼﻴﺺ و ﺗﻘﻴﻴﺪ آﻳﺎت ﻗﺮآن ﺑﺎ اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ اﺧﺒﺎر آﺣﺎد‪ ،‬روﻳﻪ‪ A‬ﺧﻮد را ﺗﻮﺟﻴﻪ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﺧﺒﺎريﮔﺮي در ﺗﺎرﻳﺦ ﻓﻘﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺷﺪﻧﺪ ﻣﺎ ﻗﺮآن را ﺑﻪ ﻫﻴﭻوﺟﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ درك ﻛﻨﻴﻢ و‬
‫ﺣﺘﻲ ﻗﺮآن ﻣﺘﺮوك‪ ،‬و اﺧﺒﺎر و اﺣﺎدﻳﺚ‪ ،‬ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ آن ﺷﺪ‪ .‬ﻧﻔﻮذ اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن ﻓﻜﺮي در ﻓﻘﻪ ﻋﻴﺎن و آﺷﻜﺎر اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺤﺜﻲ‬
‫ﻣﻔﺼﻞ ﻣﻲﻃﻠﺒﺪ‪.‬‬
‫در ﺑﺎره ﻣﻨﺸﺄ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره رﺟﻢ و اﻳﻦ ادﻋﺎ ﻛﻪ در ﻗﺮآن آﻳﻪ رﺟﻢ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﺮاﺋﻦ ﻣﻮﺟﻮد‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ رﺟﻢ ﻣﺠﺎزاﺗﻲ اﺳﻼﻣﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﺳﻼم اﻳﻦ ﻣﺠﺎزات را ﻧﻴﺎورد‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ اﻓﺮادي ﭘﺲ از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٧٢ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻛﻮﺷﻴﺪﻧﺪ ﻣﺠﺎزات رﺟﻢ را اﺟﺮا ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﺮدم روﺑﻪرو ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﺑﺎره‪ A‬اﻳﻦﻛﻪ ﭼﻪ ﻛﺴﻲ ﻛﻮﺷﻴﺪه ﻣﺠﺎزات رﺟﻢ را‬
‫وارد اﺳﻼم ﻛﻨﺪ و آن را ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺳﻨﺪ ﻗﻄﻌﻲ در دﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﺑﺮ اﻳﻦ‬
‫اﻣﺮ اﺻﺮار داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ رﺟﻢ در زﻣﺎن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺟﺮا ﺷﺪه ﺑﻮد ﻗﻄﻌﺎً ﻫﻤﻪ‪ A‬ﻣﺮدم روﺳﺘﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﻣﺪﻳﻨﻪ از آن آﮔﺎه ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‬
‫و دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ﺗﻮﺟﻴﻪ آن و اﺻﺮار ﺑﺮ اﺟﺮاي آن وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺷﻮاﻫﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ رﺟﻢ در زﻣﺎن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺟﺮا ﻧﺸﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬از ﻫﻤﻴﻦرو ﭘﺲ از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻣﺮدم ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺟﺮاي آن اﻋﺘﺮاض ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻤﺎنﻃﻮر در رواﻳﺘﻲ از »اﻟﻤﻮﻃﺄ« آﻣﺪه‬
‫اﻳﻦ اﺣﺘﻤﺎل وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻳﻴﻦ آﻧﺎن ﺻﺎدر ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻤﻜﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻳﻬﻮدﻳﺎن در زﻣﺎن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﺠﺎزات ﺳﻨﮕﺴﺎر را اﺟﺮا ﻛﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻳﻦ ﺳﻨﺖ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﻛﻪ در ﻧﻘﻞ و ﺛﺒﺖ ﺳﻨﺖ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﻬﻞاﻧﮕﺎري ﺑﻪ اﺳﻼم ﻣﻨﺘﺴﺐ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻫﻤﻴﻦ راﺑﻄﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ‬
‫اﺳﺘﺪﻻل ﺷﺎﻓﻌﻲ درﺑﺎره وﺟﻮب رﺟﻢ اﺷﺎره ﻛﺮد‪ .‬وي ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دو ﻳﻬﻮدي ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻮرات ﺣﻜﻢ‬
‫رﺟﻢ ﻧﻤﻮد‪ ،‬اﻓﺰون ﺑﺮ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮد اﺟﺮاي رﺟﻢ ﺑﺮ اﻫﻞ ﻛﺘﺎب واﺟﺐ اﺳﺖ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ رﺟﻢ ﺑﺪﻳﻦﺗﺮﺗﻴﺐ ﺟﺰء‬
‫ﺷﺮﻳﻌﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻧﻴﺰ ﺷﺪه اﺳﺖ )ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺻﻮل ﺳﺮﺧﺴﻲ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ ،2‬ص ‪ .(100‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ رﺟﻢ ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮔﺴﺘﺮده ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻨﺖ و از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻓﻘﻪ راه ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬درﺑﺎره ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺳﻨﺖ ﺗﻮﺳﻂ اﺻﻮﻟﻴﻮن ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪﻃﻮر‬
‫ﺟﺪي ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ ﻛﺮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در اﻳﻦﻛﻪ آﻳﺎ ﺑﺎ رﺟﻢ دو ﻳﻬﻮدي در ﺻﻮرت ﺻﺤﺖ ﺧﺒﺮ‪ ،‬اﻳﻦ ﻓﻌﻞ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺟﺰﺋﻲ از ﺷﺮﻳﻌﺖ آن‬
‫ﺣﻀﺮت ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺤﺚ ﻛﺮد ﺑﻮﻳﮋه ﻛﻪ ﻗﺮآن درﺑﺎره زﻧﺎ‪ ،‬ﺧﻮد ﻣﺠﺎزاتﻫﺎﻳﻲ را ﺑﻴﺎن ﻛﺮده اﺳﺖ‪(.‬‬
‫ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﻳﻦ ﺷﻴﻮه ﻣﺠﺎزات ﻛﻮﺷﻴﺪهاﻧﺪ آن را ﺑﻪ اﺳﻼم ﻧﺴﺒﺖ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت ﺗﺎ ﺑﺪان ﺣﺪ ﺳﺨﺖ ﺑﻮده ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ‬
‫ﻃﺮح اﻳﻦ ادﻋﺎ ﺷﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ رﺟﻢ در ﻗﺮآن وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﻗﻮي اﻳﻦ ادﻋﺎ ﺑﺮاي ﻣﺠﺎب ﻛﺮدن ﻣﺮدم و ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن‬
‫رﺟﻢ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮاﺋﻦ ﻣﻮﺟﻮد در رواﻳﺘﻲ ﻛﻪ از وﺳﺎﻳﻞاﻟﺸﻴﻌﻪ ﻧﻘﻞ ﺷﺪ ﻧﻴﺰ ﮔﻮﻳﺎي ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻜﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬آن رواﻳﺖ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮدم ﻣﺠﺎزاﺗﻲ دﻳﮕﺮ ﺟﺰ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ را ﺑﺮاي زﻧﺎ ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻗﺮاﺋﻦ ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﻛﻨﺎر ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‬
‫ﻣﻲﮔﺬارﻳﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲرﺳﻴﻢ ﻛﻪ رﺟﻢ وارد زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺪاﻓﻌﺎن آن ﻛﻮﺷﻴﺪهاﻧﺪ ادﻋﺎي وﺟﻮد رﺟﻢ در‬
‫ﻗﺮآن را‪ ،‬ﻫﻢ ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﺎن اﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﻧﺴﺒﺖ دﻫﻨﺪ و ﻫﻢ ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﺎن ﺷﻴﻌﻪ‪ .‬ﭘﺲ از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻮﻳﮋه ﭘﺲ از ﮔﺴﺘﺮش اﺳﻼم‪ ،‬اﻣﻮر‬
‫ﻣﺮدم ﺑﻪ دﺳﺖ واﻟﻴﺎن ﻣﺘﻌﺪد اﻓﺘﺎد ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري از آﻧﻬﺎ ﻣﺮدﻣﺎﻧﻲ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻲﺳﻮاد و ﻣﺄﻧﻮس ﺑﺎ آداب و ﺳﻨﻦ ﺟﺎﻫﻠﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻛﺘﺐ‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ رواﻳﺘﮕﺮ ﺣﻮادث ﺑﺴﻴﺎري در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻋﺮاب ﺑﻴﺎﺑﺎنﻧﺸﻴﻦ ﺣﺠﺎز ﻣﺴﻠﻤﺎً در ﻃﻮل ده ﺳﺎل ﺣﻴﺎت ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ دﺳﺖ از ﻫﻤﻪ آداب و ﺳﻨﻦ و اﻓﻜﺎر ﺟﺎﻫﻠﻲ ﺑﺮﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻮﻳﮋه آنﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري از آﻧﻬﺎ در اواﺧﺮ دوره ﺣﻴﺎت ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ‬
‫اﺳﻼم ﮔﺮوﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﺑﺎرﻫﺎ اﺷﺎره ﻛﺮدﻳﻢ ﻛﻪ زﻧﺎ در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب ﺣﺠﺎز ﺑﺴﻴﺎر راﻳﺞ ﺑﻮد‪ .‬روزي »ﻃﻔﻴﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ‬
‫ﻃﺮﻳﻒ اﻟﺪوﺳﻲ« ﻧﺰد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ آﻣﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ‪ .‬او ﮔﻔﺖ ﻛﻪ در ﻗﺒﻴﻠﻪ دوس‪ ،‬زﻧﺎ و رﺑﺎ ﺑﺴﻴﺎر راﻳﺞ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮاي ﻫﺪاﻳﺖ‬
‫آﻧﺎن دﻋﺎ ﻛﺮد‪ .‬در ﺑﺎره‪ A‬ﻣﻐﻴﺮةﺑﻦﺷﻌﺒﻪ ﻧﻴﺰ ﻛﻪ واﻟﻲ ﻋﻤﺮ در ﺑﺼﺮه ﺑﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ وي زﻧﺎ ﻛﺮد و ﭘﺲ از آن ﺑﺮاي اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز‬
‫ﺻﺒﺢ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ رﻓﺖ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻣﺎم ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺟﻠﻮي ﻣﺮدﻣﺎن اﻳﺴﺘﺎد ﻛﻪ ﺷﺎﻫﺪان زﻧﺎ ﺑﺎ او دﻋﻮا ﻛﺮده‪ ،‬وي را ﻧﺰد ﻋﻤﺮ‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ‪ .١١٩‬زﻳﺎدﺑﻦاﺑﻴﻪ دﺑﻴﺮ ﻣﻐﻴﺮه‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﭼﻬﺎر ﺷﺎﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬او ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺷﻬﺎدت داد ﻛﻪ ﻣﻐﻴﺮه از ﻣﺠﺎزات رﻫﺎﻳﻲ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬در‬
‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -119‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﺎﻣﻪ ﻃﺒﺮي ج ‪ 3‬ص ‪486-489‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٧٣ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺎرﻳﺨﻲ از ﻣﻐﻴﺮه ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از اﺻﺤﺎب ﺑﺰرگ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻳﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮاﺋﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﭘﺲ از اﺳﻼم ﻧﻴﺰ زﻧﺎ‬
‫رواج داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻋﻤﺮﺑﻦﺧﻄﺎب ﺑﺮاي ﺑﺎزداﺷﺘﻦ ﻣﺮدم از ارﺗﻜﺎب زﻧﺎ ﻣﺠﺎزات ﺳﺨﺖ رﺟﻢ را وﺿﻊ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻧﻴﺰ ﻛﻪ در ﻛﻨﺎر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻲزﻳﺴﺘﻨﺪ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺠﺎزاﺗﻲ ﺑﺮاي زﻧﺎﻛﺎر ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻫﺮ ﺣﺎل ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻳﻦ رواﻳﺎت ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺴﺘﻨﺪي ﻣﻄﻤﺌﻦ و ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﺮاي ﺷﺮﻋﻲ ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﺠﺎزات ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري‬
‫از ﻓﻘﻬﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻴﺪ ﻣﺮﺗﻀﻲ‪ ،‬اﺑﻦزﻫﺮه و اﺑﻦادرﻳﺲ ﺧﺒﺮ واﺣﺪ را ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻴﺎن ﻣﺘﺄﺧﺮﻳﻦ ﻧﻴﺰ آﻳﺖاﷲ ﺧﻮﺋﻲ ﺧﺒﺮ‬
‫واﺣﺪ را ﺑﻮﻳﮋه در اﻣﻮر ﻣﻬﻢ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻧﻤﻲداﻧﺪ‪ .‬آﻳﺎ اﺳﻼم ﭼﻴﺰي را ﻣﻬﻢﺗﺮ از ﺧﻮن و ﺟﺎن اﻧﺴﺎنﻫﺎ داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ؟ در ﺻﻮرﺗﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﺣﻔﻆ ﺟﺎن و ﺧﻮن اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﻣﻘﺪم اﺳﺖ و ﻳﺎ آن را از اﻣﻮر ﻣﻬﻢ ﺑﺪاﻧﻴﻢ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺎ اﻳﻦ اﺧﺒﺎر‬
‫آﺣﺎد‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ از آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﺷﺪ ﻣﺠﺎزات رﺟﻢ را ﺛﺎﺑﺖ و اﺟﺮا ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫از ﺑﺤﺚﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ درﻣﻲﻳﺎﺑﻴﻢ ﻛﻪ‪:‬‬
‫‪1‬ـ رﺟﻢ در ﻗﺮآن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺠﺎزات زﻧﺎ و ﻣﺠﺎزات ﻫﻴﭻ ﺟﺮم دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬اﺳﻼم ﺑﻲﺗﺮدﻳﺪ ﺑﺮاي ﺟﺎن و ﺧﻮن اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ارزش و اﺣﺘﺮام ﻗﺎﺋﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﺎ ﺧﺒﺮ واﺣﺪ اﻣﻮر ﻣﻬﻢ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺣﻔﻆ ﺧﻮن و ﺟﺎن اﻧﺴﺎنﻫﺎ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﻣﻮر اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -5‬اﺧﺒﺎر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ رﺟﻢ از ﺟﻤﻠﻪ اﺧﺒﺎر آﺣﺎد ﺑﻮده‪ ،‬ﻣﺤﺘﻮاي اﻳﻦ اﺧﺒﺎر ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﻓﻘﻬﺎ رواﻳﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ادﻋﺎي وﺟﻮد آﻳﻪ رﺟﻢ در ﻗﺮآن را ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ راوﻳﺎن اﻳﻦ رواﻳﺎت‪،‬‬
‫رواﻳﺎت دﻳﮕﺮ را ﻧﻴﺰ ﻧﻘﻞ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ در رواﻳﺎت ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﺎره ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻬﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎن و آﺑﺮوي اﻧﺴﺎن ﺑﺎزﻣﻲﮔﺮدد اﻳﻦ ﻫﻤﻪ اﺧﺘﻼف و ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ‬
‫وﺟﻮد دارد‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎر آن رواﻳﺎت ﻋﻘﻼً ﺳﺎﻗﻂ ﻣﻲﮔﺮدد و ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﻮﻳﮋه ﺑﺮاي ﺻﺪور ﺣﻜﻢ ﺷﺮﻋﻲ‪ .‬اﻓﺰون‬
‫ﺑﺮ آﻧﭽﻪ در رد‪ ‬ﻣﺠﺎزات رﺟﻢ ﺑﻴﺎن ﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ اﻓﺰود ﻛﻪ رواﻳﺎت رﺟﻢ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎ ﻗﺮآن اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﺮاي ر‪‬د اﻳﻦ‬
‫دﺳﺖ رواﻳﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ دﻟﻴﻞ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ اﻳﻦ رواﻳﺎت ﺑﺎ ﻗﺮآن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻳﺎت ‪ 15‬و ‪ 16‬ﻧﺴﺎء ﻧﺴﺦ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و دﻟﻴﻞ‬
‫ﻣﻌﺘﺒﺮي در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ در دﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﺪم ﻧﺴﺦ اﻳﻦ آﻳﺎت‪ ،‬ﻣﺠﺎزات ارﺗﻜﺎب ﻓﺤﺸﺎ ﺑﺮاي زﻧﺎن )و ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻓﻘﻬﺎ‬
‫و ﻣﻔﺴﺮﻳﻦ در ﺗﻌﺒﻴﺮ آﻳﻪ ‪ 15‬ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ( ﺑﻮﻳﮋه زﻧﺎن ﺷﻮﻫﺮدار‪ ،‬ﻧﮕﻬﺪاري در ﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﻲ آﻳﻪ ﻗﺮآن ﺑﺮاي رﻫﺎﻳﻲ از اﻳﻦ‬
‫ﻣﺠﺎزات وﻋﺪه راه ﻧﺠﺎت را ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ آن راه ﻧﺠﺎت‪ ،‬ﺗﻮﺑﻪ و ﺑﺎزﮔﺸﺘﻦ از ارﺗﻜﺎب ﺣﺮام اﺳﺖ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺠﺎزات زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ در ﻗﺮآن ﻧﮕﻬﺪاري در ﺧﺎﻧﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺠﺎزات رﺟﻢ ﺑﺎ آن ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ دارد‪ .‬ﺷﻴﺦ اﻧﺼﺎري در رﺳﺎﺋﻞ‬
‫در ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﻛﺘﺎب ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻋﻨﻮان ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ در ﺟﺎﻳﻲ ﺻﺎدق اﺳﺖ ﻛﻪ دو دﻟﻴﻞ درﺑﺎره ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻮع ﺣﺎﻛﻲ از دو‬
‫ﺣﻜﻢ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎﺷﺪ‪ «.‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻧﺴﺦ آﻳﻪ ‪ 15‬ﻧﺴﺎء را ﻧﭙﺬﻳﺮﻳﻢ ﺑﻲﺗﺮدﻳﺪ رواﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دﻟﻴﻞ رﺟﻢ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﻣﻲﺷﻮد‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ آﻳﻪ در ﺗﻌﺎرض ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﻳﻦ رواﻳﺎت ﻣﺮدود اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻘﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺮاي دﻓﻊ اﻳﻦ ﺗﻌﺎرض از ﻳﻚﺳﻮ‬
‫و ﺗﺮﺟﻴﺢ رواﻳﺎت و اﺧﺒﺎر ﺑﺮ ﻗﺮآن از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﻧﺴﺦ آﻳﻪ ‪ 15‬و ‪ 16‬ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬آﻳﻪ ‪ 16‬ﻧﺴﺎء ﻧﻴﺰ ﺣﻜﻢ ﻟﻮاط را آزار‬
‫و اذﻳﺖ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻛﻪ ﻣﺮدم ﺧﻮد ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻣﻔﻴﺪ و ﺑﺎزدارﻧﺪه ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ ،‬داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬رواﻳﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات ﻟﻮاط ﻧﻴﺰ ﺑﺎ‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٧۴ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫اﻳﻦ آﻳﻪ در ﺗﻌﺎرض ﻗﺮاردارد‪ ،‬زﻳﺮا دﻟﻴﻠﻲ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﺮاي ﻧﺴﺦ اﻳﻦ آﻳﻪ ﻧﻴﺰ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﺑﺮﺧﻲ ادﻟﻪ ﻧﺴﺦ اﻳﻦ آﻳﺎت را‬
‫ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮﺧﻲ دﻳﮕﺮ ﻧﺴﺦ را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻊ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﻧﺴﺦ ﺷﺪ و ﺑﺎ ادﻟﻪاي ﻣﺸﺘﺒﻪ‬
‫ﻣﺠﺎزات ﺳﺨﺘﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ رﺟﻢ و ﻳﺎ ﻗﺘﻞ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن را ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﻮد‪ ،‬زﻳﺮا در ﻫﺮ ﺣﺎل رواﻳﺎت ﻣﺬﻛﻮر از ﺟﻬﺎت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﻋﻢ از‬
‫ﺿﻌﻒ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ ﺧﺒﺮ واﺣﺪﻧﺪ و از ﻧﻈﺮ ﻣﻌﻨﺎ و ﻣﻀﻤﻮن و ﻧﻴﺰ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﻗﺮآن ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭘﺮ واﺿﺢ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻣﺠﺎزاﺗﻲ ﺑﻮﻳﮋه ﻣﺠﺎزاتﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺟﺎن اﻧﺴﺎنﻫﺎ را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻛﻨﺪ ﺑﺎ ادﻟﻪ ﻏﻴﺮ ﻗﻄﻌﻲ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺎل ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮارد ﻳﺎد ﺷﺪه ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺠﺎزاﺗﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ رﺟﻢ ـ رﺟﻤﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﺸﺘﻪﺷﺪن ﻣﻲاﻧﺠﺎﻣﺪ ـ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﻘﻬﻲ راه ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ؟‬
‫‪A‬‬
‫روﻳﻪ ﻓﻘﻬﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ آﻧﺎن ﺑﻪ رواﻳﺎت‪ ،‬ﺑﻴﺶ از ﻗﺮآن اﻫﻤﻴﺖ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬آﻧﺎن ﺣﺘﻲ در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ رواﻳﺎت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن در‬
‫ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ رواﻳﺎت ﺧﺎﺻﻲ ﮔﺮاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ و ﻣﻲﻛﻮﺷﻨﺪ ﮔﺮاﻳﺶﻫﺎي ﺧﻮد را ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻬﻢ در اﻳﻦﺟﺎ اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﺮاﻳﺶ ﻓﻘﻬﺎ ﺑﻪ ﻛﺪام دﺳﺘﻪ از رواﻳﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ و ﭼﺮا؟ ﻣﺜﻼً درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﺑﺎ آﻳﺎت ﻗﺮآن و رواﻳﺎت ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻲﺗﻮان‬
‫اﺛﺒﺎت ﻛﺮد ﻛﻪ دﻳﻪ و ارزش ﺟﺎن ﻫﻤﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﻓﻘﻬﺎ ﺗﻤﺎﻳﻞ دارﻧﺪ ﻋﺪم ﺑﺮاﺑﺮي را ﺛﺎﺑﺖ و ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪ؟‬
‫و ﻳﺎ ﻣﺜﻼً وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﺪم وﺟﻮد رﺟﻢ در ﻗﺮآن و ﺗﺸﺘﺖ و ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰ ﺑﻮدن رواﻳﺎت رﺟﻢ و ادﻟﻪ ﻋﻘﻠﻲ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫ﻣﺠﺎزات را ﻣﻲﺗﻮان رد ﻛﺮد‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻘﻬﺎ ﻣﻲﻛﻮﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻨﻨﺪ اﻳﻦ ﻣﺠﺎزات ﻣﺸﺮوع ﺑﻮده و ﻓﺮاﺗﺮ از آن‪ ،‬ﺣﻜﻢ‬
‫ﺷﺮﻋﻲ اﺳﺖ؟ در ﺑﺤﺚ ﭘﻴﺮاﻣﻮن اﻋﺘﺒﺎر و ﺣﺠﻴﺖ ﺧﺒﺮ واﺣﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ اﺻﻮﻟﻴﻮن و ﻓﻘﻬﺎ اﺑﺘﺪا ﺣﺠﻴﺖ ﺧﺒﺮ واﺣﺪ را‬
‫ﻣﻔﺮوض ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﺛﺒﺎت و ﺗﻮﺟﻴﻪ آن ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲﻛﻪ ﻫﻴﭻﻳﻚ از ادﻟﻪ اﻋﻢ از ﻗﺮآن‪ ،‬ﺳﻨﺖ و ﻋﻘﻞ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ‬
‫اﻳﻦ ادﻋﺎ را ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻨﺪ و ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﺎ اﺷﻜﺎﻻﺗﻲ روﺑﻪرو ﺑﻮد ﺑﺎز ﻫﻢ ﻛﻮﺷﻴﺪه و ﻃﺮﻳﻖ دﻳﮕﺮي را ﺑﺮاي ﺗﻮﺟﻴﻪ ادﻋﺎي ﺧﻮد‬
‫ﺟﺴﺖوﺟﻮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻗﺮآن‪ ،‬ﺳﻨﺖ و ﺑﻨﺎي ﻋﻘﻼ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺣﺠﻴﺖ ﺧﺒﺮ واﺣﺪ را اﺛﺒﺎت ﻛﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﺑﺮﺧﻲ ﺑﺮاي ﺑﺮون رﻓﺖ از ﺑﻦﺑﺴﺖ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه ﻋﻤﻞ اﺻﺤﺎب را دﻟﻴﻞ ﺑﺮاي ﺣﺠﻴﺖ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬ذﻫﻦ ﻓﻘﻬﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻋﺒﺎدي اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺼﻮر اﻳﻨﻜﻪ ﺳﻨﺖ ﻛﻪ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ اﺧﺒﺎر آﺣﺎد اﺳﺖ ﺑﻲاﻋﺘﺒﺎر ﺷﻮد و ﺑﻪ ﺗﺒﻊ آن اﺣﻜﺎم‬
‫ﻋﺒﺎدات ﻣﺨﺪوش و ﺗﻌﻄﻴﻞ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﺮاي آﻧﺎن دﺷﻮار و ﺳﺨﺖ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﺎن ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن را ﻧﻴﺰ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﻔﻜﻴﻚ‬
‫ﻧﻜﺮدهاﻧﺪ و ﺑﺎ رواﻳﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت اﻋﻢ از ﻧﻤﺎز واﺟﺐ و ﻣﺴﺘﺤﺒﻲ و ﻏﺴﻞﻫﺎي واﺟﺐ و ﻣﺴﺘﺤﺒﻲ ﺗﺎ ﻧﻤﺎز‬
‫ﻣﻴﺖ و ﻳﺎ ﻗﺼﺎص و دﻳﺎت و ﺣﺪود ـ ﺻﺮفﻧﻈﺮ از ﻣﻴﺰان اﻫﻤﻴﺖ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ـ ﻳﻜﺴﺎن ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻓﻘﻬﺎ در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ رواﻳﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻃﻬﺎرت و ﻧﻤﺎز‪ ،‬دﻗﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ رواﻳﺎت ﻗﺼﺎص و ﺣﺪود و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن‬
‫ﻣﺼﺮوف داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻓﻘﻬﺎ ﺧﺎﻟﻲ اﻟﺬﻫﻦ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ادﻟﻪ ﻧﻤﻲروﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ اﺑﺘﺪا ﻣﻔﺮوض را در ذﻫﻦ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﻠﻢ دارﻧﺪ و ﻣﻲﻛﻮﺷﻨﺪ‬
‫ﺑﺎ ادﻟﻪ ﺑﻪ اﺛﺒﺎت آن و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺗﻮﺟﻴﻪ آن ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ ،‬از ﻫﻤﻴﻦروﺳﺖ ﻛﻪ در ﻛﻴﻔﻴﺖ اﺳﺘﻔﺎده آﻧﺎن از آﻳﺎت و رواﻳﺎت‪،‬‬
‫اﺑﻬﺎﻣﺎت و ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ وﺟﻮد دارد‪ .‬اﻳﻨﻜﻪ ﭘﻴﺶﻓﺮض ذﻫﻨﻲ آﻧﺎن ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮد ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﻣﻬﻢ‬
‫و ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺤﺚ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﻼم و زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻧﺤﻮه ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي و اﻧﺘﻘﺎل ﺳﻨﺖ و ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي ﻓﻘﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از اﺣﻜﺎم‪ ،‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات‪ ،‬اﻋﺘﻘﺎدات و آداب و ﺳﻨﻦ‪ ،‬ﻧﺴﻞ ﺑﻪ ﻧﺴﻞ و ﺳﻴﻨﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻪ ﺑﻪ آﻳﻨﺪﮔﺎن اﻧﺘﻘﺎل ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٧۵ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺑﺎﻧﻲ ﺑﺴﻴﺎري از اﻳﻦ آداب و ﺳﻨﻦ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ‪ ،‬اﺳﻼم ﻧﺒﻮده‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺴﻴﺎري از آﻧﻬﺎ در ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﺣﺠﺎز رﻳﺸﻪ دارد و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﭘﺲ از اﺳﻼم ﻧﻴﺰ از اﻳﻦ ﺳﻨﺖﻫﺎي ﻛﻬﻦ و دﻳﺮﻳﻦ دﺳﺖ ﺑﺮﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬رﻳﺸﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﺳﻨﻦ در اﻋﻤﺎل و رﻓﺘﺎر ﺧﻠﻔﺎ و واﻟﻴﺎن اﻣﻮي‬
‫و ﻋﺒﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺟﺪا ﻧﺒﻮده و ﺻﻒﺑﻨﺪيﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺷﻴﻌﻪ و ﺳﻨﻲ زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ آﻧﺎن را از‬
‫ﻫﻢ ﺟﺪا ﻧﻜﺮد‪ ،‬از اﻳﻦرو ﻗﻮاﻧﻴﻦ و آداب و ﺳﻨﻦ آﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﺘﻔﺎوت از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ اﺻﻮﻟﻴﻮن ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً اﺳﺘﺪﻻل‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن ﺑﻪ ﺧﺒﺮ واﺣﺪ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﭘﺲ ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ آن ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ‬
‫ﭘﻴﺶﻓﺮضﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ در ذﻫﻦ آﻧﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻼً در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره رﺟﻢ دﻟﻴﻞ ﻗﻄﻌﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد اﻣﺎ ﺳﻴﻨﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻴﻨﻪ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه ﻛﻪ در زﻣﺎن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ رﺟﻢ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻘﻬﺎ ﺑﺎ اﻳﻦ ﭘﻴﺶﻓﺮض ﺑﻪ ﺳﺮاغ ادﻟﻪ رﻓﺘﻪ‪ ،‬رﺟﻢ را ﺗﻮﺟﻴﻪ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ اﮔﺮ ﺧﺎﻟﻲ اﻟﺬﻫﻦ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ادﻟﻪ روﻳﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻬﻤﻲ را ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ اﺛﺒﺎت ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻧﻘﻞ آداب و ﺳﻨﻦ از‬
‫ﻧﺴﻞ اوﻟﻴﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻋﻤﻞ ﺑﻪ آن ﻧﻴﺰ ﻓﺎﻗﺪ اﻋﺘﺒﺎر و ﺣﺠﻴﺖ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺿﺮر و زﻳﺎﻧﻲ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻧﺪارد و از‬
‫ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﻋﻘﻞ ﻧﻴﺰ در ﺗﻨﺎﻓﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮان ﺑﻪ آداب و ﺳﻨﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اوﻟﻴﻪ اﻋﺘﻨﺎ ﻛﺮد‪ ،‬ﻣﺜﻼً در اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﻴﺖ ﻳﺎ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻏﺴﻞ ﺟﻤﻌﻪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن‪ .‬اﻣﺎ ﻋﻘﻼً در ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ رﺟﻢ و ﻳﺎ ﻫﺮ ﻣﺠﺎزات دﻳﮕﺮ و ﻧﻴﺰ ﻗﺼﺎص و دﻳﺎت ﻧﻤﻲﺗﻮان‬
‫اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﻛﺮد‪ .‬ﭘﻴﺸﺘﺮ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﻪ در ﻣﻴﺎن ﻓﻘﻬﺎي ﻣﻌﺎﺻﺮ آﻳﺖاﷲ ﺧﻮﺋﻲ ﺧﺒﺮ واﺣﺪ را در اﻣﻮر ﻣﻬﻢ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻧﻤﻲداﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ از‬
‫ﺳﻮي دﻳﮕﺮ رﺟﻢ را ﻗﺒﻮل دارد و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﻨﺖ ﻗﻄﻌﻴﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺧﺒﺎر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ رﺟﻢ‬
‫ﻧﻴﺰ اﺧﺒﺎر آﺣﺎدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ آﻳﺖاﷲ ﺧﻮﺋﻲ و ﻳﺎ دﻳﮕﺮ ﻓﻘﻬﺎ ﭘﻴﺶ از ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ادﻟﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﺑﺮرﺳﻲ آﻧﻬﺎ آن‬
‫را ﺳﻨﺖ ﻗﻄﻌﻴﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻧﻨﺪ ﻫﻤﺎن آداب و ﺳﻨﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﻨﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻪ و ﻧﺴﻞ ﺑﻪ ﻧﺴﻞ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه و ﺗﻜﺮار آن ﺑﻮﻳﮋه از ﺳﻮي‬
‫ﻓﻘﻬﺎ و ﻋﺪم ﺗﻼش آﻧﺎن ﺑﺮاي ﺑﺎزﻧﮕﺮي در ادﻟﻪ‪ ،‬ﭘﻴﺶﻓﺮضﻫﺎﻳﻲ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﻠﻢ در اذﻫﺎن ﺑﻪ وﺟﻮد آورده اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺑﺮرﺳﻲ دﻳﮕﺮ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻬﻢ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻲرﺳﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺜﻼً درﺑﺎره ارﺗﺪاد در ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﻣﺠﺎزاﺗﻲ ذﻛﺮ ﻧﺸﺪه و ﻋﻘﻼً‬
‫ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﺑﺎور و اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﭼﻴﺰي ﻳﺎ ﻋﺪم اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ آن ﭼﻴﺰ‪ ،‬ﻛﺴﻲ را ﻣﺠﺎزات ﻛﺮد‪ ،‬زﻳﺮا ﻣﺠﺎزات ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺗﻌﻠﻖ‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد وﻧﻪ ﻏﻴﺮ آن‪ .‬اﻣﺎ ﻓﻘﻬﺎ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ در ﺑﺎب ارﺗﺪاد ﭘﻴﺶ رﻓﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﺑﺎورﻫﺎي ﻳﻚ ﻣﺬﻫﺐ ﺧﺎص ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺷﻴﻌﻪ را ﻧﻴﺰ از ﺿﺮورﻳﺎت دﻳﻦ داﻧﺴﺘﻪ و ﺧﺮوج از آن را ارﺗﺪاد ﺧﻮاﻧﺪهاﻧﺪ و ﺑﺮاي آن ﻣﺠﺎزات ﻣﺮگ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﻴﻴﻦ‬
‫ﻣﺠﺎزات ﻣﺮگ ﺑﺮاي ﺟﺮاﻳﻤﻲ ﻛﻪ ﻗﺮآن ﻣﺠﺎزات آﻧﻬﺎ را ﻣﺮگ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﺮآن ﻣﻨﺎﻓﺎت دارد و ادﻋﺎي ﺗﻘﻴﻴﺪ و ﺗﺨﺼﻴﺺ و‬
‫ﻧﺴﺦ آﻳﺎت ﻗﺮآن ﺑﺎ اﺧﺒﺎر و اﺣﺎدﻳﺜﻲ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻴﺰان از اﻋﺘﺒﺎر‪ ،‬وﺟﺎﻫﺖ ﻋﻠﻤﻲ و ﻋﻘﻠﻲ ﻧﺪارد‪ .‬ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮ آﻳﺖاﷲ ﺧﻮﺋﻲ آﻳﻪ ‪16‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﺴﺎء درﺑﺎره ﻟﻮاط اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﺠﺎزات آن آزار و اذﻳﺖ و ﺷﻤﺎﺗﺖ ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﻘﻬﻲ ﻣﺠﺎزات‬
‫آن را ﻣﺮگ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد آﻧﭽﻪ ﻛﻪ داراي ﺳﻨﺪ ﻗﻄﻌﻲ ﺷﺮﻋﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺘﺴﺐ ﺑﻪ ﺷﺮع ﮔﺮدد‪ .‬درﺑﺎره‬
‫ﻣﺠﺎزات زﻧﺎ و ﻓﺤﺸﺎ آﻧﭽﻪ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻨﺎد اﺳﺖ آﻳﺎت ﻗﺮآن اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﻦ آﻳﺎت ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻗﺎﺑﻞﺟﻤﻊاﻧﺪ‪ .‬ﻧﻴﺎز ﻧﻴﺴﺖ آﻳﻪ‬
‫ﺟ‪‬ﻠﺪ را ﻧﺎﺳﺦ آﻳﺎت دﻳﮕﺮ ﺑﺪاﻧﻴﻢ‪ .‬ﻫﺪف اﺳﻼم ﺑﺎزداﺷﺘﻦ ﻣﺮدم از ﻣﻨﻜﺮات و اﻋﻤﺎل زﺷﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻧﻪ ﻛﺸﺘﻦ آﻧﺎن ﺑﻪ دﻟﻴﻞ‬
‫ارﺗﻜﺎب اﻋﻤﺎل ﻣﻨﻜﺮ‪ .‬ﻛﺸﺘﻦ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ارﺗﻜﺎب ﻋﻤﻞ زﺷﺖ ﺑﺎ اﺻﻞ ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻨﺎﻓﺎت دارد‪ .‬ﻗﺮآن درﺑﺎره زﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻓﺤﺸﺎ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﻧﮕﻬﺪاري ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺪﻳﻦﺗﺮﺗﻴﺐ از اﻳﻦ رﻓﺘﺎر ﺧﻮد دﺳﺖ ﺑﺮدارﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٧۶ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫از ﻓﺤﻮاي ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ‪ 15‬ﻧﺴﺎء ﭼﻨﻴﻦ ﻓﻬﻤﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻗﺮآن اﻳﻦ ﻣﺠﺎزات را ﻧﻴﺰ ﺳﺨﺖ ﻣﻲداﻧﺪ‪ ،‬از اﻳﻦرو وﻋﺪه ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ راه ﻧﺠﺎﺗﻲ ﻗﺮار دﻫﺪ‪ .‬درﺑﺎره ﻣﺮداﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻟﻮاط ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺷﻴﻮه ﻣﺘﻌﺎرف آزار‬
‫دﻫﻨﺪ ﺗﺎ از رﻓﺘﺎر ﺧﻮد دﺳﺖ ﺑﺮدارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻪ ﻗﺮآن ﺷﻴﻮه ﺧﺎﺻﻲ از آزار و اذﻳﺖ را ﺑﻴﺎن ﻧﻜﺮده ﺣﺎﻛﻲ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻴﻮه را ﺑﻪ ﻣﺮدم واﮔﺬار ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ آﻳﻪ ﺟ‪‬ﻠﺪ )ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ( درﺑﺎره ﻣﺮد و زن زﻧﺎﻛﺎر آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﻳﺖاﷲ ﺧﻮﺋﻲ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ زدن ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ راه ﻧﺠﺎﺗﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در آﻳﻪ ‪ 15‬ﺳﻮره ﻧﺴﺎء وﻋﺪه داده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦﻛﻪ ﻫﺪف اﺻﻠﻲ از ﻣﺠﺎزات ﻣﺮﺗﻜﺒﻴﻦ ﻓﺤﺸﺎ ﺑﺎزداﺷﺘﻦ آﻧﺎن از ارﺗﻜﺎب ﻋﻤﻞ زﺷﺖ اﺳﺖ اﻳﻦ‬
‫راهﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﺑﻪ ﻣﺮدم ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه ﺗﺎ آﻧﺎن ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﻪ ﻓﺮاﺧﻮر ﺣﺎل ﻣﺠﺮم ﻳﺎ ﮔﻨﺎﻫﻜﺎر‪ ،‬او را از ﻋﻤﻞ زﺷﺖ ﺑﺎزدارﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﻲ‬
‫ﻣﻲﺗﻮان آﻳﻪ‪ 34 A‬ﻧﺴﺎء را ﻧﻴﺰ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ دﻳﮕﺮ آﻳﺎت ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ داﻧﺴﺖ‪ ،‬در ذﻳﻞ اﻳﻦ آﻳﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﺎن ﺻﺎﻟﺢ و ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ‪،‬‬
‫زﻧﺎن ﭘﺮﻫﻴﺰﻛﺎري ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﻏﻴﺒﺖ ﺷﻮﻫﺮان ﺧﻮد ﺣﻔﻆ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ آن اﻣﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ و اﻣﺎ‬
‫زﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ از ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﻲ آﻧﺎن ﻣﻲﺗﺮﺳﻴﺪ ﺑﺎﻳﺪ آﻧﺎن را ﻧﺼﻴﺤﺖ ﻛﻨﻴﺪ )اﮔﺮ از ﻛﺎر ﺧﻮد دﺳﺖ ﺑﺮﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ( از آﻧﺎن در ﺑﺴﺘﺮ دوري‬
‫ﻛﻨﻴﺪ و )ﺑﺎز اﮔﺮ از ﻛﺎر ﺧﻮد ﺑﺎزﻧﺎﻳﺴﺘﺎدﻧﺪ( آﻧﺎن را ﺑﺰﻧﻴﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﻃﺎﻋﺖ ﻛﺮدﻧﺪ دﻳﮕﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺣﻖ ﺳﺘﻢ ﻧﺪارﻳﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﺎ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرﮔﻮار و ﻋﻈﻴﻢاﻟﺸﺄن اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺧﻄﺒﻪ ﺣﺠﺔاﻟﻮداع از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻓﺮﻣﻮد اﮔﺮ زﻧﺎن ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻓﺤﺸﺎ ﺷﺪﻧﺪ آﻧﺎن را ﻧﺼﻴﺤﺖ ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ‬
‫اﻃﺎﻋﺖ ﻧﻜﺮدﻧﺪ در ﺑﺴﺘﺮ از آﻧﺎن دوري ﮔﺰﻳﻨﻴﺪ و ﺑﺎز اﮔﺮ دﺳﺖ از ﻛﺎر ﺧﻮد ﺑﺮﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ آﻧﺎن را ﺑﺰﻧﻴﺪ و اﮔﺮ ﻣﻄﻴﻊ ﺷﺪﻧﺪ ﻫﻴﭻ‬
‫ﺣﻘﻲ ﺑﺮ آﻧﺎن ﻧﺪارﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ رواﻳﺖ ﻗﺮﻳﻨﻪاي اﺳﺖ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻛﻪ ﻣﻘﺼﻮد از زﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﻏﻴﺎب ﺷﻮﻫﺮان ﺧﻮد آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬زﻧﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻓﺤﺸﺎ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﻳﺎ اﺣﺘﻤﺎل دارد ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻓﺤﺸﺎ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ‬
‫ﻗﺮآن راهﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ را ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﺷﻴﻮهﻫﺎ زﻧﺎن و ﻣﺮدان از ﻓﺤﺸﺎ دﺳﺖ ﺑﺮدارﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﺠﺎزاتﻫﺎي ﻣﻨﺪرج در آﻳﻪ ‪ 34‬ﺳﻮره ﻧﺴﺎء ﻣﻘﺪم ﺑﺮ ﻣﺠﺎزات ﺣﺒﺲ و ﻧﮕﻬﺪاري در ﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮآن ﺑﺮاي‬
‫ﺣﺒﺲ زن در ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺷﻬﺎدت ﭼﻬﺎر ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺮ ارﺗﻜﺎب ﻓﺤﺸﺎ را ﻻزم داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﻓﺤﻮاي آﻳﺎت ﻣﻲﺗﻮان ﭼﻨﻴﻦ ﻓﻬﻤﻴﺪ ﻛﻪ اﺳﺘﻔﺎده از راهﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﺎزدارﻧﺪه‪ ،‬ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ ﺷﺮاﻳﻂ ﺷﺨﺺ زﺷﺘﻜﺎر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺠﺎزات ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ ﻣﺠﺎزاﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان آن را درﺑﺎره ﻛﺴﻲ اﻋﻤﺎل ﻛﺮد ﻛﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺠﺎزاتﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻧﺼﻴﺤﺖ ﺷﻮﻫﺮ و دﻳﮕﺮ اﻗﺪاﻣﺎت او و ﻧﻴﺰ ﻧﮕﻬﺪاري در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎزدارﻧﺪه ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﻲ آﻳﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻼﻋﻨﻪ را ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ آﻳﺎت ﻣﺬﻛﻮر ﻣﺮﺗﺒﻂ داﻧﺴﺖ‪ .‬آﻳﺎت ﻣﻼﻋﻨﻪ ﺣﺎﻛﻲ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻣﺮدي‪ ،‬زن ﺧﻮد را ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ زﻧﺎ ﻛﺮد اﻣﺎ‬
‫ﺷﻬﻮدي ﻧﺪاﺷﺖ و ﻳﺎ ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد را ﻧﻔﻲ ﻧﻤﻮد در ﺻﻮرت اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ادﻋﺎي ﺧﻮد ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ زن را ﺑﻪ ﻣﻼﻋﻨﻪ دﻋﻮت‬
‫ﻛﻨﺪ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ زن ﺑﻪ زﻧﺎ اﻗﺮار ﻧﻜﺮد و ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻣﻼﻋﻨﻪ ﺷﺪ ﻃﺮﻓﻴﻦ ﻃﻲ ﺗﺸﺮﻳﻔﺎﺗﻲ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ را ﻟﻌﻦ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و از ﻫﻢ‬
‫ﺑﺮاي ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺟﺪا ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﺎدر اﻧﺘﺴﺎب ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﮔﺎه ﻣﺮداﻧﻲ ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﺴﺮاﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﺮﺗﻜﺐ زﻧﺎ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و درﺑﺎره ﺣﻜﻢ ﻗﺘﻞ زﻧﺎن ﺧﻮد ﺳﻮال ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬رواﻳﺎت ﺣﺎﻛﻲ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﻣﺮدي ﻛﻪ زن ﺧﻮد‬
‫را ﺑﺎ ﻣﺮد دﻳﮕﺮ در ﺑﺴﺘﺮ ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻖ ﻛﺸﺘﻦ آﻧﺎن را ﻧﺪارد‪ ،‬زﻳﺮا در ﺻﻮرت ﻗﺘﻞ‪ ،‬ﻗﺼﺎص ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻗﺼﺎص ﺑﺮاي ﺑﺎزداﺷﺘﻦ ﻣﺮدان از ﻗﺘﻞ ﻫﻤﺴﺮان ﺧﻮد اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻘﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻴﻦﮔﻮﻧﻪ ﻓﺘﻮا دادهاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺮاﺋﻦ و ﺷﻮاﻫﺪ ﻧﺸﺎن‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٧٧ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ زﻧﺎ در ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اوﻟﻴﻪ از ﭘﻴﺶ از اﺳﻼم و ﺣﺘﻲ ﭘﺲ از آن رواج داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و اﺳﻼم ﻛﻮﺷﻴﺪه ﻣﺮدﻣﺎن را‬
‫از اﻳﻦ ﻋﻤﻞ زﺷﺖ ﺑﺎزدارد‪ .‬اﻣﺎ ﺟﻮاز ﻗﺘﻞ و ﻣﺮگ را ﺻﺎدر ﻧﻜﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻮﻳﮋه از آن ﺟﻬﺖ ﻛﻪ در ﺻﻮرت ﺻﺪور ﺟﻮاز ﻗﺘﻞ‪،‬‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ ،‬زﻧﺎن ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ زﻳﺮا ﻣﺮدان ﺑﺮ زﻧﺎن ﺳﻠﻄﻪ داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آداب و ﺳﻨﻦ ﺟﺎﻫﻠﻲ ارﺗﻜﺎب زﻧﺎ را ﺑﺮاي زﻧﺎن‬
‫زﺷﺖﺗﺮ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﻣﺮدان زﻧﺎن ﻣﺘﻌﺪدي داﺷﺘﻨﺪ و ﺣﻘﻮق آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ادا ﻧﻤﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ وﺟﻮد داﺷﺘﻦ‬
‫زﻧﺎن ﻣﺘﻌﺪد ﻣﺮﺗﻜﺐ زﻧﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮع آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺑﻴﺎن ﺷﺪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﺪم ﻧﺴﺦ آﻳﺎت ذﻛﺮ ﺷﺪه و ﺿﻌﻒ‬
‫رواﻳﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ رﺟﻢ ﻧﻤﻲﺗﻮان رﺟﻢ را ﻣﺠﺎزاﺗﻲ ﺷﺮﻋﻲ داﻧﺴﺖ‪ .‬ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﺑﺎ ﻫﺮ اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ ﻓﻘﻬﺎ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ رواﻳﺎت‬
‫اﺳﺘﻨﺎد ﻛﻨﻨﺪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺪﻋﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ رواﻳﺎت و اﺳﺘﺪﻻلﻫﺎ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ اﺳﺖ‪ .‬ورود ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ در اﻳﻦ ادﻟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي‬
‫ورود ﺷﺒﻬﻪ در آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ ،‬و در اﻳﻦ ﺑﺎره اﺧﺘﻼﻓﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺣﺪود‪ ،‬ﺑﻮﻳﮋه ﺣﺪودي ﻛﻪ ﺗﻬﺪﻳﺪﻛﻨﻨﺪه‪ A‬ﺟﺎن اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﺑﺎ ﺷﺒﻬﻪ‬
‫ﺳﺎﻗﻂ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻗﺸﺎﺗﻲ از اﻳﻦ دﺳﺖ و ﻋﺪم اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺑﻪ ادﻟﻪ ﺣﺪود و ﻧﻴﺰ ﻟﺰوم اﺣﺘﻴﺎط ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﺎن اﻧﺴﺎنﻫﺎﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺮﺧﻲ ﻓﻘﻬﺎ اﻗﺎﻣﻪ ﺣﺪود را ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ ﻓﻘﻬﺎ ﺟﺎﻳﺰ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ و آن را از اﺧﺘﻴﺎرات ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ و اﺋﻤﻪ ﺧﻮاﻧﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﺮﺳﻲ از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻓﻘﻬﺎﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﻘﻖ ﺣﻠﻲ ﻧﻴﺰ در ﺷﺮاﺋﻊاﻻﺳﻼم ﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻘﻴﺪه اﺳﺖ و ﻋﻘﻴﺪه ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﺣﺪود را در زﻣﺎن ﻏﻴﺒﺖ‬
‫ﻣﻲﺗﻮان اﺟﺮا ﻛﺮد را ﺿﻌﻴﻒ ﻣﻲداﻧﺪ‪ .‬وي ﺣﺘﻲ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﻬﻲ از ﻣﻨﻜﺮ را در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺟﺮح و ﻗﺘﻞ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﻣﺸﺮوط ﺑﻪ اذن اﻣﺎم داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦزﻫﺮه و اﺑﻦادرﻳﺲ ﻧﻴﺰ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﻋﺪم ﺟﻮاز اﺟﺮاي ﺣﺪود در زﻣﺎن ﻏﻴﺒﺖ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬از‬
‫ﻓﻘﻬﺎي ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻘﻴﺪهاي دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان از ﺳﻴﺪاﺣﻤﺪ ﺧﻮاﻧﺴﺎري ﻧﺎم ﺑﺮد ﻛﻪ در ﻛﺘﺎب ﺟﺎﻣﻊاﻟﻤﺪارك ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻋﻘﻴﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻴﺮزاي ﻗﻤﻲ ﻧﻴﺰ اﺟﺮاي ﺣﺪود را ﺟﺎﻳﺰ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ و ﺗﻌﺰﻳﺮ را ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ آن ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺼﻮد ﻣﺎ از ﻧﻔﻲ ﻣﺠﺎزات رﺟﻢ اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ اﻋﻤﺎل زﺷﺖ و ﻓﺤﺸﺎ ﺻﺤ‪‬ﻪ ﺑﮕﺬارﻳﻢ ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻘﺼﻮد آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻴﻮه‬
‫ﻣﺠﺎزات ﺟﺮاﻳﻢ در اﻋﺼﺎر و ﺟﻮاﻣﻊ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﻌﺎرف ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻴﻮه ﻣﺠﺎزات ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﺮور زﻣﺎن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ و اﻣﺮوز‬
‫ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﻣﻨﺴﻮخ ﻣﺠﺎزات دﻧﻴﺎي ﻗﺪﻳﻢ‪ ،‬اﻋﻤﺎل و اﺟﺮا ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٧٨ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﻘﺪ‪ -11‬ﺣﻀﺮت آﻳﺔاﷲ ﺳﻴ‪‬ﺪﻣﺤﻤ‪‬ﺪﺟﻮاد ﻣﻮﺳﻮيﻏﺮوي )ﻏﺮوي اﺻﻔﻬﺎﻧﻲ(‬

‫‪A‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ دﻛﺘﺮ ﺳﻴ‪‬ﺪﻋﻠﻲاﺻﻐﺮ ﻏﺮوي‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻧﻘﺎش ص‬ ‫اﻳﻦ ﻣﺮﺟﻊِ ﻣﺮﺣﻮم‪ ،‬ﻓﺼﻞ دوم ﻛﺘﺎﺑﺶ )ﻓﻘﻪ اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺧﻼﻓﻲ‪،‬‬

‫‪ (645-685‬را ﺑﻪ ﻧﻘﺪ ﺳﻨﮕﺴﺎر اﺧﺘﺼﺎص داده ﻛﻪ اﻳﻨﻚ ﻣﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ آن را ﻣﻲآورم‪:‬‬

‫ﺣﻜﻢ رﺟﻢ در اﺳﻼم‬

‫ﻣﺒﺤﺚ اول‪ -‬اﺧﺒﺎر رﺟﻢ‬
‫ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺧﻼﻓﻲ در ﻓﻘﻪ ﺷﻴﻌﻪ و ﺳﻨّﻲ »رﺟﻢ« ﻳﺎ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن زاﻧﻲ و زاﻧﻴﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﻳﻜﻲ از اﺣﻜﺎﻣﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻬﺮه‪ A‬دﻳﻦ رﺣﻤﺖ و ﺳﻼﻣﺖ را ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ و ﺑﻲرﺣﻤﺎﻧﻪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺎﻣﻞ اﻳﻦ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻧﻔﻲ آن را از دﻳﻦ ﻣﺒﻴﻦ اﺳﻼم ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﻣﻲرﺳﺎﻧﻴﻢ‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ اﺧﺒﺎر اﻳﻦ ﺑﺎب را ﻣﻲآورﻳﻢ‪.‬‬
‫)ص(‬ ‫‪١٢٠‬‬
‫رواﻳﺖ ﻛﺮده ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﻣﻦ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ ،‬از ﻣﻦ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي آﻧﺎن‬ ‫از رﺳﻮلﺧﺪا‬ ‫ﺳ‪‬ﻠَﻤ‪‬ﺔَ ﺑﻦِ اﻟﻤ‪‬ﺤ‪‬ﺒ‪‬ﻖ‬
‫)زﻧﺎﻛﺎران( راﻫﻲ ﻗﺮار داده‪ .‬ﭘﺴﺮ ﺑِﻜﺮ ﺑﺎ دﺧﺘﺮ ﺑﻜﺮ‪ ،‬ﺳﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و ﻳﻜﺴﺎل ﺗﺒﻌﻴﺪ‪ .‬و ﻣﺮد و زنِ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮ‪ ،‬ﺳﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و‬
‫ﺳﻨﮕﺴﺎر‪. ١٢١‬‬
‫ﺑﺮ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ اﺷﻜﺎﻻﺗﻲ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ وارد اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺷﻜﺎل اول‪ :‬در ﻧﻘﻞ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ‪ ،‬ﻋ‪‬ﺒﺎدة ﺑﻦ ﺻﺎﻣﺖ‪ ١٢٢‬ﻣ‪‬ﺘﻔﺮﱢد اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﻣﻘﺎم ﻣﻘﺘﻀﻲ ﺑﻮد ﻛﺜﻴﺮي از ﺻﺤﺎﺑﻪ آن را رواﻳﺖ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﺣﻜﻢ ﺧﺎﺻ‪‬ﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ زاﺋﺪ ﺑﺮ اﺣﻜﺎم ﻣﻮﺟﻮد در ﻗﺮآن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و آن ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻳﻜﺴﺎل اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺑِﻜﺮ‪،‬‬
‫ﭼﻪ ﭘﺴﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ دﺧﺘﺮ‪ .‬و ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﺷﺘﻤﺎﻟﺶ ﺑﺮ ﺟﻤﻊ ﺑﻴﻦ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و ﺳﻨﮕﺴﺎر‪ .‬اﻳﻦ ﻳﻜﻲ از اﺷﻜﺎﻻت وارده ﺑﺮ اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺷﻜﺎل دوم‪ :‬آنﻛﻪ ﺟ‪‬ﻠﺪ و ﻧﻔﻲ ﺑ‪‬ﻠَﺪ ﺑﺮاي ﺑِﻜﺮ‪ ،‬و ﺟ‪‬ﻠﺪ و ر‪‬ﺟﻢ ﺑﺮاي ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﻫﻤﺴﺮدار‪ ،‬راﻫﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺧﺪا ﺑﺮاي ﻛﻴﻔﺮ‬
‫آﻧﻬﺎ ﻗﺮار داده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﻣﻌﻨﺎي »ﺳﺒﻴﻞ«‪ ،١٢٣‬ﻛﻪ در ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ آورده‪ ،‬ﺟﻌﻞ ﻃﺮﻳﻖ در ﺟﻬﺖ ﻧﻔﻊ و ﺧﻴﺮ و ﻧﺠﺎت اﺳﺖ‪ .‬و‬
‫آن ﺑﺎ رﺣﻤﺖ و ﻋﻄﻮﻓﺖ از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻨﺎﺳﺐ دارد‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺎ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و ﺗﺒﻌﻴﺪ و ﺳﻨﮕﺴﺎر‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺮاد از »ﺟ‪‬ﻌﻞِ ﺳ‪‬ﺒﻴﻞ« ‪،‬‬
‫ﺑﺪون ﺷﻚ‪ ،‬اﻳﺠﺎد اﺳﺒﺎب ﻧﻜﺎح ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺷﻜﺎل ﺳﻮم‪ :‬ﺗﻔﺴﻴﺮي ﻛﻪ از ﺧﺒﺮ ﻣﺬﻛﻮر اﻓﺎده ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺘﻪ و ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﺳﺐ‪ .‬زﻳﺮا ﻣﻘﺘﻀﺎي ﻣﺪﻟﻮﻟﺶ آﻧﺴﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﻜﻢ آن دو ﮔﻨﻬﻜﺎر را ﺑﻪ ﺗﺄﺧﻴﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻪ‪ .‬ﭘﺲ اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻮﺿﻊ ﺳﺆال اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﻜﻢ را ذﻛﺮ ﻧﻔﺮﻣﻮده و‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -120‬اَﻟﻤ‪‬ﺤ‪‬ﺒ‪‬ﻖ‪ ،‬ﻛﻤ‪‬ﻌﻈﱠﻢ‪ ،‬ﻓﻲ ﺗﻌﺮﻳﺐ اﻟﻌ‪‬ﺴﻘَﻼﻧﻲ و ﺗﺒﺼ‪‬ﺮﺗﻪ ‪ /‬و ﻓﻲ اﻟﻘﺎﻣﻮس‪ ،‬ﻛَﻤ‪‬ﺤ‪‬ﺪ‪‬ث ‪ ،‬اﺳﻢ اﻟﻔﺎﻋﻞ‪  .‬‬
‫‪ -121‬اﺣﻤﺪ‪ ،‬ج‪ ،3‬ص ‪ /476‬ج‪ ،5‬ص ‪ /327 ،318 ،317 ،313‬ﻛﻠّﻬﺎ ﻋﻦ ﻋ‪‬ﺒﺎدةﺑﻦاﻟﺼ‪‬ﺎﻣﺖ ‪ /‬اﺑﻦﻣﺎﺟﻪ ‪ / 7‬اﺑﻲداود‪ ،‬ﺣﺪود‪ /23،‬ﺗﺮﻣﺬي‪ ،‬ﺣﺪود‪ /8 ،‬دارﻣﻲ‪،‬‬
‫ﺣﺪود‪ /19 ،‬ر‪‬واه‪ ‬اﻟﺠﻤﺎﻋﺔ اﻻ اﻟﺒﺨﺎري‪ ‬و اﻟﻨّﺴﺎﺋﻲ‪ / ‬ﻋﻦ ﺳ‪‬ﻠَﻤ‪‬ﺔَﺑﻦاﻟﻤﺤﺒ‪‬ﻖ‪ ،‬ﻗﺎل رﺳﻮلاﷲ)ص(‪ :‬ﺧُﺬوا ﻋﻨّﻲ‪ ،‬ﺧُﺬوا ﻋﻨّﻲ‪ ،‬ﻗﺪ ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻞَ اﷲُ ﻟَﻬ‪‬ﻦﱠ ﺳ‪‬ﺒﻴﻼً‪ ،‬اَﻟﺒِﻜﺮُ ﺑِﺎﻟﺒِﻜﺮِ ﺟ‪‬ﻠﺪ‪‬‬
‫ﻣ‪‬ﺄةٍ و ﻧَﻔﻲ‪ ‬ﺳ‪‬ﻨَﺔٍ ‪ ،‬و اﻟﺜﻴ‪‬ﺐ‪ ‬ﺑِﺎﻟﺜﻴ‪‬ﺐِ ﺟ‪‬ﻠﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺄةٍ و‪ ‬اﻟﺮﱠﺟﻢ‪  .‬‬
‫‪ -122‬ﻋ‪‬ﺒﺎدةُﺑﻦُاﻟﺼ‪‬ﺎﻣﺖ‪ ‬ﺑﻦِ ﻗﻴﺲ اﻻَﻧﺼﺎري‪ ‬اﻟﺨَﺰَر‪‬ﺟﻲ‪ ،‬از ﺻﺤﺎﺑﻪﻳﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﺎرﮔﺎه ﻣﻌﺎوﻳﻪ راه ﻳﺎﻓﺖ و ﺗﺎ آﺧﺮ ﻋﻤﺮ در ﺷﺎم ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬از وي ‪ 181‬ﺣﺪﻳﺚ رواﻳﺖ‬
‫ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﺨﺎري و ﻣ‪‬ﺴﻠﻢ ﺑﺮ ﺷﺶ ﻋﺪد آﻧﻬﺎ اﺗّﻔﺎق ﻛﺮدهاﻧﺪ‪  .‬‬
‫‪ -123‬ﻓَﺎَﻣﺴﻜﻮﻫ‪‬ﻦﱠ ﻓﻲ اﻟﺒ‪‬ﻴﻮت ﺣﺘّﻲ ﻳ‪‬ﺘَﻮ‪‬ﻓّﻴﻬ‪‬ﻦﱠ اﻟﻤﻮت‪ ‬او ﻳ‪‬ﺠﻌ‪‬ﻞَ اﷲُ ﻟَﻬ‪‬ﻦﱠ ﺳﺒﻴﻼً ‪ /‬اﻟﻨﺴﺎء‪ / .15 ،‬ﺑﻴﺎن اﻳﻦ آﻳﻪ در ﻣﺒﺎﺣﺚ آﺗﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪  .‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٧٩ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪A‬‬
‫وﻋﺪه ﺑﻌﺪ از آن را داده اﺳﺖ؟! ﺳﭙﺲ آنﻛﻪ اﻳﻦ ﺣﻜﻢ را در ﻛﺘﺎب ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻧﻜﺮده و ﺑﻴﺎﻧﺶ را ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺣﺎﻟﻪ ﻓﺮﻣﻮده‪ ،‬آنﻫﻢ‬
‫ﻓﻘﻂ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ‪ A‬ﻋ‪‬ﺒﺎدةﺑﻦﺻﺎﻣﺖ‪ ،‬و اﻳﻦ ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻋﻘﻞ ﺳﻠﻴﻤﻲ ﭘﺬﻳﺮاي آن ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺷﻜﺎل ﭼﻬﺎرم‪ :‬آنﻛﻪ ﺧﺒﺮ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﻛﺘﺎب ﺧﺪا اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻗﺮآن‪ ،‬در ﺳﻮره‪ A‬ﻧﻮر‪ ،‬در ﻣﻘﺎم ﺑﻴﺎن ﺣﻜﻢ ﺑﻮده‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﺤﺎل اﺳﺖ‬
‫ﺟﺰﺋﻲ از ﺣﻜﻢ را ذﻛﺮ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﺟﺰﺋﻲ دﻳﮕﺮ را ﻣ‪‬ﻬﻤ‪‬ﻞ ﮔﺰارد و آن را ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﻳﻜﻲ از ﺻﺤﺎﺑﻪ ا‪‬ﺣﺎﻟﻪ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ او ﻋ‪‬ﺒﺎد‪‬ه ﺑﺎﺷﺪ!‬
‫اﺷﻜﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬آنﻛﻪ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﺎ ﺳﺎﺋﺮ اﺧﺒﺎر ﻣﺨﺎﻟﻒ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا اﺧﺒﺎرِ دﻳﮕﺮ از ﺟﻤﻊ ﺑﻴﻦ ﺟ‪‬ﻠﺪ و ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺑﺎ ﻫﻢ‪ ،‬و ﺟ‪‬ﻠﺪ و ر‪‬ﺟﻢ‬
‫ﺑﺎ ﻫﻢ‪ ،‬ﺧﺎﻟﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ اﺧﺒﺎر رﺟﻢ ﻛﻼً ﻣﺮدود اﺳﺖ و ﻣﺎ ﺑﺰودي اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را روﺷﻦ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺟﺰﻳﺮي در ﻣﺒﺤﺚ ﺷﻬﺎدت زﻧﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬زﻳﺮا ﺣﺪ‪ ‬زﻧﺎ ﻓﻲاﻟﻮاﻗﻊ ﻣﻨﻮط ﺑﻪ اﻗﺮار زاﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻫﺮﮔﺎه زاﻧﻲ اﻗﺮار ﻧﻜﻨﺪ‪،‬‬
‫اﺛﺒﺎﺗﺶ ﺑﺎ ﺑ‪‬ﻴِﻨﱠﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﺟﺰ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﺷﺎﻫﺪ ﻋﺎدﻟﻲ ﻛﻪ ﻋﻴﻦ دﺧﻮل را ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ اﺛﺒﺎت ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬و اﻳﻦ اﮔﺮ ﻣﺤﺎل‬
‫‪A‬‬
‫ﺟﺮﻳﻤﻪ زﻧﺎ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت ﻳﺎ اﻗﺮار ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺘَﻌ‪‬ﺬﱠر و ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺖ«‪ .١٢٤‬وي ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻓﻘﻬﺎء اﺗﻔﺎق ﻛﻠﻤﻪ دارﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬و ﻧﻴﺰ ﻣﺘّﻔﻘﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﺪد ﺷﻬﻮد در اﻳﻦ ﺟﺮﻳﻤﻪ‪ A‬ﻣﻨﻜَﺮَه‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻼف ﺳﺎﺋﺮ ﺣﻘﻮق‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻗﻮل ﺧﺪايﺗﻌﺎﻟﻲ‬
‫ﻛﻪ )در ﺣﺪ‪ ‬ﻗﺬف( ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪) :‬ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ زﻧﺎ ﺑﻪ ﻣﺮد ﻳﺎ زﻧﻲ ﺑﺪﻫﻨﺪ( و ﺳﭙﺲ ﭼﻬﺎر ﺷﺎﻫﺪ ﻧﻴﺎورﻧﺪ )ﻫﺸﺘﺎد ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﻪ‬
‫آﻧﻬﺎ ﺑﺰﻧﻴﺪ(‪ .‬و اﺋﻤﻪ اﺗﻔﺎق ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺻﻔﺖ ﺷﻬﻮد آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻋﺪولِ ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺪود‪ ١٢٥‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬و ﻧﻴﺰ اﺗﻔﺎق ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ ﻛﻪ از ﺷﺮوط‬
‫اﻳﻦ ﺷﻬﺎدت آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه‪ A‬ﻓﺮْج در ﻓﺮْج ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و اﻳﻦﻛﻪ ﺷﻬﺎدت ﺑﻪ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻛﻨﺎﻳﻪ‪ .‬زﻳﺮا در‬
‫اﺷﺘﺮاط ﻋﺪد )ﺷﻬﻮد( ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻋﻴﺐﭘﻮﺷﻲ ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪايﺗﻌﺎﻟﻲ ﻣﺘﺤﻘّﻖ ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﻛﻪ ﺷﺎرع ﻫﻢ ﺧﻮاﻫﺎن‬
‫آن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .١٢٦‬و ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺎه ﺷﺮوط ﭼﻴﺰي اﻓﺰون ﮔﺮدد‪ ،‬وﺟﻮدش ﻛﻤﻴﺎب ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬و ﻗﺼﺪ ﺷﺎرع ﻫﻢ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬و ﻓﻘﻬﺎء در اﺷﺘﺮاط ﻋﺪم ﺗﻌﺪ‪‬د ﻣﺠﻠﺲ اﺧﺘﻼف ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺣﻨﻔﻴ‪‬ﻪ و ﻣﺎﻟﻜﻴ‪‬ﻪ و ﺣﻨﺎﺑِﻠَﻪ اداء ﺷﻬﺎدت ﺑﻪ زﻧﺎ در ﻳﻚ‬
‫ﻣﺠﻠﺲ را ﻗﺎﺋﻠﻨﺪ‪ ،‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت‪) ،‬ﻛﻪ ﺷﻬﺎدت در ﻳﻚ ﻣﺠﻠﺲ ﻧﺒﺎﺷﺪ(‪ ،‬ﺷﻬﻮد ﻓﺎﺳﻘﻨﺪ و ﺣﺪ‪ ‬ﻗﺬف ﺑﺮاﻳﺸﺎن اﻗﺎﻣﻪ‬
‫‪A‬‬
‫اﻗﺎﻣﻪ ﺣﺪود اﺳﺖ‪ .‬و اَداء ﺷﻬﺎدت در ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﺷﺒﻬﻪﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﻗﺒﻮل‬ ‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬زﻳﺮا ﺷﺎرع ﻃﺎﻟﺐ ﺗﺤﻘﻴﻖ در‬
‫ﺷﻬﺎدت ﺷﻬﻮد در زﻧﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬و ﺣﺪود ﺑﻪ ﺷُﺒ‪‬ﻬﺎت دﻓﻊ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺷﺎﻓﻌﻴ‪‬ﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎﻧﻌﻲ ﻧﺪارد ﻛﻪ اداء ﺷﻬﺎدت ﺷﻬﻮد در‬
‫ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮد‪ ،‬و ﻫﺮﮔﺎه در ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ اداء ﺷﻬﺎدت ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻬﺎدتﺷﺎن ﻗﺒﻮل اﺳﺖ‪ .‬و اﻳﻦ ﺑﺮاي ﭘﺎك‬
‫ﻛﺮدن ﻣﺴﻠﻤﺎن از ﮔﻨﺎه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻛﻪ ﻧﺼﺎب ﺷﻬﻮد ﻛﺎﻣﻞ ﮔﺮدد«‪.١٢٧‬‬
‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -124‬اﻟﺠﺰﻳﺮي‪ ،‬اﻟﻔﻘﻪ ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺬاﻫﺐ‪ ،‬اﻟﺠﺰء اﻟﺨﺎﻣﺲ‪ ،‬ص ‪ ،71‬ﻣﺒﺤﺚ اﻟﺸﻬﺎدة ﻓﻲ اﻟﺰﻧﺎ‪ /‬ﻻَنّ ﺣﺪ‪ ‬اﻟﺰّﻧﺎ ﻣﻨﻮطٌ ﻓﻲ اﻟﻮاﻗﻊ ﺑﺎ‪‬ﻗﺮار اﻟﺰّاﻧﻲ‪ .‬ﻓَﺎذا ﻟﻢﻳ‪‬ﻘ‪‬ﺮﱢ اﻟﺰّاﻧﻲ ﻓَﺎ‪‬ﻧّﻪ‬
‫ﻻﻳ‪‬ﻤﻜﻦُ اﺛﺒﺎﺗُﻪ ﺑﺎﻟﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻨَﺔ‪ ،‬ﻻَﻧّﻪ ﻻﻳ‪‬ﺜﺒ‪‬ﺖ اﻻ ﺑِﺎَرﺑﻌﺔِ ﺷﻬﻮد‪ ‬ﻋ‪‬ﺪولٍ ﻳ‪‬ﺮَونَ اﻻ‪‬ﻳﻼج‪ ‬ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ‪ .‬و ذﻟﻚ ان ﻟﻢﻳﻜُﻦ ﻣ‪‬ﺤﺎﻻً ﻓﻬﻮ ﻣ‪‬ﺘَﻌﺬﱢر‪  .‬‬
‫‪ -125‬ﻣﺤﺪود؛ ﻛﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ او ﺣﺪ‪ ‬ﻗﺬف ﺟﺎري ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪  .‬‬
‫‪ -126‬زﻳﺮا اﺷﺘﺮاط ﭼﻬﺎر ﺷﺎﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺮ آن دﻻﻟﺖ دارد ﻛﻪ ﺧﺪاي ﻣﺘﻌﺎل ﻧﺨﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﺣﺘّﻲ ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ و زﻳﺎنﺑﺎرﺗﺮﻳﻦ ﮔﻨﺎه ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻓﺎش ﺷﻮد و ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺣﺪ‪ ‬ﺟﺎري‬
‫ﺷﺪه آﺑﺮويﺷﺎن ﺑﺮود‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﻲ ﮔﻨﺎه ﭘﻲ ﺑﺒﺮﻧﺪ و ﻫﻢ ﺗﻮﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ در ﺷﻬﺎدت و اﺛﺒﺎت ﺟﺮم ﺳﺨﺘﮕﻴﺮي ﻛﺮده و ﻋﺪد ﺷﻬﻮد‬
‫را ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ اﻓﺰاﻳﺶ داده اﺳﺖ‪ .‬و ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ ﻣﻌﻨﺎي ﺳ‪‬ﺘﺮ و ﻋﻴﺐﭘﻮﺷﻲ ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻛﻪ ﺟﺰﻳﺮي ﻫﻢ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﻛﺮده اﺳﺖ‪  .‬‬
‫‪ -127‬ﻫﻤﺎن ﻣﺼﺪر‪ /‬و ﻗﺎل‪ :‬ا‪‬ﺗﱠﻔَﻘَﺖ ﻛﻠﻤﺔُ اﻟﻔﻘﻬﺎء ﻋﻠﻲ انﱠ ﺟﺮﻳﻤﺔَ اﻟﺰّﻧﺎ ﺗَﺜﺒ‪‬ﺖ‪ ‬ﺑﺎﻟﺸّﻬﺎدةِ اَوِ اﻻ‪‬ﻗﺮار‪ .‬و‪ ‬اﺗﱠﻔﻘﻮا ﻋﻠﻲ انّ ﻋﺪد‪ ‬اﻟﺸﻬﻮد‪ ‬ﻓﻲ ﻫﺬه‪ ‬اﻟﺠﺮﻳﻤﺔِ اﻟﻤ‪‬ﻨﻜَﺮَة ارﺑﻌﺔٌ‪،‬‬
‫ﺑﺨﻼف ﺳﺎﺋﺮ اﻟﺤﻘﻮق‪ ،‬ﻟ‪‬ﻘﻮﻟ‪‬ﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‪ :‬ﺛﻢ‪ ‬ﻳﺄﺗﻮا ﺑِﺎَرﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺔِ ﺷُﻬﺪاء‪ ،‬اﻻﻳﺔ‪ .‬و اﺗّﻔَﻖ اﻻﺋﻤﺔُ ﻋﻠﻲ انّ ﺻﻔﺔَ اﻟﺸَﻬﻮد‪ ‬انﻳﻜﻮﻧﻮا ﻋ‪‬ﺪوﻻً ﻏﻴﺮَ ﻣﺤﺪودﻳﻦ‪ ،‬واﺗّﻔﻘﻮا ﻋﻠﻲ انّ ﻣ‪‬ﻦ ﺷﺮوط‬
‫ﻫﺬه اﻟﺸﻬﺎدةِ انْﺗﻜﻮنَ ﺑِﻤ‪‬ﻌﺎﻳ‪‬ﻨَﺔِ ﻓﺮْﺟِﻪ ﻓﻲ ﻓﺮﺟِﻬﺎ‪ ،‬و انﺗﻜﻮنَ اﻟﺸﻬﺎدةُ ﺑﺎﻟﺘﺼﺮﻳﺢ ﻻ ﺑﺎﻟﻜﻨﺎﻳ‪‬ﺔ‪ .‬ﻻنّ ﻓﻲ اﺷﺘﺮاط اﻟﻌﺪد‪ ‬ﺑِﺎﻻرﺑِﻌﺔِ ﻳ‪‬ﺘَﺤﻘّﻖُ ﻣﻌﻨﻲ اﻟﺴ‪‬ﺘﺮِ ﻋﻠﻲ ﻋﺒﺎداﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬
‫اﻟﺬي دﻋﺎ اﻟﻴﻪ‪ ‬اﻟﺸّﺎرع‪ ،‬و ﻻَنّ اﻟﺸﻲ‪ ‬ﻛﻠّﻤﺎ ﻛَﺜُﺮَت ﺷُﺮوﻃُﻪ‪ ‬ﻗﻞﱠ وﺟﻮد‪‬ه و ذﻟﻚ ﻗﺼﺪ‪ ‬اﻟﺸّﺎرع‪ .‬و‪‬اﺧﺘَﻠﻒ‪ ‬اﻟﻔﻘﻬﺎء‪ ‬ﻓﻲ اﺷﺘﺮاط‪ ‬ﻋﺪمِ ﺗﻌﺪ‪‬د‪ ‬اﻟﻤﺠﻠﺲ‪ .‬اَﻟﺤﻨﻔﻴ‪‬ﺔُ و اﻟﻤﺎﻟﻜﻴ‪‬ﺔُ و‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٨٠ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪A‬‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﺣﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻈﺮ ﺷﺎرع ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ ﻧﻈﺮش ﺑﻪ دﻓﻊ ﺣﺪ‪ ‬از ﺷﺨﺺ‬ ‫ﻣﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪ :‬ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ ﺗﻄﻬﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﻋﻴﺐﭘﻮﺷﻲ وي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻛﻤﺎ اﻳﻦﻛﻪ اﺧﺒﺎر ﺑﺮ آن ﺻ‪‬ﺮاﺣﺖ دارد‪ ،‬و ﻧﻴﺰ ﻋﻤﻮم ﻗﻮل ﺧﺪايﺗﻌﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬و‬
‫ﻻﺗَﺠ‪‬ﺴ‪‬ﺴﻮا‪ .١٢٨‬ﻗﻄﻌﺎً ﺗﻄﻬﻴﺮي ﻛﻪ اراده‪ A‬ﺷﺎرع ﺑﻮده‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﺟﺰ ﺗﻮﺑﻪ‪ A‬ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺳﻌﻲ در ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ و ﺗﺴﻬﻴﻞ‬
‫اﺳﺒﺎب ازدواج‪ ،‬و ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ آن‪ ،‬ﺑﺮ ﻫﻤﻪ‪ A‬ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ واﺟﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻮﻳﮋه از ﺟﺎﻧﺐ اوﻟﻴﺎء ﭘﺴﺮان و دﺧﺘﺮان ﺟﻮان‪ .‬ﭼﻨﺎنﻛﻪ‬
‫ﺧﺪايﺗﻌﺎﻟﻲ ﻓﺮﻣﻮده‪ :‬و اَﻧﻜ‪‬ﺤ‪‬ﻮا اﻻَﻳﺎﻣﻲ ﻣ‪‬ﻨﻜُﻢ‪ .١٢٩‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻋ‪‬ﻼج واﻗﻌﻪ ﻗﺒﻞ از وﻗﻮع ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ آنﻛﻪ اﮔﺮ ﻛﺴﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻓﺮدي از اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻚ‪ ‬ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ وي را‪ ،‬ﺑﻪ زﺑﺎن دوﺳﺖ ﺻﻤﻴﻤﻲ ﻧﺎﺻ‪‬ﺢ‪ ،‬اﻧﺪرز دﻫﺪ ﺗﺎ ﻣﻨﺰﺟﺮ ﺷﺪه ﻛﺎر زﺷﺘﺶ را ﺗﺮك‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﺮاد ﺷﺎرع اﺻﻼً اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺮدم را ﻣﻔﺘﻀﺢ ﻛﺮده از اﻋﺘﺒﺎر و ﺷﺮف ﺳﺎﻗﻂ ﺳﺎزد و اَﻋﺮاضﺷﺎن را ﻣﺤﻮ و ﻓﺤﺸﺎء‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﻮر ﻛﻪ در ﺣﺪ‪ ‬زاﻧﻲ و زاﻧﻴﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪه‪ ،‬اﻋﻼن ﻋﻈﻤﺖ اﻳﻦ ﺟﺮﻳﻤﻪ ﺑﻮده‪ ،‬و‬ ‫را ﺑﻴﻦ ﻣﺮدم ﺷﺎﻳﻊ ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﻲ ﻣﺮاد آﻳﺎت‬
‫ﺣﺘّﻲ ﻳﻚ ﺧﺒﺮ ﻫﻢ وارد ﻧﺸﺪه ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( اﻳﻦ ﺣﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺣﺪ‪ ‬زﻧﺎ را اﺟﺮاء ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ‪ ،‬در اﺛﺒﺎت آن‪ ،‬ﺷﻬﺎدت ﭼﻬﺎر ﺷﺎﻫﺪ ﺷﺮط ﺷﺪه‪ ،‬و در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻫﻢ ﻳﻚ ﺧﺒﺮ وارد ﻧﺸﺪه ﻛﻪ دﻻﻟﺖ ﻛﻨﺪ ﺑﺮ‬
‫ﺟﻮاز رﻓﺘﻦ ﭼﻬﺎر ﺷﺎﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﭼﺸﻤﺎن ﺧﻮد ﻋﻤﻞ زﻧﺎ را ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ و ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﺗﺪﻗﻴﻖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ!! آﻳﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰي ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ؟! و‬
‫آﻳﺎ زﻧﺎ در ﻣﻨﻈﺮ و ﺷﺎرع ﻋﺎم‪ ‬ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد ﺗﺎ ﺷﺎﻫﺪان ﻋ‪‬ﺪ‪‬ول ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ آن ﺷﻜﻞ ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ؟! و آﻳﺎ وﺟﻮد ﭼﻬﺎر ﻣﺮد‪ ،‬در ﻳﻚ‬
‫زﻣﺎن‪ ،‬ﻛﻪ ﻋﺪاﻟﺖﺷﺎن ﻣ‪‬ﺤﺮز ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ؟! اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ وﺿﻮح ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﺎرع ﺑﻪ وﻗﻮع ﺣﺪ‪ ‬ﺗﻌﻠّﻖ‬
‫ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷَﻨﺎﻋﺖ و ﻗُﺒﺢ اﻳﻦ ﮔﻨﺎه ﺑﺰرگ را اﻋﻼم دارد‪ ،‬ﭼﻨﺎنﻛﻪ ﻛﺘﺎب ﺧﺪا ﺑﺪان ﺻ‪‬ﺮاﺣﺖ دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ‬
‫ﺷﺎرع ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ا‪‬در‪‬ؤُوا اﻟﺤ‪‬ﺪود‪ ‬ﺑﺎﻟﺸﱡﺒ‪‬ﻬﺎت‪ .‬ا‪‬در‪‬ؤوا اﻟﺤ‪‬ﺪود‪ ‬ﻋ‪‬ﻦِ اﻟﻤ‪‬ﺴﻠﻤﻴﻦَ ﻣ‪‬ﺎ اَﺳﺘَﻄَﻌﺘُﻢ‪ .١٣٠‬و ﭼﻪ ﺑﺴﻴﺎرﻧﺪ ﺷُﺒ‪‬ﻬﺎت در‬
‫اﻳﻦﺑﺎره!‬
‫ﭘﺲ ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﺷﺎرع در اﻣﺮ ﺷﻬﺎدت ﺳﺨﺘﮕﻴﺮي ﻧﻤﻮده ﺗﺎ زِﻧﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﺮدد و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺣﺪ‪ ‬ﺟﺎري ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻫﻢ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ زاﻧﻲ ﭘﺮدهﭘﻮﺷﻲ ﻛﻨﺪ و اﻗﺮار ﺑﻪ ﺟﺮﻳﻤﻪ ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺸﻮد و ﮔﻨﺎه ﻛﺮدن ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﻋﺎدي ﻧﮕﺮدد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ‬
‫ﺳﺒﺐ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ اﻗﺮار ﻣﺠﺮم ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺗﺒﻪ‪ ،‬در ﭼﻬﺎر ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﻧﻪ ﺑﺘﺮﺳﺪ ﻧﻪ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺷﺪه‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﻧﻪ اﺳﻴﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ ﻣﻀﺮوب‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ در ﻏﺎﻳﺖ ﺣﺮﻳ‪‬ﺖ و ﻛﻤﺎل اﺧﺘﻴﺎر اﻗﺮار ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺒﺤﺚ دوم‪ -‬ﻛﻼم ﺟﺰﻳﺮي در ﺷﺮاﺋﻂ رﺟﻢ و ﺣﺪ‪ ‬زﻧﺎ و ﻧ‪‬ﻘﺎش ﻣﺎ ﺑﺎ او‬
‫ﺟﺰﻳﺮي در ﻗﺴﻤﺖ دﻳﮕﺮي از ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺧﻮد در اﻳﻦ ﺑﺎب ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬و ﻫﺮﮔﺎه ﺷﻬﻮد ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ ﺑﺮاي اداء ﺷﻬﺎدت‪ ‬وﻗﻮع زﻧﺎ در‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﺣﺎﻛﻢ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬از اﻳﺸﺎن در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره زﻧﺎ ﻣﻲﭘﺮﺳﺪ ﻛﻪ آن ﭼﻴﺴﺖ و ﻛﺠﺎ و ﭼﮕﻮﻧﻪ زﻧﺎ ﻛﺮده اﺳﺖ؟ ﭘﺲ اﮔﺮ ﻫﻤﮕﻲ‬
‫در ‪A‬‬
‫ﻫﻤﻪ اﻳﻦ اﻣﻮر اﺗّﻔﺎق ﻧﻤﻮده ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ دﺧﻮل را ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﻴﻞ در ﺳﺮﻣﻪدان دﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬زﻳﺮا اﺟﻤﺎل در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫‪                                                                                                                                                                                          ‬‬
‫اﻟﺤ‪‬ﻨﺎﺑِﻠﺔُ ﻗﺎﻟﻮا‪ :‬ا‪‬ﻧّﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺸﺘَﺮَطُ ﻓﻲ اداء اﻟﺸﻬﺎدةِ ﺑﺎﻟﺰﱢﻧﺎ ﻓﻲ ﻣﺠﻠﺲٍ واﺣﺪ‪ ،‬و اﻟّﺎ ﻓَﻬ‪‬ﻢ ﻓَﺴ‪‬ﻘَﻪ‪ ‬و ﻳ‪‬ﻘﺎم‪ ‬ﻋﻠﻴﻬﻢ ﺣﺪ‪ ‬اﻟﻘَﺬف‪ .‬ﻟ‪‬ﺎَنّ اﻟﺸﺎرع‪ ‬ﻃﻠﺐ‪ ‬اﻟﺘﺤﻘﻴﻖَ ﻓﻲ اﻗﺎﻣ‪‬ﺔ اﻟﺤ‪‬ﺪود و اَداء‪‬‬
‫اﻟﺸﻬﺎدةِ ﻓﻲ ﻣﺠﺎﻟﺲ‪ ‬ﻣ‪‬ﺘﻔّﺮﻗَﺔٍ ﺷُﺒﻬﺔٌ ﺗَﻤﻨَﻊ‪ ‬ﻗﺒﻮلَ ﺷﻬﺎدة اﻟﺸّﻬﻮد ﻓﻲ اﻟﺰّﻧﺎ‪ ،‬و اﻟﺤﺪود‪ ‬ﺗُﺪر‪‬ء‪ ‬ﺑﺎﻟﺸﱡﺒ‪‬ﻬﺎت‪ .‬اﻟﺸﺎﻓﻌﻴﺔُ ﻗﺎﻟﻮا‪ :‬ا‪‬ﻧﱠﻪ‪ ‬ﻻ ﺑ‪‬ﺄس‪ ‬ﺑِﺘﻔﺮﱡقِ اﻟﻤﺠﺎﻟﺲ ﻓﻲ اَداء‪ ‬ﺷﻬﺎدةِ اﻟﺸّﻬﻮد‪،‬‬
‫و ﺗُﻘﺒ‪‬ﻞُ ﺷﻬﺎدﺗُﻬ‪‬ﻢ اذا اَد‪‬وﻫﺎ ﻓﻲ ﻣﺠﺎﻟﺲ‪ ‬ﻣﺘﻔﺮّﻗﺔٍ‪ ،‬و ذﻟﻚ ﻟ‪‬ﻠﻤ‪‬ﺒﺎدرةِ اﻟﻲ ﺗﻄﻬﻴﺮ اﻟﻤ‪‬ﺴﻠ‪‬ﻢ ﻣ‪‬ﻦَ اﻟﺬّﻧﻮب اذا ﻛَﻤ‪‬ﻞَ اﻟﻨٌﺼﺎب‪ ‬ﻓﻲ اﻟﺸّﻬﻮد‪  .‬‬
‫‪ -128‬اﻟﺤﺠﺮات‪  12 ،‬‬
‫‪ -129‬اﻟﻨﻮر‪  32 ،‬‬
‫‪ -130‬ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ و ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ A‬دو ﺣﺪﻳﺚ ﻓﻮق ﻗﺒﻼً در ﺑﺨﺶ اول ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺘﺎب ذﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪  .‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٨١ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻛﺎﻓﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬آنﮔﺎه ﺑﺮ ﺣﺎﻛﻢ‪ ،‬اﻗﺎﻣﻪ ﻛﺮدن ﺣﺪ‪ ‬واﺟﺐ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﭘﺲ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻛﻪ ﻣﺮد‪ ،‬زن را ﻟﻤﺲ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎ زﻧﺎ در ﺑﻼد‬
‫ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن واﻗﻊ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎ در ﻛﻮدﻛﻲ ﻳﺎ در زﻣﺎن ﭘﻴﺸﻴﻦ«‪.١٣١‬‬
‫ﻣﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪ :‬آﻧﭽﻪ را ذﻛﺮ ﻧﻤﻮدﻳﻢ ﺑﻴﻦ ﻫﻤﻪ‪ A‬ﻓﻘﻬﺎء ﻣﺤﻞ وِﻓﺎق اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺰﻳﺮي در ﻫﻤﺎن ﺻﻔﺤﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻣﺎﻟﻜﻴ‪‬ﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮ آنﭼﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻣﻲاﻓﺰاﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﺷﻬﺎدت در ﺻﻮرﺗﻲ ﺻﺤ‪‬ﺖ‬
‫ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﻛﻪ وﺻﻒ‪ ‬زﻧﺎ در ﺣﺎﻟﺖ وﻗﻮﻋﺶ‪ ،‬از ﻫﻢﺑﺴﺘﺮي ﻳﺎ ﻗﻴﺎم ﻳﺎ ﻗﻌﻮد‪ ،‬ﻧﺰد اﻳﺸﺎن ﻳﻜﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﺮد ﻓﺮاز ﻳﺎ زﻳﺮ ﺑﻮده‪ ،‬در‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻲ ﭼﻨﻴﻦ و ﭼﻨﺎن‪ .‬و ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ ﻫﻤﻪ‪ A‬اﻳﻨﻬﺎ را ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ا‪‬ﻧﻔﺮاد‪ ،‬و ﭘﺲ از ﺟﺪا ﻛﺮدنﺷﺎن از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‪ ،‬و ﻗﺒﻞ از آﻧﻜﻪ ﺷﻬﺎدت ﺑﻪ‬
‫ﻣﻜﺎنﻫﺎ و رؤﻳﺖ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺣﺎﻛﻢ ذﻛﺮ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻤﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻳﻚ وﻗﺖ ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮد‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﺘﻔﺮّق و در اوﻗﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ .‬و‬
‫ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﻓﻌﻞ زﻧﺎ ﻫﻤﭽﻮن ﻣﻴﻞ در ﺳﺮﻣﻪداران اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده‪ ،‬و ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﭼﻨﻴﻦ زﻳﺎدﺗﻲ ﺑﺎﻳﺪ در اداء ﺷﻬﺎدت ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر زﻳﺎدﺗﻲ در ﺳﺨﺘﮕﻴﺮي ﺑﺮ ﺷﻬﻮد‪ ،‬و ﺣﺘﻲاﻻﻣﻜﺎن ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن ﮔﻨﺎه‪ .‬ﭘﺲ ﻫﺮﮔﺎه ﻳﻜﻲ از ﺷﻬﻮد در ﺷﻬﺎدت ﺧﻮد دﭼﺎر‬
‫‪١٣٢‬‬
‫ﺧَﻠَﻞ ﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺎ ﺷﻬﻮد دﻳﮕﺮ ﻣﻮاﻓﻖ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺷﻬﺎدت ﻫﻤﻪ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد و ﺣﺪ‪ ‬ﻗﺬف ﺑﺮ آﻧﺎن ﺟﺎري ﻣﻲﮔﺮدد‪«.‬‬
‫ﻣﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪ :‬ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺸﺪﻳﺪ و ﺳﺨﺘﮕﻴﺮي‪ ،‬ﻛﻪ در ﻫﻴﭻ ﺣﻜﻤﻲ از اﺣﻜﺎم ﻧﻈﻴﺮ ﻧﺪارد‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻣﺘﻨﺎع از اﻳﻦ ﺷﻬﺎدت‬
‫ﺑﻮده‪ .‬و اﻣﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻗﺮار‪ ،‬ﺑﺮ ﻗﺎﺿﻲ واﺟﺐ اﺳﺖ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺘﻌﻠّﻖ ﺑﻪ آن را ﻛﻪ ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻂّ ﻧﻈﺮ ﺷﺎرع ﺑﻮده‪ ،‬ﺑﺮاي ﻫﺮﻛﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ اﻗﺮار‬
‫ﺑﻪ زﻧﺎ ﻛﻨﺪ‪ ،‬روﺷﻦ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮاي او ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ :‬ﻫﺮﻛﺲ اﻗﺮار ﺑﻪ اﻳﻦ ﮔﻨﺎه ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺪ‪ ‬ﺑﺮ او واﺟﺐ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬و ﻛﺴﻲ ﻛﻪ اﻗﺮار‬
‫ﻧﻜﻨﺪ ﺣﺪ‪ ‬ﺑﺮ او واﺟﺐ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬و ﻧﻴﺰ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻋﻴﺐﭘﻮﺷﻲ و ﺗﻮﺑﻪ ﻧﺰد ﺷﺎرع ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﺮ ﻛﺲ ‪A‬‬
‫ﺗﻮﺑﻪ ﻧﺼﻮح ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻌﺪ از آن دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﮔﻨﺎه ﺑﺎز ﻧﮕﺮدد‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ ‪A‬‬
‫ﺑﻪ وي را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ او ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻟﺠﻤﻠﻪ آﻧﻜﻪ ﻗﺎﺿﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻞﱢ ﺳﻌﻲ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻜﺎر ﺑ‪‬ﺮَد ﺗﺎ ﺷﺨﺺ ﻣﺘّﻬﻢ اﻗﺮار ﻧﻜﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎ اﻳﻦﺣﺎل ﺑﺎز ﻫﻢ اﻗﺮار ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺠﻠﺲ دﻳﮕﺮ وي را ﻣﻬﻠﺖ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ‬
‫در آن ﻣﺠﻠﺲ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺸﻮد‪ ،‬او را ﻃﻠﺐ ﻧﻜﻨﺪ‪ .‬و اﮔﺮ ﺷﺨﺺ ﺧﺎﻃﻲ ﺧﻮد ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪه ﻣﺠﺪ‪‬داً اﻗﺮار ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﺳﻮم وي را ﻣﻬﻠﺖ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬اﮔﺮ رﻓﺖ و ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺸﺪ ﺑﺎز ﻫﻢ وي را ﻃﻠﺐ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﻗﺎﺿﻲ دوﺑﺎره ‪A‬‬
‫ﻫﻤﻪ‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻞ را ﺑﺮاﻳﺶ ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻛﺮد‪ ،‬و ﺑﺎ اﻳﻦﺣﺎل اﻗﺮار ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺠﻠﺲ ﭼﻬﺎرم ﻣﻬﻠﺘﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬و اﮔﺮ ﻧﻴﺎﻣﺪ او را ﻃﻠﺐ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫وﻟﻲ اﮔﺮ ﺧﻮدش ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ ﻛﻼم ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ A‬ﺧﻮد را ﺑﺮاﻳﺶ ا‪‬ﻋﺎده ﻧﻤﻮده ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦﺑﺎر آﺧ‪‬ﺮﻳﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫و ﺗﻮ ﻣﺨﺘﺎري‪ .‬اﮔﺮ اﻗﺮار ﻧﻜﻨﻲ ﺣﺪ‪ ‬ﺑﺮ ﺗﻮ ﺟﺎري ﻧﻤﻲﮔﺮدد‪ .‬و ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺎﺿﻲ ﺳ‪‬ﺮّاً در ﭘﻲ آن ﻣﺮد ﻳﺎ زن ﻳﺎ ﻫﺮ دو‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎده و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﻛﻪ اﻗﺮار ﻧﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ ﺗﻮ ‪A‬‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺺ ﺑﻪ ﭘﺎﻛﻲ و ﭘﺎﻛﻴﺰﮔﻲ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ ﺑﻪ ﮔﻨﺎه رﺟﻌﺖ ﻧﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬و از درﮔﺎه‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -131‬اﻟﺠﺰﻳﺮي‪ ،‬اﻟﻔﻘﻪ ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺬاﻫﺐ اﻻرﺑﻌﺔ‪ ،‬اﻟﺠﺰء اﻟﺨﺎﻣﺲ‪ ،‬ص‪ ،74‬ﺳﺆال اﻟﺸﻬﻮد‪ /‬اذا ﺣ‪‬ﻀَﺮَ اﻟﺸّﻬﻮد‪ ‬اﻻرﺑﻌﺔُ ﻓﻲ ﻣﺠﻠﺲِ اﻟﺤﺎﻛﻢ ﻟ‪‬ﺎَداء‪ ‬اﻟﺸﻬﺎدةِ ﻋﻠﻲ ﺣﺼﻮلِ‬
‫اﻟﺰّﻧﺎ‪ ،‬ﺳﺄﻟﻬ‪‬ﻢ‪ ‬اﻟﺤﺎﻛﻢ‪ ‬ﻋﻦ اﻟﺰّﻧﺎ‪ ،‬ﻣﺎ ﻫﻮ‪ ‬و اﻳﻦَ ز‪‬ﻧﻲ و ﻛﻴﻒ زﻧﻲ؟ ﻓَﺎ‪‬نِ اﺗﱠﻔﻘﻮا ﺟﻤﻴﻌﺎً ﻓﻲ ﻫﺬه‪ ‬اﻻﻣﻮرِ و ﻗﺎﻟﻮا‪ :‬رأﻳﻨﺎ اﻳﻼج‪ ‬اﻟﺬﱠﻛَﺮِ ﻓﻲ اﻟﻔَﺮجِ ﻛﺎﻟﻤ‪‬ﻴﻞِ ﻓﻲ اﻟﻤ‪‬ﻜﺤ‪‬ﻠَﺔ ﺑﺎﻟﺘّﻔﺼﻴﻞ‪،‬‬
‫ﻟ‪‬ﺎَﻧﱠﻪ‪ ‬ﻻﻳﻜﻔ‪‬ﻲ اﻻ‪‬ﺟﻤﺎلُ ﻓﻲ ﻫﺬ‪‬ه‪ ‬اﻟﺤﺎﻟَﺔِ ﻓﻴ‪‬ﺠِﺐ‪ ‬ﻋﻠﻲ اﻟﺤﺎﻛﻢِ اﻗﺎﻣﺔُ اﻟﺤﺪ‪ ‬ﻋﻠَﻲ اﻟﺰّاﻧ‪‬ﻴ‪‬ﻴﻦِ‪ ،‬ﻓﺮﺑ‪‬ﻤﺎ ﻳﻜﻮنُ ﻟَﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻬﺎ او ﻳﻜﻮنُ اﻟﺰّﻧﺎ ﻓﻲ دارِ اﻟﺤﺮبِ‪ ،‬او ﻓﻲ اﻟﺼ‪‬ﺒﺎ‪ ،‬او ﻓﻲ زﻣﺎنٍ‬
‫ﻣ‪‬ﺘَﻘﺎد‪‬مٍ‪  .‬‬
‫‪ -132‬ﻳﻌﻨﻲ زاد‪‬وا ﻋﻠﻲ ﻣﺎ ذُﻛ‪‬ﺮَ‪ :‬ا‪‬ﻧّﻤﺎ ﺗَﺼ‪‬ﺢ‪ ‬اﻟﺸّﻬﺎدةُ اذا اﺗﱠﺤ‪‬ﺪ‪ ‬اﻟﺰّﻧﺎ ﻋﻨﺪﻫﻢ ﻓﻲ ﺻ‪‬ﻔﺘ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣﻦِ اﺿﻄﺠﺎعٍ او ﻗﻴﺎمٍ او ﻗُﻌ‪‬ﻮد‪ ،‬او ﻫﻮ ﻓَﻮﻗﻬﺎ او ﺗﺤﺘَﻬﺎ‪ ،‬ﻓﻲ ﻣﻜﺎنِ ﻛﺬا‪ ،‬و ﻻﺑ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣﻦ‬
‫ذﻛﺮِ ذﻟﻚ ﻛُﻠّﻪ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﺤﺎﻛﻢ ﻋﻠﻲ اﻧﻔ‪‬ﺮاد‪‬ﻫﻢ ﺑﻌﺪ‪ ‬ﺗَﻔَﺮﱡﻗ‪‬ﻬﻢ‪ ،‬ﻗﺒﻞَ اﻻدا ‪‬ء ﺑِﺎَﻣﻜ‪‬ﻨَﺔٍ و ر‪‬ؤﻳﺎ ﻓﻲ وﻗﺖ‪ ‬واﺣﺪ‪ ،‬ﻻ ﻣ‪‬ﺘَﻔﺮّﻗﻴﻦَ ﻓﻲ اوﻗﺎت‪ ،‬و ﻻ ﺑ‪‬ﺪ‪ ‬انﻳ‪‬ﻘﻮﻟﻮا‪ :‬اَدﺧﻞَ اﻟﺬﱠﻛﺮَ ﻓﻲ اﻟﻔَﺮجِ‬
‫ﻛﺎﻟﻤ‪‬ﺮو‪‬د ﻓﻲ اﻟﻤ‪‬ﻜﺤ‪‬ﻠَﺔ‪ ،‬و ﻻﺑ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣﻦ ﻫﺬه‪ ‬اﻟﺰّﻳﺎدةِ ﻓﻲ اداء‪ ‬اﻟﺸّﻬﺎدةِ‪ ،‬زﻳﺎد‪‬ةً ﻓﻲ اﻟﺘَﺸﺪﻳﺪ ﻋﻠَﻴﻬﻢ و ﻃﻠﺒﺎً ﻟ‪‬ﻠﺴ‪‬ﺘﺮِ ﻣﺎ اَﻣﻜَﻦ‪ .‬ﻓَﺎنِ ﺗَﺨَﻠﺨَﻞَ واﺣﺪ‪ ‬ﻣﻨﻬﻢ اداء‪ ‬اﻟﺸّﻬﺎدةِ ‪ ،‬اَو ﻟَﻢﻳ‪‬ﻮاﻓﻖ‬
‫ﻏَﻴﺮَه‪ ،‬ر‪‬د‪‬ت ﺷﻬﺎد‪‬ﺗُﻬ‪‬ﻢ و ﺣ‪‬ﺪ‪‬وا ﻟ‪‬ﻠﻘَﺬف‪  .‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٨٢ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺑﺎريﺗﻌﺎﻟﻲ ﻃﻠﺐ آﻣﺮزش ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺮاي اﻗﺮار‪ ،‬ﻧﺰد ﻗﺎﺿﻲ ﻧﺮوﻧﺪ‪ ،‬و اﻳﻦﻛﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ ﭘﺎي ﺧﻮد ﻧﺰد ﻗﺎﺿﻲ ﻧﺮوﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ اﻳﺸﺎن را‬
‫ﻃﻠﺐ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎﺻﻞ آنﻛﻪ ﺑﺮ ﻗﺎﺿﻲ واﺟﺐ اﺳﺖ ﺳﻌﻲ ﺑﻠﻴﻎ ﻣﺒﺬول دارد ﺗﺎ اﻗﺮار از آن دو ﺻﺎدر ﻧﺸﻮد‪ ،‬و ﺑﻪ ﻫﺮ وﺳﻴﻠﻪﻳﻲ‬
‫اﻧﻜﺎر را ﺑﻪ اﻳﺸﺎن ﺗﻠﻘﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺟﺮﻳﻤﻪ ﻓﺎﺿﺤﻪﻳﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﻠﺐ و ﺣﺒﺲ و اﺟﺒﺎرش ﺑﺮ ا‪‬ﻗﺮار و اﺟﺮاء‪ ‬ﺣﺪ‪ ‬ﺑﺮ او ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ‪،‬‬ ‫و اﻣﺎ زﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺒﺐ وﺟﻮد ﺷُﺒ‪‬ﻬﺎت ﻛﺜﻴﺮهﻳﻲ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي دﻓﻊ ﺣﺪ‪ ‬ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺟ‪‬ﻤﻠَﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﻧﻜﺎح داﺋﻢ ﻳﺎ ﻣ‪‬ﺘﻌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺣﺘّﻲ ﺑﺮ‬
‫ﻣﺬﻫﺐ اﻛﺜﺮ ﻋﺎﻣ‪‬ﻪ در ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻣﺘﻌﻪ‪ .‬زﻳﺮا ﻧﻔﺲ ﺧﻼف ﺑﻴﻦ اﻣ‪‬ﺖ در اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺑﺮوز ﺷﺒﻬﻪ ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ و ﭼﻪ ﺷﺒﻬﻪﻳﻲ!‬
‫ﭘﺲ در ﺣﺎل ﺑﺮوز اﺣﺘﻤﺎل‪ ،‬وﻟﻮ ﻳﻚ در ﻫﺰار‪ ،‬اﮔﺮ ﻛﺴﻲ زﻧﻲ را ﻧﺴﺒﺖ زﻧﺎ داد‪ ،‬ﻗﺎذ‪‬ف ﺷﻤﺮده ﺷﺪه اﺟﺮاء ﺣﺪ‪ ‬ﺑﺮ او واﺟﺐ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ راه ﻣﻨﺤﺼﺮ‪ ،‬ﻳﺎ ﺷﻬﺎدت ﺷﻬﻮد اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻛﻪ ﻣﺬﻛﻮر ﺷﺪ‪ ،‬و آن ﻋﺎدةً ﻏﻴﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﺎ اﻗﺮار ﺑﺎ ﺷﺮوﻃﻲ ﻛﻪ‬
‫ذﻛﺮ ﻧﻤﻮدﻳﻢ‪ ،‬از آن ﺟﻤﻠﻪ آنﻛﻪ ﺟﻠﺐ و ﺗﻬﺪﻳﺪ و آزار و اﻫﺎﻧﺖ ﻧﺸﻮد‪ ،‬و ﺧﻮدش ﻧﺰد ﻗﺎﺿﻲ ﺣﺎﺿﺮ ﮔﺮدد و ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺗﺒﻪ در‬
‫‪A‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ و ﻗﺎﺑﻞ ذﻛﺮ آنﻛﻪ ﻋﻠﻤﺎء ﺷﻴﻌﻪ ﺑﺎ ﺳﺨﻨﺎﻧﻲ ﻛﻪ از ﻓﻘﻬﺎء ﻋﺎﻣ‪‬ﻪ ﻧﻘﻞ‬ ‫ﭼﻬﺎر ﻣﺠﻠﺲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ ،‬اﻗﺮار ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺪ ﻣﻮاﻓﻘﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻛﺘﺎﺑﺎً و ﺳ‪‬ﻨّﺔً ﻣﺴﺘﺪلّ ﺑﻪ ادﻟّﻪ‪ A‬ﻗﺎﻃﻌﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫و‪‬اﻟﻌ‪‬ﺠﺐ‪ ‬ﻛﻞﱡ اﻟﻌ‪‬ﺠﺐ از ﺑﻌﻀﻲ ﻓﻘﻬﺎء ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ‪ ،‬از ﻋﺎﻣ‪‬ﻪ و ﺧﺎﺻ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﻴﺰ از اﻛﺜﺮ اﻳﺸﺎن ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ از وﻇﺎﻳﻔﻲ‬
‫ﻏﻔﻠﺖ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻗﺮآن ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺗﺤﺮﻳﺾ و ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻛﺮده اﻧﺠﺎمﺷﺎن را ﻣﻮﺟﺐ رﺿﺎي ﺧﺪاي ﻋﺰّوﺟ‪‬ﻞ‪ ،‬و ﻣ‪‬ﺼﻠ‪‬ﺢ ﻧﻮع و ﺟﺎﻟﺐ‬
‫ﺧﻴﺮات داﻧﺴﺘﻪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻘﺘﻀﺎي ﻧﺼﻮص ﻧﺒﻮﻳ‪‬ﻪ و و‪‬ﻟَﻮﻳ‪‬ﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑﻪ ﻧﺼﻮص ﻛﺘﺎب‪ ،‬و ﻫﻴﭻﻳﻚ را ﻣﺮاﻋﺎت‬
‫ﻧﻜﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ در اﻳﻦ ﻣﺒﺤﺚ اﻃﺎﻟﻪ‪ A‬ﻛﻼم ﻧﻤﻮدﻳﻢ و ﮔﻔﺘﺎر ﺟﺰﻳﺮي را آوردﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ وﺿﻮح ﺑﺪاﻧﻲ ﻛﻪ ﻏﺮض ﺷﺎرع‪ ،‬ﻣ‪‬ﻬﻤﺎ اَﻣﻜَﻦ‪ ،‬ﻋﺪم اﺟﺮاء‪‬‬
‫ﺣﺪ‪ ‬ﺑﻮده‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻮل ﺟﻤﻴﻊ ﻓﻘﻬﺎء‪ .‬و ﭼﻪ ﺷﮕﻔﺖ اﺳﺖ از ﻓﻘﻬﺎء ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ از ﻫﻴﭻ ﻛﻮﺷﺸﻲ در اﺛﺒﺎت وﺟﻮب رﺟﻢ ﻓﺮوﮔﺰار‬
‫ﻧﻜﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ آنﻛﻪ دﻟﻴﻞ ﺷﺮﻋﻲ ﺑﺮ آن وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬و از وﻇﻴﻔﻪ‪ A‬ﺧﻮد در دﻓﻊ ﺣﺪود ﺑﻪ ﺷُﺒ‪‬ﻬﺎت ﻏَﻔﻠﺖ‪ ،‬و ﭼﻬﺮه‪ A‬دﻳﻦ را‬
‫زﺷﺖﻣﻨﻈﺮ ﻛﺮده‪ ،‬از ﻣﻘﺼﺪ رب‪‬اﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ و ﻣﺮاد ﺳﻴ‪‬ﺪاﻟﻤ‪‬ﺮﺳﻠﻴﻦ‪ ،‬و دﻓﺎع از ﺣﺮﻣﺖ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ‪ ،‬و ﻣﻨﻊ ﺷﻴﻮع ﻓﺎﺣﺸﻪ ﺑﻴﻦ ﻫﻤﻪ‪ A‬ﻣﺮدم‬
‫ا‪‬ﻋﺮاض ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺒﺤﺚ ﺳﻮم‪A -‬‬
‫ﻗﺼﻪ ﻣﺎﻋ‪‬ﺰَﺑﻦﻣﺎﻟﻚ و ﻋﺪم ﺻﺤ‪‬ﺖ آن‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻨﺎد ﻓﻘﻬﺎء در اﺛﺒﺎت رﺟﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬داﺳﺘﺎن ﻣﺎﻋ‪‬ﺰﺑﻦﻣﺎﻟﻚ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ در اﺑﺘﺪا رواﻳﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ را ﻛﻪ‬
‫در اﻳﻦ ﺑﺎره وارد ﺷﺪه ﻣﺘﺬّﻛﺮ ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ر‪‬د‪ ‬آﻧﻬﺎ ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪.‬‬
‫)ص(‬
‫آﻣﺪه ﻋﺮض ﻛﺮد‪ :‬ﻳﺎ‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬اﺑﻮﻫ‪‬ﺮَﻳﺮه و زﻳﺪﺑﻦﺧﺎﻟﺪ اﻟﺠ‪‬ﻬ‪‬ﻨﻲ رواﻳﺖ ﻛﺮده ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﻣﺮدي از اﻋﺮاب ﻧﺰد رﺳﻮلﺧﺪا‬
‫رﺳﻮلاﷲ ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﻲدﻫﻢ ﻛﻪ ﺟﺰ ﺑﻪ ﻛﺘﺎب ﺧﺪا ﻣﺮا ﺑﻪ ﭼﻴﺰي ﺣﻜﻢ ﻧﻨﻤﺎﻳﻲ! ﺧﺼﻢ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻛﻪ از او داﻧﺎﺗﺮ ﺑﻮد‬
‫)ص(‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺑﮕﻮ! ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﭘﺴﺮ ﻣﻦ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ :‬آري! ﺑﻴﻦ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻛﺘﺎب ﺧﺪا داوري ﻛﻦ و ﻣﺮا ا‪‬ذن ﺳﺨﻦ د‪‬ه! ﭘﺲ رﺳﻮلﺧﺪا‬
‫ﻣﺰدور اﻳﻦ ﺷﺨﺺ ﺑﻮده و ﺑﺎ زن وي زﻧﺎ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﺒﺮ داده ﺷﺪه ﻛﻪ ﭘﺴﺮم ﺑﺎﻳﺪ رﺟﻢ ﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺮاي او ﺳﺪ‬
‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ﻳﻚ ﻛﻨﻴﺰ ﻓﺪﻳﻪ دادم‪ .‬ﺳﭙﺲ از اﻫﻞ ﻋﻠﻢ ﭘﺮﺳﻴﺪم و ﻣﺮا ﺧﺒﺮ دادﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﭘﺴﺮم ﺳﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و ﻳﻚ ﺳﺎل دوري از‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٨٣ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫وﻃﻦ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺮ زن اﻳﻦ ﺷﺨﺺ رﺟﻢ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﮕﺎه رﺳﻮلﺧﺪا)ص( ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ آنﻛﻪ ﺟﺎن ﻣﻦ در دﺳﺖ او اﺳﺖ ﺑﻴﻦ‬
‫ﺷﻤﺎ دو ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﻛﺘﺎب ﺧﺪا داوري ﺧﻮاﻫﻢ ﻛﺮد! ﻛﻨﻴﺰ و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺮ ﭘﺴﺮ ﺗﻮ ﺳﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و ﻳﻚ‬
‫ﺳﺎل دوري از وﻃﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ اي اﻧﻴﺲ ﻧﺰد ﻫﻤﺴﺮ اﻳﻦ ﺷﺨﺺ ﺑﺮو اﮔﺮ اﻋﺘﺮاف ﻧﻤﻮد وي را ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﻦ! راوي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫اﻧﻴﺲ ﻧﺰد آن زن رﻓﺘﻪ و او ﺑﻪ ﮔﻨﺎه ﺧﻮد اﻋﺘﺮاف ﻧﻤﻮد‪ .‬آﻧﮕﺎه رﺳﻮلﺧﺪا)ص( دﺳﺘﻮر داد و آن زن رﺟﻢ ﺷﺪ‪.١٣٣‬‬
‫ب‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲﺑﻦﺑ‪‬ﺮَﻳﺪ‪‬ة از ﭘﺪرش رواﻳﺖ ﻛﺮده ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎﻋ‪‬ﺰﺑﻦﻣﺎﻟﻚ اﻻَﺳﻠَﻤﻲ ﻧﺰد رﺳﻮلﺧﺪا)ص( آﻣﺪه ﻋﺮض ﻛﺮد‪ :‬ﻳﺎ رﺳﻮلاﷲ‬
‫ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﻮد ﺳﺘﻢ ﻧﻤﻮده زﻧﺎ ﻛﺮدهام و ﺣﺎل ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ ﻣﺮا ﭘﺎﻛﻴﺰه ﮔﺮداﻧﻲ‪ .‬رﺳﻮلﺧﺪا وي را ﭘﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬ﭘﺲ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻪ‬
‫روز ﺑﻌﺪ ﻓﺮارﺳﻴﺪ ﻧﺰد او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻳﺎ رﺳﻮلاﷲ ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻣﻦ ﻣﺮﺗﻜﺐ زﻧﺎ ﺷﺪهام‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ دوﺑﺎره وي را ﭘﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺷﺨﺼﻲ را‬
‫ﻧﺰد ﻗﻮﻣﺶ رواﻧﻪ ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ :‬آﻳﺎ در ﻋﻘﻞ او ﻋﻴﺒﻲ ﻣﻲداﻧﻴﺪ ﻛﻪ رﻓﺘﺎري را در او زﺷﺖ ﺑﻴﺎﺑﻴﺪ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻣﺎ از او ﭼﻴﺰي‬
‫ﻧﻤﻲداﻧﻴﻢ ﺟﺰ آﻧﻜﻪ ﻋﻘﻠﺶ ﻛﺎﻣﻞ اﺳﺖ و ﻣﻲداﻧﻴﻢ ﻛﻪ از ﺻﺎﻟﺤﺎن ﻣﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎر ﺳﻮم ﻧﺰد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ آﻣﺪ‪ .‬آنﮔﺎه در ﭘﻲ آﻧﺎن‬
‫ﻧﻴﺰ ﻓﺮﺳﺘﺎده از ﺣﺎل او ﺟﻮﻳﺎ ﺷﺪ‪ .‬وي را ﺧﺒﺮ دادﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﻴﺒﻲ در او و در ﻋﻘﻠﺶ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﭼﻬﺎرم ﻓﺮا‬
‫رﺳﻴﺪ ﺣ‪‬ﻔﺮهﻳﻲ ﻛَﻨﺪه اﻣﺮ ﺑﻪ رﺟﻢ وي ﻓﺮﻣﻮد‪.١٣٤‬‬
‫ج‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﻳﺮَة و زﻳﺪﺑﻦﺧﺎﻟﺪ اﻟﺠ‪‬ﻬﻨﻲ رواﻳﺖ ﻛﺮده ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬اﻋﺮاﺑﻲ‪ ‬آﻣﺪه ﮔﻔﺖ‪ :‬اي رﺳﻮلﺧﺪا ﺑﻴﻦ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻛﺘﺎب ﺧﺪا داوري‬
‫ﻛﻦ! ﺧﺼﻢ او ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬راﺳﺖ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻴﻦ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻛﺘﺎب ﺧﺪا ﺣﻜﻢ ﻛﻦ! آنﮔﺎه اﻋﺮاﺑﻲ‪ ‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﭘﺴﺮ ﻣﻦ‬
‫ﺧﺪﻣﺘﻜﺎر اﻳﻦ ﺷﺨﺺ ﺑﻮده و ﺑﺎ زن او زﻧﺎ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﺴﺮم ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﻮد‪ .‬وﻟﻲ ﻣﻦ ﺑﺮاي او ﺳﺪ‬
‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ﻳﻚ ﻛﻨﻴﺰ ﻓﺪاء دادم‪ .‬آﻧﮕﺎه از اﻫﻞ ﻋﻠﻢ ﺟﻮﻳﺎ ﺷﺪم‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺑﺮ ﭘﺴﺮ ﺗﻮ ﺳﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و ﻳﻚ ﺳﺎل ﻏُﺮﺑﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺑﻴﻦ ﺷﻤﺎ دو ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﻛﺘﺎب ﺧﺪا ﺣﻜﻢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻢ‪ .‬و اﻣﺎ ﻛﻨﻴﺰ و ﮔﻮﺳﭙﻨﺪان ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬و ﺑﺮ‬
‫ﭘﺴﺮ ﺗﻮ ﺳﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و ﻳﻚ ﺳﺎل دوري از وﻃﻦ اﺳﺖ‪ .‬و ﺑﻪ ﻣﺮدي ﮔﻔﺖ‪ :‬و اﻣﺎ ﺗﻮ اي اﻧﻴﺲ ﻧﺰد آن زن ﺑﺮو ﺳﻨﮕﺴﺎرش ﻛﻦ!‬
‫ﭘﺲ اﻧﻴﺲ ﻧﺰد وي رﻓﺘﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎرش ﻛﺮد‪.١٣٥‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -133‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ج‪،5‬ﺣﺪود‪ /121 ،‬ﻋﻦ اﺑﻲﻫﺮﻳﺮةَ و زﻳﺪﺑﻦﺧﺎﻟﺪ‪ ‬اﻟﺠ‪‬ﻬ‪‬ﻨﻲ ا‪‬نﱠ رﺟﻼً ﻣﻦ اﻻﻋﺮاب اَﺗﻲ رﺳﻮلَاﷲ)ص( ﻓﻘﺎل‪ :‬ﻳﺎ رﺳﻮلَاﷲ اَﻧﺸُﺪ‪‬ك‪ ‬اﷲَ اﻻّ ﻗَﻀَﻴﺖ‪ ‬ﻟﻲ‬
‫ﺑ‪‬ﻜﺘﺎباﷲ! ﻓﻘﺎل اﻟﺨﺼﻢ‪ ‬اﻻﺧﺮُ و ﻫﻮ‪ ‬اﻓﻘَﻪ‪ ‬ﻣﻨﻪ‪ :‬ﻧﻌﻢ ﻓَﺎﻗﺾِ ﺑﻴﻨَﻨﺎ ﺑِﻜﺘﺎباﷲ و اءذَن ﻟﻲ! ﻓﻘﺎل رﺳﻮلاﷲ)ص(‪ :‬ﻗُﻞ! ﻗﺎل‪ :‬انﱠ اﺑﻨ‪‬ﻲ ﻛﺎن ﻋ‪‬ﺴﻴﻔﺎً ﻋﻠﻲ ﻫﺬا‪ ،‬ﻓَﺰَﻧﻲ ﺑِﺎﻣﺮاﺗ‪‬ﻪ‪ ،‬و‬
‫ا‪‬ﻧّﻲ اُﺧﺒِﺮت‪ ‬انﱠ ﻋﻠﻲ اﺑﻨ‪‬ﻲ‪ ‬اﻟﺮﱠﺟﻢ‪ .‬ﻓَﺎﻓﺘَﺪ‪‬ﻳﺖ‪ ‬ﻣﻨﻪ‪ ‬ﺑﻤﺎَةِ ﺷﺎةٍ و و‪‬ﻟﻴﺪ‪‬ةٍ‪ .‬ﻓَﺴﺄﻟﺖ‪ ‬اﻫﻞَ اﻟﻌ‪‬ﻠﻢ‪ ،‬ﻓﺎﺧﺒ‪‬ﺮوﻧﻲ اَﻧﱠﻤﺎ ﻋﻠﻲ اﺑﻨﻲ ﺟﻠﺪ‪ ‬ﻣﺎَ ٍة و ﺗَﻐﺮﻳﺐ‪ ‬ﻋﺎمٍ‪ ،‬و انﱠ ﻋﻠﻲ اﻣﺮَاَةِ ﻫﺬا اﻟﺮﱠﺟﻢ‪.‬‬
‫ﻓﻘﺎلَ رﺳﻮلُاﷲ)ص(‪ :‬و‪‬اﻟﺬي ﻧﻔﺴﻲ ﺑﻴﺪه ﻟَﺎَﻗﻀ‪‬ﻴ‪‬ﻦﱠ ﺑ‪‬ﻴﻨَﻜُﻤﺎ ﺑﻜﺘﺎب اﷲ‪ .‬اَﻟﻮ‪‬ﻟﻴﺪ‪‬ةُ و اﻟﻐَﻨَﻢ‪ ‬ر‪‬د‪ ،‬و ﻋﻠﻲ اﺑﻨ‪‬ﻚ‪ ‬ﺟ‪‬ﻠﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎةٍ و ﺗَﻐﺮﻳﺐ‪ ‬ﻋﺎمٍ‪ .‬واﻏﺪ‪ ‬ﻳﺎ اُﻧﻴﺲ‪ ‬اﻟﻲ اﻣﺮَاَةِ ﻫﺬا‪ ،‬ﻓﺎنِ‬
‫اﻋﺘﺮَﻓَﺖ ﻓَﺎرﺟ‪‬ﻬﻤﺎ‪ .‬ﻗﺎل‪ :‬ﻓَﻐَﺪا ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻓﺎﻋﺘﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻓﺎَﻣ‪‬ﺮَ ﺑِﻬﺎ رﺳﻮلُاﷲ)ص( ﻓَﺮُﺟِﻤ‪‬ﺖ‪  .‬‬
‫‪ -134‬ﻣﺴﻨﺪ اﺣﻤﺪ ج‪ ،3‬ص‪ ،2‬ﻣﻠﺨﱠﺼﺎً‪ ،‬ﻋﻦ اﺑﻲﺳﻌﻴﺪ‪ ‬اﻟﺨُﺪري ‪ /‬ﻣﺴﻠﻢ ‪ ،‬ﻋﻦ ﻋﺒﺪاﷲﺑﻦﺑ‪‬ﺮﻳﺪ‪‬ة ﻋﻦ اﺑﻴﻪ‪ :‬انﱠ ﻣﺎﻋﺰَﺑﻦَﻣﺎﻟﻚ‪ ‬اﻻَﺳﻠﻤﻲ اﺗﻲ رﺳﻮلَاﷲ)ص( ﻓﻘﺎل‪ :‬ﻳﺎ‬
‫رﺳﻮلاﷲ اﻧﻲ ﻗﺪ ﻇَﻠَﻤﺖ‪ ‬ﻧﻔﺴﻲ و ز‪‬ﻧَﻴﺖ‪ ‬و اﻧّﻲ اُرﻳﺪ‪ ‬انﺗُﻄَﻬ‪‬ﺮﻧﻲ‪ .‬ﻓَﺮَد‪‬ه‪ .‬ﻓﻠﻤﺎ ﻛﺎنَ ﻣﻦَ اﻟﻐﺪ‪ ‬اﺗﺎه‪ ‬ﻓﻘﺎل‪ :‬ﻳﺎ رﺳﻮلَاﷲ ا‪‬ﻧّﻲ ﻗﺪ زﻧﻴﺖ‪ .‬ﻓﺮَد‪‬ه‪ ‬اﻟﺜّﺎﻧﻴﺔَ‪َ .‬ﻓﺎَرﺳ‪‬ﻞَ رﺳﻮلاﷲ)ص( اﻟﻲ‬
‫ﻗﻮﻣ‪‬ﻪ ﻓﻘﺎل‪ :‬اَﺗﻌﻠَﻤﻮنَ ﺑِﻌﻘﻠ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﺎﺳﺎً ﺗُﻨﻜ‪‬ﺮونَ ﻣﻨﻪ‪ ‬ﺷﻴﺌﺎً؟ ﻓﻘﺎﻟﻮا‪ :‬ﻻﻧَﻌﻠَﻤ‪‬ﻪ‪ ‬اﻻّ وﻓﻲ‪‬اﻟﻌﻘﻞِ ﻣﻦ ﺻﺎﻟ‪‬ﺤﻴﻨﺎ ﻓﻴﻤﺎ ﻧﺮي‪ .‬ﻓَﺎَﺗﺎه‪ ‬اﻟﺜّﺎﻟﺜﺔَ‪ .‬ﻓﺎرﺳ‪‬ﻞَ اﻟﻴﻬﻢ اﻳﻀﺎً‪ ،‬ﻓﺴﺄلَ ﻋﻨﻪ‪ ،‬ﻓﺎﺧﺒ‪‬ﺮوه‪ ‬اَﻧﱠﻪ‪ ‬ﻻ‬
‫ﺑﺎس‪ ‬ﺑﻪ و ﻻ ﺑﻌ‪‬ﻘﻠ‪‬ﻪ‪ !‬ﻓﻠَﻤﺎ ﻛﺎن اﻟﺮّاﺑﻌﺔَ ‪ ،‬ﺣ‪‬ﻔَﺮَ ﻟﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﻔﺮَةً ﺛﻢ‪ ‬اﻣﺮَ ﺑﻪ ﻓﺮُﺟﻢِ‪  .‬‬
‫‪ -135‬ﺑﺨﺎري‪ ،‬ج‪ ،3‬ص‪ /241‬ﻋﻦ اﺑﻲﻫﺮﻳﺮةَ و ز‪‬ﻳﺪﺑﻦﺧﺎﻟﺪ‪ ‬اﻟﺠ‪‬ﻬﻨﻲ ﻗﺎﻻ‪:‬ﺟﺎء‪ ‬اﻋﺮاﺑﻲ‪ ‬ﻓﻘﺎل‪:‬ﻳﺎ رﺳﻮلاﷲِ اﻗﺾِ ﺑﻴﻨﻨﺎ ﺑﻜﺘﺎبِ اﷲ! ﻓﻘﺎم ﺧَﺼﻤ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓﻘﺎل‪ :‬اﻗﺾِ ﺑ‪‬ﻴﻨﻨﺎ ﺑﻜﺘﺎب‬
‫اﷲ! ﻓﻘﺎل اﻻﻋﺮاﺑﻲ‪ :‬انّ اﺑﻨﻲ ﻛﺎن ﻋﺴﻴﻔﺎً ﻋﻠﻲ ﻫﺬا‪ ،‬ﻓﺰﻧﻲ ﺑﺎ‪‬ﻣﺮاﺗ‪‬ﻪ‪ ! ‬ﻓﻘﺎﻟﻮا ﻟﻲ ﻋﻠﻲ اﺑﻨ‪‬ﻚ‪ ‬اﻟﺮّﺟﻢ‪ !‬ﻓَﻔَﺪ‪‬ﻳﺖ‪ ‬اﺑﻨﻲ ﻣﻨﻪ‪ ‬ﺑﻤﺎةٍ ﻣﻦَ اﻟﻐَﻨَﻢِ و و‪‬ﻟﻴﺪ‪‬ةٍ! ﺛﻢ‪ ‬ﺳﺎﻟﺖ‪ ‬اﻫﻞَ اﻟﻌﻠﻢ ﻓﻘﺎﻟﻮا‪:‬‬
‫اﻧّﻤﺎ ﻋﻠﻲ اﺑﻨ‪‬ﻚ‪ ‬ﺟﻠﺪ‪ ‬ﻣﺎةٍ و ﺗﻐﺮﻳﺐ ﻋﺎمٍ! ﻓﻘﺎل اﻟﻨﺒﻲ‪)‬ص(‪ :‬ﻻَﻗﻀ‪‬ﻴﻦﱠ ﺑﻴﻨﻜُﻤﺎ ﺑﻜﺘﺎب اﷲِ‪ .‬اﻣ‪‬ﺎ اﻟﻮ‪‬ﻟﻴﺪ‪‬ةُ و اﻟﻐﻨﻢ‪ ‬ﻓﺮَد‪ ‬ﻋﻠﻴﻚ و ﻋﻠﻲ اﺑﻨ‪‬ﻚ ﺟﻠﺪ‪ ‬ﻣﺄةٍ و ﺗﻐﺮﻳﺐ‪ ‬ﻋﺎمٍ‪ .‬و اﻣﺎ اﻧﺖ‪‬‬
‫ﻳﺎ اُﻧﻴﺲ‪ ‬ﻟﺮَﺟﻞٍ‪ ،‬ﻓﺎﻏﺪ‪ ‬ﻋﻠﻲ اﻣﺮاةِ ﻫﺬا ﻓﺎرﺟ‪‬ﻤﻬﺎ! ﻓﻐﺪا ﻋﻠﻴﻬﺎ اُﻧﻴﺲ‪ ‬ﻓﺮَﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻬﺎ‪.‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٨۴ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫)ص(‬
‫آﻣﺪه ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ زﻧﺎ ﻛﺮدهام‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ از او ا‪‬ﻋﺮاض ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ‬ ‫ز‪ :‬اﺑﻮﻫﺮﻳﺮه ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺎﻋﺰﺑﻦﻣﺎﻟﻚ ﻧﺰد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﻣﺮﺗﻜﺐ زﻧﺎ ﺷﺪهام‪ .‬دوﺑﺎره از او اﻋﺮاض ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺎز ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ زﻧﺎ ﻛﺮدهام‪ .‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ از او ا‪‬ﻋﺮاض ﻛﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺗﻜﺮار ﻛﺮده‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﻣﺮﺗﻜﺐ زﻧﺎ ﺷﺪهام‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎر ﻫﻢ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ از وي ا‪‬ﻋﺮاض ﻧﻤﻮد ﺗﺎ آﻧﻜﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺗﺒﻪ اﻗﺮار ﻛﺮد‪ .‬آﻧﮕﺎه دﺳﺘﻮر داد‬
‫ﺳﻨﮕﺴﺎرش ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻪ ﺳﻨﮓﻫﺎ ﺑﻪ او اﺻﺎﺑﺖ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﻛﺮده ﺷﺘﺎﺑﺎن ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺮدي ﻛﻪ اﺳﺘﺨﻮان ﻓﻚ‪ ‬ﺷﺘﺮي در‬
‫دﺳﺖ داﺷﺖ ﺑﻪ او رﺳﻴﺪه ﭼﻨﺎن ﺑﺮ او ﻧﻮاﺧﺖ ﻛﻪ ﺟﺎن ﺑﺎﺧﺖ‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( را از ﻓ‪‬ﺮار او‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم اﺻﺎﺑﺖ ﺳﻨﮓﻫﺎ ﺧﺒﺮ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﺮا وي را رﻫﺎ ﻧﻜﺮدﻳﺪ‪١٣٦‬؟!‬
‫)ص(‬
‫ﻣﺮدي را از ﻗﺒﻴﻠﻪ‪ A‬اﺳﻠَﻢ‪ ،‬و ﻣﺮدي را ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮش از ﻳﻬﻮد‬ ‫اﺑﻮاﻟﺰﱡﺑ‪‬ﻴﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬از ﺟﺎﺑﺮﺑﻦﻋﺒﺪاﷲ ﺷﻨﻴﺪه ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻧﻤﻮد‪.١٣٧‬‬
‫و از اﺑﻲاﺳﺤﻖ اﻟﺸﱠﻴﺒﺎﻧﻲ رواﻳﺖ ﺷﺪه ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﻲاوﻓﻲ ﭘﺮﺳﻴﺪم‪ :‬آﻳﺎ رﺳﻮلﺧﺪا)ص( ﻛﺴﻲ را رﺟﻢ ﻓﺮﻣﻮد؟ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫آري! ﭘﺮﺳﻴﺪم‪ :‬ﺑﻌﺪ از آنﻛﻪ ﺳﻮره‪ A‬ﻧﻮر ﻧﺎزل ﺷﺪ ﻳﺎ ﻗﺒﻞ از آن؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻤﻲداﻧﻢ‪.١٣٨‬‬
‫ﻣﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪A :‬‬
‫ﻫﻤﻪ اﻳﻦ اﺧﺒﺎر‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻨﺎﻗﻀﺎﺗﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﻪ ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ اﺑﻲﻫﺮﻳﺮه و زﻳﺪﺑﻦﺧﺎﻟﺪ و ﻋﺒﺪاﷲﺑﻦﺑ‪‬ﺮﻳﺪ‪‬ه ﻣﻨﺘﻬﻲ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬و ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻌﺎرض‪ ،‬از ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﺳﺘﺪﻻل ﺳﺎﻗﻂ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻀﺎﻓﺎً ﻛﻪ از اﺿﻌﻒ اﺧﺒﺎر آﺣﺎدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ آﻳﺎ ﺑﺮ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ‬
‫اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا دارد‪ ،‬ﮔﻮارا اﺳﺖ ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ اﻣﺜﺎل اﻳﻦ اﺧﺒﺎر‪ ،‬رﺟﻢ را ﺟﺎﻳﺰ ﺑﺸﻤﺎرد؟! و آﻳﺎ ﻇﻨّﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﭼﻪ‬
‫)ص(‬
‫اﺣﺪي را رﺟﻢ ﻓﺮﻣﻮده؟ ﻗﻄﻌﺎً ﻧﻪ! ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﻘﻴﻪ ﺟﺮأت ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻜﻤﻲ را ﺑﻪ‬ ‫رﺳﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﺧﺪايﺗﻌﺎﻟﻲ ﻧﺴﺒﺖ دﻫﺪ؟!‬
‫ﻣﺒﺤﺚ ﭼﻬﺎرم‪ -‬اﺷﻜﺎﻻت وارده ﺑﺮ ﻗﺼﻪ‪ A‬ﻣﺎﻋﺰ‬
‫ﺑﺮ ﺧﺒﺮ اول اﺷﻜﺎﻻﺗﻲ وارد اﺳﺖ ﻛﻪ ذﻳﻼً ﻣﺘﺬﻛﺮ آﻧﻬﺎ ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ‪:‬‬
‫اوﻻً؛ ﻣﻌﻨﺎي »اَﻧﺸُﺪ‪‬ك‪ ‬اﷲ« ﭼﻴﺴﺖ؟! و آﻳﺎ اَﺣ‪‬ﺪي از اﻣ‪‬ﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ »ﺗﻮ را ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﻲدﻫﻢ ﺑﻴﻦ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻛﺘﺎب ﺧﺪا‬
‫ﺣﻜﻢ ﻧﻤﺎﻳﻲ«؟! آﻳﺎ ﺑﻪ زﻋﻢ او ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺣﻖ را ﻛﺘﻤﺎن ﻛﺮده ﺑﻪ ﺧﻼف ﻛﺘﺎب ﺧﺪا ﺣﻜﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺤﺘﺎج ﻗﺴﻢ ﺑﺎﺷﺪ؟!‬

‫‪                                                                                                                                                                                          ‬‬
‫ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ‪ :‬اﻟﺒﺨﺎري‪ ،‬ﺻﻠﺢ ‪ ،105‬اﺣﻜﺎم‪ ،39‬آﺣﺎد ‪ ،1‬ﺷﺮوط ‪ ،9‬اﻳﻤﺎن‪ ،3‬ﺣﺪود‪ /46 ،38 ،34 ،3‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﺣﺪود‪ ،25‬ﻗﻀﺎة‪ /22‬اﺑﻮداود‪ ،‬ﺣﺪود‪ ،25‬اﻟﺘﱡﺮﻣﺬي‬
‫ﺣﺪود ‪ ،8‬اﺑﻦﻣﺎﺟﻪ‪ ،‬ﺣﺪود ‪ / 7‬اﻟﻤ‪‬ﻮﻃّﺎ‪ ،‬ﺣﺪود ‪ /6‬ﺑﺨﺎري‪ ،‬ج‪ ،9‬ص‪ ،94‬ﻋﻦ اﺑﻲﻫﺮﻳﺮةَ و زﻳﺪﺑﻦﺧﺎﻟﺪ‪ ‬اﻟﺠ‪‬ﻬﻨﻲ‪ ،‬ﻋﻴﻦ اﻟﺨﺒﺮ اﻟﻤﺬﻛﻮر ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﻓﺮقٍ ‪ //‬ﻧﺴﺎﺋﻲ‪ ،‬ج ‪،8‬‬
‫ﻗﻀﺎة‪ ،22‬ص ‪ ،241‬ﺑﺴﻨﺪﻳﻦ ﻋﻦ اﺑﻲﻫﺮﻳﺮةَ و زﻳﺪ‪‬ﺑﻦﺧﺎﻟﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻠﻪ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﺗﻔﺎوت‪ // ‬اﺣﻤﺪ ﺣﻨﺒﻞ‪ ،‬ج‪ ،4‬ص‪115‬و ‪ :116‬ﻋﻦ اﺑﻲﻫﺮﻳﺮة و زﻳﺪﺑﻦﺧﺎﻟﺪ‪ ‬اﻟﺠ‪‬ﻬﻨﻲ ﻣﺜﻠُﻪ‬
‫ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﺗﻔﺎوت‪ ،‬اﻻّ انﱠ ﻓﻲ آﺧﺮه؛ ﻗﺎل ﻟﺮﺟﻞٍ ﻣ‪‬ﻦ اﺳﻠَﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﺎلُ ﻟﻪ‪ ‬اﻧﻴﺲ‪  ...‬‬
‫‪ -136‬اﺑﻦﻣﺎﺟﻪ‪ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ‪ /2554‬ﻋﻦ اﺑﻲﻫﺮﻳﺮةَ ﻗﺎلَ‪ :‬ﺟﺎء‪ ‬ﻣﺎﻋﺰُﺑﻦُﻣﺎﻟﻚ‪ ‬اﻟﻲ اﻟﻨﱠﺒﻲ‪)‬ص( ﻓﻘﺎل‪ :‬اﻧّﻲ ز‪‬ﻧَﻴﺖ‪ .‬ﻓﺎﻋﺮض‪ ‬ﻋﻨﻪ‪ .‬ﺛﻢ‪ ‬ﻗﺎل‪ :‬اﻧّﻲ ز‪‬ﻧَﻴﺖ‪ . ‬ﻓﺎﻋﺮض‪ ‬ﻋﻨﻪ‪ .‬ﺛﻢ‪ ‬ﻗﺎلَ‪:‬‬
‫ض ﻋﻨﻪ‪ .‬ﺛﻢ‪ ‬ﻗﺎل‪ :‬ﻗﺪ زﻧﻴﺖ‪ .‬ﻓﺎﻋﺮض‪ ‬ﻋﻨﻪ‪ ‬ﺣﺘﱡﻲ اﻗﺮﱠ ارﺑﻊ‪ ‬ﻣﺮات‪ .‬ﻓﺎَﻣ‪‬ﺮَ ﺑﻪ انﻳ‪‬ﺮﺟ‪‬ﻢ‪ .‬ﻓﻠﻤ‪‬ﺎ اﺻﺎﺑﺘﻪ‪ ‬اﻟﺤ‪‬ﺠﺎرةُ اَدﺑ‪‬ﺮَ ﻳ‪‬ﺸﺘﺪ‪ .‬ﻓﻠَﻘ‪‬ﻴﻪ‪ ‬رﺟﻞٌ ﺑﻴﺪه‪ ‬ﻟﺤﻲ‪ ‬ﺟﻤﻞٍ‪،‬‬
‫اﻧّﻲ ز‪‬ﻧَﻴﺖ‪ .‬ﻓﺎﻋﺮ ‪‬‬
‫ﻓَﻀَﺮَﺑﻪ‪ ‬ﻓَﺼ‪‬ﺮَﻋ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﺬُﻛﺮَ ﻟﻠﻨﱠﺒﻲ‪)‬ص( ﻓﺮار‪‬ه‪ ،‬ﺣﻴﻦ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺘﻪ‪ ‬اﻟﺤﺠﺎرةُ‪ .‬ﻗﺎل‪ :‬ﻓﻬﻼ ﺗﺮَﻛﺘُﻤ‪‬ﻮه‪‬؟! ‪ ‬‬
‫‪ -137‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﻛﺘﺎب اﻟﺤﺪود‪ ،‬ج‪ /5‬ﻋﻦ اﺑﻲاﻟﺰﱡﺑﻴﺮ اﻧﱠﻪ‪ ‬ﺳﻤﻊ‪ ‬ﺟﺎﺑﺮَﺑﻦﻋﺒﺪاﷲ ﻳ‪‬ﻘﻮل‪ :‬رﺟ‪‬ﻢ‪ ‬اﻟﻨﺒﻲ‪)‬ص( رﺟ‪‬ﻼً ﻣﻦ اﺳﻠﻢ‪ ،‬و رﺟﻼً ﻣﻦ اﻟﻴﻬﻮد‪ ‬و اﻣﺮَاﺗَﻪ‪  .‬‬
‫ﺟﻢ‪ ‬رﺳﻮلاﷲ)ص(؟! ﻗﺎلَ ﻧﻌﻢ! ﻗﺎل ﻗﻠﺖ‪ :‬ﺑﻌﺪ ﻣﺎ اُﻧﺰِﻟَﺖ ﺳﻮرةُ اﻟﻨﻮرِ اَم‬
‫‪ - 138‬اﻟﻤﺼﺪر اﻟﺴﺎﺑﻖ‪ ،‬ﻋﻦ اﺑﻲاﺳﺤﻖ اﻟﺸّﻴﺒﺎﻧﻲ ﻗﺎل‪ :‬ﺳﺄﻟﺖ‪ ‬ﻋﺒﺪاﷲِ ﺑﻦ اﺑﻲ اوﻓﻲ‪ :‬ﻫﻞ ر ‪‬‬
‫ﻗﺒﻠﻬﺎ؟ ﻗﺎل‪ :‬ﻻادري‪  .‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٨۵ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺛﺎﻧﻴﺎً؛ اﻳﻦﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬آن ﻳﻜﻲ اَﻓﻘَﻪ ﺑﻮد« ﭼﻪ ﻣﻌﻨﻲ دارد؟! ﭼﻪ ﻓﻘﻬﻲ از آن دو ﺷﺨﺺ ﺻﺎدر ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ راوي ﺑﺪاﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫او‪‬ﻟﻲ ﻓﻘﻴﻪ اﺳﺖ و دوﻣﻲ اَﻓﻘَﻪ از او؟ و آﻳﺎ اﻳﻦ ﭼﻴﺰي ﺟﺰ ﻛﻼم ﻋﺎﻃﻞ و ﺑﺎﻃﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﺳﻮدي در ﺑﺮ ﻧﺪارد‪ ،‬و ﻧﺘﻴﺠﻪاش‬
‫ﺟﺰ زﻳﺎن ﭼﻴﺰي ﻧﻴﺴﺖ؟!‬
‫ﺛﺎﻟﺜﺎً؛ آن دو اَﻋﺮاﺑﻲ ﺑ‪‬ﺪ‪‬وي ﻛﺠﺎ ﻓﻘﻪ را آﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ؟! آﻳﺎ در ﺑﺎدﻳﻪ و ﺻﺤﺮاء‪ ،‬ﻣﺪرﺳﻪ ﻳﺎ داﻧﺸﮕﺎه دﻳﻨﻲ وﺟﻮد داﺷﺖ ﻛﻪ در‬
‫آن ﻓﻘﻪ اﺣﻜﺎم اﺳﻼﻣﻲ ﺗﺪرﻳﺲ ﺷﻮد؟ آنﻫﻢ در زﻣﺎن ﺧﻮد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﻣﻮﺿﻮع آﻣﻮزش و ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﻌﻠﱡﻢ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد؟!‬
‫)ص(‬
‫ﭼﻴﺰي در‬ ‫راﺑﻌﺎً؛ ﺑﻪ ﻓﺮض ﻣﺤﺎل ﻛﻪ ﺣﻜﻢ »رﺟﻢ« از ﺳﻮي ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺻﺎدر ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺪ‪‬اﻗﻞ در آن وﻗﺖ ﻫﻨﻮز ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬
‫اﻳﻦﺑﺎره ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺪوﻳﻬﺎ ﻳﺎ دﻳﮕﺮان آن را ﻣﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﻜﻤﺶ را ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ؟!‬
‫ﺧﺎﻣﺴﺎً؛ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﺳﭙﺲ از اﻫﻞ ﻋﻠﻢ ﺟﻮﻳﺎ ﺷﺪم«‪ .‬اﻫﻞ ﻋﻠﻢ در ﺑﺎدﻳﻪ ﻛﻴﺎﻧﻨﺪ؟! ﭼﺮا ﻧﺎمﺷﺎن را ﻧﺒﺮده اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮد‬
‫ﻋﺎﻟﻤﻨﺪ ﻳﺎ ﺟﺎﻫﻞ؟!‬
‫ﺳﺎدﺳﺎً؛ ﭼﻪ ﺣﺎﺟﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ رﺳﻮلﺧﺪا)ص( ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻳﺎد ﻛﺮده ﺑﮕﻮﻳﺪ‪» :‬ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺟﺎن ﻣﻦ در دﺳﺖ او اﺳﺖ ﺑﻪ ﻛﺘﺎب‬
‫ﺧﺪا ﺣﻜﻢ ﺧﻮاﻫﻢ ﻛﺮد«‪ .‬آﻳﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰي در ﻗﺮآن ﻳﺎ ﺳﻨّﺖ ﻣﻲﻳﺎﺑﻲ؟ آﻳﺎ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻣﺘّﻬﻢ ﺑﻮد؟ ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﻳﻨﻬﺎ‪ ،‬ﺻﺪور اﻳﻦ‬
‫)ص(‬
‫ﻣﺆﻳ‪‬ﺪ ﺧﺼﻢ اول اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬اَﻧﺸُﺪ‪‬ك‪ ‬اﷲ«‪ ،‬و ﻣﻘﺼﻮدش آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ داوري رﺳﻮلﺧﺪا ﺳﻮءﻇﻦ‬ ‫ﻛﻼم از ﻧﺒﻲ‪‬‬
‫دارد‪ .‬ﭘﺲ رﺳﻮلﺧﺪا ﻗﺴﻢ ﻣﻲﺧﻮرد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﺘﺎب ﺧﺪا ﺣﻜﻢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﺗﺎ زﻋﻢ ﺑﺎﻃﻞ و ﺑﺪﮔﻤﺎﻧﻲ ﻣﺪ‪‬ﻋﻲ زاﺋﻞ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺳﺎﺑﻌﺎً؛ در ﻛﺘﺎب ﺧﺪا ﭼﻴﺰي در اﻳﻦ ﺑﺎره ﻧﺎزل ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻗﺴﻢ ﻣﻲﺧﻮرد ﻛﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻛﺘﺎب ﺧﺪا ﺣﻜﻢ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ؟!‬
‫ﺛﺎﻣﻨﺎً؛ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺣﻜﻢ ﺟﺪﻳﺪي‪ ،‬ﺟﺰ آﻧﭽﻪ ﺧﺼﻢ او‪‬ل از اﻫﻞ ﻋﻠﻢ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺎورده و ﻫﻤﺎن ﭼﻴﺰي را ﻛﻪ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ اﻫﻞ ﻋﻠﻢ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻧﻤﻮده‪ .‬زﻳﺮا ﻛﻼﻣﻲ ﻏﻴﺮ از آن ﻧﮕﻔﺘﻪ اﺳﺖ! اﮔﺮ ﺑﮕﻮﻳﻲ ﻛﻼم ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬ﻛﻨﻴﺰ و ﮔﻮﺳﭙﻨﺪان ﺑﻪ ﺗﻮ‬
‫ﻣﺮدود ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ«‪ ،‬زاﺋﺪ ﺑﺮ ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺼﻢ از اﻫﻞ ﻋﻠﻢ ﻧﻘﻞ ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪ :‬ﭘﺪر ﻣﺎﻋﺰ ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻣﺮا ﺧﺒﺮ‬
‫دادهاﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﺴﺮم ﺑﺎﻳﺪ رﺟﻢ ﺷﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﻦ در ﻋﻮض آن ﻓﺪاء دادهام‪ .‬و ﺣﺎلﻛﻪ از اﻫﻞ ﻋﻠﻢ ﺟﻮﻳﺎ ﺷﺪهام‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺣﺪ‪ ‬او ﺳ‪‬ﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و ﻏُﺮﺑﺖ )ﺗﺒﻌﻴﺪ( ﻳﻜﺴﺎﻟﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﻗﻮل اﻫﻞ ﻋﻠﻢ ﺣﻖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺮد اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺪاء ﻣﺮا‬
‫ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ«‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﻛﻼم ﻧﺒﻲ‪)‬ص( و ﺣﻜﻢ وي ﭼﻴﺰي زاﺋﺪ ﺑﺮ آﻧﭽﻪ ﭘﺪر ﻣﺎﻋﺰ ﮔﻔﺘﻪ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺗﺎﺳﻌﺎً؛ در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺣﻜﻢ ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ اﻫﻞ ﻋﻠﻢ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ آﻧﻜﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻳﺎد ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﺘﺎب ﺧﺪا‬
‫ﺣﻜﻢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ!‬
‫ﻋﺎﺷﺮاً؛ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﺒﻲ‪)‬ص( ﺣﻜﻢ ﺑﻪ »رﺟﻢ« ﻣﻲﻛﻨﺪ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﺠﺮم ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻴﺴﺖ و ﭼﻴﺰي را اﻗﺮار ﻧﻨﻤﻮده! و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬
‫اﻣﺮ ﺑﻪ اﺣﻀﺎرش ﻧﻜﺮده ﺗﺎ از آﻧﭽﻪ ﻛﺮده و ﻛﻴﻔﻴﺖ آن ﺟﻮﻳﺎ ﺷﻮد! و از ﭘﺪرش ﻧﻴﺰ ﻧﭙﺮﺳﻴﺪه ﻛﻪ آﻳﺎ ﻣﺎﻋﺰ ﻣ‪‬ﺤﺼﻦ ﺑﻮده ﻳﺎ ﻏﻴﺮ‬
‫ﻣﺤﺼ‪‬ﻦ!‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٨۶ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫اﻟﺤﺎديﻋﺸﺮ؛ وﻗﺘﻲ در ﻛﺘﺎب ﺧﺪا از اﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﭼﻴﺰي ﻧﻴﺎﻣﺪه‪ ،‬ﻣﻘﺘﻀﻲ آن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﺼﻢ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪» :‬ﺑﻴﻦ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﺧﺪا داوري‬
‫ﻛﻦ«‪ ،‬و ﻧﺒﻲ‪)‬ص( ﻫﻢ ﺟﻮاب دﻫﺪ ﻛﻪ »ﻣﻦ ﺑﺮ اﺳﺎس آﻧﭽﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن داده ﺑﻴﻦ ﺷﻤﺎ ﺣﻜﻢ ﻣﻲﻛﻨﻢ«‪ ،‬و ﻧﮕﻮﻳﺪ »ﺑﻪ ﻛﺘﺎب‬
‫ﺧﺪا«‪.‬‬
‫اﻟﺜﺎﻧﻲﻋﺸﺮ؛ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( اُﻧَﻴﺲ را اﻣﺮ ﺑﻪ »رﺟﻢ« زن ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ اﻋﺘﺮاف ﻛﻨﺪ‪ ،‬و دﺳﺘﻮر ﻧﻤﻲدﻫﺪ وي را‬
‫ﻧﺰد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻴﺎورد ﺗﺎ ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﻪ رخ داده اﺳﺖ؟!‬
‫اﻟﺜﺎﻟﺚﻋﺸﺮ؛ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص(‪ ،‬در ﺻﻮرت اﻋﺘﺮاف زن‪ ،‬اﻣﺮ ﺑﻪ رﺟﻢ وي ﻣﻲدﻫﺪ و ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﺪ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺗﺒﻪ اﻗﺮار در ﻣﺠﻠﺲ‬
‫واﺟﺐ اﺳﺖ؟! آﻳﺎ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( دﺳﺘﻮر ﻣﻲدﻫﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ آﺳﺎﻧﻲ ﻣﮕﺴﻲ را ﺑﻜﺸﻨﺪ؟! ﺷﺎﻳﺪ آن زن اﻗﺮار ﺑﻪ زﻧﺎ ﻛﻨﺪ وﻟﻲ زﻧﺎﻳﺶ ﺑﻪ‬
‫)ص(‬
‫از ﺑﻴﺎن اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺷﺮاﺋﻂ ﺳﺎﻛﺖ‬ ‫ا‪‬ﻛﺮاه و اﺟﺒﺎر ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ! ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺣﺪ‪‬ي ﺑﺮ او ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬
‫اﺳﺖ؟! ﺣﺎل ﻧﮕﻮ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ آن زن‪ ،‬زاﺋﺪ ﺑﺮ ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ اﻫﻞ ﻋﻠﻢ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ! ﻣﺎ ﻣﻲﭘﺮﺳﻴﻢ اُﻧَﻴﺲ ﻛﻪ ﺑﻮده؟ آﻳﺎ او ﻋﺪل‬
‫ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺳﺎﻛﺖ اﺳﺖ‪ .‬آﻳﺎ ﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻫﻴﭻ‬
‫و ﻋﺎﻟﻢ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻪ اﺣﻜﺎم و ﺷﺮوط ﺑﻮده؟! ﺧﺒﺮ ﻣﺬﻛﻮر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪A‬‬
‫ﻳﻚ از اﻳﻦ ﺷﺮوط را ﺑﻴﺎن ﻧﻜﻨﺪ؟!‬
‫اﻟﺮاﺑﻊﻋﺸﺮ؛ ﺳﻨﺪ اﻳﻦ رواﻳﺖ ﺑﻪ اﺑﻲﻫﺮﻳﺮة و زﻳﺪﺑﻦﺧﺎﻟﺪ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ ﻫﺮ دو ﻏﻴﺮ ﻣ‪‬ﻌﺘَﻤ‪‬ﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺣﺪﻳﺚﺷﺎن اﻋﺘﻨﺎﺋﻲ‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻟﺨﺎﻣﺲﻋﺸﺮ؛ اﻳﻦ رواﻳﺖ ﻣﺨﺎﻟﻒ آن ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎز ﻫﻢ اﺑﻮﻫﺮﻳﺮة ﻧﻘﻞ ﻧﻤﻮده و اﺑﻦﻣﺎﺟﻪ در ﺳ‪‬ﻨَﻦ ﺧﻮد آورده‪ ١٣٩‬و ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺣﺪﻳﺜﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣ‪‬ﺴﻠﻢ از اﺑﻦﺑ‪‬ﺮﻳﺪ‪‬ة رواﻳﺖ ﻧﻤﻮده‪ .‬و ﻫﺮﮔﺎه دو ﺧﺒﺮ ﻣﺘﻌﺎرض ﺷﺪ‪ ،‬و ﻫﻤﺮاه ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ ﻗﺮاﺋﻦ دالّ ﺑﺮ‬
‫ﺻﺤ‪‬ﺖ و ﻗﻄﻌﻴﺖ ﺻﺪورش ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻫﺮ دو از درﺟﻪ‪ A‬اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺎﻗﻄﻨﺪ‪ ،‬و در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺴﺎدسﻋﺸﺮ؛ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﻲﺧﻮرد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﺘﺎب ﺧﺪا ﺣﻜﻢ ﻛﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در ﻛﺘﺎب ﺧﺪا ﻧﻪ ﺣﻜﻢ ﺗﻐﺮﻳﺐ اﺳﺖ ﻧﻪ‬
‫ﺣﻜﻢ رﺟﻢ‪ .‬ﭘﺲ ﻋﻴﺎذاً ﺑﺎﷲ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎ ﻛﺘﺎب ﺧﺪا ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ ﺧﺪاي ﻋﺰّوﺟﻞّ اﻓﺘﺮاء زده اﺳﺖ! و‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ اَﻇﻠَﻢ‪ ‬ﻣﻤ‪‬ﻦ اﻓﺘَﺮي‬
‫ﻋﻠﻲ اﷲِ ﻛﺬ‪‬ﺑﺎً اَو ﻛَﺬﱠب‪ ‬ﺑِ‪Ĥ‬ﻳﺎﺗ‪‬ﻪ‪!١٤٠‬‬
‫اﻟﺴﺎﺑﻊﻋﺸﺮ؛ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( ﺑﻪ اُﻧَﻴﺲ ﻧﮕﻔﺘﻪ اﺳﺖ از آن زن ﺑﭙﺮﺳﺪ ﻛﻪ آﻳﺎ ﺣﻜﻢ ﺧﺪا در ﺑﺎره‪ A‬زﻧﺎن ﻣﺤﺼ‪‬ﻨَﻪ را ﻣﻲداﻧﺪ؟ و‬
‫آﻳﺎ ﺑﻪ او اﺑﻼغ ﺷﺪه اﺳﺖ؟ و آﻳﺎ ﻣﻲداﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﻜﻤﺶ رﺟﻢ اﺳﺖ؟ ﭘﺲ اﮔﺮ ﻧﻤﻲداﻧﺴﺖ و ﺣﻜﻢ ﺧﺪا ﺑﻪ او ﻧﺮﺳﻴﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮ او‬
‫ﺣﺪ‪‬ي ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎنﻛﻪ اﺧﺒﺎر ﺑﺮ آن دﻻﻟﺖ دارد‪ .‬از آن ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺖ اﻳﻦ رواﻳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬از اﻣ‪‬ﺖ ﻣﻦ آﻧﭽﻪ را ﻧﻤﻲداﻧﻨﺪ‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪه«‪.١٤١‬‬
‫اﻟﺜﺎﻣﻦﻋﺸﺮ؛ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( ﺑﻪ اُﻧَﻴﺲ ﻧﮕﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ آن زن ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪه‪ ،‬ﭘﺲ از او ﺑﭙﺮﺳﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ اﻛﺮاه ﺑﻮده‪ ،‬ﺑﻨﺎء‬
‫ﺑﺮ ﻗﻮل ﺧﻮدش‪ ،‬ﺑﺮ او ﺣﺪ‪‬ي ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ - 139‬اﺑﻦﻣﺎﺟﻪ‪ ،‬ﺳ‪‬ﻨَﻦ‪ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ‪  2554‬‬
‫‪ - 140‬اﻻﻧﻌﺎم‪ /21 ،‬اﻻﻋﺮاف ‪ /37‬ﻳﻮﻧﺲ‪ /17 ،‬ﻓﻤﻦ اَﻇﻠﻢ‪ ‬ﻣﻤ‪‬ﻦ اﻓﺘﺮي ﻋﻠﻲ اﷲ ﻛﺬﺑﺎً ﻟﻴ‪‬ﻀﻞﱠ اﻟﻨّﺎس ﺑﻐﻴﺮ ﻋﻠﻢٍ‪ /‬اﻻﻧﻌﺎم‪  .144 ،‬‬
‫‪ - 141‬ر‪‬ﻓ‪‬ﻊ‪ ‬ﻋﻦ اﻣ‪‬ﺘﻲ ﻣﺎ ﻻﻳﻌﻠَﻤﻮنَ‪ /‬و اﻟﺮّﻓﻊ ﺑﻤﻌﻨﻲ رﻓﻊ‪ ‬اﻻﺛﺮ‪ ،‬اذ ﻻ ﻣﻌﻨﻲ ﻟﻪ‪ ‬ﻏﻴﺮَ ذﻟﻚ ‪ ‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٨٧ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪١٤٢‬‬
‫ﻳﻬﻮد ﻳﺎ ﻏﻴﺮ آﻧﻬﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ از‬ ‫‪A‬‬
‫ﻫﻤﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﻧﺪاء ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﻣﻨﺤﻮل و ﻣﺠﻌﻮل و از ﻣ‪‬ﺨﺘَﻠَﻘﺎت‬
‫دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم ﺑﻮده و ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺒﺮ دوم‪ :‬اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﻣﻨﺎﻗﺺ ﺧﺒﺮ اول اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا در آن ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺎﻋﺰ ﺧﻮدش ﻧﺰد ﻧﺒﻲ‪)‬ص( آﻣﺪ‪ ،‬و ﻫﻴﭻ ذﻛﺮي ﻧﻪ از ﭘﺪر وي‬
‫ﻛﺮده‪ ،‬ﻧﻪ از ﭘﺪر زن و ﺣﻜﻢ ﺧﻮد آن زن‪ .‬و ﻣﺜﻞ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ اﺳﺖ آﻧﭽﻪ را اﺣﻤﺪ ﺣﻨﺒﻞ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ رواﻳﺖ ﻛﺮده‪.‬‬
‫ﺧﺒﺮ ﺳﻮم؛ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ‪ ،‬ﺳﻨﺪاً و ﻣ‪‬ﺘﻨﺎً‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺧﺒﺮ اول اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻫﻤﺎن اﺷﻜﺎﻻت ﺧﺒﺮ اول‪ ،‬در ﻣﻮرد اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﻧﻴﺰ ﺻﺎدق اﺳﺖ‪.‬‬
‫و اﻣﺎ آﻧﭽﻪ را ﺑ‪‬ﺨﺎري در ﺟﺰء ﻧﻬﻢ‪ ،‬و ﻧﺴﺎﺋﻲ در ﺟﺰء ﻫﺸﺘﻢ ﺳ‪‬ﻨﻦ‪ ،‬و اﺣﻤﺪ ﺣﻨﺒﻞ در ﻣﺠﻠﺪ ﭼﻬﺎرم ﻣ‪‬ﺴﻨﺪ‪ ،‬و اﺑﻦﻣﺎﺟﻪ در‬
‫ﺣﺪﻳﺚ ‪ 2549‬رواﻳﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ از زﻳﺪﺑﻦﺧﺎﻟﺪ و اﺑﻲﻫﺮﻳﺮة ﻣ‪‬ﺮوي اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻞ ﺧﺒﺮ اول‪ ،‬ﺑﻲﻫﻴﭻ ﺗﻔﺎوت‪ .‬ﭘﺲ ﺟﻤﻴﻊ‬
‫اﻳﺮاداﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺧﺒﺮ اول وارد ﻧﻤﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺮ ﻫﻤﻪ‪ A‬آﻧﻬﺎ وارد اﺳﺖ‪.‬‬
‫و اﻣﺎ ﺧﺒﺮ اﺧﻴﺮي ﻛﻪ اﺑﻦﻣﺎﺟﻪ از اﺑﻲﻫﺮﻳﺮه رواﻳﺖ ﻛﺮده‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺧﺒﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣ‪‬ﺴﻠﻢ از ﻋﺒﺪاﷲﺑﻦﺑ‪‬ﺮﻳﺪة از ﭘﺪرش ﻧﻘﻞ‬
‫ﻧﻤﻮده‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎ آﻧﭽﻪ اﺑﻮﻫﺮﻳﺮة و اﺑﻦُﺧﺎﻟﺪ اﻟﺠﻬﻨﻲ رواﻳﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﺿﺪ‪‬ﻳ‪‬ﺖ دارد‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎ رواﻳﺖ ﻣﺴﻠﻢ ﻛﻪ از آن دو ﻧﻔﺮ ﺣﺪﻳﺚ‬
‫ﻛﺮده ﺿﺪ‪ ‬اﺳﺖ‪ .‬و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻨﺎﻗﺾ رواﻳﺖ ﺑﺨﺎري اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬وﻗﺘﻲ ﺳﻨﮓ ﺑﻪ ﻣﺎﻋﺰ اﺻﺎﺑﺖ ﻧﻤﻮد ﭘﺸﺖ ﻛﺮده‬
‫ﺷﺘﺎﺑﺎن ﺷﺪ‪ .‬آنﮔﺎه ﻣﺮدي ﻛﻪ در دﺳﺘﺶ اﺳﺘﺨﻮان ﻓﻚ‪ ‬ﺷﺘﺮي ﺑﻮد‪ ،‬وي را دﻧﺒﺎل ﻛﺮده وي را ﻣﻀﺮوب و ﻣﻘﺘﻮل ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﻓﺮار‬
‫او ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( ﺧﺒﺮ داده ﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد ﭼﺮا رﻫﺎﻳﺶ ﻧﻜﺮدﻳﺪ؟!«‬
‫در اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﻧﻴﺰ اﺷﻜﺎﻟﻲ ﻋﻈﻴﻢ ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ‪ ،‬و آن اﻳﻨﻜﻪ ﻧﺒﻲ‪)‬ص( ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﮕﻔﺘﻪ اﺳﺖ »اﮔﺮ ﮔﺮﻳﺨﺖ رﻫﺎﻳﺶ ﻛﻨﻴﺪ«‪ .‬و اﻳﻦ از‬
‫وﻇﺎﺋﻒ رﺳﻮل)ص( ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ از ﺑﻴﺎن اﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﺳﺎﻛﺖ اﺳﺖ ﺗﺎ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ از رﺟﻢ ﻣﺎﻋﺰ وي را ﺧﺒﺮ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﻧﻮﺷﺪارو ﻛﻪ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺑﻪ ﺳﻬﺮاب دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫و از ﻃﺮﻳﻖ ﺷﻴﻌﻪ‪ ،‬از ﻋﻠﻲﺑﻦاﺑﺮاﻫﻴﻢ‪ ،‬از اﺑﻲاﻟﻌﺒﺎس‪ ،‬از اﺑﻲﻋﺒﺪاﷲ)ع( رواﻳﺖ ﺷﺪه ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺮدي ﻧﺰد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( آﻣﺪه ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ‬
‫ﻣﺮﺗﻜﺐ زﻧﺎ ﺷﺪهام‪ ،‬و ﺣﺪﻳﺚ را ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺧﺒﺮ اﺑﻦﻣﺎﺟﻪ ﻣﻲآورد ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺳﭙﺲ ﺑﺮاي ﺳﻮﻣﻴﻦ ﺑﺎر ﻧﺰد وي آﻣﺪه‬
‫ﻋﺮض ﻛﺮد‪ :‬ﻳﺎ رﺳﻮلاﷲ ﻣﻦ زﻧﺎ ﻛﺮدهام و ﻋﺬاب دﻧﻴﺎ آﺳﺎنﺗﺮ از ﻋﺬاب آﺧﺮت اﺳﺖ‪ .‬رﺳﻮلﺧﺪا)ص( ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬آﻳﺎ دوﺳﺖ ﺷﻤﺎ‬
‫)ص(‬
‫دﺳﺘﻮر داد‬ ‫را ﭼﻴﺰي ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺠﻨﻮن اﺳﺖ؟! ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻧﻪ! ﭘﺲ ﺑﺮاي ﭼﻬﺎرﻣﻴﻦ ﺑﺎر اﻗﺮار ﻧﻤﻮد‪ .‬آﻧﮕﺎه رﺳﻮلﺧﺪا‬
‫ﮔﻮداﻟﻲ ﺑﺮاﻳﺶ ﺣﻔﺮ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻪ اﺻﺎﺑﺖ ﺳﻨﮓﻫﺎ را درﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬از ﮔﻮدال ﺧﺎرج ﺷﺪه ﺷﺘﺎﺑﺎن ﺷﺪ‪ .‬ز‪‬ﺑ‪‬ﻴﺮ وي را ﭘﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫)ص(‬
‫را از‬ ‫ﺑﻪ ﺳﺎق ﺷﺘﺮي ﭼﻨﺎن ﻧﻮاﺧﺘﺶ ﻛﻪ ﺑﺮ زﻣﻴﻦ اﻓﺘﺎد‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﺑﻨﺪش ﻛﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﻣﺮدم ﺑﻪ او رﺳﻴﺪه ﻛﺸﺘﻨﺪش‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﺣﺎدﺛﻪ ﺧﺒﺮ دادﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﭼﺮا رﻫﺎﻳﺶ ﻧﻜﺮدﻳﺪ؟! ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﮔﺮ ﻣﺴﺘﻮر ﻣﻲداﺷﺖ ﺳﭙﺲ ﺗﻮﺑﻪ ﻣﻲﻧﻤﻮد ﺑﺮاﻳﺶ ﺑﻬﺘﺮ‬
‫ﺑﻮد‪!١٤٣‬‬
‫‪                                                             ‬‬
‫‪ - 142‬ا‪‬ﺧﺘَﻠَﻖَ اﻟﻜﺬب‪ ،‬اﻓﺘﺮاه‪ /‬ﺑﻪ ﻛﺴﻲ دروغ ﺑﺴﺘﻦ‪ /‬ﻣ‪‬ﺨﺘَﻠَﻘﺎت‪ ،‬اﻓﺘﺮاءات و ﺗﻬﻤﺘﻬﺎ‪  .‬‬
‫‪ - 143‬ﻛﺎﻓﻲ‪ /‬ﺗﻬﺬﻳﺐ‪ /‬ﻋﻦ ﻋﻠﻲﺑﻦاﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻋﻦ اﻟﻌ‪‬ﺒﻴﺪي‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ‪‬ﺑﻦﻋﻴﺴﻲ ﺑﻦ ﻋﺒﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻦ ﻳﻮﻧﺲ‪ ،‬ﻋﻦ اَﺑﺎن‪ ،‬ﻋﻦ اﺑﻲاﻟﻌﺒﺎس ﻗﺎل‪ :‬ﻗﺎل اﺑﻮﻋﺒﺪاﷲ)ع(‪ :‬اﺗَﻲ اﻟﻨﱠﺒﻲ)ص(‬
‫ق اﻟﺤﺪﻳﺚَ ﻧﺤﻮ ﺧﺒﺮ اﺑﻦﻣﺎﺟﺔَ اﻟﻲ اَن ﻗﺎل‪ :‬ﺛﻢ‪ ‬ﺟﺎء‪ ‬اﻟﻴﻪ اﻟﺜﺎﻟﺜﺔَ ﻓﻘﺎل‪ :‬ﻳﺎ رﺳﻮلاﷲ اﻧﻲ ز‪‬ﻧَﻴﺖ‪ ،‬و ﻋﺬاب‪ ‬اﻟﺪ‪‬ﻧﻴﺎ اﻫﻮن ﻣﻦ ﻋﺬابِ اﻻﺧﺮةِ‪.‬‬
‫رﺟﻞٌ ﻓﻘﺎل اﻧﱢﻲ ز‪‬ﻧَﻴﺖ‪ ،‬و ﺳﺎ َ‬
‫ﻓﻘﺎلَ رﺳﻮلاﷲ)ص(‪ :‬اَ ﺑﺼﺎﺣ‪‬ﺒﻜُﻢ ﺑﺎس‪‬؟! )ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ ﺟِﻨﱠﺔٌ(؟ ﻗﺎﻟﻮا‪ :‬ﻻ ! ﻓﺎَﻗﺮﱠ ﻋﻠﻲ ﻧﻔﺴﻪ‪ ‬اﻟﺮّاﺑﻌﺔَ‪ .‬ﻓﺎَﻣﺮَ ﺑﻪ رﺳﻮلُاﷲ)ص(‪ ،‬ﻓﺤﻔﺮوا ﻟﻪ‪ ‬ﺣ‪‬ﻔﻴﺮةً ‪ ،‬ﻓﻠﻤ‪‬ﺎ اَن و‪‬ﺟﺪ‪ ‬ﻣﺲ‪ ‬اﻟﺤﺠﺎرةِ‬
‫ﺧﺮج‪ ‬ﻳﺸﺘﺪ‪ ،‬ﻓﻠَﻘ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ‬اﻟﺰﱡﺑﻴﺮُ ﻓﺮﻣﺎه ﺑﺴﺎقِ ﺑﻌﻴﺮٍ ﻓﺴ‪‬ﻘﻂَ ‪ ،‬ﻓﻌﻘَﻠَﻪ‪ ‬ﺑﻪ‪ ،‬ﻓﺎدرﻛَﻪ‪ ‬اﻟﻨﺎس‪ ‬ﻓَﻘَﺘَﻠُﻮه‪ . ‬ﻓﺎﺧﺒﺮوا اﻟﻨﺒﻲ‪)‬ص ﺑﺬﻟﻚ‪ .‬ﻓﻘﺎل‪ :‬ﻫﻼ ﺗﺮَﻛﺘُﻤﻮه‪‬؟! ﺛﻢ‪ ‬ﻗﺎل‪ :‬ﻟﻮِ اﺳﺘﺘَﺮَ ﺛﻢ‪ ‬ﺗﺎب ﻛﺎن‬
‫ﺧﻴﺮاً ﻟﻪ‪  .‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٨٨ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻣﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪ :‬ﻫﻤﺎن اﺷﻜﺎل ﺑﺰرﮔﻲ ﻛﻪ در ﺧﺒﺮ ﺑﺨﺎري ﺑﻮد‪ ،‬در اﻳﻦ رواﻳﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ و ﻣﺎ ﻧﻘﻞ ﻧﻤﻮدﻳﻢ‪ .‬آﻧﭽﻪ اﻓﺰوده‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻧﺒﻲ‪)‬ص(‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ‪ ،‬ﺑﻪ زاﻧﻲِ ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ رﺟﻢ ﻣﻲﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﺴﺘﻮر ﻣﻲداﺷﺖ‪ ،...‬و اﮔﺮ زاﻧﻲ از‬
‫آن ﻗﻮلِ رﺳﻮل ﻣﻄﻠﻊ ﻣﻲﮔﺸﺖ و ﻣﻲداﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻮر داﺷﺘﻦ ﮔﻨﺎه‪ ،‬و ‪A‬‬
‫ﺗﻮﺑﻪ ﺑﻌﺪ از آن ﻣﻄﻠﻮب ﺷﺎرع اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎً ﺗﻮﺑﻪ ﻧﻤﻮده‬
‫ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ رﺟﻮع ﻧﻤﻲﻛﺮد و ﺧﻮدش را ﻣ‪‬ﻔﺘَﻀ‪‬ﺢ و ﺑﻲآﺑﺮو ﻧﻤﻲﺳﺎﺧﺖ‪ .‬و ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎل‪ ،‬ﻋﺪم ﺑﻴﺎن ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﻪ ﻧﻔﻮس‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬اﻟﻌﻴﺎذُ ﺑﺎﷲ‪ ،‬ﺧﻼﻓﻲ اﺳﺖ ﺻﺎدر از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬و آن ﻣﺤﺎل اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﻧﻴﺰ اﺷﻜﺎﻻﺗﻲ وارد اﺳﺖ‪:‬‬
‫اوﻻ؛ ﺳﻨﺪش ﻣﺨﺪوش ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻳﺮا در ﻣ‪‬ﺪح و ﻗَﺪح ﻋﻠﻲﺑﻦاﺑﺮاﻫﻴﻢ ﭼﻴﺰي وارد ﻧﺸﺪه‪ .‬ﺷﻴﺦ ﺻﺪوق )ﻣﺤﻤﺪﺑﻦﻋﻠﻲ ﺑﻦ‬
‫ﺑﺎﺑﻮﻳﻪ( در ﺑﺎره‪ A‬ﻣﺤﻤﺪﺑﻦﻋﻴﺴﻲ ﺑﻦ ﻋ‪‬ﺒﻴﺪ‪ ،‬از اﺑﻦاﻟﻮﻟﻴﺪ ﻧﻘﻞ ﻛﺮده ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﺮ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦﻋﻴﺴﻲ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ از ﻛﺘﺐ ﻳﻮﻧﺲ‬
‫و ﺣﺪﻳﺚ او رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ اﻋﺘﻤﺎد ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬و ﺷﻴﺦ ﻃﻮﺳﻲ در ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وي ﺿﻌﻴﻒ اﺳﺖ‪ .‬و اﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ ﺑﺎﺑﻮﻳﻪ وي‬
‫را از رﺟﺎل ﻧَﻮادر‪‬اﻟﺤﻜﻤﺔ اﺳﺘﺜﻨﺎء ﻛﺮده ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ وي ﻣﺨﺘﺺ‪ ‬ﺑﻪ رواﻳﺘﺶ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ رواﻳﺖ ﻧﻤﻲﻛﻨﻢ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫ﻛﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﻏُﻼة را ﭘﻴﺮوي ﻣﻲﻛﺮده اﺳﺖ‪ .١٤٤‬وﻟﻲ ﻧﺠﺎﺷﻲ وي را ﻣﺪح ﻛﺮده و ﺷﻜّﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ در ﺷﻬﺎدت و رواﻳﺖ‪ ،‬ﻗﺪح و‬
‫ﺟﺮح‪ ،‬ﻣﻘﺪم ﺑﺮ ﻣﺪح اﺳﺖ‪ .‬و اﻣﺎ در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره ﻳﻮﻧﺲ‪ ،‬ﻛ‪‬ﺸّﻲ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻓﻀﻞﺑﻦﺷﺎذان ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬دروغﭘﺮدازان و ﻛﺬّاﺑﺎن ﻣﺸﻬﻮر‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬اﺑﻮاﻟﺨﻄّﺎب و ﻳﻮﻧﺲﺑﻦاﻟﻈﱠﺒﻴﺎن و ﻳﺰﻳﺪ اﻟﺼﺎﺋﻎ و ﻣﺤﻤﺪﺑﻦﺳﻨﺎن و اﺑﻮﺳ‪‬ﻤﻴﻨَﻪ‪ .‬و ﻧﺠﺎﺷﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وي ﺟﺪ‪‬اً ﺿﻌﻴﻒ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﭽﻪ رواﻳﺖ ﻛﺮده اﻟﺘﻔﺎت ﻧﻤﻲﺷﻮد و ﻛﺘﺒﺶ ﻫﻤﮕﻲ ﺗﺨﻠﻴﻂ اﺳﺖ‪ .‬و ﻏﻀﺎﺋﺮي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻳﻮﻧﺲ اﻫﻞ ﻛﻮﻓﻪ‪ ،‬ﻏﺎﻟﻲ‪،‬‬
‫ﻛﺬّاب و ﺟﻌ‪‬ﺎل ﺣﺪﻳﺚ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از اﺑﻲﻋﺒﺪاﷲ)ع( رواﻳﺖ ﻛﺮده‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺪﻳﺚ او اﻟﺘﻔﺎت ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺑﻨﺎء ﺑﺮ ﻗﻮل اﻳﻦ ﻣﺸﺎﻳﺦ‬
‫ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺑﻪ رواﻳﺘﺶ اﻋﺘﻤﺎد ﻧﻤﻲﻛﻨﻢ‪ .١٤٥‬ﺑﺮاي ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻛﺘﺐ رﺟﺎل ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺛﺎﻧﻴﺎ؛ در اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﻧﻴﺎﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص(‪ ،‬از ﻣﺤﺼﻦ ﺑﻮدن آن ﻣﺮد ﭘﺮﺳﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و اﻳﻨﻜﻪ آﻳﺎ ﺑﻪ ﺣﺮﻣﺖ ﻋﻤﻠﺶ و ﺣﺪ‪ ‬آن‬
‫واﻗﻒ ﺑﻮده ﻳﺎ ﻧﻪ! زﻳﺮا ﺻﺮف اﻗﺮار ﺑﻪ زﻧﺎ‪ ،‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ آن ﺷﺮوط‪ ،‬ﺑﻨﺎء ﺑﺮ ﻗﻮل ﻗﺎﺋﻠﻴﻦ ﺑﻪ رﺟﻢ‪ ،‬ﻣﺘﺤﻘّﻖ ﻧﮕﺮدد‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ رﺟﻢ‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫و دﻳﮕﺮ ﻣﻄﻠﺒﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻋﺪم ﺻﺤ‪‬ﺖ ﻗﺼ‪‬ﻪ‪ A‬ﻣﺎﻋﺰ دﻻﻟﺖ دارد ﺧﺒﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﻨﺪاً از ﺷﻴﺒﺎﻧﻲ رواﻳﺖ ﺷﺪه ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬از‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره‬ ‫اﺑﻦاﺑﻲاوﻓﻲ ﭘﺮﺳﻴﺪم آﻳﺎ رﺳﻮلﺧﺪا)ص( رﺟﻢ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﮔﻔﺖ‪ :‬آري! ﻳﻚ ﻣﺮد و ﻳﻚ زن ﻳﻬﻮدي را‪ .‬ﭘﺮﺳﻴﺪم‪ :‬ﺑﻌﺪ از ﻧﺰول‬
‫ﻧﻮر ﻳﺎ ﻗﺒﻞ از آن؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻤﻲداﻧﻢ‪.١٤٦‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ - 144‬ﺻﺪوق‪ /‬ﻣﺎ ﺗﻔﺮﱠد‪ ‬ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪‬ﺑﻦُﻋﻴﺴﻲ ﻣﻦ ﻛﺘﺐ ﻳﻮﻧﺲ و ﺣﺪﻳﺜﻪ ﻻﻳﻌﺘﻤﺪون ﻋﻠﻴﻪ‪ .‬و ﻓﻲ ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻟﺸﻴﺦ اﻟﻄﻮﺳﻲ اﻧﱠﻪ‪ ‬ﺿﻌﻴﻒ‪ .‬اﺳﺘﺜﻨﺎه‪ ‬اﺑﻮﺟﻌﻔﺮِ ﺑﻦ ﺑﺎﺑﻮﻳﻪ ﻣﻦ‬
‫رﺟﺎل ﻧﻮادر اﻟﺤﻜﻤﺔ و ﻗﺎل‪ :‬ﻻاروي ﻣﺎ ﻳ‪‬ﺨﺘَﺺ‪ ‬ﺑﺮواﻳﺘﻪ‪ .‬و ﻗﻴﻞَ اﻧّﻪ‪ ‬ﻛﺎنﻳﺬﻫﺐ‪ ‬ﻣﺬﻫﺐ‪ ‬اﻟﻐُﻼة‪  .‬‬
‫‪ - 145‬ﻗﺎل اﻟﻜ‪‬ﺸّﻲ‪ :‬ﻗﺎل ﻓﻀﻞُ ﺑﻦُ ﺷﺎذان ﻓﻲ ﺑﻌﺾ ﻛُﺘُﺒﻪ‪ :‬اﻟﻜﺬّاﺑﻮن اﻟﻤﺸﻬﻮرون اﺑﻮاﻟﺨﻄﺎب و ﻳﻮﻧﺲ‪ ‬ﺑﻦُ اﻟﻈّﺒﻴﺎن و ﻳﺰﻳﺪ‪ ‬اﻟﺼﺎﺋﻎ و ﻣﺤﻤﺪ‪‬ﺑﻦﺳﻨﺎن و اﺑﻮﺳﻤﻴﻨﺔ‪ .‬و ﻗﺎل‬
‫اﻟﻨﺠﺎﺷﻲ‪ :‬ا‪‬ﻧﱠﻪ ﺿﻌﻴﻒ‪ ‬ﺟﺪاً ﻻﻳ‪‬ﻠﺘﻔﺖ‪ ‬اﻟﻲ ﻣﺎ رواه‪ ،‬ﻛﻞﱡ ﻛﺘﺒﻪ ﺗﺨﻠﻴﻂٌ‪ .‬و ﻗﺎل اﻟﻐﻀﺎﺋﺮي‪ :‬ﻛﻮﻓﻲ‪ ‬ﻏﺎلٍ ﻛﺬاب‪ ‬وﺿﺎ ‪‬ع ﻟﻠﺤﺪﻳﺚ‪ ،‬روي ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﷲ)ع(‪ ،‬ﻻﻳﻠﺘﻔﺖ‪ ‬اﻟﻲ ﺣﺪﻳﺜﻪ‪.‬‬
‫ﻓﺎﻧﺎ ﻻاﻋﺘﻤﺪ‪ ‬ﻋﻠﻲ رواﻳﺘﻪ ﻟﻘﻮل ﻫﺆﻻء اﻟﻤﺸﺎﻳﺦ اﻟﻌ‪‬ﻈﻤﺎء‪  .‬‬
‫‪ - 146‬اﺣﻤﺪ ﺣﻨﺒﻞ‪ ،‬ج‪ ،4‬ص‪ /355‬ﻋﺒﺪاﷲﺑﻦاﺑﻲاوﻓﻲ‪ ،‬ﻣﺴﻨﺪاً‪ :‬ﻗﺎل اﻟﺸﻴﺒﺎﻧﻲ‪ ‬ﻟﻬﻢ‪ :‬اَﺧﺒﺮَﻧﻲ ﻗﺎل‪ :‬ﻗﻠﺖ‪ ‬ﻻﺑﻦ اﺑﻲ اوﻓﻲ‪ :‬رﺟﻢ رﺳﻮلُاﷲ)ص(؟ ﻗﺎل‪ :‬ﻧﻌﻢ! ﻳﻬﻮدﻳﺎً و‬
‫ﻳﻬﻮدﻳ‪‬ﺔً‪ .‬ﻗﺎل ﻗﻠﺖ‪ : ‬ﺑﻌﺪ ﻧﺰول اﻟﻨّﻮر او ﻗﺒﻠﻬﺎ ؟ ﻗﺎل‪ :‬ﻻاَدري‪  .‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٨٩ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻣﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪ :‬ﻣﺪﻟﻮل اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﺣﺎﻛﻲ از آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻣﺮد و زن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ را رﺟﻢ ﻧﻔﺮﻣﻮده‪ .‬ﭘﺲ روﺷﻦ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ‬
‫رﺟﻢ ﻣﺎﻋﺰ ﻧﺰد اﺣﻤﺪ ﺣﻨﺒﻞ ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮده‪ ،‬ﺑﺎ آﻧﻜﻪ وي رﺋﻴﺲ ﻣﺤﺪﺛّﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ را ﻧﻘﻞ ﻧﻤﻲﻛﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔﺮ‬
‫رﺟﻢ دو ﻳﻬﻮدي ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬رﺳﻮلﺧﺪا ﺣﻜﻢ ﺗﻮراة را ﺑﺮ وﻓﻖ ﻣﻌﺘﻘَﺪ ﻳﻬﻮد‪ ،‬اﺟﺮاء ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫)ص(‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺣﺪي ﻣﺠﺎز ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻪ اﺧﺒﺎر آﺣﺎدي ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ‬ ‫ﭘﺲ اﻛﻨﻮن ﻛﻪ وﻗﻮع رﺟﻢ در ﻋﻬﺪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﻋﻠﻢ ﻧﻤﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﺻﻞ ﺑﺮاﺋﺖ از اﻳﻦ ﺗﻜﻠﻴﻒ‪ ،‬و اﺻﻞ ﻋﺪم‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد ﺑﺎﻗﻲاﻧﺪ‪ ،‬و ﻫﺮ اﺻﻠﻲ ﻗﻄﻌﻴ‪‬ﺖ دارد ﺗﺎ دﻟﻴﻞ ﻗﺎﻃﻊ‬
‫دﻳﮕﺮي ﺑﺮ ﻧﻘﺾ آن وارد ﺷﻮد و ﺣﺎل ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ دﻟﻴﻠﻲ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻧﻘﺾ اﺻﻞِ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻪ ﺧﺒﺮ ﻣﻈﻨﻮن‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﺸﻜﻮك‪ ،‬ﻳﺎ‬
‫ﻣﻮﻫﻮم ﺟﺎﺋﺰ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﻇﻦّ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﺺ‪ ‬ﻛﺘﺎب اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﺮاراً ﺑﺪان ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﺗﻮﺿﻴﺢ دادهاﻳﻢ‪ .‬و در ﻗﺼﻪ‪A‬‬
‫ﻣﺎﻋﺰ ﺣﺘﻲ ﻇﻦّ ﻫﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬و در رواﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ‪ :‬ﻻﺗَﻨﻘُﺾِ اﻟﻴ‪‬ﻘﻴﻦَ ﺑﺎﻟﺸّﻚ‪ ‬ﺑﻞِ اﻧ ُﻘﺾِ اﻟﻴﻘﻴﻦ ﺑﻴﻘﻴﻦٍ ﻣﺜﻠﻪ‪.‬‬
‫ﺗﺬﻛﺮه و ﺗﺒﺼﺮه‪:‬‬
‫ﺑﻴﻦ اﻣ‪‬ﺖ ﺧﻼﻓﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ اﻋﺪاء و اﻣﺮاء‪ ،‬اﺧﺒﺎر ﻣﻜﺬوﺑﻪ را ﺑﻴﻦ اﺧﺒﺎر ﻣﺪو‪‬ﻧﻪ در ﻛﺘﺐ دﺳﻴﺴﻪ ﻧﻤﻮده ﺑﺮاي وﺻﻮل ﺑﻪ اﻏﺮاض‬
‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن وﺿﻊ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ در ﺑﺮﺧﻲ از ﻛﺘﺐ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﺟﻤﺎل‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺎرهﻳﻲ از آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﻧﻤﻮدهاﻳﻢ‪ .‬و ﺷﻜّﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺗﻮراة و‬
‫اﻧﺠﻴﻞ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﺮﻳﺢ ﻗﺮآن ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺷﺪهاﻧﺪ‪:‬‬
‫ﻳ‪‬ﺤﺮﱢﻓﻮنَ اﻟﻜﻠﻢ‪ ‬ﻋﻦ ﻣﻮاﺿ‪‬ﻌ‪‬ﻪ‪ ‬و ﻧﺴﻮا ﺣﻈّﺎً ﻣﻤﺎ ذُﻛﱢﺮوا ﺑﻪ‪) .‬اﻟﻤﺎﺋﺪه‪ :(13-‬ﻛﻼم را از ﺟﺎﻳﺸﺎن ﻣﻲﮔﺮداﻧﻨﺪ و ﺑﻬﺮهﻳﻲ را ﻛﻪ ﺑﺪان‬
‫ﻣﺘﺬﻛﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻮ‪‬ﻳﻞٌ ﻟﻠﱠﺬﻳﻦ ﻳﻜﺘﺒﻮن اﻟﻜﺘﺎب ﺑﺎَﻳﺪﻳﻬﻢ ﺛﻢ‪ ‬ﻳﻘﻮﻟﻮن ﻫﺬا ﻣﻦ ﻋﻨﺪاﷲ‪) .‬اﻟﺒﻘﺮه‪ :(79 -‬ﭘﺲ واي ﺑﻪ ﺣﺎل ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻛﺘﺎب را ﺑﻪ‬
‫دﺳﺘﺎن ﺧﻮد ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻨﺪ ﺳﭙﺲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ اﻳﻦ از ﻧﺰد ﺧﺪا اﺳﺖ‪.‬‬
‫و انﱠ ﻣﻨﻬﻢ ﻟﻔﺮﻳﻘﺎً ﻳﻠﻮ‪‬ون اﻟﺴ‪‬ﻨَﺘَﻬﻢ ﺑﺎﻟﻜﺘﺎب ﻟﺘﺤﺴﺒﻮه‪ ‬ﻣﻦ اﻟﻜ‪‬ﺘﺎبِ و ﻣﺎ ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻣﻦ اﻟﻜﺘﺎبِ و ﻳ‪‬ﻘﻮﻟﻮنَ ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ ﻋﻨﺪ‪‬اﷲِ و ﻣﺎ ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬ﻣﻦ‬
‫ﻋﻨﺪ‪‬اﷲ و ﻳ‪‬ﻘﻮﻟﻮنَ ﻋﻠَﻲ اﷲِ اﻟﻜﺬ‪‬ب‪ ‬و ﻫ‪‬ﻢ ﻳﻌﻠَﻤ‪‬ﻮنَ‪) .‬آلﻋﻤﺮان – ‪ :(78‬و ﻫﻤﺎﻧﺎ از اﻳﻨﺎن ﮔﺮوﻫﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ زﺑﺎنﺷﺎن را ﺑﻪ ذﻛﺮ‬
‫ﻛﺘﺎب ﻣﻲﮔﺮداﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺗﻮ ﮔﻤﺎن ﺑﺮي ﻛﻪ از ﻛﺘﺎب اﺳﺖ و ﺣﺎل آنﻛﻪ از ﻛﺘﺎب ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ اﻳﻦ از ﻧﺰد ﺧﺪاﺳﺖ و ﺣﺎل‬
‫آنﻛﻪ از ﻧﺰد ﺧﺪا ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﺑﺮ ﺧﺪا دروغ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ و ﺣﺎل آن ﻛﻪ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ آﻳﺎت ﻛﺴﺎﻧﻲ را ﻧﻴﺰ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ اﺧﺒﺎر آﺣﺎد ﻓﺘﻮي ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬اﺧﺒﺎري ﻛﻪ ﻏﺎﻳﺖ ﻣﺪﻟﻮﻻﺗﺶ ﺑﻴﺶ از ﻇﻦّ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و در ﻛﺘﺎب ﺧﺪا‪ ،‬از اﺗّﺒﺎع ﻇﻦّ اﻛﻴﺪاً ﻧﻬﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺘﺐ ﺷﻴﻌﻪ ﻫﻢ ﻣﻤﻠﻮ‪ ‬اﺳﺖ از اﺧﺒﺎر ﻣﺪﺳﻮﺳﻪ‪ A‬ﻣﺠﻌﻮﻟﻪ! ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ از‬
‫اوﺟﺐ واﺟﺒﺎت و اﻋﻈﻢ ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ اﻫﻞ ﻋﻠﻢ اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺻﺮف وﻗﺖ ﻛﻨﻨﺪ در ﻣﻌﺮﻓﺖ اﺧﺒﺎري ﻛﻪ ﻳﻘﻴﻨﺎً و ﻗﻄﻌﺎً‪ ،‬از ﻣﻌﺎدن ﻋﻠﻢ‬
‫ﺻﺎدر ﺷﺪه‪ ،‬و ﻛﺘﺐ ﺣﺪﻳﺚ را از اﺑﺎﻃﻴﻞ ﭘﺎﻛﻴﺰه ﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬و راه ﻛﺎر اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺣﺪﻳﺜﻲ را ﺑﻪ ﻗﺮآن و ﺳﻨّﺖ ﻣﺘﻮاﺗﺮه و اد‪‬ﻟّﻪ‪A‬‬
‫ﻋﻘﻠﻴ‪‬ﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﻋﻘﻮل ﺑﺸﺮ ﺑﺮ ﺻﺤ‪‬ﺖ آن ﻣﺘّﻔﻘﻨﺪ‪ .‬و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺻﻮل ﺑﺮاﺋﺖ و اﺳﺘﺼﺤﺎب‪ ،‬و اﺻﻞ ﻋﺪم‪ ،‬و اﺻﻞ‬
‫ﺗﺄﺧّﺮ ﺣﺎدث‪ ،‬و اﺻﻞ ﻃﻬﺎرت‪ ،‬و اﺻﻞ ﺣﻠﻴ‪‬ﺖ اﺷﻴﺎء ﺗﺎ ﺣﺮﻣﺘﺶ ﺛﺎﺑﺖ ﮔﺮدد‪ ،‬را ﻣﺒﻨﺎي ﻋﻤﻞ ﺧﻮد ﻗﺮار داده ﺑﻪ آﻧﻬﺎ رﺟﻮع‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬و در ﻫﻴﭻ ﻣﺴﺄﻟﻪﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ اﺧﺒﺎر آﺣﺎد ﻣﺘﺨﺎﻟﻔﻪ‪ ،‬ﻓﺘﻮي ﻧﺪﻫﻨﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﻣﻘﺘﻀﺎي ﭼﻨﻴﻦ اﻓﺘﺎﺋﻲ ﻗﻮل ﺑﻪ ﻏﻴﺮ ﻋﻠﻢ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و اﻳﻦ ﻋﻤﻞ‪ ،‬اﻓﺘﺮاء ﺑﻪ ﺧﺪا و دﻳﻦ ﺧﺪا اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٩٠ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻋﻠﻤﺎء دﻳﻦ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻧﻘﻞ اﻗﺎوﻳﻞ رﺟﺎل و ﻧﺸﺮ ﺧﻼﻓﺎت و ﺗﻜﺜﻴﺮ آﻧﻬﺎ اﻋﻤﺎلﺷﺎن را ﺿﺎﻳﻊ ﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬ﭘﻴﻤﻮدن اﻳﻦ راه و ﺧﻮض‬
‫در آن‪ ،‬ﺧﺴﺮان دﻧﻴﺎ و آﺧﺮت و ﺿﻼﻟﺖ و ﺟﻬﺎﻟﺖ را در ﭘﻲ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از ﻋﻠﻤﺎء از اﻋﻈﻢ وﻇﺎﻳﻒ ﺧﻮد ﻏﻔﻠﺖ‬
‫ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﻛﺎر را واژﮔﻮﻧﻪ ﻛﺮدﻧﺪ و آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ ﺑﺪان ﻣﻜﻠّﻒ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از ﺗﺤﻔﻴﻖ ﺣﻖّ و ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻈﻨﻮﻧﺎت و ﻣﺸﻜﻮﻛﺎت‬
‫ﻣﺒﺪ‪‬ل ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻟﺬّﻳﻦ ﺿﻞﱠ ﺳ‪‬ﻌﻴ‪‬ﻬ‪‬ﻢ ﻓﻲ اﻟﺤﻴﻮة اﻟﺪ‪‬ﻧﻴﺎ و ﻫﻢ ﻳ‪‬ﺤﺴﺒﻮن اﻧﱠﻬ‪‬ﻢ ﻳ‪‬ﺤﺴ‪‬ﻨﻮنَ ﺻ‪‬ﻨﻌﺎً‪) .١٤٧‬اﻟﻜﻬﻒ – ‪(104‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻛﺘﺐ ﻓﻘﻬﻴﻪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻏﺎﻟﺒﺎً آﻧﻬﺎ را ﺧﺎﻟﻲ از ﺗﺤﻘﻴﻖ و آﻏﺸﺘﻪ ﺑﻪ ﺑﺎﻃﻞ‪ ،‬و ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻛﺘﺎب و ﺳﻨّﺖ و ﻋﻘﻞ‬
‫ﻣﻲﻳﺎﺑﻴﻢ‪ .‬ﺑﺤﺚ در اﻗﻮال و آراء‪ ،‬ﺑﺪون رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬي ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻛﻪ ﺷﺎرع ﻣﻘﺮر ﻓﺮﻣﻮده‪ ،‬و در رأس آن ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻋﻠﻢ‬
‫و وﻗﻮف ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ روش و ﺷﻴﻤﻪ‪ A‬آﻧﻬﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ از ادﻟﱠﻪ‪ A‬ﺻﺤﻴﺤﻪﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻘﺒﻮل ﺷﺎرع ﺑﺎﺷﺪ اﻋﺮاض‬
‫ﻧﻤﻮده ﺑﻪ ﻇﻦّ و ﮔﻤﺎن‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ اوﻫﺎم اﻗﺒﺎل ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬و از ﻃﺮﻳﻖ ﻗﻮﻳﻢ و ﺻﺮاط ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﮔﻤﺮاه ﺷﺪﻧﺪ! ﭘﺲ ﺑﻬﻮش ﺑﺎﺷﻴﺪ و‬
‫ﻣﺒﺎدرت و ﻋﺠﻠﻪ ﻛﻨﻴﺪ و ﺷﺘﺎب ﮔﻴﺮﻳﺪ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻛﺘﺎب و ﺳﻨّﺖ و ﻋﻘﻞ‪ ،‬ﺗﺎ ﻫﺪاﻳﺖ ﻳﺎﺑﻴﺪ و رﺳﺘﮕﺎر ﺷﻮﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺒﺤﺚ ﭘﻨﺠﻢ‪ -‬ادﻟّﻪ‪ A‬ﻧﻔﻲ رﺟﻢ‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ دﻻﺋﻠﻲ ﻛﻪ ﻣ‪‬ﺜﺒﺖ ﻧﻔﻲ رﺟﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﻮل ﺧﺪايﺗﻌﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬و ﻣ‪‬ﻦ ﻟَﻢﻳ‪‬ﺴﺘَﻄ‪‬ﻊ ﻣﻨﻜﻢ ﻃﻮﻻً انﻳﻨﻜﺢ‪‬‬
‫اﻟﻤ‪‬ﺤﺼﻨﺎت‪ ‬اﻟﻤ‪‬ﺆﻣﻨﺎت‪ ‬ﻓَﻤ‪‬ﻦ ﻣﺎ ﻣ‪‬ﻠَﻜَﺖ اﻳﻤﺎﻧُﻜُﻢ ﻣ‪‬ﻦ ﻓَﺘَﻴﺎﺗ‪‬ﻜُﻢ‪ ‬اﻟﻤﺆﻣﻨﺎت‪ ‬و اﷲُ اَﻋﻠَﻢ‪ ‬ﺑﺎ‪‬ﻳﻤﺎﻧ‪‬ﻜُﻢ ﺑﻌﻀُﻜُﻢ ﻣﻦ ﺑﻌﺾٍ )اﻟﻨﺴﺎء – ‪ :(25‬و‬
‫‪A‬‬
‫ﻋﻔﻴﻔﻪ ﻣﺆﻣﻨﻪ را ﺑﻪ ﻧﻜﺎح ﺧﻮد درآورد‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎ دﺧﺘﺮان و زﻧﺎن ﻣﺆﻣﻨﻪﻳﻲ ﻛﻪ ﻣ‪‬ﻠﻚ ﻳﻤﻴﻦ‬ ‫ﻫﺮ ﻛﺲ از ﺷﻤﺎ ﻛﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺪ زﻧﺎن‬
‫ﺷﻤﺎﻳﻨﺪ ازدواج ﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ اﻳﻤﺎن ﺷﻤﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻳﺪ‪.‬‬
‫زﻣﺨﺸﺮي در ذﻳﻞ اﻳﻦ آﻳﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻳﻌﻨﻲ از دﺧﺘﺮان ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﻪ دﺧﺘﺮان ﻏﻴﺮ ﺷﻤﺎ ﻛﻪ در دﻳﻦ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺷﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ‬
‫ﺑﮕﻮﻳﻲ‪ :‬ﻣﻌﻨﺎي ﻗﻮل او ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬واﷲُ اﻋﻠَﻢ‪ ‬ﺑﺎﻳﻤﺎﻧ‪‬ﻜُﻢ؛ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ‪ :‬ﻣﻌﻨﺎﻳﺶ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻔﺎﺿُﻞ ﺑﻴﻦ ﺷﻤﺎ و‬
‫ﺧﺪﻣﺘﻜﺎرانﺗﺎن را در اﻳﻤﺎن‪ ،‬و ر‪‬ﺟﺤﺎن و ﻧُﻘﺼﺎﻧﺶ را در ﺷﻤﺎ و آﻧﻬﺎ ﻣﻲداﻧﺪ‪ .‬و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ اﻳﻤﺎن ﻛﻨﻴﺰ ﺑﺮﺗﺮ از اﻳﻤﺎن آزاد ﺑﻮده‪،‬‬
‫و زن ﻧﻴﺰ در اﻳﻤﺎن اﻓﻀﻞ از ﻣﺮد ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺳﺰاوار اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮﺗﺮي در اﻳﻤﺎن را ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﺸﻤﺎرﻧﺪ ﻧﻪ ﻓﻀﻞ‬
‫اﺣﺴﺎب و اﻧﺴﺎب را؛ و اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﺄﻧﻮس ﻛﺮدن ﻣﺆﻣﻨﺎن اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﻜﺎح ﻛﻨﻴﺰان و ﺗﺮك اﺳﺘﻨﻜﺎف از اﻳﻦ ﻋﻤﻞ‪ .‬ﺑﻌﻀُﻜُﻢ ﻣﻦ‬
‫ﺑﻌﺾٍ؛ ﻳﻌﻨﻲ ﺷﻤﺎ و ﺧﺪﻣﺘﻜﺎرانﺗﺎن ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ و ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﺷﺘﺮاكﺗﺎن در اﻳﻤﺎن‪ .‬ﻫﻴﭻ آزادي ﺑﺮ‬
‫ﺧﺪﻣﺘﻜﺎري ﻓﻀﻞ و ﺑﺮﺗﺮي ﻧﺪارد ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ ر‪‬ﺟﺤﺎﻧﻲ در وي ﺑﺎﺷﺪ«‪.١٤٨‬‬
‫ﻓﺎﻧﻜ‪‬ﺤﻮﻫ‪‬ﻦﱠ ﺑِﺎ‪‬ذنِ اَﻫﻠ‪‬ﻬِﻦﱠ و آﺗُﻮﻫ‪‬ﻦﱠ اُﺟ‪‬ﻮر‪‬ﻫ‪‬ﻦﱠ ﺑِﺎﻟﻤﻌﺮوف‪ ،‬ﻣ‪‬ﺤﺼ‪‬ﻨﺎت‪ ‬ﻏﻴﺮَ ﻣ‪‬ﺴﺎﻓ‪‬ﺤﺎت‪ ‬و ﻻ ﻣ‪‬ﺘﱠﺨﺬات‪ ‬اَﺧﺬانٍ‪ ،‬ﻓﺎذا اُﺣﺼ‪‬ﻦﱠ‪ ،‬ﻓﺎن اَﺗَﻴﻦَ‬
‫ﺑِﻔﺎﺣ‪‬ﺸَﺔٍ ﻓَﻌ‪‬ﻠَﻴﻬِﻦﱠ ﻧ‪‬ﺼﻒ‪ ‬ﻣﺎ ﻋﻠﻲ اﻟﻤ‪‬ﺤﺼﻨﺎت‪ ‬ﻣﻦَ اﻟﻌﺬابِ‪ ،‬ذﻟﻚ ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﻦ ﺧَﺸ‪‬ﻲ‪ ‬اﻟﻌ‪‬ﻨَﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨﻜُﻢ‪ ،‬و اَنﺗَﺼﺒِﺮُوا ﺧﻴﺮٌ ﻟَﻜُﻢ و‪‬اﷲٌ ﻏﻔﻮر‪ ‬رﺣﻴﻢ‪‬‬
‫)اﻟﻨﺴﺎء – ‪ :(25‬آﻧﺎن را ﺑﻪ اذن اﻫﻞﺷﺎن ﺑﻪ ﻧﻜﺎح ﺧﻮد درآورﻳﺪ و ﻣﺰدﻫﺎﻳﺸﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺪﻫﻴﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﻋﻔﻴﻔﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ - 147‬آﻧﺎنﻛﻪ ﺳﻌﻲﺷﺎن در ﺣﻴﺎت دﻧﻴﺎ ﺑﻪ ﺑﻴﺮاﻫﻪ رﻓﺘﻪ و ﮔﻤﺎن ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ ﺧﻮب ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪  .‬‬
‫‪ - 148‬زﻣﺨﺸﺮي‪ ،‬ﻛﺸﺎف‪ /‬اي ﻣ‪‬ﻦ ﻓﺘﻴﺎت اﻟﻤ‪‬ﺴﻠﻤﻴﻦ ﻻ ﻣ‪‬ﻦ ﻓَﺘَﻴﺎت ﻏﻴﺮِﻛﻢ و ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬اﻟﻤﺨﺎﻟ‪‬ﻔﻮن ﻓﻲ اﻟﺪ‪‬ﻳﻦ؟ ﻓَﺎ‪‬ن ﻗﻠﺖ‪ :‬ﻣﺎ ﻣﻌﻨﻲ ﻗﻮﻟُﻪ‪ :‬و اﷲُ اﻋﻠَ ‪‬ﻢ ﺑﺎﻳﻤﺎﻧﻜﻢ؟ ﻗﻠﺖ‪ :‬ﻣﻌﻨﺎه‪‬‬
‫اَنﱠ اﷲ اﻋﻠَﻢ ﺑﺘﻔﺎﺿُﻞِ ﻣﺎ ﺑ‪‬ﻴﻨﻜﻢ و ﺑ‪‬ﻴﻦَ ارِﻗﺎﺋ‪‬ﻜُﻢ ﻓﻲ اﻻﻳﻤﺎن و ر‪‬ﺟﺤﺎﻧ‪‬ﻪ و ﻧُﻘﺼﺎﻧ‪‬ﻪ ﻓﻴﻬﻢ و ﻓﻴﻜُﻢ و ر‪‬ﺑ‪‬ﻤﺎ ﻛﺎن اﻳﻤﺎنُ اﻻَﻣ‪‬ﺔِ ارﺟﺢ‪ ‬ﻣﻦ اﻳﻤﺎن اﻟﺤ‪‬ﺮﱠة‪ ،‬و اﻟﻤﺮأةُ اﻓﻀﻞَ ﻓﻲ‬
‫اﻻﻳﻤﺎن ﻣﻦ اﻟﺮﱠﺟ‪‬ﻞ‪ ،‬و ﺣﻖﱡ اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ان ﻻﻳﻌﺘَﺒِﺮوا اﻟّﺎ ﻓﻀﻞَ اﻻﻳﻤﺎن ﻻ ﻓﻀﻞَ اﻻﺣﺴﺎبِ و اﻻَﻧﺴﺎب‪ .‬و ﻫﺬا ﺗﺄﻧﻴﺲ‪ ‬ﺑﻨﻜﺎح اﻻ‪‬ﻣﺎء‪ ‬و ﺗﺮك‪ ‬اﻻﺳﺘ‪‬ﻨﻜﺎف ﻣﻨﻪ‪) .‬ﺑﻌﻀُﻜُﻢ ﻣﻦ‬
‫ﺑﻌﺾٍ( اي اﻧﺘﻢ و ارﻗﺎﺋ‪‬ﻜُﻢ ﻣﺘﻮاﺻﻠﻮن ﻣﺘﻨﺎﺳﺒﻮن ﻻ‪‬ﺷﺘﺮاﻛ‪‬ﻜُﻢ ﻓﻲ اﻻﻳﻤﺎن‪ ،‬ﻻﻳﻔﻀُﻞُ ﺣﺮٌَ ﻋﻠﻲ ﻋﺒﺪ‪ ‬اﻟّﺎ ﺑﺮُﺟﺤﺎنٍ ﻓﻴﻪ‪  .‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٩١ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫زﻧﺎﻛﻨﻨﺪه ﺑﻪ آﺷﻜﺎرا و ﻧﻪ دوﺳﺖﮔﻴﺮﻧﺪه در ﻧﻬﺎن‪ ،‬ﭘﺲ ﻫﺮﮔﺎه در ﺣﺼﻦ ﻧﻜﺎح درآﻳﻨﺪ اﮔﺮ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻛﺎر زﺷﺘﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻋﺬابﺷﺎن‬
‫ﻧﺼﻒ ﻋﺬاب زﻧﺎن آزاد اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺮاي ﻛﺴﻲ از ﺷﻤﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻣﺸﻘّﺖ ﮔﻨﺎه ﺑﻬﺮاﺳﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﺻﺒﺮ ﻛﻨﻴﺪ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‬
‫و ﺧﺪاوﻧﺪ آﻣﺮزﻧﺪه و ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫اداﻣﻪ ﺑﻴﺎن آﻳﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻣﺮاد از "ﻣ‪‬ﺤﺼﻨﺎت" زﻧﺎن آزادﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﺮاد از "ﻋﺬاب" ﺣﺪ‪ ‬اﺳﺖ ﻣﺜﻞ ﻗﻮل‬
‫‪A‬‬ ‫زﻣﺨﺸﺮي در‬
‫ﺧﺪايﺗﻌﺎﻟﻲ ﻛﻪ در ﺣﻜﻢ زﻧﺎ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬و ﻋﺬاب آن دو را ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬و در ﻟ‪‬ﻌﺎن‪ ،‬ﻋﺬاب از او ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬و ﺑﺮ آن‬
‫ﻛﻨﻴﺰﻛﺎن رﺟﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬زﻳﺮا رﺟﻢ را ﻧﻤﻲﺗﻮان ﻧﺼﻒ ﻛﺮد«‪.149‬‬
‫ﻣﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪ :‬ﺻﺮﻳﺢ آﻳﻪ ﺑﺮ آن دﻻﻟﺖ دارد ﻛﻪ ﻋﺬاب ﻛﻨﻴﺰان ﻧﺼﻒ ﻋﺬاب زﻧﺎن آزاد اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ »رﺟﻢ« در ﺷﺮﻳﻌﺖ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻧﺼﻒ ﻛﺮدن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬واﺟﺐ ﻣﻲآﻣﺪ در ﻛﺘﺎب ﺣﺪ‪ ‬دﻳﮕﺮي ﺑﺮاي ﻛﻨﻴﺰ زاﻧﻴﻪ ﻣﻌﻴ‪‬ﻦ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬زﻳﺮا ﻣﻤﺘﻨﻊ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻛﻨﻴﺰ ﺑﺎ ﺷﻮﻫﺮ ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ زﻧﺎ ﺷﺪه ﺣﺪ‪ ‬ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﺑﺮاي ﻛﻨﻴﺰ ﺑﻲﺷﻮﻫﺮ ﺣﺪ‪‬ي ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺧﻼف ﻋﻘﻞ و ﻋﺪل اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﻪ ﻣﻘﺘﻀﺎي اﻳﻦ آﻳﻪ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪ ﻛﻪ »رﺟﻢ« در ﺷﺮﻳﻌﺖ اﺳﻼم ﻧﺒﻮده‪ .‬ﺳﭙﺲ آنﻛﻪ از اﻋﻈﻢ ﮔﻨﺎﻫﺎن‪ ،‬ﺷﺮﻋﺎً و ﻋﻘﻼً‪ ،‬ﻗﺘﻞ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺰرﮔﺘﺮ از آن رﺟﻢ‪ .‬و ﻧﻴﺰ ﻫﺮ ﻣﻮردي ﻛﻪ ﺟﻮازش از ﺟﺎﻧﺐ ﺷﺮع ﻗﻄﻌﺎً ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﻪ ﻗﺘﻞ ﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ و ﻧﻪ‬
‫رﺟﻢ‪ ،‬و از اﻛﺒﺮ ﻛﺒﺎﺋﺮ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﻲرود‪ ،‬و ﻗﺼﺎص آﻣﺮ ﺑﻪ آن واﺟﺐ اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﻣﺒﺎﺷﺮ در اﻳﻨﺠﺎ ﺿﻌﻴﻒ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن اﮔﺮ آﻣﺮ‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺒﺎﺷﺮ ﻗﺪرت ﻗﺘﻞ ﻳﺎ رﺟﻢ را ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ از ﻗﺎﺋﻠﻴﻦ ﺑﻪ رﺟﻢ ﻣﻲﭘﺮﺳﻴﻢ‪ :‬ﭼﻪ دﻟﻴﻞ ﻗﺎﻃﻌﻲ از ﻧﺎﺣﻴﻪ‪ A‬ﺷﺎرع ﺻﺎدر ﺷﺪه ﻛﻪ دالّ ﺑﺮ رﺟﻢ ﺑﺎﺷﺪ؟ اﮔﺮ ﺑﮕﻮﻳﻲ‪ :‬ﻋﺪهﻳﻲ‬
‫از اﺧﺒﺎر دالّ ﺑﺮ آن اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪ :‬اﺧﺒﺎر ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ آﺣﺎدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺻﺪورﺷﺎن از ﻧﺎﺣﻴﻪ‪ A‬ﺷﺎرع ﻗﻄﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺸﺪه‪ ،‬و‬
‫ﺷﺎﻫﺪي از ﻛﺘﺎب ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻛﺘﺎب ﺑﺮ ﻋﺪم ﺷﺎﻫﺪ ﮔﻮاﻫﻲ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﺬﺷﺖ و ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎرع‪ ،‬ﻣﺎ را ﻣﺄﻣﻮر ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻫﺮ ﺣﺪﻳﺜﻲ را ﺑﺮ ﻗﺮآن ﻋﺮﺿﻪ دارﻳﻢ‪ ،‬و اﺧﺒﺎر در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻣﺘﻮاﺗﺮ ﻣﻌﻨﻮي اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ واﺟﺐ‬
‫اﺳﺖ ﭼﻨﻴﻦ اﺧﺒﺎر آﺣﺎدي را ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻪ‪ A‬دﻳﻮار ﺑﺰﻧﻴﻢ‪ ،‬زﻳﺮا در اﺧﺒﺎر ﺻﺤﻴﺤﻪ اﻣﺜﺎل آن را »ز‪‬ﺧﺮُف« ﺧﻮاﻧﺪهاﻧﺪ و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( و‬
‫اﺋﻤ‪‬ﻪ)ع( از آﻧﻬﺎ ﺗﺒﺮﱡي ﺟﺴﺘﻪ از ﺧﻮد ﻧﻔﻲ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ ﺟﺮأت ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ ﻣﺒﺎدرت ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺣﺎﻟﺶ اﻳﻦ اﺳﺖ‪ ،‬و آن را ﺑﻪ دﻳﻦ ﺧﺪا ﻧﺴﺒﺖ دﻫﺪ؟! ﺑﺎ آﻧﻜﻪ دﻳﻦ اﺳﻼم دﻳﻦ رﺣﻤﺖ و ﻋﻄﻮﻓﺖ و دﻋﻮت ﺑﻪ ﺣﻖ و ﺗﻨﺴﻴﻖ‬
‫اﻣﻮر اﺟﺘﻤﺎع اﺳﺖ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﻋﻔﻮ و اﺣﺴﺎن‪ ،‬ﻣ‪‬ﻬﻤﺎ اَﻣﻜَﻦ‪ ،‬و ارﺷﺎد ﺧﻠﻖ اﺳﺖ از ﻃﺮﻳﻖ ﺣﻜﻤﺖ و ﻣﻮﻋﻈﻪ‪ A‬ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻨَﻪ و ﻓﺮاﻫﻢ‬
‫آوردن ﻫﺮ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﺟﺎﻟﺐ ﺧﻴﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم اﻣ‪‬ﺖ‪ ،‬از ﺟﻤﻴﻊ ﺟﻬﺎت‪ ،‬و دﻓﻊ ﺷﺮّ و ﻓﺴﺎد اﺳﺖ ﻗﺒﻞ از آنﻛﻪ اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ‬
‫رﻓﻌﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻋ‪‬ﻼج واﻗﻌﻪ را ﻗﺒﻞ از وﻗﻮع ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬و ﻣﻨﺸﺄ اﻛﺜﺮ ﺷُﺮور‪ ،‬از ﻓﺤﺸﺎء و ﺳ‪‬ﺮِﻗَﺖ و ﺳﺎﺋﺮ ﻣﻨﻜﺮات‪ ،‬ﺟﻬﻞ و‬
‫ﻓﻘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺮ ﻋﻠﻤﺎء و اوﻟﻴﺎء اﻣﻮر واﺟﺐ اﺳﺖ از ﻃﺮﻳﻖ اﺷﺎﻋﻪ‪ A‬ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻋﻤﻮم و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﻠﺖ‪ ،‬و اﻧﺬار از ارﺗﻜﺎب ﻓﺴﻮق‪ ،‬و‬
‫ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻦ آﻧﻬﺎ ﺑﺮ اﻛﺘﺴﺎب ﺗﻘﻮي‪ ،‬و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻳﺠﺎد ﻣﺸﺎﻏﻞ ﺳﻮدﻣﻨﺪ و ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻛﺎرﮔﺎهﻫﺎي ﻧﺎﻓﻊ‪ ،‬و ﻣﻜﺎﺳﺐ ﻣﻔﻴﺪ و‬
‫ﻣﺰارع ﺑﺎرآور‪ ،‬و ﻫﺮ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻋﻠﻢ و ر‪‬ﺷﺪ و اﺳﺘﻐﻨﺎء ﮔﺮدد‪ ،‬اﻗﺪام ﺑﻪ ﻗﻠﻊ ﻣﺎده‪ A‬اﻳﻦ دو ﻋﺎﻣﻞ وﻳﺮاﻧﮕﺮ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻓﻘﺮ و‬
‫ﺟﻬﻞ‪ ،‬ﺑﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ - 149‬زﻣﺨﺸﺮي‪ /‬اﻟﻤﺮاد‪ ‬ﻣﻦ اﻟﻤﺤﺼﻨﺎت‪ ،‬اﻟﺤﺮاﺋﺮُ‪ ،‬و ﻣﻦَ اﻟﻌﺬابِ‪ ،‬اﻟﺤﺪ‪ ، ‬ﻛﻘﻮﻟﻪ‪ :‬وﻟﻴ‪‬ﺸﻬﺪ ﻋﺬاﺑ‪‬ﻬ‪‬ﻤﺎ‪ ،‬ﻓﻲ اﻟﺰﱢﻧﺎ‪ ،‬و ﻳ‪‬ﺪر‪‬ؤُ ﻋﻨﻬﺎ اﻟﻌﺬاب‪ ‬ﻓﻲ اﻟﻠﻌﺎن‪ ،‬و ﻻ ر‪‬ﺟﻢ‪ ‬ﻋﻠﻴﻬﻦﱠ‪ ،‬ﻻنﱠ‬
‫اﻟﺮَﺟﻢ‪ ‬ﻻﻳ‪‬ﻨﺘَﺼ‪‬ﻒ‪  .‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٩٢ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫از اﻳﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬رﺟﻢ از اﺷﺪ‪ ‬اﻗﺴﺎم ﻗﺘﻞ ﺻﺒﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ در دﻳﻦ اﺳﻼم اﻛﻴﺪاً از آن ﻧﻬﻲ ﺷﺪه و از ﻣﺤﺮّﻣﺎت اﺳﺖ‪ ،‬و اﺧﺒﺎر‬
‫ﺑﺴﻴﺎر در اﻳﻦ ﺑﺎره آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬از آن ﺟﻤﻠﻪ ﺧﺒﺮ ﺟﺎﺑﺮﺑﻦﻋﺒﺪاﷲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮلﺧﺪا)ص( ﻧﻬﻲ ﻓﺮﻣﻮده ﻛﻪ ﺟﻨﺒﻨﺪهﻳﻲ )از‬
‫ﺣﺸﺮات و ﺣﻴﻮاﻧﺎت( ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺻﺒﺮ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﻮد‪.١٥٠‬‬
‫و ﻧﻴﺰ از اﺑﻲﻳﻌﻠﻲ رواﻳﺖ ﺷﺪه ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﻤﺮاه ﻋﺒﺪاﻟﺮّﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦوﻟﻴﺪ ﺑﻪ ﻧﺒﺮد رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ ﻛﻪ ﭼﻬﺎر ﺗﻦ از ﻛﻔﺎر دﺷﻤﻦ را‬
‫)ص(‬
‫آوردﻧﺪ‪ ،‬آنﮔﺎه دﺳﺘﻮر داد ﺑﺎ ﺳﺮﻧﻴﺰه آﻧﻬﺎ را زﺟﺮﻛُﺶ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﺒﺮ اﻳﻦ ﺣﺎدﺛﻪ ﺑﻪ اﺑﻲاﻳ‪‬ﻮب رﺳﻴﺪ وي ﮔﻔﺖ‪ :‬از رﺳﻮلﺧﺪا‬
‫ﺷﻨﻴﺪم ﻛﻪ از ﻗﺘﻞ ﺻﺒﺮ ﻧﻬﻲ ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬اﺣﻤﺪ ﺣﻨﺒﻞ اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ را ﺑﻪ دو ﺳﻨﺪ دﻳﮕﺮ رواﻳﺖ ﻧﻤﻮده در ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ آورده اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫اﺑﻮ اﻳ‪‬ﻮب ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺳﻮلﺧﺪا)ص( از زﺟﺮﻛُﺶ ﻛﺮدن ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﻧﻬﻲ ﻓﺮﻣﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ اﺑﻮ اﻳﻮب ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﺮﻏﻲ داﺷﺘﻢ آن را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ‬
‫ﺻﺒﺮ ﻧﻤﻲﻛﺸﺘﻢ‪.١٥١‬‬
‫اﺑﻦاﺛﻴﺮ در ﻧﻬﺎﻳﻪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻧﻘﻞ ﺣﺪﻳﺚ ﺟﺎﺑﺮ‪ ،‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻗﺘﻞ ﺻﺒﺮ آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﻮدي ذيروح را زﻧﺪه ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﭼﻴﺰي‬
‫آﻧﻘﺪر ﺑﺰﻧﻨﺪش ﺗﺎ ﺑﻤﻴﺮد‪ .١٥٢‬و در ﻗﺎﻣﻮس ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﺻﺒﺮ اﻧﺴﺎن و ﻏﻴﺮ او ﺑﺮ ﻗﺘﻞ‪ ،‬آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺤﺒﻮس ﮔﺮدد و ر‪‬ﻣﻲ‪ ‬ﺷﻮد ﺗﺎ‬
‫ﺑﻤﻴﺮد‪.١٥٣‬‬
‫ﭘﺲ ﺷﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ »رﺟﻢ« از اﻋﻈﻢ اﻧﻮاع ﻗﺘﻞ ﺻﺒﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ از ﻣﻮﺳﻲﺑﻦﺟﻌﻔﺮ ﻋﻠﻴﻬﻤﺎ اﻟﺴ‪‬ﻼم رواﻳﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬رﺳﻮلﺧﺪا)ص( ﺑﺮ ﻗﻮﻣﻲ ﮔﺬر ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﺮﻏﻲ زﻧﺪه را ﻫﺪف ﻗﺮار داده ﺑﺎ ﭘﻴﻜﺎن آن را ﻣﻲزدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻳﻨﺎن ﻛﻴﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺧﺪاي ﻟﻌﻨﺖﺷﺎن ﻛﻨﺎد‪ !١٥٤‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻗﺘﻞِ ﺻﺒﺮِ ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﺗﺎ اﻳﻦ ﺣﺪ‪ ‬ﻣﻮﺟﺐ ﻟﻌﻨﺖ ﺧﺪا ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﻨﻴﻦ ﻟﻌﻨﺘﻲ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺻﺒﺮِ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ و ﺑﺪﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺒﺤﺚ ﺷﺸﻢ‪ -‬ﻗﻮﻟﻲ دﻳﮕﺮ از ﺟﺰﻳﺮي و رد‪ ‬آن‬
‫ﺟﺰﻳﺮي در ﻛﺘﺎب ﻓﻘﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺬﻫﺐ در ﻣﺒﺤﺚ "رأي ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ و ﺧﻮارج" ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺪ‪) ‬ﻳﻌﻨﻲ ﺣﺪ‪ ‬رﺟﻢ( ﻛﺴﻲ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻧﻨﻤﻮده اﻟّﺎ ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ و ﺧﻮارج‪ .‬زﻳﺮا آﻧﺎن ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻋﻘﻮﺑﺖ رﺟﻢ در ﺻﺪر اﺳﻼم ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮده ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻗﻮل‬
‫ﺧﺪايﺗﻌﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از زاﻧﻴﻪ و زاﻧﻲ ﺳﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﺰﻧﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ دو زﻧﺎﻛﺎر ﻣﻄﻠﻘﺎً ﻣﺴﺘﺤﻖ‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ - 150‬ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﺻﻴﺪ‪ /65 ،61 ،‬اﺑﻦﻣﺎﺟﻪ‪ ،‬ذﺑﺎﺋﺢ‪ /10 ،‬اﺣﻤﺪ‪ ،‬ج‪ ،3‬ص‪ /339 ،322 ،318‬ﻣﺴﻨﺪاً ﻋﻦ ﺟﺎﺑﺮِﺑﻦﻋﺒﺪاﷲ‪ :‬ﻧﻬﻲ رﺳﻮلُاﷲ)ص( انﻳ‪‬ﻘﺘَﻞَ ﺷﻲء‪ ‬ﻣﻦ اﻟﺪ‪‬واب‪‬‬
‫ﺻﺒﺮاً‪  .‬‬
‫‪ - 151‬ﻣﺴﻨﺪ اﺣﻤﺪ‪ ،‬ج‪ ،5‬ص‪ /422‬ﻋﻦ اﺑﻲﻳﻌﻠﻲ ﻗﺎل‪ :‬ﻏَﺰَوﻧﺎ ﻣﻊ‪ ‬ﻋﺒﺪ‪‬اﻟﺮَﺣﻤﻦِ ﺑﻦِ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦِاﻟﻮ‪‬ﻟﻴﺪ‪ ،‬ﻓﺎُﺗ‪‬ﻲ‪ ‬ﺑﺎرﺑ‪‬ﻌﺔِ اﻋﻼجٍ ﻣﻦ اﻟﻌﺪو‪ ،‬ﻓﺎﻣﺮَ ﺑِﻬﻢ‪ ،‬ﻓﻘُﺘ‪‬ﻠﻮا ﺻﺒﺮاً ﺑﺎﻟﻨﱠﺒﻞ‪ ،‬ﻓﺒﻠﻎ‬
‫ذﻟﻚ اﺑﺎ اﻳ‪‬ﻮب ﻓﻘﺎل‪ :‬ﺳﻤﻌﺖ‪ ‬رﺳﻮلاﷲِ)ص( ﻳﻨﻬﻲ ﻋﻦ ﻗﺘﻞِ اﻟﺼ‪‬ﺒﺮ‪ .‬و رواه اﺣﻤﺪ‪ ‬ﺑﺴﻨﺪ‪‬ﻳﻦ آﺧﺮَﻳﻦ و ﻓﻲ اﺣﺪﻫﻤﺎ اَنّ اﺑﺎ اﻳﻮب ﻗﺎل‪ :‬ﻧﻬﻲ رﺳﻮلاﷲِ)ص( ﻋﻦ ﺻﺒﺮِ اﻟﺪاﺑ‪‬ﺔ‪.‬‬
‫ﺛﻢ‪ ‬ﻗﺎل اﺑﻮ اﻳ‪‬ﻮب‪ :‬ﻟﻮ ﻛﺎﻧَﺖ ﻟﻲ د‪‬ﺟﺎﺟﺔٌ ﻣﺎ ﺻﺒ‪‬ﺮﺗُﻬﺎ‪  .‬‬
‫‪ - 152‬اﺑﻦ اﻻﺛﻴﺮ‪ ،‬اﻟﻨّﻬﺎﻳﺔ‪ ،‬ﺑﻌﺪ‪ ‬ﻧﻘﻞ ﺣﺪﻳﺚ ﺟﺎﺑﺮ‪ /‬ﻫﻮ‪ ‬انﻳ‪‬ﻤﺴ‪‬ﻚ‪ ‬ﺷﻲء‪ ‬ﻣﻦ ذوات‪ ‬اﻟﺮﱡوح ﺣﻴ‪‬ﺎً ﺛﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮﻣ‪‬ﻲ ﺑﺸﻲء‪ ‬ﻳﻤﻮت‪  .‬‬
‫‪- 153‬ﻗﺎﻣﻮس‪ /‬و ﺻﺒﺮُ اﻻﻧﺴﺎنِ و ﻏﻴﺮه ﻋﻠﻲ اﻟﻘﺘﻞِ انﻳ‪‬ﺤﺒ‪‬ﺲ‪ ‬و ﻳﺮﻣﻲ ﺣﺘّﻲ ﻳﻤﻮت‪  .‬‬
‫‪ - 154‬راوﻧﺪي‪ ،‬ﻧﻮادر‪ /‬ﺳﻔﻴﻨﺔ اﻟﺒﺤﺎر‪ /‬ﻣﺮﱠ رﺳﻮلُاﷲِ)ص( ﻋﻠﻲ ﻗﻮمٍ ﻧَﺼ‪‬ﺒ‪‬ﻮا د‪‬ﺟﺎﺟ‪‬ﺔٌ ﺣﻴ‪‬ﺔٌ و ﻫﻢ ﻳ‪‬ﺮﻣﻮﻧَﻬﺎ ﺑِﺎﻟﻨﱠﺒﻞ ﻓﻘﺎل‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ ﻫﺆﻻء‪ ‬ﻟَﻌ‪‬ﻨَﻬ‪‬ﻢ‪ ‬اﷲُ‪  .‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٩٣ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣ‪‬ﺤﺼ‪‬ﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬و ﻟﻜﻦ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ آﻧﻬﺎ ﺗﻤﺎم ﻧﻴﺴﺖ ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﻮد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( ﺑﻌﺪ از ﻧﺰول اﻳﻦ‬
‫آﻳﻪ اَﺣ‪‬ﺪي را رﺟﻢ ﻧﻔﺮﻣﻮده«‪.١٥٥‬‬
‫ﻣﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪ :‬ﺣﺘﻲ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺸﺪه ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص(‪ ،‬ﻗﺒﻞ از آﻳﻪ‪ A‬ﺳﻮرهي ﻧﻮر ﻫﻢ اﺣﺪي را رﺟﻢ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و اﺧﺒﺎر آﺣﺎد ﻫﻢ ﻧﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﻋﻠﻢ ﻣﻲﮔﺮدد ﻧﻪ ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً در آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻗﺘﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺤﺚ را ﺑﻌﺪاً ﭘﻲ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬و اﻣﺎ در‬
‫ﭘﺎﺳﺦ اﻳﻦ ﻗﻮل ﺟﺰﻳﺮي ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬و ﻟﻜﻦ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ آﻧﻬﺎ ﺗﻤﺎم ﻧﻴﺴﺖ‪ «...‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪ :‬دﻟﻴﻞ ﻗﺎﺋﻠﻴﻦ ﺑﻪ رﺟﻢ ﺗﻤﺎم ﻧﻴﺴﺖ ﻣﮕﺮ‬
‫وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﻮد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻛﺴﻲ را ﺑﻌﺪ از ﻧﺰول آﻳﻪ‪ A‬ﺳﻮرهي ﻧﻮر رﺟﻢ ﻧﻤﻮده‪ ،‬و اﻳﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺸﺪه و اﺣﺪي اد‪‬ﻋﺎء ﻧﻜﺮده ﻛﻪ‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( ﺑﻌﺪ از ﺳﻮره‪ A‬ﻧﻮر ﻛﺴﻲ را رﺟﻢ ﻓﺮﻣﻮده‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﻗﻮﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ اﺑﻮﻫﺮﻳﺮه در رﺟﻢ ﺣﻀﻮر ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﺎره ﻧﻴﺰ ﺑﻪ‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﻮر و ﻧﻪ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺑﺤﺚ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد‪ .‬اﻣﺎ آﻧﭽﻪ در اﻳﻦﺟﺎ ذﻛﺮش ﻻزم اﺳﺖ آﻧﻜﻪ رﺟﻢ‪ ،‬ﻧﻪ ﻗﺒﻞ از‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و اﺻﻞ‪ ،‬ﻣﻮاﻓﻖ ﻧﻔﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ اﺻﻞ ﺑﺮاﺋﺖ‪ ،‬اﺻﻞ ﻋﺪم ﺗﻜﻠﻴﻒ‪ ،‬و اﺳﺘﺼﺤﺎب ﻋﺪم ﺗﻜﻠﻴﻒ ﺗﺎ ﺧﻼف آن ﺛﺎﺑﺖ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫اداﻣﻪ ﻛﻼم ﺟﺰﻳﺮي‪» :‬وﻟﻜﻦ ﺟﻤﻬﻮر ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ :‬ﻫﻤﺎﻧﺎ رﺳﻮلﺧﺪا)ص(‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻧﺰول اﻳﻦ آﻳﻪ )اﻟﺰّاﻧﻴﺔ و اﻟﺰّاﻧﻲ( رﺟﻢ ﻓﺮﻣﻮده‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫‪A‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﻮر‬ ‫دﻟﻴﻞ آﻧﻜﻪ اﺑﻲﻫﺮﻳﺮة در اﻧﺠﺎم رﺟﻢ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ او اﺳﻼم ﻧﻴﺎورد ﻣﮕﺮ ﺑﻌﺪ از ﺳﺎل ﻫﻔﺘﻢ ﻫﺠﺮي‪ ،‬و‬
‫در ﺳﺎل ﺷﺸﻢ ﻳﺎ ﭘﻨﺠﻢ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬و ﻣﺤﻘّﻘﺎً ﺧﻠﻔﺎء راﺷﺪون‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص(‪ ،‬رﺟﻢ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ و ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ رﺟﻢ‬
‫ﺣﺪ‪ ‬اﺳﺖ‪ .‬و آﻧﺎن در اﻳﻦ ﻣﻨﺎزﻋﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻧَﺴﺦِ ﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﺳﻨّﺖ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و در ﭘﺎﺳﺦﺷﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺳﻨّﺖ‬
‫ﻣﺸﻬﻮر‪ ،‬ﺑﻼﺧﻼف‪ ،‬ﻛﺘﺎب را ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬و در اﻳﻨﺠﺎ ﺳﻨّﺖ‪ ،‬زاﻧﻲ را ﺑﻪ ﻏﻴﺮ ﻣ‪‬ﺤﺼﻦ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬و ﺑﺮ اﻳﻦ ﺧﻼف‬
‫ﻓﺎﺋﺪه ﻋﻤﻠﻲِ ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﻣﺘﺮﺗّﺐ ﻧﻤﻲﮔﺮدد«‪.١٥٦‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺟﺰﻳﺮي ﺳﭙﺲ در ﻫﺎﻣﺶ اﻳﻦ ﻣﺒﺤﺚ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬در "ﺑﺤﺮ" از ﺧﻮارج ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ رﺟﻢ ﻧﺰد اﻳﺸﺎن واﺟﺐ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ‪ ،‬ر‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻪ‪ ‬اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻄﻠﺐ را از اﻳﺸﺎن و از ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ ﻣﺜﻞ ﻧﻈّﺎم و اﺻﺤﺎﺑﺶ‪ ،‬ﻧﻘﻞ ﻛﺮده‪ .‬اﻳﻨﺎن‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﺘﻮاﺗﺮه‬ ‫را ﻫﻴﭻ ﻣﺴﺘﻨﺪي ﻧﻴﺴﺖ ﻣﮕﺮ آنﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ذﻛﺮ رﺟﻢ در ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﻧﻴﺎﻣﺪه‪ ،‬و اﻳﻦ ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا رﺟﻢ ﺑﻪ ﺳﻨﺖ‬
‫اﺟﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬و ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﺺ‪ ‬ﻗﺮآن ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺣﺪﻳﺚ ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄّﺎب ﻧﺰد ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﺟﻤﻠﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ رﺳﻮلﺧﺪا)ص( ﻧﺎزل ﺷﺪ‪ ،‬رﺟﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺎ آن را ﻗﺮاﺋﺖ ﻛﺮدﻳﻢ و ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮده ﻣﺮاﻗﺒﺶ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬و رﺳﻮلﺧﺪا)ص( رﺟﻢ‬
‫ﻛﺮد و ﻣﺎ ﺑﻌﺪ از او رﺟﻢ ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬و ﻧَﺴﺦ ﺗ‪‬ﻼوت ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻧﺴﺦ ﺣﻜﻢ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ«‪.١٥٧‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ - 155‬اﻟﺠﺰﻳﺮي‪ ،‬اﻟﻔﻘﻪ ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺬاﻫﺐ اﻻرﺑﻌﺔ‪ ،‬ج‪ ،5‬ص‪ ،69‬ﻣﺒﺤﺚ راي اﻟﻤﻌﺘﺰﻟﺔ و اﻟﺨﻮارج‪ /‬ﻗﺎل‪ :‬و ﻟﻢﻳ‪‬ﺨﺎﻟﻒ ﻓﻲ ﻫﺬا اﻟﺤﺪ‪) ‬ﻳﻌﻨﻲ رﺟﻢ( اﻻ ﺑﻌﺾ‪ ‬اﻟﻤﻌﺘﺰﻟﺔ‬
‫واﻟﺨﻮارج‪ .‬ﻓﺎ‪‬ﻧّﻬﻢ ﻗﺎﻟﻮا‪ :‬انّ ﻋﻘﻮﺑ‪‬ﺔ اﻟﺮّﺟﻢ ﻛﺎﻧَﺖ ﻣﻮﺟﻮدةً ﻓﻲ ﺻﺪر اﻻﺳﻼم ﺛﻢ‪ ‬ﻧُﺴ‪‬ﺨَﺖ ﺑﻘﻮﻟ‪‬ﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‪ :‬اﻟﺰّاﻧﻴﺔُ و اﻟﺰّاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞﱠ واﺣﺪ‪ ‬ﻣﻨﻬ‪‬ﻤﺎ ﻣﺄةَ ﺟﻠﺪ‪‬ةٍ‪ .‬ﻓﺎﻟﺰّاﻧﻴﺎنِ‬
‫ﻳ‪‬ﺴﺘﺤﻘّﺎنِ اﻟﺠﻠﺪ‪ ‬ﻣﻄﻠﻘﺎً ﺳﻮاء‪ ‬ﻛﺎﻧﺎ ﻣ‪‬ﺤﺼﻨﻴﻦِ او ﻻ‪ .‬وﻟﻜ‪‬ﻦ دﻟﻴﻠُﻬ‪‬ﻢ ﻫﺬا ﻻﻳ‪‬ﺘﻢ‪ ‬اﻻّ اذا ﺛَﺒ‪‬ﺖ‪ ‬انّ اﻟﻨﺒﻲ‪)‬ص( ﻟﻢﻳ‪‬ﺮﺟ‪‬ﻢ اﺣﺪاً ﺑﻌﺪ‪ ‬ﻧﺰولِ ﻫﺬه‪ ‬اﻻﻳﺔ‪  .‬‬
‫‪ - 156‬اداﻣﺔ ﻛﻼم اﻟﺠﺰﻳﺮي‪ :‬وﻟﻜﻦّ اﻟﺠﻤﻬﻮر‪ ‬ﻗﺎﻟﻮا انّ رﺳﻮلاﷲ)ص( ﻗﺪ رﺟ‪‬ﻢ‪ ‬ﺑﻌﺪ ﻧﺰولِ ﻫﺬه اﻻﻳﺔ )اﻟﺰّاﻧﻴﺔُ و اﻟﺰّاﻧﻲ( ﺑﺪﻟﻴﻞ انﱠ اﺑﺎﻫﺮﻳﺮةَ ﺣﻀﺮَ اﻟﺮّﺟﻢ و ﻫﻮ ﻟﻢﻳ‪‬ﺴﻠ‪‬ﻢ‬
‫اﻻّ ﺑﻌﺪ ﺳﻨﺔِ ﺳﺒﻊٍ‪ ،‬و ﺳﻮرةُ اﻟﻨﻮر ﻧﺰﻟَﺖ ﺳﻨﺔَ ﺳﺖ‪ ‬او ﺧﻤﺲٍ‪ .‬و ﻗﺪ رﺟﻢ اﻟﺨﻠﻔﺎء‪ ‬اﻟﺮّاﺷﺪون ﺑﻌﺪ اﻟﻨّﺒﻲ)ص(‪ ،‬و ﺻﺮّﺣﻮا ﺑﺎنَ اﻟﺮّﺟﻢ ﺣﺪ‪ .‬و ﻗﺪ ﻧﺎزع‪ ‬ﻫﺆﻻء‪ ‬انّ اﻟﻜﺘﺎب‬
‫ﻻﻳ‪‬ﺼ‪‬ﺢ‪ ‬ﻧﺴﺨُﻪ‪ ‬ﺑﺎﻟﺴ‪‬ﻨﺔ‪ ،‬و اُﺟﻴﺐ‪ ‬ﺑﺎن اﻟﺴ‪‬ﻨﺔَ اﻟﻤﺸﻬﻮرةَ ﺗُﺨﺼ‪‬ﺺ‪ ‬اﻟﻜﺘﺎب‪ ‬ﺑﻼ ﺧﻼف‪ ،‬و ﻫﻨﺎ ﺧَﺼ‪‬ﺼﺖ‪ ‬اﻟﺴ‪‬ﻨﺔُ اﻟﺰّاﻧﻲ‪ ‬ﺑﻐﻴﺮِ اﻟﻤ‪‬ﺤﺼ‪‬ﻦ‪ ،‬و ﻫﺬا اﻟﺨﻼف ﻻﻳﺘﺮﺗﱠﺐ‪ ‬ﻋﻠﻴﻪ ﻛﺒﻴﺮُ‬
‫ﻓﺎﺋﺪةٍ ﻋﻤﻠﻴﺔٍ‪  .‬‬
‫‪ - 157‬ﺛﻢ ﻗﺎل اﻟﺠﺰﻳﺮي‪ :‬ﺣﻜﻲ ﻓﻲ اﻟﺒﺤﺮ ﻋﻦ اﻟﺨﻮارج انﱠ اﻟﺮّﺟﻢ‪ ‬ﻏﻴﺮُ واﺟﺐٍ ﻋﻨﺪﻫ‪‬ﻢ و ﻛﺬﻟﻚ ﺣﻜﺎه‪ ‬ﻋﻨﻬﻢ اﻳﻀﺎً اﺑﻦُاﻟﻌﺮﺑﻲ‪ ،‬ر‪‬ﺣ‪‬ﻤﻪ‪ ‬اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ‪ ،‬و ﺣﻜﺎه‪ ‬اﻳﻀﺎً ﻋﻦ‬
‫ﺑﻌﺾِ اﻟﻤﻌﺘﺰﻟﺔ ﻛﺎﻟﻨّﻈّﺎم و اﺻﺤﺎﺑﻪ‪ .‬و ﻻ ﻣﺴﺘﻨﺪ‪ ‬ﻟﻬ‪‬ﻢ اﻻ اَﻧّﻪ‪ ‬ﻟﻢﻳ‪‬ﺬﻛَﺮ ﻓﻲ اﻟﻘﺮان اﻟﻜﺮﻳﻢ‪ ،‬و ﻫﺬا ﺑﺎﻃﻞٌ‪ .‬ﻓﺎنّ اﻟﺮّﺟﻢ‪ ‬ﻗﺪ ﺛَﺒﺖ‪ ‬ﺑﺎﻟﺴ‪‬ﻨّﺔ اﻟﻤﺘﻮاﺗﺮة اﻟﻤ‪‬ﺠﻤﻊِ ﻋﻠﻴﻬﺎ‪ ،‬و اﻳﻀﺎً ﻫﻮ‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٩۴ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻣﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪ :‬ﻛﻼم ﺟﺰﻳﺮي‪ ،‬از اول ﺗﺎ آﺧﺮ‪ ،‬ﻣﻤﻠﻮ‪ ‬از اﺷﻜﺎﻻت اﺳﺖ‪.‬‬
‫اوﻻً؛ اﻳﻦﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﺎ اﻳﻦ »ﺣﺪ‪ «‬ﻛﺴﻲ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ و ﺧﻮارج‪ ،‬ﻛﻼﻣﻲ اﺳﺖ ﻏﻴﺮ ﻣ‪‬ﺠﺪ‪‬ي و ﺑﻼﻃﺎﺋﻞ‪.‬‬
‫زﻳﺮا ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ را اﺟﻤﺎﻋﻲ ﺑﺸﻤﺎرد‪ ،‬و ﺣﺎل آنﻛﻪ ﻧَﻈّﺎم و اﺻﺤﺎﺑﺶ از رؤﺳﺎء ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ و ﻓﻘﻬﺎء اﻳﺸﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ‬
‫‪A‬‬
‫ﻋﻘﻴﺪه ﺟﻤﻬﻮر ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺑﻌﻀﻲ از آﻧﻬﺎ‪ .‬و اﻳﺸﺎن اﻫﻞ ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﺗﻌﻤ‪‬ﻖ در ﻛﺘﺎب و ﺳﻨّﺖاﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺎﻟﺠﻤﻠﻪ آنﻛﻪ از ﻋﻠﻤﺎء‬
‫اﻣ‪‬ﺖ و از اﺻﺤﺎب ﺗﻔﺴﻴﺮ و ﻓﻘﻪ و ﺣﺪﻳﺚ و ارﺑﺎب ﻧﻈﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ اﻳﺸﺎن ﻧﺎﻗﺾ اﺟﻤﺎع ﻣﻮرد اد‪‬ﻋﺎء ﺟﺰﻳﺮي‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺛﺎﻧﻴﺎً؛ ﺧﻮارج ﻫﻢ از اﻳﻦ اﻣ‪‬ﺘﻨﺪ و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ آﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﻧﺎﻗﺾ اﺟﻤﺎع ﻣﻮرد ادﻋﺎء ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ و ﺧﻮارج از ﭼﻨﻴﻦ‬
‫اﺟﻤﺎﻋﻲ ﺧﺎرج ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﺟﻤﺎع ﻣﺘﺤﻘﻖ ﻧﻤﻲﮔﺮدد و اﺳﺘﺪﻻل ﺑﻪ آن ﺧﻄﺎء واﺿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺛﺎﻟﺜﺎً؛ اﺟﻤﺎﻋﻲ را ﻛﻪ ﺑﻪ اﻗﺮار ﻗﺎﺋﻠﻴﻦ ﺑﻪ ﺣﺠ‪‬ﻴﺖ آن‪ ،‬ﺣﺠ‪‬ﺖ ﻗﺮار دادهاﻧﺪ‪ ،‬اﺟﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻨﺎﺋﺶ ﺑﺮ آﻳﻪ ﻳﺎ ﺧﺒﺮ‪ ،‬ﻣﺤﺘﻤﻞ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﺑﺮود‪ ،‬ﺑﺤﺚ و ﻓﺤﺺ در آﻳﻪ ﻳﺎ ﺧﺒﺮي ﻛﻪ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ آن ﺷﺪه‪ ،‬واﺟﺐ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬و ﺷﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﻛﻪ اﺟﻤﺎع ﻣﻮرد اﺳﺘﻨﺎد ﺟﺰﻳﺮي و ﻏﻴﺮ او‪ ،‬در ﻣﻮﺿﻮع رﺟﻢ‪ ،‬از اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻛﺘﺎب و ﺳﻨّﺖ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬و‬
‫اﻣﺎ در ﻛﺘﺎب اﺷﺎرهﻳﻲ ﺑﻪ رﺟﻢ ﻧﺸﺪه‪ .‬در ﺳﻨّﺖ ﻫﻢ ﭼﻴﺰي در اﻳﻦ ﺑﺎره ﻧﻴﺴﺖ ﻣﮕﺮ اﺧﺒﺎر آﺣﺎدي ﻛﻪ ﻣﺘﻌﺎرﺿﻨﺪ و ﺿﻌﻴﻒ و‬
‫ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺑﻪ ﻗﻮل ﻋﻤﺮ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺻﺪور آنﻫﻢ از وي ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﻧﺮﺳﻴﺪه و ﺑﺪان ﻋﻨﺎﻳﺖ و ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬زﻳﺮا ﻧﻪ ﻣﻔﻴﺪ‬
‫ﻋﻠﻢ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﻇﻦّ‪ ،‬و ﻧﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫راﺑﻌﺎً؛ اﻳﻦﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻋﻘﻮﺑﺖ رﺟﻢ در اﺳﻼم ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮده ﺳﭙﺲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻗﻮل ﺧﺪايﺗﻌﺎﻟﻲ اﻟﺰّاﻧﻴﺔُ و اﻟﺰّاﻧﻲ ﻧﺴﺦ ﺷﺪه«‪،‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﻮر و ﻧﻪ ﺑﻌﺪ از آن‪ ،‬ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﻧﺮﺳﻴﺪه و اﺧﺒﺎر آﺣﺎد ﻣﻔﻴﺪ‬ ‫ﻣﺮدود اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻘﻮﺑﺘﻲ از ﻋﻬﺪ ﻧﺒﻲ‪)‬ص( ‪،‬ﻧﻪ ﻗﺒﻞ از‬
‫ﻫﻴﭻ ﻓﺎﺋﺪهﻳﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﻏﺎﻳﺖ ﻣﻔﺎد آن ﺣﺼﻮل ﻇﻦّ اﺳﺖ در ﭘﺎرهﻳﻲ ﻣﻮارد‪ ،‬ﻧﻪ در اﻳﻦ ﻣﻮرد‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﻓﺮض ﺗﺤﻘﱡﻘﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺺ‪‬‬
‫ﻛﺘﺎب »ﻻﻳ‪‬ﻐﻨﻲ ﻣﻦَ اﻟﺤ‪‬ﻖّ ﺷﻴﺌﺎً«‪ .١٥٨‬ﺧﺼﻮﺻﺎً ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آنﻛﻪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻛﻔﺮ و ﻧﻔﺎق‪ ،‬ﮔﻨﺎﻫﻲ ﻋﻈﻴﻢﺗﺮ از آن ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ آﻳﺎ ﺑﺮ ﻣﺆﻣﻦ ﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ ﺑﺎ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻇﻦّ ﻣﺰﻋﻮم‪ ،‬ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻧﻔﺲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺮ آن ﻓﺘﻮي دﻫﺪ؟!‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﺤﻜﻤﻪ ﻗﻀﺎء اﻟﻬﻲ ﻋﺬر آورد ﻛﻪ ﻣﻦ ﺟﺮأت ﻧﻜﺮدم ﻛﺴﻲ را رﺟﻢ ﻛﻨﻢ‪ ،‬زﻳﺮا ﻧﺰد ﻣﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺸﺪ‬ ‫ﺣﺎل اﮔﺮ ﻗﺎﺿﻲ و ﻏﻴﺮ او در‬
‫ﻛﻪ ﺷﺎرع ﺑﺪان اﻣﺮ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﺮاﻳﻢ ﭼﻴﺰي ﺟﺰ ﻇﻦّ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻴﺎﻣﺪ‪ ،‬و اﺗّﺒﺎع ﻇﻦّ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺻﺮﻳﺢ ﻛﺘﺎب ﻧﻬﻲ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺒﺐ‬
‫اﻗﺪام ﺑﻪ رﺟﻢ ﻧﻨﻤﻮدم‪ ،‬و ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻛﺘﺎب ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻛﺮده‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺿﺮب ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ‪ ،‬آنﻫﻢ ﭘﺲ از ﺷﻬﺎدت ﺷﻬﻮد‪ ،‬اﻛﺘﻔﺎء ﻧﻤﻮدم‪،‬‬
‫ﻋﺬرش ﻋﻘﻼً و ﺷﺮﻋﺎً ﻣﻘﺒﻮل اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ اﮔﺮ ﺑﺮاي ﺣﻜﻢ ﺑﻪ رﺟﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﺬر آورد ﻛﻪ ﻇﻦّ ﺣﺎﺻﻞ از اﺧﺒﺎر آﺣﺎد اﻗﺘﻀﺎء ﻧﻤﻮد‬
‫ﺣﻜﻢ ﺑﻪ رﺟﻢ ﻛﻨﻢ و ﺟﺎن اﻧﺴﺎﻧﻲ را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺻﺒﺮ‪ ،‬ﻳﺎ ﻫﺮ ﻗﺘﻠﻲ‪ ،‬ﻧﺎﺑﻮد ﻛﻨﻢ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦﻛﻪ ﻛﺘﺎب ﺧﺪا از اﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﺧﺎﻟﻲ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻋﺬرش ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ و ﺣﺠ‪‬ﺘﻲ ﺑﺮاي ﻋﻤﻞ ﺧﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﻧﻪ ﻧﺰد ﺧﺎﻟﻖ ﻧﻪ ﻧﺰد ﺧﻠﻖ‪.‬‬

‫‪                                                                                                                                                                                          ‬‬
‫ﺛﺎﺑﺖ‪ ‬ﺑﻨَﺺ اﻟﻘﺮآن ﻟ‪‬ﺤﺪﻳﺚ‪ ‬ﻋﻤﺮﺑﻦ اﻟﺨﻄّﺎب ﻋﻨﺪ اﻟﺠﻤﺎﻋﺔ اَﻧﱠﻪ ﻗﺎل‪ :‬ﻛﺎنَ ﻣﻤ‪‬ﺎ اُﻧﺰلَ ﻋﻠﻲ رﺳﻮلاﷲ)ص( آﻳﺔُ اﻟﺮّﺟﻢ‪ ،‬ﻓﻘﺮأﻧﺎﻫﺎ و ﺣ‪‬ﻔ‪‬ﻈﻨﺎﻫﺎ و و‪‬ﻋ‪‬ﻴﻨﺎﻫﺎ و ر‪‬ﺟ‪‬ﻢ‪‬‬
‫رﺳﻮلاﷲ)ص( و رﺟﻤﻨﺎ ﺑﻌﺪ‪‬ه‪ .‬و ﻧَﺴﺦُ اﻟﺘّﻼوةِ ﻻﻳ‪‬ﺴﺘﻠﺰم‪ ‬ﻧﺴﺦَ اﻟﺤ‪‬ﻜﻢ‪ /‬اﻧﺘﻬﻲ‪  .‬‬
‫‪ - 158‬ﻳﻮﻧﺲ‪ /36 ،‬اﻟﻨﺠﻢ‪  28 ،‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٩۵ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺧﺎﻣﺴﺎً؛ ﻣﺎ اﻳﻦ ﻗﻮل او را ﻫﻢ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬دﻟﻴﻞ آﻧﻬﺎ ﺗﻤﺎم ﻧﻴﺴﺖ« ‪ ،‬ﻣﺮدود ﻣﻲداﻧﻴﻢ‪ ،‬زﻳﺮا ﻣﺎ در اﻳﻦ ﺣﻜﻢ‪ ،‬ﻣﺤﺘﺎج ﺛﺒﻮت‬
‫رﺟﻢ ﺑﻌﺪ از ﻧﺰول ﺳﻮره‪ A‬ﻧﻮر ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻛﻪ آنﻫﻢ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﻇﻦّ ﻫﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﺗﺎ ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻠﻢ‪ .‬ﺑﺎ آنﻛﻪ رﺟﻢ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻗﺒﻞ از ﺳﻮره‪ A‬ﻧﻮر ﻫﻢ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻮنﻛﻪ در دﺳﺖ ﻣﺎ ﭼﻴﺰي ﺟﺰ اﺧﺒﺎر آﺣﺎد ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﻋﻠﻢ اﺳﺖ ﻧﻪ ﻋﻤﻞ‪.‬‬
‫ﺳﺎدﺳﺎً؛ اﻳﻦﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬وﻟﻜﻦ ﺟﻤﻬﻮر ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ «...‬ﻗﻮﻟﻲ اﺳﺖ ﻧﺎدرﺳﺖ و ﻣﻄﻌﻮنٌﻓﻴﻪ‪ ،‬و ﺟﺎي ﻏﺎﻳﺖ ﺗﻌﺠ‪‬ﺐ و ﺣﻴﺮت اﺳﺖ‪،‬‬
‫زﻳﺮا ﺣﻀﻮر اﺑﻲﻫﺮﻳﺮه در اﺟﺮاء رﺟﻢ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ وﺟﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﻓﺮض آنﻛﻪ ﺻﺤ‪‬ﺖ ا‪‬ﺳﻨﺎد رؤﻳﺖ ﺑﻪ اﺑﻲﻫﺮﻳﺮه را ﻫﻢ‬
‫ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻗﻮل او ﺑﻲاﻋﺘﺒﺎر اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺣﺘﻲ در ﻣﻄﻠﻖ ﺣﻘﻮق ﻣﺮدم ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺧﺒﺮ واﺣﺪ ﻋﻤﻞ ﻛﺮد ﺗﺎ ﭼﻪ‬
‫رﺳﺪ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﻮس ﺗﻌﻠّﻖ دارد‪ .‬ﺳﭙﺲ آنﻛﻪ اﺳﻼم اﺑﻲﻫﺮﻳﺮه ﺑﻌﺪ از ﻧﺰول ﺳﻮره‪ A‬ﻧﻮر ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺸﺪه‪.‬‬
‫ﺳﺎﺑﻌﺎً؛ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﺧﻠﻔﺎء رﺟﻢ ﻛﺮدﻧﺪ« ‪ ،‬از او ﻣﻲﭘﺮﺳﻴﻢ‪ :‬ﻛﺠﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﺧﻠﻔﺎء رﺟﻢ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ؟! آﻳﺎ ﻫﻤﻪ‪A‬‬
‫اﻳﻦ اﺑﺎﻃﻴﻞ ﻧﺸﺄت ﮔﺮﻓﺘﻪ از ﺗﻤﺴ‪‬ﻚ ﺑﻪ رواﻳﺎت آﺣﺎد ﺿ‪‬ﻌﺎف ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﭼﻴﺰي را ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ؟! ﺗﺎزه اﮔﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﻮد ﻛﻪ‬
‫ﻳﻜﻲ از اﻳﺸﺎن ﻫﻢ ﻳﻜﺒﺎر رﺟﻢ ﻛﺮده‪ ،‬ﻋﻤﻞ او‪ ،‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﺳﺘﻨﺎدش ﺑﻪ ﺣﻜﻢِ ﺷﺮﻋﻲِ ﻣﺤﻘﱠﻖِ ﻣﻌﻠﻮم‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﺮدد و ﻣﺘﺤﻘّﻖ‬
‫ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺣﺠ‪‬ﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺛﺎﻣﻨﺎً؛ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬آﻧﺎن در اﻳﻦ ﻣﻨﺎزﻋﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻧﺴﺦ ﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﺳﻨّﺖ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و در ﭘﺎﺳﺦﺷﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺳﻨﺖ‬
‫ﻣﺸﻬﻮر‪ ،‬ﺑﻼﺧﻼف‪ ،‬ﻛﺘﺎب را ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬و در اﻳﻨﺠﺎ ﺳﻨﺖ‪ ،‬زاﻧﻲ را ﺑﻪ ﻏﻴﺮ ﻣ‪‬ﺤﺼﻦ ﺗﺨﺼﻴﺺ داده«‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﻦ ﻫﻢ ﻛﻼم‬
‫ﻓﺎﺳﺪ‪ ‬ﺑﺎﻃﻠﻲ اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﻧﺴﺦ ﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﺳﻨّﺖ ﻣﺸﻬﻮره‪ ،‬ﻧﺴﺦ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻘﻄﻮع اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻈﻨﻮن‪ ،‬و اﻳﻦ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻋﻘﻞ و ﻧﻘﻞ ﺑﻮده‪،‬‬
‫ﺑﻠﻜﻪ اﻳﻦ دو آن را ﻧﻔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮاد ﺟﺰﻳﺮي ﻫﻢ از »ﻧﺴﺦ« در اﻳﻨﺠﺎ‪ ،‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺨﺼﻴﺺ اﺳﺖ‪ .‬ﻟﻜﻦ اﻃﻼق ﻧﺴﺦ‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﺘﻮاﺗﺮه ﻗﻄﻌﻴﻪ‪ ،‬ﻏﻴﺮ از ﻧﺴﺦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻴﺎن آﻳﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﻞ‬ ‫ﺑﺮ ﺗﺨﺼﻴﺺ‪ ،‬ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬آري ﺗﺨﺼﻴﺺ آﻳﻪ ﺑﻪ ﺳﻨّﺖ‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ آﻳﻪ‪ A‬ارث ﺑﻪ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺗﻞ ﻣﻮر‪‬ث و ﻛﺎﻓﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻨّﺖ ﻳﻘﻴﻨﻴ‪‬ﻪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﺮﮔﺎه ﺳﻨﺖ ﻣﺘﻮاﺗﺮه از او‪‬ل اﻣﺮ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻪ‬
‫)ص(‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﺴﺄﻟﻪ رﺟﻢ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺨﺼﻴﺼﻲ از ﺟﺎﻧﺐ ﺷﺎرع ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ .‬و اﻣﺎ در‬ ‫ﻫﻤﺎن ﻋﻬﺪ رﺳﻮلﺧﺪا‬
‫اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ رﺟﻢ را ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آﻳﻪ‪ A‬ﻧﻮر اﺳﺘﻨﺎد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و آﻧﺮا ﺑﻪ ﻏﻴﺮ زاﻧﻲ ﻣﺤﺼ‪‬ﻦ و زاﻧﻴﻪ‪ A‬ﻣﺤﺼﻨﻪ‬
‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬و در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻫﻢ ﺑﻪ اﺧﺒﺎر آﺣﺎد اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ‪A‬‬
‫ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﻮر رﺟﻤﻲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎنﻛﻪ‬ ‫ذﻛﺮش رﻓﺖ‪ .‬ﻣﻀﺎﻓﺎً ﺑﺮ اﻳﻦﻛﻪ ﻣﺎ ﺣﺘّﻲ ﻳﻚ ﺧﺒﺮ ﻫﻢ ﻧﻴﺎﻓﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﻧﺰول‬
‫وﻗﻮع اﻳﻦ ﺣﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺳﻮره‪ A‬ﻧﻮر ﻫﻢ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭘﺲ رﺟﻢ ﻣﻄﻠﻘﺎً ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺎﺳﻌﺎً؛ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﻳﻨﺎن را ﻫﻴﭻ ﻣﺴﺘﻨﺪي ﻧﻴﺴﺖ ﻣﮕﺮ آنﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ذﻛﺮ رﺟﻢ در ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﻧﻴﺎﻣﺪه‪ ،‬و اﻳﻦ ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا‬
‫رﺟﻢ ﺑﻪ ﺳﻨﺖ ﻣﺘﻮاﺗﺮه‪ A‬اﺟﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ ...‬در ﭘﺎﺳﺦ اﻳﻦ ادﻋﺎء ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪ :‬اﻳﻦ از ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﻴﺰﺗﺮﻳﻦ ﺷﮕﻔﺘﻲﻫﺎ اﺳﺖ!! آﻳﺎ‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﺘﺎب ﻫﺎدي ﻛﻪ در آن ﺗﻔﺼﻴﻞ و ﺗﺒﻴﺎن ﻫﺮ ﭼﻴﺰي ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺘﻌﺮّض ﺣﻜﻢ زاﻧﻲ ﻣﺤﺼ‪‬ﻦ ﻧﮕﺮدد‪ ،‬ﺑﺎ آﻧﻜﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع از‬
‫زﻧﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرﮔﺘﺮ و ﭘﻠﻴﺪﺗﺮ و ﻗﺒﻴﺢﺗﺮ و ﻫﻮﻟﻨﺎكﺗﺮ از زﻧﺎي ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ از ﺟﻬﺖ ﻓﺴﺎد‪ ،‬زﻧﺎي ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻦ ﻳﻜﻲ‬
‫اﺳﺖ و زﻧﺎي ﻣ‪‬ﺤﺼﻦ ﺑﻴﺶ از ﻫﺰار‪ .‬ﭘﺲ اﺳﺘﺪﻻل ﺑﻪ ﻋﺪم وﺟﻮد آن در ﻗﺮآن‪ ،‬ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت ﻧﻔﻲ رﺟﻢ در ﻏﺎﻳﺖ ﻗﻮ‪‬ت و‬
‫ﺻﺤ‪‬ﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻟﺨﺼﻮص ﻋﺪم ذﻛﺮش دﻟﻴﻞ ﻗﺎﻃﻌﻲ اﺳﺖ ﺑﺮ ﻧﻔﻲ رﺟﻢ و ﺗﻌﻤﻴﻢ ﺣﺪ‪ ‬زاﻧﻲ‪ .‬ﺑﻲﺗﺮدﻳﺪ اﻳﻦ زﻧﺎ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ زﻧﺎي دو‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٩۶ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻣﺤﺼﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﻠﻲ اﺳﺎس ﻧﻈﺎم ﺧﺎﻧﻮاده را ﻣﻨﻬﺪم ﻣﻲﺳﺎزد‪ ،‬و ﺑﻨﺎء ﻣﺠﺘﻤﻊ اﻧﺴﺎﻧﻲ را ﺑﻲﻧﻬﺎﻳﺖ ﻓﺎﺳﺪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬و ﺑﻴﻦ واﻟﺪﻳﻦ و‬
‫اوﻻد ﺗﻔﺮﻗﻪ‪ A‬ﺷﺪﻳﺪ اﻳﺠﺎد ﻛﺮده‪ ،‬ﺷﺮف ﺣﺴﺒﻲ را زاﻳﻞ‪ ،‬و ﺑﻨﻴﺎن ﻣﺮﺻﻮص ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ را ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬و ﻓﺴﺎدش ﺑﻴﺶ از‬
‫‪A‬‬
‫ﻋﻬﺪه ﺗﻘﺮﻳﺮش ﺑﺮآﻳﺪ‪ .‬ﭘﺲ آﻳﺎ ﻣﻌﻘﻮل اﺳﺖ ﺷﺎرع ﺣﻜﻢ ﭼﻨﻴﻦ اﻣﺮ ﺑﺰرﮔﻲ را‬ ‫آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻗﻠﻢ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺗﺤﺮﻳﺮ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ زﺑﺎن از‬
‫واﻧﻬﺪ و ذﻛﺮي از آن در ﻛﺘﺎﺑﺶ ﻧﻴﺎورد‪ ،‬و زﻧﺎي ﻣﺠﺮّد از اﺣﺼﺎن را‪ ،‬ﺑﺪون ﻧﺼﺐ ﻗﺮﻳﻨﻪ‪ ،‬ﻣﺘﺬﻛﺮ ﮔﺮدد‪ ،‬و ﺣﻜﻢ زﻧﺎي دو‬
‫ﻣ‪‬ﺤﺼﻦ را ﺑﻪ اﺧﺒﺎر آﺣﺎدي اﺣﺎﻟﻪ دﻫﺪ ﻛﻪ ﻗﻮلِ ﻓﺼﻞ ﻧﺒﻮده ﻗﺎﻃﻊِ اﺧﺘﻼف و ﺧﺼﻮﻣﺖ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ؟! ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺘﻮاﻳﻲ‬
‫اﻓﺘﺮاء ﻏﻴﺮﻋﻤﺪ ﻣﻔﺘﻲ ﺑﺮ ﺧﺪا اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ ﻧﺎﺷﻲ از ﺟﻬﻞ و ﻋﺪم ﺗﺒﻴ‪‬ﻦ و ﺗﺤﻘﻴﻖ اﺳﺖ و ﮔﻔﺘﻪﻳﻲ اﺳﺖ از روي ﺑﻲداﻧﺸﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ در آﻳﺎت ﻋﺪﻳﺪه از آن ﻧﻬﻲ ﻓﺮﻣﻮده‪ ،‬ﻣﺜﻞ‪ :‬و اَنﺗَﻘُﻮﻟُﻮا ﻋﻠَﻲ اﷲِ ﻣﺎ ﻻﺗَﻌﻠَﻤﻮن‪ .١٥٩‬زﻳﺮا اﺳﻨﺎد ﭼﻴﺰي ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪون‬
‫ﺛﺒﻮت‪ ،‬اﻓﺘﺮاء ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ ﺑﻪ او اﺳﺖ و ﻣ‪‬ﻔﺘَﺮي‪ ،‬ﻃﺒﻖ آﻳﺎت ﻛﺜﻴﺮه‪ ،١٦٠‬از ﻫﺮ ﻇﺎﻟﻤﻲ ﻇﺎﻟﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و »اﻓﺘﺮاء ﺑﻪ ﺧﺪا« ﻧﺴﺒﺖ دادن‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﺘﻮاﺗﺮه‬ ‫ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﺑﻪ او ﻛﻪ ﺻﺪورش از ﺟﺎﻧﺐ وي ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﻜﻢ »رﺟﻢ« ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ از ﻃﺮﻳﻖ ﺳﻨّﺖ‬
‫اﺟﻤﺎﻋﻲ ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﻧﺮﺳﻴﺪه‪.‬‬
‫ﺟﺰﻳﺮي ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻨﺖ ﻣﺸﻬﻮر‪ ،‬ﻛﺘﺎب را ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ...‬وﻟﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺜﻞ ﺳﺎﺋﺮ در زﺑﺎن ﻓﻘﻬﺎء ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﻧﻨﻤﻮده ﻛﻪ‪ :‬ر‪‬ب‪ ‬ﻣﺸﻬﻮرٍ ﻻ اَﺻﻞَ ﻟَﻪ‪ .١٦١‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﻳﻦ ﭼﻪ ﺗﻮاﺗﺮي اﺳﺖ در ﻣﺴﺄﻟﻪ؟! و ﺣﺎل آنﻛﻪ ﺷﺮط ﺗﻮاﺗﺮ آﻧﺴﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻋﺪ‪‬ه‪ A‬ر‪‬واﺗﺶ‪ ،‬از او‪‬ل ﺻﺪور‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازهﻳﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ اﺗﻔﺎق آﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﻛﺬب ﻣﻤﺘﻨﻊ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و اﻣﺎ ﺧﺒﺮي ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( ﺷﺎﻳﻊ‬
‫ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻋﺪ ‪A‬ه ﻛﻤﻲ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﺘﻮاﺗﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎ آنﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺎم اﻗﺘﻀﺎء ﻣﻲﻧﻤﻮد اﻛﺜﺮ اﺻﺤﺎب آﻧﺮا رواﻳﺖ ﻛﺮده اﺧﺘﻼﻓﻲ‬
‫ﺑﻴﻦ اﻳﺸﺎن واﻗﻊ ﻧﮕﺮدد‪ .‬زﻳﺮا اﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن ﻧﻔﻮس اﺳﺖ‪ ،‬و واﺿﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﺪ‪ ‬ﺗﻮاﺗﺮ ﻧﺮﺳﻴﺪه‪.‬‬
‫و در ﭘﺎﺳﺦ اﻳﻦ ﻛﻼم ﺟﺰﻳﺮي ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫و ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﺺ‪ ‬ﻗﺮآن ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺣﺪﻳﺚ ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄّﺎب ﻧﺰد ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﺟﻤﻠﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫)ص(‬
‫ﻧﺎزل ﺷﺪ‪ ،‬رﺟﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪ :‬اﻳﻦ ﺳﺨﻦ از ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي ﺳﺎﺑﻖ او ﻋﺠﻴﺐﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬آﻳﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮ اﻣﺮ‬ ‫رﺳﻮلﺧﺪا‬
‫ﺧﻄﻴﺮي ﻣﺜﻞ اﻳﻦ ﺣﻜﻢ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻋﻤ‪‬ﺮ ﻣﻄّﻠﻊ ﺷﻮد‪ .‬و ﺣﺎل آنﻛﻪ اﮔﺮ از رﺳﻮل)ص( ﺻﺎدر ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮرﺷﻴﺪ در ﻣﻴﺎن روز‪،‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ اﺧﺒﺎر آﺣﺎد‬ ‫در ﺑﻴﻦ اﺻﺤﺎب ﺷﻴﻮع ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ‪ .‬از اﻳﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺻﺪور اﻳﻦ ﻛﻼم از ﻋﻤﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬زﻳﺮا اﻳﻦﻫﻢ از‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺣﺼﻮل ﻋﻠﻢ ﻧﻤﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً اﮔﺮ ﻗﺮﻳﻨﻪﻳﻲ ﺑﺮ ﻓﺴﺎدش ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و آﻳﺎ ﻗﺮآن‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﻮل ﻳﻜﻲ از‬
‫ﺻﺤﺎﺑﻪ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﮔﺮدد؟! اﮔﺮ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﺮ ﺣﻘّﺎﻧﻴ‪‬ﺖ اﻳﻦ ﺣﻜﻢ داﺷﺘﻨﺪ ﭼﺮا آن را در ﻗﺮآن ﺛﺒﺖ ﻧﻨﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻋﻤﺮ ﺗﻮاﻧﺎ و‬
‫ﺳﺨﺘﮕﻴﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ اﮔﺮ آﻳﻪ‪ A‬رﺟﻢ ﻧﺰد وي ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮد ﻫﺮ آﻳﻨﻪ آن را در ﻗﺮآن ﺟﺎي ﻣﻲداد‪ .‬و ﭼﮕﻮﻧﻪ‪ ،‬در زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ‪A‬‬
‫ﻫﻤﻪ ﮔﻮﺷﻬﺎ‬
‫آﻣﺎده ﺑﻮد ﺗﺎ آﻳﻪﻳﻲ ﻧﺎزل ﺷﻮد و آن را ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ و ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و ﺑﻪ ﮔﻮش ﻫﻮش ﺑﺴﭙﺎرﻧﺪ‪ ،‬اﺣﺪي ﻏﻴﺮ از ﻋﻤﺮ آن را ﻧﺸﻨﻴﺪ؟! آﻳﺎ‬
‫ﻣﻌﻘﻮل اﺳﺖ ﺗﻼوت آﻳﻪﻳﻲ ﻣﻨﺴﻮخ ﮔﺮدد و ﺣﻜﻤﺶ‪ ،‬ﺑﻲﻫﻴﭻ دﻟﻴﻞ ﻗﺎﻃﻌﻲ‪ ،‬اﻟﻲ اﻻﺑ‪‬ﺪ ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧﺪ؟! اﻧﮕﻴﺰه و ﺳﺒﺐ ﻧﺴﺦ‬
‫ﺗﻼوت اﻳﻦ آﻳﻪ و اﺑﻘﺎء ﺣﻜﻤﺶ ﭼﻪ ﺑﻮده‪ ،‬و ﺑﻪ ﭼﻪ دﻟﻴﻠﻲ ﺣﻜﻢ آن ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه؟! ‪A‬‬
‫ﻫﻤﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻮﻫﻦ ﺧﺒﺮ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﻋﻤﺮ‪ ،‬و‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ - 159‬و اﻳﻦﻛﻪ ﺑﺮ ﺧﺪا ﻧﮕﻮﻳﻴﺪ آﻧﭽﻪ را ﻧﻤﻲداﻧﻴﺪ‪ .‬اﻟﺒﻘﺮه‪ /169 ،‬اﻻﻋﺮاف‪  33 ،‬‬
‫‪ - 160‬ﭼﻨﺪ آﻳﻪ از آن را ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ‪ ،‬در ﻫﻤﻴﻦ ﻓﺼﻞ آوردﻳﻢ‪  .‬‬
‫‪ - 161‬ﭼﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﻬﻮري ﻛﻪ اﺻﻠﻲ ﻧﺪارد‪  .‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٩٧ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻣﺜﺒِﺖ ﻓﺴﺎد و ﻣﺠﻌﻮل ﺑﻮدن آﻧﺴﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺟﺰﻳﺮي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﺑﻪ ﻧﺺ‪ ‬ﻛﺘﺎب ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻗﻮل ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﻋﻤﺮ‬
‫ﻣﻨﺼﻮص ﻛﺘﺎب ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺣﺎل اﺳﻼم ﮔﺮﻳﺴﺖ و زاري ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺶ دﻳﮕﺮ آنﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺻﺤﺎﺑﻪ آﻳﻪ‪ A‬رﺟﻢ را در ﻛﺘﺎب ﺧﺪا داﺧﻞ ﻧﻨﻤﻮدﻧﺪ و ﻫﻤﻪ اﺗﻔﺎق ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ در ﻗﺮآن ﺟﺎﻳﺶ‬
‫ﻧﺪﻫﻨﺪ؟! از ﺟﺰﻳﺮي ﻣﻲﭘﺮﺳﻴﻢ‪ :‬آﻳﺎ ﺗﻮ و اﻣﺜﺎل ﺗﻮ‪ ،‬از ﺟﻤﻴﻊ اﺻﺤﺎب ﻧﺒﻲ‪ ‬و ﺣﺎﺿﺮﻳﻦ و ﺣﺎﻓﻈﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﺰول ﻗﺮآن‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻗﺮآن ﺑﺼﻴﺮﺗﺮي؟! ﺷﮕﻔﺘﺎ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ آﻳﻪ‪ A‬رﺟﻢ از ﺳﻤﻊ و ﺑ‪‬ﺼ‪‬ﺮ ﻫﻤﻪ‪ A‬ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻣﺨﻔﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﻳﻦﻛﻪ ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ ﻣﺪﺗﻲ‬
‫از ﻋﻬﺪ رﺳﻮل)ص(‪ ،‬آن را ﺗﻼوت ﻛﻨﺪ؟! و ﭼﮕﻮﻧﻪ اَﺣ‪‬ﺪي از اﺻﺤﺎب ﺑﺎ او ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﻜﺮد؟!‬
‫ﺳﭙﺲ ﻣﻲﭘﺮﺳﻴﻢ آﻳﺎ ﺷﻤﺎ ﻋﺮب ﻧﻴﺴﺘﻴﺪ؟! آﻳﺎ اَﺣ‪‬ﺪي از ﻋﺮب را دﻳﺪهاﻳﺪ ‪،‬ﺣﺘّﻲ از ﺟ‪‬ﻬﺎل اﻳﺸﺎن‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﺒﺎرت ﺳﺨﻴﻒ و‬
‫زﺷﺘﻲ ﺗﻜﻠّﻢ ﻛﻨﺪ؟! )ﭘﻴﺮﻣﺮد و ﭘﻴﺮزن‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎه ﻣﺮﺗﻜﺐ زﻧﺎ ﺷﻮﻧﺪ اﻟﺒﺘﻪ آﻧﻬﺎ را ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﻨﻴﺪ(‪ .١٦٢‬آﻳﺎ ﻫﻴﭻ اﻧﺴﺎن ﻋﺮﺑﻲ ﺑﻪ ﺧﻮد‬
‫اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﺪ اﻳﻦ ﻋﺒﺎرت را از ﻟﻐﺖ ﻋﺮب ﺑﺸﻤﺎر آورد‪ ،‬ﺗﺎ ﭼﻪ رﺳﺪ ﻛﻪ آن را ﻫﻢﺳﻨﮓ و ﻫﻢﻃﺮاز ﻛﻼم ﻓﺼﻴﺢ و ﺑﻠﻴﻎ ﻗﺮآن‬
‫ﺑﺪاﻧﺪ؟! ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻛﺮد! ﻗﺮآ ِن ﻣ‪‬ﻌﺠِﺰي ﻛﻪ ﻓُﺼﺤﺎء و ﺑ‪‬ﻠَﻐﺎء ﻋﺮب‪ ،‬از اﻳﻦﻛﻪ ﺳﻮره‪ A‬ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﻣﺜﻞ آن ﺑﻴﺎورﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻋﺎﺟﺰﻧﺪ؟! از ﺗﻮ ﻣﻲﭘﺮﺳﻴﻢ‪ ،‬اي ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺧﻮد را ﻣﺤﻘﻖ ﻣﻲﺷﻤﺎري‪ ،‬آﻳﺎ اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ را از ﻧﺺ‪ ‬ﻛﺘﺎب ﻣﻲداﻧﻲ؟! ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻛﻪ‪:‬‬
‫ﻻﻳﺎﺗﻴﻪ‪ ‬اﻟﺒﺎﻃ‪‬ﻞَُ ﻣﻦ ﺑﻴﻦِ ﻳﺪﻳﻪ‪ ‬و ﻻ ﻣ‪‬ﻦ ﺧﻠﻔ‪‬ﻪ‪ ‬ﺗﻨﺰﻳﻞٌ ﻣﻦ ﺣﻜﻴﻢٍ ﺣﻤﻴﺪ‪ .١٦٣‬آﻳﺎ ﺑﻪ ﺧﻮد اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﻲ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻴﺎذاً ﺑﺎﷲ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﮕﻮﻳﻲ‬
‫ﺧﺪاي ﻋﺰّوﺟﻞَ ﺑﻪ ﻋﻬﺪش وﻓﺎء ﻧﻜﺮده اﺳﺖ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬اﻧّﺎ ﻧﺤﻦُ ﻧَﺰﱠﻟﻨﺎ اﻟﺬﱠﻛﺮَ و اﻧّﺎ ﻟَﻪ‪ ‬ﻟﺤﺎﻓ‪‬ﻈﻮنَ‪ .١٦٤‬و ﺗَﻤ‪ّ‬ﺖ ﻛَﻠ‪‬ﻤ‪‬ﺔُ‬
‫ر‪‬ﺑ‪‬ﻚ‪ ‬ﺻﺪﻗﺎً و ﻋﺪﻻً ﻻ ﻣ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬لَ ﻟ‪‬ﻜَﻠ‪‬ﻤﺎﺗ‪‬ﻪ‪ .١٦٥‬ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻼوت اﻳﻦ ﺣﻜﻢ از ﻗﺮآن ﺳﺎﻗﻂ ﺷﺪه اﺳﺖ؟! ﺑﻨﺎﺑﺮ آﻧﭽﻪ ﻣﺬﻛﻮر ﺷﺪ‪،‬‬
‫‪A‬‬
‫اﻧﮕﻴﺰه ﺟﻌﻞ ﻫﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬ﭘﺲ اﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ اﻓﺘﺮاء اﺳﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ ﻫﻢ ﻛﻪ از ﻓﺼ‪‬ﺤﺎء ﻋﺮب ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺨﻨﻲ ﻧﮕﻔﺘﻪ و‬
‫او‪.‬‬
‫و ﻧﻴﺰ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪ :‬اﻳﻦ ﺧﺒﺮ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ رﺟﻢ دو ﻣ‪‬ﺤﺼﻦ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ«‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ »ﻣ‪‬ﺤﺼﻦ و‬
‫ﻣ‪‬ﺤﺼﻨﺔ« ﺟﻮاﻧﺎن و ﭘﻴﺮان را ﻫﺮ دو ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد وﻟﻲ ﻓﻘﻬﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ رﺟﻢ ﻓﺘﻮي ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬آن را ﺑﻪ ﻣ‪‬ﺤﺼﻦ ﺑﻮدن ﻣﻘﻴ‪‬ﺪ‬
‫ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺟﻮان ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﭘﻴﺮ‪ .‬اﻳﻨﺎن ﭼﮕﻮﻧﻪ و از ﻛﺠﺎ اﻳﻦ ﺣﻜﻢ را ﺗﻌﻤﻴﻢ دادهاﻧﺪ؟ ﺳﭙﺲ ﻣﻲﭘﺮﺳﻴﻢ‪ :‬ﺣﺪ‪ ‬ﺷﻴﺨﻮﺧَﺖ و‬
‫ﭘﻴﺮي ﻛﺪام اﺳﺖ؟ و در ﭼﻪ ﺳﻨّﻲ »ﺷﻴﺦ و ﺷﻴﺨﻪ« ﺑﺮ اﻧﺴﺎن اﻃﻼق ﻣﻲﮔﺮدد؟! در ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻟﮕﻲ ﻳﺎ ﻫﻔﺘﺎد ﺳﺎﻟﮕﻲ ﻳﺎ ﻫﺸﺘﺎد‬
‫ﺳﺎﻟﮕﻲ ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ؟ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ از ﭼﻨﻴﻦ اﺑﻬﺎﻣﻲ »ﺣﻜﻢ« ﻣﺴﺘﻔﺎد ﻧﻤﻲﺷﻮد! ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ »ﺷﻴﺦ و ﺷﻴﺨﻪ« ﻣ‪‬ﺤﺼ‪‬ﻦ‬
‫ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬زﻳﺮا در آﺧﺮ ﺧﺒﺮ ﻓﻘﻂ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ »آﻧﻬﺎ ﻗﻀﺎء ﺷﻬﻮت ﻛﺮدهاﻧﺪ«‪ .‬و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻗﺒﻼً ﻗﻀﺎء ﺷﻬﻮت ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ وﻗﺘﻲ‬
‫ﻣﺮﺗﻜﺐ زﻧﺎ ﺷﺪهاﻧﺪ ﻣ‪‬ﺤﺼ‪‬ﻦ ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺷﺮط اﻳﻦ ﺣﻜﻢ آﻧﺴﺖ ﻛﻪ در ﺣﻴﻦ ارﺗﻜﺎب زﻧﺎ ﻣ‪‬ﺤﺼ‪‬ﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ - 162‬اﻟﺸﻴﺦُ و اﻟﺸﱠﻴﺨﺔُ اذا ز‪‬ﻧَﻴﺎ ﻓﺎرﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻫ‪‬ﻤﺎ اﻟﺒ‪‬ﺘﱠﺔ‪  .‬‬
‫‪ - 163‬ﻫﻴﭻ ﺑﺎﻃﻠﻲ ﺑﺮ آن ﻧﻤﻲآﻳﺪ‪ ،‬ﻧﻪ از ﭘﻴﺶ رو و ﻧﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ‪ ،‬ﻓﺮود آﻣﺪه از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاي ﺣﻜﻴﻢ ﺣﻤﻴﺪ اﺳﺖ‪ /‬ﻓﺼﻠﺖ‪  42 ،‬‬
‫‪ - 164‬ﻣﺎ ﺧﻮد ذﻛﺮ )ﻗﺮآن( را ﻧﺎزل ﻧﻤﻮدﻳﻢ و ﻣﺎ ﺧﻮد ﻧﮕﻬﺒﺎن آﻧﻴﻢ‪ /‬اﻟﺤﺠﺮ‪  .9،‬‬
‫‪ - 165‬ﻛﻼم ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﻪ راﺳﺘﻲ و درﺳﺘﻲ ﺗﻤﺎم و ﻛﺎﻣﻞ ﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﺗﺒﺪﻳﻞ دﻫﻨﺪهﻳﻲ ﺑﺮاي ﻛﻠﻤﺎت او ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ /‬اﻻﻧﻌﺎم‪  115 ،‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٩٨ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺎ ﺟﻤﻴﻊ اﻫﻞ ﻟﻐﺖ ﻋﺮب را‪ ،‬از ﻋﻮام‪ ‬و ﺧﻮاص‪ ،‬ﻓﺮا ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﻢ و از اﻳﺸﺎن ﻣﻲﭘﺮﺳﻴﻢ‪ :‬آﻳﺎ اَﺣ‪‬ﺪي از ﻋﺮب‪ ،‬از‬
‫ﻓُﺼﺤﺎء و اُدﺑﺎء و ﺟ‪‬ﻬ‪‬ﺎل اﻳﺸﺎن‪ ،‬ﻣﺜﻞ اﻳﻦ ﻛﻼم ﻣﻀﺤﻚ را )اﻟﺸﱠﻴﺦُ و اﻟﺸّﻴﺨﺔُ اذا ز‪‬ﻧَﻴﺎ ﻓَﺎرﺟ‪‬ﻤﻮﻫﻤﺎ اَﻟﺒﺘﱠﺔ‪ ،‬ﻓﺎ‪‬ﻧّﻬﻤﺎ ﻗﺪ ﻗﻀﻴﺎ‬
‫اﻟﺸّﻬﻮة( ﺑﺮ زﺑﺎن ﺟﺎري ﻣﻲﺳﺎزد؟! ﺧﻮاﻫﻲ دﻳﺪ ﻫﻴﭻﻳﻚ از آﻧﻬﺎ اﻳﻦ ﻛﻼم را ﺻﺎدر از اﻫﻞ ﻟﻐﺖ ﻋﺮب ﻧﻤﻲﺷﻤﺎرد‪.‬‬
‫ﭘﺲ آﻳﺎ در ﻋ‪‬ﻘﻮل ﻓﻘﻬﺎء ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ رﺟﻢ درﺳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﻼم را ﻛﻼم اﻟﻬﻲِ ﻣ‪‬ﻌﺠِﺰي ﺑﺸﻤﺎر آورﻧﺪ ﻛﻪ اَﻓﺼ‪‬ﺢ ﻓﺼﺤﺎء را‪ ،‬ﻛﻪ‬
‫‪A‬‬
‫وﺳﻴﻠﻪ آن‬ ‫ﻋﺮب ﺣﺠﺎز و ﻧﺠﺪ و ﺗَﻬﺎﻣﻪ و ﻏﻴﺮ آﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺠﺰ آورده ﻛﻪ ﺳﻮرهﻳﻲ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ آن ﺑﻴﺎورﻧﺪ‪ .‬ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻛﻪ رﺳﻮلﺧﺪا ﺑﻪ‬
‫ﻋﺎﻣ‪‬ﻪ‪ A‬ﻣﺮدم‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎً ﻓﺼﻴﺢﺗﺮﻳﻦ ﻋﺮﺑﻬﺎ را ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه ﻃﻠﺒﻴﺪه ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻏﻠﺒﻪ ﻧﻤﻮد و از آﻧﺎن ﺧﻮاﺳﺖ ﺳﻮره‪ A‬ﻛﻮﭼﻜﻲ ﻣﺜﻞ آن‬
‫ﺑﻴﺎورﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬و در ﻧﺺ‪ ‬ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺘﺎب ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻗُﻞ ﻟَﺌ‪‬ﻦِ اﺟﺘَﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬اﻻ‪‬ﻧﺲ‪ ‬و اﻟﺠِﻦﱡ ﻋﻠﻲ اَنﻳﺄﺗُﻮا ﺑِﻤ‪‬ﺜﻞِﻫﺬَاﻟﻘُﺮآنِ‪،‬‬
‫ﻻﻳﺄﺗُﻮنَ ﺑِﻤ‪‬ﺜﻠ‪‬ﻪ‪ ،‬و‪‬ﻟَﻮ ﻛﺎنِ ﺑ‪‬ﻌﻀُﻬ‪‬ﻢ ﻟ‪‬ﺒ‪‬ﻌﺾٍ ﻇﻬﻴﺮاً‪.١٦٦‬‬
‫در ﻋﺎﻟﻢ ﭼﻪ ﭼﻴﺰي ﻋﺠﻴﺐﺗﺮ از اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﺮب و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﻓﻘﻬﺎء و اُدﺑﺎﺋﺸﺎن‪ ،‬ﻛﻪ ﻋﻠﻢ ﺑﻼﻏﺖ را ﺧﻮاﻧﺪه و ﻛﺘﺎبﻫﺎي‬
‫ارزﺷﻤﻨﺪي در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺗﺄﻟﻴﻒ و ﺗﺼﻨﻴﻒ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ ﺧﺮاﻓﻪﻳﻲ را ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲزﻧﺪ ﻛﻪ ﺟﺎﻋﻠﺶ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﻋﺮب ﻧﺒﻮده ﺑﻠﻜﻪ ﻋﺠﻤﻲ ﺻﺮف ﺑﻮده و ﺑﻪ ﺣﺪ‪‬ي از ﻟﻐﺖ ﻋﺮب ﺑﻲاﻃﻼع ﻛﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻳﻚ ﻋﺒﺎرت ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ ﻟﺤﻦ و ﻛﻼم‬
‫ﻋﺮب ﺑﺴﺎزد! آري! اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺗﺼﺪﻳﻖ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻛﺘﺎب ﻣﻌﺠِﺰ‪ .‬ﻗﻄﻌﺎً ﺧﺪاوﻧﺪ زﺑﺎﻧﺶ را ﮔﻨﮓ ﺳﺎﺧﺖ ﺗﺎ ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﻋﺮﺑﻲ‬
‫ﺟﻌﻞ ﻛﺮده ﻣﻮﺟﺐ ا‪‬ﺿﻼل ﺧﻠﻖ ﮔﺮدد! و ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﻴﺰﺗﺮ از ﻫﻤﻪ‪ A‬اﻳﻨﻬﺎ ا‪‬ﻓﺘﺎء ﻓﻘﻬﺎء اﺳﺖ ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﻣ‪‬ﻨﺤ‪‬ﻮلِ ﻣﺠﻌﻮل‪.‬‬
‫ﺗﺎزه ﺑﻪ ﻣﻀﻤﻮن آنﻫﻢ اﻛﺘﻔﺎء ﻧﻨﻤﻮده‪ ،‬ﺑﻪ وﺟﻮب رﺟﻢ ﻣ‪‬ﺤﺼ‪‬ﻦ و ﻣ‪‬ﺤﺼ‪‬ﻨَﻪ‪ ،‬ﭘﻴﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﺟﻮان‪ ،‬ﻓﺘﻮاي دادهاﻧﺪ!‬
‫‪A‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ دﻳﮕﺮ آنﻛﻪ در اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ذﻛﺮي از »ا‪‬ﺣﺼﺎن« ﻧﻴﺎﻣﺪه‪ .‬ﺣﻘﻴﻘﺔً ﭼﻪ ﻏﺮﻳﺐ اﺳﺖ اﺳﻼم ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻼء ﻋﻈﻴﻤﻲ از اَﻣﺜﺎل اﻳﻦ‬
‫ﻣﺠﻌﻮﻻت و ﻣﻨﺤﻮﻻت و ﺳﻴﻞ ﻓﺘﺎوي آن را ﻓﺮو ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ! ﻓﺘﺎواﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻛﺘﺎب و ﺳﻨﺖ ﻗﻄﻌﻴ‪‬ﻪ و اﺻﻮل ﻋﻘﻠﻴ‪‬ﻪ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻮﻳﮋه در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺘﻌﻠّﻖ ﺑﻪ ﻧﻔﻮس‪ ،‬ﻛﻪ ﺧﺪايﺗﻌﺎﻟﻲ ﻓﺮﻣﻮده‪ :‬ﻣ‪‬ﻦ ﻗَﺘَﻞَ ﻧَﻔﺴﺎً ﺑِﻐﻴﺮِ ﻧﻔﺲٍ او ﻓَﺴﺎد‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ اﻻَرضِ ﻓَﻜَﺎَﻧﱠﻤﺎ ﻗَﺘَﻞَ‬
‫اﻟﻨّﺎس ﺟﻤﻴﻌﺎً‪ .١٦٧‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻛﺸﺘﻦ ﺑﻪ ﺣﻖ ﻫﻤﺎﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻛﺘﺎب ﺧﺪا ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻧﻤﻮده‪ ،‬و ﺟﺰ آن ﮔﻨﺎﻫﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻛﻔﺮ و‬
‫ﻧﻔﺎق‪ ،‬از اﻋﻈﻢ ﮔﻨﺎﻫﺎن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﻳﻦ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺗﻜﺮار ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ا‪‬در‪‬أوا اﻟﺤ‪‬ﺪ‪‬ود‪ ‬ﺑِﺎﻟﺸﱡﺒ‪‬ﻬﺎت‪ ،‬ﺣﺪود را ﺑﻪ ﺷﺒﻬﻪﻫﺎ دﻓﻊ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﺤﻜﻤﻪ ﻋﺪل اﻟﻬﻲ آﻣﺎده‬ ‫آﻳﺎ اﻳﻦ ﻣﻮرد از ﻣﻮارد ﺷﺒﻬﻪ ﻧﻴﺴﺖ؟! اي ﻛﺎش ﻣﻲداﻧﺴﺘﻢ ﭼﻪ ﺟﻮاﺑﻲ ﺑﺮاي روز ﺣﺴﺎب در‬
‫ﻛﺮدهاﻧﺪ؟! آﻳﺎ در دﻟﻬﺎﻳﺸﺎن ﻣﺜﻘﺎل ذر‪‬هﻳﻲ ﺧﻮف از ﺳﺆال و ﻣﺆاﺧﺬه و ﻋﻘﻮﺑﺖ و ﻋﺬاب وﺟﻮد ﻧﺪارد؟ اﮔﺮ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﻣﺎ ﺧﻮف آن‬
‫دارﻳﻢ ﻛﻪ ﺣﺪ‪‬ي از ﺣﺪود ﺧﺪا را ﺗﺮك ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪ ،‬در ﭘﺎﺳﺦﺷﺎن ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﻳﺎ دﻟﻴﻞ ﺷﻤﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺒﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺎﻟﺶ‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﺤﻜﻤﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ ﻧﻪ از ﻛﺘﺎب‬ ‫ﺑﺮايﺗﺎن ﻣﻌﻠﻮم ﮔﺸﺖ؟! اﮔﺮ ﮔﻤﺎن ﻣﻲﺑﺮﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﺆوﻟﻴﺪ‪ ،‬ﺟﻮابﺗﺎن در‬
‫‪A‬‬
‫ﻗﻄﻌﻴﻪ ﺻﺎدره از رﺳﻮل ﺗﻮ‪ ،‬ﺑﺮايﻣﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺸﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺎ ﺟﺮأت ﻧﻜﺮدﻳﻢ ﻧﻔﺴﻲ را ﺑﺪون دﻟﻴﻞ ﻗﺎﻃﻊ ﺑﻘﺘﻞ‬ ‫ﺗﻮ و ﻧﻪ از ﺳﻨﺖ‬
‫رﺳﺎﻧﻴﻢ‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -166‬ﺑﮕﻮ اﮔﺮ اﻧﺲ و ﺟﻦّ ﮔﺮد ﻫﻢ آﻳﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺜﻞ اﻳﻦ ﻗﺮآن را ﺑﻴﺎورﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ آورد‪ ،‬ﺣﺘّﻲ اﮔﺮ ﺑﻌﻀﻲ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎن ﺑﻌﺾ دﻳﮕﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪ /‬اﻻﺳﺮاء‪  .88 ،‬‬
‫‪ -167‬ﻫﺮ ﻛﺲ ﻧﻔﺴﻲ را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ ﺑﻲآﻧﻜﻪ ﻛﺴﻲ را ﻛﺸﺘﻪ ﻳﺎ ﻓﺴﺎدي ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ ﻫﻤﻪ‪ A‬ﻣﺮدم را ﻛﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ /‬اﻟﻤﺎﺋﺪه‪  32 ،‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٩٩ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫آﻳﺎ ﺑﻪ ذﻫﻦ ﺷﻤﺎ ﺧﻄﻮر ﻧﻜﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ آﻧﭽﻪ را ﻧﻤﻲداﻧﻴﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﺴﺒﺖ دﻫﻴﺪ‪ ،‬ﻓﺘﻮايﺗﺎن ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﻋﺬاب ﺧﺪا ﮔﺮﻓﺘﺎر‬
‫ﻣﻲﺳﺎزد؟! و ﺣﺎل آنﻛﻪ در ﻛﺘﺎب ﺧﺪا‪ ،‬از ﻗﻮل ﺑﻪ ﻏﻴﺮ ﻋﻠﻢ ﻧﻬﻲ ﺷﺪهاﻳﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻳﻜﺒﺎر و ﻧﻪ در ﻳﻚ آﻳﻪ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺎ را از ﺗﺎﺧﺖ‬
‫و ﺗﺎز در راهﻫﺎي ﻫﻼك و ﭘﺮﺗﮕﺎهﻫﺎي ﺿﻼل‪ ،‬و اﺳﻨﺎد ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﺪون ﺑﺮﻫﺎن واﺿﺢ و دﻟﻴﻞ روﺷﻦ‪ ،‬ﻧﺠﺎت ﺑﺨﺸﺪ!‬
‫‪١٦٨‬‬
‫ﺳﻮﺧﺘﻢ ﺳﻮﺧﺘﻢ اﻳﻦ راز ﻧﻬﻔﺘﻦ ﺗﺎ ﻛ‪‬ﻲ‬ ‫ﺳﺮّ اﻳﻦ ﻗﺼﻪ‪ A‬ﺟﺎنﺳﻮز ﻧﮕﻔﺘﻦ ﺗﺎ ﻛ‪‬ﻲ‬
‫ﻣﺒﺤﺚ ﻫﻔﺘﻢ‪ -‬ﻧﻘﺶ ﻳﻬﻮد در دﺳﻴﺴﻪ ﻛﺮدن اﺧﺒﺎر رﺟﻢ‬
‫دور ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ اﺧﺒﺎر رﺟﻢ از ﺟﻤﻠﻪ رواﻳﺎﺗﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻳﻬﻮد در ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺘﺐ اﺳﻼم دﺳﻴﺴﻪ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬زﻳﺮا در ﺗﻮراة ﺣﻜﻢ ﺑﻪ‬
‫رﺟﻢ‪ ،‬در ﻣﻮارد ﻋﺪﻳﺪه‪ ،‬آﻣﺪه ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ از آﻧﻬﺎ را ﻣﺎ در ﻛﺘﺐ دﻳﮕﺮ ﺧﻮد ﻧﻘﻞ ﻧﻤﻮدهاﻳﻢ‪ .‬و ﭼﻮن ﺣﻜﻢ رﺟﻢ اﻣﺮي ﺑﻮد ﻣﻮرد‬
‫ﺗﻨﻔّﺮ و ا‪‬ﺷﻤ‪‬ﺌﺰازِ ﺟﻤﻴﻊ ارﺑﺎب ﻋﻘﻮل‪ ،‬و ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻫﻤﻴﻦ ﺣﻜﻢ ﻫﻢ ﺗﻮراة ﻣﻮرد اﺣﺘﻤﺎل وﺿﻊ و ﺟﻌﻞ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬از ﻋﻬﺪ‬
‫ﻣﻌﺎوﻳﻪ‪ ،‬ﻳﻬﻮد اﺧﺒﺎر رﺟﻢ را وﺿﻊ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ اﺳﻼم ﻫﻢ‪ ،‬در زﻧﺎي ﻣ‪‬ﺤﺼ‪‬ﻦ‪ ،‬ﺣﻜﻢ ﺑﻪ رﺟﻢ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ‬
‫اد‪‬ﻋﺎء ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ اﺳﻼم ﺑﺴﻴﺎري از اﺣﻜﺎﻣﺶ را از ﺗﻮراة ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ ﻣﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺺ‪ ‬ﻗﺮآن‪ ،‬ﻗﻄﻊ دارﻳﻢ ﻛﻪ ﺗﻮراة ﺗﺤﺮﻳﻒ‬
‫ﺷﺪه و ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﻣﺠﻌﻮﻻت و ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت و ﺧﺮاﻓﺎت اﺳﺖ‪ ،‬و ﺣﻜﻢ رﺟﻢ در ﭼﻨﺪ ﻣﻮﺿﻊ از اﻳﻦ ﻣﺠﻌﻮﻻت آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﻳﺎ ﻫﻴﭻ ﺻﺎﺣﺐ ﻋﻘﻠﻲ ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد ﻛﻪ ﻗﺮآن ﺣﻜﻢ زﻧﺎي ﻏﻴﺮ ﻣ‪‬ﺤﺼ‪‬ﻦ و ﻣ‪‬ﺤﺼ‪‬ﻨَﻪ را ﺑﻴﺎن ﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﺣﻜﻢ دو ﻣ‪‬ﺤﺼ‪‬ﻦ را واﻧﻬﺪ؟! در‬
‫ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ زﻧﺎ‪ ،‬ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ذﻛﺮش رﻓﺖ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ اﺧﺘﻼط اﻧﺴﺎب اﺳﺖ و آﺑﺮوي زن و ﻣﺮد و ﺷﺮفﺷﺎن را ﻣﺤﻮ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﻔﺎﺳﺪ آن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻧﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺳﺰاوارﺗﺮ آن ﺑﻮد ﻛﻪ ذﻛﺮش در ﻛﺘﺎب ﺑﻴﺎﻳﺪ و ﺣﺪ‪‬ي ﺑﺮاي ﻣﺮﺗﻜﺒﺶ ﺗﺸﺮﻳﻊ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺷﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع از زﻧﺎ ﻫﻢ ﺣﺪ‪‬ش ﻫﻤﺎﻧﺴﺖ ﻛﻪ در ﻛﺘﺎب ﻣﺬﻛﻮر ﺷﺪه و در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﺮاي رﺟﻢ‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺎﻫﻲ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﮕﻮﻳﻲ زﻧﺎي ا‪‬ﺣﺼﺎن ﻓﺴﺎدش ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮ از زﻧﺎي ﻣﺠﺮد اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺪ‪‬ش ﻫﻢ ﺑﺰرﮔﺘﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه ﺣﺪ‪ ‬زﻧﺎ وﺿﻊ ﺷﻮد‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻓﺮﻗﻲ ﺑﻴﻦ ﺷﺪﻳﺪ و اَﺷَﺪ‪ ‬آن ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬آﻳﺎ ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﻲ در ﻗﺼﺎص ﻧﻔﺲ‪ ،‬اﻓﺮاد‬
‫ﻣﺴﺎوي ﻫﺴﺘﻨﺪ؟ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮاي ﻗﺎﺗﻞ ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﻗﺼﺎص و ﻛﺸﺘﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﻘﺘﻮل ﻣﺆﻣﻦ و ﻣﺘّﻘﻲ و ﻋﺎﻟﻢ و ﻧﺎﻓﻊ ﺑﺮاي ﺑﺸﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﻓﺎﺳﻖ ﺟﺎﻫﻠﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻓﺎﺋﺪهﻳﻲ در وﺟﻮدش ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺣﻜﻢ زﻧﺎ ﻫﻢ ﻫﻤﻴﻦﻃﻮر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺒﺤﺚ ﻫﺸﺘﻢ‪ -‬اﺧﺒﺎر ﺷﻴﻌﻪ در رﺟﻢ‬
‫در اﻳﻦ ﻣﺒﺤﺚ ﺑﻪ ذﻛﺮ ﭼﻨﺪ ﺧﺒﺮ در ﺑﺎره‪ A‬رﺟﻢ‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ ﺷﻴﻌﻪ‪ A‬اﻣﺎﻣﻴ‪‬ﻪ ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪:‬‬
‫»ﻫﺸﺎمﺑﻦﺳﺎﻟﻢ از ﺳﻠﻴﻤﺎنﺑﻦﺧﺎﻟﺪ رواﻳﺖ ﻛﺮده ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬از ﺣﻀﺮت ﺻﺎدق)ع( ﭘﺮﺳﻴﺪم آﻳﺎ در ﻗﺮآن رﺟﻢ ﻫﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬آري!‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﻴﺮﻣﺮد و ﭘﻴﺮزن را رﺟﻢ ﻛﻨﻴﺪ«‪.١٦٩‬‬
‫»ﻋﻠﻲﺑﻦاﺑﺮاﻫﻴﻢ از اﺑﻲﻋﺒﺪاﷲ)ع( رواﻳﺖ ﻛﺮده ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺟﻢ ﺣﺪ‪ ‬اﻛﺒﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ و ﺟ‪‬ﻠﺪ ﺣﺪ‪ ‬اﺻﻐﺮ او«‪.١٧٠‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ - 168‬وﺣﺸﻲ ﺑﺎﻓﻘﻲ‪  .‬‬
‫‪ - 169‬ﻣﻦ ﻻﻳﺤﻀﺮه‪ ‬اﻟﻔﻘﻴﻪ‪ /‬ﻫﺸﺎمﺑﻦﺳﺎﻟﻢ ﻋﻦ ﺳﻠﻴﻤﺎنﺑﻦﺧﺎﻟﺪ‪ ،‬ﻗﺎل‪ :‬ﻗﻠﺖ‪ ‬ﻻَﺑﻲﻋﺒﺪاﷲ)ع( ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن رﺟﻢ‪‬؟ ﻗﺎل‪ :‬ﻧﻌﻢ! ﻗﻠﺖ‪ ‬ﻛﻴﻒ؟ ﻗﺎل‪ :‬اﻟﺸﻴﺦُ و اﻟﺸﻴﺨﺔُ‬
‫ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ‪  .‬‬
‫‪ -170‬ﻛﺎﻓﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺬﻳﺐ‪ /‬ﻋﻠﻲﺑﻦاﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻋﻦ اﺑﻴﻪ ﻋﻦ ﺑﻌﺾ اﺻﺤﺎﺑﻪ ﻋﻦ ﻋﺎﺻﻢﺑﻦﺣﻤﻴﺪ ﻋﻦ ﺑﻌﺾ اﺻﺤﺎﺑﻪ ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﷲ)ع( ﻗﺎل‪ :‬اﻟﺮّﺟﻢ ﺣﺪ‪ ‬اﷲ اﻻَﻛﺒﺮِ و اﻟﺠ‪‬ﻠﺪ‪ ‬ﺣﺪ‪‬‬
‫اﷲ اﻻﺻﻐﺮ‪  .‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٠٠ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻣﺎ ﺧﺒﺮ اول را ﻣﺮدود ﻣﻲﺷﻤﺎرﻳﻢ و دﻻﺋﻞ آن را در ﻣﺒﺤﺚ رد‪ ‬ﺣﺪﻳﺚ از ﻃﺮق ﻋﺎﻣ‪‬ﻪ آوردﻳﻢ‪ .‬ﺣﺪﻳﺚ دوم ﻫﻢ در دو ﻣﻮﺿﻊ‬
‫ﻣﺠﻬﻮل اﺳﺖ‪ :‬اول آنﻛﻪ »ﺑﻌﺾ« ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎد ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬دوم آنﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻛﺘﺎب ﺧﺪا ﺣﺪ‪ ‬اﺻﻐﺮ را ذﻛﺮ و ﺣﺪ‪‬‬
‫اﻛﺒﺮ را رﻫﺎ ﻛﺮده؟ و اﻳﻦ ﻣﺤﺎل اﺳﺖ‪.‬‬
‫»ﻣﺤﻤﺪﺑﻦﻋﻴﺴﻲ از اﺑﻲﻋﺒﺪاﷲ)ع( رواﻳﺖ ﻛﺮده ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺟﻢ ﺣﺪ‪ ‬اﻛﺒﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ و ﺟﻠﺪ ﺣﺪ‪ ‬اﺻﻐﺮ او‪ ،‬و ﻫﺮﮔﺎه ﻣﺮد‬
‫ﻣ‪‬ﺤﺼﻦ زﻧﺎ ﻛﻨﺪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻣﻲﺷﻮد و ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﻧﻤﻲﺧﻮرد«‪.١٧١‬‬
‫در ﻣﻨﺘﻬﻲاﻟﻤﻘﺎل ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﺑﻮﺟﻌﻔﺮﺑﻦﺑﺎﺑﻮﻳﻪ از اﺑﻦاﻟﻮﻟﻴﺪ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﻧﭽﻪ را ﻣﺤﻤﺪﺑﻦﻋﻴﺴﻲ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ از ﻛﺘﺐ‬
‫ﻳﻮﻧﺲ و ﺣﺪﻳﺚ او رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ آن اﻋﺘﻤﺎد ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬و ﺷﻴﺦﻃﻮﺳﻲ در ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺿﻌﻴﻒ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺑﻮﺟﻌﻔﺮﺑﻦﺑﺎﺑﻮﻳﻪ وي را از رﺟﺎل ﻧﻮادراﻟﺤﻜﻤﺔ ﻣﺴﺘﺜﻨﻲ ﻛﺮده و ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﺣﺪﻳﺜﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ وي اﺧﺘﺼﺎص داده ﺷﺪه رواﻳﺖ‬
‫ﻧﻤﻲﻛﻨﻢ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه وي ﺑﺮ ﻣﺬﻫﺐ ﻏﻼة ﺑﻮده‪ ،‬و ﺑﻌﻀﻲ او را ﺗﻮﺛﻴﻖ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.١٧٢‬‬
‫در ﻫﺮ ﺣﺎل ﺑﻪ رواﻳﺘﺶ اﻋﺘﻤﺎد ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦﻛﻪ اﺧﺒﺎر آﺣﺎد ﻧﻴﺰ ﻣﻮﺟﺐ ﻋﻠﻢ ﻧﻤﻲﮔﺮدد‪ .‬و اﻣﺎ ﺣﺴﻴﻦﺑﻦﺳﻌﻴﺪ را‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺘﻬﻲاﻟﻤﻘﺎل ﺗﻮﺛﻴﻖ ﻧﻤﻮده و ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﺑﺮﺧﻲ از اﺻﺤﺎﺑﻤﺎن را دﻳﺪهام ﻛﻪ رواﻳﺘﺶ را ﺣﺴﻦ ﻣﻲﺷﻤﺎرد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺒﺐ‬
‫آنﻛﻪ ﻣﻤﺪوح اﺳﺖ و در آن ﻧﻈﺮي واﺿﺢ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪) ١٧٣‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺪح او ﻧﻮﻋﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ رواﻳﺘﺶ را ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻦ ﺑﺪاﻧﻴﻢ(‪ .‬دو ﻣﺴﺄﻟﻪ‬
‫اﻳﻦ راوي را از درﺟﻪ‪ A‬اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺎﻗﻂ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ وﻗﻮع اﺧﺘﻼف ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ او‪ ،‬و دﻳﮕﺮ آنﻛﻪ ﻗﺪح ﻣﻘﺪ‪‬م ﺑﺮ ﻣﺪح اﺳﺖ‪.١٧٤‬‬
‫»ﻣﺤﻤﺪﺑﻦﻋﻴﺴﻲ از ﺳﻤ‪‬ﺎﻋﻪ از أﺑﻲﻋﺒﺪاﷲ)ع( رواﻳﺖ ﻛﺮده ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺮد و زنِ آزاد اﮔﺮ ﻣﺮﺗﻜﺐ زﻧﺎ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از آنﻫﺎ‬
‫ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ زده ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﺤﺼ‪‬ﻦ و ﻣﺤﺼ‪‬ﻨﺔ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ«‪.١٧٥‬‬
‫ﺣﺎل ﻣﺤﻤ‪‬ﺪﺑﻦﻋﻴﺴﻲ و ﺳﻤ‪‬ﺎﻋﻪ‪ ١٧٦‬را ﻣﺘﺬﻛﺮ ﺷﺪﻳﻢ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﻫﻢ از ﺳﻤ‪‬ﺎﻋﻪ ﻣﻨﻘﻮل اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺳﺎﺑﻖ ﻳﻜﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫»ﺑﻪ اﺳﻨﺎد ﺳﺎﺑﻖ‪ ،‬ﻋﻠﻲﺑﻦاﺑﺮاﻫﻴﻢ از ﻋﺒﺪاﷲﺑﻦﺳﻨﺎن‪ ،‬از اﺑﻲﻋﺒﺪاﷲ)ع( رواﻳﺖ ﻛﺮده ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬رﺟﻢ در ﻗﺮآن‪ ،‬ﻗﻮل ﺧﺪاي ﻋﺰوﺟﻞّ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻴﺦ و ﺷﻴﺨﻪ اﮔﺮ زﻧﺎ ﻛﻨﻨﺪ اﻟﺒﺘﻪ آﻧﻬﺎ را ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﻨﻴﺪ زﻳﺮا ﻗﻀﺎء ﺷﻬﻮت ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ«‪.١٧٧‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -171‬ﻛﺎﻓﻲ‪ /‬ﺗﻬﺬﻳﺐ‪ /‬ﻣﺤﻤﺪ‪‬ﺑﻦُﻋﻴﺴﻲ ﻋﻦ اﻟﺤﺴﻴﻦﺑﻦﺳﻌﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻦ اﻟﻨﱠﻀﺮ ﻋﻦ ﻋﺎﺻﻢِﺑﻦﺣ‪‬ﻤ‪‬ﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻦ اﺑﻲﺑﺼﻴﺮٍ ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﷲ)ع( ﻗﺎل‪ :‬اﻟﺮﱠﺟﻢ‪ ‬ﺣﺪ‪ ‬اﷲ اﻻﻛﺒﺮِ و اﻟﺠ‪‬ﻠﺪ‪ ‬ﺣﺪ‪‬‬
‫اﷲ اﻻﺻﻐﺮِ و اذا زﻧﻲ اﻟﺮﱠﺟﻞُ اﻟﻤ‪‬ﺤﺼﻦُ ر‪‬ﺟﻢ‪ ‬و ﻟﻢﻳ‪‬ﺠﻠَﺪ‪  .‬‬
‫‪ -172‬ﻣﻨﺘﻬﻲ اﻟﻤﻘﺎل ﻓﻲ اﺣﻮال اﻟﺮّﺟﺎل‪ /‬انﱠ اﺑﺎﺟﻌﻔﺮِ ﺑﻦ ﺑﺎﺑﻮﻳﻪ ذﻛﺮ ﻋﻦ اﺑﻦ اﻟﻮﻟﻴﺪ اَﻧّﻪ ﻗﺎل‪ :‬ﻣﺎ ﺗﻔﺮﱠد ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ‬ﺑﻦُ ﻋﻴﺴﻲ ﻣﻦ ﻛُﺘُﺐِ ﻳﻮﻧﺲ و ﺣﺪﻳﺜﻪ ﻻﻳ‪‬ﻌﺘَﻤﺪ‪ ‬ﻋﻠﻴﻪ‪ .‬و‬
‫ﺺ ﺑﺮواﻳﺘﻪ‪ .‬و ﻗﻴﻞ اﻧّﻪ ﻛﺎنﻳﺬﻫﺐ‪ ‬ﻣﺬﻫﺐ‪‬‬
‫ﻗﺎل اﻟﺸﻴﺦُ اﻟﻄﻮﺳﻲ‪ ‬ﻓﻲ اﻟﻔﻬﺮﺳﺖ‪ :‬ﺿﻌﻴﻒ‪ .‬اﺳﺘﺜﻨﺎه‪ ‬اﺑﻮﺟﻌﻔﺮِ ﺑﻦ ﺑﺎﺑ‪‬ﻮ‪‬ﻳﻪ ﻣﻦ رﺟﺎل ﻧﻮادر اﻟﺤﻜﻤﺔ و ﻗﺎل‪ :‬ﻻاروي ﻣﺎ ﻳﺨﺘ ‪‬‬
‫اﻟﻐﻼة‪ ،‬و ﺑ‪‬ﻌﻀُﻬﻢ وﺛﱠﻘﻪ‪  .‬‬
‫‪ -173‬رأﻳﺖ‪ ‬ﺑﻌﺾ اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ ﻳ‪‬ﻌﺪ‪‬ﱡ رواﻳﺘﻪ ﻓﻲ اﻟﺤﺴﻦ ﺑﺴﺒﺐِ اﻧّﻪ ﻣﻤﺪوح‪ ‬و ﻓﻴﻪ ﻧﻈﺮٌ واﺿﺢ‪  .‬‬
‫‪ -174‬ﺑﻴﺎن اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را در ﻓﺼﻮل ﭘﻴﺸﻴﻦ آوردهاﻳﻢ‪  .‬‬
‫‪ -175‬ﻛﺎﻓﻲ ‪ /‬ﺗﻬﺬﻳﺐ ‪ /‬ﻋﻠﻲﺑﻦاﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻋﻦ ﻣﺤﻤ‪‬ﺪﺑﻦﻋﻴﺴﻲ ﺑﻦ ﻋﺒﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻦ ﻳﻮﻧﺲ ﻋﻦ ﺳﻤ‪‬ﺎﻋﺔ ﻋﻦ أﺑﻲﻋﺒﺪاﷲ)ع( ﻗﺎل‪ :‬اﻟﺤ‪‬ﺮّ و اﻟﺤﺮّة إذا ز‪‬ﻧَﻴﺎ ﺟ‪‬ﻠﺪ ﻛﻞّ واﺣﺪ‪ ‬ﻣﻨﻬﻤﺎ‬
‫ﻣﺄة ﺟ‪‬ﻠﺪةٍ‪ ،‬ﻓﺄﻣ‪‬ﺎ اﻟﻤﺤﺼﻦ و اﻟﻤﺤﺼﻨﺔ ﻓﻌﻠﻴﻬﻤﺎ اﻟﺮﺟﻢ‪  .‬‬
‫‪ -176‬ﺣﺎل ﺳﻤﺎﻋﻪ را در رواﻳﺖ‪ ،‬در ﻣﺒﺤﺚ ارث زوﺟﻪ )ﺻﻔﺤﻪ ‪ (433‬ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺘﺎب ]ﻓﻘﻪ اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ[ آوردﻳﻢ‪  .‬‬
‫‪ -177‬ﻛﺎﻓﻲ‪ /‬ﺗﻬﺬﻳﺐ‪ /‬و ﺑﺎﻻ‪‬ﺳﻨﺎد اﻟﺴﺎﺑﻖ‪ ،‬ﻋﻠﻲ‪‬ﺑﻦاﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻋﻦ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦﻋﻴﺴﻲ ﻋﻦ ﻳﻮﻧﺲ‪ ،‬ﻋﻦ ﻋﺒﺪاﷲﺑﻦﺳﻨﺎن‪ ،‬ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﷲ)ع( ﻗﺎل‪ :‬اﻟﺮّﺟﻢ‪ ‬ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن ﻗﻮلُ اﷲُ‬
‫ﻋﺰﱠوﺟﻞﱠ ؛ اذا زﻧﻴﺎ اﻟﺸﱠﻴﺦُ و اﻟﺸﱠﻴﺨﺔُ ﻓﺎرﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻫ‪‬ﻤﺎ اﻟﺒ‪‬ﺘﱠﺔ ﻓﺎﻧﱠﻬﻤﺎ ﻗﻀﻴﺎ اﻟﺸﱠﻬﻮةَ‪  .‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٠١ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺷﻴﻌﻪ آن را ﻫﻢ در ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻘﺎل آوردﻳﻢ‪.‬‬ ‫در ﻣﺒﺤﺚ ﺑﺮرﺳﻲ رواﻳﺎت ﻋﺎﻣ‪‬ﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺧﺒﺮ را ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﻤﻮدﻳﻢ و ﺣﺎل رواة‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻋﺎﻣ‪‬ﻪ آﻣﺪه ‪،‬از ورود اﺣﺎدﻳﺚ ﻣﺠﻌﻮﻟﻪ در ﻛﺘﺐﺷﺎن‪ ،‬ﻣﺜﻞ آن ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺷﻴﻌﻪ آﻣﺪه و‬
‫ﺗﺼﺎﻧﻴﻒﺷﺎن ﻣﻤﻠﻮ‪ ‬از اﺧﺒﺎر ﻣﺠﻌﻮﻟﻪ ﺷﺪه و ﻫﻨﻮز ﻫﻢ اﻗﺪام ﺟﺪي ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﺎﻛﺴﺎزي آﻧﻬﺎ ﺑﻌﻤﻞ ﻧﻴﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺧﻄﺒﻪ ﺻﺪ و ﺑﻴﺴﺖ و ﻫﻔﺘﻢ ﻧﻬﺞاﻟﺒﻼﻏﻪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺧﻮارج ﭼﻨﻴﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬و ﻗَﺪ ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻤﺘُﻢ‬ ‫در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﺬﻛﺮ ﺷﻮﻳﻢ ﻛﻪ در‬
‫اَنﱠ رﺳﻮلَاﷲِ)ص( ر‪‬ﺟ‪‬ﻢ‪ ‬اﻟﺰّاﻧﻲ ﺛﻢ‪ ‬ﺻﻠّﻲ ﻋﻠﻴﻪ و ﻗَﻄَﻊ‪ ‬اﻟﺴ‪‬ﺎرق و ﺟﻠﺪ اﻟﺰّاﻧﻲ ﻏﻴﺮَ اﻟﻤ‪‬ﺤﺼﻦِ ﺛﻢ‪ ‬ﻗَﺴﻤ‪‬ﻬﻤﺎ ﻣﻦ اﻟﻔﻲء‪ :‬ﻫﻤﺎﻧﺎ داﻧﺴﺘﻴﺪ‬
‫ﻛﻪ رﺳﻮلﺧﺪا)ص( زاﻧﻲ را ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﺮ او ﻧﻤﺎز ﮔﺰارد‪ ،‬و دﺳﺖ دزد را ﺑﺮﻳﺪ‪ ،‬و زاﻧﻲ ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻦ را ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ زد‬
‫)ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ( ﺳﭙﺲ از ﺑﻴﺖاﻟﻤﺎل ﺳﻬﻢﺷﺎن را ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ ﻣﻔﺼﻼً ﺑﺤﺚ ﻛﺮدﻳﻢ رﺟﻢ زاﻧﻲ )ﻣﺤﺼﻦ( ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺮدي ﻛﻪ زن در اﺧﺘﻴﺎر دارد‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺧﻼﻓﺶ ﻣﺤﻘﻖ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و ﺛﺎﺑﺖ ﻛﺮدﻳﻢ ﻛﻪ داﺳﺘﺎن ﻣﺎﻋﺰ ﻏﻴﺮ واﻗﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻛﻼم ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﻋﻠﻲ)ع( در ﻧﻬﺞاﻟﺒﻼﻏﻪ از ﻗﺒﻴﻞ اﺣﺎدﻳﺚ‬
‫ﻣﺮﺳﻠﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻨﺪﻳﺖ ﻧﺪارد ﺗﺎ ﺻﺤﺖ و ﺳﻘﻢ آن را ﺑﺪاﻧﻴﻢ‪ ،‬و ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻳﻦﻛﻪ اﺧﺒﺎر آﺣﺎد ﻣﺮﺳﻠﻪ ﺣﺠﻴ‪‬ﺖ ﻧﺪارد و ﻣﻮﺟﺐ‬
‫ﻋﻠﻢ ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ ﻣﮕﺮ آنﻛﻪ ﺷﺎﻫﺪ از ﻛﺘﺎب ﺧﺪا ﻳﺎ اﺧﺒﺎر ﻣﺘﻮاﺗﺮه و ﻳﺎ اﺧﺒﺎر آﺣﺎد ﻣﺤﻔﻮف ﺑﻪ ﻗﺮاﺋﻦ ﺻﺪور ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻛﻼم‬
‫ﻣﻮﻻ)ع( را ﻛﻪ ﺷﺎﻫﺪي از ﻛﺘﺎب ﺳﻨّﺖ ﻗﻄﻌﻴ‪‬ﻪ ﻧﺪارد‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻨﺎد ﻧﻤﻲداﻧﻴﻢ‪ .‬در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ اﻛﺜﺮ ﻧﻬﺞاﻟﺒﻼﻏﻪ‬
‫ﻣﻘﺮون ﺑﺮ اﻳﻦ ﺷﻮاﻫﺪ اﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ ﺻﺪورش از اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ)ع( ﻗﻄﻌﻴ‪‬ﺖ دارد‪ .‬اﻛﺜﺮ ﻣﻨﺪرﺟﺎت ﻧﻬﺞاﻟﺒﻼﻏﻪ در ﻛﺎﻓﻲ و ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺘﺐ‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻓﻘﻬﻴ‪‬ﻪ اﺳﺖ و در ﻛﺘﺐ ﺣﺪﻳﺚ وارد ﻧﺸﺪه و‬ ‫ﺣﺪﻳﺚ ﻣﻮﺟﻮد و در ﺗﻮارﻳﺦ ﻧﻴﺰ ﻣﺴﻄﻮر اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﭼﻮن‬
‫ﺷﺎﻫﺪي از ﻛﺘﺎب ﻳﺎ ﺣﺪﻳﺚ ﻣﺘﻮاﺗﺮ ﻳﺎ اﺧﺒﺎر آﺣﺎد ﻣﺤﻔﻮف ﺑﻪ ﻗﺮاﺋﻦ ﺻﺪور ﻧﺪارد‪ ،‬ﻣﻘﺒﻮل ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻪ آن اﺣﺘﺠﺎج ﻧﻤﻲﺗﻮان‬
‫ﻛﺮد ‪...‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٠٢ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﻘﺪ‪ -12‬ﺣﻀﺮت آﻳﺔاﷲ ﻣﺤﻤ‪‬ﺪ ﺻﺎدﻗﻲﺗﻬﺮاﻧﻲ‬

‫ﺳﺨﻨﺎن اﻳﻦ ﻣﺮﺟﻊِ ﺗﺎزهﮔﺬﺷﺘﻪ در ﻧﻘﺪ رﺟﻢ‪ ،‬ﻣﺘﻔﺎوت از دﻳﮕﺮان اﺳﺖ زﻳﺮا از ﻃﺮﻓﻲ رﺟﻢ را ﺣﻜﻤﻲ اﺳﻼﻣﻲ داﻧﺴﺘﻪ وﻟﻲ از‬
‫ﻃﺮف دﻳﮕﺮ در ﻛﻴﻔﻴ‪‬ﺖ رﺟﻢ و ﻫﺪف آن ﺑﺎ دﻳﮕﺮان اﺧﺘﻼف ﺷﺪﻳﺪ دارد زﻳﺮا او‪‬ﻻً ﻫﺪف از رﺟﻢ را ﻛﺸﺘﻦ ﻧﻤﻲداﻧﺪ! )و ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﻗﺎﺋﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻨﮓﻫﺎ را ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺟﺎﻫﺎي ﺣﺴ‪‬ﺎس زد( و ﺛﺎﻧﻴﺎً اﻧﺪ ‪A‬‬
‫ازه ﺳﻨﮓﻫﺎ را ﻛﻮﭼﻚ و رﻳﺰ ﻣﻲداﻧﺪ‬
‫)ﺑﻄﻮريﻛﻪ از ﺳﺮِ ﻧﺎﭼﺎري ﺑﻪ ﺟﺎي ﺳﻨﮕﺴﺎر از ﻋﺒﺎرت رﻳﮕﺴﺎر و رﻳﮓاﻓﻜﻨﺪن اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮده اﺳﺖ(‪ .‬اﻳﻨﻚ ﻣﺘﻦ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت‬
‫وي ‪،‬ﻛﻪ ﻳﺎ از ﻛﺘﺒﺶ )اﺣﻜﺎم ﻗﻀﺎﻳﻲ ‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻓﺮﻗﺎن( اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪه و ﻳﺎ از دﻓﺘﺮش درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﻮدهام‪ ،‬را ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﻢ‪:‬‬
‫]ﻛﺘﺎب ﭘﺮﺳﺶ و ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي اﺣﻜﺎم ﻗﻀﺎﻳﻲ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻗﺮآﻧﻲ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات اﻣﻴﺪ ﻓﺮدا‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ‪ 50 A‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪[:‬‬
‫ﺳﺆال ‪ (38‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦﻛﻪ در زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ ﻫﻨﮕﺎم اﺛﺒﺎت ﺟﺮم ﺑﺎ ﺑﻴ‪‬ﻨﻪ‪ ،‬در ﺻﻮرت ﻓﺮار ﻣ‪‬ﺠﺮم از ﺣﻔﺮه ﻣﻲﺗﻮان وي را‬
‫ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و ﺣﻜﻢ را اﺟﺮا ﻧﻤﻮد وﻟﻲ در ﺻﻮرت اﻗﺮار اﻳﻦ ﻛﺎر را ﻧﻤﻲﺗﻮان اﻧﺠﺎم داد‪ ،‬ﺑﻔﺮﻣﺎﻳﻴﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬آﻳﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﺣﻜﻢ رﺟﻢ را ﺑﻪ اﻧﻮاع دﻳﮕﺮي از ﻗﺘﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻮد ﻳﺎ ﺧﻴﺮ؟‬
‫ب‪ -‬ﺑﺎ ﻓﺮض اﻳﻦﻛﻪ ﺟﻮاب ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ آﻳﺎ ﺑﻴﻦ اﻧﻮاﻋﻲ ﻛﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪن ﻣﺤﻜﻮم در آن وﺟﻮد ﻧﺪارد ﺑﺎ ﻣﻮاردي ﻛﻪ اﻳﻦ‬
‫اﺣﺘﻤﺎل ﻫﺴﺖ ﺗﻔﺎوﺗﻲ وﺟﻮد دارد؟‬
‫ﺟﻮاب( ﺣﻜﻢ رﺟﻢ را در ﺻﻮرت ﺛﺒﻮﺗﺶ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﻪ اﻧﻮاع دﻳﮕﺮي از ﺿﺮب ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻮد‪ ،‬واﻧﮕﻬﻲ رﺟﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻗﺘﻞ ﺑﺎ‬
‫ﺳﻨﮕﺒﺎران ﻧﻴﺴﺖ ﺣﺘﻲ ﺑﺎﻳﺪ از ﺳﻨﮓ زدن ﺑﻪ ﺳﺮ و ﺻﻮرت و ﻳﺎ ﻫﺮ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺘﻞ اﺳﺖ ﺧﻮدداري ﻛﺮد و ﺑﺎ ﺻﺪق‬
‫واﻗﻌﻲ ﺳﻨﮕﺒﺎران اداﻣﻪ دادﻧﺶ ‪،‬ﺗﺎ ﭼﻪ رﺳﺪ ﻛﺸﺘﻦِ ﻣﺤﻜﻮم‪ ،‬ﺣﺮام اﺳﺖ‪ .‬و ﻓﺮار ﻣﺤﻜﻮم اﮔﺮ ﭘﻴﺶ از ﺻﺪق رﺟﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وي‬
‫ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ ﺑﺮﮔﺮداﻧﻴﺪن ﺑﺮاي اﺻﻞ رﺟﻢ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﻛﺸﺘﻦ و ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ رﺟﻢ – ﺑﺮﺧﻼف آﻧﭽﻪ ﻗﺒﻼً ﮔﻔﺘﻴﻢ – ﺑﺎ اﻗﺮار ﻫﻢ ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﺷﻮد! ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﭼﻨﺎن ﻧﻴﺴﺖ – ﻣﻴﺎن آن ﺑﺎ ﺷﻬﺎدت ﻓﺮﻗﻲ ﻧﻴﺴﺖ! و ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻓﺮار ﻣﺤﻜﻮم ﭘﺲ از ﺻﺪق رﺟﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ او‬
‫را ﺑﺮﮔﺸﺖ داد زﻳﺮا ﺣﺪ‪‬ش اﺟﺮا ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺳﻨّﺖ ﻗﻄﻌﻴﻪ ﻛﻪ رﺟﻢ ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻄﺶ وارد اﺳﺖ ﻧﺎﻣﻲ از ﻗﺘﻞ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﭘﻴﺶ ﻧﻴﺎﻣﺪه و رﺟﻢ ﻫﻢ اﻋﻢ از ﻗﺘﻞ اﺳﺖ و ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ‬
‫ﻗﺼﺪ ﻗﺘﻞ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻓﺎع در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻬﺎﺟﻢ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻗﺼﺪ ﻗﺘﻠﺶ ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﺪون ﻗﺼﺪ‪ ،‬دﻓﺎع ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ‬
‫وي ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪...‬‬
‫ﺳﺆال ‪ (43‬در ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﺷﺎرع ﻣﻘﺪس ﺷﻴﻮه ﻳﺎ اﺑﺰار ﺧﺎﺻﻲ را در اﺟﺮاي ﻣﺠﺎزات در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ –ﻣﺎﻧﻨﺪ رﺟﻢ ﻳﺎ‬
‫ﻛﺸﺘﻦ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ‪ -‬ﺑﻔﺮﻣﺎﻳﻴﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬آﻳﺎ ﺷﻴﻮه ﻳﺎ اﺑﺰار ﻳﺎد ﺷﺪه ﻣﻮﺿﻮﻋﻴﺖ دارد؟ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ در اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮارد آﻳﺎ ﻫﺪف ﺷﺎرع ﻣﻘﺪس ﻓﻘﻂ ازﻫﺎق‬
‫روح اﺳﺖ وﻟﻮ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺑﺰار ﻧﻮﻳﻦ‪ ،‬ﻳﺎ ازﻫﺎق روح ﺑﻪ ﺷﻴﻮه ﻳﺎ اﺑﺰار ﻣﻨﺼﻮص ﺿﺮورت دارد؟‬
‫ب( در ﺻﻮرت ﻣﻮﺿﻮﻋﻴﺖ داﺷﺘﻦ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﺟﺮاي رﺟﻢ ﻳﺎ ﻣﺠﺎزاتﻫﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﻣﺠﺎزات ﻟﻮاط ﺑﺎ ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﻣﻨﺼﻮص در‬
‫‪A‬‬
‫ﭼﻬﺮه ﺧﺸﻨﻲ از اﺳﻼم‬ ‫ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﺧﺎص ﺑﻪ ﻣﺼﻠﺤﺖ اﺳﻼم و ﻧﻈﺎم ﻣﻘﺪس اﺳﻼﻣﻲ ﻧﺒﺎﺷﺪ –ﻣﺜﻼً وﻫﻦ اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ‬
‫ﻳﺎ ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﻲ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ -‬آﻳﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﺿﻤﻦ اﺟﺮاي اﺻﻞ ﺣﻜﻢ –ﻗﺘﻞ‪ -‬ﺷﻴﻮه اﺟﺮاي آن را ﺗﻐﻴﻴﺮ داد؟‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٠٣ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺟﻮاب( اﮔﺮ ﻣﻘﺼﻮد ﺗﻨﻬﺎ ازﻫﺎق روح ﺑﻮد رﺟﻢ ﻳﺎ ﻛﺸﺘﻦ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ درﺳﺖ ﻧﺒﻮد ﻣﺜﻼً اﮔﺮ ﺷﺨﺼﻲ ﻋﻤﺪاً‪ ،‬ﻓﺮد دﻳﮕﺮي را ﺑﺎ‬
‫وﺳﻴﻠﻪاي ﺧﻔﻪ ﻛﺮد‪ ،‬ﻣﻘﺘﻀﺎي اﻋﺘﺪاي ﺑﻪ ﻣﺜﻞ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﺎن وﺳﻴﻠﻪ ﺧﻔﻪ ﺷﻮد ﻳﺎ اﮔﺮ او را ﺑﻪ دار آوﻳﺨﺖ ﻳﺎ ﻏﺮق ﻛﺮد‬
‫ﻳﺎ ﺑﺎ وﺳﺎﻳﻠﻲ دﻳﮕﺮ ﻛﺸﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺘﻀﺎي اﻋﺘﺪاي ﺑﻪ ﻣﺜﻞ‪ ،‬وﺳﻴﻠﻪاي اﺳﺖ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﺎن وﺳﻴﻠﻪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ آن ﻛﺸﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻮن اوﻻً‬
‫ﻋﺬاب ﻳﺎ ﭼﻬﺮه ﻋﺒﺮتآﻣﻴﺰ اﻋﺪام ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻫﻢ دو ﻛﺸﺘﻦ در ﻫﺮ ﺟﻬﺖ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻘﺘﻀﺎي‬
‫اﻋﺘﺪاي ﺑﻪ ﻣﺜﻞ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻴﻦ ﻛﺸﺘﻦ ﻣﻤﺎﺛﻞ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ﻧﻪ ﺷﺒﻴﻪ آن‪ ،‬ﻣﺜﻼً اﮔﺮ ﻛﺴﻲ‪ ،‬ﺷﺨﺺ دﻳﮕﺮي را ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻛﺸﺘﻪ‪،‬‬
‫ﻗﺼﺎﺻﺶ ﻛﺸﺘﻦ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ اﺳﺖ از ﻫﻤﺎن ﻣﻮﺿﻌﻲ ﻛﻪ ﻣﺠﻨﻲﻋﻠﻴﻪ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬روي اﻳﻦ اﺻﻞ ﺷﻴﻮه ﻳﺎ اﺑﺰار اﺟﺮاي ﻣﺠﺎزات‪،‬‬
‫زﻣﺮه ﻣﺜﺎلﻫﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﺷﺮع ﺷﻴﻮه‪ A‬ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺮاي ﻛﺸﺘﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ اﺻﻼً ﺑﺮاي‬
‫‪A‬‬ ‫ﻣﻮﺿﻮﻋﻴﺖ دارد‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ رﺟﻢ ﻛﻪ در‬
‫ﻛﺸﺘﻦ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ زﻳﺮا‬
‫اوﻻً‪ :‬ﻛﺸﺘﻦ ﻣﺠﺮم ﺑﺎ رﺟﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻦ ﻳﺎ ﻣﺤﺼﻨﻪ ﺑﺮﺧﻼف ﻧﺼﻮﺻﻲ ﻗﺮآﻧﻲ اﺳﺖ زﻳﺮا ﻛﺸﺘﻦ در اﻧﺤﺼﺎر ﻗﺎﺗﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻗﺘﻞ ﻋﻤﺪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﺪا و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺟﻨﮓ داﺷﺘﻪ و ﻳﺎ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺳﻌﻲ در اﻓﺴﺎدي ﻛﺮده و ﻳﺎ ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﺎ‬
‫ﮔﺎﻧﻪ ﻣﺬﻛﻮر در آﻳﻪ‪ A‬ارﺗﺪاد‪ ،‬ﻣﺮﺗﺪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و در ﻏﻴﺮ ﺻﻮر ﻣﺬﻛﻮره ﻫﺮﮔﺰ اﻋﺪام ﺟﺎﻧﻲ ﻧﺪارد‪ ،‬واﻧﮕﻬﻲ ﺧﻮد‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺳﻪ ‪A‬‬
‫»رﺟﻢ« در ﻟﻐﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي »رﻳﮓ اﻓﻜﻨﺪن« اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن »ﺳﻨﮕﺒﺎران«!! و ﻫﻤﻴﻦ ﻗﺪر ﻛﻪ اﻓﻜﻨﺪن رﻳﮓ ﺑﺮ زاﻧﻲ‬
‫ﻣﺤﺼﻦ ﻳﺎ ﻣﺤﺼﻨﻪ ﺻﺪق ﻛﺮد‪ ،‬دﻳﮕﺮ اﺿﺎﻓﻪ ﺑﺮ آن ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑﻪ ﻛﺸﺘﻦ او ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن و در‬
‫رواﻳﺎت ﻣﺎ ﻧﻴﺰ وارد اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ رﻳﮓﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻮاﺿﻊ ﺧﻄﺮﻧﺎك و ﻛﺸﻨﺪه ﻧﺨﻮرد‪ ،‬رﻳﮓ ﻫﻢ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﻮده و ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻨﻲ از‬
‫درﺷﺖ و رﻳﺰ ﺑﺎﺷﺪ و اﮔﺮ ﻣﺠﺮم ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم رﻳﮓاﻓﻜﻨﺪن ﻓﺮار ﻛﺮد ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺒﻨﺎ‪ ،‬رﺟﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي اﻋﺪام ﺑﻪ‬
‫‪A‬‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﺳﻨﮕﺒﺎر ﻛﺮدن »ﺳﻨﮕﺒﺎران« ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ب‪ -‬در ﻋﻴﻦ اﻳﻨﻜﻪ رﻳﮓ اﻓﻜﻨﺪن ﻣﻮﺿﻮﻋﻴﺖ دارد و ﻫﻴﭽﮕﺎه ﺑﻪ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻲﺷﻮد وﻟﻲ ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﻓﺘﻦ آن )رﺟﻢ(‬
‫در ﺑﻼد اﺳﻼﻣﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺤﺎﻻت اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻧﺺ ﻗﺮآن‪ ،‬ﺣﺪ‪ ‬زﻧﺎ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺮد ﻋﺎدل ﺑﻪ‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﻮر‬ ‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﺴﺎء‪» :‬ﻓﺎﺳﺘﺸﻬﺪوا ﻋﻠﻴﻬﻦ ارﺑﻌﺔ ﻣﻨﻜﻢ« آﻣﺪه اﺳﺖ و در‬ ‫ﺻﻮرت ﻋﺎدي آن را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﻨﻨﺪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در‬
‫»ﻟﻮﻻﺟﺎﺋﻮا ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺄرﺑﻌﺔ ﺷﻬﺪاء ﻓﺎذا ﻟﻢﻳﺄﺗﻮا ﺑﺎﻟﺸﻬﺪاء ﻓﺎوﻟﺌﻚ ﻋﻨﺪاﷲ ﻫﻢ اﻟﻜﺎذﺑﻮن«‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺣﺪ‪ ‬زﻧﺎ ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺗﺤﻘﻖ زﻧﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ آنﮔﻮﻧﻪ زﻧﺎ ﻛﺮدﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ –ﻣﻌﺎذاﷲ‪ -‬در ﻣﻼء ﻋﺎم اﺗﻔﺎق‬
‫اﻓﺘﺎده ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻛﻪ در ﻣﻴﺎن ﺑﻴﻨﻨﺪﮔﺎن ﭼﻬﺎر ﻣﺮد ﻋﺎدل در زﻣﺎن واﺣﺪ‪ ،‬آن را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﻨﻨﺪ و اﻳﻦ دﻳﺪن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻠﻘﻲ‬
‫ﺷﻬﺎدت‪ ،‬ﺑﺮ آﻧﺎن واﺟﺐ اﺳﺖ ﺗﺎ اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ اﻓﺘﻀﺎﺣﻲ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ در ﺟﻤﻊ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺤﻘﻖ ﻧﻴﺎﺑﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ آﻳﻪ‪ A‬ﻧﺴﺎء ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫»واﻟﻼﺗﻲ ﻳﺄﺗﻴﻦ اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ ﻣﻦ ﻧﺴﺎﺋﻜﻢ« ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ ﻧﻪ »اﺗﻴﻦ« آن را ﺑﻪ وﺿﻮح ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ ﺷﺎﻫﺪ‬
‫ﻋﺎدل ﻣﻮﻇﻒ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻃﺮف و آن ﻃﺮف ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻛﻨﻨﺪ و ﻳﺎ ﺑﺪون اﺟﺎزه ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﺮدم وارد ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﺟﺮاﻳﻢ اﻃﻼع ﺣﺎﺻﻞ ﻛﺮده و ﺷﻬﺎدت دﻫﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ اﮔﺮ ﺑﻄﻮر ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ در ﺟﺎﻳﻲ ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ ﻣﺄﻣﻮرﻧﺪ ﺷﻬﺎدت دﻫﻨﺪ و ﻃﺒﻌﺎً اﻳﻦ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن در ﺑﻌﻀﻲ ﻣﺤﺎﻓﻞ ﻋﻤﻮﻣﻲ آنﻫﻢ در ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻏﻴﺮ اﺳﻼﻣﻲ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ وﻗﻮع آن در ﺑﻼد اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﺑﻌﻴﺪ اﺳﺖ و اﺳﻼم از ﭘﻴﺶ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻛﻪ در ﺑﻼد اﺳﻼﻣﻲ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﻼد ﻛﻔﺮ‪ ،‬آنﮔﻮﻧﻪ وﻗﻴﺤﺎﻧﻪ در ﻣﻼء ﻋﺎم ﺑﻲﻋﻔﺘﻲ رخ ﻧﺪﻫﺪ و‬
‫روي اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻫﻢ‪ ،‬ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻦ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ زﻧﺎ‪ ،‬ﻛﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺎدي ﺣﺮام اﺳﺖ در اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﺑﻲﻋﻔﺘﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﻔﻆ‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٠۴ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻋﻔﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬اﻳﻦ ﺣﺮام واﺟﺐ ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻋﺪاﻟﺖ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻮاﻓﻖ آن اﺳﺖ ﻛﻪ در دوران اﻣﺮ ﺑﻴﻦ اﻫﻢ و ﻣﻬﻢ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ اﻫﻢ را ﻣﺮاﻋﺎت ﻛﺮد‪ .‬روي اﻳﻦ اﺻﻞ ﻛﻞ ﺷﻼق زدنﻫﺎ و ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدنﻫﺎ ﻛﻪ –ﺑﺪون ﻣﺒﻨﺎي ﻗﺮآﻧﻲ و ﺳﻨﺖ ﻗﻄﻌﻴﻪ‪-‬‬
‫اﺣﻴﺎﻧﺎً در ﺑﻠﺪ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم اﺳﻼم اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻳﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺧﻮد ﻋﻤﻠﻲ اﺳﺖ ﺿﺪ‪ ‬اﺳﻼم و از ﻃﺮﻓﻲ‪ ،‬ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي‬
‫ﻧﻜﺮدن –ﺑﺎ ﺷﻴﻮه و اﺑﺰار ﻣﻨﺼﻮص‪ -‬از آن ﺑﻲﻋﻔﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﻮرد ﺷﻬﺎدت ﻋﺪول واﻗﻊ ﺷﻮد ﺧﻮد ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺿﺮر ﺑﻪ ﻣﺼﻠﺤﺖ اﺳﻼم‬
‫و ﻧﻈﺎم ﻣﻘﺪس اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از آن )زﻧﺎ و ‪ (...‬ﺑﺎ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺧﺸﻮﻧﺖ )اﺟﺮاي ﺣﺪ ﺷﺮﻋﻲ( واﺟﺐ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﮔﺮ ﻛﻔﺎر ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻫﺠﻮم ﻛﻨﻨﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دﻓﺎع ﺑﺮ آﻧﺎن ﻫﺠﻮم ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﺸﻮﻧﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﺧﺸﻮﻧﺖ اﺳﺖ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻲﻋﻔﺘﻲ ﻛﻪ ﺧﻮد ﺧﺸﻮﻧﺘﻲ اﺳﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻔﺖ و ﺣﻴﺎ‪ ،‬ﺑﮕﻮﻧﻪاي ﻛﻪ ﭼﻬﺎر ﺷﺎﻫﺪ ﻋﺎدل ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ آن‬
‫را ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ در ﺑﺮاﺑﺮش ﺣﺘﻤﺎً ﺧﺸﻮﻧﺖ رﻳﮓ اﻓﻜﻨﺪن ﺻﻮرت ﺑﮕﻴﺮد و ﻧﻪ ﻛﺸﺘﻦ و ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن!!‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ :‬اﮔﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد‪ :‬ﭼﻮن ﺟﺎري ﺷﺪن ﺣﺪ در اﻧﺤﺼﺎر ﺷﻬﺎدت ﭼﻬﺎر ﻋﺎدل اﺳﺖ ﭘﺲ ﻣﻮﺟﺐ زﻳﺎد ﺷﺪن‬
‫اﻧﺤﺮاﻓﺎت ﺟﻨﺴﻲ اﺳﺖ! او‪‬ﻟﻴﻦ ﭘﺎﺳﺨﺶ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻧﺼﻮص ﻗﺮآﻧﻲ اﻳﻦ ﺣﺪ در اﻧﺤﺼﺎر ﺷﻬﺎدت ﭼﻬﺎر ﻋﺎدل اﺳﺖ‬
‫و ﺷﺎرع ﺣﻜﻴﻢ ﻛﻪ ﺣﻀﺮت اﻗﺪس اﻟﻬﻲ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺟﻮاﻧﺐ ﺟﺮم‪ ،‬ﺣﺪود ﺷﺮﻋﻲ را ﺗﺸﺮﻳﻊ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ ،‬و اﻣﺎ‬
‫زﻧﺎﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﺑﻄﻮر ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد اﮔﺮ ﻫﻢ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺮد ﻳﺎ اﻓﺮادي ﻏﻴﺮ ﻋﺎدل‪ ،‬ﻳﺎ ﻛﻤﺘﺮ از ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ ﺷﺎﻫﺪ ﻋﺎدل‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺪانﮔﻮﻧﻪ ﻣﻔﺘﻀﺢ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺣﺪ اﺟﺮا ﺷﻮد ﺑﻠﻜﻪ اﮔﺮ ﺷﺨﺼﻲ ﭼﻪ ﻋﺎدل و ﭼﻪ ﻏﻴﺮ ﻋﺎدل آن را ﺑﺒﻴﻨﺪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻣﺮاﺗﺐ‬
‫ﺳﻪ ‪A‬‬
‫ﮔﺎﻧﻪ ﻧﻬﻲ از ﻣﻨﻜﺮ را ﺗﺎ ﺣﺪ‪ ‬اﻣﻜﺎن ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از آن اﻋﻤﺎل ﻛﻨﺪ و اﻳﻦ وﻇﻴﻔﻪ‪ ،‬ﺧﻮد از ﺑﺎب ﻧﻬﻲ از ﻣﻨﻜﺮ‪ ،‬ﺑﺮ ﻛﻞّ‬
‫ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﺨﻠﻔﻲ را ﻣﻲﻧﮕﺮﻧﺪ واﺟﺐ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺟﺎﻫﺎي ﻣﺤﺘﻤﻞ وارد ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﮔﻨﺎﻫﻲ را ﻣﺸﺎﻫﺪه‬
‫ﻛﻨﻨﺪ و ﺳﻮم اﻳﻨﻜﻪ اﮔﺮ اﻧﺤﺮاف ﺟﻨﺴﻲ ﻳﺎ ﻏﻴﺮ آن ﺑﮕﻮﻧﻪاي ﻛﻼً ﭘﻨﻬﺎن اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد ﺑﺎزداري از آن ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺎن ادﻟﻪ ﺗﺤﺮﻳﻢ آﻧﻬﺎ و‬
‫وﻋﺪه ﻋﺬاب اﻟﻬﻲ ﺑﺮ آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ ،‬و اﺿﺎﻓﻪ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﻫﻤﻪ ﺷﺮﻋﻤﺪاران اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﮕﻮﻧﻪاي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮازﻳﻦ‬
‫ﺷﺮع آﮔﺎﻫﻲ دﻫﻨﺪ –ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در ﭘﺎﻳﺎن ﺗﺬﻛﺮاﺗﻲ ﻋﺮض ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ -‬ﺗﺎ ﺣﺘﻲاﻻﻣﻜﺎن ﮔﻨﺎﻫﻲ ﭘﻴﺶ ﻧﻴﺎﻳﺪ و ﻳﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﻋﻠﻨﻲ‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ زﻳﺮا ﻋﻠﻨﻲ ﺑﻮدن ﮔﻨﺎه‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت را ﺑﻪ اﻧﺤﻄﺎط ﻣﻲﻛﺸﺎﻧﺪ و اﻻ ﺧﻮد ﮔﻨﺎه‪ ،‬ﺟﺰاﻳﺶ ﭘﺲ از ﻣﺮگ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫ﺳﺨﻦ ﻛﻪ اﮔﺮ اﺟﺮاي ﺣﺪ در اﻧﺤﺼﺎر ﺷﻬﺎدت ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ ﻋﺎدل ﺑﺎﺷﺪ –ﻛﻪ ﻫﺴﺖ‪ -‬و اﻗﺮار ﻫﻢ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﻔﺘﻪاﻳﻢ ﺟﺎي ﺷﻬﺎدت‬
‫را ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد ﺧﻮد ﻣﻮﺟﺐ ﻛﺜﺮت زﻧﺎ اﺳﺖ ﭘﺎﺳﺨﺶ ﺑﺮ اﻳﻦ دو ﻣﺒﻨﺎ روﺷﻦ ﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ ﺟﺰا در ﻫﺮ دو ﺻﻮرت اﺧﺮوي و‬
‫دﻧﻴﻮي‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻣﺼﺎﻟﺢ رﺑﺎﻧﻲ ﻣﺤﻘﻖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ‪A‬‬
‫ﻫﻤﻪ اﻳﻦ دﻻﻳﻞ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي »اﻟﺤﻤﻴﻪ راس اﻟﺪواء« ﻣﺮدم ﻣﻮاﻧﻊ‬
‫ﺗﺠﻤﻠﻲ ازدواج ﺟﻮاﻧﺎن را ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﻨﻨﺪ و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻧﻴﺰ در اﻳﺠﺎد ﺷﻐﻞ و ﺗﻬﻴﻪ‪ A‬ﻣﺴﻜﻦ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ آﻧﺎن ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻫﻤﻜﺎري ﻣﻠﺖ و دوﻟﺖ و اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از وﻗﻮع ﺟﺮاﻳﻢ ﺟﻨﺴﻲ و ﺑﺴﻴﺎري از ﺟﺮاﻳﻢ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﺷﻴﻮه ﻣﻨﺼﻮص‪ ،‬وﻫﻦ اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻧﺒﻮده و ﭼﻬﺮه‪ A‬ﺧﺸﻨﻲ از اﺳﻼم را ﻧﺸﺎن ﻧﻤﻲدﻫﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﻓﻘﻂ اﺳﻼم‬
‫‪A‬‬ ‫ﻣﺠﺎزات ﺟﺮم ﺑﺎ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻌﺎدت دﻧﻴﺎ و آﺧﺮت ﺑﺸﺮﻳﺖ را ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺆال ‪ (44‬ﺑﺎ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺑﻪ اﻳﻦﻛﻪ در ﺻﻮرت ﺛﺒﻮت ﺟﺮم ﻣﺴﺘﻮﺟﺐ رﺟﻢ ﺑﺎ اﻗﺮار اﮔﺮ ﻫﻨﮕﺎم اﺟﺮاي ﻣﺠﺎزات رﺟﻢ ﻣﺠﺮم از‬
‫ﺣﻔﺮه ﻓﺮار ﻛﻨﺪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﺷﻮد ﺑﻔﺮﻣﺎﻳﻴﺪ‪:‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٠۵ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬آﻳﺎ در اﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﺑﻴﻦ ﻣﻮردي ﻛﻪ ﭘﺲ از آﻏﺎز رﺟﻢ ﻫﻨﻮز ﺳﻨﮕﻲ ﺑﻪ وي اﺻﺎﺑﺖ ﻧﻜﺮده ﺑﺎ ﻣﻮردي ﻛﻪ ﺳﻨﮓ ﺑﻪ وي‬
‫اﺻﺎﺑﺖ ﻛﺮده ﺗﻔﺎوﺗﻲ وﺟﻮد دارد؟‬
‫ب‪ -‬اﮔﺮ ﻣﺠﺮم ﭘﺲ از ﻗﺮار داده ﺷﺪن در ﺣﻔﺮه و ﻗﺒﻞ از ﭘﺮﺗﺎب ﺳﻨﮓ ﻓﺮار ﻛﻨﺪ آﻳﺎ ﻣﺸﻤﻮل ﺣﻜﻢ ﻓﻮق ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬
‫ﺟﻮاب( آري‪ ،‬در ﻣﻮرد اﻟﻒ رﺟﻢ ﻣﺤﻘﻖ ﻧﮕﺸﺘﻪ و ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺠﺮم ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﺷﻮد و رﺟﻢ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ب‪ -‬آري‪.‬‬
‫‪...‬‬
‫ﺳﺆال ‪ (46‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﭘﺲ از اﺟﺮاي ﻣﺠﺎزات رﺟﻢ ﺑﻪ زﻋﻢ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﺠﺮم ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﻴﺪه ﺟﺴﺪ وي ﺑﻪ ﺳﺮدﺧﺎﻧﻪ ﻣﻨﺘﻘﻞ‬
‫ﺷﻮد وﻟﻲ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﺗﻔﺎق ﻋﻼﺋﻢ ﺣﻴﺎﺗﻲ از او ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﻮد و ﭘﺲ از ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ ﺳﻼﻣﺖ ﺧﻮد را ﺑﺎزﻳﺎﺑﺪ ﺑﻔﺮﻣﺎﻳﻴﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬آﻳﺎ ﺻﺮف ﺻﺪق ﻋﻨﻮان رﺟﻢ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﺤﻜﻮم ﻧﻴﻨﺠﺎﻣﺪ ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ )ﺗﺎ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ اﺟﺮاي ﻣﺠﺪد ﺣﻜﻢ ﻧﺒﺎﺷﺪ(‬
‫ﻳﺎ ﭼﻮن ﻗﺘﻞ از ﻃﺮﻳﻖ رﺟﻢ ﻣﻮﺿﻮﻋﻴﺖ دارد ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺠﺪداً ﺣﻜﻢ رﺟﻢ را در ﻣﻮرد وي ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮا ﮔﺬاﺷﺖ؟‬
‫ب‪ -‬در ﻓﺮض دوم آﻳﺎ ﻣﺠﺮم ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ دﻳﻪ‪ A‬ﺟﺮاﺣﺎت وارده در اﺛﺮ اﺟﺮاي ﺣﻜﻢ در ﻣﺮﺗﺒﻪ‪ A‬اول را ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ؟‬
‫ج( در ﺻﻮرت ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻮدن ﭘﺎﺳﺦ ﭘﺮداﺧﺖ دﻳﻪ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﻛﻴﺴﺖ؟‬
‫ﺟﻮاب( اوﻻً ﺻﺪق ﻋﻨﻮان رﺟﻢ –ﺑﻄﻮر ﻋﺮﻓﻲ‪ -‬ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺛﺎﻧﻴﺎً‪ :‬در ﺑﺎب رﺟﻢ ﻗﺘﻞ ﻣﻮﺿﻮﻋﻴﺖ ﻧﺪارد ﺑﻠﻜﻪ در رﺟﻢ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺳﻨﺖ ﻗﻄﻌﻴﻪ ﺑﺎﻳﺪ رﻳﮓﻫﺎي ﻣﺘﻮﺳﻂ را ﺑﻪ ﺟﺎﻫﺎﻳﻲ ﺑﺰﻧﻨﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺘﻞ ﻧﮕﺮدد و ﺣﺘﻲ اﻓﺰون ﻛﺮدن رﺟﻢ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻗﺘﻞ ﻫﻢ ﻣﺤﻘﻖ ﻧﮕﺮدد ﺣﺮام اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب‪ -‬آري‪ ،‬زﻳﺮا رﺟﻢ ﻋﺮﻓﻲ ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ و اﺿﺎﻓﻪ ﺑﺮ آن را ﻣﺠﺮم ﺣﻖ اﻋﺘﺪاي ﺑﻪ ﻣﺜﻞ دارد و اﮔﺮ راﺿﻲ ﺷﻮد ﺣﻖ دﻳﻪ ﺛﺎﺑﺖ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ج‪ -‬دﻳﻪ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه‪ A‬رﺟﻢﻛﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫]ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻓﺮﻗﺎن‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺷﻜﺮاﻧﻪ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم ﺻﻔﺤﻪ‪ 414 A‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪[:‬‬
‫اﻟﺰّاﻧﻴﺔُ و اﻟﺰﱠاﻧ‪‬ﻲ ﻓَﺎﺟﻠ‪‬ﺪ‪‬وا ﻛُﻞﱠ واﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﻤﺎ ﻣ‪‬ﺎﺋَﺔَ ﺟ‪‬ﻠْﺪ‪‬ةٍ و‪ ‬ﻻﺗَﺄﺧُﺬْﻛُﻢ ﺑِﻬِﻤﺎ ر‪‬أﻓَﺔٌ ﻓ‪‬ﻲ دﻳﻦِ اﷲِ ا‪‬ن ﻛُﻨﺘُﻢ‪ ‬ﺗُﺆﻣﻨﻮنَ ﺑﺎﷲِ و اﻟﻴ‪‬ﻮمِ اﻵﺧ‪‬ﺮِ‬
‫و‪‬ﻟﻴ‪‬ﺸﻬ‪‬ﺪ ﻋ‪‬ﺬَاﺑ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﻃَﺎﺋ‪‬ﻔَﺔٌ ﻣ‪‬ﻦَ اﻟﻤﺆﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻴﻦَ‪(2) .‬‬
‫)ﻫﺮ( زن زﻧﺎﻛﺎر و ﻣﺮد زﻧﺎﻛﺎر را ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﺰﻧﻴﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﺑﻪ ﺧﺪا و روز ﺑﺎزﭘﺴﻴﻦ اﻳﻤﺎن داﺷﺘﻪاﻳﺪ‪ ،‬در دﻳﻦ ﺧﺪا ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن‬
‫دو ﻫﻴﭻ دﻟﺴﻮزي ﺷﻤﺎ را )ﻓﺮا( ﻧﮕﻴﺮد‪ ،‬و ﺑﺎﻳﺪ ﮔﺮوﻫﻲ از ﻣﺆﻣﻨﺎن در ﻛﻴﻔﺮ آن دو ﺣﻀﻮر ﻳﺎﺑﻨﺪ‪(2).‬‬
‫آﻳﻪ ‪" -2‬اﻟﺰّاﻧﻴﺔ واﻟﺰّاﻧﻲ" ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﺣﺪ زﻧﺎﻛﺎران اﺳﺖ –ﺑﺮﺧﻼف اﻳﻦ ﮔﻤﺎن ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺤﻘﻖ ﺷﺪن زﻧﺎي زن و ﻣﺮد ﻣﻮﺟﺐ‬
‫‪A‬‬
‫ﺣﺪ اﺳﺖ‪ -‬ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﭼﻨﺪ آﻳﻪ‪ A‬ﺑﻌﺪي ﻣﻲﻓﻬﻤﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﻨﻈﻮر‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ زﻧﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ ﻣﺮد ﺷﺎﻫﺪ ﻋﺎدل آﻧﺮا از ﻧﺰدﻳﻚ‬
‫ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺳﭙﺲ ﺷﻬﺎدت ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ و وﻗﻮع آن ﻳﻜﺒﺎر و ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺼﻮرت ﺳﺮّي و ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ و ﺑﺪور از ﻣﻨﻈﺮ و‬
‫اﻧﻈﺎر دﮔﺮان ﻳﺎ ﻛﻤﺘﺮ از ﭼﻬﺎر ﺷﺎﻫﺪ ﻋﺎدل اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺸﻤﻮل آﻳﻪ‪ A‬زﻧﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﺣﺪ‪‬ي ﻫﻢ ﺑﺮ آن ﻣﺘﺮﺗّﺐ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫آﻳﻪ ﻧﺴﺎء ﮔﺮﭼﻪ از ﺟﻬﺘﻲ ﺑﺎ اﻳﻦ آﻳﻪ ﻧﺴﺦ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ‪" :‬واﻟﻼﺗﻲ ﻳﺄﺗﻴﻦ اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ ﻣﻦ ﻧﺴﺎﺋﻜﻢ" و اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎ ﻟﻔﻆ »ﻳﺄﺗﻴﻦ«‬
‫‪A‬‬
‫‪A‬‬
‫زﻣﻴﻨﻪ ﺷﻬﺎدت ﭼﻬﺎر ﻣﺮد داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫آن را ﻋﻤﻞ ﻣﺪاوم داﻧﺴﺘﻪ و ﺑﺎ "ﻓﺎﺳﺘﺸﻬﺪوا ﻋﻠﻴﻬﻦ ارﺑﻌﺔ ﻣﻨﻜﻢ" اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﺪاوم را‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٠۶ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺳﻮره ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻫﻢ –‬
‫‪A‬‬ ‫ﺳﭙﺲ در "واﻟﻠﺬّان ﻳﺄﺗﻴﺎﻧﻬﺎ ﻣﻨﻜﻢ" در ﺗﺎﻳﻴﺪ ﺟﻤﻠ ‪A‬ﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﻣﺠﺪداً آن را ﻣﺪاوم ﺧﻮاﻧﺪه‪ ،‬و در ﻫﻤﻴﻦ‬
‫‪A‬‬
‫زﻣﻴﻨﻪ ﺣﺪ‪ ‬زﻧﺎ را ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻤﺎن رؤﻳﺖ ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ ﻣﺮد ﻋﺎدل‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪ -‬ﺑﺎ ﺟﻤﻠﻪ‪" A‬ﻟﻮﻻ ﺟﺎءوا ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺎرﺑﻌﺔ ﺷﻬﺪاء"‬
‫داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫روي اﻳﻦ اﺻﻞ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻌﻴﺎر اﺛﺒﺎت و اﺟﺮاي ﺣﺪ‪ ،‬ﺷﻬﺎدت ﭼﻬﺎر ﻣﺮد ﻋﺎدل واﺟﺪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺷﻬﺎدت اﺳﺖ‪ ،‬و ﺣﺘّﻲ اﻗﺮارﻫﺎي‬
‫ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎ ﺷﺮوﻃﺶ –ﺑﺮﺧﻼف آﻧﻜﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ -‬ﻫﺮﮔﺰ ﺣﺪ‪‬ي را ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬زﻧﺎ ﻫﻢ داراي ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻴﻄﺮه اﻃﻼع و دﻳﺪ دﮔﺮان ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺨﻔﻲ و ﭘﻮﺷﻴﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻓﻘﻂ‬ ‫‪ -1‬زﻧﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد و از‬
‫ﺗﻮﺑﻪ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ اﻟﻲ اﷲ ﺑﺮاي ﺷﺨﺺ زاﻧﻲ ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻛﺴﻲ ﺟﺮﻳﺎن زﻧﺎ را ﺑﻨﮕﺮد ﻳﺎ از آن آﮔﺎﻫﻲ ﻗﻄﻌﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮرد ﻧﻬﻲ از ﻣﻨﻜﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺟﺎﻳﻲ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺷﻬﺪاء و ﺷﺮاﻳﻂ ﺷﻬﺎدت در رؤﻳﺖ ﻋﻤﻞ زﻧﺎ‪ ،‬ﻓﺎﻗﺪ اﻋﺘﺒﺎر ﻻزم ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ زﻣﻴﻨﻪ ﺗﻮﺑﻴﺦ ﻟﻔﻈﻲ و ﻳﺎ ﻋﻤﻠﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و ﺷﺨﺺ زاﻧﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻬﻲ از ﻣﻨﻜﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﭼﻨﺎن ﻣﻮردي وﻗﻴﺢﺗﺮ از ﻣﻮارد دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -4‬زﻧﺎ ﻓﻘﻂ در ﺑﻴﺎن دو آﻳﻪ‪» A‬ﻧﺴﺎء« و »ﻧﻮر« ﻣﻮرد ﺣﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و آن ﻣﻮردي اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ ﺷﺎﻫﺪ ﻣﺮد ﻋﺎدل‬
‫ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ وﻳﮋه‪ A‬ﺷﻬﺎدت‪ ،‬ﻋﻤﻞ زﻧﺎ را ﺑﺼﻮرت ﺣﻀﻮري و ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻋﺎدي ﺑﻨﮕﺮﻧﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺪ‪ ‬زﻧﺎ ﺑﺮ زاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﺤﻘﻖ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﻫﻢ در ﺻﻮرﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ زاﻧﻲ ﻗﺒﻞ از اﻣﻜﺎن دﺳﺘﮕﻴﺮي ﺗﻮﺑﻪ ﻧﻜﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﺎرﺑﻪ ﺑﺎ ﺧﺪا و رﺳﻮل)ص(‪ ،‬ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ‬
‫‪A‬‬ ‫اﺻﻮﻻً ﺣﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از اﻧﺠﺎم ﮔﻨﺎه ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ در ﻏﻴﺮ ﻣﻮرد ﻗﺘﻞ ﻳﺎ‬
‫ﻋﻔﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﻲ ﻋﻔﺎف اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﺪون ﺷﻚ ﻳﻚ اﺻﻞ ﻣﺴﻠّﻢ و ﻣﻘﺒﻮل ﻋﻘﻼﻳﻲ و اﻧﺴﺎﻧﻲ و‬
‫ﺷﺮﻋﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻛﺴﻲ ﺑﺎ ارﺗﻜﺎب ﺟﺮاﻳﻤﻲ ﭼﻮن زﻧﺎ و ﻟﻮاط و ﻣﺴﺎﺣﻘﻪ اﻳﻦ اﺻﻞ را ﭘﺎﻳﻤﺎل و ﻟﮕﺪﻛﻮب ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ درﻳﺪن ‪A‬‬
‫ﭘﺮده ﻋﻔﺖ در‬
‫اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﭼﻨﻴﻦ اﻋﻤﺎل ﻧﺎروا را ﺑﺼﻮرت رﺳﻮا و ﭘﻴﺪا در ﻣﻨﻈﺮ ﻋﺎم اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻛﻪ ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻦ ﭼﻬﺎر ﻣﺮد‬
‫‪A‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﻲ زده ﻛﻪ در اﻳﻦ‬ ‫‪A‬‬
‫ﭼﻬﺮه ﻋﻔﺎف ﻋﻤﻮﻣﻲ‬ ‫ﺷﺎﻫﺪ ﻋﺎدل در ﻣﻴﺎن ﻋﺎﺑﺮان ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺿﺮﺑﻪاي ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت‪ ،‬ﺗﻠﻘﻲ و درﻳﺎﻓﺖ و ﻧﻴﺰ اﻟﻘﺎي ﺷﻬﺎدت ﻧﺰد ﺣﺎﻛﻤﺎن ﺷﺮﻋﻲ واﺟﺐ و ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬
‫و اﻳﻦ ﮔﻤﺎن ﻛﻪ اﮔﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﺣﺪ در اﻧﺤﺼﺎر ﺷﻬﺎدت ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ ﻣﺮد ﻋﺎدل ﺑﺎﺷﺪ و ﻋﻠﻢ ﻗﺎﺿﻲ ﻳﺎ اﻗﺮار ﻣﺘﻬﻢ ﻛﺎﻓﻲ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻧﺎ‬
‫در ﺟﺎﻣﻌﻪ رواج ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺧﻮد اﺟﺘﻬﺎد و ﻣﺼﻠﺤﺖ اﻧﺪﻳﺸﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺺ‪ ‬ﻗﺮآﻧﻲ اﺳﺖ‪ ،‬واﻧﮕﻬﻲ اﺟﺮاي ﺣﺪود‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﻬﻲ از ﻣﻨﻜﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻧﮕﻬﺪاﺷﺖ ﻣﺠﺘﻤﻊ اﺳﻼﻣﻲ ﺿﺮورﺗﻲ‬ ‫ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﺷﺮﻋﻴﺶ آﺧﺮﻳﻦ‬
‫اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ‬ ‫آري ﺣﺪ –ﺗﻨﻬﺎ‪ -‬ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از اﺻﻞ زﻧﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺑﻲﺑﻨﺪوﺑﺎري و ﻣﻬﺎر ﮔﺴﻴﺨﺘﮕﻲ در‬
‫اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ در ﭘﺮﺗﻮ ﻋﻔﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬اﻣﻨﻴﺖ و ﺳﻼﻣﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ ﺑﺎزداري از اﻧﺤﺮاف ﺟﻨﺴﻲ‪ ،‬راﻫﻬﺎي‬
‫دﮔﺮي دارد‪.‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٠٧ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫اوﻻً ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ اﺟﺘﻨﺎب از ﺟﺮاﻳﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺿﺮورت دﻳﻨﻲ و اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺿﺮورت‪ ،‬ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻓﺮد‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن را از آﻟﻮدﮔﻲ ﺑﻪ ﻟﺠﻦزار ﻣﻌﺼﻴﺖ و ﮔﻨﺎه ﺑﺮﺣﺬر و دور ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺛﺎﻧﻴﺎً واﻋﻈﺎن و ﺷﺮﻋﻤﺪاران ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ دارﻧﺪ ﻛﻪ زﻣﻴﻨﻪ‪ A‬ﮔﺮﻳﺰ و ﭘﺮﻫﻴﺰ ﺟﺎﻣﻌﻪ را از وادي ﮔﻨﺎه ﻓﺮاﻫﻢ آورﻧﺪ‪ ،‬و راه اﻗﺒﺎل‬
‫اﺟﺘﻤﺎع اﺳﻼﻣﻲ را ﺑﻪ ﺳﻮي ﺳﻌﺎدت و ﻧﻴﻜﺒﺨﺘﻲ ﻫﻤﻮار ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺛﺎﻟﺜﺎً ﺑﺎ ﻓﺮﻳﻀﻪي ﻋﻈﻴﻤﻪ‪ A‬اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﻬﻲ از ﻣﻨﻜﺮ‪ ،‬ﺳﺪ‪‬ي آﻫﻨﻴﻦ و ﭘﻮﻻدﻳﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻴﻼب وﻳﺮاﻧﮕﺮ اﻧﺤﺮاﻓﺎت ﺟﻨﺴﻲ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻳﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ A‬اﺳﻼﻣﻲ از آﺳﻴﺐ ﺑﻲﻋﻔﺘﻲﻫﺎ و اﻧﺤﺮاﻓﺎت ﻋﻠﻨﻲ ﻣﺼﻮن ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫و راﺑﻌﺎً ﺗﺴﻬﻴﻼﺗﻲ در اﻣﺮ ازدواج و ﻫﻤﺰﻳﺴﺘﻲ و ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﺳﺎﻟﻢ اﻧﺴﺎﻧﻲ اﻳﺠﺎد ﺷﻮد ﺗﺎ ﻏﺮاﻳﺰ ﺟﻨﺴﻲ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ راﻫﻬﺎي‬
‫ﺷﺮﻋﻲ ﺳﻮق داده ﺷﻮد‪ ،‬و از ﺳﺮﻛﺸﻲﻫﺎي ﺷﻬﻮاﻧﻲ و ﻃﻐﻴﺎنﻫﺎي ﺟﻨﺴﻲ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﮔﺮدد‪.‬‬
‫آﻳﺎ اﻳﻦ ﭼﻬﺎر ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از زﻧﺎ در ﺣﺪ اﻣﻜﺎن ﻛﺎﻓﻲ ﻧﻴﺴﺖ؟ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ اﮔﺮ ﻫﻢ ﻣﺎ ﺣﻜﻤﺖ ﺣﺪ را ﻧﺪاﻧﻴﻢ‪ ،‬وﻟﻲ‬
‫ﺣﻜﻢ ﺣﺪ از ﻧﻈﺮ ﻧﺺ ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ ﻗﻄﻌﻴﻪ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت ﭼﻬﺎر ﻣﺮد ﻋﺎدل اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎنﻛﻪ در ﺟﺎي ﺟﺎي‬
‫اﻳﻦ ﺳﻮره و ﺳﻮره‪ A‬ﻧﺴﺎء ﺑﻴﺎن ﺷﺪه ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺣﻜﻢ رﺑﺎﻧﻲ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪.‬‬
‫»ﻓﺎﺟﻠﺪوا« ﻛﻪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺣﺎﻛﻤﺎن ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ‪ A‬ﺷﺮع اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﻛﻠﻲ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﺣﺪ‪ ‬ﺷﻼق در ﻣﻮرد زﻧﺎﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﭘﻴﺪا و آﺷﻜﺎر ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻄﺶ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫و اﮔﺮ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺳﻨﺖ ﻗﻄﻌﻴﻪ »رﺟﻢ« ﻧﻴﺰ در ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻮارد ﻣﺎﻧﻨﺪ زن ﺷﻮﻫﺮدار و ﻣﺮد زندار ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻄﺶ وارد اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮد‬
‫ﺗﻘﻴﻴﺪي ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا اﻳﻦ ﻣﻄﻠﻖ در ردﻳﻒ ﺳﻮم اﻃﻼق ﻗﺮار دارد و آﻣﺎده‪ A‬اﻳﻦﭼﻨﻴﻦ ﻗﻴﺪي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﻗﻴﺪي ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﺧﻮد ﺣﺪ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻫﻢ در ﻛﻞ ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﻼم در اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت اﺳﻼﻣﻲ اﻧﮕﺸﺖﺷﻤﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﭼﻪ‬
‫رﺳﺪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺷﺨﺼﻲ داراي ﻫﻤﺴﺮ در ﻣﺤﻀﺮ ﺟﻤﻌﻲ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺼﻮرت ﺑﻲﺑﺎﻛﺎﻧﻪ و ﺑﻲﭘﺮوا ﺑﻪ ﭼﻨﺎن آﻟﻮدﮔﻲ ﺗﻦ در‬
‫دﻫﺪ‪.‬‬
‫رواﻳﺎﺗﻲ ﻫﻢ ﻛﻪ در ﺑﺎره‪ A‬ﺣﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس اﻗﺮار ﺧﻮد ﻣﺘﻬﻢ وارد ﺷﺪه ﺑﻄﻮر ﻗﻄﻊ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﺮﺧﻼف ﻧﺼﻮص ﺷﻬﺎدت‬
‫ﻗﺮآﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺻﻮﻻً ﺣﺪود ﺟﻨﺴﻲ را در اﻧﺤﺼﺎر ﭼﻬﺎر ﺷﺎﻫﺪ ﻣﺮد ﻣﻘﺮر داﺷﺘﻪ‪.‬‬
‫و »رﺟﻢ« ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺳﻨﮕﺴﺎر و ﺳﻨﮕﺒﺎران ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﻫﺪف و ﻣﻘﺼﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺰﻳﺮ و ﺗﻌﺬﻳﺐ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺗﺄدﻳﺐ و ﺗﻨﺒﻴﻪ‬
‫زﻧﺎﻛﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻋﺪام و ﻧﺎﺑﻮدي او ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا –ﺑﺮ ﺣﺴﺐ رواﻳﺎﺗﻲ‪ -‬ﺣﺪ رﺟﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﭘﺮﺗﺎب و اﺻﺎﺑﺖ ﭼﻨﺪ ﻋﺪد‬
‫رﻳﮓ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﻪ ﺑﺪن اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻄﻮري ﻛﻪ ﺧﻄﺮ ﻣﺮگ و ﻗﺘﻞ ﺑﺮاﻳﺶ در ﭘﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺟﺎﻫﺎي ﺣﺴﺎس و‬
‫‪A‬‬
‫اﻧﺪازه ﺻﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﻴﻮه و‬ ‫ﻣﺮگﭘﺬﻳﺮي از ﺑﺪﻧﺶ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺼﻮن از اﺻﺎﺑﺖ رﻳﮓﻫﺎ‪ ،‬و دردش ﻫﻢ ﺑﻪ‬
‫روﺷﻲ‪ ،‬رﺟﻢ ﺷﺮﻋﻲ ﺗﺤﻘﻖ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﺳﭙﺲ ﻓﺮد ﻣﺤﻜﻮم آزاد و رﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫و اﻳﻦ رﺟﻢ ﺑﺴﻲ ﺑﺪﺗﺮ و ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺷﻼق و ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و در اﻣﺮ ﺗﻨﺒﻴﻪ ﻣﺘﺨﻠﻒ ﻗﻮﻳﺎً ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻪ در درد ﺑﺎ ﺷﻼق‬
‫دﺳﺖ ﻛﻢ ﺑﺮاﺑﺮي دارد و ﺗﻨﻬﺎ در اﻫﺎﻧﺖ از آن ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ زﻧﺎﻫﺎ ﻣﺘﻔﺎوتاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲاش ﻫﻤﻴﻦ زﻧﺎي ﻋﺎدي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺪون ﻫﻤﺴﺮ ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬و ﺑﺎﻻﺗﺮ از آن زﻧﺎي ﻛﺴﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ داراي ﻫﻤﺴﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و اﻳﻦ ﻫﻤﺴﺮ ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺿﺮورت ﺟﻨﺴﻴﺶ ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻄﻮر ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺣﺪ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮي در ﻣﻮرد‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٠٨ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫آن ﻣﺪ‪ ‬ﻧﻈﺮ اﺳﺖ و ﻳﺎ ﻛﻤﺘﺮ از زﻧﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻨﺪﮔﺎن زرﺧﺮﻳﺪ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﻫﻤﺴﺮي ﻫﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺪ زﻧﺎي آﻧﺎن از‬
‫ﺣﺪ زﻧﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ »أﺣﺼﻦﱠ« در ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪاش ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺷﻮﻫﺮدار ﺑﻮدن زﻧﺎﻧﻲ زرﺧﺮﻳﺪ اﺳﺖ‪ ،‬و‬
‫»ﻣﺤﺼﻨﺎت« ﻛﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﻦ زرﺧﺮﻳﺪان ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺎً زﻧﺎن آزادهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﺴﺮي ﻫﻢ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻨﺠﺎ ﻧﺼﻒ ﺣﺪ‪‬ﺷﺎن ﭘﻨﺠﺎه‬
‫ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ آﻧﻜﻪ اﻳﻦ زرﺧﺮﻳﺪان داراي ﻫﻤﺴﺮﻧﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺧﻮد ﺗﺄﻳﻴﺪ دﻳﮕﺮي اﺳﺖ ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻨﺠﺎ »ﻣﺤﺼﻨﺎت«‬
‫ﻫﻤﺎن زﻧﺎن آزادهاﻧﺪ و ﻧﻪ ﺷﻮﻫﺮدار‪ ،‬ﻛﻪ ﺣﺪ ﺷﻮﻫﺮدارانﺷﺎن رﺟﻢ اﺳﺖ‪ ،‬و رﺟﻢ ﻫﻢ ﻧﺼﻒ ﻧﺪارد‪ ،‬اﻳﻦ دو ﻗﻴﺪ در اﻳﻦ دو ﻣﻮرد‬
‫ﻛﻪ ﺣﺪ ﻳﻜﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ و دﻳﮕﺮي ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮاردي اﺳﺖ ﻛﻪ اﻃﻼق ﺻﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق از آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻘﺒﺎل دارد‪ ،‬روي اﻳﻦ‬
‫اﺻﻞ‪ ،‬ﻗﻴﻮدي ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﻦ دو ﻗﻴﺪ –ﻛﻨﻴﺰ‪ ،‬و داراي ﻫﻤﺴﺮ‪ -‬ﺑﺮﺧﻼف ﻇﺎﻫﺮ آﻳﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ‪" A‬ﻻﺗﺄﺧﺬﻛﻢ ﺑﻬﻤﺎ رأﻓﺔ ﻓﻲ دﻳﻦ اﷲ" ﻣﺴﺘﻔﺎد ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ و رأﻓﺖ در ﻣﻮرد اﺟﺮاي ﺣﺪ‪ ‬زﻧﺎ ﻣﻨﻔﻲ اﺳﺖ‪ ،‬و‬
‫‪A‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از دارو‬ ‫ﺻﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق ﻧﺒﺎﻳﺪ آنﮔﻮﻧﻪ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﺎﻧﻪ و آرام ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺤﻜﻮم اﺣﺴﺎس دردي ﭼﻨﺪان ﻧﻜﻨﺪ و ﻧﻪ اﻳﻦﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫–ﭼﻪ ﺑﺮوﻧﻲ و ﭼﻪ دروﻧﻲ‪ -‬اﺛﺮات ﻻزم ﺿﺮﺑﻪﻫﺎي ﺷﻼق ﻛﻢاﺛﺮ و ﻳﺎ ﺑﻲﺗﺎﺛﻴﺮ ﮔﺮدد‪ ،‬و ﺑﺎﻳﺪ ﺷﻼق ﺑﺪون ﻫﻴﭻ ﺗﺨﺪﻳﺮ و ﺗﻘﻠﻴﻠﻲ‬
‫ﺑﮕﻮﻧﻪاي ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﭘﻴﺎﭘﻲ ﺑﺮ ﻣﺤﻜﻮم ﻧﻮاﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺧﻄﺮ ﻣﺮگ و ﻳﺎ ﺻﺪﻣﻪاي ﺑﻴﺶ از درد ﺷﻼق در‬
‫ﭘﻴﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮوﻫﻲ از ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ در اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬دﺳﺖﻛﻢ ﺳﻪ ﻧﻔﺮﻧﺪ و ﺑﻴﺸﺘﺮ از آن ﻫﻢ واﺟﺐ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫]وﺑﻼگ ﻓﻘﻴﻪ ﻗﺮآﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻟﻪ‪ A‬ﺳﻴﺮي در ﻓﺘﺎواي ﻓﻘﻬﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ آﻳﺖاﷲ ﺻﺎدﻗﻲﺗﻬﺮاﻧﻲ ﺑﻨﺪ‪[:114‬‬
‫ﺣﻜﻢ رﺟﻢ و ﺳﻨﮕﺴﺎر در زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ ‪-‬ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﺷﻬﺎدت ‪ 4‬ﻣﺮد ﻋﺎدل ﺟﺎري ﻣﻲﺷﻮد‪ -‬ﻫﺮﮔﺰ ﻣﻌﺎدل ﺣﻜﻢ اﻋﺪام ﻧﻴﺴﺖ‬
‫و در آن ﻗﺘﻞ ﻣﻮﺿﻮﻋﻴﺖ ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﻨﺒﻪ‪ A‬ﺗﺤﻘﻴﺮي و ﺗﻨﺒﻴﻬﻲ و ﻧﻴﺰ ﺑﺎزدارﻧﮕﻲ دارد و ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺳﻨّﺖ ﻗﻄﻌﻴﻪ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫رﻳﮓﻫﺎي ﻣﺘﻮﺳﻂ را ﺑﻪ ﺟﺎﻫﺎﻳﻲ از ﺑﺪن ﺑﺰﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺘﻞ ﻧﮕﺮدد و در واﻗﻊ "رﻳﮕﺴﺎر" اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر! و ﺑﺎ ﺻﺪق‬
‫ﻛﺮدن ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻧﻴﺰ دﻳﮕﺮ اداﻣﻪ دادﻧﺶ ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬و در ﻋﻴﻦ اﻳﻦﻛﻪ اﻳﻦ رﻳﮓ اﻓﻜﻨﺪن ﻣﻮﺿﻮﻋﻴﺖ دارد و ﻫﻴﭻﮔﺎه ﺑﻪ ﭼﻴﺰ‬
‫دﻳﮕﺮي ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻲﺷﻮد وﻟﻲ ﺗﺤﻘﻖ آن در ﺑﻼد اﺳﻼﻣﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺤﺎﻻت اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﺣﺪ‪ ‬زﻧﺎ ﺗﻨﻬﺎ زﻣﺎﻧﻲ اﺟﺮا ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ‬
‫ﭼﻬﺎر ﻣﺮد ﻋﺎدل ﺷﺎﻫﺪ ﺷﻬﺎدت دﻫﻨﺪ و ﻻﻏﻴﺮ و ﻋﻠﻢ ﻗﺎﺿﻲ و ﻓﻴﻠﻢ و ﻋﻜﺲ و اﻣﺜﺎﻟﻬﻢ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ وﺟﻪ ﺷﺮط ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫]ﺗﻮﺿﻴﺤﺎﺗﻲ دوﺑﺎره‪ ،‬درﻳﺎﻓﺘﻲ از دﻓﺘﺮِ وي‪[:‬‬
‫ﺳﻨﮕﺴﺎر دﻟﻴﻠﻲ از ﻛﺘﺎب و ﺳﻨّﺖ ﻗﻄﻌﻴ‪‬ﻪ ﻧﺪارد آنﭼﻪ از ﺳﻨّﺖ ﻗﻄﻌﻴ‪‬ﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ رﻳﮕﺴﺎر اﺳﺖ‪ .‬رﻳﮓ )ﻛﻪ ﻃﺒﻖ ﺳﻨّﺖ‬
‫ﻗﻄﻌﻴ‪‬ﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺳﻨﮓ ﻛﻮﭼﻚ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺷﻦ و ﻣﺎﺳﻪ( را ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺟﺎﻫﺎي ﺣﺴ‪‬ﺎس زد و اﮔﺮ ﺷﺨﺼﻲ ﻛﻪ رﻳﮕﺴﺎر‬
‫ﻣﻲﺷﻮد در ﺣﻴﻦ ﻣﺠﺎزات ﻓﺮار ﻛﺮد ﻧﺒﺎﻳﺪ او را ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻛﺮد‪ .‬در ﻫﺮ ﺻﻮرت اﻳﻦ ﺷﺨﺺ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﻮد ﻫﻤﭽﻨﺎنﻛﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ‬
‫‪A‬‬
‫ﺟﻨﺒﻪ ﺑﻲاﺣﺘﺮاﻣﻲ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ زﻧﺎﻛﻨﻨﺪه دارد آنﻫﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻛﻪ ﭼﻮن ﺑﻪ‬ ‫‪A‬‬
‫ﺻﺪﻣﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﺮ او وارد ﺷﻮد )رﻳﮕﺴﺎر ﻓﻘﻂ‬
‫ﺣﻜﻢ اﺳﻼم ﻋﻠﻨﺎً ﺑﻲاﺣﺘﺮاﻣﻲ ﻛﺮده ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻸ ﻋﺎم ﺑﻪ او ﺑﻲاﺣﺘﺮاﻣﻲ ﺷﻮد(‪.‬‬
‫]ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي رواﻳﺎت ﺟﻌﻠﻲ‪ ،‬درﻳﺎﻓﺘﻲ از دﻓﺘﺮِ وي‪[:‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٠٩ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫]وﺳﺎﺋﻞاﻟﺸﻴﻌﻪ[ ﻛﺘﺎب اﻟﺤﺪود و اﻟﺘﻌﺰﻳﺮات )أﺑﻮاب ﺣﺪ‪ ‬اﻟﺰّﻧﺎ( ﺑﺎب ‪ ،13‬ح ‪» :1‬ﻋﻦ إﺳﺤﺎقاﺑﻦﻋﻤﺎر‪ ،‬ﻗﺎل‪ :‬ﻗﻠﺖ ﻷﺑﻲﻋﺒﺪاﷲ)ع(‪:‬‬
‫اﻟﺰﻧﺎ ﺷﺮّ؟ أو ﺷﺮب اﻟﺨﻤﺮ؟ و ﻛﻴﻒ ﺻﺎر ﻓﻲ اﻟﺨﻤﺮ ﺛﻤﺎﻧﻴﻦ؟ و ﻓﻲ اﻟﺰﻧﺎ ﻣﺎﺋﺔ؟ ﻓﻘﺎل‪ :‬ﻳﺎ إﺳﺤﺎق اﻟﺤﺪ‪ ‬واﺣﺪ وﻟﻜﻦ زﻳﺪ ﻫﺬا‬
‫ﻟﺘﻀﻴﻴﻌﻪ اﻟﻨﻄﻔﺔ و ﻟﻮﺿﻌﻪ إﻳﺎﻫﺎ ﻓﻲ ﻏﻴﺮ اﻟﻤﻮﺿﻊ اﻟﺬي أﻣﺮ اﷲ ﻋﺰّوﺟﻞّ ﺑﻪ«‪.‬‬
‫وﻟﻜﻦ ﻫﺬه اﻟﻌﻠّﺔ ﻋﻠﻴﻠﺔ ﻷنّ اﻟﺰّﻧﺎ ﻻﺗﺴﺘﻠﺰم وﺿﻊ اﻟﻨﻄﻔﺔ ﻓﻲ رﺣﻢ اﻟﻤﺰﻧّﻲ ﺑﻬﺎ؛ ﻓﺈنّ اﻟﺤﺪ‪ ‬ﻟﻴﺲ واﺣﺪاً ﻛﻤﺎ أنّ اﻟﺤﻜﻢ ﻛﺬﻟﻚ‪ ،‬و‬
‫إﻧّﻤﺎ ﻣﺰﻳﺪ اﻟﺤﺪ‪ ‬ﻓﻲ اﻟﺰﻧﺎ ﻟﻮﻗﺎﺣﺘﻬﺎ ﺣﻴﺚ ﺗُﺮي ﻓﻲ ﻣﺠﺘﻤﻊ ﻓﻴﻪ ارﺑﻌﺔ ﻋﺪول اﻟﺸﺎﻫﺪﻳﻦ؛ ﻣﺜﻠﻪ ح ‪ 6‬ﻓﻲ ﺑﺎب ‪ 3‬ﻣﻦ أﺑﻮاب ﺣﺪ‪‬‬
‫اﻟﻤﺴﻜﺮ‪.‬‬
‫ﺑﺎب ‪ ،14‬ح ‪» :5‬ﻋﻦ اﻟﺤﺴﻴﻦﺑﻦﻛﺜﻴﺮ‪ ،‬ﻋﻦ أﺑﻴﻪ‪ ،‬ﻗﺎل‪ :‬ﺧﺮج أﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ)ع( ﺑﺴﺮاﻗﺔ اﻟﻬﻤﺪاﻧﻴﺔ‪ ،‬ﻓﻜﺎد اﻟﻨﺎس ﻳﻘﺘﻞ ﺑﻌﻀﻬﻢ ﺑﻌﻀﺎ‬
‫ﻣﻦ ازﺣﺎم‪ ،‬ﻓﻠﻤﺎ رأي ذﻟﻚ أﻣﺮ ﺑﺮدﻫﺎ ﺣﺘﻲ إذا ﺧﻔﺖ اﻟﺰﺣﻤﺔ أﺧﺮﺟﺖ و أﻏﻠﻖ اﻟﺒﺎب ﻓﺮﻣﻮﻫﺎ ﺣﺘﻲ ﻣﺎﺗﺖ‪ ،‬ﻗﺎل‪ :‬ﺛﻢ أﻣﺮ ﺑﺎﻟﺒﺎب‬
‫ﻓﻔﺘﺢ ﻗﺎل‪ :‬ﻓﺠﻌﻞ ﻛﻞ ﻣﻦ ﻳﺪﺧﻞ ﻳﻠﻌﻨﻬﺎ‪ ،‬ﻗﺎل‪ :‬ﻓﻠﻤﺎ رأي ذﻟﻚ ﻧﺎدي ﻣﻨﺎدﻳﻪ‪ ،‬أﻳﻬﺎ اﻟﻨﺎس ارﻓﻌﻮا أﻟﺴﻨﺘﻜﻢ ﻋﻨﻬﺎ ﻓﺈﻧﻪ ﻻﻳﻘﺎم ﺣﺪ‪ ‬إﻻ‬
‫ﻛﺎن ﻛﻔﺎرة ذﻟﻚ اﻟﺬﻧﺐ ﻛﻤﺎ ﻳﺠﺰي اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎﻟﺪﻳﻦ«‪.‬‬
‫وﻟﻜﻦ اﻟﻘﺘﻞ ﺑﺎﻟﺮّﺟﻢ ﻣﺮﻓﻮض‪ ،‬ﺣﻴﺚ اﻟﺮّﺟﻢ‪ ،‬رﺟﻢ‪ ‬و ﻫﻮ دون اﻟﻘﺘﻞ‪ ،‬و اﻟﺮّواﻳﺎت ﻓﻲ اﻟﺮّﺟﻢ ﺗﻘﻴ‪‬ﺪه ﺑﻤﺎ دون اﻟﻘﺘﻞ‪ .‬و ﻧﻔﺲ اﻟﺮّﺟﻢ‬
‫دون اﻟﻘﺘﻞ دﻟﻴﻞ ﻋﻠﻲ أﻧّﻪ اﻗﻞّ ﻣﻨﻪ‪.‬‬
‫و ﻓﻴﻪ ح ‪» :6‬ﻋﻦ ﻣﺤﻤ‪‬ﺪﺑﻦﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﻋﻦ أﺑﻲﺟﻌﻔﺮ)ع(‪ ،‬ﻗﺎل‪ :‬اﻟﺬي ﻳﺠﺐ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺮﺟﻢ ﻳﺮﺟﻢ ﻣﻦ وراﺋﻪ و ﻻﻳﺮﺟﻢ ﻣﻦ وﺟﻬﻪ‪ ،‬ﻷن‬
‫اﻟﺮﺟﻢ و اﻟﻀﺮب ﻻﻳﺼﻴﺒﺎن اﻟﻮﺟﻪ‪ ،‬و إﻧﻤﺎ ﻳﻀﺮﺑﺎن ﻋﻠﻲ اﻟﺠﺴﺪ ﻋﻠﻲ اﻷﻋﻀﺎء ﻛﻠﻬﺎ«‪.‬‬
‫وﻟﻜﻦ اﻟﺮّﺟﻢ ﻟﻴﺲ ﻋﻠﻲ اﻷﻋﻀﺎء ﻛﻠﻬﺎ‪ .‬اﻧّﻤﺎ ﻫﻮ ﻋﻠﻲ ﻣﺎ ﻻﻳﻘﺘﻞ؛ و ﻗﺪ ﺗﺘﻌﺎرض ﻟﻔﻈﺔ "ﻛﻠﻬﺎ" ﻣﻊ ﻟﻔﻈﺔ ﻣﻦ "وراﺋﻪ"‪ .‬ﻷن‬
‫"وراﺋﻪ" ﻟﻴﺴﺖ اﻷﻋﻀﺎء ﻛﻠﻬﺎ‪.‬‬
‫و إذ ﻗﺎل ﻗﺎﺋﻞٌ أنّ رواﻳﺎت اﻟﺮّﺟﻢ ﺗﺨﺎﻟﻒ اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ﻷنّ اﻵﻳﺔ "اﻟﺰّاﻧﻴﺔ و اﻟﺰّاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛُﻞّ واﺣﺪ‪ ‬ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪةٍ" ﺗﻌﻨﻲ‬
‫اﻻﺳﺘﻐﺮاق ﻟﻤﻜﺎن اﻟﻼم ﻓﻲ اﻟﺰّاﻧﻴﺔ و اﻟﺰّاﻧﻲ ﻓﺘﺸﻤﻞ ﻛﺎﻓّﺔ اﻟﺰّاﻧﻴﻦ و اﻟﺰّﻧﺎت ﻓﻬﻲ إﻧﻤﺎ ﺗﻌﻨﻲ ﻣﺎﺋﺔ ﺿﺮﺑﺔ ﺣﺪ‪‬اً!‬
‫أﻗﻮل‪:‬‬
‫أوﻻً ﻫﺬا دﻟﻴﻞٌ ﻋﻠﻲ ﻋﺪم اﻟﺘﺪﺑﺮ ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن‪ .‬ﻷنّ "ال" ﻋﻠﻲ إﺳﻢ اﻟﻔﺎﻋﻞ أو إﺳﻢ اﻟﻤﻔﻌﻮل ﻫﻲ "ﻣﻮﺻﻮﻟﺔ" ﻓﻼﺗﻌﻨﻲ اﻹﺳﺘﻐﺮاق؛‬
‫ﻓﻠﻴﺲ اﻃﻼق اﻟﻨﺺ أو اﻟﻈﺎﻫﺮ اﻟﻤﺴﺘﻘﺮ ﺗﺸﻤﻞ اﻵﻳﺔ اﻟﻤﺒﺎرﻛﺔ‪ .‬ﻓﻌﻠﻲﻫﺬا إنّ رواﻳﺎت اﻟﺮّﺟﻢ ﻻﺗﺨﺎﻟﻒ اﻟﻘﺮآن ﺑﻞ ﻫﻲ ﻣﻘﺒﻮﻟﺔ‬
‫ﻟﻤﺜﻞ ﻗﻮﻟﻪﺗﻌﺎﻟﻲ‪ :‬أﻃﻴﻌﻮا اﷲ و أﻃﻴﻌﻮا اﻟﺮﺳﻮل و أوﻟﻲاﻷﻣﺮ ﻣﻨﻜﻢ‪.‬‬
‫و ﺛﺎﻧﻴﺎً ﻫﺬه اﻟﻔﻜﺮة اﻟﺨﺎﻃﺌﺔ ﺣﺪﺛﺖ ﻣﻦ ﺑﻌﺪ ﺣﺎدﺛﺎت‪ ‬ﻣﺆﻟﻤﺔ اﻟﺘﻲ ﻫﻲ ﺗﻀﺎد اﻹﻧﺴﺎﻧﻴﺔ و اﻹﺳﻼم‪ .‬ﺑﻤﻌﻨﻲ أﻧّﻪ إذا ر‪‬ءآ ﻣﺴﻠﻢ ﻓﻲ‬
‫ﻣﺤﻴﻂ اﺳﻼﻣﻲ أن ﺟﺮﻳﻤﺔ ﺟﻨﺴﻴﺔ ﺗﺜﺒﺖ ﺑﻌﻠﻢ اﻟﻘﺎﺿﻲ أو اﻗﺮار اﻟﻤﺘﻬﻢ ﻓﻴﻌﺮف ﻣﺠﺮﻣﺎً ﺛﻢ ﻓﻲ ﺣﺎﻟﺔ اﻟﺮّﺟﻢ ﻳﻀﺮب اﺣﻴﺎﻧﺎً ﺑﺸﻲٍ‬
‫ﻳﻘﺘﻠﻪ ﺑﺎﻟﻨﺘﻴﺠﺔ ﻳﺨﻄﺮ ﻫﺬا اﻟﺰّﻋﻢ ﻓﻲ ذﻫﻨﻪ أنّ اﻟﺮّﺟﻢ ﻟﻴﺲ ﻣﻦ أﺣﻜﺎم اﻻﺳﻼم‪ .‬ﻛﻤﺎ ﻓﻲ زﻣﺎﻧﻨﺎ ﻫﺬا اُﺧَﺒ‪‬ﺮُ اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﺸﻄﺤﻴﺎت‬
‫ﻣﻦ اﻟﻘﺎﺿﻲ اﻟﻤﻔﺮِط اﻟﻤﺤﻤﺪي اﻟﺠﻴﻼﻧﻲ أﻧّﻪ ﺗﻘﻮ‪‬ل ﺣﻮل اﻟﺤﺪود ﻫﻜﺬا‪» :‬ﻧﺤﻦ ﻧﺤﺪ‪ ‬و ﻟﻮ اﻧﻔﺴﻘﺖ اﻟﺠﻠﻮد و ﺗﺒﺪ‪‬ﻟﺖ اﻟﻠﺤﻮم؛ و ﻟﻮ‬
‫أنّ اﻟﻌﻈﻢ اﻧﻜﺴﺮ‪ ،‬ﻓﻠﻴﺲ ﻓﻴﻪ ﻣﻨﻊ‪ ،‬و ﺣﺘﻲ إذا ﻗﺘﻞ ﺗﺤﺖ ﻫﺬه اﻟﻀﺮﺑﺎت ﻓﻼﻳﺪﻓﻊ اﻟﺪ‪‬ﻳﺔ؛ و ﻻ ﻣﺎﻧﻊ أن ﻳﺸﻌ‪‬ﻞ اﻟﻨﺎر و ﻳﺤﺮق‬
‫اﻟﻼﻃﻲ ﻓﻴﻪ«‪ .١٧٨‬و ﺛﺎﻟﺜﺎً ﻓﻲ اﻟﻨﻈﺮة اﻹﺳﻼﻣﻴﺔ اﻟﺴﺎﻣﻴﺔ اﻟﻤﺘﻤﺤﻮرة اﻟﻘﺮآن ﻻﺗﺜﺒﺖ اﻟﺰﻧﻲ ﻟﺤﺪ إﻻ ﺑﺸﻬﺎدة أرﺑﻌﺔ رﺟﺎل ﻋﺪول أو‬
‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -178‬اﻟﺠﺮﻳﺪة اﻟﻨﻮروز اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺔ ﻓﻲ ﻃﻬﺮان؛ ﻳﻮم اﻟﺨﻤﻴﺲ‪ ،‬اﻟﺜﺎﻣﻦ ﻣﻦ ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ 1380‬ﻫـ ‪ .‬ش ‪ ‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١١٠ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺷﻬﺎدات ﺑﺎﷲ ﻣﻦ اﻟﺰوج أو اﻟﺰوﺟﺔ؛ و ﻻﺗﺜﺒﺖ ﺑﺈﻗﺮار اﻟﻤﺘﻬﻢ أو ﻋﻠﻢ اﻟﻘﺎﺿﻲ أو ﺷﻬﺎدة اﻷﻗﻞ ﻣﻦ اﻷرﺑﻌﺔ أو ﻏﻴﺮ ﺷﻬﺎدات ﺑﺎﷲ؛‬
‫و أﺧﻴﺮاً ﻟﻮ وﺟﺪ ﻓﻲ ﻣﻼﺋﻴﻦ اﺷﺨﺎص ﻫﻜﺬا زﻧﻲ‪ ‬ﻣﺤﺼﻨﺔ ﺑﺎﻟﺸﺮاﺋﻂ اﻟﻤﺬﻛﻮرة‪ ،‬ﻣﻊ ﻛﻞ ذﻟﻚ‪ ،‬ﻟﻴﺲ ﺣﺪ‪‬ﻫﺎ إﻻ ﺑﺄﺣﺠﺎرٍ ﺻﻐﺎر‬
‫ﻻﺗﻘﺘﻞ‪ ،‬و ﻳﻜﻔﻲ ﺻﺪق اﻟﺮّﺟﻢ ﻣﻬﺎﻧﺔ‪.‬‬
‫ﻓﻌﻠﻴﻨﺎ دوﻧﻤﺎ اﺳﺘﻌﺠﺎل ﻻﺑﺪ‪ ‬ﻟﻨﺎ أنﻧﺘﺪﺑ‪‬ﺮ ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن اﻟﻤﺒﻴﻦ ﺣﺘﻲ ﻧﻌﺮف اﻟﺼﺮاط اﻟﻤﺴﺘﻘﻴﻢ‪.‬‬
‫و ﻓﻲ ﺑﺎب ‪ ،28‬ح ‪ » :1‬ﻋﻦ ﻃﺮﻳﻒﺑﻦﺳﻨﺎن‪ ،‬ﻗﺎل‪ :‬ﻗﻠﺖ ﻷﺑﻲﻋﺒﺪاﷲ)ع(‪ :‬أﺧﺒﺮﻧﻲ ﻋﻦ رﺟﻞ ﺑﺎع اﻣﺮأﺗﻪ؟ ﻗﺎل‪ :‬ﻋﻠﻲ اﻟﺮﺟﻞ‬
‫أنﺗﻘﻄﻊ ﻳﺪه و ﺗﺮﺟﻢ اﻟﻤﺮأة‪ ،‬و ﻋﻠﻲ اﻟﺬي اﺷﺘﺮاﻫﺎ إن وﻃﺌﻬﺎ إن ﻛﺎن ﻣﺤﺼﻨﺎ أنﻳﺮﺟﻢ إن ﻋﻠﻢ‪ ،‬و إن ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻣﺤﺼﻨﺎ أنﻳﺠﻠﺪ‬
‫ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة‪ ،‬و ﺗﺮﺟﻢ اﻟﻤﺮأة إن ﻛﺎن اﻟﺬي اﺷﺘﺮاﻫﺎ وﻃﺌﻬﺎ‪.‬‬
‫و ﻟﻜﻦّ ﻗﻄﻊ اﻟﻴﺪ ﻣﺨﺼﻮص ﺑﺎﻟﺴ‪‬ﺮﻗﺔ و ﻟﻴﺲ ﺑﻴﻊ اﻟﻤﺮأة ﺳﺮﻗﺔ ﺣﺘﻲ ﺗﻘﻄﻊ ﻳﺪ اﻟﺒﺎﻳﻊ ﻣﻬﻤﺎ ﻛﺎن ﻫﺬا اﻟﺒﻴﻊ ﻣﺤﺮّﻣﺎً و ﺗﺤﻮﻳﻼً ﻟﻠﺰّﻧﺎ‬
‫ﻓﺈنّ ﺣﺪ‪‬ه ﺣﺪ‪ ‬اﻟﻘﻴﺎدة و ﻫﻮ أﻗﻞ ﻣﻦ اﻷرﺑﻌﻴﻦ ﺳﻮﻃﺎً إن ﺗﺜﺒﺖ اﻟﺠﺮﻳﻤﺔ‪.‬‬
‫و ﻓﻲ ﺑﺎب ‪ ،36‬ح ‪» :1‬ﻋﻦ ﺣﻨﺎنﺑﻦﺳﺪﻳﺮ‪ ،‬ﻋﻦ أﺑﻲﻋﺒﺪاﷲ)ع( ﻗﺎل‪ :‬ﺳﺄﻟﺘﻪ ﻋﻦ ﻳﻬﻮدي ﻓﺠﺮ ﺑﻤﺴﻠﻤﺔ‪ ،‬ﻗﺎل‪ :‬ﻳﻘﺘﻞ‪.‬‬
‫ﻟﻜﻦ ﻻ دﻟﻴﻞ ﻋﻠﻲ ﻗﺘﻞ اﻟﻴﻬﻮدي اﻟﺰّاﻧﻲ ﺑﻤﺴﻠﻤﺔ ﺣﻴﺚ اﻟﻘﺘﻞ إﻧّﻤﺎ ﻫﻮ ﺑﺘﻌﻤ‪‬ﺪ اﻟﻘﺘﻞ أو ﻓﺴﺎد ﻋﻘﻴﺪه و ﻛﻤﺎ ﻗﺎل اﷲ "اﻟﻔﺘﻨﺔ اﻛﺒﺮ ﻣﻦ‬
‫اﻟﻘﺘﻞ" و ﻫﻜﺬا ح ‪ 2‬ﻓﻲ ذﻟﻚ اﻟﺤﺪ‪.‬‬
‫و ﻓﻲ ﺑﺎب ‪ ،37‬ح ‪» :1‬ﻋﻦ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦﻗﻴﺲ‪ ،‬ﻋﻦ أﺑﻲﺟﻌﻔﺮ)ع( ﻗﺎل‪ :‬ﺳﺄﻟﺘﻪ ﻋﻦ اﻣﺮأة ذات ﺑﻌﻞ زﻧﺖ ﻓﺤﻤﻠﺖ ﻓﻠﻤﺎ وﻟﺪت ﻗﺘﻠﺖ‬
‫وﻟﺪﻫﺎ ﺳﺮا؟ ﻓﻘﺎل‪ :‬ﺗﺠﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة ﻟﻘﺘﻠﻬﺎ وﻟﺪﻫﺎ‪ ،‬و ﺗﺮﺟﻢ ﻷﻧﻬﺎ ﻣﺤﺼﻨﺔ‪ .‬ﻗﺎل‪ :‬و ﺳﺄﻟﺘﻪ ﻋﻦ اﻣﺮأة ﻏﻴﺮ ذات ﺑﻌﻞ زﻧﺖ ﻓﺤﻤﻠﺖ‬
‫ﻓﻠﻤﺎ وﻟﺪت ﻗﺘﻠﺖ وﻟﺪﻫﺎ ﺳﺮا؟ ﻗﺎل‪ :‬ﺗﺠﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ ﻷﻧﻬﺎ زﻧﺖ‪ ،‬و ﺗﺠﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ ﻷﻧﻬﺎ ﻗﺘﻠﺖ وﻟﺪﻫﺎ‪.‬‬
‫و ﻟﻜﻨّﻬﺎ إن ﺗﺜﺒﺖ اﻟﺠﺮﻳﻤﺔ ﺗﺮﺟﻢ ﻷﻧّﻬﺎ زﻧﺖ و ﻫﻲ ﻣﺤﺼﻨﺔ ﺛﻢ ﺗﻘﺘﻞ ﻟﻘﺘﻠﻬﺎ وﻟﺪﻫﺎ اﻋﺘﺪاء ﺑﺎﻟﻤﺜﻞ و ﻣﺄة ﺟﻠﺪة ﻓﻲ ﻗﺘﻠﻬﺎ وﻟﺪﻫﺎ‬
‫ﻣﺮدودة‪.‬‬

‫‪ ‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١١١ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﻘﺪ‪ -13‬ﺣﻀﺮت آﻳﺔاﷲ ﻣﺤﻤ‪‬ﺪاﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺟﻨّﺎﺗﻲ‬

‫رﺳﺎﻟﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢاﻟﻤﺴﺎﺋﻞ" ]اﻧﺘﺸﺎرات اﻧﺼﺎرﻳﺎن ﺟﻠﺪ ﺷﺸﻢ‬

‫‪A‬‬ ‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت اﻳﻦ ﻣﺮﺟﻊِ ﺣﺎﺿﺮ در ﺳﻪ اﺛﺮش وﺟﻮد دارد‪ :‬ﻳﻜﻲ در "‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 73-90‬ﺑﺎ ﻋﻨﻮان‪ :‬رﺟﻢ ﻳﺎ ﺳﻨﮕﺴﺎر از ﻧﮕﺎه ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻓﻘﻪ اﺟﺘﻬﺎدي[ و ﻗﺪري ﻛﺎﻣﻞﺗﺮ از آن در "ﺳﻴﺮ ﺗﻄﻮر ﻓﻘﻪ اﺟﺘﻬﺎدي‬
‫‪A‬‬
‫در ﺑﺴﺘﺮ زﻣﺎن" ]اﻧﺘﺸﺎرات اﻧﺼﺎرﻳﺎن ﺟﻠﺪ دوم ﺑﺨﺶ ﺳﻴﺰدﻫﻢ ﺻﻔﺤﻪ‪ 231-250 A‬ﺑﺎ ﻋﻨﻮان‪ :‬رﺟﻢ )ﺳﻨﮕﺴﺎر( از ﻧﮕﺎه ﻣﺒﺎﻧﻲ‬
‫ﻓﻘﻪ اﺟﺘﻬﺎدي[ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻮرد اﺧﻴﺮ ﺑﺎ اﻧﺪﻛﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ در وﻳﺮاﻳﺶ و ﻛﺎﺳﺘﻦ از ﻣﻘﺪﻣﻪ‪ ،‬در ﻧﺸﺮﻳ ‪A‬ﻪ "ﻓﻘﻪ‪ ،‬ﻛﺎوﺷﻲ ﻧﻮ در‬
‫‪A‬‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 123-142‬ﺑﺎ ﻋﻨﻮان‪ :‬ﺑﺮرﺳﻰ ﻣﺒﺎﻧﻰ‬ ‫ﻓﻘﻪ اﺳﻼﻣﻲ" ]دﻓﺘﺮ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت اﺳﻼﻣﻲ ﺣﻮزه‪ A‬ﻋﻠﻤﻴﻪ ﻗﻢ ﺷﻤﺎره‪ 65 A‬ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪1389‬‬
‫ﻓﻘﻬﻰ رﺟﻢ )ﺳﻨﮕﺴﺎر( ﺛﺒﻮﺗﺎً و اﺛﺒﺎﺗﺎً[‪ .‬اﻳﻨﻚ ﻣﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ وي در ﻫﻤﻴﻦ ﻧﺸﺮﻳﻪ‪ A‬ﻓﻘﻪ را ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﻢ‪:‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻰ ﻣﺒﺎﻧﻰ ﻓﻘﻬﻰ رﺟﻢ )ﺳﻨﮕﺴﺎر( ﺛﺒﻮﺗﺎً و اﺛﺒﺎﺗﺎً‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﭘﻴﺶ از ﻃﺮح ﻣﻮﺿﻮع ﻻزم اﺳﺖ ﻣﺘﺬﻛّﺮ ﺷﻮﻳﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺒﺤﺚ در ﺑﺎره‪ A‬ﺣﻜﻢ رﺟﻢ در راﺳﺘﺎى ادﻟّﻪ‪ A‬ﻓﻘﻬﻰ اﺟﺘﻬﺎدى و ﻋﻨﺎﺻﺮ‬
‫اﺻﻠﻰ اﺳﺘﻨﺒﺎﻃﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ آن ﻛﺘﺎب ﺧﺪا و دوﻣﻴﻦ آن ﺳﻨّﺖ رﺳﻮلﺧﺪا و اوﺻﻴﺎى اوﺳﺖ‪ ،‬و ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﻳﻚ‬
‫‪A‬‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻓﻘﻬﻰ اﺟﺘﻬﺎدى اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺲ از ﺑﺎزﻧﮕﺮى در آﻧﻬﺎ و ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ در آرا و ﻓﺘﺎواى ﻓﻘﻴﻬﺎن ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬اﺳﺘﻨﺒﺎط و‬ ‫ﺗﺤﻘﻴﻖ و‬
‫ﺑﺮداﺷﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻫﻴﭻﮔﻮﻧﻪ ارﺗﺒﺎﻃﻰ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺤﻮ‪‬ل اﺟﺘﻬﺎد ﺑﺮ اﺳﺎس ادﻟّﻪ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺗﺤﻮل زﻣﺎن و ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬وﻳﮋﮔﻰﻫﺎى‬
‫دروﻧﻰ و ﻳﺎ ﺑﻴﺮوﻧﻰ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﺗﺤﻮل ﻣﻰﭘﺬﻳﺮﻧﺪ و ﺑﺎﻳﺪ ﺣﻜﻢ ﺟﺪﻳﺪى را ﺑﺮ اﺳﺎس ‪A‬‬
‫ادﻟﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻣﺘﺮﺗﺐ ﻛﺮد‪ ،‬ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﮔﻮﻧﻪ ﻛﺎﻣﻞ ﻗﺒﻮل دارم و ﺑﺮ اﺳﺎس آن ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎى ﻓﻘﻬﻰ ﺟﺪﻳﺪ ﻓﺮاواﻧﻰ را در‬ ‫‪A‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺤﻮل زﻣﺎن ﺑﻪ‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻨﺪه اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن را در‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ رﺟﻢ ﺑﺮ آن اﺳﺎس ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ‪A‬‬
‫ادﻟﻪ اوﻟﻴﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻜﻤﺶ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻗﺮار‬ ‫‪A‬‬ ‫ﻛﺘﺎب و ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻫﺎ اراﺋﻪ دادهام‪ ،‬وﻟﻰ‬
‫دارد‪.‬‬
‫ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎور اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﻈﺮى و ﻓﻘﻬﻰ اﺟﺘﻬﺎدى ‪-‬از ﻫﺮ ﻧﻮع ﻛﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ -‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺒﺎﻧﻰ و ‪A‬‬
‫ادﻟﻪ ﺷﺮﻋﻰ‬
‫ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﺎزﻧﮕﺮى ﺷﻮد و ﻧﻈﺮ ﻣﺨﺎﻟﻒ ‪-‬ﻛﻪ در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﻈﺮى‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌﻰ اﺳﺖ‪ -‬ﺑﻪ ﺻﻮرت آزاداﻧﻪ ﻣﻄﺮح ﺷﻮد؛ زﻳﺮا ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻋﻠﻮم‪،‬‬
‫درك ﺣﻘﺎﻳﻖ‪ ،‬اﺻﻼح اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎ و ﻧﻈﺮﻳﺎت‪ ،‬از راه ﺑﺤﺚﻫﺎى ﻋﻠﻤﻰ‪ ،‬ﺗﺒﺎدل اﻓﻜﺎر و ﺗﻔﺎﻫﻢ ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻴﺴﺮ اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦ رو‬
‫اﻣﻴﺮﻣﺆﻣﻨﺎن ﻋﻠﻰ)ع( ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﺿﺮﺑﻮا اﻟﺮأى ﺑﺎﻟﺮأى ﻳﺘﻮﻟﺪ ﻣﻨﻪ اﻟﺼﻮاب‪ :١٧٩‬ﺑﺮﺧﻰ آرا را ﺑﺮ ﺑﺮﺧﻰ دﻳﮕﺮ ﻋﺮﺿﻪ ﻛﻨﻴﺪ؛ زﻳﺮا رأى‬
‫درﺳﺖ از اﻳﻦ راه ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻰآﻳﺪ‪ .١٨٠‬و در ﺟﺎﻳﻰ دﻳﮕﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﻦ اﺳﺘﻘﺒﻞ وﺟﻮه اﻵراء ﺣﻔﻆ ﻣﻦ اﻟﺨﻄﺎء‪ :١٨١‬آنﻛﺲ ﻛﻪ‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﻘﻮﻟﻪ ﻧﻘﺪ و ﭘﺬﻳﺮش آن‬ ‫از آرا و ﻧﻈﺮات اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻛﻨﺪ و آﻧﻬﺎ را ﺑﺮرﺳﻰ ﻛﻨﺪ‪ ،‬از ﺧﻄﺎ اﻳﻤﻦ ﻣﻰﺷﻮد‪ .١٨٢‬در آﻣﻮزهﻫﺎى دﻳﻨﻰ ﺑﻪ‬
‫اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎرى داده ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ از دﻳﺮﺑﺎز در ﻣﺮاﻛﺰ ﻋﻠﻤﻰ و ﭘﮋوﻫﺸﻰ‪ ،‬اﻳﻦ روش ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﻈﺮى‬
‫و ﻋﻠﻤﻰ رواج داﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻣﺮى ﺿﺮورى‪ ،‬ﺑﺮ آن ﺗﺄﻛﻴﺪ و ﺗﻮﺻﻴﻪ داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -179‬ﻏﺮراﻟﺤﻜﻢ و درراﻟﻜﻠﻢ‪ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ‪  2566‬‬
‫‪ -180‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ‪  2569‬‬
‫‪ -181‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ‪2486‬‬
‫‪ -182‬ﻣﻴﺰاناﻟﺤﻜﻤﺔ‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺮاء ‪ ‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١١٢ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺣﺪ‪ ‬رﺟﻢ )ﺳﻨﮕﺴﺎر( از ﻧﮕﺎه ﻣﺒﺎﻧﻰ ﻓﻘﻪ اﺟﺘﻬﺎدى‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ رﺟﻢ زاﻧﻰ و زاﻧﻴﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ در زﻣﺎن ﻣﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ‬ ‫ﻳﻜﻰ از ﻣﺴﺎﺋﻠﻰ ﻛﻪ در ﻓﻘﻪ اﺟﺘﻬﺎدى ﻣﻄﺮح اﺳﺖ‪،‬‬
‫‪A‬‬
‫وﻇﻴﻔﻪ ﺧﻮد داﻧﺴﺘﻢ‬ ‫اﻫﻞ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار دارد و دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم ﺣﻜﻢ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﻧﻜﺘﻪ ﺿﻌﻔﻰ ﻋﻠﻴﻪ اﺳﻼم ﻗﺮار دادهاﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻦ رو‬
‫ﻛﻪ آن را از ﻧﮕﺎه ﻣﺒﺎﻧﻰ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻓﻘﻪ اﺟﺘﻬﺎدى ﺑﺮرﺳﻰ ﻛﻨﻢ ﺗﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮد ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻜﻤﻰ در آﻧﻬﺎ وﺟﻮد دارد ﻳﺎ ﺧﻴﺮ‪.‬‬
‫ﺑﺮاى ﺗﻜﻤﻴﻞ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬آن را در ﺳﻪ ﺑﺨﺶ ﻣﻄﺮح ﻣﻰﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪:‬‬
‫ﺑﺨﺶ اول‪ :‬ﺑﻴﺎن ادﻟّﻪ‪ A‬ﻓﻘﻬﺎ و ﻋﻠﻤﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﻣﺸﺮوﻋﻴﺖ رﺟﻢ و ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﺑﻴﺎن اﺳﺒﺎب و ﺷﺮاﻳﻄﻰ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬ﺑﻴﺎن ﺷﺮاﻳﻄﻰ ﻛﻪ ﻣﺠﺮﻳﺎن ﺣﻜﻢ ﺑﺎﻳﺪ دارا ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ او‪‬ل‪ :‬ﺑﻴﺎن ‪A‬‬

‫ادﻟﻪ رﺟﻢ‬
‫ﺑﺮﺧﻰ از ﻓﻘﻬﺎ ﺑﺮاى اﺛﺒﺎت ﺣﻜﻢ رﺟﻢ ﺑﻪ دﻻﻳﻠﻰ ﺗﻤﺴﻚ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪:‬‬
‫اﻟﻒ( اﺟﻤﺎع‬
‫اﻳﻦ دﻟﻴﻞ از ﻧﮕﺎه ﻣﺎ از ﺟﻬﺎﺗﻰ ﻣﻮرد ﻧﻘﺪ و اﺷﻜﺎل اﺳﺖ‪:‬‬
‫اوﻻً‪ ،‬اﻳﻦ اﺟﻤﺎع ﻣﻨﻘﻮل اﺳﺖ و ﭼﻨﻴﻦ اﺟﻤﺎﻋﻰ ﺑﺪون ﺗﺮدﻳﺪ اﻋﺘﺒﺎر ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺛﺎﻧﻴﺎً‪ ،‬اﻳﻦ اﺟﻤﺎع ﻣﺪرﻛﻰ اﺳﺖ و در ﺑﺤﺚﻫﺎى اﺻﻮﻟﻰ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ اﺟﻤﺎع ﻣﺪرﻛﻰ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻧﻤﻰﺑﺎﺷﺪ؛ زﻳﺮا اﮔﺮ آن‬
‫ﻣﺪرك ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎر ﺑﻪ ﻣﺪرك اﺳﺖ ﻧﻪ ﺑﻪ اﺟﻤﺎع‪.‬‬
‫ﺛﺎﻟﺜﺎً‪ ،‬ﺑﺮ ﻓﺮض ﻛﻪ اﻳﻦ اﺟﻤﺎع ﻣﺪرﻛﻰ و ﻣﻨﻘﻮل ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺤﺼﻞ و از راه ﺑﺮرﺳﻰ آراى ﻓﻘﻬﺎ در ﻃﻮل زﻣﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎز آن اﺟﻤﺎع ﻓﻰ ﺣﺪ‪ ‬ﻧﻔﺴﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ در ﺻﻮرﺗﻰ اﻋﺘﺒﺎر دارد ﻛﻪ ﻛﺎﺷﻒ از ﺳﻨّﺖ رﺳﻮلﺧﺪا و ﻳﺎ اوﺻﻴﺎى او‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺗﺤﻘّﻖ ﭼﻨﻴﻦ اﺟﻤﺎﻋﻰ ﺑﺪون ﻃﺮﻳﻖ ﺧﺎص ﻛﻪ ﻛﺎﺷﻒ از آن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﻜﺎن ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺑﺠﺎﺳﺖ ﻃﺮﻳﻘﻰ را ﻛﻪ ﻓﻘﻬﺎ‪ ،‬اﻋﻢ از ﻣﺘﻘﺪ‪‬ﻣﻴﻦ و ﻣﺘﺄﺧّﺮﻳﻦ‪ ،‬در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺮاى ﻛﺸﻒ اﺟﻤﺎع ﻣﺤﺼﻞ از ﺳﻨّﺖ رﺳﻮلﺧﺪا و‬
‫اوﺻﻴﺎى او داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ روﺷﻦ ﺷﻮد ﻛﻪ آﻧﻬﺎ ﻛﺎﺷﻔﻴ‪‬ﺖ را ﺑﺮاى اﺟﻤﺎع ﭘﺪﻳﺪار ﻣﻰﺳﺎزﻧﺪ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ‪.‬‬
‫ﻃﺮق ﻛﺸﻒ اﺟﻤﺎع از ﻗﻮل ﻣﻌﺼﻮم‬
‫ﭘﺲ از ﺑﺮرﺳﻰ ﻃﺮﻗﻰ ﻛﻪ ﻋﺎﻟﻤﺎن ﺑﺰرگ و ﻓﻘﻬﺎى ﻣﻌﺮوف ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻴ‪‬ﺪﻣﺮﺗﻀﻰ‪ ،‬ﺷﻴﺦﻃﻮﺳﻰ‪ ،‬اﺑﻰﺻﻼح ﺣﻠﺒﻰ‪ ،‬ﺷﻴﺦﻣﺮﺗﻀﻰ‬
‫اﻧﺼﺎرى‪ ،‬ﻣﺮﺣﻮم ﻧﺎﺋﻴﻨﻰ و ﺑﺮوﺟﺮدى ﺑﺮاى ﻛﺸﻒ اﺟﻤﺎع ﻣﺤﺼﻞ از ﺳﻨﺖ رﺳﻮلﺧﺪا و اوﺻﻴﺎى او ﺑﻴﺎن ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬آﺷﻜﺎر‬
‫ﻣﻰﺷﻮد ﻛﻪ ‪A‬‬
‫ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﻧﻘﺪ و اﺷﻜﺎل اﺳﺖ‪ .‬در ﻛﺘﺎب )ﻣﺼﺎدر اﺟﺘﻬﺎد از ﻣﻨﻈﺮ ﻓﻘﻴﻬﺎن و ﻣﺒﺎﻧﻰ اﺟﺘﻬﺎد از ﻧﮕﺎه ﻣﺬاﻫﺐ‬
‫اﺳﻼﻣﻰ( آن اﺷﻜﺎﻻت را ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺑﻴﺎن ﻛﺮدهاﻳﻢ و ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﺧﺘﺼﺎر از ذﻛﺮ آﻧﻬﺎ در اﻳﻨﺠﺎ ﺧﻮددارى ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس‬
‫ﺟﺎى اﻳﻦ ﺳﺆال اﺳﺖ ﻛﻪ اﺟﻤﺎع ﭼﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ و ﻧﻘﺸﻰ در ﻣﻘﺎم اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺗﺄﻟﻴﻔﺎت ﻣﺬﻛﻮر ﮔﻔﺘﻪاﻳﻢ ﻛﻪ‬
‫اﺟﻤﺎع ﻣﺤﺼﻞ در ﻣﻘﺎم اﺳﺘﻨﺒﺎط داراى ﺗﺄﺛﻴﺮ اﺳﺖ و ﻧﻘﺶ او ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻗﻮل ﻋﺎﻟﻢ ﻟﻐﻮى اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ﻓﻼن ﻟﻔﻆ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫اﺳﺖ ﺑﺮاى ﻓﻼن ﻣﻌﻨﺎ؛ ﻣﺜﻞ ﻟﻔﻆ )ﺻﻌﻴﺪ( ﻛﻪ در ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﺑﺮاى ﺗﻴﻤ‪‬ﻢ آﻣﺪه‪ ،‬آﻳﺎ اﻳﻦ ﻟﻔﻆ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺮاى ﺧﺎك ﺧﺎﻟﺺ اﺳﺖ و‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١١٣ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻳﺎ ﻣﻄﻠﻖ روى زﻣﻴﻦ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻰ ﺷﻮد؟ در اﻳﻦ ﻣﻮارد ﮔﺎﻫﻰ ﮔﻔﺘﺎر ﻟﻐﻮى ﺑﺎﻋﺚ اﻃﻤﻴﻨﺎن در رأى ﻓﻘﻴﻪ ﻣﻰﺷﻮد و ﻓﻘﻴﻪ ﺑﺮ‬
‫اﺳﺎس آن ﺣﻜﻢ را ﺑﻴﺎن ﻣﻰﻛﻨﺪ؛ و ﻳﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻘﺶ ﻗﻮل رﺟﺎﻟﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ﻓﻼن راوى ﺣﺪﻳﺚ ﻣﻮرد وﺛﻮق و اﻃﻤﻴﻨﺎن‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و ﮔﺎﻫﻰ ﺷﻬﺎدت و ﮔﻔﺘﺎر او ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻰﺷﻮد ﻛﻪ ﻓﻘﻴﻪ در ﻣﻘﺎم اﺳﺘﻨﺒﺎط ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻀﻤﻮن آن ﺣﺪﻳﺚ ﻓﺘﻮا ﺻﺎدر ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫)ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬ﻓﺮق ﺑﻴﻦ ﻧﻈﺮ ﻓﻘﻬﺎي ﺷﻴﻌﻪ و ﻓﻘﻬﺎي اﻫﻞﺳﻨّﺖ در ﺑﺎره‪ A‬اﺟﻤﺎع اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻫﻞﺳﻨﺖ اﺟﻤﺎع را ﻓﻲﻧﻔﺴﻪ ﺣﺠ‪‬ﺖ و ﻣﻌﺘﺒﺮ‬
‫ﻣﻲداﻧﻨﺪ و ﺑﺮ اﺳﺎس آن ﺣﻜﻢ ﺻﺎدر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ وﻟﻲ ﺷﻴﻌﻪ آن را ﻓﻲﻧﻔﺴﻪ ﺣﺠ‪‬ﺖ و ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻧﻤﻲداﻧﻨﺪ؛ در ﺻﻮرﺗﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس آن‬
‫‪١٨٣‬‬
‫ﺣﻜﻢ ﺻﺎدر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﺎﺷﻒ از ﺳﻨﺖ رﺳﻮلﺧﺪا و ﻳﺎ اوﺻﻴﺎي او ﺑﺎﺷﺪ‪(.‬‬
‫ب( اﺧﺒﺎر‬
‫دﻟﻴﻞ دوم ﺑﺮ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ‪ ،‬اﺧﺒﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻴﺶ از ذﻛﺮ رواﻳﺎت‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﻣﻄﻠﺒﻰ را ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﺑﻴﺎن ﻛﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﻣﺎ ﻣﻀﻤﻮن ﺧﺒﺮى ﻛﻪ در ﻣﻘﺎم اﺳﺘﻨﺒﺎط ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﻜﻢ ﺷﺮﻋﻰ ﻣﻮرد اﺳﺘﺪﻻل ﻗﺮار ﻣﻰﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ از ﺟﻬﺎت‬
‫‪A‬‬
‫وﺳﻴﻠﻪ اﺳﺘﻨﺒﺎط و اﺛﺒﺎت ﺣﻜﻢ‬ ‫ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻰ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد و ﭘﺲ از آنﻛﻪ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻮدﻧﺶ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻰﺗﻮان آن را‬
‫ﺷﺮﻋﻰ ﻗﺮار داد‪ ،‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻧﻤﻰﺗﻮان ﺑﺮ اﺳﺎس آن ﺣﻜﻤﻰ را ﺑﻴﺎن ﻛﺮد‪.‬‬
‫آن ﺟﻬﺎت ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪:‬‬
‫ﻳﻜﻢ‪ .‬اﺻﻞ ﺻﺪور ﺧﺒﺮ از رﺳﻮلﺧﺪا و ﻳﺎ اوﺻﻴﺎى او‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺎﻟﻤﺎن و ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن در ﻋﻠﻢ رﺟﺎل و ﻋﻠﻮم ﺣﺪﻳﺚ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﻌﻠﻮم‬
‫ﺷﻮد ﻛﻪ آﻳﺎ آن ﺧﺒﺮ از آﻧﺎن ﺻﺎدر ﺷﺪه اﺳﺖ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ‪.‬‬
‫دوم‪ .‬ﺑﺮرﺳﻰ ﺟﻬﺖ دﻻﻟﺖ ﺧﺒﺮ ﺑﺮ آنﭼﻪ ﻛﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﻣﻰﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺎﻟﻤﺎن و ﻣﺠﺘﻬﺪان در ﻋﻠﻢ ﻓﻘﻪ و اﺻﻮل‪ ،‬ﺗﺎ‬
‫ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮد ﻛﻪ آﻳﺎ آن ﺧﺒﺮ ﺑﺮ ﻣﻌﻨﺎى ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ دﻻﻟﺖ دارد ﻳﺎ ﺧﻴﺮ‪.‬‬
‫ﺳﻮم‪ .‬ﺑﺮرﺳﻰ ﺟﻬﺖ ﺻﺪور ﺧﺒﺮ ﻛﻪ آﻳﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻘﻴ‪‬ﻪ ﺻﺎدر ﺷﺪه و ﻳﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺣﻜﻢ واﻗﻌﻰ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ از ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫زﻣﺎن ﺻﺪور و ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن آن ﺧﺒﺮ آﮔﺎﻫﻰ داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎرم‪ .‬ﺑﺮرﺳﻰ ﺧﺒﺮ از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻛﻪ آﻳﺎ ﻣﻌﺎرض دارد ﻳﺎ ﺧﻴﺮ‪.‬‬
‫در ﺻﻮرﺗﻰ ﻛﻪ اﻳﻦ ﭼﻬﺎر ﺟﻬﺖ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻰ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد و اﺻﻞ ﺻﺪور و ﺗﻤﺎﻣﻴﺖ دﻻﻟﺖ و ﺣﻜﻢ واﻗﻌﻰ ﺑﻮدن و ﻋﺪم‬
‫ﻣﻌﺎرض ﺑﺮاى ﺧﺒﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻰﺗﻮان ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺧﺒﺮى ﺑﺮاى اﺳﺘﺨﺮاج ﺣﻜﻢ ﻣﻮﺿﻮﻋﻰ اﺳﺘﺪﻻل ﻛﺮد‪.‬‬
‫اﺧﺒﺎرى ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺎى رﺟﻢ اﺳﺖ‬
‫اﺧﺒﺎرى ﻛﻪ ﺑﺮاى ﺣﻜﻢ رﺟﻢ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺳﺘﺪﻻل ﺷﺪه اﺳﺖ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪:‬‬
‫رواﻳﺖ اول‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻗﺎل اﺑﻮﻫﺮﻳﺮة ﺟﺎء ﻣﺎﻋﺰﺑﻦﻣﺎﻟﻚ إﻟﻰ اﻟﻨﺒﻰ)ص( ﻓﻘﺎل إﻧﻰ زﻧﻴﺖ ﻓﺎﻋﺮض ﻋﻨﻪ ﺛﻢ ﻗﺎل إﻧﻰ زﻧﻴﺖ ﻓﺎﻋﺮض ﻋﻨﻪ ﺛﻢ ﻗﺎل إﻧﻰ‬
‫زﻧﻴﺖ ﻓﺎﻋﺮض ﻋﻨﻪ ﺛﻢ ﻗﺎل ﻗﺪ زﻧﻴﺖ ﻓﺎﻋﺮض ﻋﻨﻪ ﺣﺘﻰ أﻗﺮ أرﺑﻊ ﻣﺮات ﻓﺄﻣﺮ ﺑﻪ أنﻳﺮﺟﻢ ﻓﻠﻤﺎ أﺻﺎﺑﺘﻪ اﻟﺤﺠﺎرة أدﺑﺮ ﻳﺸﺘﺪ‬
‫ﻓﺮاره ﺣﻴﻦ ﻣﺴﺘﺔ اﻟﺤﺠﺎرة ﻗﺎل ﻓﻬﻞ ﻻﺗﺮﻛﺘﻤﻮه‪ :١٨٤‬اﺑﻮﻫﺮﻳﺮه‬ ‫)ص(‬
‫ﻓﻠﻘﻴﻪ رﺟﻞ ﺑﻴﺪه ﻟﺤﻰ ﺟﻤﻞ ﻓﻀﺮﺑﻪ ﻓﺼﺮﻋﻪ ﻓﺬﻛﺮ ﻟﻠﻨﺒﻰ‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -183‬ﻋﺒﺎرت داﺧﻞ ) ( را از ﻣﻘﺎﻟﻪ‪ A‬ﻣﺸﺎﺑﻪ وي در ﻛﺘﺎب ﺳﻴﺮ ﺗﻄﻮ‪‬ر ﻓﻘﻪ اﺟﺘﻬﺎدي در ﺑﺴﺘﺮ زﻣﺎن ج‪ 2‬ص ‪ 236‬اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدم ‪ ‬‬
‫‪ -184‬اﺑﻦﻣﺎﺟﺔ‪ ،‬ﺳﻨﻦ‪ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ‪  2554‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١١۴ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ﻣﺎﻋﺰﺑﻦﻣﺎﻟﻚ ﺧﺪﻣﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( رﺳﻴﺪ و ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ ﻣﻦ زﻧﺎ ﻛﺮدم؛ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ از او روى ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎز ﮔﻔﺖ ﻣﻦ زﻧﺎ ﻛﺮدم؛‬
‫دوﺑﺎره از او روى ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺗﻜﺮار ﻛﺮد؛ اﻳﻦ ﺑﺎر ﻫﻢ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ از او روى ﮔﺮداﻧﻴﺪ‪ .‬او ﭘﺲ از اﻳﻦﻛﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺗﺒﻪ اﻗﺮار ﺑﻪ زﻧﺎ‬
‫ﻛﺮد‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ دﺳﺘﻮر رﺟﻢ او را ﺻﺎدر ﻛﺮد و او را ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻪ ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﺳﻨﮓﻫﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﻛﺮد و ﭘﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮار ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﻓﺮدى ﻛﻪ اﺳﺘﺨﻮان ﺷﺘﺮى را در دﺳﺖ داﺷﺖ‪ ،‬ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ ﺑﻪ او رﺳﻴﺪ آن را ﺑﺮ او ﻛﻮﺑﻴﺪ و ﻣ‪‬ﺮد‪ .‬ﺟﺮﻳﺎن را‬
‫ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( ﺧﺒﺮ دادﻧﺪ‪ .‬ﺣﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد ﭼﺮا او را رﻫﺎ ﻧﻜﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫‪١٨٥‬‬
‫و ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮﻗﻰ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ دارد‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ را ﻋﺒﺪاﷲﺑﻦﺑﺮﻳﺪه از ﭘﺪرش رواﻳﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ‬
‫رﺳﻮلﺧﺪا)ص( در اﻳﻦ ﺧﺒﺮ از ﻗﻮم و ﺧﻮﻳﺸﺎن ﻣﺎﻋﺰ در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره ﻋﻘﻠﺶ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻘﻞ او ﺷﻬﺎدت دادﻧﺪ و وﻗﺘﻰ ﻛﻪ ﻣﺴﻠّﻢ‬
‫ﺷﺪ او ﻋﺎﻗﻞ ﺑﻮده‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ دﺳﺘﻮر رﺟﻢ وى را دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻰ و ﻧﻘﺪ‪:‬‬
‫اوﻻً‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﺳﻨﺪ‪ ‬اﺻﻞ ﺻﺪور ﺧﺒﺮ از ﻣﻌﺼﻮﻣﻴﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻴﺴﺖ؛ زﻳﺮا راوى آن اﺑﻮﻫﺮﻳﺮه اﺳﺖ و او در ﺟﻌﻞ و ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺣﺪﻳﺚ‬
‫ﻧﻈﻴﺮ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬او ﺟﻌﻠﻴﺎت ﺧﻮد را ﺑﺮاى ﻛﻌﺐاﻻﺣﺒﺎر ﻳﻬﻮدى ﻛﻪ ﻇﺎﻫﺮاً ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻘﻞ ﻣﻰﻛﺮد و او ﻫﻢ ﺑﺮاى اﺑﻮﻫﺮﻳﺮه‬
‫از ﺗﻮرات ﻧﻘﻞ ﻣﻰﻛﺮد‪ .‬ﻫﺮدو اﻫﻞ ﻳﻤﻦ ﺑﻮدﻧﺪ و ﭘﻴﺶ از اﺳﻼم آوردن ﻫﻢ ﺑﺎ ﻫﻢ ارﺗﺒﺎط داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﺣﺎدﻳﺚ او اﺻﻼً ﻣﻮرد‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﻧﺒﻮده و در آن زﻣﺎن ﻫﻤﮕﺎن ﺣﺘّﻰ ﺧﻠﻔﺎ و ﺑﺮﺧﻰ از ﭘﻴﺸﻮاﻳﺎن ﻣﺬاﻫﺐ اﻫﻞﺳﻨّﺖ از آن آﮔﺎﻫﻰ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬او ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ‬
‫ﺧﻴﺒﺮ اﺳﻼم آورد و ﺣﺪود ﺳﻪ ﺳﺎل ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( را درك ﻧﻤﻮد و در ﺳﺎل ‪ 57‬وﻓﺎت ﻛﺮد‪ .‬وى در اﻳﻦ ﻣﺪت ﻫﺰارﻫﺎ ﺣﺪﻳﺚ از‬
‫رﺳﻮلﺧﺪا)ص( ﺑﺮاى ﻣﺮدم ﻧﻘﻞ ﻛﺮد ﺑﺪون اﻳﻦﻛﻪ ﺷﺎﻫﺪى ﺑﺮ آن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺧﻠﻔﺎ او را از ﻧﻘﻞ ﺣﺪﻳﺚ ﻣﻨﻊ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎﺋﺐ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ اﺑﻮﻫﺮﻳﺮه و ﻛﻌﺐاﻻﺣﺒﺎر را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻛﺮد ﻛﻪ اﮔﺮ ﻧﻘﻞ ﺣﺪﻳﺚ را از رﺳﻮلﺧﺪا ﺗﺮك ﻧﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬اﺑﻮﻫﺮﻳﺮه را ﺑﻪ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ اﻫﻞ ﺗﺤﻘﻴﻖ‪ ،‬ﻫﺮدوى آﻧﻬﺎ دروغﮔﻮ ﺑﻮدﻧﺪ‪.١٨٦‬‬
‫‪A‬‬ ‫ﺳﺮزﻣﻴﻦ دﻳﺲ‪ ،‬و ﻛﻌﺐاﻻﺣﺒﺎر را ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻏﺰه ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻣﻰﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎﺣﻆ در ﻛﺘﺎب ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬او در ﻧﻘﻞ ﺣﺪﻳﺚ از رﺳﻮلﺧﺪا ﺛﻘﻪ ﻧﻴﺴﺖ و ﻋﻠﻰ )رﺿﻰ اﷲ ﻋﻨﻪ( او را در رواﻳﺖ ﺗﻮﺛﻴﻖ‬
‫ﻧﻤﻰﻛﺮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ او ﻣﻮرد اﺗﻬﺎم ﺑﻮد و ﻗﺪﺣﺶ ﻣﻰﻛﺮد‪ .‬ﻋﻤﺮ و ﻋﺎﻳﺸﻪ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﻣﻨﻊ ﺧﻠﻔﺎ و ﺑﺮﺧﻰ از‬
‫ﺑﺰرﮔﺎن اﻫﻞ ﺳﻨﺖ در ﻧﻘﻞ ﺣﺪﻳﺚ از اﺑﻮﻫﺮﻳﺮه‪ 7374 ،‬ﺣﺪﻳﺚ از او در ﻣﺠﺎﻣﻊ ﺣﺪﻳﺜﻰ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫آﻧﻬﺎ ﭘﺲ از ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﻋﺜﻤﺎن و ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻌﺎوﻳﺔ ﺑﻦ اﺑﻰ ﺳﻔﻴﺎن و آﻧﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺎوﻳﻪ ﮔﺮوﻳﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﻌﻞ‬
‫ﺣﺪﻳﺚ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﻃﺮﻓﺪاران ﻣﻌﺎوﻳﻪ آﻧﻬﺎ را در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﺨﺶ ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺛﺎﻧﻴﺎً‪ ،‬اﻳﻦ ﺧﺒﺮ از اﺧﺒﺎر آﺣﺎد اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺛﺎﻟﺜﺎً‪ ،‬اﻳﻦ رواﻳﺖ ﺑﺎ اﺧﺒﺎرى ﻛﻪ ﺑﻌﺪاً ﺑﻴﺎن ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ ﻣﻌﺎرض اﺳﺖ؛ زﻳﺮا در ﺑﻌﻀﻰ از آﻧﻬﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺒﺮ ﺳﻮم‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و‬
‫دورﻛﺮدن زاﻧﻰ ﺑﻪ ﻣﺪت ﻳﻚ ﺳﺎل از ﺑﻠﺪ ﺣﻜﻢ ﻣﻰﺷﻮد‪ ،‬و در ﺑﻌﻀﻰ دﻳﮕﺮ ﺑﻴﻦ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و رﺟﻢ ﺟﻤﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻮﻫﺮﻳﺮه از‬
‫ﻛﺴﺎﻧﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ اﻣﺎمﻋﻠﻰ)ع( ﻧﺴﺒﺖﻫﺎى ﻧﺎرواﻳﻰ ﻣﻰداد‪ .١٨٧‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل اﺣﺎدﻳﺚ رﺟﻢ و ﺳﻨﮕﺴﺎر را ﺗﻨﻬﺎ اﺑﻮﻫﺮﻳﺮه و ﺑﻌﻀﻰ‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -185‬اﺣﻤﺪﺑﻦﺣﻨﺒﻞ‪ ،‬ﻣﺴﻨﺪ‪ ،‬ج‪ ،3‬ص‪  2‬‬
‫‪ -186‬ﻣﻨﺘﺨﺐ ﻛﻨﺰاﻟﻌﻤﺎل‪ ،‬ص‪61‬؛ ﻫﺎﻣﺶ ﻣﺴﻨﺪ اﺣﻤﺪﺑﻦﺣﻨﺒﻞ ﺷﻴﺒﺎﻧﻲ ‪ ‬‬
‫‪ -187‬در اﻳﻦ ﺑﺎره ر‪.‬ك‪ :‬اﺑﻦاﺑﻲاﻟﺤﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺷﺮح ﻧﻬﺞاﻟﺒﻼﻏﻪ ج‪ 3‬ص ‪ 314-318‬و ج‪ 1‬ص ‪ 259‬و ‪  358‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١١۵ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫دﻳﮕﺮ ﻛﻪ از او ﺑﺪﺗﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ زﻳﺪﺑﻦﺧﺎﻟﺪ و اﻣﺜﺎل او رواﻳﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻧﻪ ﻏﻴﺮ آﻧﻬﺎ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻰ ﻛﻪ اﮔﺮ اﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﺷﺮﻋﺎً‬
‫واﻗﻌﻴﺖ داﺷﺖ‪ ،‬راوﻳﺎن ﺣﺪﻳﺚْ اﺣﺎدﻳﺚ آﻧﻬﺎ را ﻧﻘﻞ ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻰ ﻛﻪ ﻛﺴﻰ از ﻏﻴﺮ او ﻧﻘﻞ ﻧﻜﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل‬
‫‪A‬‬
‫ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه اﺣﺎدﻳﺚ‬ ‫ﺟﺎى ﺗﻌﺠﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻌﻀﻰ از ﻋﻠﻤﺎى اﻫﻞ ﺳﻨﺖ او را ﻋﺎدل و راﺳﺘﮕﻮ و از اﺻﺤﺎب ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ و‬
‫او ﻣﻰداﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫رواﻳﺖ دوم‪:‬‬
‫ﻋﻠﻰﺑﻦاﺑﺮاﻫﻴﻢ از ﻣﺤﻤﺪﺑﻦﻋﻴﺴﻰ و او از ﻳﻮﻧﺲ و ]او[ از أﺑﺎن و ]او[ از اﺑﻰاﻟﻌﺒﺎس و او از اﻣﺎمﺻﺎدق)ع( ﻧﻘﻞ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻮد‬
‫ﻣﺮدى ﺧﺪﻣﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( رﺳﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬إﻧﻰ زﻧﻴﺖ ﺛﻢ ﺟﺎء اﻟﻴﻪ اﻟﺜﺎﻟﺜﺔ ﻓﻘﺎل ﻳﺎ رﺳﻮلاﷲ إﻧﻰ زﻧﻴﺖ و ﻋﺬاب اﻟﺪﻧﻴﺎ أﻫﻮن ﻣﻦ‬
‫)ص(‬ ‫)ص(‬
‫أﺑﺼﺎﺣﺒﻜﻢ ﺑﻌﺲ )ﻳﻌﻨﻰ ﺑﻪ ﺟﻨّﺔ( ﻗﺎﻟﻮا ﻻ ﻓﺄﻗﺮ ﻋﻠﻰ ﻧﻔﺴﻪ اﻟﺮاﺑﻌﺔ ﻓﺄﻣﺮ ﺑﻪ رﺳﻮلاﷲ‬ ‫ﻋﺬاب اﻵﺧﺮة ﻓﻘﺎل رﺳﻮلاﷲ‬
‫ﻓﺤﻔﺮوا ﻟﻪ ﺣﻔﻴﺮة ﻓﻠﻤﺎ ان وﺟﺪ ﻣﺲ اﻟﺤﺠﺎرة ﺧﺮج ﻳﺸﺘﺪ ﻓﻠﻘﻴﻪ اﻟﺰﺑﻴﺮ ﻓﺮﻣﺎه ﺑﺴﺎق ﺑﻌﻴﺮ ﻓﺴﻘﻂ ﻓﻌﻘﻠﻪ ﺑﻪ ﻓﺄدرﻛﻪ اﻟﻨﺎس ﻓﻘﺘﻠﻮه‬
‫ﻓﺄﺧﺒﺮوا اﻟﻨﺒﻰ)ص( ﺑﺬﻟﻚ ﻓﻘﺎل ﻫﻞ ﻻﺗﺮﻛﺘﻤﻮه ﺛﻢ ﻗﺎل ﻟﻮ اﺳﺘﺘﺮ ﺛﻢ ﺗﺎب ﻛﺎن ﺧﻴﺮاً ﻟﻪ‪ :١٨٨‬ﻣﺮدى ﺧﺪﻣﺖ رﺳﻮلﺧﺪا رﺳﻴﺪ و ﺑﻪ‬
‫ﺣﻀﺮت ﮔﻔﺖ ﻣﻦ زﻧﺎ ﻛﺮدم‪ .‬ﻣﺮﺗﺒﻪ دوم ﻛﻪ ﺧﺪﻣﺖ او رﺳﻴﺪ‪ ،‬آن را ﺗﻜﺮار ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ ﺗﺤﻤﻞ ﻋﺬاب دﻧﻴﺎ ﺑﺮاى ﻣﻦ از ﻋﺬاب‬
‫آﺧﺮت آﺳﺎنﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ رو ﺑﻪ ﻛﺴﻰ ﻛﻪ ﺑﺎ آن ﻣﺮد ﺑﻮد ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ آﻳﺎ دوﺳﺖ ﺷﻤﺎ را اﺷﻜﺎﻟﻰ اﺳﺖ؟ )ﻳﻌﻨﻰ دﻳﻮاﻧﻪ‬
‫اﺳﺖ(‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﻧﻪ‪ .‬ﭼﻬﺎرﻣﻴﻦ ﺑﺎر ﻛﻪ او اﻗﺮار ﺑﻪ زﻧﺎ ﻛﺮد‪ ،‬ﺣﻀﺮت دﺳﺘﻮر داد ﺑﺮاﻳﺶ ﮔﻮداﻟﻰ ﺣﻔﺮ ﺷﺪ و او را در آﻧﺠﺎ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‬
‫)ﺳﻨﮓﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﺮف او ﭘﺮﺗﺎب ﺷﺪ(‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻪ ﺳﻨﮓﻫﺎ ﺑﻪ او ﺑﺮﺧﻮرد ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬از ﮔﻮدال ﺧﺎرج ﺷﺪ و ﭘﺎ ﺑﻪ ﻓﺮار ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬زﺑﻴﺮ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎ وى ﺑﺮﺧﻮرد ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﺎق ﺷﺘﺮى ﻛﻪ در دﺳﺖ داﺷﺖ ﺑﺮ ﺳﺮ او زد و روى زﻣﻴﻦ اﻓﺘﺎد‪ .‬آنﮔﺎه او را ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻛﺸﻴﺪ و ﻣﺮدم‬
‫در آن وﻗﺖ رﺳﻴﺪﻧﺪ و او را ﻛﺸﺘﻨﺪ‪ .‬زﻣﺎﻧﻰ ﻛﻪ رﺳﻮلﺧﺪا از ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮد ﭼﺮا رﻫﺎﻳﺶ ﻧﻜﺮدﻳﺪ؟ ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد‬
‫اﮔﺮ ﭘﻨﻬﺎن ﻣﻰداﺷﺖ ﺳﭙﺲ ﺗﻮﺑﻪ ﻣﻰﻛﺮد ﺑﺮاﻳﺶ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻰ و ﻧﻘﺪ‪:‬‬
‫اوﻻً‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﺳﻨﺪ ﺗﻤﺎم ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺟﻬﺖ اول از ﺟﻬﺎت ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪاى ﻛﻪ در اﻋﺘﺒﺎر و ﺣﺠﻴﺖ ﺧﺒﺮ دﻻﻟﺖ دارد‪ ،‬اﺻﻞ ﺻﺪور ﺧﺒﺮ‬
‫از ﻣﻌﺼﻮم اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦ رو اﮔﺮ ‪A‬‬
‫ﻫﻤﻪ راوﻳﺎن ﺣﺪﻳﺚ ﻛﻪ در ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺳﻨﺪ ﻗﺮار دارﻧﺪ ﻣﻮرد وﺛﻮق و اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻬﺎ و‬
‫ﻋﻠﻤﺎى ﺣﺪﻳﺚ ﺑﺮاﺳﺎس آن ﺣﻜﻤﻰ را ﺑﻴﺎن ﻧﻤﻰﻛﻨﻨﺪ؛ زﻳﺮا آن را ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻧﻤﻰداﻧﻨﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ‪ A‬آﻧﻬﺎ ﺷﻴﺦ ﺻﺪوق اﺳﺖ؛ وى ﺑﻪ‬
‫دﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ راوﻳﺎن اﻳﻦ ﺧﺒﺮ را ﻣﻮرد وﺛﻮق و اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻧﻤﻰداﻧﺴﺖ‪ ،‬آن را ﻣﻮرد اﺷﻜﺎل ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪ .‬او از اﺑﻦ وﻟﻴﺪ در ﺑﺎره‪A‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺑﻦﻋﻴﺴﻰ ﺑﻦ ﻋﺒﻴﺪ ﻛﻪ در ﺳﻨﺪ ﺧﺒﺮ ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﻧﻘﻞ ﻣﻰﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ آﻧﭽﻪ او از ﻛﺘﺎبﻫﺎى ﻳﻮﻧﺲ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻰ رواﻳﺖ‬
‫ﻣﻰﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎر ﻧﺪارد‪ .‬اﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ ﺑﺎﺑﻮﻳﻪ در رﺟﺎل )ﻧﻮادر اﻟﺤﻜﻤﺔ( در ﺑﺎره‪ A‬او ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪ :‬آﻧﭽﻪ او ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻰ رواﻳﺖ ﻣﻰﻛﻨﺪ ﻣﻦ‬
‫آن را ﻧﻘﻞ ﻧﻤﻰﻛﻨﻢ و ﺷﻴﺦ ﻃﻮﺳﻰ در )ﻓﻬﺮﺳﺖ( او را ﺿﻌﻴﻒ داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ در ﺑﺎره‪ A‬ﻳﻮﻧﺲ ﻛﻪ در ﺳﻨﺪ ﺧﺒﺮ ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﺑﺮﺧﻰ او را ﺑﺪﺗﺮ از ﻣﺤﻤﺪﺑﻦﻋﻴﺴﻰ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻓﻀﻞﺑﻦﺷﺎذان ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻛﺸﻰ‬
‫ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪ :‬او از دروغﭘﺮدازان اﺳﺖ؛‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -188‬ﻛﻠﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻛﺎﻓﻲ ج‪ 7‬ص‪ 185‬؛ ﺷﻴﺦﻃﻮﺳﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺬﻳﺐاﻻﺣﻜﺎم ج‪ 10‬ص‪  8‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١١۶ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ آﻧﻬﺎ آﮔﺎﻫﻰ زاﻧﻰ از ﺣﻜﻢ‬ ‫ﺛﺎﻧﻴﺎً‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻄﻰ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﺣﻜﻢ رﺟﻢ رﻋﺎﻳﺖ ﺷﻮد‪ ،‬در اﻳﻦ ﺧﺒﺮ رﻋﺎﻳﺖ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬از‬
‫ﺷﺮع‪ ،‬ﻣﺤﺼﻦ‪ ،‬ﻋﺎﻗﻞ ﺑﻮدن‪ ،‬و ﻣﺠﺒﻮر ﻧﺒﻮدن در ﻋﻤﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل اﮔﺮﭼﻪ راوى اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ )ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﻴﻢ( ﻣﻮرد اﻃﻤﻴﻨﺎن اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻰ ﺑﻘﻴﻪ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺳﻨﺪ اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻰ را ﻧﺪارﻧﺪ و ﺑﺮ‬
‫اﻳﻦ اﺳﺎس ﻧﻤﻰﺗﻮان آن را دﻟﻴﻞ ﺑﺮ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ ﻗﺮار داد‪.‬‬
‫رواﻳﺖ ﺳﻮم‪:‬‬
‫اﺑﻮﻫﺮﻳﺮه و زﻳﺪﺑﻦﺧﺎﻟﺪ ﺟﻬﻨﻰ ﻧﻘﻞ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺮدى از اﻋﺮاب ﺧﺪﻣﺖ رﺳﻮلﺧﺪا)ص( رﺳﻴﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻳﺎ رﺳﻮلاﷲ أﻧﺸﺪك اﷲ‬
‫أﻻ ﻗﻀﻴﺖ ﻟﻰ ﺑﻜﺘﺎب اﷲ ﻓﻘﺎل اﻟﺨﺼﻢ اﻵﺧﺮ وﻫﻮ أﻓﻘﻪ ﻣﻨﻪ ﻧﻌﻢ ﻓﺎﻗﺾ ﺑﻴﻨﻨﺎ ﺑﻜﺘﺎب اﷲ وأذن ﻟﻰ ﻓﻘﺎل رﺳﻮلاﷲ)ص( ﻗﻞ‪ .‬ﻗﺎل‬
‫إن اﺑﻨﻰ ﻛﺎن ﻋﺴﻴﻔﺎً ﻋﻠﻰ ﻫﺬا ﻓﺰﻧﻰ ﺑﺄﻣﺮاﺗﻪ وإﻧﻰ أﺧﺒﺮت أن ﻋﻠﻰ اﺑﻨﻰ اﻟﺮﺟﻢ ﻓﺎﻓﺘﺪﻳﺖ ﻣﻨﻪ ﺑﻤﺄة ﺷﺎة و وﻟﻴﺪه‪ .‬ﻓﺴﺄﻟﺖ أﻫﻞ‬
‫)ص(‬
‫واﻟﺬى ﻧﻔﺴﻰ ﺑﻴﺪه ﻻ‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ ﻓﺎﺧﺒﺮوﻧﻰ اﻧﻤﺎ ﻋﻠﻰ اﺑﻨﻰ ﺟﻠﺪ ﻣﺄة وﺗﻐﺮﻳﺐ ﻋﺎم وان ّ ﻋﻠﻰ إﻣﺮاة ﻫﺬا اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻘﺎل رﺳﻮلاﷲ‬
‫ﻗﻀﻴﻦ ﺑﻴﻨﻜﻤﺎ ﺑﻜﺘﺎب اﷲ اﻟﻮﻟﻴﺪة واﻟﻐﻨﻢ رد و ﻋﻠﻰ اﺑﻨﻚ ﺟﻠﺪ ﻣﺄة و ﺗﻐﺮﻳﺐ ﻋﺎم واﻏﺪ ﻳﺎ أﻧﻴﺲ إﻟﻰ اﻣﺮأة ﻫﺬا ﻓﺈن اﻋﺘﺮﻓﺖ‬
‫ﻓﺎرﺟﻤﻬﺎ ﻗﺎل ﻓﻐﺪا ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻓﺎﻋﺘﺮﻓﺖ ﻓﺄﻣﺮ ﺑﻬﺎ رﺳﻮلاﷲ)ص( ﻓﺮﺟﻤﺖ‪ :١٨٩‬ﻣﺮدى ﻋﺮب ﺧﺪﻣﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( رﺳﻴﺪ و ﻋﺮض ﻛﺮد‬
‫را ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﺴﻢ ﻣﻰدﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ ﺟﺰ ﺑﻪ ﻛﺘﺎب ﺧﺪا ﺣﻜﻢ ﻧﻜﻨﻴﺪ‪ .‬دﺷﻤﻦ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻛﻪ از او داﻧﺎﺗﺮ ﺑﻮد ﮔﻔﺖ آرى ﺑﻴﻦ ﻣﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻛﺘﺎب ﺧﺪا ﺣﻜﻢ ﻛﻦ و ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﮔﻔﺖ ﺑﻪ ﻣﻦ اذن ﺳﺨﻦ ﺑﺪه‪ .‬ﺣﻀﺮت ﺑﻪ او اذن داد‪ .‬او ﮔﻔﺖ ﭘﺴﺮ ﻣﻦ ﻧﺰد اﻳﻦ ﺷﺨﺺ ﻛﺎرﮔﺮ‬
‫ﺑﻮد و ﺑﺎ زن او زﻧﺎ ﻛﺮده و ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﺒﺮ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ او ﺣﻜﻢ رﺟﻢ اﺳﺖ و ﻣﻦ ﺑﺮاى او ﺻﺪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ﻳﻚ ﻛﻨﻴﺰ ﻓﺪﻳﻪ دادم و‬
‫ﺑﻌﺪ‪ ،‬از ﻋﺎﻟﻤﺎن ﭘﺮﺳﻴﺪم‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﭘﺴﺮم ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و ﻳﻚ ﺳﺎل دورى از وﻃﻦ‪ ،‬و ﺑﺮ زن رﺟﻢ اﺳﺖ‪ .‬آنﮔﺎه‬
‫رﺳﻮلﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ آن ﻛﻪ ﺟﺎن ﻣﻦ در دﺳﺖ اوﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺘﺎب ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻴﻦ ﺷﻤﺎ ﺣﻜﻢ ﻣﻰﻛﻨﻢ؛ ﻛﻨﻴﺰ و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﺑﻪ‬
‫ﺗﻮ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪه ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و اﻣﺎ ﺑﺮ ﭘﺴﺮ ﺗﻮ ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و ﻳﻚ ﺳﺎل دورى از وﻃﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ اى اﻧﻴﺲ ﺑﺮو ﻧﺰد ﻫﻤﺴﺮ اﻳﻦ‬
‫ﺷﺨﺺ‪ ،‬اﮔﺮ او اﻋﺘﺮاف ﺑﻪ زﻧﺎ ﻧﻤﻮد‪ ،‬وى را ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬راوى ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ اﻧﺲ ﻧﺰد آن زن رﻓﺖ و او ﺑﻪ ﮔﻨﺎه ﺧﻮد اﻋﺘﺮاف‬
‫ﻧﻤﻮد‪ ،‬آنﮔﺎه ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ دﺳﺘﻮر رﺟﻢ او را ﺻﺎدر ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻰ و ﻧﻘﺪ‪:‬‬
‫اوﻻً‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﺳﻨﺪ ﺗﻤﺎم ﻧﻴﺴﺖ؛ زﻳﺮا ﺳﻨﺪ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ اﺑﻮﻫﺮﻳﺮه و زﻳﺪﺑﻦﺧﺎﻟﺪ ﻣﻨﺘﻬﻰ ﻣﻰﺷﻮد‪ ،‬ﻛﻪ اﻫﻞ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﺑﺮاى ﺣﺪﻳﺚ‬
‫آﻧﻬﺎ اﻋﺘﺒﺎرى ﻗﺎﺋﻞ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺛﺎﻧﻴﺎً‪ ،‬اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﺎ ﺧﺒﺮى ﻛﻪ ﺧﻮد اﺑﻮﻫﺮﻳﺮه در ﺑﺎره‪ A‬رﺟﻢ زاﻧﻰ ﻧﻘﻞ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬و ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺣﺪﻳﺜﻰ ﻛﻪ اﺑﻦﻣﺎﺟﻪ در )ﺳﻨﻦ(‬
‫ﺧﻮد‪ ١٩٠‬و ﻣﺴﻠﻢﺑﻦﺣﺠﺎج از اﺑﻦﺑﺮﻳﺪة ﺑﻴﺎن ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻒ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺛﺎﻟﺜﺎً‪ ،‬اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﺎ اﺧﺒﺎرى ﻛﻪ دﻻﻟﺖ دارﻧﺪ ﺑﺮ اﻳﻦﻛﻪ اﮔﺮ ﻛﺴﻰ ﭼﻴﺰى را ﻧﺪاﻧﺪ ﺣﻜﻤﻰ ﺑﺮ او ﺑﺎر ﻧﻤﻰﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﺎت دارد‪ .‬از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ آن اﺧﺒﺎر‪ ،‬ﺧﺒﺮى اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻓﺮﻣﻮد‪) :‬از اﻣﺖ ﻣﻦ آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ ﻧﻤﻰداﻧﻨﺪ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ(‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻻزم‬
‫‪A‬‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ اﻧﺲ از آن زن ﻣﻰﭘﺮﺳﻴﺪ ﻛﻪ آﻳﺎ ﺣﻜﻢ ﺧﺪا )رﺟﻢ( را در ﺑﺎره‪ A‬زﻧﺎى ﻣﺤﺼﻨﻪ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻪ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ؟ و آﻳﺎ ﺑﺮ واﻗﻊ ﺷﺪن‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -189‬ﻣﺴﻠﻢﺑﻦﺣﺠﺎج‪ ،‬ﺻﺤﻴﺢ ج‪  5‬‬
‫‪ -190‬اﺑﻦﻣﺎﺟﻪ‪ ،‬ﺳﻨﻦ‪ ،‬ص ‪  2554‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١١٧ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫زﻧﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮده ﻳﺎ ﺧﻴﺮ؟ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔﺮ ﺣﻜﻢ ﺧﺪا را‪ ،‬ﻧﻪ از ﻃﺮﻳﻖ اﺑﻼغ و ﻧﻪ از ﻏﻴﺮ آن‪ ،‬ﻧﻤﻰداﻧﺴﺘﻪ و ﻳﺎ ﺑﺮ آن ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮده‪،‬‬
‫ﺑﺮ او ﺣﺪ‪‬ى ﻧﻤﻰﺗﻮان ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪ و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻰﺗﻮان ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﻛﻪ رﺳﻮلﺧﺪا)ص( اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ را ﺑﻪ اﻧﺲ ﮔﻮﺷﺰد ﻧﻜﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫)ص(‬
‫ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ در رواﻳﺖ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮرد ﻛﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻛﺘﺎب‬ ‫راﺑﻌﺎً‪ ،‬ﺣﻜﻢ رﺟﻢ در ﻛﺘﺎب ﺧﺪا وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﺧﺪا ﺣﻜﻢ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻜﻢ زاﻧﻰ را رﺟﻢ ﻗﺮار داد؟ ﺑﻠﻰ اﮔﺮ ﻣﻰﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﺑﻴﻦ ﺷﻤﺎ ﺣﻜﻢ ﻣﻰﻛﻨﻢ‪ ،‬وﻟﻰ ﻧﻤﻰﻓﺮﻣﻮد ﺑﺮاﺳﺎس ﻛﺘﺎب‬
‫ﺧﺪا‪ ،‬اﻳﻦ اﺷﻜﺎل ﺑﺮ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ وارد ﻧﻤﻰﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻣﺴﺎً‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮ رﺟﻢ آن زن ﺣﻜﻢ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺷﺮط ﻣﺴﻠّﻢ رﺟﻢ‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺗﺒﻪ اﻗﺮار زاﻧﻰ ﺑﻪ آن اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺷﺮط در‬
‫ﺟﺮﻳﺎن آن وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫اﺷﻜﺎﻻت دﻳﮕﺮى ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ وارد اﺳﺖ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻗﺴﻢ دادن رﺳﻮلﺧﺪا)ص( ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ او ﺑﺮاﺳﺎس ﻛﺘﺎب ﺧﺪا ﺣﻜﻢ ﻛﻨﺪ!‬
‫ﻣﮕﺮ ﺟﺎى اﻳﻦ اﺣﺘﻤﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ او ﺑﺮﺧﻼف ﺣﻜﻢ ﺧﺪا ﺣﻜﻤﻰ را ﺑﺮاى ﻣﻮﺿﻮﻋﻰ ﺑﻴﺎن ﻛﻨﺪ؛ و دﻳﮕﺮ آﻧﻜﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ‬
‫رﺳﻮلﺧﺪا)ص( ﺑﺪون ﺣﻀﻮر ﮔﻨﺎﻫﻜﺎر و ﭼﻬﺎر ﺑﺎر اﻗﺮار او ﺑﻪ زﻧﺎ‪ ،‬ﺣﻜﻢ رﺟﻢ را ﺻﺎدر ﻣﻰﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫رواﻳﺖ ﭼﻬﺎرم‪:‬‬
‫ﻋﺒﺎدةﺑﻦﺻﺎﻣﺖ از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻧﻘﻞ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺧﺬوا ﻋﻨﻰ ﺧﺬوا ﻋﻨﻰ ﻗﺪ ﺟﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦ ﺳﺒﻴﻼً اﻟﺒﻜﺮ ﺑﺎﻟﺒﻜﺮ ﺟﻠﺪ ﻣﺄة وﻧﻔﻰ‬
‫ﺳﻨﺔ واﻟﺜﻴﺐ ﺑﺎﻟﺜﻴﺐ ﺟﻠﺪ ﻣﺄة واﻟﺮﺟﻢ‪ :١٩١‬از ﻣﻦ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ از ﻣﻦ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاى آﻧﺎن )ﻛﻪ زﻧﺎ ﻛﺮدهاﻧﺪ( راﻫﻰ ﻗﺮار‬
‫داد؛ ﭘﺴﺮ ﺑﺎﻛﺮ ﺑﺎ دﺧﺘﺮ ﺑﺎﻛﺮه ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و ﻳﻜﺴﺎل دورى از وﻃﻦ‪ ،‬و ﺑﺮ ﻣﺮد و زن ﻫﻤﺴﺮدار ﺟﻤﻊ ﺑﻴﻦ ﺣﻜﻢ ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و‬
‫ﺳﻨﮕﺴﺎر‪.‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻰ و ﻧﻘﺪ‪:‬‬
‫اوﻻً‪ ،‬اﻳﻦ ﺧﺒﺮ از ﻧﻈﺮ ﺳﻨﺪ ﻗﻄﻌﻰاﻟﺼﺪور ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺛﺎﻧﻴﺎً‪ ،‬ﺑﺎ اﺧﺒﺎرى ﻛﻪ ﮔﺬﺷﺖ ﻣﻌﺎرض اﺳﺖ؛ زﻳﺮا در آﻧﻬﺎ ﺑﺮاى زﻧﺎن ﻫﻤﺴﺮدار ﺑﻪ ﺟﻤﻊ ﺑﻴﻦ ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و رﺟﻢ ﺣﻜﻢ ﻧﺸﺪه و‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ رﺟﻢ ﺑﺴﻨﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و ﻧﻴﺰ ﺑﺮاى ﺑﻜﺮ )ﭘﺴﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ دﺧﺘﺮ(‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻤﻊ ﺑﻴﻦ ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و دورى از وﻃﻦ ﺣﻜﻢ ﻧﺸﺪه‬
‫اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﺑﻪ ﺟﻤﻊ در آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺎ راه ﻧﺠﺎﺗﻰ ﻛﻪ در آﻳﻪ ﺑﺮاى آﻧﻬﺎ ﻣﻨﻈﻮر داﺷﺘﻪ ﻣﻨﺎﻓﺎت دارد؛ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ‬
‫ﺑﺮاى زﻧﺎن‪ ،‬ﺳﺒﻴﻞ و راه ﻧﺠﺎت را ﮔﻮﺷﺰد ﻛﺮده و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ … :‬ﻓﺄﻣﺴﻜﻮﻫﻦ ﻓﻰ اﻟﺒﻴﻮت ﺣﺘﻰ ﻳﺘﻮﻓﻴﻬﻦ اﻟﻤﻮت و ﻳﺠﻌﻞ‬
‫اﷲ ﻟﻬﻦ ﺳﺒﻴﻼً‪ ١٩٢‬وﻟﻰ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺮاد از ﺳﺒﻴﻞ ﻛﻪ در آﻳﻪ ﻗﺮار دارد‪ ،‬ازدواج آﻧﻬﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﻮر ﻛﻪ درﺻﺪد ﺑﻴﺎن ﺣﻜﻢ ﺑﻮده‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻒ اﺳﺖ؛ زﻳﺮا در آن آﻳﻪ ﺑﻴﻦ دو ﺣﻜﻢ ﺑﺮاى زاﻧﻰ و‬ ‫ﺛﺎﻟﺜﺎً‪ ،‬اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﺎ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ دوم از‬
‫زاﻧﻴﻪ ﺟﻤﻊ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﻟﺰاﻧﻴﺔ واﻟﺰاﻧﻰ ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺄة ﺟﻠﺪة و ﻻﺗﺄﺧﺬﻛﻢ ﺑﻬﻤﺎ رأﻓﺔ ﻓﻰ دﻳﻦ اﷲ‬
‫إن ﻛﻨﺘﻢ ﺗﺆﻣﻨﻮن ﺑﺎﷲ‪ ،‬واﺿﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻤﻰﺷﻮد ﺟﺰﺋﻰ از ﺣﻜﻢ‪ ،‬ﻛﻪ ﺻﺪ ﺟﻠﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ اﺳﺖ ذﻛﺮ ﺷﻮد وﻟﻰ ﺟﺰء دﻳﮕﺮ آن ذﻛﺮ‬
‫ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫رواﻳﺖ ﭘﻨﺠﻢ‪:‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -191‬اﺣﻤﺪﺑﻦﺣﻨﺒﻞ ﺷﻴﺒﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺴﻨﺪ ج‪ 4‬ص ‪  476‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﺴﺎء آﻳﻪ‪  15 A‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪-192‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١١٨ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺑﻦﻋﻴﺴﻰ از ﺣﺴﻴﻦﺑﻦﺳﻌﻴﺪ از اﻟﻨﺼﺮ از ﻋﺎﺻﻢﺑﻦﺣﻤﻴﺪ از اﺑﻰﺑﺼﻴﺮ از اﻣﺎمﺻﺎدق)ع( ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﻟﺮﺟﻢ ﺣﺪ اﷲ اﻷﻛﺒﺮ‬
‫واﻟﺠﻠﺪ ﺣﺪ اﷲ اﻷﺻﻐﺮ و إذا زﻧﻰ اﻟﺮﺟﻞ اﻟﻤﺤﺼﻦ رﺟﻢ و ﻻﻳﺠﻠﺪ‪ :‬اﻣﺎمﺻﺎدق)ع( ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬رﺟﻢ‪ ،‬ﺣﺪ‪ ‬ﺑﺰرگ ﺧﺪا و ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺣﺪ‪‬‬
‫ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ ﺧﺪاﺳﺖ و اﮔﺮ ﻣﺤﺼﻦ زﻧﺎ ﻛﺮد‪ ،‬رﺟﻢ ﻣﻰﺷﻮد ﻧﻪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ‪.‬‬
‫در )ﻣﻨﺘﻬﻰاﻟﻤﻘﺎل( ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ اﺑﺎﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ ﺑﺎﺑﻮﻳﻪ ﻫﻴﭻﮔﺎه از او رواﻳﺖ ﻧﻤﻰﻛﻨﺪ و ﺷﻴﺦﻃﻮﺳﻰ ﻫﻢ او را ﺿﻌﻴﻒ ﺷﻤﺮده‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ اﺧﺒﺎر ﺿﻌﻴﻒ دﻳﮕﺮى ﻧﻴﺰ از ﻧﻈﺮ ﺳﻨﺪ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻧﻴﺎزى ﺑﻪ ﺑﻴﺎن آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺶ دوم‪ :‬ﺑﻴﺎن اﺳﺒﺎب و ﺷﺮاﻳﻄﻰ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ ﻣﻰﺷﻮد‬

‫اﺳﺒﺎب ﺣﻜﻢ رﺟﻢ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪ :‬اﻟﻒ‪ -‬اﻗﺮار ﺷﺨﺺ ﺑﺮ اﻧﺠﺎم زﻧﺎ ب‪ -‬ﺷﻬﺎدت ﭼﻬﺎر ﺷﺎﻫﺪ ﻋﺎدل ﺑﺮ واﻗﻊ ﺷﺪن آن‪.‬‬
‫اﻟﻒ( ﺷﺮاﻳﻂ اﻗﺮار ﺷﺨﺺ ﺑﻪ زﻧﺎ‬
‫ﺷﺨﺼﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ زﻧﺎ اﻗﺮار ﻣﻰﻛﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺮاﻳﻄﻰ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪:‬‬
‫‪ .1‬اﻗﺮار ﺷﺨﺺ ﺑﺮ اﻧﺠﺎم زﻧﺎ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻮدن از ﻟﺤﺎظ ﺑﻠﻮغ و ﻋﻘﻞ و اﺧﺘﻴﺎر‪.‬‬
‫‪ .3‬ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺗﺒﻪ اﻗﺮار ﺑﻪ زﻧﺎ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻀﻰ واﻗﻊ ﺷﺪن اﻗﺮار در ﭼﻬﺎر ﻣﺠﻠﺲ را ﻣﻌﺘﺒﺮ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺧﺒﺮى ﻛﻪ در ﺑﺎره‪ A‬ﻣﺎﻋﺰ ﻧﻘﻞ ﺷﺪ‪ .‬در آن ﺧﺒﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ او در ﭼﻬﺎر ﻣﻮﺿﻊ ﺧﺪﻣﺖ رﺳﻮلﺧﺪا)ص( رﺳﻴﺪ و ﺣﻀﺮت او را در ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ اﻋﺘﺮاف ﺑﻪ زﻧﺎ ﻛﺮد ﻣﺮدد ﻣﻰﺳﺎﺧﺖ و او‬
‫را از ﻋﺰﻣﺶ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﻰﻛﺮد و ﺑﻪ او ﻣﻰﮔﻔﺖ ﺷﺎﻳﺪ او را ﺑﻮﺳﻴﺪى و ﻳﺎ او را ﻓﺸﺎر دادى و ﻳﺎ ﺑﻪ او ﻧﻈﺮ ﻛﺮدى‪١٩٣‬؛ وﻟﻰ‬
‫ﻫﻴﭻﮔﺎه اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ دﻻﻟﺘﻰ ﺑﺮ اﻋﺘﺒﺎر ﺗﻌﺪد ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺮاى اﻗﺮار ﺑﻪ زﻧﺎ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮ اﻗﺮار ﻣﺮد ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺗﺒﻪ دﻻﻟﺖ دارد و‬
‫در ﻫﺮ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻫﻢ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ از او روى ﮔﺮداﻧﻴﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﻰ دﻳﮕﺮ ﺗﻌﺪد ﻣﺠﻠﺲ را در اﻗﺮار ﺑﻪ زﻧﺎ ﻗﺎﺋﻞ ﻧﺸﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ در ﻳﻚ ﻣﺠﻠﺲ‬
‫ﻫﻢ ﭼﻬﺎرﻣﺮﺗﺒﻪ اﻗﺮار ﺑﻪ زﻧﺎ را ﺑﺮاى ﺛﺒﻮت آن ﻛﺎﻓﻰ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﺻﻞ و ﻧﻴﺰ ﺧﺒﺮ ﺟﻤﻴﻞ از اﻣﺎم ﺻﺎدق)ع( ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪) :‬و‬
‫ﻻﻳﺮﺟﻢ اﻟﺰاﻧﻰ ﺣﺘﻰ ﻳﻘﺮ أرﺑﻊ ﻣﺮات(‪ ١٩٤‬ﻛﻪ در اﻳﻦ رواﻳﺖ ﺗﻌﺪد ﻣﺠﻠﺲ در اﻗﺮار ﺑﻪ زﻧﺎ ﺷﺮط ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻋﺘﺒﺎر اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ در اﺧﺒﺎر ﺑﺮاى ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪن ﺣﻜﻢ ﺣﺪ‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎى اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﺎ از ﻋﻨﺎوﻳﻨﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎرع ﻧﺨﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻪ‬
‫آﺳﺎﻧﻰ ﺛﺎﺑﺖ ﮔﺮدد و ﺣﺪ ﺑﺮ ﺷﺨﺺ اﺟﺮا ﺷﻮد و آﺑﺮوى ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﻛﻪ ﺣﻔﻆ آن در ﻣﺒﺎﻧﻰ اﺳﻼﻣﻰ از اﻫﻤﻴﺖ وﻳﮋهاى‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮود ﺑﻠﻜﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ از ﺑﺰرﮔﻰ ﮔﻨﺎه آﮔﺎه ﺷﻮد و ﺗﻮﺑﻪ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺟﻬﺖ از ﻣﺠﻤﻮع رواﻳﺎت ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫ﻣﻰآﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ ﮔﻨﺎه ﺗﺎ اﻣﻜﺎن دارد‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﮔﻨﺎه ﺧﻮد اﻋﺘﺮاف ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا در ﺧﺒﺮ ﻣﺎﻋﺰﺑﻦﻣﺎﻟﻚ دﻳﺪه ﺷﺪ ﻛﻪ ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ‬
‫ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر ﻧﺰد رﺳﻮلﺧﺪا)ص( آﻣﺪ و ﺑﻪ ﮔﻨﺎه اﻗﺮار ﻛﺮد‪ ،‬رﺳﻮلﺧﺪا)ص( از او روى ﮔﺮداﻧﻴﺪ‪.‬‬
‫ب( ﺷﺮاﻳﻂ ﺷﻬﺎدت ﺷﻬﻮد ﺑﺮ زﻧﺎ‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -193‬ﻧﻴﻞاﻻوﻃﺎر ج‪ 7‬ص ‪ 104‬ﺣﺪﻳﺚ‪  1‬‬
‫‪ -194‬ﺗﻬﺬﻳﺐ ج‪ 10‬ص‪ 8‬ﺣﺪﻳﺚ ‪  21‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١١٩ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﺮ زﻧﺎى ﺷﺨﺺ ﺷﻬﺎدت ﻣﻰدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺮاﻳﻄﻰ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻋﺎدل ﺑﻮدنِ ﺷﻬﻮد‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻣﺤﺪود ﻧﺒﻮدن ﺷﻬﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ از ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺣﺪ ﻗﺬف ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺟﺎرى ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺷﻬﺎدت ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ ﻋﺎدل‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺷﻬﺎدت دو ﻧﻔﺮ ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻧﻤﻰﻛﻨﺪ؛ زﻳﺮا ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﻳﺮ ﺣﻘﻮق ﻛﻪ ﺑﻪ دو ﻧﻔﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻰﺷﻮد‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮد و زﻧﻰ زﻧﺎ را ﻧﺴﺒﺖ دﻫﻨﺪ و ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺸﺘﺎد ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺟﺎرى ﻛﺮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﻮر ﻣﻰﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬ ‫در ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﭼﻬﺎرم از‬
‫واﻟﺬﻳﻦ ﻳﺮﻣﻮن اﻟﻤﺤﺼﻨﺎت ﺛﻢ ﻟﻢﻳﺄﺗﻮا ﺑﺄرﺑﻌﺔ ﺷﻬﺪاء ﻓﺎﺟﻠﺪوﻫﻢ ﺛﻤﺎﻧﻴﻦ ﺟﻠﺪة و ﻻﺗﻘﺒﻠﻮا ﻟﻬﻢ ﺷﻬﺎدة أﺑﺪاً و اوﻟﺌﻚ ﻫﻢ اﻟﻔﺎﺳﻘﻮن‪:‬‬
‫ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ زﻧﺎن ﻋﻔﻴﻔﻪ ﻧﺴﺒﺖ زﻧﺎ ﻣﻰدﻫﻨﺪ و ﭘﺲ از آن ﭼﻬﺎر ﺷﺎﻫﺪ ﻧﻴﺎورﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺸﺘﺎد ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺟﺎرى ﺷﻮد و‬
‫ﻫﻴﭻﮔﺎه ﺷﻬﺎدت از آﻧﻬﺎ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻧﮕﺮدد و آﻧﺎن از ﻓﺎﺳﻘﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻰآﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .4‬واﺿﺢ ﺑﻮدن ﺷﻬﺎدت‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻛﻪ در ﻣﻘﺎم ﺷﻬﺎدت ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﻣﺎ دﺧﻮل و ﺧﺮوج آﻟﺖ را دﻳﺪهاﻳﻢ‪ .‬در اﻋﺘﺒﺎر اﻳﻦ ﺷﺮط‬
‫ﺑﺮاى اﺛﺒﺎت ﻣﻮﺿﻮع ﺣﻜﻢ رﺟﻢ‪ ،‬ﻓﻘﻬﺎى ﻣﺬاﻫﺐ اﺳﻼﻣﻰ اﺧﺘﻼﻓﻰ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﮔﻮﻳﺎى اﻳﻦ ﺷﺮط‪ ،‬ﻛﻼم اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﻠﻰ)ع( اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪) :‬ﻻﻳﺮﺟﻢ رﺟﻞ و ﻻ إﻣﺮاة ﺣﺘﻰ ﺷﻬﺪ ﻋﻠﻴﻪ أرﺑﻌﺔ ﺷﻬﻮد ﻋﻠﻰ اﻹﻳﻼج واﻹﺧﺮاج(‪ .١٩٥‬اﻣﺎمﺻﺎدق)ع( ﻧﻴﺰ ﻓﺮﻣﻮد‪) :‬ﺣﺪ‬
‫اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻰ اﻟﺰﻧﻰ أنﻳﺸﻬﺪ أرﺑﻌﺔ أﻧﻬﻢ رأوه ﻳﺪﺧﻞ و ﻳﺨﺮج(‪ .١٩٦‬در رواﻳﺘﻰ از اﺑﻰﺑﺼﻴﺮ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد‬
‫ﻣﻄﻠﻖ دﻳﺪن ادﺧﺎل و اﺧﺮاج ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻧﻤﻰﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ دﻳﺪن آن ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ دﺧﻮل ﻣﻴﻠﻪ در ﺳﺮﻣﻪدان و ﺧﺎرج ﺷﺪن از آن‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪) :‬ﻻﻳﺮﺟﻢ اﻟﺮﺟﻞ واﻟﻤﺮأة ﺣﺘﻰ ﻳﺸﻬﺪ ﻋﻠﻴﻬﻤﺎ أرﺑﻌﺔ ﺷﻬﻮد ﻋﻠﻰ اﻟﺠﻤﺎع و اﻻﻳﻼج و اﻻدﺧﺎل ﻛﺎﻟﻤﻴﻞ ﻓﻰ اﻟﻤﻜﺤﻠﺔ(‪.١٩٧‬‬
‫‪ .5‬اﺗﻔﺎق ﺷﻬﻮد در ﻣﻘﺎم ﺷﻬﺎدت‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻛﻪ زﻣﺎن و ﻣﻜﺎن و ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺧﺎص ﺷﻬﻮد آﻧﺎن ﻳﻜﻰ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔﺮ در‬
‫ﻳﻜﻰ از اﻳﻦ ﻣﻮارد اﺧﺘﻼف داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ‪A‬‬
‫ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ ﺣﺪ‪ ‬ﻗﺬف ﺟﺎرى ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻋﺘﺒﺎر اﻳﻦ ﺷﺮوط ﺑﺮاى ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ ﺷﺎﻫﺪ در ﺗﺤﻘﻖ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎى اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﻼم ﺑﺮاى آﺑﺮوى ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﺣﻔﻆ‬
‫ﺣﻴﺜﻴﺖ او اﻫﻤﻴﺖ ﺧﺎﺻﻰ ﻗﺎﺋﻞ اﺳﺖ و در رواﻳﺎت ﻧﻴﺰ ﺑﺮ آن ﺑﺴﻴﺎر ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻰ از ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬اوﻻً‪ ،‬آﻳﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﻣﺮاﻛﺰ ﻋﻤﻮﻣﻰ‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ ﺷﺎﻫﺪ ﻋﺎدل‪ ،‬در زﻣﺎن واﺣﺪ و ﻣﻜﺎن‬
‫‪A‬‬
‫ﮔﻮﻧﻪ ﺧﺎص ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ؟ و ﺛﺎﻧﻴﺎً‪ ،‬آﻳﺎ وﺟﻮد ﭼﻬﺎر ﺷﺎﻫﺪ ﻋﺎدل‬ ‫واﺣﺪ‪ ،‬آنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ در رواﻳﺎت آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬زﻧﺎى ﻣﺮد و زن را ﺑﻪ آن‬
‫در زﻣﺎن واﺣﺪ‪ ،‬ﻋﺎدﺗﺎً ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ؟ اﻋﺘﺒﺎر اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ از ﺳﻮى ﺷﺎرع در اﺛﺒﺎت ﺟﺮم زﻧﺎ‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎى اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﺎرع‬
‫اﺟﺮاى ﺣﺪ ﺑﺮ ﻣﺘﻬﻤﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻧﻈﺎر ﻣﺮدم ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻨﻈﻮر او ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﺪن ﺷﺪت و ﺑﺪى اﻳﻦ ﮔﻨﺎه ﺑﺰرگ ﺑﺮاى ﻣﺮدم ﺑﻮده‬
‫اﺳﺖ ﺗﺎ ﺧﻮد را ﺑﻪ آن آﻟﻮده ﻧﺴﺎزﻧﺪ و ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ آن ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺑﻪ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در ﻣﺒﺎﻧﻰ اﺳﻼﻣﻰ ﺗﺤﻘﻴﻖ‪ ،‬ﺗﻔﺤﺺ و‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -195‬ﻛﻠﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻛﺎﻓﻲ ج‪ 7‬ص ‪ 184‬ﺣﺪﻳﺚ ‪ 2،4‬و ‪  5‬‬
‫‪ -196‬ﻫﻤﺎن ‪ ‬‬
‫‪ -197‬ﻣﻜﺤﻠﺔ ﺑﻪ ﺿﻢ ﻣﻴﻢ و ﺳﻜﻮن ﻛﺎف و ﺿﻢ اﻟﺤﺎء و ﻓﺘﺢ ﻻم‪ ،‬اﺳﻢ ﻣﻜﺎن اﺳﺖ و آن ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻇﺮﻓﻰ ﻛﻪ در او ﺳﺮﻣﻪ ﻗﺮار داده ﻣﻰ ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ‬
‫ﻗﻴﺎس ﻓﺘﺢ ﻣﻴﻢ و ﺣﺎء در آن ﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ؛ زﻳﺮا آن اﺳﻢ ﻣﻜﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻈﻴﺮﻫﺎى آن ﻣﺜﻞ‪ :‬ﻣﻘﺘﻞ‪ ،‬ﻣﻀﺮب‪ ،‬ﻣﻘﻌﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﻨﻬﺎ‪ ،‬ﻟﻜﻦ ﺑﺮﺧﻼف ﻗﻴﺎس آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ‬
‫ﻧﻈﺎﻳﺮش ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺪﺣﻦ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرت از ﻇﺮﻓﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن روﻏﻦ ﻗﺮار ﻣﻰ دﻫﻨﺪ‪  .‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٢٠ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺗﺠﺴﺲ در اﻳﻦ ﺑﺎره ﻣﻮرد اﺷﻜﺎل و ﻧﻬﻰ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﻣﻰﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬ﻳﺎ أﻳﻬﺎاﻟﺬﻳﻦ آﻣﻨﻮا اﺟﺘﻨﺒﻮا ﻛﺜﻴﺮاً‬
‫ﻣﻦ اﻟﻈﻦ إن ّ ﺑﻌﺾ اﻟﻈﻦ إﺳﻢ وﻻ ﺗﺠﺴﺴﻮا‪ .١٩٨‬در ﺳﻨّﺖ رﺳﻮلﺧﺪا و اوﺻﻴﺎى او ﻧﻴﺰ آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ )أدرأوا اﻟﺤﺪود‬
‫ﺑﺎﻟﺸﺒﻬﺎت وأدرأوا اﻟﺤﺪود ﻋﻦ اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ ﻣﺎ اﺳﺘﻄﻌﺘﻢ(‪.‬‬
‫ﺑﺨﺶ ﺳﻮم‪ :‬ﻣﺠﺮﻳﺎن ﺣﺪ‪ ‬رﺟﻢ ﺑﺮ زاﻧﻰ‬
‫ﻣﺠﺮﻳﺎن ﺣﺪ‪ ‬رﺟﻢ ﺑﺮ زاﻧﻰ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ اﻫﻞ ﮔﻨﺎه ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺷﻬﻮدى ﻛﻪ از راه ﺷﻬﺎدت آﻧﻬﺎ زﻧﺎى ﺷﺨﺺ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .3‬اﻣﺎم)ع(‪ ،‬اﮔﺮ از راه اﻗﺮار‪ ،‬زﻧﺎى ﺷﺨﺺ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .4‬ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺣﺪ‪‬ى ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻛﺴﻰ ﻛﻪ ﺑﺮ او ﺣﺪ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺠﺮى آن ﺷﻮد و در اﻳﻦ ﺑﺎره‬
‫رواﻳﺎﺗﻰ از ﻣﻌﺼﻮﻣﻴﻦ)ع( وﺟﻮد دارد‪١٩٩‬؛ وﻟﻰ اﮔﺮ آن ﺷﺨﺺ ﺗﻮﺑﻪ ﻛﺮد‪ ،‬اﺧﺘﻼف وﺟﻮد دارد؛ ﺑﻌﻀﻰ از اﺧﺒﺎر ﮔﻮﻳﺎى آن‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻮﺑﻪ او ﻗﺒﻮل ﻣﻰﺷﻮد و ﺑﺪﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺣﻖاﷲ ﻛﻪ ﺣﺪ اﺳﺖ از او ﺳﺎﻗﻂ ﻣﻰﺷﻮد و ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ رﺟﻢ را ﺗﺼﺪى ﻧﻤﺎﻳﺪ‪،‬‬
‫وﻟﻰ ﻇﺎﻫﺮ ﺑﻌﺾ دﻳﮕﺮ از اﺧﺒﺎر‪ ،‬ﺟﺎﻳﺰ ﻧﺒﻮدن ﺗﺼﺪى ﺑﺮاى او در اﻳﻦ اﻣﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﺗﻮﺑﻪ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ ﺗﻮﺑﻪ ﻧﻜﺮده‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.٢٠٠‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
‫‪A‬‬
‫ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻔﺼﻞ در اول ﺑﺤﺚ ﻣﻄﺮح‬ ‫ﺑﺮ اﺛﺮ ﻧﺒﻮدن دﻟﻴﻞ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﺮ ﻣﺸﺮوﻋﻴﺖ رﺟﻢ‪ ،‬ﻣﺎ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ آن ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ؛ اﺷﻜﺎل ﺑﺮ اﺟﻤﺎع را ﺑﻪ‬
‫ﻛﺮدﻳﻢ‪ ،‬و در ذﻳﻞ اﺷﻜﺎل ﺑﺮ اﺧﺒﺎر‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﺷﺪ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ اوﻻً‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﺳﻨﺪ ﺿﻌﻴﻒاﻧﺪ و ﺛﺎﻧﻴﺎً‪ ،‬اﺧﺒﺎر آﺣﺎدﻧﺪ و ﺛﺎﻟﺜﺎً‪ ،‬ﻣﻌﺎرض‬
‫دارﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺮ ﻓﺮض ﻛﻪ از ﺿﻌﻒ آﻧﻬﺎ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻰ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺤﻘﻖ ﺷﺮاﻳﻂ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ ﻛﻪ ﺑﻴﺎن ﺷﺪﻧﺪ ﻋﺎدﺗﺎً اﻣﻜﺎن ﻧﺪارد‪ ،‬و ﺑﺮ‬
‫ﻓﺮض ﻛﻪ از ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺬﻛﻮر ﻫﻢ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻰ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻖ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺠﺮﻳﺎن ﺣﻜﻢ ﻋﺎدﺗﺎً اﻣﻜﺎن ﻧﺪارد‪ ،‬و ﺑﺮ ﻓﺮض ﻛﻪ از ‪A‬‬
‫ﻫﻤﻪ‬
‫اﻳﻨﻬﺎ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻰ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ رﺟﻢﻫﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﺷﻨﻴﺪه ﻣﻰﺷﻮد‪ ،‬ﺻﺪدرﺻﺪ در آﻧﻬﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ ﭘﺎﻳﺎﻧﻰ‬
‫‪A‬‬
‫ﮔﻮﻧﻪ ﮔﺬرا و اﺷﺎره ﺑﻴﺎن ﻛﻨﻢ‪:‬‬ ‫در ﭘﺎﻳﺎن ﻻزم ﻣﻰداﻧﻢ ﻣﻄﺎﻟﺒﻰ را ﺑﻪ‬
‫اول‪ :‬ﺗﺮدﻳﺪى ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ اﺧﺒﺎر و رواﻳﺎت‪ ‬ﻣﺠﻌﻮل و ﺳﺎﺧﺘﮕﻰ در اﺣﺎدﻳﺚ ﺷﻴﻌﻪ وﺟﻮد دارد؛ ﺑﺮﺧﻰ از آﻧﻬﺎ ﺑﺮ اﺛﺮ دﺷﻤﻨﻰ ﺑﺎ‬
‫ﺷﻴﻌﻪ‪ ،‬و ﺑﺮﺧﻰ دﻳﮕﺮ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻣﺤﺒﺖ اﻓﺮاﻃﻰ و ﺑﺮاى ﺗﻘﺮب ﺑﻪ ﺧﺪا‪ .‬اﻳﻦ اﺣﺎدﻳﺚ ﺳﺎﺧﺘﮕﻰ‪ ،‬ﺑﻴﺶ از ﻫﺰارﻫﺎ ﺣﺪﻳﺚ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻨﺪه ﺑﺴﻴﺎرى از آﻧﻬﺎ را در اﺑﻌﺎد ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻳﺎدداﺷﺖ ﻛﺮدهام ﻛﻪ در وﻗﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺧﺒﺎر و رواﻳﺎت‬
‫ﻣﺠﻌﻮل و ﺳﺎﺧﺘﮕﻰ‪ ،‬ﺑﻪ اﺣﺎدﻳﺚ ﺷﻴﻌﻪ اﺧﺘﺼﺎص ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ در اﺣﺎدﻳﺚ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ و ﺑﻨﺪه ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻰ‬
‫‪A‬‬
‫دوره ﻛﺎﻣﻞ ﻓﻘﻪ ﺗﻄﺒﻴﻘﻰ از اول ﻃﻬﺎرت ﺗﺎ آﺧﺮ دﻳﺎت و ﻋﻠﻮم ﻗﺮآن و ﻋﻠﻮم‬ ‫ﻛﻪ ﺳﺎلﻫﺎ در ﻣﺒﺎﻧﻰ و اﺣﺎدﻳﺚ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ در‬

‫‪                                                             ‬‬
‫ﺳﻮره ﺣﺠﺮات آﻳﻪ‪  12 A‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪-198‬‬
‫‪ -199‬ﻛﻠﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻛﺎﻓﻲ ج‪ 7‬ص ‪ 188‬ﺣﺪﻳﺚ‪  3‬‬
‫‪ -200‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ص ‪  185-187‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٢١ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺣﺪﻳﺚ ﺗﻄﺒﻴﻘﻰ از دﻳﺪﮔﺎه ﻣﺬاﻫﺐ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ داﺷﺘﻪام‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪهام ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎرى از اﺧﺒﺎر ﻣﺠﻌﻮل‪ ،‬در ﻛﺘﺎبﻫﺎى‬
‫ﻓﻘﻬﻰ و اﺣﺎدﻳﺚ و ﺗﻔﺴﻴﺮ آﻧﻬﺎ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﺗﺄﺳﻒ ﻣﺎ در اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد آﮔﺎﻫﻰ ﻛﺎﻣﻞ ﻋﺎﻟﻤﺎن ﺷﻴﻌﻪ و اﻫﻞ‬
‫‪A‬‬
‫ﺣﻮزه اﺳﺘﻨﺒﺎﻃﻰ و ﻋﻘﺎﻳﺪ دﻳﻨﻰ و ﻣﺬﻫﺒﻰ‬ ‫ﺳﻨﺖ از اﺣﺎدﻳﺚ ﺟﻌﻠﻰ و ﺳﺎﺧﺘﮕﻰ‪ ،‬ﻫﻨﻮز اﻗﺪاﻣﻰ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺧﺎرج ﻛﺮدن آﻧﻬﺎ از‬
‫ﻧﻜﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻻزم اﺳﺖ ﻫﺮﭼﻪ زودﺗﺮ ﺑﺮاى ﺣﻔﻆ ﻋﻈﻤﺖ ﻣﺒﺎﻧﻰ اﺳﻼﻣﻰ اﻳﻦ اﻗﺪام را در ﻣﺮاﻛﺰ ﻋﻠﻤﻰ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪.‬‬
‫دوم‪ :‬ﺣﻜﻢ رﺟﻢ در ﺗﻮرات ﺑﻪ ﻧﻘﻠﻰ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ و ﻣﻮاردى ﺑﺮ آن ﺣﻜﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻀﻰ ﺑﺮ اﻳﻦ اﻋﺘﻘﺎدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻰ از‬
‫ﻣﻐﺮﺿﺎن و دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم‪ ،‬اﺧﺒﺎر رﺟﻢ را ﺟﻌﻞ ﻛﺮدﻧﺪ و در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺣﺪﻳﺜﻰ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن داﺧﻞ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺠﺎﺳﺖ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻣﻄﻠﺒﻰ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﻧﻴﺰ اﺷﺎره ﻛﺮدم‪ ،‬ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻛﻨﻢ و آن اﻳﻨﻜﻪ اﺑﻮﻫﺮﻳﺮه و ﻛﻌﺐاﻻﺣﺒﺎر ارﺗﺒﺎط ﺑﺴﻴﺎرى ﺑﺎ‬
‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻛﻌﺐاﻻﺣﺒﺎر ﻳﻬﻮدى ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ اﺳﻼم آورده ﺑﻮد و اﺑﻮﻫﺮﻳﺮه در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﻢ ﻫﺠﺮى ﺑﻌﺪ از ﻓﺘﺢ ﺧﻴﺒﺮ‬
‫اﺳﻼم آورد‪ .‬وى ﺣﺪود ﺳﻪ ﺳﺎل ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( را درك ﻧﻤﻮد و در ﺳﺎل ‪ 57‬وﻓﺎت ﻛﺮد‪.‬‬
‫زﻫﺮى ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻗﺎﺳﻢﺑﻦﻣﺤﻤﺪ وى را ﺧﺒﺮ داد ﻛﻪ اﺑﻮﻫﺮﻳﺮه و ﻛﻌﺐاﻻﺣﺒﺎر )ﭼﻪ ﺑﻌﺪ و ﭼﻪ ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم( ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﻮدﻧﺪ؛‬
‫اﺑﻮﻫﺮﻳﺮه ﺑﺮاى او از رﺳﻮلﺧﺪا)ص( ﺣﺪﻳﺚ ﻧﻘﻞ ﻣﻰﻛﺮد‪ ،‬و ﻛﻌﺐاﻻﺣﺒﺎر ﺑﺮاى او از ﻛﺘﺐ ﺗﻮرات‪.٢٠١‬‬
‫ﺑﻌﻴﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻰرﺳﺪ ﻛﻪ اﺧﺒﺎر رﺟﻢ‪ ،‬ازﺟﻤﻠﻪ رواﻳﺎﺗﻰ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﻴﺮوان ﻳﻬﻮد در ﻣﺠﺎﻣﻊ ﺣﺪﻳﺜﻰ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻗﺮار داده‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ اﻋﺘﻘﺎدﻳﻢ ﻛﻪ ﺗﻮرات ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺷﺪه و ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻏﻴﺮواﻗﻌﻰ و ﻣﺠﻌﻮﻻت و ﺳﺎﺧﺘﮕﻰ در آن ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ و ﻣﻤﻜﻦ‬
‫اﺳﺖ اﺧﺒﺎر رﺟﻢ‪ ،‬در ﭼﻨﺪ ﻣﻮردى ﻛﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬از آن ﻣﺠﻌﻮﻻت ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺣﻤﺪﺑﻦﺣﻨﺒﻞ ﺷﻴﺒﺎﻧﻰ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻮاى ﻣﺬﻫﺐ ﺣﻨﺎﺑﻠﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪» :‬از اﺑﻦ اﺑﻰ اوﻓﻰ ﭘﺮﺳﻴﺪم آﻳﺎ رﺳﻮلﺧﺪا ﻛﺴﻰ را رﺟﻢ ﻛﺮد؟ در‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺖ‪) :‬ﻧﻌﻢ ﻳﻬﻮدﻳﺎً و ﻳﻬﻮدﻳﺔ(‪ ٢٠٢‬ﺑﻠﻰ رﺳﻮلﺧﺪا ﻳﻚ ﻣﺮد و ﻳﻚ زن ﻳﻬﻮدى را رﺟﻢ ﻛﺮد«‪ .‬اﻳﻦ ﺧﺒﺮ اﮔﺮﭼﻪ ﺧﺎﻟﻰ از‬
‫)ص(‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻮرات‬ ‫اﺷﻜﺎل ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬وﻟﻰ در ﺻﻮرﺗﻰ ﻛﻪ اﻋﺘﺒﺎرى ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ رﺳﻮلﺧﺪا‬
‫ﺣﻜﻢ رﺟﻢ را ﺑﺮ آﻧﻬﺎ اﺟﺮا ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻴﺰ ﻣﻰﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺑﺮ ﻓﺮض ﻛﻪ در آن زﻣﺎنﻫﺎ در ﺗﻮرات ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻜﻤﻰ وﺟﻮد داﺷﺖ‪،‬‬
‫وﻟﻰ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻜﻤﻰ را ﻋﺎﻟﻤﺎن ﻳﻬﻮد در اﻳﻦ زﻣﺎن ﻗﺎﺋﻞ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( ﺷﺨﺼﻰ را رﺟﻢ و اﻣﻮال او‬
‫را ﺑﻴﻦ ورﺛﻪاش ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد‪ ،‬وﻟﻰ اﻳﻦ ﺟﺎى ﺑﺤﺚ دارد‪.‬‬
‫ﺳﻮم‪ :‬ﺑﻨﺪه ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻰ ادﻳﺎن ﻣﻌﺮوف ﻳﻬﻮد‪ ،‬ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ‪ ،‬زرﺗﺸﺘﻰ و ﻣﺬاﻫﺐ اﺳﻼﻣﻰ در ‪ 22‬ﻣﺬﻫﺐ از ‪ 138‬ﻣﺬﻫﺒﻰ ﻛﻪ ﻓﻘﻪ‬
‫اﺳﻼﻣﻰ در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ ﺧﻮد دﻳﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﺎﻓﺘﻢ ﻛﻪ ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮﻳﻦ ادﻳﺎن در ﻓﺮوع دﻳﻨﻰ‪ ،‬دﻳﻦ ﻳﻬﻮدﻳﺎﻧﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ واﻗﻌﺎً ﻣﺘﺪﻳﻦ‬
‫ﺑﻪ آن دﻳﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺎن ﻏﺎﺻﺐ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﻛﻪ ﻣﺘﺪﻳﻨﻴﻦ دﻳﻦ ﻳﻬﻮد از آﻧﻬﺎ ﺑﻴﺰارﻧﺪ‪ ،‬و ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮﻳﻦ ﻣﺬاﻫﺐ از ﻧﻈﺮ ﻓﺮوع‬
‫ﻓﻘﻬﻰ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺐ ﺣﻨﻔﻰ و از ﻧﻈﺮ ﻋﻘﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺐ ﺷﺎﻓﻌﻰ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -201‬اﺣﻤﺪﺑﻦﺣﻨﺒﻞ ﺷﻴﺒﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺴﻨﺪ ج‪ 2‬ص ‪  275‬‬
‫‪ -202‬ﻫﻤﺎن‪ ،‬ج‪ 4‬ص ‪355‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٢٢ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﻘﺪ‪ -14‬آﻳﺔاﷲ ﻋﺒﺪاﻟﻜﺮﻳﻢ ﻧﻴ‪‬ﺮيﺑﺮوﺟﺮدي‬

‫وي ﻛﻪ از ﺷﺎﮔﺮدان آﻳﺔاﷲ ﺑﺮوﺟﺮدي ‪،‬ﻣﺮﺟﻊ ﺑﺰرگ ﺷﻴﻌﻴﺎن‪ ،‬اﺳﺖ داراي ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻛﺘﺎبﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻋﻨﺎوﻳﻦِ "اﺳﻼمﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ"‪" ،‬اﺳﻼمﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﻌﻘّﻠﻲ" و "اﺳﻼمﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﺎﻧﺒﻲ" اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺷﻤﺎرﮔﺎن ﻣﺤﺪود در ﻗﻢ ﺗﻮزﻳﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﺎر‬
‫ﺤﻪ ‪ 13‬ﺗﺎ ‪ 54‬از ﻛﺘﺎب اﺳﻼمﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﺎﻧﺒﻲ )ﻛﻪ ﻧﺎم ﻛﺎﻣﻠﺶ "ﻗﺴﻤﺖﻫﺎﻳﻲ از‪:‬‬
‫وي در ﺧﺼﻮص ﺑﺤﺚ ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬در ﺻﻔ ‪A‬‬
‫اﺳﻼمﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﺎﻧﺒﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺑﺮرﺳﻲ و ﻛﻨﺠﻜﺎويﻫﺎي ﻟﻔﻈﻲ در آﻳﺎت ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ" ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ( آﻣﺪه ﻛﻪ اﻳﻨﻚ ﻣﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ آن‬
‫را ﻣﻲآورم‪:‬‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ در ﺑﺎره‪ A‬ﻣﻔﺎد آﻳﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ "زﻧﺎ" و ﺣﻜﻢ آن‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻓﺼﻮل و ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت‬
‫ﻓﺼﻞ او‪‬ل‪" -‬زﻧﺎ" و ﮔﻨﺎﻫﺎنِ ﻫﻤﺮدﻳﻒ آن در آﻳﺎت ﻗﺮآنﻣﺠﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞ دو‪‬م‪ -‬ﺣﻜﻢ "ﺟ‪‬ﻠﺪ" در آﻳﺎت ﻗﺮآنﻣﺠﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮ‪‬م‪ -‬ﺣﻜﻢ "ر‪‬ﺟﻢ" از دﻳﺪﮔﺎه آﻳﺎت ﻗﺮآنﻣﺠﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ -‬رﻳﺸﻪﻳﺎﺑﻲ "ﺣﻜﻢ ر‪‬ﺟﻢ" از آﺛﺎر رﺳﻴﺪه‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ -‬ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲ در ﺑﺎره‪ A‬ﺣﻜﻢ "ﺗﻐﺮﻳﺐ و ﻧﻔﻲ از ﺑﻠﺪ"‪.‬‬
‫ﻓﺺ ﺷﺸﻢ‪ -‬ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲِ رواﻳﺎت ﺷﻴﻌﻪ در ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻳﺎدﺷﺪه‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪" -‬ﻣﺘﻦﺷﻨﺎﺳﻲِ" اﺣﺎدﻳﺚ‪ ،‬ﻣﻘﺪ‪‬م ﺑﺮ "ﺳﻨﺪ ﺷﻨﺎﺳﻲِ" آن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‪ -‬ﺗﻘﺪ‪‬م ﻣﺴﺄﻟﻪ‪ A‬ﻣﺘﻦﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬در اﺣﺎدﻳﺚ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ "وﻻﻳﺖ" ﺿﺮوريﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻓﺼﻞ او‪‬ل‪" -‬زﻧﺎ" و ﮔﻨﺎﻫﺎن ﻫﻤﺮدﻳﻒ آن در آﻳﺎت ﻗﺮآنﻣﺠﻴﺪ‬

‫»و‪ ‬ﻋ‪‬ﺒﺎد‪ ‬اﻟﺮﱠﺣﻤﻦِ اﻟﱠﺬﻳﻦَ ‪ ...‬و‪‬اﻟﱠﺬﻳﻦَ ﻻﻳ‪‬ﺪﻋ‪‬ﻮنَ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬اﷲِ ا‪‬ﻟﻬﺎً آﺧَﺮَ و‪ ‬ﻻﻳ‪‬ﻘﺘُﻠُﻮنَ اﻟﻨﱠﻔﺲ‪ ‬اﻟﱠﺘﻲ ﺣ‪‬ﺮﱠم‪ ‬اﷲُ ا‪‬ﻻ ﺑِﺎﻟﺤ‪‬ﻖﱢ و‪ ‬ﻻﻳ‪‬ﺰﻧُﻮنَ و‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ ﻳ‪‬ﻔﻌ‪‬ﻞ‬
‫ذﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﻠﻖَ اَﺛﺎﻣﺎً‪ 68‬ﻳ‪‬ﻀﺎﻋ‪‬ﻒ ﻟَﻪ‪ ‬اﻟﻌ‪‬ﺬاب‪ ‬ﻳ‪‬ﻮم‪ ‬اﻟﻘ‪‬ﻴﺎﻣ‪‬ﺔِ و‪ ‬ﻳ‪‬ﺨﻠُﺪ ﻓﻴﻪ ﻣ‪‬ﻬﺎﻧﺎً‪ 69‬ا‪‬ﻻ ﻣ‪‬ﻦ ﺗﺎب‪ ‬و‪ ‬آﻣ‪‬ﻦَ و‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻞَ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻼً ﺻﺎﻟ‪‬ﺤﺎً ﻓَﺄوﻟﺌ‪‬ﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬لُ‬
‫اﷲُ ﺳ‪‬ﻴِّﺌﺎﺗ‪‬ﻬِﻢ ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻨﺎت‪ ‬و‪ ‬ﻛﺎنَ اﷲُ ﻏَﻔُﻮراً ر‪‬ﺣﻴﻤﺎً‪ 70‬و‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ ﺗﺎب‪ ‬و‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻞَ ﺻﺎﻟ‪‬ﺤﺎً ﻓَﺎ‪‬ﻧّﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺘُﻮب‪ ‬ا‪‬ﻟﻲ اﷲِ ﻣ‪‬ﺘﺎﺑﺎً‪) 71‬ﺳﻮرة اﻟﻔﺮﻗﺎن(«‪.‬‬
‫در اﻳﻦ آﻳﺎت –ﻛﻪ در دوران اﺳﻼم در ﻣﻜّﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪه‪ -‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻮﺿﻮع "زﻧﺎ"‪ ،‬ﻫﻤﺮدﻳﻒ "ﺷﺮك و ﻗﺘﻞ ﻧﻔﺲِ‬
‫ﻣﺤﺘﺮﻣﻪ" ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آﻣﺪه و ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺳﻪ ﮔﻨﺎه –در ﻏﻴﺮ ﺻﻮرت ﺗﻮﺑﻪ‪ A‬ﻧﺼﻮح‪ -‬ﺧﻠﻮد در ﻋﺬاب ﻗﻴﺎﻣﺘﻲ ﻣﻘﺮّر ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫»و‪ ‬ﻻﺗَﻘﺘُﻠُﻮا اَوﻻد‪‬ﻛُﻢ ﺧَﺸﻴ‪‬ﺔَ ا‪‬ﻣﻼقٍ ﻧَﺤﻦُ ﻧَﺮز‪‬ﻗُﻬ‪‬ﻢ و‪ ‬ا‪‬ﻳ‪‬ﺎﻛُﻢ ا‪‬نّ ﻗَﺘﻠَﻬ‪‬ﻢ ﻛﺎنَ ﺧ‪‬ﻄﺄ ﻛَﺒﻴﺮاً‪ 31‬و‪ ‬ﻻﺗَﻘﺮَﺑ‪‬ﻮا اﻟﺰّﻧﻲ ا‪‬ﻧّﻪ‪ ‬ﻛﺎنَ ﻓﺎﺣ‪‬ﺸَﺔً و‪ ‬ﺳﺎء‪‬‬
‫‪32‬‬
‫و‪ ‬ﻻﺗَﻘﺘُﻠﻮ‪‬ا اﻟﻨﱠﻔﺲ‪ ‬اﻟﱠﺘﻲ ﺣ‪‬ﺮﱠم‪ ‬اﷲُ ا‪‬ﻻ ﺑِﺎﻟﺤﻖِّ و‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ ﻗُﺘ‪‬ﻞَ ﻣ‪‬ﻈﻠُﻮﻣﺎً ﻓَﻘَﺪ ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻠﻨﺎ ﻟ‪‬ﻮ‪‬ﻟ‪‬ﻴِّﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠﻄﺎﻧﺎً ﻓَﻼﻳ‪‬ﺴﺮِف ﻓ‪‬ﻲ اﻟﻘَﺘﻞِ ا‪‬ﻧﱠﻪ‪ ‬ﻛﺎنَ‬ ‫ﺳ‪‬ﺒﻴﻼً‬
‫ﻣ‪‬ﻨﺼ‪‬ﻮراً‪) 33‬ﺳﻮرة اﻻﺳﺮاء(«‪.‬‬
‫در اﻳﻦ آﻳﺎت ﻫﻢ –ﻛﻪ ﺑﺎز ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دوران اﺳﻼم در ﻣﻜّﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ -‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﺪ‪ :‬ﻣﻮﺿﻮع »زﻧﺎ«‪ ،‬ﻫﻤﺮدﻳﻒ »ﻗﺘﻞ اوﻻد‬
‫و ﻗﺘﻞ ﻧﻔﺲ ﻣﺤﺘﺮﻣﻪ« ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آﻣﺪه‪ ،‬و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان »ﻓﺎﺣﺸﻪ« ﻳﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٢٣ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫»ﻳﺎ اَﻳ‪‬ﻬﺎ اﻟﻨﱠﺒِﻲ‪ ‬ا‪‬ذا ﺟﺎء‪‬ك‪ ‬اﻟﻤ‪‬ﺆﻣ‪‬ﻨﺎت‪ ‬ﻳ‪‬ﺒﺎﻳِﻌﻨَﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠﻲ اَن ﻻﻳ‪‬ﺸﺮِﻛﻦَ ﺑِﺎﷲِ ﺷَﻴﺌﺎً و‪ ‬ﻻﻳ‪‬ﺴﺮِﻗﻦَ و‪ ‬ﻻﻳ‪‬ﺰﻧﻴﻦَ و‪ ‬ﻻﻳ‪‬ﻘﺘُﻠﻦَ اَوﻻد‪‬ﻫ‪‬ﻦﱠ و‪ ‬ﻻﻳﺄﺗﻴﻦَ‬
‫ﺑِﺒ‪‬ﻬﺘﺎنٍ ﻳ‪‬ﻔﺘَﺮِﻳﻨَﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴﻦَ اَﻳﺪﻳﻬِﻦﱠ و‪ ‬اَرﺟ‪‬ﻠ‪‬ﻬِﻦﱠ و‪ ‬ﻻﻳ‪‬ﻌﺼﻴﻨَﻚ‪ ‬ﻓﻲ ﻣ‪‬ﻌﺮُوف‪ ‬ﻓَﺒﺎﻳِﻌﻬ‪‬ﻦﱠ و‪ ‬اﺳﺘَﻐﻔ‪‬ﺮ ﻟَﻬ‪‬ﻦﱠ اﷲَ ا‪‬نﱠ اﷲَ ﻏَﻔُﻮر‪ ‬ر‪‬ﺣﻴ ‪‬ﻢ‪) 12‬ﺳﻮرة‬
‫اﻟﻤﻤﺘﺤﻨﺔ(‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ دوران ﻣﻜّﻪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن‬ ‫در اﻳﻦ آﻳﻪ –ﻛﻪ از آﻳﺎت دوران اﺳﻼم در ﻣﺪﻳﻨﻪ اﺳﺖ‪ -‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻳﺎت‬
‫ﻣﻮﺿﻮع »زﻧﺎ«‪ ،‬ﻫﻤﺮدﻳﻒ »ﺷﺮكورزﻳﺪن‪ ،‬ﻗﺘﻞ اوﻻد‪ ،‬اﻟﺤﺎق ﺣﻤﻞ و ﻧﻮزادي ﻛﻪ از راه ﻧﺎﻣﺸﺮوع ﺑﺮاي زن ﭘﻴﺪا ﺷﺪه ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮِ‬
‫ﺧﻮد« ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫روﺷﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﺮدﻳﻒ واﻗﻊ ﺷﺪن ﻣﻮﺿﻮع »زﻧﺎ« ﺑﺎ ﮔﻨﺎﻫﺎن ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﭼﻮن‪» :‬ﺷﺮكورزﻳﺪن ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﻗﺘﻞ ﻧﻔﺲ ﻣﺤﺘﺮﻣﻪ‪،‬‬
‫ﻗﺘﻞ اوﻻد‪ ،‬اﻟﺤﺎق ﺣ‪‬ﻤﻞ و ﻧﻮزادي ﻛﻪ از راه ﻧﺎﻣﺸﺮوع ﭘﻴﺪا ﺷﺪه ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮ« دﻟﻴﻞ ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‪ ،‬زﻧﺎي‬
‫ﺣﺮﻓﻪاي –از ﻗﺒﻴﻞ زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن‪ -‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و إﻻ ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ دﺧﺘﺮ و ﭘﺴﺮ ﻧﻮﺟﻮاﻧﻲ ﻛﻪ در ﻋﻨﻔﻮان ﺷﺒﺎباﻧﺪ‪،‬‬
‫و اﺣﻴﺎﻧﺎً ﺑﻪ واﺳﻄﻪ‪ A‬ﺳﺮﻛﺸﻲ ﻏﺮﻳﺰه‪ A‬ﺟﻨﺴﻲ در آن دوران‪ ،‬ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺧﻄﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ؛ ﻋﻤﻞ ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺖ آن دو‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﻫﻤﺮدﻳﻒ‬
‫»ﺷﺮك ﺑﻪ ﺧﺪا و ﻗﺘﻞ ﻧﻔﺲ ﻣﺤﺘﺮﻣﻪ و ﻗﺘﻞ اوﻻد و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن« واﻗﻊ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎنﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﻔﺎوت‪ ،‬از آﻳﺎت ذﻳﻞ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮﺑﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫»و‪ ‬اﻟﻼﺗﻲ ﻳ‪‬ﺄﺗﻴﻦَ اﻟﻔﺎﺣ‪‬ﺸَﺔَ ﻣ‪‬ﻦ ﻧ‪‬ﺴﺎﺋ‪‬ﻜُﻢ ﻓَﺎﺳﺘَﺸﻬِﺪ‪‬وا ﻋ‪‬ﻠَﻴﻬِﻦﱠ اَرﺑ‪‬ﻌﺔً ﻣ‪‬ﻨﻜُﻢ ﻓَﺎ‪‬ن ﺷَﻬِﺪ‪‬وا ﻓَﺎَﻣﺴ‪‬ﻜُﻮﻫ‪‬ﻦﱠ ﻓ‪‬ﻲ اﻟﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻮت‪ ‬ﺣ‪‬ﺘّﻲ ﻳ‪‬ﺘَﻮ‪‬ﻓﻴﻬ‪‬ﻦﱠ اﻟﻤ‪‬ﻮت‪‬‬
‫ﻼ‪ 15‬و‪‬اﻟﻠّﺬانِ ﻳ‪‬ﺄﺗ‪‬ﻴﺎﻧ‪‬ﻬﺎ ﻣ‪‬ﻨﻜُﻢ ﻓَ‪Ĥ‬ذُوﻫ‪‬ﻤﺎ ﻓَﺎ‪‬ن ﺗﺎﺑﺎ و‪ ‬اَﺻﻠَﺤﺎ ﻓَﺎَﻋﺮِﺿُﻮا ﻋ‪‬ﻨﻬ‪‬ﻤﺎ ا‪‬نﱠ اﷲَ ﻛﺎنَ ﺗَﻮ‪‬اﺑﺎً ر‪‬ﺣﻴﻤ ًﺎ‪ 16‬ا‪‬ﻧﱠﻤﺎ‬
‫اَو ﻳ‪‬ﺠﻌ‪‬ﻞَ اﷲُ ﻟَﻬ‪‬ﻦﱠ ﺳ‪‬ﺒﻴ ً‬
‫اﻟﺘﱠﻮﺑ‪‬ﺔُ ﻋ‪‬ﻠَﻲ اﷲِ ﻟ‪‬ﻠﱠﺬﻳﻦَ ﻳ‪‬ﻌﻤ‪‬ﻠُﻮنَ اﻟﺴ‪‬ﻮء‪ ‬ﺑ‪‬ﺠ‪‬ﻬﺎﻟَﺔٍ ﺛُﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺘُﻮﺑ‪‬ﻮنَ ﻣ‪‬ﻦ ﻗَﺮﻳﺐٍ ﻓَﺎُوﻟﺌ‪‬ﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺘُﻮب‪ ‬اﷲُ ﻋ‪‬ﻠَﻴﻬِﻢ و‪ ‬ﻛﺎنَ اﷲُ ﻋ‪‬ﻠﻴﻤﺎً ﺣ‪‬ﻜﻴﻤﺎً‪ 17‬و‪ ‬ﻟَﻴﺴ‪‬ﺖ‪‬‬
‫اﻟﺘﱠﻮﺑ‪‬ﺔُ ﻟ‪‬ﻠﱠﺬﻳﻦَ ﻳ‪‬ﻌﻤ‪‬ﻠﻮنَ اﻟﺴ‪‬ﻴِﺌﺎت‪ ‬ﺣﺘّﻲ ا‪‬ذا ﺣ‪‬ﻀَﺮَ اَﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬اﻟﻤ‪‬ﻮت‪ ‬ﻗﺎلَ ا‪‬ﻧّﻲ ﺗُﺒﺖ‪ ‬اﻵنَ و‪ ‬ﻻ اﻟﱠﺬﻳﻦَ ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺗُﻮنَ و‪ ‬ﻫ‪‬ﻢ ﻛُﻔّﺎر‪ ‬اُوﻟﺌ‪‬ﻚ‪ ‬اَﻋﺘَﺪﻧﺎ‬
‫ﻟَﻬ‪‬ﻢ ﻋ‪‬ﺬاﺑﺎً اَﻟﻴﻤﺎً‪) 18‬ﺳﻮرة اﻟﻨﺴﺎء(«‪.‬‬
‫در آﻳﺎت ﻓﻮق ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ‪» 15‬و‪‬اﻟﻼﺗﻲ ﻳ‪‬ﺄﺗﻴﻦَ اﻟﻔﺎﺣ‪‬ﺸَﺔَ ﻣ‪‬ﻦ ﻧ‪‬ﺴﺎﺋ‪‬ﻜُﻢ‪ «...‬ﻣﺘﻌﺮّض زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ )زﻧﺎي ﺣﺮﻓﻪاي(‬
‫ﺷﺪه‪ ،‬ﺣﻜﻢ آن را »ﺣﺒﺲ اﺑﺪ« آنﻫﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت دﺷﻮارش –ﻛﻪ ﻋﺒﺎرت از »ﺣﺒﺲ اﺑﺪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﻨﮕﻲ ﻣﻌﻴﺸﺖ« ﺑﺎﺷﺪ‪ -‬ﻗﺮار‬
‫داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﻳﻪ ‪» 16‬و‪ ‬اﻟﻠﺬانِ ﻳﺄﺗ‪‬ﻴﺎﻧ‪‬ﻬﺎ ﻣ‪‬ﻨﻜُﻢ ‪ «...‬ﻛﻪ ﺻﻮرت ﻏﻴﺮ ﺣﺮﻓﻪاي آن را ﺑﻴﺎن ﻣﻲدارد –و ﻣﺘﻌﺮّض ﺣﺎل اﻣﺜﺎل دﺧﺘﺮ و ﭘﺴﺮ‬
‫وﻟﻲ ‪A‬‬
‫ﻧﻮﺟﻮاﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ‪ A‬ﺳﺮﻛﺸﻲ ﻏﺮﻳﺰه‪ A‬ﺟﻨﺴﻲ در آن دوران‪ ،‬ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺧﻄﺎﻳﻲ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ -‬ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﺪ ﺣﻜﻢ آن را‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ‬
‫رﺳﺎﻧﺪن رﻧﺞ و آزاري ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻨﺒ‪‬ﻪﺷﺎن ﮔﺮدد و ﺗﺎﺋﺐ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺮّر ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪» :‬و‪ ‬اﻟﻠﱠﺬانِ ﻳ‪‬ﺄﺗ‪‬ﻴﺎﻧ‪‬ﻬﺎ ﻣ‪‬ﻨﻜُﻢ ﻓَ‪Ĥ‬ذُوﻫ‪‬ﻤﺎ ﻓَﺎ‪‬ن‬
‫ﺗﺎﺑﺎ و‪ ‬اَﺻﻠَﺤﺎ ﻓَﺎَﻋﺮِﺿُﻮا ﻋ‪‬ﻨﻬ‪‬ﻤﺎ ا‪‬نﱠ اﷲَ ﻛﺎنَ ﺗَﻮ‪‬اﺑﺎً رﺣﻴﻤﺎً‪.!«16‬‬
‫ﺳﺪ‪‬ي ﻛﻪ از ﻣﻔﺴﺮان ﻣﻘﺪ‪‬م اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻔﺎد آﻳﻪ‪ A‬ﻓﻮق ) ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ‪ 16‬ﺳﻮرة اﻟﻨّﺴﺎء( را ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻴﺎن ﻣﻲدارد‪» :‬ﻗﺎلَ اﻟﺴﺪ‪‬ي‪ :‬ﺛﻢ‪ ‬ذﻛﺮ اﻟﺠﻮاري‬
‫و اﻟﻔﺘﻴﺎن اﻟﻠّﺬﻳﻦ ﻟﻢﻳﻨﻜﺤﻮا‪ ،‬ﻓﻘﺎل‪ :‬واﻟﻠّﺬان ﻳﺄﺗﻴﺎﻧﻬﺎ ﻣﻨﻜﻢ اﻵﻳﺔ‪ .‬ﻓﻜﺎﻧﺖ اﻟﺠﺎرﻳﺔ و اﻟﻔﺘﻲ اذا زﻧﻴﺎ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻔﺎن و ﻳﻌﻴ‪‬ﺮان ﺣﺘّﻲ ﻳﺘﺮﻛﺎ‬
‫ذﻟﻚ«‪ :) 203‬ﺳﺪ‪‬ي ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﺨﻔﻴﻔﻲ ﻛﻪ در ‪A‬‬
‫آﻳﻪ »و‪ ‬اﻟﻠﱠﺬانِ ﻳ‪‬ﺄﺗ‪‬ﻴﺎﻧ‪‬ﻬﺎ ﻣ‪‬ﻨﻜُﻢ ‪ «...‬داده ﺷﺪه ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دﺧﺘﺮ و ﭘﺴﺮ ﻧﻮﺟﻮان ﻣﺠﺮّد‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -203‬اﻟﺪ‪‬راﻟﻤﻨﺜﻮر ج ‪ 2‬ص ‪  130‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٢۴ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫اﺳﺖ؛ ﻛﻪ در ﺻﻮرت ارﺗﻜﺎب ﺧﻄﺎﻳﻲ‪ ،‬آﻧﺎن را ﺗﺎ ﺣﺪ‪ ‬ﺷﺮﻣﻨﺪه ﺷﺪن‪ ،‬ﺗﻮﺑﻴﺦ و ﺳﺮزﻧﺶ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ از ارﺗﻜﺎب ﭼﻨﺎن ﺧﻄﺎﻳﻲ‬
‫دﺳﺖ ﺑﺮدارﻧﺪ(‪.‬‬
‫آﻳﻪ ‪ 15‬ﻓﺮﻣﺎن داده ﺷﺪه‪ ،‬و ﺑﻪ ﻋﻜﺲ در ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ‪ 16‬ﺗﺨﻔﻴﻔﺶ ﻗﻄﻌﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ‬ ‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬از ﺷﺪ‪‬ت ﺣﻜﻤﻲ ﻛﻪ در ‪A‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ از ارﺗﻜﺎب ﮔﻨﺎه ﻣﻌﻬﻮد ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ؛ ﻛﻪ ﺑﺎﻟﻄّﺒﻊ ﺷﺪ‪‬ت ﺣﻜﻢ او‪‬ل در‬ ‫آﺷﻜﺎر ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ آن اﺧﺘﻼف‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دو‬
‫‪A‬‬
‫ﺑﺎره ﻛﺴﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم آن ﻓﺤﺸﺎء ﺧﻠﻖ و ﺧﻮي ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬و ﻣﺜﻼً در ﻋﻴﻦ داﺷﺘﻦ ﻫﻤﺴﺮ‪ ،‬اﻧﺤﺮاف ﺟﻨﺴﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﺮده‬
‫اﺳﺖ؛ وﻟﻲ ﺗﺨﻔﻴﻒ ﺑﻌﺪي‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﺣﺪ‪ ‬از اﻧﺤﺮاف ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻗﺪر ﻣﺘﻴﻘّﻨﺶ اﻣﺜﺎل ﻫﻤﺎن دﺧﺘﺮ و‬
‫ﭘﺴﺮ ﻧﻮﺟﻮان ﻣﺠﺮّدي ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در اﺛﺮ ﻃﻐﻴﺎن و ﺳﺮﻛﺸﻲ ﻏﺮﻳﺰه‪ A‬ﺟﻨﺴﻲ در آن دوران‪ ،‬اﺣﻴﺎﻧﺎً ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺧﻄﺎﻳﻲ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫آري‪ ،‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺣﺎل ﮔﺮوه دو‪‬م –در ﺗﻮﻓﻴﻖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺗﻮﺑﻪ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ -‬ﺑﺴﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮ از ﮔﺮوه اول اﺳﺖ از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ‪،‬‬
‫ﻧﻈﺮ ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ )ﻛﻪ »دﻳﻦ« ﺧﻮد راه اﺻﻠﻲ ﺗﺮﺑﻴﺖ اﺳﺖ( اﻗﺘﻀﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ آﻧﺎن را در ﻫﻤﺎن ﺣﺪ‪ ‬ﺷﺮﻣﻨﺪهﺷﺪن و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن اﻳﺬاء‬
‫‪A‬‬
‫زﻣﻴﻨﻪ ﺗﺮﺑﻴﺘﻲِ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺮﺗﻜﺒﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻫﻤﺎن »اﻳﺬاء«‪ ،‬ﺷﺪت و ﺿﻌﻒ ﭘﻴﺪا ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد و ﻟﺬا در‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻟﻄّﺒﻊ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻔﺎوت‬
‫ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي ﻣﻔﺴ‪‬ﺮان ﻣﻘﺪم‪ ،‬اﻳﺬاء ﻧﺎﻣﺒﺮده ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت »اﻟﺘﻌﻴﻴﺮ ﺑﺎﻟﻠّﺴﺎن و اﻟﻜﻼم اﻟﻘﺒﻴﺢ« و ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت »ﻳﻌﻨﻔﺎن و‬
‫ﻳﻌﻴ‪‬ﺮان« و ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت »اوذي ﺑﺎﻟﺘﻌﻴﻴﺮ و ﺿﺮب اﻟﻨّﻌﺎل« و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﻣﻌﻨﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺣﺎﻛﻲ از ﺗﺨﻔﻴﻒ ﻋﺬاب‪،‬‬
‫و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺗﻔﺎوت آن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻔﺎوت وﺿﻊ ﻣﺮﺗﻜﺒﻴﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ!‪.‬‬
‫و روي ﻫﻤﻴﻦ اﺧﺘﻼف دو ﮔﺮوه‪ ،‬در ﺷﺪ‪‬ت و ﺿﻌﻒ ﭘﺬﻳﺮش ﺗﺮﺑﻴﺖ و ﻋﺪم آن اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻼم وﺣﻲ در دو آﻳﻪ‪ A‬ﺑﻌﺪ‬
‫آﻳﻪ ‪17‬و‪ (18‬ﻣﺴﺎﻋﺪ ﺑﻮدن زﻣﻴﻨﻪ‪ A‬ﺗﻮﺑﻪ را ﺑﺮاي ﮔﺮوه دوم‪ ،‬و ﻋﺪم آن را ﺑﺮاي ﮔﺮوه او‪‬ل‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻴﺎن ﻣﻲدارد‪:‬‬
‫) ‪A‬‬
‫»ا‪‬ﻧّﻤﺎ اﻟﺘﱠﻮﺑ‪‬ﺔُ ﻋ‪‬ﻠَﻲ اﷲِ ﻟ‪‬ﻠﱠﺬﻳﻦَ ﻳ‪‬ﻌﻤ‪‬ﻠُﻮنَ اﻟﺴ‪‬ﻮء‪ ‬ﺑ‪‬ﺠ‪‬ﻬﺎﻟَﺔٍ ﺛُﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺘُﻮﺑ‪‬ﻮنَ ﻣ‪‬ﻦ ﻗَﺮﻳﺐٍ ﻓَﺎُوﻟﺌ‪‬ﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﺘُﻮب‪ ‬اﷲُ ﻋ‪‬ﻠَﻴﻬِﻢ و‪ ‬ﻛﺎنَ اﷲُ ﻋ‪‬ﻠﻴﻤﺎً ﺣ‪‬ﻜﻴﻤﺎً‪ 17‬و‪‬‬
‫ﻟَﻴﺴ‪‬ﺖ‪ ‬اﻟﺘﱠﻮﺑﺔُ ﻟ‪‬ﻠﱠﺬﻳﻦَ ﻳ‪‬ﻌﻤ‪‬ﻠُﻮنَ اﻟﺴ‪‬ﻴِﺌﺎت‪ ‬ﺣ‪‬ﺘﱠﻲ ا‪‬ذا ﺣ‪‬ﻀَﺮَ اَﺣ‪‬ﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬اﻟﻤ‪‬ﻮت‪ ‬ﻗﺎلَ ا‪‬ﻧّﻲ ﺗُﺒﺖ‪ ‬اﻵنَ و‪ ‬ﻻ اﻟﱠﺬﻳﻦَ ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻮﺗُﻮنَ و‪ ‬ﻫ‪‬ﻢ ﻛُﻔّﺎر‪ ‬اُوﻟﺌ‪‬ﻚ‪‬‬
‫اَﻋﺘَﺪﻧﺎ ﻟَﻬ‪‬ﻢ ﻋ‪‬ﺬاﺑﺎً اَﻟﻴﻤﺎً‪) 18‬ﺳﻮرة اﻟﻨﺴﺎء(«‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﻮد ﺷﺮﺣﻲ ﻛﻪ آﻳﺎت ‪ 15‬ﺗﺎ ‪ 18‬ﺳﻮرة اﻟﻨﺴﺎء‪ ،‬در ﺗﻔﺎوت ﻣﺮاﺗﺐ »زﻧﺎ« و ﺣﻜﻢ آن –ﺑﻪ ﻃﻮر ﺻﺮﻳﺢ و ﺧﺎﻟﻲ از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ‬
‫اﺟﻤﺎل و اﺑﻬﺎﻣﻲ‪ -‬ﺑﻴﺎن ﻣﻲداﺷﺖ؛ ﺷﺮﺣﻲ ﻛﻪ ﺻﺪ در ﺻﺪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻋﻘﻞ و دراﻳﺖ ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ!‪.‬‬
‫اﻛﻨﻮن ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﻪ ﻧﻜﺘﻪ‪ A‬دﻳﮕﺮي –ﻛﻪ در آﻳﺎت ﻣﻌﻬﻮد‪ ،‬ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻛﻼم وﺣﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ -‬ﺗﻮﺟ‪‬ﻪ داﺷﺖ‪ :‬ﭼﻨﺎنﻛﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ‬
‫‪A‬‬
‫ﺷﺮﻳﻔﻪ‪» :‬و‪ ‬اﻟﻼﺗﻲ ﻳ‪‬ﺄﺗﻴﻦَ اﻟﻔﺎﺣ‪‬ﺸَﺔَ ﻣ‪‬ﻦ ﻧ‪‬ﺴﺎﺋ‪‬ﻜُﻢ ﻓَﺎﺳﺘَﺸﻬِﺪ‪‬وا ﻋ‪‬ﻠَﻴﻬِﻦﱠ اَرﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺔً ﻣ‪‬ﻨﻜُﻢ ﻓَﺎ‪‬ن ﺷَﻬِﺪ‪‬وا ﻓَﺎَﻣﺴ‪‬ﻜُﻮﻫ‪‬ﻦﱠ ﻓ‪‬ﻲ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ در ‪A‬‬
‫آﻳﻪ‬
‫ﻼ‪) 15‬ﺳﻮرة اﻟﻨﺴﺎء(« وﻗﺘﻲ ﺣﻜﻢ ﺷﺪﻳﺪ‪» ‬ﻓَﺎَﻣﺴ‪‬ﻜُﻮﻫ‪‬ﻦﱠ ﻓ‪‬ﻲ اﻟﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻮت‪ ‬ﺣ‪‬ﺘّﻲ‬
‫اﻟﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻮت‪ ‬ﺣ‪‬ﺘّﻲ ﻳ‪‬ﺘَﻮﻓّﻴﻬ‪‬ﻦﱠ اﻟﻤ‪‬ﻮت‪ ‬اَو ﻳ‪‬ﺠﻌ‪‬ﻞَ اﷲُ ﻟَﻬ‪‬ﻦﱠ ﺳ‪‬ﺒﻴ ً‬
‫‪A‬‬
‫وﻋﺪه ﺗﺨﻔﻴﻔﻲ ﻫﻢ‬ ‫‪A‬‬
‫ﺷﺮﻳﻔﻪ »اَو ﻳ‪‬ﺠﻌ‪‬ﻞَ اﷲُ ﻟَﻬ‪‬ﻦﱠ ﺳ‪‬ﺒﻴﻼً«‬ ‫ﻳ‪‬ﺘَﻮﻓّﻴﻬ‪‬ﻦﱠ اﻟﻤ‪‬ﻮت‪ «‬را ﺑﺮاي زاﻧﻴﻪ‪ A‬ﻣﺤﺼﻨﻪ ﺑﻴﺎن ﻣﻲدارد‪ ،‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎﻟﺶ ﺑﺎ ﺟﻤﻠﻪ‪A‬‬
‫در ﺑﺎره‪ A‬آن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎﻟﻄّﺒﻊ ﺗﺨﻔﻴﻒ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را‪ ،‬در آﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻜﻢ »زﻧﺎ« اﺳﺖ –و ﺑﻌﺪ از آﻳﺎت ﺳﻮرة‬
‫اﻟﻨﺴﺎء ﻧﺎزل ﺷﺪه‪ -‬ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻛﺮد‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﻨﻚ در ﻓﺼﻞ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲ آن ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞ دوم‪ -‬ﺣﻜﻢ "ﺟ‪‬ﻠﺪ" در آﻳﺎت ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ‬
‫ﺑِﺴﻢِ اﷲِ اﻟﺮﱠﺣﻤﻦِ اﻟﺮﱠﺣﻴﻢِ‪ .‬ﺳ‪‬ﻮر‪‬ةٌ اَﻧﺰَﻟﻨﺎﻫﺎ و‪ ‬ﻓَﺮَﺿﻨﺎﻫﺎ و‪ ‬اَﻧﺰَﻟﻨﺎ ﻓﻴﻬﺎ آﻳﺎت‪ ‬ﺑ‪‬ﻴِﻨﺎت‪ ‬ﻟَﻌ‪‬ﻠﱠﻜُﻢ ﺗَﺬَﻛﱠﺮُو َن‪ 1‬اَﻟﺰّاﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺔُ و‪‬اﻟﺰّاﻧﻲ ﻓَﺎﺟﻠ‪‬ﺪ‪‬وا ﻛُﻞﱠ‬
‫واﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨﻬ‪‬ﻤﺎ ﻣ‪‬ﺎﺋَﺔَ ﺟ‪‬ﻠﺪ‪‬ةٍ و‪‬ﻻ ﺗَﺄﺧُﺬﻛُﻢ ﺑِﻬِﻤﺎ ر‪‬أﻓﺔٌ ﻓﻲ دﻳﻦِ اﷲِ ا‪‬ن ﻛُﻨﺘُﻢ ﺗُﻮﻣ‪‬ﻨُﻮنَ ﺑِﺎﷲِ و‪‬اﻟﻴﻮمِ اﻻﺧ‪‬ﺮِ و‪‬ﻟﻴ‪‬ﺸﻬ‪‬ﺪ ﻋ‪‬ﺬاﺑ‪‬ﻬ‪‬ﻤﺎ ﻃﺎﺋ‪‬ﻔَﺔٌ ﻣ‪‬ﻦَ‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٢۵ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻦ‪) 3‬ﺳﻮرة‬
‫اﻟﻤ‪‬ﻮﻣ‪‬ﻨﻴﻦ‪ 2‬اَﻟﺰّاﻧﻲ ﻻﻳ‪‬ﻨﻜ‪‬ﺢ‪ ‬ا‪‬ﻻ زاﻧﻴﺔً اَو ﻣ‪‬ﺸﺮِﻛَﺔً و‪‬اﻟﺰاﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺔُ ﻻﻳ‪‬ﻨﻜ‪‬ﺤ‪‬ﻬﺎ ا‪‬ﻻ زانٍ اَو ﻣ‪‬ﺸﺮِك‪ ‬و‪ ‬ﺣ‪‬ﺮﱢم‪ ‬ذﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠَﻲ اﻟﻤ‪‬ﻮﻣ‪‬ﻨﻴ َ‬
‫اﻟﻨﻮر(«‪.‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ »اَو ﻳ‪‬ﺠﻌ‪‬ﻞَ اﷲُ ﻟَﻬ‪‬ﻦﱠ ﺳ‪‬ﺒﻴﻼً« ﻣﺬﻛﻮر در آﻳﻪي ﺷﺮﻳﻔﻪ‪» :A‬و‪‬اﻟﻼﺗﻲ ﻳﺄﺗﻴﻦَ اﻟﻔﺎﺣ‪‬ﺸَﺔَ ﻣ‪‬ﻦ‬
‫‪A‬‬ ‫ﻣﺤﻞَ اﺗّﻔﺎق اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺨﻔﻴﻒ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮِ‬
‫‪15‬‬
‫ﻧ‪‬ﺴﺎﺋ‪‬ﻜُﻢ ﻓَﺎﺳﺘَﺸﻬِﺪ‪‬وا ﻋ‪‬ﻠَﻴﻬِﻦﱠ اَرﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺔً ﻣ‪‬ﻨﻜُﻢ ﻓَﺎ‪‬ن ﺷَﻬِﺪ‪‬وا ﻓَﺎَﻣﺴ‪‬ﻜُﻮﻫ‪‬ﻦﱠ ﻓ‪‬ﻲ اﻟﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻮت‪ ‬ﺣ‪‬ﺘّﻲ ﻳ‪‬ﺘَﻮﻓّﻴﻬ‪‬ﻦﱠ اﻟﻤ‪‬ﻮت‪ ‬اَو ﻳ‪‬ﺠﻌ‪‬ﻞَ اﷲُ ﻟَﻬ‪‬ﻦﱠ ﺳ‪‬ﺒﻴﻼً‬
‫)ﺳﻮرة اﻟﻨﺴﺎء(« ‪-‬ﻛﻪ در ﺑﺎرهي زاﻧﻴ ‪A‬ﻪ ﻣﺤﺼﻨﻪ وﻋﺪه داده ﺷﺪ‪ -‬ﺣﻜﻢ ﺟ‪‬ﻠﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ در آﻳﺎت اول »ﺳﻮرة اﻟﻨﻮر« ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻛﻨﻮن ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﻪ درك واﻗﻌﻲ ﻣﻔﺎد آﻳﺎت اول ﺳﻮرة اﻟﻨﻮر ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺗﺨﻔﻴﻒ ﻧﺎﻣﺒﺮده روﺷﻦﺗﺮ ﮔﺮدد‪ .‬درك واﻓﻌﻲ‬
‫ره ﻣﻔﺎد آﻳﺎت ﻧﺎزﻟﻪ‪ A‬ﻗﺒﻞ از آﻳﺎت ﺳﻮرة اﻟﻨﻮر ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ‪-‬و‬
‫ﻣﻔﺎد آﻳﺎت اول »ﺳﻮرة اﻟﻨﻮر« ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ آن دارد‪ ،‬ﻛﻪ آﻧﭽﻪ در ﺑﺎ ‪A‬‬
‫در ﻓﺼﻞ ﻗﺒﻞ ﺗﻮﺿﻴﺢ آن ﮔﺬﺷﺖ‪ -‬در ﻣﺪ‪ ‬ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪:‬‬
‫اوﻻً‪ :‬ﻫﻤﺮدﻳﻒ واﻗﻊ ﺷﺪن ﻣﻮﺿﻮع »زﻧﺎ« ﺑﺎ ﮔﻨﺎﻫﺎن ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﭼﻮن »ﺷﺮكورزﻳﺪن ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﻗﺘﻞ ﻧﻔﺲ ﻣﺤﺘﺮﻣﻪ‪ ،‬ﻗﺘﻞ اوﻻد‪،‬‬
‫اﻟﺤﺎق ﺣﻤﻞ و ﻧﻮزادي ﻛﻪ از راه ﻧﺎﻣﺸﺮوع ﭘﻴﺪا ﺷﺪه ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮ«‪ ،‬دﻟﻴﻞ ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‪ ،‬زﻧﺎي ﺣﺮﻓﻪاي ‪-‬از‬
‫ﻗﺒﻴﻞ زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن‪ -‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و إﻻ ﺧﻄﺎء اﻣﺜﺎل ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﻣﺠﺮّدي ﻛﻪ در ﻋﻨﻔﻮان ﺷﺒﺎب ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ ،‬و اﺣﻴﺎﻧﺎً ﺑﻪ‬
‫واﺳﻄﻪ ﺳﺮﻛﺸﻲ ﻏﺮﻳﺰه‪ A‬ﺟﻨﺴﻲ در آن دوران‪ ،‬ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺧﻄﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﻮد ﺗﺮس از اﻓﺸﺎء آن ﻫﻢ دارﻧﺪ‪ ،‬روﺷﻦ اﺳﺖ‬
‫‪A‬‬
‫ﻛﻪ ﻋﻤﻞ ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺖ آﻧﺎن‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﻫﻤﺮدﻳﻒ ﮔﻨﺎﻫﺎن ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻧﺎﻣﺒﺮده ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺛﺎﻧﻴﺎً‪ :‬آﻧﭽﻪ از آﻳﺎت ‪ 15‬ﺗﺎ ‪ 18‬ﺳﻮرة اﻟﻨﺴﺎء اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ ﺣﻜﻢ زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ‪» ،‬ﺣﺒﺲ اﺑﺪ« ﺑﻪ ﺻﻮرت دﺷﻮار ﺑﻮد ﻛﻪ و ‪A‬‬
‫ﻋﺪه‬
‫ﺗﺨﻔﻴﻒ آن ﺑﺎ ﺟﻤﻠﻪي ﺷﺮﻳﻔﻪ‪» A‬اَو ﻳ‪‬ﺠﻌ‪‬ﻞَ اﷲُ ﻟَﻬ‪‬ﻦﱠ ﺳ‪‬ﺒﻴﻼً« ﻣﺬﻛﻮر در آﺧﺮ آﻳﻪ‪ 15 A‬داده ﺷﺪ و ﻣﺴﻠّﻢ و ﻣﻮرد اﺗﻔﺎق اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺗﺨﻔﻴﻒ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﺣﻜﻢ »ﺟ‪‬ﻠﺪ«ي اﺳﺖ ﻛﻪ در آﻳﺎت اول ﺳﻮرة اﻟﻨّﻮر )آﻳﺎت ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ( ﺑﺮاي آنﻫﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﻟﻴﻜﻦ‬
‫ﺻﻮرت ﻏﻴﺮ زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ و ﺣﺮﻓﻪاي آن‪ ،‬ﻛﻪ آﻳﻪي ﺷﺮﻳﻔﻪ‪» :A‬و‪‬اﻟﻠّﺬانِ ﻳ‪‬ﺄﺗ‪‬ﻴﺎﻧ‪‬ﻬﺎ ﻣ‪‬ﻨﻜُﻢ ﻓَ‪Ĥ‬ذُوﻫ‪‬ﻤﺎ ﻓَﺎ‪‬ن ﺗﺎﺑﺎ و‪ ‬اَﺻﻠَﺤﺎ ﻓَﺎَﻋﺮِﺿُﻮا‬
‫ﻋ‪‬ﻨﻬ‪‬ﻤﺎ ا‪‬نﱠ اﷲ ﻛﺎنَ ﺗَﻮ‪‬اﺑﺎً ر‪‬ﺣﻴﻤ ًﺎ‪) 16‬ﺳﻮرة اﻟﻨﺴﺎء(« ﺑﻪ آن دﻻﻟﺖ داﺷﺖ ﺣﻜﻤﺶ ﺗﻨﻬﺎ رﺳﺎﻧﺪن رﻧﺞ و آزاري ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ‬
‫ﺗﻨﺒ‪‬ﻪﺷﺎن ﮔﺮدد و ﺗﺎﺋﺐ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻛﻪ دﻳﮕﺮ اﺷﺎرهاي ﺑﻪ ﺗﺨﻔﻴﻒ ﺑﻌﺪي آن وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ و ﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺗﺨﻔﻴﻒ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ زﻳﺮا ﻛﻪ در راه اﺻﻠﻲ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻗﺮار داﺷﺖ و ﻛﻢﺗﺮ از ﺣﻜﻢ ﻣﻌﻬﻮد ﺧﻼف راه ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺑﻮد!‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺗﺬﻛﺮ ﻧﻜﺎت ﻳﺎدﺷﺪه‪ ،‬اﻳﻨﻚ ﺑﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲ آﻳﺎت او‪‬ل »ﺳﻮرة اﻟﻨﻮر« ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪:‬‬
‫»ﺑِﺴﻢِ اﷲِ اﻟﺮﱠﺣﻤﻦِ اﻟﺮﱠﺣﻴﻢ‪ ،‬ﺳ‪‬ﻮر‪‬ةٌ اَﻧﺰَﻟﻨﺎﻫﺎ و‪ ‬ﻓَﺮَﺿﻨﺎﻫﺎ‪ : ...‬اﻳﻦ ﺳﻮرهاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺎزل ﻛﺮدﻳﻢ آن را‪ ،‬و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻊ اﺣﻜﺎﻣﺶ‬
‫را واﺟﺐ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻳﻢ‪ ،‬و در آن ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي آﺷﻜﺎري ﻗﺮار دادﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺘﺬﻛﺮ ﺷﻮﻳﺪ و ﺑﻪ ﺧﻮد آﻳﻴﺪ‪ 1‬زن زﻧﺎﻛﺎر و ﻣﺮد‬
‫‪A‬‬
‫ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق ﺑﺰﻧﻴﺪ‪ ،‬و ‪-‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و روز ﻗﻴﺎﻣﺖ اﻳﻤﺎن دارﻳﺪ‪ -‬ﻫﺮﮔﺰ در ﭼﺸﺎﻧﺪن درد و اﻟﻢِ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و‬ ‫زﻧﺎﻛﺎر را ﻳﻜﺼﺪ‬
‫‪204‬‬
‫ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺷﺎﻫﺪ و ﻧﺎﻇﺮ‬ ‫اﺟﺮاء ﺣﻜﻢ ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﺎن ﻣﻬﺮﺑﺎن ﻣﺒﺎﺷﻴﺪ و ﻧﻴﺰ ﻃﺎﻳﻔﻪاي از ﻣﻮﻣﻨﺎن )ﮔﺮوه ﺧﺎﺻ‪‬ﻲ از اﻳﺸﺎن(‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻛﻠﻤﻪ »ﻃﺎﺋﻔﻪ« در اﺻﻄﻼح ﺧﺎص‪ ‬ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﺮوه ﻫﻤﻔﻜﺮ و ﻫﻢﻫﺪف اﻃﻼق ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻬﺖ اﻃﻼع ﺑﻴﺸﺘﺮ در اﻳﻦ ﺑﺎره‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺼﻞ دوم از ﻗﺴﻤﺖ ﻧﻬﻢ‬ ‫‪- 204‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ‪ 208‬رﺟﻮع ﺷﻮد‪.‬‬ ‫»ﻛﺘﺎب اول«‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٢۶ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺧﻮردنﺷﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ 2‬ﻣﺮد زﻧﺎﻛﺎر ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺟﺰ زن زﻧﺎﻛﺎر و ﻳﺎ ﻣﺸﺮﻛﻪ را ﺑﻪ ﻧﻜﺎح درآورد‪ ،‬و زن زﻧﺎﻛﺎر ﻫﻢ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺟﺰ ﻣﺮد‬
‫زﻧﺎﻛﺎر و ﻳﺎ ﻣﺸﺮك را ﻫﻤﺴﺮ ﮔﻴﺮد‪ .‬ازدواج ﺑﺎ زن زﻧﺎﻛﺎر و ﻣﺮد زﻧﺎﻛﺎر‪ ،‬ﺑﺮ اﻫﻞ اﻳﻤﺎن ﺣﺮام ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪) 3‬ﺳﻮرة اﻟﻨﻮر(«‪.‬‬
‫در ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲ آﻳﺎت ﺗﺮﺟﻤﻪﺷﺪه ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺟﻨﺒﻪ‪ A‬ﮔﻮﻳﺸﻲ آﻳﻪ‪ A‬اول ﺑﻪ آن دﻻﻟﺖ روﺷﻦ دارد‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع ﻗﻄﻌﻴ‪‬ﺖ ﺗﻤﺎم اﺣﻜﺎﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در »ﺳﻮرة اﻟﻨّﻮر«‬
‫‪A‬‬
‫ﺷﺮﻳﻔﻪ »ﺳ‪‬ﻮرةٌ اَﻧﺰَﻟﻨﺎﻫﺎ و‪‬ﻓَﺮَﺿﻨﺎﻫﺎ«‬ ‫آورده ﺷﺪه‪ ،‬و اﺣﺘﻤﺎل ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪن آﻳﻪاي از آﻳﺎﺗﺶ‪ ،‬ﻏﻴﺮ ﻣﻌﻘﻮل ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ؛ زﻳﺮا ﺟﻤﻠﻪي‬
‫ﻗﻄﻌﻴ‪‬ﺖ و وﺟﻮب ﺗﻤﺎم آﻧﭽﻪ را در آن ﺳﻮره آﻣﺪه ﻣﺴﺠ‪‬ﻞ ﻣﻲدارد‪ ،‬و روﺷﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﻣﻨﺴﻮخ ﺑﻮدن آﻳﻪاي از آﻳﺎت‬
‫و ﺣﻜﻤﻲ از اﺣﻜﺎم ﻣﺬﻛﻮر در آن‪ ،‬ﺑﺎ اﻋﻼم ﭼﻨﺎن ﻓﺮﺿﻴ‪‬ﺖ و ﻗﻄﻌﻴ‪‬ﺘﻲ ﺗﺒﺎﻳﻦ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ!‪.‬‬
‫ب( ﭘﻴﻮﻧﺪ و ارﺗﺒﺎط آﻳﻪ‪ A‬دوم و ﺳﻮم ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻗﻄﻌﻲ ﻗﻄﻌﻲ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﺮ دو آﻳﻪ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻣﻘﺮر‪‬ات ﺟﺪﻳﺪي ﻛﻪ ﺑﺮاي زﻧﺎﻛﺎر ‪-‬‬
‫در اﻳﻦ ﺳﻮره ﺗﺸﺮﻳﻊ ﺷﺪه‪ -‬دور ﻣﻲزﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻳﻪ دوم ﻳﻌﻨﻲ آﻳﻪي ﺷﺮﻳﻔﻪ‪» :A‬اَﻟﺰّاﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺔُ و‪‬اﻟﺰﱠاﻧﻲ ﻓَﺎﺟﻠ‪‬ﺪ‪‬وا ﻛُﻞﱠ واﺣ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨﻬ‪‬ﻤﺎ ﻣ‪‬ﺎﺋَﺔَ ﺟ‪‬ﻠﺪ‪‬ةٍ و‪ ‬ﻻﺗَﺄﺧُﺬﻛُﻢ ﺑِﻬِﻤﺎ ر‪‬أﻓَﺔٌ‬
‫ج( ﺣﻜﻢ ﻣﺬﻛﻮر در ‪A‬‬
‫ﻓﻲ دﻳﻦِ اﷲِ ا‪‬ن ﻛُﻨﺘُﻢ ﺗُﺆﻣ‪‬ﻨُﻮنَ ﺑِﺎﷲِ و‪‬اﻟﻴ‪‬ﻮمِ اﻻﺧ‪‬ﺮِ و‪‬ﻟﻴ‪‬ﺸﻬ‪‬ﺪ ﻋ‪‬ﺬاﺑ‪‬ﻬ‪‬ﻤﺎ ﻃﺎﺋ‪‬ﻔَﺔٌ ﻣ‪‬ﻦَ اﻟﻤ‪‬ﻮﻣ‪‬ﻨﻴﻦَ« در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ زاﻧﻴﻪي‬
‫ﻣﺤﺼﻨﻪ ﻣﺬﻛﻮر در آﻳﻪي ﺷﺮﻳﻔﻪ‪» :A‬و‪‬اﻟﻼﺗﻲ ﻳ‪‬ﺄﺗﻴﻦَ اﻟﻔﺎﺣ‪‬ﺸَﺔَ ﻣ‪‬ﻦ ﻧ‪‬ﺴﺎﺋ‪‬ﻜُﻢ ﻓَﺎﺳﺘَﺸﻬِﺪ‪‬وا ﻋ‪‬ﻠَﻴﻬِﻦﱠ اَرﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺔً ﻣ‪‬ﻨﻜُﻢ ﻓَﺎ‪‬ن ﺷَﻬِﺪ‪‬وا ﻓَﺎَﻣﺴ‪‬ﻜُﻮﻫ‪‬ﻦﱠ‬
‫‪A‬‬
‫ﻓ‪‬ﻲ اﻟﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻮت‪ ‬ﺣ‪‬ﺘّﻲ ﻳ‪‬ﺘَﻮﻓﻴﻬ‪‬ﻦﱠ اﻟﻤ‪‬ﻮت‪ ‬اَو ﻳ‪‬ﺠﻌ‪‬ﻞَ اﷲُ ﻟَﻬ‪‬ﻦﱠ ﺳ‪‬ﺒﻴﻼَ‪) 15‬ﺳﻮرة اﻟﻨﺴﺎء(« ﺗﺨﻔﻴﻒ دارد و ﺳﺒﻚﺗﺮ اﺳﺖ )ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺣﻜﻤﺶ‬
‫در آﻧﺠﺎ »ﺣﺒﺲ اﺑﺪ« ﺑﻪ ﺻﻮرت دﺷﻮار ﺑﻮد‪ ،‬و در اﻳﻨﺠﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻮردن ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و رﻫﺎ ﺷﺪن اﺳﺖ؛ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﺒﺲ اﺑﺪ‬
‫ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﻨﮕﻲ ﻣﻌﻴﺸﺖ و ‪ ...‬ﺗﺎ ﮔﺎه ﻣﺮگ‪ ،‬ﺑﺴﻲ ﺳﺒﻚﺗﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ( وﻟﻲ ﺑﺎ اﻳﻦ وﺻﻒ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ »ﺟ‪‬ﻠﺪ« ﻣﺬﻛﻮر‪ ،‬در‬
‫‪A‬‬
‫ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق ﺑﻪ زن و ﻣﺮد زﻧﺎﻛﺎر‬ ‫ﺷﻜﻞ و ﻗﻴﺎﻓﻪ‪ A‬ﺧﺸﻨﻲ ﺗﺸﺮﻳﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ! زﻳﺮا از ﻃﺮﻓﻲ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﭼﺸﺎﻧﺪن درد و اﻟﻢ ﻳﻜﺼﺪ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ و از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺑﺮاي رﺳﻮا ﺷﺪنِ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ آﻧﺎن‪ ،‬ﺣﻀﻮر ﮔﺮوه ﺧﺎﺻ‪‬ﻲ از ﻣﺆﻣﻨﺎن را ‪-‬ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ‬
‫ﺧﻮردنﺷﺎن‪ -‬ﻻزم ﺷﻤﺮده اﺳﺖ و در آﺧﺮ ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮل ﻛﺮدن ﻛﺎﻣﻞ زن و ﻣﺮد زﻧﺎﻛﺎرِ ﺣﺪ‪ ‬ﺧﻮرده‪ ،‬و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﮔﺴﺘﺮش‬
‫ﻓﺴﺎدﺷﺎن در ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ A‬ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ‪ ،‬ازدواج ﺑﺎ آﻧﺎن را ﺑﺮ اﻫﻞ اﻳﻤﺎن ﺣﺮام ﻛﺮده اﺳﺖ!‪.‬‬
‫ﻗﻴﺎﻓﻪ ﺧﺸﻦ ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ ﺧﻮد‪ -‬در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره زن و‬ ‫‪A‬‬ ‫آري‪ ،‬ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺳﺨﺘﮕﻴﺮيﻫﺎ دﻟﻴﻞ ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ »ﺟ‪‬ﻠﺪ« ‪-‬ﺑﺎ ﺷﻜﻞ و‬
‫‪A‬‬
‫وﻳﮋه زﻧﺎﻛﺎر ﺣﺮﻓﻪاي اﺳﺖ ﻫﻤﺎن زﻧﺎﻛﺎري ﻛﻪ دﻳﺪﻳﻢ در‬ ‫ﻣﺮدي اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﺎﻛﺎري ﺧﻠﻖ و ﺧﻮيﺷﺎن ﺷﺪه‪ ،‬و ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ دﻳﮕﺮ‪:‬‬
‫ﺳﻮرةاﻟﻨﺴﺎء ﺣﻜﻤﺶ »ﺣﺒﺲ اﺑﺪ« ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﻨﮕﻲِ ﻣﻌﻴﺸﺖ و ‪ ...‬ﺗﺎ ﮔﺎه‪ ‬ﻣﺮگ ﺑﻮد‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﻨﻚ ﺑﺎ »ﺟ‪‬ﻠﺪ« و رﻫﺎ ﺷﺪن‪ ،‬ﻋﺬاﺑﺶ‬
‫ﺗﺨﻔﻴﻒ ﭘﻴﺪا ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬و إﻻ ﻣﮕﺮ ﻣﻲﺷﻮد اﻣﺜﺎل ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﻣﺠﺮّدي ﻛﻪ در ﻋﻨﻔﻮان ﺷﺒﺎب ﻗﺮار دارﻧﺪ و ﺑﻪ واﺳﻄﻪ‪ A‬ﺳﺮﻛﺸﻲ‬
‫ﻏﺮﻳﺰه ﺟﻨﺴﻲ در آن دوران‪ ،‬اﺣﻴﺎﻧﺎً ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺧﻄﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻜﻢ اﻟﻬﻲ آن را ﭼﺸﺎﻧﺪن درد و اﻟﻢ ﻳﻜﺼﺪ ﺿﺮﺑﻪ‪ A‬ﺷﻼق‪ ،‬و‬
‫‪A‬‬
‫رﺳﻮا ﺷﺪن در ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ A‬ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ‪ ،‬و ﻣﺤﺮوم ﺷﺪن از ازدواج ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ دﺧﺘﺮ و ﭘﺴﺮ اﻫﻞ اﻳﻤﺎن داﻧﺴﺖ؟!!‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻧﻪ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ آنﻫﺎ‬
‫در آﻳﻪي ﺷﺮﻳﻔﻪ‪» :A‬و‪ ‬اﻟﻠّﺬان ﻳ‪‬ﺄﺗ‪‬ﻴﺎﻧ‪‬ﻬﺎ ﻣ‪‬ﻨﻜُﻢ ﻓَ‪Ĥ‬ذُوﻫ‪‬ﻤﺎ ﻓَﺎ‪‬ن ﺗﺎﺑﺎ و‪ ‬اَﺻﻠَﺤﺎ ﻓَﺎَﻋﺮِﺿُﻮا ﻋ‪‬ﻨﻬ‪‬ﻤﺎ ا‪‬نﱠ اﷲَ ﻛﺎنَ ﺗَﻮ‪‬اﺑﺎً رﺣﻴﻤ ًﺎ‪) 16‬ﺳﻮرة‬
‫اﻟﻨﺴﺎء(« ﺗﻨﻬﺎ رﺳﺎﻧﺪن رﻧﺞ و آزاري ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻨﺒ‪‬ﻪﺷﺎن ﮔﺮدد و ﺗﺎﺋﺐ ﺷﻮﻧﺪ ﻣﻌﻴ‪‬ﻦ ﺷﺪه؛ و رﻧﺞ و آزارش ﻧﻴﺰ ‪-‬ﺑﻪ ﺳﺮزﻧﺶ و‬
‫ﺗﻮﺑﻴﺦ ﺗﺎ زدن ﺑﺎ ﻟﻨﮕﻪ ﻛﻔﺶ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن‪ -‬ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﭼﻪ ﺷﺪ اﻛﻨﻮن ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ‪A -‬‬
‫وﻋﺪه ﺗﺨﻔﻴﻔﻲ را ﻛﻪ در ﺳﻮرة‬
‫ﺑﺎره » ‪A‬‬
‫زاﻧﻴﻪ ﻣﺤﺼﻨﻪ« داده ﺑﻮد‪ -‬ﻋﻤﻠﻲ ﺳﺎزد‪ ،‬و او را ﺑﺎ ﺗﺸﺮﻳﻊ ﺣﻜﻢ ﺟ‪‬ﻠﺪ از ﻣﺤﺮوﻣﻴﺘﻲ ﻛﻪ در »ﺣﺒﺲ اﺑﺪ ﻫﻤﺮاه‬ ‫اﻟﻨﺴﺎء‪ ،‬در ‪A‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٢٧ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻨﮕﻲ در ﻣﻌﻴﺸﺖ ﺗﺎ ﮔﺎه ﻣﺮگ« داﺷﺖ ﺑﺮﻫﺎﻧﺪ ﻳﻜﺒﺎره ﺗﻔﺎوت ﺣﻜﻢ ﻣﺮاﺗﺐ را –ﻛﻪ در ﻫﻤﺎن ﺳﻮرة اﻟﻨﺴﺎء ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪-‬‬
‫ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺮد‪ ،‬و ﺑﺮاي ﻣﺮﺗﺒ ‪A‬ﻪ ﺿﻌﻴﻒ‪ ،‬ﻫﻤﺎن درﺟﻪ‪ A‬ﻋﺬاب را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮد ﻛﻪ در آﺧﺮ ﺑﺮاي » ‪A‬‬
‫زاﻧﻴﻪ ﻣﺤﺼﻨﻪ« ﻣﻘﺮّر داﺷﺖ؟!‪.‬‬
‫ﭘﻴﺪا اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﻟﺤﺎﻗﻲ ﻫﺮﮔﺰ ﺣﻜﻤﻲ اﻟﻬﻲ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬و ﻧﻪ ﺷﺨﺺ ﺑﺎ اﻳﻤﺎن ﺟﺮأت دارد ﻛﻪ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﺟ‪‬ﻠﺪ را‪ ،‬ﻧﺎﺳﺦ ﺣﻜﻢ‬
‫آﻳﻪ »و‪ ‬اﻟﻠّﺬانِ ﻳ‪‬ﺄﺗ‪‬ﻴﺎﻧ‪‬ﻬﺎ ﻣ‪‬ﻨﻜُﻢ ﻓَ‪Ĥ‬ذُوﻫ‪‬ﻤﺎ ﻓَﺎ‪‬ن ﺗﺎﺑﺎ و‪ ‬اَﺻﻠَﺤﺎ ﻓَﺎَﻋﺮِﺿُﻮا ﻋ‪‬ﻨﻬ‪‬ﻤﺎ ا‪‬نﱠ اﷲَ ﻛﺎنَ ﺗَﻮ‪‬اﺑﺎً ر‪‬ﺣﻴﻤﺎً‪) 16‬ﺳﻮرة اﻟﻨﺴﺎء(«‬
‫ﻣﺬﻛﻮر در ‪A‬‬
‫آﻳﻪ »واﻟﻠﺬان ﻳﺄﺗﻴﺎﻧﻬﺎ ﻣﻨﻜﻢ ﻓ‪Ĥ‬ذوﻫﻤﺎ ‪ «...‬در ﺑﺎره‪ A‬ﻏﻴﺮ ﺣﺮﻓﻪايِ آن‬
‫آﻳﻪ ﺟ‪‬ﻠﺪ« ﻣﺨﺼﻮص زﻧﺎﻛﺎر ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬و ‪A‬‬
‫ﺑﺪاﻧﺪ! زﻳﺮا ﻛﻪ » ‪A‬‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﻣﻮﺿﻮع دو ﺣﻜﻢ ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ و ﻫﺮﮔﺰ ﻣﻌﻘﻮل ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﻧﺎﺳﺦ ﺣﻜﻢ ﻣﻮﺿﻮع دﻳﮕﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ!‬
‫د( وﻗﺘﻲ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ » ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﺟ‪‬ﻠﺪ« ﻣﺨﺼﻮص زﻧﺎﻛﺎر ﺣﺮﻓﻪاي اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ زﻧﺎﻛﺎري ﺑﺮاﻳﺶ ﺧﻠﻖ و ﺧﻮي ﺷﺪه و ﺑﻪ آن ﻛﺎر اﻗﺪام‬
‫ﻋﻠﻨﻲ دارد‪ ،‬ﺑﻄﻮري ﻛﻪ ﺣﺪاﻗّﻞ ﭼﻬﺎر ﺷﺎﻫﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻧﺎﻇﺮ ﻋﻴﻦ ﻋﻤﻞ اﻧﺤﺮاﻓﻲ او ﺑﺎﺷﻨﺪ ﭘﺲ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ آﺷﻜﺎر ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ‬
‫‪A‬‬
‫ﺷﺮﻳﻔﻪ‪» :‬اَﻟﺰّاﻧﻲ ﻻﻳ‪‬ﻨﻜ‪‬ﺢ‪ ‬ا‪‬ﻻ زاﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺔً اَو ﻣ‪‬ﺸﺮِﻛَﺔً و‪ ‬اﻟﺰّاﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺔُ ﻻﻳ‪‬ﻨﻜ‪‬ﺤ‪‬ﻬﺎ ا‪‬ﻻ زانِ اَو ﻣ‪‬ﺸﺮِك‪ ‬و‪ ‬ﺣ‪‬ﺮِم‪ ‬ذﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠَﻲ‬ ‫ﺑﻌﺪي –ﻳﻌﻨﻲ آﻳﻪي‬
‫اﻟﻤ‪‬ﻮﻣ‪‬ﻨﻴﻦَ‪) 3‬ﺳﻮرة اﻟﻨﻮر(« ﺑﻪ آن ﺑﺴﺘﮕﻲ ﻛﺎﻣﻞ دارد و ﻛﻼم وﺣﻲ‪ ،‬ازدواج ﺑﺎ زن و ﻣﺮد زﻧﺎﻛﺎر ﺣﺮﻓﻪاي ﻣﻌﺮوف و ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ‬
‫آن ﻓﺤﺸﺎء را‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ ﺣﺮام ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﭘﻴﺪا اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻜﻤﻲ ﻫﺮﮔﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﻧﺴﺦ ﻧﻴﺴﺖ؛ زﻳﺮا ﻓﻄﺮت اﻫﻞ اﻳﻤﺎن از ازدواج ﺑﺎ ﭼﻨﺎن اﻓﺮادي ﺗﻨﻔّﺮ دارد‪ ،‬و ﻛﻼم‬
‫وﺣﻲ ﻫﻤﺎن ﺣﻜﻢ ﻓﻄﺮي را ﺑﻴﺎن داﺷﺘﻪ‪ ،‬و ﻓﺮﻣﺎﻧﺶ ﻫﻤﻴﺸﮕﻲ و در ﻫﻤﻪ‪ A‬دورانﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬آري ﺗﺎ اﻧﻘﻼب ذاﺗﻲِ ﭼﻨﺎن زﻧﺎﻛﺎري‪،‬‬
‫ﺑﺎﻟﻌﻴﺎن اﺣﺮاز ﻧﺸﻮد و ‪A‬‬
‫ﺗﻮﺑﻪ ﻧﺼﻮح او ﻧﺰد ﻫﻤﮕﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﺮدد ﺣﺮﻣﺖ ازدواج ﺑﺎ او ‪-‬ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﻇﺎﻫﺮ و ﺑﺎﻃﻦ ﺷﺮع‪ -‬ﻫﻤﭽﻨﺎن‬
‫ﺑﺎﻗﻲ و ﭘﺎﺑﺮﺟﺎ اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ رواﻳﺎت ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎد ﺑﺎب ﻣﻮﻳ‪‬ﺪ آن اﺳﺖ‪ ،‬و در ذﻳﻞ ﺿﺒﻂ ﻣﻲﮔﺮدد‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻋﻦ زرارة ﻗﺎل‪ :‬ﺳﺄﻟﺖ اﺑﺎﻋﺒﺪاﷲ)ع( ﻋﻦ ﻗﻮل اﷲ ﻋﺰّوﺟﻞّ‪ :‬اﻟﺰّاﻧﻲ ﻻﻳﻨﻜﺢ اﻻ زاﻧﻴﺔ او ﻣﺸﺮﻛﺔ ‪...‬؟‪ .‬ﻗﺎل‪ :‬ﻫﻦّ ﻧﺴﺎء ﻣﺸﻬﻮرات‬
‫ﺑﺎﻟﺰّﻧﺎ‪ ،‬و رﺟﺎل ﻣﺸﻬﻮرون ﺑﺎﻟﺰّﻧﺎ ﺷﻬﺮوا و ﻋﺮﻓﻮا ﺑﻪ؛ و اﻟﻨّﺎس اﻟﻴﻮم ﺑﺬﻟﻚ اﻟﻤﻨﺰل‪ ،‬ﻓﻤﻦ اﻗﻴﻢ ﻋﻠﻴﻪ ﺣﺪ‪ ‬اﻟﺰﻧﺎ او ﻣﺘّﻬﻢ ﺑﺎﻟﺰّﻧﺎ‪،‬‬
‫‪205‬‬
‫ﻟﻢﻳﻨﺒﻎ ﻷﺣﺪان ﻳﻨﺎﻛﺤﻪ ﺣﺘّﻲ ﻳﻌﺮف ﻣﻨﻪ اﻟﺘّﻮﺑﺔ«‪.‬‬
‫‪206‬‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺪﻳﺚ را »اﺑﻲاﻟﺼﺒ‪‬ﺎح اﻟﻜﻨﺎﻧﻲ« ﻧﻴﺰ‪ ،‬از ﺣﻀﺮت ﺻﺎدق)ع( رواﻳﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪» -2‬ﻣﺤﻤﺪﺑﻦﻣﺴﻠﻢ ﻋﻦ اﺑﻲﺟﻌﻔﺮ)ع( ﻓﻲ ﻗﻮﻟﻪ ﻋﺰّوﺟﻞّ‪ :‬اﻟﺰّاﻧﻲ ﻻﻳﻨﻜﺢ اﻻ زاﻧﻴﺔ او ﻣﺸﺮﻛﺔ ‪ ،...‬ﻗﺎل‪ :‬ﻫﻢ رﺟﺎل و ﻧﺴﺎء ﻛﺎﻧﻮا‬
‫ﻋﻠﻲ ﻋﻬﺪ رﺳﻮلاﷲ)ص( ﻣﺸﻬﻮرﻳﻦ ﺑﺎﻟﺰّﻧﺎ‪ ،‬ﻓﻨﻬﻲ اﷲ ﻋﺰّوﺟﻞّ ﻋﻦ اوﻟﺌﻚ اﻟﺮّﺟﺎل و اﻟﻨّﺴﺎء؛ و اﻟﻨّﺎس اﻟﻴﻮم ﻋﻠﻲ ﺗﻠﻚ اﻟﻤﻨﺰﻟﺔ‪ ،‬ﻣﻦ‬
‫‪207‬‬
‫ﺷﻬﺮ ﺷﻴﺌﺎً ﻣﻦ ذﻟﻚ او اﻗﻴﻢ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺤﺪ‪ ،‬ﻓﻼ ﺗﺰو‪‬ﺟﻮه ﺣﺘّﻲ ﺗﻌﺮف ﺗﻮﺑﺘﻪ«‪.‬‬
‫‪» -3‬ﺣﻜﻢ ﺑﻦ ﺣﻜﻴﻢ ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﷲ)ع( ﻓﻲ ﻗﻮﻟﻪ ﻋﺰّوﺟﻞّ‪ :‬و اﻟﺰّاﻧﻴﺔ ﻻﻳﻨﻜﺤﻬﺎ اﻻ زان او ﻣﺸﺮك‪ .‬ﻗﺎل‪ :‬اﻧّﻤﺎ ذﻟﻚ ﻓﻲ اﻟﺠﻬﺮ‬
‫‪208‬‬
‫)ﻳﻌﻨﻲ اذا ﻛﺎن ﻣﺠﺎﻫﺮا ﺑﺎﻟﺰّﻧﺎ ﻣﺸﻬﻮرا ﺑﺬﻟﻚ »آت«(‪ ،‬ﺛﻢ‪ ‬ﻗﺎل‪ :‬ﻟﻮ انّ اﻧﺴﺎﻧﺎ زﻧﻲ ﺛﻢ‪ ‬ﺗﺎب‪ ،‬ﺗﺰو‪‬ج ﺣﻴﺚ ﺷﺎء«‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ - 205‬اﻟﻔﺮوع ﻣﻦ اﻟﻜﺎﻓﻲ‪ ،‬ﻛﺘﺎب اﻟﻨﻜﺎح‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﺰاﻧﻲ و اﻟﺰاﻧﻴﺔ‪ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ‪  1‬‬
‫‪ - 206‬اﻟﻔﺮوع ﻣﻦ اﻟﻜﺎﻓﻲ‪ ،‬ج‪ ،5‬ص‪ ،354‬ح‪  2‬‬
‫‪ - 207‬اﻟﻔﺮوع ﻣﻦ اﻟﻜﺎﻓﻲ‪ ،‬ج‪ ،5‬ص‪ ،355‬ح‪  3‬‬
‫‪ - 208‬اﻟﻔﺮوع ﻣﻦ اﻟﻜﺎﻓﻲ‪ ،‬ج‪ ،5‬ص‪ ،355‬ح‪  6‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٢٨ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪» -4‬ﻣﺤﻤ‪‬ﺪﺑﻦاﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﻗﺎل‪ :‬ﺳﺄل رﺟﻞ اﺑﺎاﻟﺤﺴﻦ اﻟﺮّﺿﺎ)ع( و اﻧﺎ اﺳﻤﻊ‪ ،‬ﻋﻦ رﺟﻞ ﻳﺘﺰو‪‬ج اﻣﺮأة ﻣﺘﻌﺔ‪ ،‬و ﻳﺸﺘﺮط ﻋﻠﻴﻬﺎ ان‬
‫ﻻﻳﻄﻠﺐ وﻟﺪﻫﺎ‪ ،‬ﻓﺘﺄﺗﻲ ﺑﻌﺪ ذﻟﻚ ﺑﻮﻟﺪ ﻓﺸﺪ‪‬د ﻓﻲ اﻧﻜﺎر اﻟﻮﻟﺪ‪ .‬ﻓﻘﺎل‪ :‬اﻳﺠﺤﺪه إﻋﻈﺎﻣﺎ ﻟﺬﻟﻚ؟ ﻓﻘﺎل اﻟﺮّﺟﻞ‪ :‬ﻓﺎن اﺗّﻬﻤﻬﺎ؟ ﻓﻘﺎل‪:‬‬
‫ﻻﻳﻨﺒﻐﻲ ﻟﻚ انﺗﺘﺰو‪‬ج اﻻ ﻣﺆﻣﻨﺔ او ﻣﺴﻠﻤﺔ‪ ،‬ﻓﺎن اﷲ ﻋﺰّوﺟﻞّ ﻳﻘﻮل‪ :‬اﻟﺰّاﻧﻲ ﻻﻳﻨﻜﺢ اﻻ زاﻧﻴﺔ او ﻣﺸﺮﻛﺔ و اﻟﺰّاﻧﻴﺔ ﻻﻳﻨﻜﺤﻬﺎ اﻻ‬
‫‪209‬‬
‫زان او ﻣﺸﺮك و ﺣﺮّم ذﻟﻚ ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ‪«.‬‬
‫رواﻳﺖ اﺧﻴﺮ را ﺑﻪ آن ﺟﻬﺖ آوردﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮد‪ :‬ازدواج ﺑﺎ زن زﻧﺎﻛﺎر ‪-‬ﻗﺒﻞ از آﻧﻜﻪ اﻧﻘﻼب ذاﺗﻲ ﺑﺮاﻳﺶ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد و‬
‫‪A‬‬
‫ﺷﺮﻳﻔﻪ »و‪‬اﻟﺰاﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺔُ‬ ‫‪A‬‬
‫ﺗﻮﺑﻪ ﻧﺼﻮﺣﺶ آﺷﻜﺎر ﮔﺮدد‪ -‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ازدواج ﻣﻮﻗّﺖ ﻫﻢ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪ ،‬و ﺣﻜﻢ ﻣﺬﻛﻮر در ﺟﻤﻠﻪي‬
‫ﻻﻳ‪‬ﻨﻜ‪‬ﺤ‪‬ﻬﺎ ا‪‬ﻻ زانٍ اَو ﻣ‪‬ﺸﺮِك‪ ‬و‪ ‬ﺣ‪‬ﺮﱢم‪ ‬ذﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠَﻲ اﻟﻤ‪‬ﻮﻣﻨﻴﻦَ« ﺻﻮرت اﻧﻘﻄﺎﻋﻲ آن را ﻫﻢ ﺷﺎﻣﻞ اﺳﺖ!‬
‫ﺑﺎري ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ‪ :‬رواﻳﺎت ﻣﺰﺑﻮر ‪-‬ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﺷﻴﻌﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ رﺳﻴﺪه‪ ،‬و در اﺣﺎدﻳﺚ ﻋﺎﻣ‪‬ﻪ از ﺣﻜﻢ ﺻﺮﻳﺢ ﻣﺬﻛﻮر در‬
‫آن ﺧﺒﺮي ﻧﻴﺴﺖ‪ -‬ﻣﺆﻳ‪‬ﺪ ﺑﺤﺚ ﻗﺮآﻧﻲ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ ﻛﻪ ازدواج ﺑﺎ زﻧﺎﻛﺎر ﺣﺮﻓﻪاي ﻣﻌﺮوف و ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ‬
‫آن ﻓﺤﺸﺎء‪ ،‬ﺑﺮاي ﻫﻤﻴﺸﻪ و در ﻫﻤﻪ‪ A‬دورانﻫﺎ ﺑﺮ ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ ﺣﺮام اﺳﺖ و ﺗﺎ اﻧﻘﻼب ذاﺗﻲ ﺑﺮاي ﭼﻨﺎن زﻧﺎﻛﺎري ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺸﻮد و‬
‫‪A‬‬
‫ﺗﻮﺑﻪ ﻧﺼﻮﺣﺶ ﺑﺮ ﻫﻤﮕﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﺮدد‪ ،‬ﺣﻜﻢ ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﭘﺎﺑﺮﺟﺎﺳﺖ!‪.‬‬
‫آري ﺑﺎ ﻗﻄﻊ ﺑﻪ اﻳﻦﻛﻪ‪A :‬‬
‫آﻳﻪ دوم و ﺳﻮم »ﺳﻮرة اﻟﻨﻮر« ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺮﺑﻮط و ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻧﺎﮔﺴﺴﺘﻨﻲ دارﻧﺪ‪ ،‬و ﻫﺮ دو آﻳﻪ ﭘﻴﺮاﻣﻮن‬
‫ﻣﻘﺮّرات ﺟﺪﻳﺪي دور ﻣﻲزﻧﺪ ﻛﻪ در آن ﺳﻮره ﺑﺮاي زﻧﺎﻛﺎر ﺗﺸﺮﻳﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻗﻄﻊ ﺑﻪ اﻳﻦﻛﻪ‪ :‬ﻣﻔﺎد ﻛﻠﻤﻪ‪» A‬اﻟﺰّاﻧﻲ« و‬
‫»اﻟﺰّاﻧﻴﺔُ« در ﻫﺮ دو آﻳﻪ ﻳﻜﻲ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﺼﺪاق ﺧﺎرﺟﻲاش ﻫﻢ وﺣﺪت دارد‪ ،‬ﻟﻨﮕﻪ‪ A‬دﻳﮕﺮ ﺑﺤﺚ ﻗﺮآﻧﻲ ﮔﺬﺷﺘﻪ ‪-‬ﻛﻪ اﻧﺤﺼﺎر‬
‫»ﺣﺪ‪ ‬ﺟ‪‬ﻠﺪ« ﺑﻪ زن و ﻣﺮد زﻧﺎﻛﺎر ﺣﺮﻓﻪاي و ﻣﻌﺮوف و ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ آن ﻓﺤﺸﺎء ﺑﺎﺷﺪ‪ -‬ﺛﺎﺑﺖﺗﺮ ﻣﻲﮔﺮدد و ﺣﻜﻢ ﻏﻴﺮ ﺣﺮﻓﻪاي و‬
‫‪A‬‬
‫ﺷﺮﻳﻔﻪ‪» :‬و‪‬اﻟﻠّﺬانِ ﻳ‪‬ﺄﺗﻴﺎﻧ‪‬ﻬﺎ ﻣ‪‬ﻨﻜُﻢ ﻓَ‪Ĥ‬ذُوﻫ‪‬ﻤﺎ ﻓَﺎ‪‬ن ﺗﺎﺑﺎ و‪ ‬اَﺻﻠَﺤﺎ‬ ‫ﻏﻴﺮ ﻣﻌﺮوف وﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ آن ﻓﺤﺸﺎء‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺣﻜﻢ ﻣﺬﻛﻮر در ‪A‬‬
‫آﻳﻪ‬
‫ﻓَﺎَﻋﺮِﺿُﻮا ﻋ‪‬ﻨﻬ‪‬ﻤﺎ ا‪‬نﱠ اﷲَ ﻛﺎنَ ﺗَﻮ‪‬اﺑﺎً ر‪‬ﺣﻴﻤﺎً‪) 16‬ﺳﻮرة اﻟﻨﺴﺎء(« ﻣﻲﺷﻮد؛ ﻛﻪ روي ﺑﺤﺚ ﻗﺮآﻧﻲ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻋﺪم ﻣﻨﺴﻮﺧﻴﺘّﺶ ﺛﺎﺑﺖ و‬
‫ﭘﺎﺑﺮﺟﺎ اﺳﺖ!‪.‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺗﺬﻛّﺮ ﻳﻚ ﻧﻜﺘﻪ ﺿﺮوري اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺪاﻧﻴﻢ‪:‬‬
‫ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺣﻜﻢ ﺻﻮرت ﻏﻴﺮﺣﺮﻓﻪايِ ﮔﻨﺎه ﻧﺎﻣﺒﺮده ‪-‬ﻛﻪ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ آن ﺧﻠﻖ و ﺧﻮﻳﻲ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ‪ -‬ﻫﻤﺎن ﺣﻜﻢ ﻣﺬﻛﻮر در‬
‫‪A‬‬
‫آﻳﻪ ‪ 16‬ﺳﻮرة اﻟﻨﺴﺎء ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺣﻜﻤﻲ ﻏﻴﺮ ﻣﻨﺴﻮخ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﻴﻜﻦ از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﭼﻨﺎن ﻣﺮﺗﻜﺒﻴﻨﻲ درﺟﺎت و ﻣﺮاﺗﺐ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﻴﺪا‬
‫‪A‬‬
‫ﺟﻨﺒﻪ ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ ﻣﻠﺤﻮظ در آن ‪-‬ﻛﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺘﻨﺒ‪‬ﻪ ﺷﺪن و‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻟﻄّﺒﻊ اﻳﺬاء و ﺗﻌﺰﻳﺮ ﻫﺮ ﻛﺪام ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻪ اﻗﺘﻀﺎء‬
‫ﺗﺎﺋﺐ ﮔﺸﺘﻦ و ﺑﻪ ﺻﻼح آﻣﺪن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،-‬ﺗﻨﺒﻴﻬﺎتﺷﺎن ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﺮﻣﻲدارد‪ ،‬وﻟﻲ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺣﺪ‪» ‬ﺟ‪‬ﻠﺪ« ﻧﺨﻮاﻫﺪ رﺳﻴﺪ زﻳﺮا ﻛﻪ »ﺣﺪ‪‬‬
‫ﺟ‪‬ﻠﺪ« ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﺸﻮﻧﺖﺑﺎرِ ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻧﺎﻛﺎر ﺣﺮﻓﻪاي اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﻋﻤﻞ ﺧﻠﻖ و ﺧﻮي ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬و‬
‫ﻣﻌﺮوف و ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم آن ﻓﺤﺸﺎء ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ!‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ -‬ﺣﻜﻢ »ر‪‬ﺟﻢ« از دﻳﺪﮔﺎه آﻳﺎت ﻗﺮآنﻣﺠﻴﺪ‬
‫ﭘﺲ از آنﻛﻪ در ﺑﺮرﺳﻲ آﻳﺎت ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻟﻌﻴﺎن ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ‪ :‬ﺣﻜﻢ اوﻟﻲ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮاي » ‪A‬‬
‫زاﻧﻴﻪ ﻣﺤﺼﻨﻪ« ﺣﺒﺲ اﺑﺪ ﺗﺎ ﮔﺎه‪ ‬ﻣﺮگ‬
‫ﺑﻮده‪ ،‬و ﺑﻌﺪاً ﺑﻪ ﺣﻜﻢ »ﺟ‪‬ﻠﺪ« ﺗﺨﻔﻴﻒ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻟﻄّﺒﻊ آﺷﻜﺎر ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻣﺠﺪد ﺣﻜﻢ ﺟ‪‬ﻠﺪ )ﻳﻌﻨﻲ ﺣﻜﻢ ﺗﺨﻔﻴﻒ‬
‫‪                                                             ‬‬
‫‪ - 209‬اﻟﻔﺮوع ﻣﻦ اﻟﻜﺎﻓﻲ‪ ،‬ﻛﺘﺎب اﻟﻨﻜﺎح‪ ،‬ﺑﺎب اﻧّﻪ ﻻﻳﺠﻮز اﻟﺘﻤﺘﻊ اﻻ ﺑﺎﻟﻌﻔﻴﻔﺔ‪ ،‬ج‪ ،5‬ص‪ ،454‬ح‪  .3‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٢٩ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ( ﺑﻪ ﺣﻜﻢ »ر‪‬ﺟﻢ« ‪-‬ﻛﻪ ﺑﺴﻲ ﺳﺨﺖﺗﺮ از ﺣﻜﻢ »ﺣﺒﺲ اﺑﺪ«ي اﺳﺖ ﻛﻪ اﺑﺘﺪاء ﺗﺸﺮﻳﻊ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ -‬ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ ﻏﻴﺮ ﻋﺎدي‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و ﺷﻬﺮت ﻳﺎﻓﺘﻦِ ﭼﻨﺎن ﺣﻜﻤﻲ در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‪ A‬ﻓﻘﻪ‪ ،‬رﻳﺸﻪ‪ A‬اﺳﻼﻣﻲ ﻧﺪارد و ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ وﺣﻲ اﻟﻬﻲ ﻧﻴﺴﺖ!‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺷﺮﻳﻔﻪ‪» :‬و‪‬اﻟﻼﺗﻲ ﻳﺄﺗﻴﻦَ اﻟﻔﺎﺣ‪‬ﺸَﺔَ ﻣ‪‬ﻦ ﻧ‪‬ﺴﺎﺋ‪‬ﻜُﻢ ﻓَﺎﺳﺘَﺸﻬِﺪ‪‬وا ﻋ‪‬ﻠَﻴﻬِﻦﱠ اَرﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺔً ﻣ‪‬ﻨﻜُﻢ ﻓَﺎ‪‬ن ﺷَﻬِﺪ‪‬وا‬ ‫ﺗﻮﺿﻴﺢ آنﻛﻪ‪ :‬وﻗﺘﻲ آﻳﻪي‬
‫ﻼ‪) 15‬ﺳﻮرة اﻟﻨﺴﺎء(« ﺣﻜﻢ اﺑﺘﺪاﻳﻲ » ‪A‬‬
‫زاﻧﻴﻪ ﻣﺤﺼﻨﻪ« را‬ ‫ﻓَﺎَﻣﺴ‪‬ﻜﻮ‪‬ﻫ‪‬ﻦﱠ ﻓ‪‬ﻲ اﻟﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻮت‪ ‬ﺣ‪‬ﺘّﻲ ﻳ‪‬ﺘَﻮﻓّﻴﻬ‪‬ﻦﱠ اﻟﻤ‪‬ﻮت‪ ‬اَو ﻳ‪‬ﺠﻌ‪‬ﻞَ اﷲُ ﻟَﻬ‪‬ﻦﱠ ﺳ‪‬ﺒﻴ ً‬
‫‪A‬‬
‫وﻋﺪه ﺗﺨﻔﻴﻒ آن را ﻫﻢ ﺧﺒﺮ داده اﺳﺖ ‪-‬‬ ‫‪A‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ »اَو ﻳ‪‬ﺠﻌ‪‬ﻞَ اﷲُ ﻟَﻬ‪‬ﻦﱠ ﺳ‪ّ‬ﺒﻴﻼً«‬ ‫ﺣﺒﺲ اﺑﺪ ﺗﺎ ﮔﺎه‪ ‬ﻣﺮگ ﻣﻌﻴ‪‬ﻦ ﻛﺮده‪ ،‬و در آﺧﺮ ﺑﺎ‬
‫ﻛﻪ ﺗﺨﻔﻴﻔﺶ ﺑﻪ ﻃﻮر اﺗّﻔﺎق‪ ،‬ﺣﻜﻢ ﺟ‪‬ﻠﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ در آﻳﻪ‪ A‬دوم »ﺳﻮرة اﻟﻨﻮر« ﺑﻪ آن ﺗﺼﺮﻳﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ -‬ﺑﻪ وﺿﻮح ﻛﺎﻣﻞ‬
‫دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ :‬ﺣﺮﻛﺖ ﺗﺸﺮﻳﻊ در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره ﻣﺤﺼﻨﻪ‪ ،‬از ﺣﻜﻢ ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺣﻜﻢ ﺧﻔﻴﻒ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺮﮔﺸﺖ‬
‫‪A‬‬
‫وﻋﺪه ﺗﺨﻔﻴﻔﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺻﺮﻳﺢ ﻛﻼم وﺣﻲ آﻣﺪه از اﻳﻦ‬ ‫‪A‬‬
‫دوﺑﺎره آن ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ از ﺣﻜﻢ اول )ﺣﺒﺲ اﺑﺪ(‪ ،‬ﺧﻼف‬
‫ﺟﻬﺖ »ﺣﻜﻢ ر‪‬ﺟﻢ« از اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺎﻗﻂ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬و ﻣﺸﻬﻮر ﺷﺪن آن در ﻓﻘﻪ ‪-‬ﺑﻪ اﺻﻄﻼح‪ -‬اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ رﻳﺸﻪ‪ A‬دﻳﮕﺮي‬
‫ﻏﻴﺮ از وﺣﻲ ﺗﺸﺮﻳﻌﻲ ﺣﻖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻛﻪ در ذﻳﻞ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲ آن ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪:‬‬
‫در ﻛﺘﺎب »ﻗﺎﻣﻮس ﻛﺘﺎب ﻣﻘﺪ‪‬س« ذﻳﻞ ﻟﻐﺖ »ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن« ﭼﻨﻴﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن‪ .‬ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻃﻮري‬
‫در اﻳ‪‬ﺎم ﻗﺪﻳﻢ ﺑﺮاي ﺗﻨﺒﻴﻪ ﻣﻘﺼ‪‬ﺮﻳﻦ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻮد ﻛﻪ اﮔﺮ ﺑﺎﻟﻔﺮض اﺳﻢ ﺑﺮده ﻧﻤﻲﺷﺪ ﻫﺮﻛﺲ ﻣﻲداﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ ﻗﺘﻞ ﻓﻼن ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در ﻻ ‪ 10:20‬ﻣﺬﻛﻮر اﺳﺖ«‪.‬‬
‫آدرﺳﻲ ﻛﻪ ﻛﺘﺎب »ﻗﺎﻣﻮس ﻛﺘﺎب ﻣﻘﺪس« ‪-‬ﺑﺮاي اﻋﺪام ﺑﻪ ﺻﻮرت »ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن« ﻣﻲدﻫﺪ‪ -‬ﺑﻪ ﺷﺮح ذﻳﻞ اﺳﺖ‪» :‬و ﻛﺴﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎ زن ﻏﻴﺮي زﻧﺎ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎ زن ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ‪ A‬ﺧﻮد زﻧﺎ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ زاﻧﻲ و زاﻧﻴﻪ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ«‪.210‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺣﻜﻢ »زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ« ﻧﺰد اﻫﻞ ﻛﺘﺎب )ﻳﻬﻮد و ﻧﺼﺎري( ﺑﻪ »ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن« ﺷﻬﺮت داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ‪ :‬دﻳﻦ اﺳﻼم از اول ﺣﻜﻢ »ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن« را ‪-‬ﻛﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﻫﻞ ﻛﺘﺎب ﺑﻮده‪ -‬ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬و‬
‫در » ‪A‬‬
‫زاﻧﻴﻪ ﻣﺤﺼﻨﻪ« از اﺑﺘﺪاء ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﺪن را‪ ،‬ﺑﻪ »ﺣﺒﺲ اﺑﺪ« ﺗﻘﻠﻴﻞ داده اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻪ در واﻗﻊ ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن‪،‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﺼﺎدﻳﻖ »ا‪‬ﺻﺮ« و »اَﻏﻼل«ي ﺷﺪه‪ ،‬ﻛﻪ در ﺟﻤﻠﻪي ﺷﺮﻳﻔﻪ‪ ...» :A‬و‪ ‬ﻳ‪‬ﻀَﻊ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨﻬ‪‬ﻢ ا‪‬ﺻﺮَﻫ‪‬ﻢ و‪ ‬اﻻَﻏﻼلَ اﻟّﺘﻲ ﻛﺎﻧَﺖ ﻋ‪‬ﻠَﻴﻬِﻢ‬
‫‪A‬‬
‫وﻋﺪه ﺑﺮداﺷﺘﻦ آن را ﺑﻪ اﻫﻞ ﻛﺘﺎب داده اﺳﺖ!‪.‬‬ ‫‪) 157...‬ﺳﻮرة اﻷﻋﺮاف(«‬
‫وﻗﺘﻲ اﺻﻞ ﻗﻀﻴ‪‬ﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد‪ ،‬و در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ آﻳﺎت ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ‪ ،‬ﻫﻴﭻﺟﺎ و در ﻫﻴﭻ ﻣﻮرد اﺛﺮي از ﺣﻜﻢ »ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن« ﺑﻪ‬
‫ﭼﺸﻢ ﻧﺨﻮرد ﻣﺠﺪ‪‬داً ﺑﻪ آﻳﻪ‪ A‬ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ‪-‬ﻳﻌﻨﻲ آﻳﻪي ﺷﺮﻳﻔﻪ‪ :A‬و‪ ‬اﻟﻼﺗﻲ ﻳﺄﺗﻴﻦَ اﻟﻔﺎﺣ‪‬ﺸَﺔَ ﻣ‪‬ﻦ ﻧ‪‬ﺴﺎﺋ‪‬ﻜُﻢ ﻓَﺎﺳﺘَﺸﻬِﺪ‪‬وا ﻋ‪‬ﻠَﻴﻬِﻦﱠ اَرﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺔً‬
‫ﻣ‪‬ﻨﻜُﻢ ﻓَﺎ‪‬ن ﺷَﻬِﺪ‪‬وا ﻓَﺎَﻣﺴ‪‬ﻜﻮ‪‬ﻫ‪‬ﻦﱠ ﻓ‪‬ﻲ اﻟﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻮت‪ ‬ﺣﺘّﻲ ﻳ‪‬ﺘَﻮﻓﻴﻬ‪‬ﻦﱠ اﻟﻤ‪‬ﻮت‪ ‬اَو ﻳ‪‬ﺠﻌ‪‬ﻞَ اﷲُ ﻟَﻬ‪‬ﻦﱠ ﺳ‪‬ﺒﻴﻼً‪) 15‬ﺳﻮرة اﻟﻨﺴﺎء(«‪ -‬ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫زاﻧﻴﻪ ﻣﺤﺼﻨﻪ« از ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﺪن‪ ،‬ﺑﻪ »ﺣﺒﺲ اﺑﺪ« ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ در آﺧﺮ ﻫﻤﺎن آﻳﻪ ﺑﺎ ﺟﻤﻠﻪ‪A‬‬
‫در آﻳﻪ‪ A‬ﻣﺰﺑﻮر‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺣﻜﻢ » ‪A‬‬
‫‪A‬‬
‫اداﻣﻪ ﺣﻜﻢِ‬ ‫‪A‬‬
‫ﺳﻬﻠﻪ ﺳﻤﺤﻪ ﺣﺘّﻲ ﺑﻪ‬ ‫‪A‬‬
‫وﻋﺪه ﺗﺨﻔﻴﻒ ﻋﺬابِ »ﺣﺒﺲ اﺑﺪ« را ﻫﻢ داده اﺳﺖ‪ ،‬و ﺷﺮﻳﻌﺖ‬ ‫»اَو ﻳ‪‬ﺠﻌ‪‬ﻞَ اﷲُ ﻟَﻬ‪‬ﻦﱠ ﺳ‪‬ﺒﻴﻼً«‪،‬‬
‫»ﺣﺒﺲ اﺑﺪ« ﻧﻴﺰ راﺿﻲ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ!‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ - 210‬ﺳﻔﺮ ﻻوﻳﺎن‪ ،‬ﻓﺼﻞ ‪ ،20‬ﺷﻤﺎره ‪  10‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٣٠ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰي ﻣﺴﺘﻔﺎد از ﺻﺮﻳﺢ ﻛﻼم وﺣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﭼﻪ ﺟﺮأﺗﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﺣﻜﻢ »ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن« را ﺑﻪ ﮔﺮدن‬
‫اﺳﻼم ﺑﺎر ﻛﺮد و آن را از اﺣﻜﺎم ﻗﻄﻌﻲ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺳﻬﻠﻪ‪ A‬ﺳﻤﺤﻪ داﻧﺴﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ آن ﺻﺤ‪‬ﻪ‪ A‬اﺳﻼﻣﻲ ﻧﻬﺎد؟!‪ .‬ﻣﮕﺮ اﻳﻦﻛﻪ ﺑﺎرﻛﻨﻨﺪه‪A‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺟﺮﮔﻪ ‪ ...‬ﺑﺎﺷﺪ!‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺎن اﻓﺘﺮاﻳﻲ در‬
‫در اﻳﻦ ﺑﺮرﺳﻲ‪ ،‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺑﺎرﻛﻨﻨﺪه‪ A‬اﺻﻠﻲ اﻓﺘﺮاء ﻛﻪ ﻣﻲروﻳﻢ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺑﺎ ﭼﻬﺮه‪ A‬ﻋﻤﺮ اﺑﻦ اﻟﺨﻄّﺎب روﺑﻪرو ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ‪ ،‬ﻛﻪ آرم‬
‫»آﻳﺔ اﻟﺮّﺟﻢ« را ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻪ زده‪ ،‬و ﺑﺎ ﺟﺪ‪‬ﻳﺘﻲ ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻤﺎمﺗﺮ از ﻗﺎﻧﻮن »ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن« ﺟﺎﻧﺒﺪاري ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬و در ﺗﺜﺒﻴﺖ آن ‪-‬ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﺣﻜﻢ اﺳﻼﻣﻲ‪ -‬ﻛﻮﺷﺶﻫﺎ دارد!‪.‬‬
‫»آﻳﺔ اﻟﺮﺟﻢ«‪ ،‬ﻛﻪ اﺳﺎﺳﻲﺗﺮﻳﻦ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄﺎب‪ -‬در ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻗﺎﻧﻮن »ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن« در اﺳﻼم‪ -‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻜﻞﻫﺎي‬
‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﭼﻨﻴﻦ ذﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪211‬‬
‫‪» -1‬اﻟﺸّﻴﺦ و اﻟﺸّﻴﺨﺔ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘّﺔ«‪.‬‬
‫‪212‬‬
‫‪» -2‬اﻟﺸّﻴﺦ و اﻟﺸّﻴﺨﺔ اذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘّﺔ«‪.‬‬
‫‪213‬‬
‫‪» -3‬اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸّﻴﺨﺔ اذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘّﺔ ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ واﷲ ﻋﺰﻳﺰ ﺣﻜﻴﻢ«‪.‬‬
‫‪214‬‬
‫‪» -4‬اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸّﻴﺨﺔ اذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘّﺔ ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ و رﺳﻮﻟﻪ‪«.‬‬
‫‪215‬‬
‫‪» -5‬اﻟﺸّﻴﺦ و اﻟﺸّﻴﺨﺔ اذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘّﺔ ﺑﻤﺎ ﻗﻀﻴﺎ ﻣﻦ اﻟﻠّﺬة«‪.‬‬
‫‪216‬‬
‫‪» -6‬اذا زﻧﻲ اﻟﺸّﻴﺦ و اﻟﺸّﻴﺨﺔ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘّﺔ ﻓﺎﻧّﻬﻤﺎ ﻗﻀﻴﺎ اﻟﺸّﻬﻮة«‪.‬‬
‫‪217‬‬
‫‪» -7‬اﻟﺸّﻴﺦ و اﻟﺸّﻴﺨﺔ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘّﺔ ﻓﺎﻧّﻬﻤﺎ ﻗﻀﻴﺎ اﻟﺸّﻬﻮة«‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺷﺮﻳﻔﻪ ﻗﺮآنﻣﺠﻴﺪ دارد‪ ،‬ﺧﻮد ﺑﺎ ﻳﻚ‬ ‫ﻣﺎ اﺷﻜﺎل ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﻳﻦ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﺟﻌﻠﻲ را آوردﻳﻢ ﺗﺎ ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﻣﺨﺘﺼﺮ آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ آﻳﺎت‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴ ‪A‬ﻪ اﺑﺘﺪاﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻲﻗﻮارﮔﻲ آن را درك ﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﺠﻌﻮﻟﻴ‪‬ﺘﺶ آﮔﺎه ﺷﻮد؛ و إﻻ ﺑﺤﺚ ﻗﺮآﻧﻲِ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬در اﺑﻄﺎل آن از دﻳﺪﮔﺎه‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﺘﺪاوﻟﻪ ﺗﻮرات اﺳﺖ‪ ،‬و در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ آﻳﺎت ﻗﺮآن ﺣﺘّﻲ ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﻢ ﻧﺪارد‪-‬‬ ‫ﻛﻼم وﺣﻲ ﻛﺎﻓﻲ‪ ،‬و ﻟﻔﻆ »اﻟﺒﺘّﺔ« ‪-‬ﻛﻪ از اﻟﻔﺎظ‬
‫ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن ﻧﺎﻣﻮزوﻧﻲ ﭼﻬﺮه‪ A‬ادﺑﻲاش ﺑﺲ اﺳﺖ!‪.‬‬
‫ﺑﻴﭽﺎره »ﺷﻴﺦ«ي ﻛﻪ در دوران ﭘﻴﺮي و ﺳﺎﻟﺨﻮردﮔﻲ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﺎر »ﺷﻴﺨﻪ«ي ﻋﺠﻮزهاش ﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻓﺴﻘﻲ اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﭼﻮن‬
‫ﺗﻮان ﭼﻨﺎن ﻓﺴﻘﻲ در وﺟﻮد ﻧﺎﺗﻮانﺷﺎن ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻣﺎﻟﻚﺑﻦاﻧﺲ ﻣﺎﻧﻨﺪي ﻣﻴﺎﻧﺠﻴﮕﺮي ﻛﺮد‪ ،‬ﺗﺎ ﻧﺎمﺷﺎن ﺑﻪ »ﺛﻴ‪‬ﺐ« و »ﺛﻴ‪‬ﺒﺔ« ﺗﺒﺪﻳﻞ‬
‫‪218‬‬
‫ﻳﺎﺑﺪ‪» :‬ﻗﺎل ﻣﺎﻟﻚ‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ‪ :‬اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ اﻟﺜﻴ‪‬ﺐ و اﻟﺜﻴ‪‬ﺒﺔ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘّﺔ«‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ - 211‬ﻣﻮﻃﺄ ﻣﺎﻟﻚ‪ ،‬ﻛﺘﺎب اﻟﺤﺪود‪ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪  10‬‬
‫‪ - 212‬ﻣﺴﻨﺪ اﺣﻤﺪ‪ ،‬ج‪ ،5‬ص‪ .183‬ﺳﻨﻦ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﺔ‪ ،‬ﻛﺘﺎب اﻟﺤﺪود‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﺮّﺟﻢ‪ ،‬ﺣﺪﻳﺚ‪ .1‬ﺳﻨﻦ اﻟﺪ‪‬ارﻣﻲ‪ ،‬ﻛﺘﺎب اﻟﺤﺪود‪ ،‬ﺑﺎب ﻓﻲ ﺣﺪ‪ ‬اﻟﻤﺤﺼﻨﻴﻦ ﺑﺎﻟﺰّﻧﺎ‪  .‬‬
‫‪ - 213‬اﻟﺪر‪ ‬اﻟﻤﻨﺜﻮر‪ ،‬ج‪ ،5‬ص‪  179‬‬
‫‪ - 214‬اﻟﺴﻨﻦ اﻟﻜﺒﺮي‪ ،‬ﻛﺘﺎب اﻟﺤﺪود‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎ ﻳﺴﺘﺪ‪‬ل ﺑﻪ ﻋﻠﻲ انّ اﻟﺴ‪‬ﺒﻴﻞ ﻫﻮ ﺟﻠﺪ اﻟﺰّاﻧﻴﻴﻦ و رﺟﻢ اﻟﺜﻴﺐ‪ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ‪ =6‬ج‪ ،8‬ص‪  .211‬‬
‫‪ - 215‬اﻟﺪر‪ ‬اﻟﻤﻨﺜﻮر‪ ،‬ج‪ ،5‬ص‪  180‬‬
‫‪ - 216‬اﻟﻔﺮوع ﻣﻦ اﻟﻜﺎﻓﻲ‪ ،‬ﻛﺘﺎب اﻟﺤﺪود‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﺮّﺟﻢ و اﻟﺠﻠﺪ و ﻣﻦ ﻳﺠﺐ ﻋﻠﻴﻪ ذﻟﻚ= ج‪ ،7‬ص‪ .177‬اﻟﺘّﻬﺬﻳﺐ‪ ،‬ﻛﺘﺎب اﻟﺤﺪود‪ ،‬ﺑﺎب ﺣﺪود اﻟﺰّﻧﺎ‪ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ‪  .7‬‬
‫‪ - 217‬ﻣﻦ ﻻ ﻳﺤﻀﺮه اﻟﻔﻘﻴﻪ‪ ،‬ﻛﺘﺎب اﻟﺤﺪود‪ ،‬ﺑﺎب ﻣﺎ ﻳﺤﺐ ﻓﻴﻪ اﻟﺘّﻌﺰﻳﺮ و اﻟﺤﺪ‪ ‬و اﻟﺮّﺟﻢ‪ ،‬ﺣﺪث ‪  .11‬‬
‫‪ - 218‬ﻣﻮﻃﺄ ﻣﺎﻟﻚ‪ ،‬ﻛﺘﺎب اﻟﺤﺪود‪ ،‬ذﻳﻞ ﺣﺪﻳﺚ‪  10‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٣١ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫اﻳﻨﻚ در ﻓﺼﻞ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ رﻳﺸﻪﻳﺎﺑﻲ »ﺣﻜﻢ ر‪‬ﺟﻢ« از آﺛﺎرِ رﺳﻴﺪه ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪ ،‬ﺗﺎ وﺿﻊ ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄّﺎب در آن زﻣﻴﻨﻪ از ﻻﺑﻼي‬
‫رواﻳﺎت روﺷﻦﺗﺮ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ -‬رﻳﺸﻪﻳﺎﺑﻲ ﺣﻜﻢ »ر‪‬ﺟﻢ« از آﺛﺎر رﺳﻴﺪه‬
‫‪ -1‬اﺧﺮج ﻋﺒﺪاﻟﺮّزاق ﻓﻲ اﻟﻤﺼﻨّﻒ ﻋﻦ اﺑﻦﻋﺒ‪‬ﺎس ﻗﺎل‪ :‬اﻣﺮ ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄﺎب ﻣﻨﺎدﻳﺎ ﻓﻨﺎدي‪ :‬انّ اﻟﺼﻠﻮة ﺟﺎﻣﻌﺔ‪ .‬ﺛﻢ‪ ‬ﺻﻌﺪ اﻟﻤﻨﺒﺮ‬
‫ﻓﺤﻤﺪ اﷲ و اﺛﻨﻲ ﻋﻠﻴﻪ‪ ،‬ﺛﻢ‪ ‬ﻗﺎل‪ :‬اﻳ‪‬ﻬﺎ اﻟﻨﺎس ﻻﺗﺠﺰﻋﻦّ ﻣﻦ »آﻳﺔ اﻟﺮّﺟﻢ«‪ ،‬ﻓﺎﻧّﻬﺎ آﻳﺔ ﻧﺰﻟﺖ ﻓﻲ ﻛﺘﺎب اﷲ و ﻗﺮأﻧﺎﻫﺎ‪ ،‬و ﻟﻜﻨّﻬﺎ‬
‫‪219‬‬
‫ذﻫﺒﺖ ﻓﻲ ﻗﺮآن ﻛﺜﻴﺮ‪«...‬‬
‫‪ -2‬اﺧﺮج اﺑﻦﻣﺮدوﻳﻪ ﻋﻦ ﺣﺬﻳﻔﺔ ﻗﺎل‪ :‬ﻗﺎل ﻟﻲ ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄّﺎب‪ :‬ﻛﻢ ﺗﻌﺪ‪‬ون ﺳﻮرة اﻷﺣﺰاب؟‪ .‬ﻗﻠﺖ‪ :‬ﺛﻨﺘﻴﻦ او ﺛﻼﺛﺎ و ﺳﺒﻌﻴﻦ‪.‬‬
‫‪220‬‬
‫ﻗﺎل ان ﻛﺎﻧﺖ ﻟﺘﻘﺎرب ﺳﻮرة اﻟﺒﻘﺮة‪ ،‬و ان ﻛﺎن ﻓﻴﻬﺎ »آﻳﺔ اﻟﺮّﺟﻢ«‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ رواﻳﺎت ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄّﺎب ﺑﻪ وﺿﻊ ﺣﻴﺮتاﻧﮕﻴﺰي دم از ﺗﺤﺮﻳﻒ ﻗﺮآن ﻣﻲزﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺮاي داﺧﻞ ﻛﺮدن ﻳﻚ‬
‫ﺣﻜﻢ ﻏﻴﺮ اﺳﻼﻣﻲ در ﻣﺘﻦ دﻳﻦ‪ ،‬راﻫﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ اد‪‬ﻋﺎء اﻳﻦﻛﻪ از ﻗﺮآن ﻣﻘﺪار زﻳﺎدي از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻪ‪» ،‬آﻳﺔ اﻟﺮّﺟﻢ«‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺧﻮدش را‪ ،‬در ﺣﺴﺎب ﻫﻤﺎن آﻳﺎت ‪-‬ﺑﻪ اﺻﻄﻼح‪ -‬ﮔﻤﺸﺪه درآورد‪ .‬راﻫﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻟﻜّﻪدار ﻛﺮدن و ﺑﻲاﻋﺘﺒﺎر ﻛﺮدن‬
‫اﺻﻴﻞﺗﺮﻳﻦ ﻣﺪرك اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬از آن ﮔﻨﺎﻫﻲ ﺳﻨﮕﻴﻦﺗﺮ ﻧﻴﺴﺖ!‪.‬‬
‫‪ -3‬اﺧﺮج اﺣﻤﺪ و اﻟﻨّﺴﺎﺋﻲ‪ ‬ﻋﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮّﺣﻤﻦﺑﻦﻋﻮف‪ ،‬انّ ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄّﺎب ﺧﻄﺐ اﻟﻨّﺎس‪ ،‬ﻓﺴﻤﻌﺘﻪ ﻳﻘﻮل‪ :‬أﻻ و انّ ﻧﺎﺳﺎ ﻳﻘﻮﻟﻮن‪:‬‬
‫ﻣﺎ ﺑﺎل اﻟﺮّﺟﻢ و ﻓﻲ ﻛﺘﺎب اﷲ اﻟﺠﻠﺪ؟!‪ .‬و ﻗﺪ رﺟﻢ اﻟﻨﺒﻲ‪)‬ص( و رﺟﻤﻨﺎ ﺑﻌﺪه‪ ،‬و ﻟﻮﻻ انﻳﻘﻮل ﻗﺎﺋﻠﻮن او ﻳﺘﻜﻠّﻢ ﻣﺘﻜﻠّﻤﻮن‪ ،‬انّ ﻋﻤﺮ‬
‫‪221‬‬
‫زاد ﻓﻲ ﻛﺘﺎب اﷲ ﻣﺎ ﻟﻴﺲ ﻣﻨﻪ‪ ،‬ﻷﺛﺒﺘﻬﺎ ﻛﻤﺎ ﻧﺰﻟﺖ«‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﮔﺰارش‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲﺷﻮد‪ :‬ﻗﺎﻧﻮن »رﺟﻢ« در ﺻﺪر او‪‬ل ﻣﻮرد اﻋﺘﺮاض ﺑﻮده‪ ،‬و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ آن ﺑﺎ دﻳﺪه‪ A‬اﻧﻜﺎر‬
‫ﻣﻲﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪ‪ ،‬و ﻛﻼم وﺣﻲ را ﻣﻌﺎرض آن ﻣﻲداﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ!‪.‬‬
‫‪ -4‬اﺣﻤﺪﺑﻦﺣﻨﺒﻞ از اﺑﻦﻋﺒ‪‬ﺎس ﭼﻨﻴﻦ رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬ﻗﺎل‪ :‬ﺧﻄﺐ ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄّﺎب ‪-‬و ﻗﺎل ﻫﺸﻴﻢ ﻣﺮة‪ :‬ﺧﻄﺒﻨﺎ‪ -‬ﻓﺤﻤﺪاﷲ و‬
‫)ص(‬
‫ﻗﺪ رﺟﻢ و رﺟﻤﻨﺎ ﺑﻌﺪه‪ ،‬و ﻟﻮﻻ‬ ‫اﺛﻨﻲ ﻋﻠﻴﻪ‪ ،‬ﻓﺬﻛﺮ اﻟﺮّﺟﻢ ﻓﻘﺎل‪ :‬ﻻﺗﺨﺪﻋﻦّ ﻋﻨﻪ ﻓﺎﻧّﻪ ﺣﺪ‪ ‬ﻣﻦ ﺣﺪود اﷲ‪ .‬أﻻ انّ رﺳﻮلاﷲ‬
‫انﻳﻘﻮل ﻗﺎﺋﻠﻮن زاد ﻋﻤﺮ ﻓﻲ ﻛﺘﺎب اﷲ ﻣﺎ ﻟﻴﺲ ﻣﻨﻪ‪ ،‬ﻟﻜﺘﺒﺘﻪ ﻓﻲ ﻧﺎﺣﻴﺔ اﻟﻤﺼﺤﻒ‪ .‬ﺷﻬﺪ ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄّﺎب ‪-‬و ﻗﺎل ﻫﺸﻴﻢ ﻣﺮة‪ :‬و‬
‫‪222‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮّﺣﻤﻦﺑﻦﻋﻮف و ﻓﻼن و ﻓﻼن‪ -‬انّ رﺳﻮلاﷲ)ص( ﻗﺪ رﺟﻢ‪.«...‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄّﺎب ﺑﺮاي ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻗﺎﻧﻮن »رﺟﻢ« در اﺳﻼم‪ ،‬ﺧﻮد و ﻋﺒﺪاﻟﺮّﺣﻤﻦﺑﻦﻋﻮف و ﻓﻼن و ﻓﻼن ‪-‬ﻛﻪ‬
‫ﻗﻄﻌﻲ اﺳﺖ اﻳﻦ »ﻓﻼنﻫﺎ« از دارودﺳﺘﻪ‪ A‬ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻮدهاﻧﺪ!‪ -‬ﺷﻬﺎدت ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ رﺳﻮلاﷲ در زﻣﺎن ﺣﻴﺎت ﺧﻮد »ﺳﻨﮕﺴﺎر«‬
‫ﻛﺮد‪ ،‬و اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺻﺪدرﺻﺪ ﻳﻚ ﺣﻜﻢ اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﻫﺮ ﻛﺲ ﻣﻨﻜﺮ آن ﮔﺮدد )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﺎن ﮔﺮوﻫﻲ ﻛﻪ در‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ - 219‬اﻟﺪر‪ ‬اﻟﻤﻨﺜﻮر‪ ،‬اول ﺳﻮرة اﻷﺣﺰاب‪ ،‬ج‪ ،5‬ص‪  179‬‬
‫‪ - 220‬اﻟﺪر‪ ‬اﻟﻤﻨﺜﻮر‪ ،‬ج‪ ،5‬ص‪  180‬‬
‫‪ - 221‬اﻟﺪر‪ ‬اﻟﻤﻨﺜﻮر‪ ،‬ج‪ ،5‬ص‪ ،180‬ﻣﻨﺴﺪ اﺣﻤﺪ‪ ،‬ج‪ ،1‬ص‪  29‬‬
‫‪ - 222‬ﻣﺴﻨﺪ اﺣﻤﺪ‪ ،‬ج‪ ،1‬ص‪23‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٣٢ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺣﺪﻳﺚ ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄّﺎب ﺷﻜﺎﻳﺖﺷﺎن را ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻛﺮد(‪ ،‬ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ‪ A‬اﻧﻜﺎر ﻳﻚ ﺣﻜﻢ ﻗﻄﻌﻲ اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻧﺎﺑﻮد ﺷﻮد‬
‫و از ﺻﺤﻨﻪ‪ A‬روزﮔﺎر ﺑﺮاﻓﺘﺪ!!‪.‬‬
‫ﺷﻤﺎ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺤﻜﻢﻛﺎريِ ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﻛﺴﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﭘﺲ از ﻣﺮگ او ﻣﻨﻜﺮ ﻗﺎﻧﻮن »رﺟﻢ« ﺷﻮد‪ ،‬و ﻳﺎ دم از ﺑﺤﺚ ﻗﺮآﻧﻲِ‬
‫آن زﻧﺪ؟!‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻛﺎر ﭼﻨﺎن »ﺳﻨﮕﺴﺎرﻛﺮدن« را ‪-‬ﻛﻪ ﻗﺎﻧﻮن رﺳﻤﻲ اﻫﻞ ﻛﺘﺎب ﺑﻮد‪ -‬ﺳﻨّﺖ ﻗﻄﻌﻲ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻜﺘﺐ ﻋﻠﻤﻲ‬
‫ﺧﻠﻔﺎء‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ در ﻧﺴﺦ ﻛﺘﺎب ﺑﺎ ﺳﻨّﺖ دﭼﺎر اﺷﻜﺎل ﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان »ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻛﺘﺎب ﺑﺎ ﺳﻨّﺖ«‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻴﺎل ﺧﻮد ﻋﻤﻮﻣﻴ‪‬ﺖ‬
‫‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﺟﻠﺪ را‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﻨّﺖ »ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن« ﺗﺨﺼﻴﺺ داد‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ )زﻧﺎي ﺣﺮﻓﻪاي( ﻧﺎزل‬ ‫ﺑﺎ اﻳﻦﻛﻪ در ﺑﺤﺚ ﻗﺮآﻧﻲ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪ ﻛﻪ » ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﺟﻠﺪ« ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن ﺣﻜﻢ ﺗﺨﻔﻴﻒ‬
‫ﺷﺪه‪ ،‬و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻣﺠﺪ‪‬د آن را ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ از ﺣﺒﺲ اﺑﺪ ‪-‬ﻛﻪ ﻣﻮﺿﻮع »ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﺪن« ﺑﺎﺷﺪ‪ -‬ﻧﻔﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ!‪ .‬اﻛﻨﻮن ﺑﺮاي‬
‫آﻧﻜﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮد‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎن »آﻳﺔ اﻟﺮﺟﻢ« ﺟﺮﻳﺎﻧﻲ ﺳﺎده ﻧﺒﻮده‪ ،‬و ﺑﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺣﺰب ﺣﺎﻛﻢ و اﻣﺮ ﺧﻼﻓﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺷﺪه‪ .‬ﺑﻪ‬
‫رواﻳﺖ ذﻳﻞ ﺗﻮﺟ‪‬ﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪:‬‬
‫‪ -5‬ﻣﺤﻤ‪‬ﺪﺑﻦاﺳﻤﺎﻋﻴﻞﺑﺨﺎري‪ ،‬در ﻛﺘﺎباﻟﺤﺪود‪ ،‬ﺑﺎب رﺟﻢ اﻟﺤﺒﻠﻲ ﻣﻦ اﻟﺰّﻧﺎ اذا اﺣﺼﻨﺖ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬ﺣﺪ‪‬ﺛﻨﺎ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰﺑﻦﻋﺒﺪاﷲ‪ ،‬ﺣﺪ‪‬ﺛﻨﻲ اﺑﺮاﻫﻴﻢﺑﻦﺳﻌﺪ ﻋﻦ ﺻﺎﻟﺢ ﻋﻦ اﺑﻦﺷﻬﺎب ﻋﻦ ﻋﺒﻴﺪاﷲﺑﻦﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺘﺒﺔﺑﻦﻣﺴﻌﻮد‪ ،‬ﻋﻦ اﺑﻦﻋﺒ‪‬ﺎس‬
‫ﻗﺎل‪ :‬ﻛﻨﺖ اﻗﺮئ رﺟﺎﻻ ﻣﻦ اﻟﻤﻬﺎﺟﺮﻳﻦ ﻣﻨﻬﻢ ﻋﺒﺪاﻟﺮّﺣﻤﻦﺑﻦﻋﻮف‪ ،‬ﻓﺒﻴﻨﻤﺎ اﻧﺎ ﻓﻲ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﺑﻤﻨﻲ و ﻫﻮ ﻋﻨﺪ ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄﺎب ﻓﻲ آﺧﺮ‬
‫ﺣﺠ‪‬ﺔ ﺣﺠ‪‬ﻬﺎ‪ ،‬اذ رﺟﻊ اﻟﻲ‪ ‬ﻋﺒﺪاﻟﺮّﺣﻤﻦ ﻓﻘﺎل‪ :‬ﻟﻮ رأﻳﺖ رﺟﻼ اﺗﻲ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ اﻟﻴﻮم‪ ،‬ﻓﻘﺎل ﻳﺎ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻫﻞ ﻟﻚ ﻓﻲ ﻓﻼن‬
‫ﻳﻘﻮل‪ :‬ﻟﻮ ﻗﺪ ﻣﺎت ﻋﻤﺮ ﻟﻘﺪ ﺑﺎﻳﻌﺖ ﻓﻼﻧﺎ ﻓﻮاﷲ ﻣﺎ ﻛﺎﻧﺖ ﺑﻴﻌﺔ اﺑﺎﺑﻜﺮ إﻻ ﻓﻠﺘﺔ ﻓﺘﻤ‪‬ﺖ‪ .‬ﻓﻐﻀﺐ ﻋﻤﺮ ﺛﻢ‪ ‬ﻗﺎل‪ :‬اﻧّﻲ ان ﺷﺎءاﷲ ﻟﻘﺎﺋﻢ‬
‫اﻟﻌﺸﻴ‪‬ﺔ ﻓﻲ اﻟﻨّﺎس‪ ،‬ﻓﻤﺤﺬّرﻫﻢ ﻫﻮﻻء اﻟّﺬﻳﻦ ﻳﺮﻳﺪون انﻳﻐﺼﺒﻮﻫﻢ اﻣﻮرﻫﻢ‪) .‬ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻧﻘﻠﻲ ﻛﻪ از »ﺷﺮح اﻟﻤﺘﻌﺰﻟﻲ« در اﻳﻦ ﺑﺎﺑﺖ‬
‫ﺷﺪه‪ ،‬ﮔﻮﻳﻨﺪه‪ A‬ﺳﺨﻦ »ﻋﻤ‪‬ﺎر ﻳﺎﺳﺮ« و ﺷﺨﺺ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮش »ﻋﻠﻲ‪‬ﺑﻦاﺑﻴﻄﺎﻟﺐ« ﺑﻮده اﺳﺖ‪ (223.‬ﻗﺎل ﻋﺒﺪاﻟﺮّﺣﻤﻦ‪ ،‬ﻓﻘﻠﺖ ﻳﺎ‬
‫اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻻﺗﻔﻌﻞ‪ ،‬ﻓﺎنّ اﻟﻤﻮﺳﻢ ﻳﺠﻤﻊ رﻋﺎع اﻟﻨﺎس و ﻏﻮﻏﺎءﻫﻢ‪ ،‬ﻓﺎﻧّﻬﻢ ﻫﻢ اﻟّﺬﻳﻦ ﻳﻐﻠﺒﻮن ﻋﻠﻲ ﻗﺮﺑﻚ ﺣﻴﻦ ﺗﻘﻮم ﻓﻲ اﻟﻨّﺎس‪،‬‬
‫و اﻧﺎ اﺧﺸﻲ انﺗﻘﻮم ﻓﺘﻘﻮل ﻣﻘﺎﻟﺔ ﻳﻄﻴﺮﻫﺎ ﻋﻨﻚ ﻛﻞّ ﻣﻄﻴﺮ‪ ،‬و ان ﻻﻳﻌﻮﻫﺎ و ان ﻻﻳﻀﻌﻮﻫﺎ ﻋﻠﻲ ﻣﻮاﺿﻌﻬﺎ‪ .‬ﻓﺄﻣﻬﻞ ﺣﺘّﻲ ﺗﻘﺪم‬
‫اﻟﻤﺪﻳﻨﺔ ﻓﺎﻧّﻬﺎ داراﻟﻬﺠﺮة و اﻟﺴ‪‬ﻨﺔ‪ ،‬ﻓﺘﺨﻠﺺ ﺑﺎﻫﻞ اﻟﻔﻘﻪ و اﺷﺮاف اﻟﻨّﺎس ﻓﺘﻘﻮل ﻣﺎ ﻗﻠﺖ ﻣﺘﻤﻜّﻨﺎ‪ ،‬ﻓﻴﻌﻲ اﻫﻞ اﻟﻌﻠﻢ ﻣﻘﺎﻟﺘﻚ و‬
‫ﻳﻀﻌﻮﻫﺎ ﻋﻠﻲ ﻣﻮاﺿﻌﻬﺎ‪ .‬ﻓﻘﺎل ﻋﻤﺮ‪ :‬أﻣﺎ واﷲ ان ﺷﺎءاﷲ ﻻﻗﻮﻣﻦّ ﺑﺬﻟﻚ او‪‬ل ﻣﻘﺎم اﻗﻮﻣﻪ ﺑﺎﻟﻤﺪﻳﻨﺔ‪ .‬ﻗﺎل اﺑﻦﻋﺒ‪‬ﺎس‪ :‬ﻓﻘﺪﻣﻨﺎ اﻟﻤﺪﻳﻨﺔ‬
‫ﻓﻲ ﻋﻘﺐ ذياﻟﺤﺠﺔ‪ .‬ﻓﻠﻤ‪‬ﺎ ﻛﺎن ﻳﻮماﻟﺠﻤﻌﺔ ﻋﺠ‪‬ﻠﻨﺎ اﻟﺮّواح ﺣﻴﻦ زاﻏﺖ اﻟﺸّﻤﺲ‪ ،‬ﺣﺘﻲ اﺟﺪ ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ زﻳﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻧﻔﻴﻞ‬
‫ﺟﺎﻟﺴﺎً اﻟﻲ رﻛﻦ اﻟﻤﻨﺒﺮ‪ ،‬ﻓﺠﻠﺴﺖ ﺣﻮﻟﻪ ﺗﻤﺲ‪ ‬رﻛﺒﺘﻲ رﻛﺒﺘﻪ‪ .‬ﻓﻠﻢاﻧﺸﺐ أن ﺧﺮج ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄﺎب‪ ،‬ﻓﻠﻤ‪‬ﺎ رأﻳﺘﻪ ﻣﻘﺒﻼ ﻗﻠﺖ ﻟﺴﻌﻴﺪ‬
‫ﺑﻦ زﻳﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻧﻔﻴﻞ‪ :‬ﻟﻴﻘﻮﻟﻦّ اﻟﻌﺸﻴ‪‬ﺔ ﻣﻘﺎﻟﺔ ﻟﻢﻳﻘﻠﻬﺎ ﻣﻨﺬ اﺳﺘﺨﻠﻒ‪ .‬ﻓﺎﻧﻜﺮ ﻋﻠﻲ‪ ‬و ﻗﺎل‪ :‬ﻣﺎ ﻋﺴﻴﺖ انﻳﻘﻮل ﻣﺎ ﻟﻢﻳﻘﻞ ﻗﺒﻠﻪ‪.‬‬
‫ﻓﺠﻠﺲ ﻋﻤﺮ ﻋﻠﻲ اﻟﻤﻨﺒﺮ‪ .‬ﻓﻠﻤ‪‬ﺎ ﺳﻜﺖ اﻟﻤﻮذّﻧﻮن ﻗﺎم ﻓﺎﺛﻨﻲ ﻋﻠﻲ اﷲ ﺑﻤﺎ ﻫﻮ اﻫﻠﻪ‪ ،‬ﺛﻢ‪ ‬ﻗﺎل‪ :‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ ﻓﺎﻧّﻲ ﻗﺎﺋﻞ ﻟﻜﻢ ﻣﻘﺎﻟﺔ ﻗﺪ ﻗﺪر‬
‫ﻟﻲ ان اﻗﻮﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻻادري ﻟﻌﻠّﻬﺎ ﺑﻴﻦ ﻳﺪي اﺟﻠﻲ‪ ،‬ﻓﻤﻦ ﻋﻘﻠﻬﺎ و وﻋﺎﻫﺎ ﻓﻠﻴﺤﺪث ﺑﻬﺎ ﺣﻴﺚ اﻧﺘﻬﺖ ﺑﻪ راﺣﻠﺘﻪ‪ ،‬و ﻣﻦ ﺧﺸﻲ ان ﻻﻳﻌﻘﻠﻬﺎ‬
‫ﻓﻼاﺣﻞّ ﻻﺣﺪ أنﻳﻜﺬب ﻋﻠﻲ‪ .‬انّ اﷲ ﺑﻌﺚ ﻣﺤﻤ‪‬ﺪا)ص( ﺑﺎﻟﺤﻖّ و اﻧﺰل ﻋﻠﻴﻪ اﻟﻜﺘﺎب‪ .‬ﻓﻜﺎن ﻣﻤ‪‬ﺎ اﻧﺰل اﷲ آﻳﺔ اﻟﺮّﺟﻢ‪ ،‬ﻓﻘﺮأﻧﺎﻫﺎ و‬
‫‪                                                             ‬‬
‫‪ - 223‬ﻗﺎﻣﻮس اﻟﺮّﺟﺎل‪ ،‬ج‪ ،7‬ص‪  115‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٣٣ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻋﻘﻠﻨﺎﻫﺎ و وﻋﻴﻨﺎﻫﺎ‪ ،‬رﺟﻢ رﺳﻮلاﷲ)ص( و رﺟﻤﻨﺎ ﺑﻌﺪه‪ ،‬ﻓﺎﺧﺸﻲ ان ﻃﺎل ﺑﺎﻟﻨّﺎس زﻣﺎن انﻳﻘﻮل ﻗﺎﺋﻞ‪ :‬واﷲ ﻣﺎ ﻧﺠﺪ آﻳﺔ اﻟﺮّﺟﻢ ﻓﻲ‬
‫ﻛﺘﺎب اﷲ‪ ،‬ﻓﻴﻀﻠّﻮا ﺑﺘﺮك ﻓﺮﻳﻀﺔ اﻧﺰﻟﻬﺎ اﷲ‪ .‬و اﻟﺮّﺟﻢ ﻓﻲ ﻛﺘﺎب اﷲ ﺣﻖّ ﻋﻠﻲ ﻣﻦ زﻧﻲ اذا اﺣﺼﻦ‪ ،‬ﻣﻦ اﻟﺮّﺟﺎل و اﻟﻨّﺴﺎء اذا ﻗﺎﻣﺖ‬
‫اﻟﺒﻴ‪‬ﻨﺔ او ﻛﺎن اﻟﺤﺒﻞ او اﻻﻋﺘﺮاف‪ .‬ﺛﻢ‪ ‬اﻧّﺎ ﻧﻘﺮأ ﻓﻴﻤﺎ ﻧﻘﺮأ ﻣﻦ ﻛﺘﺎب اﷲ ان‪ :‬ﻻﺗﺮﻏﺒﻮا ﻋﻦ آﺑﺎﺋﻜﻢ ﻓﺎﻧّﻪ ﻛﻔﺮﺑﻜﻢ أنﺗﺮﻏﺒﻮا ﻋﻦ‬
‫آﺑﺎﺋﻜﻢ‪ ،‬او إن ﻛﻔﺮا ﺑﻜﻢ أنﺗﺮﻏﺒﻮا ﻋﻦ آﺑﺎﺋﻜﻢ‪ .‬أﻻ ﺛﻢ‪ ‬انّ رﺳﻮلاﷲ)ص( ﻗﺎل‪ :‬ﻻﺗﻄﺮوﻧﻲ ﻛﻤﺎ اﻃﺮي ﻋﻴﺴﻲﺑﻦﻣﺮﻳﻢ و ﻗﻮﻟﻮا ﻋﺒﺪاﷲ‬
‫و رﺳﻮﻟﻪ‪ .‬ﺛﻢ‪ ‬اﻧّﻪ ﺑﻠﻐﻨﻲ انّ ﻗﺎﺋﻼ ﻣﻨﻜﻢ ﻳﻘﻮل‪ :‬واﷲ ﻟﻮ ﻣﺎت ﻋﻤﺮ ﺑﺎﻳﻌﺖ ﻓﻼﻧﺎ‪ ،‬ﻓﻼﻳﻐﺘﺮن اﻣﺮؤ أنﻳﻘﻮل‪ :‬اﻧّﻤﺎ ﻛﺎﻧﺖ ﺑﻴﻌﺔ اﺑﻲﺑﻜﺮ‬
‫ﻓﻠﺘﺔ و ﺗﻤ‪‬ﺖ‪ .‬أﻻ و اﻧّﻬﺎ ﻗﺪ ﻛﺎﻧﺖ ﻛﺬﻟﻚ و ﻟﻜﻦ اﷲ وﻗﻲ ﺷﺮّﻫﺎ‪ ،‬و ﻟﻴﺲ ﻣﻨﻜﻢ ﻣﻦ ﺗﻘﻄﻊ اﻷﻋﻨﺎق اﻟﻴﻪ ﻣﺜﻞ اﺑﻲﺑﻜﺮ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺎﻳﻊ‬
‫رﺟﻼ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﻣﺸﻮرة ﻣﻦ اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ‪ ،‬ﻓﻼﻳﺒﺎﻳﻊ ﻫﻮ و ﻻ اﻟﺬي ﺑﺎﻳﻌﻪ ﺗﻐّﺮة أنﻳﻘﺘﻼ‪) .‬در ﺑﻘﻴ‪‬ﻪ ﺧﻄﺒﻪ‪ ،‬ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄﺎب ﺷﺮح داﺳﺘﺎن‬
‫ﺳﻘﻴﻔﻪ‪ 224‬را ‪-‬آنﭼﻨﺎن ﻛﻪ اﻳﺪه‪ A‬ﺣﺰﺑﻲاش اﻳﺠﺎب ﻣﻲﻛﺮده‪ -‬ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﺑﻴﺎن ﻣﻲدارد و در آﺧﺮ ﻣﺠﺪ‪‬داً ﺑﻪ ﻫﺪف اﺻﻠﻲ ﺧﻮد‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎن ﻗﺒﻠﻲاش را اﻳﻦﭼﻨﻴﻦ ﺗﻜﺮار ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ (:‬ﻓﻤﻦ ﺑﺎﻳﻊ رﺟﻼ ﻋﻠﻲ ﻏﻴﺮﻣﺸﻮرة ﻣﻦ اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ‪ ،‬ﻓﻼﻳﺘﺎﺑﻊ ﻫﻮ و ﻻ اﻟّﺬي‬
‫‪226‬‬
‫ﺑﺎﻳﻌﻪ ﺗﻐﺮّة انﻳﻘﺘﻼ«‪ .225‬ﻫﻤﻴﻦ رواﻳﺖ را اﺣﻤﺪﺑﻦﺣﻨﺒﻞ در ﻛﺘﺎب »ﻣﺴﻨﺪ« ‪-‬ذﻳﻞ »ﺣﺪﻳﺚ اﻟﺴ‪‬ﻘﻴﻔﺔ«‪ -‬آورده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺴﺄﻟﻪ »رﺟﻢ« را ﻗﺮﻳﻦ ﻣﺴﺄ ‪A‬‬
‫ﻟﻪ »ﺧﻼﻓﺖ« ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬و در ﺣﻀﻮر‬ ‫ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻛﺮدﻳﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄﺎب در ﭘﺎﻳﺎن ﻋﻤﺮ ﺧﻮد‪ ،‬ﻣ ‪A‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻫﻤﻪ ﺳﺮﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺑﻴﻦ آن دو ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺮﻗﺮار ﻛﺮد‪ .‬ﺗﺎ دﻳﮕﺮ ﻧﻪ ﻛﺴﻲ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻌﺪ از او داد‪» ‬ﻣﺎ ﺑﺎل اﻟﺮّﺟﻢ و ﻓﻲ ﻛﺘﺎب اﷲ‬
‫اﻟﺠﻠﺪ« ﺳﺮ دﻫﺪ و ﻧﻪ ﺗﻮان ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮدن ﺑﺎ ﺷﺨﺺ دﻟﺨﻮاه ﺧﻮدش را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ!‪.‬‬
‫آري ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﺑﺎر ‪A‬ه »ﻗﺎﻧﻮن رﺟﻢ« ﺑﻪ اﻋﺘﺮاض ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﻳﺎران ﻫﻤﺎن ﻛﺲ )ﻋﻤ‪‬ﺎر ﻳﺎﺳﺮ( و ﻳﺎ ﻛﺴﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ‬
‫‪A‬‬
‫ﺟﻤﻌﻪ ورودش ﺑﻪ‬ ‫دم از ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮدن ﺑﺎ ﻋﻠﻲ‪ ‬ﺑﻌﺪ از ﻋﻤﺮ زدهاﻧﺪ؛ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻧﻘﻞﻫﺎي ﻣﻌﻬﻮد ﻋﻤﺮ ﻏﻀﺒﻨﺎك ﺷﺪ‪ ،‬و در او‪‬ﻟﻴﻦ‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺧﻄﺒﻪ‪ A‬ﻣﺰﺑﻮر را در ﺣﻀﻮر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻳﺮاد ﻛﺮد‪ ،‬و ﺧﻂّ ﻣﺸﻲ آﻳﻨﺪه را ﺑﺮايﺷﺎن ﻣﺸﺨّﺺ ﻧﻤﻮد!‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬در اﻳﻦﻛﻪ ﻗﺎﻧﻮن رﺟﻢ را ‪-‬ﻛﻪ ﻳﻚ ﻗﺎﻧﻮن اﻫﻞ ﻛﺘﺎب اﺳﺖ‪ -‬ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄّﺎب رﺳﻤﻴ‪‬ﺖ داده‪ ،‬و ﺑﺮاي ﺗﺜﺒﻴﺘﺶ آﻳﻪاي‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎم »آﻳﺔ اﻟﺮّﺟﻢ« ﺟﻌﻞ ﻧﻤﻮده‪ ،‬و ﺑﺎ ﺷﻬﺎدت ﺧﻮد و ﻳﺎراﻧﺶ آن را ﭼﻬﺎر ﻣﻴﺨﻪ ﻛﺮده‪ ،‬ﺷﻜّﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫اﻛﻨﻮن ﺑﺮاي آنﻛﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮد‪ ،‬ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄﺎب ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺗﻮرات ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻧﺒﻮده‪ ،‬و از آن آﮔﺎﻫﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﺑﻪ رواﻳﺖ‬
‫ذﻳﻞ ﺗﻮﺟ‪‬ﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪ :‬اﺣﻤﺪﺑﻦﺣﻨﺒﻞ در ﻛﺘﺎب »ﻣﺴﻨﺪ«‪ 227‬از ﻋﺒﺪاﷲﺑﻦﺛﺎﺑﺖ ﭼﻨﻴﻦ رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬ﻗﺎل‪ :‬ﺟﺎء ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄﺎب اﻟﻲ‬
‫اﻟﻨﺒﻲ‪)‬ص( ﻓﻘﺎل‪ :‬ﻳﺎ رﺳﻮلاﷲ اﻧّﻲ ﻣﺮرت ﺑﺎخ ﻟﻲ ﻣﻦ ﻗﺮﻳﻈﺔ‪ ،‬ﻓﻜﺘﺐ ﻟﻲ ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﻦ اﻟﺘﻮراة؛ أﻻ اﻋﺮﺿﻬﺎ ﻋﻠﻴﻚ؟‪ .‬ﻗﺎل ﻓﺘﻐﻴ‪‬ﺮ وﺟﻪ‬
‫رﺳﻮلاﷲ‪ .‬ﻗﺎل ﻋﺒﺪاﷲ ﻳﻌﻨﻲ اﺑﻦﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﻓﻘﻠﺖ ﻟﻪ‪ :‬أﻻ ﺗﺮي ﻣﺎ ﺑﻮﺟﻪ رﺳﻮلاﷲ)ص(؟!‪.«...‬‬
‫ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺧﻮد ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄﺎب اﻋﺘﺮاف دارد‪ :‬ﺑﺮادر ﻳﻬﻮدياش ‪-‬ﻛﻪ از ﻃﺎﻳﻔﻪ‪ A‬ﺑﻨﻲﻗﺮﻳﻈﻪ ﺑﻮده‪ -‬ﺑﺮاﻳﺶ ﺟﻮاﻣﻌﻲ از اﺣﻜﺎم‬
‫ﺗﻮرات را ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﺑﻪ او داده اﺳﺖ‪ .‬و ﻋﻤﺮ ﺑﺮاي آنﻛﻪ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﺧﺪﻣﺘﻲ ﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ آن را در‬
‫اﺧﺘﻴﺎر ﺣﻀﺮت ﻗﺮار دﻫﺪ ﻛﻪ ‪.!!...‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ - 224‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺎﻣﻞ »داﺳﺘﺎن ﺳﻘﻴﻔﻪ« در ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ از ﻗﺴﻤﺖ ﺑﻴﺴﺘﻢ »ﻛﺘﺎب اول« آﻣﺪه‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﺠﺎ رﺟﻮع ﺷﻮد‪  .‬‬
‫‪ - 225‬ﺻﺤﻴﺢ اﻟﺒﺨﺎري‪ ،‬ج‪ ،4‬ص ‪ 126‬ﺗﺎ ‪  128‬‬
‫‪ - 226‬ﻣﺴﻨﺪ اﺣﻤﺪ‪ ،‬ج‪ ،1‬ص‪  55‬‬
‫‪ - 227‬ج‪ ،4‬ص‪  265‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٣۴ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺗﺎ اﻳﻨﺠﺎ وﺿﻊ دو ﺣﻜﻢ »ﺟﻠﺪ« و »رﺟﻢ« آﺷﻜﺎر ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻨﻚ در ﻓﺼﻞ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻮﺿﻮع »ﻧﻔﻲ و ﺗﻐﺮﻳﺐ« ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ -‬ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲ در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره ﺣﻜﻢ »ﺗﻐﺮﻳﺐ و ﻧﻔﻲ از ﺑﻠﺪ«‬
‫ﭘﺲ از آنﻛﻪ در ﺑﺤﺚﻫﺎي ﻗﺮآﻧﻲ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ‪:‬‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺣﻜﻢ »ﺣﺒﺲ اﺑﺪ« ﺗﺎ ﮔﺎه‪ ‬ﻣﺮگ اﺳﺖ ‪-‬ﻛﻪ ﺣﻜﻢ اوﻟﻲِ » ‪A‬‬
‫زاﻧﻴﻪ ﻣﺤﺼﻨﻪ« در اﺳﻼم ﺑﻮد‪.-‬‬ ‫‪ -1‬ﺣﻜﻢ »ﺟ‪‬ﻠﺪ« ﺗﺨﻔﻴﻒ ‪A‬‬
‫‪ -2‬ﺣﻜﻢ »ﺟ‪‬ﻠﺪ« ﻣﺨﺼﻮص زﻧﺎﻛﺎر ﺣﺮﻓﻪاي )زاﻧﻲ و زاﻧﻴﻪ‪ A‬ﻣﺤﺼﻨﻪ( ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺻﻮرت ﻏﻴﺮﺣﺮﻓﻪاي آن را ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺣﻜﻢ ﺻﻮرت ﻏﻴﺮ ﺣﺮﻓﻪاي آن‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺣﻜﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آﻳﻪي ﺷﺮﻳﻔﻪ‪» A‬و‪ ‬اﻟﻠﺬانِ ﻳ‪‬ﺄﺗ‪‬ﻴﺎﻧ‪‬ﻬﺎ ﻣ‪‬ﻨﻜُﻢ ﻓَﺎذُوﻫ‪‬ﻤﺎ ‪) 16...‬ﺳﻮرة‬
‫اﻟﻨﺴﺎء(« ذﻛﺮ ﺷﺪه‪ ،‬و ﺣﻜﻤﻲ ﻏﻴﺮ ﻣﻨﺴﻮخ اﺳﺖ و » ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﺟ‪‬ﻠﺪ« ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺎﺳﺦ آن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻟﻄّﺒﻊ آﺷﻜﺎر ﻣﻲﮔﺮدد‪ :‬وﻗﺘﻲ‬
‫ﺷﻤﻮل »ﺣﻜﻢ ﺟ‪‬ﻠﺪ« ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻏﻴﺮﺣﺮﻓﻪايِ آن‪ ،‬ﺣﻜﻤﻲ اﻟﻬﻲ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻟﻀّﺮوره اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدن ﺣﻜﻢ »ﻧﻔﻲ از ﺑﻠﺪ« ‪-‬آنﻫﻢ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺪ‪‬ت ﻳﻚ ﺳﺎل‪ ،‬ﺑﻌﺪ از اﺟﺮاء ﺣﻜﻢ ﻳﻜﺼﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻠّﺎق‪ -‬ﺑﺮ آن‪ ،‬و ﻫﺮ دو را رويﻫﻢ ﺣﻜﻢ ﺻﻮرت ﻏﻴﺮﺣﺮﻓﻪاي آن داﻧﺴﺘﻦ‪،‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ اﻧﻀﻤﺎﻣﻲ ﺑﺪون ﻫﻴﭻ ﺗﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﺣﻜﻤﻲ اﻟﻬﻲ و اﺳﻼﻣﻲ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ!‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺷﻜﻨﺠﻪ »ﻧﻔﻲ از ﺑﻠﺪ« در آن دوران‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﻣﻼزم ﻣﺤﺮوﻣﻴ‪‬ﺖ و ﺳﺨﺘﻲ و ﮔﺮﻓﺘﺎري ﻣﻲﺷﺪه‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ در‬ ‫ﺗﻮﺿﻴﺢ آنﻛﻪ‪:‬‬
‫آﻳﻪي ﺷﺮﻳﻔﻪ‪» :A‬ا‪‬ﻧّﻤﺎ ﺟ‪‬ﺰآؤ اﻟﱠﺬﻳﻦَ ﻳ‪‬ﺤﺎرِﺑ‪‬ﻮنَ اﷲَ و‪ ‬ر‪‬ﺳ‪‬ﻮﻟَﻪ‪ ‬و‪ ‬ﻳ‪‬ﺴﻌ‪‬ﻮنَ ﻓ‪‬ﻲ اﻻَرضِ ﻓَﺴﺎداً اَن ﻳ‪‬ﻘَﺘّﻠُﻮا اَو ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻠﱠﺒ‪‬ﻮا اَو ﺗُﻘﻄﱠﻊ‪ ‬اَﻳﺪﻳﻬِﻢ و‪‬‬
‫اَرﺟ‪‬ﻠُﻬ‪‬ﻢ ﻣ‪‬ﻦ ﺧ‪‬ﻼف‪ ‬اَو ﻳ‪‬ﻨﻔَﻮا ﻣ‪‬ﻦَ اﻻَرضِ ذﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟَﻬ‪‬ﻢ ﺧ‪‬ﺰي‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ اﻟﺪ‪‬ﻧﻴﺎ و‪ ‬ﻟَﻬ‪‬ﻢ ﻓ‪‬ﻲ اﻻﺧ‪‬ﺮَةِ ﻋ‪‬ﺬاب‪ ‬ﻋ‪‬ﻈﻴﻢ‪) 33‬ﺳﻮرة اﻟﻤﺎﺋﺪه(«‪ ،‬ﻳﻜﻲ از‬
‫‪A‬‬
‫ﺷﻜﻨﺠﻪ »ﻛﺸﺘﻦ‪ ،‬ﺑﻪ دار زدن‪ ،‬دﺳﺖ و ﭘﺎ ﺑﺮﻳﺪن«‬ ‫ﭼﻬﺎر ﻃﺮﻳﻖ ﻋﺬاب ﻣﺤﺎرب ﺧﺪا و رﺳﻮل ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آﻣﺪه‪ ،‬و ﻫﻢ ﻋ‪‬ﺪل‬
‫‪A‬‬
‫ﺷﻜﻨﺠﻪ »ﻧﻔﻲ از ﺑﻠﺪ«‪ ،‬ﻗﻄﻊ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺿﻤﻴﻤﻪ ﻛﺮدن ﭼﻨﺎن‬ ‫واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺗﻮﺟ‪‬ﻬﻲ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ و‬
‫ﺷﻜﻨﺠﻪاي ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﺟﻠﺪ‪ ،‬و ﻫﺮ دو را روي ﻫﻢ ﺣﻜﻢ ﺧﻄﺎي ﺟﻨﺴﻲ ﺟﻮان ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻦ ﻗﺮاردادن‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺳﺨﺖﺗﺮ از ﺧﻮد‬
‫ﺣﻜﻢ ﺟ‪‬ﻠﺪي اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ در ﻛﻼم وﺣﻲ ﺣﻜﻢ زاﻧﻲ و زاﻧﻴﻪ‪ A‬ﻣﺤﺼﻨﻪ ﻣﻘﺮّر ﺷﺪه ﺑﻮد!‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﺑﺤﺚ ﻗﺮآﻧﻲ ﻣﺰﺑﻮر‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺎ ﻓﻬﻤﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ ﺗﻐﺮﻳﺐ و »ﻧﻔﻲ از ﺑﻠﺪ« ‪-‬ﺑﺮاي زﻧﺎي ﻏﻴﺮﻣﺤﺼﻦ‪ -‬ﺣﻜﻤﻲ ﺟﻌﻠﻲ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻬﻠﻪ ﺳﻤﺤﻪ ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﻧﺪارد‪ ،‬اﻳﻨﻚ ﺑﺮاي ﭘﻲﺑﺮدن ﺑﻪ اﻳﻦﻛﻪ ﭼﻪ ﻛﺴﻲ آن را ﺟﺰء دﻳﻦ ﻛﺮده و ﺑﻪ آن‬ ‫ﻣﺘﻦ دﻳﻦ و ﺷﺮﻳﻌﺖ‬
‫ﻣﺎرك اﺳﻼﻣﻲ زده‪ ،‬ﺑﻪ رواﻳﺖ ذﻳﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪ :‬ﻣﺤﻤ‪‬ﺪﺑﻦاﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺑﺨﺎري در »ﻛﺘﺎب اﻟﺤﺪود« ﺑﺎب اﻟﺒﻜﺮان ﻳﺠﻠﺪان و ﻳﻨﻔﻴﺎن‪،‬‬
‫از »اﺑﻦﺷﻬﺎب« ﭼﻨﻴﻦ رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬ﻗﺎل اﺑﻦﺷﻬﺎب‪ :‬اﺧﺒﺮﻧﻲ ﻋﺮوةﺑﻦاﻟﺰﺑﻴﺮ‪ ،‬انّ ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄّﺎب ﻏﺮّب‪ ،‬ﺛﻢ‪ ‬ﻟﻢﻳﺰل ﺗﻠﻚ‬
‫‪228‬‬
‫اﻟﺴ‪‬ﻨَﺔ«‪.‬‬
‫ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻛﺮدﻳﺪ ﻛﻪ اﻳﻦﻫﻢ‪ ،‬از ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄّﺎب رﻳﺸﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ!!‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪ -‬ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲ رواﻳﺎت ﺷﻴﻌﻪ در ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻳﺎدﺷﺪه‬
‫ﭘﺲ از آنﻛﻪ ﺑﺤﺚﻫﺎي ﻗﺮآﻧﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آﻳﺎت »زﻧﺎ« و ﺣﻜﻢ آن‪ ،‬ﺗﻤﺎمِ آﻧﭽﻪ در رواﻳﺎت ﻓﺮﻳﻘﻴﻦ‪ ،‬راﺟﻊ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ »ر‪‬ﺟﻢ‪،‬‬
‫ﺟ‪‬ﻠﺪ‪ ،‬ﻧﻔﻲ و ﺗﻐﺮﻳﺐ« آﻣﺪه ‪-‬ﻛﻪ از ﺿﺮورﻳ‪‬ﺎت اﺻﻄﻼح ﻓﻘﻪ اﺳﻼﻣﻲ ﺣﺴﺎب ﻣﻲﺷﻮد‪ -‬ﻫﻤﻪ را ﺗﻜﺬﻳﺐ ﻛﺮد‪ ،‬و ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ داﺷﺘﻦ ﻣﺘﻮن آن اﺣﺎدﻳﺚ ﺑﺎ ﻣﻔﺎد ﻗﻄﻌﻲ آﻳﺎت ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﺎً از اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺎﻗﻂ ﺷﺪﻧﺪ و ﭘﺲ از آنﻛﻪ داﻧﺴﺘﻴﻢ‪ :‬ﺗﻤﺎم آن‬
‫اﺣﻜﺎم ﺟﻌﻠﻲ‪ ،‬از ﻃﺮف ﺣﺰب ﺣﺎﻛﻢ ‪-‬و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄّﺎب‪ -‬وارد دﻳﻦ اﺳﻼم ﺷﺪه‪ ،‬و ﺑﺤﺚﻫﺎي ﻗﺮآﻧﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫‪                                                             ‬‬
‫‪ - 228‬ﺻﺤﻴﺢ اﻟﺒﺨﺎري‪ ،‬ج‪ ،4‬ص‪  128‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٣۵ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫و اﺋﻤ‪‬ﻪاﻃﻬﺎر)ع( ﺑﺮﺧﻼف آﻳﺎت ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ ﺣﻜﻢ و‬ ‫)ص(‬
‫آﻳﺎت »زﻧﺎ« ﻫﻤﻪ را ﺗﻜﺬﻳﺐ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ از رﺳﻮلاﷲ‬
‫ﻓﺘﻮاﻳﻲ ﺻﺎدر ﺷﻮد‪ ،‬و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻲ ﻛﻪ ﺧﻼف ﻓﺮﻣﺎن ﻛﻼم وﺣﻲ ﺑﺎﺷﺪ دﺳﺖ ﺑﻴﺎﻻﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻟﻀّﺮوره آﺷﻜﺎر ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫رواﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ در ﺑﺎب »ر‪‬ﺟﻢ‪ ،‬ﺟ‪‬ﻠﺪ‪ ،‬ﻧﻔﻲ و ﺗﻐﺮﻳﺐ« در ﻛﺘﺐ او‪‬ﻟﻴﻪ‪ A‬ﺷﻴﻌﻪ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﺎً از روي رواﻳﺎت ﻋﺎﻣ‪‬ﻪ ‪-‬ﻛﻪ در آن‬
‫اﺋﻤﻪ اﻫﻞ ﺑﻴﺖ)ع( ﻧﺴﺒﺖ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ اﻇﻬﺎر‬
‫ﺑﺎب رﺳﻴﺪه‪ -‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪه و ﺑﺎ اﺳﻨﺎد اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺷﻴﻌﻪ ﺑﻪ ﺣﻀﺮات ‪A‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻄﻠﺒﻲ ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﻨﺪه‪ A‬ﺷﻴﻌﻲ ﻣﺬﻫﺐ ‪-‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص اﮔﺮ در رده‪ A‬ﻋﻠﻤﻲ آﻧﺎن ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آﻳﺪ‪ -‬ﺑﺴﻴﺎر ﮔﺮان ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﻟﻴﻜﻦ وﻗﺘﻲ اﻣﺮ داﻳﺮ ﺑﻴﻦ آن ﺷﺪ ﻛﻪ آدﻣﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺎﻧﺐ ﻗﺮآن را ﺑﮕﻴﺮد و ﻳﺎ رواﻳﺎت ﻣﻨﺘﺴﺒﻪ را‪ ،‬ﻗﻄﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﻗﺮآن‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻘﺪ‪‬م ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬و رواﻳﺎت ﻣﻨﺘﺴﺒﻪ در ﻋﺮﺿﻪ ﺷﺪن ﺑﺮ آن آﻳﺎت‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع و ﻣﺮدود ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ!‪.‬‬
‫) ع(‬
‫آري روﺷﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ وﺟﻮد ﭼﻨﻴﻦ اﻣﺮي‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﻌﻨﺎﻳﺶ آن ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺷﻴﻌﻪ ﻫﻴﭻ رواﻳﺖ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﻧﺪارد‪ ،‬و از ‪A‬‬
‫اﺋﻤﻪ اﻫﻞ ﺑﻴﺖ‬
‫رواﻳﺘﻲ ﺑﻪ دﺳﺘﺶ ﻧﺮﺳﻴﺪه اﺳﺖ؛ زﻳﺮا ﺑﺎﻟﻌﻴﺎن دﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬در ﺑﻴﺎن ﺣﻜﻤﻲ ﻛﻪ آﻳﻪي ﺷﺮﻳﻔﻪ‪» :A‬اﻟﺰّاﻧﻲ ﻻﻳ‪‬ﻨﻜ‪‬ﺢ‪ ‬اﻻ زاﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺔً اَو ﻣ‪‬ﺸﺮِﻛَﺔً و‪‬‬
‫اﻟﺰاﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺔُ ﻻﻳ‪‬ﻨﻜ‪‬ﺤ‪‬ﻬﺎ اﻻ زانٍ اَو ﻣ‪‬ﺸﺮِك‪ ‬و‪ ‬ﺣ‪‬ﺮﱢم‪ ‬ذﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠَﻲ اﻟﻤ‪‬ﻮﻣ‪‬ﻨﻴﻦَ‪) 3‬ﺳﻮرة اﻟﻨﺴﺎء(« ﻣﺘﺼﺪ‪‬ي آن اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻴﻌﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر اﺧﺘﺼﺎص‬
‫رواﻳﺎت ﻣﺘﻌﺪ‪‬دي از اﺋﻤﻪ‪ A‬اﻫﻞ ﺑﻴﺖ)ع( ﺑﻪ دﺳﺖ آورده‪ ،‬ﻛﻪ در ﺟﻮاﻣﻊ ﺣﺪﻳﺜﻲ ﻋﺎﻣ‪‬ﻪ از آن ﺣﻜﻢ ﺧﺒﺮي ﻧﻴﺴﺖ؛ و ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ‬
‫ﻫﻤﺎن اﺣﺎدﻳﺚ ﺑﻪ ﻃﻮر آﺷﻜﺎر‪ ،‬ﻣﺆﻳﺪ ﺑﺤﺚﻫﺎي ﻗﺮآﻧﻲ ﻳﺎدﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﺷﺮﺣﺶ در ﺻﻔﺤﺎت ﻗﺒﻞ ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫وﻟﻲ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻛﺮدﻳﺪ ﻛﻪ »آﻳﺔاﻟﺮّﺟﻢ« ﺑﺎ اﻳﻦﻛﻪ ﻣﺠﻌﻮﻟﻴ‪‬ﺘﺶ از ﻫﺮ ﺟﻬﺖ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻛﺘﺐ »اﻟﻜﺎﻓﻲ‪ ،‬ﻣﻦ ﻻﻳﺤﻀﺮه اﻟﻔﻘﻴﻪ‪،‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺷﻴﻌﻪ اﻣﺎﻣﻴ‪‬ﻪ اﺳﺖ‪ -‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎ ﺳﻨﺪ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺿﺒﻂ ﺷﺪه اﺳﺖ!‪.‬‬ ‫اﻟﺘّﻬﺬﻳﺐ« ‪-‬ﻛﻪ از ﻛﺘﺐ او‪‬ﻟﻴﻪ‪A‬‬
‫ﻣﺎ ﻳﻘﻴﻦ دارﻳﻢ‪ :‬ﻫﻴﭻﻳﻚ از اﺋﻤﻪ ﻣﻌﺼﻮﻣﻴﻦ)ع( روي »آﻳﺔاﻟﺮّﺟﻢ« ﺻﺤ‪‬ﻪ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬و ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺴﺒﺘﻲ ‪-‬وﻟﻮ ﺑﺎ ﺳﻨﺪي ﻗﻮي‪ ‬ﻧﺴﺒﺖ‬
‫داده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ -‬ﻛﺬب ﻣﺤﺾ اﺳﺖ؛ ﻟﻴﻜﻦ ﺑﺎ اﻳﻦ وﺻﻒ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺮﻣﻮده‪ A‬اﻣﺎم ﻣﻌﺼﻮم)ع( ﺛﺒﺖ و ﺿﺒﻂ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ!‪.‬‬
‫اﻳﻨﺠﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ آدﻣﻲ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺳﺎﺣﺖ ﻣﺆﻟّﻔﻴﻦ آن ﻛﺘﺐ را‪ ،‬از اﻓﺘﺮاء ﻋﻤﺪ ﻣﺒﺮّي ﻣﻲداﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ وﺟﻮد ﭼﻨﺎن رواﻳﺎﺗﻲ در‬
‫ﻛﺘﺐﺷﺎن‪ ،‬دﻟﻴﻞ ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ روات ﺑﻲﺳﻮاد ﻗﺒﻞ از اﻳﺸﺎن‪ ،‬آن را از ﻣﺤﺪ‪‬ﺛﻴﻦ ﻋﺎﻣ‪‬ﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ‪-‬و ﺑﺎ ﻗﺮاردادن ﻳﻚ ﺳﻨﺪ ﺑﻪ‬
‫اﺻﻄﻼح اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از آن‪ -‬ﻫﻤﺎن رواﻳﺖ ﻣﺠﻌﻮﻟﻪ را ﺑﻪ اﻣﺎم ﻣﻌﺼﻮم)ع( ﻧﺴﺒﺖ داده‪ ،‬و ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ زﻋﻢ ﺧﻮد ﺧﻮاﺳﺘﻪاﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺷﻴﻌﻪ‪ A‬اﻣﺎﻣﻴ‪‬ﻪ ﻫﻢ ﺧﺪﻣﺘﻲ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ!!‪.‬‬
‫آري اﻧﺴﺎن وﻗﺘﻲ »آﻳﺔاﻟﺮّﺟﻢ« ﻣﻨﻘﻮل در ﻛﺘﺐ ﺷﻴﻌﻪ را‪ ،‬ﻛﻨﺎر »آﻳﺔاﻟﺮّﺟﻢ« ﻣﻨﻘﻮل در ﻛﺘﺐ ﻋﺎﻣ‪‬ﻪ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺎ وﺿﻊ ﻋﺠﻴﺒﻲ‬
‫روﺑﻪرو ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎ ﻣﺠﺪ‪‬داً ﻧﻘﻞﻫﺎ را ردﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ﭼﻨﺎن وﺿﻌﻲ ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﻨﺪه آﺷﻜﺎرﺗﺮ ﺟﻠﻮه ﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫‪» -1‬اﻟﺸّﻴﺦ و اﻟﺸّﻴﺨﺔ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘّﺔ«‪.‬‬
‫‪» -2‬اﻟﺸّﻴﺦ و اﻟﺸّﻴﺨﺔ اذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘّﺔ«‪.‬‬
‫‪» -3‬اﻟﺸّﻴﺦ و اﻟﺸّﻴﺨﺔ اذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘّﺔ ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ واﷲ ﻋﺰﻳﺰ ﺣﻜﻴﻢ«‪.‬‬
‫‪» -4‬اﻟﺸّﻴﺦ و اﻟﺸّﻴﺨﺔ اذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘّﺔ ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ و رﺳﻮﻟﻪ‪«.‬‬
‫‪» -5‬اﻟﺸّﻴﺦ و اﻟﺸّﻴﺨﺔ اذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘّﺔ ﺑﻤﺎ ﻗﻀﻴﺎ ﻣﻦ اﻟﻠّﺬة«‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﭘﻨﺞ ﺻﻮرت‪ ،‬ﻓﺮمﻫﺎي ﻋﺎﻣ‪‬ﻲِ »آﻳﺔاﻟﺮﺟﻢ« ﺑﻮد و اﻳﻨﻚ ﺷﻜﻞﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ آن را ﻣﻲآورﻳﻢ‪:‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٣۶ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪» -1‬اذا زﻧﻲ اﻟﺸّﻴﺦ و اﻟﺸّﻴﺨﺔ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘّﺔ ﻓﺎﻧّﻬﻤﺎ ﻗﻀﻴﺎ اﻟﺸّﻬﻮة«‪.‬‬
‫‪» -2‬اﻟﺸّﻴﺦ و اﻟﺸّﻴﺨﺔ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘّﺔ ﻓﺎﻧّﻬﻤﺎ ﻗﻀﻴﺎ اﻟﺸّﻬﻮة«‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻲﻳﺎﺑﻴﻢ‪ :‬دو ﻧﻘﻞ ﺷﻴﻌﻪ از »آﻳﺔاﻟﺮﺟﻢ«‪ ،‬ﺧﻴﻠﻲ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻨﺠﻢ ﻧﻘﻞ ﻋﺎﻣ‪‬ﻲ آن دارد‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫ﭼﻬﺎر ﺻﻮرت دﻳﮕﺮ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮده اﻣﺎم ﻣﻌﺼﻮم)ع( ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و‬
‫‪A‬‬ ‫ﺑﺎ ﻗﻄﻊ ﺑﻪ اﻳﻦﻛﻪ دو ﺷﻜﻞ »آﻳﺔاﻟﺮﺟﻢ«‪ ،‬در ﻧﻘﻞ ﺷﻴﻌﻪ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﺠﻌﻮل اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺪون ﺷﻚ‪‬‬
‫از ﻧﻘﻞ ﻋﺎﻣ‪‬ﻲ آن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل رﻳﺸﻪ‪ A‬ﻧﻘﻞ ﺷﻴﻌﻪ ﻛﻪ ﻣﻲروﻳﻢ ‪-‬ﻳﻌﻨﻲ ﺻﻮرت ﭘﻨﺠﻢ ﻧﻘﻞ ﻋﺎﻣ‪‬ﻲ آن را ﻛﻪ ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ ،-‬ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﺗﻤﺎم رواﻳﺎت ﻋﺎﻣ‪‬ﻲ ﻣﺘﻀﻤ‪‬ﻦ ﺻﻮرت ﭘﻨﺠﻢ »آﻳﺔاﻟﺮّﺟﻢ« ﭼﻨﻴﻦ ﺿﺒﻂ ﺷﺪه اﺳﺖ‪» :‬اﺧﺮج اﺑﻦاﻟﻀّﺮﻳﺲ ﻋﻦ‬
‫اﺑﻲاﻣﺎﻣﺔﺑﻦﺳﻬﻞﺑﻦﺣﻨﻴﻒ‪ ،‬انّ ﺧﺎﻟﺘﻪ اﺧﺒﺮﺗﻪ ﻗﺎﻟﺖ‪ :‬ﻟﻘﺪ اﻗﺮأﻧﺎ رﺳﻮلاﷲ)ص( آﻳﺔ اﻟﺮّﺟﻢ‪» :‬اﻟﺸّﻴﺦ و اﻟﺸّﻴﺨﺔ اذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ‬
‫‪229‬‬
‫اﻟﺒﺘّﺔ ﺑﻤﺎ ﻗﻀﻴﺎ ﻣﻦ اﻟﻠّﺬة«‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺿﺒﻂ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﭼﻮن راوي آﻳﺔاﻟﺮّﺟﻢ ‪-‬در رواﻳﺎت ﻋﺎﻣ‪‬ﻲ ﻓﻮق‪» -‬اﺑﻲاﻣﺎﻣﺔﺑﻦﺳﻬﻞﺑﻦﺣﻨﻴﻒ« ﺑﻮده‪ ،‬و او از‬
‫»ﺧﺎﻟﻪ«اش آن را ﻧﻘﻞ ﻛﺮده )ﻛﻪ ﻻﺑﺪ‪ ‬ﺷﻴﻌﻪ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ از ﻣﺠﻌﻮﻻت اﻳﻦ »ﺧﺎﻟﻪ« ﺑﺴﻴﺎر ﺗﺸﻜّﺮ ﻛﻨﺪ!(؛ راوي ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﺷﻴﻌﻲ‬
‫ﻣﺬﻫﺐ ‪-‬ﻳﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ دﻳﮕﺮ »دوﺳﺖ ﻧﺎدان«‪ -‬وﻗﺘﻲ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺗﺎ »آﻳﺔاﻟﺮّﺟﻢ«ي ﺑﺮاي ﻫﻤﻘﻄﺎران ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺧﻮد ﺑﺴﺎزد‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫»ﺳﻬﻞﺑﻦﺣﻨﻴﻒ« ﻛﻪ از ﺷﻴﻌﻴﺎن اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﻠﻲﺑﻦاﺑﻴﻄﺎﻟﺐ)ع( ﺑﻮده‪» ،‬آﻳﺔ اﻟﺮّﺟﻢ« ﻣﺠﻌﻮﻟﺶ را از روي ﻧﻘﻞ ﻣﻌﻬﻮد ﺑﺮﮔﺰﻳﺪه‪،‬‬
‫و از ﻧﻘﻞﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻋﺎﻣ‪‬ﻲ »آﻳﺔاﻟﺮﺟﻢ« ‪-‬ﭼﻮن ﻧﺎﻗﻠﻴﻨﺶ اﻣﺜﺎل ﻋﻤﺮاﺑﻦاﻟﺨﻄﺎب و زﻳﺪﺑﻦﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ -‬ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ!!‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦﻛﻪ اﮔﺮ ﻛﻤﻲ ﻋﻘﻞ ﻣﻲداﺷﺘﻨﺪ و راه دوراﻧﺪﻳﺸﻲ را ﺑﺮﻣﻲﮔﺰﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬آﻳﺔاﻟﺮّﺟﻢِ ﻣﺠﻌﻮل ﺧﻮدﺷﺎن را از روي ﻧﻘﻞ ﺻﻮرت‬
‫ﺳﻮم ﻋﺎﻣ‪‬ﻲ آن ‪-‬ﻛﻪ ﻋﺒﺎرت از »اﻟﺸّﻴﺦ و اﻟﺸّﻴﺨﺔ اذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘّﺔ ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ واﷲ ﻋﺰﻳﺰ ﺣﻜﻴﻢ« ﺑﺎﺷﺪ‪ -‬اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻻاﻗﻞّ ﻗﺴﻤﺖ اﺧﻴﺮش )ﻳﻌﻨﻲ ﺟﻤﻠﻪ‪» A‬ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ واﷲ ﻋﺰﻳﺰ ﺣﻜﻴﻢ«( از ﺟﻤﻼت ﻗﺮآن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ؛ و از آﺧﺮ‬
‫آﻳﻪي ﺷﺮﻳﻔﻪ‪» :A‬و‪ ‬اﻟﺴ‪‬ﺎرِقُ و‪ ‬اﻟﺴ‪‬ﺎرِﻗَﺔُ ﻓَﺎﻗﻄَﻌ‪‬ﻮا اَﻳﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻬ‪‬ﻤﺎ ﺟ‪‬ﺰاء‪ ‬ﺑِﻤﺎ ﻛَﺴ‪‬ﺒﺎً ﻧَﻜﺎﻻً ﻣ‪‬ﻦَ اﷲِ و‪‬اﷲُ ﻋ‪‬ﺰﻳﺰٌ ﺣ‪‬ﻜﻴﻢ‪) 38‬ﺳﻮرة اﻟﻤﺎﺋﺪه(« ﺳﺮﻗﺖ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ!‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﻮد ﺷﺮح داﺳﺘﺎن »آﻳﺔاﻟﺮّﺟﻢِ« ﻣﻨﻘﻮل در ﻛﺘﺐ او‪‬ﻟﻴﻪ‪ A‬ﺷﻴﻌﻪ‪ ،‬و رﻳﺸﻪ‪ A‬ﻧﻘﻞ ﻋﺎﻣ‪‬ﻲ آن‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎل‪ ،‬در اﻳﻦﻛﻪ رواﻳﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع »ر‪‬ﺟﻢ‪ ،‬ﺟ‪‬ﻠﺪ‪ ،‬ﻧﻔﻲ و ﺗﻐﺮﻳﺐ« ﻣﺬﻛﻮر در ﻛﺘﺐ او‪‬ﻟﻴﻪ‪ A‬ﺷﻴﻌﻪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻃﺒﻖ رواﻳﺎت‬
‫ﻋﺎﻣ‪‬ﻪ ‪-‬ﻛﻪ در آن ﺟﻬﺎت داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ -‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺷﻜّﻲ ﻧﻴﺴﺖ؛ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﻛﻪ در آن ﺗﻨﻈﻴﻢ‪ ،‬روات او‪‬ﻟﻴ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺷﻤﺎره‪ A‬رواﻳﺎت را‬
‫زﻳﺎدﺗﺮ ﻛﺮده و ﻛﻨﺎر ﻫﻢ ﭼﻴﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﺧﻮد ﺑﺎ ﻛﺜﺮت ﻣﻨﻘﻮﻻتﺷﺎن ‪-‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎره‪ A‬رواﻳﺎت ﻋﺎﻣ‪‬ﻪ‪ -‬ﻋﻈﻤﺖ و ﺷﻮﻛﺖ‬
‫ﺷﻴﻌﻪ را ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﻠﻮه دﻫﻨﺪ!!‪ .‬راﻫﻲ ﻛﻪ ﭼﻮن ﻋﻴﺒﺶ آﺷﻜﺎر ﺷﻮد‪ ،‬ﻋﻮض آنﻛﻪ ﻋﻈﻤﺖ و ﺷﻮﻛﺖآور ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻈﻤﺖ و‬
‫ﺷﻮﻛﺖﺷﻜﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد!‪.‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‪» -‬ﻣﺘﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ« اﺣﺎدﻳﺚ ﻣﻘﺪ‪‬م ﺑﺮ »ﺳﻨﺪ ﺷﻨﺎﺳﻲ« آن اﺳﺖ‬
‫ﭘﻲﺑﺮدن ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺧﻄﺮﻧﺎك ﮔﺬﺷﺘﻪ )ﻣﺠﻌﻮل ﺑﻮدن رواﻳﺎت ﻓﺮﻳﻘﻴﻦ در ﻣﻮرد »رﺟﻢ«‪ ،‬ﺟﻠﺪ‪ ،‬ﻧﻔﻲ و ﺗﻐﺮﻳﺐ«( ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻲآﻣﻮزد‬
‫ﻛﻪ در اﻣﺮ ﺣﺪﻳﺚﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻫﻤﻴﺸﻪ »ﻣﺘﻦﺷﻨﺎﺳﻲِ« آن را ﻣﻘﺪ‪‬م ﺑﺮ»ﺳﻨﺪﺷﻨﺎﺳﻲ«اش ﻗﺮار دﻫﻴﻢ ﻳﻌﻨﻲ ﻫﺮ ﺣﺪﻳﺚ و رواﻳﺖ‬
‫‪                                                             ‬‬
‫‪ - 229‬اﻟﺪ‪‬ر‪ ‬اﻟﻤﻨﺜﻮر‪ ،‬ج‪ ،5‬ص‪  180‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٣٧ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺎ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ اﺑﺘﺪاء ﺑﺎ ﻋﺮﺿﻪ ﻛﺮدن ﺑﺮ آﻳﺎت ﻛﻼم وﺣﻲ‪ ،‬و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﻘﻼﻧﻲ ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ ‪-‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻋﺮﺿﻪ داﺷﺘﻦ ﺑﺮ اﺻﻴﻞﺗﺮﻳﻦ ﻣﺪرك اﺳﻼﻣﻲ ﻛﻪ ﻓﻌﻼً در اﺧﺘﻴﺎر ﻣﺎ اﺳﺖ‪ -‬ﻣﺘﻦ آن ﺣﺪﻳﺚ و رواﻳﺖ را )اﻋﻢ‪ ‬از آنﻛﻪ ﺳﻨﺪي‬
‫ﻋﺎﻣ‪‬ﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ( در ﺑﻮﺗﻪ‪ A‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺻﺤﻴﺢ ﻗﺮار دﻫﻴﻢ‪ ،‬و ﭘﺲ از ﺑﻲاﺷﻜﺎل از ﻛﺎر درآﻣﺪن »ﻣﺘﻦ«‪،‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺣﺪﻳﺚ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﻮد‪ ،‬آن وﻗﺖ ﺑﻪ ﻣﺮﺟ‪‬ﺤﺎت ﺳﻨﺪي و ﻏﻴﺮ آن ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻴﻢ؛ ﻧﻪ آنﻛﻪ از‬
‫اﺑﺘﺪاء‪ ،‬اﺳﺎس ﺣﺪﻳﺚﺷﻨﺎﺳﻲ را ﺑﺮ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺳﻨﺪي ﻗﺮار دﻫﻴﻢ‪ ،‬و ﺗﻤﺎم رواﻳﺎت ﻋﺎﻣ‪‬ﻪ را ‪-‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻳﻦﻛﻪ ﺳﻨﺪي ﻏﻴﺮ ﺷﻴﻌﻲ‬
‫دارﻧﺪ‪ -‬رد‪ ‬ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬و در ﺟﺎﻧﺐ رواﻳﺎت ﺷﻴﻌﻲ ﻫﻢ ﺟﺰ ﺗﺸﺨﻴﺺ اﻋﺘﺒﺎر ﺳﻨﺪ ﻛﺎري ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬و ﻫﺮ رواﻳﺖ ﺷﻴﻌﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺳﻨﺪش ‪-‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت رﺟﺎﻟﻲ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺷﻴﻌﻪ‪ -‬ﺑﻲﻋﻴﺐ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺮﺑﺴﺘﻪ و درﺑﺴﺘﻪ ﻣﻔﺎد ﻣﺘﻨﺶ را ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ‪ ،‬و ﺑﺮ ﻃﺒﻖ‬
‫آن ﻓﺘﻮي ﺻﺎدر ﻛﻨﻴﻢ و ﺑﻪ ﺗﺒﻠﻴﻐﺶ ﺑﭙﺮدازﻳﻢ!‪.‬‬
‫آري ﻫﺮﮔﺎه روش »ﻣﺘﻦﺷﻨﺎﺳﻲ« ﻣﻘﺪ‪‬م ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻛﺜﻴﺮي از رواﻳﺎت ﻋﺎﻣ‪‬ﻲ و ﺧﻴﻠﻲ از رواﻳﺎت ﻏﻴﺮ ﻋﺎﻣ‪‬ﻲ ﻛﻪ ﺳﻨﺪي‬
‫ﺿﻌﻴﻒ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ؛ و ﺑﺮﻋﻜﺲ ﺑﺴﻴﺎري از رواﻳﺎت ‪-‬ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﺷﻴﻌﻲ‪ -‬ﻛﻪ از ﺣﻴﺚ ﺳﻨﺪ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻣﺤﺴﻮب‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻴﻮب و ﻣﻌﻠﻮل از ﻛﺎر درآﻳﻨﺪ!‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ‪-‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ -‬ﻣﺜﺎﻟﻲ ذﻛﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‪» A‬اﻟﺘّﻬﺬﻳﺐ«‪ ،‬ﻛﺘﺎب اﻟﻄّﻬﺎرة ﺑﺎب آداب اﻷﺣﺪاث اﻟﻤﻮﺟﺒﺔ ﻟﻠﻄّﻬﺎرة ﭼﻨﻴﻦ رواﻳﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻣﺤﻤ‪‬ﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ‬
‫ﻳﺤﻴﻲ ﻋﻦ ﻳﻌﻘﻮبﺑﻦﻳﺰﻳﺪ ﻋﻦ اﺑﻦاﺑﻲﻋﻤﻴﺮ ﻋﻦ داودﺑﻦﻓﺮﻗﺪ ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﷲ)ع( ﻗﺎل‪» :‬ﻛﺎﻧﻮا ﺑﻨﻮاﺳﺮاﺋﻴﻞ اذا اﺻﺎب اﺣﺪﻫﻢ ﻗﻄﺮة‬
‫ﺑﻮل‪ ،‬ﻗﺮّﺿﻮا ﻟﺤﻮﻣﻬﻢ ﺑﺎﻟﻤﻘﺎرﻳﺾ‪ .‬و ﻗﺪ وﺳ‪‬ﻊ اﷲ ﻋﻠﻴﻜﻢ ﺑﺎوﺳﻊ ﻣﺎﺑﻴﻦ اﻟﺴ‪‬ﻤﺎء و اﻷرض‪ ،‬و ﺟﻌﻞ ﻟﻜﻢ اﻟﻤﺎء ﻃﻬﻮرا‪ ،‬ﻓﺎﻧﻈﺮوا‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ »ﻣﻦ ﻻﻳﺤﻀﺮه اﻟﻔﻘﻴﻪ«‪ ،‬ﻛﺘﺎب اﻟﻄّﻬﺎرة‪ ،‬ﺑﺎب اﻟﻤﻴﺎه و ﻃﻬﺮﻫﺎ و ﻧﺠﺎﺳﺘﻬﺎ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن‬ ‫ﻛﻴﻒ ﺗﻜﻮﻧﻮن«‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ رواﻳﺖ در‬
‫ذﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮدآورﻧﺪﮔﺎن »ﺟﺎﻣﻊ اﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺸّﻴﻌﺔ«‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﺧﻮد را زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎي ﺑﺮوﺟﺮدي »ﻗﺪ‪‬س‬
‫ﺳﺮّه« اﻧﺠﺎم ﻣﻲدادﻧﺪ ‪-‬ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﺿﺒﻂ دوﺳﺖ ﻣﺘﺘﺒ‪‬ﻊ و زﺣﻤﺘﻜﺶﻣﺎن‪ -‬رواﻳﺖ ﻓﻮق را‪ ،‬ﺣﺪﻳﺚ دو‪‬م ﺑﺎب انّ اﻟﻤﺎء ﻃﻬﻮر‬
‫ﺑﺎﻗﺴﺎﻣﻪ و ان ﻛﺎن ﻣﺎء اﻟﺒﺤﺮ‪ ،‬از اﺑﻮاب اﻟﻤﻴﺎه »ﻛﺘﺎب اﻟﻄّﻬﺎرة« ﻗﺮار دادهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﺪ ﻛﻪ رواﻳﺖ ﻣﺰﺑﻮر‪ ،‬در ﺟﻮاﻣﻊ ﺣﺪﻳﺜﻲ ﺷﻴﻌﻪ )از ﺟﻮاﻣﻊ او‪‬ﻟﻴ‪‬ﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ آﺧﺮﻳﻦ ﺟﺎﻣﻊ( ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺣﺪﻳﺚ‬
‫ﺷﻴﻌﻲ ﺿﺒﻂ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﻳﻦ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺳﻨﺪ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﻲﻋﻴﺐ اﺳﺖ‪ ،‬و از اﺣﺎدﻳﺚ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺷﻴﻌﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻨﻚ آن را در ﺑﻮﺗﻪ‪» A‬ﻣﺘﻦﺷﻨﺎﺳﻲ« ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ﭼﻪ از ﻛﺎر درآﻳﺪ؟!‬
‫ﻣﺘﻦ ﺣﺪﻳﺚ‪» :‬ﻛﺎﻧﻮا ﺑﻨﻮاﺳﺮاﺋﻴﻞ اذا اﺻﺎب اﺣﺪﻫﻢ ﻗﻄﺮة ﺑﻮل‪ ،‬ﻗﺮّﺿﻮا ﻟﺤﻮﻣﻬﻢ ﺑﺎﻟﻤﻘﺎرﻳﺾ‪ .‬و ﻗﺪ وﺳ‪‬ﻊ اﷲ ﻋﻠﻴﻜﻢ ﺑﺎوﺳﻊ ﻣﺎﺑﻴﻦ‬
‫اﻟﺴ‪‬ﻤﺎء و اﻷرض‪ ،‬و ﺟﻌﻞ ﻟﻜﻢ اﻟﻤﺎء ﻃﻬﻮرا‪ ،‬ﻓﺎﻧﻈﺮوا ﻛﻴﻒ ﺗﻜﻮﻧﻮن«‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎنﻛﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﻣﺘﻀﻤ‪‬ﻦ ﺑﻴﺎن دو ﻣﻄﻠﺐ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬در ﺑﻨﻲاﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺣﻜﻢ اﻟﻬﻲ ﭼﻨﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺎه ﻗﻄﺮه‪ A‬ﺑﻮﻟﻲ ﺑﻪ ﺑﺪن ﻳﻜﻲ از آﻧﺎن ﻣﻲرﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﭘﻮﺳﺖ و ﮔﻮﺷﺖ‬
‫ﺑﺪﻧﺶ را در ﻧﻘﻄﻪ‪ A‬ﻣﻼﻗﺎت‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻘﺮاض ﺑﭽﻴﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﻄﻬﺮﻳ‪‬ﺖ و ﭘﺎكﻛﻨﻨﺪﮔﻲ آب‪ ،‬در دﻳﻦ اﺳﻼم ﺗﺸﺮﻳﻊ ﺷﺪه‪ ،‬و ﻗﺒﻼً در ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺸﺮي و ادﻳﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬از آن ﺧﺒﺮي ﻧﺒﻮده‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٣٨ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻣﻄﻠﺐ او‪‬ل را وﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﻘﻼﻧﻲ ﻗﺮآنﻣﺠﻴﺪ ﻋﺮﺿﻪ ﻛﻨﻴﻢ ‪-‬ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪» :‬ﻻﻳ‪‬ﻜَﻠﱢﻒ‪ ‬اﷲُ ﻧَﻔﺴﺎً ا‪‬ﻻّ و‪‬ﺳﻌ‪‬ﻬﺎ‪،‬‬
‫ﻻﻳ‪‬ﻜَﻠﱢﻒ‪ ‬ﻧﻔﺴﺎً اﻻ و‪‬ﺳﻌ‪‬ﻬﺎ‪ ،‬ﻻﺗُﻜَﻠﱢﻒ‪ ‬ﻧَﻔﺲ‪ ‬اﻻ و‪‬ﺳﻌ‪‬ﻬﺎ و ‪ -«...‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﺣﻜﻢ اد‪‬ﻋﺎ ﺷﺪ ‪A‬ه در دﻳﻦ ﺑﻨﻲاﺳﺮاﺋﻴﻞ‬
‫ﻛﺬب ﻣﺤﺾ اﺳﺖ زﻳﺮا ﻣﻘﺮاض ﻛﺮدن ﮔﻮﺷﺖ و ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺪن‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻗﻄﺮه و ﻳﺎ ﻗﻄﺮات ﺑﻮﻟﻲ ﻛﻪ ﺧﻮاه ﻧﺎﺧﻮاه در ﻃﻮل‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﻫﺮ ﻛﺲ ﻣﻜﺮّر ﺑﻪ ﺑﺪﻧﺶ ﺗﺮﺷّﺢ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬در ﻃﺎﻗﺖ اﻧﺴﺎنﻫﺎ در ﻫﻴﭻ دوره از ادوار ﺗﺎرﻳﺨﺶ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ؛ و اﮔﺮ ﻛﺴﻲ‬
‫ﮔﻤﺎن ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ اد‪‬ﻋﺎ ﺷﺪه‪ ،‬از اﻗﺴﺎم »ا‪‬ﺻﺮ« و »اَﻏﻼل«ي اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ در ﺟﻤﻠﻪ‪ A‬ﺷﺮﻳﻔﻪي‪ ...» :‬و‪ ‬ﻳ‪‬ﻀَﻊ‪ ‬ﻋ‪‬ﻨﻬ‪‬ﻢ ا‪‬ﺻﺮَﻫ‪‬ﻢ و‪‬‬
‫‪A‬‬
‫وﻋﺪه ﺑﺮداﺷﺘﻦ آن‪ ،‬ﺑﻪ اﻫﻞ ﻛﺘﺎب داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮد‪ ‬ﻃﺎﻗﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻦ‬ ‫اﻻَﻏﻼلَ اﻟّﺘﻲ ﻛﺎﻧَﺖ ﻋ‪‬ﻠَﻴﻬِﻢ‪)157...‬ﺳﻮرة اﻷﻋﺮاف(«‬
‫اﻧﺴﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﻘﺮاض ﻛﺮدن ﮔﻮﺷﺖ و ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺪنﺷﺎن در ﺗﻤﺎم دورانﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﺮ اﺑﻄﺎل ﭼﻨﺎن ﮔﻤﺎﻧﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫آري ﺣﻜﻢ »ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن« ﻛﻪ در دﻳﻦ ﻳﻬﻮد ﺑﻮده‪ ،‬و ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﺑﺤﺚ ﻗﺮآﻧﻲ ﮔﺬﺷﺘﻪ در اﺳﻼم ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬آن را‬
‫ﻣﻲﺗﻮان از اﻗﺴﺎم »ا‪‬ﺻﺮ« و »اَﻏﻼل« ﻧﺎﻣﺒﺮده داﻧﺴﺖ‪ .‬وﻟﻲ ﻣﻘﺮاض ﻛﺮدن ﮔﻮﺷﺖ و ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺪن‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻗﻄﺮه‪ A‬ﺑﻮﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺟﺴﺪ آدﻣﻲ اﺻﺎﺑﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ در ﻃﺎﻗﺖ اﻧﺴﺎنﻫﺎ در ﻫﻴﭻ دورهاي ﺑﻮده‪ ،‬و ﻧﻪ ﻋﻘﻞ ﺧﺪاداد آدﻣﻲ آن را ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻣﻲﻛﻨﺪ‬
‫‪A‬‬
‫ﻗﻄﺮه ﺑﻮل ﻫﻢ ﺑﻪ ﺑﺪنﺗﺎن‬ ‫زﻳﺮا ﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮي ﻛﻪ ‪-‬ﺑﻪ ﻓﺮض‪ -‬اﻳﻦ ﺣﻜﻢ را آورده‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ :‬آﻗﺎ ﺷﻤﺎ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﻳﻚ‬
‫اﺻﺎﺑﺖ ﻛﺮد‪ ،‬ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﭘﻮﺳﺖ و ﮔﻮﺷﺖ ﻧﻘﻄﻪ‪ A‬اﺻﺎﺑﺖ را ﺑﺎ ﻗﻴﭽﻲ ﺑﺮﻳﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ در ﻧﻈﺮ ﺟﻨﺎﺑﻌﺎﻟﻲ آﻟﻮدﮔﻲ ﺑﺪن اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﻚ‬
‫‪A‬‬
‫ﻗﻄﺮه ﺑﻮل‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ از آﻟﻮدﮔﻲ ﺑﺪن ﺑﺎ اﻳﺠﺎد زﺧﻢ و ﺑﺮﻳﺪﮔﻲ و رﻳﺨﺘﻦ ﻣﻘﺪار زﻳﺎدي ﺧﻮن ﺑﺮ ﺑﺪن و ﻟﺒﺎس و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن اﺳﺖ؟!‪.‬‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﻫﻤ ‪A‬ﻪ اﻳﻦﻫﺎ‪ ،‬وﻗﺘﻲ از ﺣﻜﻢ »ﻗﻴﭽﻲ ﻛﺮدن ﮔﻮﺷﺖ و ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺪن« در ﻧﻘﻄﻪ‪ A‬اﺻﺎﺑﺖ ﺑﺎ ﻗﻄﺮات ﺑﻮل‪ ،‬در ﺗﺎرﻳﺦ ﻳﻬﻮد‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻓﻘﻬﻲ و ادﺑﻲ »ﺗﻠﻤﻮد« ‪-‬ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﻗﺒﻞ از ﻃﻠﻮع اﺳﻼم ﺗﺤﺮﻳﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ -‬دﻳﺪه‬ ‫ﺧﺒﺮي ﻧﻴﺴﺖ و ﻧﻪ ﭼﻨﺎن ﺣﻜﻤﻲ در‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻛﺘﺐ ﻣﻘﺪ‪‬س ﻋﻬﺪ ﻋﺘﻴﻖ و ﻋﻬﺪ ﺟﺪﻳﺪ از آن اﺛﺮي ﻫﺴﺖ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺟﺮأﺗﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﭼﻨﺎن‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد و ﻧﻪ در‬
‫ﺣﻜﻤﻲ را ﺑﻪ دﻳﻦ ﻳﻬﻮد ﻧﺴﺒﺖ داد؟!‪.‬‬
‫ﺑﺎري آﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬در »ﻣﺘﻦﺷﻨﺎﺳﻲ« ﻗﺴﻤﺖ او‪‬ل رواﻳﺖ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﻣﺘﻦﺷﻨﺎﺳﻲ ﻗﺴﻤﺖ اﺧﻴﺮ آن‬
‫ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪:‬‬
‫ﻣﻮﺿﻮع اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺘﻦ ﻣﻄﻬﺮﻳ‪‬ﺖ آب ﺑﻪ دﻳﻦ اﺳﻼم‪ ،‬و اﻳﻦﻛﻪ ﻗﺒﻼً در ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺸﺮي و ادﻳﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ از آن ﺧﺒﺮي ﻧﺒﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﺮدم ﻋﺎﻟَﻢ ﭘﻴﺶ از ﻃﻠﻮع اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﺪن و ﻟﺒﺎس و ﻇﺮوف و اﺳﺒﺎب و آﻻت آﻟﻮده و ﻛﺜﻴﻒ ﺧﻮد را ﺑﺎ آب‬
‫ﻧﻤﻲﺷﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬و از آب اﺳﺘﻔﺎده‪ A‬ﻣﻄﻬﺮﻳ‪‬ﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺪري ﺣﺮف ﺳﺨﻴﻒ و دور از ﻋﻘﻞ و دراﻳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ‬
‫ﻋﺮﺿﻪ ﻛﺮدن ﺑﺮ آﻳﺎت ﻛﻼم وﺣﻲ ﻧﺪارد‪ ،‬و ﻓﺴﺎد آن ﻧﺰد ﻫﺮ ﺻﺎﺣﺐ درﻛﻲ اﻇﻬﺮ ﻣﻦ اﻟﺸّﻤﺲ اﺳﺖ وﻟﻲ از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ راوي ﺑﻪ‬
‫اﺻﻄﻼح ﺷﻴﻌﻲ ﻣﺎ‪ ،‬ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻮد اد‪‬ﻋﺎﻳﺶ را ‪-‬در ﮔﻔﺘﻪ‪ A‬ﺧﻮد ﻛﻪ‪» :‬و ﻗﺪ وﺳﻊ اﷲ ﻋﻠﻴﻜﻢ ﺑﺎوﺳﻊ ﻣﺎﺑﻴﻦ اﻟﺴ‪‬ﻤﺎء و‬
‫‪A‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﺷﺮﻳﻔﻪي »و‪ ‬اَﻧﺰَﻟﻨﺎ ﻣ‪‬ﻦَ اﻟﺴ‪‬ﻤﺎء‪ ‬ﻣﺎء‪ ‬ﻃَﻬ‪‬ﻮراً« و‬ ‫اﻷرض‪ ،‬و ﺟﻌﻞ ﻟﻜﻢ اﻟﻤﺎء ﻃﻬﻮرا«‪ -‬ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺗﺎ ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻴﺎن ﻛﻨﺪ‪ ،‬و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻛﻠﻤﻪ‪» A‬ﻟَﻜُﻢ« ﻣﺬﻛﻮر ﻗﺒﻞ از آن را‪ ،‬دﻟﻴﻞ ﺑﺮ اد‪‬ﻋﺎﻳﺶ ﺑﻴﺎورد از اﻳﻦ روي ﻧﺎﭼﺎرﻳﻢ آن آﻳﺎت را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار‬
‫‪A‬‬
‫ﻛﻠﻤﻪ »ﻟَﻜُﻢ« ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‪-‬‬ ‫دﻫﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ﻛﺬب اد‪‬ﻋﺎﻳﺶ از آن ﺟﻬﺖ ﻧﻴﺰ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﻮد‪ .‬آﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺟﻤﻠﻪ‪ A‬ﺷﺮﻳﻔﻪي ﻣﻌﻬﻮد ‪-‬و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‬
‫در آن ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺮار ذﻳﻞ اﺳﺖ‪» :‬و‪ ‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬اﻟﱠﺬي ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻞَ ﻟَﻜُﻢ‪ ‬اﻟﻠّﻴﻞَ ﻟ‪‬ﺒﺎﺳﺎً و‪ ‬اﻟﻨّﻮم‪ ‬ﺳ‪‬ﺒﺎﺗﺎً و‪ ‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻞَ اﻟﻨﱠﻬﺎر‪ ‬ﻧُﺸُﻮراً‪ 47‬و‪ ‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬اﻟﱠﺬي‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٣٩ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫اَرﺳ‪‬ﻞَ اﻟﺮِﻳﺎح‪ ‬ﺑ‪‬ﺸﺮاً ﺑ‪‬ﻴﻦَ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ي ر‪‬ﺣﻤ‪‬ﺘ‪‬ﻪ‪ ‬و‪ ‬اَﻧﺰَﻟﻨﺎ ﻣ‪‬ﻦَ اﻟﺴﻤﺎء‪ ‬ﻣﺎء‪ ‬ﻃَﻬﻮراً‪ 48‬ﻟُﻨُﺤﻴِﻲ‪ ‬ﺑِﻪ‪ ‬ﺑ‪‬ﻠﺪ‪‬ةً ﻣ‪‬ﻴﺘﺎً و‪ ‬ﻧُﺴﻘ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻤﺎ ﺧَﻠَﻘﻨﺎ اَﻧﻌﺎﻣﺎً و‪ ‬اَﻧﺎﺳ‪‬ﻲ‪‬‬
‫ﻛَﺜﻴﺮاً‪) 49‬ﺳﻮرة اﻟﻔﺮﻗﺎن(«‪.‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻫﻴﭻﻳﻚ از ﻧﻌﻢ ﺷﺮح داده ﺷﺪه‪ ،‬اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺑﻪ اﻣ‪‬ﺘﻲ ﻏﻴﺮ از اﻣ‪‬ﺖ دﻳﮕﺮ ‪-‬و ﻳﺎ ﻣﺮدﻣﻲ ﻏﻴﺮ از‬
‫‪A‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ »و‪ ‬ﻫ‪‬ﻮ‪‬‬ ‫ﻫﻤﻪ دورانﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻫﺮﮔﺰ ﻛﻠﻤﻪ‪» A‬ﻟَﻜُﻢ« ﻇﺎﻫﺮ در‬
‫ﻫﻤﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ را در ‪A‬‬
‫ﻣﺮدم دﻳﮕﺮ‪ -‬ﻧﺪارد‪ ،‬و ‪A‬‬
‫اﻟﱠﺬي ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻞَ ﻟَﻜُﻢ‪ ‬اﻟّﻠﻴﻞَ ﻟ‪‬ﺒﺎﺳﺎً« ‪-‬و ﺑﻪ ﻓﺮض‪ -‬ﻣﺴﺘﺘﺮ در ﺟﻤﻼت ﺑﻌﺪي‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻔﻴﺪ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ دﻳﻨﻲ و ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و‬
‫آﻳﺎت ﻣﻌﻬﻮد ﺷﺮح ﻧﻌﻤﺖﻫﺎي اﻟﻬﻲ را ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ‪ A‬اﻧﺴﺎنﻫﺎ ‪-‬ﺗﺎﺑﻊ ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻚ و ﻣﺮاﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ -‬ﻣﻲدﻫﺪ!‪.‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﺷﺮﻳﻔﻪي »و‪ ‬اَﻧﺰَﻟﻨﺎ ﻣ‪‬ﻦَ اﻟﺴ‪‬ﻤﺎء‪ ‬ﻣﺎء‪ ‬ﻃَﻬﻮراً« ‪-‬ﻛﻪ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻫﺮﻛﺲ در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره آن ﺣﺮﻓﻲ زده‪ ،‬آن را ﺑﻪ‬ ‫‪A‬‬ ‫و اﻣ‪‬ﺎ راﺟﻊ ﺑﻪ‬
‫‪A‬‬
‫ﺟﻨﺒﻪ ﮔﻮﻳﺸﻲ آﻳﺎت ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﻨﻈﻮر از‬ ‫ﻣﻄﻬﺮﻳ‪‬ﺖ و ﭘﺎكﻛﻨﻨﺪﮔﻲ آب ﺣﻤﻞ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ -‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪:‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺟﻨﺒﻪ ﻣﻄﻬﺮﻳ‪‬ﺖ و ﭘﺎكﻛﻨﻨﺪﮔﻲ آب ﺑﻪ‬ ‫»ﻃﻬﻮر« ﺑﻮدن آب ﺑﺎران‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﭘﺎﻛﻲ ذاﺗﻲ و ﺧﺎﻟﺺ ﺑﻮدﻧﺶ از ﻣﻮاد‪ ‬دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻣﻄﻠﻖ ‪-‬ﻛﻪ ﻳﻚ اﻣﺮ ﺿﺮوري و آﺷﻜﺎر ﭘﻴﺶ ﻣﺮدم ﺑﻮده‪ -‬ﻧﻈﺮي ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ؛ و ﻟﺬا ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﺪ ﺑﻌﺪ از ﺟﻤﻠﻪ‪ A‬ﺷﺮﻳﻔﻪي »و‪‬‬
‫اَﻧﺰَﻟﻨﺎ ﻣ‪‬ﻦَ اﻟﺴ‪‬ﻤﺎء‪ ‬ﻣﺎء‪ ‬ﻃَﻬ‪‬ﻮراً«‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ A‬ﭼﻨﺎن »ﻃﻬﻮر« ﺑﻮدن را‪ ،‬روﻳﻴﺪن ﻧﺒﺎﺗﺎت زﻣﻴﻦ و ﻗﺎﺑﻠﻴ‪‬ﺖ ﺷﺮب داﺷﺘﻦ ﺑﺮاي‬
‫اﻧﺴﺎن و ﺣﻴﻮاﻧﺎت داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ!‪ .‬آري‪» :‬و‪ ‬اَﻧﺰَﻟﻨﺎ ﻣ‪‬ﻦَ اﻟﺴ‪‬ﻤﺎء‪ ‬ﻣﺎء‪ ‬ﻃَﻬ‪‬ﻮراً‪ ،‬ﻟ‪‬ﻨُﺤﻴِﻲ‪ ‬ﺑِﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻴﺘﺎً و‪ ‬ﻧُﺴﻘ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺧَﻠَﻔﻨﺎ اَﻧﻌﺎﻣﺎً و‪ ‬اَﻧﺎﺳﻲ‪‬‬
‫ﻛَﺜﻴﺮاً«!‪.‬‬
‫روي اﻳﻦ ﺣﺴﺎب‪ ،‬ﺑﻄﻼن اد‪‬ﻋﺎء راوي ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﺷﻴﻌﻲ ﻣﺎ ‪-‬ﺑﺎ »ﻣﺘﻦﺷﻨﺎﺳﻲ« ﻗﺴﻤﺖ اﺧﻴﺮ رواﻳﺘﺶ‪ -‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺮﻣﻼ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬و ﻣﺠﻌﻮﻟﻴ‪‬ﺖ ﻫﺮ دو ﻗﺴﻤﺖ رواﻳﺖ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ آﺷﻜﺎر ﻣﻲﮔﺮدد!!‪.‬‬
‫اﻛﻨﻮن ﺑﺎﻳﺪ دﻳﺪ راوي ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﺷﻴﻌﻲ ﻣﺎ‪ ،‬دو ﻗﺴﻤﺖ رواﻳﺖ ﻣﺠﻌﻮﻟﺶ را از ﻛﺠﺎ ﭘﻴﺪا ﻛﺮده و ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﺻﺎدق)ع( ﻧﺴﺒﺖ‬
‫داده اﺳﺖ؟‬
‫در رﻳﺸﻪﻳﺎﺑﻲ ﻗﺴﻤﺖ اول رواﻳﺖ ‪-‬ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان وﺟﻬﻪ‪ A‬اﺻﻠﻲ ﺟﻌﻞ را در آن ﺟﻬﺖ داﻧﺴﺖ‪ -‬اﺣﺎدﻳﺚ ﻋﺎﻣ‪‬ﻲ ﻣﺘﻌﺪ‪‬دي وﺟﻮد‬
‫دارد‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ »اﺑﻲداود« در آنﺑﺎره اﻛﺘﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ :‬ﺣﺪ‪‬ﺛﻨﺎ ﻣﺴﺪد‪ ،‬ﺛﻨﺎ ﻋﺒﺪاﻟﻮاﺣﺪﺑﻦزﻳﺎد‪ ،‬ﺛﻨﺎ اﻷﻋﻤﺶ‪ ،‬ﻋﻦ زﻳﺪﺑﻦوﻫﺐ‪،‬‬
‫ﻋﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮّﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﺣﺴﻨﺔ‪ ،‬ﻗﺎل اﻧﻄﻠﻘﺖ اﻧﺎ و ﻋﻤﺮوﺑﻦاﻟﻌﺎص اﻟﻲ اﻟﻨّﺒﻲ‪)‬ص(‪ ،‬ﻓﺨﺮج و ﻣﻌﻪ درﻗﺔ‪ ،‬ﺛﻢ‪ ‬اﺳﺘﺘﺮﺑﻬﺎ ﺛﻢ‪ ‬ﺑﺎل‪ .‬ﻓﻘﻠﻨﺎ‬
‫اﻧﻈﺮوا اﻟﻴﻪ ﻳﺒﻮل ﻛﻤﺎ ﺗﺒﻮل اﻟﻤﺮأة ﻓﺴﻤﻊ ذﻟﻚ ﻓﻘﺎل‪» :‬اﻟﻢ ﺗﻌﻠﻤﻮا ﻣﺎ ﻟﻘﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺑﻨﻲاﺳﺮاﺋﻴﻞ؟ ﻛﺎﻧﻮا اذا اﺻﺎﺑﻬﻢ اﻟﺒﻮل‪ ،‬ﻗﻄﻌﻮا ﻣﺎ‬
‫اﺻﺎﺑﻪ اﻟﺒﻮل ﻣﻨﻬﻢ‪ .‬ﻓﻨﻬﺎﻫﻢ‪ ،‬ﻓﻌﺬّب ﻓﻲ ﻗﺒﺮه‪ .‬ﻗﺎل اﺑﻮداود‪ :‬ﻗﺎل ﻣﻨﺼﻮر ﻋﻦ اﺑﻲواﺋﻞ ﻋﻦ اﺑﻲﻣﻮﺳﻲ ﻓﻲ ﻫﺬا اﻟﺤﺪﻳﺚ‪ ،‬ﻗﺎل‪" :‬ﺟﻠﺪ‬
‫اﺣﺪﻫﻢ"‪ .‬و ﻗﺎل ﻋﺎﺻﻢ ﻋﻦ اﺑﻲواﺋﻞ ﻋﻦ اﺑﻲﻣﻮﺳﻲ ﻋﻦ اﻟﻨّﺒﻲ‪)‬ص( ﻗﺎل‪ :‬ﺟﺴﺪ اﺣﺪﻫﻢ«‪.230‬‬
‫ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ راوي ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﺷﻴﻌﻲ ﻣﺎ‪ ،‬از ﺳﻪ ﻧﻘﻞ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻧﻘﻞ »ﻛﺎﻧﻮا اذا اﺻﺎﺑﻬﻢ اﻟﺒﻮل‪ ،‬ﻗﻄﻌﻮا ﻣﺎ اﺻﺎﺑﻪ اﻟﺒﻮل ﻣﻦ‬
‫ﺟﺴﺪ اﺣﺪﻫﻢ« را اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮده‪ ،‬و آن را ﺑﻪ ﺻﻮرت »ﻛﺎﻧﻮا اذا اﺻﺎب اﺣﺪﻫﻢ ﻗﻄﺮة ﺑﻮل‪ ،‬ﻗﺮّﺿﻮا ﻟﺤﻮﻣﻬﻢ ﺑﺎﻟﻤﻘﺎرﻳﺾ«‬
‫درآورده‪ ،‬و ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﺻﺎدق)ع( ﻧﺴﺒﺖ داده اﺳﺖ!!‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ‬ ‫اﻳﻦ راﺟﻊ ﺑﻪ رﻳﺸﻪﻳﺎﺑﻲ ﻗﺴﻤﺖ او‪‬ل رواﻳﺖ؛ و اﻣ‪‬ﺎ راﺟﻊ ﺑﻪ رﻳﺸﻪﻳﺎﺑﻲ ﻗﺴﻤﺖ دوم آن ‪-‬ﻛﻪ اﺳﺘﺪﻻل ﺑﺎ ﻣﻀﻤﻮن‬
‫ﺷﺮﻳﻔﻪي »و‪ ‬اَﻧﺰَﻟﻨﺎ ﻣ‪‬ﻦَ اﻟﺴﻤﺎء‪ ‬ﻣﺎء‪ ‬ﻃَﻬ‪‬ﻮراً« ﺑﺮ ﻣﻄﻬﺮﻳ‪‬ﺖ و ﭘﺎكﻛﻨﻨﺪﮔﻲ آب ﺑﺎﺷﺪ‪ ،-‬ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ آن را از رواﻳﺖ ﻋﺎﻣ‪‬ﻲ ذﻳﻞ‬
‫‪                                                             ‬‬
‫‪ - 230‬ﺳﻨﻦ اﺑﻲ داود‪ ،‬ﻛﺘﺎب اﻟﻄﻬﺎرة‪ ،‬ﺑﺎب اﻹﺳﺘﺒﺮاء ﻣﻦ اﻟﺒﻮل‪ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ‪  3‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١۴٠ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ :‬اﺧﺮج اﺑﻦاﺑﻲﺣﺎﺗﻢ ﻋﻦ اﺑﻦﻋﺒ‪‬ﺎس ﻗﺎل‪» :‬اﻟﻤﺎء ﻻﻳﻨﺠ‪‬ﺴﻪ ﺷﻲء‪ ،‬ﻳﻄﻬ‪‬ﺮ و ﻻﻳﻄﻬ‪‬ﺮه ﺷﺊ‪ ،‬ﻓﺎنّ اﷲ ﻗﺎل‪ :‬و اﻧﺰﻟﻨﺎ ﻣﻦ‬
‫‪231‬‬
‫اﻟﺴﻤﺎء ﻣﺎء‪ ‬ﻃﻬﻮراً«‪.‬‬
‫و اﻣﺎ ﻣﻮﺿﻮع اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺘﻦ ﻣﻄﻬﺮﻳ‪‬ﺖ آب ﺑﻪ دﻳﻦ اﺳﻼم‪ ،‬ﻛﻪ در رواﻳﺖ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ آﻣﺪه‪ ،‬آن ﻫﻢ ﻛﻪ ﭘﻴﺪا اﺳﺖ راوي‬
‫ﺷﻴﻌﻲ ﻣﺬﻫﺐ ﻣﺎ‪ ،‬آن را از ﻗﻴﺪ »ﺑﻨﻮ اﺳﺮاﺋﻴﻞ« ﻣﺬﻛﻮر در اﺣﺎدﻳﺚ ﻋﺎﻣ‪‬ﻲ‪» :‬ﻛﺎﻧﻮا ‪-‬ﺑﻨﻲاﺳﺮاﺋﻴﻞ‪ -‬اذا اﺻﺎﺑﻬﻢ اﻟﺒﻮل‪ «...‬ﺣﺪس‬
‫زده‪ ،‬و اﺧﺘﺼﺎص آﻓﺮﻳﺪه‪ A‬در زﻋﻢ ﺧﻮد را‪ ،‬ﺑﻲﭘﺮوا ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﺻﺎدق)ع( ﻧﺴﺒﺖ داده اﺳﺖ!!‪.‬‬
‫آري »ﻣﺘﻦﺷﻨﺎﺳﻲ« ﺻﺤﻴﺢ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻋﺮﺿﻪ داﺷﺘﻦ ﺑﺮ آﻳﺎت ﻛﻼم وﺣﻲ‪ ،‬و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﻘﻼﻧﻲ ﻗﺮآﻧﻲ ﻣﺠﻴﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ‬
‫اﺣﺎدﻳﺚ ﻣﺠﻌﻮﻟﻪ را ‪-‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺳﻨﺪي ﻣﻌﺘﺒﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ -‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ و روي آن ﺧﻂّ ﺑﻄﻼن ﻣﻲﻛﺸﺪ! ‪ ‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ - 231‬اﻟﺪر‪ ‬اﻟﻤﻨﺜﻮر‪ ،‬ج‪ ،5‬ص‪  73‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١۴١ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﻘﺪ‪ -15‬ﺷﻴﺦﻣﺤﻤ‪‬ﺪ أﺑﻮزﻫﺮة‬

‫رأي وي ﻛﻪ از آن ﺑﻪ ﺑﻤﺐ ﻓﻘﻬﻲ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﮔﺮدﻳﺪ را از ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻠﺘﻘﻲ اﻫﻞاﻟﺤﺪﻳﺚ و ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺷﻴﺦﻳﻮﺳﻒ ﻗﺮﺿﺎوي ﻣﻲآورم‪:‬‬
‫أﺑﻮزﻫﺮة‪ :‬اﻟﺮﺟﻢ ﺷﺮﻳﻌﺔ ﻳﻬﻮدﻳﺔ‬
‫ﻗﺎل ﻳﻮﺳﻒ اﻟﻘﺮﺿﺎوي ]ﻓﻲ ﻣﺬﻛﺮاﺗﻪ ﻋﻨﺪ ﺣﺪﻳﺜﻪ ﻋﻦ ﻣﺆﺗﻤﺮ ﻧﺪوة اﻟﺘﺸﺮﻳﻊ اﻹﺳﻼﻣﻲ اﻟﻤﻨﻌﻘﺪة ﻓﻲ ﻣﺪﻳﻨﺔ اﻟﺒﻴﻀﺎء ﻓﻲ ﻟﻴﺒﻴﺎ ﻋﺎم‬
‫‪ 1972‬ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان "أﺑﻮزﻫﺮة ﻳﻔﺠﺮ ﻗﻨﺒﻠﺔ"[‪  :‬‬
‫و ﻓﻲ ﻫﺬه اﻟﻨﺪوة ﻓﺠﺮ اﻟﺸﻴﺦ أﺑﻮزﻫﺮة ﻗﻨﺒﻠﺔ ﻓﻘﻬﻴﺔ‪ ،‬ﻫﻴﺠﺖ ﻋﻠﻴﻪ أﻋﻀﺎء اﻟﻤﺆﺗﻤﺮ‪ ،‬ﺣﻴﻨﻤﺎ ﻓﺎﺟﺄﻫﻢ ﺑﺮأﻳﻪ اﻟﺠﺪﻳﺪ‪.‬‬
‫و ﻗﺼﺔ ذﻟﻚ‪ :‬أن اﻟﺸﻴﺦ رﺣﻤﻪ اﷲ وﻗﻒ ﻓﻲ اﻟﻤﺆﺗﻤﺮ‪ ،‬و ﻗﺎل‪ :‬إﻧﻲ ﻛﺘﻤﺖ رأﻳﺎً ﻓﻘﻬﻴ‪‬ﺎً ﻓﻲ ﻧﻔﺴﻲ ﻣﻦ ﻋﺸﺮﻳﻦ ﺳﻨﺔ‪ ،‬و ﻛﻨﺖ ﻗﺪ‬
‫ﺑﺤﺖ ﺑﻪ ﻟﻠﺪﻛﺘﻮر ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ ﻋﺎﻣﺮ‪ ،‬واﺳﺘﺸﻬﺪ ﺑﻪ ﻗﺎﺋﻼ‪ :‬أﻟﻴﺲ ﻛﺬﻟﻚ ﻳﺎ دﻛﺘﻮر ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ؟ ﻗﺎل‪ :‬ﺑﻠﻰ‪ .‬وآن ﻟﻲ أنأﺑﻮح ﺑﻤﺎ ﻛﺘﻤﺘﻪ‪،‬‬
‫ﻗﺒﻞ أن أﻟﻘﻰ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ‪ ،‬و ﻳﺴﺄﻟﻨﻲ‪ :‬ﻟﻤﺎذا ﻛﺘﻤﺖ ﻣﺎ ﻟﺪﻳﻚ ﻣﻦ ﻋﻠﻢ‪ ،‬و ﻟﻢﺗﺒﻴﻨﻪ ﻟﻠﻨﺎس؟ ‪ ‬‬
‫ﻫﺬا اﻟﺮأي ﻳﺘﻌﻠﻖ ﺑﻘﻀﻴﺔ "اﻟﺮﺟﻢ" ﻟﻠﻤﺤﺼﻦ ﻓﻲ ﺣﺪ اﻟﺰﻧﻰ‪ ،‬ﻓﺮأى أن اﻟﺮﺟﻢ ﻛﺎن ﺷﺮﻳﻌﺔ ﻳﻬﻮدﻳﺔ‪ ،‬أﻗﺮﻫﺎ اﻟﺮﺳﻮل ﻓﻲ أول اﻷﻣﺮ‪،‬‬
‫ﺛﻢ ﻧﺴﺨﺖ ﺑﺤﺪ اﻟﺠﻠﺪ ﻓﻲ ﺳﻮرة اﻟﻨﻮر‪  .‬‬
‫ﻗﺎل اﻟﺸﻴﺦ‪ :‬و ﻟﻲ ﻋﻠﻰ ذﻟﻚ أدﻟﺔ ﺛﻼﺛﺔ‪:‬‬
‫اﻷول‪ :‬أن اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻗﺎل‪" :‬ﻓﺈذا أُﺣﺼ‪‬ﻦﱠ ﻓﺈن أﺗﻴﻦ ﺑﻔﺎﺣﺸﺔ ﻓﻌﻠﻴﻬﻦ ﻧﺼﻒ ﻣﺎ ﻋﻠﻰ اﻟﻤﺤﺼﻨﺎت ﻣﻦ اﻟﻌﺬاب" ]اﻟﻨﺴﺎء‪،[25 :‬‬
‫واﻟﺮﺟﻢ ﻋﻘﻮﺑﺔ ﻻﺗﺘﻨﺼﻒ‪ ،‬ﻓﺜﺒﺖ أن اﻟﻌﺬاب ﻓﻲ اﻵﻳﺔ ﻫﻮ اﻟﻤﺬﻛﻮر ﻓﻲ ﺳﻮرة اﻟﻨﻮر‪" :‬وﻟﻴﺸﻬﺪ ﻋﺬاﺑﻬﻤﺎ ﻃﺎﺋﻔﺔ ﻣﻦ اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ"‬
‫]اﻟﻨﻮر‪.[2 :‬‬
‫واﻟﺜﺎﻧﻲ‪ :‬ﻣﺎ رواه اﻟﺒﺨﺎري ﻓﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻟﺼﺤﻴﺢ ﻋﻦ ﻋﺒﺪاﷲﺑﻦأوﻓﻰ أﻧﻪ ﺳﺌﻞ ﻋﻦ اﻟﺮﺟﻢ‪ ..‬ﻫﻞ ﻛﺎن ﺑﻌﺪ ﺳﻮرة اﻟﻨﻮر أم ﻗﺒﻠﻬﺎ؟‬
‫ﻓﻘﺎل‪ :‬ﻻأدري‪  .‬‬
‫ﻓﻤﻦ اﻟﻤﺤﺘﻤﻞ ﺟﺪ‪‬اً أنﺗﻜﻮن ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺮﺟﻢ ﻗﺒﻞ ﻧﺰول آﻳﺔ اﻟﻨﻮر اﻟﺘﻲ ﻧﺴﺨﺘﻬﺎ‪  .‬‬
‫اﻟﺜﺎﻟﺚ‪ :‬أن اﻟﺤﺪﻳﺚ اﻟﺬي اﻋﺘﻤﺪوا ﻋﻠﻴﻪ‪ ،‬و ﻗﺎﻟﻮا‪ :‬إﻧﻪ ﻛﺎن ﻗﺮآﻧﺎً ﺛﻢ ﻧﺴﺨﺖ ﺗﻼوﺗﻪ و ﺑﻘﻲ ﺣﻜﻤﻪ أﻣﺮ ﻻﻳﻘﺮه اﻟﻌﻘﻞ‪ ،‬ﻟﻤﺎذا ﺗﻨﺴﺦ‬
‫اﻟﺘﻼوة و اﻟﺤﻜﻢ ﺑﺎق؟ و ﻣﺎ ﻗﻴﻞ‪ :‬إﻧﻪ ﻛﺎن ﻓﻲ ﺻﺤﻴﻔﺘﻪ ﻓﺠﺎءت اﻟﺪاﺟﻦ و أﻛﻠﺘﻬﺎ ﻻﻳﻘﺒﻠﻪ ﻣﻨﻄﻖ‪  .‬‬
‫و ﻣﺎ إن اﻧﺘﻬﻰ اﻟﺸﻴﺦ ﻣﻦ ﻛﻼﻣﻪ ﺣﺘﻰ ﺛﺎر ﻋﻠﻴﻪ أﻏﻠﺐ اﻟﺤﻀﻮر‪ ،‬و ﻗﺎم ﻣﻦ ﻗﺎم ﻣﻨﻬﻢ‪ ،‬ورد ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻤﺎ ﻫﻮ ﻣﺬﻛﻮر ﻓﻲ ﻛﺘﺐ اﻟﻔﻘﻪ‬
‫ﺣﻮل ﻫﺬه اﻷدﻟﺔ‪ .‬وﻟﻜﻦ اﻟﺸﻴﺦ ﺛﺒﺖ ﻋﻠﻰ رأﻳﻪ‪  .‬‬
‫و ﻗﺪ ﻟﻘﻴﺘﻪ ﺑﻌﺪ اﻧﻔﻀﺎض اﻟﺠﻠﺴﺔ‪ ،‬و ﻗﻠﺖ ﻟﻪ‪ :‬ﻳﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ،‬ﻋﻨﺪي رأي ﻗﺮﻳﺐ ﻣﻦ رأﻳﻚ‪ ،‬وﻟﻜﻨﻪ أدﻧﻰ إﻟﻰ اﻟﻘﺒﻮل ﻣﻨﻪ‪ .‬ﻗﺎل‪ :‬و ﻣﺎ‬
‫ﻫﻮ؟‬
‫ﻗﻠﺖ‪ :‬ﺟﺎء ﻓﻲ اﻟﺤﺪﻳﺚ اﻟﺼﺤﻴﺢ‪" :‬اﻟﺒﻜﺮ ﺑﺎﻟﺒﻜﺮ‪ :‬ﺟﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ و ﺗﻐﺮﻳﺐ ﻋﺎم‪ ،‬و اﻟﺜﻴﺐ ﺑﺎﻟﺜﻴﺐ‪ :‬ﺟﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ‪ ،‬و رﺟﻢ ﺑﺎﻟﺤﺠﺎرة‪  ".‬‬
‫ﻗﺎل‪ :‬و ﻣﺎذا ﺗﺄﺧﺬ ﻣﻦ ﻫﺬا اﻟﺤﺪﻳﺚ؟ ﻗﻠﺖ‪ :‬ﺗﻌﻠﻢ ﻓﻀﻴﻠﺘﻚ أن اﻟﺤﻨﻔﻴﺔ ﻗﺎﻟﻮا ﻓﻲ اﻟﺸﻄﺮ اﻷول ﻣﻦ اﻟﺤﺪﻳﺚ‪ :‬اﻟﺤﺪ ﻫﻮ اﻟﺠﻠﺪ‪ ،‬أﻣﺎ‬
‫اﻟﺘﻐﺮﻳﺐ أو اﻟﻨﻔﻲ‪ ،‬ﻓﻬﻮ ﺳﻴﺎﺳﺔ و ﺗﻌﺰﻳﺮ‪ ،‬ﻣﻮﻛﻮل إﻟﻰ رأي اﻹﻣﺎم‪ ،‬وﻟﻜﻨﻪ ﻟﻴﺲ ﻻزﻣﺎً ﻓﻲ ﻛﻞ ﺣﺎل‪  .‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١۴٢ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫و ﻋﻠﻰ ﻫﺬا ﻓﺜﺒﺖ ﻣﺎ ﺟﺎءت ﺑﻪ اﻟﺮواﻳﺎت ﻣﻦ اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻲ اﻟﻌﻬﺪ اﻟﻨﺒﻮي‪ ،‬ﻓﻘﺪ رﺟﻢ ﻳﻬﻮدﻳﻴﻦ‪ ،‬و رﺟﻢ ﻣﺎﻋﺰا‪ ،‬و رﺟﻢ اﻟﻐﺎﻣﺪﻳﺔ‪ ،‬و‬
‫ﺑﻌﺚ أﺣﺪ أﺻﺤﺎﺑﻪ ﻓﻲ ﻗﻀﻴﺔ اﻣﺮأة اﻟﻌﺴﻴﻒ‪ ،‬و ﻗﺎل ﻟﻪ‪ :‬اﻏﺪ‪ ‬ﻳﺎ أﻧﻴﺲ إﻟﻰ اﻣﺮأة ﻫﺬا‪ ،‬ﻓﺈن اﻋﺘﺮﻓﺖ ﻓﺎرﺟﻤﻬﺎ‪ .‬وﻛﺬﻟﻚ ﻣﺎ روي أن‬
‫ﻋﻤﺮ رﺟﻢ ﻣﻦ ﺑﻌﺪه‪ ،‬و أن ﻋﻠﻴﺎً رﺟﻢ ﻛﺬﻟﻚ‪  .‬‬
‫وﻟﻜﻦ اﻟﺸﻴﺦ ﻟﻢﻳﻮاﻓﻖ ﻋﻠﻰ رأﻳﻲ ﻫﺬا‪ ،‬و ﻗﺎل ﻟﻲ‪ :‬ﻳﺎ ﻳﻮﺳﻒ‪ ،‬ﻫﻞ ﻣﻌﻘﻮل أن ﻣﺤﻤﺪﺑﻦﻋﺒﺪ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﺔ اﻟﻤﻬﺪاة ﻳﺮﻣﻲ اﻟﻨﺎس‬
‫ﺑﺎﻟﺤﺠﺎرة ﺣﺘﻰ اﻟﻤﻮت؟ ﻫﺬه ﺷﺮﻳﻌﺔ ﻳﻬﻮدﻳﺔ‪ ،‬و ﻫﻲ أﻟﻴﻖ ﺑﻘﺴﺎوة اﻟﻴﻬﻮد‪  .‬‬
‫و ﻛﺎن رأي اﻟﺸﻴﺦ اﻟﺰرﻗﺎ ﻣﻊ اﻟﺠﻤﻬﻮر‪ ،‬وﻟﻜﻨﻪ ﻳﺨﺎﻟﻒ اﻟﺠﻤﻬﻮر ﻓﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ "اﻟﻤﺤﺼﻦ" ‪ ‬ﻓﻌﻨﺪﻫﻢ‪ :‬أن اﻟﻤﺤﺼﻦ ﻣﻦ ﺣﺼﻞ ﻟﻪ‬
‫اﻟﺰواج‪ ،‬و إن ﻓﺎرﻗﺘﻪ زوﺟﻪ ﺑﻄﻼق أو وﻓﺎة‪ ،‬و ﺑﺎت ﻓﻲ واﻗﻊ اﻟﺤﺎل ﻻ زوﺟﺔ ﻟﻪ‪ ،‬و ﻋﻨﺪ اﻟﺰرﻗﺎ‪ :‬اﻟﻤﺤﺼﻦ‪ :‬ﻣﻦ ﻟﻪ زوﺟﺔ ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ‪.‬‬
‫و ﻫﺬا رأي اﻟﺸﻴﺦ رﺷﻴﺪ رﺿﺎ ذﻛﺮه ﻓﻲ ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻤﻨﺎر‪  .‬‬
‫ﺗﻮﻗﻔﺖ ﻃﻮﻳﻼ ﻋﻨﺪ ﻗﻮل اﻟﺸﻴﺦ أﺑﻲزﻫﺮة ﻋﻦ رأﻳﻪ‪ :‬أﻧﻪ ﻛﺘﻤﻪ ﻓﻲ ﻧﻔﺴﻪ ﻋﺸﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﺎ‪ ،‬ﻟﻤﺎذا ﻛﺘﻤﻪ‪ ،‬و ﻟﻢﻳﻌﻠﻨﻪ ﻓﻲ درس أو‬
‫ﻣﺤﺎﺿﺮة أو ﻛﺘﺎب أو ﻣﻘﺎﻟﺔ؟ ﻟﻘﺪ ﻓﻌﻞ ذﻟﻚ ﺧﺸﻴﺔ ﻫﻴﺎج اﻟﻌﺎﻣﺔ ﻋﻠﻴﻪ‪ ،‬و ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺳﻬﺎم اﻟﺘﺸﻬﻴﺮ و اﻟﺘﺠﺮﻳﺢ إﻟﻴﻪ‪ ،‬ﻛﻤﺎ ﺣﺪث ﻟﻪ ﻓﻲ‬
‫ﻫﺬه اﻟﻨﺪوة‪  .‬‬
‫و ﻗﻠﺖ ﻓﻲ ﻧﻔﺴﻲ‪ :‬ﻛﻢ ﻣﻦ آراء و اﺟﺘﻬﺎدات ﺟﺪﻳﺪة و ﺟﺮﻳﺌﺔ ﺗﺒﻘﻰ ﺣﺒﻴﺴﺔ ﻓﻲ ﺻﺪور أﺻﺤﺎﺑﻬﺎ‪ ،‬ﺣﺘﻰ ﺗﻤﻮت ﻣﻌﻬﻢ‪ ،‬و ﻟﻢﻳﺴﻤﻊ‬
‫ﺑﻬﺎ أﺣﺪ‪ ،‬و ﻟﻢﻳﻨﻘﻠﻬﺎ أﺣﺪ ﻋﻨﻬﻢ!! ‪ ‬‬
‫و ﻟﺬﻟﻚ ﺣﻴﻦ ﺗﺤﺪﺛﺖ ﻋﻦ ﻣﻌﺎﻟﻢ و ﺿﻮاﺑﻂ اﻻﺟﺘﻬﺎد اﻟﻤﻌﺎﺻﺮ‪ ،‬ﺟﻌﻠﺖ ﻣﻨﻬﺎ‪ :‬أنﻧﻔﺴﺢ ﺻﺪورﻧﺎ ﻟﻠﻤﺨﻄﺊ ﻓﻲ اﺟﺘﻬﺎده‪ ،‬ﻓﺒﻬﺬا‬
‫ﻳﺤﻴﺎ اﻻﺟﺘﻬﺎد و ﻳﺰدﻫﺮ‪ ،‬و اﻟﻤﺠﺘﻬﺪ ﺑﺸﺮ ﻏﻴﺮ ﻣﻌﺼﻮم‪ ،‬ﻓﻤﻦ ﺣﻘﻪ ‪-‬ﺑﻞ اﻟﻮاﺟﺐ ﻋﻠﻴﻪ‪ -‬أنﻳﺠﺘﻬﺪ و ﻳﺘﺤﺮى و ﻳﺴﺘﻔﺮغ وﺳﻌﻪ‪ ،‬و‬
‫ﻻﻳﻠﺰﻣﻪ أنﻳﻜﻮن اﻟﺼﻮاب ﻣﻌﻪ داﺋﻤﺎً‪ ،‬و ﻣﺎ داﻣﺖ ﺻﺪورﻧﺎ ﺗﻀﻴﻖ ﺑﺎﻟﺮأي اﻟﻤﺨﺎﻟﻒ ﻟﻠﺠﻤﻬﻮر‪ ،‬ﻓﻠﻦﻳﻨﻤﻮ اﻻﺟﺘﻬﺎد‪ ،‬و ﻟﻦﻳﺆﺗﻲ‬
‫ﺛﻤﺮاﺗﻪ‪  .‬‬
‫ﻋﻠﻰ أن ﻣﺎ ﻳﺤﺴﺒﻪ ﺑﻌﺾ اﻟﻨﺎس ﺧﻄﺄ ﻗﺪ ﻳﻜﻦ ﻫﻮ اﻟﺼﻮاب ﺑﻌﻴﻨﻪ‪ ،‬و ﺧﺼﻮﺻ‪‬ﺎ إذا ﺗﻐﻴﺮ اﻟﻤﻜﺎن و اﻟﺰﻣﺎن‪  .‬‬
‫و ﻳﺒﺪو أن ﻫﺬه اﻟﺤﻤﻠﺔ اﻟﻬﺎﺋﺠﺔ اﻟﻤﺎﺋﺠﺔ اﻟﺘﻲ واﺟﻬﻬﺎ اﻟﺸﻴﺦ أﺑﻮزﻫﺮة ﺟﻌﻠﺘﻪ ﻳﺼﻤﺖ ﻋﻦ إﺑﺪاء رأﻳﻪ؛ ﻓﻠﻢﻳﺴﺠﻠﻪ ﻣﻜﺘﻮﺑﺎً ﺑﻌﺪ‬
‫ذﻟﻚ‪ .‬و رﺑﻤﺎ ﻷن اﻟﺸﻴﺦ اﻟﻜﺒﻴﺮ ﻟﻢﻳﻌﻤﺮ ﺑﻌﺪ ذﻟﻚ ﻃﻮﻳﻼ؛ ﻓﻘﺪ واﻓﺘﻪ اﻟﻤﻨﻴﺔ ﺑﻌﺪ أﺷﻬﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ رﺣﻤﻪ اﷲ و رﺿﻮاﻧﻪ‪  .‬‬
‫و ﻗﺪ رأﻳﺖ اﻟﺸﻴﺦ ﻧﺴﺐ ﻫﺬا اﻟﺮأي ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻪ "اﻟﻌﻘﻮﺑﺔ" إﻟﻰ اﻟﺨﻮارج‪ ،‬واﺳﺘﺪل ﻟﻬﻢ ﺑﻤﺎ ذﻛﺮه ﻓﻲ ﻧﺪوة ﻟﻴﺒﻴﺎ‪ ،‬و أﻋﺘﻘﺪ أن ذﻟﻚ‬
‫ﻛﺎن أﺳﺒﻖ ﻣﻦ اﻟﻨﺪوة‪.‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١۴٣ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﻘﺪ‪ -16‬اﻟﺪﻛﺘﻮر ﻣﺼﻄﻔﻲ ﻣﺤﻤﻮد‬

‫ﻣﺘﻨﻲ ﻛﻪ ﺳﺎﻳﺖ اﻟﺴﺎﺣﺔ اﻟﻌﺮﺑﻴﺔ‪ 232‬از ﻧﻘﺪ وي آورده‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ ﻛﻮﺗﺎه در آﻏﺎزش از اﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻛﺘﺐ اﻟﺪﻛﺘﻮر ﻣﺼﻄﻔﻰ ﻣﺤﻤﻮد ﻣﻘﺎﻟﺔ ﻓﻲ ﺟﺮﻳﺪة اﻷﻫﺮام اﻟﻤﺼﺮﻳﺔ ﻓﻲ ﻳﻮم اﻟﺴﺒﺖ ‪ 2000/8/5‬ذﻛﺮ ﻓﻴﻬﺎ ﺑﺄن اﻟﺮﺟﻢ ﻋﻘﻮﺑﺔ‬
‫ﻟﻴﺴﺖ ﻣﻦ اﻹﺳﻼم وأن اﻟﻘﺮآن اﻟﻜﺮﻳﻢ ﻻﺗﻮﺟﺪ ﺑﻪ آﻳﺔ رﺟﻢ واﺣﺪة و أن اﻟﻘﻮل ﺑﺄن آﻳﺔ اﻟﺮﺟﻢ اﻟﺘﻲ ﻟﻢﺗﻨﺰل ﻓﻲ ﻛﺘﺎب اﷲ ﺑﻞ‬
‫رﻓﻌﺖ وﺑﻘﻲ ﺣﻜﻤﻬﺎ وﺗﻘﻮل‪" :‬اﻟﺸﻴﺦ واﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ" ﻣﺨﺘﻠﻘﺔ ﻷﻧﻬﺎ ﻻﺗﺘﻤﺎﺷﻰ ﻣﻊ ﺳﻼﺳﺔ اﻟﻘﺮآن اﻟﻜﺮﻳﻢ‬
‫وﺟﻤﺎل ﻧﻈﻤﻪ إﺿﺎﻓﺔ إﻟﻰ ﻛﻠﻤﺔ اﻟﺒﺘﺔ وﻫﻲ ﺛﻘﻴﻠﺔ وﻟﻴﺴﺖ ﻣﻦ روح اﻟﻘﺮآن ﻓﻲ ﺷﻲء‪.‬‬
‫ﺛﻢ ﺑﻌﺪ ذﻟﻚ أﻟﻒ د ﻣﺼﻄﻔﻰ ﻣﺤﻤﻮد ﻛﺘﺎب )ﻻ ‪ ..‬رﺟﻢ ﻟﻠﺰاﻧﻴﺔ( ﻋﺎم ‪ 2000‬ﻟﻠﻨﺎﺷﺮ ﻣﺪﺑﻮﻟﻲ اﻟﺼﻐﻴﺮ واﻋﺪه اﺣﻤﺪ ﺣﺠﺎزي اﻟﺴﻘﺎ‬
‫وذﻛﺮ ﺗﺴﻌﺔ أدﻟﺔ ﺗﺜﺒﺖ ﻋﺪم ﺷﺮﻋﻴﺔ اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻲ اﻹﺳﻼم وأن اﻟﺮﺟﻢ ﻣﻦ اﻟﺸﺮﻳﻌﺔ اﻟﻴﻬﻮدﻳﺔ واﻷﻣﻢ اﻟﺴﺎﺑﻘﺔ وان اﻹﺳﻼم ﻳﻨﺒﺬ‬
‫اﻟﺮﺟﻢ و ﻻﻳﻘﺮه‪:‬‬
‫اﻟﺪﻟﻴﻞ اﻷو‪‬ل‪:‬‬
‫أنﱠ اﻷﻣ‪‬ﺔ إذا ﺗﺰو‪‬ﺟﺖ و زﻧﺖ ﻓﺈﻧﱠﻬﺎ ﺗُﻌﺎﻗﺐ ﺑﻨﺼﻒ ﺣﺪ‪ ‬اﻟﺤ‪‬ﺮﱠة‪ ،‬وذﻟﻚ ﻟﻘﻮﻟﻪﺗﻌﺎﻟﻰ‪)) :‬وﻣﻦ ﻟﻢﻳﺴﺘﻄﻊ ﻣﻨﻜﻢ ﻃَﻮﻻً أنﻳﻨﻜﺢ‬
‫اﻟﻤﺤﺼﻨﺎت اﻟﻤﺆﻣﻨﺎت ﻓﻤ‪‬ﻦ ﻣﺎ ﻣﻠﻜﺖ أﻳﻤﺎﻧُﻜُﻢ ﻣﻦ ﻓﺘﻴﺎﺗﻜﻢ اﻟﻤﺆﻣﻨﺎت واﷲ أﻋﻠﻢ ﺑﺈﻳﻤﺎﻧﻜﻢ ﺑﻌﻀﻜﻢ ﻣﻦ ﺑﻌﺾٍ ﻓﺎﻧﻜﺤﻮﻫﻦﱠ ﺑﺈذن‬
‫أﻫﻠﻬﻦﱠ وآﺗﻮﻫﻦﱠ أﺟﻮرﻫﻦﱠ ﺑﺎﻟﻤﻌﺮوف ﻣﺤﺼﻨﺎت‪ ‬ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺎﻓﺤﺎت‪ ‬وﻻ ﻣﺘﺨﺬات أﺧﺪانٍ ﻓﺈذا أُﺣﺼ‪‬ﻦﱠ ﻓﺈن أﺗﻴﻦ ﺑﻔﺎﺣﺸﺔٍ ﻓﻌﻠﻴﻬﻦﱠ‬
‫ﻧﺼﻒ ﻣﺎ ﻋﻠﻰ اﻟﻤﺤﺼﻨﺎت ﻣﻦ اﻟﻌﺬاب ذﻟﻚ ﻟﻤﻦ ﺧﺸﻲ اﻟﻌﻨﺖ ﻣﻨﻜﻢ و أنﺗﺼﺒﺮوا ﺧﻴﺮٌ ﻟﻜﻢ واﷲ ﻏﻔﻮر‪ ‬رﺣﻴﻢ((‪ .‬واﻟﺮﺟﻢ‬
‫ﻻﻳﻨﺘﺼﻒ‪.‬‬
‫وﺟﻪ اﻟﺪﻟﻴﻞ ﻣﻦ اﻵﻳﺔ‪ :‬ﻗﻮﻟﻪ‪)) :‬ﻓﺈذا أُﺣﺼ‪‬ﻦﱠ(( أي ﺗﺰو‪‬ﺟﻦ ))ﻓﻌﻠﻴﻬﻦﱠ ﻧﺼﻒ ﻣﺎ ﻋﻠﻰ اﻟﻤﺤﺼﻨﺎت(( أي اﻟﺤﺮاﺋﺮ‪ .‬واﻟﺠﻠﺪ ﻫﻮ اﻟﺬي‬
‫ﻳﻘﺒﻞ اﻟﺘﻨﺼﻴﻒ‪ ،‬ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة وﻧﺼﻔﻬﺎ ﺧﻤﺴﻮن‪ ،‬أﻣ‪‬ﺎ اﻟﺮﺟﻢ ﻓﺈﻧﱠﻪ ﻻﻳﻨﺘﺼﻒ ؛ ﻷﻧﱠﻪ ﻣﻮت وﺑﻌﺪه ﻗﺒﺮ‪ ،‬واﻟﻤﻮت ﻻﻳﻨﺘﺼﻒ‪.‬‬
‫اﻟﺪﻟﻴﻞ اﻟﺜﺎﻧﻲ‪:‬‬
‫)ص(‬
‫رﺟﻢ ﻣﺎﻋﺰا واﻟﻐﺎﻣﺪﻳ‪‬ﺔ‪ .‬وﻟﻜﻨﱠﻨﺎ‬ ‫أنﱠ اﻟﺒﺨﺎري روى ﻓﻲ ﺻﺤﻴﺤﻪ ﻓﻲ ﺑﺎب رﺟﻢ اﻟﺤ‪‬ﺒﻠﻰ‪)) :‬ﻋﻦ ﻋﺒﺪاﷲﺑﻦأﺑﻲأوﻓﻰ أنﱠ اﻟﻨﺒﻲ‬
‫ﻻﻧﺪري أرﺟﻢ ﻗﺒﻞ آﻳﺔ اﻟﺠﻠﺪ أم ﺑﻌﺪﻫﺎ((‪.‬‬
‫وﺟﻪ اﻟﺪﻟﻴﻞ‪ :‬أﻧﱠﻪ ﺷﻜﱠﻚ ﻓﻲ اﻟﺮﺟﻢ ﺑﻘﻮﻟﻪ‪ :‬ﻛﺎن ﻣﻦ اﻟﻨﺒﻲ رﺟﻢ‪ .‬وذﻟﻚ ﻗﺒﻞ ﺳﻮرة اﻟﻨﻮر اﻟﺘﻲ ﻓﻴﻬﺎ‪)) :‬اﻟﺰاﻧﻴﺔ واﻟﺰاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞ‬
‫واﺣﺪ ﻣﻬﻤﺎ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة((‪ .‬ﻟﻤ‪‬ﺎ ﻧﺰﻟﺖ ﺳﻮرة اﻟﻨﻮر ﺑﺤﻜﻢ ﻓﻴﻪ اﻟﺠﻠﺪ ﻟﻌﻤﻮم اﻟﺰُﻧﺎة ﻓﻬﻞ ﻫﺬا اﻟﺤﻜﻢ اﻟﻘﺮآﻧﻲ أﻟﻐﻰ اﺟﺘﻬﺎد اﻟﻨﺒﻲ ﻓﻲ‬
‫اﻟﺮﺟﻢ أم أنﱠ ﻫﺬا اﻟﺤﻜﻢ ﺑﺎقٍ ﻋﻠﻰ اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ إﻟﻰ ﻫﺬا اﻟﻴﻮم؟‪ .‬وﻣﺜﻞ ذﻟﻚ‪ ،‬اﺟﺘﻬﺎد اﻟﻨﺒﻲ ﻓﻲ ﻣﻌﺎﻣﻠﺔ أﺳﺮ ﻏﺰوة ﺑﺪر وذﻟﻚ أﻧﱠﻪ‬
‫ﺣﻜﻢ ﺑﻌﺘﻘﻬﻢ ﺑﻌﺪ ﻓﺪﻳﺔ ﻣﻨﻬﺎ ﺗﻌﻠﻴﻢ اﻟﻮاﺣﺪ اﻟﻔﻘﻴﺮ ﻣﻨﻬﻢ ﻋﺸﺮة ﻣﻦ ﺻﺒﻴﺎن اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ اﻟﻘﺮاءة واﻟﻜﺘﺎﺑﺔ ﺛﻢ‪ ‬ﻧﺰل اﻟﻘﺮآن ﺑﺈﻟﻐﺎء اﺟﺘﻬﺎده‬
‫ﻛﻤﺎ ﻓﻲ اﻟﻜﺘﺐ ﻓﻲ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ‪)) :‬ﻣﺎ ﻛﺎن ﻟﻨﺒﻲ‪ ‬أنﻳﻜﻮن ﻟﻪ أﺳﺮى ﺣﺘﱠﻰ ﻳﺜﺨﻦ ﻓﻲ اﻷرض((‪.‬‬
‫وﺟﻪ اﻟﺘﺸﻜﻴﻚ‪ :‬إذا ﻛﺎن اﻟﻨﺒﻲ ﻗﺪ رﺟﻢ ﻗﺒﻞ ﻧﺰول اﻟﻘﺮآن ﺑﺎﻟﺠﻠﺪ ﻟﻌﻤﻮم اﻟﺰُﻧﺎة ﻓﺈنﱠ اﻟﺮﺟﻢ ﻳﻜﻮن ﻣﻨﻪ ﻗﺒﻞ ﻧﺰول اﻟﻘﺮآن وﺑﺎﻟﺘﺎﻟﻲ‬
‫ﻳﻜﻮن اﻟﻘﺮآن أﻟﻐﻰ ﺣﻜﻤﻪ وﻳﻜﻮن اﻟﺠﻠﺪ ﻫﻮ اﻟﺤﻜﻢ اﻟﺠﺪﻳﺪ ﺑﺪل ﺣﻜﻢ اﻟﺘﻮراة اﻟﻘﺪﻳﻢ اﻟﺬي ﺣﻜﻢ ﺑﻪ ـ اﺣﺘﻤﺎﻻً ـ أﻣ‪‬ﺎ إذا رﺟﻢ‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪http://www.alsaha.com/sahat/3/topics/259277 -232‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١۴۴ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺑﻌﺪ ﻧﺰول اﻟﻘﺮآن ﺑﺎﻟﺠﻠﺪ ﻓﺈﻧﱠﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ اﻟﻘﺮآن ﻻ ﻣﻔﺴ‪‬ﺮاً ﻟﻪ وﻣﺒﻴ‪‬ﻨﺎً ﻷﺣﻜﺎﻣﻪ وﻻ ﻣﻮاﻓﻘﺎً ﻟﻪ‪ ،‬وﻻ ﻳﺼﺢ‪ ‬ﻟﻌﺎﻗﻞٍ أنﻳﻨﺴﺐ ﻟﻠﻨﺒﻲ أﻧﱠﻪ‬
‫ﺧﺎﻟﻒ اﻟﻘﺮآن ؛ ﻷﻧﱠﻪ ﻫﻮ اﻟﻤ‪‬ﺒﻠﱢﻎ ﻟﻪ واﻟﻘﺪوة ﻟﻠﻤﺴﻠﻤﻴﻦ‪ ،‬وﻷﻧﱠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻗﺎل‪)) :‬ﻗُﻞ ﻟﻮ ﺷﺎء اﷲ ﻣﺎ ﺗﻠﻮﺗﻪ ﻋﻠﻴﻜﻢ وﻻ أدراﻛﻢ ﺑﻪ ﻓﻘﺪ‬
‫ﻟﺒﺜﺖ ﻓﻴﻜﻢ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮاً ﻣﻦ ﻗﺒﻠﻪ أﻓﻼ ﺗﻌﻘﻠﻮن((‪ .‬واﻟﺴ‪‬ﻨﱠﺔ ﺗﻔﺴ‪‬ﺮ اﻟﻘﺮآن وﺗﻮاﻓﻘﻪ ﻻﺗﻜﻤ‪‬ﻠﻪ‪ .‬وﻗﺎل ﺗﻌﺎﻟﻰ‪)) :‬وأﻧﺰل اﻟﺘﻮراة واﻹﻧﺠﻴﻞ ﻣﻦ ﻗﺒﻞ‬
‫ﻫﺪى ﻟﻠﻨﺎس(( واﻷﻟﻒ واﻟﻼم ﻓﻲ "اﻟﻨﺎس" ﻟﻠﻌﻤﻮم‪ .‬وﻋﻠﻰ أﻧﱠﻬﻢ ﻛﺎﻧﻮا ﻣﻜﻠﱠﻔﻴﻦ ﺑﺎﻟﺘﻮراة ﻳ‪‬ﺤﺘﻤﻞ أنﱠ اﻟﻨﺒﻲ ﺣﻜﻢ ﺑﺎﻟﺮﺟﻢ ﻷﻧﱠﻪ ﻫﻮ‬
‫اﻟﺤﻜﻢ ﻋﻠﻰ اﻟﺰاﻧﻴﺔ واﻟﺰاﻧﻲ ﻓﻲ اﻟﺘﻮراة وﻟﻤ‪‬ﺎ ﻧﺰل اﻟﻘﺮآن ﺑﺤﻜﻢٍ ﺟﺪﻳﺪ‪ ‬ﻧﺴﺦ اﻟﺮﺟﻢ وﻧﻘﻀﻪ‪.‬‬
‫اﻟﺪﻟﻴﻞ اﻟﺜﺎﻟﺚ‪:‬‬
‫أن اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﺑﻴﻦ ﻟﻠﺮﺟﻞ ﻓﻲ ﺳﻮرة اﻟﻨﻮر أﻧﻪ إذا رأى رﺟﻼً ﻳﺰﻧﻲ ﺑﺎﻣﺮأﺗﻪ وﻟﻢ ﻳﻘﺪر ﻋﻠﻰ إﺛﺒﺎت زﻧﺎﻫﺎ ﺑﺎﻟﺸﻬﻮد ﻓﺈﻧﻪ ﻳﺤﻠﻒ‬
‫أرﺑﻌﺔ أﻳﻤﺎن أﻧﻪ رآﻫﺎ ﺗﺰﻧﻲ وﻓﻲ ﻫﺬه اﻟﺤﺎﻟﺔ ﻳ‪‬ﻘﺎم ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺣﺪ اﻟﺰﻧﺎ‪ ،‬وإذا ﻫﻲ ردت أﻳﻤﺎﻧﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺄن ﺣﻠﻔﺖ أرﺑﻌﺔ أﻳﻤﺎن أﻧﻪ ﻣﻦ‬
‫اﻟﻜﺎذﺑﻴﻦ ﻓﻼ ﻳ‪‬ﻘﺎم ﻋﻠﻴﻬﺎ اﻟﺤﺪ ﻟﻘﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ‪)) :‬واﻟﺬﻳﻦ ﻳﺮﻣﻮن أزواﺟﻬﻢ وﻟﻢ ﻳﻜﻦ ﻟﻬﻢ ﺷﻬﺪاء إﻻ أﻧﻔﺴﻬﻢ ﻓﺸﻬﺎدة أﺣﺪﻫﻢ أرﺑﻌﺔ‬
‫ﺷﻬﺎدات ﺑﺎﷲ إﻧﻪ ﻟﻤﻦ اﻟﺼﺎدﻗﻴﻦ واﻟﺨﺎﻣﺴﺔ أن ﻟﻌﻨﺔ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ إن ﻛﺎن ﻣﻦ اﻟﻜﺎذﺑﻴﻦ وﻳﺪرؤ ﻋﻨﻬﺎ اﻟﻌﺬاب أن ﺗﺸﻬﺪ أرﺑﻊ ﺷﻬﺎدات‬
‫ﺑﺎﷲ إﻧﻪ ﻟﻤﻦ اﻟﻜﺎذﺑﻴﻦ واﻟﺨﺎﻣﺴﺔ أن ﻏﻀﺐ اﷲ ﻋﻠﻴﻬﺎ إن ﻛﺎن ﻣﻦ اﻟﺼﺎدﻗﻴﻦ((‪.‬‬
‫وﺟﻪ اﻟﺪﻟﻴﻞ‪ :‬ﻫﻮ أن ﻫﺬا اﻟﺤﻜﻢ ﻻﻣﺮأة ﻣﺤﺼﻨﺔ‪ .‬وﻗﺪ ﺟﺎء ﺑﻌﺪ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ‪)) :‬اﻟﺰاﻧﻴﺔ واﻟﺰاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻬﻤﺎ ﻣﺎﺋﺔ‬
‫ﺟﻠﺪة(( وﺣﻴﺚ ﻗﺪ ﻧﺺ ﻋﻠﻰ ﻋﺬاب ﺑﺄﻳﻤﺎن ﻓﻲ ﺣﺎل ﺗﻌﺬر اﻟﺸﻬﻮد ﻓﺈن ﻫﺬا اﻟﻌﺬاب ﻳﻜﻮن ﻫﻮ اﻟﻤﺬﻛﻮر ﻓﻲ ﻫﺬه اﻟﺠﺮﻳﻤﺔ‬
‫واﻟﻤﺬﻛﻮر ﻫﻮ‪)) :‬اﻟﺰاﻧﻴﺔ واﻟﺰاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻬﻤﺎ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة وﻻ ﺗﺄﺧﺬﻛﻢ ﺑﻬﻤﺎ رأﻓﺔ ﻓﻲ دﻳﻦ اﷲ إن ﻛﻨﺘﻢ ﺗﺆﻣﻨﻮن ﺑﺎﷲ‬
‫واﻟﻴﻮم اﻵﺧﺮ وﻟﻴﺸﻬﺪ ﻋﺬاﺑﻬﻤﺎ(( أي اﻟﻌﺬاب اﻟﻤﻘﺮر ﻋﻠﻴﻬﻤﺎ وﻫﻮ اﻟﺠﻠﺪ‪ .‬وﻓﻲ آﻳﺎت اﻟﻠﻌﺎن‪)) :‬وﻳﺪرؤ ﻋﻨﻬﺎ اﻟﻌﺬاب(( أي ﻋﺬاب‬
‫اﻟﺠﻠﺪ‪ .‬وﻓﻲ ﺣﺪ ﻧﺴﺎء اﻟﻨﺒﻲ‪)) :‬ﻳ‪‬ﻀﺎﻋﻒ ﻟﻬﺎ اﻟﻌﺬاب(( أي ﻋﺬاب اﻟﺠﻠﺪ ؛ ﻷﻧﻪ ﻟﻴﺲ ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن إﻻ اﻟﺠﻠﺪ ﻋﺬاب ﻋﻠﻰ ﻫﺬا اﻟﻔﻌﻞ‪.‬‬
‫وﻓﻲ ﺣﺪ اﻹﻣﺎء‪)) :‬ﻓﻌﻠﻴﻬﻦ ﻧﺼﻒ ﻣﺎ ﻋﻠﻰ اﻟﻤﺤﺼﻨﺎت ﻣﻦ اﻟﻌﺬاب(( اﻟﻤﺬﻛﻮر ﻓﻲ ﺳﻮرة اﻟﻨﻮر وﻫﻮ اﻟﺠﻠﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺪﻟﻴﻞ اﻟﺮاﺑﻊ‪:‬‬
‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻓﻲ ﺣﻖ ﻧﺴﺎء اﻟﻨﺒﻲ‪)) :‬ﻳﺎ ﻧﺴﺎء اﻟﻨﺒﻲ ﻣﻦ ﻳﺄت‪ ‬ﻣﻨﻜﻦ ﺑﻔﺎﺣﺸﺔٍ ﻣﺒﻴﻨﺔ ﻳ‪‬ﻀﺎﻋﻒ ﻟﻬﺎ اﻟﻌﺬاب ﺿﻌﻔﻴﻦ وﻛﺎن ذﻟﻚ ﻋﻠﻰ‬
‫اﷲ ﻳﺴﻴﺮاً((‪ .‬ﻋﻘﻮﺑﺔ ﻧﺴﺎء اﻟﻨﺒﻲ ﻣﻀﺎﻋﻔﺔ أي ﻣﺎﺋﺘﻲ ﺟﻠﺪة‪ ،‬ﻓﺎﻟﺮﺟﻢ اﻟﺬي ﻫﻮ اﻟﻤﻮت ﻻ ﻳ‪‬ﻀﺎﻋﻒ‪ .‬واﻟﻌﺬاب ﻓﻲ اﻵﻳﺔ ﻳﻜﻮن ﻓﻲ‬
‫اﻟﺪﻧﻴﺎ واﻟﺪﻟﻴﻞ اﻷﻟﻒ واﻟﻼم وﺗﻌﻨﻲ أﻧﻪ ﺷﻲء ﻣﻌﺮوف وﻣﻌﻠﻮم‪.‬‬
‫اﻟﺪﻟﻴﻞ اﻟﺨﺎﻣﺲ‪:‬‬
‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ‪)) :‬اﻟﺰاﻧﻴﺔ واﻟﺰاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة(( اﻷﻟﻒ واﻟﻼم ﻓﻲ ))اﻟﺰاﻧﻴﺔ واﻟﺰاﻧﻲ(( ﻧﺺ ﻋﻠﻰ ﻋﺪم اﻟﺘﻤﻴﻴﺰ‬
‫ﺑﻴﻦ اﻟﺰﻧﺎة ﺳﻮاء‪ ‬ﻣﺤﺼﻨﻴﻦ أو ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻨﻴﻦ‪.‬‬
‫اﻟﺪﻟﻴﻞ اﻟﺴﺎدس‪:‬‬
‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ‪)) :‬واﻟﺬﻳﻦ ﻳﺮﻣﻮن اﻟﻤﺤﺼﻨﺎت ﺛﻢ ﻟﻢ ﻳﺄﺗﻮا ﺑﺄرﺑﻌﺔ ﺷﻬﺪاء ﻓﺎﺟﻠﺪوﻫﻢ ﺛﻤﺎﻧﻴﻦ ﺟﻠﺪة وﻻ ﺗﻘﺒﻠﻮا ﻟﻬﻢ ﺷﻬﺎدة أﺑﺪاً وأوﻟﺌﻚ‬
‫ﻫﻢ اﻟﻔﺎﺳﻘﻮن((‪ .‬ﻫﻨﺎ ذﻛﺮ ﺣﺪ اﻟﻘﺬف ﺛﻤﺎﻧﻴﻦ ﺟﻠﺪة ﺑﻌﺪ ذﻛﺮه ﺣﺪ اﻟﺠﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ‪ .‬ﻳﺮﻳﺪ أن ﻳﻘﻮل‪ :‬إن ﻟﻠﻔﻌﻞ ﺣﺪ وﻟﺸﺎﻫﺪ اﻟﺰور ﺣﺪ‬
‫واﻧﺘﻘﺎﻟﻪ ﻣﻦ ﺣﺪ إﻟﻰ ﺣﺪ ﻳﺪل ﻋﻠﻰ ﻛﻤﺎل اﻟﺤﺪ اﻷول وﺗﻤﺎﻣﻪ‪ ،‬وذﻛﺮه اﻟﺤﺪ اﻟﺨﻔﻴﻒ اﻟﺜﻤﺎﻧﻮن وﻋﺪم ذﻛﺮ اﻟﺤﺪ اﻟﺜﻘﻴﻞ اﻟﺮﺟﻢ ﻳﺪل‬
‫ﻋﻠﻰ أن اﻟﺮﺟﻢ ﻏﻴﺮ ﻣﺸﺮوع ﻷﻧﻪ ﻟﻮ ﻛﺎن ﻛﺬﻟﻚ ﻟﻜﺎن أوﻟﻰ ﺑﺎﻟﺬﻛﺮ ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن ﻣﻦ ﺣﺪ اﻟﻘﺬف‪.‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١۴۵ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫اﻟﺪﻟﻴﻞ اﻟﺴﺎﺑﻊ‪:‬‬
‫ﻗﺎل ﺗﻌﺎﻟﻰ‪)) :‬واﻟﻼﺗﻲ ﻳﺄﺗﻴﻦ اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ ﻣﻦ ﻧﺴﺎﺋﻜﻢ ﻓﺎﺳﺘﺸﻬﺪوا ﻋﻠﻴﻬﻦ أرﺑﻌﺔ ﻣﻨﻜﻢ ﻓﺈن ﺷﻬﺪوا ﻓﺄﻣﺴﻜﻮﻫﻦ ﻓﻲ اﻟﺒﻴﻮت ﺣﺘﻰ‬
‫ﻳﺘﻮﻓﺎﻫﻦ اﻟﻤﻮت أو ﻳﺠﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦ ﺳﺒﻴﻼً((‪ .‬اﻹﻣﺴﺎك ﻓﻲ اﻟﺒﻴﻮت ﻻ ﻳﻜﻮن ﺑﻌﺪ اﻟﺮﺟﻢ وﻳﻌﻨﻲ اﻟﺤﻴﺎة ﻻ اﻟﻤﻮت ؛ إذن ﻫﺬا دﻟﻴﻞ‬
‫ﻋﻠﻰ ﻋﺪم وﺟﻮد اﻟﺮﺟﻢ‪ .‬وﺗﻔﺴﻴﺮ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ‪)) :‬ﺣﺘﻰ ﻳﺘﻮﻓﺎﻫﻦ اﻟﻤﻮت أو ﻳﺠﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦ ﺳﺒﻴﻼً((‪ .‬ﻫﻮ أن اﻟﺰاﻧﻴﺎت ﻳ‪‬ﺤﺒﺴﻦ ﻓﻲ‬
‫اﻟﺒﻴﻮت ﺑﻌﺪ اﻟﺠﻠﺪ إﻟﻰ اﻟﻤﻮت أو إﻟﻰ اﻟﺘﻮﺑﺔ ﻣﻦ ﻓﺎﺣﺸﺔ اﻟﺰﻧﺎ‪.‬‬
‫اﻟﺪﻟﻴﻞ اﻟﺜﺎﻣﻦ‪:‬‬
‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ‪)) :‬اﻟﺰاﻧﻲ ﻻﻳﻨﻜﺢ إﻻ زاﻧﻴﺔ أو ﻣﺸﺮﻛﺔ واﻟﺰاﻧﻴﺔ ﻻﻳﻨﻜﺤﻬﺎ إﻻ زانٍ أو ﻣﺸﺮك وﺣﺮم ذﻟﻚ ﻋﻠﻰ اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ((‪ .‬ﻫﻨﺎ ﺣﺮم‬
‫اﷲ اﻟﺰاﻧﻴﺔ ﻋﻠﻰ اﻟﻤﺆﻣﻦ وﻫﺬا ﻳﺪل ﻋﻠﻰ ﺑﻘﺎﺋﻬﺎ ﺣﻴﺔ ﻣﻦ ﺑﻌﺪ إﻗﺎﻣﺔ اﻟﺤﺪ ﻋﻠﻴﻬﺎ وﻫﻮ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة‪ ،‬وﻟﻮ ﻛﺎن اﻟﺤﺪ ﻫﻮ اﻟﺮﺟﻢ ﻟﻤﺎ‬
‫ﻛﺎﻧﺖ ﻗﺪ ﺑﻘﻴﺖ ﻣﻦ ﺑﻌﺪه ﻋﻠﻰ ﻗﻴﺪ اﻟﺤﻴﺎة‪ .‬وﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ‪)) :‬واﻟﻼﺗﻲ ﻳﺄﺗﻴﻦ اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ ﻣﻦ ﻧﺴﺎﺋﻜﻢ(( ﻻﻳﻤﻴﺰ ﺑﻴﻦ ﺑﻜﺮ وﺛﻴﺐ إذ ﻗﻮﻟﻪ‬
‫))ﻣﻦ ﻧﺴﺎﺋﻜﻢ(( ﻳﺪل ﻋﻠﻰ ﻋﻤﻮم اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ‪ ،‬وﻗﻮﻟﻪ ))أو ﻳﺠﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦ ﺳﺒﻴﻼً(( ﻳﺆﻛﺪ ﻋﺪم اﻟﺮﺟﻢ وﻳﺆﻛﺪ ﻋﺪم اﻟﺘﻤﻴﻴﺰ ﺑﻴﻦ اﻟﺒﻜﺮ‬
‫واﻟﺜﻴﺐ ﻓﻲ اﻟﺤﺪ‪ .‬وإن ﺗﺎﺑﺖ اﻟﺰاﻧﻴﺔ أو اﻟﺰاﻧﻲ ﻓﻴﻨﺪرﺟﺎ ﺗﺤﺖ ﻗﻮﻟﻪ‪)) :‬ﻓﺈن ﺗﺎﺑﺎ وأﺻﻠﺤﺎ ﻓﺄﻋﺮﺿﻮا ﻋﻨﻬﻤﺎ((‪ .‬ﻓﺎﻟﺘﻮﺑﺔ ﺗﺠﺐ ﻣﺎ‬
‫ﻗﺒﻠﻬﺎ‪.‬‬
‫اﻟﺪﻟﻴﻞ اﻟﺘﺎﺳﻊ‪:‬‬
‫ﻳﻘﻮل اﻟﻌﻠﻤﺎء‪ :‬إن اﻟﺨﺎص ﻣﻘﺪم ﻋﻠﻰ اﻟﻌﺎم‪ .‬ﺛﻢ ﻳﻘﻮﻟﻮن‪ :‬واﻟﻘﺮآن ﻋﺎم‪ .‬ﺛﻢ ﻳﻘﻮﻟﻮن‪ :‬وﻓﻲ اﻟﻘﺮآن آﻳﺎت ﺗﺨﺼﺺ اﻟﻌﺎم‪ .‬ﺛﻢ ﻳﻘﻮﻟﻮن‪:‬‬
‫وﻓﻲ اﻷﺣﺎدﻳﺚ اﻟﻨﺒﻮﻳﺔ أﺣﺎدﻳﺚ ﺗﺨﺼﺺ اﻟﻌﺎم‪ .‬أﻣﺎ ﻗﻮﻟﻬﻢ ﺑﺄن اﻟﻌﺎم ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن ﻳﺨﺼﺺ ﺑﻘﺮآن ﻓﻬﺬا ﻫﻮ ﻣﺎ اﺗﻔﻘﻮا ﻋﻠﻴﻪ وأﻣﺎ‬
‫ﻗﻮﻟﻬﻢ ﺑﺄن اﻷﺣﺎدﻳﺚ ﺗﺨﺼﺺ ﻋﺎم اﻟﻘﺮآن ﻓﻬﺬا اﻟﺬي اﺧﺘﻠﻔﻮا ﻓﻴﻪ ﻷن اﻟﻘﺮآن ﻗﻄﻌﻲ اﻟﺜﺒﻮت واﻟﺤﺪﻳﺚ ﻇﻨﻲ اﻟﺜﺒﻮت وراوي‬
‫اﻟﺤﺪﻳﺚ واﺣﺪ ﻋﻦ واﺣﺪ ﻋﻦ واﺣﺪ وﻻ ﻳﺼﺢ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻋﺎم اﻟﻘﺮآن ﺑﺨﺒﺮ اﻟﻮاﺣﺪ‪.‬‬
‫وﻋﻠﻰ ذﻟﻚ ﻓﺈن ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ‪)) :‬اﻟﺰاﻧﻴﺔ واﻟﺰاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة(( ﺣﻜﻢ ﻋﺎم ﻳﺸﻤﻞ اﻟﺠﻤﻴﻊ ﻣﺤﺼﻨﻴﻦ أو‬
‫ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻨﻴﻦ‪ .‬ﻓﻬﻞ ﻳﺼﺢ ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻟﻌﺎم اﻟﺬي ﻫﻮ اﻟﺠﻠﺪ ﺑﺤﺪﻳﺚ ﻳﺮوﻳﻪ واﺣﺪ ﻋﻦ واﺣﺪ ﻓﻲ اﻟﺮﺟﻢ؟!‪ .‬إن ﻗﻠﻨﺎ ﺑﺎﻟﺘﺨﺼﻴﺺ‬
‫واﻟﺨﺎص ﻣﻘﺪم ﻋﻠﻰ اﻟﻌﺎم ﻳﻠﺰم ﺗﻔﻀﻴﻞ ﻛﻼم اﻟﺮاوي ﻋﻠﻰ ﻛﻼم اﷲ أو ﻳﻠﺰم ﻣﺴﺎواة ﻛﻼم اﻟﺮاوي ﺑﻜﻼم اﷲ وﻫﺬا ﻻ ﻳﻘﻮل ﺑﻪ‬
‫ﻋﺎﻗﻞ‪ ،‬وﻋﻠﻴﻪ ﻳﺘﻮﺟﺐ أن ﺣﻜﻢ اﻟﺮﺟﻢ ﻟﻴﺲ ﺗﺨﺼﻴﺼﺎً ﻟﺤﻜﻢ اﻟﺠﻠﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻘﻮل ﺷﻴﺦ اﻹﺳﻼم ﻓﺨﺮ اﻟﺪﻳﻦ اﻟﺮازي ﻋﻦ اﻟﺨﻮارج اﻟﺬﻳﻦ أﻧﻜﺮوا اﻟﺮﺟﻢ‪)) :‬إن ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ‪)) :‬اﻟﺰاﻧﻴﺔ واﻟﺰاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا(( ﻳﻘﺘﻀﻲ‬
‫وﺟﻮب اﻟﺠﻠﺪ ﻋﻠﻰ ﻛﻞ اﻟﺰﻧﺎة‪ .‬وإﻳﺠﺎب اﻟﺮﺟﻢ ﻋﻠﻰ اﻟﺒﻌﺾ ﺑﺨﺒﺮ اﻟﻮاﺣﺪ ﻳﻘﺘﻀﻲ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻋﻤﻮم اﻟﻜﺘﺎب ﺑﺨﺒﺮ اﻟﻮاﺣﺪ وﻫﻮ‬
‫ﻏﻴﺮ ﺟﺎﺋﺰ ﻷن اﻟﻜﺘﺎب ﻗﺎﻃﻊ ﻓﻲ ﻣﺘﻨﻪ ﺑﻴﻨﻤﺎ ﺧﺒﺮ اﻟﻮاﺣﺪ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﻃﻊ ﻓﻲ ﻣﺘﻨﻪ واﻟﻤﻘﻄﻮع راﺟﺢ ﻋﻠﻰ اﻟﻤﻈﻨﻮن((‪.‬‬
‫وﻟﻮ أن رواة اﻷﺣﺎدﻳﺚ ﻗﺪ اﺗﻔﻘﻮا ﻋﻠﻰ اﻟﺮﺟﻢ واﻟﻨﻔﻲ )اﻟﺘﻐﺮﻳﺐ( ﻷﻣﻜﻦ أن ﻳ‪‬ﻘﺎل إن إﺟﻤﺎﻋﺎً ﻣﻦ اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ ﻣﻮﺟﻮد ﻋﻠﻴﻬﻤﺎ‪.‬‬
‫وﻷﻧﻬﻢ ﻟﻢ ﻳﺘﻔﻘﻮا وﻗﻊ اﻟﺮﻳﺐ ﻓﻲ ﻗﻠﻮب اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ ﺟﻬﺔ اﻟﺮﺟﻢ واﻟﻨﻔﻲ‪ .‬وﻓﻲ اﻟﺤﺪﻳﺚ‪)) :‬دع ﻣﺎ ﻳﺮﻳﺒﻚ إﻟﻰ ﻣﺎ ﻻﻳﺮﻳﺒﻚ(( ﻓﻔﻲ‬
‫ﺣﺪﻳﺚ‪)) :‬ﺧﺬوا ﻋﺜﻜﺎﻻً ﻓﻴﻪ ﻣﺎﺋﺔ ﺷﻤﺮاخ ﻓﺎﺿﺮﺑﻮه ﺑﻪ وﺧﻠﻮا ﺳﺒﻴﻠﻪ(( أﻣﺮ ﺑﺎﻟﺠﻠﺪ وﻟﻢ ﻳﺄﻣﺮ ﺑﺎﻟﺘﻐﺮﻳﺐ‪ .‬وﻓﻲ ﺣﺪﻳﺚ اﻷﻣ‪‬ﺔ‪)) :‬إذا‬
‫زﻧﺖ ﻓﺎﺟﻠﺪوﻫﺎ ﺛﻢ ﺑﻴﻌﻮﻫﺎ وﻟﻮ ﺑﻄﻔﻴﺮ(( وﻟﻮ ﻛﺎن اﻟﻨﻔﻲ ﺛﺎﺑﺘﺎً ﻟﺬُﻛ‪‬ﺮ ﻫﻨﺎ ﻣﻊ اﻟﺠﻠﺪ‪ .‬وروى اﻟﺘﺮﻣﺬي أﻧﻪ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﺟﻠﺪ وﻏﺮّب‪،‬‬
‫وﻫﺬا ﺗﻨﺎﻗﺾ‪.‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١۴۶ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫اﻟﺮﺟﻢ ﻋﻘﻮﺑﺔ ﺟﺎﻫﻠﻴﺔ ﺗﻮارﺛﻬﺎ اﻟﻌﺮب واﻟﻤﺴﻠﻤﻮن وﻣﺎ ﻛﺎن ﻟﻬﺎ ﺑﺎﻟﻘﺮآن ﺻﻠﺔ‪.‬‬
‫ﻓﻠﻘﺪ ذﻛﺮت ﻛﻠﻤﺔ رﺟﻢ ﺧﻤﺴﺔ ﻣﺮات ﻓﻲ اﻟﻜﺘﺎب اﻟﻤﻘﺪس ﻋﻦ ﺷﻌﻮب ﺳﻠﻔﺖ ﻧﺰول اﻟﺘﺤﻜﻴﻢ اﻹﺳﻼﻣﻲ وﻫﻮ ﻛﺎﻵﺗﻲ‪:‬‬
‫}ﻗَﺎﻟُﻮاْ ﻳ‪‬ﺎ ﺷُﻌ‪‬ﻴ‪‬ﺐ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻧَﻔْﻘَﻪ‪ ‬ﻛَﺜ‪‬ﻴﺮاً ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺗَﻘُﻮلُ و‪‬إِﻧﱠﺎ ﻟَﻨَﺮَاك‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻨَﺎ ﺿَﻌ‪‬ﻴﻔﺎً و‪‬ﻟَﻮ‪‬ﻻَ ر‪‬ﻫ‪‬ﻄُﻚ‪ ‬ﻟَﺮَﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻨَﺎك‪ ‬و‪‬ﻣ‪‬ﺎ أَﻧﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠَﻴ‪‬ﻨَﺎ ﺑِﻌ‪‬ﺰِﻳﺰٍ {ﻫﻮد‪91‬‬
‫}إِﻧﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬إِن ﻳ‪‬ﻈْﻬ‪‬ﺮُوا ﻋ‪‬ﻠَﻴ‪‬ﻜُﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮْﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻮﻛُﻢ‪ ‬أَو‪ ‬ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻴﺪ‪‬وﻛُﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻠﱠﺘ‪‬ﻬِﻢ‪ ‬و‪‬ﻟَﻦ ﺗُﻔْﻠ‪‬ﺤ‪‬ﻮا إِذاً أَﺑ‪‬ﺪاً {اﻟﻜﻬﻒ‪20‬‬
‫}ﻗَﺎلَ أَر‪‬اﻏ‪‬ﺐ‪ ‬أَﻧﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻦْ آﻟ‪‬ﻬ‪‬ﺘ‪‬ﻲ ﻳ‪‬ﺎ إِﺑ‪‬ﺮاﻫ‪‬ﻴﻢ‪ ‬ﻟَﺌ‪‬ﻦ ﻟﱠﻢ‪ ‬ﺗَﻨﺘَﻪ‪ ‬ﻟَﺄَر‪‬ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻨﱠﻚ‪ ‬و‪‬اﻫ‪‬ﺠ‪‬ﺮْﻧ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪‬ﺎً {ﻣﺮﻳﻢ‪46‬‬
‫}ﻗَﺎﻟُﻮا إِﻧﱠﺎ ﺗَﻄَﻴ‪‬ﺮْﻧَﺎ ﺑِﻜُﻢ‪ ‬ﻟَﺌ‪‬ﻦ ﻟﱠﻢ‪ ‬ﺗَﻨﺘَﻬ‪‬ﻮا ﻟَﻨَﺮْﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻨﱠﻜُﻢ‪ ‬و‪‬ﻟَﻴ‪‬ﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻨﱠﻜُﻢ ﻣ‪‬ﻨﱠﺎ ﻋ‪‬ﺬَاب‪ ‬أَﻟ‪‬ﻴﻢ‪{ ‬ﻳﺲ‪18‬‬
‫}و‪‬إِﻧﱢﻲ ﻋ‪‬ﺬْت‪ ‬ﺑِﺮَﺑ‪‬ﻲ و‪‬ر‪‬ﺑ‪‬ﻜُﻢ‪ ‬أَن ﺗَﺮْﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻮنِ {اﻟﺪﺧﺎن‪20‬‬
‫ﻛﻞ ﻫﺬه اﻵﻳﺎت اﻟﻜﺮﻳﻤﺔ اﻟﻘﺮآﻧﻴﺔ ﺗﺜﺒﺖ أن اﻟﺮﺟﻢ ﻏﻴﺮ ﻣﻘﺒﻮل ﻓﻲ اﻹﺳﻼم ﻛﻮﺳﻴﻠﺔ ردع ﻟﻠﻤﻨﺤﺮف ﻋﻦ ﺷﺮﻳﻌﺔ اﷲ وﻣﻦ ﺗﻜﺒ‪‬ﺪه‬
‫أو ﻫ‪‬ﺪ‪‬د ﺑﻪ ﻋﺒﺮ اﻟﺘﺎرﻳﺦ اﻟﺒﺸﺮي ﻗﺒﻞ ﻧﺰول اﻟﻘﺮآن وﺑﻌﺪه ﻛﺎن ﺗﺴﻠﻄﺎ وﻃﻐﻴﺎﻧﺎ ﻛﻤﺎ ﺗﻨﺺ اﻵﻳﺎت اﻟﺼﺮﻳﺤﺔ!!‬
‫‪ ‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١۴٧ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﻘﺪ‪ -17‬اﻟﺪﻛﺘﻮر أﺣﻤﺪ ﺻﺒﺤﻲﻣﻨﺼﻮر‬

‫ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮔﺮدﻳﺪه از اﻳﻦ‬ ‫‪233‬‬

‫ﻣﻘﺎﻟﻪ وي ﺑﺎ ﻋﻨﻮان "ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺮﺟﻢ ﺗﺘﻨﺎﻗﺾ ﻣﻊ ﺗﺸﺮﻳﻊ اﻟﻘﺮآن واﻻﺳﻼم" ﻛﻪ در ﺳﺎﻳﺖ اﻫﻞاﻟﻘﺮآن‬
‫‪A‬‬
‫ﻗﺮار اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻣﻮﺟﺰ ﻟﻨﻔﻲ ﺣﻜﻢ اﻟﺮﺟﻢ‬
‫ارﻳﺪ ﻣﻮﺟﺰا اﻓﻬﻢ ﻣﻨﻪ ﺑﺎﺧﺘﺼﺎر اﻧﻪ ﻻﻳﻮﺟﺪ ﺣﺪ اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻲ اﻻﺳﻼم ‪...‬‬
‫أﻛﺬوﺑﺔ اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻲ ﻟﻤﺤﺔ ﺳﺮﻳﻌﺔ‬
‫ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺮﺟﻢ ﺗﺘﻨﺎﻗﺾ ﻣﻊ ﺗﺸﺮﻳﻊ اﻟﻘﺮآن واﻻﺳﻼم‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻟﻴﺲ ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن رﺟﻢ اﻟﺰاﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻊ ان ﻣﺼﻄﻠﺢ اﻟﺮﺟﻢ و ﻣﺸﺘﻘﺎﺗﻪ ﺟﺎءت ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن ﻓﻲ ﻣﻌﺮض ﺗﻬﺪﻳﺪ اﻟﻤﺸﺮﻛﻴﻦ ﻟﻼﻧﺒﻴﺎء‬
‫واﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ )ﻫﻮد ‪ ،91‬ﻣﺮﻳﻢ ‪ ،46‬اﻟﺪﺧﺎن ‪ ،20‬ﻳﺲ ‪ ،18‬اﻟﻜﻬﻒ ‪ ،20‬اﻟﺸﻌﺮاء ‪.(116‬‬
‫ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺮﺟﻢ ﺟﺎءت ﻓﻲ اﻟﺘﻮراة اﻟﻤﻮﺟﻮدة ﻟﺪﻳﻨﺎ‪ ،‬و ﺗﺄﺛﺮ اﻟﻤﺴﻠﻤﻮن ﺑﺬﻟﻚ ﻓﺄﺿﺎﻓﻮا ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺮﺟﻢ ﻟﺠﺮﻳﻤﺔ اﻟﺰﻧﺎ ﻓﻲ ﺣﺎﻟﺔ‬
‫اﻟﺰواج‪ ،‬و ﻫﻮ اﻓﺘﺮاء ﻋﻠﻰ اﻻﺳﻼم‪.‬‬
‫‪ -2‬وﻗﺪ ﺟﺎءت ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺰﻧﺎ ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن ﻋﻠﻲ اﻟﻨﺤﻮ اﻟﺘﺎﻟﻲ‪:‬‬
‫اﻟﺰاﻧﻴﺔ واﻟﺰاﻧﻲ اذا ﺿﺒﻄﺎ ﻓﻲ ﺣﺎﻟﺔ ﺗﻠﺒﺲ‪ ،‬ﻓﺎﻟﻌﻘﻮﺑﺔ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة اﻣﺎم اﻟﻨﺎس‪ ،‬ﺑﺬﻟﻚ ﺑﺪأت ﺳﻮرة اﻟﻨﻮر ﺑﺎﻓﺘﺘﺎﺣﻴﺔ ﻓﺮﻳﺪة ﺗﺮد ﻣﻘﺪﻣﺎ‬
‫ﻋﻠﻲ اوﻟﺌﻚ اﻟﺬﻳﻦ ﻳﺘﺠﺎﻫﻠﻮن وﺿﻮح اﻟﻘﺮآن و ﺑﻴﺎن ﺗﺸﺮﻳﻌﺎﺗﻪ‪ ،‬ﻳﻘﻮل ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻓﻲ ﺗﻠﻚ اﻻﻓﺘﺘﺎﺣﻴﺔ اﻟﻔﺮﻳﺪة }ﺳﻮرة اﻧﺰﻟﻨﺎﻫﺎ‬
‫وﻓﺮﺿﻨﺎﻫﺎ واﻧﺰﻟﻨﺎ ﻓﻴﻬﺎ آﻳﺎت ﺑﻴﻨﺎت ﻟﻌﻠﻜﻢ ﺗﺬﻛﺮون{ وﺑﻌﺪﻫﺎ ﻗﺎل ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻣﺒﺎﺷﺮة }اﻟﺰاﻧﻴﺔ واﻟﺰاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺎﺋﺔ‬
‫ﺟﻠﺪة وﻻ ﺗﺄﺧﺬﻛﻢ ﺑﻬﻤﺎ رأﻓﺔ ﻓﻲ دﻳﻦ اﷲ ان ﻛﻨﺘﻢ ﺗﺆﻣﻨﻮن ﺑﺎﷲ واﻟﻴﻮم اﻻﺧﺮ وﻟﻴﺸﻬﺪ ﻋﺬاﺑﻬﻤﺎ ﻃﺎﺋﻔﺔ ﻣﻦ اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ{‪.‬‬
‫وﻣﻦ اﻟﺼﻌﺐ اﺛﺒﺎت ﺣﺎﻟﺔ اﻟﺘﻠﺒﺲ ﻓﻲ ﺟﺮﻳﻤﺔ اﻟﺰﻧﺎ‪ ،‬و ﻣﻦ اﻟﺼﻌﺐ اﻳﻀﺎ انﻳﺤﺪث اﻗﺮار ﺑﺎﻟﻮﻗﻮع ﻓﻲ اﻟﺰﻧﺎ ﻳﻨﺘﺞ ﻋﻨﻪ ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺠﻠﺪ‪،‬‬
‫وﻟﻜﻦ ﻣﻦ اﻟﺴﻬﻞ انﻳﺸﺎع ﻋﻦ اﻣﺮأة ﻣﺎ ﺑﺄﻧﻬﺎ ﺳﻴﺌﺔ اﻟﺴﻠﻮك‪ ،‬و ﺗﺘﻜﺎﺛﺮ اﻟﺸﻮاﻫﺪ ﻋﻠﻲ ﺳﻮء ﺳﻤﻌﺘﻬﺎ‪ ،‬وﺣﻴﻨﺌﺬ ﻻﺑﺪ ﻣﻦ ﻋﻘﺎب‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻌﺪ اﻻﺷﻬﺎد ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺑﺄرﺑﻌﺔ ﺷﻬﻮد ﺑﺄﻧﻬﺎ ﻣﻦ اﻟﻼﺗﻲ )ﻳﺄﺗﻴﻦ اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ( وﻟﻜﻦ ﻟﻢﻳﺘﻢ ﺿﺒﻄﻬﺎ‪ .‬و ذﻟﻚ اﻟﻌﻘﺎب ﻟﻴﺲ اﻟﺠﻠﺪ‪ ،‬و‬
‫اﻧﻤﺎ ﻫﻮ ﻋﻘﺎب ﺳﻠﺒﻲ‪ .‬ﻳﻜﻮن ﺑﻤﻨﻌﻬﺎ ﻋﻦ اﻟﻨﺎس و ﻣﻨﻊ اﻟﻨﺎس ﻋﻨﻬﺎ اﻟﻲ انﺗﻤﻮت او ﺗﺘﺰوج و ﺗﺘﻮب ‪ ،‬ﻳﻘﻮل ﺗﻌﺎﻟﻲ )واﻟﻼﺗﻲ ﻳﺄﺗﻴﻦ‬
‫اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ ﻣﻦ ﻧﺴﺎﺋﻜﻢ ﻓﺎﺳﺘﺸﻬﺪوا ﻋﻠﻴﻬﻦ ارﺑﻌﺔ ﻣﻨﻜﻢ ﻓﺎن ﺷﻬﺪوا ﻓﺄﻣﺴﻜﻮﻫﻦ ﻓﻲ اﻟﺒﻴﻮت ﺣﺘﻲ ﻳﺘﻮﻓﺎﻫﻦ اﻟﻤﻮت او ﻳﺠﻌﻞ اﷲ‬
‫ﻟﻬﻦ ﺳﺒﻴﻼ( اﻟﻨﺴﺎء ‪ .15‬و ﺑﻤﺠﺮد اﻋﻼن ﺗﻮﺑﺘﻬﺎ ﻳﻄﻠﻖ ﺳﺮاﺣﻬﺎ او ﺗﺘﺰوج‪ ،‬ﻓﻘﺪ ﺗﺨﻠﺼﺖ ﻣﻦ وﺻﻒ اﻟﻼﺗﻲ ﻳﺄﺗﻴﻦ اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪http://www.ahl‐alquran.com/arabic/show_fatwa.php?main_id=376 -233‬‬

‫ﺑﺨﺶﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ در داﺧﻞ ] [ ﮔﺬارده ﺷﺪه‪ ،‬از دﻳﮕﺮ ﻣﻘﺎﻟﻪ‪ A‬وي ﺑﺎ ﻋﻨﻮان أﻛﺬوﺑﺔ اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻲ اﻻﺣﺎدﻳﺚ‪ ،‬و ﺑﻪ آدرس زﻳﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪http://www.ahl‐alquran.com/arabic/show_article.php?main_id=17‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١۴٨ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫وﺟﺎءت ﺗﻔﺼﻴﻼت اﻟﻘﺮآن ﺑﻌﻘﻮﺑﺔ اﻟﺠﺎرﻳﺔ اﻟﻤﻤﻠﻮﻛﺔ‪ ،‬اذا وﻗﻌﺖ ﻓﻲ اﻟﺰﻧﺎ‪ .‬ﻓﺎن ﻛﺎﻧﺖ اﻟﺠﺎرﻳﺔ ﺗﺤﺖ ﺳﻴﻄﺮة ﺳﻴﺪﻫﺎ او ﻳﺠﺒﺮﻫﺎ‬
‫ﻋﻠﻲ ﻣﻤﺎرﺳﺔ اﻟﺒﻐﺎء ﻓﻠﻴﺲ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻋﻘﻮﺑﺔ‪ ،‬اذ اﻧﻬﺎ ﻻﺗﻤﻠﻚ ﺣﺮﻳﺔ اﻻﺧﺘﻴﺎر‪ ،‬ﻳﻘﻮل ﺗﻌﺎﻟﻲ )و ﻻﺗﻜﺮﻫﻮا ﻓﺘﻴﺎﺗﻜﻢ ﻋﻠﻲ اﻟﺒﻐﺎء ان‬
‫اردن ﺗﺤﺼﻨﺎ ﻟﺘﺒﺘﻐﻮا ﻋﺮض اﻟﺤﻴﺎة اﻟﺪﻧﻴﺎ‪ ،‬و ﻣﻦ ﻳﻜﺮﻫﻬﻦ ﻓﺎن اﷲ ﻣﻦ ﺑﻌﺪ اﻛﺮاﻫﻬﻦ ﻏﻔﻮر رﺣﻴﻢ( اﻟﻨﻮر ‪33‬‬
‫و اذا ﺗﺰوﺟﺖ اﻟﺠﺎرﻳﺔ وﺗﺤﺮرت ﻣﻦ ﺳﻴﻄﺮة ﻣﺎﻟﻜﻬﺎ ووﻗﻌﺖ ﻓﻲ ﺟﺮﻳﻤﺔ اﻟﺰﻧﺎ ﻓﻌﻘﻮﺑﺘﻬﺎ ﺧﻤﺴﻮن ﺟﻠﺪة أي ﻧﺼﻒ ﻣﺎ ﻋﻠﻲ‬
‫اﻟﻤﺘﺰوﺟﺎت اﻟﺤﺮاﺋﺮ اذا وﻗﻌﻦ ﻓﻲ اﻟﺰﻧﺎ ‪) ،‬ﻓﺈذا أﺣﺼﻦ ﻓﺎن اﺗﻴﻦ ﺑﻔﺎﺣﺸﺔ ﻓﻌﻠﻴﻬﻦ ﻧﺼﻒ ﻣﺎ ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺤﺼﻨﺎت ﻣﻦ اﻟﻌﺬاب( اﻟﻨﺴﺎء‬
‫‪.25‬‬
‫]وﻗﺪ ﺗﻜﻮن اﻟﺰاﻧﻴﺔ زوﺟﺔ ﻣﻄﻠﻘﺔ ﻻﺗﺰال ﻓﻲ ﻓﺘﺮة اﻟﻌﺪة‪ ،‬وﻣﻦ ﺣﻖ اﻟﻤﻄﻠﻘﺔ ﻓﻲ ﻓﺘﺮة اﻟﻌﺪة انﺗﻈﻞ ﻓﻲ ﺑﻴﺖ اﻟﺰوﺟﻴﺔ‪ ،‬وﻟﻜﻦ ﺗﻔﻘﺪ‬
‫ﻫﺬا اﻟﺤﻖ اذا وﻗﻌﺖ ﻓﻲ اﻟﺰﻧﺎ‪ ،‬وﺣﻴﻨﺌﺬ ﻳﻜﻮن ﻣﻦ ﺣﻖ زوﺟﻬﺎ انﻳﻄﺮدﻫﺎ‪ ،‬وﻟﻜﻦ ﺑﺸﺮط انﺗﻜﻮن ﺟﺮﻳﻤﺔ اﻟﺰﻧﺎ ﻣﺜﺒﺘﺔ ﺣﺘﻲ ﻻﻳﺘﺎح‬
‫ﻟﺰوﺟﻬﺎ انﻳﺘﺠﻨﻰ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺑﺎﻟﺒﺎﻃﻞ‪ ،‬ﻳﻘﻮل ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻋﻦ ﺗﻠﻚ اﻟﺰوﺟﺔ اﻟﻤﻄﻠﻘﺔ )ﻻﺗﺨﺮﺟﻮﻫﻦ ﻣﻦ ﺑﻴﻮﺗﻬﻦ‪ ،‬و ﻻﻳﺨﺮﺟﻦ إﻻ انﻳﺄﺗﻴﻦ‬
‫ﺑﻔﺎﺣﺸﺔ ﻣﺒﻴﻨﺔ‪ ،‬وﺗﻠﻚ ﺣﺪود اﷲ( اﻟﻄﻼق ‪ .1‬واﻟﻘﺮآن ﻳﺼﻒ اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ ﺑﺄﻧﻬﺎ )ﻓﺎﺣﺸﺔ ﻣﺒﻴﻨﺔ( أي ﻣﺜﺒﺘﺔ‪ ،‬ﺿﻤﺎﻧﺎ ﻟﻌﺪم اﻻﻓﺘﺮاء ﺑﻼ‬
‫دﻟﻴﻞ ‪ ..‬وﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﻄﺮد ﻫﻨﺎ ﺗﻀﺎف اﻟﻲ اﻟﻌﻘﻮﺑﺔ اﻻﺧﺮي‪ ،‬وﻫﻲ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة‪.‬‬
‫وﻫﻨﺎك ﻋﻘﻮﺑﺔ اﺧﺮي ﻟﺘﻠﻚ اﻟﺰوﺟﺔ اﻟﻤﻄﻠﻘﺔ اذا وﻗﻌﺖ ﻓﻲ اﻟﺰﻧﺎ ﺑﻌﺪ اﺗﻤﺎم اﻟﻄﻼق‪ ،‬وﻫﻲ اﻧﻪ ﻣﻦ ﺣﻖ اﻟﺰوج انﻳﻤﻨﻌﻬﺎ ﻋﻦ‬
‫اﻟﺰواج اﻟﻲ انﺗﺪﻓﻊ ﻟﻪ ﺑﻌﺾ ﻣﺎ اﻋﻄﺎه ﻟﻬﺎ ﻓﻲ اﻟﺼﺪاق او اﻟﻤﺆﺧﺮ‪ ،‬واﻟﺸﺮط انﺗﻜﻮن ﺟﺮﻳﻤﺔ اﻟﺰﻧﺎ ﻓﻲ ﺣﻘﻬﺎ ﻣﺜﺒﺘﺔ ﺑﺎﻟﺪﻟﻴﻞ‪ ،‬ﻳﻘﻮل‬
‫ﺗﻌﺎﻟﻲ )ﻳﺎ اﻳﻬﺎ اﻟﺬﻳﻦ اﻣﻨﻮا ﻻﻳﺤﻞ ﻟﻜﻢ انﺗﺮﺛﻮا اﻟﻨﺴﺎء ﻛﺮﻫﺎ‪ ،‬و ﻻﺗﻌﻀﻠﻮﻫﻦ ﻟﺘﺬﻫﺒﻮا ﺑﺒﻌﺾ ﻣﺎ آﺗﻴﺘﻤﻮﻫﻦ اﻻ انﻳﺄﺗﻴﻦ ﺑﻔﺎﺣﺸﺔ‬
‫ﻣﺒﻴﻨﺔ( اﻟﻨﺴﺎء ‪ .  19‬واﻟﻌﻀﻞ ﻫﻮ ﻣﻨﻊ اﻟﻤﺮأة ﻣﻦ اﻟﺰواج‪ .‬واﻟﻘﺮآن ﻳﺤﺮم اﻟﻌﻀﻞ اﻻ ﻓﻲ ﺣﺎﻟﺔ اﻟﻤﻄﻠﻘﺔ اﻟﺰاﻧﻴﺔ ‪ ..‬ﻓﻴﺠﻌﻞ ﻣﻦ ﺣﻖ‬
‫اﻟﺰوج انﻳﻤﻨﻌﻬﺎ ﻣﻦ اﻟﺰواج اﻻ ﺑﻌﺪ انﺗﻌﻴﺪ ﻟﻪ ﺑﻌﺾ ﻣﺎ دﻓﻌﻪ اﻟﻴﻬﺎ ﻣﻦ ﻣﻬﺮ[‬
‫و ﻓﻲ ﻛﻞ اﻻﺣﻮال ﻓﺎﻟﻤﺮأة اﻟﺰاﻧﻴﺔ أي اﻟﺘﻲ ﻻﺗﺘﻮب ﻋﻦ اﻟﺰﻧﺎ ﻻﻳﺘﺰوﺟﻬﺎ اﻟﻤﺆﻣﻦ‪ ،‬و ﺗﻠﻚ ﻋﻘﻮﺑﺔ اﺧﺮى اﺿﺎﻓﻴﺔ ‪ ،‬ﻳﻘﻮل اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬
‫)اﻟﺰاﻧﻲ ﻻﻳﻨﻜﺢ اﻻ زاﻧﻴﺔ او ﻣﺸﺮﻛﺔ‪ ،‬واﻟﺰاﻧﻴﺔ ﻻﻳﻨﻜﺤﻬﺎ اﻻ زان او ﻣﺸﺮك‪ ،‬وﺣﺮم ذﻟﻚ ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ( اﻟﻨﻮر‪.3‬‬
‫و ﺗﺄﺑﻰ ﺗﻔﺼﻴﻼت اﻟﻘﺮآن اﻻ انﺗﻀﻊ ﻋﻘﻮﺑﺔ ﻟﻠﺰﻧﺎ ﻓﻲ ﺣﺎﻟﺔ اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﻴﺔ وﻣﺴﺘﺒﻌﺪة‪ ،‬و ﻫﻲ اﻓﺘﺮاض وﻗﻮع ﻧﺴﺎء اﻟﻨﺒﻲ اﻣﻬﺎت‬
‫اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻓﻲ ﺗﻠﻚ اﻟﺠﺮﻳﻤﺔ‪ ،‬و ﻫﻨﺎ ﺗﻜﻮن اﻟﻌﻘﻮﺑﺔ ﻣﺎﺋﺘﻲ ﺟﻠﺪة ﻓﻲ ﺗﻠﻚ اﻟﺠﺮﻳﻤﺔ‪ ،‬أي ﺿﻌﻒ ﻣﺎ ﻋﻠﻲ اﻟﻨﺴﺎء اﻟﺤﺮاﺋﺮ‪ ،‬و ﻓﻲ‬
‫اﻟﻤﻘﺎﺑﻞ ﻓﻠﻬﻦ ﻓﻲ ﻋﻤﻞ اﻟﺼﺎﻟﺤﺎت ﺿﻌﻒ ﻣﺎ ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺤﺴﻨﺎت‪ ،‬ﻳﻘﻮل ﺗﻌﺎﻟﻲ )ﻳﺎ ﻧﺴﺎء اﻟﻨﺒﻲ ﻣﻦ ﻳﺄت ﻣﻨﻜﻦ ﺑﻔﺎﺣﺸﺔ ﻣﺒﻴﻨﺔ‬
‫ﻳﻀﺎﻋﻒ ﻟﻬﺎ اﻟﻌﺬاب ﺿﻌﻔﻴﻦ‪ ،‬و ﻛﺎن ذﻟﻚ ﻋﻠﻲ اﷲ ﻳﺴﻴﺮا‪ ،‬و ﻣﻦ ﻳﻘﻨﺖ ﻣﻨﻜﻦ ﷲ ورﺳﻮﻟﻪ و ﺗﻌﻤﻞ ﺻﺎﻟﺤﺎ ﻧﺆﺗﻬﺎ اﺟﺮﻫﺎ ﻣﺮﺗﻴﻦ‬
‫واﻋﺘﺪﻧﺎ ﻟﻬﺎ رزﻗﺎ ﻛﺮﻳﻤﺎ( اﻻﺣﺰاب ‪. 31 ، 30‬‬
‫و ﻷن اﻟﻌﻘﻮﺑﺔ ﻫﻨﺎ ﻣﻀﺎﻋﻔﺔ ﻓﻼﺑﺪ ﻣﻦ ﻛﻮن اﻟﺠﺮﻳﻤﺔ ﻣﺜﺒﺘﺔ‪ ،‬او ﺑﺎﻟﺘﻌﺒﻴﺮ اﻟﻘﺮآﻧﻲ )ﻣﻦ ﻳﺄت ﻣﻨﻜﻦ ﺑﻔﺎﺣﺸﺔ ﻣﺒﻴﻨﺔ( ﻓﺎﻷﻣﺮ ﻫﻨﺎ ﻳﺨﺺ‬
‫ﻧﺴﺎء اﻟﻨﺒﻲ اﻣﻬﺎت اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ‪ ،‬و ﻫﻮ اﻣﺮ ﻓﻈﻴﻊ ﻫﺎﺋﻞ ﻻﺑﺪ ﻣﻦ اﻟﺘﺜﺒﺖ ﻓﻴﻪ ‪.‬‬
‫واﻟﺘﺸﺮﻳﻊ اﻟﻘﺮآﻧﻲ اﻟﻤﺤﻜﻢ ﻳﺼﻒ ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺰﻧﺎ –اﻟﺘﻲ ﻫﻲ اﻟﺠﻠﺪ– ﺑﺄﻧﻬﺎ )ﻋﺬاب(‪ ،‬واﻟﻌﺬاب ﻳﻌﻨﻲ انﻳﻈﻞ اﻟﺠﺎﻧﻲ ﺣﻴﺎ ﺑﻌﺪه‬
‫ﻻﻳﻤﻮت ﺑﺴﺒﺒﻪ‪ ،‬وﺑﺘﻌﺒﻴﺮ اﺧﺮ ﻻ ﻣﺤﻞ ﻫﻨﺎ ﻟﻌﻘﻮﺑﺔ اﻟﺮﺟﻢ اﻟﺘﻲ ﺗﻌﻨﻲ اﻟﻤﻮت‪.‬‬
‫واﻟﻘﺮان ﺣﻴﻦ ﺗﺤﺪث ﻋﻦ ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺰﻧﺎ ﻗﺎل )اﻟﺰاﻧﻴﺔ واﻟﺰاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة(‪ ،‬ﻟﻢﻳﻘﻞ اﻟﺰاﻧﻲ اﻟﻤﺤﺼﻦ واﻟﺰاﻧﻴﺔ‬
‫اﻟﻤﺤﺼﻨﺔ او ﻏﻴﺮ اﻟﻤﺤﺼﻨﺔ‪ ،‬و اﻧﻤﺎ ﺟﺎء ﺑﺎﻟﻮﺻﻒ ﻣﻄﻠﻘﺎ )اﻟﺰاﻧﻴﺔ واﻟﺰاﻧﻲ( و ﺟﻌﻞ ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺰﻧﺎ ﻣﻄﻠﻘﺎ ﻫﻲ اﻟﺠﻠﺪ ﻻ اﻟﺮﺟﻢ‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١۴٩ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫)ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة‪ ،‬و ﻻﺗﺄﺧﺬﻛﻢ ﺑﻬﻤﺎ رأﻓﺔ ﻓﻲ دﻳﻦ اﷲ‪ ،‬ان ﻛﻨﺘﻢﺗﺆﻣﻨﻮن ﺑﺎﷲ واﻟﻴﻮم اﻻﺧﺮ‪ ،‬وﻟﻴﺸﻬﺪ ﻋﺬاﺑﻬﻤﺎ‬
‫ﻃﺎﺋﻔﺔ ﻣﻦ اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ( اذن ﻓﺎﻟﺠﻠﺪ ﻫﻮ اﻟﻌﺬاب‪.‬‬
‫وﻓﻲ ﺣﺎﻟﺔ اﻟﺠﺎرﻳﺔ اﻟﺘﻲ ﺗﺰﻧﻰ ﺑﻌﺪ زواﺟﻬﺎ ﻗﺎل ﺗﻌﺎﻟﻲ‪) :‬ﻓﺎذا اﺣﺼﻦ ﻓﺎن اﺗﻴﻦ ﺑﻔﺎﺣﺸﺔ ﻓﻌﻠﻴﻬﻦ ﻧﺼﻒ ﻣﺎ ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺤﺼﻨﺎت ﻣﻦ‬
‫ﻋﺬاب( أي ﺧﻤﺴﻮن ﺟﻠﺪة‪ ،‬أي اﻧﻪ وﺻﻒ ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺠﻠﺪ ﻟﻠﺠﺎرﻳﺔ ﺑﺎﻧﻪ ﻋﺬاب ‪ ..‬واﻟﻘﺎﺋﻠﻮن ﺑﺄن اﻟﺘﻲ ﺗﺘﺤﺼﻦ ﺑﺎﻟﺰواج ﺛﻢ ﺗﺰﻧﻲ‬
‫ﺗﻌﺎﻗﺐ ﺑﺎﻟﺮﺟﻢ ﻛﻴﻒ ﻳﻔﻌﻠﻮن ﻣﻊ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ )ﻓﻌﻠﻴﻬﻦ ﻧﺼﻒ ﻣﺎ ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺤﺼﻨﺎت ﻣﻦ اﻟﻌﺬاب( ﻫﻞ ﻳﻤﻜﻦ ﺗﻨﺼﻴﻒ اﻟﺮﺟﻢ ؟ وﻫﻞ‬
‫ﻫﻨﺎك ﻧﺼﻒ ﻣﻮت ؟‬
‫و ﻓﻲ ﺣﺎﻟﺔ ﻧﺴﺎء اﻟﻨﺒﻲ ﻳﻘﻮل اﻟﺘﺸﺮﻳﻊ اﻟﻘﺮآﻧﻲ )ﻳﺎ ﻧﺴﺎء اﻟﻨﺒﻲ ﻣﻦ ﻳﺄت ﻣﻨﻜﻦ ﺑﻔﺎﺣﺸﺔ ﻣﺒﻴﻨﺔ ﻳﻀﺎﻋﻒ ﻟﻬﺎ اﻟﻌﺬاب ﺿﻌﻔﻴﻦ(‪.‬‬
‫ﻓﻮﺻﻒ ﻋﻘﻮﺑﺔ ﻟﺠﻠﺪ ﺑﺄﻧﻪ )ﻋﺬاب( ﻗﺪره ﻣﺎﺋﺘﺎ ﺟﻠﺪة‪ ،‬واﻟﻘﺎﺋﻠﻮن ﺑﺎن ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﻤﺘﺰوﺟﺔ ﻫﻲ اﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬ﻛﻴﻒ ﻳﺤﻜﻤﻮن ﺑﻤﻀﺎﻋﻔﺔ‬
‫اﻟﺮﺟﻢ ﻟﻨﻔﺲ اﻟﺸﺨﺺ؟ وﻫﻞ ﻳﻤﻮت اﻟﺸﺨﺺ ﻣﺮﺗﻴﻦ ؟ ﻫﻞ ﻳﻘﺘﻠﻮﻧﻪ ﺑﺎﻟﺮﺟﻢ ﻣﺮﺗﻴﻦ ؟‬
‫واﻟﺮﺟﻞ اذا ﻋﺠﺰ ﻋﻦ اﺛﺒﺎت ﺣﺎﻟﺔ اﻟﺘﻠﺒﺲ ﺑﺎﻟﺰﻧﺎ ﻋﻠﻲ زوﺟﺘﻪ و ﻟﻢﻳﺴﺘﻄﻴﻊ اﺣﻀﺎر اﻟﺸﻬﻮد ﻓﻴﻤﻜﻦ انﻳﺸﻬﺪ ﺑﻨﻔﺴﻪ اﻣﺎم اﻟﻘﺎﺿﻲ‬
‫اﻧﻬﺎ زاﻧﻴﺔ ارﺑﻊ ﻣﺮات‪ ،‬و ﻳﺆﻛﺪ ﺷﻬﺎدﺗﻪ اﻟﺨﺎﻣﺴﺔ ﺑﺄنﻳﺴﺘﺠﻠﺐ ﻟﻌﻨﺔاﷲ ﻋﻠﻴﻪ ان ﻛﺎن ﻛﺎذﺑﺎ‪ ،‬و ﺗﻠﻚ ﺣﺎﻟﺔ اﻟﻠﻌﺎن‪ ،‬و ﻳﻤﻜﻦ ﻟﻠﺰوﺟﺔ‬
‫اﻟﻤﺘﻬﻤﺔ انﺗﺪﻓﻊ ﻋﻦ ﻧﻔﺴﻬﺎ ﻋﺬاب اﻟﺠﻠﺪ ﺑﺄنﺗﺸﻬﺪ ارﺑﻊ ﺷﻬﺎدات ﺑﺎﷲ ﺑﺄن زوﺟﻬﺎ ﻛﺎذب ﻓﻲ اﺗﻬﺎﻣﻬﺎ‪ ،‬ﺛﻢ ﺗﺆﻛﺪ ﻓﻲ ﺷﻬﺎدﺗﻬﺎ‬
‫اﻟﺨﺎﻣﺴﺔ ﺑﺎنﺗﺴﺘﺠﻠﺐ ﻏﻀﺐ اﷲ ﻋﻠﻴﻬﺎ ان ﻛﺎن زوﺟﻬﺎ ﺻﺎدﻗﺎ ﻓﻲ اﺗﻬﺎﻣﻪ ﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻳﻘﻮل اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ )واﻟﺬﻳﻦ ﻳﺮﻣﻮن ازواﺟﻬﻢ و‬
‫ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻟﻬﻢ ﺷﻬﺪاء اﻻ اﻧﻔﺴﻬﻢ ﻓﺸﻬﺎدة اﺣﺪﻫﻢ ارﺑﻊ ﺷﻬﺎدات ﺑﺎﷲ اﻧﻪ ﻟﻤﻦ اﻟﺼﺎدﻗﻴﻦ‪ ،‬و اﻟﺨﺎﻣﺴﺔ ان ﻟﻌﻨﺖ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ ان ﻛﺎن ﻣﻦ‬
‫اﻟﻜﺎذﺑﻴﻦ‪ ،‬و ﻳﺪرأ ﻋﻨﻬﺎ اﻟﻌﺬاب انﺗﺸﻬﺪ ارﺑﻊ ﺷﻬﺎدات ﺑﺎﷲ اﻧﻪ ﻟﻤﻦ اﻟﻜﺎذﺑﻴﻦ‪ ،‬و اﻟﺨﺎﻣﺴﺔ ان ﻏﻀﺐ اﷲ ﻋﻠﻴﻬﺎ ان ﻛﺎن ﻣﻦ‬
‫اﻟﺼﺎدﻗﻴﻦ( اﻟﻨﻮر ‪.9 : 6‬‬
‫و ﻳﻬﻤﻨﺎ ﻫﻨﺎ ان اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ وﺻﻒ ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺰﻧﺎ ﺑﺄﻧﻬﺎ ﻋﺬاب‪ ،‬ﻓﻘﺎل )وﻳﺪرء ﻋﻨﻬﺎ اﻟﻌﺬاب( و ﻫﻮ ﻧﻔﺲ اﻟﻮﺻﻒ اﻟﺬي ﺳﺒﻖ ﻟﻌﻘﻮﺑﺔ‬
‫اﻟﺠﻠﺪ‪ .‬اذن ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺰﻧﻴﺔ اﻟﻤﺘﺰوﺟﺔ ﻫﻲ اﻟﺠﻠﺪ و ﻟﻴﺲ اﻟﺮﺟﻢ‪.‬‬
‫ﺛﻢ ان ﺗﺸﺮﻳﻌﺎت اﻟﻘﺮآن ﻓﻲ اﻻﻳﺎت اﻟﺴﺎﺑﻘﺔ ﺗﻌﺎﻣﻞ اﻟﻤﺮأة اﻟﺰاﻧﻴﺔ ﻋﻠﻲ اﻧﻬﺎ ﺗﻈﻞ ﺣﻴﺔ ﺑﻌﺪ اﺗﻬﺎﻣﻬﺎ ﺑﺎﻟﺰﻧﺎ واﻗﺎﻣﺔ ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺠﻠﺪ‬
‫ﻋﻠﻴﻬﺎ‪ ،‬و ﻛﺬﻟﻚ اﻟﺰاﻧﻲ‪ ،‬ﻓﺎﻟﻘﺮآن اﻟﻜﺮﻳﻢ ﻳﺤﺮم ﺗﺰوﻳﺞ اﻟﺰاﻧﻲ او ﺗﺰوﻳﺞ اﻟﺰاﻧﻴﺔ ﻣﻦ اﻟﺸﺮﻓﺎء‪ ،‬ﻓﻼﻳﺼﺢ ﻟﻤﺆﻣﻦ ﺷﺮﻳﻒ انﻳﺘﺰوج‬
‫زاﻧﻴﺔ ﻣﺪﻣﻨﺔ ﻟﻠﺰﻧﺎ‪ ،‬و ﻻﻳﺼﺢ ﻟﻤﺆﻣﻨﺔ ﺷﺮﻳﻔﺔ انﺗﺘﺰوج رﺟﻼ ﻣﺪﻣﻨﺎ ﻋﻠﻲ اﻟﺰﻧﺎ )اﻟﺰاﻧﻲ ﻻﻳﻨﻜﺢ اﻻ زاﻧﻴﺔ او ﻣﺸﺮﻛﺔ واﻟﺰاﻧﻴﺔ‬
‫ﻻﻳﻨﻜﺤﻬﺎ اﻻ زان او ﻣﺸﺮك وﺣﺮم ذﻟﻚ ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ( اﻟﻨﻮر ‪ ،3 :‬وﻟﻮ ﻛﺎن ﻣﺼﻴﺮ اﻟﺰاﻧﻲ او اﻟﺰاﻧﻴﺔ ﻫﻮ اﻟﺮﺟﻢ ﻣﻮﺗﺎ ﻟﻤﺎ ﻛﺎن‬
‫ﻫﻨﺎك ﺗﻔﺼﻴﻞ ﻓﻲ ﺗﺸﺮﻳﻌﺎت ﺣﻴﺎﺗﻪ ﻃﺎﻟﻤﺎ ﻫﻮ ﻣﺤﻜﻮم ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺎﻟﻤﻮت‪ ،‬و ﻧﻔﺲ اﻟﺤﺎل ﻓﻲ اﺿﺎﻓﺔ ﻋﻘﻮﺑﺎت ﻟﻠﻤﻄﻠﻘﺔ اﻟﺰاﻧﻴﺔ‬
‫ﺑﺎﺧﺮاﺟﻬﺎ ﻣﻦ اﻟﺒﻴﺖ و ﻣﻨﻌﻬﺎ ﻋﻦ اﻟﺰواج ﺣﺘﻲ ﺗﺪﻓﻊ ﺑﻌﺾ اﻟﻤﻬﺮ‪ ،‬و اذا ﻛﺎن ﻫﻨﺎك ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺮﺟﻢ ﻋﻠﻲ ﺗﻠﻚ اﻟﺰاﻧﻴﺔ اﻟﻤﺤﺼﻨﺔ ﻟﻤﺎ‬
‫ﻛﺎن ﻫﻨﺎك داع ﻟﺘﺸﺮﻳﻊ ﻳﻤﻨﻌﻬﺎ ﻣﻦ اﻟﺰواج ﺛﺎﻧﻴﺔ‪ ،‬أو ﻳﺴﻤﺢ ﺑﻄﺮدﻫﺎ ﻣﻦ اﻟﺒﻴﺖ ﻓﻲ ﻓﺘﺮة اﻟﻌﺪة‪.‬‬
‫واﻛﺜﺮ ﻣﻦ ذﻟﻚ ‪..‬‬
‫ﻓﺎﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻳﺘﻮﻋﺪ اﻟﺰﻧﺎة ﺑﻤﻀﺎﻋﻔﺔ اﻟﻌﺬاب واﻟﺨﻠﻮد ﻓﻴﻪ ﻳﻮم اﻟﻘﻴﺎﻣﺔ اذا ﻣﺎﺗﻮا ﻋﻠﻲ اﺻﺮارﻫﻢ ﻋﻠﻲ اﻟﺰﻧﺎ‪ ،‬اﻻ ﻣﻦ ﺗﺎب و آﻣﻦ و‬
‫ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺤﺎ‪ ،‬ﻓﺎوﻟﺌﻚ ﻳﺒﺪل اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺳﻴﺌﺎﺗﻬﻢ ﺣﺴﻨﺎت )ﻳﻀﺎﻋﻒ ﻟﻪ اﻟﻌﺬاب ﻳﻮم اﻟﻘﻴﺎﻣﺔ و ﻳﺨﻠﺪ ﻓﻴﻪ ﻣﻬﺎﻧﺎ‪ ،‬اﻻ ﻣﻦ ﺗﺎب و آﻣﻦ‬
‫و ﻋﻤﻞ ﻋﻤﻼ ﺻﺎﻟﺤﺎ ﻓﺎوﻟﺌﻚ ﻳﺒﺪل اﷲ ﺳﻴﺌﺎﺗﻬﻢ ﺣﺴﻨﺎت و ﻛﺎن اﷲ ﻏﻔﻮرا رﺣﻴﻤﺎ( اﻟﻔﺮﻗﺎن ‪ .70 ، 69 :‬ﻓﺎذا ﻛﺎن ﻣﺼﻴﺮ اﻟﺰاﻧﻲ‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١۵٠ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻫﻮ اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻠﻦﺗﻜﻮن ﻟﻪ ﻓﺮﺻﺔ ﻟﻠﺘﻮﺑﺔ واﻻﻳﻤﺎن واﻟﻌﻤﻞ اﻟﺼﺎﻟﺢ اﻟﺬي ﺗﺘﺒﺪل ﺑﻪ ﺳﻴﺌﺎت اﻟﺰﻧﺎ اﻟﻲ ﺣﺴﻨﺎت‪ .‬ﺑﺤﻴﺚ ﺗﺨﻔﻲ ﻋﻨﻪ‬
‫ﺻﻔﺔ اﻟﺰاﻧﻲ ﻟﻴﺤﻞ ﻣﺤﻠﻬﺎ وﺻﻒ اﻟﺼﺎﻟﺢ ﻋﻨﺪ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ … ذﻟﻚ ان اﻟﺰاﻧﻲ ﺻﻔﺔ و ﻛﺬﻟﻚ اﻟﺰاﻧﻴﺔ‪ ،‬و ﻫﺬه اﻟﺼﻔﺔ ﺗﻠﺤﻖ ﺑﻤﻦ‬
‫اﺷﺘﻬﺮ ﺑﺎﻟﺰﻧﺎ و ﻟﻢﻳﺴﺘﻄﻴﻊ اﻻﻗﻼع ﻋﻨﻪ‪ ،‬ﻓﺄن اﻗﻠﻊ ﻋﻨﻪ و ﺗﺎب ﺳﻘﻄﺖ ﻋﻨﻪ ﺗﻠﻚ اﻟﺼﻔﺔ و ﻟﺤﻘﺖ ﺑﻪ ﺻﻔﺔ اﺧﺮي ﻫﻲ اﻟﺘﺎﺋﺐ أو‬
‫اﻟﺼﺎﻟﺢ‪ ،‬وذﻟﻚ ﻋﻨﺪ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ‪.‬‬
‫و ﻳﻘﻮل اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ )و ﻻﺗﻘﺘﻠﻮا اﻟﻨﻔﺲ اﻟﺘﻲ ﺣﺮم اﷲ اﻻ ﺑﺎﻟﺤﻖ( اﻻﻧﻌﺎم ‪ ،151‬اﻻﺳﺮاء ‪ ،33‬و ﻳﻘﻮل )واﻟﺬﻳﻦ ﻻﻳﺪﻋﻮن ﻣﻊ اﷲ اﻟﻬﺎ‬
‫اﺧﺮ و ﻻﻳﻘﺘﻠﻮن اﻟﻨﻔﺲ اﻟﺘﻲ ﺣﺮم اﷲ اﻻ ﺑﺎﻟﺤﻖ و ﻻﻳﺰﻧﻮن و ﻣﻦ ﻳﻔﻌﻞ ذﻟﻚ ﻳﻠﻖ اﺛﺎﻣﺎ( اﻟﻔﺮﻗﺎن ‪ .68‬ﻓﻼﻳﺠﻮد ﻗﺘﻞ اﻟﻨﻔﺲ اﻻ‬
‫ﺑﺎﻟﻘﺼﺎص ﻓﻘﻂ وﻫﺬا ﻫﻮ اﻟﺤﻖ اﻟﻘﺮآﻧﻲ ‪..‬‬
‫ان ﻣﻦ اﻋﻈﻢ اﻟﺤﺮﻣﺎت ﺣﺮﻣﺔ اﻟﻨﻔﺲ اﻟﺒﺸﺮﻳﺔ و ﺣﻘﻬﺎ ﻓﻲ اﻟﺤﻴﺎة ‪ ..‬و ﻣﻦ اﻋﻈﻢ اﻟﺠﺮاﺋﻢ انﺗﻘﺘﻞ ﺗﻠﻚ اﻟﻨﻔﺲ اﻟﺰﻛﻴﺔ ﺑﻐﻴﺮ ﺣﻜﻢ‬
‫اﻧﺰﻟﻪ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ اﻟﺬي ﺣﻠﻖ اﻟﻨﻔﺲ واﻟﺬي اﻧﺰل اﻟﺸﺮع‪.‬‬
‫و اﻋﻈﻢ اﻟﺠﺮاﺋﻢ ﻋﻠﻲ اﻻﻃﻼق انﺗﻔﺘﺮي ﺗﺸﺮﻳﻌﺎ ﺑﻘﺘﻞ اﻟﻨﻔﺲ اﻟﺰﻛﻴﺔ‪ ،‬ﺛﻢ ﺗﻨﺴﺒﻪ اﻟﻲ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ و رﺳﻮﻟﻪ ‪)] ...‬ﻓﻤﻦ اﻇﻠﻢ ﻣﻤﻦ‬
‫اﻓﺘﺮي ﻋﻠﻲ اﷲ ﻛﺬﺑﺎ او ﻛﺬب ﺑ‪Ĥ‬ﻳﺎﺗﻪ اﻧﻪ ﻻﻳﻔﻠﺢ اﻟﻤﺠﺮﻣﻮن‪ ،‬وﻳﻌﺒﺪون ﻣﻦ دون اﷲ ﻣﺎ ﻻﻳﻀﺮﻫﻢ و ﻻﻳﻨﻔﻌﻬﻢ وﻳﻘﻮﻟﻮن ﻫﺆﻻء‬
‫ﺷﻔﻌﺎؤﻧﺎ ﻋﻨﺪ اﷲ‪ ،‬ﻗﻞ اﺗﻨﺒﺌﻮن اﷲ ﺑﻤﺎ ﻻﻳﻌﻠﻢ ﻓﻲ اﻟﺴﻤﻮات وﻻ ﻓﻲ اﻻرض‪ ،‬ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻋﻤﺎ ﻳﺸﺮﻛﻮن( ﻳﻮﻧﺲ ‪ .17‬وﺣﻘﺎ ﻣﺎ‬
‫اﻓﻈﻊ اﻻﻓﺘﺮاء ﻋﻠﻲ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ ورﺳﻮﻟﻪ ﻓﻲ اﻟﺘﺸﺮﻳﻊ ﻓﻲ اﻟﺤﺪود اﻟﺘﻲ ﻳﻘﺘﻠﻮن ﻓﻴﻬﺎ اﻟﺒﺸﺮ ﺧﺎرج اﻟﻘﺼﺎص وﻓﻲ اﻟﻌﻘﺎﺋﺪ )اﺗﺨﺎذ‬
‫ﺷﻔﻌﺎء ﻣﻦ دون اﷲ‪ ،‬ﻣﻊ ان اﷲ وﺣﺪه ﻫﻮ اﻟﺸﻔﻴﻊ وﻫﻮ اﻟﻮﻟﻲ وﻫﻮ اﻟﻨﺼﻴﺮ([‬
‫أﻛﺬوﺑﺔ ﺣﺪ اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻰ اﻷﺣﺎدﻳﺚ‬
‫‪ -1‬ﻣﻊ اﺧﺘﺮاع ﻋﻘﻮﺑﺔ رﺟﻢ اﻟﺰاﻧﻲ ﻓﻲ اﻟﻌﺼﺮ اﻟﻌﺒﺎﺳﻲ اﻻ اﻧﻬﺎ ﻟﻢﺗﻜﻦ ﻣﺤﻞ اﺗﻔﺎق‪ ،‬وﻳﻌﺘﺮف ﻓﻘﻬﺎء اﻟﺴﻨﺔ اﻟﻤﻌﺎﺻﺮون ﺑﺮﻓﺾ‬
‫اﻟﻤﻌﺘﺰﻟﺔ واﻟﺨﻮارج ﻟﻌﻘﻮﺑﺔ اﻟﺮﺟﻢ )ﺳﻴﺪ ﺳﺎﺑﻖ‪ :‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﻨﺔ ‪ ،347 /2‬ﻣﻮﺳﻮﻋﺔ اﻟﻔﻘﻪ ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺬاﻫﺐ اﻻرﺑﻌﺔ ‪ 69 /5‬ﺗﺄﻟﻴﻒ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺠﺰﻳﺮي(‪.‬‬
‫‪ -2‬أﻗﺪم أﺣﺎدﻳﺚ ﻋﻦ اﻟﺮﺟﻢ ﺟﺎءت ﻓﻲ ﻣﻮﻃﺄ ﻣﺎﻟﻚ‪ ،‬ﻓﻰ رواﻳﺔ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦاﻟﺤﺴﻦ اﻟﺸﻴﺒﺎﻧﻲ‪ .‬واﻟﺮواﻳﺔ )اﺧﺒﺮﻧﺎ ﻣﺎﻟﻚ‪ ،‬ﺣﺪﺛﻨﺎ‬
‫ﻳﺤﻴﻰﺑﻦﺳﻌﻴﺪ اﻧﻪ ﺳﻤﻊ ﺳﻌﻴﺪﺑﻦاﻟﻤﺴﻴﺐ ﻳﻘﻮل ‪ :‬ﻟﻤﺎ ﺻﺪر ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄﺎب ﻣﻦ ﻣﻨﻰ ‪ ..‬اﻟﺦ ‪ (..‬أى إن اﻟﺮاوى اﻷﺻﻞ ﻟﻠﺤﺪﻳﺚ ﻫﻮ‬
‫ﺳﻌﻴﺪﺑﻦاﻟﻤﺴﻴﺐ اﻟﺬى ﻳﻘﻮل ان ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄﺎب ﺧﻄﺐ ﻓﻴﻬﻢ ﻳﺆﻛﺪ وﺟﻮد ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻰ اﻟﻘﺮآن اﻟﻜﺮﻳﻢ ﻓﻰ آﻳﺔ ﺗﻢ ﺣﺬﻓﻬﺎ‪.‬‬
‫وﻟﻜﻦ ﺳﻌﻴﺪﺑﻦاﻟﻤﺴﻴﺐ ﻛﺎن ﻋﻤﺮه ﻋﺎﻣﻴﻦ ﻓﻘﻂ ﺣﻴﻦ ﻗﺘﻞ ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄﺎب‪ ،‬ﻓﻜﻴﻒ ﻳﺮوى ﻃﻔﻞ ﻳﺤﺒﻮ ﻋﻦ ﻋﻤﺮ‪ .‬اذن ﻳﺴﺘﺤﻴﻞ‬
‫انﻳﻜﻮن ﺳﻌﻴﺪاﺑﻦاﻟﻤﺴﻴﺐ راوﻳﺎ ﻟﻬﺬا اﻟﺤﺪﻳﺚ ﻋﻦ ﻋﻤﺮ‪ .‬ﻛﻤﺎ ﻳﺴﺘﺤﻴﻞ أنﻳﻘﻮل ﻋﻤﺮ ﻫﺬا اﻟﻜﻼم ﻷن ﻣﻌﻨﺎه أن ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄﺎب‬
‫ﻳﺘﻬﻢ اﻟﻘﺮآن اﻟﻜﺮﻳﻢ ﺑﺄﻧﻪ ﺗﻢ اﻟﺘﻼﻋﺐ ﻓﻴﻪ وﻫﺬا ﻳﻌﺪ ﻛﻔﺮا ﺑﻘﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ )إﻧﺎ ﻧﺤﻦ ﻧﺰﻟﻨﺎ اﻟﺬﻛﺮ وإﻧﺎ ﻟﻪ ﻟﺤﺎﻓﻈﻮن( )اﻟﺤﺠﺮ ‪(9‬‬
‫و ﻣﻦ ﺣﻴﺚ ﻣﺘﻦ اﻟﺤﺪﻳﺚ ﻓﻬﻮ ﺳﺎﻗﻂ ‪.‬‬
‫ﻓﻔﻴﻪ ﻳﻨﺴﺒﻮن آﻳﺔ ﻟﻠﺮﺟﻢ ﺗﻘﻮل )اﻟﺸﻴﺦ واﻟﺸﻴﺨﺔ اذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﻪ( و ﻣﻌﻠﻮم ان ﻣﺼﻄﻠﺢ اﻟﺸﻴﺦ واﻟﺸﻴﺨﺔ ﻻﻳﻔﻴﺪ‬
‫اﻻﺣﺼﺎن او اﻟﻤﺤﺼﻦ واﻟﻤﺤﺼﻨﺔ‪ ،‬ﻓﻘﺪ ﻳﺼﻞ اﻻﻧﺴﺎن اﻟﻲ ﻣﺮﺣﻠﺔ اﻟﺸﻴﺨﻮﺧﺔ دون زواج او اﺣﺼﺎن‪ ،‬و ﻗﺪ اﺣﺲ‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺑﻦاﻟﺤﺴﻦ اﻟﺸﻴﺒﺎﻧﻲ ﺑﻬﺬا اﻟﻘﺼﻮر ﻓﻲ اﻟﻤﻌﻨﻲ ﻓﺎﺳﺘﺪرك ﻳﻘﻮل ﺗﻌﻠﻴﻘﺎ ﻋﻠﻲ ﺣﺪﻳﺚ اﺧﺮ ﻓﻲ رﺟﻢ اﻟﺰﻧﺎة ﻣﻦ اﻟﻴﻬﻮد )اﻟﺤﺪﻳﺚ‬
‫رﻗﻢ ‪) (694‬اﻳﻤﺎ رﺟﻞ ﻣﺴﻠﻢ زﻧﻰ ﺑﺎﻣﺮأة وﻗﺪ ﺗﺰوج ﻗﺒﻞ ذﻟﻚ ﺑﺎﻣﺮأة ﺣﺮة ﻣﺴﻠﻤﺔ و ﺟﺎﻣﻌﻬﺎ ﻓﻌﻠﻴﻪ اﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬وﻫﺬا ﻫﻮ اﻟﻤﺤﺼﻦ‪،‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١۵١ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻓﺎن ﻛﺎن ﻟﻢﻳﺠﺎﻣﻌﻬﺎ و ﻟﻢﻳﺪﺧﻞ ﺑﻬﺎ او ﻛﺎﻧﺖ ﺗﺤﺘﻪ اﻣﺔ )ﺟﺎرﻳﺔ( او ﻳﻬﻮدﻳﺔ او ﻧﺼﺮاﻧﻴﺔ ﻟﻢﻳﻜﻦ ﺑﻬﺎ ﻣﺤﺼﻨﺎ و ﻟﻢﻳﺮﺟﻢ‪ ،‬و ﺿﺮب‬
‫ﻣﺎﺋﺔ‪ ،‬وﻫﺬا ﻛﻠﻪ ﻗﻮل اﺑﻲﺣﻨﻴﻔﺔ واﻟﻌﺎﻣﺔ ﻣﻦ اﻟﻔﻘﻬﺎء(‪.‬‬
‫ان اﻟﺸﻴﺒﺎﻧﻲ )وﻫﻮ ﺗﻠﻤﻴﺬ ﻷﺑﻲﺣﻨﻴﻔﺔ واﺣﺪ اﻟﺸﻴﺨﻴﻦ ﻓﻲ اﻟﻤﺬﻫﺐ اﻟﺤﻨﻔﻲ( ﻳﻀﺢ ﺗﺤﺪﻳﺪا ﻓﻘﻬﻴﺎ و ﺗﺼﺤﻴﺤﺎ ﻟﺤﺪﻳﺚ اﻟﺮﺟﻢ‬
‫اﻟﻤﺮوي ﻋﻦ ﻋﻤﺮ واﻟﺬي ﻳﺘﻀﻤﻦ ﻋﺒﺎرة )اﻟﺸﻴﺦ واﻟﺸﻴﺨﺔ اذا زﻧﻴﺎ ‪ ..‬اﻟﺦ( و ﺑﻬﺬا اﻟﺘﺤﺪﻳﺪ واﻟﺘﺼﺤﻴﺢ ﻳﻜﻮن اﻟﻤﺤﺼﻦ اﻟﺰاﻧﻲ‬
‫اﻟﻤﺴﺘﺤﻖ ﻟﻠﺮﺟﻢ ﻟﻴﺲ ﻫﻮ ﻣﺠﺮد اﻟﺸﻴﺦ واﻟﺸﻴﺨﺔ وﻟﻜﻨﻪ اﻟﺬي ﺗﺰوج ﺑﺎﻣﺮأة ﻣﺴﻠﻤﺔ ﺣﺮة‪ ،‬ﻓﺎذا ﺗﺰوج ﺑﺠﺎرﻳﺔ او ﻳﻬﻮدﻳﺔ او‬
‫ﻧﺼﺮاﻧﻴﺔ ﻓﻠﻴﺲ ﻣﺘﺰوﺟﺎ ﻛﺎﻣﻼ او ﻟﻴﺲ ﻣﺤﺼﻨﺎ‪ ،‬و ﺑﺬﻟﻚ ﻳﻨﺠﻮ ﻣﻦ اﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬و ﻋﻠﻴﻪ ﻓﺄﻧﻬﻢ ﻳﻌﺘﺒﺮون اﻟﺰواج ﻣﻦ ﻏﻴﺮ اﻟﻤﺴﻠﻤﺎت‬
‫زواﺟﺎ ﻏﻴﺮ ﻛﺎﻣﻞ ﻟﻴﺴﺖ ﻋﻘﻮﺑﺔ ﻋﻠﻰ اﻟﺰﻧﺎ ﻓﻴﻪ!!‬
‫‪3‬ـ وﻫﻨﺎك رواﻳﺔ اﺧﺮي ﻓﻲ اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻲ اﻟﻤﻮﻃﺄ ﺗﺤﺖ رﻗﻢ ‪ ،692‬وﻫﻲ رواﻳﺔ ﺳﺎﻗﻄﺔ ﺑﻜﻞ اﻟﻤﻘﺎﻳﻴﺲ ﻷن ﻣﺎﻟﻚ ﻳﺮوﻳﻬﺎ ﻋﻦ‬
‫اﺑﻦﺷﻬﺎب )اﻟﺰﻫﺮي( اﻟﺬي ﻳﺮوي اﻟﺤﺪﻳﺚ ﺑﻨﻔﺴﻪ‪ ،‬ﻣﻊ ان اﺑﻦﺷﻬﺎب اﻟﺰﻫﺮي ﻋﺎش ﻓﻰ ﻧﻬﺎﻳﺔ اﻟﻌﺼﺮ اﻷﻣﻮى‪ ،‬و ﻛﺎن ﻣﻦ اﻟﺘﺎﺑﻌﻴﻦ‬
‫و ﻟﻢﻳﺮ اﻟﻨﺒﻲ)ع( و ﻟﻢﻳﺪرك ﻋﺼﺮه‪ ،‬و ﻣﻊ ذﻟﻚ ﻧﻘﺮأ ﻓﻲ اﻟﻤﻮﻃﺄ اﻻﺗﻲ )اﺧﺒﺮﻧﺎ ﻣﺎﻟﻚ‪ ،‬اﺧﺒﺮﻧﺎ اﺑﻦﺷﻬﺎب ان رﺟﻼ اﻋﺘﺮف ﻋﻠﻲ‬
‫)ص(‬
‫و ﺷﻬﺪ ﻋﻠﻲ ﻧﻔﺴﻪ ارﺑﻊ ﺷﻬﺎدات‪ ،‬ﻓﺄﻣﺮ ﺑﻪ ﻓﺤﺪ‪ .‬ﻗﺎل اﺑﻦﺷﻬﺎب‪ :‬ﻓﻤﻦ اﺟﻞ ذﻟﻚ ﻳﺆﺧﺬ‬ ‫ﻧﻔﺴﻪ ﺑﺎﻟﺰﻧﺎ ﻋﻠﻲ ﻋﻬﺪ رﺳﻮلاﷲ‬
‫اﻟﻤﺮء ﺑﺎﻋﺘﺮاﻓﻪ ﻋﻠﻲ ﻧﻔﺴﻪ(‪.‬‬
‫‪ -4‬و ﺗﻮاﻟﺖ ﺑﻌﺪ ﻣﺎﻟﻚ أﺣﺎدﻳﺚ أﺧﺮى ﻛﺘﺒﻬﺎ اﻟﺸﺎﻓﻌﻰ واﻟﺒﺨﺎرى وﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬وﻫﻰ أﺣﻴﺎﻧﺎ ﺗﺰﻋﻢ وﺟﻮد آﻳﺎت ﻓﻰ اﻟﻘﺮآن ﻋﻦ‬
‫اﻟﺮﺟﻢ ﺗﻢ ﺣﺬﻓﻬﺎ‪ ،‬ﻓﻤﺜﻼ ﻳﻘﻮل اﻟﺒﺨﺎرى اﻟﻤﺘﻮﻓﻰ ﻋﺎم ‪ 256‬ﻳﺮوى ﻋﻦ ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄﺎب اﻟﺬى ﺗﻮﻓﻰ ﻗﺒﻠﻪ ﺑﺄﻛﺜﺮ ﻣﻦ ﻣﺎﺋﺘﻰ ﻋﺎم‪:‬‬
‫)ﺛﻢ اﻧﺎ ﻛﻨﺎ ﻧﻘﺮأ ﻣﻦ ﻛﺘﺎب اﷲ ان ﻻﺗﺮﻏﺒﻮا ﻋﻦ آﺑﺎﺋﻜﻢ ﻓﺎﻧﻪ ﻛﻔﺮ ﺑﻜﻢ انﺗﺮﻏﺒﻮا ﻋﻦ آﺑﺎﺋﻜﻢ ‪ ..‬اﻟﺦ …( و ﻣﻌﻨﻲ ذﻟﻚ ان ﻫﻨﺎك‬
‫آﻳﺎت ﻣﻦ اﻟﻘﺮآن ﻟﻢﺗﺘﻢ ﻛﺘﺎﺑﺘﻬﺎ و اﻋﻠﻦ ﻋﻤﺮ ﻋﻨﻬﺎ ﻓﻴﻤﺎ ﺑﻌﺪ ‪..‬‬
‫واﺣﻴﺎﻧﺎ ﺗﺰﻋﻢ ان ﻣﺼﺪرﻳﺘﻬﺎ ﻣﻦ ﺗﺸﺮﻳﻊ اﻟﺮﺟﻢ ﺟﺎءت ﻣﻦ ﻣﺠﺘﻤﻊ اﻟﻘﺮود ﻓﻰ ﻋﺼﺮ ﻣﺎ ﻗﺒﻞ اﻻﺳﻼم‪ ،‬ﻓﺈن اﻟﺒﺨﺎري ﻓﻰ ﺣﺪﻳﺚ‬
‫رﻗﻢ ‪ 3560‬ﻳﻘﻮل "ﺣﺪﺛﻨﺎ ﻧﻌﻴﻢﺑﻦﺣﻤﺎد ﺣﺪﺛﻨﺎ ﻫﺸﻴﻢ ﻋﻦ ﺣﺼﻴﻦ ﻋﻦ ﻋﻤﺮوﺑﻦﻣﻴﻤﻮن ﻗﺎل‪ :‬رأﻳﺖ ﻓﻲ اﻟﺠﺎﻫﻠﻴﺔ ﻗﺮدة اﺟﺘﻤﻊ‬
‫ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻗﺮدة ﻗﺪ زﻧﺖ ﻓﺮﺟﻤﻮﻫﺎ ﻓﺮﺟﻤﺘﻬﺎ ﻣﻌﻬﻢ"‬
‫أي ان ﻣﺠﺘﻤﻊ اﻟﻘﺮود ﻓﻲ اﻟﺠﺎﻫﻠﻴﺔ ﺳﺒﻖ ﻓﻲ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺣﺪ اﻟﺮﺟﻢ‪ .‬ﻓﻬﻞ ﻛﺎﻧﺖ ﺗﻠﻚ اﻟﻘﺮدة ﻣﺤﺼﻨﺔ أم ﻣﺠﺮد ﻋﺎﻧﺲ؟ وذﻟﻚ‬
‫اﻟﺮاوى اﻟﺬى ﺷﺎرك ﻓﻰ رﺟﻢ اﻟﻘﺮدة اﻟﺰاﻧﻴﺔ ﻫﻞ ﻧﺎﻗﺶ ﺷﻴﻮخ اﻟﻘﺮود ﻓﻰ ﻛﻴﻔﻴﺔ إﺛﺒﺎت اﻟﺰﻧﺎ ﻋﻠﻴﻬﺎ‪ ،‬وﻫﻞ ﻫﻮ ﺑﺎﻻﻋﺘﺮاف أم‬
‫ﺑﺎﻟﺸﻬﻮد اﻷرﺑﻌﺔ اﻟﺬﻳﻦ ﺗﺤﻘﻘﻮا ﻣﻦ وﻗﻮع اﻟﺰﻧﺎ؟‪.‬‬
‫وﻛﻠﻬﺎ ﺗﺘﻨﺎﻗﺾ ﻓﻴﻤﺎ ﺑﻴﻨﻬﺎ‪.‬‬
‫‪5‬ـ اﻟﺘﻨﺎﻗﺾ ﻓﻲ اﻟﺮواﻳﺎت ‪:‬‬
‫واﻟﺘﻨﺎﻗﺾ ﺳﻤﺔ اﺳﺎﺳﻴﺔ ﻣﻦ ﺳﻤﺎت اﻻﺣﺎدﻳﺚ‪ ،‬وﻳﻈﻬﺮ اﻟﺘﻨﺎﻗﺾ ﻓﻲ اﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺮﺟﻢ ﻋﻠﻲ ﻧﻮﻋﻴﻦ‪ :‬ﺗﻨﺎﻗﺾ ﺟﺰﺋﻲ ﻓﻲ اﻟﺘﻔﺼﻴﻼت‬
‫اﻟﺨﺎﺻﺔ ﺑﺎﻟﺮواﻳﺔ اﻟﻮاﺣﺪة‪ ،‬وﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺎﺳﻲ ﺑﻴﻦ اﻟﺮواﻳﺎت اﻟﻤﺨﺘﻠﻔﺔ‪ .‬وﻣﻦ ﻫﺬا اﻟﻨﻮع اﻻﺧﻴﺮ ﺣﺪﻳﺚ ﺟﺎء ﺑﻪ اﻟﺒﺨﺎري ﻋﻦ رﺟﻞ‬
‫اﻋﺘﺮف ﻟﻠﻨﺒﻲ ﺑﺎﻟﺰﻧﺎ ﻓﺎﻋﺮض ﻋﻨﻪ اﻟﻨﺒﻲ اﻟﻲ ان ﺣﻀﺮ اﻟﺼﻼة ﻓﺼﻠﻲ ﻣﻊ اﻟﻨﺒﻲ‪ ،‬ﺛﻢ ﻗﺎم اﻟﺮﺟﻞ ﻟﻠﻨﺒﻲ ﺛﺎﻧﻴﺎ ﻳﻌﺘﺮف ﻟﻪ وﻳﻄﻠﺐ اﻗﺎﻣﺔ‬
‫اﻟﺤﺪ ﻋﻠﻴﻪ‪ ،‬ﻓﻘﺎل ﻟﻪ اﻟﻨﺒﻲ‪ :‬اﻟﻴﺲ ﺻﻠﻴﺖ ﻣﻌﻨﺎ؟ ﻗﺎل ﻧﻌﻢ‪ ،‬ﻗﺎل‪ :‬ﻓﺎن اﷲ ﻏﻔﺮ ﻟﻚ ذﻧﺒﻚ( أي ان اﻟﺼﻼة ﺗﻐﻔﺮ اﻟﺬﻧﺐ وﺗﻤﺤﻮ ﻋﻘﻮﺑﺔ‬
‫اﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬وﻫﺬا ﻣﺎ ﻳﺘﻨﺎﻗﺾ ﻣﻊ اﻻﺣﺎدﻳﺚ اﻻﺧﺮي اﻟﺘﻲ ﺗﻨﻀﺦ ﺑﺪﻣﺎء اﻟﻀﺤﺎﻳﺎ ﻣﻦ اﻟﻤﺮﺟﻮﻣﻴﻦ ﺣﺴﺐ زﻋﻤﻬﻢ‪.‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١۵٢ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫وﺑﻴﻨﻤﺎ ﺗﺆﻛﺪ اﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺒﺨﺎري واﻟﺸﺎﻓﻌﻲ وﻣﺎﻟﻚ ﻋﻠﻲ ان اﻟﻤﺤﺼﻦ ﻋﻘﻮﺑﺘﻪ اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻘﻂ ﻧﺠﺪ ﻣﺴﻠﻢ ﻳﺮوي اﺣﺎدﻳﺚ ﻣﻜﺮرة ﻳﺆﻛﺪ‬
‫ﻓﻴﻬﺎ ان اﻟﻨﺒﻲ ﻗﺎل )اﻟﺒﻜﺮ ﺑﺎﻟﺒﻜﺮ ﺟﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ وﻧﻔﻲ ﺳﻨﺔ‪ ،‬واﻟﺜﻴﺐ ﺑﺎﻟﺜﻴﺐ ﺟﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ‪ ،‬ﺛﻢ واﻟﺮﺟﻢ ‪ (..‬واﻟﺨﻄﻮرة ﻓﻲ ذﻟﻚ اﻟﺤﺪﻳﺚ اﻧﻪ‬
‫ﻳﺠﻌﻞ ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺰاﻧﻲ اﻟﻤﺤﺼﻦ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة ﻗﺒﻞ انﻳﻘﺘﻞ رﺟﻤﺎ‪ ،‬وﻫﺬا ﻣﺎ ﻳﺘﻨﺎﻗﺾ ﻣﻊ اﻻﺣﺎدﻳﺚ اﻷﺧﺮى‪.‬‬
‫اﺧﺬت ﻫﺬه اﻟﻘﺼﺺ واﻟﺮواﻳﺎت ﺳﺒﻴﻠﻬﺎ ﻟﻠﺘﺪوﻳﻦ ﻓﻲ ﻛﺘﺐ اﻻﺣﺎدﻳﺚ اﻟﻼﺣﻘﺔ ﻟﺘﺼﺒﺢ اﺣﺪ ﻣﻌﺎﻟﻢ اﻟﺘﺸﺮﻳﻊ ﻟﻠﻤﺴﻠﻤﻴﻦ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎ و‬
‫ﻗﺪ اﺣﺘﻔﻞ ﺑﻬﺎ اﻟﻮﻋﺎظ واﻟﻘﺼﺎص ﻣﻊ اﻟﻔﻘﻬﺎء‪ ،‬واﺻﺒﺢ اﻟﺠﻤﻴﻊ ﻳﺮددوﻧﻬﺎ ﻋﻠﻲ اﻧﻬﺎ "ﺣﻖ" و ﻳﺆﻛﺪ ﻫﺬا‪ :‬اﻟﺘﻄﺒﻴﻖ اﻟﻌﻤﻠﻲ اﻟﺬي راح‬
‫ﺿﺤﻴﺘﻪ رﺟﺎل و ﻧﺴﺎء ﺗﻢ ﻗﺘﻠﻬﻢ ﺑﺘﺸﺮﻳﻊ ﻣﺎ ﻧﺰل اﷲ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺳﻠﻄﺎن‪.‬‬
‫]‪ 234...‬وﻣﻊ ﻫﺬا اﻟﺒﻴﺎن اﻟﻮاﺿﺢ ﻓﻲ ﺗﺸﺮﻳﻌﺎت اﻟﻘﺮآن ﻓﺎن اﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺮﺟﻢ واﻻﻧﺸﻐﺎل ﺑﻬﺎ اﺿﺎﻋﺖ ﺗﺸﺮﻳﻌﺎت اﻟﻘﺮآن ﻓﻴﻤﺎ ﻳﺨﺺ‬
‫ﺗﻔﺼﻴﻼت اﻟﻌﻘﻮﺑﺔ ﻓﻲ اﻟﺰﻧﺎ‪ ،‬او ﺑﺘﻌﺒﻴﺮﻫﻢ "ﻧﺴﺨﺘﻬﺎ" واﺑﻄﻠﺖ ﺣﻜﻤﻬﺎ‪ ،‬وﻣﻊ ان ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺮﺟﻢ ﻟﻢﺗﺮد ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن و ﻣﻊ ان اﻟﻌﻘﻮﺑﺔ‬
‫اﻟﻮاردة ﻓﻲ ﺟﺮﻳﻤﺔ اﻟﺰﻧﺎ ﺗﺆﻛﺪ ﻋﻠﻲ اﻟﺠﻠﺪ ﻓﻘﻂ اﻻ ان اﻗﺘﻨﺎع اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﺄﻛﺬوﺑﺔ اﻟﺮﺟﻢ ﺟﻌﻠﺘﻪ اﻻﺳﺎس اﻟﺘﺸﺮﻳﻌﻲ اﻟﺴﺎﺋﺪ ﺣﺘﻲ‬
‫اﻻن ﻓﻲ ﻛﺘﺐ اﻟﺘﺮاث وﻓﻲ ﺗﻄﺒﻴﻖ اﻟﺸﺮﻳﻌﺔ ﻟﺪي ﺑﻌﺾ اﻟﺪول )اﻻﺳﻼﻣﻴﺔ(‪ .‬وﻳﻜﻔﻴﻨﺎ ﻓﻲ اﻟﺘﺪﻟﻴﻞ ﻋﻠﻲ ﻋﻤﻖ اﻟﺘﺄﺛﺮ ﺑﺬﻟﻚ اﻟﺘﺸﺮﻳﻊ‬
‫اﻟﻤﺨﺎﻟﻒ ﻟﻠﻘﺮآن ان اﻟﻘﺎرئ ﻟﻨﺎ اﻻن ﻳﺪﻫﺶ اﺷﺪ اﻟﺪﻫﺸﺔ ﺣﻴﻦ ﻳﻜﺘﺸﻒ ان اﻟﺮﺟﻢ ﻟﻴﺲ ﻣﻦ ﺗﺸﺮﻳﻊ اﻟﻘﺮآن واﻻﺳﻼم ‪ ..‬وﻳﻜﻔﻴﻨﺎ‬
‫ﻓﻲ ﻋﻤﻖ اﻟﺘﺄﺛﺮ ﺑﺬﻟﻚ اﻟﺘﺸﺮﻳﻊ اﻟﻤﺨﺎﻟﻒ ﻟﻠﻘﺮآن اﻧﻪ ﻋﻠﻲ اﺳﺎﺳﻪ ﻗﺘﻞ اﻻﻻف رﺟﻤﺎ و رﺑﻤﺎ ﺳﻴﻘﺘﻞ ﻣﺜﻠﻬﻢ ﻓﻲ اﻟﻤﺴﺘﻘﺒﻞ‪ ،‬وذﻟﻚ‬
‫ﺑﺤﻜﻢ ﻣﺎ اﻧﺰل اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺳﻠﻄﺎن[‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه وﺑﻼگ اﺳﻼم ﺣﻘﻴﻘﻲ وﺟﻮد‬ ‫‪ -234‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه در اﻳﻦﺟﺎ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﻣﺸﺮوﺣﻲ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان أﻛﺬوﺑﺔ اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻲ اﻻﺣﺎدﻳﺚ آورده‪ ،‬ﻛﻪ ﻋﻴﻨﺎً در ﺿﻤﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ‪A‬‬
‫دارد‪ ،‬و ﭼﻮن ﻣﻘﺎﻟﻪ‪ A‬اﺧﻴﺮاﻟﺬﻛﺮ را ﺑﻪ زودي ﺧﻮاﻫﻢ آورد‪ ،‬در اﻳﻦﺟﺎ از ذﻛﺮ ﻣﻄﻠﺐ ﻳﺎدﺷﺪه ﭘﺮﻫﻴﺰ ﻣﻲﻛﻨﻢ‪  .‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١۵٣ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه وﺑﻼگ اﺳﻼم ﺣﻘﻴﻘﻲ‬ ‫ﻧﻘﺪ‪-18‬‬

‫اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ‪ A‬ﻣﺤﻘّﻘﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﻋﻨﺎوﻳﻦ "رﺟﻢ اﻟﺰاﻧﻲ‪ ،‬ﺣﻜﻢ ﺗﻮراﺗﻲ ﻻﻳﻄﺒﻖ اﺳﻼﻣﻴﺎ"‪" ،‬رﺟﻢ اﻟﺰاﻧﻲ اﻟﻤﺤﺼﻦ ﻟﻴﺲ ﻣﻦ اﻟﻘﺮآن" و‬
‫و ﺳﭙﺲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻘﺒﺎل ﺳﺎﻳﺖ‬ ‫‪235‬‬
‫"اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻲ اﻻﺳﻼم" در ﺳﺎﻳﺖ اﺳﻼم ﺣﻘﻴﻘﻲ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آﺑﺎﺋﻲ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮔﺮدﻳﺪ‬
‫اﻫﻞاﻟﻘﺮآن‪ 236‬ﻧﻴﺰ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺘﻦ ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻛﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﻧﺎم ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ ﻗﺮار زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫رﺟﻢ اﻟﺰاﻧﻲ اﻟﻤﺤﺼﻦ ﻟﻴﺲ ﻣﻦ اﻟﻘﺮآن‬
‫اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻲ اﻻﺳﻼم‬
‫ﻓﻲ اﻟﻤﻘﺪﻣﺔ دﻋﻮﻧﺎ ﻧﻘﻮل ﻣﺒﺎﺷﺮة و ﺑﺸﻜﻞ ﻣﺒﺎﺷﺮ "ان ﻫﺬا اﻟﺤﻜﻢ ﺑﺎﻃﻞ" ﻟﺬﻟﻚ ﺳﻨﺘﻨﺎول و ﻧﻮﺿﺢ ﻟﻤﺎذا ﻣﻦ ﻋﺪة ﻣﺤﺎور ﺣﺘﻰ‬
‫ﻧﻌﺪل و ﻧﻠﻢ ﺑﻬﺎ وﻫﻲ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻣﺤﻮر ﻣﺎ ذﻛﺮه اﷲ ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن ﻣﻦ آﻳﺎت ﻣﺒﺎﺷﺮة ﻓﻲ ﻫﺬا اﻟﺤﺪ ﻣﻦ اﻟﻌﻘﻮﺑﺎت‬
‫‪ -2‬ﻣﺤﻮر ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺣﻜﻤﺔ اﷲ واﻟﺘﺸﺮﻳﻊ اﻟﻘﺮآﻧﻲ ﻓﻲ اﻻﺣﻜﺎم‬
‫‪ -3‬ﻣﺤﻮر ﻣﺎ ذﻛﺮه اﷲ ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن ﻣﻦ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻟﻠﺮﺳﻮل ﻓﻲ اﻟﺮﺳﺎﻟﺔ واﻟﺘﺒﻠﻴﻎ و ﻛﻴﻒ ﻳﺴﺘﻘﻲ ﺣﻜﻢ اﷲ و رﺑﻂ ذﻟﻚ ﺑﻘﺘﻞ اﻟﻨﻔﺲ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﺔ ﻗﺘﻞ ﻧﻔﺲ اﺧﺮى او ﻧﺘﻴﺠﺔ اﻟﺰﻧﻰ‬
‫‪ -4‬ﻣﺤﻮر اﺻﻞ ﻫﺬا اﻟﺤﻜﻢ ﻣﻦ ﻛﺘﺐ اﻫﻞ اﻟﻜﺘﺎب وﺗﻮﺟﻴﻪ اﷲﺗﻌﺎﻟﻰ ﻟﻨﺒﻴﻪ ﺑﻌﺪم اﺧﺬﻫﺎ ﺟﻤﻴﻌﺎ ﻟﺴﺒﺐ اﺧﺘﻼف اﻟﺸﺮاﺋﻊ واﻟﻤﻨﻬﺎج‬
‫ﻣﻦ دﻳﻦ آﺧﺮ‬
‫‪ -5‬ﻣﺤﻮر رﺣﻤﺔ اﻟﺮﺳﻮل ﻓﻲ اﻟﺘﺸﺮﻳﻊ ﻋﻨﺪﻣﺎ ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻟﺪﻳﻪ اﻟﺘﻮﺟﻴﻪ اﻟﺮﺑﺎﻧﻲ‬
‫‪ -6‬ﻣﺤﻮر اﻻﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺘﻲ وردت ﻓﻲ ﻫﺬا اﻻﻣﺮ وﺗﻔﻨﻴﺪﻫﺎ‪.‬‬

‫اﻟﻤﺤﻮر اﻻول‪ -‬ﻣﺎ ذﻛﺮ ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن ﻣﻦ آﻳﺎت ﻣﺒﺎﺷﺮة ﻓﻲ ﻣﻮﺿﻮع اﻟﺰﻧﻰ واﺣﻜﺎﻣﻪ‬
‫اﻟﺤﺎﻟﺔ اﻻوﻟﻰ‪ :‬ﺣﺎﻟﺔ اﻟﺰﻧﺎ ﺑﺎﻟﺸﻜﻞ اﻟﻤﻄﻠﻖ اﻻﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻟﻌﺎم‪:‬‬
‫اذا اﻋﺘﺒﺮﻧﺎ ان اﷲﺗﻌﺎﻟﻰ ﻟﻢﻳﻨﺴﻰ ﺷﻴﺌﺎ و ﻟﻢﻳﻔﺮط ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن ﻛﻤﺎ ﻗﺎل ﻓﺈﻧﻪ ﻳﻘﻮل ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻓﻲ ﺳﻮرة اﻟﻨﻮر ﻋﻦ اﻟﺰﻧﺎ وﻫﻨﺎ ﻧﻌﺘﺒﺮه‬
‫ﺑﺎﻟﻤﻄﻠﻖ اي ﺑﺸﻜﻞ ﻳﻄﺒﻖ ﻋﻠﻰ اﻟﺠﻤﻴﻊ ﻣﻦ ﻋﺎزب او ﻣﺘﺰوج او اي ﻧﻮع آﺧﺮ ﻣﻦ اﻟﻨﺎس و ﺑﺎي ﺣﺎﻟﺔ اﺟﺘﻤﺎﻋﻴﺔ اﺧﺮى "اﻟﺰاﻧﻴﺔ‬
‫واﻟﺰاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة وﻻ ﺗﺄﺧﺬﻛﻢ ﺑﻬﻤﺎ رأﻓﺔ ﻓﻲ دﻳﻦ اﷲ ان ﻛﻨﺘﻢ ﺗﺆﻣﻨﻮن ﺑﺎﷲ واﻟﻴﻮم اﻻﺧﺮ وﻟﻴﺸﻬﺪ‬
‫ﻋﺬاﺑﻬﻤﺎ ﻃﺎﺋﻔﺔ ﻣﻦ اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ"‬
‫ان اﻟﻘﺮآن ﻟﻢﻳﻨﺰﻟﻪ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻧﺎﻗﺺ او ﻟﻐﺰ ﻛﺒﻴﺮ ﻟﻴﻌﺬب اﻟﻨﺎس ‪ ,‬ﺑﻞ رﺣﻤﺔ و ﻫﺪى ﻟﻬﻢ ‪ ,‬ﻓﻬﺆﻻء اﺗﻬﻤﻮا اﻟﻘﺮآن ﺑﺎﻧﻪ ﻧﺎﻗﺺ )ﺣﺎﺷﺎ‬
‫اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ( وﻗﺎﻟﻮا ان ﻫﺬه اﻵﻳﺔ ﻫﻲ ﻓﻘﻂ ﻟﻠﻌﺰاب؟؟؟ ﺑﻴﻨﻤﺎ ﻻﻧﺮى اي ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن ﻳﻮﺿﺢ ذﻟﻚ ‪ ,‬ﻻﻧﻪ ﻟﻠﺠﻤﻴﻊ ‪ ,‬وﺑﺬﻟﻚ‬
‫ﻓﻘﺪ اﻧﺘﺼﺮ ﻫﺆﻻء ﻣﻦ اﻧﺘﻘﺎص اﻟﻘﺮآن‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪http://real-islam.webs.com/stonningadultry.htm -235‬‬
‫‪http://www.ahl-alquran.com/arabic/document.php?page_id=1178 -٢٣٦‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١۵۴ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻓﺎﻟﺰاﻧﻴﺔ واﻟﺰاﻧﻲ اذا ﺿﺒﻄﺎ ﻓﻲ ﺣﺎﻟﺔ ﺗﻠﺒﺲ‪ ،‬ﻓﺎﻟﻌﻘﻮﺑﺔ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة اﻣﺎم اﻟﻨﺎس‪ ،‬ﺑﺬﻟﻚ ﺑﺪأت ﺳﻮرة اﻟﻨﻮر ﺑﺎﻓﺘﺘﺎﺣﻴﺔ ﻓﺮﻳﺪة ﺗﺮد‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺎ ﻋﻠﻲ اوﻟﺌﻚ اﻟﺬﻳﻦ ﻳﺘﺠﺎﻫﻠﻮن وﺿﻮح اﻟﻘﺮآن وﺑﻴﺎن ﺗﺸﺮﻳﻌﺎﺗﻪ‪ ،‬ﻳﻘﻮل ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻓﻲ ﺗﻠﻚ اﻻﻓﺘﺘﺎﺣﻴﺔ اﻟﻔﺮﻳﺪة }ﺳﻮرة اﻧﺰﻟﻨﺎﻫﺎ‬
‫وﻓﺮﺿﻨﺎﻫﺎ واﻧﺰﻟﻨﺎ ﻓﻴﻬﺎ آﻳﺎت ﺑﻴﻨﺎت ﻟﻌﻠﻜﻢ ﺗﺬﻛﺮون{ وﺑﻌﺪﻫﺎ ﻗﺎل ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻣﺒﺎﺷﺮة اﻵﻳﺔ اﻋﻼه‪.‬‬
‫وﻣﻦ اﻟﺼﻌﺐ اﺛﺒﺎت ﺣﺎﻟﺔ اﻟﺘﻠﺒﺲ ﻓﻲ ﺟﺮﻳﻤﺔ اﻟﺰﻧﺎ‪ ،‬وﻣﻦ اﻟﺼﻌﺐ اﻳﻀﺎ انﻳﺤﺪث اﻗﺮار ﺑﺎﻟﻮﻗﻮع ﻓﻲ اﻟﺰﻧﺎ ﻳﻨﺘﺞ ﻋﻨﻪ ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺠﻠﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺤﺎﻟﺔ اﻟﺜﺎﻧﻴﺔ‪ :‬انﻳﺸﺎع ﻋﻦ اﻣﺮأة ﻣﻄﻠﻘﺔ ﺑﺄﻧﻬﺎ ﺳﻴﺌﺔ اﻟﺴﻠﻮك‪ ،‬وﺗﺘﻜﺎﺛﺮ اﻟﺸﻮاﻫﺪ ﻋﻠﻲ ﺳﻮء ﺳﻤﻌﺘﻬﺎ ﻓﻲ ﻣﺠﺘﻤﻌﻬﺎ ﻟﺤﺪ ﻳﺠﺐ ﻋﻠﻰ‬
‫اﻟﻤﺠﺘﻤﻊ انﻳﻤﻨﻊ اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ ﻓﻴﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻓﻲ ﻫﺬه اﻟﺤﺎﻟﺔ ﻻﺑﺪ ﻣﻦ ﻋﻘﺎب ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻟﻬﺎ ﺑﻌﺪ اﻻﺷﻬﺎد ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺑﺄرﺑﻌﺔ ﺷﻬﻮد ﺑﺄﻧﻬﺎ ﻣﻦ )اﻟﻼﺗﻲ ﻳﺄﺗﻴﻦ اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ( وﻟﻜﻦ ﻟﻢﻳﺘﻢ‬
‫ﺿﺒﻄﻬﺎ‪ .‬وﻫﻨﺎ ﻧﺮى ان اﻟﻌﻘﺎب ﻟﻴﺲ اﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬واﻧﻤﺎ ﻫﻮ ﻋﻘﺎب آﺧﺮ ﻣﻊ اﻟﺠﻠﺪ ﺳﻠﺒﻲ وﻫﻮ اﻟﺤﺒﺲ ﻓﻲ اﻟﺒﻴﺖ‪ .‬وﺑﻤﻨﻌﻬﺎ ﻋﻦ اﻟﻨﺎس‬
‫وﻣﻨﻊ اﻟﻨﺎس ﻋﻨﻬﺎ اﻟﻲ انﺗﻤﻮت او ﺗﺘﺰوج اوﺗﺘﻮب‪ ،‬ﻳﻘﻮل ﺗﻌﺎﻟﻲ )واﻟﻼﺗﻲ ﻳﺄﺗﻴﻦ اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ ﻣﻦ ﻧﺴﺎﺋﻜﻢ ﻓﺎﺳﺘﺸﻬﺪوا ﻋﻠﻴﻬﻦ ارﺑﻌﺔ‬
‫ﻣﻨﻜﻢ ﻓﺎن ﺷﻬﺪوا ﻓﺄﻣﺴﻜﻮﻫﻦ ﻓﻲ اﻟﺒﻴﻮت ﺣﺘﻲ ﻳﺘﻮﻓﺎﻫﻦ اﻟﻤﻮت او ﻳﺠﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦ ﺳﺒﻴﻼ( اﻟﻨﺴﺎء ‪ .15‬وﺑﻤﺠﺮد اﻋﻼن ﺗﻮﺑﺘﻬﺎ‬
‫ﻳﻄﻠﻖ ﺳﺮاﺣﻬﺎ او ﺗﺘﺰوج‪ ،‬وﺗﻜﻮن ﻗﺪ ﺗﺨﻠﺼﺖ ﻣﻦ وﺻﻒ اﻟﻼﺗﻲ ﻳﺄﺗﻴﻦ اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ‪.‬‬
‫‪ -2‬وﻓﻲ ﻫﺬا اﻟﺨﻄﺎب اﻵﻟﻬﻲ اﻋﺠﺎز ﺟﻤﻴﻞ ﻓﻲ ﺗﻮﺟﻴﻪ اﻟﺨﻄﺎب اﻟﻰ اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ انﻳﺴﺘﺤﺜﻮا اﻵﺧﺮﻳﻴﻦ انﻳﺸﻬﺪوا ﻋﻠﻰ ﻧﺴﺎء‬
‫اﻟﻤﺠﺘﻤﻊ اﻟﻔﺎﺳﺪﻳﻦ اﻟﻼﺗﻲ ﻳﻐﻮﻳﻴﻦ اﻟﺮﺟﺎل ﻣﻦ ﺑﺎﺋﻌﺎت اﻟﻬﻮى ‪ ,‬ﻓﻠﻴﺲ ﻓﻲ اﻟﻤﺠﺘﻤﻊ اﻻﺳﻼﻣﻲ ﻣﻦ ذﻟﻚ ‪ ,‬وﻫﻨﺎ ﻧﺮى اﻵﻳﺔ ﺗﺘﻜﻠﻢ‬
‫ﻋﻦ ﻧﺴﺎء اﻟﻤﺠﺘﻤﻊ وﻟﻴﺲ اﻟﺮﺟﺎل؟ ﻓﻠﻢﻳﻘﻞ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ واﻟﻠﺬﻳﻦ ﻳﺄﺗﻮا اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ ﻣﻦ رﺟﺎﻟﻜﻢ ‪ ,‬ﻓﻬﺬا ﻳﺮﺟﻊ اﻟﻰ اﻵﻳﺔ ﻓﻲ ﺳﻮرة‬
‫اﻟﻨﻮر ﻟﻠﺘﻄﺒﻴﻖ وﻫﻮ اﻟﺠﻠﺪ وﻻن اﻟﻤﺮأة ﻫﻨﺎ ﻫﻲ اﻟﻤﺤﺮك اﻻﺳﺎﺳﻲ وﻣﻨﺸﺄ اﻟﺪﻋﻮة ﻟﻬﺬا اﻻﻣﺮ )اﻻ اذا ﻛﺎن اﻻﻣﺮ اﻏﺘﺼﺎﺑﺎ وﻋﻨﺪﻫﺎ‬
‫ﻻﻳﻜﻮن اﻟﻤﻮﺿﻮع ﻣﻄﺒﻘﺎ ﻫﻨﺎ( ‪ ,‬ﻓﺎذا رﺿﻴﺖ ﻫﺬه اﻻﻣﺮأة ﺑﻬﺬا اﻟﻌﻤﻞ واﻻﻏﻮاء ﻓﻘﺪ ﺟﺮت اﻟﻤﺠﺘﻤﻊ اﻟﻰ ﻫﻼك ووﺟﺐ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ﻛﺸﻔﻬﺎ وردﻋﻬﺎ ‪ ,‬وﻫﺬا ﻣﺎﻳﺜﻴﺮ اﻣﺮ آﺧﺮ ان ﻫﺬا اﻟﺨﻄﺎب ﻫﻮ ﻻوﻟﻲ اﻻﻣﺮ ﻣﻦ اﻫﻞ اﻟﺴﻠﻄﺔ ‪ ,‬ﺛﻢ ان ﻫﺬا اﻻﻣﺮ ﻳﺘﻢ ﺑﺤﻞ ﻣﺸﻜﻠﺔ‬
‫ﻫﺬه اﻻﻧﺴﺎﻧﺔ ﻣﻦ ﻛﻞ اﻟﻨﻮاﺣﻲ اﺳﺎﺳﺎ ﺣﺘﻰ ﺗﺘﻮﻗﻒ اﻟﺤﺎﺟﺔ ﻟﻬﺬه اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ اﻟﺘﻲ ﻧﺒﻪ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻋﻨﻬﺎ ﻓﻲ اﻵﻳﺔ ‪ ,‬ﻓﻤﺎ اﺟﻤﻞ ﻣﻦ ﻫﺬا‬
‫اﻻﻋﺠﺎز‬
‫اﻟﺤﺎﻟﺔ اﻟﺜﺎﻟﺜﺔ‪ :‬ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺠﺎرﻳﺔ اﻟﻤﻤﻠﻮﻛﺔ اﻟﻤﺘﺰوﺟﺔ اﻟﻤﺤﺼﻨﺔ‪ ،‬اذا وﻗﻌﺖ ﻓﻲ اﻟﺰﻧﺎ وﻫﻮ ﻳﻌﺎرض ﻣﻨﻄﻘﻴﺎ ﺣﻜﻢ اﻟﺮﺟﻢ ‪-:‬‬
‫ﻳﺨﺎﻃﺐ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ اﻟﻔﻘﺮاء اﻟﺬﻳﻦ ﻻﻳﺴﺘﻄﻴﻌﻮن زواج اﻟﺤﺮاﺋﺮ ﻟﻐﻼء ﻣﻬﻮرﻫﻢ و ﻏﻴﺮه ﻣﻦ اﻻﺳﺒﺎب انﻳﺘﺰوﺟﻮا ﻣﻦ‬
‫اﻟﻔﺘﻴﺎت اﻟﻤﺆﻣﻨﺎت ﻣﻦ ﻣﺎﻣﻠﻜﺖ اﻻﻳﻤﺎن ‪ ,‬ﻓﻬﺬه اﻟﻤﺆﻣﻨﺔ اﻟﺠﺎرﻳﺔ ﺗﺤﺮرت ﻣﻦ ﺳﻴﻄﺮة ﻣﺎﻟﻜﻬﺎ ﻓﺘﺰوﺟﺖ ﻓﻮﻗﻌﺖ ﻓﻲ ﺟﺮﻳﻤﺔ اﻟﺰﻧﺎ‬
‫ﻓﺘﻜﻮن ﻋﻘﻮﺑﺘﻬﺎ ﺧﻤﺴﻮن ﺟﻠﺪة أي ﻧﺼﻒ ﻣﺎ ﻋﻠﻰ اﻟﻤﺘﺰوﺟﺎت اﻟﺤﺮاﺋﺮ ﻣﻦ اﻟﻌﺬاب اذا وﻗﻌﻦ ﻓﻲ اﻟﺰﻧﺎ‪}) ،‬و‪‬ﻣ‪‬ﻦ ﻟﱠﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺘَﻄ‪‬ﻊ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨﻜُﻢ‪‬‬
‫ﻃَﻮ‪‬ﻻً أَن ﻳ‪‬ﻨﻜ‪‬ﺢ‪ ‬اﻟْﻤ‪‬ﺤ‪‬ﺼ‪‬ﻨَﺎت‪ ‬اﻟْﻤ‪‬ﺆْﻣ‪‬ﻨَﺎت‪ ‬ﻓَﻤ‪‬ﻦ ﻣ‪‬ﺎ ﻣ‪‬ﻠَﻜَﺖ‪ ‬أَﻳ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻧُﻜُﻢ ﻣ‪‬ﻦ ﻓَﺘَﻴ‪‬ﺎﺗ‪‬ﻜُﻢ‪ ‬اﻟْﻤ‪‬ﺆْﻣ‪‬ﻨَﺎت‪ ‬و‪‬اﻟﻠّﻪ‪ ‬أَﻋ‪‬ﻠَﻢ‪ ‬ﺑِﺈِﻳﻤ‪‬ﺎﻧ‪‬ﻜُﻢ‪ ‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻀُﻜُﻢ ﻣ‪‬ﻦ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾٍ‬
‫ﻓَﺎﻧﻜ‪‬ﺤ‪‬ﻮﻫ‪‬ﻦﱠ ﺑِﺈِذْنِ أَﻫ‪‬ﻠ‪‬ﻬِﻦﱠ و‪‬آﺗُﻮﻫ‪‬ﻦﱠ أُﺟ‪‬ﻮر‪‬ﻫ‪‬ﻦﱠ ﺑِﺎﻟْﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺮُوف‪ ‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﺼ‪‬ﻨَﺎت‪ ‬ﻏَﻴ‪‬ﺮَ ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺎﻓ‪‬ﺤ‪‬ﺎت‪ ‬و‪‬ﻻَ ﻣ‪‬ﺘﱠﺨ‪‬ﺬَات‪ ‬أَﺧْﺪ‪‬انٍ ﻓَﺈِذَا أُﺣ‪‬ﺼ‪‬ﻦﱠ ﻓَﺈِنْ أَﺗَﻴ‪‬ﻦَ‬
‫ﺑِﻔَﺎﺣ‪‬ﺸَﺔٍ ﻓَﻌ‪‬ﻠَﻴ‪‬ﻬِﻦﱠ ﻧ‪‬ﺼ‪‬ﻒ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻠَﻰ اﻟْﻤ‪‬ﺤ‪‬ﺼ‪‬ﻨَﺎت‪ ‬ﻣ‪‬ﻦَ اﻟْﻌ‪‬ﺬَابِ ذَﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻟ‪‬ﻤ‪‬ﻦْ ﺧَﺸ‪‬ﻲ‪ ‬اﻟْﻌ‪‬ﻨَﺖ‪ ‬ﻣ‪‬ﻨْﻜُﻢ‪ ‬و‪‬أَن ﺗَﺼ‪‬ﺒِﺮُواْ ﺧَﻴ‪‬ﺮٌ ﱠﻟﻜُﻢ‪ ‬و‪‬اﻟﻠّﻪ‪ ‬ﻏَﻔُﻮر‪ ‬ر‪‬ﺣ‪‬ﻴﻢ‪‬‬
‫{ اﻟﻨﺴﺎء ‪.25‬‬
‫وﻫﻨﺎ ﻧﻘﺾ ﺻﺮﻳﺢ وواﺿﺢ ﻟﺤﺪ اﻟﺮﺟﻢ ﻟﻠﻤﺤﺼﻦ ‪ ,‬ﻓﻬﻞ ﻳﻌﻘﻞ ان ﻳﻮﺟﺪ ﻧﺼﻒ رﺟﻢ ؟؟ اذا ﻛﺎﻧﺖ اﻟﻤﺮأة اﻟﺤﺮة اﻟﻤﺤﺼﻨﺔ ﺗﻤﻮت‬
‫ﺑﺤﺪ اﻟﺮﺟﻢ ‪ ,‬ﻓﻬﻞ ﻳﻮﺟﺪ ﻧﺼﻒ ﻣﻮت !!! وﺑﺬﻟﻚ ﻧﺮى اول اﻧﻬﻴﺎر ﻟﻬﺬا اﻟﺤﻜﻢ ﺑﺎﺛﺒﺎت ﻣﻦ اﻟﻘﺮآن اﻟﻜﺮﻳﻢ‪.‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١۵۵ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫اﻟﺤﺎﻟﺔ اﻟﺮاﺑﻌﺔ‪ :‬اﻟﺰاﻧﻴﺔ زوﺟﺔ ﻣﻄﻠﻘﺔ ﻻﺗﺰال ﻓﻲ ﻓﺘﺮة اﻟﻌﺪة‬
‫اﻧﻪ ﻣﻦ ﺣﻖ اﻟﻤﻄﻠﻘﺔ ﻓﻲ ﻓﺘﺮة اﻟﻌﺪة انﺗﻈﻞ ﻓﻲ ﺑﻴﺖ اﻟﺰوﺟﻴﺔ‪ ،‬وﻟﻜﻨﻬﺎ ﺗﻔﻘﺪ ﻫﺬا اﻟﺤﻖ اذا وﻗﻌﺖ ﻓﻲ اﻟﺰﻧﺎ‪ ،‬وﺣﻴﻨﺌﺬ ﻳﻜﻮن ﻣﻦ ﺣﻖ‬
‫زوﺟﻬﺎ انﻳﻄﺮدﻫﺎ‪ ،‬وﻟﻜﻦ ﺑﺸﺮط انﺗﻜﻮن ﺟﺮﻳﻤﺔ اﻟﺰﻧﺎ ﻣﺜﺒﺘﺔ ﺣﺘﻲ ﻻﻳﺘﺎح ﻟﺰوﺟﻬﺎ انﻳﺘﺠﻨﻰ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺑﺎﻟﺒﺎﻃﻞ‪ ،‬ﻳﻘﻮل ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻋﻦ‬
‫ﺗﻠﻚ اﻟﺰوﺟﺔ اﻟﻤﻄﻠﻘﺔ )ﻻﺗﺨﺮﺟﻮﻫﻦ ﻣﻦ ﺑﻴﻮﺗﻬﻦ و ﻻﻳﺨﺮﺟﻦ اﻻ انﻳﺄﺗﻴﻦ ﺑﻔﺎﺣﺸﺔ ﻣﺒﻴﻨﺔ‪ ،‬وﺗﻠﻚ ﺣﺪود اﷲ( اﻟﻄﻼق؛ و ﻫﻨﺎ ﻧﺮى‬
‫اﻳﻀﺎ اﻧﻬﻴﺎر آﺧﺮ ﻟﺤﻜﻢ اﻟﺮﺟﻢ؛ ﻻن اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻟﻢﻳﻘﻞ انﺗﺮﺟﻢ ﻫﺬه اﻟﺰاﻧﻴﺔ اﺛﻨﺎء اﻟﻌﺪة اﻟﺘﻲ ﺗﻜﻮن ﻓﻴﻬﺎ ﻋﻠﻰ ذﻣﺔ اﻟﺰوج‬
‫ﻻﺳﺘﻄﺎﻋﺘﻪ ردﻫﺎ اﻟﻴﻪ اﺛﻨﺎء ﻓﺘﺮة اﻟﻌﺪة‪ ،‬ﺑﻞ ﺣﻜﻢ ﻋﻠﻴﻬﺎ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﺑﺎﻟﻄﺮد ﻓﻘﻂ ﻣﻦ ﺑﻴﺘﻬﺎ اﻟﺰوﺟﻲ‪.‬‬
‫واﻟﻘﺮآن ﻳﺼﻒ اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ ﺑﺄﻧﻬﺎ )ﻓﺎﺣﺸﺔ ﻣﺒﻴﻨﺔ( أي ﻣﺜﺒﺘﺔ‪ ،‬ﺿﻤﺎﻧﺎ ﻟﻌﺪم اﻻﻓﺘﺮاء ﺑﻼ دﻟﻴﻞ ‪ ..‬وﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﻄﺮد ﻫﻨﺎ ﺗﻀﺎف اﻟﻲ اﻟﻌﻘﻮﺑﺔ‬
‫اﻻﺳﺎﺳﻴﺔ داﺋﻤﺎ اﻻﺧﺮى‪ ،‬وﻫﻲ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة‪.‬‬
‫اﻟﺤﺎﻟﺔ اﻟﺨﺎﻣﺴﺔ‪ :‬ﻋﻘﻮﺑﺔ اﺧﺮي ﻟﺘﻠﻚ اﻟﺰوﺟﺔ اﻟﻤﻄﻠﻘﺔ اذا وﻗﻌﺖ ﻓﻲ اﻟﺰﻧﺎ ﺑﻌﺪ اﺗﻤﺎم اﻟﻄﻼق‬
‫وﻫﻨﺎ ﻣﻦ ﺣﻖ اﻟﺰوج انﻳﻤﻨﻌﻬﺎ ﻋﻦ اﻟﺰواج اﻻ انﺗﺪﻓﻊ ﻟﻪ ﺑﻌﺾ ﻣﺎ اﻋﻄﺎه ﻟﻬﺎ ﻣﻦ اﻟﺼﺪاق او اﻟﻤﺆﺧﺮ‪ ،‬واﻟﺸﺮط انﺗﻜﻮن ﺟﺮﻳﻤﺔ‬
‫اﻟﺰﻧﺎ ﻓﻲ ﺣﻘﻬﺎ ﻣﺜﺒﺘﺔ ﺑﺎﻟﺪﻟﻴﻞ‪ ،‬ﻳﻘﻮل ﺗﻌﺎﻟﻲ )ﻳﺎ اﻳﻬﺎ اﻟﺬﻳﻦ آﻣﻨﻮا ﻻﻳﺤﻞ ﻟﻜﻢ انﺗﺮﺛﻮا اﻟﻨﺴﺎء ﻛﺮﻫﺎ و ﻻﺗﻌﻀﻠﻮﻫﻦ ﻟﺘﺬﻫﺒﻮا ﺑﺒﻌﺾ‬
‫ﻣﺎ آﺗﻴﺘﻤﻮﻫﻦ اﻻ انﻳﺄﺗﻴﻦ ﺑﻔﺎﺣﺸﺔ ﻣﺒﻴﻨﺔ( اﻟﻨﺴﺎء ‪ .19‬واﻟﻌﻀﻞ ﻫﻮ ﻣﻨﻊ اﻟﻤﺮأة ﻣﻦ اﻟﺰواج‪ .‬واﻟﻘﺮآن ﻳﺤﺮم اﻟﻌﻀﻞ اﻻ ﻓﻲ ﺣﺎﻟﺔ‬
‫اﻟﻤﻄﻠﻘﺔ اﻟﺰاﻧﻴﺔ ‪ ..‬ﻓﻴﺠﻌﻞ ﻣﻦ ﺣﻖ اﻟﺰوج انﻳﻤﻨﻌﻬﺎ ﻣﻦ اﻟﺰواج اﻻ ﺑﻌﺪ انﺗﻌﻴﺪ ﻟﻪ ﺑﻌﺾ ﻣﺎ دﻓﻌﻪ اﻟﻴﻬﺎ ﻣﻦ ﻣﻬﺮ‪.‬‬
‫اﻟﺤﺎﻟﺔ اﻟﺴﺎدﺳﺔ‪ :‬ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﻦ اﷲ ﻟﻠﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻓﻲ ﺣﺎل وﺟﻮد ﺷﺒﻬﺎت ﻋﻠﻰ ﺑﻌﺾ اﻟﺰﻧﺎة دون اﺳﺘﻄﺎﻋﺔ ﺗﻘﻮﻳﻤﻬﻢ ﻣﻦ اﻟﻤﺠﺘﻤﻊ ﻻي‬
‫ﺳﺒﺐ ﻛﺎن‬
‫ﻓﻲ ﻫﺬه اﻟﺤﺎﻟﺔ ﻋﻨﺪﻣﺎ ﻳﻜﻮن اﻟﻤﺠﺘﻤﻊ ﻏﻴﺮ ﻗﺎدر ﻋﻠﻰ ﺗﻘﻮﻳﻢ ﻫﺬه اﻟﻔﺌﺔ ﻣﻦ اﻟﻌﺼﺎة ﺑﺎﻟﺮﻏﻢ ﻣﻦ ﻋﻠﻢ اﻟﺠﻤﻴﻊ ﺑﻬﻢ ﻓﻔﻲ ﻫﺬه‬
‫اﻻﺣﻮال ﻓﺎﻟﻤﺮأة اﻟﺰاﻧﻴﺔ أي اﻟﺘﻲ ﻻﺗﺘﻮب ﻋﻦ اﻟﺰﻧﺎ ﻻﻳﺘﺰوﺟﻬﺎ اﻟﻤﺆﻣﻦ‪ ،‬وﺗﻠﻚ ﻋﻘﻮﺑﺔ اﺧﺮى اﺿﺎﻓﻴﺔ‪ ،‬ﻳﻘﻮل اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ )اﻟﺰاﻧﻲ‬
‫ﻻﻳﻨﻜﺢ اﻻ زاﻧﻴﺔ او ﻣﺸﺮﻛﺔ‪ ،‬واﻟﺰاﻧﻴﺔ ﻻﻳﻨﻜﺤﻬﺎ اﻻ زان او ﻣﺸﺮك‪ ،‬وﺣﺮم ذﻟﻚ ﻋﻠﻰ اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ( اﻟﻨﻮر‪.3‬‬
‫اﻟﺤﺎﻟﺔ اﻟﺴﺎﺑﻌﺔ‪ :‬ﺣﺎﻟﺔ اﻟﺰوج اﻟﻤﺘﻠﺒﺲ ﻟﺰوﺟﺘﻪ اﻟﺰاﻧﻴﺔ ﺑﺪون ﺷﻬﻮد‬
‫واﻟﺮﺟﻞ اذا ﻋﺠﺰ ﻋﻦ اﺛﺒﺎت ﺣﺎﻟﺔ اﻟﺘﻠﺒﺲ ﺑﺎﻟﺰﻧﺎ ﻋﻠﻰ زوﺟﺘﻪ وﻟﻢ ﻳﺴﺘﻄﻴﻊ اﺣﻀﺎر اﻟﺸﻬﻮد ﻓﻴﻤﻜﻦ انﻳﺸﻬﺪ ﺑﻨﻔﺴﻪ اﻣﺎم اﻟﻘﺎﺿﻲ‬
‫اﻧﻬﺎ زاﻧﻴﺔ ارﺑﻊ ﻣﺮات‪ ،‬وﻳﺆﻛﺪ ﺷﻬﺎدﺗﻪ اﻟﺨﺎﻣﺴﺔ ﺑﺄﻧﻪ ﻳﺴﺘﺠﻠﺐ ﻟﻌﻨﺔ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ ان ﻛﺎن ﻛﺎذﺑﺎ‪ ،‬وﺗﻠﻚ ﺣﺎﻟﺔ اﻟﻠّﻌﺎن‪ ،‬وﻳﻤﻜﻦ ﻟﻠﺰوﺟﺔ‬
‫اﻟﻤﺘﻬﻤﺔ انﺗﺪﻓﻊ ﻋﻦ ﻧﻔﺴﻬﺎ ﻋﺬاب اﻟﺠﻠﺪ وﻟﻴﺲ اﻟﺮﺟﻢ ﺑﺄن ﺗﺸﻬﺪ ارﺑﻊ ﺷﻬﺎدات ﺑﺎﷲ ﺑﺄن زوﺟﻬﺎ ﻛﺎذب ﻓﻲ اﺗﻬﺎﻣﻬﺎ‪ ،‬ﺛﻢ ﺗﺆﻛﺪ ﻓﻲ‬
‫ﺷﻬﺎدﺗﻬﺎ اﻟﺨﺎﻣﺴﺔ ﺑﺎن ﺗﺴﺘﺠﻠﺐ ﻏﻀﺐ اﷲ ﻋﻠﻴﻬﺎ ان ﻛﺎن زوﺟﻬﺎ ﺻﺎدﻗﺎ ﻓﻲ اﺗﻬﺎﻣﻪ ﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻳﻘﻮل اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ )واﻟﺬﻳﻦ ﻳﺮﻣﻮن‬
‫ازواﺟﻬﻢ وﻟﻢ ﻳﻜﻦ ﻟﻬﻢ ﺷﻬﺪاء اﻻ اﻧﻔﺴﻬﻢ ﻓﺸﻬﺎدة اﺣﺪﻫﻢ ارﺑﻊ ﺷﻬﺎدات ﺑﺎﷲ اﻧﻪ ﻟﻤﻦ اﻟﺼﺎدﻗﻴﻦ‪ ،‬واﻟﺨﺎﻣﺴﺔ ان ﻟﻌﻨﺖ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ ان‬
‫ﻛﺎن ﻣﻦ اﻟﻜﺎذﺑﻴﻦ‪ ،‬وﻳﺪرأ ﻋﻨﻬﺎ اﻟﻌﺬاب انﺗﺸﻬﺪ ارﺑﻊ ﺷﻬﺎدات ﺑﺎﷲ اﻧﻪ ﻟﻤﻦ اﻟﻜﺎذﺑﻴﻦ‪ ،‬واﻟﺨﺎﻣﺴﺔ ان ﻏﻀﺐ اﷲ ﻋﻠﻴﻬﺎ ان ﻛﺎن ﻣﻦ‬
‫اﻟﺼﺎدﻗﻴﻦ( اﻟﻨﻮر ‪.9 : 6‬‬
‫وﻳﻬﻤﻨﺎ ﻫﻨﺎ ان اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ وﺻﻒ ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺰﻧﺎ ﺑﺄﻧﻬﺎ ﻋﺬاب ﺟﺴﺪي اوﻻ ﺛﻢ ﻧﻔﺴﻲ ﺑﺎن ﻳﺸﻬﺪ اﻟﻌﺬاب ﻃﺎﺋﻔﺔ ﻣﻦ اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ‪ ،‬ﻓﻘﺎل‬
‫)وﻳﺪرء ﻋﻨﻬﺎ اﻟﻌﺬاب( ﻓﺎﻟﻌﺬاب ﻟﻴﺲ ﻣﻮت ﺑﺎﻟﺮﺟﻢ ﺑﻞ اﺳﺘﻤﺮار وﻟﻢ ﻳﻘﻞ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ وﻳﺪرء ﻋﻨﻬﺎ اﻟﺮﺟﻢ ؟!! وﻫﺬا ﻫﻮ اﻧﻬﻴﺎر ﻛﺎﻣﻞ‬
‫ﻟﺤﺪ رﺟﻢ اﻟﻤﺤﺼﻦ ﻛﻤﺎ ﻧﺮى‪ ,‬وﻫﻮ ﻧﻔﺲ اﻟﻮﺻﻒ اﻟﺬي ﺳﺒﻖ ﻟﻌﻘﻮﺑﺔ اﻟﺠﻠﺪ ﻓﻲ اول ﺳﻮرة اﻟﻨﻮر ‪ ..‬اذن ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺰاﻧﻲ واﻟﺰاﻧﻴﺔ‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١۵۶ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫اﻟﻤﺘﺰوﺟﻴﻦ ﻫﻲ اﻟﺠﻠﺪ وﻟﻴﺲ اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻲ ﻛﻞ اﻟﺤﺎﻻت اﻟﺴﺒﻌﺔ اﻋﻼه‪ ,‬واﻟﻐﺮﻳﺐ انﻳﻘﻮم ﻋﻠﻤﺎءﻧﺎ ﺣﺘﻰ اﻟﻴﻮم ﺑﺘﺠﺎﻫﻞ ﻫﺬا اﻟﺮاﺑﻂ‬
‫ﺑﻴﻦ اﻵﻳﺎت اﻵﻟﻬﻴﺔ اﻟﻮاﺿﺤﺔ ﻣﺜﻞ اﻟﺸﻤﺲ‪.‬‬
‫اﻟﺤﺎﻟﺔ اﻟﺜﺎﻣﻨﺔ‪ :‬وﻫﻲ اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﻴﺔ ﺗﻨﻄﺒﻖ ﻋﻠﻰ ﻧﺴﺎء اﻟﻨﺒﻲ‬
‫ﻓﺘﺄﺑﻰ ﺗﻔﺼﻴﻼت اﻟﻘﺮآن اﻻ انﺗﻀﻊ ﻋﻘﻮﺑﺔ ﻟﻠﺰﻧﺎ ﻓﻲ ﺣﺎﻟﺔ اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﻴﺔ وﻣﺴﺘﺒﻌﺪة ﺟﺪا اﺳﺘﻜﻤﺎﻻ ﻟﺒﻼﻏﺔ واﻋﺠﺎز اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻓﻲ‬
‫اﻟﻘﺮآن‪ ،‬وﻫﻲ اﻓﺘﺮاض وﻗﻮع ﻧﺴﺎء اﻟﻨﺒﻲ اﻣﻬﺎت اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻓﻲ ﺗﻠﻚ اﻟﺠﺮﻳﻤﺔ‪ ،‬وﻫﻨﺎ ﺗﻜﻮن اﻟﻌﻘﻮﺑﺔ ﻣﺎﺋﺘﻲ ﺟﻠﺪة ﻓﻲ ﺗﻠﻚ‬
‫اﻟﺠﺮﻳﻤﺔ‪ ،‬أي ﺿﻌﻒ ﻣﺎ ﻋﻠﻰ اﻟﻨﺴﺎء اﻟﺤﺮاﺋﺮ‪ ،‬وﻓﻲ اﻟﻤﻘﺎﺑﻞ ﻓﻠﻬﻦ ﻓﻲ ﻋﻤﻞ اﻟﺼﺎﻟﺤﺎت ﺿﻌﻒ ﻣﺎ ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺤﺴﻨﺎت‪ ،‬ﻳﻘﻮل ﺗﻌﺎﻟﻲ )ﻳﺎ‬
‫ﻧﺴﺎء اﻟﻨﺒﻲ ﻣﻦ ﻳﺄت ﻣﻨﻜﻦ ﺑﻔﺎﺣﺸﺔ ﻣﺒﻴﻨﺔ ﻳﻀﺎﻋﻒ ﻟﻬﺎ اﻟﻌﺬاب ﺿﻌﻔﻴﻦ‪ ،‬وﻛﺎن ذﻟﻚ ﻋﻠﻲ اﷲ ﻳﺴﻴﺮا‪ ،‬وﻣﻦ ﻳﻘﻨﺖ ﻣﻨﻜﻦ ﷲ‬
‫ورﺳﻮﻟﻪ وﺗﻌﻤﻞ ﺻﺎﻟﺤﺎ ﻧﺆﺗﻬﺎ اﺟﺮﻫﺎ ﻣﺮﺗﻴﻦ واﻋﺘﺪﻧﺎ ﻟﻬﺎ رزﻗﺎ ﻛﺮﻳﻤﺎ( اﻻﺣﺰاب ‪.31 ،30‬‬
‫وﻷن اﻟﻌﻘﻮﺑﺔ ﻫﻨﺎ ﻣﻀﺎﻋﻔﺔ ﻓﻼﺑﺪ ﻣﻦ ﻛﻮن اﻟﺠﺮﻳﻤﺔ ﻣﺜﺒﺘﺔ‪ ،‬او ﺑﺎﻟﺘﻌﺒﻴﺮ اﻟﻘﺮآﻧﻲ )ﻣﻦ ﻳﺄت ﻣﻨﻜﻦ ﺑﻔﺎﺣﺸﺔ ﻣﺒﻴﻨﺔ( ﻓﺎﻷﻣﺮ ﻫﻨﺎ ﻳﺨﺺ‬
‫ﻧﺴﺎء اﻟﻨﺒﻲ اﻣﻬﺎت اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ‪ ،‬وﻫﻮ اﻣﺮ ﻓﻈﻴﻊ ﻫﺎﺋﻞ ﻻﺑﺪ ﻣﻦ اﻟﺘﺜﺒﺖ ﻓﻴﻪ‪.‬‬

‫اﻟﻤﺤﻮر اﻟﺜﺎﻧﻲ‪ -‬ﺣﻜﻤﺔ اﻟﺘﺸﺮﻳﻊ اﻟﻘﺮآﻧﻲ وﺗﻮﺟﻴﻬﺎﺗﻪ اﻟﺴﺎﻣﻴﺔ ﻟﻠﻤﺠﺘﻤﻊ اﻻﺳﻼﻣﻲ‬

‫ﻣﺎﻫﻲ ﺣﻜﻤﺔ اﷲ ﻓﻲ ﻫﺬه اﻟﺤﺎﻻت اﻟﺜﻤﺎﻧﻴﺔ اﻋﻼه‪:‬‬
‫ﻟﻴﺲ ﻟﺪﻳﻨﺎ ﺷﻚ ﺑﻌﻈﻤﺔ اﷲ ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن و اﻋﺠﺎزه اﻟﻠﻐﻮي و ﻋﺪم وﺟﻮد اﻟﻨﻘﺺ او اﻟﺘﻔﺮﻳﻂ ﻓﻲ اﻟﺘﺒﻴﺎن و اﻟﺤﺪود ﻟﻬﺬا اﻻﻣﺮ‬
‫اﻟﺠﻠﻞ‪ ,‬ﺑﻴﻨﻤﺎ ﻳﺮى اﻟﺬﻳﻦ اﻓﺘﺮوا ﻋﻠﻰ اﻟﻨﺒﻲ اﻟﻜﺬب ﺑﺎﻧﻪ اﻣﺮ ﺑﺤﺪ اﻟﺮﺟﻢ ﻣﻦ ﺗﺸﺮﻳﻊ اﻟﻴﻬﻮد )وﻫﺆﻻء ﺳﻴﺘﻮﺑﺆون ﻣﻘﻌﺪﻫﻢ ﻣﻦ اﻟﻨﺎر‬
‫ﻟﺬﻟﻚ(‪ ,‬ﺑﻞ وﺻﻞ ﺑﻬﻢ اﻟﺠﺮأة ﻋﻠﻰ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ وﻧﺒﻴﻪ ﻛﻤﺎ ﺳﻨﺮى ان ﻗﺎﻟﻮا ان آﻳﺔ اﻟﺮﺟﻢ اﻟﻨﺎﻗﺼﺔ ﻟﻠﻤﺤﺼﻦ ﻧﺴﻴﻬﺎ اﻟﻨﺒﻲ ﺗﺤﺖ‬
‫ﺳﺮﻳﺮه؟؟!!! ﻓﻲ ﺣﺪﻳﺚ ﻟﻠﺒﺨﺎري ﻓﻤﻦ اﻟﺬي ﻳﻘﺮر ﻗﺘﻞ اﻟﻨﻔﺲ اﻟﻤﺴﻠﻤﺔ ﺑﻐﻴﺮ ﺣﻖ؟؟ ﻫﻞ ﻳﺘﺠﺮأ اﻟﻨﺒﻲ ﺑﺬﻟﻚ؟؟؟ وﺳ‪Ĥ‬ﺗﻲ اﻟﻰ ﻫﺬا‬
‫اﻟﻤﺤﻮر ﺑﻌﺪ ﻗﻠﻴﻞ ﺑﻌﺪ ان اﺷﺮح اﻟﺘﺎﻟﻲ‪:‬‬
‫‪ -1‬ان اﻟﺘﺸﺮﻳﻊ اﻟﻘﺮآﻧﻲ اﻟﻤﺤﻜﻢ ﻳﺼﻒ ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺰﻧﺎ –اﻟﺘﻲ ﻫﻲ اﻟﺠﻠﺪ– ﺑﺄﻧﻬﺎ )ﻋﺬاب(‪ ،‬واﻟﻌﺬاب ﻳﻌﻨﻲ انﻳﻈﻞ اﻟﺠﺎﻧﻲ ﺣﻴﺎ ﺑﻌﺪه‬
‫ﻻﻳﻤﻮت ﺑﺴﺒﺒﻪ وﻳﻨﺎﻟﻪ اﻳﻀﺎ اﻟﻌﺬاب اﻟﻨﻔﺴﻲ واﻟﺒﻬﺪﻟﻪ ﻧﺘﻴﺠﺔ ﻓﻌﻠﻪ ﻫﺬه‪ ،‬وﺑﺘﻌﺒﻴﺮ اﺧﺮ ﻻ ﻣﺤﻞ ﻫﻨﺎ ﻟﻌﻘﻮﺑﺔ اﻟﺮﺟﻢ اﻟﺘﻲ ﺗﻌﻨﻲ اﻟﻤﻮت‪.‬‬
‫‪-2‬واﻟﻘﺮان ﺣﻴﻦ ﺗﺤﺪث ﻋﻦ ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺰﻧﺎ ﻗﺎل )اﻟﺰاﻧﻴﺔ واﻟﺰاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة(‪ ،‬ﻟﻢﻳﻘﻞ اﻟﺰاﻧﻲ اﻟﻤﺤﺼﻦ‬
‫واﻟﺰاﻧﻴﺔ اﻟﻤﺤﺼﻨﺔ او ﻏﻴﺮ اﻟﻤﺤﺼﻨﺔ‪ ،‬واﻧﻤﺎ ﺟﺎء ﺑﺎﻟﻮﺻﻒ ﻣﻄﻠﻘﺎ )اﻟﺰاﻧﻴﺔ واﻟﺰاﻧﻲ( وﻗﺪم اﻟﺰاﻧﻴﺔ ﻋﻠﻲ اﻟﺰاﻧﻲ ﻷن اﻟﻤﺮأة ﻫﻲ اﻟﻌﺎﻣﻞ‬
‫اﻻﻛﺜﺮ ﺗﺄﺛﻴﺮا ﻓﻲ ﺗﻠﻚ اﻟﺠﺮﻳﻤﺔ‪ ،‬ﺑﻴﻨﻤﺎ ﻗﺎل ﻋﻦ اﻟﺴﺮﻗﺔ )واﻟﺴﺎرق واﻟﺴﺎرﻗﺔ ﻓﺎﻗﻄﻌﻮا( ﻷن اﻟﺮﺟﻞ ﻫﻮ اﻻﺳﺎس واﻟﻌﻨﺼﺮ اﻟﻐﺎﻟﺐ‬
‫ﻓﻲ ﺟﺮﻳﻤﺔ اﻟﺴﺮﻗﺔ‪ ,‬اﻻ ان اﻟﻌﻠﻤﺎء اﺻﺮوا ﻋﻠﻰ اﻟﺘﺸﻜﻴﻚ ﺑﺒﻼغ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ اﻧﻪ ﻟﻠﻌﺰاب ﻓﻘﻂ وﻫﺬا اﻣﺮ ﻋﻈﻴﻢ ﺟﺪا؟؟‬
‫‪-3‬وﺑﺬﻟﻚ ﻓﺎن ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺰﻧﺎ ﻫﻲ ﺑﺎﻟﻤﻄﻠﻖ اﻟﺠﻠﺪ ﻻ اﻟﺮﺟﻢ )ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة‪ ،‬وﻻ ﺗﺄﺧﺬﻛﻢ ﺑﻬﻤﺎ رأﻓﺔ ﻓﻲ‬
‫دﻳﻦ اﷲ‪ ،‬ان ﻛﻨﺘﻢ ﺗﺆﻣﻨﻮن ﺑﺎﷲ واﻟﻴﻮم اﻻﺧﺮ‪ ،‬وﻟﻴﺸﻬﺪ ﻋﺬاﺑﻬﻤﺎ ﻃﺎﺋﻔﺔ ﻣﻦ اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ( اذن ﻓﺎﻟﺠﻠﺪ ﻫﻮ اﻟﻌﺬاب‪.‬‬
‫وﻓﻲ ﺣﺎﻟﺔ اﻟﺠﺎرﻳﺔ اﻟﺘﻲ ﺗﺰﻧﻰ ﺑﻌﺪ زواﺟﻬﺎ ﻗﺎل ﺗﻌﺎﻟﻲ ‪) :‬ﻓﺎذا اﺣﺼﻦ ﻓﺎن اﺗﻴﻦ ﺑﻔﺎﺣﺸﺔ ﻓﻌﻠﻴﻬﻦ ﻧﺼﻒ ﻣﺎ ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺤﺼﻨﺎت ﻣﻦ‬
‫ﻋﺬاب( أي ﺧﻤﺴﻮن ﺟﻠﺪة‪ ،‬أي اﻧﻪ وﺻﻒ ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺠﻠﺪ ﻟﻠﺠﺎرﻳﺔ ﺑﺎﻧﻪ ﻋﺬاب ‪ ..‬واﻟﻘﺎﺋﻠﻮن ﺑﺄن اﻟﺘﻲ ﺗﺘﺤﺼﻦ ﺑﺎﻟﺰواج ﺛﻢ ﺗﺰﻧﻲ‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١۵٧ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺗﻌﺎﻗﺐ ﺑﺎﻟﺮﺟﻢ ﻛﻴﻒ ﻳﻔﻌﻠﻮن ﻣﻊ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ )ﻓﻌﻠﻴﻬﻦ ﻧﺼﻒ ﻣﺎ ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺤﺼﻨﺎت ﻣﻦ اﻟﻌﺬاب( ﻫﻞ ﻳﻤﻜﻦ ﺗﻨﺼﻴﻒ اﻟﺮﺟﻢ ؟ وﻫﻞ‬
‫ﻫﻨﺎك ﻧﺼﻒ ﻣﻮت ؟‬
‫وﻓﻲ ﺣﺎﻟﺔ ﻧﺴﺎء اﻟﻨﺒﻲ ﻳﻘﻮل اﻟﺘﺸﺮﻳﻊ اﻟﻘﺮآﻧﻲ )ﻳﺎ ﻧﺴﺎء اﻟﻨﺒﻲ ﻣﻦ ﻳﺄت ﻣﻨﻜﻦ ﺑﻔﺎﺣﺸﺔ ﻣﺒﻴﻨﺔ ﻳﻀﺎﻋﻒ ﻟﻬﺎ اﻟﻌﺬاب ﺿﻌﻔﻴﻦ(‪.‬‬
‫ﻓﻮﺻﻒ ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺠﻠﺪ ﺑﺄﻧﻪ )ﻋﺬاب( ﻗﺪره ﻣﺎﺋﺘﺎ ﺟﻠﺪة‪ ،‬واﻟﻘﺎﺋﻠﻮن ﺑﺎن ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﻤﺘﺰوﺟﺔ ﻫﻲ اﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬ﻛﻴﻒ ﻳﺤﻜﻤﻮن ﺑﻤﻀﺎﻋﻔﺔ‬
‫اﻟﺮﺟﻢ ﻟﻨﻔﺲ اﻟﺸﺨﺺ؟ وﻫﻞ ﻳﻤﻮت اﻟﺸﺨﺺ ﻣﺮﺗﻴﻦ؟ ﻫﻞ ﻳﻘﺘﻠﻮﻧﻪ ﺑﺎﻟﺮﺟﻢ ﻣﺮﺗﻴﻦ؟‬
‫‪-4‬ﺛﻢ ان ﺗﺸﺮﻳﻌﺎت اﻟﻘﺮآن ﻓﻲ اﻻﻳﺎت اﻟﺴﺎﺑﻘﺔ ﺗﻌﺎﻣﻞ اﻟﻤﺮأة اﻟﺰاﻧﻴﺔ ﻋﻠﻲ اﻧﻬﺎ ﺗﻈﻞ ﺣﻴﺔ ﺑﻌﺪ اﺗﻬﺎﻣﻬﺎ ﺑﺎﻟﺰﻧﺎ واﻗﺎﻣﺔ ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺠﻠﺪ‬
‫ﻋﻠﻴﻬﺎ‪ ،‬وﻛﺬﻟﻚ اﻟﺰاﻧﻲ‪،‬‬
‫‪ -5‬اﻟﻘﺮآن اﻟﻜﺮﻳﻢ ﻳﺤﺮم ﺗﺰوﻳﺞ اﻟﺰاﻧﻲ او ﺗﺰوﻳﺞ اﻟﺰاﻧﻴﺔ ﻣﻦ اﻟﺸﺮﻓﺎء‪ ،‬ﻓﻼﻳﺼﺢ ﻟﻤﺆﻣﻦ ﺷﺮﻳﻒ انﻳﺘﺰوج زاﻧﻴﺔ ﻣﺪﻣﻨﺔ ﻟﻠﺰﻧﺎ‪ ،‬و‬
‫ﻻﻳﺼﺢ ﻟﻤﺆﻣﻨﺔ ﺷﺮﻳﻔﺔ انﺗﺘﺰوج رﺟﻼ ﻣﺪﻣﻨﺎ ﻋﻠﻲ اﻟﺰﻧﺎ )اﻟﺰاﻧﻲ ﻻﻳﻨﻜﺢ اﻻ زاﻧﻴﺔ او ﻣﺸﺮﻛﺔ واﻟﺰاﻧﻴﺔ ﻻﻳﻨﻜﺤﻬﺎ اﻻ زان او ﻣﺸﺮك‬
‫وﺣﺮم ذﻟﻚ ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ( اﻟﻨﻮر ‪:‬‬
‫‪ -6‬وﻟﻮ ﻛﺎن ﻣﺼﻴﺮ اﻟﺰاﻧﻲ او اﻟﺰاﻧﻴﺔ ﻫﻮ اﻟﺮﺟﻢ ﻣﻮﺗﺎ ﻟﻤﺎ ﻛﺎن ﻫﻨﺎك ﺗﻔﺼﻴﻞ ﻓﻲ ﺗﺸﺮﻳﻌﺎت ﺣﻴﺎﺗﻪ ﻃﺎﻟﻤﺎ ﻫﻮ ﻣﺤﻜﻮم ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ﺑﺎﻟﻤﻮت‪ ،‬وﻧﻔﺲ اﻟﺤﺎل ﻓﻲ اﺿﺎﻓﺔ ﻋﻘﻮﺑﺎت ﻟﻠﻤﻄﻠﻘﺔ اﻟﺰاﻧﻴﺔ ﺑﺎﺧﺮاﺟﻬﺎ ﻣﻦ اﻟﺒﻴﺖ وﻣﻨﻌﻬﺎ ﻋﻦ اﻟﺰواج ﺣﺘﻲ ﺗﺪﻓﻊ ﺑﻌﺾ اﻟﻤﻬﺮ‪ ،‬واذا‬
‫ﻛﺎن ﻫﻨﺎك ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺮﺟﻢ ﻋﻠﻲ ﺗﻠﻚ اﻟﺰاﻧﻴﺔ اﻟﻤﺤﺼﻨﺔ ﻟﻤﺎ ﻛﺎن ﻫﻨﺎك داع ﻟﺘﺸﺮﻳﻊ ﻳﻤﻨﻌﻬﺎ ﻣﻦ اﻟﺰواج ﺛﺎﻧﻴﺔ‪ ،‬أو ﻳﺴﻤﺢ ﺑﻄﺮدﻫﺎ ﻣﻦ‬
‫اﻟﺒﻴﺖ ﻓﻲ ﻓﺘﺮة اﻟﻌﺪة‪.‬‬
‫واﻛﺜﺮ ﻣﻦ ذﻟﻚ ‪..‬‬
‫‪-7‬اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻳﺘﻮﻋﺪ اﻟﺰﻧﺎة ﺑﻤﻀﺎﻋﻔﺔ اﻟﻌﺬاب واﻟﺨﻠﻮد ﻓﻴﻪ ﻳﻮم اﻟﻘﻴﺎﻣﺔ اذا ﻣﺎﺗﻮا ﻋﻠﻲ اﺻﺮارﻫﻢ ﻋﻠﻲ اﻟﺰﻧﺎ‪ ،‬اﻻ ﻣﻦ ﺗﺎب وآﻣﻦ‬
‫وﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺤﺎ‪ ،‬ﻓﺎوﻟﺌﻚ ﻳﺒﺪل اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺳﻴﺌﺎﺗﻬﻢ ﺣﺴﻨﺎت }و‪‬اﻟﱠﺬ‪‬ﻳﻦَ ﻟَﺎ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻮنَ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬إِﻟَﻬﺎً آﺧَﺮَ و‪‬ﻟَﺎ ﻳ‪‬ﻘْﺘُﻠُﻮنَ اﻟﻨﱠﻔْﺲ‪ ‬اﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺮﱠم‪‬‬
‫اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬إِﻟﱠﺎ ﺑِﺎﻟْﺤ‪‬ﻖﱢ و‪‬ﻟَﺎ ﻳ‪‬ﺰْﻧُﻮنَ و‪‬ﻣ‪‬ﻦ ﻳ‪‬ﻔْﻌ‪‬ﻞْ ذَﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﻠْﻖَ أَﺛَﺎﻣﺎً ‪ ,‬ﻳﻀﺎﻋﻒ ﻟﻪ اﻟﻌﺬاب ﻳﻮم اﻟﻘﻴﺎﻣﺔ وﻳﺨﻠﺪ ﻓﻴﻪ ﻣﻬﺎﻧﺎ‪ ،‬اﻻ ﻣﻦ ﺗﺎب وآﻣﻦ‬
‫وﻋﻤﻞ ﻋﻤﻼ ﺻﺎﻟﺤﺎ ﻓﺎوﻟﺌﻚ ﻳﺒﺪل اﷲ ﺳﻴﺌﺎﺗﻬﻢ ﺣﺴﻨﺎت وﻛﺎن اﷲ ﻏﻔﻮرا رﺣﻴﻤﺎ( اﻟﻔﺮﻗﺎن ‪ .70 ،69 :‬ﻓﺎذا ﻛﺎن ﻣﺼﻴﺮ اﻟﺰاﻧﻲ ﻫﻮ‬
‫اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻠﻦ ﺗﻜﻮن ﻟﻪ ﻓﺮﺻﺔ ﻟﻠﺘﻮﺑﺔ واﻻﻳﻤﺎن واﻟﻌﻤﻞ اﻟﺼﺎﻟﺢ اﻟﺬي ﺗﺘﺒﺪل ﺑﻪ ﺳﻴﺌﺎت اﻟﺰﻧﺎ اﻟﻲ ﺣﺴﻨﺎت‪ .‬ﺑﺤﻴﺚ ﺗﺨﻔﻲ ﻋﻨﻪ ﺻﻔﺔ‬
‫اﻟﺰاﻧﻲ ﻟﻴﺤﻞ ﻣﺤﻠﻬﺎ وﺻﻒ اﻟﺼﺎﻟﺢ ﻋﻨﺪ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ … ذﻟﻚ ان اﻟﺰاﻧﻲ ﺻﻔﺔ وﻛﺬﻟﻚ اﻟﺰاﻧﻴﺔ‪ ،‬وﻫﺬه اﻟﺼﻔﺔ ﺗﻠﺤﻖ ﺑﻤﻦ اﺷﺘﻬﺮ ﺑﺎﻟﺰﻧﺎ‬
‫وﻟﻢ ﻳﺴﺘﻄﻴﻊ اﻻﻗﻼع ﻋﻨﻪ‪ ،‬ﻓﺄن اﻗﻠﻊ ﻋﻨﻪ وﺗﺎب ﺳﻘﻄﺖ ﻋﻨﻪ ﺗﻠﻚ اﻟﺼﻔﺔ وﻟﺤﻘﺖ ﺑﻪ ﺻﻔﺔ اﺧﺮي ﻫﻲ اﻟﺘﺎﺋﺐ أو اﻟﺼﺎﻟﺢ‪ ،‬وذﻟﻚ‬
‫ﻋﻨﺪ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬
‫‪ -8‬وﻓﻲ ﻧﻈﺮة ﺷﺨﺼﻴﺔ ﺗﺤﻠﻴﻠﻴﺔ ﻣﻨﻲ ﻟﻠﺘﻮﺟﻴﻪ اﻻﻟﻬﻲ ﺑﺎﻟﺠﻠﺪ وﻋﺪم اﻟﻘﺘﻞ ﺑﺎﻟﺮﺟﻢ اﻧﻪ ﻣﻦ اﻟﻐﺎﻟﺐ وﺑﺪون ادﻧﻰ ﺷﻚ ان ﻫﺬا‬
‫اﻟﺰاﻧﻲ او اﻟﺰاﻧﻴﺔ اﻟﻤﺤﺼﻨﺔ ﻫﻢ ﻣﺴﺆوﻟﻮن ﻋﻦ اﻋﺎﻟﺔ اﺳﺮﻫﻢ وﻋﺎﺋﻼﺗﻬﻢ ﻟﺬﻟﻚ ﺳﻴﻜﻮن ﻗﺘﻠﻬﻢ ﺳﺒﺒﺎ ﻓﻲ ﺗﺸﺮﻳﺪ وﺗﺤﻄﻴﻢ اﺳﺮﻫﻢ‬
‫وﻣﻤﺎ ﻳﺆدي اﻟﻰ ﺗﻔﺘﻴﺖ اﻟﻤﺠﺘﻤﻊ اﻻﺳﻼﻣﻲ وﻫﻮ ﻣﺎﻻ ﻳﺪﻋﻮا ﻟﻪ اﷲ وﻻ اﻟﺮﺳﻮل ﺑﻞ ﻣﻦ اﻻوﻟﻰ ان ﻳﻜﻮن ﻋﺬاﺑﻪ ﻧﻮع ﻣﻦ اﻟﺘﻮﺑﺔ‬
‫واﻟﻨﻈﺮة اﻟﻰ ﻣﺎ اﻗﺪم ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺤﻖ اﻫﻠﻪ وﻣﺴﺆوﻟﻴﺎﺗﻪ اﻟﻌﺪﻳﺪة ﻟﺬﻟﻚ ﻛﺎﻧﺖ ﺣﻜﻤﺔ اﷲ ﺑﺎﻟﺠﻠﺪ ﻟﻠﻤﻄﻠﻖ ﻟﻼﻋﺰب واﻟﻤﺤﺼﻦ ﻟﻜﻲ‬
‫ﻳﻜﻮن دﻳﻨﺎ ﻣﺘﻄﻮرا وﻟﻴﺲ ﺣﺪﻳﺎ ﻛﻤﺎ ﻫﻮ ﻋﻨﺪ اﻟﻴﻬﻮدﻳﺔ واﻟﻤﺴﻴﺤﻴﺔ‪.‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١۵٨ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫اﻟﻤﺤﻮر اﻟﺜﺎﻟﺚ‪ -‬ﺗﻮﺟﻴﻪ اﷲ ﻓﻲ اﻟﺸﺮﻳﻌﺔ واﻟﺤﺪود واﻟﺘﺒﻴﺎن ﻟﻠﺤﻖ اﻟﺬي اﻧﺰل‬
‫ﻓﻲ ﻫﺬا اﻟﻤﺤﻮر ﺳﻨﺤﺎول انﻧﻠﻘﻲ اﻟﻀﻮء ﻋﻠﻰ ﻣﺎ اﻧﺰﻟﻪ اﷲ ﻣﻦ ﺗﻮﺟﻴﻬﺎت ﻟﺮﺳﻮﻟﻪ ﺑﺸﺄن اﻟﺘﺸﺮﻳﻊ ﺑﺸﻜﻞ ﻋﺎم وﻣﺎ اوﺿﺤﻪ ﻟﻪ ﻟﻜﻲ‬
‫ﻳﻘﻮم اﻟﺮﺳﻮل اﻻﻣﻴﻦ ﺑﺘﺒﻠﻴﻐﻪ ﻟﻨﺎ وﺗﺎﻣﻴﻦ ﺗﻄﺒﻴﻘﻪ ﺣﺴﺐ ﻣﺎ اﻣﺮ اﷲ‪:‬‬
‫ﻗﺎل ﺗﻌﺎﻟﻰ‪" :‬اﻧﺎ اﻧﺰﻟﻨﺎ اﻟﻜﺘﺎب ﺑﺎﻟﺤﻖ ﻟﺘﺤﻜﻢ ﺑﻴﻦ اﻟﻨﺎس ﺑﻤﺎ اراك اﷲ وﻻ ﺗﻜﻦ ﻟﻠﺨﺎﺋﻨﻴﻦ ﺧﺼﻴﻤﺎ" )اﻟﻨﺴﺎء – ‪(105‬‬
‫"اﻓﻐﻴﺮ اﷲ اﺑﺘﻐﻲ ﺣﻜﻤﺎ وﻫﻮ اﻟﺬي اﻧﺰل اﻟﻴﻜﻢ اﻟﻜﺘﺎب ﻣﻔﺼﻼ" )اﻻﻧﻌﺎم(‬
‫"ان اﻟﺤﻜﻢ ﷲ ﻳﻘﺺ ﺑﺎﻟﺤﻖ وﻫﻮ ﺧﻴﺮ اﻟﻔﺎﺻﻠﻴﻦ"‬
‫"وﻧﺰﻟﻨﺎ ﻋﻠﻴﻚ اﻟﻜﺘﺎب ﺗﺒﻴﺎﻧﺎ ﻟﻜﻞ ﺷﻲء وﻫﺪى ورﺣﻤﺔ وﺑﺸﺮى ﻟﻠﻤﺴﻠﻤﻴﻦ" )اﻟﻨﺤﻞ(‬
‫"وﻣﺎ ﻓﺮﻃﻨﺎ ﻓﻲ اﻟﻜﺘﺎب ﻣﻦ ﺷﻲء" )اﻻﻧﻌﺎم(‬
‫"وأﻧﺰﻟﻨﺎ إﻟﻴﻚ اﻟﺬﻛﺮ ﻟﺘﺒﻴﻦ ﻟﻠﻨﺎس ﻣﺎ ﻧﺰل إﻟﻴﻬﻢ"‬
‫}ﺛُﻢ‪ ‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻠْﻨَﺎك‪ ‬ﻋ‪‬ﻠَﻰ ﺷَﺮِﻳﻌ‪‬ﺔٍ ﻣ‪‬ﻦَ اﻟْﺄَﻣ‪‬ﺮِ ﻓَﺎﺗﱠﺒِﻌ‪‬ﻬ‪‬ﺎ و‪‬ﻟَﺎ ﺗَﺘﱠﺒِﻊ‪ ‬أَﻫ‪‬ﻮ‪‬اء اﻟﱠﺬ‪‬ﻳﻦَ ﻟَﺎ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﻠَﻤ‪‬ﻮنَ { اﻟﺠﺎﺛﻴﺔ‪18‬‬
‫}ﺷَﺮَع‪ ‬ﻟَﻜُﻢ ﻣ‪‬ﻦَ اﻟﺪ‪‬ﻳﻦِ ﻣ‪‬ﺎ و‪‬ﺻ‪‬ﻰ ﺑِﻪ‪ ‬ﻧُﻮﺣﺎً و‪‬اﻟﱠﺬ‪‬ي أَو‪‬ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﻨَﺎ إِﻟَﻴ‪‬ﻚ‪ ‬و‪‬ﻣ‪‬ﺎ و‪‬ﺻ‪‬ﻴ‪‬ﻨَﺎ ﺑِﻪ‪ ‬إِﺑ‪‬ﺮَاﻫ‪‬ﻴﻢ‪ ‬و‪‬ﻣ‪‬ﻮﺳ‪‬ﻰ و‪‬ﻋ‪‬ﻴﺴ‪‬ﻰ أَنْ أَﻗ‪‬ﻴﻤ‪‬ﻮا اﻟﺪ‪‬ﻳﻦَ و‪‬ﻟَﺎ‬
‫ﺗَﺘَﻔَﺮﱠﻗُﻮا ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﻛَﺒ‪‬ﺮَ ﻋ‪‬ﻠَﻰ اﻟْﻤ‪‬ﺸْﺮِﻛ‪‬ﻴﻦَ ﻣ‪‬ﺎ ﺗَﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻮﻫ‪‬ﻢ‪ ‬إِﻟَﻴ‪‬ﻪ‪ ‬اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﺘَﺒِﻲ إِﻟَﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ ﻳ‪‬ﺸَﺎء‪ ‬و‪ ‬ﻳﻬ‪‬ﺪ‪‬ي إِﻟَﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﻴﺐ‪ { ‬اﻟﺸﻮرى‪13‬‬
‫}أَم‪ ‬ﻟَﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﺷُﺮَﻛَﺎء ﺷَﺮَﻋ‪‬ﻮا ﻟَﻬ‪‬ﻢ ﻣ‪‬ﻦَ اﻟﺪ‪‬ﻳﻦِ ﻣ‪‬ﺎ ﻟَﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺄْذَن ﺑِﻪ‪ ‬اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬و‪‬ﻟَﻮ‪‬ﻟَﺎ ﻛَﻠ‪‬ﻤ‪‬ﺔُ اﻟْﻔَﺼ‪‬ﻞِ ﻟَﻘُﻀ‪‬ﻲ‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨَﻬ‪‬ﻢ‪ ‬و‪‬إِنﱠ اﻟﻈﱠﺎﻟ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻦَ ﻟَﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﺬَاب‪ ‬أَﻟ‪‬ﻴﻢ‪{‬‬
‫اﻟﺸﻮرى‪21‬‬
‫}و‪‬ﻛَﺬَﻟ‪‬ﻚ‪ ‬أَﻧﺰَﻟْﻨَﺎه‪ ‬ﺣ‪‬ﻜْﻤﺎً ﻋ‪‬ﺮَﺑِﻴ‪‬ﺎً و‪‬ﻟَﺌ‪‬ﻦِ اﺗﱠﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬أَﻫ‪‬ﻮ‪‬اءﻫ‪‬ﻢ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﺎءك‪ ‬ﻣ‪‬ﻦَ اﻟْﻌ‪‬ﻠْﻢِ ﻣ‪‬ﺎ ﻟَﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦَ اﻟﻠّﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ و‪‬ﻟ‪‬ﻲ‪ ‬و‪‬ﻻَ و‪‬اقٍ {اﻟﺮﻋﺪ‪37‬‬
‫}ﻓَﻠ‪‬ﺬَﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓَﺎد‪‬ع‪ ‬و‪‬اﺳ‪‬ﺘَﻘ‪‬ﻢ‪ ‬ﻛَﻤ‪‬ﺎ أُﻣ‪‬ﺮْت‪ ‬و‪‬ﻟَﺎ ﺗَﺘﱠﺒِﻊ‪ ‬أَﻫ‪‬ﻮ‪‬اءﻫ‪‬ﻢ‪ ‬و‪‬ﻗُﻞْ آﻣ‪‬ﻨﺖ‪ ‬ﺑِﻤ‪‬ﺎ أَﻧﺰَلَ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ ﻛ‪‬ﺘَﺎبٍ و‪‬أُﻣ‪‬ﺮْت‪ ‬ﻟ‪‬ﺄَﻋ‪‬ﺪ‪‬لَ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨَﻜُﻢ‪ ‬اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ر‪‬ﺑ‪‬ﻨَﺎ و‪‬ر‪‬ﺑ‪‬ﻜُﻢ‪‬‬
‫ﻟَﻨَﺎ أَﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻟُﻨَﺎ و‪‬ﻟَﻜُﻢ‪ ‬أَﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺎﻟُﻜُﻢ‪ ‬ﻟَﺎ ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﺔَ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨَﻨَﺎ و‪‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨَﻜُﻢ‪ ‬اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ﻳ‪‬ﺠ‪‬ﻤ‪ ‬ﻊ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨَﻨَﺎ و‪‬إِﻟَﻴ‪‬ﻪ‪ ‬اﻟْﻤ‪‬ﺼ‪‬ﻴﺮُ{ اﻟﺸﻮرى‪15‬‬
‫ﻣﺎذا ﻧﺮى ﻣﻦ اﻵﻳﺎت اﻋﻼه؟؟ ‪....‬ﻧﺮى اﷲ ﻳﺘﻜﻠﻢ ان ﻫﺬا اﻟﻜﺘﺎب ﻧﺰل اﻟﻰ اﻟﺮﺳﻮل ﺑﺎﻟﺤﻖ وﻋﻠﻰ ﺷﺮﻳﻌﺔ واﺿﺤﺔ ﻟﻠﺠﻤﻴﻊ وﺣﻜﻤﺎ‬
‫ﺑﻴﻦ اﻟﻨﺎس وﺗﺒﻴﺎن ﻟﻜﻞ ﺷﻲء وﻟﻠﻌﺪل ﺑﻴﻦ اﻟﻨﺎس ﺑﻤﺎ ﺣﺪده اﷲ ﻣﻦ ﺣﺪود وﻣﻔﺼﻼ ﻟﻜﻞ اﻣﺮ وان اﷲ ﻫﻮ اﻟﺬي ﻳﻘﺺ ﺑﺎﻟﺤﻖ وان‬
‫ﻳﺒﺘﻌﺪ اﻟﺮﺳﻮل ﻋﻦ اﻫﻮاء اﻟﻨﺎس وان ﻳﻠﺘﺰم ﺑﻤﺎ ﺑﻠﻐﻪ اﷲ‪.‬‬
‫}و‪‬ﻟَﻘَﺪ‪ ‬أَﻧﺰَﻟْﻨَﺎ إِﻟَﻴ‪‬ﻚ‪ ‬آﻳ‪‬ﺎت‪ ‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨَﺎت‪ ‬و‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻜْﻔُﺮُ ﺑِﻬ‪‬ﺎ إِﻻﱠ اﻟْﻔَﺎﺳ‪‬ﻘُﻮنَ{ اﻟﺒﻘﺮة‪99‬‬
‫}و‪‬ﺑِﺎﻟْﺤ‪‬ﻖﱢ أَﻧﺰَﻟْﻨَﺎه‪ ‬و‪‬ﺑِﺎﻟْﺤ‪‬ﻖﱢ ﻧَﺰَلَ و‪‬ﻣ‪‬ﺎ أَر‪‬ﺳ‪‬ﻠْﻨَﺎك‪ ‬إِﻻﱠ ﻣ‪‬ﺒ‪‬ﺸﱢﺮاً و‪‬ﻧَﺬ‪‬ﻳﺮاً{ اﻹﺳﺮاء‪105‬‬
‫}ﻛ‪‬ﺘَﺎب‪ ‬أَﻧﺰَﻟْﻨَﺎه‪ ‬إِﻟَﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﺒ‪‬ﺎر‪‬ك‪ ‬ﻟﱢﻴ‪‬ﺪ‪‬ﺑ‪‬ﺮُوا آﻳ‪‬ﺎﺗ‪‬ﻪ‪ ‬و‪‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﺘَﺬَﻛﱠﺮَ أُو‪‬ﻟُﻮا اﻟْﺄَﻟْﺒ‪‬ﺎبِ{ ص‪29‬‬
‫}إِﻧﱠﺎ أَﻧﺰَﻟْﻨَﺎ ﻋ‪‬ﻠَﻴ‪‬ﻚ‪ ‬اﻟْﻜ‪‬ﺘَﺎب‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﻨﱠﺎسِ ﺑِﺎﻟْﺤ‪‬ﻖﱢ ﻓَﻤ‪‬ﻦِ اﻫ‪‬ﺘَﺪ‪‬ى ﻓَﻠ‪‬ﻨَﻔْﺴ‪‬ﻪ‪ ‬و‪‬ﻣ‪‬ﻦ ﺿَﻞﱠ ﻓَﺈِﻧﱠﻤ‪‬ﺎ ﻳ‪‬ﻀ‪‬ﻞﱡ ﻋ‪‬ﻠَﻴ‪‬ﻬ‪‬ﺎ و‪‬ﻣ‪‬ﺎ أَﻧﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠَﻴ‪‬ﻬِﻢ ﺑِﻮ‪‬ﻛ‪‬ﻴﻞٍ {اﻟﺰﻣﺮ‪41‬‬
‫اذا ﻧﻔﻬﻢ ﻣﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﻵﻳﺎت ﻫﺬه ان ﻫﻨﺎك ﺷﺮﻋﺔ واﺣﺪة ﻧﺰﻟﺖ ﺑﺎﻟﺤﻖ ﻟﻠﺮﺳﻮل اﻟﺘﻲ ﺑﻠﻐﻬﺎ ﺑﺎﻣﺎﻧﺔ اﻟﻰ اﻟﻨﺎس و ﻻﺗﻮﺟﺪ ﻫﻨﺎك‬
‫ﺳﻨﺔ او وﺣﻲ ﺛﺎﻧﻲ ﻟﻴﺤﻜﻢ ﻣﻨﻬﺎ اﻟﺒﺸﺮ ﻓﻴﻤﺎ ﻳﺘﻌﻠﻖ ﺑﻘﺘﻞ اﻟﻤﺴﻠﻢ اﻟﺰاﻧﻲ ﻓﻬﺬا اﻣﺮ ﻋﻈﻴﻢ ﺗﻜﻠﻢ ﺑﻪ اﷲ ﻛﺎﻵﺗﻲ‪:‬‬
‫ﻻ ﺗُﺸْﺮِﻛُﻮاْ ﺑِﻪ‪ ‬ﺷَﻴ‪‬ﺌﺎً و‪‬ﺑِﺎﻟْﻮ‪‬اﻟ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻦِ إِﺣ‪‬ﺴ‪‬ﺎﻧﺎً و‪‬ﻻَ ﺗَﻘْﺘُﻠُﻮاْ أَو‪‬ﻻَد‪‬ﻛُﻢ ﻣ‪‬ﻦْ إﻣ‪‬ﻼَقٍ ﻧﱠﺤ‪‬ﻦُ ﻧَﺮْز‪‬ﻗُﻜُﻢ‪‬‬
‫}ﻗُﻞْ ﺗَﻌ‪‬ﺎﻟَﻮ‪‬اْ أَﺗْﻞُ ﻣ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﺮﱠم‪ ‬ر‪‬ﺑ‪‬ﻜُﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠَﻴ‪‬ﻜُﻢ‪ ‬أَ ﱠ‬
‫و‪‬إِﻳ‪‬ﺎﻫ‪‬ﻢ‪ ‬و‪‬ﻻَ ﺗَﻘْﺮَﺑ‪‬ﻮاْ اﻟْﻔَﻮ‪‬اﺣ‪‬ﺶ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻇَﻬ‪‬ﺮَ ﻣ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎ و‪‬ﻣ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻄَﻦَ و‪‬ﻻَ ﺗَﻘْﺘُﻠُﻮاْ اﻟﻨﱠﻔْﺲ‪ ‬اﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺮﱠم‪ ‬اﻟﻠّﻪ‪ ‬إِﻻﱠ ﺑِﺎﻟْﺤ‪‬ﻖﱢ ذَﻟ‪‬ﻜُﻢ‪ ‬و‪‬ﺻ‪‬ﺎﻛُﻢ‪ ‬ﺑِﻪ‪ ‬ﻟَﻌ‪‬ﻠﱠﻜُﻢ‪ ‬ﺗَﻌ‪‬ﻘ‪‬ﻠُﻮنَ{‬
‫اﻷﻧﻌﺎم‪ 151‬ﻓﻤﻌﻨﻰ ﺑﺎﻟﺤﻖ اي ﻓﻘﻂ ﺑﺎﻣﺮ اﷲ وﺣﻜﻤﻪ وﻟﻴﺲ ﻣﻦ اﺗﺒﺎع ﺷﺮع آﺧﺮ ﻳﻬﻮدي او ﻣﺴﻴﺤﻲ‪.‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١۵٩ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫}و‪‬ﻻَ ﺗَﻘْﺘُﻠُﻮاْ اﻟﻨﱠﻔْﺲ‪ ‬اﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺮﱠم‪ ‬اﻟﻠّﻪ‪ ‬إِﻻﱠ ﺑِﺎﻟﺤ‪‬ﻖﱢ و‪‬ﻣ‪‬ﻦ ﻗُﺘ‪‬ﻞَ ﻣ‪‬ﻈْﻠُﻮﻣﺎً ﻓَﻘَﺪ‪ ‬ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻠْﻨَﺎ ﻟ‪‬ﻮ‪‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺳ‪‬ﻠْﻄَﺎﻧﺎً ﻓَﻼَ ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺮِف ﻓﱢﻲ اﻟْﻘَﺘْﻞِ إِﻧﱠﻪ‪ ‬ﻛَﺎنَ ﻣ‪‬ﻨْﺼ‪‬ﻮراً{‬
‫اﻹﺳﺮاء‪33‬‬
‫}ﻳ‪‬ﺎ أَﻳ‪‬ﻬ‪‬ﺎ اﻟﱠﺬ‪‬ﻳﻦَ آﻣ‪‬ﻨُﻮاْ ﻛُﺘ‪‬ﺐ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠَﻴ‪‬ﻜُﻢ‪ ‬اﻟْﻘ‪‬ﺼ‪‬ﺎص‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ اﻟْﻘَﺘْﻠَﻰ اﻟْﺤ‪‬ﺮﱡ ﺑِﺎﻟْﺤ‪‬ﺮﱢ و‪‬اﻟْﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬ﺑِﺎﻟْﻌ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪ ‬و‪‬اﻷُﻧﺜَﻰ ﺑِﺎﻷُﻧﺜَﻰ ﻓَﻤ‪‬ﻦْ ﻋ‪‬ﻔ‪‬ﻲ‪ ‬ﻟَﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦْ أَﺧ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺷَﻲ‪‬ء‪‬‬
‫ﻓَﺎﺗﱢﺒ‪‬ﺎع‪ ‬ﺑِﺎﻟْﻤ‪‬ﻌ‪‬ﺮُوف‪ ‬و‪‬أَد‪‬اء إِﻟَﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﺑِﺈِﺣ‪‬ﺴ‪‬ﺎنٍ ذَﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺗَﺨْﻔ‪‬ﻴﻒ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ ر‪‬ﺑ‪‬ﻜُﻢ‪ ‬و‪‬ر‪‬ﺣ‪‬ﻤ‪‬ﺔٌ ﻓَﻤ‪‬ﻦِ اﻋ‪‬ﺘَﺪ‪‬ى ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ذَﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓَﻠَﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﺬَاب‪ ‬أَﻟ‪‬ﻴﻢ‪ {‬اﻟﺒﻘﺮة‪178‬‬
‫}و‪ ‬ﺑ‪Ĥ‬ؤُو‪‬اْ ﺑِﻐَﻀَﺐٍ ﻣ‪‬ﻦَ اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬ذَﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺑِﺄَﻧﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻛَﺎﻧُﻮاْ ﻳ‪‬ﻜْﻔُﺮُونَ ﺑِ‪Ĥ‬ﻳ‪‬ﺎت‪ ‬اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬و‪‬ﻳ‪‬ﻘْﺘُﻠُﻮنَ اﻟﻨﱠﺒِﻴ‪‬ﻴﻦَ ﺑِﻐَﻴ‪‬ﺮِ اﻟْﺤ‪‬ﻖﱢ ذَﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺑِﻤ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺼ‪‬ﻮاْ و‪‬ﻛَﺎﻧُﻮاْ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺘَﺪ‪‬ونَ{‬
‫اﻟﺒﻘﺮة‪61‬‬
‫}إِ ﱠن اﻟﱠﺬ‪‬ﻳﻦَ ﻳ‪‬ﻜْﻔُﺮُونَ ﺑِ‪Ĥ‬ﻳ‪‬ﺎت‪ ‬اﻟﻠّﻪ‪ ‬و‪‬ﻳ‪‬ﻘْﺘُﻠُﻮنَ اﻟﻨﱠﺒِﻴ‪‬ﻴﻦَ ﺑِﻐَﻴ‪‬ﺮِ ﺣ‪‬ﻖﱟ و‪‬ﻳ‪‬ﻘْﺘُﻠُﻮنَ اﻟﱢﺬ‪‬ﻳﻦَ ﻳ‪‬ﺄْﻣ‪‬ﺮُونَ ﺑِﺎﻟْﻘ‪‬ﺴ‪‬ﻂ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦَ اﻟﻨﱠﺎسِ ﻓَﺒ‪‬ﺸﱢﺮْﻫ‪‬ﻢ ﺑِﻌ‪‬ﺬَابٍ أَﻟ‪‬ﻴﻢٍ{‬
‫آلﻋﻤﺮان‪21‬‬
‫ﻻ ﺑِﺤ‪‬ﺒ‪‬ﻞٍ ﻣ‪‬ﻦْ اﻟﻠّﻪ‪ ‬و‪‬ﺣ‪‬ﺒ‪‬ﻞٍ ﻣ‪‬ﻦَ اﻟﻨﱠﺎسِ و‪‬ﺑ‪Ĥ‬ؤُوا ﺑِﻐَﻀَﺐٍ ﻣ‪‬ﻦَ اﻟﻠّﻪ‪ ‬و‪‬ﺿُﺮِﺑ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠَﻴ‪‬ﻬِﻢ‪ ‬اﻟْﻤ‪‬ﺴ‪‬ﻜَﻨَﺔُ ذَﻟ‪‬ﻚ‪‬‬
‫}ﺿُﺮِﺑ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠَﻴ‪‬ﻬِﻢ‪ ‬اﻟﺬﱢﻟﱠﺔُ أَﻳ‪‬ﻦَ ﻣ‪‬ﺎ ﺛُﻘ‪‬ﻔُﻮاْ إِ ﱠ‬
‫ﺑِﺄَﻧﱠﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻛَﺎﻧُﻮاْ ﻳ‪‬ﻜْﻔُﺮُونَ ﺑِ‪Ĥ‬ﻳ‪‬ﺎت‪ ‬اﻟﻠّﻪ‪ ‬و‪‬ﻳ‪‬ﻘْﺘُﻠُﻮنَ اﻷَﻧﺒِﻴ‪‬ﺎء‪ ‬ﺑِﻐَﻴ‪‬ﺮِ ﺣ‪‬ﻖﱟ ذَﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﺑِﻤ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﺼ‪‬ﻮا و‪‬ﻛَﺎﻧُﻮاْ ﻳ‪‬ﻌ‪‬ﺘَﺪ‪‬ونَ{ آلﻋﻤﺮان‪112‬‬
‫}و‪‬اﻟﱠﺬ‪‬ﻳﻦَ ﻟَﺎ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻋ‪‬ﻮنَ ﻣ‪‬ﻊ‪ ‬اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬إِﻟَﻬﺎً آﺧَﺮَ و‪‬ﻟَﺎ ﻳ‪‬ﻘْﺘُﻠُﻮنَ اﻟﻨﱠﻔْﺲ‪ ‬اﻟﱠﺘ‪‬ﻲ ﺣ‪‬ﺮﱠم‪ ‬اﻟﻠﱠﻪ‪ ‬إِﻟﱠﺎ ﺑِﺎﻟْﺤ‪‬ﻖﱢ و‪‬ﻟَﺎ ﻳ‪‬ﺰْﻧُﻮنَ و‪‬ﻣ‪‬ﻦ ﻳ‪‬ﻔْﻌ‪‬ﻞْ ذَﻟ‪‬ﻚ‪ ‬ﻳ‪‬ﻠْﻖَ أَﺛَﺎﻣﺎً{‬
‫اﻟﻔﺮﻗﺎن‪68‬‬
‫ﻧﻼﺣﻆ ﻓﻲ ﻫﺬه اﻵﻳﺎت ان اﷲ ﺗﻜﻠﻢ ﻋﻦ ﻗﺘﻞ اﻟﻨﻔﺲ وﻣﻨﻬﻢ اﻻﻧﺒﻴﺎء ﺑﻐﻴﺮ اﻟﺤﻖ وﻛﻠﻤﺔ اﻟﺤﻖ اﻗﺘﺮﻧﺖ دوﻣﺎ ﺑﻬﺬا اﻟﻘﺘﻞ ﻟﻠﻨﻔﺲ‬
‫اﻟﻤﺆﻣﻨﺔ وﻫﻨﺎ ﻧﺘﺴﺎءل ﻣﺎ ﻣﻌﻨﻰ ﻛﻠﻤﺔ اﻟﺤﻖ اﻟﺘﻲ وردت ﻫﻨﺎ اﻟﺘﻲ ﺗﺴﻤﺢ ﺑﻘﺘﻞ اﻟﻨﻔﺲ‪:‬‬
‫ﻣﻦ ﺑﺤﺜﻲ ﻟﻬﺬه اﻟﻜﻠﻤﺔ ﻓﻲ اﻟﻤﺮاﺟﻊ واﻗﻮال اﻟﻌﻠﻤﺎء ﺗﺒﻴﻦ ﻟﻲ اﻧﻬﺎ ﺗﻌﻨﻲ ﻛﻞ ﻣﺎ ﺑﻴﻨﻪ اﷲ ﻣﻦ ﺣﺪود واﺿﺤﺔ ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن‪ ,‬اي ﻣﺎﻳﺠﺐ‬
‫اﺗﺒﺎﻋﻪ او اﺟﺘﻨﺎﺑﻪ ﻛﻤﺎ ﺷﺮع ﻟﻨﺎ ﻓﻲ ﻫﺬا اﻟﻘﺮآن وﻣﻦ ﻫﻨﺎ ﻧﺘﺄﻛﺪ ﻣﺮة اﺧﺮى ان ﻗﺘﻞ اﻟﻤﺆﻣﻦ ﺑﺤﺪ اﻟﺮﺟﻢ ﻣﺎﻛﺎن ﻟﻴﻐﻴﺐ ﻋﻦ اﻟﺤﻖ‬
‫ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻪ وﻻ انﻳﺴﻘﻂ ﺳﻬﻮا او ﻳﺘﺮك ﻟﻨﺒﻴﻪ اﻳﻀﺎ ﻓﻘﺪ ﺷﺮﺣﻨﺎ اﻋﻼه اﻟﺤﺎﻻت اﻟﺴﺒﻌﺔ ﻟﻠﺰﻧﺎ وﺣﻜﻤﺔ اﻟﺘﺸﺮﻳﻊ اﻟﻘﺮآﻧﻲ ﺛﻢ‬
‫اﺗﻴﻨﺎ ﻣﻦ اﻵﻳﺎت ﺑﺬﻛﺮ ﻋﺪم ﺟﻮاز ﻗﺘﻞ اﻟﻨﻔﺲ اﻻ ﺑﺎﻟﺤﻖ اﻟﺬي ﺑﻴﻨﻪ اﷲ ﺑﺎﻟﻜﺎﻣﻞ ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن وﺑﺬﻟﻚ ﻻﺗﺒﻘﻰ ﺳﻮى ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺠﻠﺪ‬
‫ﻓﻘﻂ‪.‬‬

‫اﻟﻤﺤﻮر اﻟﺮاﺑﻊ‪ -‬ﻧﺒﻴﻦ ان اﺻﻞ ﻫﺬا اﻟﺤﻜﻢ ﻫﻮ اﻫﻞ اﻟﻜﺘﺎب ﺑﻴﻨﻤﺎ ﺗﻮﺟﻴﻪ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻟﻨﺒﻴﻪ ﻛﺎن دوﻣﺎ ﺑﻌﺪم اﺧﺬ ﺷﺮاﺋﻌﻬﻢ وﺗﻄﺒﻴﻘﻬﺎ‬
‫ﻋﻠﻰ اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ ﻟﺴﺒﺐ اﺧﺘﻼف اﻟﺸﺮاﺋﻊ‬
‫اذا ﻣﻦ اﻳﻦ اﺗﺖ ﻫﺬه اﻟﻌﻘﻮﺑﺔ وﻣﺎ ﻫﻮ ﻣﺼﺪرﻫﺎ اﻟﺬي اﻓﺘﺮاﻫﺎ اﻟﻨﺎس ؟؟‬
‫اﻧﻪ ﻛﺎﻟﻌﺎدة ﻓﻲ ﻛﻞ اﻻزﻣﺎن اﻟﺘﻲ ﻋﺎﺻﺮت اﻻﺳﻼم ﻧﺮى اﻟﻴﻬﻮد واﻟﻤﺸﺮﻛﻴﻦ )ﻣﻦ اﻟﻨﺼﺎرى( ﻫﻢ ﻣﺼﺪر ﻫﺬه اﻟﻔﺘﻮى ﺑﻘﺘﻞ اﻟﻤﺆﻣﻦ‬
‫اﺑﺸﻊ ﻗﺘﻠﺔ ﻣﻤﻜﻦ ﺗﺼﻮرﻫﺎ ﺣﺴﺪا ﻣﻨﻬﻢ ﻛﻤﺎ ﻗﺎل اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ }و‪‬د‪ ‬ﻛَﺜ‪‬ﻴﺮٌ ﻣ‪‬ﻦْ أَﻫ‪‬ﻞِ اﻟْﻜ‪‬ﺘَﺎبِ ﻟَﻮ‪ ‬ﻳ‪‬ﺮُد‪‬وﻧَﻜُﻢ ﻣ‪‬ﻦ ‪‬ﺑﻌ‪‬ﺪ‪ ‬إِﻳﻤ‪‬ﺎﻧ‪‬ﻜُﻢ‪ ‬ﻛُﻔﱠﺎراً‬
‫ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﺪاً ﻣ‪‬ﻦْ ﻋ‪‬ﻨﺪ‪ ‬أَﻧﻔُﺴ‪‬ﻬِﻢ ﻣ‪‬ﻦ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺗَﺒ‪‬ﻴ‪‬ﻦَ ﻟَﻬ‪‬ﻢ‪ ‬اﻟْﺤ‪‬ﻖﱡ ﻓَﺎﻋ‪‬ﻔُﻮاْ و‪‬اﺻ‪‬ﻔَﺤ‪‬ﻮاْ ﺣ‪‬ﺘﱠﻰ ﻳ‪‬ﺄْﺗ‪‬ﻲ‪ ‬اﻟﻠّﻪ‪ ‬ﺑِﺄَﻣ‪‬ﺮِه‪ ‬إِنﱠ اﻟﻠّﻪ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠَﻰ ﻛُﻞﱢ ﺷَﻲ‪‬ء‪ ‬ﻗَﺪ‪‬ﻳﺮٌ{‬
‫اﻟﺒﻘﺮة‪ ,109‬اذ ﻟﻤﺎذا ﻳﺨﻔﻒ ﻋﻦ اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ وﻳﻈﻞ ﻋﻠﻴﻬﻢ اﻟﺮﺟﻢ ؟؟ ﻓﻜﺎن ان دﺧﻞ ﻫﺆﻻء اﻟﺪﻳﻦ اﻻﺳﻼﻣﻲ ﺗﺤﺖ ﺳﺘﺎر اﻧﻬﻢ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﻮن وادﺧﻠﻮا اﻻﺣﺎدﻳﺚ اﻟﻨﺒﻮﻳﺔ اﻓﺘﺮاء ‪ ,‬وﻟﻢ ﻳﻨﺘﺒﻬﻮا ان اﻟﻘﺮآن ﻳﺘﻌﺎرض ﻣﻊ ﻫﺬا اﻟﺤﺪ ﻛﻤﺎ وﺿﺤﻨﺎ!!!!‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١۶٠ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺛﻢ ﻳﺘﺮاءى ﻟﻨﺎ اﻟﺴﺆال اﻟﻬﺎم اﻟﺬي ﺑﻌﺪه ‪ ,‬ﻫﻞ اﺟﺎز اﷲ ﻟﺮﺳﻮﻟﻪ اﻋﺘﻤﺎد اﺣﻜﺎم اﻫﻞ اﻟﻜﺘﺎب ﻟﻠﺘﻄﺒﻴﻖ ﻋﻠﻰ ﺷﺮع اﻻﺳﻼم؟؟ ﻃﺒﻌﺎ‬
‫ﻻ‪:‬‬
‫‪=1‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﻟﻰ }و‪‬أَﻧﺰَﻟْﻨَﺎ إِﻟَﻴ‪‬ﻚ‪ ‬اﻟْﻜ‪‬ﺘَﺎب‪ ‬ﺑِﺎﻟْﺤ‪‬ﻖﱢ ﻣ‪‬ﺼ‪‬ﺪ‪‬ﻗﺎً ﻟﱢﻤ‪‬ﺎ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻦَ ﻳ‪‬ﺪ‪‬ﻳ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦَ اﻟْﻜ‪‬ﺘَﺎبِ و‪‬ﻣ‪‬ﻬ‪‬ﻴ‪‬ﻤ‪‬ﻨﺎً ﻋ‪‬ﻠَﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻓَﺎﺣ‪‬ﻜُﻢ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨَﻬ‪‬ﻢ ﺑِﻤ‪‬ﺎ أَﻧﺰَلَ اﻟﻠّﻪ‪ ‬و‪‬ﻻَ‬
‫ﺗَﺘﱠﺒِﻊ‪ ‬أَﻫ‪‬ﻮ‪‬اءﻫ‪‬ﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﺎءك‪ ‬ﻣ‪‬ﻦَ اﻟْﺤ‪‬ﻖﱢ ﻟ‪‬ﻜُﻞﱟ ﺟ‪‬ﻌ‪‬ﻠْﻨَﺎ ﻣ‪‬ﻨﻜُﻢ‪ ‬ﺷ‪‬ﺮْﻋ‪‬ﺔً و‪‬ﻣ‪‬ﻨْﻬ‪‬ﺎﺟ ًﺎ و‪‬ﻟَﻮ‪ ‬ﺷَﺎء اﻟﻠّﻪ‪ ‬ﻟَﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻠَﻜُﻢ‪ ‬أُﻣ‪‬ﺔً و‪‬اﺣ‪‬ﺪ‪‬ةً و‪‬ﻟَـﻜ‪‬ﻦ ﻟﱢﻴ‪‬ﺒ‪‬ﻠُﻮ‪‬ﻛُﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻲ ﻣ‪‬ﺎ‬
‫آﺗَﺎﻛُﻢ ﻓَﺎﺳ‪‬ﺘَﺒِﻘُﻮا اﻟﺨَﻴ‪‬ﺮَات‪ ‬إِﻟَﻰ اﷲ ﻣ‪‬ﺮْﺟِﻌ‪‬ﻜُﻢ‪ ‬ﺟ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻌﺎً ﻓَﻴ‪‬ﻨَﺒ‪‬ﺌُﻜُﻢ ﺑِﻤ‪‬ﺎ ﻛُﻨﺘُﻢ‪ ‬ﻓ‪‬ﻴﻪ‪ ‬ﺗَﺨْﺘَﻠ‪‬ﻔُﻮنَ{ اﻟﻤﺎﺋﺪة‪48‬‬
‫‪} =2‬و‪‬ﻟَﻦ ﺗَﺮْﺿَﻰ ﻋ‪‬ﻨﻚ‪ ‬اﻟْﻴ‪‬ﻬ‪‬ﻮد‪ ‬و‪‬ﻻَ اﻟﻨﱠﺼ‪‬ﺎر‪‬ى ﺣ‪‬ﺘﱠﻰ ﺗَﺘﱠﺒِﻊ‪ ‬ﻣ‪‬ﻠﱠﺘَﻬ‪‬ﻢ‪ ‬ﻗُﻞْ إِنﱠ ﻫ‪‬ﺪ‪‬ى اﻟﻠّﻪ‪ ‬ﻫ‪‬ﻮ‪ ‬اﻟْﻬ‪‬ﺪ‪‬ى و‪‬ﻟَﺌ‪‬ﻦِ اﺗﱠﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬أَﻫ‪‬ﻮ‪‬اءﻫ‪‬ﻢ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬اﻟﱠﺬ‪‬ي‬
‫ﺟ‪‬ﺎءك‪ ‬ﻣ‪‬ﻦَ اﻟْﻌ‪‬ﻠْﻢِ ﻣ‪‬ﺎ ﻟَﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦَ اﻟﻠّﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ و‪‬ﻟ‪‬ﻲ‪ ‬و‪‬ﻻَ ﻧَﺼ‪‬ﻴﺮٍ{ اﻟﺒﻘﺮة‪120‬‬
‫‪}=3‬و‪‬ﻟَﺌ‪‬ﻦِ اﺗﱠﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬أَﻫ‪‬ﻮ‪‬اءﻫ‪‬ﻢ ﻣ‪‬ﻦ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﺎءك‪ ‬ﻣ‪‬ﻦَ اﻟْﻌ‪‬ﻠْﻢِ إِﻧﱠﻚ‪ ‬إِذَاً ﻟﱠﻤ‪‬ﻦَ اﻟﻈﱠﺎﻟ‪‬ﻤ‪‬ﻴﻦَ{ اﻟﺒﻘﺮة‪145‬‬
‫‪}=4‬و‪‬أَنِ اﺣ‪‬ﻜُﻢ ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﻨَﻬ‪‬ﻢ ﺑِﻤ‪‬ﺎ أَﻧﺰَلَ اﻟﻠّﻪ‪ ‬و‪‬ﻻَ ﺗَﺘﱠﺒِﻊ‪ ‬أَﻫ‪‬ﻮ‪‬اءﻫ‪‬ﻢ‪ ‬و‪‬اﺣ‪‬ﺬَر‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪ ‬أَن ﻳ‪‬ﻔْﺘ‪‬ﻨُﻮك‪ ‬ﻋ‪‬ﻦ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺾِ ﻣ‪‬ﺎ أَﻧﺰَلَ اﻟﻠّﻪ‪ ‬إِﻟَﻴ‪‬ﻚ‪ ‬ﻓَﺈِن ﺗَﻮ‪‬ﻟﱠﻮ‪‬اْ ﻓَﺎﻋ‪‬ﻠَﻢ‪ ‬أَﻧﱠﻤ‪‬ﺎ‬
‫ﻳ‪‬ﺮِﻳﺪ‪ ‬اﻟﻠّﻪ‪ ‬أَن ﻳ‪‬ﺼ‪‬ﻴﺒ‪‬ﻬ‪‬ﻢ ﺑِﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺾِ ذُﻧُﻮﺑِﻬِﻢ‪ ‬و‪‬إِنﱠ ﻛَﺜ‪‬ﻴﺮاً ﻣ‪‬ﻦَ اﻟﻨﱠﺎسِ ﻟَﻔَﺎﺳ‪‬ﻘُﻮنَ{ اﻟﻤﺎﺋﺪة‪49‬‬
‫ﻓﻬﻞ اﻧﺰل اﷲ رﺟﻢ اﻟﺰاﻧﻲ اذا ﺣﺬر اﻟﺮﺳﻮل انﻳﻔﺘﻦ ﻋﻦ ﺑﻌﺾ اﻟﺬي ﺟﺎءه؟؟؟ ﻓﻬﺬه ﻛﻠﻬﺎ اواﻣﺮ ﻣﺒﺎﺷﺮة اﻟﻰ اﻟﻨﺒﻲ ﺑﻌﺪم اﺗﺒﺎع‬
‫اﺣﻜﺎﻣﻬﻢ واﺗﺒﺎع اﻟﻘﺮآن ﻓﻘﻂ اﻟﺬي ﻳﻨﺺ ﻋﻠﻰ اﻟﺠﻠﺪ‪.‬‬
‫‪}=5‬و‪‬ﻛَﺬَﻟ‪‬ﻚ‪ ‬أَﻧﺰَﻟْﻨَﺎه‪ ‬ﺣ‪‬ﻜْﻤﺎً ﻋ‪‬ﺮَﺑِﻴ‪‬ﺎً و‪‬ﻟَﺌ‪‬ﻦِ اﺗﱠﺒ‪‬ﻌ‪‬ﺖ‪ ‬أَﻫ‪‬ﻮ‪‬اءﻫ‪‬ﻢ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﺟ‪‬ﺎءك‪ ‬ﻣ‪‬ﻦَ اﻟْﻌ‪‬ﻠْﻢِ ﻣ‪‬ﺎ ﻟَﻚ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦَ اﻟﻠّﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ و‪‬ﻟ‪‬ﻲ‪ ‬و‪‬ﻻَ و‪‬اقٍ{ اﻟﺮﻋﺪ‪37‬‬
‫ﻟﺬﻟﻚ ﻳﻘﻮل ﺗﻌﺎﻟﻰ ان اﺣﻜﺎم اﻟﺘﻮراة اﻟﺘﻲ ﻣﻦ ﺿﻤﻨﻬﺎ رﺟﻢ اﻟﺰاﻧﻲ ﻫﻲ ﻟﻬﻢ ﻓﻘﻂ وﻟﻴﺴﺖ ﻟﻠﻤﺴﻠﻤﻴﻦ واﻟﺘﺎرﻳﺦ اﻻﺳﻼﻣﻲ ﻳﺸﻬﺪ‬
‫اﻧﻬﻢ ﺣﺎوﻟﻮا اﻟﺘﻨﺼﻞ ﻣﻦ اﺣﻜﺎﻣﻬﻢ اﻟﺘﻮراﺗﻴﺔ اﻟﻰ اﻻﺳﻼﻣﻴﺔ وﻟﻜﻦ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻧﺒﻪ اﻟﻰ ذﻟﻚ رﺳﻮﻟﻪ }و‪‬ﻛَﻴ‪‬ﻒ‪ ‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻜﱢﻤ‪‬ﻮﻧَﻚ‪ ‬و‪‬ﻋ‪‬ﻨﺪ‪‬ﻫ‪‬ﻢ‪‬‬
‫اﻟﺘﱠﻮ‪‬ر‪‬اةُ ﻓ‪‬ﻴﻬ‪‬ﺎ ﺣ‪‬ﻜْﻢ‪ ‬اﻟﻠّﻪ‪ ‬ﺛُﻢ‪ ‬ﻳ‪‬ﺘَﻮ‪‬ﻟﱠﻮ‪‬نَ ﻣ‪‬ﻦ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪ ‬ذَﻟ‪‬ﻚ‪ ‬و‪‬ﻣ‪‬ﺎ أُو‪‬ﻟَـﺌ‪‬ﻚ‪ ‬ﺑِﺎﻟْﻤ‪‬ﺆْﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻴﻦَ{ اﻟﻤﺎﺋﺪة‪43‬‬
‫ﻓﻬﺬا ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﺒﺎﺷﺮ ﻣﻦ اﷲ ﻟﻨﺒﻴﻪ ﺑﺎﺧﺘﻼف ﻃﺒﻴﻌﺔ اﻟﺘﺸﺮﻳﻌﻴﻦ وﻋﺪم ﺟﻮاز ﺗﻄﺒﻴﻘﻪ ﻋﻠﻰ اﻻﺳﻼم وﻋﺪم ﺟﻮاز اﺗﺒﺎع اﻫﻞ اﻟﻜﺘﺎب‬
‫ﻓﻲ اﻫﻮاءﻫﻢ ﻻﻧﻬﻢ ﻳﺮﻳﺪون اﺿﻼل اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ‪.‬‬
‫ﺛﻢ ﻗﺎل اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻓﻲ آﻳﺔ اﻟﻤﺎﺋﺪة اﻋﻼه و‪‬ﻟَﻮ‪ ‬ﺷَﺎء اﻟﻠّﻪ‪ ‬ﻟَﺠ‪‬ﻌ‪‬ﻠَﻜُﻢ‪ ‬أُﻣ‪‬ﺔً و‪‬اﺣ‪‬ﺪ‪‬ةً اي ﻋﻠﻰ ﺷﺮﻋﺔ واﺣﺪة وﻟﻜﻨﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ وﺗﻌﺎﻟﻰ اراد ﻟﻨﺎ‬
‫اﻟﺘﻄﻮر ﻓﻲ ﻛﻞ ﺷﻲء وﻫﺬه ﻫﻲ ﻣﺸﻴﺌﺘﻪ‪.‬‬

‫اﻟﻤﺤﻮر اﻟﺨﺎﻣﺲ‪ -‬رﺣﻤﺔ اﻟﺮﺳﻮل ﻓﻲ اﻟﺘﺸﺮﻳﻊ ﻋﻨﺪﻣﺎ ﻟﻢ ﻳﻜﻦ ﻟﺪﻳﻪ اﻟﺘﻮﺟﻴﻪ اﻟﺮﺑﺎﻧﻲ‬
‫دﻋﻮﻧﺎ ﻧﺮى ﻣﺎذا وﺻﻒ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻧﺒﻴﻪ ﻣﻦ اﺧﻼق وﻃﺒﺎع‪:‬‬
‫‪} -1‬و‪‬إِﻧﱠﻚ‪ ‬ﻟَﻌ‪‬ﻠﻰ ﺧُﻠُﻖٍ ﻋ‪‬ﻈ‪‬ﻴﻢٍ {اﻟﻘﻠﻢ‪4‬‬
‫‪} -2‬ﻟَﻘَﺪ‪ ‬ﺟ‪‬ﺎءﻛُﻢ‪ ‬ر‪‬ﺳ‪‬ﻮلٌ ﻣ‪‬ﻦْ أَﻧﻔُﺴ‪‬ﻜُﻢ‪ ‬ﻋ‪‬ﺰِﻳﺰٌ ﻋ‪‬ﻠَﻴ‪‬ﻪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺎ ﻋ‪‬ﻨ‪‬ﺘﱡﻢ‪ ‬ﺣ‪‬ﺮِﻳﺺ‪ ‬ﻋ‪‬ﻠَﻴ‪‬ﻜُﻢ ﺑِﺎﻟْﻤ‪‬ﺆْﻣ‪‬ﻨ‪‬ﻴﻦَ ر‪‬ؤُوف‪ ‬ر‪‬ﺣ‪‬ﻴﻢ‪{ ‬اﻟﺘﻮﺑﺔ‪128‬‬
‫ﺛﻢ دﻋﻮﻧﺎ ﻧﻨﺘﻘﻞ اﻟﻰ ﺣﺎدﺛﺔ اﺳﺮى ﺑﺪر ﻋﻨﺪﻣﺎ ﺗﺮك اﻻﻣﺮ ﻟﻠﺒﺖ ﻓﻲ اﻻﺳﺮى وﻟﻢ ﻳﻜﻦ ﻟﺪﻳﻪ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﻦ اﷲ ﻟﻬﻢ ﻓﻘﺪ ﻗﺎم اﻟﻨﺒﻲ‬
‫اﻟﺮﺣﻴﻢ اﻟﻘﻠﺐ ﺑﺎﻋﻔﺎءﻫﻢ ﻣﻦ اﻟﻘﺘﻞ اﻟﺬي ﻧﺼﺢ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﻟﺨﻄﺎب واﻟﺬي اﻳﺪه ااﷲ ﻓﻴﻬﺎ ﻓﻴﻤﺎ ﺑﻌﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻬﻞ ﺑﻌﺪ ﻫﺬه اﻟﺮﺣﻤﺔ ﻓﻲ ﻗﻠﺐ اﻟﺮﺳﻮل وﺗﻮﺟﻴﻪ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ ﻟﻪ ﺑﻌﺪم اﺧﺬ اﺣﻜﺎم اﻫﻞ اﻟﻜﺘﺎب ﻣﻦ ﺷﺮﻋﺔ وﻣﻨﻬﺎج ﻻﻧﻨﺎ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻔﻴﻦ ﻋﻨﻬﻢ ﺛﻢ ﺗﺄﻛﻴﺪ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ ﻟﻨﺎ ﺑﺎن ﻫﺬا اﻟﻜﺘﺎب ﻫﻮ اﻟﺤﻖ اﻟﺬي ﻧﺰل ﻟﻠﺤﻜﻢ ﺑﻴﻦ اﻟﻨﺎس ﺛﻢ ﻋﺪم ﺟﻮاز ﻗﺘﻞ اﻟﻨﻔﺲ اﻻ‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١۶١ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺑﺎﻟﺤﻖ ‪...‬ﻫﻞ ﺑﻌﺪ ﻫﺬا اﻟﺘﺒﻴﺎن اﻋﻼه ﺗﺘﺮاود ﻟﻠﻨﻔﺲ ﺑﺄن ﻫﻨﺎك ﺳﻨﺔ اﺧﺮى اﻗﺮﻫﺎ اﻟﺮﺳﻮل اﻟﻤﻔﺘﺮى ﻋﻠﻴﻪ ﻇﻠﻤﺎ ﺗﻘﺮ ﺑﻬﺬا اﻟﺤﻜﻢ‬
‫‪...‬؟؟ وﻫﻞ ﻧﻜﺬب اﷲ وﻧﺼﺪق ﻛﺘﺐ اﻟﺴﻨﺔ اﻟﺘﻲ ذﻛﺮ ﻓﻴﻬﺎ اﺑﻦ اﻟﺠﻮزي ان اﻻﺧﺘﻼف ﻓﻲ اﻟﻤﺘﻦ وﺻﻞ ﻟﻨﻔﺲ اﻟﺤﺪﻳﺚ اﻟﻰ ‪35‬‬
‫ﻧﻮﻋﺎ ﻣﺎ ﻋﺪا ﺻﺤﺔ اﻟﺴﻨﺪ ﻃﺒﻌﺎ ﻟﻠﺮواة اﻟﺬﻳﻦ ﻛﺎﻧﺖ اﻋﻤﺎرﻫﻢ ﺗﺘﺮاوح ﺑﻴﻦ اﻟﻄﻔﻮﻟﺔ واﻟﺸﺒﺎب ﻋﻨﺪﻣﺎ رووا ﻫﺬه اﻻﺣﺎدﻳﺚ ؟؟؟‬

‫اﻟﻤﺤﻮر اﻟﺴﺎدس‪ -‬اﻻﺣﺎدﻳﺚ واﻟﺘﻔﺎﺳﻴﺮ اﻟﺘﻲ وردت ﻓﻲ ﻫﺬا اﻻﻣﺮ وﺗﻔﻨﻴﺪﻫﺎ‬

‫‪=1‬رﺟﻢ اﻟﺰاﻧﻴﺔ ﻓﻲ ﺻﺤﻴﺢ اﻟﺒﺨﺎري‪.‬‬
‫‪ 3636‬ﺣﺪﺛﻨﺎ ﻧﻌﻴﻢ ﺑﻦ ﺣﻤﺎد ﺣﺪﺛﻨﺎ ﻫﺸﻴﻢ ﻋﻦ ﺣﺼﻴﻦ ﻋﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﻴﻤﻮن ﻗﺎل ﺛﻢ رأﻳﺖ ﻓﻲ اﻟﺠﺎﻫﻠﻴﺔ ﻗﺮدة اﺟﺘﻤﻊ ﻋﻠﻴﻬﺎ‬
‫ﻗﺮدة ﻗﺪ زﻧﺖ ﻓﺮﺟﻤﻮﻫﺎ ﻓﺮﺟﻤﺘﻬﺎ ﻣﻌﻬﻢ‪) .‬ﺻﺤﻴﺢ اﻟﺒﺨﺎري(‬
‫ﻫﻞ ﻳﻌﻘﻞ انﻳﻘﻮم اﺣﺪا ﺑﺮﺟﻢ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﻗﺪ زﻧﺖ؟؟ وﻛﻴﻒ اﺛﺒﺖ ذﻟﻚ؟؟ ﻫﻞ ﻫﺬا ﺻﺤﻴﺢ ﻳﺎ ﺑﺨﺎري انﺗﻀﻊ ﻫﺬا اﻟﺤﺪﻳﺚ ﻓﻲ‬
‫ﻛﺘﺎﺑﻚ ؟؟!!!‬
‫‪=2‬ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻘﺮآن ﻟﻠﻘﺮﻃﺒﻲ ‪-‬وﻫﻮ ﻣﻦ اﻫﻢ اﻟﺘﻔﺎﺳﻴﺮ اﻟﻤﻌﺘﻤﺪة‪:-‬‬
‫)ﻓﺮﺟﻤﻮﻫﺎ ﻓﺮﺟﻤﺘﻬﺎ ﻣﻌﻬﻢ( ﻛﺬا ﺣﻜﻰ اﺑﻮﻣﺴﻌﻮد وﻟﻢ ﻳﺬﻛﺮ ﻓﻲ أي ﻣﻮﺿﻊ أﺧﺮﺟﻪ اﻟﺒﺨﺎري ﻣﻦ ﻛﺘﺎﺑﻪ ﻓﺒﺤﺜﻨﺎ ﻋﻦ ذﻟﻚ ﻓﻮﺟﺪﻧﺎه‬
‫ﻓﻲ ﺑﻌﺾ اﻟﻨﺴﺦ ﻻ ﻓﻲ ﻛﻠﻬﺎ ﻓﺬﻛﺮ ﻓﻲ ﻛﺘﺎب أﻳﺎم اﻟﺠﺎﻫﻠﻴﺔ وﻟﻴﺲ ﻓﻲ رواﻳﺔ اﻟﻨﻌﻴﻤﻲ ﻋﻦ اﻟﻔﺮﺑﺮي أﺻﻼ ﺷﻲء ﻣﻦ ﻫﺬا اﻟﺨﺒﺮ ﻓﻲ‬
‫اﻟﻘﺮدة وﻟﻌﻠﻬﺎ ﻣﻦ اﻟﻤﻘﻤﺤﺎت ﻓﻲ ﻛﺘﺎب اﻟﺒﺨﺎري ﻓﻲ اﻟﺘﺎرﻳﺦ اﻟﻜﺒﻴﺮ ﻗﺎل ﻟﻲ ﻧﻌﻴﻢ ﺑﻦ ﺣﻤﺎد أﺧﺒﺮﻧﺎ ﻫﺸﻴﻢ ﻋﻦ أﺑﻲ ﺑﻠﺞ وﺣﺼﻴﻦ‬
‫ﻋﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﻴﻤﻮن ﻗﺎل رأﻳﺖ ﻓﻲ اﻟﺠﺎﻫﻠﻴﺔ ﻗﺮدة اﺟﺘﻤﻊ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻗﺮود ﻓﺮﺟﻤﻮﻫﺎ ﻓﺮﺟﻤﺘﻬﺎ ﻣﻌﻬﻢ وﻟﻴﺲ ﻓﻴﻪ ﻗﺪ زﻧﺖ ﻓﺈن‬
‫ﺻﺤﺖ ﻫﺬه اﻟﺮواﻳﺔ ﻓﺈﻧﻤﺎ أﺧﺮﺟﻬﺎ اﻟﺒﺨﺎري دﻻﻟﺔ ﻋﻠﻰ أن ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﻴﻤﻮن ﻗﺪ أدرك اﻟﺠﺎﻫﻠﻴﺔ وﻟﻢ ﻳﺒﺎل ﺑﻈﻨﻪ اﻟﺬي ﻇﻨﻪ ﻓﻲ‬
‫اﻟﺠﺎﻫﻠﻴﺔ وذﻛﺮ اﺑﻮﻋﻤﺮو ﻓﻲ اﻹﺳﺘﻴﻌﺎب ﻋﻤﺮ وﺑﻦ ﻣﻴﻤﻮن وأن ﻛﻨﻴﺘﻪ اﺑﻮﻋﺒﺪاﷲ ﻣﻌﺪود ﻓﻲ ﻛﺒﺎر اﻟﺘﺎﺑﻌﻴﻦ ﻣﻦ اﻟﻜﻮﻓﻴﻴﻦ وﻫﻮ اﻟﺬي‬
‫رأى اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻲ اﻟﺠﺎﻫﻠﻴﺔ ﻣﻦ اﻟﻘﺮدة إن ﺻﺢ ذﻟﻚ ﻷن رواﺗﻪ ﻣﺠﻬﻮﻟﻮن وﻗﺪ ذﻛﺮه اﻟﺒﺨﺎري ﻋﻦ ﻧﻌﻴﻢ ﻋﻦ ﻫﺸﻴﻢ ﻋﻦ ﺣﺼﻴﻦ‬
‫ﻋﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻣﻴﻤﻮن اﻷودي ﻣﺨﺘﺼﺮا ﻗﺎل رأﻳﺖ ﻓﻲ اﻟﺠﺎﻫﻠﻴﺔ ﻗﺮدة زﻧﺖ ﻓﺮﺟﻤﻮﻫﺎ ﻳﻌﻨﻲ اﻟﻘﺮدة ﻓﺮﺟﻤﺘﻬﺎ ﻣﻌﻬﻢ ورواه ﻋﺒﺎد ﺑﻦ‬
‫اﻟﻌﻮام ﻋﻦ ﺣﺼﻴﻦ ﻛﻤﺎ رواه ﻫﺸﻴﻢ ﻣﺨﺘﺼﺮا وأﻣﺎ اﻟﻘﺼﺔ ﺑﻄﻮﻟﻬﺎ ﻓﺈﻧﻬﺎ ﺗﺪور ﻋﻠﻰ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﻚ ﺑﻦ ﻣﺴﻠﻢ ﻋﻦ ﻋﻴﺴﻰ ﺑﻦ ﺣﻄﺎل‬
‫وﻟﺴﺎ ﻣﻤﻦ ﻳﺤﺘﺞ ﺑﻬﻤﺎ وﻫﺬا ﻋﻦ ﺟﻤﺎﻋﺔ أﻫﻞ اﻟﻌﻠﻢ ﻣﻨﻜﺮ إﺿﺎﻓﺔ اﻟﺰﻧﻰ إﻟﻰ ﻏﻴﺮ ﻣﻜﻠﻒ وإﻗﺎﻣﺔ اﻟﺤﺪود ﻓﻲ اﻟﺒﻬﺎﺋﻢ وﻟﻮ ﺻﺢ‬
‫ﻟﻜﺎﻧﻮا ﻣﻦ اﻟﺠﻦ ﻷن اﻟﻌﺒﺎدات ﻓﻲ اﻹﻧﺲ واﻟﺠﻦ دون ﻏﻴﺮﻫﺎ وأﻣﺎ ﻗﻮﻟﻪ)ع( ﻓﻲ ﺣﺪﻳﺚ أﺑﻲﻫﺮﻳﺮة وﻻأراﻫﺎ إﻻ اﻟﻔﺄر وﻓﻲ اﻟﻀﺐ‬
‫ﻻأدري ﻟﻌﻠﻪ ﻣﻦ اﻟﻘﺮون اﻟﺘﻲ ﻣﺴﺨﺖ وﻣﺎ ﻛﺎن ﻣﺜﻠﻪ ﻓﺈﻧﻤﺎ ﻛﺎن ﻇﻨﺎ وﺧﻮﻓﺎ ﻷن ﻳﻜﻮن اﻟﻀﺐ واﻟﻔﺄر وﻏﻴﺮﻫﻤﺎ ﻣﻤﺎ ﻣﺴﺦ وﻛﺎن‬
‫)ص(‬
‫ﻗﺒﻞ أنﻳﻮﺣﻰ إﻟﻴﻪ أن اﷲ ﻟﻢﻳﺠﻌﻞ ﻟﻠﻤﺴﺦ ﻧﺴﻼ ﻓﻤﺎ أوﺣﻰ إﻟﻴﻪ ﺑﺬﻟﻚ زال ﻋﻨﻪ ذﻟﻚ اﻟﺘﺨﻮف وﻋﻠﻢ أن‬ ‫ﻫﺬا ﺣﺪﺳﺎ ﻣﻨﻪ‬
‫اﻟﻀﺐ واﻟﻔﺄر ﻟﻴﺴﺎ ﻣﻤﺎ ﻣﺴﺦ وﻋﻨﺪ ذﻟﻚ أﺧﺒﺮﻧﺎ ﺑﻘﻮﻟﻪ)ص( ﻟﻤﻦ ﺳﺄﻟﻪ ﻋﻦ اﻟﻘﺮدة واﻟﺨﻨﺎزﻳﺮ ﻫﻲ ﻣﻤﺎ ﻣﺴﺦ ﻓﻘﺎل إن اﷲ ﻟﻢﻳﻬﻠﻚ‬
‫ﻗﻮﻣﺎ أو ﻳﻌﺬب ﻗﻮﻣﺎ ﻓﻴﺠﻌﻞ ﻟﻬﻢ ﻧﺴﻼ وإن اﻟﻘﺮدة واﻟﺨﻨﺎزﻳﺮ ﻛﺎﻧﻮا ﻗﺒﻞ ذﻟﻚ وﻫﺬا ﻧﺺ ﺻﺤﻴﺢ ﺻﺮﻳﺢ رواه ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد‬
‫أﺧﺮﺟﻪ ﻣﺴﻠﻢ ﻓﻲ ﻛﺘﺎب اﻟﻘﺪر وﺛﺒﺘﺖ اﻟﻨﺼﻮص ﺑﺄﻛﻞ اﻟﻀﺐ ﺑﺤﻀﺮﺗﻪ وﻋﻠﻰ ﻣﺎﺋﺪﺗﻪ وﻟﻢ ﻳﻨﻜﺮ‪ .‬ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻘﺮﻃﺒﻲ ج ‪ 1‬ص‬
‫‪442/441‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١۶٢ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ =3‬ﺟﺎء ﻓﻲ ﻣﻮﻃﺄ ﻣﺎﻟﻚ رواﻳﺔ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﻦ اﻟﺸﻴﺒﺎﻧﻲ ﺑﺘﻌﻠﻴﻖ وﺗﺤﻘﻴﻖ ﻋﺒﺪ اﻟﻮﻫﺎب ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻄﻴﻒ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺑﺎب اﻟﺮﺟﻢ‬
‫ورﻗﻢ ‪ 693‬اﻟﺤﺪﻳﺚ اﻟﺘﺎﻟﻲ‬
‫)‪ :‬اﺧﺒﺮﻧﺎ ﻣﺎﻟﻚ‪ ،‬ﺣﺪﺛﻨﺎ ﻳﺤﻴﻰ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ اﻧﻪ ﺳﻤﻊ ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ اﻟﻤﺴﻴﺐ ﻳﻘﻮل ‪ :‬ﻟﻤﺎ ﺻﺪر ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﻟﺨﻄﺎب ﻣﻦ ﻣﻨﻰ اﻧﺎخ ﺑﺎﻻﺑﻄﺢ‪،‬‬
‫ﺛﻢ ﻛﻮم ﻛﻮﻣﺔ ﻣﻦ ﺑﻄﺤﺎء‪ ،‬ﺛﻢ ﻃﺮح ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺛﻮﺑﻪ‪ ،‬ﺛﻢ اﺳﺘﻠﻘﻲ وﻣﺪ ﻳﺪه اﻟﻲ اﻟﺴﻤﺎء‪ ،‬ﻓﻘﺎل ‪ :‬اﻟﻠﻬﻢ ﻛﺒﺮت ﺳﻨﻲ‪ ،‬وﺿﻌﻔﺖ ﻗﻮﺗﻲ‪،‬‬
‫واﻧﺘﺸﺮت رﻋﻴﺘﻲ‪ ،‬ﻓﺄﻗﺒﻀﻨﻲ اﻟﻴﻚ ﻏﻴﺮ ﻣﻀﻴﻊ وﻻ ﻣﻔﺮط‪ ،‬ﺛﻢ ﻗﺪم اﻟﻤﺪﻳﻨﺔ‪ ،‬ﻓﺨﻄﺐ اﻟﻨﺎس‪ ،‬ﻓﻘﺎل ‪ :‬ﻳﺎ اﻳﻬﺎ اﻟﻨﺎس ‪ :‬ﻗﺪ ﺳﻨﻨﺖ ﻟﻜﻢ‬
‫اﻟﺴﻨﻦ وﻓﺮﺿﺖ ﻟﻜﻢ اﻟﻔﺮاﺋﺾ وﺗﺮﻛﺘﻢ ﻋﻠﻲ اﻟﻮاﺿﺤﺔ !!!‪ ،‬وﺻﻔﻖ ﺑﺄﺣﺪى ﻳﺪﻳﻪ ﻋﻠﻲ اﻻﺧﺮي‪ ،‬اﻻ ان ﻻ ﺗﻀﻠﻮا ﺑﺎﻟﻨﺎس ﻳﻤﻴﻨﺎ‬
‫وﺷﻤﺎﻻ‪ ،‬ﺛﻢ اﻳﺎﻛﻢ ان ﺗﻬﻠﻜﻮا ﻋﻦ اﻳﺔ اﻟﺮﺟﻢ‪،‬ان ﻳﻘﻮل ﻗﺎﺋﻞ ‪ :‬ﻻ ﻧﺠﺪ ﺣﺪﻳﻦ ﻓﻲ ﻛﺘﺎب اﷲ‪ ،‬ﻓﻘﺪ رﺟﻢ اﻟﺮﺳﻮل)ص( و رﺟﻤﻨﺎ‪ ،‬واﻧﻲ‬
‫واﻟﺬي ﻧﻔﺴﻲ ﺑﻴﺪه‪ :‬ﻟﻮﻻ انﻳﻘﻮل اﻟﻨﺎس زاد ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄﺎب ﻓﻲ ﻛﺘﺎب اﷲ ﻟﻜﺘﺒﺘﻬﺎ‪} :‬اﻟﺸﻴﺦ واﻟﺸﻴﺨﺔ اذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ{‪،‬‬
‫ﻓﺎﻧﺎ ﻗﺪ ﻗﺮأﻧﺎﻫﺎ‪ ،‬ﻗﺎل ﺳﻌﻴﺪ ‪ :‬ﻓﻤﺎ اﻧﺴﻠﺦ ذو اﻟﺤﺠﺔ ﺣﺘﻲ ﻗﺘﻞ ﻋﻤﺮ ‪ (!!.‬اﻧﺘﻬﻲ )ص ‪ 241‬ﻣﻦ ﻣﻮﻃﺄ ﻣﺎﻟﻚ‪ .‬ط‪ .2‬اﻟﻤﻜﺘﺒﺔ اﻟﻌﻠﻤﻴﺔ(‬
‫ﻟﻨﻨﺎﻗﺶ ﻫﺬا اﻟﺤﺪﻳﺚ ﻓﻲ رواﻳﺘﻪ وﺳﻨﺪه ‪ ..‬وﻓﻲ ﻧﺼﻪ وﻣﺘﻨﻪ وﻣﺤﺘﻮاه ‪..‬‬
‫ﻣﻦ ﺣﻴﺚ اﻟﺮواة ‪:‬‬
‫‪=1‬ﻣﺎﻟﻚﺑﻦاﻧﺲ ﻟﻢﻳﻜﺘﺐ ﻫﺬا اﻟﺤﺪﻳﺚ‪ ،‬ﻷن ﻣﺎﻟﻚ ﻟﻢﻳﻜﺘﺐ اﻟﻤﻮﻃﺄ‪ ،‬وﻟﻜﻦ ﻣﺎﻟﻚ ﻛﺎن ﻳﺮوي اﻻﺣﺎدﻳﺚ وﻳﺴﻤﻌﻬﺎ ﻣﻨﻪ ﺗﻼﻣﻴﺬه‪،‬‬
‫ﺛﻢ ﻳﻜﺘﺒﻮﻧﻬﺎ‪.‬‬
‫‪ =2‬ﻟﻘﺪ ﺗﻌﺪدت رواﻳﺎت اﻟﻤﻮﻃﺄ ﺣﺘﻲ ﺑﻠﻐﺖ ﻧﺤﻮ ﻋﺸﺮﻳﻦ ﻧﺴﺨﺔ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ‪ ،‬وﻣﻨﻬﺎ ﻧﺴﺨﺔ او رواﻳﺔ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﻦ اﻟﺸﻴﺒﺎﻧﻲ‬
‫اﻟﻘﺎﺿﻲ اﻟﻌﺒﺎﺳﻲ اﻟﻤﺘﻮﻓﻲ ﺳﻨﺔ ‪ .189‬أي ﺑﻌﺪ ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻌﺸﺮ ﺳﻨﻴﻦ ‪..‬‬
‫‪=3‬و ﻣﻨﻬﺞ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦاﻟﺤﺴﻦ اﻟﺸﻴﺒﺎﻧﻲ ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻪ اﻟﻤﻮﻃﺄ انﻳﻘﻮل )اﺧﺒﺮﻧﺎ ﻣﺎﻟﻚ( ﺛﻢ ﻳﺬﻛﺮ اﻟﺮواة ﻧﻘﻼ ﻋﻦ ﻣﺎﻟﻚ‪ ،‬ﻛﻤﺎ ﺟﺎء ﻓﻲ‬
‫ﺣﺪﻳﺚ اﻟﺮﺟﻢ )ﺣﺪﺛﻨﺎ ﻣﺎﻟﻚ‪ ،‬ﺣﺪﺛﻨﺎ ﻳﺤﻴﻰ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ‪ ،‬اﻧﻪ ﺳﻤﻊ ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ اﻟﻤﺴﻴﺐ ﻳﻘﻮل …(‬
‫‪=4‬ﺑﻤﻌﻨﻲ اﺧﺮ ﻓﺎن ﻣﺤﻤﺪﺑﻦاﻟﺤﺴﻦ اﻟﺸﻴﺒﺎﻧﻲ ﻳﺰﻋﻢ او ﻳﺪﻋﻲ ان ﻣﺎﻟﻚ اﺧﺒﺮه ﺷﻔﻬﻴﺎ ﺑﻬﺬا اﻟﺤﺪﻳﺚ ﺑﺴﻨﺪه ورواﺗﻪ‪ ،‬واﻳﻀﺎ ﺑﻨﺼﻪ‬
‫وﻟﻔﻈﻪ ‪ ..‬ﺛﻢ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻗﺎم ﺑﺘﺴﺠﻴﻞ ﻫﺬه اﻟﺮواﻳﺔ اﻟﺸﻔﻬﻴﺔ ﻛﺘﺎﺑﺔ‪ ،‬واﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻫﻮ وﺣﺪه اﻻﻋﻠﻢ اذا ﻛﺎن ﻣﺎﻟﻚ ﻗﺪ ﺣﺪﺛﻪ ﻓﻌﻼ ﺑﺬﻟﻚ ام‬
‫ﻻ ‪..‬‬
‫‪=5‬وﺑﺎﻟﺘﺎﻟﻲ ﻻﺑﺪ انﻳﻜﻮن ﻣﺤﻤﺪﺑﻦﺣﺴﻦ اﻟﺸﻴﺒﺎﻧﻲ ﺻﺎدﻗﺎ وﺛﻘﺔ ﺣﺘﻲ ﻧﺼﺪﻗﻪ ﻓﻲ ان ﻣﺎﻟﻚ ﻗﺎل ﺗﻠﻚ اﻻﺣﺎدﻳﺚ ﻓﻌﻼ وﻣﻨﻬﺎ‬
‫ﺣﺪﻳﺚ اﻟﺮﺟﻢ‪.‬‬
‫‪=6‬ﻓﻬﻞ ﻛﺎن اﻟﺸﻴﺒﺎﻧﻲ ﻳﺘﻤﺘﻊ ﺑﺎﻟﺜﻘﺔ واﻟﺘﺼﺪﻳﻖ ﻣﻦ ﻋﻠﻤﺎء ﻋﺼﺮه؟‪ .‬ان ﻣﺤﻘﻖ ﻛﺘﺎب اﻟﻤﻮﻃﺄ ﺑﺮواﻳﺔ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦاﻟﺤﺴﻦ اﻟﺸﻴﺒﺎﻧﻲ‬
‫ﻳﺪاﻓﻊ ﻋﻦ اﻟﺸﻴﺒﺎﻧﻲ‪ ،‬وﻫﺬا ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﻨﻪ ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ‪ ،‬ﻳﻘﻮل )وﻛﻞ ﻣﺎ وﺟﻪ ﻣﻦ اﻟﻄﻌﻮن ﻓﻲ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦاﻟﺤﺴﻦ )اﻟﺸﻴﺒﺎﻧﻲ( ﻣﺮدود‪ .‬وﻗﺪ ﻃﻌﻦ‬
‫اﺑﻦﻣﻌﻴﻦ واﻟﻌﺠﻠﻲ ﻓﻲ اﻟﺸﺎﻓﻌﻲ‪ :‬ﺑﺄﻧﻪ ﻟﻴﺲ ﺛﻘﺔ‪ .‬و اﺑﻦﻋﺪى ﻓﻲ اﺑﻲﺣﻨﻴﻔﺔ‪ ،‬و اﺑﻮزرﻋﺔ ﻓﻲ اﻟﺒﺨﺎري‪ :‬ﻟﻘﻮﻟﻪ ﺑﺨﻠﻖ اﻟﻘﺮآن‪ .‬و‬
‫ﻳﺤﻲﺑﻦﺳﻌﻴﺪ ﻓﻲ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ‪ ،‬واﻟﻨﺴﺎﺋﻲ ﻓﻲ اﺣﻤﺪﺑﻦﺻﺎﻟﺢ‪ ،‬و اﺣﻤﺪﺑﻦﺻﺎﻟﺢ ﻓﻲ ﺣﺮﻣﻠﺔ‪ ،‬وﻣﺎﻟﻚ ﻓﻲ ﺑﻦاﺳﺤﺎق … وﻣﺎ‬
‫ﻣﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻦ اﻟﻌﻠﻤﺎء اﻻ وﻗﻴﻞ ﻓﻴﻪ ﺷﺊ ﻣﻦ ذﻟﻚ( )ﻣﻘﺪﻣﺔ اﻟﻤﻮﻃﺄ ص ‪(24‬‬
‫‪=7‬وﻧﻜﺘﻔﻲ ﺑﻬﺬا اﻻﻋﺘﺮاف ﻓﻲ اﺗﻬﺎم اﺋﻤﺔ اﻟﺤﺪﻳﺚ واﻟﻔﻘﻪ ﻟﺒﻌﻀﻬﻢ اﻟﺒﻌﺾ‪ ،‬ﻣﻤﺎ ﻳﻨﻔﻲ ﻋﻨﻬﻢ اﻟﻌﺼﻤﺔ واﻟﺘﻘﺪﻳﺲ اﻟﺘﻲ اﺿﺎﻓﻬﺎ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬
‫اﻟﻤﺘﺄﺧﺮون ﻓﻲ ﻋﺼﻮر اﻟﺘﺨﻠﻒ‪.‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١۶٣ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪=8‬وﻳﺒﻘﻲ ﻋﻠﻴﻨﺎ ان ﻧﻨﺎﻗﺶ ﻣﻮﺿﻮﻋﻴﺎ ﺣﺪﻳﺚ اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻲ اﻟﻤﻮﻃﺄ ﺑﻌﺪ ان ﻋﺮﻓﻨﺎ ان ﻣﺎﻟﻚ ﻟﻢ ﻳﻜﺘﺒﻪ‪ ،‬واﻧﻤﺎ رواه ﻋﻨﻪ اﻟﺸﻴﺒﺎﻧﻲ‬
‫اﻟﻤﺘﻬﻢ ﻓﻲ ﺻﺪﻗﻪ‪ ،‬واﻟﺬي ﻳﺤﺘﺎج ﻟﻠﺪﻓﺎع ﻋﻨﻪ ﺑﺤﺠﺔ ان ﻏﻴﺮه ﻣﻦ ﻛﺒﺎر اﻻﺋﻤﺔ ﻛﺎﻧﻮا اﻳﻀﺎ ﻣﺘﻬﻤﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻊ ان اﻟﺨﻄﺄ ﻻ ﻳﺒﺮر اﻟﺨﻄﺄ‪..‬‬
‫ﻧﺘﺎﺑﻊ اﻹﺳﻨﺎد اﻟﺬي ﻳﻜﺘﺒﻪ اﻟﺸﻴﺒﺎﻧﻲ ﻳﻘﻮل )اﺧﺒﺮﻧﺎ ﻣﺎﻟﻚ‪ ،‬ﺣﺪﺛﻨﺎ ﻳﺤﻴﻰ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ اﻧﻪ ﺳﻤﻊ ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ اﻟﻤﺴﻴﺐ ﻳﻘﻮل ‪ :‬ﻟﻤﺎ ﺻﺪر‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﻟﺨﻄﺎب ﻣﻦ ﻣﻨﻰ ‪ ..‬اﻟﺦ ‪ (..‬اذن ﻣﺎﻟﻚ اﺧﺒﺮ اﻟﺸﻴﺒﺎﻧﻲ ﺷﻔﻬﻴﺎ ﺑﺄﻧﻪ ﺳﻤﻊ ﻳﺤﻴﻰ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ اﻟﺬي ﺗﻮﻓﻰ ﺑﻌﺪ ذﻟﻚ ﻳﻘﻮل ان‬
‫ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ اﻟﻤﺴﻴﺐ اﻟﺬي ﺗﻮﻓﻲ ﺑﻌﺪ ﻣﻮﻟﺪ ﻣﺎﻟﻚ ﺑﺴﻨﺔ واﺣﺪة ﻳﻘﻮل ﻛﺬا وﻛﺬا ﻋﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﻟﺨﻄﺎب ﻓﻲ ﺧﻼﻓﺘﻪ أي ﻗﺒﻴﻞ وﻓﺎة‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﻌﺎم ‪..‬‬
‫‪=9‬وﻟﻜﻦ ﻟﻴﺲ ﺻﺤﻴﺤﺎ انﻳﺮوي ﺳﻌﻴﺪﺑﻦاﻟﻤﺴﻴﺐ ﺣﺪﻳﺜﺎ ﻋﻦ ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄﺎب‪ ،‬ﻷن ﺳﻌﻴﺪﺑﻦاﻟﻤﺴﻴﺐ ﻛﺎن ﻋﻤﺮه ﻋﺎﻣﻴﻦ ﺣﻴﻦ ﻗﺘﻞ‬
‫ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄﺎب‪ ،‬ﻓﻜﻴﻒ روى ﻃﻔﻞ ﺻﻐﻴﺮ ﻋﻦ ﻋﻤﺮ‪ ،‬وﻫﺬا ﻣﺎ اﺷﺎر اﻟﻴﻪ اﻟﻤﺆرخ اﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﻓﻲ اﻟﻄﺒﻘﺎت اﻟﻜﺒﺮي‪ ،‬وﻫﻲ اﻛﺒﺮ و اﻗﺪم‬
‫ﻣﺼﺪر ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻟﺪﻳﻨﺎ‪ ،‬ﻳﻘﻮل اﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﻓﻲ ﺗﺮﺟﻤﺘﻪ اﻟﻄﻮﻳﻠﺔ ﻟﺴﻌﻴﺪ ﺑﻦ اﻟﻤﺴﻴﺐ )روي اﻧﻪ ﺳﻤﻊ ﻣﻦ ﻋﻤﺮ‪ ،‬وﻟﻢ ار اﻫﻞ اﻟﻌﻠﻢ‬
‫ﻳﺼﺤﺤﻮن ذﻟﻚ( وﻟﺬﻟﻚ ﻓﺎن اﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺗﺠﺎﻫﻞ ﺣﺪﻳﺚ اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻲ ﺗﺮﺟﻤﺘﻪ ﻟﺴﻌﻴﺪ ﺑﻦ اﻟﻤﺴﻴﺐ ورواﻳﺎﺗﻪ اﻟﻔﻘﻬﻴﺔ‪ ،‬وﻗﺪ ﺑﻠﻐﺖ ﻧﺤﻮ‬
‫ﻋﺸﺮﻳﻦ ﺻﻔﺤﺔ ﻣﻦ اﻟﻘﻄﻊ اﻟﻜﺒﻴﺮ )اﻟﻄﺒﻘﺎت اﻟﻜﺒﺮي ‪(106 :88 /5‬‬
‫‪=10‬ﺛﻢ ان ﺳﻌﻴﺪﺑﻦاﻟﻤﺴﻴﺐ ﺑﺴﺒﺐ اﺿﻄﻬﺎده ﻣﻦ ﺧﻠﻔﺎء ﻋﺼﺮه ﻓﻘﺪ اﺷﺘﻬﺮ ﺑﺎﻻﻋﺘﺰال واﻻﺑﺘﻌﺎد ﻋﻦ اﻟﻤﺸﺎﻛﻞ‪ ،‬وﻗﺪ رﻓﺾ ﻋﻘﻮﺑﺔ‬
‫اﻟﺴﻜﺮان‪ ،‬اذ ﺳﺌﻞ ﻋﻦ اﻟﺴﻜﺮان‪ :‬ﻫﻞ ﻳﺬﻫﺒﻮن ﺑﻪ اﻟﻲ اﻟﺴﻠﻄﺎن – ﻓﻘﺎل ان اﺳﺘﻄﻌﺖ ان ﺗﺴﺘﺮه ﺑﺜﻮﺑﻚ ﻓﺎﻓﻌﻞ‪ .‬ﺛﻢ ﻣﺎﻟﺒﺚ ان‬
‫ﺟﻌﻠﻮا )ﺣﺪا( ﻟﻠﺴﻜﺮان وﻧﺴﺒﻮه اﻟﻲ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﻟﺨﻄﺎب‪ ،‬ﺑﻤﺜﻞ ﻣﺎ ﻓﻌﻠﻮا ﺣﺪا ﻟﻠﺮﺟﻢ وﻧﺴﺒﻮه اﻳﻀﺎ اﻟﻲ ﻋﻤﺮ ‪..‬‬
‫‪ =11‬اذن ﻳﺴﺘﺤﻴﻞ انﻳﻜﻮن ﺳﻌﻴﺪﺑﻦاﻟﻤﺴﻴﺐ راوﻳﺎ ﻟﻬﺬا اﻟﺤﺪﻳﺚ ﻋﻦ ﻋﻤﺮ ‪ ..‬ﺑﻞ اﻳﻀﺎ ﻳﺴﺘﺤﻴﻞ انﻳﻘﻮل ﻋﻤﺮ ﻫﺬا اﻟﺤﺪﻳﺚ‪،‬‬
‫وﻫﻨﺎ ﻧﺪﺧﻞ ﻓﻲ ﻣﻨﺎﻗﺸﺔ ﻣﺘﻦ اﻟﺤﺪﻳﺚ ‪..‬‬
‫ﻣﻦ ﺣﻴﺚ اﻟﻤﺘﻦ‪:‬‬
‫‪-1‬ﻳﻠﻔﺖ اﻟﻨﻈﺮ ان اﻟﻤﻮﻃﺄ ﻓﻲ رواﻳﺔ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦاﻟﺤﺴﻦ اﻟﺸﻴﺒﺎﻧﻲ ﻳﺤﺘﻮى ﻋﻠﻲ اﺣﺎدﻳﺚ ﻣﺨﺘﻠﻔﺔ‪ ،‬ﻣﻨﻬﺎ اﻟﻤﻨﺴﻮب ﻟﻠﻨﺒﻲ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫اﻟﺴﻼم‪ ،‬وﻣﻨﻬﺎ اﻟﻤﻨﺴﻮب ﻟﻠﺼﺤﺎﺑﺔ )ﻣﺜﻞ ﺣﺪﻳﺚ اﻟﺮﺟﻢ اﻟﻤﻨﺴﻮب ﻟﻌﻤﺮ(‬
‫‪- 2‬وﻣﻨﻬﺎ ﻣﺎ ﻳﺴﻨﺪه اﻟﺸﻴﺒﺎﻧﻲ اﻟﻲ ﻣﺎﻟﻚ‪ ،‬وﻣﻨﻬﺎ ﻣﺎ ﻳﻨﺴﺒﻪ اﻟﺸﻴﺒﺎﻧﻲ اﻟﻲ ﻏﻴﺮ ﻣﺎﻟﻚ‪ ،‬وﻟﺬﻟﻚ ﻗﺎﻟﻮا ان اﻟﺸﻴﺒﺎﻧﻲ ﺳﻤﻊ اﻟﻤﻮﻃﺄ ﻣﻦ‬
‫ﻣﺎﻟﻚ ﻓﻲ ﺛﻼث ﺳﻨﻴﻦ‪ ،‬اﻛﺜﺮ ﻣﻦ ﺳﺒﻌﻤﺎﺋﺔ ﺣﺪﻳﺚ‪ ،‬ﻫﺬا ﻣﻊ ان ﻣﺠﻤﻮع اﺣﺎدﻳﺚ اﻟﻤﻮﻃﺄ ﻛﻠﻬﺎ )‪ (1008‬ﻓﻲ رواﻳﺔ اﻟﺸﻴﺒﺎﻧﻲ‪.‬‬
‫‪ -3‬وﻣﻦ اﻟﻄﺒﻴﻌﻲ ان ﺗﺘﻨﺎﻗﺾ اﻻﺣﺎدﻳﺚ ﻓﻲ اﻟﻤﺘﻦ ﺧﻼل اﻟﻤﻮﺿﻮع اﻟﻮاﺣﺪ‪،‬‬
‫‪ -4‬وﻧﻜﺘﻔﻲ ﻫﻨﺎ ﺑﻤﺜﺎل ﻣﺤﺪد وﺷﺪﻳﺪ اﻻﻳﺤﺎء‪ :‬ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان )ﺑﺎب اﻟﻮﺿﻮء ﻣﻦ ﻣﺲ اﻟﺬﻛﺮ( أي ﻋﻮرة اﻟﺮﺟﻞ‬
‫‪ ،1-4‬اﺗﻲ اﻟﺸﻴﺒﺎﻧﻲ ﺑـ ‪ 18‬ﺣﺪﻳﺜﺎ ‪ ..‬ﺑﺪأ ﺑﺤﺪﻳﺜﻴﻦ ﻳﺆﻛﺪان ﻋﻠﻲ ان ﻣﺲ اﻟﺬﻛﺮ ﻳﻨﻘﺾ اﻟﻮﺿﻮء‪ ،‬ﺛﻢ ‪ 16‬ﺣﺪﻳﺜﺎ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺗﺆﻛﺪ ﻛﻠﻬﺎ‬
‫ان ﻣﺲ اﻟﺬﻛﺮ ﻻ ﻳﻨﻘﺾ اﻟﻮﺿﻮء ‪!!..‬‬
‫‪-5‬وﻣﻦ ﻧﺎﺣﻴﺔ اﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺮﺟﻢ ﺑﺎﻟﺬات ﻧﺠﺪ ﻓﻴﻬﺎ ﻧﻮﻋﺎ ﻣﻦ اﻟﺘﻨﺎﻗﺾ ‪ ..‬ﻓﻔﻲ اﻟﺤﺪﻳﺚ اﻟﺨﺎص ﺑﻤﻮﺿﻮﻋﻨﺎ اﻟﻤﺮوي ﻋﻦ ﻋﻤﺮ‬
‫ﻳﻨﺴﺒﻮن ﻓﻴﻪ آﻳﺔ ﻟﻠﺮﺟﻢ ﺗﻘﻮل )اﻟﺸﻴﺦ واﻟﺸﻴﺨﺔ اذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﻪ( وﻣﻌﻠﻮم ان ﻣﺼﻄﻠﺢ اﻟﺸﻴﺦ واﻟﺸﻴﺨﺔ ﻻ ﻳﻔﻴﺪ‬
‫اﻻﺣﺼﺎن او اﻟﻤﺤﺼﻦ واﻟﻤﺤﺼﻨﺔ‪ ،‬ﻓﻘﺪ ﻳﺼﻞ اﻻﻧﺴﺎن اﻟﻲ ﻣﺮﺣﻠﺔ اﻟﺸﻴﺨﻮﺧﺔ دون زواج او اﺣﺼﺎن‪،‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١۶۴ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪-6‬وﻗﺪ اﺣﺲ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦاﻟﺤﺴﻦ اﻟﺸﻴﺒﺎﻧﻲ ﺑﻬﺬا اﻟﻘﺼﻮر ﻓﻲ اﻟﻤﻌﻨﻲ ﻓﺎﺳﺘﺪرك ﻳﻘﻮل ﺗﻌﻠﻴﻘﺎ ﻋﻠﻲ ﺣﺪﻳﺚ اﺧﺮ ﻓﻲ رﺟﻢ اﻟﺰﻧﺎة ﻣﻦ‬
‫اﻟﻴﻬﻮد )اﻟﺤﺪﻳﺚ رﻗﻢ ‪) (694‬ﻗﺎل ﻣﺤﻤﺪ ‪ :‬ﺑﻬﺬا ﻛﻠﻪ ﻧﺄﺧﺬ‪ ،‬اﻳﻤﺎ رﺟﻞ ﻣﺴﻠﻢ زﻧﻰ ﺑﺎﻣﺮأة وﻗﺪ ﺗﺰوج ﻗﺒﻞ ذﻟﻚ ﺑﺎﻣﺮأة ﺣﺮة‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺔ وﺟﺎﻣﻌﻬﺎ ﻓﻌﻠﻴﻪ اﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬وﻫﺬا ﻫﻮ اﻟﻤﺤﺼﻦ‪ ،‬ﻓﺎن ﻛﺎن ﻟﻢ ﻳﺠﺎﻣﻌﻬﺎ وﻟﻢ ﻳﺪﺧﻞ ﺑﻬﺎ او ﻛﺎﻧﺖ ﺗﺤﺘﻪ اﻣﺔ )ﺟﺎرﻳﺔ( او ﻳﻬﻮدﻳﺔ او‬
‫ﻧﺼﺮاﻧﻴﺔ ﻟﻢ ﻳﻜﻦ ﺑﻬﺎ ﻣﺤﺼﻨﺎ وﻟﻢ ﻳﺮﺟﻢ‪ ،‬وﺿﺮب ﻣﺎﺋﺔ‪ ،‬وﻫﺬا ﻛﻠﻪ ﻗﻮل اﺑﻲ ﺣﻨﻴﻔﺔ واﻟﻌﺎﻣﺔ ﻣﻦ اﻟﻔﻘﻬﺎء(‪.‬‬
‫‪-7‬ان اﻟﺸﻴﺒﺎﻧﻲ )وﻫﻮ ﺗﻠﻤﻴﺬ ﻷﺑﻲﺣﻨﻴﻔﺔ واﺣﺪ اﻟﺸﻴﺨﻴﻦ ﻓﻲ اﻟﻤﺬﻫﺐ اﻟﺤﻨﻔﻲ( ﻳﻀﻊ ﺗﺤﺪﻳﺪا ﻓﻘﻬﻴﺎ وﺗﺼﺤﻴﺤﺎ ﻟﺤﺪﻳﺚ اﻟﺮﺟﻢ‬
‫اﻟﻤﺮوي ﻋﻦ ﻋﻤﺮ واﻟﺬي ﻳﺘﻀﻤﻦ ﻋﺒﺎرة )اﻟﺸﻴﺦ واﻟﺸﻴﺨﺔ اذا زﻧﻴﺎ ‪ ..‬اﻟﺦ( وﺑﻬﺬا اﻟﺘﺤﺪﻳﺪ واﻟﺘﺼﺤﻴﺢ ﻳﻜﻮن اﻟﻤﺤﺼﻦ اﻟﺰاﻧﻲ‬
‫اﻟﻤﺴﺘﺤﻖ ﻟﻠﺮﺟﻢ ﻟﻴﺲ ﻫﻮ ﻣﺠﺮد اﻟﺸﻴﺦ واﻟﺸﻴﺨﺔ وﻟﻜﻨﻪ اﻟﺬي ﺗﺰوج ﺑﺎﻣﺮأة ﻣﺴﻠﻤﺔ ﺣﺮة‪ ،‬ﻓﺎذا ﺗﺰوج ﺑﺠﺎرﻳﺔ او ﻳﻬﻮدﻳﺔ او‬
‫ﻧﺼﺮاﻧﻴﺔ ﻓﻠﻴﺲ ﻣﺘﺰوﺟﺎ ﻛﺎﻣﻼ او ﻟﻴﺲ ﻣﺤﺼﻨﺎ‪ ،‬وﺑﺬﻟﻚ ﻳﻨﺠﻮ ﻣﻦ اﻟﺮﺟﻢ‪،‬‬
‫‪-8‬وﻋﻠﻴﻪ ﻓﺄﻧﻬﻢ ﻳﻌﺘﺒﺮون اﻟﺰواج ﻣﻦ اﻟﺮوﺳﻴﺎت او اﻻورﺑﻴﺎت )زواج ﻧﺺ وﻧﺺ ‪(!!..‬‬
‫واﻟﻤﻬﻢ اﻧﻬﺎ وﺟﻬﺎت ﻧﻈﺮ ﻟﺒﻌﺾ اﻟﻔﻘﻬﺎء وﻟﻴﺴﺖ ﺗﺸﺮﻳﻌﺎ اﻻﻫﻴﺎ‪ ،‬ﺑﻞ ﺗﺘﻨﺎﻗﺾ ﻣﻊ اﻟﺘﺸﺮﻳﻊ اﻻﻟﻬﻲ ﻛﻤﺎ ﺳﻨﻮﺿﺢ ﻓﻴﻤﺎ ﺑﻌﺪ‪..‬‬
‫‪-9‬و ﻫﻨﺎك ﻣﺎﻫﻮ اﺧﻄﺮ ﻓﻲ ﻫﺬا اﻟﺤﺪﻳﺚ‪ ،‬اﻧﻪ ﻳﺘﻬﻢ ﻋﻤﺮ ﺑﺎﻟﺘﺮوﻳﺞ ﻟﻼﺣﺎدﻳﺚ‪ ،‬وﻳﺘﻬﻢ اﻟﻨﺒﻲ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﺑﺄﻧﻪ ﺗﺮك اﻳﺔ ﻗﺮآﻧﻴﺔ ﻟﻢ‬
‫ﻳﻜﺘﺒﻬﺎ‪،‬‬
‫‪-10‬وﻳﺰﻋﻢ ان ﻋﻤﺮ ﻫﻮ اﻟﺬي ﻳﺴﻦ اﻟﺴﻨﻦ وﻳﻔﺮض اﻟﻔﺮاﺋﺾ وﻳﺘﺮك اﻟﻨﺎس ﻋﻠﻲ اﻟﺴﻨﺔ اﻟﻮاﺿﺤﺔ‪،‬‬
‫‪-11‬واﻧﻪ ﻣﺜﻞ اﻟﻨﺒﻲ ﻳﺨﻄﺐ اﻟﻨﺎس ﺣﺠﺔ اﻟﻮداع ﻗﺒﻞ ﻣﻮﺗﻪ وﻳﻮﺻﻴﻬﻢ وﻟﻜﻦ ﺑﺤﺪﻳﺚ اﻟﺮﺟﻢ‪،‬‬
‫‪-12‬وﻳﻘﻮل ذﻟﻚ ﻓﻲ ﺻﻮرة دﻓﺎﻋﻴﺔ ﻣﺴﺒﻘﺔ ﺗﻨﺒﺊ ﻋﻦ وﺟﻮد ﺟﺪل ﺣﻮل ﻣﻮﺿﻮع اﻟﺮﺟﻢ‪،‬‬
‫‪ -13‬ﻟﺬﻟﻚ ﺟﻌﻠﻮا ﻋﻤﺮ ﻓﻲ ﻫﺬه اﻟﺮواﻳﺔ ﻳﺘﺼﺪي ﻟﻤﻨﻜﺮي ﺣﺪﻳﺚ اﻟﺮﺟﻢ ﺣﺘﻲ ﻻ ﻳﻘﻮل ﻗﺎﺋﻞ ﻻ ﻧﺠﺪ ﺣﺪﻳﻦ ﻓﻲ ﻛﺘﺎب اﷲ …‬
‫ﺛﻢ ﻳﺬﻛﺮ اﻟﻌﺒﺎرة اﻟﺮﻛﻴﻜﺔ )اﻟﺸﻴﺦ واﻟﺸﻴﺨﺔ اذا زﻧﻴﺎ ‪ (..‬وﻳﺠﻌﻠﻬﺎ آﻳﻪ ﻗﺮآﻧﻴﺔ‪ ،‬ﻛﻤﺎ ﻟﻮ ان اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻟﻢ ﻳﺬﻛﺮ ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻪ اﻟﻜﺮﻳﻢ ﻗﺒﻴﻞ‬
‫وﻓﺎة اﻟﻨﺒﻲ واﻛﺘﻤﺎل اﻟﻘﺮآن ‪):‬اﻟﻴﻮم اﻛﻤﻠﺖ ﻟﻜﻢ دﻳﻨﻜﻢ‪ ،‬واﺗﻤﻤﺖ ﻋﻠﻴﻜﻢ ﻧﻌﻤﺘﻲ ورﺿﻴﺖ ﻟﻜﻢ اﻻﺳﻼم دﻳﻨﺎ ‪ :‬اﻟﻤﺎﺋﺪة ‪.(3‬‬
‫‪-14‬ﺛﻢ ﻻﺗﺨﻠﻮ اﻟﺮواﻳﺔ ﻣﻦ اﻟﺘﻨﺎﻗﺾ ﻓﻲ ﻗﻮﻟﻪ )ﻟﻮﻻ انﻳﻘﻮل اﻟﻨﺎس زاد ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄﺎب ﻓﻲ ﻛﺘﺎب اﷲ ﻟﻜﺘﺒﺘﻬﺎ( ﻓﻜﻴﻒ ﻳﻌﺘﺒﺮﻫﺎ‬
‫آﻳﺔ ﺛﻢ ﻳﻌﺘﺪﻫﺎ زﻳﺎدة ﻓﻲ ﻛﺘﺎب اﷲ ﻳﻤﺘﻨﻊ ﻋﻦ اﺿﺎﻓﺘﻬﺎ اﻟﻲ اﻟﻘﺮآن‪.‬‬
‫‪-15‬وﻧﺤﻦ ﻧﺮد ﻋﻠﻰ ﻫﺬا اﻟﺤﺪﻳﺚ وﻏﻴﺮه ﻣﻦ ﻣﺎ ﺟﺎء ﻓﻲ ﻛﺘﺐ اﻟﺘﺮاث ﻧﻔﺴﻬﺎ ‪..‬‬
‫‪-1‬روي اﺣﻤﺪ وﻣﺴﻠﻢ و اﻟﺪارﻣﻲ واﻟﺘﺮﻣﺬي و اﻟﻨﺴﺎﺋﻲ ﻋﻦ اﺑﻲﺳﻌﻴﺪ اﻟﺨﺪري ﻗﻮل اﻟﺮﺳﻮل )ﻻﺗﻜﺘﺒﻮا ﻋﻨﻲ ﺷﻴﺌﺎ ﺳﻮي اﻟﻘﺮآن‪،‬‬
‫ﻓﻤﻦ ﻛﺘﺐ ﻋﻨﻲ ﻏﻴﺮ اﻟﻘﺮآن ﻓﻠﻴﻤﺤﻪ(‬
‫‪ -2‬واﺧﺮج اﻟﺪارﻣﻲ –وﻫﻮ ﺷﻴﺦ اﻟﺒﺨﺎري‪ -‬ﻋﻦ اﺑﻲﺳﻌﻴﺪ اﻟﺨﺪري اﻧﻬﻢ )اﺳﺘﺄذﻧﻮا اﻟﻨﺒﻲ ﻓﻲ انﻳﻜﺘﺒﻮا ﻋﻨﻪ ﺷﻴﺌﺎ ﻓﻠﻢ ﻳﺄذن ﻟﻬﻢ(‪.‬‬
‫واﻟﺮواﻳﺔ ﻋﻦ اﺑﻲﺳﻌﻴﺪ اﻟﺨﺪري ﺗﻘﻮل ‪ :‬اﺳﺘﺄذﻧﺎ اﻟﻨﺒﻲ)ص( ﻓﻲ اﻟﻜﺘﺎﺑﺔ ﻓﻠﻢ ﻳﺄذن ﻟﻨﺎ‪.‬‬
‫‪ -3‬وروي ﻣﺴﻠﻢ واﺣﻤﺪ ان زﻳﺪﺑﻦﺛﺎﺑﺖ –اﺣﺪ ﻣﺸﺎﻫﻴﺮ ﻛﺘﺎب اﻟﻮﺣﻲ– دﺧﻞ ﻋﻠﻲ ﻣﻌﺎوﻳﺔ ﻓﺴﺄﻟﻪ ﻋﻦ ﺣﺪﻳﺚ واﻣﺮ اﻧﺴﺎﻧﺎ ان‬
‫ﻳﻜﺘﺒﻪ‪ ،‬ﻓﻘﺎل ﻟﻪ زﻳﺪ ‪) :‬ان رﺳﻮلاﷲ اﻣﺮﻧﺎ اﻻ ﻧﻜﺘﺐ ﺷﻴﺌﺎ ﻣﻦ ﺣﺪﻳﺜﻪ(‪ ،‬ﻓﻤﺤﺎه ﻣﻌﺎوﻳﺔ‪.‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١۶۵ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪-4‬وﻗﺪ وردت اﺣﺎدﻳﺚ ﺗﻔﻴﺪ اﻻذن ﺑﺎﻟﻜﺘﺎﺑﺔ‪ ،‬ﻣﺜﻞ )اﻛﺘﺒﻮا ﻷﺑﻲ ﺷﺎه( وﻣﺎ ورد ان ﻻﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻌﺾ ﻛﺘﺎﺑﺎت وادﻋﻴﺔ ﻓﻲ‬
‫اﻟﺤﺪﻳﺚ‪ ،‬وﻟﻜﻦ اﻟﻤﺤﻘﻘﻴﻦ ﻣﻦ ﻋﻠﻤﺎء اﻟﺤﺪﻳﺚ رﺟﺤﻮا اﻻﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺘﻲ ﻧﻬﺖ ﻋﻦ ﻛﺘﺎﺑﺔ اﻟﺤﺪﻳﺚ ﺧﺼﻮﺻﺎ واﻧﻪ ﻻﻳﻌﻘﻞ انﻳﻨﻬﻲ‬
‫اﻟﻨﺒﻲ ﻋﻦ ﺷﺊ ﺛﻢ ﻳﺄﻣﺮ ﺑﻤﺎ ﻳﻨﺎﻗﻀﻪ‪.‬‬
‫‪ 1-4‬ﺛﻢ ‪-‬وﻫﺬا ﻫﻮ اﻻﻫﻢ‪ -‬ﻓﺄن اﻟﻨﺒﻲ ﻋﻨﺪﻣﺎ ﻣﺎت ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻣﻊ اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ ﻣﻦ ﻛﺘﺎب ﻣﺪون ﻏﻴﺮ اﻟﻘﺮآن اﻟﻜﺮﻳﻢ ﻣﻤﺎ ﻳﺪل ﻋﻠﻲ‬
‫ﻃﺎﻋﺔ اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ ﻟﻠﻨﺒﻲ ﻓﻲ ﻋﺪم ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺊ ﻏﻴﺮ اﻟﻘﺮآن‪.‬‬
‫‪-5‬وﺑﻌﻀﻬﻢ ﺣﺎول اﻟﺘﻮﻓﻴﻖ واﻟﻤﻮاءﻣﺔ ‪-‬ﺑﻴﻦ اﻻﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺘﻲ ﺗﻨﻬﻲ ﻋﻦ ﻛﺘﺎﺑﺔ ﻏﻴﺮ اﻟﻘﺮأن وﺑﻴﻦ اﻻﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺘﻲ ﺗﻔﻴﺪ ﻛﺘﺎﺑﺔ‬
‫ﺑﻌﻀﻬﻢ‪ -‬ﺑﻘﻮﻟﻪ ﺑﺄن اﻟﻤﺮاد ﺣﺘﻲ ﻻﺗﻠﺘﺒﺲ اﻻﺣﺎدﻳﺚ ﺑﺎﻟﻘﺮآن‪ .‬وﻫﺬه ﺣﺠﺔ ﻻﺗﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻊ اﻋﺠﺎز اﻟﻘﺮآن اﻟﺬي ﻳﻌﻠﻮ ﻋﻠﻲ ﻛﻼم‬
‫اﻟﺒﺸﺮ واﻟﺬي ﺗﺤﺪي ﺑﻪ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ اﻟﻌﺮب ﻓﻌﺠﺰوا ﻋﻦ اﻻﺗﻴﺎن ﺑﺴﻮرة ﻣﻦ ﻣﺜﻠﻪ‪ ،‬وذﻟﻚ اﻟﻘﺮآن اﻟﻤﻌﺠﺰ ﻟﻠﻌﺮب ﻛﻴﻒ ﻳﺨﺸﻲ اﺣﺪ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻦ ان ﻳﺨﺘﻠﻂ ﺑﻪ ﺷﺊ اﺧﺮ ؟‪..‬ذﻟﻚ اﻟﻘﺮآن اﻟﻤﺤﺪد ﺑﺎﻟﺴﻮر واﻻﻳﺎت اﻟﻤﺮﻗﻤﺔ ﻛﻴﻒ ﻳﻤﻜﻦ انﻳﺨﺘﻠﻂ ﺑﻪ ﻏﻴﺮه وﻗﺪ ﺿﻤﻦ اﷲ‬
‫ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺣﻔﻈﻪ اﻟﻲ ﻗﻴﺎم اﻟﺴﺎﻋﺔ ؟‬
‫ان اﻟﺜﺎﺑﺖ ان اﻟﺮﺳﻮل ﻟﻢﻳﺘﺮك ﺑﻌﺪه ﺳﻮي اﻟﻘﺮآن ‪..‬‬
‫‪-6‬واﻟﺒﺨﺎري ﻳﻌﺘﺮف ﺑﺄن اﻟﻨﺒﻲ ﻣﺎ ﺗﺮك ﻏﻴﺮ اﻟﻘﺮآن ﻛﺘﺎﺑﺎ ﻣﺪوﻧﺎ‪ ،‬ﻳﺮوي اﺑﻦ رﻓﻴﻊ ‪ :‬دﺧﻠﺖ اﻧﺎ وﺷﺪاد ﺑﻦ ﻣﻌﻘﻞ ﻋﻠﻲ اﺑﻦﻋﺒﺎس‪،‬‬
‫ﻓﻘﺎل ﻟﻪ ﺷﺪادﺑﻦﻣﻌﻘﻞ‪ :‬اﺗﺮك اﻟﻨﺒﻲ ﻣﻦ ﺷﺊ ؟ ﻗﺎل ﻣﺎ ﺗﺮك اﻻ ﻣﺎ ﺑﻴﻦ اﻟﺪﻓﺘﻴﻦ‪ .‬أي اﻟﻘﺮآن ﻓﻲ اﻟﻤﺼﺤﻒ‪ .‬ﻗﺎل )ودﺧﻠﻨﺎ ﻋﻠﻲ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﺤﻨﻔﻴﺔ ﻓﺴﺄﻟﻨﺎه‪ ،‬ﻓﻘﺎل )ﻣﺎ ﺗﺮك اﻻ ﻣﺎ ﺑﻴﻦ اﻟﺪﻓﺘﻴﻦ( ] اﻟﺒﺨﺎري ‪ .234 / 6‬ط‪ .‬دار اﻟﺸﻌﺐ [‪.‬‬
‫‪-7‬و ﻣﻤﺎ ﻳﺆﻛﺪ ان اﻟﻨﺒﻲ ﻧﻬﻰ ﻋﻦ ﻛﺘﺎﺑﺔ ﻏﻴﺮ اﻟﻘﺮآن ان اﻟﺨﻠﻔﺎء اﻟﺮاﺷﺪﻳﻦ ﺑﻌﺪه ﺳﺎروا ﻋﻠﻲ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻓﻨﻬﻮا ﻋﻦ ﻛﺘﺎﺑﺔ اﻻﺣﺎدﻳﺚ‬
‫وﻋﻦ رواﻳﺘﻬﺎ ‪..‬‬
‫‪-8‬ﻓﺎﺑﻮﺑﻜﺮ اﻟﺼﺪﻳﻖ ﺟﻤﻊ اﻟﻨﺎس ﺑﻌﺪ وﻓﺎة اﻟﻨﺒﻲ وﻗﺎل ‪ :‬اﻧﻜﻢ ﺗﺤﺪﺛﻮن ﻋﻦ رﺳﻮلاﷲ اﺣﺎدﻳﺚ ﺗﺨﺘﻠﻔﻮن ﻓﻴﻬﺎ واﻟﻨﺎس ﺑﻌﺪﻛﻢ اﺷﺪ‬
‫اﺧﺘﻼﻓﺎ‪ ،‬ﻓﻼ ﺗﺤﺪﺛﻮا ﻋﻦ رﺳﻮلاﷲ ﺷﻴﺌﺎ‪ ،‬ﻓﻤﻦ ﺳﺄﻟﻜﻢ ﻓﻘﻮﻟﻮا ‪ :‬ﺑﻴﻨﻨﺎ وﺑﻴﻨﻜﻢ ﻛﺘﺎب اﷲ ﻓﺎﺳﺘﺤﻠﻮا ﺣﻼﻟﻪ وﺣﺮﻣﻮا ﺣﺮاﻣﻪ( وﻫﺬا ﻣﺎ‬
‫ﻳﺮوﻳﻪ اﻟﺬﻫﺒﻲ ﻓﻲ ﺗﺬﻛﺮة اﻟﺤﻔﺎظ‪.‬‬
‫‪ -9‬وﻳﺮوي اﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺒﺮ واﻟﺒﻴﻬﻘﻲ ان ﻋﻤﺮ اﻟﻔﺎروق ﻗﺎل )اﻧﻲ ﻛﻨﺖ ارﻳﺪ ان اﻛﺘﺐ اﻟﺴﻨﻦ واﻧﻲ ذﻛﺮت ﻗﻮﻣﺎ ﻛﺎﻧﻮا ﻗﺒﻠﻜﻢ ﻛﺘﺒﻮا‬
‫ﻛﺘﺒﺎ ﻓﺎﻛﺒﻮا ﻋﻠﻴﻬﺎ وﺗﺮﻛﻮا ﻛﺘﺎب اﷲ‪ .‬واﻧﻲ واﷲ ﻻ اﺷﻮب ﻛﺘﺎب اﷲ ﺑﺸﺊ اﺑﺪا‪ .‬و رواﻳﺎﺗﻪ اﻟﺒﻴﻬﻘﻲ )ﻻ اﻟﺒﺲ ﻛﺘﺎب اﷲ ﺑﺸﺊ اﺑﺪا(‬
‫وروي اﺑﻦﻋﺴﺎﻛﺮ )ﻣﺎ ﻣﺎت ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄﺎب ﺣﺘﻲ ﺑﻌﺚ اﻟﻲ اﺻﺤﺎب رﺳﻮلاﷲ ﻓﺠﻤﻌﻬﻢ ﻣﻦ اﻻﻓﺎق ‪ ..‬ﻓﻘﺎل ‪ :‬ﻣﺎ ﻫﺬه اﻻﺣﺎﻳﺚ‬
‫اﻟﺘﻲ اﻓﺸﻴﺘﻢ ﻋﻦ رﺳﻮلاﷲ ﻓﻲ اﻻﻓﺎق ؟ ‪ ..‬اﻗﻴﻤﻮا ﻋﻨﺪي ﻻ واﷲ ﻻﺗﻔﺎرﻗﻮﻧﻲ ﻣﺎ ﻋﺸﺖ ‪ ..‬ﻓﻤﺎ ﻓﺎرﻗﻮه ﺣﺘﻲ ﻣﺎت(‪.‬‬
‫‪-10‬وروى اﻟﺬﻫﺒﻲ ﻓﻲ ﺗﺬﻛﺮة اﻟﺤﻔﺎظ ان ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄﺎب ﺣﺒﺲ اﺑﺎﻣﺴﻌﻮد و اﺑﺎاﻟﺪرداء و اﺑﺎﻣﺴﻌﻮد اﻻﻧﺼﺎري‪ ،‬ﻓﻘﺎل ‪) :‬اﻛﺜﺮﺗﻢ‬
‫اﻟﺤﺪﻳﺚ ﻋﻦ رﺳﻮلاﷲ( وﻛﺎن ﻗﺪ ﺣﺒﺴﻬﻢ ﻓﻲ اﻟﻤﺪﻳﻨﺔ ﺛﻢ اﻃﻠﻘﻬﻢ ﻋﺜﻤﺎن‪.‬‬
‫‪-11‬وروى اﺑﻦﻋﺴﺎﻛﺮ ان ﻋﻤﺮ ﻗﺎل ﻻﺑﻲﻫﺮﻳﺮة‪) :‬ﻟﺘﺘﺮﻛﻦ اﻟﺤﺪﻳﺚ ﻋﻦ رﺳﻮلاﷲ او ﻷﻟﺤﻘﻨﻚ ﺑﺄرض دوس‪-‬ارض ﺑﻼده‪-‬‬
‫وﻗﺎل ﻟﻜﻌﺐ اﻷﺣﺒﺎر‪ :‬ﻟﺘﺘﺮﻛﻦ اﻟﺤﺪﻳﺚ ﻋﻦ اﻻول – أي اﺑﻲﻫﺮﻳﺮة– أو ﻻﻟﺤﻘﻨﻚ ﺑﺄرض اﻟﻘﺮدة أي ارض اﺟﺪاده ﻣﻦ اﻟﻴﻬﻮد‪.‬‬
‫‪-12‬واﻛﺜﺮ اﺑﻮﻫﺮﻳﺮة ﻣﻦ اﻟﺤﺪﻳﺚ ﺑﻌﺪ وﻓﺎة ﻋﻤﺮ‪ ،‬اذ اﺻﺒﺢ ﻻﻳﺨﺸﻲ ﺑﻌﺪ ﻣﻮت ﻋﻤﺮ‪ ،‬وﻛﺎن اﺑﻮﻫﺮﻳﺮة ﻳﻘﻮل )اﻧﻲ اﺣﺪﺛﻜﻢ‬
‫ﺑﺄﺣﺎدﻳﺚ ﻟﻮ ﺣﺪﺛﺖ ﺑﻬﺎ زﻣﻦ ﻋﻤﺮ ﻟﻀﺮﺑﻨﻲ ﺑﺎﻟﺪرة –وﻓﻲ رواﻳﺔ ﻟﺸﺞ رأﺳﻲ– وﻳﺮوى اﻟﺰﻫﺮي ان اﺑﺎﻫﺮﻳﺮة ﻛﺎن ﻳﻘﻮل ‪) :‬ﻣﺎ ﻛﻨﺎ‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١۶۶ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﺴﺘﻄﻴﻊ انﻧﻘﻮل ﻗﺎل رﺳﻮلاﷲ ﺣﺘﻲ ﻗﺒﺾ ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﺛﻢ ﻳﻘﻮل اﺑﻮﻫﺮﻳﺮة ‪ :‬ﻓﻜﻨﺖ ﻣﺤﺪﺛﻜﻢ ﻫﺬه اﻻﺣﺎدﻳﺚ وﻋﻤﺮ ﺣﻲ ؟ اﻣﺎ واﷲ اذن‬
‫ﻻﻳﻘﻨﺖ ان اﻟﻤﺨﻔﻘﺔ –اﻟﻌﺼﺎ– ﺳﺘﺒﺎﺷﺮ ﻇﻬﺮي‪ ،‬ﻓﺄن ﻋﻤﺮ ﻛﺎن ﻳﻘﻮل )اﺷﺘﻐﻠﻮا ﺑﺎﻟﻘﺮآن‪ ،‬ﻓﺄن اﻟﻘﺮآن ﻛﻼم اﷲ(‪.‬‬
‫‪-13‬وﻗﺎل رﺷﻴﺪرﺿﺎ ﻓﻲ اﻟﻤﻨﺎر ﻳﻌﻠﻖ ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ )ﻟﻮ ﻃﺎل ﻋﻤﺮ )ﻋﻤﺮ( ﺣﺘﻲ ﻣﺎت اﺑﻮﻫﺮﻳﺮة ﻟﻤﺎ وﺻﻠﺖ اﻟﻴﻨﺎ ﺗﻠﻚ اﻻﺣﺎدﻳﺚ‬
‫اﻟﻜﺜﻴﺮة(‪.‬ﻫﺬا ﻫﻮ ﻣﻮﻗﻒ ﻋﻤﺮ ﻣﻦ رواﻳﺔ اﻻﺣﺎدﻳﺚ ﻓﻲ ﺣﻴﺎﺗﻪ‪ ،‬ﺛﻢ ﻧﺴﺒﻮا اﻟﻴﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﻮﺗﻪ ذﻟﻚ اﻟﺤﺪﻳﺚ اﻟﺬي ﻳﺨﺎﻟﻒ ﺷﺮع اﷲ‬
‫ﺗﻌﺎﻟﻲ‪.‬‬
‫وﻋﻤﻮﻣﺎ ﻧﻜﺘﻔﻲ ﺑﻬﺬا اﻻﺛﺒﺎت ﻓﻲ ان اﻟﻨﺒﻲ اﺗﺎﻧﺎ ﺑﺎﻟﻘﺮآن وﻧﻬﺎﻧﺎ ﻋﻦ ﻏﻴﺮه‪ ،‬وان ﻛﺒﺎر اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ ﺳﺎروا ﻋﻠﻲ ﻧﻬﺠﻪ ﻓﻲ اﻟﺘﻤﺴﻚ‬
‫ﺑﺎﻟﻘﺮآن وﺣﺪه‪،‬‬
‫‪-14‬ﺣﺘﻲ ان ﺗﺪوﻳﻦ ﺗﻠﻚ اﻻﺣﺎدﻳﺚ اﻟﻤﻨﺴﻮﺑﺔ ﻟﻠﻨﺒﻲ ﻟﻢﻳﺒﺪأ اﻻ ﻓﻲ اﻟﻘﺮن اﻟﺜﺎﻟﺚ‪ ،‬ﺑﻌﺪ وﻓﺎة اﻟﻨﺒﻲ ﺑﻘﺮﻧﻴﻦ ﻣﻦ اﻟﺰﻣﺎن‪ .‬وﻛﺎن‬
‫اﻟﻤﻮﻃﺄ اول ﺗﺪوﻳﻦ ﻣﻨﻄﻢ ﻟﻼﺣﺎدﻳﺚ‪.‬‬
‫)ع(‬
‫وﻫﻨﺎ ﻧﺘﺴﺎءل ‪ ..‬اذا ﻛﺎﻧﺖ ﺗﻠﻚ اﻻﺣﺎدﻳﺚ ﺟﺰءا ﻣﻦ اﻻﺳﻼم ﻛﻤﺎ ﻳﺪﻋﻮن‪ ،‬وﻗﺪ ﻧﻬﻲ اﻟﻨﺒﻲ ﻋﻦ ﻛﺘﺎﺑﺘﻬﺎ اﻟﻴﺲ ذﻟﻚ اﺗﻬﺎﻣﺎ ﻟﻠﻨﺒﻲ‬
‫ﺑﺎﻟﺘﻘﺼﻴﺮ ﻓﻲ ﺗﺒﻠﻴﻎ رﺳﺎﻟﺘﻪ ؟ وﻫﻞ ﻳﻌﻘﻞ انﺗﻜﻮن اﻟﺮﺳﺎﻟﺔ اﻻﺳﻼﻣﻴﺔ ﻧﺎﻗﺼﺔ وﺗﻈﻞ ﻫﻜﺬا اﻟﻲ انﻳﺄﺗﻲ اﻟﻨﺎس ﻓﻲ ﻋﺼﺮ اﻟﻔﺘﻦ‬
‫واﻻﺳﺘﺒﺪاد ﻟﻴﻜﻤﻠﻮا اﻟﻨﻘﺺ اﻟﻤﺰﻋﻮم ؟‬
‫‪-1‬ان اﻟﺬي ﻧﻌﺘﻘﺪه ان اﻟﻨﺒﻲ)ع( ﻗﺪ ﺑﻠﻎ اﻟﺮﺳﺎﻟﺔ ﺑﺎﻛﻤﻠﻬﺎ وﻫﻲ اﻟﻘﺮآن وﻧﻬﻲ ﻋﻦ ﻛﺘﺎﺑﺔ ﻏﻴﺮه‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻠﻚ اﻻﺣﺎدﻳﺚ ﻓﻬﻲ ﺗﻤﺜﻞ واﻗﻊ‬
‫اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ وﻋﻘﺎﺋﺪﻫﻢ وﺛﻘﺎﻓﺘﻬﻢ وﺗﻤﺜﻞ ﻓﻲ اﻟﻨﻬﺎﻳﺔ اﻟﻔﺠﻮة ﺑﻴﻦ اﻻﺳﻼم وﺑﻴﻦ اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ‪ ،‬وﺣﺪ اﻟﺮﺟﻢ اﺣﺪ ﻣﻌﺎﻟﻢ ﺗﻠﻚ اﻟﻔﺠﻮة‪،‬‬
‫وﺑﺪأ اﻟﻤﻮﻃﺄ ﺗﻠﻚ اﻻﺣﺎدﻳﺚ‪ ،‬ﺛﻢ ﺑﻌﺪ ذﻟﻚ راﺟﺖ اﺣﺎدﻳﺚ اﺧﺮي ﻟﻠﺮﺟﻢ ﻓﻲ اﻟﻌﺮاق واﻟﺸﺎم وﻏﻴﺮﻫﻤﺎ ﻓﻲ اﻟﻘﺮن اﻟﺜﺎﻟﺚ‬
‫اﻟﻬﺠﺮي دوﻧﻬﺎ ﻋﻠﻤﺎء اﻟﺤﺪﻳﺚ ﻣﺜﻞ اﻟﺒﺨﺎري وﻣﺴﻠﻢ‪..‬‬
‫‪-2‬وﻟﻜﻦ ﻛﻞ ﺗﻠﻚ اﻻﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺨﺎﺻﺔ ﺑﺎﻟﺮﺟﻢ ﺗﺘﻨﺎﻗﺾ ﻣﻊ ﺗﺸﺮﻳﻌﺎت اﻻﺳﻼم ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن‪..‬‬
‫ذﻟﻚ ان اﻟﻨﺒﻲ)ع( ﻟﻢﻳﻌﺮف اﺳﻄﻮرة رﺟﻢ اﻟﺰاﻧﻲ ﺑﺎﻟﺮﻏﻢ ﻣﻦ اﻻﺣﺎدﻳﺚ اﻟﻤﻔﺘﺮاة‪.‬‬
‫ﻗﺮاءة ﻓﻲ اﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺮﺟﻢ‬
‫ﻗﺒﻞ اﻟﺪﺧﻮل ﻓﻲ اﻟﺘﻔﺎﺻﻴﻞ ﻧﻀﻊ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺳﺮﻳﻌﺔ‪:‬‬
‫‪-1‬ﻛﻤﺎ ﻗﺪﻣﻨﺎ اﻋﻼه ﻣﻦ ﺑﺮاﻫﻴﻦ ﻗﻮﻳﺔ ﻓﺈﻧﻪ ﻟﻴﺲ ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن ﻣﻦ ﻋﻘﻮﺑﺔ ﻟﻠﺰﻧﺎ ﻏﻴﺮ اﻟﺠﻠﺪ‪ ،‬وﻟﻴﺲ ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن رﺟﻢ ﻟﻠﺰاﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻊ ان‬
‫ﻣﺼﻄﻠﺢ اﻟﺮﺟﻢ وﻣﺸﺘﻘﺎﺗﻪ ﺟﺎءت ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن ﻓﻲ ﻣﻌﺮض ﺗﻬﺪﻳﺪ اﻟﻤﺸﺮﻛﻴﻦ ﻟﻼﻧﺒﻴﺎء واﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ )ﻫﻮد ‪ ،91‬ﻣﺮﻳﻢ ‪ ،46‬اﻟﺪﺧﺎن ‪،20‬‬
‫ﻳﺲ ‪ ،18‬اﻟﻜﻬﻒ ‪ ،20‬اﻟﺸﻌﺮاء ‪.(116‬‬
‫‪-2‬ان اﺧﺘﺮاع ﻋﻘﻮﺑﺔ رﺟﻢ اﻟﺰاﻧﻲ ﺗﻢ ﻓﻲ اﻟﻌﺼﺮ اﻟﻌﺒﺎﺳﻲ اﻻ اﻧﻬﺎ ﻟﻢﺗﻜﻦ ﻣﺤﻞ اﺗﻔﺎق‪ ،‬وﻳﻌﺘﺮف ﻓﻘﻬﺎء اﻟﺴﻨﺔ اﻟﻤﻌﺎﺻﺮون ﺑﺮﻓﺾ‬
‫اﻟﻤﻌﺘﺰﻟﺔ واﻟﺨﻮارج ﻟﻌﻘﻮﺑﺔ اﻟﺮﺟﻢ )ﺳﻴﺪ ﺳﺎﺑﻖ ‪ :‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﻨﺔ ‪ ،347 /2‬ﻣﻮﺳﻮﻋﺔ اﻟﻔﻘﻪ ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺬاﻫﺐ اﻻرﺑﻌﺔ ‪ 69 /5‬ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻋﺒﺪ‬
‫اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺠﺰﻳﺮي(‪.‬‬
‫‪-3‬ﻟﺬﻟﻚ ﻛﺎﻧﺖ ﺑﻌﺾ رواﻳﺎت اﻫﻞ اﻟﺤﺪﻳﺚ واﻟﻔﻘﻬﺎء ﻋﻦ اﻟﺮﺟﻢ ﻣﻮﺟﻬﺔ ﻟﺨﺼﻮﻣﻬﻢ ﻓﻲ اﻟﻔﻜﺮ‪ ،‬واﺑﻠﻎ ﻣﺜﻞ ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ ﺗﻠﻚ‬
‫اﻟﺮواﻳﺔ ﻓﻲ اﻟﻤﻮﻃﺄ‪ ،‬واﻟﺘﻲ ﺟﻌﻞ ﻓﻴﻬﺎ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﻟﺨﻄﺎب ﻳﺨﻄﺐ ﻏﺎﺿﺒﺎ ﻳﺤﺬر ﻣﻦ اﻧﻜﺎر ﺣﺪ اﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬وﻣﻦ اﻟﺮواﻳﺔ ﻗﻮﻟﻪ ﻓﻴﻬﺎ )ﺛﻢ‬
‫اﻳﺎﻛﻢ ان ﺗﻬﻠﻜﻮا ﻋﻦ آﻳﺔ اﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬انﻳﻘﻮل ﻗﺎﺋﻞ ﻻﻧﺠﺪ ﺣﺪﻳﻦ ﻓﻲ ﻛﺘﺎب اﷲ‪ ،‬ﻓﻘﺪ رﺟﻢ رﺳﻮلاﷲ)ص( ورﺟﻤﻨﺎ(‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١۶٧ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪-4‬وﻣﻦ ﺳﻴﺎق اﻟﺮواﻳﺔ ﻧﻌﺮف ان ﻫﻨﺎك ﻣﻦ اﻧﻜﺮ ﻋﻘﻮﺑﺔ رﺟﻢ اﻟﺰاﻧﻲ اﻛﺘﻔﺎء ﺑﻌﻘﻮﺑﺔ اﻟﺠﻠﺪ اﻟﻤﺬﻛﻮرة ﻓﻲ اﻟﻜﺘﺎب اﻟﺤﻜﻴﻢ‪.‬‬
‫‪-5‬وﻟﻢ ﺗﻨﺠﺢ اﺣﺎدﻳﺚ اﻟﻤﻮﻃﺄ ﺑﻌﺪ ﻣﻮت ﻣﺎﻟﻚ ﺳﻨﺔ ‪ 197‬ﻫـ ﻓﻲ اﻗﻨﺎع اﻟﻤﻨﻜﺮﻳﻦ ﻟﺤﺪ اﻟﺮﺟﻢ ﻣﻤﺎ ﺣﻤﻞ اﻟﺒﺨﺎري اﻟﻤﺘﻮﻓﻲ ﺳﻨﺔ‬
‫‪ 256‬ﻫـ ﻋﻠﻲ ان ﻳﺄﺗﻲ ﺑﺮواﻳﺔ اﺧﺮي ﺗﻘﻮل ان اﺣﺪﻫﻢ ﺳﺄل ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﻲاوﻓﻲ وﻫﻮ ﻣﻦ اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ اﻟﻤﺘﺄﺧﺮﻳﻦ )ﻫﻞ رﺟﻢ‬
‫رﺳﻮلاﷲ؟ ﻗﺎل‪ :‬ﻧﻌﻢ‪ ،‬ﻗﻠﺖ‪ :‬ﻗﺒﻞ ﺳﻮرة اﻟﻨﻮر ام ﺑﻌﺪ؟ ﻗﺎل‪ :‬ﻻادري( وﺟﺎء ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻨﻔﺲ اﻟﺮواﻳﺔ ﻓﻲ اﺳﻨﺎدﻳﻦ ﻣﺨﺘﻠﻔﻴﻦ‪ ،‬واﻟﻤﺴﺘﻔﺎد‬
‫ﻣﻦ اﻟﺮواﻳﺔ ان اﺻﺮار ﻣﻨﻜﺮي اﻟﺮﺟﻢ ﻋﻠﻲ اﻻﻛﺘﻔﺎء ﺑﻌﻘﻮﺑﺔ اﻟﺠﻠﺪ ﻟﻠﺰاﻧﻲ ﻟﻤﺤﺼﻦ وﻏﻴﺮ اﻟﻤﺤﺼﻦ ﺣﻤﻠﺖ رواة اﻟﺤﺪﻳﺚ ﻋﻠﻲ‬
‫ﺻﻨﺎﻋﺔ ﺗﻠﻚ اﻟﺮواﻳﺔ ﻟﺘﻤﻨﻊ اﻟﺘﻌﺎرض ﺑﻴﻦ ﻋﻘﻮﺑﺘﻲ اﻟﺮﺟﻢ واﻟﺠﻠﺪ‪.‬‬
‫‪-6‬وﻷن ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺮﺟﻢ ﻋﻘﻮﺑﺔ وﺿﻌﻴﺔ او ﺗﺸﺮﻳﻊ ﺑﺸﺮي ﻟﻢ ﻳﺮد ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن وﻟﻴﺲ ﻟﻪ اﺻﻞ ﻓﻲ اﻻﺳﻼم وﻟﻢ ﻳﻌﺮﻓﻪ ﻋﺼﺮ اﻟﻨﺒﻮة‬
‫ﻛﻤﺎ اﻗﻮل‪ ،‬ﻓﺄن اﻟﻈﺮوف اﻻﺟﺘﻤﺎﻋﻴﺔ واﻟﺴﻴﺎﺳﻴﺔ ﻫﻲ اﻟﻤﺴﺌﻮﻟﺔ ﻋﻦ وﻻدة ﻫﺬا اﻟﺤﺪ وﻧﺸﺄﺗﻪ وﻟﺼﻘﻪ ﺑﺎﻻﺳﻼم ﻋﺒﺮ ﻣﺮوﻳﺎت‬
‫واﻗﺎﺻﻴﺺ وﺣﻜﺎﻳﺎت ﻻ ﺗﺼﻤﺪ ﻟﻠﻤﻨﻬﺞ اﻟﻌﻠﻤﻲ او اﻟﻨﻘﺪ اﻟﻤﻮﺿﻮﻋﻲ‪.‬‬
‫وﻧﺒﺪأ ﺑﺎﻋﻄﺎء ﻟﻤﺤﺔ ﺳﺮﻳﻌﺔ ﻋﻦ اﻟﻈﺮوف اﻻﺟﺘﻤﺎﻋﻴﺔ واﻟﺴﻴﺎﺳﻴﺔ اﻟﺘﻲ ﻧﺸﺄ وﺗﺮﻋﺮع ﻓﻴﻬﺎ ﺣﺪ اﻟﺮﺟﻢ‬
‫ﻣﺪرﺳﺘﺎن ﻣﺘﻌﺎرﺿﺘﺎن ‪) :‬اﻫﻞ اﻟﻔﻘﻪ واﻟﺤﺪﻳﺚ‪ ،‬واﻫﻞ اﻟﻌﻘﻞ(‪.‬‬
‫ﻋﺮف اﻟﻤﺴﻠﻤﻮن ﻣﻨﺬ اﻟﻘﺮن اﻟﺜﺎﻧﻲ اﻟﻬﺠﺮي اﻟﺨﻼف ﺑﻴﻦ اﻟﻤﺤﺎﻓﻈﻴﻦ اﻟﻤﺘﺸﺪدﻳﻦ واﻟﻌﻘﻠﻴﻴﻦ اﻟﻤﺘﻔﺘﺤﻴﻦ ‪ ..‬وﺗﻨﺎﻣﻲ ﻫﺬا اﻟﺨﻼف ﻣﻦ‬
‫اﻟﻘﺮن اﻟﺜﺎﻟﺚ اﻟﻲ ان اﻧﺘﻬﻲ ﺑﺎﻧﺘﺼﺎر اﻟﻤﺤﺎﻓﻈﻴﻦ ﻓﻲ اﻟﻘﺮن اﻟﺨﺎﻣﺲ اﻟﻬﺠﺮي ﻟﻴﺪﺧﻞ اﻟﻤﺴﻠﻤﻮن ﻓﻲ اﻟﻌﺼﻮر اﻟﻤﺘﻘﺪﻣﺔ ﻓﻲ ﻣﺮﺣﻠﺔ‬
‫اﻟﺘﻘﻠﻴﺪ واﻟﺠﻤﻮد اﻟﻲ ان اﺳﺘﻴﻘﻈﻮا ﻋﻠﻲ ﻣﺪاﻓﻊ ﻧﺎﺑﻠﻴﻮن ﺣﻴﻦ ﻛﺎن ﺷﻴﻮخ اﻻزﻫﺮ ﻳﺴﺘﻌﻴﻨﻮن ﻋﻠﻲ اﻟﻔﺮﻧﺴﻴﺲ ﺑﻘﺮاءة اﻟﺒﺨﺎري‪.‬‬
‫ﻓﻲ اﻟﺒﺪاﻳﺔ ﻛﺎﻧﺖ ﻣﺪرﺳﺔ اﻟﻤﺪﻳﻨﺔ ﺗﻤﺜﻞ اﻟﻤﺤﺎﻓﻈﺔ واﻟﺘﻘﻠﻴﺪ وﺗﻌﻴﺶ ﻓﻲ اﺳﺘﺮﺟﺎع اﻣﺠﺎد ﻋﺼﺮ اﻟﻨﺒﻮة واﻟﺨﻼﻓﺔ اﻟﺮﺷﻴﺪة ﺣﻴﻦ‬
‫ﻛﺎﻧﺖ اﻟﻤﺪﻳﻨﺔ اﻟﻌﺎﺻﻤﺔ اﻻوﻟﻰ ﻟﻠﻤﺴﻠﻤﻴﻦ ﻗﺒﻞ ان ﺗﻨﺘﻘﻞ ﻋﻨﻬﺎ اﻻﺿﻮاء ﻟﻠﺸﺎم واﻟﻌﺮاق‪ .‬ودارت اﻟﺤﺮﻛﺔ اﻟﻌﻠﻤﻴﺔ ﻓﻲ اﻟﻤﺪﻳﻨﺔ ﺣﻮل‬
‫ﺳﻴﺮة اﻟﻨﺒﻲ وﻣﻐﺎزﻳﻪ وﺗﺨﺼﺼﺖ ﻓﻲ اﻻﺣﺎدﻳﺚ دون اﻟﺮأي واﻋﺘﻤﺪت ﻋﻠﻲ اﻫﻞ اﻟﻤﺪﻳﻨﺔ ﻣﺼﺪرا ﻣﻦ ﻣﺼﺎدر اﻟﺘﺸﺮﻳﻊ‪ ،‬وﻷن‬
‫اﻟﺤﻴﺎة اﻟﺼﺤﺮاوﻳﺔ ﺗﺴﻴﺮ ﻋﻠﻲ وﺗﻴﺮة واﺣﺪة ﻓﺎن اﻟﺘﻘﻠﻴﺪ ﻳﻔﺮض ﻧﻔﺴﻪ‪ ،‬وﻟﻜﻦ اﺿﻴﻒ ﻋﺎﻣﻞ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻫﻮ رﻏﺒﺔ اﻻﻣﻮﻳﻴﻦ ﺛﻢ‬
‫اﻟﻌﺒﺎﺳﻴﻴﻦ اﻻواﺋﻞ ﻓﻲ ﺷﻐﻞ اﺑﻨﺎء واﺣﻔﺎد اﻟﻤﻬﺎﺟﺮﻳﻦ واﻻﻧﺼﺎر ﻋﻦ اﻟﺴﻴﺎﺳﺔ ﺣﺘﻲ ﻻ ﺗﻌﻮد ﺛﻮرات اﻟﺤﺴﻴﻦ وﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ اﻟﺰﺑﻴﺮ‬
‫وﻣﺤﻤﺪ اﻟﻨﻔﺲ اﻟﺰﻛﻴﺔ واﺧﻴﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ‪ ،‬وﻟﺬﻟﻚ ﺗﻢ اﻏﺮاق اﻟﻤﺪﻳﻨﺔ ﺑﺎﻟﺠﻮاري وﺷﻐﻞ ﺷﺒﺎﺑﻬﺎ ﺑﺎﻟﻤﺘﻊ اﻟﺤﺴﻴﺔ‪ ،‬وﻣﺎ ﻳﺮوﻳﻪ اﻻﺻﻔﻬﺎﻧﻲ‬
‫ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻪ اﻻﻏﺎﻧﻲ دﻟﻴﻞ ﻋﻠﻲ ﺣﻴﺎة اﻟﻤﺪﻳﻨﺔ ﻓﻲ اﻟﻘﺮن اﻟﺜﺎﻧﻲ ﻟﻠﻬﺠﺮة‪ ،‬وﻓﻲ ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻟﻤﺠﻮن اﻧﺸﻐﻞ اﺧﺮون ﻣﻦ اﻟﻔﻘﻬﺎء ﺑﺎﻟﺘﻄﺮف ﻓﻲ‬
‫اﻻﻧﻜﺎر ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺎﺟﻨﻴﻦ‪ ،‬وﻛﺎن اﻟﻄﺮﻳﻖ اﻻﻣﺜﻞ ﻟﺬﻟﻚ ﻫﻮ اﺧﺘﺮاع اﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺮﺟﻢ ﻟﻠﺰاﻧﻲ اﻟﻤﺤﺼﻦ اﻟﺘﻲ ﺑﺪأ ﺑﻬﺎ اﻟﻤﻮﻃﺄ اﻗﺪم‬
‫ﻣﺼﺪر ﻓﻘﻬﻲ ﻓﻲ ﺗﺎرﻳﺦ اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ‪.‬‬
‫وﻓﻲ ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻟﻤﺪرﺳﺔ اﻟﻤﺤﺎﻓﻈﺔ اﻟﻤﺘﺰﻣﺘﺔ ﻓﻲ اﻟﻤﺪﻳﻨﺔ اﻗﺎم اﺑﻮﺣﻨﻴﻔﺔ )ت ‪ 150‬ﻫـ( ﻣﺪرﺳﺔ اﻟﺮأي ﻓﻲ اﻟﻌﺮاق‪ ،‬ﺣﻴﺚ ﺟﻤﻊ‬
‫اﺑﻮﺣﻨﻴﻔﺔ ﺑﻴﻦ اﻟﻔﻘﻪ واﻟﻔﻠﺴﻔﺔ وﻋﻠﻢ اﻟﻜﻼم‪ ،‬وﺣﻴﺚ رﻓﺾ اﻻﺳﺎﻧﻴﺪ اﻟﺘﻲ ﻳﺨﺘﺮﻋﻬﺎ اﻗﺮاﻧﻪ ﻣﻦ ﻓﻘﻬﺎء اﻟﺤﺪﻳﺚ واﻟﺘﻘﻠﻴﺪ‪ .‬وﺑﻌﺪ ﻣﻘﺘﻞ‬
‫اﺑﻲ ﺣﻨﻴﻔﺔ ﺑﺎﻟﺴﻢ اﻧﻘﺴﻤﺖ ﻣﺪرﺳﺘﻪ‬
‫اﻟﻰ )‪) (1‬ﻣﺤﺎﻓﻈﻴﻦ( ﻛﺎن ﻣﻨﻬﻢ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺸﻴﺒﺎﻧﻲ راوي اﻟﻤﻮﻃﺄ واﺑﻮﻳﻮﺳﻒ‪ ،‬وﻛﻼﻫﻤﺎ ﺧﺪم ﻗﺎﺿﻴﺎ ﻟﻠﺪوﻟﺔ اﻟﻌﺒﺎﺳﻴﺔ‬
‫واﻟﻰ )‪) (2‬ﻣﺘﻄﺮﻓﻴﻦ ﻓﻲ اﺳﺴﺘﻌﻤﺎل اﻟﺮأي اﻟﻔﻘﻬﻲ( اﻟﻲ درﺟﺔ اﺧﺘﺮاع ﻓﻘﻪ اﻟﺤﻴﻞ‪ ،‬او اﻟﺘﺤﺎﻳﻞ ﻋﻠﻲ اﻻﺣﻜﺎم اﻟﺸﺮﻋﻴﺔ ﺑﺎﻻراء‬
‫اﻟﻌﻘﻠﻴﺔ‪ .‬وﻟﻜﻦ ﺑﺪﺧﻮل اﻟﺜﻘﺎﻓﺎت اﻻﺟﻨﺒﻴﺔ اﻟﻤﺘﺮﺟﻤﺔ اﻟﻲ اﻟﻌﺼﺮ اﻟﻌﺒﺎﺳﻲ ﺗﺄﺳﺴﺖ ﻣﺪرﺳﺔ ﺟﺪﻳﺪة ﻟﻠﺘﺠﺪﻳﺪ اﻟﻌﻘﻠﻲ ﺣﺎوﻟﺖ‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١۶٨ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫اﻟﺘﻮﻓﻴﻖ ﺑﻴﻦ اﻟﻔﻠﺴﻔﺎت اﻟﻼﺗﻴﻨﻴﺔ وﻣﺪارﺳﻬﺎ ﻓﻲ اﻧﻄﺎﻛﻴﺔ واﻟﺮﻫﺎ وﺟﻨﺪﻳﺎﺳﺒﻮر ‪ -‬واﻟﺜﻘﺎﻓﺔ اﻻﺳﻼﻣﻴﺔ‪ ،‬واﺛﻤﺮ ﻫﺬا اﻟﺘﻠﻘﻴﺢ ﻋﻦ ﺑﺮوز‬
‫ﻣﺪرﺳﺔ اﻟﻤﻌﺘﺰﻟﺔ او ﻛﻤﺎ ﻳﺴﻤﻮن اﻧﻔﺴﻬﻢ اﻫﻞ اﻟﻌﺪل واﻟﺘﻮﺣﻴﺪ‪ .‬وادى ﻇﻬﻮر ﻫﺬه اﻟﻤﺪرﺳﺔ اﻟﻌﻘﻠﻴﺔ اﻟﻲ ﺗﻮﺣﻴﺪ اﻟﻔﻘﻬﺎء ﺟﻤﻴﻌﺎ ﻓﻲ‬
‫اﺗﺠﺎه واﺣﺪ ﺿﺪ ﻫﺬه اﻟﻤﺪرﺳﺔ اﻟﻌﻘﻠﻴﺔ اﻟﻔﻜﺮﻳﺔ‪ ،‬وﻟﺬﻟﻚ اﻧﺘﻘﻞ اﻻﺗﺠﺎه اﻟﻤﺤﺎﻓﻆ اﻟﻰ اﻟﻤﺬﻫﺐ اﻟﺤﻨﻔﻲ‪ ،‬وﻇﻬﺮ اﻟﺸﺎﻓﻌﻲ ﻳﻤﺰج‬
‫ﻣﺪرﺳﺘﻲ اﻟﺮأي واﻟﺤﺪﻳﺚ ﻣﻌﺎ ﻟﺼﺎﻟﺢ اﻟﺘﻘﻠﻴﺪ وﻣﺪرﺳﺔ اﻟﺤﺪﻳﺚ‪ ،‬وﺑﺘﻮاﻟﻲ اﻟﻘﺮون ﺻﺎر اﻟﺘﺠﺪﻳﺪ اﻟﻔﻘﻬﻲ داﺧﻞ اﻟﻤﺬﻫﺐ اﻟﺤﻨﻔﻲ‬
‫ﻳﺠﺮي ﻓﻲ اﻃﺎر ﺗﻘﻌﻴﺪ اﻟﺜﻮاﺑﺖ اﻟﻔﻘﻬﻴﺔ اﻟﺘﻲ ارﺳﺎﻫﺎ ﻣﺎﻟﻚ ﻣﻦ ﻗﺒﻞ‪ ،‬وﻫﻮ زﻋﻴﻢ اﻟﻤﺪرﺳﺔ اﻟﻤﺤﺎﻓﻈﺔ‪ ،‬واﺑﺮز ﻣﺎ ﻳﻌﺒﺮ ﻋﻦ ذﻟﻚ ﻫﻮ‬
‫اﻟﻔﻘﻴﻪ اﻟﺤﻨﻔﻲ ﻋﻼء اﻟﺪﻳﻦ اﻟﻜﺎﺳﺎﻧﻲ ت ‪ 587‬ﻫـ‪ ،‬ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻪ اﻟﻔﻘﻬﻲ اﻟﻀﺨﻢ )ﺑﺪاﺋﻊ اﻟﺼﻨﺎﺋﻊ ﻓﻲ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻟﺸﺮاﺋﻊ(‪..‬‬
‫وﺑﻤﻮت اﻟﺸﺎﻓﻌﻲ ﺳﻨﺔ ‪ 204‬ﻛﺎﻧﺖ اﻟﻔﺠﻮة ﻗﺪ اﺗﺴﻌﺖ وﺗﺤﻜﻤﺖ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﺪرﺳﺔ اﻟﻌﻘﻠﻴﺔ اﻟﺘﻲ اﻃﻠﻖ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺧﺼﻮﻣﻬﺎ اﻟﻔﻘﻬﺎء اﺳﻢ‬
‫)اﻟﻤﻌﺘﺰﻟﺔ( وﺑﻴﻦ ﻣﺪرﺳﺔ اﻟﻔﻘﻬﺎء واﻟﺤﺪﻳﺚ اﻟﺘﻲ اﻃﻠﻖ ﻋﻠﻴﻬﺎ اﻟﻌﻘﻠﻴﻮن )اﻟﺤﺸﻮﻳﺔ( أي اﻟﺬﻳﻦ ﻳﺤﺸﻮن ﻋﻘﻮﻟﻬﻢ ﺑﺎﻟﻨﺼﻮص دون‬
‫ﺗﻌﻘﻞ او ﻓﻬﻢ‪ .‬واﻏﺮم اﻟﺨﻠﻴﻔﺔ اﻟﻤﺄﻣﻮن ﺑﺎﻟﻤﺪرﺳﺔ اﻟﻌﻘﻠﻴﺔ وﻧﺎﺻﺮﻫﺎ ﻓﻲ ﻗﻀﻴﺔ ﺧﻠﻖ اﻟﻘﺮآن واﺿﻄﻬﺪ ﻣﻦ اﺟﻠﻬﻢ اﻟﻤﺪرﺳﺔ اﻟﻔﻘﻬﻴﺔ‬
‫اﻟﻤﺤﺎﻓﻈﺔ وﻛﺎن زﻋﻴﻤﻬﺎ ﻓﻲ ذﻟﻚ اﻟﻮﻗﺖ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ واﻟﻤﺆرخ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ت ‪ 222‬ﻫـ واﺳﺘﻤﺮ اﺿﻄﻬﺎدﻫﻢ ﻃﻴﻠﺔ ﻋﻬﺪ‬
‫اﻟﻤﻌﺘﺼﻢ ﺛﻢ اﻟﻮاﺛﻖ‪ .. .‬ﺛﻢ ﻣﺎت اﻟﺨﻠﻴﻔﺔ اﻟﻮاﺛﻖ ﻓﺠﺄة ﺳﻨﺔ ‪ 232‬اﺛﺮ وﺻﻔﺔ ﻃﺒﻴﺔ ﺧﺎﻃﺌﺔ ﻓﻲ ﻋﻼج اﻟﻀﻌﻒ اﻟﺠﻨﺴﻲ‪ ،‬وﻛﺎن اﻟﺬي‬
‫ﻳﺴﻴﻄﺮ ﻋﻠﻰ ﺧﻼﻓﺘﻪ ﻫﻮ زﻋﻴﻢ اﻟﻤﻌﺘﺰﻟﺔ اﺑﻦ اﻟﺰﻳﺎت اﻟﺬي ﻛﺎن ﻳﻀﻄﻬﺪ وﻟﻲ اﻟﻌﻬﺪ اﻟﺬي اﺻﺒﺢ ﺧﻠﻴﻔﺘﻪ ﺑﺴﺮﻋﺔ ﺗﺤﺖ اﺳﻢ‬
‫اﻟﻤﺘﻮﻛﻞ‪ ،‬ﻓﺎﻧﺘﻘﻢ ﻣﻦ اﺑﻦ اﻟﺰﻳﺎت وﻗﺘﻠﻪ ﺑﻌﺪ ﻗﺼﻪ ﻫﺎﺋﻠﺔ ﻣﻦ اﻟﺘﻌﺬﻳﺐ‪ ،‬وﺗﺤﺎﻟﻒ اﻟﻤﺘﻮﻛﻞ ﻣﻊ اﻫﻞ اﻟﻔﻘﻪ واﻟﺤﺪﻳﺚ اﻟﺬﻳﻦ اﺻﺒﺤﻮل‬
‫اﺻﺤﺎب اﻟﺴﻠﻄﺔ ﻓﻲ دوﻟﺘﻪ‪ ،‬وﺑﻌﺪ ان ﻛﺎن ﻟﻘﺒﻬﻢ اﻟﺤﺸﻮﻳﺔ اﺻﺒﺢ ﻟﻘﺒﻬﻢ اﻫﻞ اﻟﺴﻨﺔ‪ .‬وﺑﺘﺄﺛﻴﺮ ﻧﻔﻮذﻫﻢ اﺿﻄﻬﺪ اﻟﻤﺘﻮﻛﻞ اﻟﻤﻌﺘﺰﻟﺔ‬
‫واﻟﺸﻴﻌﺔ واﻫﻞ اﻟﻜﺘﺎب واﻟﺼﻮﻓﻴﺔ )أي ﻛﻞ اﻟﻄﻮاﺋﻒ اﻻﺧﺮي( وﺗﻨﻮع اﻻﺿﻄﻬﺎد ﻟﻴﺸﻤﻞ اﻟﻘﺘﻞ وﻣﺤﺎﻛﻤﺎت اﻟﺘﻔﺘﻴﺶ وﻫﺪم ﺿﺮﻳﺢ‬
‫اﻟﺤﺴﻴﻦ ﻓﻲ ﻛﺮﺑﻼء‪ ،‬واﻟﺰام اﻫﻞ اﻟﻜﺘﺎب ﺑﻠﺒﺎس ﻣﻌﻴﻦ ﻟﻠﺘﺤﻘﻴﺮ‪ .‬وﺻﺎرت ﺗﻠﻚ اﻟﺴﻴﺎﺳﺔ ﺳﻨﺔ ﻣﺘﺒﻌﺔ ﻓﻴﻤﺎ ﺑﻌﺪ‪ .‬اذ اﺳﺘﻤﺮ ﻧﻔﻮذ اﻫﻞ‬
‫اﻟﺴﻨﺔ‪ .،‬وﻗﺪ ﺗﺄﻛﺪ اﻟﺘﻘﻠﻴﺪ ﺑﻈﻬﻮر اﻻﻣﺎم اﻟﻐﺰاﻟﻲ ت ‪ 505‬اﻟﺬي وﺣﺪ ﺑﻴﻦ اﻟﺼﻮﻓﻴﺔ واﻟﻔﻘﻬﺎء ﻓﻲ ﻣﻮاﺟﻬﺔ اﻟﻔﻼﺳﻔﺔ واﻟﻤﺪرﺳﺔ‬
‫اﻟﻌﻘﻠﻴﺔ ‪..‬‬
‫وادى ﻫﺬا اﻻﻧﺘﺼﺎر ﻟﻠﻤﺪرﺳﺔ اﻟﻔﻘﻬﻴﺔ اﻟﻤﺤﺎﻓﻈﺔ اﻟﻲ ﺗﻘﺪﻳﺲ اﻻﺋﻤﺔ ﻣﻦ ﻫﺬه اﻟﻤﺪرﺳﺔ واﻋﺘﺒﺎر اﺣﺎدﻳﺜﻬﻢ ورواﻳﺎﺗﻬﻢ ﺟﺰءا ﻣﻦ‬
‫اﻟﺪﻳﻦ ﻻ ﻳﺴﺘﻄﻴﻊ اﺣﺪ ﻣﻨﺎﻗﺸﺘﻬﺎ ﻣﻬﻤﺎ ﻛﺎن ﻓﻴﻬﺎ ﻣﻦ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻣﻊ اﻟﻘﺮآن او ﻣﻊ اﻟﻌﻘﻞ او ﻣﻊ ﺑﻌﻀﻬﺎ‪ .‬واﻟﺪﻟﻴﻞ ﻫﻮ ﻣﺎ ﻳﺤﺴﻪ اﻟﻘﺎرئ‬
‫ﻟﻤﺎ ﻧﻜﺘﺒﻪ ﻓﻲ ﻧﻘﺪ ﻣﺆﻟﻔﺎت ﺗﻠﻚ اﻟﻤﺪرﺳﺔ اﻟﻤﺤﺎﻓﻈﺔ وﺗﺮاﺛﻬﺎ اﻟﺬي ﻻ ﻳﺰال ﻣﻘﺪﺳﺎ ﺣﺘﻰ اﻻن ﻓﻲ اﻟﻘﺮن اﻟﺤﺎدي واﻟﻌﺸﺮﻳﻦ‬
‫اﻟﻤﻴﻼدي‪ .‬وﻳﻜﻔﻴﻨﺎ اﻧﻨﺎ ﻧﺠﺪ ﻋﺴﺮا ﻓﻲ اﻗﻨﺎع اﻟﻘﺎرئ ﺑﺄﻛﺬوﺑﺔ اﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺮﺟﻢ ﻣﻊ وﺿﻮح ﺗﻨﺎﻗﻀﻬﺎ ﻣﻊ اﻟﻘﺮآن اﻟﻜﺮﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻨﻬﺠﺎن ﻣﺨﺘﻠﻔﺎن ﻟﻠﻤﺪرﺳﺘﻴﻦ‪:‬‬
‫ﻟﻢﺗﻌﻮل اﻟﻤﺪرﺳﺔ اﻟﻌﻘﻠﻴﺔ اﻟﻤﻌﺘﺰﻟﻴﺔ ﻛﺜﻴﺮا ﻋﻠﻲ رواﻳﺎت اﻻﺣﺎدﻳﺚ ﻛﻤﺎ ﻟﻢﺗﺮﻛﺰ ﻋﻠﻲ اﻟﻔﻘﻪ‪ ،‬واﺧﺬت اﺳﺎﺳﻴﺎت اﻟﺘﺸﺮﻳﻊ ﻣﻦ اﻟﻘﺮآن‪،‬‬
‫ﻟﺬﻟﻚ ﻛﺎن رﻓﻀﻬﻢ ﻟﺤﺪ اﻟﺮﺟﻢ اﻟﺬي ﻻﻳﻮﺟﺪ ﻓﻲ اﻟﻘﺮن اﻟﻜﺮﻳﻢ‪ .‬وﻛﺎﻧﺖ ﻟﻬﻢ ﻣﻌﺎرﻛﻬﻢ اﻟﻔﻜﺮﻳﺔ اﻟﻜﺒﺮي ﻣﻊ اﻟﻤﺪرﺳﺔ اﻟﻤﺤﺎﻓﻈﺔ‬
‫ﻓﻲ اﻟﻘﻀﺎﻳﺎ اﻟﻌﻘﻴﺪﻳﺔ اﻟﺨﺎﺻﺔ ﺑﺎﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ و اﻟﻘﻀﺎء واﻟﻘﺪر واﻟﺴﻤﻌﻴﺎت واﻟﻤﻴﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻘﻴﺎت‪ .‬وﻧﻜﺘﻔﻲ ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻋﻠﻲ ﻣﻨﻬﺞ ﻫﺬه اﻟﻤﺪرﺳﺔ‬
‫ﺑﻤﺎ ذﻛﺮه اﻟﺠﺎﺣﻆ اﻟﻤﺘﻮﻓﻲ ﺳﻨﺔ ‪ 255‬ﻫـ؟ ﻓﻲ رﺳﺎﻟﺔ اﻟﻘﻴﺎن وﻫﻮ ﻳﺘﺤﺪث ﻋﻦ ﻋﺪم ﺗﺤﺮﻳﻢ اﻟﻨﻈﺮ اﻟﻲ اﻟﻨﺴﺎء ﻳﻘﻮل )وﻛﻞ ﺷﺊ‬
‫)ص(‬
‫ﻓﻤﺒﺎح ﻣﻄﻠﻖ‪ ،‬وﻟﻴﺲ ﻋﻠﻲ اﺳﺘﻘﺒﺎح اﻟﻨﺎس واﺳﺘﺤﺴﺎﻧﻬﻢ ﻗﻴﺎس ‪ (..‬ﺛﻢ‬ ‫ﻟﻢﻳﻮﺟﺪ ﻣﺤﺮﻣﺎ ﻓﻲ ﻛﺘﺎب اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ و ﺳﻨﺔ رﺳﻮﻟﻪ‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١۶٩ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫اﺳﺘﺪل ﺑﺎﺧﺒﺎر اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ واﻟﺨﻠﻔﺎء دون انﻳﺬﻛﺮ اﺳﻨﺎدا ‪ .‬و ﻻﻳﻨﺴﻲ اﺛﻨﺎء ﺣﺪﻳﺜﻪ ان ﻳﺘﻨﺪر ﺑﺄﺻﺤﺎب اﻟﺤﺪﻳﺚ او ﻛﻤﺎ ﻳﺴﻤﻴﻬﻢ‬
‫اﻟﺤﺸﻮﻳﺔ ﻓﻴﻘﻮل )وﻫﺬا اﻟﺤﺪﻳﺚ وﻣﺎ ﻗﺒﻠﻪ ﻳﺒﻄﻼن ﻣﺎروت اﻟﺤﺸﻮﻳﺔ ﻣﻦ ان اﻟﻨﻈﺮ اﻻول ﺣﻼل واﻟﺜﺎﻧﻲ ﺣﺮام(‪.‬‬
‫وﻗﺪ ﻋﺎش اﻟﺒﺨﺎري ﻓﻲ ﻋﺼﺮ اﻟﺠﺎﺣﻆ‪ ،‬اذ ﺗﻮﻓﻲ اﻟﺒﺨﺎري ﺳﻨﺔ ‪ 256‬ﻫـ‪ .‬وﻣﻨﻬﺞ ﻟﺒﺨﺎري ‪ -‬وﻣﺪرﺳﺔ اﻟﻔﻘﻪ واﻟﺤﺪﻳﺚ – ﻫﻮ ﻓﻲ‬
‫ﺻﻨﺎﻋﺔ رواﻳﺔ واﺳﻨﺎدﻫﺎ اﻟﻲ اﻟﻨﺒﻲ اﻟﺬي ﻣﺎت ﻗﺒﻠﻬﻢ ﺑﻘﺮﻧﻴﻦ ﻣﻦ اﻟﺰﻣﺎن‪ ،‬وﻳﺘﻢ ذﻟﻚ اﻻﺳﻨﺎد ﻋﺒﺮ رواة ﻣﺎﺗﻮا اﻳﻀﺎ ﻣﻦ ﻗﺒﻞ دون‬
‫ان ﻳﻌﺮﻓﻮا ﺷﻴﺌﺎ ﻋﻤﺎ اﺳﻨﺪ اﻟﻴﻬﻢ اﻟﺒﺨﺎري ﻣﻦ اﺣﺎدﻳﺜﻪ ورواﻳﺎﺗﻪ‪ .‬و ﻧﻌﻄﻲ ﻟﺬﻟﻚ ﻣﺜﻼ ﻣﻦ اﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬وﻫﻮ اﺣﺪى اﻻﺣﺎدﻳﺚ‬
‫اﻟﻤﺨﺘﻠﻔﺔ ﻋﻦ رﺟﻢ ﻣﻦ اﺳﻤﻮه ﺑﻤﺎﻋﺰ‪ ،‬ﻳﻘﻮل اﻟﺒﺨﺎري )ﺣﺪﺛﻨﻲ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺠﻌﻔﻲ‪ ،‬ﺣﺪﺛﻨﺎ وﻫﻴﺐ ﺑﻦ ﺟﺮﻳﺮ‪ ،‬ﺣﺪﺛﻨﺎ اﺑﻲ‬
‫ﻗﺎل‪ :‬ﺳﻤﻌﺖ ﻳﻌﻠﻲ ﺑﻦ ﺣﻜﻴﻢ ﻋﻦ ﻋﻜﺮﻣﺔ ﻋﻦ اﺑﻦﻋﺒﺎس ﻗﺎل ‪ :‬ﻟﻤﺎ اﺗﻲ ﻣﺎﻋﺰﺑﻦﻣﺎﻟﻚ اﻟﻨﺒﻲ)ص( ﻗﺎل ﻟﻪ ‪ :‬ﻟﻌﻠﻚ ﻗﺒﻠﺖ او ﻏﻤﺰت‬
‫او ﻧﻈﺮت‪ ،‬ﻗﺎل ‪ :‬ﻻ ﻳﺎ رﺳﻮلاﷲ ‪ :‬ﻗﺎل ‪ :‬اﻧﻜﺘﻬﺎ؟ ﻻﻳﻜﻨﻲ‪ ،‬ﻗﺎل ﻓﻌﻨﺪ ذﻟﻚ اﻣﺮ ﺑﺮﺟﻤﻪ( وﻧﺤﻦ ﻧﻌﺘﺬر اذ ﻧﻀﻄﺮ ﻟﺬﻛﺮ ﺣﺪﻳﺚ‬
‫اﻟﺒﺨﺎري ﺑﻠﻔﻈﻪ اﻟﺬي ﻳﺨﺪش اﻟﺤﻴﺎء‪ ،‬وﻧﻌﺘﻘﺪ ان اﻟﻨﺒﻲ)ع( ﻻﻳﻤﻜﻦ ان ﻳﻘﻮل ﻫﺬا اﻟﻘﻮل اﻟﻔﺎﺣﺶ ﻷﻧﻪ)ع( ﻣﺎ ﻛﺎن ﺳﺒﺎﺑﺎ وﻻ ﻓﺤﺎﺷﺎ‪.‬‬
‫وﻟﻜﻦ ﻧﺎﺧﺬ ﻣﻦ اﻟﺤﺪﻳﺚ دﻟﻴﻼ ﻋﻠﻲ ﻣﻨﻬﺠﻴﺔ اﻻﺳﻨﺎد ﻟﺪي ﺗﻠﻚ اﻟﻤﺪرﺳﺔ اﻟﺘﻘﻠﻴﺪﻳﺔ‪ ،‬ﻓﺎﻟﺒﺨﺎري ﻳﻜﺘﺐ اﻧﻪ ﺳﻤﻊ ﺷﻔﻬﻴﺎ ذﻟﻚ‬
‫اﻟﺤﺪﻳﺚ ﻣﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺠﻌﻔﻲ اﻟﺬي ﻛﺎن ﻳﻌﻴﺶ ﻓﻲ ﻋﺼﺮ اﻟﺒﺨﺎري ‪ ..‬وان ذﻟﻚ اﻟﺠﻌﻔﻲ ﻛﺎن ﻗﺪ ﺳﻤﻊ ذﻟﻚ اﻟﺤﺪﻳﺚ‬
‫ﻣﻦ وﻫﻴﺐ ﺑﻦ ﺟﺮﻳﺮ وﻫﻮ ﻣﻦ اﻟﺠﻴﻞ اﻟﺴﺎﺑﻖ ﻋﻠﻲ ﺟﻴﻞ اﻟﺒﺨﺎري‪ ،‬ﺛﻢ ان وﻫﻴﺐ ﺑﻦ ﺟﺮﻳﺮ ﻗﺪ ﺳﻤﻊ ذﻟﻚ اﻟﺤﺪﻳﺚ ﺷﻔﻬﻴﺎ ﻣﻦ اﺑﻴﻪ‬
‫ﺟﺮﻳﺮ اﻟﺬي ﻋﺎش ﻓﻲ اواﺧﺮ اﻟﻌﺼﺮ اﻻﻣﻮي ﻣﺜﻼ‪ ،‬واﺑﻮه ﺟﺮﻳﺮ ﻳﺰﻋﻤﻮن اﻧﻪ ﺳﻤﻊ ذﻟﻚ اﻟﺤﺪﻳﺚ ﺷﻔﻬﻴﺎ ﻣﻦ ﻋﻜﺮﻣﺔ ﻣﻮﻟﻲ اﺑﻦ‬
‫ﻋﺒﺎس‪ ،‬وﻳﺰﻋﻤﻮن ان ﻋﻜﺮﻣﺔ ﺳﻤﻌﻪ ﻣﻦ ﺳﻴﺪه اﺑﻦﻋﺒﺎس‪ ،‬و اﺑﻦﻋﺒﺎس ﺑﺰﻋﻤﻬﻢ ﻓﻲ ﻫﺬه اﻟﺮواﻳﺔ ﻳﻘﻮل اﻧﻪ ﺷﺎﻫﺪ وﺳﻤﻊ ﻫﺬه‬
‫اﻟﻮاﻗﻌﺔ وﻫﻮ ﺑﺠﺎﻧﺐ اﻟﻨﺒﻲ)ع(‪.‬‬
‫واﻟﻤﻌﻠﻮم ان اﺑﻦﻋﺒﺎس ﻟﻢﻳﺮ اﻟﻨﺒﻲ و ﻟﻢﻳﺴﻠﻢ اﻻ ﺑﻌﺪ ﻓﺘﺢ ﻣﻜﺔ‪ ،‬وﺑﻌﺪﻫﺎ رﺟﻊ ﻣﻊ اﺑﻴﻪ اﻟﻲ ﻣﻜﺔ ورﺟﻊ اﻟﻨﺒﻲ اﻟﻲ اﻟﻤﺪﻳﻨﺔ ﺣﻴﺚ‬
‫ﺗﻮﻓﻲ‪ ،‬وﻟﺬﻟﻚ ﻳﻘﻮل اﺑﻦاﻟﻘﻴﻢ اﻟﺠﻮزﻳﺔ ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻪ اﻟﻮاﺑﻞ اﻟﺼﻴﺐ ص ‪) 77‬وﻫﺬا ﻋﺒﺪ اﷲﺑﻦﻋﺒﺎس ﻣﻘﺪار ﻣﺎ ﺳﻤﻊ ﻣﻦ اﻟﻨﺒﻲ ﻟﻢﻳﺒﻠﻎ‬
‫اﻟﻌﺸﺮﻳﻦ ﺣﺪﻳﺜﺎ‪(.‬‬
‫وﺑﻐﺾ اﻟﻨﻈﺮ ﻋﻦ اﻻف اﻟﺮواﻳﺎت اﻟﻤﻨﺴﻮﺑﺔ ﻻﺑﻦﻋﺒﺎس ﻓﻲ ﻛﺘﺐ اﻟﺤﺪﻳﺚ‪ ،‬ﻓﺄن اﻻﺳﻨﺎد اﻟﺸﻔﻬﻲ ﻋﺒﺮ رواة ﻣﺨﺘﻠﻔﻴﻦ ﻓﻲ اﻟﺰﻣﺎن‬
‫واﻟﻤﻜﺎن واﻟﻈﺮوف ﻻﻳﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻊ اﻟﻤﻨﻬﺞ اﻟﻌﻠﻤﻲ‪ ،‬اذ ﻛﻴﻒ ﻧﺼﺪق رواﻳﺔ واﺣﺪة ﺗﻨﺘﻘﻞ ﺑﺪون ﺗﺤﺮﻳﻒ او ﻧﺴﻴﺎن ﻋﺒﺮ ﻋﺸﺮات‬
‫اﻟﺴﻨﻴﻦ وﻋﺒﺮ ﻋﺪة اﺟﻴﺎل ﻛﻞ ﻣﻨﻬﻢ ﻳﻠﻘﻴﻬﺎ ﻟﻼﺧﺮ ﺷﻔﻮﻳﺎ‪ .‬ﺛﻢ ﻛﻴﻒ ﻧﺼﺪق ﻋﺸﺮات وﻣﺌﺎت اﻻﻟﻮف ﻣﻦ اﻟﺮواﻳﺎت اﻟﻤﺘﻀﺎرﺑﺔ‬
‫واﻟﻤﺘﻨﺎﻗﻀﺔ واﻟﻤﻨﺴﻮﺑﺔ اﻟﻲ اﻟﻨﺒﻲ ﺑﻌﺪ ﻣﻮﺗﻪ ﺑﻘﺮون‪ .‬وﻋﺒﺮ اﺷﺨﺎص ﻣﻮﺗﻰ ﻟﻢﻳﻌﻠﻤﻮا ﺑﻤﺎ اﺳﻨﺪه اﻟﻴﻬﻢ اﻟﻼﺣﻘﻮن ﻣﻦ رواﻳﺎت‪ .‬وﻟﻜﻦ‬
‫اﻟﻤﻬﻢ ان ﻫﺬا اﻻﺳﻨﺎد ﻟﻠﻨﺒﻲ ﻫﻮ اﻟﺠﺪار اﻟﺬي اﺣﺘﻤﻲ ﺑﻪ ﻋﻠﻤﺎء اﻟﻔﻘﻪ واﻟﺤﺪﻳﺚ‪ ،‬واﻟﺬي ﺟﻌﻞ ﻻراﺋﻬﻢ ﺣﺼﺎﻧﺔ ﻣﻦ اﻟﻨﻘﺪ‪ ،‬وﻫﻮ‬
‫اﻟﺬي اﺿﻔﻲ ﻋﻠﻲ اراﺋﻬﻢ ﻗﺪﺳﻴﺔ‪ ،‬وﻓﻲ اﻟﻨﻬﺎﻳﺔ ﻫﻮ اﻟﺬي ﺟﻌﻠﻬﻢ ﻳﻨﺘﺼﺮون ﻋﻠﻲ اﺻﺤﺎب اﻟﻤﻨﻬﺞ اﻟﻌﻘﻠﻲ اﻟﺬﻳﻦ ﻛﺎﻧﻮا ﻳﺴﻨﺪون‬
‫)ع(‬
‫انﺗﻨﺴﺐ اﻟﻴﻪ ﺗﺸﺮﻳﻌﺎت‬ ‫اراءﻫﻢ اﻟﻲ اﻧﻔﺴﻬﻢ و ﻻﻳﺘﻤﺴﺤﻮن ﺑﺎﻟﻨﺒﻲ)ع( و ﻻﻳﻜﺬﺑﻮن ﻋﻠﻴﻪ ‪ ..‬وﻣﻦ اﻓﻈﻊ اﻟﻜﺬب ﻋﻠﻲ اﻟﻨﺒﻲ‬
‫ﺗﺨﺎﻟﻒ اﻟﻘﺮآن اﻟﻜﺮﻳﻢ‪ .‬وﻓﻲ ﻧﻔﺲ اﻟﻮﻗﺖ ﻳﻨﺴﺒﻮن اﻟﻴﻪ اﻟﻔﺎﺣﺶ ﻣﻦ اﻟﻘﻮل‪ .‬ﻣﺜﻞ ﻫﺬا اﻟﺤﺪﻳﺚ اﻟﺴﺎﻟﻒ‪.‬‬
‫اﻟﺘﺸﻜﻴﻚ ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن ‪:‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٧٠ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫وﺑﻴﻦ ﺳﻄﻮر اﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺮﺟﻢ ﻧﻠﻤﺢ ﺗﺸﻜﻴﻜﺎت ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن ﻋﺒﺮ ﻣﺎ ﻧﺴﺒﻮه ﻟﻌﻤﺮ )اﻳﺎﻛﻢ ان ﺗﻬﻠﻜﻮا ﻋﻦ آﻳﺔ اﻟﺮﺟﻢ ‪ ..‬واﻟﺬي ﻧﻔﺴﻲ‬
‫ﺑﻴﺪه ﻟﻮﻻ ان ﻳﻘﻮل اﻟﻨﺎس زاد ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﻟﺨﻄﺎب ﻓﻲ ﻛﺘﺎب اﷲ ﻟﻜﺘﺒﺘﻬﺎ ‪ :‬اﻟﺸﻴﺦ واﻟﺸﻴﺨﺔ اذا زﻧﻴﺎ … اﻟﺦ( وﻣﻌﻨﻲ ﻫﺬا ان ﻓﻲ‬
‫اﻟﻜﺘﺎب اﻳﺎت ﻟﻢﻳﻜﺘﺒﻬﺎ و ﻟﻢﻳﺒﻠﻐﻬﺎ اﻟﻨﺒﻲ)ع(‪ ،‬وﺗﺮك ﻫﺬا ﻟﻌﻤﺮ ؟!!!‬
‫وﻳﺄﺗﻲ اﻟﺒﺨﺎري ﺑﺮواﻳﺔ اﺧﺮي ﻃﻮﻳﻠﺔ ﻳﺘﺤﺪث ﻓﻴﻬﺎ ﻋﻦ ﺣﺪ اﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬وﺑﻴﻦ اﻟﺴﻄﻮر ﻳﻨﺴﺒﻮن ﻟﻌﻤﺮ ﻗﻮﻟﻪ )ﺛﻢ اﻧﺎ ﻛﻨﺎ ﻧﻘﺮأ ﻣﻦ ﻛﺘﺎب‬
‫اﷲ ان ﻻﺗﺮﻏﺒﻮا ﻋﻦ آﺑﺎﺋﻜﻢ ﻓﺎﻧﻪ ﻛﻔﺮ ﺑﻜﻢ ان ﺗﺮﻏﺒﻮا ﻋﻦ آﺑﺎﺋﻜﻢ ‪ ..‬اﻟﺦ … اﻟﺦ( وﻣﻌﻨﻲ ذﻟﻚ ان ﻫﻨﺎك آﻳﺎت ﻣﻦ اﻟﻘﺮآن ﻟﻢ ﺗﺘﻢ‬
‫ﻛﺘﺎﺑﺘﻬﺎ واﻋﻠﻦ ﻋﻤﺮ ﻋﻨﻬﺎ ﻓﻴﻤﺎ ﺑﻌﺪ ‪..‬‬
‫اﻟﺘﻨﺎﻗﺾ ﻓﻲ اﻟﺮواﻳﺎت ‪:‬‬
‫واﻟﺘﻨﺎﻗﺾ ﺳﻤﺔ اﺳﺎﺳﻴﺔ ﻣﻦ ﺳﻤﺎت اﻻﺣﺎدﻳﺚ‪ ،‬وﻳﻈﻬﺮ اﻟﺘﻨﺎﻗﺾ ﻓﻲ اﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺮﺟﻢ ﻋﻠﻲ ﻧﻮﻋﻴﻦ‪ ،‬ﺗﻨﺎﻗﺾ ﺟﺰﺋﻲ ﻓﻲ اﻟﺘﻔﺼﻴﻼت‬
‫اﻟﺨﺎﺻﺔ ﺑﺎﻟﺮواﻳﺔ اﻟﻮاﺣﺪة‪ ،‬وﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺎﺳﻲ ﺑﻴﻦ اﻟﺮواﻳﺎت اﻟﻤﺨﺘﻠﻔﺔ ‪ ..‬وﻣﻦ ﻫﺬا اﻟﻨﻮع اﻻﺧﻴﺮ ﺣﺪﻳﺚ ﺟﺎء ﺑﻪ اﻟﺒﺨﺎري ﻋﻦ‬
‫اﺣﺪﻫﻢ اﻋﺘﺮف ﻟﻠﻨﺒﻲ ﺑﺎﻟﺰﻧﺎ ﻓﺎﻋﺮض ﻋﻨﻪ اﻟﻨﺒﻲ اﻟﻲ ان ﺣﻀﺮ اﻟﺼﻼة ﻓﺼﻠﻰ ﻣﻊ اﻟﻨﺒﻲ‪ ،‬ﺛﻢ ﻗﺎم ﻟﻠﻨﺒﻲ ﺛﺎﻧﻴﺎ ﻳﻌﺘﺮف ﻟﻪ وﻳﻄﻠﺐ‬
‫اﻗﺎﻣﺔ اﻟﺤﺪ ﻋﻠﻴﻪ‪ ،‬ﻓﻘﺎل ﻟﻪ اﻟﻨﺒﻲ ‪ :‬اﻟﻴﺲ ﺻﻠﻴﺖ ﻣﻌﻨﺎ ؟ ﻗﺎل ﻧﻌﻢ‪ ،‬ﻗﺎل ‪ :‬ﻓﺎن اﷲ ﻏﻔﺮ ﻟﻚ ذﻧﺒﻚ ‪ (..‬أي ان اﻟﺼﻼة ﺗﻐﻔﺮ اﻟﺬﻧﺐ و‬
‫ﺗﻤﺤﻮ ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬وﻫﺬا ﻣﺎ ﻳﺘﻨﺎﻗﺾ ﻣﻊ اﻻﺣﺎدﻳﺚ اﻻﺧﺮي اﻟﺘﻲ ﺗﻨﻀﺦ ﺑﺪﻣﺎء اﻟﻀﺤﺎﻳﺎ ﻣﻦ اﻟﻤﺮﺟﻮﻣﻴﻦ ﺣﺴﺐ زﻋﻤﻬﻢ‪.‬‬
‫وﺑﻴﻨﻤﺎ ﺗﺆﻛﺪ اﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺒﺨﺎري واﻟﺸﺎﻓﻌﻲ وﻣﺎﻟﻚ ‪ -:‬ﻋﻠﻰ ان اﻟﻤﺤﺼﻦ ﻋﻘﻮﺑﺘﻪ اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻘﻂ‬
‫ﻧﺠﺪ ﻣﺴﻠﻢ ﻳﺮوي اﺣﺎدﻳﺚ ﻣﻜﺮرة ﻳﺆﻛﺪ ﻓﻴﻬﺎ ان اﻟﻨﺒﻲ ﻗﺎل )اﻟﺒﻜﺮ ﺑﺎﻟﺒﻜﺮ ﺟﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ وﻧﻔﻲ ﺳﻨﺔ‪ ،‬واﻟﺜﻴﺐ ﺑﺎﻟﺜﻴﺐ ﺟﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ‪ ،‬ﺛﻢ‬
‫واﻟﺮﺟﻢ ‪ (..‬وﻋﺒﺎرة )اﻟﺒﻜﺮ ﺑﺎﻟﺒﻜﺮ واﻟﺜﻴﺐ ﺑﺎﻟﺜﻴﺐ( ﻏﻴﺮ ﻣﻔﻬﻮﻣﺔ‪ ،‬وﻗﺪ ﺗﻤﺖ ﺻﻴﺎﻏﺘﻬﺎ ﻋﻠﻲ ﻣﺜﺎل ﺗﺸﺮﻳﻊ اﻟﻘﺼﺎص )ﻛﺘﺐ ﻋﻠﻴﻜﻢ‬
‫اﻟﻘﺼﺎص ﻓﻲ اﻟﻘﺘﻠﻰ ‪ :‬اﻟﺤﺮ ﺑﺎﻟﺤﺮ واﻟﻌﺒﺪ ﺑﺎﻟﻌﺒﺪ واﻻﻧﺜﻲ ﺑﺎﻻﻧﺜﻲ ‪ :‬اﻟﺒﻘﺮة ‪ (178‬وﻟﻜﻦ اﻟﺨﻄﻮرة ﻓﻲ ذﻟﻚ اﻟﺤﺪﻳﺚ اﻧﻪ ﻳﺠﻌﻞ‬
‫ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺰاﻧﻲ اﻟﻤﺤﺼﻦ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة ﻗﺒﻞ ان ﻳﻘﺘﻞ رﺟﻤﺎ‪ ،‬وﻫﺬا ﻣﺎ ﻳﺘﻨﺎﻗﺾ ﻣﻊ اﻻﺣﺎدﻳﺚ اﻷﺧﺮى‪.‬‬
‫ﺗﺄﺛﺮ اﻟﻼﺣﻘﻴﻦ ﺑﻤﻮﻃﺄ ﻣﺎﻟﻚ ﻓﻲ اﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺮﺟﻢ ‪:‬‬
‫ﻧﻘﻞ اﻟﺸﺎﻓﻌﻲ رواﻳﺎت ﻣﺎﻟﻚ‪ ،‬واﺿﺎف رواﻳﺔ اﺧﺮي ﻟﻴﺴﺖ ﻣﺬﻛﻮرة ﻓﻲ رواﻳﺔ اﻟﺸﻴﺒﺎﻧﻲ ﺗﻔﻴﺪ ﺑﺄن ﻋﻤﺮ رﺟﻢ ﻓﻲ ﺧﻼﻓﺘﻪ زوﺟﺔ‬
‫اﻋﺘﺮﻓﺖ ﺑﺎﻟﺰﻧﺎ‪ ،‬و اﻧﺘﻬﻰ اﻟﺸﺎﻓﻌﻲ اﻟﻲ ﺛﺒﻮت اﻟﺮﺟﻢ ﺑﺎﻟﻜﺘﺎب واﻟﺴﻨﺔ وﻓﻌﻞ ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﻣﻊ اﻧﻪ ﻟﻢ ﻳﺬﻛﺮ اﻳﺔ ﻗﺮآﻧﻴﺔ‪ ،‬وﺗﺤﺎﺷﻰ ذﻛﺮ‬
‫اﻟﺠﻤﻠﺔ اﻟﻤﻀﺤﻜﺔ اﻟﺘﻲ ﺗﻘﻮل )اﻟﺸﻴﺦ واﻟﺸﻴﺨﺔ‪ ،‬اذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﺎ ‪)(..‬اﻷم ﻟﻠﺸﺎﻓﻌﻲ ‪ (143 : 142 / 6‬وﺟﺎء اﻟﺒﺨﺎري اﻳﻀﺎ‬
‫ﺑﺮواﻳﺔ ﺗﻘﻮل ان ﻋﻠﻲﺑﻦاﺑﻲﻃﺎﻟﺐ ﻓﻲ ﺧﻼﻓﺘﻪ رﺟﻢ اﻣﺮأة ﻳﻮم اﻟﺠﻤﻌﺔ ﻋﻠﻲ ان ذﻟﻚ ﺳﻨﺔ اﻟﻨﺒﻲ‪ ،‬واﻟﻮاﻗﻊ ان اﻟﺒﺨﺎري وﻣﺴﻠﻢ‬
‫اﻋﺘﻤﺪا اﺳﺎﺳﺎ ﻋﻠﻲ اﻟﻤﻮﻃﺄ وﻗﺎﻣﺎ ﺑﺎﻟﺒﻨﺎء ﻋﻠﻴﻪ وﺗﺼﺤﻴﺢ رواﻳﺎﺗﻪ وزﻳﺎدﺗﻬﺎ ‪..‬‬
‫ﻟﻘﺪ ﻗﺎم اﻟﺒﺨﺎري وﻣﺴﻠﻢ ﺑﻨﻘﻞ ﺑﻌﺾ رواﻳﺎت اﻟﻤﻮﻃﺄ ﺣﺮﻓﻴﺎ ﻣﻊ اﺧﺘﻼف ﺟﺰﺋﻲ ﻓﻲ اﻻﺳﻨﺎد اﺣﻴﺎﻧﺎ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺣﺪﻳﺚ ان رﺟﻠﻴﻦ‬
‫اﺧﺘﺼﻤﺎ اﻟﻲ اﻟﻨﺒﻲ ﺣﻴﺚ زﻧﻰ اﺑﻦ اﺣﺪﻫﻤﺎ ﺑﺰوﺟﺔ اﻻﺧﺮ ﺣﻴﻦ ﻛﺎن ﻳﻌﻤﻞ اﺟﻴﺮا ﻟﺪﻳﻪ‪ ،‬وﺗﻘﻮل اﻟﺮواﻳﺔ ان اﻟﻨﺒﻲ ﺣﻜﻢ ﺑﺠﻠﺪ اﻻﺑﻦ‬
‫ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة وﺗﻐﺮﻳﺒﻪ ﻋﺎﻣﺎ‪ ،‬وﺑﺮﺟﻢ اﻟﺰوﺟﺔ ﺑﻌﺪ اﻋﺘﺮاﻓﻬﺎ‪.‬‬
‫وﻫﻨﺎك رواﻳﺔ اﺧﺮي ﻧﻘﻠﻬﺎ اﻟﺒﺨﺎري وﻣﺴﻠﻢ ﻋﻦ اﻟﻤﻮﻃﺄ‪ .‬وﻫﻲ ﻣﺠﺊ اﻟﻴﻬﻮد ﻟﻠﻨﺒﻲ ﻟﻴﺤﻜﻢ ﺑﻴﻨﻬﻢ ﻓﻲ رﺟﻞ واﻣﺮأة زﻧﻴﺎ واﻧﻬﻢ‬
‫اﺧﻔﻮا ﻋﻦ اﻟﻨﺒﻲ ﺣﺪ اﻟﺮﺟﻢ اﻟﻤﻮﺟﻮد ﻓﻲ اﻟﺘﻮراة واﺣﻜﺎﻣﻬﺎ‪ ،‬وﻗﺪ ﻛﺸﻒ ﻟﻌﺒﺘﻬﻢ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﺳﻼم‪ ،‬وﺣﻜﻢ اﻟﻨﺒﻲ ﺑﺮﺟﻢ اﻟﺮﺟﻞ‬
‫واﻟﻤﺮأة ‪ ..‬وﻫﺬه اﻟﺮواﻳﺔ ﺗﺘﻨﺎﻗﺾ ﻣﻊ اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ﻷن اﻟﺮﺟﻢ ﻟﻴﺲ ﻣﻦ ﺗﺸﺮﻳﻌﺎت اﻟﺘﻮراة اﻟﺤﻘﻴﻘﻴﺔ‪ ،‬ﺣﻴﺚ ﻳﻘﻮل ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻋﻦ اﻟﺘﻮراة‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٧١ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫واﺣﻜﺎﻣﻬﺎ )وﻛﺘﺒﻨﺎ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﻓﻴﻬﺎ ان اﻟﻨﻔﺲ ﺑﺎﻟﻨﻔﺲ ‪ ..‬اﻟﻤﺎﺋﺪة ‪ (45‬أي ﻻ ﻳﺠﻮز ﻗﺘﻞ اﻟﻨﻔﺲ اﻻ ﻗﺼﺎﺻﺎ ﻓﻘﻂ‪ ،‬وﻋﻠﻴﻪ ﻓﻼ ﻳﺠﻮز ﻗﺘﻞ‬
‫اﻟﻨﻔﺲ ﺑﻐﻴﺮ اﻟﻨﻔﺲ‪.‬‬
‫وﻗﺎم اﻟﺒﺨﺎري وﻣﺴﻠﻢ ﺑﻨﻘﻞ ﺑﻌﺾ رواﻳﺎت اﻟﻤﻮﻃﺄ ﺑﻌﺪ ﺗﺤﺴﻴﻨﻬﺎ وﺗﻠﺨﻴﺼﻬﺎ او اﻟﺰﻳﺎدة ﻋﻠﻴﻬﺎ ‪..‬‬
‫ﻓﺎﻟﻤﻌﺮوف ان اﻟﻤﺆرخ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ اﻋﻠﻦ ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻪ )اﻟﻄﺒﻘﺎت اﻟﻜﺒﺮي( ﻓﻲ ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ اﻟﻤﺴﻴﺐ ان اﺑﻦ اﻟﻤﺴﻴﺐ ﻟﻢ ﻳﻠﻖ‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﻟﺨﻄﺎب‪ ،‬ﺣﻴﺚ ﻣﺎت ﻋﻤﺮ واﺑﻦ اﻟﻤﺴﻴﺐ ﻛﺎن ﻃﻔﻼ ﻓﻲ اﻟﺜﺎﻧﻴﺔ ﻣﻦ ﻋﻤﺮه‪ ،‬ﻟﺬﻟﻚ ﻗﺎم اﻟﺒﺨﺎري و ﻣﺴﻠﻢ ﺑﺘﻼﻓﻲ ﻫﺬا‬
‫اﻟﺨﻄﺄ‪ ،‬اذ اﺳﻨﺪا اﻟﺮواﻳﺔ ﻧﻔﺴﻬﺎ ورواﻳﺎت اﺧﺮي اﻛﺜﺮ ﺗﻔﺼﻴﻼ ﻟﻴﺲ اﻟﻲ ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ اﻟﻤﺴﻴﺐ وﻟﻜﻦ اﻟﻲ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس‪ .‬و ﻟﻜﻦ‬
‫ﻟﻢ ﻳﻜﻦ ﻓﻲ ذﻟﻚ ﺗﺠﺪﻳﺪ او اﺑﺘﻜﺎر‪ .‬ﻷن ﻣﺎﻟﻚ ذﻛﺮ ﻓﻲ ﺑﺪاﻳﺔ ﺣﺪﻳﺜﻪ ﻋﻦ اﻟﺮﺟﻢ اول رواﻳﺔ وﻫﻲ اﻟﺤﺪﻳﺚ رﻗﻢ ‪ 692‬واﺳﻨﺪﻫﺎ‬
‫اﻟﻲ اﺑﻦ ﺷﻬﺎب اﻟﻲ ﻋﺒﻴﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﺘﺒﺔ ﻋﻦ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس وذﻛﺮ ﻗﻮل ﻋﻤﺮ )اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻲ ﻛﺘﺎب اﷲ ﻋﺰ وﺟﻞ‪ ،‬ﺣﻖ ﻋﻠﻲ ﻣﻦ‬
‫زﻧﻲ اذا اﺣﺼﻦ ﻣﻦ اﻟﺮﺟﺎل واﻟﻨﺴﺎء‪ ،‬اذا ﻗﺎﻣﺖ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺒﻴﻨﺔ او ﻛﺎن اﻟﺤﻤﻞ او اﻻﻋﺘﺮاف( ﺛﻢ ﺟﺎء ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﺤﺪﻳﺚ رﻗﻢ ‪693‬‬
‫وﻫﻮ اﻟﺬي ﻳﺤﻮي ﺧﻄﺒﺔ ﻋﻤﺮ اﻟﻤﺰﻋﻮﻣﻪ واﻟﺘﻲ ﻳﺬﻛﺮ ﻓﻴﻬﺎ اﻟﺠﻤﻠﺔ اﻟﻘﺎﺋﻠﺔ )اﻟﺸﻴﺦ واﻟﺸﻴﺨﺔ اذا زﻧﻴﺎ ‪(..‬‬
‫وﺟﺎء اﻟﺒﺨﺎري ﻓﺎﺳﺘﻌﻤﻞ ﻧﻔﺲ اﻟﺮواة واﻻﺳﻨﺎد ﻓﻲ اﻟﺤﺪﻳﺚ رﻗﻢ ‪ 692‬ﻟﻠﻤﻮﻃﺄ وذﻛﺮ ﺻﻴﻐﺘﻪ ﺛﻢ اﺿﺎف ﺣﺪﻳﺜﺎ اﺧﺮ ﻣﻄﻮﻻ ﻓﻴﻪ‬
‫ﺧﻄﺒﺔ ﻃﻮﻳﻠﺔ ﻟﻌﻤﺮ‪ ،‬ﺑﻴﻨﻤﺎ ﻗﺎم ﻣﺴﻠﻢ ﺑﺘﻠﺨﻴﺺ اﻟﺤﺪﻳﺜﻴﻦ )‪ (693 ،692‬ﻣﻦ اﻟﻤﻮﻃﺄ ﻓﻲ ﺣﺪﻳﺚ واﺣﺪ‪ .‬وﺑﻨﻔﺲ اﻻﺳﻨﺎد ﻻﺑﻦ‬
‫ﻋﺒﺎس‪.‬‬
‫وﻫﻨﺎك رواﻳﺔ اﺧﺮي ﻓﻲ اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻲ اﻟﻤﻮﻃﺄ ﺗﺤﺖ رﻗﻢ ‪ ،692‬وﻫﻲ رواﻳﺔ ﺳﺎﻗﻄﺔ ﺑﻜﻞ اﻟﻤﻘﺎﻳﻴﺲ ﻷن ﻣﺎﻟﻚ ﻳﺮوﻳﻬﺎ ﻋﻦ‬
‫اﺑﻦﺷﻬﺎب )اﻟﺰﻫﺮي( اﻟﺬي ﻳﺮوي اﻟﺤﺪﻳﺚ ﺑﻨﻔﺴﻪ‪ ،‬ﻣﻊ ان اﺑﻦﺷﻬﺎب اﻟﺰﻫﺮي ﻛﺎن ﻣﻦ اﻟﺘﺎﺑﻌﻴﻦ و ﻟﻢﻳﺮ اﻟﻨﺒﻲ)ع( و ﻟﻢﻳﺪرك ﻋﺼﺮه‪،‬‬
‫)ص(‬
‫وﻣﻊ ذﻟﻚ ﻧﻘﺮأ ﻓﻲ اﻟﻤﻮﻃﺄ اﻻﺗﻲ )اﺧﺒﺮﻧﺎ ﻣﺎﻟﻚ‪ ،‬اﺧﺒﺮﻧﺎ اﺑﻦﺷﻬﺎب ان رﺟﻼ اﻋﺘﺮف ﻋﻠﻲ ﻧﻔﺴﻪ ﺑﺎﻟﺰﻧﺎ ﻋﻠﻲ ﻋﻬﺪ رﺳﻮلاﷲ‬
‫وﺷﻬﺪ ﻋﻠﻲ ﻧﻔﺴﻪ ارﺑﻊ ﺷﻬﺎدات‪ ،‬ﻓﺄﻣﺮ ﺑﻪ ﻓﺤﺪ‪ .‬ﻗﺎل اﺑﻦﺷﻬﺎب ‪ :‬ﻓﻤﻦ اﺟﻞ ذﻟﻚ ﻳﺆﺧﺬ اﻟﻤﺮء ﺑﺎﻋﺘﺮاﻓﻪ ﻋﻠﻲ ﻧﻔﺴﻪ‪(.‬‬
‫وﺟﺎء اﻟﺒﺨﺎري ﺑﻌﺪ ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻨﺼﻒ ﻗﺮن ﻓﺘﻼﻓﻲ اﻟﺨﻄﺄ واﺻﻠﺢ اﻻﺳﻨﺎد‪ ،‬ﻓﻘﺎل ‪ :‬ﺣﺪﺛﻨﻲ اﻟﻠﻴﺚ ﺣﺪﺛﻨﻲ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﻋﻦ‬
‫اﺑﻦﺷﻬﺎب ﻋﻦ اﺑﻦاﻟﻤﺴﻴﺐ و اﺑﻲﺳﻠﻤﺔ ان اﺑﺎﻫﺮﻳﺮة ﻗﺎل ‪ :‬اﺗﻲ رﺳﻮلاﷲ)ص( رﺟﻞ ﻣﻦ اﻟﻨﺎس ﻓﻲ اﻟﻤﺴﺠﺪ ﻓﻨﺎداه ﻳﺎ رﺳﻮلاﷲ اﻧﻲ‬
‫زﻧﻴﺖ‪ ،‬ﻳﺮﻳﺪ ﻧﻔﺴﻪ‪ ،‬ﻓﺄﻋﺮض ﻋﻨﻪ اﻟﻨﺒﻲ ‪ ..‬اﻟﺦ اﻟﻲ انﻳﻘﻮل )ﻓﻠﻤﺎ ﺷﻬﺪ ﻋﻠﻰ ﻧﻔﺴﻪ ارﺑﻊ ﺷﻬﺎدات دﻋﺎه اﻟﻨﺒﻲ وﻗﺎل ‪:‬أﺑﻚ ﺟﻨﻮن ؟‬
‫ﻗﺎل ﻻ ‪ ..‬اﻟﻲ انﻳﻨﺘﻬﻲ اﻟﺤﺪﻳﺚ ﺑﺮﺟﻢ اﻟﺮﺟﻞ اﻟﻤﺠﻬﻮل ‪ ..‬ﺛﻢ ﺗﺘﻮاﻟﻲ رواﻳﺎت اﺧﺮي ﻓﻲ ﻧﻔﺲ اﻟﻤﻮﺿﻮع ﺑﺘﻔﺼﻴﻼت ﻧﻌﺮف ان‬
‫اﻟﺮﺟﻞ اﻟﻤﺠﻬﻮل اﺳﻤﻪ ﻣﺎﻋﺰ‪ .‬واﻧﻪ ﻓﺮ ﻣﻦ اﻟﺮﺟﻢ وﻟﻜﻨﻬﻢ ﻃﺎردوه ﺣﺘﻰ ﻗﺘﻠﻮه ‪..‬‬
‫ﺛﻢ ﻳﺄﺗﻲ ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻌﺪ اﻟﺒﺨﺎري ﻓﻴﻀﻴﻒ ﺗﻔﺼﻴﻼت اﺧﺮي ﻧﻌﺮف ﻣﻨﻬﺎ اﻧﻪ اﺳﻤﻪ ﻣﺎﻋﺰ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ ﻣﻦ ﻗﺒﻴﻠﺔ اﺳﻠﻢ واﻧﻪ ﻛﺎن ﻳﺘﺨﻠﻒ‬
‫ﻋﻦ اﻟﻐﺰو ﻟﻴﺰﻧﻲ ﻣﻤﺎ ﺟﻌﻞ اﻟﻨﺒﻲ ﻳﺨﻄﺐ ﻏﺎﺿﺒﺎ ﻗﺎﺋﻼ ‪ :‬ﻓﻤﺎ ﺑﺎل اﻗﻮام اذا ﻏﺰوﻧﺎ ﻳﺘﺨﻠﻒ اﺣﺪﻫﻢ ﻋﻨﺎ ﻟﻪ ﻧﺒﻴﺐ ﻛﻨﺒﻴﺐ اﻟﺘﻴﺲ‪ ،‬ﻋﻠﻲ‬
‫ان ﻻ اوﺗﻲ ﺑﺮﺟﻞ ﻓﻌﻞ ذﻟﻚ اﻻ ﻧﻜﻠﺖ ﺑﻪ( وﻳﻘﻮل ﻣﺴﻠﻢ اﻧﻪ ﻣﺎ اﺳﺘﻐﻔﺮ ﻟﻪ‪ .‬ﺛﻢ ﺗﺄﺗﻲ رواﻳﺔ اﺧﺮي ﺗﺠﻌﻞ اﻟﻨﺒﻲ ﻳﺴﺘﻐﻔﺮ ﻟﻤﺎﻋﺰ‬
‫واﻧﻪ ﻗﺎل ان ﺗﻮﺑﺔ ﻣﺎﻋﺰ ﺗﻜﻔﻲ أﻣﺔ ﺑﺄﻛﻤﻠﻬﺎ – وﻫﻨﺎ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﺟﺰﺋﻲ ﺑﻴﻦ رواﻳﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔﺔ ﻓﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺤﺪد‪.‬‬
‫وﻧﻔﺲ اﻟﺤﺎل ﻣﻊ ﺣﺪﻳﺚ اﻟﻤﺮأة اﻟﺘﻲ اﻋﺘﺮﻓﺖ ﺑﺎﻟﺰﻧﺎ ورﺟﻤﻮﻫﺎ ﺑﺰﻋﻤﻬﻢ ‪..‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٧٢ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﺠﺪ اﻟﺒﺪاﻳﺔ ﺑﺴﻴﻄﺔ ﻓﻲ اﻟﺤﺪﻳﺚ رﻗﻢ ‪ 696‬ﻓﻲ ﻣﻮﻃﺄ ﻣﺎﻟﻚ ﻳﺮوﻳﻪ ﻣﺎﻟﻚ ﻋﻦ ﻳﻌﻘﻮب ﺑﻦ ﻳﺰﻳﺪ ﻋﻦ اﺑﻴﻪ ﻋﻦ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ اﺑﻲ‬
‫ﻣﻠﻴﻜﺔ‪ ،‬ان اﻣﺮأة اﺗﺖ اﻟﻲ اﻟﻨﺒﻲ ﻓﺄﺧﺒﺮﺗﻪ اﻧﻬﺎ زﻧﺖ وﻫﻲ ﺣﺎﻣﻞ‪ ،‬ﻓﻘﺎل ﻟﻬﺎ اذﻫﺒﻲ ﺣﺘﻲ ﺗﻀﻌﻲ ﻓﻠﻤﺎ وﺿﻌﺖ اﺗﺘﻪ ﻓﻘﺎل ﻟﻬﺎ ‪ :‬اذﻫﺒﻲ‬
‫ﺣﺘﻲ ﺗﺮﺿﻌﻴﻪ‪ ،‬ﻓﻠﻤﺎ ارﺿﻌﺘﻪ اﺗﺘﻪ ﻓﻘﺎل ﻟﻬﺎ "‪ :‬اذﻫﺒﻲ ﺧﺘﻲ ﺗﺴﺘﻮدﻋﻴﻪ ﻓﺎﺳﺘﻮدﻋﺘﻪ‪ ،‬ﺛﻢ ﺟﺎءﺗﻪ ﻓﺄﻣﺮ ﺑﻬﺎ ﻓﺄﻗﻴﻢ ﻋﻠﻴﻬﺎ اﻟﺤﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺬه اﻟﻘﺼﺔ اﻟﺪراﻣﻴﺔ اﻟﻤﺤﺰﻧﺔ اﻫﻤﻠﻬﺎ اﻟﺒﺨﺎري واﺣﺘﻔﻞ ﺑﻬﺎ ﻣﺴﻠﻢ ﻓﺄﻟﺤﻖ ﻗﺼﺘﻬﺎ ﺑﻘﺼﺔ ﻣﺎﻋﺰ ﻓﻲ رواﻳﺔ ﻃﻮﻳﻠﺔ ﻣﺆﺛﺮة‪ ،‬ﺛﻢ اﻓﺮد ﻟﻬﺎ‬
‫رواﻳﺔ اﺧﺮي‪ ،‬واﻋﻄﻲ ﻣﺴﻠﻢ ﺗﻠﻚ اﻟﻤﺮأة اﺳﻤﺎ ﻫﻮ اﻟﻐﺎﻣﺪﻳﺔ‪ ،‬وﻓﻲ رواﻳﺔ اﺧﺮي ﻗﺎل اﻧﻬﺎ ﻣﻦ ﺟﻬﻴﻨﺔ‪.‬‬
‫واﻟﻘﺼﺔ ﻛﻔﻴﻠﺔ ﺑﺘﺸﻮﻳﻪ اﻻﺳﻼم و ﺳﻴﺮة اﻟﻨﺒﻲ)ع(‪ ،‬ﻓﺎﻟﻘﺼﺔ ﺗﻘﻮل ان اﻟﻤﺮأة ﺟﺎءت ﻟﻠﻨﺒﻲ ﺗﻌﺘﺮف ﺑﺎﻟﺰﻧﺎ وﺗﻄﻠﺐ ﻣﻨﻪ انﻳﻄﻬﺮﻫﺎ‬
‫ﺑﺎﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬وﺗﻌﺒﻴﺮ اﻟﺘﻄﻬﻴﺮ ﺑﺎﻟﻤﻮت ﻣﺼﻄﻠﺢ ﻣﺴﻴﺤﻲ ﻟﻴﺲ ﻟﻪ اﺻﻞ ﻓﻲ اﻻﺳﻼم‪ ،‬واﻋﺘﺮﻓﺖ ﺑﺄﻧﻬﺎ ﺣﺒﻠﻲ‪ ،‬ﻓﺄﻣﻬﻠﻬﺎ اﻟﻨﺒﻲ – ﻓﻴﻤﺎ‬
‫ﻳﺰﻋﻤﻮن – اﻟﻲ ان ﺗﻠﺪ‪ ،‬ﻓﻠﻤﺎ وﻟﺪت ﺟﺎءت ﺑﺎﻟﺼﺒﻲ ﻓﻲ اﻟﻠﻔﺎﺋﻒ‪ ،‬ﻓﻘﺎل ﻟﻬﺎ اذﻫﺒﻲ ﻓﺄرﺿﻌﻴﻪ ﺣﺘﻲ ﻳﻔﻄﻢ وﻳﺄﻛﻞ اﻟﻄﻌﺎم‪ ،‬ﺛﻢ ﺟﺎءت‬
‫ﻟﻪ ﺑﻌﺪ ﻓﻄﺎم اﻟﻄﻔﻞ‪ ،‬ﻓﺄﻣﺮ ﺑﺎﻟﻄﻔﻞ ﻓﻜﻔﻠﻪ رﺟﻞ ﻣﻦ اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ‪ ،‬ﺛﻢ اﻣﺮ ﺑﺤﻔﺮ ﺣﻔﺮة ﻟﻬﺎ اﻟﻲ ﺻﺪرﻫﺎ‪ ،‬واﻣﺮ اﻟﻨﺎس ﻓﺮﺟﻤﻮﻫﺎ‪ ،‬ﻓﺄﻗﺒﻞ‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ اﻟﻮﻟﻴﺪ ﺑﺤﺠﺮ ﻓﺮﻣﻲ ﺑﻪ رأﺳﻬﺎ ﻓﺘﻄﺎﻳﺮت دﻣﺎؤﻫﺎ ﻋﻠﻲ وﺟﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﻓﺸﺘﻤﻬﺎ ﺧﺎﻟﺪ‪ ،‬ﻓﻘﺎل اﻟﻨﺒﻲ "اﻧﻬﺎ ﺗﺎﺑﺖ ﺗﻮﺑﺔ ﻟﻮ ﺗﺎﺑﻬﺎ‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻜﺲ ﻟﻐﻔﺮ ﻟﻪ"‪.‬‬
‫ﻫﺬه اﻟﻘﺼﺔ اﻟﻤﺆﻟﻤﺔ ﺣﻴﻜﺖ ﺧﺼﻴﺼﺎ ﻟﻼﺟﺎﺑﺔ ﻋﻠﻲ ﺳﺆال ﻓﻘﻬﻲ‪ ،‬ﻫﻮ اذا ﻛﺎن ﺣﺪ اﻟﺰﻧﺎ ﻫﻮ اﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬أي اﻟﻤﻮت‪ ،‬وﻟﻴﺲ اﻟﺠﻠﺪ ﻛﻤﺎ‬
‫ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ﻓﻜﻴﻒ اذا ﻛﺎﻧﺖ اﻟﺰاﻧﻴﺔ اﻟﻤﺤﺼﻨﺔ ﺣﺎﻣﻼ ﻣﻦ ﻫﺬا اﻟﺰﻧﺎ او ﻣﻦ ﻗﺒﻠﻪ ؟ وﻫﻞ ﻳﺤﻜﻢ ﻋﻠﻴﻬﺎ وﻋﻠﻲ ﻣﻮﻟﻮدﻫﺎ ﺑﺎﻟﻤﻮت ؟‬
‫ﻟﺬﻟﻚ ﺟﺎءت اﻟﻔﺘﻮي ﻓﻲ ﻫﺬا اﻟﺤﺪﻳﺚ ﺑﺈﻣﻬﺎل اﻟﻤﺮأة اﻟﻲ ان ﺗﻀﻊ وﻟﻴﺪﻫﺎ وﺗﻔﻄﻤﻪ‪ ،‬وﻛﺄﻧﻬﻢ ﺑﺬﻟﻚ ﻗﺪ اراﺣﻮا ﺿﻤﺎﺋﺮﻫﻢ ﺣﻴﻦ‬
‫ﻳﻜﻔﻞ اﻟﻄﻔﻞ اﺧﺮون ﺑﻌﺪ اﻋﺪام اﻣﻪ ﻓﻲ ﺗﺸﺮﻳﻊ ﻟﻴﺲ ﻟﻪ اﺻﻞ ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن او ﻓﻲ اﻻﺳﻼم‪ ،‬و ﻟﻢﻳﻌﺮﻓﻪ اﻟﺮﺳﻮل)ع(‪.‬‬
‫وﻓﻲ ﺗﻔﺼﻴﻼت ﻗﺼﺔ اﻟﻐﺎﻣﺪﻳﺔ اﻟﺘﻲ ﻫﺸﻢ ﺧﺎﻟﺪﺑﻦاﻟﻮﻟﻴﺪ رأﺳﻬﺎ ﺑﺤﺠﺮ ﺛﻢ ﺷﺘﻤﻬﺎ‪ ،‬ﻳﺮوي ﺻﺎﻧﻊ اﻟﻘﺼﺔ ان اﻟﻨﺒﻲ ﻗﺎل ﻟﺨﺎﻟﺪ وﻫﻮ‬
‫ﻳﻌﺎﺗﺒﻪ –ﻓﻴﻤﺎ ﻳﺰﻋﻤﻮن– "ﻟﻘﺪ ﺗﺎﺑﺖ ﺗﻮﺑﺔ ﻟﻮ ﺗﺎﺑﻬﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻜﺲ ﻟﻐﻔﺮ ﻟﻪ "‪ .‬وﺻﺎﺣﺐ اﻟﻤﻜﺲ ﻫﻮ ﻣﻦ ﻳﺠﻤﻊ اﻟﻀﺮاﺋﺐ ﻋﻨﺪ‬
‫اﻟﻤﻨﺎﻓﺬ اﻟﺘﺠﺎرﻳﺔ‪ .‬او ﺑﺘﻌﺒﻴﺮ ﻋﺼﺮﻧﺎ ﻫﻮ رﺟﻞ اﻟﺠﻤﺎرك‪ .‬وﻗﺪ ورد ﻫﺬا اﻟﻤﺼﻄﻠﺢ ﻓﻲ اﻻﻧﺠﻴﻞ ﻣﻘﺘﺮﻧﺎ ﺑﺎﻟﻈﻠﻢ "اﻟﻤﻜﺎﺳﻮن" او "‬
‫اﻟﻌﺸﺎرون"‪ .‬وﻫﻮ ﻣﺼﻄﻠﺢ ﺳﺎد ﻓﻲ اﻟﺸﺎم ﻗﺒﻞ اﻻﺳﻼم وﺑﻌﺪ اﻟﻔﺘﻮﺣﺎت اﻻﺳﻼﻣﻴﺔ‪ ،‬ﺣﻴﺚ اﻗﺘﻀﺖ اﻟﻈﺮوف اﻟﺴﻴﺎﺳﻴﺔ و‬
‫اﻻﻗﺘﺼﺎدﻳﺔ وﺟﻮد ﻣﻮﻇﻔﻲ اﻟﺠﻤﺎرك‪ .‬وﻫﻮ ﻣﺎﻟﻢ ﺗﻌﺮﻓﻪ اﻟﺠﺰﻳﺮة اﻟﻌﺮﺑﻴﺔ ﻣﻄﻠﻘﺎ ﻗﺒﻞ اﻻﺳﻼم او ﻓﻲ ﻋﻬﺪ اﻟﻨﺒﻲ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬وﻟﻢ‬
‫ﺗﻌﺮﻓﻪ اﻟﻠﻐﺔ اﻟﻌﺮﺑﻴﺔ ﺣﻴﻨﺌﺬ‪ ،‬وﻟﻴﺲ ﻣﻦ ﻣﺼﻄﻠﺤﺎت اﻟﻘﺮآن‪ ،‬ﻣﻊ اﺣﺘﻮاء اﻟﻘﺮآن ﻋﻠﻲ اﻟﻔﺎظ ﻏﻴﺮ ﻋﺮﺑﻴﺔ‪ ،‬أي ان ﻫﺬا اﻟﺤﺪﻳﺚ ﻗﺪ ﺗﻢ‬
‫اﺧﺘﺮاﻋﻪ ﻓﻲ ﻋﺼﺮ اﻟﺨﻠﻔﺎء ﻏﻴﺮ اﻟﺮاﺷﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺚ ﻋﻢ اﻟﻈﻠﻢ واﺻﺒﺢ ﺻﺎﺣﺐ اﻟﻤﻜﺲ ﻣﻤﺜﻼ ﻟﻈﻠﻢ اﻟﺪوﻟﺔ‪ .‬وﻳﺴﺘﺤﻖ ان ﻳﺘﻄﻬﺮ‬
‫ﺑﺎﻟﻘﺘﻞ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺑﻄﻠﺔ "ﻓﻴﻠﻢ" "اﻟﻐﺎﻣﺪﻳﺔ" …!!!؟؟ اﻟﺘﻄﺒﻴﻖ اﻟﺘﺎرﻳﺨﻲ ﻟﺤﺪ اﻟﺮﺟﻢ ‪:‬‬
‫وﻟﻜﻦ ﻇﻠﺖ ﻫﺬه اﻟﺮواﻳﺎت ﻣﺠﺮد اﻗﺎﺻﻴﺺ ﻣﺆﻟﻤﺔ‪ ،‬اذ ﻟﻢﻧﺠﺪ ﻓﻲ رواﻳﺎت اﻟﺘﺎرﻳﺦ اﻟﻌﺒﺎﺳﻲ اﻟﻤﻮﺛﻘﺔ ﻣﺎ ﻳﺆﻛﺪ ﺗﻄﺒﻴﻘﻬﺎ ‪ ..‬وﻟﻨﺄﺧﺬ‬
‫ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ ﻣﺜﻼ ﺑﺘﺎرﻳﺦ اﻟﻤﻨﺘﻈﻢ ﻟﻠﻤﺆرخ اﻟﺤﻨﺒﻠﻲ اﻟﻔﻘﻴﻪ اﻟﻤﺤﺪث اﺑﻦاﻟﺠﻮزي ‪ ..‬ﻫﺬا وﻗﺪ راﺟﻌﻨﺎ اﺟﺰاءه ﻛﻠﻬﺎ )‪ 18‬ﺟﺰءا( ﻓﻠﻢ‬
‫ﻧﺠﺪ ﻓﻴﻪ ﺣﺎدﺛﺔ واﺣﺪة ﺗﻔﻴﺪ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺣﺪ اﻟﺮﺟﻢ ﻣﻊ ﻋﻨﺎﻳﺘﻪ اﻟﻔﺎﺋﻘﺔ ﺑﺎﻟﺘﻔﺼﻴﻼت اﻟﻔﻘﻬﻴﺔ اﻟﺘﺎرﻳﺨﻴﺔ واﺣﺘﻔﺎﻟﻪ ﺑﺎﺧﺒﺎر اﻟﻔﻘﻬﺎء‬
‫واﻟﻤﺤﺪﺛﻴﻦ واﻟﻮﻗﺎﺋﻊ اﻟﺸﺮﻋﻴﺔ‪ ،‬اﻟﻠﻬﻢ اﻻ ﺣﺎدﺛﺔ ﻳﺘﻴﻤﺔ ﺗﻌﺘﺒﺮ دﻟﻴﻼ ﻟﻨﺎ‪ ،‬وﻫﻲ ان ﻳﻬﻮدﻳﺎ زﻧﻲ ﺑﻤﺴﻠﻤﺔ ﻣﻔﻬﻮم اﻧﻬﺎ ﻣﺤﺼﻨﺔ‪ ،‬وﻛﺎن‬
‫اﻟﻴﻬﻮدي ﻳﻌﻤﻞ ﻛﺎﺗﺒﺎ ﻻﺣﺪ اﺻﺤﺎب اﻟﻨﻔﻮذ واﺳﻤﻪ اﺑﻦ ﺧﻠﻒ‪ .‬ﻓﻘﺎم ﺻﺎﺣﺐ اﻟﺸﺮﻃﺔ ﺑﻀﺮب اﻟﻴﻬﻮدي ﻋﻘﺎﺑﺎ ﻟﻪ‪ ،‬ﻓﻐﻀﺐ اﺑﻦ ﺧﻠﻒ‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٧٣ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫وﺿﺮب ﺻﺎﺣﺐ اﻟﺸﺮﻃﺔ ﺑﺤﻀﻮر اﻟﻴﻬﻮد ﻓﻲ ﻳﻮم ﺟﻤﻌﺔ‪ ،‬ﻓﺎﺷﺘﺪت ﺛﻮرة اﻟﻨﺎس ﻋﻠﻲ ﻣﺎﺣﺪث‪ .‬وﻛﺎن ذﻟﻚ ﻓﻲ ﺑﻐﺪاد ﺳﻨﺔ ‪336‬‬
‫)اﻟﻤﻨﺘﻈﻢ ‪ (374 / 13‬وﻟﻮ ﻛﺎن ﻫﻨﺎك ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻟﺤﺪ اﻟﺮﺟﻢ ﻻﺻﺎب اﻟﻴﻬﻮدي واﻟﻤﺮأة‪.‬‬
‫وﻓﻴﻤﺎ ﻋﺪا ذﻟﻚ ﻧﺘﻌﺮف ﻋﻠﻲ ﺗﻔﺼﻴﻼت ﻛﺜﻴﺮة ﻣﻦ اﻟﻤﻨﺘﻈﻢ ﻋﻦ ﻣﺤﻨﺔ اﺑﻦﺣﻨﺒﻞ وﺻﺤﺒﻪ ﻓﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺧﻠﻖ اﻟﻘﺮآن واﺑﺘﺪاء ﻧﻔﻮذ‬
‫اﻟﻔﻘﻬﺎء واﻟﻤﺤﺪﺛﻴﻦ ﻣﻨﺬ ﻋﺼﺮ اﻟﻤﺘﻮﻛﻞ اﻟﺬي اﺿﻄﻬﺪ ﺧﺼﻮم اﻟﻔﻘﻬﺎء )اﻟﻤﻨﺘﻈﻢ ﺟـ ‪ (11‬وﻋﻠﻲ اﻟﻨﻘﻴﺾ ﻣﻦ ذﻟﻚ ﻧﺠﺪ ﺗﻄﺒﻴﻘﺎ ﻟﺤﺪ‬
‫اﻟﺮدة‪ ،‬وﻫﻮ ﺣﺪ ﻣﺨﺘﺮع اﻳﻀﺎ‪ ،‬وﻟﻜﻦ ﺗﻢ ﺗﻨﻔﻴﺬه ﻟﻈﺮوف ﺳﻴﺎﺳﻴﺔ‪ ،‬وﻛﺎن ذﻟﻚ ﺗﻌﺒﻴﺮا ﻋﻦ ﺗﺄﺛﺮ اﻟﺴﻠﻄﺔ اﻟﻌﺒﺎﺳﻴﺔ ﺑﻨﻔﻮذ اﻟﻔﻘﻬﺎء‪ ،‬ﻓﻘﺪ‬
‫ﻗﺘﻠﻮا اﺣﺪ اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻷﻧﻪ ﻳﺪﻋﻮ اﻟﻲ ﻣﺬﻫﺒﻪ‪ ،‬وﻗﺎل ﻗﺒﻞ ان ﻳﻘﺘﻠﻮه ‪ :‬ﻛﻴﻒ ﺗﻘﺘﻠﻮﻧﻲ واﻧﺎ اﻗﻮل ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ )اﻟﻤﻨﺘﻈﻢ )‪(39 / 17‬‬
‫وﻗﺘﻠﻮا اﺑﻦ ﻓﻘﻌﺲ ﻷﻧﻪ ﻳﺸﺘﻢ اﻟﺴﻠﻒ وﻛﺎن ذﻟﻚ ﻓﻲ رﻣﻀﺎن ‪) 258‬اﻟﻤﻨﺘﻈﻢ ‪ .(136/12‬وﻟﺬﻟﻚ ﻳﻘﻮل اﺑﻦ اﻟﺠﻮزي ﻋﻦ اﺧﺮ‬
‫ﺷﻴﻮخ اﻟﻤﻌﺘﺰﻟﺔ ﻓﻲ اﻟﻘﺮن اﻟﺨﺎﻣﺲ اﻟﻬﺠﺮي وﻫﻮ اﺑﻮﻳﻮﺳﻒ اﻟﻘﺰوﻳﻨﻲ ت ‪ 488‬اﻧﻪ اﺣﺪ ﺷﻴﻮخ اﻟﻤﻌﺘﺰﻟﺔ اﻟﻤﺠﺎﻫﺮﻳﻦ ﺑﺎﻟﻤﺬﻫﺐ‬
‫اﻟﺪﻋﺎة ﻟﻪ‪ ،‬ﻟﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻘﺮآن ﻓﻲ ﺳﺒﻌﻤﺎﺋﺔ ﻣﺠﻠﺪ‪ ،‬وﻛﺎن ﻳﻔﺘﺨﺮ وﻳﻘﻮل ‪ :‬اﻧﺎ ﻣﻌﺘﺰﻟﻲ‪ ،‬وﻛﺎن ﻫﺬا ﺟﻬﻼ ﻣﻨﻪ ﻷﻧﻪ ﻳﺨﺎﻃﺮ ﺑﺪﻣﻪ ﻓﻲ‬
‫ﻣﺬﻫﺐ ﻻ ﻳﺴﺎوي " )اﻟﻤﻨﺘﻈﻢ ‪ (-21 / 17‬وذﻟﻚ دﻟﻴﻞ ﻋﻠﻲ اﺿﻄﻬﺎد اﻟﻤﻌﺘﺰﻟﺔ وﻗﺘﻬﺎ‪.‬‬
‫واﻟﻤﺴﺘﻔﺎد ﻣﻦ ذﻟﻚ ان اﻟﻔﻘﻬﺎء ﻓﻲ ﻋﺼﺮ ﺳﻄﻮﺗﻬﻢ رﻛﺰوا ﻋﻠﻲ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺣﺪ اﻟﺮدة اﻟﻤﺰﻋﻮم ﻓﻲ اﺿﻄﻬﺎد ﺧﺼﻮﻣﻬﻢ اﻟﺼﻮﻓﻴﺔ‬
‫واﻟﺸﻴﻌﺔ واﻟﻤﻌﺘﺰﻟﺔ‪ ،‬دون اﻫﺘﻤﺎم ﺑﺘﻄﺒﻴﻖ ﺣﺪ اﻟﺮﺟﻢ ‪ ..‬وﻇﻞ ﻫﺬا ﺳﺎرﻳﺎ اﻟﻲ ان ﻇﻬﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻮﻫﺎب ﻓﻲ ﻧﺠﺪ و اﻟﺘﺠﺄ اﻟﻲ‬
‫اﻟﻌﻴﻨﻴﺔ وﺣﺎﻛﻤﻬﺎ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﻌﻤﺮ‪ ،‬وﻓﻲ ﺣﻮاﻟﻲ ﻣﻨﺘﺼﻒ اﻟﻘﺮن اﻟﺜﺎﻧﻲ ﻋﺸﺮ اﻟﻬﺠﺮي ﻗﺎم اﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻮﻫﺎب ﺑﺮﺟﻢ اﻣﺮأة اﻋﺘﺮﻓﺖ ﻟﻪ‬
‫ﺑﺎﻟﺰﻧﺎ وارادت انﺗﺘﻄﻬﺮ ﻃﺒﻘﺎ ﻻﺳﻄﻮرة اﻟﻐﺎﻣﺪﻳﺔ ‪ ..‬وﺑﺮﺟﻢ ﻫﺬه اﻟﻤﺮأة ﺷﺎﻋﺖ ﺳﻄﻮة اﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻮﻫﺎب ﻓﻲ ﻧﺠﺪ ودﺧﻞ ﻓﻲ دﻋﻮﺗﻪ‬
‫ﻛﺜﻴﺮون‪..‬‬
‫وﻟﺬﻟﻚ ﻓﺎن اﻟﺘﻴﺎر اﻟﺴﻠﻔﻲ اﻟﻮﻫﺎﺑﻲ ﻓﻲ ﻋﺼﺮﻧﺎ اﻟﺒﺎﺋﺲ ﻳﻀﻊ ﻧﺼﺐ ﻋﻴﻨﻴﻪ ﺗﻄﺒﻴﻖ اﻟﺤﺪود اﻟﺰاﺋﻔﺔ ﻣﺜﻞ اﻟﺮﺟﻢ واﻟﺮدة…‬
‫واذا ﻋﺮف اﻟﺴﺒﺐ ﺑﻄﻞ –ﻳﺎ ﺻﺪﻳﻘﻲ– اﻟﻌﺠﺐ ‪..‬‬
‫وﻳﺒﻘﻲ اﻟﺴﺆال اﻻﺧﻴﺮ ‪ ..‬اذا ﻟﻢﻳﻜﻦ ﺗﺸﺮﻳﻊ اﻻﺳﻼم ﻣﺼﺪر ﺣﺪ اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻤﻦ اﻳﻦ ﺟﺎء ؟‬
‫ﻫﻨﺎ ﻧﻨﻘﻞ ﻋﻦ اﻟﺒﺨﺎري ﻣﻦ ﺑﺎب اﻟﻤﻨﺎﻗﺐ ﺣﺪﻳﺚ رﻗﻢ ‪ 3560‬ﻳﻘﻮل " ﺣﺪﺛﻨﺎ ﻧﻌﻴﻢ ﺑﻦ ﺣﻤﺎد ﺣﺪﺛﻨﺎ ﻫﺸﻴﻢ ﻋﻦ ﺣﺼﻴﻦ ﻋﻦ ﻋﻤﺮو‬
‫ﺑﻦ ﻣﻴﻤﻮن ﻗﺎل ‪ :‬رأﻳﺖ ﻓﻲ اﻟﺠﺎﻫﻠﻴﺔ ﻗﺮدة اﺟﺘﻤﻊ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻗﺮدة ﻗﺪ زﻧﺖ ﻓﺮﺟﻤﻮﻫﺎ ﻓﺮﺟﻤﺘﻬﺎ ﻣﻌﻬﻢ "‬
‫أي ان ﻣﺠﺘﻤﻊ اﻟﻘﺮود ﻓﻲ اﻟﺠﺎﻫﻠﻴﺔ ﺳﺒﻖ اﻟﻨﺎس ﻓﻲ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺣﺪ اﻟﺮﺟﻢ ‪..‬‬
‫ﻣﺴﺎء اﻟﻔﻞ ﻋﻠﻰ اﻟﺤﻠﻮﻳﻦ !!!‬
‫اﺧﺬت ﻫﺬه اﻟﻘﺼﺺ واﻟﺮواﻳﺎت ﺳﺒﻴﻠﻬﺎ ﻟﻠﺘﺪوﻳﻦ ﻓﻲ ﻛﺘﺐ اﻻﺣﺎدﻳﺚ اﻟﻼﺣﻘﺔ ﻟﺘﺼﺒﺢ اﺣﺪ ﻣﻌﺎﻟﻢ اﻟﺘﺸﺮﻳﻊ ﻟﻠﻤﺴﻠﻤﻴﻦ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎ‬
‫وﻗﺪ اﺣﺘﻔﻞ ﺑﻬﺎ اﻟﻮﻋﺎظ واﻟﻘﺼﺎص ﻣﻊ اﻟﻔﻘﻬﺎء‪ ،‬واﺻﺒﺢ اﻟﺠﻤﻴﻊ ﻳﺮددوﻧﻬﺎ ﻋﻠﻲ اﻧﻬﺎ " ﺣﻖ " وﻳﺆﻛﺪ ﻫﺬا ‪ :‬اﻟﺘﻄﺒﻴﻖ اﻟﻌﻤﻠﻲ اﻟﺬي‬
‫راح ﺿﺤﻴﺘﻪ رﺟﺎل وﻧﺴﺎء ﺗﻢ ﻗﺘﻠﻬﻢ ﺑﺘﺸﺮﻳﻊ ﻣﺎ ﻧﺰل اﷲ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺳﻠﻄﺎن‪.‬‬
‫وﻧﺪﺧﻞ ﺑﺬﻟﻚ ﻋﻠﻰ اﻟﺤﻖ اﻟﻘﺮآﻧﻲ اﻟﺬي ﻳﻨﻔﻲ ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺮﺟﻢ‪.‬‬
‫أﻛﺬوﺑﺔ اﻟﺮﺟﻢ اﻟﻐﺖ ﺗﺸﺮﻳﻌﺎت اﻟﻘﺮآن ﻓﻲ ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺰﻧﺎ‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٧۴ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺮﺟﻢ ﻟﻠﺰاﻧﻲ واﻟﺰاﻧﻴﺔ ﻟﻢﺗﺄت ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن‪ ،‬وان ﻛﺎﻧﺖ ﻗﺪ ﺟﺎءت ﻓﻲ اﻟﺘﻮراة اﻟﻤﻮﺟﻮدة ﻟﺪﻳﻨﺎ‪ ،‬وﺗﺄﺛﺮ اﻟﻤﺴﻠﻤﻮن ﺑﺬﻟﻚ‬
‫ﻓﺄﺿﺎﻓﻮا ﻋﻘﻮﺑﺔ اﻟﺮﺟﻢ ﻟﺠﺮﻳﻤﺔ اﻟﺰﻧﺎ ﻓﻲ ﺣﺎﻟﺔ اﻻﺣﺼﺎن او اﻟﺰواج‪ ،‬وﻗﺪ اﻧﺸﻐﻞ اﻟﻔﻘﻬﺎء ﺑﺄﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺮﺟﻢ اﻟﺘﻲ اﻟﻐﺖ اﻟﺘﺸﺮﻳﻌﺎت‬
‫اﻟﻘﺮآﻧﻴﺔ اﻟﺨﺎﺻﺔ ﺑﻌﻘﻮﺑﺔ اﻟﺰﻧﺎ‪ ،‬ﺑﺤﻴﺚ اﺻﺒﺤﺖ ﺗﻠﻚ اﻟﺘﻔﺼﻴﻼت اﻟﻘﺮآﻧﻴﺔ ﻣﺠﻬﻮﻟﺔ‪.‬‬
‫ﺧﺎﺗﻤﺔ‬
‫ﻟﻘﺪ اﺿﻄﺮﻳﻨﺎ انﻧﺘﺒﺤﺮ ﻗﻠﻴﻼ ﻓﻲ ﻫﺬا اﻟﻤﻮﺿﻮع ﻻﻧﻪ ﻣﻦ اﻻﻫﻤﻴﺔ اﻟﻜﺒﻴﺮة و رأﻳﺘﻢ ﻛﻴﻒ ﺑﺤﺜﻨﺎ ﻓﻲ ﻋﻠﻢ اﻟﺤﺪﻳﺚ اﻟﻤﺘﻮارث‬
‫ﺑﺘﻨﺎﻗﻀﺎﺗﻪ اﻟﻌﺠﻴﺒﺔ واﻟﻐﻴﺮ ﻣﻨﻄﻘﻴﺔ وﺑﺤﺜﻨﺎ ﺑﺘﻔﺼﻴﻞ ﻛﺒﻴﺮ ﺑﻴﻦ اﻟﻘﺮآن واﻓﺘﺮاء اﻟﺤﺪﻳﺚ ﻟﻨﺼﻞ اﻟﻰ ﻣﺎ ﺑﺪأﻧﺎ اﻟﻤﻘﺎل ان اﻟﺤﻜﻢ ﺑﺎﻃﻞ‬
‫ﺑﺎﻃﻞ ‪!!!.......‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٧۵ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﻘﺪ‪ -19‬رﺟﻢ اﻟﻴﻬﻮدﻳ‪‬ﻴﻦ ﺣﻘﻴﻘﺔ أم ﺧﻴﺎل )آﻳﺔاﷲ ﺳﻴ‪‬ﺪﺟﻌﻔﺮ ﻣﺮﺗﻀﻲﻋﺎﻣﻠﻲ(‬

‫ﻣ‪‬ﺤﺮزﺗﺮﻳﻦ رواﻳﺖ‪ ‬وﻗﻮع ﺳﻨﮕﺴﺎر در ﻧﺰد ﻗﺎﺋﻠﻴﻦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﻜﻢ‪ ،‬رواﻳﺖ ﺳﻨﮕﺴﺎر زن و ﻣﺮدي ﻳﻬﻮدي ﺗﻮﺳ‪‬ﻂ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﺖ؛‬
‫ﻳﻌﻨﻲ آن را ﺣﺘّﻲ از وﻗﻮع ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻣﺎﻋﺰﺑﻦﻣﺎﻟﻚ و ﻳﺎ زن ﻏﺎﻣﺪﻳﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﺤﺮزﺗﺮ ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﭼﺮا ﻛﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺮﺧﻲ ﮔﺰارﺷﺎت‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﻣﻮردي ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺣﻜﻢ ﻛﺮد ﻫﻤﻴﻦ ﻳﻬﻮدي و ﻳﻬﻮدﻳ‪‬ﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻨﻚ ﺑﺮاي ﭘﻲﺑﺮدن ﺑﻪ ﺳ‪‬ﺴﺘﻲ اﺳﺎس ﺳﻨﮕﺴﺎر‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ‬
‫اﺳﺖ ﺳﺮاغ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺤﺮزﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮرد وﻗﻮع ﺑﺮوﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ ﺑﻪ ﺑﻲﭘﺎﻳﮕﻲ و دروغ ﺑﻮدن ﺗﺸﺮﻳﻊِ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺑﺮﺳﻴﻢ‪ .‬ﺑﺮاي‬
‫اﻳﻦ ﻣﻬﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪ‪ A‬ﻓﻘﻴﻪ ﻓﻮقاﻟﺬﻛﺮ ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان "رﺟﻢ اﻟﻴﻬﻮدﻳﻴﻦ ﺣﻘﻴﻘﺔ أم ﺧﻴﺎل" در ﻧﺸﺮﻳﻪ‪ A‬رﺳﺎﻟﺔاﻟﻘﺮآن‬
‫‪A‬‬
‫ﺷﻤﺎره ‪ (1‬ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪه ﻛﻪ ﻣﺘﻦ آن از اﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪:‬‬ ‫)ﻣﺮداد ‪1369‬‬
‫ﻧﺰﻟﺖ ﺑﻌﺾ اﻵﻳﺎت اﻟﻘﺮآﻧﻴﺔ ﻓﻲ ﻣﻨﺎﺳﺒﺔ ﺗﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎﻟﻴﻬﻮد‪ ،‬و ﻣﻮﻗﻔﻬﻢ ﻣﻦ اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻲ اﻟﺰﻧﺎ‪..‬‬
‫و اﻵﻳﺎت ﻓﻲ ﺳﻮرة اﻟﻤﺎﺋﺪة‪ ،‬و ﻫﻲ اﻟﺘﺎﻟﻴﺔ‪:‬‬
‫ﺑﺴﻢ اﻟﻠّﻪ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ »ﻳﺎ أﻳ‪‬ﻬﺎ اﻟﺮّﺳﻮل ﻻﻳﺤﺰﻧﻚ اﻟّﺬﻳﻦ ﻳﺴﺎرﻋﻮن ﻓﻲ اﻟﻜﻔﺮ ﻣﻦ اﻟﺬﻳﻦ ﻗﺎﻟﻮا‪ :‬آﻣﻨﺎ ﺑﺎﻓﻮاﻫﻬﻢ و ﻟﻢﺗﻮﻣﻦ‬
‫ﻗﻠﻮﺑﻬﻢ‪ .‬و ﻣﻦ اﻟّﺬﻳﻦ ﻫﺎدوا ﺳﻤ‪‬ﺎﻋﻮن ﻟﻠﻜﺬب‪ ،‬ﺳﻤﺎﻋﻮن ﻟﻘﻮم آﺧﺮﻳﻦ ﻟﻢﻳﺄﺗﻮك ﻳﺤﺮّﻓﻮن اﻟﻜﻠﻢ ﻣﻦ ﺑﻌﺪ ﻣﻮﺿﺎﻋﻪ ﻳﻘﻮﻟﻮن إن‬
‫أوﺗﻴﺘﻢ ﻫﺬا ﻓﺨﺬوه‪ ،‬و إن ﻟﻢﺗﺆﺗﻮه ﻓﺎﺣﺬروا‪ ،‬و ﻣﻦ ﻳﺮد اﻟﻠّﻪ ﻓﺘﻨﺘﻪ؛ ﻓﻠﻦﺗﻤﻠﻚ ﻟﻪ ﻣﻦ اﻟﻠّﻪ ﺷﻴﺌﺎ‪ ،‬أوﻟﺌﻚ اﻟﺬﻧﻲ ﻟﻢﻳﺮد اﻟﻠّﻪ أنﻳﻄﻬﺮ‬
‫ﻗﻠﻮﺑﻬﻢ‪ ،‬ﻟﻬﻢ ﻓﻲ اﻟﺪﻧﻴﺎ ﺧﺰي و ﻟﻬﻢ ﻓﻲ اﻵﺧﺮة ﻋﺬاب ﻋﻈﻴﻢ* ﺳﻤﺎﻋﻮن ﻟﻠﻜﺬب أﻛﺎﻟﻮن ﻟﻠﺴﺤﺖ؛ ﻓﺎن ﺟﺎؤوك ﻓﺎﺣﻜﻢ ﺑﻴﻨﻬﻢ‬
‫أو أﻋﺮض ﻋﻨﻬﻢ‪ ،‬و ان ﺗﻌﺮض ﻋﻨﻬﻢ؛ ﻓﻠﻦ ﻳﻀﺮوك ﺷﻴﺌﺎ‪ ،‬و ان ﺣﻜﻤﺖ ﻓﺎﺣﻜﻢ ﺑﻴﻨﻬﻢ ﺑﺎﻟﻘﺴﻂ‪ ،‬إنّ اﻟﻠّﻪ ﻳﺤﺐ اﻟﻤﻘﺴﻄﻴﻦ* و‬
‫ﻛﻴﻒ ﻳﺤﻜﻤﻮﻧﻚ و ﻋﻨﺪﻫﻢ اﻟﺘﻮراة ﻓﻴﻬﺎ ﺣﻜﻢ اﻟﻠّﻪ‪ ،‬ﺛﻢ ﻳﺘﻮﻟﻮن ﻣﻦ ﺑﻌﺪ ذﻟﻚ‪ ،‬و ﻣﺎ أوﻟﺌﻚ ﺑﺎﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ* إﻧﺎ أﻧﺰﻟﻨﺎ اﻟﺘﻮراة ﻓﻴﻬﺎ‬
‫ﻫﺪي و ﻧﻮر‪ ،‬ﻳﺤﻜﻢ ﺑﻬﺎ اﻟﻨﺒﻴﻮن اﻟﺬﻳﻦ أﺳﻠﻤﻮا ﻟﻠﺬﻳﻦ ﻫﺎدوا و اﻟﺮﺑﺎﻧﻴﻮن و اﻻﺣﺒﺎر‪ ،‬ﺑﻤﺎ اﺳﺘﺤﻔﻈﻮا ﻣﻦ ﻛﺘﺎب اﻟﻠّﻪ‪ ،‬و ﻛﺎﻧﻮا ﺷﻬﺪاء‬
‫ﻓﻼﺗﺨﺸﻮا اﻟﻨﺎس‪ ،‬و اﺧﺸﻮن‪ ،‬و ﻻﺗﺸﺘﺮوا ﺑ‪Ĥ‬ﻳﺎﺗﻲ ﺛﻤﻨﺎ ﻗﻠﻴﻼ‪ ،‬و ﻣﻦ ﻟﻢﻳﺤﻜﻢ ﺑﻤﺎ أﻧﺰل اﻟﻠّﻪ‪ ،‬ﻓﺄوﻟﺌﻚ ﻫﻢ اﻟﻜﺎﻓﺮون* و ﻛﺘﺒﻨﺎ‬
‫ﻋﻠﻴﻬﻢ ﻓﻴﻬﺎ‪ :‬أن اﻟﻨﻔﺲ ﺑﺎﻟﻨﻔﺲ‪ ،‬و اﻟﻌﻴﻦ ﺑﺎﻟﻌﻴﻦ‪ ،‬و اﻷﻧﻒ ﺑﺎﻷﻧﻒ‪ ،‬و اﻷذن ﺑﺎﻷذن‪ ،‬و اﻟﺴﻦ ﺑﺎﻟﺴﻦ‪ ،‬و اﻟﺠﺮوح ﻗﺼﺎص؛ ﻓﻤﻦ‬
‫ﺗﺼﺪق ﺑﻪ ﻓﻬﻮ ﻛﻔﺎرة ﻟﻪ‪ ،‬و ﻣﻦ ﻟﻢﻳﺤﻜﻢ ﺑﻤﺎ أﻧﺰل اﻟﻠّﻪ‪ ،‬ﻓﺄوﻟﺌﻚ ﻫﻢ اﻟﻈﺎﻟﻤﻮن«‪ 237‬اﻟﻲ آﺧﺮ اﻵﻳﺎت رﻗﻢ ‪.50‬‬
‫و أﻣﺎ اﻟﻘﺼﺔ اﻟﺘﻲ ﻳﻘﺎ ﻻن اﻵﻳﺎت ﻧﺰﻟﺖ ﻣﻦ أﺟﻠﻬﺎ؛ ﻓﺎن ﻧﺼﻮﺻﻬﺎ ﺷﺪﻳﺪد اﻻﺧﺘﻼف‪ ،‬ﺑﻴﻨﺔ اﻟﺘﻬﺎﻓﺖ‪ ،‬و ﻧﺤﻦ ﻧﺬﻛﺮ ﺧﻼﺻﺎت ﻋﻨﻬﺎ‬
‫ﻋﻠﻲ اﻟﻨﺤﻮ اﻟﺘﺎﻟﻲ‪:‬‬
‫ﻧﺼﺮ اﻟﺮواﻳﺔ‬
‫و ذﻛﺮوا‪ :‬أﻧﻪ ﻓﻲ ذياﻟﻌﻘﺪة ﻣﻦ اﻟﺴﻨﺔ اﻟﺮاﺑﻌﺔ رﺟﻢ رﺳﻮلاﻟﻠّﻪ)ص( ﻳﻬﻮدﻳﺎ و ﻳﻬﻮدﻳﺔ‪ ،‬زﻧﻴﺎ‪ ،‬و ﻧﺰل ﻓﻲ ﻫﺬه اﻟﻤﻨﺎﺳﺒﺔ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‪ :‬و‬
‫ﻣﻦ ﻟﻢﻳﺤﻜﻢ ﺑﻤﺎ أﻧﺰل اﻟﻠّﻪ‪ ،‬ﻓﺄوﻟﺌﻚ ﻫﻢ اﻟﻔﺎﺳﻘﻮن‪ .238‬و ﻗﻴﻞ‪ :‬ﺑﻞ ﻛﺎن ذﻟﻚ ﻓﻲ ﺷﻮال ﻣﻦ اﻟﺴﻨﺔ اﻟﺮاﺑﻌﺔ‪ .239‬و ﻋﻦ أﺑﻲﻫﺮﻳﺮة‪ :‬ان‬
‫ذﻟﻚ ﻛﺎن ﺣﻴﻦ ﻗﺪوم اﻟﻨﺒﻲ)ص( اﻟﻤﺪﻳﻨﺔ‪.240‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -237‬اﻟﻤﺎﺋﺪة ‪  41-45‬‬
‫‪ -238‬ﺗﺎرﻳﺦ اﻟﺨﻤﻴﺲ ج ‪ 1‬ص و راﺟﻊ‪ :‬ﻋﻮن اﻟﻤﻌﺒﻮد ج ‪ 12‬ص ‪ 131‬ﻋﻦ اﻟﻘﺴﻄﻼﻧﻲ‪ ،‬و ﺷﺮح اﻟﻮﻃﺄ ﻟﻠﺰرﻗﺎﻧﻲ ج ‪ 5‬ص ‪ 80‬و اﻟﺴﻴﺮة اﻟﺤﻠﺒﻴﺔ ج ‪ 2‬ص ‪.117‬‬
‫أﻣﺎ اﻟﺬﻫﺒﻲ‪ ،‬ﻓﺬﻛﺮ ذﻟﻚ ﻓﻲ اﻟﺴﻨﺔ اﻟﺮاﺑﻌﺔ‪ ،‬ﻣﻦ دون ﺗﺤﺪﻳﺪ اﻟﺸﻬﺮ‪ ،‬ﻓﺮاﺟﻊ ﺗﺎرﻳﺦ ﻗﺎﻻﺳﻼم )اﻟﻤﻐﺎزي( ص ‪210‬‬
‫‪ -239‬اﻟﺘﻨﺒﻴﻪ و اﻻﺷﺮاف ص ‪  .223‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٧۶ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫و ﻟﻠﺮواﻳﺔ ﻧﺼﻮص ﻣﺘﻌﺪدة‪ ،‬و ﻣﺨﺘﻠﻔﺔ ﻧﺬﻛﺮ ﻣﻨﻬﺎ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻋﻦ اﺑﻦﻋﻤﺮ‪ :‬ان اﻟﻴﻬﻮد أﺗﻮا اﻟﻨﺒﻲ)ص( ﺑﺮﺟﻞ و اﻣﺮأة ﻣﻨﻬﻢ ﻗﺪ زﻧﻴﺎ؛ ﻓﻘﺎل‪ :‬ﻣﺎ ﺗﺠﺪون ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻜﻢ؟ )و ﺣﺴﺐ ﻧﺺ آﺧﺮ ﻋﻨﻪ‪:‬‬
‫ﻛﻴﻒ ﺗﻔﻌﻠﻮن ﺑﻤﻦ زﻧﻲ ﻣﻨﻜﻢ؟( ﻓﻘﺎﻟﻮا‪ :‬ﻧﺴﺠ‪‬ﻢ وﺟﻮﻫﻬﻤﺎ‪ ،‬و ﻳﺨﺰﻳﺎن )و ﻓﻲ ﻧﺺ آﺧﺮ ﻋﻨﻪ‪ :‬ﻧﻔﻀﺤﻬﻢ‪ ،‬و ﻳﺠﻠﺪون‪ ،‬و ﻓﻲ ﻧﺺ‬
‫ﺛﺎﻟﺚ ﻋﻨﻪ أﻳﻀﺎ ﻧﺤﺠﻤﻬﻤﺎ و ﻧﻀﺮﺑﻬﻤﺎ‪ ،‬ﻓﺴﺄﻟﻬﻢ‪ :‬ان ﻛﺎﻧﻮ ﺟﻴﺪون اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻲ اﻟﺘﻮراة‪ ،‬ﻓﺎﻧﻜﺮوا( ﻓﻘﺎل)ص(‪ :‬ﻛﺬﺑﺘﻢ‪ ،‬إن ﻓﻴﻬﺎ اﻟﺮﺟﻢ؛‬
‫ﻓﺄﺗﻮا ﺑﺎﻟﺘﻮراة؛ ﻓﺎﺗﻠﻮﻫﺎ اإن ﻛﻨﺘﻢ ﺻﺎدﻗﻴﻦ )و ﻓﻲ ﻧﺺ آﺧﺮ ﻋﻦ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ أﻳﻀﺎ‪ :‬ان اﺑﻦﺳﻼم ﻗﺎل ذﻟﻚ(‪ .‬ﻓﺠﺎؤا ﺑﺎﻟﺘﻮراة و ﺟﺎؤا‬
‫ﺑﻘﺎري ﻟﻬﻢ أﻋﻮر‪ ،‬ﻳﻘﺎل ﻟﻪ‪ :‬اﺑﻦﺻﻮرﻳﺎ )و ﻓﻲ ﻧﺺ آﺧﺮ ﻋﻨﻪ‪ :‬ﻓﺪﻋﺎ أي اﻟﻨّﺒﻲ)ص( إﺑﻦﺻﻮرﻳﺎ‪ (..‬ﻓﻘﺮأ‪ ،‬ﺣﺘﻲ اﻧﺘﻬﻲ إﻟﻲ ﻣﻮﺿﻊ ﻣﻨﻬﺎ‪،‬‬
‫وﺿﻊ ﻳﺪه ﻋﻠﻴﻪ؛ ﻓﻘﻴﻞ ﻟﻪ )و ﻓﻲ ﻧﺺ آﺧﺮ‪ :‬ﻓﻘﺎل ﻟﻪ اﺑﻦﺳﻼم(‪ :‬ارﻓﻊ ﻳﺪك‪ .‬ﻓﺮﻓﻊ ﻳﺪه؛ ﻓﺎذا ﻫﻲ ﺗﻠﻮح؛ ﻓﻘﺎل‪ ،‬أو ﻗﺎﻟﻮا‪ :‬إن ﻓﻴﻬﺎ‬
‫ﺑﺎﻟﺒﻼط‪ .‬و‬ ‫)ص(‬
‫ﻓﺮﺟﻤﺎ )و ﻓﻲ ﻧﺺ آﺧﺮ ﻋﻨﻪ‪ :‬ﻓﺮﺟﻤﻬﻤﺎ رﺳﻮلاﻟﻠّﻪ‬ ‫)ص(‬
‫اﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬و ﻟﻜﻨﺎ ﻛﻨﺎ ﻧﺘﻜﺎﺗﻤﻪ ﺑﻴﻨﻨﺎ؛ ﻓﺄﻣﺮ ﺑﻬﻤﺎ رﺳﻮلاﻟﻠّﻪ‬
‫يف ﻧﺺ ﺛﺎﻟﺚ ﻋﻨﻪ أﻳﻀﺎ‪ :‬اﻧﻬﻤﺎ رﺟﻤﺎ ﻗﺮﻳﺒﺎ ﻣﻦ ﺣﻴﺚ ﺗﻮﺿﻊ اﻟﺠﻨﺎﺋﺰ ﻓﻲ اﻟﻤﺴﺠﺪ(‪ .‬ﻗﺎل‪ :‬ﻓﻠﻘﺪ رأﻳﺘﻪ ﻳﺠﺎﻧﺊ ﻋﻠﻴﻬﺎ اﻟﺤﺠﺎرة‬
‫ﺑﻨﻔﺴﺔ‪.241‬‬
‫‪ -2‬و ﻓﻲ ﻧﺺ آﺧﺮ‪ :‬أن اﻟﻴﻬﻮد دﻋﻮا رﺳﻮلاﻟﻠّﻪ)ص( إﻟﻲ اﻟﻘﻒ‪ * 242‬ﻓﺄﺗﺎﻫﻢ ﻓﻲ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﺪارس‪ ،‬ﻓﻘﺎﻟﻮا‪ :‬ﻳﺎ أﺑﺎاﻟﻘﺎﺳﻢ‪ ،‬إن رﺟﻼ‬
‫ﻣﻨّﺎ زﻧﺎ ﺑﺎﻣﺮأة‪ ،‬ﻓﺎﺣﻜﻢ‪ .‬ﻓﻮﺿﻌﻮا ﻟﻠﺮﺳﻮل)ص( وﺳﺎدة‪ ،‬ﻓﺠﻠﺲ ﻋﻠﻴﻬﺎ‪ ،‬ﺛﻢ ﻗﺎل‪ :‬إﺋﺘﻮﻧﻲ ﺑﺎﻟﺘﻮراة‪ .‬ﻓﺄﺗﻲ ﺑﻬﺎ‪ .‬ﻓﻨﺰع اﻟﻮﺳﺎدة ﻣﻦ ﺗﺤﺘﻪ‪،‬‬
‫ﻓﻮﺿﻊ اﻟﺘﻮراة ﻋﻠﻴﻬﺎ‪ ،‬ﺛﻢ ﻗﺎل‪ :‬آﻣﻨﺖ ﺑﻚ‪ ،‬و ﺑﻤﻦ أﻧﺰﻟﻚ‪ .‬ﺛﻢ ﻗﺎل‪ :‬إﺋﺘﻮﻧﻲ ﺑﺄﻋﻠﻤﻜﻢ‪ ..‬ﻓﺄﺗﻲ ﺑﻔﺘﻲ ﺷﺎب‪ ..‬ﺛﻢ ذﻛﺮ ﻗﺼﺔ اﻟﺮﺟﻢ‪.243‬‬
‫‪ -3‬و ﻓﻲ ﻧﺺ آﺧﺮ‪ ،‬ﻋﻦ اﻟﺒﺮاء ﺑﻦ ﻋﺎزب ﻗﺎل‪ :‬ﻣﺮّ اﻟﻨّﺒﻲ‪)‬ص( ﺑﻴﻬﻮدي‪ 244‬ﻣﺠﻠﻮد ﻓﺪﻋﺎﻫﻢ؛ ﻓﻘﺎل‪ :‬ﻫﻜﺬا ﺗﺠﺪون ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻜﻢ ﺣﺪ‪‬‬
‫اﻟﺰّاﻧﻲ؟ ﻗﺎﻟﻮا‪ :‬ﻧﻌﻢ‪ .‬ﻓﺪﻋﺎ رﺟﻼ ﻣﻦ ﻋﻠﻤﺎﺋﻬﻢ ﻓﻘﺎل‪ :‬أﻧﺸﺪك ﺑﺎﻟﻠّﻪ اﻟﺬي أﻧﺰل اﻟﺘﻮراة ﻋﻠﻲ ﻣﻮﺳﻲ‪ ،‬أﻫﻜﺬا ﺗﺠﺪون ﺣﺪ اﻟﺰاﻧﻲ؟‬
‫ﻗﺎل‪ :‬ﻻ‪ ،‬و ﻟﻮ ﻻ أﻧﻚ ﻧﺸﺪﺗﻨﻲ ﻟﻢ أﺧﺒﺮك ﻧﺠﺪ ﺣﺪ‪ ‬اﻟﺰّاﻧﻲ ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻨﺎ اﻟﺮّﺟﻢ‪ ،‬و ﻟﻜﻨّﻪ ﻛﺜﺮ ﻓﻲ ﺷﺮﻳﻌﺘﻨﺎ ﻓﻜﻨﺎ إذا أﺧﺬﻧﺎ اﻟﺸﺮﻳﻒ‬
‫ﺗﺮﻛﻨﺎه‪ ،‬و إذا أﺧﺬﻧﺎ اﻟﻮﺿﻴﻊ أﻗﻤﻨﺎ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺤﺪ‪.‬‬

‫‪                                                                                                                                                                                          ‬‬
‫‪ -240‬ﻧﺼﺐ اﻟﺮاﻳﺔ ج ‪ 3‬ص ‪ 326‬و ﺳﻨﻦ اﺑﻲ داود ج ‪ 4‬ص ‪ 56‬و ﻋﻤﺪة اﻟﻘﺎري ج ‪ 18‬ص ‪ 147‬و ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎري ج ‪ 12‬ص ‪ 151‬و ‪  152‬‬
‫‪ -241‬راﺟﻊ ﻓﻲ اﻟﻨﺼﻮص اﻟﻤﺨﺘﻠﻔﺔ ﻟﺮواﻳﺔ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ‪ ،‬اﻟﺼﻤﺎدر اﻟﺘﺎﻟﻴﺔ‪ :‬ﻣﻨﺤﺔ اﻟﻤﻌﺒﻮد ج ‪ 1‬ص ‪ 301‬و ﻣﺴﻨﺪ اﻟﻄﻴﺎﺳﻲ ص ‪ 254/253‬و ﺳﻨﻦ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﺔ ج ‪ 2‬ص‬
‫‪ 854‬و ﻣﺴﻨﺪ أﺣﻤﺪ ج ‪ 2‬ص ‪ 5‬و أﺷﺎر إﻟﻲ ﺑﺼﻮرة ﻣﺠﻤﻠﺔ أو ﻣﻔﺼﻠﺔ ﻓﻲ ص ‪ 7‬و ‪ 62‬و ‪ 63‬و ‪ 76‬و ‪126‬و ‪280‬و ج ‪ 4‬ص ‪ 355‬و ج ‪ 5‬ص ‪ 91‬و ‪ 97‬و‬
‫‪ 94‬و ‪ 96‬و ‪ 104‬و راﺟﻊ‪:‬اﻟﻤﺴﻨﺪ ﻟﻠﺤﻤﻴﺪي ج ‪ 2‬ص ‪ ،306‬و اﻟﺠﻤﺎع اﻟﺼﺤﻴﺢ ج ‪ 4‬ص ‪ 43‬و اﻟﻤﻨﺘﻘﻲ ج ‪ 2‬ص ‪ 706‬و ﻛﻨﺰل اﻟﻌﻤﺎل ج ‪ 5‬ص ‪ 244‬و ‪ 245‬و‬
‫ﻋﻤﺪة اﻟﻘﺎري ج ‪ 24‬ص ‪ 19‬و ‪ 18‬و و ج ‪ 23‬ص ‪ 294‬و اﻟﻤﺼﻨﻒ ﻟﻠﺼﻨﻌﺎﻧﻲ ج ‪ 7‬ص ‪ 318‬و ‪ 319‬و ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺒﻴﺎن ج ‪ 6‬ص ‪ 103‬و ‪ 163‬و ‪ 152‬و ‪156‬و‬
‫‪ 157‬و اﻟﻤﻐﻨﻲ ج ‪ 10‬ص ‪ 129‬و ‪ 130‬و اﻟﺸﺮح اﻟﻜﺒﻴﺮ ﺑﻬﺎﻣﺶ ج ‪ 10‬ص ‪ 162‬و ﻋﻮن اﻟﻤﻌﺒﻮد ج ‪ 12‬ص ‪ 145-131‬و اﻟﺴﻴﺮة اﻟﺤﻠﺒﻴﺔ ج ‪ 2‬ص ‪ 116‬و ‪117‬‬
‫و اﻟﺪر اﻟﻤﻨﺜﻮر ج ‪ 2‬ص ‪ 282‬و ﻧﺼﺐ اﻟﺮاﻳﺔ ج ‪ 3‬ص ‪ 326‬ﻋﻦ اﻟﺴﺘﺔ و ﻋﻦ اﺑﻦ ﺣﺒﺎن ﻓﻲ ﺻﺤﻴﺤﻪ و ﺻﺤﻴﺢ اﻟﺒﺨﺎري ج ‪ 4‬ص ‪ 117‬و راﺟﻊ ص ‪ 179/178‬و‬
‫اﻟﺴﻨﻦ اﻟﻜﺒﺮي ج ‪ 8‬ص ‪ 246‬و ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻘﺮان اﻟﻌﻈﻢ ج ‪ 2‬ص ‪ 58‬و راﺟﻊ‪ :‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎري ج ‪ 12‬ص ‪ 115/114‬و ‪- 153 148‬و اﻟﻤﻮﻃﺄ اﻟﻤﻄﺒﻮع ﻣﻊ ﺗﻨﻮﻳﺮ‬
‫اﻟﺤﻮاﻟﻚ ج ‪ 3‬ص ‪ 38‬و ﺳﻨﺴﻦ اﺑﻲ داود ج ‪ 4‬ص ‪153‬و راﺟﻊ‪:‬ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺴﻠﻢ ج ‪ 5‬ص ‪ 122‬و اﻋﻼم اﻟﻤﻮﻗﻌﻴﻦ ج ‪ 4‬ص ‪ 368/367‬و ﻓﺘﺢ اﻟﻘﺪﻳﺮ ج ‪ 2‬ص‬
‫‪ 44‬و ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﺨﺎزن ج ‪ 1‬ص ‪64‬و ﻓﻲ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن ج ‪2‬ص ‪.894‬‬
‫‪ -242‬اﻟﻘﻒ‪-‬ﺑﺎﻟﻀﻢ‪ :-‬اﺳﻢ واد ﺑﺎﻟﻤﺪﻳﻨﺔ‪.‬و ﻓﻲ ﺑﻌﺾ اﻟﻤﺼﺎدر‪ :‬اﻻﺳﻘﻒ‪.‬ﺑﺪل اﻟﻘﻒ‪  .‬‬
‫‪ -243‬ﺳﻨﻦ اﺑﻲ داود ج ‪ 4‬ص ‪ 155‬و ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻘﺮآن اﻟﻌﻈﻴﻢ ج ‪ 2‬ص ‪ ،58‬و اﻟﺠﺎﻣﻊ ﻻﺣﻜﺎم اﻟﻘﺮآن ج ‪6‬ص ‪ 178‬و ﻋﻤﺪة اﻟﻘﺎري ج ‪ 23‬ص ‪ ،294‬و ﻓﺘﺢ‬
‫اﻟﺒﺎري ج ‪ 12‬ص ‪.149‬‬
‫‪ -244‬ﻣﺤﻤﻢ أي ﻣﺴﻮد اﻟﻮﺟﻪ ﺑﺎﻟﺤﻤﻢ‪ ،‬و ﻫﻮ ﻣﺎ أﺣﺮق ﻣﻦ ﺧﺸﺐ و ﻧﺤﻮه‪  .‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٧٧ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻟﻢﺗﺬﻛﺮ اﻟﺮواﻳﺔ اﺧﺘﻴﺎرﻫﻢ ﻟﻬﺬا اﻟﺤﻞ‪ .‬اﻟﻲ ‪.‬ن ﺗﻘﻮل اﻟﺮواﻳﺔ‪ :‬و أﻣﺮ ﺑﻪ ﻓﺮﺟﻢ؛ ﻓﺄﻧﺰل اﻟﻠّﻪ‪ :‬ﻳﺎ أﻳ‪‬ﻬﺎ اﻟﺮّﺳﻮل ﻻﻳﺤﺰﻧﻚ اﻟّﺬﻳﻦ‬
‫ﻳﺴﺎرﻋﻮن ﻓﻲ اﻟﻜﻔﺮ‪ ..‬إﻟﻲ ﻗﻮﻟﻪ‪ :‬إن أوﺗﻴﺘﻢ ﻫﺬا ﻓﺨﺬوه‪ ..‬إﻟﻲ ﻗﻮﻟﻪ‪ :‬و ﻣﻦ ﻟﻢﻳﺤﻜﻢ ﺑﻤﺎ أﻧﺰل اﻟﻠّﻪ ﻓﺄوﻟﺌﻚ ﻫﻢ اﻟﻜﺎﻓﺮون‪ .‬ﻗﺎل ﻓﻲ‬
‫اﻟﻴﻬﻮد إﻟﻲ ﻗﻮﻟﻪ‪ :‬و ﻣﻦ ﻟﻢﻳﺤﻜﻢ ﺑﻤﺎ أﻧﺰل اﻟﻠّﻪ؛ ﻓﺄوﻟﺌﻚ ﻫﻢ اﻟﻈﺎﻟﻤﻮن‪ .‬ﻗﺎل ﻓﻲ اﻟﻴﻬﻮد إﻟﻲ ﻗﻮﻟﻪ‪ :‬و ﻣﻦ ﻟﻢﻳﺤﻜﻢ ﺑﻤﺎ أﻧﺰل اﻟﻠّﻪ‬
‫ﻓﺄوﻟﺌﻚ ﻫﻢ اﻟﻔﺎﺳﻘﻮن اﻟﺦ‪.245‬‬
‫)ص(‬
‫إﺋﺘﻮﻧﻲ ﺑﺄﻋﻠﻢ رﺟﻠﻴﻦ ﻓﻴﻜﻢ‪ ،‬ﻓﺄﺗﻮه‬ ‫‪ -4‬و ﻓﻲ رواﻳﺔ ﻋﻦ ﺟﺎﺑﺮ‪ ،‬ﺟﺎءت اﻟﻴﻬﻮد ﺑﺮﺟﻞ ﻣﻨﻬﻢ و اﻣﺮأة زﻧﻴﺎ؛ ﻓﻘﺎل رﺳﻮلاﻟﻠّﻪ‬
‫)ص(‬
‫ﻟﻬﻤﺎ‪ ،‬و اﻗﺮارﻫﻤﺎ ﺑﺎﻟﺠﺮم ﺑﺎﻟﺘﻮراة‪ ،‬إذا ﺷﻬﺪ أرﺑﻌﺔ أﻧّﻬﻢ ﻧﻈﺮوا إﻟﻴﻪ ﻣﺜﻞ اﻟﻤﻴﻞ ﻓﻲ‬ ‫ﺑﺎﺑﻦﺻﻮرﻳﺎ‪ ..‬ﺛﻢ ﺗﺬﻛﺮ اﻟﺮواﻳﺪ ﻣﻨﺎﺷﺪﺗﻪ‬
‫اﻟﻤﻜﺤﻠﺔ إﻟﻲ أن ﻗﺎل اﻟﺮواﻳﺪ‪ :‬ﻓﺪﻋﺎ رﺳﻮلاﻟﻠّﻪ)ص( ﺑﺎﻟﺸّﻬﻮد ﻓﺠﺎء أرﺑﻌﺔ ﻓﺸﻬﺪوا‪ ،‬ﻓﺄﻣﺮ ﺑﺮﺟﻤﻬﻤﺎ‪.246‬‬
‫‪ -5‬و ﻓﻲ ﻧﺺ آﺧﺮ ﻋﻦ اﻻﻣﺎم اﻟﺒﺎﻗﺮ)ع( ﻣﻠﺨﺼﻪ‪ :‬ان اﻟﻤﺮأة ﻛﺎﻧﺖ ﻣﻦ ﺧﻴﺒﺮ‪ ،‬و ﻛﺎﻧﺖ ذات ﺷﺮف‪ ،‬زﻧﺖ ﻣﻊ آﺧﺮ ﻣﻦ اﺷﺮاﻓﻬﻢ‪ ،‬و‬
‫ﻛﺎﻧﺎ ﻣﺤﺼﻨﻴﻦ‪ ،‬ﻓﻜﺮﻫﻮا رﺟﻤﻬﻤﺎ‪ ،‬ﻓﺄرﺳﻠﻮا إﻟﻲ ﻳﻬﻮد اﻟﻤﺪﻳﻨﺔ‪ ،‬ﻟﻴﺴﺄﻟﻮا اﻟﻨﺒﻲ)ص( ﻃﻤﻌﺎ ﻓﻲ أن ﻳﺄﺗﻴﻬﻢ ﺑﺮﺧﺼﺔ‪ ،‬ﻓﺎﻧﻄﻠﻖ ﻗﻮم ﻣﻨﻬﻢ‬
‫ﻛﻌﺐ ﺑﻦ اﻻﺷﺮاف‪ ،‬و ﻛﻌﺐ ﺑﻦ أﺳﻴﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو و ﺷﺒﻌﺔ و ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ اﻟﺼ‪‬ﻴﻒ‪ ،‬و ﻛﻨﺎﻧﺔ ﺑﻦ أﺑﻲ اﻟﺤﻘﻴﻖ‪ ،‬و ﻏﻴﺮﻫﻢ‪ ،‬ﻓﺴﺄﻟﻮه‪ ،‬ﻓﻨﺰل‬
‫ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﺑﺎﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬ﻓﺄﺧﺒﺮﻫﻢ‪ ،‬ف‪.‬ﺑﻮا‪ ،‬ﻓﻘﺎل ﻟﻪ ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ‪:‬اﺟﻌﻞ ﺑﻴﻨﻚ و ﺑﻴﻨﻬﻢ اﺑﻦ ﺻﻮرﻳﺎ‪ ،‬و ﻫﻮ ﺷﺎب أﺳﻮد أﺑﻴﺾ أﻣﺮد أﻋﻮر‬
‫ﻳﺴﻜﻦ ﺑﻔﺪك‪ ،‬ﻓﻨﺎﺷﺪه)ص(أن ﻳﺨﺒﺮه ﻋﻦ اﻟﺮّﺟﻢ ﻓﻲ اﻟﺘﻮراة ﻓﺎﻋﺘﺮف ﺑﻪ‪ ،‬إذا ﺷﻬﺪ أرﺑﻌﺔ ﺷﻬﺪاء ﺑﺎﻟﺮؤﻳﺔ اﻟﻤﺒﺎﺷﺮة‪ ،‬ﺛﻢ ﻛﺎن ﺳﺆال‬
‫و ﺟﻮاب‪..‬ﺛﻢ أﻣﺮ اﻟﻨﺒﻲ)ص( ﺑﻬﻤﺎ ﻓﺮﺟﻤﺎ ﻋﻨﺪ ﺑﺎب ﻣﺴﺠﺪه‪ .‬ﻓﺎﻧﺰل اﻟﻠّﻪ‪ :‬ﻳﺎ أﻫﻞ اﻟﻜﺘﺎب ﻗﺪ ﺟﺎءﻛﻢ رﺳﻮﻟﻨﺎ ﻳﺒﻴﻦ ﻟﻜﻢ ﻛﺜﻴﺮا ﻣﻤﺎ‬
‫ﻛﻨﺘﻢ ﺗﺨﻔﻮن ﻣﻦ اﻟﻜﺘﺎب و ﻳﻌﻮف ﻋﻦ ﻛﺜﻴﺮ‪.247‬‬
‫)ص(‬
‫ان ﻻﻳﺬﻛﺮ اﻟﻜﺜﻴﺮ اﻟﺬي ﻋﻔﺎ ﻋﻨﻪ ﻓﻲ اﻵﻳﺔ‪ ،‬ﻓﺎﺳﺘﺠﺎب ﻟﻄﻠﺒﻪ‪ ،‬ﻓﻮﻗﻌﺖ ﻓﻴﻪ‬ ‫ﺛﻢ ﺗﺬﻛﺮوا اﻟﺮواﻳﺔ ﻃﻠﺐ اﺑﻦﺻﻮرﻳﺎ ﻣﻦ اﻟﻨﺒﻲ‬
‫اﻟﻴﻬﻮد‪ ،‬و ﺷﺘﻤﻮه‪ ،‬ﻓﻠﻤ‪‬ﺎ أرادوا أنﻳﻨﻬﻀﻮا ﺗﻌﻠّﻘﺖ ﺑﻨﻮﻗﺮﻳﻀﺔ ﺑﺒﻨﻲاﻟﻨﻀﻴﺮ‪ ..‬ﺛﻢ ﺗﺬﻛﺮ اﻟﺮواﻳﺔ ﻣﺎ ﺳﻴﺄﺗﻲ ﻣﻦ ﻗﻀﻴﺔ اﻟﻘﻮد واﻟﺪﻳﺔ و‬
‫اﻟﺘﺤﻤﻴﻢ و اﻟﺠﺒﻴﻪ ﻋﻨﺪ ﻗﺘﻞ واﺣﺪ ﻣﻦ ﻫﺬه اﻟﻘﺒﻴﻠﺔ أو ﺗﻠﻚ‪ ،‬ﻓﺎﻧﺘﻈﺮ‪.248‬‬
‫‪ -6‬و ﻋﻦ اﺑﻦﻋﺒﺎس‪ :‬أن رﺳﻮلاﻟﻠّﻪ)ص(‪ ،‬أﻣﺮ ﺑﺮﺟﻤﻬﻤﺎ ﻋﻨﺪ ﺑﺎب اﻟﻤﺴﺠﺪ‪ ،‬ﻓﻠﻤ‪‬ﺎ وﺟﺪ اﻟﻴﻬﻮدي ﻣﺲ‪ ‬اﻟﺤﺠﺎرة‪ ،‬ﻗﺎم ﻋﻠﻲ ﺻﺎﺣﺒﺘﻪ‪،‬‬
‫)ص(‬
‫ﻓﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ اﻟﺰّﻧﺎ ﻣﻨﻬﻤﺎ و ﻋﻨﺪ اﻟﻄّﺒﺮاﻧﻲ‪ :‬انّ‬ ‫ﻓﺤﻨﻲ ﻋﻠﻴﻬﺎ‪ ،‬ﻳﻘﻴﻬﺎ اﻟﺤﺠﺎرة ﺣﺘﻲ ﻗﺘﻼ ﺟﻤﻴﻌﺎ؛ﻓﻜﺎن ﻣﻤﺎ ﺻﻨﻊ اﻟﻠّﻪ ﻟﺮﺳﻮل‬
‫اﻟﻨّﺒﻲ)ص( أﺗﻲ ﺑﻴﻬﻮدي و ﻳﻬﻮدﻳﺔ ﻗﺪ أﺣﺼﻨﺎ‪ ،‬ﻓﺴﺄﻟﻮه أنﻳﺤﻜﻢ ﺑﻴﻨﻬﻤﺎ ﺑﺎﻟﺮّﺟﻢ‪ ،‬ﻓﺮﺟﻤﻬﻤﺎ ﻓﻲ ﻓﻨﺎء اﻟﻤﺴﺠﺪ‪.249‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -245‬راﺟﻊ اﻟﺤﺪﻳﺚ‪:‬ﺳﻨﻦ اﻟﺒﻴﻬﻘﻲ ج ‪ 8‬ص ‪ 246‬و ﺳﻨﻦ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ ج ‪ 2‬ص ‪ 855‬ذو اﻟﻨﺺ ﻟﻬﻤﺎ و ﺻﺤﺤﻲ ﻣﺴﻠﻢ ج ‪ 5‬ص ‪ 123/122‬و ﺳﻨﻦ اﺑﻲ داود ج ‪4‬‬
‫ص ‪ 154‬و اﻟﻤﻨﺘﻘﻲ ﻣﻦ أﺧﺒﺎر اﻟﻤﺼﻄﻔﻲ ج ‪ 2‬ص ‪ 707/706‬و ﻣﺴﻨﺪ أﺣﻤﺪ ج ‪ 4‬ص ‪ 286‬و ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺒﻴﺎن ﻟﻠﻄﺒﺮي ج ‪ 6‬ص ‪150‬و ‪ 164‬و ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻨﻴﺴﺎﺑﻮري‬
‫ﺑﻬﺎﻣﺸﻪ ج ‪ 6‬ص ‪ 141‬و ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻘﺮآن اﻟﻌﻈﻴﻢ ج ‪ 2‬ص ‪ 59‬و اﻟﺪر اﻟﻤﻨﺜﻮر ج ‪ 2‬ص ‪282‬و ‪ 285‬ﻋﻦ أﺣﻤﺪ و ﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬و اﺑﻲ داود اﻟﻨﺴﺎﺋﻲ‪ ،‬و اﻟﻨﺤﺎس ﻓﻲ ﻧﺎﺳﺨﻪ‬
‫و اﺑﻦ ﺟﺮﻳﺮ و اﺑﻦ اﻟﻤﻨﺬر و اﺑﻦ اﺑﻲ ﺣﺎﺗﻢ و اﺑﻲ اﻟﺸﻴﺦ‪ ،‬و اﺑﻦ ﻣﺮدوﻳﻪ اﻟﺠﺎﻣﻊ ﻷﺣﻜﺎم اﻟﻘﺮآن ج ‪ 6‬ص ‪ 177‬و راﺟﻊ‪ :‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎري ج ‪ 12‬ص ‪.150‬‬
‫‪ -246‬ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺰواﺋﺪ ج ‪ 6‬ص ‪ 272/271‬و ﻛﺸﻒ اﻻﺳﺘﺎر ج ‪ 2‬ص ‪ 219‬و ﺳﻨﻦ أﺑﻲ داود ج ‪ 4‬ص ‪156‬و ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﺨﺎزن ج ‪ 1‬ص ‪ 464‬و ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻘﺮآن‬
‫اﻟﻌﻈﻴﻢ ج ‪ 2‬ص ‪ 59‬و اﻟﺪر اﻟﻤﻨﺜﺮو ج ‪ 2‬ص ‪282‬و ‪ 283‬ﻋﻦ اﺑﻦ ﺟﺮﻳﺮ‪ ،‬و اﺑﻦ اﺑﻲ ﺣﺎﺗﻢ و اﺑﻲ اﻟﺸﻴﺦ‪ ،‬و اﺑﻦ اﻟﻤﻨﺬر و اﻟﺤﻤﻴﺪي ﻓﻲ ﻣﺴﻨﺪه‪ ،‬و أﺑﻲ داود‪ ،‬و اﺑﻦ‬
‫ﻣﺎﺟﻪ‪ ،‬و اﺑﻦ ﻣﺪروﻳﻪ و ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﺠﺎﻣﻊ ﻷﺣﻜﺎم اﻟﻘﺮآن ﻟﻠﻘﺮﻃﺒﻲ ج ‪ 6‬ص ‪ 177‬و ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎري ج ‪ 12‬ص ‪.150‬‬
‫‪ -247‬اﻟﻤﺎﺋﺪة‪15/‬‬
‫‪ -248‬ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﺒﺮﻫﺎن ج ‪ 1‬ص ‪272/273‬و ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻮر اﻟﺜﻘﻠﻴﻦ ج ‪ 1‬ص ‪ 522‬و ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺒﻴﺎن ج ‪3‬ص ‪ 193‬و روي ﻋﻨﻪ ﻏﻴﺮه ﺛﻢ ﻧﻈﻴﺮه ﻓﺮاﺟﻊ ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﺨﺎزن‬
‫ج ‪ 1‬ص ‪ 464/463‬و اﻟﺴﻴﺮة اﻟﺤﻠﺒﻴﺔ ج ‪ 2‬ص ‪116/117‬و ‪ 118‬و راﺟﻊ‪:‬ﺷﺮح اﻟﻤﻮﻃﺄ ﻟﻠﺰرﻗﺎﻧﻲ ج ‪ 5‬ص ‪ 83-80‬و اﻟﺘﻔﺴﻴﺮ اﻟﻜﺒﻴﺮ ج ‪11‬ص ‪ 233/232‬و‬
‫ﻓﺘﺢ اﻟﻘﺪﻳﺮ ج ‪ 2‬ص ‪ 23‬و ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻨﺴﻔﻲ ﺑﻬﺎﻣﺶ اﻟﺨﺎزن ج ‪ 1‬ص ‪ 465‬ﻗﻮ ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻄﺒﺮي ج ‪ 6‬ص ‪ 104/103‬و ‪ 157‬و ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﺒﻴﺎن ج ‪ 3‬ص ‪.520‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٧٨ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫)ص(‬
‫ﺟﺎءوا ﻣﻌﻬﻢ ﺑﺎﻣﺮأة‪ ،‬ﻓﻘﺎﻟﻮا‪ :‬ﻳﺎ ﻣﺤﻤ‪‬ﺪ ﻣﺎ أﻧﺰل ﻋﻠﻴﻚ ﺑﺎﻟﺰﻧﺎ؟ ﻓﻘﺎل‪ :‬إذﻫﺒﻮا‬ ‫‪ -7‬و ﻓﻲ ﻧﺺ آﺧﺮ ﻋﻨﻪ‪ :‬أن رﻫﻄﺎ أﺗﻮا اﻟﻨّﺒﻲ‪‬‬
‫ﻓﺄﺗﻮﻧﻲ ﺑﺮﺟﻠﻴﻦ ﻣﻦ ﻋﻠﻤﺎء ﺑﻨﻲإﺳﺮاﺋﻴﻞ‪ ،‬ﻓﺬﻫﺒﻮا ﻓﺄﺗﻮه ﺑﺮﺟﻠﻴﻦ أﺣﺪﻫﻤﺎ ﺷﺎب ﻓﺼﻴﺢ و اﻵﺧﺮ ﺷﻴﺦ ﻗﺪ ﺳﻘﻂ ﺣﺎﺟﺒﻪ ﻋﻠﻲ‬
‫ﻋﻴﻨﻴﻪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻳﺮﻓﻌﻬﻤﺎ ﺑﻌﺼﺎﺑﺔ‪ ،‬ﻓﻨﺎﺷﺪﻫﻤﺎ أنﻳﺨﺒﺮاه ﺑﻤﺎ أﻧﺰل اﻟﻠّﻪ ﻋﻠﻲ ﻣﻮﺳﻲ ﻓﻲ اﻟﺰّاﻧﻲ‪ ،‬ﻓﺄﺧﺒﺮاه ﺑﻨﺰول اﻟﺮّﺟﻢ إﻟﻲ أنﺗﻘﻮل‬
‫اﻟﺮواﻳﺔ‪ :‬ﻓﻘﺎل‪ :‬إذﻫﺒﻮا ﺑﺼﺎﺣﺒﺘﻜﻢ؛ ﻓﺈذا وﺿﻌﺖ ﻣﺎ ﻓﻲ ﺑﻄﻨﻬﺎ ﻓﺄرﺟﻤﻮﻫﺎ‪.250‬‬
‫‪ -8‬و ﻋﻦ أﺑﻲﻫﺮﻳﺮة ﻃﻮﻳﻠﺔ و ﻣﻔﺼ‪‬ﻠﺔ‪ ،‬و ﻣﻠﺨﺼﻬﺎ‪ ،‬أن ﻳﻬﻮدﻳﻴﻦ زﻧﻴﺎ‪ ،‬ﻓﻘﺮر ﻋﻠﻤﺎؤﻫﻢ رﻓﻊ أﻣﺮﻫﻤﺎ إﻟﻲ اﻟﺮّﺳﻮل)ص( ﻓﺈن ﺣﻜﻢ‬
‫ﺑﺎﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬ﻛﻤﺎ ﻓﻲ اﻟﺘﻮراة ﺧﺎﻟﻔﻮه‪ ،‬ﻛﻤﺎ ﻟﻮ ﻳﺰاﻟﻮا ﻳﺨﺎﻟﻔﻮﻧﻬﺎ ﻓﻲ ذﻟﻚ‪ ،‬و إن ﺣﻜﻢ ﺑﻤﺎ ﻫﻮ أﺧﻒ‪ ‬ﻣﻦ ذﻟﻚ أﺧﺬوا ﺑﻪ‪ ،‬و اﻋﺘﺬروا‬
‫إﻟﻲ اﷲ ﺑﺄﻧﻬﻢ ﻋﻤﻠﻮا ﺑﺘﻔﻴﺎ ﻧﺒﻲ ﻣﻦ أﻧﺒﻴﺎﺋﻪ‪ .‬ﻓﺄﺗﻮه إﻟﻲ اﻟﻤﺴﺠﺪ‪ ،‬و ﺳﺄﻟﻮه؛ ﻓﻠﻢ ﻳﺠﺒﻬﻢ‪ ،‬ﺑﻞ ﻗﺎم و ﻣﻌﻪ ﺑﻌﺾ اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ‪ ،‬ﺣﺘﻲ أﺗﻲ‬
‫)ص(‬
‫ﻋﻠﻲ اﻟﺒﺎب و ﻧﺎﺷﺪﻫﻢ أنﻳﺨﺒﺮوه ﺑﺤﻜﻢ اﻟﺘﻮراة ﻓﻲ اﻟﺰاﻧﻲ اﻟﻤﺤﺼﻦ ﻗﺎﻟﻮا‬ ‫ﻣﺪارس اﻟﻴﻬﻮد و ﻫﻢ ﻳﺘﺪارﺳﻮن اﻟﺘﻮراة‪ ،‬ﻓﻘﺎم‬
‫ﻳﺤﻤﻢ و ﻳﺠﺒ‪‬ﻪ )و اﻟﺘﺤﻤﻴﻢ ﺗﻮﺷﻴﻪ اﻟﻮﺟﻪ و اﻟﺘﺠﺒﻴﻪ أن ﻳﺤﻤﻞ اﻟﺰاﻧﻴﺎن ﻋﻠﻲ ﺣﻤﺎر‪ ،‬و ﻳﻘﺎﺑﻞ اﻗﻔﻴﺘﻬﻤﺎ‪ ،‬و ﻳﻄﺎف ﺑﻬﻤﺎ( و ﺳﻜﺖ‬
‫ﺣﺒﺮﻫﻢ اﻟﺸﺎب‪ ..‬ﺛﻢ اﻋﺘﺮف ﻟﻠﻨﺒﻲ ﺑﺎﻟﺠﺮم ﻓﻲ اﻟﺘﻮراة‪ ،‬ﺛﻢ أﻣﺮ اﻟﻨﺒﻲ)ص( ﺑﺮﺟﻤﻬﺎ‪.‬‬
‫ﻓﺒﻠﻐﻨﺎ‪ :‬أن ﻫﺬه اﻵﻳﺔ اﻧﺰﻟﺖ ﻓﻴﻪ‪» :‬أﻧﺎ أﻧﺰﻟﻨﺎ اﻟﺘﻮراة ﻓﻴﻬﺎ ﻫﺪي و ﻧﻮر ﻳﺤﻜﻢ ﺑﻬﺎ اﻟﻨﺒﻴ‪‬ﻮن اﻟﺬﻳﻦ أﺳﻠﻤﻮا ﻟﻠﺬﻳﻦ ﻫﺎدوا«‪ 251‬و ﻛﺎن‬
‫اﻟﻨﺒﻲ)ص( ﻣﻨﻬﻢ‪.252‬‬
‫‪ -9‬و ﻓﻲ رواﻳﺔ أﺧﺮي ﻋﻨﻪ‪ ،‬ﺟﺎء ﻓﻲ آﺧﺮﻫﺎ‪) :‬ﻓﺨﻴﺮ ﻓﻲ ذﻟﻚ‪ ،‬ﻗﺎل‪ :‬ﻓﺈن ﺟﺎؤك‪ ،‬ﻓﺎﺣﻜﻢ ﺑﻴﻨﻬﻢ‪ ،‬أو اﻋﺮض ﻋﻨﻬﻢ‪.253‬‬
‫‪ -10‬و ﻋﻨﺪ اﻟﺒﻴﻬﻘﻲ ﻋﻨﻪ؛ ان اﺣﺒﺎر اﻟﻴﻬﻮد اﻟﺠﺘﻤﻌﻮا ﻓﻲ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﺪارس‪ ،‬ﺣﻴﻦ ﻗﺪم رﺳﻮلاﻟﻠّﻪ)ص( اﻟﻤﺪﻳﻨﺔ‪ ،‬و ﻗﺪ زﻧﻲ ﻣﻨﻬﻢ رﺟﻞ‬
‫ﺑﻌﺪ اﺣﺼﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻣﺮأة ﻣﻦ اﻟﻴﻬﻮد ﻗﺪ اﺣﺼﻨﺖ ﻓﻘﺎل‪ :‬اﻧﻄﻠﻘﻮا ﺑﻬﺬا اﻟﺮﺟﻞ و ﺑﻬﺬه اﻟﻤﺮأة إﻟﻲ ﻣﺤﻤﺪ)ص( ﻓﺴﻠﻮه ﻛﻴﻒ اﻟﺤﻜﻢ ﻓﻴﻬﻤﺎ‪ ..‬و‬
‫دﻟﻮه اﻟﺤﻜﻢ ﻋﻠﻴﻬﻤﺎ‪ ،‬ﻓﺎن ﻋﻤﻞ ﺑﻌﻤﻠﻜﻢ ﻓﻴﻬﻤﺎ ﻣﻦ اﻟﺘﺠﺒﻴﺔ‪ ...‬إﻟﻲ أن ﻗﺎل‪ :‬ﻓﺎﺗﺒﻌﻮه و ﺻﺪﻗﻮه‪ ،‬ﻓﺎﻧﻤﺎ ﻫﻮ ﻣﻠﻚ‪ ،‬و إن ﻫﻮ ﺣﻜﻢ ﻓﻴﻤﺎ‬
‫ﺑﺎﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬ﻓﺎﺣﺬروا ﻣﺎ ﻓﻲ اﻳﺪﻳﻜﻢ أن ﻳﺴﻠﺒﻜﻤﻮه‪ ...‬إﻟﻲ أن ﺗﻘﻮل اﻟﺮواﻳﺔ‪ :‬أﻧﻪ ﻃﻠﺐ ﻣﻦ اﻟﻴﻬﻮد أن ﻳﺨﺮﺟﻮا إﻟﻴﻪ أﻋﻠﻤﻬﻢ؛‬
‫ﻓﺄﺧﺮﺟﻮا ﻟﻪ اﺑﻦ ﺻﻮرﻳﺎ اﻻﻋﻮر‪..‬‬
‫و ﻗﺪ روي ﺑﻌﺾ ﺑﻨﻲ ﻗﺮﻳﻈﺔ‪ :‬أﻧﻬﻢ أﺧﺮﺟﻮا إﱢﻳﻪ ﻣﻊ اﺑﻦ ﺻﻮرﻳﺎ‪ ،‬أﺑﺎﻳﺎﺳﺮ ﺑﻦ أﺧﻄﺐ‪ ،‬و وﻫﺐﺑﻦﻳﻬﻮذا‪ .‬ﻓﻘﺎﻟﻮا‪ :‬ﻫﺆﻻء ﻋﻠﻤﺎؤﻧﺎ‪...‬‬

‫‪                                                                                                                                                                                          ‬‬
‫‪ -249‬ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺰواﺋﺪ ج ‪ 6‬ص ‪ 271‬ﻋﻦ أﺣﻤﺪ اﻟﻄﺒﺮاﻧﻲ‪ ،‬و ﻣﺴﻨﺪ أﺣﻤﺪ ج ‪ 1‬ص ‪ 261‬و راﺟﻊ ‪:‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎري ج ‪ 12‬ص ‪.151‬‬
‫‪ -250‬راﺟﻊ‪ :‬ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺰواﺋﺪ ج ‪ 6‬ص ‪ 271‬ﻋﻦ اﻟﻄّﺒﺮاﻧﻲ و راﺟﻊ‪:‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺒﻴﺎن ﻟﻠﻄﺒﺮي ج ‪ 6‬ص ‪ 153‬و راﺟﻊ اﻟﺪر اﻟﻤﻨﺜﻮر ج ‪ 2‬ص ‪ 282‬ﻋﻦ اﺑﻦ ﺟﺮﻳﺮ‪ ،‬و‬
‫اﻟﻄﺒﺮاﻧﻲ‪ ،‬و اﺑﻦ ﻣﺮدوﻳﻪ و راﺟﻊ ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎري ج ‪ 12‬ص ‪.149‬‬
‫‪ -251‬اﻟﻤﺎﺋﺪة‪.44/‬‬
‫‪ -252‬ﻛﻨﺰ اﻟﻌﻤﺎل ج ‪ 5‬ص ‪ 247-245‬و اﻟﻤﺼﻨﻒ ج ‪ 7‬ص ‪ 318‬و ﻟﻴﺮاﺟﻊ‪:‬ﺳﻨﻦ اﺑﻲ داود ج ‪ 4‬ص ‪155/156‬و اﻋﻼم اﻟﻤﻮﻗﻌﻴﻦ ج ‪ 4‬ص ‪ 368‬و ﻓﺘﺢ اﻟﻘﺪﻳﺮ‬
‫ج ‪ 3‬ص ‪ 43‬ﻋﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮزاق و أﺣﻤﺪ‪ ،‬و ﻋﺒﺪ ﺑﻦ ﺣﻴﻤﺪ و اﺑﻲ دﻏﺎود و اﺑﻦ ﺟﺮﻳﺮ او اﺑﻦ أﺑﻲ ﺣﺎﺗﻢ و اﻟﺒﻴﻬﻘﻲ ﻓﻲ اﻟﺪﻻﺋﻞ و اﻟﺴﻨﻦ ﻻﺑﻲ اﺳﺤﺎق و اﺑﻦ اﻟﻤﻨﺬر و‬
‫ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻄﺒﺮي ج ‪ 6‬ص ‪ 151‬و ‪161‬و راﺟﻊ‪:‬ﺷﺮح اﻟﻤﻮﻃﺄ ﻟﻠﺰرﻗﺎﻧﻲ ج ‪ 5‬ص ‪ 81‬و ﺗﻔﺴﻴﺮ اﺑﻦ ﻛﺜﻴﺮ ج ‪ 2‬ص ‪ 59/58‬و اﻟﺪر اﻟﻤﻨﺜﻮر ج ‪ 2‬ص ‪ 282‬ﻋﻦ ﻋﺒﺪ‬
‫اﻟﺮزاق و أﺣﻤﺪ‪ ،‬و ﻋﺒﺪ ﺑﻦ ﺣﻤﻴﺪ و اﺑﻲ داود‪ ،‬و اﺑﻦ ﺟﺮﻳﺮ و اﺑﻦ اﺑﻲ ﺣﺎﺗﻢ و اﻟﺒﻴﻬﻘﻲ ﻓﻲ اﻟﺪﻻﺋﻞ و ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻘﺮﻃﺒﻲ ج ‪ 6‬ص ‪ 178‬و راﺟﻊ‪:‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎري ج ‪ 12‬ص‬
‫‪.148‬‬
‫‪ -253‬ﺳﻨﻦ اﺑﻲ داود ج ‪ 4‬ص ‪.156‬‬
‫‪ ‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٧٩ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫إﻟﻲ أن ﺗﻘﻮل اﻟﺮواﻳﺔ‪ :‬ﻗﺎﻟﻮا ﻻﺑﻦ ﺻﻮرﻳﺎ‪ :‬ﻫﺬا ‪.‬ﻋﻠﻢ ﻣﻦ ﺑﻘﻲ ﺑﺎﻟﺘﻮراة؛ ﻓﺨﻼ ﺑﻪ رﺳﻮلاﷲ)ص( ‪-‬و ﻛﺎن ﻏﻼﻣﺎ ﺷﺎﺑﺎ‪ ،‬ﻣﻦ أﺣﺪﺛﻬﻢ‬
‫ﺳﻨﺎ ﻓﺄﻟﻆّ ﺑﻪ اﻟﻤﺴﺄﻟﺔ رﺳﻮلاﻟﻠّﻪ)ص( ‪...‬‬
‫ﺛﻢ ﺗﺬﻛﺮ اﻟﺮواﻳﺔ‪ :‬ﻣﻨﺎﺷﺪة اﻟﻨﺒﻲ)ص( ﻟﻪ‪ ،‬و اﻋﺘﺮاﻓﻪ ﺑﺄن اﻟﺘﻮراة ﺟﺎءت ﺑﺎﻟﺮﺟﻢ؛ ﻓﺨﺮج)ص(؛ و أﻣﺮ ﺑﻬﻤﺎ؛ ﻓﺮﺟﻤﺎ ﻋﻨﺪ ﺑﺎب ﻣﺴﺠﺪ‬
‫ﻓﻲ ﺑﻨﻲ ﻏﻨﻢ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ اﻟﻨﺠﺎر‪.‬ﺛﻢ ﻛﻔﺮ ﺑﻌﺪ ذﻟﻚ اﺑﻦ ﺻﻮرﻳﺎ‪ ،‬ﻓﺎﻧﺰل اﻟﻠّﻪ‪» :‬ﻳﺎ أﻳﻬﺎ اﻟﺮﺳﻮل‪ ،‬ﻻﻳﺤﺰﻧﻚ اﻟﺬﻳﻦ ﻳﺴﺎرﻋﻮن ﻓﻲ‬
‫اﻟﻜﻔﺮ‪...‬إﻟﻲ ﻗﻮﻟﻪ‪ :‬ﺳﻤﺎﻋﻮن ﻟﻘﻮم آﺧﺮﻳﻦ‪ ،‬ﻟﻢ ﻳﺄﺗﻮك ﻳﻌﻨﻲ اﻟﺬﻳﻦ ﻟﻢ ﻳﺄﺗﻮه‪ ،‬و ﺑﻌﺜﻮا و ﺗﺨﻠﻔﻮا و أﻣﺮوﻫﻢ ﺑﻤﺎ أﻣﺮﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻦ‬
‫ﺗﺤﺮﻳﻒ اﻟﺤﻜﻢ ﻋﻦ ﻣﻮاﺿﻌﻪ‪ ،‬ﻗﺎل‪ :‬ﻳﺤﺮﻓﻮن اﻟﻜﻠﻢ ﻋﻦ ﻣﻮاﺿﻌﻪ؛ ﻳﻘﻮﻟﻮن‪ :‬إن أوﺗﻴﺘﻢ ﻫﺬه ﻓﺨﺬوه )ﻟﻠﺘﺠﺒﻴﺔ(و إن ﻟﻢﺗﺆﺗﻮه )أي‬
‫اﻟﺮﺟﻢ( ﻓﺎﺣﺬروا«‪.254‬‬
‫ﻫﺬا‪ ..‬و ﻗﺪ ﺻﺤ‪‬ﺢ اﻟﻘﺮﻃﺒﻲ ﻧﺰول اﻵﻳﺎت ﺑﻬﺬه اﻟﻤﻨﺎﺳﺒﺔ‪ ،255‬و ﻫﻮ ﻣﺎ اﻋﺘﻤﺪه ﻛﺜﻴﺮ ﻣﻦ اﻟﻤﻔﺴﺮﻳﻦ‪.‬و ﻟﻜﻦ أﻳﻀﺎ آﺧﺮ ذﻛﺮ أﻧﻬﻢ‬
‫ﺳﺄﻟﻮا اﻟﻨﺒﻲ)ص( ﻓﺎﻓﺘﺎﻫﻢ ﺑﺎﻟﺮﺟﻢ ﻓﺄﻧﻜﺮوه؛ ﻓﻨﺎﺷﺪ أﺣﺒﺎرﻫﻢ‪ ،‬ﻓﻜﺘﻤﻮا ﺣﻜﻢ اﻟﺮﺟﻢ إﻻّ رﺟﻼ ﻣﻦ أﺻﺎﻏﺮﻫﻢ أﻋﻮر؛ ﻓﻘﺎل‪ :‬ﻛﺬﺑﻮك‬
‫ﻳﺎ رﺳﻮلاﷲ‪ ،‬إﻧﻪ ﻓﻲ اﻟﺘﻮراة‪.256‬‬
‫و أﺧﻴﺮا‪ ..‬ﻓﻘﺪ ﻧﻘﻞ اﺑﻦاﻟﻌﺮﺑﻲ‪ ،‬ﻋﻦ اﻟﻄﺒﺮي‪ ،‬و اﻟﺜﻌﻠﺒﻲ ﻋﻦ اﻟﻤﻔﺴﺮﻳﻦ‪ ،‬ﻗﺎﻟﻮا‪ :‬اﻧﻄﻠﻖ ﻗﻮم ﻣﻦ ﻗﺮﻳﻈﺔ و اﻟﻨﻀﻴﺮ‪ ،‬ﻣﻨﻬﻢ ﻛﻌﺐ ﺑﻦ‬
‫اﻻﺷﺮف‪ ،‬و ﻛﻌﺐﺑﻦاﺳﺪ‪ ،‬و ﺳﻌﻴﺪﺑﻦﻋﻤﺮو‪ ،‬و ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ اﻟﺼﻴﻒ‪ ،‬و ﻛﻨﺎﻧﺔ ﺑﻦ أﺑﻲاﻟﺤﻘﻴﻖ‪ ،‬و ﺷﺎسﺑﻦﻗﻴﺲ‪ ،‬و ﻳﻮﺳﻒ ﺑﻦ ﻋﺎزرواء؛‬
‫ﻓﺴﺄﻟﻮا اﻟﻨﺒﻲ)ص(‪ ،‬و ﻛﺎن رﺟﻞ و اﻣﺮأة ﻣﻦ أﺷﺮاف أﻫﻞ ﺧﻴﺒﺮ زﻧﻴﺎ؛ و اﺳﻢ اﻟﻤﺮأة )ﺑﺴﺮة(‪ .‬و ﻛﺎﻧﺖ ﺧﻴﺒﺮ ﺣﻴﻨﺌﺬ ﺣﺮﺑﺎ؛ ﻓﻘﺎل ﻟﻬﻢ‪:‬‬
‫إﺳﺄﻟﻮه‪ ،‬ﻓﻨﺰل ﺟﺒﺮﻳﻞ ﻋﻠﻲ اﻟﻨﺒﻲ)ص(؛ ﻓﻘﺎل‪ :‬اﺟﻌﻞ ﺑﻴﻨﻚ و ﺑﻴﻨﻬﻢ اﺑﻦ ﺻﻮرﻳﺎ اﻟﺦ‪.257‬‬
‫ﻣﻨﺎﻗﺸﺔ اﻟﻨﺺ‪:‬‬
‫و ﺑﻌﺪ ﻣﺎ ﺗﻘﺪم؛ ﻓﺎﻧﻨﺎ ﻧﺴﺠﻞ ﻋﻠﻲ اﻟﺮواﻳﺎت اﻟﻤﺘﻘﺪﻣﺔ اﻟﻤﺆاﺧﺬات اﻟﺘﺎﻟﻴﺔ‪:‬‬
‫‪ -1‬إن ﻣﻘﺎرﻧﺔ ﺳﺮﻳﻌﺔ ﻓﻴﻤﺎ ﺑﻴﻦ ﻫﺎﺗﻴﻚ اﻟﻨﺼﻮص ﻛﺎﻓﻴﺔ ﻟﻠﺘﺪﻟﻴﻞ ﻋﻠﻲ ﻣﺪي ﻣﺎ ﺑﻴﻨﻬﺎ ﻣﻦ اﺧﺘﻼف‪ ،‬و ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻇﺎﻫﺮ‪ ،‬و ﺻﺮﻳﺢ‬
‫ﺣﺘﻲ ﻓﻲ رواﻳﺎت اﻟﺮاوي اﻟﻮاﺣﺪ؛ ﺣﺘﻲ إﻧﻚ ﻻﺗﻜﺎد ﺗﺠﺪ ﻓﻘﺮة‪ ،‬إﻻّ وﺛﻤﺔ ﻣﺎ ﻳﻨﺎﻓﺮﻫﺎ و ﻳﻨﺎﻗﻀﻬﺎ‪ ،‬اﻷﻣﺮ اﻟﺬي ﻻﻳﺪع ﻣﺠﺎﻻ‬
‫ﻟﻠﺸﻜﻚ ﺑﺄن اﻟﺘﺼﺮف و اﻟﺘﻐﻴﻴﺮ ﻟﻢ ﻳﻜﻦ ﻋﻔﻮﻳﺎ‪ ،‬و إﻧﻤﺎ ﺛﻤ‪‬ﺔ ﺗﻌﻤﺪ ﻟﻠﻤﺘﺼﺮف و اﻟﺘﺰوﻳﺮ ﻓﻲ ﻫﺬه اﻟﻘﻀﻴﺔ‪..‬‬
‫ﻓﻼ ﻳﻤﻜﻦ أنﺗﻜﻮن اﻟﺤﻴﻘﻴﺔ ﻫﻲ ﻛﻞ ﻣﺎ ﺗﻘﺪم ﻋﻠﻲ اﻻﻃﻼق‪.‬‬
‫و ﻟﺌﻦ اﺳﺘﻄﺎﻋﺖ ﺑﻌﺾ اﻟﺘﻤﺤﻼت ﻟﻠﺠﻤﻊ ‪-‬و ﺑﻌﻀﻬﺎ ﻇﺎﻫﺮ اﻟﺴﺨﻒ و اﻟﺘﻔﺎﻫﺔ‪ -‬اﻟﺘﺨﻔﻴﻒ ﻣﻦ ﺣﺪ‪‬ة اﻟﺘﻨﺎﻓﻲ ﻓﻲ ﺑﻌﺾ اﻟﻤﻮارد؛‬
‫ﻓﺎن ذﻟﻚ إﻧﻤﺎ ﻳﺄﺗﻲ ﻓﻲ ﻣﻮراد ﻣﺤﺪودة‪ ،‬و ﺗﺒﻘﻲ ﻋﺸﺮات اﻟﻤﻮراد اﻷﺧﺮي ﻋﻠﻲ ﺣﺎﻟﻬﺎ ﻣﻦ اﻻﺧﺘﻼف و اﻟﺘﻨﺎﻓﺮ‪..‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -254‬راﺟﻊ‪:‬اﻟﺴﻨﻦ اﻟﻜﺒﺮي ج ‪ 8‬ص ‪ ،247/46‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺒﻴﺎن ج ‪ 6‬ص ‪ 150‬و اﻟﺴﻴﺮة اﻟﺤﻠﺒﻴﺔ ج ‪ 2‬ص ‪117‬و اﻟﺪر اﻟﻤﻨﺜﻮر ج ‪ 2‬ص ‪ 281‬ﻋﻦ اﺑﻦ‬
‫اﺳﺤﺎق‪ ،‬و اﺑﻦ ﺟﺮﻳﺮ‪ ،‬و اﺑﻦ اﻟﻤﻨﺬر‪ ،‬و اﻟﺒﻴﻬﻘﻲ و راﺟﻊ‪:‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎري ج ‪ 12‬ص ‪ 150‬و راﺟﻊ ﻓﻲ اﻟﻨﺼﻮص اﻟﻤﺘﻘﺪﻣﺔ‪:‬ﻋﻤﺪة اﻟﻘﺎري ج ‪ 23‬و ج ‪ 24‬و ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎري ج‬
‫‪ 12‬ص ‪ 155 -148‬و ارﺷﺎد اﻟﺴﺎري‪ ،‬و ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ‪.‬‬
‫‪ -255‬اﻟﺠﺎﻣﻊ ﻷﺣﻜﺎم اﻟﻘﺮآن ج ‪ 6‬ص ‪  .176‬‬
‫‪ -256‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎري ج ‪ 12‬ص ‪  .150‬‬
‫‪ -257‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎري ج ‪ 12‬ص ‪ 148‬و ﺗﺴﻤﻴﺔ اﻟﻤﺮأة ب »ﺑﺴﺮة«ذﻛﺮه اﻟﺴﻬﻴﻠﻲ و ﻏﻴﺮه أﻳﻀﺎ‪:‬ﻓﺮاﺟﻊ‪ :‬ﻋﻤﺪة اﻟﻘﺎري ج ‪ 18‬ص ‪ 147‬و ﻋﻮن اﻟﻤﻌﺒﻮد ج ‪ 12‬ص ‪131‬‬
‫و ﻛﺬا ﻓﻲ ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺒﻴﺎن ﻟﻠﻄﺒﺮي أﻳﻀﺎ‪.‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٨٠ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ -2‬و ذﻛﺮ ﺑﻌﺾ اﻟﺮوﻳﺎت ﻧﺰول ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‪» :‬ﻳﺎ أﻳﻬﺎ اﻟﺮﺳﻮل‪ ،‬ﻻﻳﺤﺰﻧﻚ اﻟﺬﻳﻦ ﻳﺴﺎرﻋﻮن ﻓﻲ اﻟﻜﻔﺮ‪ ،‬ﻣﻦ اﻟﺬﻳﻦ ﻗﺎﻟﻮا‪ :‬آﻣﻨﺎ‬
‫ﺑﺎﻓﻮاﻫﻬﻢ‪ ،‬و ﻟﻢﺗﻮﻣﻦ ﻗﻠﻮﺑﻬﻢ‪.‬و ﻣﻦ اﻟﺬﻳﻦ ﻫﺎدوا‪ ،‬ﺳﻤﺎﻋﻮ ﻟﻠﻜﺬب‪ ،‬ﺳﻤﺎﻋﻮ ﻟﻘﻮم آﺧﺮﻳﻦ ﻟﻢ ﻳﺄﺗﻮك إﻟﺦ‪ ...».‬ﻓﻲ اﺑﻦﺻﻮرﻳﺎ‪..‬‬
‫اﻟﺬي أﺳﻠﻢ‪ ،‬ﺛﻢ ﻛﻔﺮ ﺑﻌﺪ ذﻟﻚ‪. ،‬و ﻓﻲ ﻃﺎﺋﻔﺔ اﻟﻴﻬﻮد اﻟﺘﻲ ﻗﺎﻣﺖ ﺑﻬﺬه اﻟﻠﻌﺒﺔ‪.‬‬
‫و ﻧﻘﻮل‪ :‬إن ذﻟﻚ ﻻﻳﻤﻜﻦ أنﻳﺼﺢ؛ ﻓﺎﻧﻪ ﻋﺪا ﻋﻦ أن ﺳﻮرة اﻟﻤﺎﺋﺪة ﻗﺪ ﻧﺰﻟﺖ ﻗﺒﻴﻞ وﻓﺎة رﺳﻮلاﷲ)ص(‪ ،‬ﻓﺎن ﻫﺎﺗﻴﻦ اﻵﻳﺘﻴﻦ‬
‫ﻻﺗﻨﻄﺒﻘﺎن ﻋﻠﻲ اﻟﻤﻮرد‪ ،‬و ذﻟﻚ ﻷنّ ﻣﻔﺎدﻫﻤﺎ‪ :‬وﺟﻮد ﻓﺮﻳﻘﻴﻦ‪:‬‬
‫أﺣﺪﻫﻤﺎ‪ :‬ﻳﺴﺎرع ﻓﻲ اﻟﻜﻔﺮ‪ ،‬و ﻳﻈﻬﺮ اﻹﻳﻤﺎن و ﻳﺒﻄﻦ اﻟﻜﻔﺮ‪.‬‬
‫و اﻟﺜﺎﻧﻲ‪ :‬ﻓﺮﻳﻖ ﻳﻬﻮدي ﺳﻤﺎع ﻟﻠﻜﺬب‪ ،‬ﺳﻤﺎع ﻟﻘﻮم آﺧﺮﻳﻦ‪.‬‬
‫و ﻳﻈﻬﺮ أنّ اﻟﻔﺮﻳﻖ اﻷو‪‬ل ﻟﻴﺲ ﻣﻦ ﻃﺎﺋﻔﺔ اﻟﻴﻬﻮد‪ ،‬و إﻧﻤﺎ ﻫﻮ ﻣﻦ اﻟﻤﺎﻓﻘﻴﻦ ﺑﻘﺮﻳﻨﺔ اﻟﺘﻨﺼﻴﺺ ﻋﻠﻲ ﻛﻮن اﻟﻔﺮﻳﻖ اﻟﺜﺎﻧﻲ ﻛﺎن ﻳﻬﻮدﻳﺎ‪،‬‬
‫اﻟﻤﺸﻌﺮ ﺑﺄن اﻟﻔﺮﻳﻖ اﻷول ﻟﻢ ﻳﻜﻦ ﻣﻦ ﻃﺎﺋﻔﺔ اﻟﻴﻬﻮد‪..‬‬
‫ﻣﻊ أن اﻟﺮواﻳﺔ اﻟﺘﻲ ﺗﺬﻛﺮ ﻧﺰول اﻵﻳﺘﻴﻦ ﻓﻲ اﺑﻦ ﺻﻮرﻳﺎ‪ ،‬أو ﻓﻲ ﻃﺎﺋﻔﺔ اﻟﻴﻬﻮد‪ ..‬ﺗﺠﻌﻞ اﻟﻔﺮﻳﻘﻴﻦ واﺣﺪا‪ ،‬و ﻫﻮ ﺧﻼف ﻇﺎﻫﺮ‬
‫اﻵﻳﺘﻴﻦ‪..‬‬
‫‪ -3‬ﻗﺪ ﺟﺎء ﻓﻲ رواﻳﺔ اﺑﻦﻋﺒ‪‬ﺎس‪ :‬أن اﻟﻴﻬﻮدي ﻟﻤﺎ وﺟﺪ ﻣﺲ‪ ‬اﻟﺤﺠﺎرة )ﺣﺘﻲ ﻋﻠﻲ ﺻﺎﺣﺒﺘﻪ ﻳﻘﻴﻬﺎ اﻟﺤﺠﺎرة‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻗﺘﻼ ﺟﻤﻴﻌﺎ‪،‬‬
‫ﻓﻜﺎن ﻣﻤﺎ ﺻﻨﻊ اﻟﻠّﻪ ﻟﺮﺳﻮل)ص( ﻓﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ اﻟﺰﻧﺎ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻟﻢﻧﻔﻬﻢ ﻛﻴﻒ ﻳﻜﻮن ﺣﻨّﻮه ﻋﻠﻴﻬﺎ‪ ،‬ﻟﻴﻘﻴﻬﺎ اﻟﺤﺠﺎرة‪ ،‬دﻟﻴﻼ ﻋﻠﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ اﻟﺰﻧﺎ‬
‫ﻣﻨﻬﻤﺎ‪ ..‬ﻓﺄن اﻻﺳﻨﺎن ﻗﺪ ﻳﻌﻄﻒ ﺣﺘﻲ ﻋﻠﻲ اﻟﺤﻴﻮان‪ ،‬ﻓﻀﻼ ﻋﻦ اﻻﻧﺴﺎن‪ ..‬ﻓﻼﻳﻤﻜﻦ أنﻳﻜﻮن ﺣﻨّﻮه ﻋﻠﻴﻬﺎ‪ ،‬و ﻻ ﻋﻠﻲ ﻏﻴﺮﻫﺎ دﻟﻴﻼ‬
‫ﻋﻠﻲ ﺷﻲء ﻣﻦ ﻫﺬا اﻟﻘﺒﻴﻞ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻟﻘﺪ ﻧﺼﺖ رواﻳﺔ أﺑﻲﻫﺮﻳﺮة ‪ 7‬ﻋﻠﻲ أﻧﻬﻢ ﻳﻌﺘﺬرون إﻟﻲ اﻟﻠّﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻋﻦ ﺗﺮك اﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬ﺑﺄﻧﻬﻢ ﻗﺪ ﻋﻤﻠﻮا ﺑﻔﺘﻴﺎ ﻧﺒﻲ ﻣﻦ أﻧﺒﻴﺎﺋﻪ‬
‫)ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺤﻤﺪا)ص((‪.‬‬
‫و ﻣﻌﻨﻲ ذﻟﻚ ﻫﻮ أﻧﻬﻢ ﻳﻌﺘﻘﺪون ﺑﻨﺒﻮﺗﻪ)ص(‪ ،‬ﻓﻼﻳﻜﻮﻧﻮن ﻣﻦ اﻟﻴﻬﻮد‪.‬‬
‫ﻟﻜﻦ ﻧﺼﺎ آﺧﺮ ﻋﻦ أﺑﻲﻫﺮﻳﺮة ﻧﻔﺴﻪ ﻳﻘﻮل‪ :‬إﻧﻪ إن أﻓﺘﻲ ﺑﻐﻴﺮ اﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬ﻓﺎﻧﻪ ﻳﻜﻮن ﻣﻠﻜﺎ‪ ،‬و إن أﻓﺘﻲ ﺑﺎﻟﺮّﺟﻢ‪ ،‬ﻓﺎﺣﺬروا ﻋﻠﻲ ﻣﺎ ﻓﻲ‬
‫أﻳﺪﻳﻜﻢ أنﻳﺴﻠﺒﻜﻤﻮه‪..‬‬
‫ﻓﻨﺒﻮ‪‬ﺗﻪ إذن ﺗﻮﺟﺐ ﻟﻬﻢ اﻟﺤﺬر ﻣﻦ أ ّن ﻳﺴﻠﺒﻬﻢ ﻣﺎ ﻓﻲ أﻳﺪﻳﻬﻢ‪ ،‬و ﻟﻴﺲ ﺛﻤﺔ اﻋﺘﺬار ﻣﻨﻬﻢ اﻟﻲ اﻟﻠّﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و إن أﻓﺘﺎﻫﻢ ﺑﻐﻴﺮ‬
‫اﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬ذﻟﻚ دﻟﻴﻞ ﻋﻠﻲ ﻛﻮﻧﻪ ﻣﻠﻜﺎ‪.‬‬
‫و ﻣﻌﻨﻲ ذﻛﻞ ﻫﻮ ﺗﺮددﻫﻢ ﻓﻲ ﻧﺒﻮ‪‬ﺗﻪ و ﻋﺪﻣﻬﺎ‪ ،‬و ذﻟﻚ ﺑﻌﻜﺲ اﻟﻨﺺ‪ ‬اﻟﺴ‪‬ﺎﺑﻖ‪.‬‬
‫‪ -5‬إن اﻵﻳﺎت اﻟﺘﻲ ﻓﻲ ﺳﻮرة اﻟﻤﺎﺋﺪة‪ ،‬و ﻳﺪﻋﻲ ﻧﺰوﻟﻬﺎ ﻓﻲ ﻫﺬه اﻟﻤﻨﺎﺳﺒﺔ‪ ،‬و ﻫﻲ ﻣﻦ اﻵﻳﺔ ‪ 50-41‬ﻟﻢﺗﺘﻌﺮض ﻟﺤﻜﻢ اﻟﺘﻮراة‬
‫ﻓﻲ اﻟﺰﻧﺎ أﺻﻼ‪ .‬و إﻧﻤﺎ ﺗﻌﺮﺿﺖ ﺑﺎﻟﺘﻔﺼﻴﻞ ﻷﺣﻜﺎم اﻟﻘﺘﻞ و اﻟﺠﺮوح و ﻧﺤﻮﻫﻤﺎ‪..‬ﻣﻊ أﻧّﻬﺎ ﻟﻮ ﻛﺎﻧﺖ ﻧﺎزﻟﺔ ﻓﻲ ﻫﺬه اﻟﻤﻨﺎﺳﺒﺔ‪ ،‬ﻓﺎن‬
‫اﻣﻠﻔﻮر ﺿﻬﻮ أن ﺗﺒﻴﻦ ﺣﻜﻢ اﻟﻮاﻗﻌﺔ اﻟﻤﺨﺘﻠﻒ ﻓﻴﻬﺎ‪ ،‬و اﻟﺘﻲ أوﺟﺒﺖ ﻧﺰوﻟﻬﺎ‪.‬‬
‫و اﻟﺬي ﻳﻼﺣﻆ اﻵﻳﺎت اﻟﻤﺬﻛﻮرة‪ ،‬ﻓﺈﻧّﻪ ﻳﺠﺪﻫﺎ ﻣﺘﺮاﺑﻄﺔ و ﻣﻨﺴﺠﻤﺔ ﻣﻊ ﺑﻌﻀﻬﺎ اﻟﺒﻌﺾ‪ ،‬و ﻳﺪرك أﻧّﻬﺎ ﻧﺰﻟﺖ ﻓﻲ واﻗﻌﺔ واﺣﺪة‪ ،‬ﻻ‬
‫أنّ ﻛﻞّ واﺣﺪة ﻣﻨﻬﺎ ﻧﺰﻟﺖ ﻓﻲ واﻗﻌﺔ ﺗﺨﺘﻠﻒ ﻋﻦ اﻟﻮاﻗﻌﺔ اﻟﺘﻲ ﻧﺰﻟﺖ ﻓﻲ اﻵﻳﺔ اﻷﺧﺮي‪.‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٨١ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ -6‬إن ﺑﻌﺾ اﻟﺮواﻳﺎت ﺗﻔﻴﺪ‪ :‬أﻧﻪ)ص( ﻫﻮ اﻟﺬي ﻋﺮض ﻧﻔﺴﻪ ﻟﻠﺤﻜﻢ ﻓﻲ ﻫﺬه اﻟﻤﺴﺄﻟﺔ‪ ،‬ﺣﻴﻨﻤﺎ رآﻫﻢ ﻳﺠﺮون أﺣﻜﺎم دﻳﻨﻬﻢ ﻋﻠﻲ‬
‫اﻟﺰاﻧﻴﻴﻦ‪ ،‬ﻓﺘﺪﺧّﻞ ﻫﻮ ﻧﻔﺴﻪ‪ ،‬ﻣﺘﺒﺮّﻋﺎ‪ ،‬و اﻧﺠﺮ اﻷﻣﺮ إﻟﻲ اﻟﺤﻜﻢ ﺑﺎﻟﺮّﺟﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻊ أن اﻵﻳﺎت اﻟﻤﺬﻛﻮرة ﺗﻘﻮل‪» :‬ﻓﺎن ﺟﺎءوك؛ ﻓﺎﺣﻜﻢ ﺑﻴﻨﻬﻢ‪ ،‬أو اﻋﺮض ﻋﻨﻬﻢ‪ ،‬و إن ﺗﻌﺮض ﻋﻨﻬﻢ؛ ﻓﻠﻦﻳﻀّﺮوك ﺷﻴﺌﺎ‪ ،‬و إن‬
‫ﺣﻜﻤﺖ ﻓﺎﺣﻜﻢ ﺑﻴﻨﻬﻢ ﺑﺎﻟﻘﺴﻂ« و إذن‪ ..‬ﻓﺤﻜﻤﻪ)ص( ﺑﻴﻨﻬﻢ ﻣﻌﻠﻖ ﻋﻠﻲ ﻣﺠﻴﺌﻬﻢ إﻟﻴﻪ‪ ،‬و ﺗﺮاﻓﻌﻬﻢ »ﻓﺎن ﺟﺎؤوك ﻓﺎﺣﻜﻢ«‪ .‬أﺿﻒ‬
‫إﻟﻲ ذﻟﻚ‪ :‬أنّ اﻵﻳﺔ ﺗﻘﻮل‪» :‬ﻓﺎﺣﻜﻢ ﺑﻴﻨﻬﻢ«‪ ،‬اﻟﻈﺎﻫﺮ ﺑﺤﺪوث ﺧﻼف ﺑﻴﻦ اﻟﻤﺘﺮاﻓﻌﻴﻦ‪ ،‬اﻟﻤﺘﻨﺎزﻋﻴﻦ‪ ،‬ﻳﺤﺘﺎج إﻟﻲ اﻟﺤﻜﻢ‪ ،‬و ﻓﺼﻞ‬
‫اﻟﺨﺼﻮﻣﺔ ﻓﻴﻪ‪.‬و ﻟﻴﺲ ﻓﻲ اﻟﻨﺼﻮص اﻟﻤﺘﻘﺪﻣﺔ ﻣﺎ ﻳﺸﻴﺮ إﻟﻲ ﺣﺪوث ﺧﻼف ﻓﻲ أﻣﺮ اﻟﺰاﻧﻴﻴﻦ اﻟﻤﺮﺟﻮﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻞ ﻓﻲ ﺑﻌﻀﻬﺎ ﺗﻠﻮﻳﺢ‪،‬‬
‫ﺑﻞ و ﺗﺼﺮﻳﺢ ﺑﻌﺪﻣﻪ‪..‬‬
‫‪ -7‬و ﻳﻼﺣﻆ ﻋﻠﻲ ﺑﻌﺾ اﻟﺮواﻳﺎت أﻳﻀﺎ‪ :‬ﻣﺤﺎوﻟﺔ إﻇﻬﺎر ﺗﻌﻈﻴﻢ اﻟﻨﺒﻲ)ص( ﻟﻠﺘﻮراة‪ ،‬اﻟﺘﻲ ﻛﺎﻧﺖ ﻟﺪﻳﻬﻢ‪ ،‬و اﻳﻤﺎﻧﻪ)ص( ﺑﻤﺎ ﺟﺎء ﻓﻴﻬﺎ‪.‬‬
‫و ﻫﺬا ﻫﻮ ﻣﺎ دﻋﺎ اﻟﺒﻌﺾ إﻟﻲ اﻟﻘﻮل ﺑﺄن اﻟﺘﻮراة ﻟﻢﺗﺘﻌﺮض ﻟﻠﺘﺤﺮﻳﻒ‪ ،‬ﺣﻴﺚ اﺳﺘﺪل ﺑﺎﻟﺮواﻳﺎت اﻟﻤﺘﻘﺪﻣﺔ ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ‪.258‬‬
‫و ﻟﻌﻞ ﻣﻤﺎ ﻳﺰﻳﺪ ﻓﻲ ﺗﺄﻛﻴﺪ ذﻟﻚ و ﺗﺜﺒﻴﺘﻪ ﻗﻮﻟﻬﻢ ﺑﻨﺰول آﻳﺔ‪» :‬إﻧﺎ أﻧﺰﻟﻨﺎ اﻟﺘﻮراة ﻓﻴﻬﺎ ﻫﺪي و ﻧﻮر ﻳﺤﻜﻢ ﺑﻬﺎ اﻟﻨﺒﻴ‪‬ﻮن اﻟّﺬﻳﻦ أﺳﻠﻤﻮا‬
‫ﻟﻠّﺬﻳﻦ ﻫﺎدوا« ﻓﻲ ﻫﺬه اﻟﻤﻨﺎﺳﺒﺔ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻲ اﺳﺎس أن ﻣﺮاد اﻵﻳﺔ ‪-‬و اﻟﺤﺎﻟﺔ ﻫﺬه‪ -‬ﺑﺎﻟﺘﻮراة اﻟﺘﻲ ﻟﻬﺎ ﻫﺬه اﻟﻤﻮاﺻﻔﺎت ﻫﻲ ﻧﻔﺲ ﻫﺬه اﻟﺘﻮراة اﻟﺘﻲ ﻋﻈﻤﻬﺎ رﺳﻮلاﻟﻠّﻪ)ص(‪،‬‬
‫و ﻗﺮأﻫﺎ إﺑﻦﺻﻮرﻳﺎ‪ ،‬و ﻋﻠﻴﻪ ﻓﺈنّ اﻟﺘﻮراة اﻟﺘﻲ ﻛﺎﻧﺖ ﺑﺤﻮزة اﻟﻴﻬﻮد و ﻛﺎﻧﺖ ﺳﻠﻴﻤﺔ ﻋﻦ اﻟﺘﺤﺮﻳﻒ‪ ،‬ﺑﻨﺺ اﻵﻳﺔ اﻟﺸﺮﻳﻔﺔ‪ .‬ﻣﻊ أن‬
‫ﺗﺤﺮﻳﻒ اﻟﺘﻮراة ﻛﺎﻟﻨﺎر ﻋﻠﻲ اﻟﻤﻨﺎر‪ ،‬و ﻛﺎﻟﺸﻤﺲ ﻓﻲ راﺑﻌﺔ اﻟﻨّﻬﺎر‪.‬‬
‫)ص(‬
‫ﻣﺆﻣﻦ ﺑﻤﺎ ﺟﺎء ﻓﻲ أﺻﻞ اﻟﺘﻮراة‪ ،‬ﻻ ﺑﻬﺬه اﻟﺘﻮراة‬ ‫و ﻗﺪ ﺣﺎول اﻟﻌﺴﻘﻼﻧﻲ دﻓﻊ ﻫﺬه اﻟﻐﺎﺋﻠﺔ‪ ،‬ﺑﻄﺮح ﻓﻜﺮة‪ :‬أنّ اﻟﻤﺮاد أﻧّﻪ‬
‫إﻧﻤﺎ ﺧﺎﻃﺐ ﺑﻜﻼﻣﻪ ﻫﺬا ﺧﺼﻮص اﻟﺘﻮراة اﻟﻤﻮﺿﻮﻋﺔ اﻣﺎﻣﻪ‪ .‬و اﺣﺘﻤﺎل أنﺗﻜﻮن‬ ‫)ص(‬
‫اﻟﻤﺤﺮﻓﺔ‪ .259‬و ﻫﻮ ﺗﻤﺤﻞ ﻇﺎﻫﺮ؛ ﻓﺎﻧﻪ‬
‫ﺧﺼﻮص ﺗﻠﻚ اﻟﻨﺴﺨﺔ ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺮﻓﺔ‪ ،‬دون ﻏﻴﺮﻫﺎ‪.260‬‬
‫ﻳﺪﻓﻌﻪ‪ :‬أن ﻣﻦ ﻏﻴﺮ اﻟﻤﻌﻘﻮل‪ :‬أنﻳﺄﺗﻮه ﺑﺎﻟﺘﻮراة اﻟﺼﺤﻴﺤﺔ‪ ،‬ﻷﺟﻞ اﻟﺘﺤﺎﻛﻢ إﻟﻴﻬﺎ‪ ،‬و ﻟﻴﺲ ﻣﻦ اﻟﻤﻤﻜﻦ ﻟﻬﻢ ﺗﺴﺠﻴﻠﻲ اداﻧﺔ ﺿﺪﻫﻢ‪،‬‬
‫ﺑﺄﻧﻬﻢ ﻳﺘﻌﺎﻣﻠﻮن ﺑﺘﻮراﺗﻴﻦ‪ :‬اﺣﺪاﻫﻤﺎ ﻣﺤﺮﻓﺔ‪ ،‬و اﻷﺧﺮي ﺻﺤﻴﺤﺔ!!‬
‫)ص(‬
‫‪ -8‬و ﺣﻴﻦ ﻗﺎل اﻟﺒﻌﺾ‪ :‬إن ﺣﻜﻢ اﻟﺮﺟﻢ ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻣﺸﺮﻋﺎ ﻓﻲ اﻻﺳﻼم‪ ،‬ﻓﺎﻧﻪ اد‪‬ﻋﻲ أﻧﻪ)ص( )إﻧﻤﺎ رﺟﻤﻬﻢ ﺑﺤﻜﻢ اﻟﺘﻮراة‪ ،‬ﻓﺎﻧﻪ‬
‫ﻛﺎن أول ﻗﺪوﻣﻪ إﻟﻲ اﻟﻤﺪﻳﻨﺔ ﻣﺄﻣﻮرا ﺑﺎﺗﺒﺎع اﻟﺘﻮراة‪ ،‬و اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻬﺎ ﺣﺘﻲ ﻳﺄﺗﻲ ﻧﺎﺳﺦ‪ ،‬ﺛﻢ ﻧﺴﺦ ﺣﻜﻢ اﻟﺘﻮراة ﺑﺎﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ذﻟﻚ‪.261‬‬
‫و أﺟﺎﺑﻮا ﻋﻦ ذﻟﻚ‪ :‬ﺑﺄن اﻟﻴﻬﻮد إﻧﻤﺎ ﺟﺎؤا ﻳﺴﺄﻟﻮن اﻟﻨﺒﻲ)ص( ﻋﻦ اﻟﺤﻜﻢ اﻟﺬي ﻋﻨﺪه‪ ،‬و ﻗﺪ ﻗﺎل ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‪» :‬و ان اﺣﻜﻢ ﺑﻴﻨﻬﻢ ﺑﻤﺎ‬
‫أﻧﺰل اﻟﻠّﻪ‪ ،‬و ﻻ ﺗﺘﺒﻊ أﻫﻮاءﻫﻢ«‪ .‬ﻓﻤﺮاﺟﻌﺘﻪ ﻟﻠﺘﻮراة‪ ،‬إﻧّﻤﺎ ﻛﺎﻧﺖ ﻣﻦ أﺟﻞ أن ﻳﺜﺒﺖ ﻟﻠﻴﻬﻮد‪ :‬أن ﺣﻜﻢ اﻟﺘﻮراة ﻻﻳﺨﺎﻟﻒ ﺣﻜﻢ‬
‫اﻟﻘﺮآن‪.262‬‬
‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -258‬راﺟﻊ‪ :‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎري ج ‪ 21‬ص ‪351‬‬
‫‪ -259‬اﻟﻤﺼﺪر اﻟﺴﺎﺑﻖ‬
‫‪ -260‬راﺟﻊ‪:‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎري ج ‪ 12‬ص ‪153‬‬
‫‪ -261‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎري ج ‪ 12‬ص ‪ 151‬و راﺟﻊ اﻟﻤﺼﺎدر اﻵﺗﻴﺔ ﻓﻲ اﻟﻬﺎﻣﺶ اﻟﺘﺎﻟﻲ أﻳﻀﺎ‬
‫‪ -262‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎري ج ‪ 12‬ص ‪ 152‬و راﺟﻊ‪:‬اﻟﻤﻐﻨﻲ ﻻﺑﻦ ﻗﺪاﻣﺔ ج ‪ 10‬ص ‪ 130‬و اﻟﺸﺮح اﻟﻜﺒﻴﺮ ﺑﻬﺎﻣﺸﻪ ج ‪ 10‬ص ‪ ،163/162‬و راﺟﻊ أﻳﻀﺎ‪:‬ﻋﻮن اﻟﻤﻌﺒﻮد ج‬
‫‪ 12‬ص ‪.133‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٨٢ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻫﺬا ﻛﻠﻪ‪ ..‬ﻋﺪا ﻋﻦ اﻷﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺘﻲ أﺷﺮﻧﺎ إﻟﻴﻬﺎ ﻓﻲ ﻋﺪة ﻣﻮاﺿﻊ‪ ،‬ﻣﻦ أﻧﻪ)ص( ﻛﺎن ﻳﺨﺎﻟﻒ اﻟﻴﻬﻮد ﻓﻲ ﻛﻞ ﻣﻮرد‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻗﺎﻟﻮا‪ :‬إن‬
‫ﻣﺤﻤﺪا ﻳﺮﻳﺪ أن ﻻﻳﺪع ﻣﻦ أﻣﺮﻧﺎ ﺷﻴﺌﺎ إﻻ ﺧﺎﻟﻔﻨﺎ ﻓﻴﻪ‪.263..‬‬
‫‪ -9‬و أﻣﺎ أﻧﻪ)ص( ﻗﺪ رﺟﻢ اﻟﻴﻬﻮدﻳﻴﻦ ﻓﻲ أول ﻗﺪوﻣﻪ اﻟﻤﺪﻳﻨﺔ‪ ،‬أو ﻓﻲ اﻟﺴﻨﺔ اﻟﺮاﺑﻌﺔ‪ ،‬و ﻳﺆﻳﺪ اﻷول ذﻛﺮ ﻛﻌﺐ ﺑﻦ اﻷﺷﺮف ﻓﻲ‬
‫ﻋﺪد ﻣﻦ اﻟﻨﺼﻮص‪ ،‬ﻣﻊ أن ﻛﻌﺒﺎ ﻗﺪ ﻗﺘﻞ ﻗﺒﻞ اﻟﺴﻨﺔ اﻟﺮاﺑﻌﺔ ﺑﻤﺪة ﻃﻮﻳﻠﺔ‪ -‬أﻣﺎ ذﻟﻚ ﻓﻴﺮد ﻋﻠﻴﻪ‪:‬‬
‫أ‪ :‬اﻧﻬﻢ ﻳﻘﻮﻟﻮن‪ :‬إن ﻋﺒﺪ اﻟﻠّﻪﺑﻦاﻟﺤﺮث ﺑﻦ ﺟﺰء ﻗﺪ ﺣﻀﺮ ذﻟﻚ‪ ،‬و ﻋﺒﺪاﻟﻠّﻪ إﻧﻤﺎ ﻗﺪم اﻟﻤﺪﻳﻨﺔ ﻣﺴﻠﻤﺎ ﺑﻌﺪ ﻓﺘﺢ ﻣﻜﺔ‪.264‬‬
‫ب‪ :‬اﻧﻪ ﻳﻈﻬﺮ ﻣﻦ ﺣﺪﻳﺚ اﺑﻦﻋﺒﺎس‪ :‬أﻧﻪ ﻫﻮ أﻳﻀﺎ ﻗﺪ ﺷﺎﻫﺪ ذﻟﻚ‪ ،265‬اي و اﺑﻦﻋﺒﺎس إﻧﻤﺎ ﻗﺪم اﻟﻤﺪﻳﻨﺔ ﻣﻊ أﺑﻴﻪ ﺑﻌﺪ ﻓﺘﺢ ﻣﻜﺔ‬
‫أﻳﻀﺎ‪.‬‬
‫ج‪ :‬ان اﻵﻳﺎت اﻟﺘﻲ ﻳﺪﻋﻲ ﻧﺰوﻟﻬﺎ ﻓﻲ ﻫﺬه اﻟﻤﻨﺎﺳﺒﺔ ﻗﺪ ﺟﺎءت ﻓﻲ ﺳﻮرة اﻟﻤﺎﺋﺪة‪ ،‬اﻟﻨﺎزﻟﺔ ﻓﻲ آواﺧﺮ ﺣﻴﺎﺗﻪ)ص( و ﻗﺪ ﻧﺰﻟﺖ دﻓﻌﺔ‬
‫واﺣﺪة‪ ،‬ﻛﻤﺎ ﺳﻨﺸﻴﺮ إﻟﻴﻪ ان ﺷﺎء اﻟﻠّﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‪..‬‬
‫د‪ :‬ﻗﺎل اﻟﻌﻴﻨﻲ‪..) :‬و ﻗﺪ وﻗﻊ اﻟﺪﻟﻴﻞ ﻋﻠﻲ أن اﻟﺮﺟﻢ وﻗﻊ ﺑﻌﺪ ﺳﻮرة اﻟﻨﻮر‪ ،‬ﻷن ﻧﺰوﻟﻬﺎ ﻛﺎن ﻓﻲ ﻗﺼﺔ اﻹﻓﻚ‪ ،‬و اﺧﺘﻠﻒ ﻫﻞ ﻛﺎن‬
‫ﺳﻨﺔ أرﺑﻊ‪ ،‬أو ﺧﻤﺲ أو ﺳﺖ‪ ،‬و اﻟﺮﺟﻢ ﻛﺎن ﺑﻌﺪ ذﻟﻚ‪ ،‬و ﻗﺪ ﺣﻀﺮه أﺑﻮﻫﺮﻳﺮة‪ ،‬و إﻧﻤﺎ اﺳﻠﻢ ﺳﻨﺔ ﺳﺒﻊ(‪.266‬‬
‫و ﺑﻌﺪ ﻣﺎ ﺗﻘﺪم‪ ،‬ﻓﻜﻴﻒ ﻳﻜﻮن رﺟﻢ اﻟﻴﻬﻮدﻳﻴﻦ ﻓﻲ اﻟﺴﻨﺔ اﻟﺮاﺑﻌﺔ‪ ،‬أو ﻓﻲ أول اﻟﻬﺠﺮة؟!‬
‫‪ -10‬و ﺗﺮد ﻫﻨﺎ اﻷﺳﺌﻠﺔ اﻟﺘﺎﻟﻴﺔ‪:‬‬
‫‪267‬‬
‫ﻟﻤﺎذا ﻋﺮف اﻟﻤﺆرﺧﻮن اﺳﻢ اﻟﻤﺮأة اﻟﻤﺮﺟﻮﻣﺔ و ﻟﻢ ﻳﻌﺮﻓﻮا اﺳﻢ اﻟﺮﺟﻞ!‬
‫و ﻟﻤﺎذا ﺗﻌﻠﻘﺖ ﺑﻨﻮ ﻗﺮﻳﻈﺔ ﺑﺒﻨﻲ اﻟﻨﻀﻴﺮ‪ ،‬ﺣﻴﻨﻤﺎ ﺣﻜﻢ رﺳﻮلاﻟﻠّﻪ)ص( ﺑﺎﻟﺮﺟﻢ؟!‬
‫و ﻟﻤﺎذا ﻳﺴﺘﻔﺘﻲ اﻟﻴﻬﻮد اﻟﻨﺒﻲ)ص( ﺣﻴﻨﻤﺎ ﻛﺮﻫﻮا رﺟﻢ ﺻﺎﺣﺒﻴﻬﻤﺎ؟‪.‬‬
‫و ﻛﻴﻒ ذﻛﺮت رواﻳﺔ اﻻﻣﺎم اﻟﺒﺎﻗﺮ)ع( اﻟﺘﺤﻤﻴﻢ و اﻟﺘﺠﺒﻴﻪ ﻋﻨﺪ اﻟﻘﺘﻞ‪ ،‬ﻻ ﻋﻨﺪ اﻟﺰﻧﺎ؟‬
‫ﺛﻢ إﻧﻨﺎ ﻟﻢﻧﻔﻬﻢ اﻟﻤﺮاد ﻣﻦ ﻛﻮﻧﻪ ﻛﺎنﻳﺤﺎﻧﻲ )أي ﻳﻨﺤﻨﻲ( ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺮأة‪ ،‬ﻳﻘﻴﻬﺎ اﻟﺤﺠﺎرة ﺑﻨﻔﺴﻪ‪ ،‬ﻓﻬﻞ ﻛﺎﻧﺎ ﻓﻲ ﺣﻔﺮة واﺣﺪة؟!‬
‫أﺿﻒ إﻟﻲ ذﻟﻚ‪ :‬أن اﻟﺮواﻳﺔ ﻋﻦ اﻻﻣﺎم اﻟﺒﺎﻗﺮ)ع( ﺗﻔﻴﺪ‪ :‬أن اﻟﺮﺟﻢ ﻛﺎن ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ ﻋﻨﺪ اﻟﻴﻬﻮد ﺣﺘﻲ ذﻟﻚ اﻟﻮﻗﺖ‪ ،‬ﺣﻴﺚ ﺗﻘﻮل‪ :‬إن‬
‫اﻟﻴﻬﻮد ﻛﺮﻫﻮا رﺟﻢ ﺻﺎﺣﺒﻴﻬﻤﺎ‪ ،‬و ﻟﺬﻟﻚ اﺳﺘﻔﺘﻮا اﻟﻨﺒﻲ)ص(‪.‬‬
‫‪ -11‬إن ﻧﺰول اﻵﻳﺎت اﻟﻤﺘﻘﺪﻣﺔ ﻓﻲ اول اﻟﺒﺤﺚ‪» :‬و ان اﺣﻜﻢ ﺑﻴﻨﻬﻢ ﺑﻤﺎ أﻧﺰل اﻟﻠّﻪ«‪ ،‬و ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ ﻣﻦ آﻳﺎت ﺗﻘﺪﻣﻌﺖ ﻏﻴﺮ‬
‫ﻣﻌﻘﻮل‪ ،‬و ذﻟﻚ ﻟﻼﻣﻮر اﻟﺘﺎﻟﻴﺔ‪:‬‬
‫أ‪ -‬ﻷن ﻫﺬه اﻵﻳﺎت ﻓﻲ ﺳﻮرة اﻟﻤﺎﺋﺪة‪ 47 -41:‬و ﺳﻮرة اﻟﻤﺎﺋﺪة ﻛﺎﻧﺖ ﻣﻦ آﺧﺮ ﻣﺎ ﻧﺰل؛ ﻓﻼﻳﻌﻘﻞ أنﻳﺤﺘﻔﻆ ﺑﻬﺬه اﻵﻳﺎت ﻣﻦ‬
‫اول اﻟﻬﺠﺮة إﻟﻲ ﻗﺒﻴﻞ وﻓﺎﺗﻪ)ص( ﺛﻢ ﺗﻨﺰل ﺳﻮرة اﻟﻤﺎﺋﺪة؛ ﻓﻴﺠﻌﻠﻬﺎ ﻓﻴﻬﺎ‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -263‬ﻗﺪ ﺗﺤﺪﺛﻨﺎ ﻋﻦ اﺻﺮار اﻟﻨﺒﻲ)ص(ﻋﻠﻲ ﻣﺨﺎﻟﻔﺔ اﻟﻴﻬﻮد ﻓﻲ اﻟﺠﺰء اﻟﺜﺎﻟﺚ‬
‫‪ -264‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎري ج ‪ 12‬ص ‪152‬‬
‫‪ -265‬اﻟﻤﺼﺪر اﻟﺴﺎﺑﻖ‬
‫‪ -266‬ﻋﻤﺪة اﻟﻘﺎري ج ‪ 23‬ص ‪291‬‬
‫‪ -267‬راﺟﻊ‪:‬ﻋﻮن اﻟﻤﻌﺒﻮد ج ‪ 12‬ص ‪131‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٨٣ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ب‪ -‬أﺿﻒ إﻟﻲ ذﻟﻚ‪ :‬اﻧﻪ ﻳﻘﻮﻟﻮن‪ :‬اﻧﻬﺎ ﻗﺪ ﻧﺰﻟﺖ ﻛﻠﻬﺎ‪ ،‬دﻓﻌﺔ واﺣﺪة؛ ﻓﺮاﺟﻊ‪.268‬‬
‫ج‪ -‬اﻧﻬﻢ ﻗﺪ ذﻛﺮوا ﺳﺒﺒﺎ آﺧﺮ ﻟﻨﺰول اﻵﻳﺎت ﻓﻲ ﺑﻨﻲ اﻟﻨﻀﻴﺮ‪ ،‬و ﺑﻨﻲ ﻗﺮﻳﻈﺔ‪ ،‬و ﻫﻮ‪ :‬أن ﺑﻨﻲ اﻟﻨﻀﻴﺮ‪ ،‬ﻛﺎﻧﻮا ﻛﺜﺮ ﻣﺎﻻ و أﺣﺴﻦ‬
‫ﺣﺎﻻ ﻣﻦ ﺑﻨﻲ ﻗﺮﻳﻈﺔ‪ .‬و ﻛﺎﻧﻮا ﺣﻠﻔﺎء ﻻﺑﻦ أﺑﻲ‪ .‬و ﻛﺎن ﻣﻦ ﻳﻘﺘﻞ ﻣﻨﻬﻢ‪ ،‬ﻻﻳﺮﺿﻮن ﻣﻦ ﺑﻨﻲ ﻗﺮﻳﻈﺔ ﺑﺎﻟﻘﻮد‪ ،‬ﺑﻞ ﻳﻠﺰﻣﻮﻧﻬﻢ ﺑﺎﻟﺪﻳﺔ و‬
‫ﺑﺎﻟﻘﻮد ﻣﻦ اﻟﻘﺎﺗﻞ ﻣﻌﺎ‪ .‬أﻣﺎ ﻟﻮ ﻗﺘﻞ ﻧﻀﺮي ﻗﺮﻳﻈﻴﺎ؛ ﻓﺎن اﻟﻘﺎﺗﻞ ﻳﺤﻤﻢ‪ ،‬او ﻳﺠﺒ‪‬ﻪ‪ ،‬و ﻳﺪﻓﻊ ﻧﺼﻒ اﻟﺪﻳﺔ‪ ،‬و ﻻﻳﻘﺎد ﺑﻪ‪ ،‬و ﻛﺘﺒﻮا ﺑﺬﻟﻚ‬
‫ﻛﺘﺎﺑﺎ ﻓﻲ اﻟﺠﺎﻫﻠﻴﺔ؛ ﻓﻠﻤﺎ ﻫﺎﺟﺮ)ص( إﻟﻲ اﻟﻤﺪﻳﻨﺔ‪ ،‬و ﺿﻌﻒ أﻣﺮ اﻟﻴﻬﻮد ﻗﺘﻞ ﻗﺮﻳﻈﻲ ﻧﻀﺮﻳﺎ ﻓﻄﺎﻟﺒﻮﻫﻢ ﺑﺎﻟﺪﻳﺔ و اﻟﻘﻮد‪ ،‬ﻓﺄﺑﻮا و ﻃﻠﺒﻮا‬
‫أنﻳﺤﻜﻢ)ص( ﺑﺎﻷﻣﺮ‪ ،‬ﻓﻄﻠﺐ ﺑﻨﻮ اﻟﻨﻀﻴﺮ ﻣﻦ ﺣﻠﻴﻔﻬﻢ اﺑﻦ أﺑﻲ‪ ‬أن ﻳﻘﻨﻊ اﻟﻨﺒﻲ‪ ‬ﺑﻌﺪم ﻧﻘﺾ اﻟﺸﺮط اﻟﺬي ﺑﻴﻨﻬﻢ و ﺑﻴﻦ اﻟﻘﺮﻳﻈﻴﻴﻦ و ﻗﺎل‬
‫ﻟﻬﻢ اﺑﻦ أﺑﻲ‪ :‬ان ﺣﻜﻢ ﺑﻨﻘﺾ اﻟﺸﺮط ﻓﻼﺗﻄﻴﻌﻮه ﻓﻲ ذﻟﻚ‪ ..‬ﻓﻨﺰﻟﺖ اﻵﻳﺎت‪ .‬ﻳﺎ أﻳ‪‬ﻬﺎ اﻟﺮّﺳﻮل ﻻﻳﺤﺰﻧﻚ اﻟّﺬﻳﻦ ﻳﺴﺎرﻋﻮن ﻓﻲ‬
‫اﻟﻜﻔﺮ اﻟﺦ‪ ..‬إﻟﻲ ﻗﻮﻟﻪ‪ :‬و ﻣﻦ ﻟﻢﻳﺤﻜﻢ ﺑﻤﺎ أﻧﺰل اﻟﻠّﻪ؛ ﻓﺄوﻟﺌﻚ ﻫﻢ اﻟﻜﺎﻓﺮون ﺑﻞ ﻓﻲ ﺑﻌﺾ اﻟﻨﺼﻮص‪ :‬أن اﻟﺤﺮب ﻛﺎدت أنﺗﻘﻊ‬
‫ﺑﻴﻨﻬﻤﺎ‪ ،‬ﺛﻢ‪ ‬ارﺗﻀﻮا ﺑﺎﻟﻨّﺒﻲ)ص(‪.269‬‬
‫)ص(‬
‫و ﻟﻌﻞ ﻫﺬا أﻧﺴﺐ؛ ﺑﺎﻵﻳﺎت و ﺳﻴﺎﻗﻬﺎ‪ ،‬ﻛﻤﺎ أﻧﻪ ﻫﻮ اﻻﻧﺴﺐ ﺑﺎﻟﻤﻌﺎﻫﺪة اﻟﺘﻲ اﺑﺮﻣﺖ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ و اﻟﻴﻬﻮد ﺣﻴﻦ ﻗﺪوم اﻟﻨﺒﻲ‪‬‬
‫إﻟﻲ اﻟﻤﺪﻳﻨﺔ؛ ﺣﻴﺚ ﻗﺪ ﻧﺼﺖ ﻋﻠﻲ )ان ﻣﺎ ﻛﺎن ﺑﻴﻦ أﻫﻞ ﻫﺬه اﻟﺼﺤﻴﻔﺔ ﻣﻦ ﺣﺪث أو اﺷﺘﺠﺎر ﻳﺨﺎف ﻓﺴﺎده؛ ﻓﺎن ﻣﺮده إﻟﻲ اﻟﻠّﻪ‬
‫ﻋﺰ و ﺟﻞّ و إﻟﻲ ﻣﺤﻤﺪ)ص( ﻓﻬﺬه اﻟﻘﺼﺔ ﻛﺎد أنﻳﺤﺪث ﻓﻴﻬﺎ ﺣﺪث‪ ،‬او اﺷﺘﺠﺎر ﻳﺨﺎف ﻓﺴﺎده‪ ،‬ﻓﺎﻟﻤﺮﺟﻊ ﻓﻴﻬﺎ إﻟﻲ اﻟﻠّﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و‬
‫إﻟﻲ ﻣﺤﻤﺪ)ص(‪.‬‬
‫)ص(‬
‫ﻟﻤﺎ ﺣﻜﻢ ﺑﺎﻟﺮﺟﻢ ﻓﻲ اﻟﺰﻧﺎ‪ ،‬و رأت ﻗﺮﻳﻈﺔ‪ :‬أﻧﻪ ﻗﺪ ﺟﺎء ﺑﺤﻜﻢ اﻟﺘﻮراة‪،‬‬ ‫و ﻳﻈﻬﺮ ﻣﻦ رواﻳﺔ اﺑﻦﺟﺮﻳﺢ‪ ،‬و ﻏﻴﺮه‪ :‬أن اﻟﻨﺒﻲ‬
‫ﻋﺮﻓﺖ‪ :‬أن ﺑﺈﻣﻜﺎﻧﻬﺎ أنﺗﻄﺮح ﻗﻀﻴﺘﻬﺎ ﻋﻠﻴﻪ)ص( و ﺗﺤﺼﻞ ﻋﻠﻲ ﺣﻘﻬﺎ‪ ،‬ﻓﻔﻌﻠﺖ ذﻟﻚ؛ ﻓﻠﻤﺎ ﺣﻜﻢ اﻟﻨﺒﻲ)ص( ﻓﻴﻬﺎ‪ ،‬ﻏﻀﺐ ﺑﻨﻮ اﻟﻨﻀﻴﺮ‬
‫و ﻗﺎﻟﻮا‪ :‬ﻻﻧﻄﻴﻌﻚ ﻓﻲ اﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬و ﻟﻜﻨﺎ ﻧﺄﺧﺬ ﺑﺤﺪودﻧﺎ اﻟﺘﻲ ﻛﻨﺎ ﻋﻠﻴﻬﺎ‪ ،‬و ذﻟﻚ ﻣﻦ أﺟﻞ أن ﻳﺘﻤﻠّﺼﻮا ﻣﻦ ﺣﻜﻤﻪ)ص(‪.‬‬
‫)ص(‬
‫ﻟﻬﺎﺗﻴﻦ اﻟﻄﺎﺋﻔﺘﻴﻦ ﺑﻤﺪة ﻃﻮﻳﻠﺔ‪ ،‬ﻓﻼ ﺑﺪ و‬ ‫و ﻟﻜﻦ ﻳﺒﻘﻲ ﻓﻲ اﻟﻤﻘﺎم اﺷﻜﺎل‪ ،‬و ﻫﻮ‪ :‬أن ﻧﺰول اﻵﻳﺎت‪ ،‬ﻗﺪ ﻛﺎن ﺑﻌﺪ ﻣﺤﺎرﺑﺘﻪ‬
‫أنﻳﻜﻮن ﺳﺒﺐ ﻧﺰوﻟﻬﺎ أﻣﺮا آﺧﺮ‪.‬‬
‫إﻻ أنﻳﺪ‪‬ﻋﻲ‪ :‬أن ﺑﻘﺎﻳﺎ ﻫﺎﺗﻴﻦ اﻟﻄﺎﺋﻔﺘﻴﻦ ﻛﺎﻧﺖ ﻻﺗﺰال ﻓﻲ اﻟﻤﻨﻄﻘﺔ‪ ،‬و ﻻ ﺳﻴ‪‬ﻤﺎ أوﻟﺌﻚ اﻟﺬﻳﻦ ﻟﻢﻳﺸﺎرﻛﻮا ﻓﻲ اﻟﺤﺮب ﻣﻨﻬﻢ ‪-‬إن‬
‫ﻛﺎﻧﻮا‪ -‬ﻓﻠﻌﻞ اﻟﻘﺼﺔ ﻗﺪ ﺣﺼﻠﺖ ﺑﻌﺪ ذﻟﻚ‪ ،‬أي ﻓﻲ آواﺧﺮ ﺣﻴﺎﺗﻪ)ص(‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -268‬راﺟﻊ‪:‬اﻟﺪر اﻟﻤﻨﺜﻮر ج ‪ 2‬ص ‪ ،252‬ﻋﻦ أﺣﻤﺪ‪ ،‬و أﺑﻲ ﻋﺒﻴﺪ ﻓﻲ ﻓﻀﺎﺋﻠﻪ‪ ،‬و اﻟﻨﺤﺎس ﻓﻲ ﻧﺎﺳﺨﻪ‪ ،‬و اﻟﻨﺴﺎﺋﻲ‪ ،‬و اﺑﻦ اﻟﻤﻨﺬر‪ ،‬و اﻟﺤﺎﻛﻢ‪ ،‬و ﺻﺤﺤﻪ‪ ،‬و اﺑﻦ ﻣﺮدوﻳﻪ‬
‫و اﻟﺒﻴﻬﻘﻲ ﻓﻲ ﺳﻨﻨﻪ‪ ،‬و اﻟﺘﺮﻣﺬي‪ ،‬و ﺣﺴﻨﻪ‪ ،‬و ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﻣﻨﺼﻮر‪ ،‬و اﺑﻦ ﺟﺮﻳﺮ‪.‬ﺣﻴﺚ ﺻﺮﺣﻮا ﺑﺘﺎرﻳﺦ ﻧﺰول اﻟﺴﻮرة‪.‬و ﺻﺮح ﺑﺄﻧﻬﺎ ﻧﺰﻟﺖ دﻓﻌﺔ واﺣﺪة‪ ،‬ﻛﻞ ﻣﻦ‪:‬أﺣﻤﺪ‪ ،‬و‬
‫ﻋﺒﺪ ﺑﻦ ﺣﻤﻴﺪ‪ ،‬و اﻟﻄﺒﺮاﻧﻲ‪ ،‬و اﺑﻦ ﺟﺮﻳﺮ‪ ،‬و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻧﺼﺮ ﻓﻲ اﻟﺼﻼة‪ ،‬و اﺑﻦ ﻧﻌﻴﻢ ﻓﻲ اﻟﺪﻻﺋﻞ‪ ،‬و اﻟﺒﻴﻬﻘﻲ ﻓﻲ ﺷﻌﺐ اﻻﻳﻤﺎن‪.‬‬
‫‪ -269‬اﻧﺘﻬﻲ ﻣﻠﺨﺼﺎ ﻋﻦ اﻟﺒﺮﻫﺎن ج ‪ 1‬ص ‪ 472‬و ‪ ،478‬و ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻮر اﻟﺜّﻘﻠﻴﻦ ج ‪ 1‬ص ‪523/524.‬‬
‫و ﻋﻮن اﻟﻤﻌﺒﻮد ج ‪ 136/12‬و اﻟﺪر اﻟﻤﻨﺜﻮر ج ‪ 2‬ص ‪ 281‬و ‪ 283‬و ‪ 284‬و ‪ 285‬و ‪ 287‬و ‪ 288‬و ‪ ،290‬ﻋﻦ أﺣﻤﺪ‪ ،‬و اﺑﻲ داود‪ ،‬و اﺑﻦ ﺟﺮﻳﺮ‪ ،‬و اﺑﻦ اﻟﻤﻨﺬر و‬
‫اﻟﻄﺒﺮاﻧﻲ‪ ،‬و اﺑﻲ اﻟﺸﻴﺦ‪ ،‬و اﺑﻦ ﻣﺮدوﻳﻪ و ﻋﺒﺪ ﺑﻦ ﺣﻤﻴﺪ‪ ،‬و اﺑﻦ اﺳﺤﺎق‪ ،‬و اﺑﻦ اﺑﻲ ﺷﻴﺒﺔ و اﻟﺤﺎﻛﻢ و ﺻﺤﺤﻪ‪ ،‬و اﺑﻦ اﺑﻲ ﺣﺎﺗﻢ و اﻟﺒﻴﻬﻘﻲ ﻓﻲ ﺳﻨﻨﻪ و ﻓﺘﺢ اﻟﻘﺪﻳﺮ ج ‪2‬‬
‫ص ‪ 43‬و ‪ 44‬و ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻘﺮﻃﺒﻲ ج ‪6‬ص ‪ 176‬و ‪187‬و ‪ 191‬و ﺗﻔﺴﻴﺮ اﺑﻦ ﻛﺜﻴﺮ ج ‪ 2‬ص ‪ 58‬و ‪ 600‬و ‪ 61‬و ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻘﻤﻲ ج ‪ 1‬ص ‪ 169/168‬و ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﺒﻴﺎن‬
‫ج‪3‬ص‬
‫ق‪ 521‬و ‪ 524‬و ‪ 525‬و ‪ 518‬و اﻟﺘﻔﺴﻴﺮ اﻟﺤﺪﻳﺚ ج ‪ 11‬ص ‪ 107‬و ‪ 108‬و ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺒﻴﺎن ج ‪ 3‬ص ‪194‬و ‪ 196‬و ﻓﻲ ﻇﻼل اﻟﻘﺮآن ج ‪ ،2‬ص ‪ 894‬و ﺗﻔﺴﻴﺮ‬
‫اﻟﺮازي ج ‪ 11‬ص ‪ 235‬و ج ‪ 12‬ص ‪ 6‬و ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﺨﺎزد ج ‪ 1‬ص ‪ 468‬و ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻄﺒﺮي ج ‪ 6‬ص ‪ 149‬و ‪ 150‬و ‪ 154‬و ‪157‬و ‪ 164‬و ‪ 165‬و ‪167‬و ﺗﻔﺴﻴﺮ‬
‫اﻟﻨﻴﺴﺎﺑﻮري ﺑﻬﺎﻣﺸﻪ ج ‪ 6‬ص ‪ 45‬و ﻋﻮن اﻟﻤﻌﺒﻮد ج ‪12‬ص ‪ 136‬و اﻟﻜﺸﺎف ج ‪ 1‬ص ‪633.‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٨۴ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫و أﻣﺎ ﺑﺎﻟﻨﺴﺒﺔ ﻟﻌﺒﺪاﻟﻠّﻪ ﺑﻦ أﺑﻲ‪ ،‬ﻓﺎﻧﻬﻢ ﻳﻘﻮﻟﻮن‪ :‬إﻧّﻪ ﻗﺪ ﺗﻮﻓّﻲ ﻓﻲ ﺳﻨﺔ ﺗﺴﻊ ﻣﻦ اﻟﻬﺠﺮة ﻓﻼ إﺷﻜﺎل ﻣﻦ ﻫﺬه اﻟﻨﺎﺣﻴﺔ‪..‬‬
‫ﺳﺮّ اﻟﻮﺿﻊ و اﻻﺧﺘﻼق‬
‫و ﻳﺒﻘﻲ أنﻧﺸﻴﺮ إﻟﻲ أن ﺳﺮ وﺿﻊ اﻟﺮواﻳﺔ اﻟﻤﺘﻘﺪ‪‬ﻣﺔ‪ ،‬اﻟﺘﻲ ﻋﺮﻓﻨﺎ ﻋﺪم إﻣﻜﺎن ﺻﺤ‪‬ﺘﻬﺎ ﺑﻮﺟﻪ‪ ،‬ﻓﻴﻤﻜﻦ أن ﻳﻜﻮن ﻫﻮ‪-‬ﺣﺴﺒﻤﺎ ﻳﻔﻬﻢ‬
‫ﻣﻦ اﻟﻨﺼﻮص ﻣﻦ ﺗﺼﺮﻳﺤﺎﺗﻬﻢ‪-‬ﺑﻤﺎ ﻳﻠﻲ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻣﺎ ﺗﻘﺪم ﻣﻦ اﻇﻬﺎر ﺗﻌﻈﻴﻢ اﻟﻨﺒﻲ)ص( ﻟﻠﺘﻮراة ﺣﺘﻲ ﻟﻴﻨﺰع اﻟﻮﺳﺎدة ﻣﻦ ﺗﺤﺘﻪ ﻟﻴﺼﻎ اﻟﺘﻮراة ﻋﻠﻴﻬﺎ‪.‬‬
‫‪ -2‬اﻟﻨﺺ‪ ‬ﻋﻠﻲ إﻳﻤﺎﻧﻪ)ص( ﺑﻤﺎ ﺟﺎء ﻓﻴﻬﺎ‪ ،‬و إذن‪ ..‬ﻓﻴﺠﺐ ﻋﻠﻲ ﻛﻞ ﻣﺴﻠّﻢ أن ﻳﻘﺘﺪي ﺑﺮﺳﻮلاﷲ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‪ ،‬و ﻳﺆﻣﻦ ﺑﻬﺎ‪..‬‬
‫‪ -3‬و ذﻟﻚ ﻳﻌﻨﻲ‪ :‬أﻧﻬﺎ ﺻﺤﻴﺤﺔ و ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺮﻓﺔ‪ ،‬ﻓﻼﻳﺼﺢ ﻣﺎ ﻳﺪﻋﻴﻪ اﻟﻤﺴﻠﻤﻮن ﻋﻠﻲ اﻟﻴﻬﻮد ﻣﻦ ﺗﺤﺮﻳﻔﻬﻢ ﻟﻬﺎ‪..‬‬
‫‪ -4‬أن رﺳﻮلاﻟﻠّﻪ)ص( ﻛﺎن ﻳﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﺘﻮراة ﻓﻲ ﻛﻞ ﻣﺎ ﻟﻢ ﻳﻨﺰل ﻓﻴﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﺷﻲء‪ ،‬ﻓﻼ ﻣﺎﻧﻊ ﻣﻦ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻬﺎ اﻵن ﻓﻲ ﻛﻞ ﻣﻮرد ﻻ ﻳﺠﺪ‬
‫اﻟﻤﺴﻠﻤﻮن ﺣﻜﻤﻪ‪ ،‬أو ﻳﺮون‪:‬أﻧﻪ ﻟﻢ ﻳﻨﺰل ﻓﻴﻪ ﺷﻲء‪..‬‬
‫‪ -5‬إﻇﻬﺎر دور ﻋﺒﺪ اﻟﻠّﻪﺑﻦﺳﻼم اﻟﻤﺘﻤﻴﺰ‪ ،‬ﻓﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ اﻟﺤﻖ‪ ،‬و اﻇﻬﺎره‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻟﻴﺄﺗﻲ ﺑﻨﻔﺲ اﻟﺘﺒﻌﻴﺮ اﻟﻘﺮآﻧﻲ »ﻓﺄﺗﻮا ﺑﺎﻟﺘﻮراة‪،‬‬
‫ﻓﺎﺗﻠﻮﻫﺎ‪ ،‬إن ﻛﻨﺘﻢ ﺻﺎدﻗﻴﻦ«‪ .270‬و ﻻ ﺑﺪ انﻳﻜﻮن ﻫﺬا ﻣﻦ ﺷﺪة اﻧﺴﺠﺎﻣﻪ ﻣﻊ اﻟﻘﺮآن‪ ،‬و ﻣﻊ آﻳﺎﺗﻪ‪ ،‬و ﻋﻤﻖ اﻳﻤﺎﻧﻪ ﺑﻪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ‬
‫اﺻﺒﺢ ﻛﻼﻣﻪ ﻋﻠﻴﻦ اﻵﻳﺎت اﻟﻘﺮآﻧﻴﺔ‪ ،‬ﻧﻔﺲ ﻋﺒﺎراﺗﻬﺎ‪..‬‬
‫‪ -6‬إﻇﻬﺎر ورع أﺣﺒﺎر اﻟﻴﻬﻮد و رؤﺳﺎءﻫﻢ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻟﻴﻘﺮوا ﻟﻠﻨّﺒﻲ)ص( ﺑﺎﻟﺤﻘﻴﻘﺔ ﺑﻤﺠﺮّد ﻣﻨﺎﺷﺪﺗﻪ ﻟﻬﻢ‪..‬‬
‫و ﻻﻧﺪري ﻛﻴﻒ ﻳﻜﻮن ﻫﺬا اﻟﺮوع و اﻟﺘﻘﻮي ﻣﻦ أﻧﺎس ﻳﺤﺮﻓﻮن ﻛﺘﺎﺑﻬﻢ و ﻳﺴﺘﺒﺪﻟﻮن أﺣﻜﺎﻣﻪ‪ ،‬أو ﻳﺴﻜﺘﻮن ﻋﻠﻲ ﺗﺒﺪﻳﻠﻬﺎ‪ ،‬و‬
‫ﻳﺮﺿﻮن ﺑﻪ؟!‬
‫‪ -7‬اﻟﺘﺄﻛﻴﺪ او ﻧﻘﻞ اﻻﻟﺤﺎح إﻟﻲ ﺟﻮاز‪ :‬أنﻳﻔﺘﻲ اﻟﺮﺟﻞ اﻵﺧﺮﻳﻦ ﺑﻤﺎ ﻳﺨﺎﻟﻒ دﻳﻨﻪ و ﺷﺮﻳﻌﺘﻪ‪ ،‬ﻷﻧّﻬﻢ ﻳﻘﻮﻟﻮن‪ :‬إنّ ﺣﻜﻢ اﻻﺳﻼم‬
‫ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻫﻮ اﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬رﻏﻢ أن اﻟﻠّﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻗﺪ أﻣﺮه)ص( ان ﻳﺤﻜﻢ ﺑﻴﻨﻬﻢ ﺑﻤﺎ أﻧﺰل اﻟﻠّﻪ‪..‬‬
‫‪ -8‬إن اﻟﻨﺒﻲ)ص( ﻳﺸﺎرك اﻟﻴﻬﻮد ﻓﻲ ﻛﺘﻤﺎن ﻣﺎ أﻧﺰل اﻟﻠّﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺣﻴﺚ ﻃﻠﺐ اﺑﻦ ﺻﻮرﻳ‪‬ﺎ ﻣﻦ اﻟﻨّﺒﻲ)ص( أن ﻻﻳﺬﻛﺮ اﻟﻜﺜﻴﺮ ﻣﻤ‪‬ﺎ‬
‫ﺣﺮﻓﻮه‪ ،‬ﻓﺎﺳﺘﺠﺎب)ص( ﻟﻄﻠﺒﻪ‪..‬‬
‫‪ -9‬و ﻟﻌﻞ أﻳﻀﺎ اﺑﻌﺎد ﺳﻮرة اﻟﻤﺎﺋﺪة ﻋﻦ أن ﺗﻜﻮن ﻗﺪ ﻧﺰﻟﺖ ﻓﻲ أواﺧﺮ أﻳﺎم ﺣﻴﺎﺗﻪ)ص(‪ ،‬و ذﻟﻚ ﻷن ﻓﻴﻬﺎ آﻳﺘﻲ اﻟﻮﻻﻳﺔ اﻟﻨﺎزﻟﺘﻴﻦ‬
‫ﻳﻮم ﻏﺪﻳﺮ ﺧﻢ‪ ،‬اﻟﺬي ﻛﺎن ﻗﺒﻴﻞ وﻓﺎﺗﻪ)ص(‪ ،‬و اﻵﻳﺘﺎن ﻫﻤﺎ‪ ،‬ﻗﻮﻟﻪﺗﻌﺎﻟﻲ‪» :‬ﻳﺎ أﻳﻬﺎ اﻟﺮﺳﻮل ﺑﻠّﻎ ﻣﺎ أﻧﺰل إﻟﻴﻚ ﻣﻦ رﺑﻚ‪ ،‬و ان‬
‫ﻟﻢ ﺗﻔﻌﻞ ﻓﻤﺎ ﺑﻠﻐﺖ رﺳﺎﻟﺘﻪ‪ ،‬و اﻟﻠّﻪ ﻳﻌﺼﻤﻚ ﻣﻦ اﻟﻨّﺎس«‪ .271‬و ﻗﻮﻟﻪﺗﻌﺎﻟﻲ‪» :‬اﻟﻴﻮم اﻛﻤﻠﺖ ﻟﻜﻢ دﻳﻨﻜﻢ‪ ،‬و أﺗﻤﻤﺖ ﻋﻠﻴﻜﻢ‬
‫ﻧﻌﻤﺘﻲ و رﺿﻴﺖ ﻟﻜﻢ اﻹﺳﻼم دﻳﻨﺎ«‪.272‬‬
‫ﻓﺎذا ﻛﺎﻧﺖ ﺳﻮرة اﻟﻤﺎﺋﺪة ﻗﺪ ﻧﺰﻟﺖ دﻓﻌﺔ واﺣﺪة‪ ،‬و ﺛﺒﺖ ﻧﺰول آﻳﺎت ﻓﻲ ﻗﻀﻴﺔ رﺟﻢ اﻟﻴﻬﻮدﻳﻴﻦ‪ ،‬اﻟﺘﻲ ﻳﺼ‪‬ﺮﺣﻮن‪ :‬أﻧّﻬﺎ ﻛﺎﻧﺖ ﻓﻲ‬
‫أو‪‬ل اﻟﻬﺠﺮة‪ ،‬أو ﻓﻲ اﻟﺴﻨﺔ اﻟﺮاﺑﻌﺔ‪ ..‬ﻓﺎن ﻣﻌﻨﻲ ذﻟﻚ ﻫﻮ أن اﻵﻳﺘﻴﻦ اﻟﻤﺘﻘﺪﻣﺘﻴﻦ ﻟﻢﺗﻨﺰﻻ ﻓﻲ ﻣﻨﺎﺳﺒﺔ ﻏﺪﻳﺮ ﺧﻢ ﻗﺒﻴﻞ وﻓﺎﺗﻪ‪،‬‬
‫ﻓﻴﺘﻄﺮق اﻟﺸﻚ إﻟﻲ أﻫﻞ ﺣﺪﻳﺚ اﻟﻐﺪﻳﺮ‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -270‬آل ﻋﻤﺮان‪93/‬‬
‫‪ -271‬اﻟﻤﺎﺋﺪة‪67/‬‬
‫‪ -272‬اﻟﻤﺎﺋﺪة‪3/‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٨۵ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫اﻟﻴﻬﻮد ﻓﻲ آﻳﺎت ﺳﻮرة اﻟﻤﺎﺋﺪة‪:‬‬
‫إﻧﻨﺎ إذا راﺟﻌﻨﺎ اﻵﻳﺎت اﻟﻜﺮﻳﻤﺔ اﻟﻮاردة ﻓﻲ ﺳﻮرة اﻟﻤﺎﺋﺪة‪ ،‬أﻋﻨﻲ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‪..» :‬ﻳﺎ أﻳﻬﺎ اﻟﺮﺳﻮل‪ ،‬ﻻ ﻳﺤﺰﻧﻚ اﻟﺬﻳﻦ ﻳﺴﺎرﻋﻮن‬
‫ﻓﻲ اﻟﻜﻔﺮ‪ ،‬ﻣﻦ اﻟﺬﻳﻦ ﻗﺎﻟﻮا‪ :‬آﻣﻨﺎ‪ ،‬ﺑﺄﻓﻮاﻫﻬﻢ‪ ،‬و ﻟﻢﺗﺆﻣﻦ ﻗﻠﻮﺑﻬﻢ‪ ،‬و ﻣﻦ اﻟﺬﻳﻦ ﻫﺎدوا‪ ،‬ﺳﻤﺎﻋﻮن ﻟﻠﻜﺬب‪ ،‬ﺳﻤﺎﻋﻮن ﻟﻘﻮم آﺧﺮﻳﻦ‪،‬‬
‫ﻟﻢﻳﺄﺗﻮك‪ .‬ﻳﺤﺮﻓﻮن اﻟﻜﻠﻢ ﻣﻦ ﺑﻌﺪ ﻣﻮاﺿﻌﻪ‪ .‬ﻳﻘﻮﻟﻮن‪ :‬إن أوﺗﻴﺘﻢ ﻫﺬا؛ ﻓﺨﺬه؛ و ان ﻟﻢﺗﺆﺗﻮه؛ ﻓﺎﺣﺬروا‪ ،‬و ﻣﻦ ﻳﺮد اﻟﻠّﻪ ﻓﺘﻨﺘﻪ؛ ﻓﻠﻦ‬
‫ﺗﻠﻤﻚ ﻟﻪ ﻣﻦ اﻟﻠّﻪ ﺷﻴﺌﺎ‪ ،‬أوﻟﺌﻚ اﻟﺬﻳﻦ ﻟﻢﻳﺮد اﻟﻠّﻪ أنﻳﻄﻬ‪‬ﺮ ﻗﻠﻮﺑﻬﻢ‪ ،‬ﻟﻬﻢ ﻓﻲ اﻟﺪ‪‬ﻧﻴﺎ ﺧﺰي و ﻟﻬﻢ ﻓﻲ اﻵﺧﺮة ﻋﺬاب ﻋﻈﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺳﻤﺎﻋﻮن ﻟﻠﻜﺬب‪ ،‬اﻛﺎﻟﻮن ﻟﻠﺴﺤﺖ‪ ،‬ﻓﺎن ﺟﺎؤوك‪ ،‬ﻓﺎﺣﻜﻢ ﺑﻴﻨﻬﻢ‪ ،‬أو أﻋﺮض ﻋﻨﻬﻢ؛و إن ﺗﻌﺮض ﻋﻨﻬﻢ ف‪6‬ﻟﻦ ﻳﻀﺮوك ﺷﻴﺌﺎ‪ ،‬و‬
‫ان ﺣﻜﻤﺖ ﻓﺎﺣﻜﻢ ﺑﻴﻨﻬﻢ ﺑﺎﻟﻘﺴﻂ‪ ،‬إنّ اﻟﻠّﻪ ﻳﺤﺐ‪ ‬اﻟﻤﻘﺴﻄﻴﻦ‪ .‬و ﻛﻴﻒ ﻳﺤﻜّﻤﻮﻧﻚ و ﻋﻨﺪﻫﻢ اﻟﺘﻮراة ﻓﻴﻬﺎ ﺣﻜﻢ اﻟﻠّﻪ‪ ،‬ﻳﺘﻮﻟّﻮن ﻣﻦ‬
‫ﺑﻌﺪك‪ ،‬و ﻣﺎ أوﻟﺌﻚ ﺑﺎﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ«‪.273‬‬
‫إﻧﻨﺎ إذا راﺟﻌﻨﺎ ﻫﺬه اﻵﻳﺎت‪ ،‬و ﺗﺄﻣﻠﻨﺎﻫﺎ‪ ،‬ﻓﺴﻮف ﻧﺠﺪ ﻓﻴﻬﺎ اﻟﻜﺜﻴﺮ ﻣﻦ اﻟﺤﻘﺎﺋﻖ اﻟﻬﺎﻣﺔ‪ ،‬و اﻟﻤﻄﺎﻟﺐ اﻟﻌﺎﻟﻴﺔ‪ ،‬اﻟﺘﻲ ﻳﻬﻢ اﻻﻧﺴﺎن‬
‫اﻟﻤﺴﻠﻢ اﻟﻮﻗﻮف إﻟﻴﻬﺎ‪ ،‬و اﻟﺘﻌﺮف ﻋﻠﻴﻬﺎ‪ ،‬و ﺑﻤﺎ أن اﻣﻠﺠﺎل ﻻﻳﺘﺴﻊ ﻟﻄﺮح ﻛﻞ ﻣﺎ ﻧﺠﺪه ‪-‬ﺑﻔﻬﻤﻨﺎ اﻟﻘﺎﺻﺮ‪ -‬ﻓﻲ ﺛﻨﺎﻳﺎ ﻫﺬه اﻵﻳﺎت‪،‬‬
‫ﻓﻠﺴﻮف ﻧﻘﺘﺼﺮ ﻋﻠﻲ اﻹﻟﻤﺎح اﻟﻌﺎﺑﺮ ﻷﻣﺮﻳﻦ ﻓﻘﻂ‪ ،‬ﻟﺮﺑ‪‬ﻤﺎ ﻧﺠﺪ ﻓﻴﻬﻤﺎ ﺑﻌﺾ اﻟﺼﻠﺔ ﻓﻴﻤﺎ ﻧﺤﻦ ﺑﺼﺪده‪ ،‬و ﻫﺬان اﻻﻣﺮان ﻫﻤﺎ‪:‬‬
‫اﻷول‪ :‬اﻧﻨﺎ ﻧﻼﺣﻆ‪ :‬أن ﺑﻌﺾ اﻷﻣﻮر‪ ،‬ﺗﺒﺪو ﻟﻨﺎ ﺻﻐﻴﺮة و ﺛﺎﻧﻮﻳﺔ‪ ،‬و ﻏﻴﺮ ذات أﻫﻤﻴﺔ‪ ،‬ﺛﻢ إﻧﻨﺎ إذا رﺟﻌﻨﺎ إﻟﻲ اﻟﻘﺮآن اﻟﻜﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻧﺠﺪه‬
‫ﻗﺪ أوﻻﻫﺎ اﻟﻤﺰﻳﺪ ﻣﻦ اﻟﻌﻨﺎﻳﺔ‪ ،‬و اﻫﺘﻢ ﺑﻬﺎ اﻫﺘﻤﺎﻣﺎ ﺑﺎﻟﻐﺎ‪ ،‬ﻓﻨﺰﻟﺖ ﺑﺨﺼﻮﺻﻬﺎ اﻵﻳﺎت اﻟﻜﺜﻴﺮة‪ ،‬ذا اﻟﻄﺎﺑﻊ اﻟﻘﻮي‪ ،‬و اﻟﻌﻨﻴﻒ‪ ،‬و‬
‫اﻟﻤﺮﻛّﺰ‪ ..‬ﻣﻊ إﻇﻬﺎر‪ :‬أن اﻟﻨﺒﻲ)ص(‪ ،‬اﻟﺬي ﻳﺘﺼﺮف ﻣﻦ ﻣﻮﻗﻊ اﻟﻮاﻟﺪ اﻟﺮﺣﻴﻢ ﻟﻜﻞ أﺣﺪ‪ ،‬و اﻟﺬي ﺗﺬﻫﺐ ﻧﻔﺴﻪ ﺣﺴﺮات‪ ،‬ﻣﻦ أﺟﻞ‬
‫ﻫﺪاﻳﺔ اﻟﻨﺎس‪ ،‬و اﺑﻌﺎدﻫﻢ ﻋﻦ ﻣﺰاﻟﻖ اﻟﺸﺮ و اﻟﺠﺮﻳﻤﺔ ‪-‬ﻫﺬا ﻛﻠﻪ ﻋﺪا ﻋﻦ ﻣﻮﻗﻌﻪ)ص( ﻛﻘﺎﺋﺪ و ﻣﺸﺮع ﺣﻜﻴﻢ‪ -‬ﻧﻌﻢ‪..‬إن ﻫﺬا اﻟﻨﺒﻲ‪،‬‬
‫ﻳﻬﺘﻢ و ﻳﻐﺘﻢ‪ ،‬و ﻳﺤﺰن ﻛﺜﻴﺮا‪ ،‬ﻷﺟﻞ ﻫﺬه اﻻﻣﻮر ﺑﺎﻟﺬات‪..‬‬
‫و ﻟﻌﻞ ذﻟﻚ ﻳﺮﺟﻊ‪ :‬إﻟﻲ أن ﻫﺬا اﻟﺬي رأﻳﻨﺎه ﺛﺎﻧﻮﻳﺎ‪ ،‬و ﻏﻴﺮ ذي أﻫﻤﻴﺔ‪ ،‬ﺑﻨﻈﺮﻧﺎ اﻟﻘﺎﺻﺮ‪..‬إﻧﻤﺎ ﻳﻜﺸﻒ ﻋﻦ ﺧﻠﻔﻴﺎت ﻣﺮﻋﺒﺔ‪ ،‬و‬
‫ﺑﻮاﻋﺚ و ﻣﻨﻄﻠﻘﺎت ﺧﻄﻴﺮة‪ ،‬ﻣﻦ ﺷﺄﻧﻬﺎ أن ﺗﻘﻮض ﻛﻞ ﺑﻨﺎء‪ ،‬و ﺗﻨﺴﻒ ﻛﻞ ﺟﻬﺪ‪ ،‬و ﺗﺤﺒﻂ ﻛﻞ ﻣﺴﻌﻲ ﻓﻲ ﺳﺒﻴﻞ اﻗﺎﻣﺔ ﺻﺮح‬
‫اﻟﻌﺪل‪ ،‬و ﺗﺜﺒﻴﺖ اﻟﺤﻖ و ﺗﺮﺳﻴﺨﻪ‪..‬‬
‫و ﻟﺘﺼﺒﺢ ﻣﻦ ﺛﻢ ﻛﻞ ﺗﻠﻚ اﻟﺠﻬﻮد‪ ،‬و ﻫﺎﺗﻴﻚ اﻟﻤﻨﺠﺰات ﻣﺠﺮد ﻇﻮاﻫﺮ و ﻣﻈﺎﻫﺮ ﻻﻣﻌﺔ‪ ،‬و ﺷﻜﻠﻴﺎت ﺧﺎدﻋﺔ‪ ،‬ﻟﻴﺲ ﻟﻬﺎ ﻣﻦ‬
‫اﻟﺜﺒﺎت‪ ،‬و اﻻﺻﺎﻟﺔ و اﻟﺮﺳﻮخ‪ ،‬ﻣﺎ ﻳﻤﻜﻨﻬﺎ ﻣﻦ اﻟﺼﻤﻮد و اﻟﺘﺼﺪي ﻓﻲ ﻣﻮاﻗﻊ اﻟﺘﺤﺪي‪ ،‬و ﻻ ﻣﻦ ﻣﻮاﺟﻬﺔ اﻟﻤﺤﻦ‪ ،‬و اﻟﻌﻮادي‪ ،‬و‬
‫اﻻﺧﻄﺎر‪..‬‬
‫و واﺿﺢ‪ :‬أن ﻛﻞ ﺟﻬﺪ و ﺑﻨﺎء‪ ،‬ﻻﻳﻘﻮم ﻋﻠﻲ اﻟﺮﻛﺎﺋﺰ اﻟﻌﻘﻴﺪﻳﺔ و اﻻﻳﻤﺎﻧﻴﺔ‪ ،‬و اﻻﺧﻼﻗﻴﺔ‪ ،‬و اﻟﺴﻠﻮﻛﻴﺔ اﻟﺜﺎﺑﺘﺔ‪ ،‬و ﻻﻳﻜﻮن ﺳﻮي ﺟﻬﺪ‬
‫ﺿﺎﺋﻊ‪ ،‬و ﺳﺮاب ﺧﺎدع‪ ،‬ﻻ ﺣﻴﺎة ﻟﻪ و ﻻ ﺑﻘﺎء‪ ،‬و ﻟﺴﻮف ﻳﻨﺘﻬﻲ إﻟﻲ اﻟﺘﻼﺷﻲ‪ ،‬و اﻟﺪﻣﺎر و اﻟﻔﻨﺎء‪..‬‬
‫و ﻫﺬا ﻫﻮ اﻟﻘﺮآن ﻧﺮاه ﻓﻲ ﻫﺬه اﻟﻤﻨﺎﺳﺒﺔ ﻳﺮﻛﺰ ﻋﻠﻲ اﻟﺨﺼﺎﺋﺺ اﻻﻳﻤﺎﻧﻴﺔ و اﻟﻌﻘﻴﺪﻳﺔ ﺑﺎﻟﻨﺴﺒﺔ إﻟﻲ اﻟﻴﻬﻮد‪ ،‬و اﻟﻤﻨﺎﻓﻘﻴﻦ ﻋﻠﻲ ﺣﺪ‬
‫ﺳﻮاء‪..‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -273‬اﻟﻤﺎﺋﺪة‪43-41/‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٨۶ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻓﻬﻮ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻳﻘﻮل ﻋﻦ اﻟﻴﻬﻮد‪» :‬و ﻣﺎ أوﻟﺌﻚ ﺑﺎﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ«‪ .‬و ﻳﻘﻮل ﻋﻠﻲ اﻟﻤﻨﺎﻓﻘﻴﻦ‪» :‬اﻟﺬﻳﻦ آﻣﻨﻮا‪ ،‬و ﻟﻢﺗﺆﻣﻦ ﻗﻠﻮﺑﻬﻢ« و»ﻳﺴﺎرﻋﻮن‬
‫ﻓﻲ اﻟﻜﻔﺮ«‪ .‬و ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﻌﺎ ﻳﻘﻮل‪» :‬و ﻣﻦ ﻳﺮد اﻟﻠّﻪ ﻓﺘﻨﺘﻪ؛ ﻓﻠﻦ ﺗﻤﻠﻚ ﻟﻪ ﻣﻦ اﻟﻠّﻪ ﺷﻴﺌﺎ‪ ،‬أوﻟﺌﻚ اﻟﺬﻳﻦ ﻟﻢ ﻳﺮد اﻟﻠّﻪ أن ﻳﻄﻬﺮ ﻗﻠﻮﺑﻬﻢ«‪.‬‬
‫و ﻋﻦ ﺧﺼﺎﺋﺼﻬﻢ اﻟﺴﻠﻮﻛﻴﺔ و اﻻﺧﻼﻗﻴﺔ ﻳﻘﻮل‪» :‬ﺳﻤﺎﻋﻮن ﻟﻠﻜﺬب اﻛﺎﻟﻮن ﻟﻠﺴﺤﺖ« »ﻳﺤﺮّﻓﻮن اﻟﻜﻠﻢ ﻣﻦ ﺑﻌﺪ ﻣﻮاﺿﻌﻪ«‪.274‬‬
‫أي أﻧﻬﻢ رﻏﻢ ﻛﻞ ﺧﺒﺜﻬﻢ و ﺷﻴﻄﻨﺘﻬﻢ‪ ،‬ﻫﻢ ﻣﻦ اﻟﺤﻤﻖ‪ ،‬و ﻗﻠّﺔ اﻟﻌﻘﻞ إﻟﻲ ﺣﺪ‪ ‬أﻧّﻬﻢ أﺻﺒﺤﻮا ﺳﻤﺎﻋﻴﻦ ﻟﻠﻜﺬب‪ ،‬اﻟﺬي ﻳﻨﺒﺖ‬
‫اﻟﻨﻔﺎق‪ .275‬و ﻫﻮ ﻛﻞّ ﺷﻲء‪ 276‬و ﺟﻌﻠﺖ ﻣﻔﺘﺎﺣﻪ اﻟﻜﺬب‪ 277‬إﻟﻲ ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ ﻣﻦ ﻣﻤﺎ ﻳﻮﺿﺢ‪ :‬أن اﻟﻜﺬب ﻫﻮ أم اﻟﺨﺒﺎﺋﺚ‪ ،‬و أﺳﺎس‬
‫اﻟﻤﻮﺑﻘﺎت‪.‬‬
‫ﻟﻘﺪ ﺑﻠﻎ اﻟﺤﻤﻖ و ﻗﻠﺔ اﻟﻌﻘﻞ ﺑﻬﻢ ﺣﺪا‪ ،‬أﺻﺒﺤﻮا ﻣﻌﻪ ﺑﺤﻴﺚ ﻳﺴﺘﻬﻮﻳﻬﻢ اﻟﻜﺬب و أﺻﺒﺢ دورا رﺋﻴﺴﻴ‪‬ﺎ ﻓﻲ ﺣﻴﺎﺗﻬﻢ و ﺗﻌﺎﻣﻠﻬﻢ؛ ﻓﻬﻢ‬
‫ﺳﻤﺎﻋﻮن ﻟﻪ‪ ،‬ﺑﻤﻞء إرادﺗﻬﻢ‪ ،‬و ﻣﻊ ﻣﺰﻳﺪ ﻣﻦ اﻻﻧﺲ ﺑﻪ‪ ،‬و اﻻﻟﻒ ﻟﻪ‪.‬‬
‫ﻛﻤﺎ أﻧﻪ ﻗﺪ رﺿﻮا ﺑﺄنﻳﻜﻮﻧﻮا آﻻت ﺑﺄﻳﺪي اﻵﺧﺮﻳﻦ‪ ،‬اﻟﺬﻳﻦ ﻳﺮون‪ :‬أنّ اﻟﺤﻔﺎظ ﻋﻠﻲ اﻣﺘﻴﺎزاﺗﻬﻢ اﻟﻈﺎﻟﻤﺔ‪ ،‬ﻟﻦ ﻳﻜﻮن إﻻ ﻓﻲ ﻇﻞ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺔ دﻋﻮة اﻻﺳﻼم‪ ،‬اﻟﺘﻲ ﻫﻲ دﻋﻮة اﻟﺤﻖّ و اﻟﻌﺪل و اﻟﺨﻴﺮ‪ ،‬و اﻷﻣﻦ و اﻟﺴﻼم‪ ،‬و اﻟﻨﻌﻤﺔ و اﻟﺒﺮﻛﺎن‪..‬‬
‫و ﻳﻼﺣﻆ ﻫﻨﺎ‪ :‬أﻧّﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻗﺪ ﻛﺮّر ﻋﺒﺎرة »ﺳﻤﺎﻋﻮن ﻟﻠﻜﺬب«‪ ،‬و ﻟﻌﻠﻪ ﻟﻴﺸﻴﺮ ﺑﺬﻟﻚ إﻟﻲ أن ﺗﻌﺎﻣﻠﻬﻢ ﻗﺎﺋﻢ ﻋﻠﻲ أﺳﺎس‬
‫ﻣﻮاﺻﻠﺔ اﻟﻤﺴﺎع ﻟﻠﻜﺬب‪ ،‬اﻟﺬي ﻫﻮ أﺣﺪ أﻫﻢ ﻣﻨﺎﺷﻲء اﻟﺒﻼﻳﺎ و اﻟﻤﺼﺎﺋﺐ‪ ،‬و اﻟﻨﻜﺒﺎت‪ ،‬ﺣﻴﻨﻤﺎ ﻳﻜﻮن ﺛﻤﺔ ﻣﻦ ﻳﺘّﺨﺬ اﻟﻜﺬب‬
‫ﺷﻌﺎره و دﺛﺎره ﻓﻬﻮ ﻳﺘﺤﺮك‪ ،‬و ﻳﺨﻄﻂ‪ ،‬و ﻳﺘﻌﺎﻣﻞ ﻋﻠﻲ اﺳﺎﺳﻪ‪ ،‬ﻋﻦ ﺳﺎﺑﻖ إرادة‪ ،‬و اﺧﺘﻴﺎر‪ ،‬و ﺳﺎﺑﻖ ﻣﻌﺮﻓﺔ و ﺗﺼﻤﻴﻢ‪ ،‬ﺣﻴﺚ‬
‫رﺿﻲ ﺑﺄن ﻳﻜﻮن اﻟﻜﺬب راﺋﺪ اﻧﻄﻼﻗﺘﻪ ﻓﻲ اﻟﺤﻴﺎة؛ﺑﻬﺪف اﻟﺤﺼﻮل ﻋﻠﻲ اﻻﻣﺘﻴﺎزات اﻟﻈّﺎﻟﻤﺔ و اﻟﻼﻣﺸﺮوﻋﺔ‪ ،‬و اﻟﺤﻔﺎظ ﻋﻠﻴﻬﺎ‪.‬‬
‫ﻟﻘﺪ ﻛﺮر ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﻲ ذﻟﻚ‪ ،‬ﻟﻴﺆﻛﺪ ﻋﻠﻲ ﻣﺪي ﺣﻤﻘﻬﻢ و ﻗﻠّﺔ ﻋﻘﻠﻬﻢ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻟﻘﺪ رﺿﻮا ﻻﻧﻔﺴﻬﻢ أن ﻳﺼﺒﺤﻮا اﻟﻌﻮﺑﺔ ﻓﻲ أﻳﺪي‬
‫اﻟﺬﻳﻦ ﻳﺘﻌﺎﻣﻠﻮن ﻋﻠﻲ اﺳﺎس اﻟﻜﺬب و اﻟﺪﺟﻞ ﻓﻬﻢ ﺳﻤﺎﻋﻮن ﻟﻠﻜﺬب‪ ،‬و ﺳﻤﺎﻋﻮن ﻟﻘﻮم آﺧﺮﻳﻦ‪.‬ﻣﻦ دون ﺗﻌﻘﻞ و ﺗﺪﺑﺮ أو ﺗﻔﻜﻴﺮ‬
‫و ﺗﺄﻣﻞ‪..‬‬
‫و اﻟﺼ‪‬ﻔﺔ اﻟﺜﺎﻧﻴﺔ‪ ،‬اﻟﺘﻲ ﻧﻌﻲ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﻟﻲ اﺗّﺼﺎﻓﻬﻢ ﺑﻬﺎ‪ ،‬ﻫﻲ‪:‬ﺣﺒ‪‬ﻬﻢ ﻟﻠﻤﺎل‪ ،‬و ﺗﻔﺎﻧﻴﻬﻢ ﻓﻲ ﺳﺒﻴﻠﻪ‪ ،‬و ﻟﻜﻦ اﻟﻤﺎل اﻟﺬي ﻻﻳﺤﺼﻞ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ اﻹﻧﺴﺎن ﺑﺎﻟﻄّﺮق اﻟﻤﺸّﺮﻓﺔ و اﻟﻤﺸﺮوﻋﺔ‪ ،‬و إﻧّﻤﺎ ﻳﺮﺗﻜﺐ ﻣﻦ أﺟﻠﻪ ﻣﺎ ﻳﺴﺤﺖ دﻳﻨﻪ و ﻣﺮوءﺗﻪ‪ ،‬و ﻳﻠﺰﻣﻪ اﻟﻌﺎر؛ ﻟﻴﻜﻮن‬
‫»ﺳﺤﺘﺎ« ﺣﺴﺒﻤﺎ ورد ﻓﻲ ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﺴ‪‬ﺤﺖ‪.278‬‬
‫و ﻫﺬا ﻳﺪﻟّﻞ ﻋﻠﻲ ﻣﺪي اﻻﻧﺤﻄﺎط و اﻟﻤﻬﺎﻧﺔ‪ ،‬و اﻟﺮذاﻟﺔ ﻓﻲ ﺷﺨﺼﻴﺘﻬﻢ‪ ،‬و ﻓﻲ اﻧﺴﺎﻧﻴﺘﻬﻢ ﺣﺘﻲ ﻟﻴﺼﺢ أن ﻳﻘﺎل‪:‬اﻧﻬﻢ ﻗﺪ أﺻﺒﺤﻮا‬
‫ﻣﻮﺟﻮدات ﻣﻤﺴﻮﺧﺔ‪ ،‬ﻻ ﺗﻤﻠﻚ ﺷﻴﺌﺎ ﻣﻦ اﻟﻤﻴﺰات و اﻟﺨﺼﺎﺋﺺ اﻻﻧﺴﺎﻧﻴﺔ ﻋﻠﻲ اﻹﻃﻼق‪.‬‬
‫ﻓﺎﻟﻤﻬﻢ ﻟﺪي ﻫﺆﻻء ﻫﻮ اﻟﺪﻧﻴﺎ‪ ،‬و اﻟﺤﺼﻮل ﻋﻠﻲ زﺧﺮﻓﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻦ أي ﻃﺮﻳﻖ ﻛﺎن‪ ،‬و ﺑﺄﻳ‪‬ﺔ وﺳﻴﻠﺔ ﻛﺎﻧﺖ‪ ،‬ﺣﺘﻲ و ﻟﻮ ﻛﺎن ﺛﻤﻦ ذﻟﻚ ﻫﻮ‬
‫دﻳﻨﻬﻢ و ﻣﺮوءﺗﻬﻢ و ﻟﺰوم اﻟﻌﺎر اﻟﺪاﺋﻢ ﻟﻬﻢ‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -274‬ﻛﻞّ ﻣﺎ ﺗﻘﺪ‪‬م ﻣﺎ ﻫﻮ إﻻّ ﻓﻘﺮات ﻣﻦ اﻵﻳﺎت ‪ 43 -41‬ﻣﻦ ﺳﻮرة اﻟﻤﺎﺋﺪة و ﻗﻞ ﺳﻠﻘﺖ‬
‫‪ -275‬راﺟﻊ‪ :‬ﻣﻴﺰان اﻟﺤﻜﻤﺔ‪ ،‬ﺣﺮف اﻟﻜﺎف‪ ،‬ﻣﺎدة‪ :‬ﻛﺬب‬
‫‪ -276‬ﻏﺮراﻟﺤﻜﻢ‪ ،‬و درراﻟﻜﻠﻢ‪.‬‬
‫‪ -277‬راﺟﻊ‪ :‬ﺑﺤﺎراﻻﻧﻮار‪ ،‬ﻟﻠﻌﻼﻣﺔ اﻟﻤﺠﻠﺴﻲ ج ‪ 72‬ص ‪ 263‬و راﺟﻊ ج ‪ 78‬ص ‪ 377‬و ﻣﻴﺰان اﻟﺤﻜﻤﺔ‪ ،‬ﺣﺮف اﻟﻜﺎف‪ ،‬ﻣﺎدة ﻛﺬب‪.‬‬
‫‪ -278‬راﺟﻊ‪ :‬ﻣﻔﺮدات اﻟﺮاﻏﺐ‪ ،‬ﻣﺎدة‪ :‬اﻟﺴﺤﺖ‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٨٧ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫و ﻟﻌﻞ ﻫﺬا ﻫﻮ ﻣﺎ ﺳﻬﻞّ ﻋﻠﻲ اﻵﺧﺮﻳﻦ أن ﻳﺴﺨﺮوﻫﻢ ﻻرادﺗﻬﻢ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻟﻴﺼﺒﺤﻮا ادوا ﻃﻴ‪‬ﻌﺔ ﻓﻲ أﻳﺪﻫﻢ؛ﻓﺈنّ ﺣﺒ‪‬ﻬﻢ اﻟﻌﻈﻴﻢ ﻟﻠﻤﺎل و‬
‫ﺗﻔﺎﻧﻴﻬﻢ ﻓﻲ ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺤﺼﻮل ﻋﻠﻴﻪ ﻗﺪ أﻋﻤﻲ ﺑﺼﺎﺋﺮﻫﻢ‪ ،‬و ﺳﻠﺒﻬﻢ ﻋﻘﻮﻟﻬﻢ‪ ،‬و أﻋﻤﺎﻫﻢ و أﺻﻤﻬ‪‬ﻢ‪ ،‬و أﺻﺒﺤﻮا ﺣﻤﻘﻲ و ﻗﻠﻴﻠﻲ ﻋﻘﻞ‪،‬‬
‫و دﻣﻲ ﻃﻴﻌﺔ ﺑﺄﻳﺪي اﻟﻄﺎﻣﻌﻴﻦ اﻟﻤﺴﺘﻐﻠﻴﻦ إذ ﻗﺪ أﺻﺒﺢ اﻟﻤﺎل و اﻟﺪﻧﻴﺎ ﺑﺎﻟﻨﺴﺒﺔ إﻟﻴﻬﻢ ﻫﻮ ﻛﻞ ﺷﻲء‪ ،‬و ﻟﻴﺲ ﻗﺒﻠﻪ و ﻻ ﺑﻌﺪه ﺷﻲء‪،‬‬
‫ﻓﻬﻮ اﻟﻤﻌﻴﺎر ﻟﻬﻢ ﻓﻲ ﻛﻞ ﻣﻮﻗﻒ‪ ،‬و ﻟﻴﺲ ﻫﻲ اﻟﻤﺒﺎدئ اﻻﻟﻬﻴﺔ‪ ،‬و اﻟﻤﺜﻞ و اﻟﻘﻴﻢ اﻻﻧﺴﺎﻧﻴﺔ‪..‬‬
‫و إن ﻫﺬﻳﻦ اﻷﻣﺮﻳﻦ‪ ..‬أﻋﻨﻲ‪ :‬ﻗﻠﺔ ﻋﻘﻮﻟﻬﻢ‪ ،‬و ﺻﻴﺮورﺗﻬﻢ أدوات ﻃﻴﻌﺔ ﻣﺴﻠﻮﺑﺔ اﻷﺧﺘﻴﺎر ﺑﺄﻳﺪي اﻟﻄﺎﻣﻌﻴﻦ و اﻟﻤﻔﺴﺪﻳﻦ‪.‬‬
‫و أﻳﻀﺎ‪ ..‬اﻧﺴﻼﺧﻬﻢ ﻋﻦ اﻟﺨﺼﺎﺋﺺ اﻻﻧﺴﺎﻧﻴﺔ‪ ،‬و ﻋﻦ اﻻﻟﺘﺰام ﺑﺎﻟﻤﺒﺎدئ اﻻﻟﻬﻴﺔ‪ ،‬ﺑﺴﺒﺐ ﺣﺒﻬﻢ ﻟﻠﻤﺎل‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻟﻮ ﻛﺎن ﺛﻤﻨﻪ ﻫﻮ أن‬
‫ﻳﺴﺘﺤﺖ دﻳﻨﻬﻢ و ﻣﺮوءﺗﻬﻢ و ﻳﻠﺰﻣﻬﻢ اﻟﻌﺎر‪..‬‬
‫إن ذﻟﻚ‪ ..‬ﻫﻮ ﻣﻦ أﻫﻢ اﻟﻌﻮاﻣﻞ ﻟﺘﺒﺪﻳﺪ ﻛﻞ اﻟﺠﻬﻮد اﻟﺨﻴﺮة‪ ،‬و اﺣﺒﺎط ﻛﻞ اﻷﻋﻤﺎل اﻟﺠﻬﺎدﻳﺔ و اﻟﺘﻀﺤﻴﺎت اﻟﻜﺒﻴﺮة ﻓﻲ ﺳﺒﻴﻞ‬
‫اﻋﻼء ﻛﻠﻤﺔ اﻟﺤﻖ‪ ،‬و اﻟﻌﺪل و ﺗﻌﻤﻴﻖ ﺟﺬور ﺷﺠﺮة اﻻﺳﻼم اﻟﻤﺒﺎرﻛﺔ ﻟﺘﻨﻤﻮ ﺑﺎﺳﻘﺔ وارﻓﺔ اﻟﻈﻼل‪ ،‬ﻋﺰﻳﺰة اﻟﺸﻤﻮخ‪..‬‬
‫اﻟﺜﺎﻧﻲ‪ :‬اﻧﻨﺎ ﻧﻼﺣﻆ‪ :‬ان اﻟﻘﺮآن اﻟﻜﺮﻳﻢ ﺣﻴﻦ ﻳﺴﺘﻨﻜﺮ ﺗﺤﺎﻛﻤﻬﻢ ﻟﻠﻨﺒﻲ‪)‬ص(‪ ،‬إﻧّﻤﺎ ﻳﺴﺘﻨﻜﺮ أنﻳﻜﻮن ﻗﺼﺪﻫﻢ ﻣﻦ ذﻟﻚ ﻫﻮ اﻟﻮﺻﻮل‬
‫إﻟﻲ اﺣﻠﻖ‪ ،‬و اﻟﺤﺼﻮل ﻋﻠﻲ اﻟﺤﻜﻢ اﻟﻌﺪل‪ ،‬إذ ﻟﻮ ﻛﺎن اﻷﻣﺮ ﻛﺬﻟﻚ‪ ،‬ﻟﻤﺎ اﺣﺘﺎﺟﻮا إﻟﻲ اﻟﺘﺤﺎﻛﻢ إﻟﻴﻪ)ص(؛ ﻷن ﺣﻜﻢ ﻫﺬه اﻟﻘﻀﻴﺔ‪،‬‬
‫ﺳﻮاء أﻛﺎﻧﺖ ﻫﻲ ﻗﻀﻴﺔ اﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬أو ﻫﻲ ﻗﻀﻴ‪‬ﺔ اﻟﺘﻤﺮّد اﻟﺘﻲ ﻧﻤﻴﻞ إﻟﻲ اﻧّﻬﺎ ﻫﻲ ﻣﻮرد ﻧﺰول اﻵﻳﺔ ‪-‬إن ﺣﻜﻢ ﻫﺬه اﻟﻘﻀﻴﺔ واﺿﺢ و‬
‫ﺟﻠّﻲ ﻓﻲ اﻟﺘﻮراة اﻟﺘﻲ ﻋﻨﺪﻫﻢ‪ ،‬و ﻫﻲ واﺿﺤﺔ اﻟﺪاﻟﺔ ﻋﻠﻲ ﻫﺬا اﻟﺤﻜﻢ‪..‬‬
‫و ﻫﻢ إﻧّﻤﺎ ﻳﻘﺒﻠﻮن ﺑﺎﻟﺘﺤﺎﻛﻢ إﻟﻴﻪ)ص( ﻣﻦ أﺟﻞ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣ‪Ĥ‬رﺑﻬﻢ ﻓﻲ اﻻﺑﺘﻌﺎد ﻋﻦ ﺣﻜﻢ اﻟﻠّﻪ‪ ،‬ﺣﺴﺐ ﻇﻨّﻬﻢ‪ ،‬ﺣﺘﻲ إذا ﻣﺎ أﺣﺴ‪‬ﻮا ﺑﺄنّ‬
‫اﻟﺤﻜﻢ ﺳﻮف ﻳﺄﺗﻲ ﻣﻮاﻓﻘﺎ ﻟﻤﺎ ﻋﺮﻓﻮه ﻣﻦ ﺣﻜﻢ اﻟﻠّﻪ ﻓﻲ اﻟﺘﻮراة ﻧﺠﺪ ﻟﺪﻳﻬﻢ اﻟﺘﺼﻤﻴﻢ و اﻟﺘ‪Ĥ‬ﻣﺮ‪ ،‬و اﻟﺘﻤﺮد ﺳﻠﻔﺎ ﻋﻠﻲ ﻫﺬا اﻟﺤﻜﻢ‬
‫اﻻﻟﻬﻲ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻗﺒﻞ ﺻﺪور اﻟﺤﻜﻢ‪..‬‬
‫ﻓﺘﻮاﺟﻬﻬﻢ اﻻرادة اﻻﻟﻬﻴﺔ ﺑﺎﻻﺻﺮار ﻋﻠﻲ اﻗﺎﻣﺔ ﺣﻜﻢ اﻟﻠّﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‪ ،‬إن ﻛﺎن ﻻ ﺑﺪ ﻣﻦ اﻟﺤﻜﻢ‪ ..‬و إﻻ‪ ..‬ﻓﺎن اﻻﻋﺮاض ﻋﻨﻬﻢ‪ ،‬ﺣﻴﺚ‬
‫ﻳﻜﻮن ﻫﺬا اﻟﺤﻜﻢ ﻓﻲ ﻣﻌﺮض اﻻﻏﺘﻴﺎل و اﻟﺘ‪Ĥ‬ﻣﺮ ﻫﻮ أﻳﻀﺎ ﻻ ﺣﺮج ﻓﻴﻪ‪ ،‬ﻣﺎ دام أﻧﻬﻢ ﻗﺪ ﺗ‪Ĥ‬ﻣﺮوا ﻋﻠﻲ ﻫﺬا اﻟﺤﻜﻢ ﺳﻠﻔﺎ‪ ،‬ﺑﻬﺪف‬
‫اﻏﺘﻴﺎﻟﻪ‪ ،‬ﺑﻞ و ﺣﺘﻲ اﻟﺘﻤﺮد ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺼﻮرة ﻋﻠﻨﻴﺔ و ﻓﺎﺿﺤﺔ‪.‬‬
‫ﻓﻴﻜﻮن اﻟﻨﺒﻲ‪ ‬ﻓﻴﻤﺎ ﺑﻨﻴﻤﻪ ﺧﺎﺿﻌﺎ ﻟﻤﺎ ﻳﺮاه ﻣﻔﻴﺪا ﻟﻼﺳﻼم‪ ،‬و ﻟﻠﻤﺴﻠﻤﻴﻦ‪ ،‬و ﻳﺴﺎﻫﻢ ﺑﺸﻜﻞ أو ﺑ‪Ĥ‬ﺧﺮ ﻓﻲ ﻓﻀﻴﺤﺘﻬﻢ و ﺧﺰﻳﻬﻢ‪ ،‬و‬
‫إﺑﻄﺎل ﺗ‪Ĥ‬ﻣﺮﻫﻢ ﻓﻲ اﻟﺪﻧﻴﺎ ﺛﻢ ﻟﻬﻢ ﻓﻲ اﻵﺧﺮة ﻋﺬاب ﻋﻈﻴﻢ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﺎ ﻛﻤﺎ ﻗﺎل ﺗﻌﺎﻟﻲ‪» :‬ﻟﻬﻢ ﻓﻲ اﻟﺪﻧﻴﺎ ﺧﺰي‪ ،‬و ﻟﻬﻢ ﻓﻲ اﻵﺧﺮة‬
‫ﻋﺬاب ﻋﻈﻴﻢ«‪.‬‬
‫و ﺑﻌﺪ ﻛﻞ ﻣﺎ ﺗﻘﺪم ﻓﺎن ﻫﺬه اﻵﻳﺎت ﺗﻔﻴﺪﻧﺎ‪ :‬أﻧﻪ ﻻ ﻣﺠﺎل ﻟﻤﻬﺎدﻧﺔ‪ ،‬و ﻻ ﻟﻠﻤﺴﺎوﻣﺔ ﻣﻊ أﺣﺪ أﻳﺎ ﻛﺎن ﻋﻠﻲ ﺣﺴﺎب اﻟﺪﻳﻦ و اﻟﺤﻖ‪،‬‬
‫و أﻧﻪ ﻻﻳﻤﻜﻦ اﻟﺘﻨﺎزل ﻋﻦ اﻻﺣﻜﺎم اﻻﻟﻬﻴﺔ ﻓﻲ ﻣﺠﺎل اﻟﺘﺸﺮﻳﻊ‪ ،‬اﺳﺘﺠﺎﺑﺔ ﻟﺤﺎﻻت ﻃﺎرﺋﺔ‪ ،‬و ﻟﻀﻐﻮﻃﺎت ﻣﻌﻴﻨﺔ‪ ..‬و إن ﻛﺎن ﻗﺪ‬
‫ﻳﻔﺮض اﻟﻮاﻗﻊ ﻋﺪم اﻟﺘﻮﺳ‪‬ﻞ ﺑﺒﻌﺾ اﻟﻮﺳﺎﺋﻞ اﻟﻌﻨﻴﻔﺔ‪ ،‬ﻟﻔﺮﺿﻪ اﻟﺤﻜﻢ اﻹﻟﻬﻲ و ﺗﻄﺒﻴﻘﻪ‪ ،‬أو اﻧﺘﻈﺎر اﻟﻔﺮﺻﺔ اﻟﻤﻨﺎﺳﺒﺔ ﻣﻦ أﺟﻞ ذﻟﻚ‪..‬‬
‫وﻓﻘﻨﺎ اﻟﻠّﻪ ﻟﻠﺴﻴﺮ ﻋﻠﻲ ﻫﺪي اﻟﻘﺮآن‪ ،‬و اﻻﻟﺘﺰام ﺑﺘﻌﺎﻟﻴﻤﻪ‪ ،‬و اﻻﻫﺘﺪاء ﺑﻨﻮره‪ ،‬إﻧّﻪ وﻟﻲ ﻗﺪﻳﺮ‪ ،‬و ﺑﺎﻻﺟﺎﺑﺔ ﺟﺪﻳﺮ‪.‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٨٨ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﻘﺪ‪ -20‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ )دﻻﻳﻞ ﻧﺎﻣﺸﺮوع ﺑﻮدن ﺳﻨﮕﺴﺎر و ﻗﺘﻞ(‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪...‬‬
‫ﺧﺪاﻳﺎ ﻛﻤﻜﻢ ﻛﻦ‬

‫دﻟﻴﻞ‪ -1‬ﻧﻔﺲِ ﺗﻔﺎوت ﺣﻜﻢ ﻗﺮآن ﺑﺎ ﻗﺘﻞ و ﺳﻨﮕﺴﺎرِ ﺗﻮرات )دﻻﻟﺖ‪ ‬ﺗﻔﺎوت ﺑﺮ ﻧﺴﺦ ﺗﻮرات ‪ /‬ﻧﺴﺦ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺗﻮﺳ‪‬ﻂ اﺳﻼم(‬

‫ﻣﻲداﻧﻴﻢ ﻛﻴﻔﺮ زﻧﺎﻛﺎران ﻣﺘﺄﻫ‪‬ﻞ در ﺗﻮرات‪ ،‬ﻋﺒﺎرت از ﻗﺘﻞ و ﺳﻨﮕﺴﺎر اﺳﺖ‪» :‬و ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ زن دﻳﮕﺮي زﻧﺎ ﻛﻨﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﻫﺮ ﻛﻪ ﺑﺎ‬

‫ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ ﺧﻮد زﻧﺎ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬زاﻧﻲ و زاﻧﻴﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ«‪ 279‬و »‪22‬اﮔﺮ ﻣﺮدي ﻳﺎﻓﺖ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ زن ﺷﻮﻫﺮداري ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ‬
‫‪A‬‬ ‫زن‬

‫ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻫﺮ دو ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺮدي ﻛﻪ ﺑﺎ زن ﺧﻮاﺑﻴﺪه اﺳﺖ و زن‪ ،‬ﻛﺸﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺪي را از اﺳﺮاﺋﻴﻞ دور ﻛﺮدهاي‪23 .‬اﮔﺮ‬

‫دﺧﺘﺮ ﺑﺎﻛﺮهاي ﺑﻪ ﻣﺮدي ﻧﺎﻣﺰد ﺷﻮد و دﻳﮕﺮي او را در ﺷﻬﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎ او ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﻮد‪24 ،‬ﭘﺲ ﻫﺮ دو اﻳﺸﺎن را ﻧﺰد دروازه‪A‬‬

‫ﺷﻬﺮ ﺑﻴﺮون آورده‪ ،‬اﻳﺸﺎن را ﺑﺎ ﺳﻨﮓﻫﺎ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻤﻴﺮﻧﺪ؛ اﻣ‪‬ﺎ دﺧﺘﺮ را ﭼﻮنﻛﻪ در ﺷﻬﺮ ﺑﻮد و ﻓﺮﻳﺎد ﻧﻜﺮد‪ ،‬و ﻣﺮد را‬

‫ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ ﺧﻮد را ذﻟﻴﻞ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺪي را از ﻣﻴﺎن ﺧﻮد دور ﻛﺮدهاي«‪.280‬‬
‫‪A‬‬ ‫ﭼﻮنﻛﻪ زن‬

‫ﻧﻴﺰ ﻣﻲداﻧﻴﻢ اﮔﺮ ﻗﺮآن ﺣ‪‬ﻜﻤﻲ ﻣﻐﺎﻳﺮ و ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎ ﺣﻜﻢ ﺗﻮرات ﻓﺮو ﻓﺮﺳﺘﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ‪ A‬ﻧﺴﺦ ﺣﻜﻢ ﺗﻮرات ﺑﻮده و ﻧﺸﺎن از‬

‫ﭘﺎﻳﺎن اﻋﺘﺒﺎر آن دارد‪.‬‬

‫در ﻫﻤﻴﻦ راﺳﺘﺎ ﺣﻜﻢ ﻗﺮآن‪ ،‬در او‪‬ﻟﻴﻦ آﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ در ﺑﺎره‪ A‬ﻛﻴﻔﺮ ﻓﺤﺸﺎي ﺟﻨﺴﻲ ﻧﺎزل ﺷﺪ ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺘﻔﺎوت از ﺣﻜﻢ ﺗﻮرات ﺑﻮده و‬

‫ﻫﻴﭻ ﺧﺒﺮي از ﻗﺘﻞ و ﺳﻨﮕﺴﺎر در آن ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ؛ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ ﻧﺴﺦ ﺣﻜﻢ ﺗﻮرات ﻳﻌﻨﻲ ﻗﺘﻞ و ﺳﻨﮕﺴﺎر‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻗﺘﻞ و ﺳﻨﮕﺴﺎرِ ﺗﻮراﺗﻲ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ‪ A‬ﺣﻜﻢ ﻣﺘﻔﺎوت‪ ‬ﻗﺮآﻧﻲ ﻧﺴﺦ ﮔﺮدﻳﺪ!‬

‫ﺷﮕﻔﺖ و اَﺳ‪‬ﻒ آنﻛﻪ ﻛﺜﻴﺮي از ﻣﻔﺴ‪‬ﺮان و ﻓﻘﻬﺎ از روي ﻏﻔﻠﺖ اد‪‬ﻋﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻫﻤﺎن ﺣﻜﻢ ﻣﺘﻔﺎوت‪ ‬ﻗﺮآﻧﻲ‪ ،‬ﺗﻮﺳ‪‬ﻂ‬

‫رﺳﻮلﺧﺪا ﺑﺎ ﺳﻨﮕﺴﺎر و ﻗﺘﻞ ﻧﺴﺦ ﮔﺮدﻳﺪ؛ ﻛﻪ ﻣﻌﻨﺎي آن ﺑﺎزﮔﺸﺖ دوﺑﺎره ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﻧﺴﺦ ﺷﺪه‪ A‬ﺗﻮرات اﺳﺖ!! ﻧﺎﻣﻌﻘﻮل ﺑﻮدنِ‬

‫ﭼﻨﻴﻦ ﺳﻴﺮي )ﻛﻪ ﻓﻘﻂ از ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ‪ A‬ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺟﺎﻋﻼن و ﻣﻐﺮﺿﺎن ﻧﺸﺄت ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﺧﻮاهﻧﺎﺧﻮاه ﺑﺎورﻫﺎي ﻣﺘﻘﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در‬

‫‪A‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻏﻔﻠﺖ ﻳﺎدﺷﺪه‪ ،‬ﺗﻦدادن ﺑﻪ اﻳﻦ‬ ‫‪A‬‬
‫ﺑﺎره ﻗﺮآنِ ﺧﺪاوﻧﺪي را ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮد( از ﭘﻴﺶ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮده و ﺑﻄﻼﻧﺶ ﻣﺸﺨّﺺ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﺮف ﺳﺨﻴﻒ اﺳﺖ ﻛﻪ‪ :‬رﺳﻮلﺧﺪا ﺳﻨﮕﺴﺎري ﻛﻪ از ﺳﻮي ﻗﺮآن ﻧﺴﺦ ﺷﺪه ﺑﻮد را دوﺑﺎره اﺣﻴﺎ ﻛﺮد!‬

‫اﺷﺎره ﻗﺮآن ﺑﻪ ﺗﻔﺎوت‪ ‬ﻛﻴﻔﺮ "ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن" )ﻣﻦ ﻧﺴﺎﺋﻜﻢ ‪ /‬ﻣﻨﻜﻢ(‬

‫‪A‬‬ ‫دﻟﻴﻞ‪-2‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺷﻤﺎره ‪10‬‬ ‫‪ -279‬ﺳﻔﺮ ﻻوﻳﺎن ﻓﺼﻞ ‪20‬‬
‫ﺷﻤﺎره ‪  22-24‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪ -280‬ﺳﻔﺮ ﺗﺜﻨﻴﻪ ﺑﺎب ‪22‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٨٩ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﺴﺎء‪ ،‬ﺑﺎ آوردن‬ ‫ﻗﺮآن‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺮ ﻗﺎﻧﻮن ﻗﺘﻞ و ﺳﻨﮕﺴﺎرِ زﻧﺎﻛﺎران در ﺗﻮرات آﮔﺎﻫﻲ داﺷﺖ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺤﺚ در آﻳﺎت ‪ 15‬و ‪16‬‬

‫ﻋﺒﺎرات "ﻣﻦ ﻧﺴﺎﺋﻜﻢ" و "ﻣﻨﻜﻢ"‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻳﺰ ﺣﻜﻢ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ A‬اﺳﻼﻣﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ A‬اﻫﻞﻛﺘﺎب اﺷﺎره ﻛﺮد و ﺑﺪﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﺑﻪ‬

‫ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻨﺎد ﻧﺒﻮدنِ ﻛﻴﻔﺮ ﺗﻮرات در ﻣﻴﺎن ﭘﻴﺮوان آﻳﻴﻦ ﺟﺪﻳﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬

‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره ﻣﺎﺋﺪه )ﻛﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﭼﻪ ﺑﺴﺎ اﻳﻦ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻗﺮآن‪ ،‬ﻧﺎﺷﻲ از آن ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﺄن ﻧﺰولﻫﺎ‪ ،‬ﻗﺒﻼً در آﻳﺎت ‪ 41‬ﺗﺎ ‪43‬‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻬﻨﺪس ﺑﺎزرﮔﺎن‪ 281‬در ﺳﺎل دوم ﻫﺠﺮي ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺑﻮد( ﺑﻪ وﺟﻮد ﻗﺘﻞ و ﺳﻨﮕﺴﺎر در ﻛﺘﺎب ﺗﻮرات اﺷﺎره ﻛﺮده‪ ،‬و‬
‫‪A‬‬

‫ﺣﺘّﻲ آن ﺣﻜﻢ را در داوري ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در ﻣﻴﺎن اﻫﻞﻛﺘﺎب‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻨﺎد ﻣﻲداﻧﺴﺖ‪ ...» :‬ﻳﻘﻮﻟﻮن إن اوﺗﻴﺘﻢ ﻫﺬا ﻓﺨﺬوه و إن‬

‫ﻟﻢﺗﺆﺗﻮه ﻓﺎﺣﺬروا ‪ ...‬ﻓﺈن ﺟﺎءوك ﻓﺎﺣﻜﻢ ﺑﻴﻨﻬﻢ أو أﻋﺮض ﻋﻨﻬﻢ ‪ ...‬وﻛﻴﻒ ﻳﺤﻜّﻤﻮﻧﻚ و ﻋﻨﺪﻫﻢ اﻟﺘﻮرﻳﺔ ﻓﻴﻬﺎ ﺣﻜﻢ اﷲ ‪ «...‬از‬

‫ﺳﻮره ﻧﺴﺎء )ﻛﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒ ‪A‬ﻪ ﻣﻬﻨﺪس‬

‫‪A‬‬ ‫ﻫﻤﻴﻦرو ﺑﻌﺪاً ﻗﺮآن در ﻫﻨﮕﺎم اﻧﺸﺎء ﺣﻜﻢ ﻣﺴﺘﻘﻞِّ ﺧﻮدش در آﻳﺎت ‪ 15‬و ‪16‬‬

‫ﺑﺎزرﮔﺎن در ﺳﺎل ﻫﺸﺘﻢ ﻫﺠﺮي ﻧﺎزل ﮔﺮدﻳﺪ( از ﻋﺒﺎرات ﻣﻦ ﻧﺴﺎﺋﻜﻢ و ﻣﻨﻜﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد ﺗﺎ ﺣﻮزه‪ A‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را از ﺣﻮزه‪A‬‬

‫اﻫﻞﻛﺘﺎب در ﺧﺼﻮص ﻛﻴﻔﺮ زﻧﺎ ﺟﺪا ﺳﺎزد‪» :‬واﻟﻼﺗﻲ ﻳﺄﺗﻴﻦ اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ ﻣﻦ ﻧﺴﺎﺋﻜﻢ ‪ ...‬واﻟّﺬان ﻳﺄﺗﻴﺎﻧﻬﺎ ﻣﻨﻜﻢ ‪.«...‬‬

‫دﻟﻴﻞ‪ -3‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺑﺎ ﻣﺤﺘﻮاي وﻋﺪهﺷﺪه در ‪A‬‬

‫آﻳﻪ ﻧﺎﺳﺦ و ﻣﻨﺴﻮخ )‪ ...‬ﻧﺄت ﺑﺨﻴﺮٍ ﻣﻨﻬﺎ أو ﻣﺜﻠﻬﺎ(‬

‫ﻗﺮآن ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻣﺎ ﻧﻨﺴﺦ ﻣﻦ آﻳﺔٍ أو ﻧُﻨﺴ‪‬ﻬﺎ ﻧﺄت ﺑﺨﻴﺮٍ ﻣﻨﻬﺎ أو ﻣﺜﻠﻬﺎ أ ﻟﻢﺗﻌﻠﻢ أنّ اﷲ ﻋﻠﻲ ﻛﻞّ ﺷﻲء‪ ‬ﻗﺪﻳﺮ« )ﻫﺮ آﻳﻪاي را ﻛﻪ‬

‫ﻣﻨﺴﻮخ ﻳﺎ ﻣﺘﺮوك ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ از آن ﻳﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ آن را ﺑﻴﺎورﻳﻢ؛ ﻣﮕﺮ ﻧﻤﻲداﻧﻲ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﻗﺎدر اﺳﺖ(‪ .282‬ﻣﻔﺴ‪‬ﺮان از‬
‫‪283‬‬
‫ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت‬ ‫اﻳﻦ آﻳﻪ و ‪A‬‬
‫آﻳﻪ »و إذا ﺑﺪ‪‬ﻟﻨﺎ آﻳﺔً ﻣﻜﺎن آﻳﺔٍ واﷲ أﻋﻠﻢ ﺑﻤﺎ ﻳ‪‬ﻨﺰِّل ﻗﺎﻟﻮا إﻧﻤﺎ أﻧﺖ ﻣﻔﺘﺮٍ‪ ،‬ﺑﻞ اﻛﺜﺮُﻫﻢ ﻻﻳﻌﻠﻤﻮن«‬

‫‪A‬‬
‫وﺳﻴﻠﻪ آﻳﻪاي دﻳﮕﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣ‪‬ﺎ ﺑﺮﺧﻲ ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ دﻳﺪﮔﺎه‬ ‫اﻣﻜﺎن ﻧﺴﺦ آﻳﻪاي از ﻗﺮآن ﺑﻪ‬

‫وﺳﻴﻠﻪ ﺳﻨّﺖ و رواﻳﺎت ﺷﺪﻧﺪ‪ !284‬اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﺎﺳﺎً ارادهاي در ﺳﻨّﺖ‬
‫‪A‬‬ ‫ﺧﻄﺮﻧﺎﻛﻲ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﺟﻮاز ﻧﺴﺦ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﻗﺮآن ﺑﻪ‬

‫ﺑﺮ ﻧﺴﺦ آﻳﺎت ﻗﺮآن وﺟﻮد ﻧﺪارد! و ﻃﺮح اﻳﻦ ﻣﺒﺤﺚ ﻧﺎﺷﻲ از ﻋﺪم ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻫﺮ دو ‪،‬ﭼﻪ ﻗﺮآن و ﭼﻪ ﺳﻨّﺖ‪ ،‬اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘّﻪ ﺑﺤﺚ‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -281‬ﺳﻴﺮ ﺗﺤﻮ‪‬ل ﻗﺮآن )ﻣﻬﺪي ﺑﺎزرﮔﺎن‪ ،‬ﺷﺮﻛﺖ ﺳﻬﺎﻣﻲ اﻧﺘﺸﺎر ‪ (1377‬ﭼﺎپ ﭘﻨﺠﻢ ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ‪ 15‬ص ‪  165‬‬
‫ﺳﻮره ﺑﻘﺮه آﻳﻪ‪ 106 A‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﺎﻇﻢ ﭘﻮرﺟﻮادي ‪ ‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪-282‬‬
‫‪ -283‬و ﭼﻮن ﺣﻜﻤﻲ را ﺑﻪ ﺟﺎي ﺣﻜﻢ دﻳﮕﺮ ﺑﻴﺎورﻳﻢ –و ﺧﺪا ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﻧﺎزل ﻣﻲﻛﻨﺪ داﻧﺎﺗﺮ اﺳﺖ‪ -‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﺟﺰ اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺗﻮ دروغﺑﺎﻓﻲ‪] .‬ﻧﻪ‪[،‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺤﻤﺪﻣﻬﺪي ﻓﻮﻻدوﻧﺪ( ‪ ‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﺤﻞ آﻳﻪ ‪101‬‬ ‫ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ آﻧﺎن ﻧﻤﻲداﻧﻨﺪ )‬
‫‪ -٢٨٤‬ﮔﻮﻳﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﺧﻄﺮﻧﺎﻛﻲ ‪ ،‬ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻫﻀﻢ ﺑﻮدن‪ ،‬و ﻋﺪم ﻇﺮﻓﻴ‪‬ﺖ ﺳﻨّﺖ و رواﻳﺖ ﺑﻪ ﻧﺴﺦ ﻛﻼم ﺧﺪاي ﺗﺒﺎرك و ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﺟﺎﻋﻼنِ ﺣﺪﻳﺚ در‬
‫ﺻﺪر او‪‬ل را ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﺎﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﻼم ﺧﺪا ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺣﻜﻢ ﺧﺪا ﺑﺮوﻧﺪ‪ ،‬و در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ ﭼﻮن آﻳﻪ‪ A‬ﻣﻄﺎﺑﻖ اﻣﻴﺎلﺷﺎن در ﻗﺮآن وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬آﻳﻪ‪ A‬ﻣﺠﻌﻮل رﺟﻢ‬
‫را ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ )اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﻪ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ( و ﺧﻸ وﺟﻮدي اﻳﻦ آﻳﻪ‪ A‬ادﻋﺎﻳﻲ در ﻗﺮآنﻫﺎ را ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻛﻪ دوران ﺗﻼوﺗﺶ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪه اﺳﺖ ﺣﻞ‬
‫ﺳﺎﻳﻪ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﻣﺠﻌﻮل رﺟﻢ‬ ‫‪A‬‬ ‫وﻋﺪه ﻣﻮﺟﻮد در ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﻧﺎﺳﺦ و ﻣﻨﺴﻮخ ﻧﻤﻲﺳﺎزد‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﻲ اﺳﺖ ﺗﻤﺎم اﺧﺒﺎر رﺟﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮور در‬ ‫‪A‬‬ ‫ﻛﺮدﻧﺪ! ﻏﺎﻓﻞ از آنﻛﻪ ﻣﺤﺘﻮاي اﻳﻦ ﻣﺠﻌﻮﻟﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ!! ‪ ‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٩٠ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪A‬‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﺳﻨّﺖ‪ ،‬اﻣﺮي ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه و ﺟﺪاي از ﻧﺴﺦ اﺻﻄﻼﺣﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ‬ ‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎ ﺗﻘﻴﻴﺪ ﺣﻜﻢ ﺧﺪا ﺑﻪ‬

‫داﺷﺖ ﻛﻪ در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد دﭼﺎر ﺧَﻠﻂ ﻣﺒﺤﺚ ﻣﺎﺑﻴﻦ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎ ﺗﻘﻴﻴﺪ ﺑﺎ ﻧﺴﺦ ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ‪.‬‬

‫آﻳﻪ ﻧﺎﺳﺦ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪A‬‬

‫آﻳﻪ ﻣﻨﺴﻮخ‪ ،‬ﺣﺎوي ﺣﻜﻤﻲ ﺑﻬﺘﺮ‬ ‫آﻳﻪ ﺻﺪر ﺑﺤﺚ‪A ،‬‬
‫ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻛﺮدﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺬﻛﻮر در ‪A‬‬

‫ﻳﺎ ﺣﺪ‪‬اﻗﻞ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ آن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ آنﻛﻪ ﻣﺜﺎلِ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻛﻠّﻲ را در ﻳﻜﻲ از اﺻﻠﻲﺗﺮﻳﻦ آﻳﺎت ﻛﻴﻔﺮ ﻓﺤﺸﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﺳﺮاغ‬

‫ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬آنﺟﺎ ﻛﻪ در آﻏﺎز آﻳﻪ‪ 15 A‬ﺳﻮره ﻧﺴﺎء‪ ،‬ﺳﺨﻦ از ﻧﮕﻬﺪاريِ ﻣﺎداماﻟﻌﻤﺮ زﻧﺎن ﺧﻄﺎﻛﺎر در ﺧﺎﻧﻪ دارد و ﺳﭙﺲ در اﻧﺘﻬﺎي‬

‫ﺪه ﺑﻬﺒﻮد وﺿﻌﻴ‪‬ﺖ آﻧﺎن را در ﻗﺎﻟﺐ ﻋﺒﺎرت "أو ﻳﺠﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦّ ﺳﺒﻴﻼً" )ﻛﻪ ﻣﻌﺎدل "ﻧﺄت ﺑﺨﻴﺮٍ ﻣﻨﻬﺎ" اﺳﺖ( ﺑﻴﺎن‬
‫ﻫﻤﻴﻦ آﻳﻪ‪ ،‬وﻋ ‪A‬‬

‫ﻣﻲﻛﻨﺪ!‬

‫‪A‬‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﺳﻨّﺖ )اﺧﺒﺎر ﻣﺘﻮاﺗﺮ ‪ ،‬و از آن ﺑﺪﺗﺮ اﺧﺒﺎر آﺣﺎد!( ﺷﻮﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺎ اﻳﻦﻫﻤﻪ‪ ،‬ﺣﺘّﻲ اﮔﺮ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﺟﻮاز ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﻪ‬

‫دﻻﻟﺖ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﻧﺎﺳﺦ و ﻣﻨﺴﻮخ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺎﺳﺦ‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﺑﻬﺘﺮ از ﻣﻨﺴﻮخ ﻳﺎ دﺳﺖ‪‬ﻛﻢ ﻣﻌﺎدل آن ﺑﺎﺷﺪ )ﻧﺄت ﺑﺨﻴﺮٍ ﻣﻨﻬﺎ أو ﻣﺜﻠﻬﺎ(؛ و ﭼﻮن‬

‫ﻗﺘﻞ )آنﻫﻢ از ﻃﺮﻳﻖ ﻛﻮﺑﺎﻧﺪن ﻗﻠﻮهﺳﻨﮓ ﺑﺮ ﺳﺮ و ﺻﻮرت و اﻧﺪام اﻧﺴﺎن ﺧﻄﺎﻛﺎر( ﺑﻪ ﮔﻮاه ﻋﻘﻞ ﺧﺪادادي ﻫﻤﻪ‪ A‬اﻧﺴﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ‬

‫‪A‬‬
‫ﺿﺮﺑﻪ ﻛﻤﺮﺑﻨﺪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﺧﺒﺎر ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ و اﺋﻤﻪ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﺗﺄﻳﻴﺪ و اﺟﺮاي رﺟﻢ‪،‬‬ ‫ﻳﺎ ﻣﻌﺎدل ﺣﺒﺲ ﺧﺎﻧﮕﻲ و ﺻﺪ‬

‫ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻨﺎد اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ‪ ،‬از آنﺟﺎ ﻛﻪ ﻗﺘﻞ و ﺳﻨﮕﺴﺎر زاﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻒ‪ ‬ﺳﻤﺖوﺳﻮي وﻋﺪهﺷﺪه در ‪A‬‬
‫آﻳﻪ‬

‫ﻧﺎﺳﺦ و ﻣﻨﺴﻮخ اﺳﺖ ﭘﺲ ﻧﻤﻲﺗﻮان آن را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫دﻟﻴﻞ‪ -4‬ﺻ‪‬ﺮف ﺗﺤﺪﻳﺪ زﻧﺎن )ﻓﺄﻣﺴﻜﻮﻫﻦّ ﻓﻲ اﻟﺒﻴﻮت(‬

‫‪...‬‬

‫دﻟﻴﻞ‪ -5‬و ‪A‬‬

‫ﻋﺪه ﺑﻬﺒﻮدي اوﺿﺎع و رﻫﺎﻳﻲ از ﻣﺤﺪودﻳ‪‬ﺖ )ﻳﺠﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦّ ﺳﺒﻴﻼً(‬

‫‪...‬‬

‫دﻟﻴﻞ‪ -6‬ﺻ‪‬ﺮف اﻳﺬاء ﻣﺮدان )ﻓ‪Ĥ‬ذوﻫﻤﺎ(‬

‫‪...‬‬

‫دﻟﻴﻞ‪ -7‬ﺑﺎﻻ ﻛﺸﻴﺪن ﻣﻬﺮﻳ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻣﻤﻨﻮع؛ ﻣﮕﺮ در ﺻﻮرت ﻓﺤﺸﺎي زن )ﻻﺗﻌﻀﻠﻮﻫﻦّ ‪ ...‬إﻻ أنﻳﺄﺗﻴﻦ ﺑﻔﺎﺣﺸﺔ ﻣﺒﻴ‪‬ﻨﺔ(‬

‫‪...‬‬

‫دﻟﻴﻞ‪ -8‬ﻛﻴﻔﺮ ﻛﻨﻴﺰان ﻣﺤﺼﻨﻪ‪ ،‬ﻧﺼﻒ‪ !‬زﻧﺎن آزاد )ﻓﻌﻠﻴﻬﻦّ ﻧﺼﻒ ﻣﺎ ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺤﺼﻨﺎت(‬

‫‪...‬‬

‫دﻟﻴﻞ‪ -9‬ﻣﻮﻋﻈﻪ‪ ،‬ﻛﻨﺎرهﮔﻴﺮي و ﺗﻨﺒﻴﻪ‪ ‬ﻣﻐﻴﺒﺎت ﻏﻴﺮ ﺣﺎﻓﻆ )ﺣﺎﻓﻈﺎت‪ ‬ﻟﻠﻐﻴﺐ ‪ ...‬واﻟﻼﺗﻲ ﺗﺨﺎﻓﻮن ﻧﺸﻮزﻫﻦّ ﻓﻌﻈﻮﻫﻦّ ‪(...‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٩١ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪...‬‬

‫دﻟﻴﻞ‪ -10‬ﻣﻐﺎﻳﺮت ﻗﺘﻞ و ﺳﻨﮕﺴﺎرِ زاﻧﻲ‪ ،‬ﺑﺎ "ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﺼﺮﱠح" در ﻗﺮآن )ﺳﻮرة أﻧﺰﻟﻨﺎﻫﺎ و ﻓﺮﺿﻨﺎﻫﺎ ‪(...‬‬

‫‪...‬‬

‫دﻟﻴﻞ‪ -11‬اﻃﻼق ﺟ‪‬ﻠﺪ و ﺗَﺮﻛﻪ )ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞّ واﺣﺪ‪ ‬ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة(‬

‫‪...‬‬

‫دﻟﻴﻞ‪ -12‬ﻋﺪم ازدواج ﺑﺎ ﻣﻄﻠﻖ زﻧﺎﻛﺎران )اﻟﺰّاﻧﻲ ﻻﻳﻨﻜﺢ إﻻ زاﻧﻴﺔ(‬

‫‪...‬‬

‫دﻟﻴﻞ‪ -13‬اﺗّﻬﺎم ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻨﺎت‪ ،‬در ذﻳﻞ آﻳﻪ‪ A‬ﺟ‪‬ﻠﺪ! )واﻟّﺬﻳﻦ ﻳﺮﻣﻮن اﻟﻤﺤﺼﻨﺎت(‬

‫‪...‬‬

‫دﻟﻴﻞ‪ -14‬آﻳﺎت ﻣﻼﻋﻨﻪ و اﺗّﻬﺎم ﺷﻮﻫﺮ ﺑﻪ زﻧﺶ‪ ،‬در ذﻳﻞ آﻳﻪ‪ A‬ﺟ‪‬ﻠﺪ! )واﻟّﺬﻳﻦ ﻳﺮﻣﻮن ازواﺟﻬﻢ(‬

‫‪...‬‬

‫اﺷﺎره اﻟﻒ و ﻻمِ اﻟﻌﺬاب ﺑﻪ آﻳﻪ‪ A‬ﺟ‪‬ﻠﺪ‪ ،‬در آﻳﺎت‪ ‬اﺗّﻬﺎم ﺷﻮﻫﺮ ﺑﻪ زن )ﻳﺪرؤا ﻋﻨﻬﺎ اﻟﻌﺬاب(‬
‫‪A‬‬ ‫دﻟﻴﻞ‪-15‬‬

‫‪...‬‬

‫دﻟﻴﻞ‪ -16‬دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮدنِ ﻛﻴﻔﺮ ﻫﻤﺴﺮان ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ )ﻳ‪‬ﻀﺎﻋﻒ ﻟﻬﺎ اﻟﻌﺬاب ﺿ‪‬ﻌﻔﻴﻦ(‬

‫‪...‬‬

‫دﻟﻴﻞ‪ -17‬اﻧﻘﻀﺎء ﻋ‪‬ﺪ‪‬ه‪ ،‬و ﺗﺮك ﺧﺎﻧﻪ در ﺻﻮرت ارﺗﻜﺎب زﻧﺎ )ﻻﻳﺨﺮﺟﻦ إﻻ أنﻳﺄﺗﻴﻦ ﺑﻔﺎﺣﺸﺔ ﻣﺒﻴ‪‬ﻨﺔ(‬

‫‪...‬‬

‫دﻟﻴﻞ‪ -18‬ﻋﺪم ﺟﻮاز ﻗﺘﻞ ﻣﮕﺮ ﺑﺮاي ﻗﺼﺎص ﻳﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻏﺎرت و راﻫﺰﻧﻲ )ﻣﻦ ﻗﺘﻞ ﻧﻔﺴﺎً ﺑﻐﻴﺮ ﻧﻔﺲ أو ﻓﺴﺎد‪ ‬ﻓﻲ اﻷرض(‬

‫‪...‬‬

‫دﻟﻴﻞ‪ -19‬اﺳﺘﻨﺒﺎط از ﻣﻮاﺟﻬﻪ‪ A‬اﻳ‪‬ﻮب ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮش )ﺧُﺬ ﺑﻴﺪك ﺿﻐﺜﺎً ﻓﺎﺿﺮب ﺑﻪ( ‪ +‬ﻫﻤﺴﺮ ﻋﺰﻳﺰ ﻣﺼﺮ‬

‫‪...‬‬

‫دﻟﻴﻞ‪ 20‬ﺗﺤﺬﻳﺮ ﺧﺪا ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ا‪‬ﻋﻤﺎل اﺣﻜﺎم ﻏﻴﺮ ﻗﺮآﻧﻲ )ﻣﻦ ﻟﻢﻳﺤﻜﻢ ﺑﻤﺎ اﻧﺰل اﷲ(‬

‫‪...‬‬

‫دﻟﻴﻞ‪ -21‬ﻓﺮﺻﺖ ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ و ﺗﻮﺑﻪ‪ ،‬ﭘﺲ از زﻧﺎ )ﻻﻳﺰﻧﻮن ‪ ...‬إﻻ ﻣﻦ ﺗﺎب و آﻣﻦ و ﻋﻤﻞ ﻋﻤﻼً ﺻﺎﻟﺤﺎً(‬

‫‪...‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٩٢ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫دﻟﻴﻞ‪ -22‬آﻳﺎت زﻳﺴﺖ‪ ‬زﻧﺎﻛﺎران‬

‫‪...‬‬

‫دﻟﻴﻞ‪ -23‬ﻧﺎﻣﻌﻘﻮل ﺑﻮدن ذﻛﺮ ﻓﺮوﻋﺎت ﻓﺤﺸﺎ در ﻗﺮآن‪ ،‬و ارﺟﺎع اﺷﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﺠﺎزات آن ﺑﻪ ﺳﻨّﺖ!‬

‫‪...‬‬

‫دﻟﻴﻞ‪ -24‬ﻣﻨﺎﻓﺎت اﻋﺪام ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻋﻤﻞ زﺷﺖ ﺑﺎ اﺻﻞ ﻫﺪاﻳﺖ‬

‫‪...‬‬

‫دﻟﻴﻞ‪ -25‬اﺣﺎدﻳﺚ ﻣﻄﺎﺑﻖِ ﻗﺮآن و ﻣﺨﺎﻟﻒ‪ ‬ﺳﻨﮕﺴﺎر‬

‫‪...‬‬

‫دﻟﻴﻞ‪ -26‬ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ اﺣﺎدﻳﺚ رﺟﻢ در اﺛﺒﺎت ﻗﺘﻞ و ﺳﻨﮕﺴﺎر‬

‫‪...‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٩٣ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﻘﺪ‪ -21‬ﻓﻘﻴﻪ اﺣﻤﺪ ﻗﺎﺑﻞ‬

‫ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺟﺎﻣﻊ و ﻣﺤﻘّﻘﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﻨﻮان "ﺑﺮرﺳﻲ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ" ﻛﻪ ﺗﺎﻛﻨﻮن ﺑﺨﺶ او‪‬ل ﺗﺎ ﻫﻔﺘﻢِ آن ﺑﺮ روي وﺑﻼگ وي ﻣﻨﺘﺸﺮ‬
‫‪A‬‬ ‫اﻳﻦ‬
‫ﺷﺪه از اﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ‬
‫)ﺑﺨﺶ ‪(1‬‬
‫ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‬
‫ﺳﺮآﻏﺎز‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﺠﺎزاتﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﻘﻪ راﻳﺞ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻣﺤﻤﺪي)ص( ﺑﺤﺚ »رﺟﻢ« اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺤﺜﻲ ﻛﻪ در ﭼﻨﺪ ‪A‬‬
‫دﻫﻪ اﺧﻴﺮ و ﭘﺲ از‬
‫‪A‬‬
‫ﺣﻮزه ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ در ﻣﻮرد »ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ«‪ ،‬ذﻫﻦ ﺑﺴﻴﺎري از ﺧﺮدﻣﻨﺪان ﺟﻬﺎن را ﻧﻴﺰ ﻣﺸﻐﻮل ﻛﺮده و‬ ‫ﺗﻮاﻓﻖ اﻛﺜﺮ اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان‬
‫ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎري را ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﮕﺮ ﻛﺴﻲ آﻧﺎن را ﻗﺎﻧﻊ ﻛﻨﺪ و ﻳﺎ راﻫﻜﺎري ﻋﻠﻤﻲ ﺑﺮاي ﻣﺠﺎب ﻛﺮدن ﺟﻮاﻣﻊ‬
‫اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ ﺗﺎ از اﺟﺮاي ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻜﻤﻲ )ﻛﻪ آن را ﻣﺒﺎﻳﻦ ﺑﺎ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﻣﻲﺷﻤﺎرﻧﺪ( ﭘﺮﻫﻴﺰ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫)ص(‬
‫در دو ﺳﻪ ‪A‬‬
‫دﻫﻪ اﺧﻴﺮ و ﺧﺼﻮﺻﺎً ﭘﺲ از دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺸﺮ ﺑﻪ اﻣﻜﺎﻧﺎت ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﮔﺴﺘﺮده‬ ‫ﻋﺎﻟﻤﺎن ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻣﺤﻤﺪي‬
‫ﻫﻤﭽﻮن اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ )ﻛﻪ ﺑﺪون ﺳﺎﻧﺴﻮر ﻣﻲﺗﻮان در آن ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻜﻨﻮﻧﺎت ﻗﻠﺒﻲ را آﺷﻜﺎرا ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﺮد( ﺑﺎ ﺿﺮورتﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪي‬
‫ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ و آﺷﻜﺎرا از ﭘﺲ ‪A‬‬
‫ﻫﻤﻪ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه ﺗﺎﻛﻨﻮن ﺑﺮ ﻧﻴﺎﻣﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺮﺳﺶﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ »ﺗﻘﻴﻪ«ي ﮔﺴﺘﺮده در‬
‫ﺟﻮاﻣﻊ اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻧﺎﺷﻲ از ﺧﻮف ﻃﺮد و ﺗﻜﻔﻴﺮ و ﺗﻔﺴﻴﻖ‪ ،‬ﺳﺎلﻫﺎ و ﺑﻠﻜﻪ ﻗﺮنﻫﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮوﺧﻮرده ﺷﺪه و ﺑﺮ زﺑﺎن و ﻗﻠﻢﻫﺎ‬
‫ﺟﺎري ﻧﻤﻲﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻜﺒﺎره ﺑﻪ ﺳﻄﺢ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه و ﺳﺮﻋﺖ اﺑﺮاز آن ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺷﺘﺎﺑﺎن ﺑﻮده ﻛﻪ اﻣﻜﺎن ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻫﻤﺰﻣﺎن را ﺑﺎﻗﻲ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﺟﺎﻣﻊ و ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎ‪ ،‬اﺳﺎﺳﺎً ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺷﺘﺎب ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺳﺮﻋﺖ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ‪ ،‬ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻣﺮادف ﺑﺎ ﻋﺪم‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻴﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺘﺎﺑﺰدﮔﻲ در ﻛﺎر ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻋﺪم دﻗﺖ در ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎ و ﺑﺮرﺳﻲ ﭼﻨﺪ و ﭼﻮن ﭘﺮﺳﺶﻫﺎ و‬
‫ﭘﺎﺳﺦﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ از ﻫﻴﺠﺎﻧﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﮔﺬر ﻛﺮد و در ﻓﻀﺎﻳﻲ آرام و ﺻﺮﻓﺎً ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ دﻗﻴﻖ ﻣﺴﺎﺋﻞ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﺴﺄﻟﻪ »رﺟﻢ« ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي رﻓﺘﺎر ﻛﺮد ﻛﻪ ﭘﻴﺶﻓﺮضﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮك ﺑﺸﺮي و ﺷﺮﻋﻲ را درﻫﻢ ﻧﺮﻳﺰﻳﻢ و‬ ‫در ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ آنﻫﺎ )ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺻﻮل ﻣﻮﺿﻮﻋﻪ( ﺑﺤﺚ را ﭘﻲ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً ﺑﺎﻳﺪ »ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺗﻜﻮﻳﻦ و ﺗﺸﺮﻳﻊ« )ﺣﻘﻮق ﻓﻄﺮي و ﻗﺮاردادي( و »ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺣﻜﻢ و ﻣﻮﺿﻮع« و »ﻋﺪاﻟﺖ« را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫اﺻﻮل ﺑﺸﺮي‪ ،‬ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺟﺪي ﻗﺮار داده و ﻫﺮﮔﺰ از آن ﻋﺪول ﻧﻜﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﺻﻮل ﺷﺮﻋﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ و در ﺑﺮرﺳﻲ ﺑﺤﺚ رﺟﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﻴﺶﻓﺮض ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪» :‬ﺣﺠ‪‬ﻴ‪‬ﺖ ﻗﺮآن« )و ﻋﺪم ﺗﺤﺮﻳﻒ ﻗﺮآن( و »ﺣﺠ‪‬ﻴ‪‬ﺖ رواﻳﺎت ﻣﻌﺘﺒﺮه« ﭘﺲ از اﻧﻄﺒﺎق آنﻫﺎ ﺑﺎ »ﺣﺠ‪‬ﺖ ﺑﺎﻃﻨﻲ«‬
‫ﻳﻌﻨﻲ »ﻋﻘﻞ« ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺒﺎﻳﺪ از آنﻫﺎ ﻏﻔﻠﺖ ﻛﺮد‪.‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٩۴ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﭘﻴﺶﻓﺮضﻫﺎي ﻳﺎدﺷﺪه‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌﺘﺎً ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺤﺚ را در دو ﺣﻮزه‪» A‬ﺗﻜﻮﻳﻦ و ﺗﺸﺮﻳﻊ« ﭘﻲ ﮔﺮﻓﺖ و آن را در ﻓﻀﺎﻳﻲ‬
‫ﺻﺮﻓﺎ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻘﻴﻬﺎن ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻣﺤﻤﺪي)ص( دﻳﺮ زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﻘﻬﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﻣﺘﻮن ﻧﻘﻠﻲ ﺷﺮﻳﻌﺖ )ﻗﺮآن‬
‫و ﺳﻨﺖ( ﺑﺮاي ﻛﺸﻒ »اﺣﻜﺎم ﺷﺮﻳﻌﺖ« )ﻛﻪ اﺻﻄﻼﺣﺎً آن را ﻋﻠﻢ ﻓﻘﻪ ﻧﺎﻣﻴﺪهاﻧﺪ( ﺗﻼش ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از ﻋﻠﻢ‬
‫»اﺻﻮل ﻓﻘﻪ« ﻛﻪ ﻣﺒﺎﻧﻲ اﺳﺘﺪﻻل ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت ﻳﺎ رد ﺣﻜﻤﻲ در ﺷﺮﻳﻌﺖ را ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖﻫﺎﻳﻲ در زدودن اﺑﻬﺎم از‬
‫ﺑﺮﺧﻲ اﺣﻜﺎم ﺷﺮﻳﻌﺖ‪ ،‬دﺳﺖ ﭘﻴﺪا ﻛﺮدهاﻧﺪ و ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ از ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺑﺮﺧﻲ ﺑﺪﻋﺖﻫﺎ در ﺷﺮﻳﻌﺖ‪ ،‬ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‪ ،‬روﻳﻜﺮد ﺑﺮﺧﻲ ﻓﻘﻬﺎء ﺑﻪ ﺷﻴﻮع ﺑﺮﺧﻲ ﺑﺪﻋﺖﻫﺎ ﻧﻴﺰ اﻧﺠﺎﻣﻴﺪه اﺳﺖ و اﻳﻦ اﻣﺮ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ دﺷﻮاريﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از‬
‫‪A‬‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲ دراز ﻣﺪت« از ﻋﺼﺮ ﺣﻀﻮر ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ )و اﺋﻤﻪ در دﻳﺪﮔﺎه ﺷﻴﻌﻪ( و ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺑﻮدن ﺗﺤﺮﻳﻔﺎت ﺗﺤﺮﻳﻒﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻮده‬ ‫»‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﭘﺪﻳﺪه »ﺗﺤﺮﻳﻒ ﻏﺎﻟﻴﻦ = اﻳﺠﺎدﻛﻨﻨﺪﮔﺎن اﻧﺤﺮاف در ﺷﺮﻳﻌﺖ از ﻃﺮﻳﻖ ﻏﻠﻮ‪ ‬و اﻓﺰودن ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻧﺒﻮده ﺑﻪ آن«‬
‫در ﻣﺘﻦ ﻗﺮآن و رواﻳﺎت ﻣﻌﺘﺒﺮه ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ و ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺟﺪي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺒﺮ وﻗﻮع آن‪ ،‬ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ »ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻘﻴﺼﻪ« ﻧﻴﺰ اﻣﻜﺎن وﻗﻮﻋﻲ دارد وﻟﻲ در ﻟﺴﺎن ادﻟﻪ‪ ،‬ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺳﺨﻦ از »ﺗﺤﺮﻳﻒ ﻏﺎﻟﻴﻦ« آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ در ﻗﺮآن‬
‫ﺑﻪ دو ﻫﺮ دو ﭘﺪﻳﺪه ﺑﺎ ﻋﻨﺎوﻳﻦ »ﻛﺘﻤﺎن ﺣﻘﻴﻘﺖ« و »ﻏﻠﻮ« ﺗﺼﺮﻳﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ »ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﺗﺤﻘّﻖ ﺗﺤﺮﻳﻒ در ﺷﺮﻳﻌﺖ« )ﻋﻤﺪﺗﺎً از ﻧﻮع ﻏﻠﻮ‪ ‬و ﮔﺎه ﺑﻪ ﻧﻘﻴﺼﻪ( ﻧﻴﺰ ﺟﺰو اﺻﻮل ﻣﻮﺿﻮﻋﻪ و‬
‫اﺛﺒﺎت ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﺷﺮﻋﻲ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺒﺎﻳﺪ از اﻣﻜﺎن آن ﻏﻔﻠﺖ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺳﺨﻦ دﻳﮕﺮ در ﻣﻮرد »ﻟﺰوم ﭘﺎﻳﺒﻨﺪي ﻫﻤﮕﺎن ﺑﻪ ﻟﻮازم ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺳﺨﻦ و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه« اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎر دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در‬
‫‪A‬‬
‫ﺣﻮزه ﺷﺮﻳﻌﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺿﺮورت ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻮرد ﺑﻲﺗﻮﺟﻬﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻋﺪم ﻏﻔﻠﺖ از »ﻟﺰوم‬ ‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ در‬
‫ﭘﺬﻳﺮش دﻻﻻت اﻟﺘﺰاﻣﻴﻪ« ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺰاﻳﻲ در ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪن دﻳﺪﮔﺎه ﻧﻘﺪﻛﻨﻨﺪﮔﺎن و ﻧﻘﺪﺷﻮﻧﺪﮔﺎن ﻣﻲﮔﺮدد و اﻣﻜﺎن رﺳﻴﺪن ﺑﻪ‬
‫دﻳﺪﮔﺎه ﻣﺸﺘﺮك را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺪ‪‬ﻣﺎت و ﭘﻴﺶﻓﺮضﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺤﺚ اﺻﻠﻲ در ﻣﻮرد »رﺟﻢ« را ﺑﺎ ﻳﺎري ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﺧﺪاي رﺣﻤﺎن )و اﮔﺮ او‬
‫ﺑﺨﻮاﻫﺪ و ﻣﻬﻠﺖ و ﻫﻤﺖ و ﺗﻮﻓﻴﻖ دﻫﺪ( در ﭘﻨﺞ ﺑﺨﺶ ﭘﻲ ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻢ‪:‬‬
‫ﻳﻜﻢ( رﺟﻢ در ﻟﻐﺖ ﻋﺮب‪.‬‬
‫دوم( ﺑﺮرﺳﻲ اﺟﻤﺎﻟﻲ ﭘﻴﺸﻴﻨﻪ‪ A‬ﺣﻜﻢ رﺟﻢ )دﻳﺪﮔﺎه ﻣﻔﺴﺮان ﻗﺮآن و ﻓﻘﻴﻬﺎن ﺷﺮﻳﻌﺖ(‬
‫ﺳﻮم( ﺑﺮرﺳﻲ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ از ﻧﻈﺮ ﻗﺮآن‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎرم( ﺑﺮرﺳﻲ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ از ﻧﻈﺮ رواﻳﺎت‪.‬‬
‫ﭘﻨﺠﻢ( ﺑﺮرﺳﻲ اﺟﻤﺎﻟﻲ دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮﺧﻲ ﻓﻘﻴﻬﺎن و ﻣﺤﻘﻘﺎن‪.‬‬
‫ﺷﺸﻢ( ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي ﻧﻬﺎﻳﻲ‪.‬‬

‫ﻳﻜﻢ‪ -‬رﺟﻢ در ﻟﻐﺖ ﻋﺮب‬

 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٩۵ ‬‬
‫‪ ‬‬

‫در ﺑﺮﺧﻲ از ﻛﺘﺎبﻫﺎي اﺻﻠﻲ و اوﻟﻴﻪ‪ A‬ﻟﻐﺖ ﻋﺮب ﺗﺼﺮﻳﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ‪» :‬رﺟﻢ‪ ،‬اﺻﻞ ﻳﮕﺎﻧﻪاي دارد« و در اﻛﺜﺮ ﻛﺘﺐ ﻳﺎدﺷﺪه‬
‫آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ‪» :‬ﻣﻌﻨﺎي اﺻﻠﻲ آن ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از "ﺳﻨﮓﭘﺮاﻧﺪن و ﻫﺪف ﻗﺮار دادن ﺑﺎ ﺳﻨﮓ" )وأﺻﻠﻪ اﻟﺮﻣﻲ ﺑﺎﻟﺤﺠﺎرة( و‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻌﺎﻧﻲ وام ﮔﺮﻓﺘﻪي از ﻣﻌﻨﺎي اﺻﻠﻲ اﺳﺖ«‪.285‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﻟﻐﺖ ﻋﺮب‪ ،‬اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻟﻔﻆ »رﺟﻢ« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ »ﻃﺮد و راﻧﺪن‪ ،‬ﺷﺘﻢ و ﺳﺮزﻧﺶ ﻛﺮدن و ﻇﻦ و ﮔﻤﺎن« را‬
‫ﻧﻴﺰ ﮔﺰارش دادهاﻧﺪ‪.286‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ در ﺑﺮﺧﻲ از ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺘﻮن اد‪‬ﻋﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ رﺟﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ »ﻗﺘﻞ« ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻳﺎ »ﻗﺘﻞ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ‪A‬‬
‫ﺳﻨﮓﭘﺮاﻧﻲ«‪ .‬اﺳﺘﻌﻤﺎل اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ را ﺑﻪ ﻗﺮآن ﻧﻴﺰ ﻧﺴﺒﺖ دادهاﻧﺪ‪.287‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﺑﺤﺚﻫﺎي اﺻﻠﻲ در ﻣﻮرد ﻣﻌﻨﻲﻳﺎﺑﻲ ﻟﻐﺎت ﻋﺮب‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻳﺎ ﻗﻮل »ﻟﻐﻮﻳﻴﻦ=واژهﺷﻨﺎﺳﺎن« ﺣﺠ‪‬ﺖ اﺳﺖ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ؟‬
‫آﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻗﻮل ﻟﻐﺖﺷﻨﺎﺳﺎن را ﺣﺠﺖ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌﺘﺎً ﺑﻪ ﮔﺰارش ﻋﺎﻟﻤﺎن ﻋﻠﻢ ﻟﻐﺖ )واژهﺷﻨﺎﺳﺎن( اﻋﺘﻤﺎد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫اﻳﻦ ﮔﺮوه‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎري ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﻟﺰوم اﺟﺘﻬﺎد در ﻟﻐﺖﺷﻨﺎﺳﻲاﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﻴﻌﺘﺎً در ﻣﻮارد اﺧﺘﻼف در ﻣﻔﻬﻮمﻳﺎﺑﻲ واژﮔﺎن‪ ،‬ﮔﺮوه دوم ﺗﺎﺑﻊ‬
‫اﺳﺘﺪﻻلﻫﺎي ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﺧﻮﻳﺶ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد و ﺻﺮف ﮔﺰارش ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺑﺎره‪ A‬ﻣﻌﺎﻧﻲ واژﮔﺎن و‬
‫ﻧﻈﺮﻳﺎت ﺗﺮﺟﻴﺤﻲ آﻧﺎن را دﻟﻴﻞ ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮاي ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻳﻚ ﻣﻌﻨﻲ از ﻣﻴﺎن ﻣﻌﺎﻧﻲ و اﺳﺘﻌﻤﺎﻻت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻗﺮار ﻧﻤﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻛﺜﺮ ﻓﻘﻴﻬﺎن ﺷﺮﻳﻌﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻋﺎﻟﻤﺎن ﻋﻠﻢ ﻟﻐﺖ ﻋﺮب‪ ،‬اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ اﺣﻜﺎم ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ و اﻳﻦ اﻣﺮ ﻫﻨﻮز‬
‫ﻫﻢ رواج دارد‪ .‬اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﺴﻴﺎري از ﻋﺎﻟﻤﺎن واژهﺷﻨﺎس ﻋﺮب‪ ،‬آﻳﺎت و رواﻳﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻘﻴﻬﺎن در‬
‫ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎي ﺧﻮد از ﻣﻔﻬﻮم آن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻤﺎن ﻟﻐﺖ‪ ،‬اوﻟﻮﻳﺖ دارﻧﺪ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻋﺎﻟﻤﺎن ﻋﻠﻢ ﻟﻐﺖ ﺑﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪﺑﺮداري از‬
‫ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎي ﺑﺮﺧﻲ ﻓﻘﻴﻬﺎن در ﻗﺮن دوم و ﺳﻮم ﻫﺠﺮي‪ ،‬ﺑﺮاي واژﮔﺎن ﻟﻐﺖ ﻋﺮب ﻣﻌﻨﻲﻳﺎﺑﻲ ﻛﺮدهاﻧﺪ و ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ A‬اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ‬
‫ﺗﺮﺟﻴﺤﺎت ﮔﺰارش ﺷﺪه در اﻛﺜﺮ ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﻟﻐﺖ ﻋﺮب‪ ،‬ﺗﺒﻌﻴﺖ و ﺗﻘﻠﻴﺪ ﻓﻘﻴﻬﺎن از ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎي ﻓﻘﻴﻬﺎن دو ﻗﺮن ﻳﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻣﻜﺎن ﺧﻄﺎ در ﺑﺮداﺷﺖ ﻓﻘﻴﻬﺎن‪ ،‬اﺻﻠﻲ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه در ﻓﻘﻪ ﺷﻴﻌﻪ و ﺣﺘﻲ ﻓﻘﻪ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻼﻣﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮي)رض( ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ »اﺟﺘﻬﺎد در ﻟﻐﺖ« ﺑﻮدﻧﺪ )و ﻇﺎﻫﺮاً اﺳﺘﺎد‬
‫‪A‬‬ ‫ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ روﻳﻜﺮد و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻮم اﺳﺘﺎد‪،‬‬
‫اﻳﺸﺎن‪ ،‬ﻣﺮﺣﻮم آﻳﺔاﷲ ﺳﻴﺪﺣﺴﻴﻦ ﺑﺮوﺟﺮدي( و اﻛﺜﺮ داﻧﺶآﻣﻮﺧﺘﮕﺎن ﻣﻜﺘﺐ او ﻧﻴﺰ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎورﻧﺪ و ﻣﺴﻴﺮ اﺳﺘﻨﺒﺎط را ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﻣﻌﻨﺎﻳﺎﺑﻲ ﻣﺴﺘﺪل ﺑﺮاي واژﮔﺎن ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ در ﻗﺮآن و ﺣﺪﻳﺚ و ﻛﻼم ﺑﺰرﮔﺎن ﻋﻠﻢ و ادب ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﮔﺰارش ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﻳﺎدﺷﺪه ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻮاردي ﻛﻪ واژه‪» A‬رﺟﻢ« در آن ﺑﻜﺎر ﺑﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺸﺎنﮔﺮ آن‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ »ﻣﻌﻨﺎ و ﻣﻔﻬﻮم اﺻﻠﻲ رﺟﻢ‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﺟﺰ "ﺑﻴﺮون راﻧﺪن" ﻧﻴﺴﺖ«‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﻲ اﺳﺘﻌﻤﺎﻻت دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ و‬
‫ﻣﻔﻬﻮم دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -285‬ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺒﺤﺮﻳﻦ ‪ 154/2‬و ﻣﻌﺠﻢ ﻣﻘﺎﻳﻴﺲ اﻟﻠﻐﺔ ‪ 493/2‬و ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ‪ 227/12‬و اﻟﻌﻴﻦ ‪ 119/6‬و ﺻﺤﺎح‪،‬ﺟﻮﻫﺮي ‪ 1928/5‬و ﺗﺎج اﻟﻌﺮوس ‪271/16‬‬
‫‪ -286‬ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺒﺤﺮﻳﻦ ‪154/2‬و ‪ 155‬و ﻣﻌﺠﻢ ﻣﻘﺎﻳﻴﺲ اﻟﻠﻐﺔ ‪ 494/2‬و ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ‪ 227/12‬و اﻟﻌﻴﻦ ‪119/6‬و‪ 120‬و اﻟﻨﻬﺎﻳﺔ ﻓﻲ ﻏﺮﻳﺐ اﻟﺤﺪﻳﺚ ﻻﺑﻦ اﻷﺛﻴﺮ‬
‫‪205/2‬و ‪  206‬‬
‫‪ -287‬ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب و اﻟﻌﻴﻦ‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٩۶ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ در اﺳﺘﻌﻤﺎﻻت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و ﺑﻪ اﺷﻜﺎل ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮوز و ﻇﻬﻮر ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ و ﺷﺎﻣﻞِ »ﺗﻴﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮓ اﻧﺪاﺧﺘﻦ‪ ،‬ﺳﺨﻦ از‬
‫زﺑﺎن و دﻫﺎن ﺑﻴﺮون راﻧﺪن‪ ،‬از ﺟﺎﻳﮕﺎﻫﻲ ﻃﺮد ﻛﺮدن و ﺑﻴﺮون راﻧﺪن و ‪ «...‬ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫دﻟﻴﻞ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﻧﻴﺰ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﮔﻮاﻫﻲ ﮔﺰارشﻫﺎي ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻳﺎ ﻣﻔﺼﻞ ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﻟﻐﺖ ﻋﺮب‪ ،‬اﺳﺘﻌﻤﺎل واژﮔﺎن و ﺗﺼﺎرﻳﻒ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ از آن در ﻗﺮآن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ »ﻟﺴﺎن ﻋﺮﺑﻲ ﻣﺒﻴﻦ=زﺑﺎن ﻋﺮﺑﻲ آﺷﻜﺎر« )ﺑﺪون اﺟﻤﺎل و اﺑﻬﺎم( ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ و در‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻮارد ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ در آن‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﺳﺨﻨﻲ از »ﻗﺘﻞ« ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺧﻮاه ﺑﺎ ﺳﻨﮓ ﻳﺎ ﺑﺪون ﺳﻨﮓ!!! ﮔﺮﭼﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻧﺘﻴﺠﻪ‪A‬‬
‫ﺑﻜﺎرﺑﺮدن ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺼﺎدﻳﻖ رﺟﻢ )ﻣﺜﻞ ﺗﻴﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻳﺎ ﺳﻨﮓ اﻧﺪاﺧﺘﻦ( ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻫﻢ ﺑﺸﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻴﻦ »اﻣﻜﺎن وﻗﻮع ﻗﺘﻞ« ﺗﺎ‬
‫)ص(‬
‫»ﻟﺰوم ﺗﺤﻘﻖ ﻗﺘﻞ« ﺗﻔﺎوت ﺑﺴﻴﺎري اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻲﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﻪ آن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در اﺳﺘﻨﺒﺎط ﺣﻜﻤﻲ از اﺣﻜﺎم ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻣﺤﻤﺪي‬
‫آدﻣﻲ را ﺑﻪ اﻧﺤﺮاف و ﻳﺎ ﺗﺤﺮﻳﻒ دﭼﺎر ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﻓﺮق ﺑﻴﻦ »اﺧﺮاج از ﻧﻮع رﺟﻢ« ﺑﺎ »اﺧﺮاج از ﻧﻮع ﺗﺒﻌﻴﺪ و ﻧﻔﻲ ﺑﻠﺪ« ﻇﺎﻫﺮاً در »داﺋﻤﻲ ﺑﻮدن ﻳﺎ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺑﻮدن رﺟﻢ« و‬
‫»ﻣﻮﻗﺖ ﺑﻮدن و ﻛﻮﺗﺎه ﺑﻮدن زﻣﺎن ﺗﺒﻌﻴﺪ و ﻧﻔﻲ ﺑﻠﺪ« اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي روﺷﻦ ﺷﺪن ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﺴﺄﻟﻪ‪ ،‬اﺳﺘﻌﻤﺎﻻت ﻗﺮآﻧﻲ » ‪A‬‬
‫ﻣﺎده رﺟﻢ« را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻴﻢ؛‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل رﺟﻢ در ﻗﺮآن‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ واژﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺸﺘﻖ از ﻣﺎده‪» A‬رﺟﻢ« ﺑﻮده و در ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪاﻧﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫رﺟﻴﻢ(( اﻳﻦ واژه‪ ،‬ﺻﻔﺖ ﻣﺸﺒﻬﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ »ﻣﻔﻌﻮل=ﻣﺮﺟﻮم« ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ) آلﻋﻤﺮان ‪ ،36‬اﻟﺤﺠﺮ ‪ 17‬و ‪،34‬‬
‫اﻟﻨﺤﻞ ‪ ،98‬ص ‪ ،77‬اﻟﺘﻜﻮﻳﺮ ‪.(25‬‬
‫ﻋﻨﻮانِ »ﺷﻴﻄﺎن رﺟﻴﻢ = ﺷﻴﻄﺎنِ ﺑﻴﺮون راﻧﺪهﺷﺪه« ﻛﻪ در ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻦ آﻳﺎت آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻣﻌﻨﻲ و ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﺟﺰ »ﺑﻴﺮون‬
‫راﻧﺪن=اﺧﺮاج« ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ در دو ‪A‬‬
‫آﻳﻪ )ﺣﺠﺮ‪ 34/‬و ص‪ (77/‬ﺗﺼﺮﻳﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ‪» :‬ﻗﺎل ﻓﺎﺧﺮج ﻣﻨﻬﺎ ﻓﺈﻧﻚ رﺟﻴﻢ =‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻴﺮون رو از ﻋﺮش‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺗﻮ راﻧﺪه ﺷﺪهاي«‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﺤﻘﻖ ﻋﻨﻮان »رﺟﻴﻢ=ﺑﻴﺮون راﻧﺪهﺷﺪه«‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫دﺳﺘﻮر »اﺧﺮج=ﺑﻴﺮون رو« اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ؛ ﻫﻤﻴﻦﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ دﺳﺘﻮر ﺧﺮوج ﺑﻪ ﺷﻴﻄﺎن داد‪ ،‬ﻋﻨﻮان »رﺟﻴﻢ=ﺑﻴﺮون راﻧﺪه ﺷﺪه« ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻧﻔﺲ‬
‫دﺳﺘﻮر ﺑﻪ ﺧﺮوج‪ ،‬ﻋﻨﻮان »اﺧﺮاج« و »رﺟﻢ« را ﻛﺎﻣﻼً ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫در آﻳﺎت دﻳﮕﺮ ﻗﺮآن ﻫﻢ ﺑﺮ دﺳﺘﻮر ﺧﺮوج )اﺧﺮاج( ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺻﺮاﺣﺘﺎً ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﻢ )اﻷﻋﺮاف ‪» :(13‬ﻗﺎل ﻓﺎﻫﺒﻂ ﻣﻨﻬﺎ‬
‫ﻓﻤﺎ ﻳﻜﻮن ﻟﻚ أنﺗﺘﻜﺒﺮ ﻓﻴﻬﺎ ﻓﺎﺧﺮج إﻧﻚ ﻣﻦ اﻟﺼﺎﻏﺮﻳﻦ = ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺎﻳﻴﻦ رو از ﻋﺮش‪ ،‬ﺗﻮ را ﻧﺮﺳﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺟﺎﻳﮕﺎه‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺰرگ ﺑﻴﻨﻲ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻴﺮون رو ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺗﻮ از ﻛﻮﭼﻚ ﺷﻤﺮدﮔﺎﻧﻲ«‪ .‬دﺳﺘﻮر ﺑﻪ ﺧﺮوج را ﻣﺠﺪدا در آﻳﻪ‪ 18 A‬ﻫﻤﻴﻦ ﺳﻮره‬
‫ﻧﻴﺰ ﺗﻜﺮار ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮد ﻛﻪ »ﺑﻴﺮون راﻧﺪه ﺷﺪن« ﭼﻪ ﻧﻘﺸﻲ در زﻧﺪﮔﻲ ﺷﻴﻄﺎن دارد!!‬
‫ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺷﻴﻄﺎن رﺟﻴﻢ و ﻣﺮﺟﻮم را ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺷﻴﻄﺎن »ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺷﺪه« ﻣﻌﻨﻲ ﻧﻜﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم دﺳﺘﻮر‬
‫اﺧﺮاج ﺷﻴﻄﺎن )ﭘﺲ از ﺗﻤﺮّد از دﺳﺘﻮر ﺳﺠﺪه ﺑﻪ آدم و ﺧﻮد ﺑﺮﺗﺮﺑﻴﻨﻲ وي(‪ ،‬او را ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻧﻜﺮد و دﺳﺘﻮر ﺳﻨﮕﺴﺎرش را ﻧﻴﺰ‬
‫ﺻﺎدر ﻧﻜﺮد وﻟﻲ او را از درﮔﺎه اﻟﻬﻲ اﺧﺮاج ﻛﺮد‪.‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٩٧ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻣﺮﺟﻮﻣﻴﻦ(( اﻳﻦ واژه‪ ،‬اﺳﻢ ﻣﻔﻌﻮل از ﻣﺎده‪ A‬رﺟﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻳﻚ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﻗﺮآن آﻣﺪه اﺳﺖ )اﻟﺸﻌﺮاء‪» :(116/‬ﻗﺎﻟﻮا ﻟﺌﻦ ﻟﻢﺗﻨﺘﻪ ﻳﺎ‬
‫ﻧﻮح ﻟﺘﻜﻮﻧﻦ ﻣﻦ اﻟﻤﺮﺟﻮﻣﻴﻦ = ﮔﻔﺘﻨﺪ اي ﻧﻮح اﮔﺮ دﺳﺖ ﺑﺮ ﻧﺪاري‪ ،‬ﻫﺮآﻳﻨﻪ از ﺑﻴﺮون راﻧﺪهﺷﺪﮔﺎن ﺧﻮاﻫﻲ ﺑﻮد«‪.‬‬
‫ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻔﺴﺮان ﺑﺎ ﭘﻴﺸﻔﺮض »رﺟﻢ = ﺳﻨﮕﺴﺎر« آﻳﻪ را ﺑﻪ »ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎرﻛﺮدن« ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﺮدهاﻧﺪ وﻟﻲ ﻋﺪم‬
‫ﺻﺤﺖ اﻳﻦ ﺑﺮداﺷﺖ را ﺳﺎﻳﺮ آﻳﺎت ﻗﺮآن در ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼ در ﺳﻮره‪ A‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﺎ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﺑﻪ »ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﻗﻮم ﻧﻮح و ﻋﺎد و ﺛﻤﻮد و اﻧﺒﻴﺎء ﭘﺲ از آﻧﺎن )ﻋﻠﻴﻬﻢ ﺻﻠﻮات اﷲ(«‪ ،‬ﺗﺄﻛﻴﺪ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن آﻧﺎن ﺑﻪ اﻳﺸﺎن ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻟﻨﺨﺮﺟﻨﻜﻢ ﻣﻦ ارﺿﻨﺎ او ﻟﺘﻌﻮدن ﻓﻲ ﻣﻠﺘﻨﺎ = ﻳﺎ ﺷﻤﺎ را از ﺳﺮزﻣﻴﻦﻣﺎن اﺧﺮاج‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺑﺎورﻫﺎي ﻣﺎ ﺑﺮﮔﺮدﻳﺪ« ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ اراده‪ A‬ﻣﻌﻨﻲ »اﺧﺮاج« از ﻋﻨﻮان رﺟﻢ در ﺳﺎﻳﺮ آﻳﺎت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ اﻧﺒﻴﺎء‬
‫ﻳﺎدﺷﺪه اﺳﺖ )إﺑﺮاﻫﻴﻢ ‪ 9‬ﺗﺎ ‪ #13‬أ ﻟﻢﻳﺄﺗﻜﻢ ﻧﺒﺄ اﻟﺬﻳﻦ ﻣﻦ ﻗﺒﻠﻜﻢ ﻗﻮم ﻧﻮح و ﻋﺎد و ﺛﻤﻮد و اﻟﺬﻳﻦ ﻣﻦ ﺑﻌﺪﻫﻢ ﻻﻳﻌﻠﻤﻬﻢ إﻻ اﷲ‬
‫ﺟﺎءﺗﻬﻢ رﺳﻠﻬﻢ ﺑﺎﻟﺒﻴﻨﺎت ﻓﺮدوا أﻳﺪﻳﻬﻢ ﻓﻲ أﻓﻮاﻫﻬﻢ و ﻗﺎﻟﻮا إﻧﺎ ﻛﻔﺮﻧﺎ ﺑﻤﺎ أرﺳﻠﺘﻢ ﺑﻪ و إﻧﺎ ﻟﻔﻲ ﺷﻚ ﻣﻤﺎ ﺗﺪﻋﻮﻧﻨﺎ إﻟﻴﻪ ﻣﺮﻳﺐ‪#‬‬
‫ﻗﺎﻟﺖ رﺳﻠﻬﻢ أﻓﻲ اﷲ ﺷﻚ ﻓﺎﻃﺮ اﻟﺴﻤﺎوات و اﻷرض ﻳﺪﻋﻮﻛﻢ ﻟﻴﻐﻔﺮ ﻟﻜﻢ ﻣﻦ ذﻧﻮﺑﻜﻢ و ﻳﺆﺧﺮﻛﻢ إﻟﻰ أﺟﻞ ﻣﺴﻤﻰ ﻗﺎﻟﻮا إن‬
‫أﻧﺘﻢ إﻻ ﺑﺸﺮ ﻣﺜﻠﻨﺎ ﺗﺮﻳﺪون أن ﺗﺼﺪوﻧﺎ ﻋﻤﺎ ﻛﺎن ﻳﻌﺒﺪ آﺑﺎؤﻧﺎ ﻓﺄﺗﻮﻧﺎ ﺑﺴﻠﻄﺎن ﻣﺒﻴﻦ‪ #‬ﻗﺎﻟﺖ ﻟﻬﻢ رﺳﻠﻬﻢ إن ﻧﺤﻦ إﻻ ﺑﺸﺮ ﻣﺜﻠﻜﻢ و‬
‫ﻟﻜﻦ اﷲ ﻳﻤﻦ ﻋﻠﻰ ﻣﻦ ﻳﺸﺎء ﻣﻦ ﻋﺒﺎده و ﻣﺎ ﻛﺎن ﻟﻨﺎ أن ﻧﺄﺗﻴﻜﻢ ﺑﺴﻠﻄﺎن إﻻ ﺑﺈذن اﷲ و ﻋﻠﻰ اﷲ ﻓﻠﻴﺘﻮﻛﻞ اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن‪ #‬و ﻣﺎ ﻟﻨﺎ‬
‫أﻻ ﻧﺘﻮﻛﻞ ﻋﻠﻰ اﷲ و ﻗﺪ ﻫﺪاﻧﺎ ﺳﺒﻠﻨﺎ و ﻟﻨﺼﺒﺮن ﻋﻠﻰ ﻣﺎ آذﻳﺘﻤﻮﻧﺎ و ﻋﻠﻰ اﷲ ﻓﻠﻴﺘﻮﻛﻞ اﻟﻤﺘﻮﻛﻠﻮن‪ #‬و ﻗﺎل اﻟﺬﻳﻦ ﻛﻔﺮوا ﻟﺮﺳﻠﻬﻢ‬
‫ﻟﻨﺨﺮﺟﻨﻜﻢ ﻣﻦ أرﺿﻨﺎ أو ﻟﺘﻌﻮدن ﻓﻲ ﻣﻠﺘﻨﺎ ﻓﺄوﺣﻰ إﻟﻴﻬﻢ رﺑﻬﻢ ﻟﻨﻬﻠﻜﻦ اﻟﻈﺎﻟﻤﻴﻦ(‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﺳﻮره‪» A‬ﺷﻌﺮاء ‪ «167/‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﻗﺎﻟﻮا ﻟﺌﻦ ﻟﻢﺗﻨﺘﻪ ﻳﺎ ﻟﻮط ﻟﺘﻜﻮﻧﻦ ﻣﻦ اﻟﻤﺨﺮﺟﻴﻦ = ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اﮔﺮ دﺳﺖ ﺑﺮ‬
‫ﻧﺪاري اي ﻟﻮط‪ ،‬ﻫﺮآﻳﻨﻪ از ﺑﻴﺮون راﻧﺪهﺷﺪﮔﺎن ﺧﻮاﻫﻲ ﺑﻮد«‪.‬‬
‫ﺳﻮره ﺷﻌﺮاء در ﻣﻮرد ﻧﻮح)ع( آﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺟﻤﻼت‪ ،‬ﻛﺎﻣﻼً ﻳﻜﺴﺎن‬
‫‪A‬‬ ‫ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻋﺒﺎرت ﺑﺎ آﻧﭽﻪ در‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮﻗﻲ ﻛﻪ ﻫﺴﺖ در »ﺧﺒﺮ ﻓﻌﻞ ﻛﺎن ﻧﺎﻗﺼﻪ« اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﻮرد ﻧﻮح از ﻋﻨﻮان »ﻣﺮﺟﻮﻣﻴﻦ« اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه و در ﻣﻮرد‬
‫ﻟﻮط از ﻋﻨﻮان »ﻣﺨﺮﺟﻴﻦ« اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻮره اﺑﺮاﻫﻴﻢ‪ ،‬ﻫﻤﻪ‪ A‬اﻧﺒﻴﺎء ﺑﺎ ﺗﻬﺪﻳﺪ »اﺧﺮاج« روﺑﺮو ﺑﻮدهاﻧﺪ و ﺗﻌﺒﻴﺮ از اﺧﺮاج ﺑﻪ »رﺟﻢ« ﻛﺎﻣﻼً‬
‫‪A‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺻﺮﻳﺢ آﻳﺎت‬
‫ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ادﺑﻴﺎت ﻋﺮب اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ دو ﻋﻨﻮان »ﻣﺘﺮادف«اﻧﺪ و ﺑﻜﺎر ﺑﺮدن ﻫﺮﻳﻚ ﺑﺠﺎي دﻳﮕﺮي‪ ،‬اﻣﺮي راﻳﺞ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫)ع(‬
‫ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻴﻦ دوﮔﺎﻧﮕﻲ در ﺗﻌﺒﻴﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﺻﺮاﺣﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را در ﻋﻨﻮان ﺑﻌﺪي ﺑﺮرﺳﻲ‬ ‫در ﻣﻮرد ﺷﻌﻴﺐ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫رﺟﻤﻨﺎ(( ﻗﻮم ﺷﻌﻴﺐ در ﻣﻘﺎم ﺗﻬﺪﻳﺪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﻮد ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﻳﺎ ﺷﻌﻴﺐ ‪ ...‬ﻟﻮﻻ رﻫﻄﻚ ﻟﺮﺟﻤﻨﺎك = اي ﺷﻌﻴﺐ‪ ،‬اﮔﺮ‬
‫ﺧﺎﻧﺪاﻧﺖ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﺗﻮ را اﺧﺮاج ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ« )ﻫﻮد ‪ .(91‬اﻳﻨﺠﺎ از ﻋﻨﻮان »رﺟﻢ« اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه و ﻣﻔﺴﺮان ﺑﺎ ﭘﻴﺸﻔﺮضﻫﺎي ﺧﻮد‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره »أﻋﺮاف ‪ «88/‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺑﺰرﮔﺎن ﻗﻮم ﺷﻌﻴﺐ ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﻢ‪» :‬ﻟﻨﺨﺮﺟﻨﻚ ﻳﺎ‬ ‫آن را ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ »ﺳﻨﮕﺴﺎر« ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ وﻟﻲ در‬
‫ﺷﻌﻴﺐ واﻟﺬﻳﻦ آﻣﻨﻮا ﻣﻌﻚ ﻣﻦ ﻗﺮﻳﺘﻨﺎ أو ﻟﺘﻌﻮدن ﻓﻲ ﻣﻠﺘﻨﺎ‪ = ...‬اي ﺷﻌﻴﺐ‪ ،‬ﻳﺎ ﺗﻮ و ﻫﻢﻛﻴﺸﺎﻧﺖ را اﺧﺮاج ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ و ﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪١٩٨ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺑﺎورﻫﺎي ﻣﺎ ﺑﺮﮔﺮدﻳﺪ‪ .«...‬ﭘﺲ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻋﻨﻮان »رﺟﻢ« ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »اﺧﺮاج« ﻣﺘﺮادف ﺷﻤﺮده ﺷﺪه ﻛﻪ ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ در‬
‫ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻮع از آن ﺑﺎ دو ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻳﺎدﺷﺪه ﺑﻪ ﺷﺮح ﻣﺎﺟﺮا ﻣﻲﭘﺮدازد‪.‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦﻛﻪ در آﻳﺎت ﺳﻮره‪ A‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻧﻴﺰ ﺗﺄﻳﻴﺪ »ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ اﺧﺮاج« ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﻓﺘﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺑﺎ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان‪ ،‬ﮔﺰارش‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎل ﺷﻌﻴﺐ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻳﺮﺟﻤﻮن(( در ﺳﻮره‪» A‬ﻛﻬﻒ ‪ «20/‬ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﻢ‪» :‬إﻧﻬﻢ إن ﻳﻈﻬﺮوا ﻋﻠﻴﻜﻢ ﻳﺮﺟﻤﻮﻛﻢ أو ﻳﻌﻴﺪوﻛﻢ ﻓﻲ ﻣﻠﺘﻬﻢ و ﻟﻦﺗﻔﻠﺤﻮا إذا أﺑﺪا‬
‫= ﻫﻤﺎﻧﺎ آﻧﺎن اﮔﺮ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﭼﻴﺮه ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﺧﺮاجﺗﺎن ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻳﺎ ﺷﻤﺎ را وادار ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﺎورﻫﺎﺷﺎن ﺑﺮﮔﺮدﻳﺪ«‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻮن(( در ﺳﻮره‪» A‬دﺧﺎن ‪ «20/‬از ﻗﻮل ﻣﻮﺳﻲ)ع( ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﻢ‪» :‬و إﻧﻲ ﻋﺬت ﺑﺮﺑﻲ و رﺑﻜﻢ أنﺗﺮﺟﻤﻮن = ﻣﻦ ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر‬
‫ﺧﻮد و ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﻤﺎ ﭘﻨﺎه ﻣﻲﺑﺮم اﮔﺮ ﻣﺮا ﺑﻴﺮون ﺑﺮاﻧﻴﺪ«‪.‬‬
‫ارﺟﻢ(( در ﺳﻮره‪» A‬ﻣﺮﻳﻢ ‪ «46/‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﭘﺪر اﺑﺮاﻫﻴﻢ)ع( ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﻢ‪» :‬ﻗﺎل أراﻏﺐ أﻧﺖ ﻋﻦ آﻟﻬﺘﻲ ﻳﺎ إﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻟﺌﻦ ﻟﻢﺗﻨﺘﻪ‬
‫ﻷرﺟﻤﻨﻚ و اﻫﺠﺮﻧﻲ ﻣﻠﻴﺎ = آﻳﺎ ﺗﻮ از ﺧﺪاﻳﺎن ﻣﻦ روﻳﮕﺮداﻧﻲ اي اﺑﺮاﻫﻴﻢ‪ ،‬اﮔﺮ دﺳﺖ ﺑﺮ ﻧﺪاري ﻫﺮآﻳﻨﻪ ﺗﻮ را اﺧﺮاج ﻣﻲﻛﻨﻢ‬
‫و ﻣﺮا ﺗﺮك ﻛﻦ ﻣﺪﺗﻲ«‪ .‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻧﻴﺰ در ﭘﺎﺳﺦ ﭘﺪر ﮔﻔﺖ‪» :‬واﻋﺘﺰﻟﻜﻢ و ﻣﺎ ﺗﻌﺒﺪون ﻣﻦ دون اﷲ = ﻣﻦ ﺷﻤﺎ و آنﭼﻪ ﻏﻴﺮ از‬
‫ﺧﺪا ﻣﻲﭘﺮﺳﺘﻴﺪ را ﺗﺮك ﻛﺮده و ﻛﻨﺎره ﻣﻲﮔﻴﺮم« )ﻣﺮﻳﻢ‪.(48/‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﭘﺮداﺧﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻧﺒﻴﺎء را ﺑﺎ »ﺗﻬﺪﻳﺪ اﺧﺮاج« ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲدﻳﺪ و آن‬ ‫ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ آﻳﺎت آﻏﺎزﻳﻦ‬
‫ﺗﻬﺪﻳﺪﻫﺎ را ﺑﺎ ﺻﺮاﺣﺖ و ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »اﺧﺮاج« ﻣﻄﺮح ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ در ﺑﺮﺧﻲ آﻳﺎت دﻳﮕﺮ از ﻋﻨﻮان »رﺟﻢ« ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻧﺮﺟﻢ(( در ﺳﻮره‪» A‬ﻳﺲ ‪ «18/‬در ﻣﻮرد ﻳﻜﻲ از اﻗﻮام و ﺣﻀﻮر ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان در ﻣﻴﺎنﺷﺎن ﮔﺰارش ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ‪» :‬ﻟﺌﻦ ﻟﻢﺗﻨﺘﻬﻮا‬
‫ﻟﻨﺮﺟﻤﻨﻜﻢ و ﻟﻴﻤﺴﻨﻜﻢ ﻣﻨﺎ ﻋﺬاب اﻟﻴﻢ = اﮔﺮ دﺳﺖ ﺑﺮ ﻧﺪارﻳﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ را اﻟﺒﺘﻪ اﺧﺮاج ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد ﻳﺎ ﺑﻪ دردﻧﺎﻛﻲ ﻛﻴﻔﺮﺗﺎن‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ«‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره اﺑﺮاﻫﻴﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ »ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ اﺧﺮاج« را ﻋﻨﻮان ﺛﺎﻧﻮي رﺟﻢ ﻗﺮار داده اﺳﺖ )و ﻗﺎل‬ ‫ﺑﺎز ﻫﻢ اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻣﺸﻤﻮل آﻳﺎت‬
‫اﻟﺬﻳﻦ ﻛﻔﺮوا ﻟﺮﺳﻠﻬﻢ ﻟﻨﺨﺮﺟﻨﻜﻢ ﻣﻦ أرﺿﻨﺎ أو ﻟﺘﻌﻮدن ﻓﻲ ﻣﻠﺘﻨﺎ ﻓﺄوﺣﻰ إﻟﻴﻬﻢ رﺑﻬﻢ ﻟﻨﻬﻠﻜﻦ اﻟﻈﺎﻟﻤﻴﻦ ‪.(13/‬‬
‫ﻣﻄﻠﺐ دﻳﮕﺮ در ﻣﻮرد اﻳﻦ آﻳﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ »رﺟﻢ« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ »ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪن از ﻃﺮﻳﻖ ﺳﻨﮕﺴﺎر« ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻌﺪي ﻛﻪ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻟﻴﻤﺴﻨّﻜﻢ ﻣﻨﺎ ﻋﺬاب اﻟﻴﻢ=ﺑﻪ دردﻧﺎﻛﻲ ﻛﻴﻔﺮﺗﺎن ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ« ﻋﺒﺚ و ﺑﻴﻬﻮده ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﻣﺮگ از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﺳﻨﮕﺴﺎر‪ ،‬ﺧﻮد ﻣﺼﺪاق »ﻋﺬاب اﻟﻴﻢ« اﺳﺖ و ﻣﻌﻨﻲ ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ‪» :‬ﻳﺎ ﺷﻤﺎ را ﺑﺎ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻣﻲﻛﺸﻴﻢ ﻳﺎ ﺑﻪ دردﻧﺎﻛﻲ ﻛﻴﻔﺮﺗﺎن‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ«‪ .‬ﻣﮕﺮ »ﻗﺘﻞ از ﻃﺮﻳﻖ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن« ﻛﻴﻔﺮ آﺳﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻬﺪﻳﺪ اوﻟﻲ و آﺳﺎنﺗﺮ از ﺗﻬﺪﻳﺪ دوﻣﻲ»ﻋﺬاب‬
‫اﻟﻴﻢ« ﻣﻄﺮح ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ؟!!‬
‫اﮔﺮ ﻣﻔﻬﻮم رﺟﻢ را ﺑﻪ »اﺧﺮاج« ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﻨﻴﻢ اﻳﻦ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻨﻄﻔﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ »ﻳﺎ اﺧﺮاجﺗﺎن ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻳﺎ ﺑﻪ دردﻧﺎﻛﻲ ﻛﻴﻔﺮﺗﺎن‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ«‪.‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪١٩٩ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫رﺟﻤﺎ(( در ﺳﻮره‪» A‬ﻛﻬﻒ ‪ «22/‬ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﻢ‪» :‬ﺳﻴﻘﻮﻟﻮن ﺛﻼﺛﺔ راﺑﻌﻬﻢ ﻛﻠﺒﻬﻢ و ﻳﻘﻮﻟﻮن ﺧﻤﺴﺔ ﺳﺎدﺳﻬﻢ ﻛﻠﺒﻬﻢ رﺟﻤﺎ ﺑﺎﻟﻐﻴﺐ =‬
‫زود اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﻋﺪد اﺻﺤﺎب ﻛﻬﻒ‪ ،‬ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺑﻮد ﻛﻪ ﭼﻬﺎرﻣﻲﺷﺎن ﺳﮓﺷﺎن اﺳﺖ و ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﺸﻤﻲ‪،‬‬
‫ﺳﮓﺷﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺨﻨﻲ ﺑﺪون آﮔﺎﻫﻲ«‪.‬‬
‫ﻫﻴﭽﻜﺲ از ﻣﻔﺴﺮان ﺗﺮدﻳﺪي در اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﻧﺪارﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺮاد از رﺟﻢ در اﻳﻦ آﻳﻪ‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﺟﺰ »در اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺣﺪس و ﮔﻤﺎن«‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪﮔﺎن آن اﻋﺪاد ﻓﺮﺿﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ »ﺳﺨﻦ ﺑﺪون اﻃﻼع و آﮔﺎﻫﻲ« وﻗﺘﻲ از »دﻫﺎن ﺑﻴﺮون راﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد«‪ ،‬در ﻣﺜﻞ‬
‫ﭼﻮن »ﺗﻴﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﻜﻲ ﻣﻲاﻧﺪازﻧﺪ« و ﻗﺮآن اﻳﻦ ﻛﺎر را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان »رﺟﻢ« ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮده و »ﺑﻴﺮون راﻧﺪن ﺳﺨﻦ از‬
‫روي ﻧﺎآﮔﺎﻫﻲ و ﺟﻬﻞ« را ﻣﺼﺪاق »رﺟﻤﺎً ﺑﺎﻟﻐﻴﺐ« ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻮره »ﻣﻠﻚ‪ «5/‬ﻧﻴﺰ از ﻣﺎده‪ A‬رﺟﻢ ﺑﻬﺮه ﺑﺮده اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ آﻳﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﻢ‪» :‬و ﻟﻘﺪ زﻳﻨﺎ اﻟﺴﻤﺎء اﻟﺪﻧﻴﺎ ﺑﻤﺼﺎﺑﻴﺢ و‬
‫‪A‬‬ ‫رﺟﻮﻣﺎ((‬
‫ﺟﻌﻠﻨﺎﻫﺎ رﺟﻮﻣﺎ ﻟﻠﺸﻴﺎﻃﻴﻦ = ﻣﺎ ﺣﻘﻴﻘﺘﺎً آﺳﻤﺎن دﻧﻴﺎ را ﺑﺎ ﭼﺮاغﻫﺎﻳﻲ زﻳﻨﺖ دادﻳﻢ و آنﻫﺎ را اﺳﺒﺎب راﻧﺪن ﺷﻴﺎﻃﻴﻦ ﻗﺮار‬
‫دادﻳﻢ«‪.‬‬
‫ﻣﻲداﻧﻴﻢ ﻛﻪ در ﻣﺘﻮن ﺷﺮاﻳﻊ ﺧﺪاوﻧﺪي‪ ،‬ﺗﺎرﻳﻜﻲﻫﺎ را ﻣﺤﻞ ﺣﻀﻮر ﺷﻴﺎﻃﻴﻦ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺎرﻳﻜﻲ ﺟﻬﻞ ﻧﻴﺰ ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﺤﻞ ﺣﻀﻮر ﺷﻴﺎﻃﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻧﻮر ﺳﺘﺎرﮔﺎن و ﺷﻬﺎبﺳﻨﮓﻫﺎ ﻛﻪ ﺗﺎرﻳﻜﻲﻫﺎ را ﻣﻲﺷﻜﺎﻓﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮدي ﺧﻮد ﻣﻮﺟﺐ‬
‫ﺑﺮﻃﺮف ﺷﺪن ﺗﺎرﻳﻜﻲ ﺷﺪه و ﺑﺎﻋﺚ »ﻃﺮد ﺷﻴﺎﻃﻴﻦ« ﺷﻤﺮده ﺷﺪه ﻛﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺣﻘﻴﻘﻲ »رﺟﻮﻣﺎً ﻟﻠﺸﻴﺎﻃﻴﻦ« اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻪ اﻳﻦﻛﻪ‬
‫ﺷﻬﺎبﺳﻨﮓﻫﺎ ﺑﺮاي »رﺟﻢ = ﺳﻨﮕﺴﺎر« ﺷﻴﺎﻃﻴﻦ ﻗﺮار داده ﺷﺪهاﻧﺪ!!‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦﻛﻪ ﺑﺎ ﻓﺮض ﻣﻌﻨﺎي »ﭘﺮﺗﺎب ﻛﺮدن ﺷﻬﺎبﺳﻨﮓﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺷﻴﺎﻃﻴﻦ« )ﻛﻪ ﻣﻨﺎﻓﺎﺗﻲ ﻫﻢ ﺑﺎ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻧﺪارد(‬
‫از ﻛﺠﺎي اﻳﻦ آﻳﻪ ﻣﻲﺗﻮان »ﻗﺘﻞ ﺷﻴﺎﻃﻴﻦ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ‪ A‬ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن« را ﻓﻬﻤﻴﺪ و اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻛﺮد؟!!‬
‫ﻧﺘﻴﭽﻪﮔﻴﺮي‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎﻻت ﻗﺮآﻧﻲ واژه‪» A‬رﺟﻢ« اﺳﺎﺳﺎً ﻫﻴﭻ ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﻲ ﺑﺎ ﻣﻌﻨﺎي »ﻗﺘﻞ ﺑﺎ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن« ﻧﺪارد و ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ در‬
‫»ﻋﺮﺑﻲ ﻣﺒﻴﻦ« ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻌﻨﺎ و ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﺑﺮاي »رﺟﻢ« در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪه و ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻌﻨﺎي ﻛﻠﻲ »ﺑﻴﺮون راﻧﺪن« را ﺑﺎ ﻣﺼﺎدﻳﻖ‬
‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن آن ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫)ص(‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ اﺳﺘﻌﻤﺎﻻت ﮔﺰارش ﺷﺪه در ﻛﺘﺐ ﻟﻐﺖ ﻋﺮب و ﺧﺼﻮﺻﺎً ﮔﺰارشﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از زﺑﺎن ﻋﺮب ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‬
‫در ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮه رواج داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎ آﻧﭽﻪ در ﻗﺮآن آﻣﺪه‪ ،‬ﻛﺎﻣﻼً ﻣﻨﻄﺒﻖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎي ﺗﻔﺴﻴﺮي از آﻳﺎت و رواﻳﺎت ﻧﻴﺰ ﭼﻮن‬
‫ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎي ﻓﻘﻴﻬﺎن ﻗﺮن ﻫﺎي دوم و ﺳﻮم ﺑﻮده و اﻣﻜﺎن ﺧﻄﺎ در ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎي ﻓﻘﻬﻲ اﻣﺮي ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه‪ A‬ﻣﻌﻨﺎي ﻟﻐﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﺣﺠﻴﺖ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﻛﻤﺎل اﻃﻤﻴﻨﺎن ﮔﻔﺖ ﻛﻪ؛ »ﻣﻌﻨﺎي ﻛﻠﻲ و ﻋﻤﻮﻣﻲ واژه‪" A‬رﺟﻢ" ﭼﻴﺰي ﺟﺰ "اﺧﺮاج = ﺑﻴﺮون راﻧﺪن"«‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫دوم‪ -‬ﺑﺮرﺳﻲ اﺟﻤﺎﻟﻲ ﭘﻴﺸﻴﻨﻪ‪ A‬ﺣﻜﻢ )ﺑﺨﺶ‪(2‬‬
‫در ﺧﺼﻮص ﺣﻜﻢ راﻳﺞ ﻓﻘﻬﻲ »رﺟﻢ« ﺑﻴﻦ ﻓﻘﻬﺎء‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻜﺘﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢٠٠ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ (1‬دﻳﺪﮔﺎه راﻳﺞ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺬاﻫﺐ ﻣﺸﻬﻮر اﺳﻼﻣﻲ )ﻏﻴﺮ از ﺧﻮارج( در ﺧﺼﻮص ﺛﺒﻮت ﺣﻜﻢ »ﺳﻨﮕﺴﺎر« ﺑﻪ ﻋﻨﻮان »رﺟﻢ« در‬
‫زﻧﺎي »ﻣﺤﺼﻨﺔ« اﺟﻤﺎﻻً اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﻘﺼﻮد از ﻣﺬاﻫﺐ ﻣﺸﻬﻮر‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﻣﺬﻫﺐ ﺣﻨﻔﻲ‪ ،‬ﺷﺎﻓﻌﻲ‪ ،‬ﺣﻨﺒﻠﻲ و ﻣﺎﻟﻜﻲ در ﻛﻨﺎر‬
‫ﻣﺬﻫﺐ ﺷﻴﻌﻪ‪ A‬اﻣﺎﻣﻴﻪ )اﺛﻨﻲﻋﺸﺮي( اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (2‬اﻳﻦ ﺣﻜﻢ در ﻣﻮرد »اﺣﺼﺎن = دارا ﺑﻮدن ﻫﻤﺴﺮ داﺋﻤﻲ« اﺳﺖ و ﺷﺮوﻃﻲ ﺑﺮاي آن وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﺪون ﺗﺤﻘﻖ ﺗﻤﺎﻣﻲ‬
‫ﺷﺮوط‪ ،‬اﺟﺮاي ﺣﻜﻢ رﺟﻢ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻔﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻋﻤﺪهﺗﺮﻳﻦ اﻳﻦ ﺷﺮوط ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪» :‬در دﺳﺘﺮس ﺑﻮدن و اﻣﻜﺎن ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪي‬
‫ﺟﻨﺴﻲ از ﻫﻤﺴﺮ داﺋﻤﻲ )ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت اﺣﺼﺎن در زن و ﻣﺮد(‪ ،‬آﮔﺎه ﺑﻮدن ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮدار ﺑﻮدن زﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ او زﻧﺎ ﻣﻲﺷﻮد )ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺮد( و ﺑﻠﻮغ و ﻋﻘﻞ ﻣﺤﺼﻦ و ﻣﺤﺼﻨﻪ«‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﺪن را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ و از ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﺠﺮم ﺑﻪ او ﺳﻨﮕﺮﻳﺰه‬ ‫‪ (3‬ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﺣﻜﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺠﺮم را در ﺣﻔﺮهاي ﻛﻪ ﺗﺎ‬
‫ﭘﺮﺗﺎب ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻤﻴﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪي دارد‪.‬‬
‫‪ (4‬اﮔﺮ زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ ﺑﺎ اﻗﺮار ﻣﺠﺮم ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﭘﺲ از اﺻﺎﺑﺖ ﺳﻨﮕﺮﻳﺰهﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﺪن وي‪ ،‬اﻗﺪام ﺑﻪ ﻓﺮار ﻛﻨﺪ‪ ،‬او را رﻫﺎ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻈﺮ اﻛﺜﺮ ﻣﺬاﻫﺐ ﻓﻘﻬﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (5‬اﮔﺮ ﺟﺮم ﺑﺎ ﺷﻬﺎدت ﺷﻬﻮد ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺳﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻓﺮار ﻧﻴﺰ او را ﺑﺮ ﻣﻲﮔﺮداﻧﻨﺪ و ﺗﺎ ﺗﺤﻘﻖ ﺣﻜﻢ‪ ،‬او را ﺳﻨﮕﺴﺎر‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮﺧﻲ از ﻓﻘﻴﻬﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺗﻔﺎوﺗﻲ در ﻣﻮرد ﺟﻮاز ﻓﺮار ﺑﻴﻦ اﺛﺒﺎت آن ﺑﺎ اﻗﺮار ﻳﺎ ﺷﻬﺎدت ﺷﻬﻮد ﻗﺎﺋﻞ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و‬
‫ﻣﻨﺘﻬﺎي ﺣﻜﻢ را وﻗﻮع ﻗﺘﻞ ﻧﻤﻲداﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ (6‬ﻗﺎﺿﻲ ﺻﺎدرﻛﻨﻨﺪه‪ A‬ﺣﻜﻢ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺰو ﻣﺠﺮﻳﺎن ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎ اﻗﺮار ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ اول ﺣﺎﻛﻢ آﻏﺎز‬
‫ﻛﻨﺪ و ﺳﭙﺲ دﻳﮕﺮان و اﮔﺮ ﺑﺎ ﺷﻬﺎدت ﺷﻬﻮد اﺛﺒﺎت ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺷﻬﻮد آﻏﺎزﮔﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﺣﺎﻛﻢ و ﭘﺲ از او ‪A‬‬
‫ﺑﻘﻴﻪ‬
‫اﻓﺮاد‪ .‬ﻣﺠﺮﻳﺎن ﻧﻴﺰ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺮم اﻗﺪام ﻧﻜﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ (7‬اﻛﺜﺮ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻓﻘﻴﻬﺎن اﺳﻼﻣﻲ ﺗﻮﺑﻪ‪ A‬ﻗﺒﻞ از ﺷﻬﺎدت ﺷﻬﻮد ﻳﺎ اﻗﺮار را ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻨﺘﻔﻲ ﺷﺪن ﺣﺪ زﻧﺎ )‪ 100‬ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق‬
‫ﻳﺎ رﺟﻢ( ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از ﻓﻘﻬﺎء ﺗﻮﺑﻪ ﺑﺮاي ﻣﻨﺘﻔﻲ ﺷﺪن رﺟﻢ را ﺗﺎ ﺑﻌﺪ از اﺛﺒﺎت ﺣﻜﻢ و ﻗﺒﻞ از اﺟﺮاء ﻧﻴﺰ ﻧﺎﻓﺬ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي راﻳﺞ ﻓﻘﻬﻲ در اﺻﻞ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ‬
‫ﮔﺎﻧﻪ اﺳﻼﻣﻲ در ﻣﻮرد اﺻﻞ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ و دﻻﻳﻞ ﻋﻤﺪه‪ A‬آنﻫﺎ‬
‫اﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﮔﺰارﺷﻲ اﺟﻤﺎﻟﻲ از دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي راﻳﺞ ﻣﺬاﻫﺐ ﭘﻨﺞ ‪A‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﻌﺘﺒﺮه اﻳﻦ ﻣﺬاﻫﺐ ﻓﻘﻬﻲ ﭘﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﺑﺮاي رﻋﺎﻳﺖ اﺧﺘﺼﺎر در ﺑﺤﺚ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻲﭘﺮدازم ﺗﺎ ﺳﺎﺑﻘﻪ‪ A‬ﻣﻮﺿﻮع را ﻣﺴﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﺘﻮن‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﻌﺘﺒﺮه ﻓﻘﻬﻲ آنﻫﺎ ﺑﺴﻨﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺧﺴﺘﻪ ﻧﺸﺪه و اﻣﻜﺎن‬ ‫ﻧﻘﻞ دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻣﺬاﻫﺐ ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﻳﻜﻲ از ﻛﺘﺐ‬
‫ﭘﻲﮔﻴﺮي ﺑﺤﺚ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻓﺮاﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬در ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﻴﻪ‪ ،‬اﺻﻞ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه و ﻳﻜﻲ از ﻣﺴﺘﻨﺪات آن وﺟﻮد » ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ رﺟﻢ« )اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ اذا‬
‫زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ( اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ آن ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه وﻟﻲ ﻗﺮاﺋﺘﺶ ﻧﺴﺦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬دﻟﻴﻞ دﻳﮕﺮ آﻧﺎن ادﻋﺎي ﻗﻮل و ﻓﻌﻞ‬
‫)ص(‬
‫در اﺟﺮاء و ﻟﺰوم اﺟﺮاي آن اﺳﺖ‪ .‬دﻟﻴﻞ ﺳﻮم آﻧﺎن ﺳﻴﺮه‪ A‬ﺻﺤﺎﺑﻪ و ﺗﺎﺑﻌﻴﻦ و اﺟﻤﺎع اﻛﺜﺮ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻓﺮق‬ ‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬
‫اﺳﻼﻣﻲ و اﻫﻞ ﻋﻠﻢ در اﺳﻼم اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ »ﺧﻮارج« ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٢٠١ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻣﺘﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻳﻜﻲ از ﻣﻌﺘﺒﺮﺗﺮﻳﻦ ﻛﺘﺐ ﻓﻘﻬﻲ ﺣﻨﻔﻴﻪ ﻛﻪ ﻣﺆﻟﻒ آن ﻣﺮﺣﻮم »ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ اﺑﻲﺳﻬﻞ ﺳﺮﺧﺴﻲ« ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ »ﺷﻤﺲاﻟﺪﻳﻦ‬
‫ﺳﺮﺧﺴﻲ« )ﻣﺘﻮﻓﻲ ‪ (483‬از ﺑﺰرﮔﺎن ﻓﻘﻬﺎي ﺣﻨﻔﻲ در ﻗﺮن ﭘﻨﺠﻢ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻧﺎم »اﻟﻤﺒﺴﻮط« ﺑﻪ ﻧﻜﺎت ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﻪ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‬
‫)اﻟﺰﻧﺎ ﻧﻮﻋﺎن رﺟﻢ ﻓﻲ ﺣﻖ اﻟﻤﺤﺼﻦ و ﺟﻠﺪ ﻏﻴﺮ اﻟﻤﺤﺼﻦ و ﻗﺪ ﻛﺎن اﻟﺤﻜﻢ ﻓﻲ اﻻﺑﺘﺪاء اﻟﺤﺒﺲ ﻓﻲ اﻟﺒﻴﻮت و اﻟﺘﻌﻴﻴﺮ و اﻷذى‬
‫ﺑﺎﻟﻠﺴﺎن ﻛﻤﺎ ﻗﺎل اﷲﺗﻌﺎﻟﻰ ﻓﺎﻣﺴﻜﻮﻫﻦ ﻓﻲ اﻟﺒﻴﻮت و ﻗﺎل ﻓ‪Ĥ‬ذوﻫﻤﺎ ﺛﻢ اﻧﺘﺴﺦ ذﻟﻚ ﺑﺤﺪﻳﺚ ﻋﺒﺎدة ﺑﻦ اﻟﺼﺎﻣﺖ أن اﻟﻨﺒﻲ)ص( ﻗﺎل‬
‫ﺧﺬوا ﻋﻨﻰ ﻗﺪ ﺟﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦ ﺳﺒﻴﻼ اﻟﺒﻜﺮ ﺑﺎﻟﺒﻜﺮ ﺟﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ و ﺗﻐﺮﻳﺐ ﻋﺎم و اﻟﺜﻴﺐ ﺑﺎﻟﺜﻴﺐ ﺟﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ و رﺟﻢ ﺑﺎﻟﺤﺠﺎرة و ﻗﺪ ﻛﺎن‬
‫ﻫﺬا ﻗﺒﻞ ﻧﺰول ﺳﻮرة اﻟﻨﻮر ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻗﻮﻟﻪ ﺧﺬوا ﻋﻨﻰ و ﻟﻮ ﻛﺎن ﺑﻌﺪ ﻧﺰوﻟﻬﺎ ﻟﻘﺎل ﺧﺬوا ﻋﻦ اﷲﺗﻌﺎﻟﻰ ﺛﻢ اﻧﺘﺴﺦ ذﻟﻚ ﺑﻘﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ‬
‫ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة و اﺳﺘﻘﺮ اﻟﺤﻜﻢ ﻋﻠﻰ اﻟﺠﻠﺪ ﻓﻲ ﺣﻖ ﻏﻴﺮ اﻟﻤﺤﺼﻦ و اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻲ ﺣﻖ اﻟﻤﺤﺼﻦ ﻓﺄﻣﺎ اﻟﺠﻠﺪ‬
‫ﻓﻬﻮ ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻴﻦ اﻟﻌﻠﻤﺎء و أﻣﺎ اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻬﻮ ﺣﺪ ﻣﺸﺮوع ﻓﻲ ﺣﻖ اﻟﻤﺤﺼﻦ؟ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﻟﺴﻨﺔ اﻻ ﻋﻠﻰ ﻗﻮل اﻟﺨﻮارج ﻓﺈﻧﻬﻢ‬
‫)ص(‬
‫ﻳﻨﻜﺮون اﻟﺮﺟﻢ ﻷﻧﻬﻢ ﻻﻳﻘﺒﻠﻮن اﻻﺧﺒﺎر إذا ﻟﻢﺗﻜﻦ ﻓﻲ ﺣﺪ اﻟﺘﻮاﺗﺮ و اﻟﺪﻟﻴﻞ ﻋﻠﻰ أن اﻟﺮﺟﻢ ﺣﺪ ﻓﻲ ﺣﻖ اﻟﻤﺤﺼﻦ أن اﻟﻨﺒﻲ‬
‫رﺟﻢ ﻣﺎﻋﺰا ﺑﻌﺪ ﻣﺎ ﺳﺄل ﻋﻦ اﺣﺼﺎﻧﻪ و رﺟﻢ اﻟﻐﺎﻣﺪﻳﺔ و ﺣﺪﻳﺚ اﻟﻌﺴﻴﻒ ﺣﻴﺚ ﻗﺎل واﻏﺪﻳﺎ أﻧﻴﺲ إﻟﻰ اﻣﺮأة ﻫﺬا ﻓﺎن اﻋﺘﺮﻓﺖ‬
‫ﻓﺎرﺟﻤﻬﺎ دﻟﻴﻞ ﻋﻠﻰ ذﻟﻚ و ﻗﺎل ﻋﻤﺮ)رض( ﻋﻠﻰ اﻟﻤﻨﺒﺮ و ان ﻣﻤﺎ أﻧﺰل ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن أن اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ‬
‫و ﺳﻴﺄﺗﻲ ﻗﻮم ﻳﻨﻜﺮون ذﻟﻚ و ﻟﻮﻻ أن اﻟﻨﺎس ﻳﻘﻮﻟﻮن زاد ﻋﻤﺮ ﻓﻲ ﻛﺘﺎب اﷲ ﻟﻜﺘﺒﺘﻬﺎ ﻋﻠﻰ ﺣﺎﺷﻴﺔ اﻟﻤﺼﺤﻒ‪#‬ﺟﻠﺪ ‪ 36/9‬و‬
‫‪(37‬‬
‫‪ -2‬در ﻓﻘﻪ ﺷﺎﻓﻌﻲ ﻧﻴﺰ اﺻﻞ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ و ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻗﺮآﻧﻲ ادﻋﺎﻳﻲ آن ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﺘﻨﺪات رواﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺪﻋﻲ ﻗﻮل و‬
‫ﻓﻌﻞ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( در ﺧﺼﻮص رﺟﻢ اﺳﺖ ﻧﻴﺰ از ﺟﻤﻠﻪ‪ A‬دﻻﻳﻞ ﭘﺬﻳﺮش ﺣﻜﻢ اﺳﺖ‪ .‬ادﻋﺎي اﺟﻤﺎع ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ )ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎي ﺧﻮارج(‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﺴﺘﻨﺪ دﻳﮕﺮ آن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻌﺘﺒﺮﺗﺮﻳﻦ ﻓﻘﻬﺎي ﺷﺎﻓﻌﻲ ﻣﺮﺣﻮم »ﻣﺤﻴﻰاﻟﺪﻳﻦﺑﻦﺷﺮف ﻧﻮوي« اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻗﺮن ﻫﻔﺘﻢ ﻫﺠﺮي )ﻣﺘﻮﻓﻲ ‪(676‬‬
‫ﻣﻲزﻳﺴﺘﻪ‪ .‬او در ﻛﺘﺎب ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻓﻘﻬﻲ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﻧﺎم »اﻟﻤﺠﻤﻮع« ﺑﻪ ﻣﻮارد ﻳﺎدﺷﺪه در ﻓﻘﻪ ﺷﺎﻓﻌﻲ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬او در‬
‫ﺟﻠﺪ »‪/20‬ص ‪ 7‬و ﭘﺲ از آن« دﻳﺪﮔﺎه ﺷﺎﻓﻌﻴﻪ را ﮔﺰارش ﻛﺮده اﺳﺖ )إذا وﻃﺊ رﺟﻞ ﻣﻦ أﻫﻞ دار اﻻﺳﻼم اﻣﺮأة ﻣﺤﺮﻣﺔ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﻋﻘﺪ و ﻻﺷﺒﻬﺔ ﻋﻘﺪ و ﻏﻴﺮ ﻣﻠﻚ و ﻻﺷﺒﻬﺔ ﻣﻠﻚ و ﻫﻮ ﻋﺎﻗﻞ ﺑﺎﻟﻎ ﻣﺨﺘﺎر ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎﻟﺘﺤﺮﻳﻢ وﺟﺐ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺤﺪ‪ ،‬ﻓﺈن‬
‫ﻛﺎن ﻣﺤﺼﻨﺎ وﺟﺐ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺮﺟﻢ ﻟﻤﺎ روى اﺑﻦﻋﺒﺎس)رض( ﻗﺎل‪ ،‬ﻗﺎل ﻋﻤﺮ‪ :‬ﻟﻘﺪ ﺧﺸﻴﺖ أن ﻳﻄﻮل ﺑﺎﻟﻨﺎس زﻣﺎن ﺣﺘﻰ ﻳﻘﻮل ﻗﺎﺋﻠﻬﻢ‬
‫ﻣﺎ ﻧﺠﺪ اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻲ ﻛﺘﺎب اﷲ ﻓﻴﻀﻠﻮن و ﻳﺘﺮﻛﻮن ﻓﺮﻳﻀﺔ أﻧﺰﻟﻬﺎ اﷲ‪ ،‬أﻻ إن اﻟﺮﺟﻢ إذا أﺣﺼﻦ اﻟﺮﺟﻞ و ﻗﺎﻣﺖ اﻟﺒﻴﻨﺔ أو ﻛﺎن‬
‫اﻟﺤﻤﻞ أو اﻻﻋﺘﺮاف‪ ،‬و ﻗﺪ ﻗﺮأﺗﻬﺎ "اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ " و ﻗﺪ رﺟﻢ رﺳﻮلاﷲ)ص( و رﺟﻤﻨﺎ ‪#...‬ص ‪14‬‬
‫– ﻓﺄﻣﺎ اﻟﺜﻴﺐ اﻷﺣﺮار اﻟﻤﺤﺼﻨﻮن ﻓﺈن اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ أﺟﻤﻌﻮا ﻋﻠﻰ أن ﺣﺪﻫﻢ اﻟﺮﺟﻢ إﻻ ﻓﺮﻗﺔ ﻣﻦ أﻫﻞ اﻷﻫﻮاء‪ ،‬ﻓﺈﻧﻬﻢ رأوا أن ﺣﺪ‬
‫ﻛﻞ زان اﻟﺠﻠﺪ‪ ،‬و إﻧﻤﺎ ﺻﺎر اﻟﺠﻤﻬﻮر ﻟﻠﺮﺟﻢ ﻟﺜﺒﻮت أﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬ﻓﺨﺼﺼﻮا اﻟﻜﺘﺎب ﺑﺎﻟﺴﻨﺔ‪ ،‬أﻋﻨﻲ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ" اﻟﺰاﻧﻴﺔ‬
‫واﻟﺰاﻧﻲ" اﻵﻳﺔ(‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻓﻘﻪ ﺣﻨﺎﺑﻠﺔ ﻧﻴﺰ اﺻﻞ ﺣﻜﻢ و ﻣﺴﺘﻨﺪات آن را از ﻳﻚ ﺳﻮ ﺑﺮ اﺳﺎس ادﻋﺎﻫﺎ و ﻣﺘﻮﻧﻲ ﻗﺮار داده اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ در‬
‫ﺑﻴﺎن ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺬاﻫﺐ ﻓﻘﻬﻲ اﻫﻞﺳﻨﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ و از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﻫﻤﭽﻮن آﻧﺎن اﻳﻦ ﺣﻜﻢ را ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ اﺟﻤﺎع ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ )ﻏﻴﺮ از‬
‫ﺧﻮارج( ﻣﻲداﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢٠٢ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻗﺪاﻣﻪ ﺣﻨﺒﻠﻲ« )ﻣﺘﻮﻓﻲ ‪ (620‬از ﻣﻌﺘﺒﺮﺗﺮﻳﻦ و ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮﻳﻦ ﻓﻘﻬﺎي ﺣﻨﺎﺑﻠﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻗﺮن ﻫﻔﺘﻢ ﻫﺠﺮي ﻣﻲزﻳﺴﺘﻪ‪.‬‬ ‫»ﻋﺒﺪاﷲﺑﻦ‬
‫‪A‬‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ »ﻋﻤﺮﺑﻦﺣﺴﻴﻦ ﺑﻦ‬ ‫او در ﻛﺘﺎب ارزﺷﻤﻨﺪ ﻓﻘﻬﻲ ﺧﻮد ﺑﺎ ﻧﺎم »اﻟﻤﻐﻨﻲ ‪ 120/10‬و ‪ «121‬ﻛﻪ ﺷﺮح ﻛﺘﺎب »ﻣﺨﺘﺼﺮ«‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺧﺮﻗﻲ« )ﻣﺘﻮﻓﻲ ‪ (334‬اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﮔﺰارش داده اﺳﺖ ﻛﻪ‪» :‬وﺟﻮب رﺟﻢ در ﻣﻮرد زﻧﺎﻛﺎر داراي ﻫﻤﺴﺮ‪،‬‬
‫ﺻﺤﺎﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( و ﭘﻴﺮوان آﻧﺎن و اﻓﺮاد ﭘﺲ از اﻳﺸﺎن از ﻋﺎﻟﻤﺎن ‪A‬‬
‫ﻫﻤﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ و‬ ‫‪A‬‬ ‫ﭼﻪ ﻣﺮد و ﭼﻪ زن‪ ،‬ﺳﺨﻦ ‪A‬‬
‫ﻫﻤﻪ اﻫﻞ ﻋﻠﻢ از‬
‫در ﻫﻤﻪ‪ A‬زﻣﺎنﻫﺎ اﺳﺖ و ﻣﺎ ﻫﻴﭻ ﻣﺨﺎﻟﻔﻲ ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺳﻴﻢ ﺑﺠﺰ ﺧﻮارج‪ ،‬ﻛﻪ آﻧﺎن ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﺻﺪﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﺮاي زﻧﺎﻛﺎران ﺑﺪون ﻫﻤﺴﺮ‬
‫و داراي ﻫﻤﺴﺮ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺑﻴﺎن ﻗﺮآن ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪" :‬زﻧﺎﻛﺎر و زﻧﺎدﻫﻨﺪه را ﻫﺮﻳﻚ ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﺰﻧﻴﺪ" در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه و‬
‫ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﻴﺎن ﻛﺘﺎب ﺧﺪا را ﻛﻪ ﺑﺎ ﻗﻄﻊ و ﻳﻘﻴﻦ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﭼﻨﺪ رواﻳﺘﻲ ﻛﻪ اﻣﻜﺎن دروغ ﺑﻮدن را دارﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺮك ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آنﻛﻪ ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﺎ ﺳﻨﺖ و رواﻳﺖ ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪ :‬ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا در ﮔﻔﺘﺎر‬
‫)ص(‬
‫ﺑﺮ آن‬ ‫و ﻛﺮدار رﺟﻢ را ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻛﺮده و رواﻳﺎت ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﻳﻦ روﻳﻜﺮد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﺗﻮاﺗﺮ اﺳﺖ و اﺻﺤﺎب ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬
‫اﺟﻤﺎع ﻛﺮده اﻧﺪ ﻛﻪ در ﺟﺎي ﺧﻮد و ﺿﻤﻦ ﺑﺤﺚ آن را ﻳﺎدآوري ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد اﮔﺮ ﺧﺪا ﺑﺨﻮاﻫﺪ‪ .‬و ﺧﺪاوﻧﺪ آﻳﻪاي در ﻗﺮآن‬
‫در ﻣﻮرد رﺟﻢ ﻧﺎزل ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻧﻮﺷﺘﻦ آن در ﻗﺮآن ﻧﺴﺦ ﺷﺪه وﻟﻲ ﺣﻜﻤﺶ ﺑﺎﻗﻲ اﺳﺖ‪ = ...‬وﺟﻮب اﻟﺮﺟﻢ ﻋﻠﻰ‬
‫اﻟﺰاﻧﻲ اﻟﻤﺤﺼﻦ رﺟﻼ ﻛﺎن أو اﻣﺮأة و ﻫﺬا ﻗﻮل ﻋﺎﻣﺔ أﻫﻞ اﻟﻌﻠﻢ ﻣﻦ اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ و اﻟﺘﺎﺑﻌﻴﻦ و ﻣﻦ ﺑﻌﺪﻫﻢ ﻣﻦ ﻋﻠﻤﺎء اﻷﻣﺼﺎر ﻓﻲ‬
‫ﺟﻤﻴﻊ اﻷﻋﺼﺎر و ﻻﻧﻌﻠﻢ ﻓﻴﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎ اﻻ اﻟﺨﻮارج ﻓﺈﻧﻬﻢ ﻗﺎﻟﻮا اﻟﺠﻠﺪ ﻟﻠﺒﻜﺮ و اﻟﺜﻴﺐ ﻟﻘﻮل اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ )اﻟﺰاﻧﻴﺔ واﻟﺰاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞ‬
‫واﺣﺪة ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺎﺋﻪ ﺟﻠﺪة ( و ﻗﺎﻟﻮا ﻻﻳﺠﻮز ﺗﺮك ﻛﺘﺎب اﷲ اﻟﺜﺎﺑﺖ ﺑﻄﺮﻳﻖ اﻟﻘﻄﻊ واﻟﻴﻘﻴﻦ ﻻﺧﺒﺎر آﺣﺎد ﻳﺠﻮز اﻟﻜﺬب ﻓﻴﻬﺎ و ﻻن‬
‫ﻫﺬا ﻳﻔﻀﻲ إﻟﻰ ﻧﺴﺦ اﻟﻜﺘﺎب ﺑﺎﻟﺴﻨﺔ و ﻫﻮ ﻏﻴﺮ ﺟﺎﺋﺰ‪ .‬و ﻟﻨﺎ اﻧﻪ ﻗﺪ ﺛﺒﺖ اﻟﺮﺟﻢ ﻋﻦ رﺳﻮلاﷲ)ص( ﺑﻘﻮﻟﻪ و ﻓﻌﻠﻪ ﻓﻲ أﺧﺒﺎر ﺗﺸﺒﻪ‬
‫)ص(‬
‫ﻋﻠﻰ ﻣﺎ ﺳﻨﺬﻛﺮه ﻓﻲ أﺛﻨﺎء اﻟﺒﺎب ﻓﻲ ﻣﻮاﺿﻌﻪ إن ﺷﺎء اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ و ﻗﺪ أﻧﺰﻟﻪ اﷲ‬ ‫اﻟﻤﺘﻮاﺗﺮ و أﺟﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ أﺻﺤﺎب رﺳﻮلاﷲ‬
‫ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻪ و إﻧﻤﺎ ﻧﺴﺦ رﺳﻤﻪ دون ﺣﻜﻤﻪ‪.«...‬‬
‫در اﻳﻦ ﻋﺒﺎرت‪ ،‬اﺑﻦﻗﺪاﻣﻪ ﻣﺪﻋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ » ‪A‬‬
‫ﻫﻤﻪ اﻫﻞ ﻋﻠﻢ و ﻋﺎﻟﻤﺎنِ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺮ ﺛﺒﻮت اﻳﻦ ﺣﻜﻢ در ﺷﺮﻳﻌﺖ‪ ،‬اﺟﻤﺎع‬
‫ﻛﺮدهاﻧﺪ«‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﮔﺮوﻫﻲ ﻛﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮوه »ﺧﻮارج« اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻓﻲ ادﻋﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﺴﺘﻨﺪات اﺻﻠﻲ ﺣﻜﻢ‬
‫رﺟﻢ ﺑﻴﻦ اﺟﻤﺎع ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬آﻳﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻗﺮآن و وﺣﻲ ﻧﺎزل ﺷﺪه وﻟﻲ ﻧﮕﺎرش آن در ﻗﺮآن »ﻧﺴﺦ« ﺷﺪه و ﺣﻜﻢ آن‬
‫ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ!! ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ از رواﻳﺎت ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﺣﺪ‪ ‬ﺗﻮاﺗﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺣﻜﻢ‪ ،‬ﻳﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﺟﻤﺎع و اﺗﻔﺎق ﻫﻤﻪ‪A‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﺠﺰ ﺧﻮارج را ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻓﻘﻪ ﻣﺎﻟﻜﻴﺔ در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص ﻛﻤﺘﺮ از ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺬاﻫﺐ ﻓﻘﻬﻲ اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﻛﺮده و ﻫﻤﭽﻮن دﻳﮕﺮ ﻣﺬاﻫﺐ اﺻﻞ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ و‬
‫ﺷﺮوط آن را ﻣﺨﺘﺼﺮا ﺑﻴﺎن ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻛﺘﺎب »اﻟﻤﺪوﻧﺔاﻟﻜﺒﺮى ‪ «236/6‬ﻛﻪ ﺣﺎوي دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻓﻘﻬﻲ رﺋﻴﺲ و اﻣﺎم ﻣﺬﻫﺐ ﻣﺎﻟﻜﻲ »ﻣﺎﻟﻚﺑﻦاﻧﺲ اﺻﺒﺤﻲ«‬
‫)ﻣﺘﻮﻓﻲ ‪ (179‬اﺳﺖ و رواﻳﺖ »ﺳﺤﻨﻮنﺑﻦﺳﻌﻴﺪ ﺗﻨﻮﺧﻲ« از »ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢ ﻋﺘﻘﻲ« اﺳﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ اﺷﺎره ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ »اﻓﺮاد داراي ﻫﻤﺴﺮ اﮔﺮ ﻣﺮﺗﻜﺐ زﻧﺎ ﺷﻮﻧﺪ ﺣﺪ آﻧﺎن رﺟﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺪون ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و اﻓﺮاد ﺑﺪون ﻫﻤﺴﺮ ﺣﺪ آﻧﺎن‬
‫ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﺪون رﺟﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻨﺖ آن را ﻣﻘﺮر ﻛﺮده اﺳﺖ = و اﻟﺜﻴﺐ ﺣﺪه اﻟﺮﺟﻢ ﺑﻐﻴﺮ ﺟﻠﺪ و اﻟﺒﻜﺮ‬
‫ﺣﺪه اﻟﺠﻠﺪ ﺑﻐﻴﺮ رﺟﻢ ﺑﺬﻟﻚ ﻣﻀﺖ اﻟﺴﻨﺔ«‪.‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٢٠٣ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫از اﻳﻦ ﻋﺒﺎرت ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻓﻘﻪ ﻣﺎﻟﻜﻲ ﭼﻴﺰي ﺟﺰ ﺳﻨﺖ )ﻗﻮﻟﻲ و ﻋﻤﻠﻲ( ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻧﺎﻣﻲ از آﻳﻪ‪A‬‬
‫ادﻋﺎﻳﻲ رﺟﻢ در ﻗﺮآن ﻧﻤﻲﺑﺮد و ﻇﺎﻫﺮا آن را ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺳﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬در ﻓﻘﻪ راﻳﺞ ﺷﻴﻌﻪ‪ A‬اﻣﺎﻣﻴﻪ‪ ،‬ﻧﻴﺰ اﺻﻞ ﺣﻜﻢ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه و ﻣﺴﺘﻨﺪات آن ﻋﻼوه ﺑﺮ ادﻋﺎي اﺟﻤﺎع ﻋﻠﻤﺎي ﺷﻴﻌﻪ‪ ،‬رواﻳﺎﺗﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص آﻣﺪه و ﺣﺘﻲ در ﺑﺮﺧﻲ از آنﻫﺎ ادﻋﺎي وﺟﻮد آﻳﻪاي در ﻗﺮآن )ﻣﺸﺎﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﺬاﻫﺐ ﻓﻘﻬﻲ‬
‫اﻫﻞﺳﻨﺖ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ( ﻧﻴﺰ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﺷﻴﺦﻃﻮﺳﻲ )ﻛﻪ او را ﺷﻴﺦاﻟﻄﺎﺋﻔﺔ = ﺑﺰرگ ﻓﻘﻴﻬﺎن ﺷﻴﻌﻪ و رﺋﻴﺲ آﻧﺎن ﻣﻲﺧﻮاﻧﻨﺪ( در ﻛﺘﺎب »اﻟﺨﻼف ‪ 365/5‬و ‪ «366‬ﺑﻪ‬
‫ﺳﻴﺮه ﻋﻤﻠﻲ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( و اﻣﺎم ﻋﻠﻲ)ع( ﻛﻪ در ﻣﺘﻦ رواﻳﺎت و ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﺰارش‬
‫‪A‬‬ ‫ﻧﻜﺎت ﻳﺎدﺷﺪه ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬او ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ‬
‫ﺷﺪه‪ ،‬اﺳﺘﻨﺎد ﻛﺮده اﺳﺖ )ﻣﺴﺄﻟﺔ ‪ : 1‬ﻳﺠﺐ ﻋﻠﻰ اﻟﺜﻴﺐ اﻟﺮﺟﻢ ‪ .‬وﺑﻪ ﻗﺎل ﺟﻤﻴﻊ اﻟﻔﻘﻬﺎء‪ .‬وﺣﻜﻲ ﻋﻦ اﻟﺨﻮارج أﻧﻬﻢ ﻗﺎﻟﻮا‪ :‬ﻻ رﺟﻢ‬
‫ﻓﻲ ﺷﺮﻋﻨﺎ‪ ،‬ﻷﻧﻪ ﻟﻴﺲ ﻓﻲ ﻇﺎﻫﺮ اﻟﻘﺮآن‪ ،‬و ﻻ ﻓﻲ اﻟﺴﻨﺔ اﻟﻤﺘﻮاﺗﺮة‪ .‬دﻟﻴﻠﻨﺎ‪ :‬إﺟﻤﺎع اﻟﻔﺮﻗﺔ‪ .‬و أﻳﻀﺎ روى ﻋﺒﺎدة ﺑﻦ اﻟﺼﺎﻣﺖ‪ :‬أن‬
‫اﻟﻨﺒﻲ)ص( ﻗﺎل‪ :‬ﺧﺬوا ﻋﻨﻲ‪ ،‬ﻗﺪ ﺟﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦ ﺳﺒﻴﻼ‪ ،‬اﻟﺒﻜﺮ ﺑﺎﻟﺒﻜﺮ ﺟﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ و ﺗﻐﺮﻳﺐ ﻋﺎم‪ ،‬و اﻟﺜﻴﺐ ﺑﺎﻟﺜﻴﺐ ﺟﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ و اﻟﺮﺟﻢ‪.‬‬
‫و زﻧﺎ ﻣﺎﻋﺰ‪ ،‬ﻓﺮﺟﻤﻪ رﺳﻮلاﷲ)ص(‪ ،‬و رﺟﻢ اﻟﻐﺎﻣﺪﻳﺔ‪ ،‬و ﻋﻠﻴﻪ إﺟﻤﺎع اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ‪ .‬و روي ﻋﻦ ﻧﺎﻓﻊ‪ ،‬ﻋﻦ اﺑﻦﻋﻤﺮ‪ :‬أن اﻟﻨﺒﻲ)ع( رﺟﻢ‬
‫ﻳﻬﻮدﻳﻴﻦ زﻧﻴﺎ‪ .‬و روي ﻋﻦ ﻋﻤﺮ أﻧﻪ ﻗﺎل‪ :‬ﻟﻮﻻ إﻧﻨﻲ أﺧﺸﻰ أن ﻳﻘﺎل زاد ﻋﻤﺮ ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن ﻟﻜﺘﺒﺖ آﻳﺔ اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻲ ﺣﺎﺷﻴﺔ‬
‫اﻟﻤﺼﺤﻒ‪ :‬اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ‪ ،‬ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ‪ .‬و روي‪ :‬أن ﻋﻠﻴﺎ)ع( ﺟﻠﺪ ﺷﺮاﺣﺔ ﻳﻮم اﻟﺨﻤﻴﺲ‪ ،‬و رﺟﻤﻬﺎ‬
‫ﻳﻮم اﻟﺠﻤﻌﺔ‪ ،‬و ﻗﺎل‪ :‬ﺟﻠﺪﺗﻬﺎ ﺑﻜﺘﺎب اﷲ‪ ،‬و رﺟﻤﺘﻬﺎ ﺑﺴﻨﺔ رﺳﻮلاﷲ)ص(‪ .‬ﻓﻘﺪ ﺛﺒﺖ ذﻟﻚ ﺑﺎﻟﺴﻨﺔ و إﺟﻤﺎع اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ(‪.‬‬
‫ﺗﺎ اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﺑﺤﺚ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﻛﻪ دﻳﺪﮔﺎه راﻳﺞ ﻓﻘﻬﺎي اﺳﻼم‪ ،‬ﻏﻴﺮ از ﺧﻮارج‪ ،‬ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺛﺒﻮت ﺣﻜﻢ رﺟﻢ و ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﻮدن‬
‫ﻴﺮه ادﻋﺎﻳﻲ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( و ﺻﺤﺎﺑﻪ‪ A‬او و از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻠﻲﺑﻦاﺑﻲﻃﺎﻟﺐ)ع( اﺳﺖ‪.‬‬
‫آن ﺑﻪ ﺳ ‪A‬‬
‫آﻧﺎن ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ادﻋﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ رواﻳﺎت ﻣﺘﻮاﺗﺮه ﻳﺎ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﺣﺪ ﺗﻮاﺗﺮ‪ ،‬ﺑﺮ ﺛﺒﻮت ﺣﻜﻢ ﻳﺎدﺷﺪه دﻻﻟﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﻲ‬
‫ﻣﺬاﻫﺐ ﻓﻘﻬﻲِ ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ‪ ،‬ﺑﻪ رواﻳﺎت ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‪ ،‬ﺑﻴﺶ از ﺳﺎﻳﺮ ادﻟﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻜﻲاﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﻫﻤﻪ‪ A‬دﻻﻳﻞ ﻳﺎدﺷﺪه ﻋﺠﻴﺐﺗﺮ‪ ،‬اﺳﺘﻨﺎد آﻧﺎن ﺑﻪ ادﻋﺎي »آﻳﻪاي ﻣﺤﺬوف از ﻗﺮآن« اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺘﻜﻔﻞ اﻳﻦ ادﻋﺎ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﺪ رواﻳﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬رواﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻫﻢ در ﻣﺘﻮن رواﻳﻲ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ آﻣﺪه و ﻫﻢ در ﻣﺘﻮن رواﻳﻲ ﺷﻴﻌﻪ ﮔﺰارش ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻣﻴﺪ ﺧﺪا ﺑﺤﺚ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ را ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم »ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺴﺘﻨﺪات ﻧﻈﺮﻳﻪ‪ A‬راﻳﺞ« ﭘﻲﮔﻴﺮي ﺧﻮاﻫﻢ ﻛﺮد ﺗﺎ ﻟﻮازم و ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳﻦ ادﻋﺎ‬
‫را ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اﺟﺮاي ﺣﻜﻢ‬
‫اﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻈﺮﻳﺎت راﻳﺞ در ﻣﺬاﻫﺐ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﻘﻬﻲ و ﭘﻴﺸﻴﻨﻪ‪ A‬ﻧﻈﺮي ﭼﻨﺪ و ﭼﻮن اﺟﺮاي ﺣﻜﻢ ﻧﮕﺎﻫﻲ ﻣﻲاﻧﺪازﻳﻢ‪:‬‬
‫‪ -1‬در ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺟﺮاي ﺣﻜﻢ رﺟﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻜﺎﺗﻲ اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﺪهﺗﺮﻳﻦ و ﻛﻠﻴﺪيﺗﺮﻳﻦ ﻧﻜﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫ﻳﻜﻢ( دﻳﺪﮔﺎه ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﻲ ﺑﺮ ﻟﺰوم ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮدن »ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ« ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﮔﺮوﻫﻲ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻋﺪم ﺟﻮاز‬
‫ﺟﻤﻊ ﺑﻴﻦ »ﺻﺪﺿﺮﺑﻪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و رﺟﻢ« اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻨﺎﺑﻠﻪ و ﺑﺮﺧﻲ دﻳﮕﺮ از ﻓﻘﻬﺎء آن را ﻻزم داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﻓﻘﻬﺎي ﺣﻨﻔﻲ‪،‬‬
‫ﺣﻜﻢ ﺟﻤﻊ ﺑﻴﻦ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و رﺟﻢ ﻗﺒﻞ از ﻧﺰول آﻳﻪي ﺳﻮره‪ A‬ﻧﻮر ﺑﻮده و ﺑﺎ آﻣﺪن آﻳﻪ‪ ،‬ﻧﺴﺦ ﺷﺪه اﺳﺖ )اﻟﻤﺒﺴﻮط ‪ 36/9‬و ‪#37‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢٠۴ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺛﻢ اﻟﺰﻧﺎ ﻧﻮﻋﺎن رﺟﻢ ﻓﻲ ﺣﻖ اﻟﻤﺤﺼﻦ و ﺟﻠﺪ ﻏﻴﺮ اﻟﻤﺤﺼﻦ و ﻗﺪ ﻛﺎن اﻟﺤﻜﻢ ﻓﻲ اﻻﺑﺘﺪاء اﻟﺤﺒﺲ ﻓﻲ اﻟﺒﻴﻮت و اﻟﺘﻌﻴﻴﺮ و‬
‫اﻷذى ﺑﺎﻟﻠﺴﺎن ﻛﻤﺎ ﻗﺎل اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻓﺎﻣﺴﻜﻮﻫﻦ ﻓﻲ اﻟﺒﻴﻮت و ﻗﺎل ﻓ‪Ĥ‬ذوﻫﻤﺎ ﺛﻢ اﻧﺘﺴﺦ ذﻟﻚ ﺑﺤﺪﻳﺚ ﻋﺒﺎدةﺑﻦاﻟﺼﺎﻣﺖ أن‬
‫)ص(‬
‫ﻗﺎل ﺧﺬوا ﻋﻨﻰ ﻗﺪ ﺟﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦ ﺳﺒﻴﻼ اﻟﺒﻜﺮ ﺑﺎﻟﺒﻜﺮ ﺟﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ و ﺗﻐﺮﻳﺐ ﻋﺎم و اﻟﺜﻴﺐ ﺑﺎﻟﺜﻴﺐ ﺟﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ و رﺟﻢ‬ ‫اﻟﻨﺒﻲ‬
‫ﺑﺎﻟﺤﺠﺎرة و ﻗﺪ ﻛﺎن ﻫﺬا ﻗﺒﻞ ﻧﺰول ﺳﻮرة اﻟﻨﻮر ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻗﻮﻟﻪ ﺧﺬوا ﻋﻨﻰ و ﻟﻮ ﻛﺎن ﺑﻌﺪ ﻧﺰوﻟﻬﺎ ﻟﻘﺎل ﺧﺬوا ﻋﻦ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﺛﻢ اﻧﺘﺴﺦ‬
‫ذﻟﻚ ﺑﻘﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة و اﺳﺘﻘﺮ اﻟﺤﻜﻢ ﻋﻠﻰ اﻟﺠﻠﺪ ﻓﻲ ﺣﻖ ﻏﻴﺮ اﻟﻤﺤﺼﻦ و اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻲ ﺣﻖ‬
‫اﻟﻤﺤﺼﻦ‪ ...‬و اﻟﺠﻤﻊ ﺑﻴﻦ اﻟﺠﻠﺪ و اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻲ ﺣﻖ اﻟﻤﺤﺼﻦ ﻏﻴﺮ ﻣﺸﺮوع ﺣﺪا ﻋﻨﺪﻧﺎ و ﻋﻨﺪ أﺻﺤﺎب اﻟﻈﻮاﻫﺮ ﻫﻤﺎ ﺣﺪ اﻟﻤﺤﺼﻦ‬
‫‪ ...‬و ﻗﺪ ﺑﻴﻨﺎ أن اﻟﺠﻤﻊ ﺑﻴﻨﻬﻤﺎ ﻗﺪ اﻧﺘﺴﺦ(‪.‬‬
‫دوم( ﻗﺮاردادن ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ رﺟﻢ در ﺣﻔﺮه‪ ،‬ﺟﺰو ﺣﻜﻢ و ﺣﺪ رﺟﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر در ﻣﻮرد زن ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﺑﺪن او از دﻳﺪ‬
‫ﻧﺎﻣﺤﺮﻣﺎن ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ وﻟﻲ ﻫﻴﭻ اﻟﺰام ﺷﺮﻋﻲ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻧﻴﺴﺖ )اﻟﻤﺒﺴﻮط ‪ 51/9‬و ‪#52‬و ﻻﻳﺤﻔﺮ ﻟﻠﻤﺮﺟﻮم و‬
‫ﻻﻳﺮﺑﻂ ﺑﺸﺊ ﻻﻳﻤﺴﻚ و ﻟﻜﻦ ﻳﻨﺼﺐ ﻗﺎﺋﻤﺎ ﻟﻠﻨﺎس ﻓﻴﺮﺟﻢ ‪ ...‬و أﻣﺎ اﻟﻤﺮأة ﻓﺎن ﺣﻔﺮ ﻟﻬﺎ ﻓﺤﺴﻦ و ان ﺗﺮك ﻟﻢﻳﻀﺮ(‪.‬‬
‫ﺳﻮم( از اﻃﻼق ﻋﺒﺎرت ﺳﺮﺧﺴﻲ در ﻣﺒﺴﻮط ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮ ﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻪ ؛ »ﺷﺮط اﺣﺼﺎن در زن و ﻣﺮد ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺮد ﻏﻴﺮ‬
‫ﻣﺤﺼﻦ ﺑﺎ زن ﻣﺤﺼﻨﻪ زﻧﺎ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮد را ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﻣﻲزﻧﻨﺪ« )‪ #39/9‬ﻧﻈﺮ ﻓﻲ أﻣﺮ اﻟﺮﺟﻞ ﻓﺈن ﻛﺎن ﻣﺤﺼﻨﺎ رﺟﻤﻪ و إن ﻛﺎن‬
‫ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻦ ﺟﻠﺪه‪ ...‬و أن ﻳﻜﻮن ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻦ اﻟﺰوﺟﻴﻦ ﻣﺜﻞ اﻵﺧﺮ ﻓﻲ ﺻﻔﺔ اﻻﺣﺼﺎن و اﻹﺳﻼم(‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎرم( ﺷﺮوط »اﺣﺼﺎن« ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻧﻘﻞ ﻣﺮﺣﻮم ﺳﺮﺧﺴﻲ‪ ،‬دو ﭼﻴﺰ اﺳﺖ؛ اﺳﻼم و اﻣﻜﺎن ﺑﻬﺮهﺑﺮدن از ﻫﻤﺴﺮ داﺋﻤﻲ‪ .‬او ﺗﺼﺮﻳﺢ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﺨﻦ ﭘﻴﺸﻴﻨﻴﺎن ﻛﻪ ﺷﺮوط را ﻫﻔﺘﮕﺎﻧﻪ ﻗﺮار دادهاﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺨﻦ دﻗﻴﻘﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ »ﻋﻘﻞ و ﺑﻠﻮغ« ﺷﺮط ﺑﺮاي اﺻﻞ‬
‫ﺗﻜﻠﻴﻒ )ﺗﺤﻘﻖ و ﺗﺤﻤﻞ ﻛﻴﻔﺮ( اﺳﺖ و اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺑﻪ ﻣﺴﺎ ‪A‬‬
‫ﻟﻪ اﺣﺼﺎن ﻧﺪارد‪» .‬آزاد ﺑﻮدن« و ﺑﺮده ﻧﺒﻮدن ﻧﻴﺰ ﺷﺮط ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻛﻴﻔﺮ‬
‫اﺳﺖ و ﺷﺮط ﺧﺎص ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ اﺣﺼﺎن ﻧﻴﺴﺖ )‪#39/9‬ﻓﺎﻟﻤﺘﻘﺪﻣﻮن ﻳﻘﻮﻟﻮن ﺷﺮاﺋﻄﻪ ﺳﺒﻌﺔ اﻟﻌﻘﻞ واﻟﺒﻠﻮغ واﻟﺤﺮﻳﺔ واﻟﻨﻜﺎح‬
‫اﻟﺼﺤﻴﺢ واﻟﺪﺧﻮل ﺑﺎﻟﻨﻜﺎح وأن ﻳﻜﻮن ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻦ اﻟﺰوﺟﻴﻦ ﻣﺜﻞ اﻵﺧﺮ ﻓﻲ ﺻﻔﺔ اﻻﺣﺼﺎن واﻹﺳﻼم واﻷﺻﺢ انﻧﻘﻮل ﺷﺮط‬
‫اﻻﺣﺼﺎن ﻋﻠﻰ اﻟﺨﺼﻮص اﺛﻨﺎن اﻻﺳﻼم واﻟﺪﺧﻮل ﺑﺎﻟﻨﻜﺎح اﻟﺼﺤﻴﺢ ﺑﺎﻣﺮأة ﻫﻲ ﻣﺜﻠﻪ ﻓﺄﻣﺎ اﻟﻌﻘﻞ واﻟﺒﻠﻮغ ﻓﻬﻤﺎ ﺷﺮط اﻷﻫﻠﻴﺔ‬
‫ﻟﻠﻌﻘﻮﺑﺔ ﻻ ﺷﺮط اﻻﺣﺼﺎن ﻋﻠﻰ اﻟﺨﺼﻮص ﻻن ﻏﻴﺮ اﻟﻤﺨﺎﻃﺐ ﻻﻳﻜﻮن أﻫﻼ ﻻﻟﺘﺰام ﺷﺊ ﻣﻦ اﻟﻌﻘﻮﺑﺎت واﻟﺤﺮﻳﺔ ﺷﺮط ﺗﻜﻤﻴﻞ‬
‫اﻟﻌﻘﻮﺑﺔ ﻻ أنﺗﻜﻮن ﺷﺮط اﻻﺣﺼﺎن ﻋﻠﻰ اﻟﺨﺼﻮص(‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺻﺤﻨﻪ اﺟﺮاي ﺣﻜﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺬﻫﺐ ﺣﻨﻔﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ اﻋﺘﻘﺎد اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺻﻮرت اﺛﺒﺎت ﺣﻜﻢ ﺑﺎ »ﺑﻴﻨﻪ =‬ ‫ﭘﻨﺠﻢ( ﺑﺤﺚ ﻓﺮار از‬
‫ﺷﻬﻮد« ﭘﺲ از ﻓﺮار ﻧﻴﺰ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﺮﺟﻮم ﮔﺮدد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ ﺣﻜﻢ ﺑﺎ اﻗﺮار ﻣﺠﺮم اﺛﺒﺎت‬
‫ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و اﻗﺪام ﺑﻪ ﻓﺮار ﻛﻨﺪ‪ ،‬او را ﺑﺮ ﻧﻤﻲﮔﺮداﻧﻨﺪ و ﻓﺮار را ﻣﺴﻘﻂ ﺑﻘﻴﻪ‪ A‬ﺣﺪ ﻣﻲداﻧﻨﺪ )اﻟﻤﺒﺴﻮط ‪#69/9‬ﻗﺎل‪ :‬و إذا ﺛﺒﺖ‬
‫ﺣﺪ اﻟﺰﻧﺎ ﻋﻠﻰ رﺟﻞ ﺑﺸﻬﺎدة اﻟﺸﻬﻮد و ﻫﻮ ﻣﺤﺼﻦ أو ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻦ ﻓﻠﻤﺎ أﻗﻴﻢ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻌﻀﻪ ﻫﺮب ﻓﻄﻠﺒﻪ اﻟﺸﺮط ﻓﺄﺧﺬوه ﻓﻲ ﻓﻮره‬
‫أﻗﻴﻢ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻘﻴﺔ اﻟﺤﺪ ﻻن اﻟﻬﺮوب ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻘﻂ ﻋﻨﻪ ﻣﺎ ﻟﺰﻣﻪ ﻣﻦ اﻟﺤﺪ(‪.‬‬
‫‪ -2‬در ﻓﻘﻪ ﺷﺎﻓﻌﻲ ﻧﻴﺰ ﻧﻜﺎت ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ‪ A‬ﺑﺤﺚ را ﻣﻲﺗﻮان اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﮔﺰارش داد‪:‬‬
‫ﻳﻜﻢ( ﻣﺤﺼﻦ و ﻣﺤﺼﻨﻪ ﻓﻘﻂ رﺟﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﻧﻤﻲﺧﻮرﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺟﻤﻊ ﺑﻴﻦ »ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و رﺟﻢ« ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ و ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﺑﻪ رﺟﻢ اﻛﺘﻔﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را در ﻛﺘﺎب » اﻟﻤﺠﻤﻮع ‪ 7/20‬و ‪ «8‬ﻣﻲﺗﻮان دﻳﺪ )و ﻻﻳﺠﻠﺪ اﻟﻤﺤﺼﻦ ﻣﻊ اﻟﺮﺟﻢ ﻟﻤﺎ روى‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٢٠۵ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫)ص(‬
‫ﻓﻘﺎم إﻟﻴﻪ رﺟﻞ ﻓﻘﺎل إن اﺑﻨﻲ ﻛﺎن ﻋﺴﻴﻔﺎ ﻋﻠﻰ‬ ‫أﺑﻮﻫﺮﻳﺮة و زﻳﺪﺑﻦﺧﺎﻟﺪ اﻟﺠﻬﻨﻲ رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻗﺎﻻ ‪ :‬ﻛﻨﺎ ﻋﻨﺪ رﺳﻮلاﷲ‬
‫ﻫﺬا ﻓﺰﻧﻰ ﺑﺎﻣﺮأﺗﻪ ‪ ،‬ﻓﻘﺎل ﻋﻠﻰ اﺑﻨﻚ ﺟﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ و ﺗﻐﺮﻳﺐ ﻋﺎم ‪ ،‬و اﻏﺪ ﻳﺎ أﻧﻴﺲ ﻋﻠﻰ اﻣﺮأة ﻫﺬا ﻓﺈن اﻋﺘﺮﻓﺖ ﻓﺎرﺟﻤﻬﺎ ‪ ،‬ﻓﻐﺪا‬
‫ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻓﺎﻋﺘﺮﻓﺖ ﻓﺮﺟﻤﻬﺎ ‪ ،‬و ﻟﻮ وﺟﺐ اﻟﺠﻠﺪ ﻣﻊ اﻟﺮﺟﻢ ﻷﻣﺮ ﺑﻪ(‬
‫دوم( دﺳﺘﻮري ﺑﺮاي ﻗﺮاردادن ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ رﺟﻢ در ﺣﻔﺮه از ﺳﻮي ﺷﺎرع ﻧﺮﺳﻴﺪه اﺳﺖ وﻟﻲ در ﻣﻮرد زن ﺑﺮاي آنﻛﻪ از دﻳﺪ‬
‫ﻧﺎﻣﺤﺮﻣﺎن در اﻣﺎن ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺣﻔﺮهاي ﺗﺎ ﺳﻴﻨﻪ‪ A‬وي ﺣﻔﺮ ﺷﺪه و او را در آن ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻨﺪ و رﺟﻢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ )ﻓﺈن ﻛﺎن اﻟﻤﺮﺟﻮم‬
‫رﺟﻼ ﻟﻢﻳﺤﻔﺮ ﻟﻪ‪ ،‬ﻻن اﻟﻨﺒﻲ)ص( ﻟﻢﻳﺤﻔﺮ ﻟﻤﺎﻋﺰ‪ ،‬و ﻻن ﻟﻴﺲ ﺑﻌﻮرة‪ ،‬و إن ﻛﺎن اﻣﺮأة ﺣﻔﺮ ﻟﻬﺎ ﻟﻤﺎ روى ﺑﺮﻳﺪة ﻗﺎل ﺟﺎءت اﻣﺮأة‬
‫ﻣﻦ ﻏﺎﻣﺪ إﻟﻰ رﺳﻮلاﷲ)ص( ﻓﺎﻋﺘﺮﻓﺖ ﺑﺎﻟﺰﻧﺎ‪ ،‬ﻓﺄﻣﺮ ﻓﺤﻔﺮ ﻟﻬﺎ ﺣﻔﺮة إﻟﻰ ﺻﺪرﻫﺎ ﺛﻢ أﻣﺮ ﺑﺮﺟﻤﻬﺎ ﻻن ذﻟﻚ أﺳﺘﺮ ﻟﻬﺎ‪ #‬ﻫﻤﺎن‪(47/‬‬
‫ﺳﻮم( اﮔﺮ ﻳﻜﻲ ﻣﺤﺼﻦ ﺑﺎﺷﺪ و دﻳﮕﺮي ﻣﺤﺼﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻦ را واﺟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ رﺟﻢ ﻛﻨﻨﺪ و ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻦ را ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﺰﻧﻨﺪ‬
‫و ﺗﺒﻌﻴﺪش ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬رواﻳﺖ اﺑﻲﻫﺮﻳﺮة از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻫﻢ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﻈﻮر را ﮔﺰارش ﻣﻲﻛﻨﺪ )و إن ﻛﺎن أﺣﺪﻫﻤﺎ ﻣﺤﺼﻨﺎ و اﻻﺧﺮ ﻏﻴﺮ‬
‫ﻣﺤﺼﻦ وﺟﺐ ﻋﻠﻰ اﻟﻤﺤﺼﻦ اﻟﺮﺟﻢ و ﻋﻠﻰ ﻏﻴﺮ اﻟﻤﺤﺼﻦ اﻟﺠﻠﺪ و اﻟﺘﻐﺮﻳﺐ‪ ،‬ﻻن أﺣﺪﻫﻤﺎ اﻧﻔﺮد ﺑﺴﺒﺐ اﻟﺮﺟﻢ و اﻻﺧﺮ اﻧﻔﺮد‬
‫ﺑﺴﺒﺐ اﻟﺠﻠﺪ و اﻟﺘﻐﺮﻳﺐ‪ ...‬و روى أﺑﻮﻫﺮﻳﺮة)رض( و زﻳﺪﺑﻦﺧﺎﻟﺪ اﻟﺠﻬﻨﻲ أن اﻟﻨﺒﻲ)ص( ﻗﺎل‪ :‬ﻋﻠﻰ اﺑﻨﻚ ﺟﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ و ﺗﻐﺮﻳﺐ ﻋﺎم و‬
‫اﻏﺪ ﻳﺎ أﻧﻴﺲ ﻋﻠﻰ اﻣﺮأة ﻫﺬا ﻓﺈن اﻋﺘﺮﻓﺖ ﻓﺎرﺟﻤﻬﺎ‪ .‬ﻓﺄوﺟﺐ اﻟﺤﺪ ﻋﻠﻰ اﻟﺮﺟﻞ و ﻋﻠﻖ اﻟﺮﺟﻢ ﻋﻠﻰ اﻋﺘﺮاف اﻟﻤﺮأة ‪#‬ﻫﻤﺎن‬
‫‪.(19‬‬
‫ﭼﻬﺎرم( ﻓﻘﻪ ﺷﺎﻓﻌﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﻓﻘﻪ ﻣﺎﻟﻜﻲ ﺑﻪ ﺷﺮوط ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ‪ A‬رﺟﻢ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺮوﻃﻲ از ﻗﺒﻴﻞ؛ ﺑﻠﻮغ‪ ،‬آزاد ﺑﻮدن )ﺑﺮده‬
‫ﻧﺒﻮدن(‪ ،‬داﺷﺘﻦ ﻫﻤﺴﺮ داﺋﻤﻲ و اﻣﻜﺎن ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪي ﺟﻨﺴﻲ از ﻫﻤﺴﺮ را داﺷﺘﻦ‪ ،‬از ﺷﺮوط ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل در ﻓﻘﻪ ﺷﺎﻓﻌﻲ اﺳﺖ )و‬
‫اﺧﺘﻠﻔﻮا ﻓﻲ ﺷﺮوﻃﻪ ﻓﻘﺎل ﻣﺎﻟﻚ اﻟﺒﻠﻮغ و اﻻﺳﻼم و اﻟﺤﺮﻳﺔ و اﻟﻮﻃﺊ ﻓﻲ ﻋﻘﺪ ﺻﺤﻴﺢ و ﺣﺎﻟﺔ ﺟﺎﺋﺰ ﻓﻴﻬﺎ اﻟﻮﻃﺊ و اﻟﻮﻃﺊ‬
‫اﻟﻤﺤﻈﻮر ﻫﻮ ﻋﻨﺪه اﻟﻮﻃﺊ ﻓﻲ اﻟﺤﻴﺾ أو ﻓﻲ اﻟﺼﻴﺎم ‪ ،‬ﻓﺈذا زﻧﺎ ﺑﻌﺪ اﻟﻮﻃﺊ اﻟﺬي ﻫﻮ ﺑﻬﺬه اﻟﺼﻔﺔ وﻫﻮ ﺑﻬﺬه اﻟﺼﻔﺎت ﻓﺤﺪه‬
‫اﻟﺮﺟﻢ ‪ .‬و واﻓﻖ أﺑﻮﺣﻨﻴﻔﺔ ﻣﺎﻟﻜﺎ ﻓﻲ ﻫﺬه اﻟﺸﺮوط إﻻ ﻓﻲ اﻟﻮﻃﺊ اﻟﻤﺤﻈﻮر و اﺷﺘﺮط ﻓﻲ اﻟﺤﺮﻳﺔ أنﺗﻜﻮن ﻣﻦ اﻟﻄﺮﻓﻴﻦ أﻋﻨﻲ‬
‫أنﻳﻜﻮن اﻟﺰاﻧﻲ و اﻟﺰاﻧﻴﺔ ﺣﺮﻳﻦ و ﻟﻢﻳﺸﺘﺮط اﻻﺳﻼم اﻟﺸﺎﻓﻌﻲ‪#‬ﻫﻤﺎن‪ 15/‬و ‪.(16‬‬
‫ﭘﻨﺠﻢ( در ﺻﻮرت ﻓﺮار ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ رﺟﻢ از ﺻﺤﻨﻪ‪ A‬اﺟﺮاي ﺣﻜﻢ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺎ ﺑﻴﻨﻪ = ﺷﻬﻮد ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺳﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻌﻘﻴﺐ و‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖ ﺷﺪه و ﺑﻘﻴﻪ‪ A‬ﺣﺪ ﺑﺮ وي ﺟﺎري ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺣﻜﻢ ﺑﺎ اﻗﺮار ﻣﺠﺮم ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺗﻌﻘﻴﺐ ﺷﻮد و ﺑﺎﻳﺪ رﻫﺎ ﺷﻮد ﺗﺎ‬
‫ﺑﮕﺮﻳﺰد )و إن ﻫﺮب اﻟﻤﺮﺟﻮم ﻣﻦ اﻟﺮﺟﻢ ‪ ،‬ﻓﺈن ﻛﺎن اﻟﺤﺪ ﺛﺒﺖ ﺑﺎﻟﺒﻴﻨﺔ أﺗﺒﻊ ورﺟﻢ ﻷﻧﻪ ﻻ ﺳﺒﻴﻞ إﻟﻰ ﺗﺮﻛﻪ ‪ ،‬وإن ﺛﺒﺖ ﺑﺎﻻﻗﺮار‬
‫)ص(‬
‫ﻟﻤﺎﻋﺰ‬ ‫ﻟﻢﻳﺘﺒﻊ ﻟﻤﺎ روى أﺑﻮ ﺳﻌﻴﺪ اﻟﺨﺪري‪ ...47/‬وإذا ﻫﺮب اﻟﻤﺮﺟﻮم ﺑﺎﻟﺒﻴﻨﺔ أﺗﺒﻊ ﺑﺎﻟﺮﺟﻢ ﺣﺘﻰ ﻳﻤﻮت ﻻ ﺑﺎﻻﻗﺮار ﻟﻘﻮﻟﻪ‬
‫"ﻫﻼ ﺧﻠﻴﺘﻤﻮه" وﻟﺼﺤﺔ اﻟﺮﺟﻮع ﻋﻦ اﻻﻗﺮار ‪ ،‬وﻻ ﺿﻤﺎن إذا ﻟﻢﻳﻀﻤﻨﻬﻢ)ص( ﻻﺣﺘﻤﺎل ﻛﻮن ﻫﺮﺑﻪ رﺟﻮﻋﺎ أو ﻏﻴﺮه اه ‪ .‬و ذﻫﺒﺖ‬
‫اﻟﻤﺎﻟﻜﻴﺔ إﻟﻰ أن اﻟﻤﺮﺟﻮم ﻻﻳﺘﺮك إذا ﻫﺮب وﻋﻦ أﺷﻬﺐ أن ذﻛﺮ ﻋﺬرا ﻓﻘﻴﻞ ﻳﺘﺮك واﻻ ﻓﻼ ‪ ،‬وﻧﻘﻠﻪ اﻟﻌﺘﺒﻰ ﻋﻦ ﻣﺎﻟﻚ ‪ ،‬وﺣﻜﻰ‬
‫اﻟﻠﺨﻤﻲ ﻋﻨﻪ ﻗﻮﻟﻴﻦ ﻓﻴﻤﻦ رﺟﻊ إﻟﻰ ﺷﺒﻬﺔ‪#‬ﻫﻤﺎن‪ 49/‬و ‪.(50‬‬
‫‪ -3‬در ﻓﻘﻪ ﺣﻨﺒﻠﻲ ﻫﻢ ﻧﻜﺎت ﻣﺸﺎﺑﻪ را ﻣﻲﺗﻮان دﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻳﻜﻢ( دو ﻧﻈﺮ در ﻣﻮرد ﻛﻴﻔﺮ ﻣﺤﺼﻦ و ﻣﺤﺼﻨﻪ ﺑﻴﻦ ﻓﻘﻬﺎي ﺣﻨﺒﻠﻲ وﺟﻮد دارد‪ .‬اﻛﺜﺮ آﻧﺎن ﺑﺎ »ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و رﺟﻢ« ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ‬
‫‪A‬‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ »ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و رﺟﻢ«‬ ‫‪A‬‬
‫ﻗﺪاﻣﻪ ﺣﻨﺒﻠﻲ ﻛﻪ ﺧﻮد از ﺣﺎﻣﻴﺎن‬ ‫و ﺑﺮﺧﻲ ﺑﻪ رﺟﻢ ﺗﻨﻬﺎ اﻛﺘﻔﺎ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را در ﮔﺰارش اﺑﻦ‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢٠۶ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫اﺳﺖ ﻣﻲﺗﻮان دﻳﺪ )ﻗﺎل أﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ رﺣﻤﻪ اﷲ‪ :‬و إذ زﻧﻰ اﻟﺤﺮ اﻟﻤﺤﺼﻦ أو اﻟﺤﺮة اﻟﻤﺤﺼﻨﺔ ﺟﻠﺪا و رﺟﻤﺎ ﺣﺘﻰ ﻳﻤﻮﺗﺎ ﻓﻲ إﺣﺪى‬
‫اﻟﺮواﻳﺘﻴﻦ ﻋﻦ أﺑﻲﻋﺒﺪ اﷲ رﺣﻤﻪاﷲ و اﻟﺮواﻳﺔ اﻷﺧﺮى ﻳﺮﺟﻤﺎن و ﻻﻳﺠﻠﺪان ‪ ...‬و أﻣﺎ آﻳﺔ اﻟﺠﻠﺪ ﻓﻨﻘﻮل ﺑﻬﺎ ﻓﺈن اﻟﺰاﻧﻲ ﻳﺠﺐ‬
‫)رض(‬
‫ﺣﻴﻦ ﺟﻠﺪ ﺷﺮاﺣﻪ ﺛﻢ رﺟﻤﻬﺎ و ﻗﺎل‬ ‫ﺟﻠﺪه ﻓﺈن ﻛﺎن ﺛﻴﺒﺎ رﺟﻢ ﻣﻊ اﻟﺠﻠﺪ و اﻵﻳﺔ ﻟﻢﺗﺘﻌﺮض ﻟﻨﻔﻴﻪ و اﻟﻰ ﻫﺬا أﺷﺎر ﻋﻠﻲ‬
‫ﺟﻠﺪﺗﻬﺎ ﺑﻜﺘﺎب اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﺛﻢ رﺟﻤﺘﻬﺎ ﺑﺴﻨﺔ رﺳﻮلاﷲ ‪#‬اﻟﻤﻐﻨﻲ ‪ 120/10‬و ‪ ... #121‬و ﻷﻧﻪ ﻗﺪ ﺷﺮع ﻓﻲ ﺣﻖ اﻟﺒﻜﺮ ﻋﻘﻮﺑﺘﺎن‬
‫اﻟﺠﻠﺪ و اﻟﺘﻐﺮﻳﺐ ﻓﻴﺸﺮع ﻓﻲ ﺣﻖ اﻟﻤﺤﺼﻦ أﻳﻀﺎ ﻋﻘﻮﺑﺘﺎن اﻟﺠﻠﺪ و اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻴﻜﻮن اﻟﺮﺟﻢ ﻣﻜﺎن اﻟﺘﻐﺮﻳﺐ ﻓﻌﻠﻰ ﻫﺬه اﻟﺮواﻳﺔ ﻳﺒﺪأ‬
‫ﺑﺎﻟﺠﻠﺪ أوﻻ ﺛﻢ ﻳﺮﺟﻢ‪ #‬ﻫﻤﺎن‪.(126/‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ راﻳﺞ در ﻓﻘﻪ ﺣﻨﺒﻠﻲ‪ ،‬ﻋﺪم ﻣﺸﺮوﻋﻴﺖ ﻗﺮار دادن ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ رﺟﻢ در ﺣﻔﺮه اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮاه ﻣﺠﺮم ﻣﺮد ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ زن‪.‬‬ ‫دوم(‬
‫ﺣﻜﻢ ﺑﺎ ﺑﻴﻨﻪ اﺛﺒﺎت ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﺑﺎ اﻗﺮار‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ‪ A‬ﻏﻴﺮ راﻳﺠﻲ ﻫﻢ در ﺑﻴﻦ ﻓﻘﻬﺎي ﺣﻨﺒﻠﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﺮد‪ ،‬ﻣﻄﻠﻘﺎ ﻗﺮاردادن در ﺣﻔﺮه ﻣﺸﺮوع ﻧﻴﺴﺖ وﻟﻲ‬
‫ﺑﺮاي زن‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺎ اﻗﺮار ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺣﻔﺮه ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ و اﮔﺮ ﺑﺎ ﺷﻬﻮد ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺳﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ او را در ﺣﻔﺮهاي ﻛﻪ ﺗﺎ ﻗﺴﻤﺖ‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻴﻨﻪ او را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻨﺪ )و إذا ﻛﺎن اﻟﺰاﻧﻲ رﺟﻼ أﻗﻴﻢ ﻗﺎﺋﻤﺎ و ﻟﻢ ﻳﻮﺛﻖ ﺑﺸﺊ و ﻟﻢ ﻳﺤﻔﺮ ﻟﻪ ﺳﻮاء ﺛﺒﺖ اﻟﺰﻧﺎ ﺑﺒﻴﻨﺔ أو‬
‫اﻗﺮار ﻻﻧﻌﻠﻢ ﻓﻴﻪ ﺧﻼﻓﺎ ﻷن اﻟﻨﺒﻲ)ص( ﻟﻢﻳﺤﻔﺮ ﻟﻤﺎﻋﺰ ﻗﺎل أﺑﻮﺳﻌﻴﺪ ﻟﻤﺎ أﻣﺮ رﺳﻮلاﷲ)ص( ﺑﺮﺟﻢ ﻣﺎﻋﺰ ﺧﺮﺟﻨﺎ ﺑﻪ إﻟﻰ اﻟﺒﻘﻴﻊ ﻓﻮاﷲ‬
‫ﻣﺎ ﺣﻔﺮﻧﺎ ﻟﻪ و ﻻ أوﺛﻘﻨﺎه و ﻟﻜﻨﻪ ﻗﺎم ﻟﻨﺎ رواه أﺑﻮ داود و ﻻن اﻟﺤﻔﺮ ﻟﻪ و دﻓﻦ ﺑﻌﻀﻪ ﻋﻘﻮﺑﺔ ﻟﻢﻳﺮد ﺑﻬﺎ اﻟﺸﺮع ﻓﻲ ﺣﻘﻪ ﻓﻮﺟﺐ أن‬
‫ﻻﺗﺜﺒﺖ و إن ﻛﺎن اﻣﺮأة ﻓﻈﺎﻫﺮ ﻛﻼم اﺣﻤﺪ أﻧﻬﺎ ﻻ ﻳﺤﻔﺮ ﻟﻬﺎ أﻳﻀﺎ و ﻫﻮ اﻟﺬي ذﻛﺮه اﻟﻘﺎﺿﻲ ﻓﻲ اﻟﺨﻼف و ذﻛﺮ ﻓﻲ اﻟﻤﺠﺮد أﻧﻪ‬
‫ان ﺛﺒﺖ اﻟﺤﺪ ﺑﺎﻻﻗﺮار ﻟﻢﻳﺤﻔﺮ ﻟﻬﺎ و ان ﺛﺒﺖ ﺑﺎﻟﺒﻴﻨﺔ ﺣﻔﺮ ﻟﻬﺎ إﻟﻰ اﻟﺼﺪر‪ ،‬ﻗﺎل أﺑﻮاﻟﺨﻄﺎب و ﻫﺬا أﺻﺢ ﻋﻨﺪي و ﻫﻮ ﻗﻮل‬
‫أﺻﺤﺎب اﻟﺸﺎﻓﻌﻲ ﻟﻤﺎ روى أﺑﻮﺑﻜﺮ و ﺑﺮﻳﺪة أن اﻟﻨﺒﻲ)ص( رﺟﻢ اﻣﺮأة ﻓﺤﻔﺮ ﻟﻬﺎ إﻟﻰ اﻟﺜﻨﺪوة رواه أﺑﻮداود و ﻷﻧﻪ اﺳﺘﺮ ﻟﻬﺎ و ﻻ‬
‫ﺣﺎﺟﺔ إﻟﻰ ﺗﻤﻜﻴﻨﻬﺎ ﻣﻦ اﻟﻬﺮب ﻟﻜﻮن اﻟﺤﺪ ﺛﺒﺖ ﺑﺎﻟﺒﻴﻨﺔ ﻓﻼﻳﺴﻘﻂ ﺑﻔﻌﻞ ﻣﻦ ﺟﻬﺘﻬﺎ ﺑﺨﻼف اﻟﺜﺎﺑﺖ ﺑﺎﻻﻗﺮار ﻓﺈﻧﻬﺎ ﺗﺘﺮك ﻋﻠﻰ‬
‫)ص(‬
‫ﺣﺎل ﻟﻮ أرادت اﻟﻬﺮب ﺗﻤﻜﻨﺖ ﻣﻨﻪ ﻷن رﺟﻮﻋﻬﺎ ﻋﻦ اﻗﺮارﻫﺎ ﻣﻘﺒﻮل‪ .‬و ﻟﻨﺎ ان أﻛﺜﺮ اﻷﺣﺎدﻳﺚ ﻋﻠﻰ ﺗﺮك اﻟﺤﻔﺮ ﻓﺈن اﻟﻨﺒﻲ‬
‫ﻟﻢﻳﺤﻔﺮ ﻟﻠﺠﻬﻨﻴﺔ و ﻻ ﻟﻤﺎﻋﺰ و ﻻ ﻟﻠﻴﻬﻮدﻳﻴﻦ و اﻟﺤﺪﻳﺚ اﻟﺬي اﺣﺘﺠﻮا ﺑﻪ ﻏﻴﺮ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻪ‪#‬اﻟﻤﻌﻨﻲ‪ 122/10‬و ‪.(123‬‬
‫)ص(‬
‫ﺳﻮم( ﺟﺰ ﻓﺮد ﻣﺤﺼﻦ را ﻧﻤﻲﺗﻮان رﺟﻢ ﻛﺮد )در ﺑﺤﺚ زﻧﺎ(‪ .‬اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎه ﻫﻤﻪ‪ A‬اﻫﻞ ﻋﻠﻢ اﺳﺖ و در ﺣﺪﻳﺚ از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‬
‫و اﺻﺤﺎب او ﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺗﺎﻛﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎه ﻓﻘﻬﺎي ﺣﻨﺒﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻇﺎﻫﺮاً ﻫﻴﭻ ﺗﻔﺎوﺗﻲ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺬاﻫﺐ در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص ﻧﺪارﻧﺪ )ان اﻟﺮﺟﻢ ﻻﻳﺠﺐ إﻻ ﻋﻠﻰ‬
‫اﻟﻤﺤﺼﻦ ﺑﺎﺟﻤﺎع أﻫﻞ اﻟﻌﻠﻢ و ﻓﻲ ﺣﺪﻳﺚ ﻋﻤﺮ‪ :‬إن اﻟﺮﺟﻢ ﺣﻖ ﻋﻠﻰ ﻣﻦ زﻧﺎ و ﻗﺪ أﺣﺼﻦ‪ .‬و ﻗﺎل اﻟﻨﺒﻲ)ص(‪» :‬ﻻﻳﺤﻞ دم اﻣﺮئ‬
‫ﻣﺴﻠﻢ إﻻ ﺑﺈﺣﺪى ﺛﻼث« ذﻛﺮ ﻣﻨﻬﺎ »أو زﻧﺎ ﺑﻌﺪ إﺣﺼﺎن«‪#‬اﻟﻤﻐﻨﻲ ‪.(126/10‬‬
‫ﭼﻬﺎرم( از ﻧﻈﺮ ﺣﻨﺎﺑﻠﻪ‪ ،‬ﺷﺮوط ﻫﻔﺘﮕﺎﻧﻪ ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ اﺣﺼﺎن ﻻزم ﺷﻤﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﺗﻮان ﺑﻬﺮهﺑﺮدن ﺟﻨﺴﻲ از ﻫﻤﺴﺮ داﺋﻤﻲ‪،‬‬
‫داﺷﺘﻦ ﻫﻤﺴﺮ داﺋﻤﻲ‪ ،‬ازدواج او ﺷﺮﻋﺎ ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮده ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﺎﻗﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ‪A‬‬
‫ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﺷﺮوط را در ﻫﻨﮕﺎم زﻧﺎ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻪ ﺑﻌﺪ از آن )و ﻟﻼﺣﺼﺎن ﺷﺮوط ﺳﺒﻌﺔ "أﺣﺪﻫﺎ" اﻟﻮﻃﺊ ﻓﻲ اﻟﻘﺒﻞ و ﻻﺧﻼف ﻓﻲ اﺷﺘﺮاﻃﻪ ‪ ...‬ﻻﺧﻼف ﻓﻲ أن‬
‫ﻋﻘﺪ اﻟﻨﻜﺎح اﻟﺨﺎﻟﻲ ﻋﻦ اﻟﻮﻃﺊ ﻻﻳﺤﺼﻞ ﺑﻪ اﺣﺼﺎن ‪" ...‬اﻟﺜﺎﻧﻲ" أنﻳﻜﻮن ﻓﻲ ﻧﻜﺎح ﻷن اﻟﻨﻜﺎح ﻳﺴﻤﻰ إﺣﺼﺎﻧﺎ ‪...‬و ﻻﺧﻼف‬
‫ﺑﻴﻦ أﻫﻞاﻟﻌﻠﻢ ﻓﻲ أن اﻟﺰﻧﺎ و وﻃﺊ اﻟﺸﺒﻬﺔ ﻻﻳﺼﻴﺮ ﺑﻪ اﻟﻮاﻃﺊ ﻣﺤﺼﻨﺎ ‪" ...‬اﻟﺜﺎﻟﺚ" أنﻳﻜﻮن اﻟﻨﻜﺎح ﺻﺤﻴﺤﺎ و ﻫﺬا ﻗﻮل أﻛﺜﺮ‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٢٠٧ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫أﻫﻞاﻟﻌﻠﻢ ﻣﻨﻬﻢ ﻋﻄﺎء و ﻗﺘﺎدة و ﻣﺎﻟﻚ و اﻟﺸﺎﻓﻌﻲ و أﺻﺤﺎباﻟﺮأي ‪" ...‬اﻟﺮاﺑﻊ" اﻟﺤﺮﻳﺔ و ﻫﻲ ﺷﺮط ﻓﻲ ﻗﻮل أﻫﻞاﻟﻌﻠﻢ ﻛﻠﻬﻢ إﻻ‬
‫أﺑﺎﺛﻮر ‪" ...‬اﻟﺸﺮط اﻟﺨﺎﻣﺲ و اﻟﺴﺎدس" اﻟﺒﻠﻮغ و اﻟﻌﻘﻞ ﻓﻠﻮ وﻃﺊ و ﻫﻮ ﺻﺒﻲ أو ﻣﺠﻨﻮن ﺛﻢ ﺑﻠﻎ أو ﻋﻘﻞ ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻣﺤﺼﻨﺎ ﻫﺬا‬
‫ﻗﻮل أﻛﺜﺮ أﻫﻞ اﻟﻌﻠﻢ و ﻣﺬﻫﺐ اﻟﺸﺎﻓﻌﻲ‪ ،‬و ﻣﻦ أﺻﺤﺎﺑﻪ ﻣﻦ ﻗﺎل ﻳﺼﻴﺮ ﻣﺤﺼﻨﺎ ‪" ...‬اﻟﺸﺮط اﻟﺴﺎﺑﻊ" أنﻳﻮﺟﺪ اﻟﻜﻤﺎل ﻓﻴﻬﻤﺎ‬
‫ﺟﻤﻴﻌﺎ ﺣﺎل اﻟﻮﻃﺊ ﻓﻴﻄﺄ اﻟﺮﺟﻞ اﻟﻌﺎﻗﻞ اﻟﺤﺮ اﻣﺮأة ﻋﺎﻗﻠﺔ ﺣﺮة و ﻫﺬا ﻗﻮل أﺑﻲﺣﻨﻴﻔﺔ و أﺻﺤﺎﺑﻪ و ﻧﺤﻮه ﻗﻮل ﻋﻄﺎء و اﻟﺤﺴﻦ و‬
‫اﺑﻦﺳﻴﺮﻳﻦ و اﻟﻨﺨﻌﻲ و ﻗﺘﺎدة و اﻟﺜﻮري و إﺳﺤﺎق‪#‬اﻟﻤﻐﻨﻲ ‪ 126//10‬ﺗﺎ ‪.(128‬‬
‫ﭘﻨﺠﻢ( اﮔﺮ ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ رﺟﻢ ﺑﺎ ﺑﻴﻨﻪ و ﺷﻬﻮد ﺟﺮﻣﺶ اﺛﺒﺎت ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و در ﺣﻴﻦ اﺟﺮا اﻗﺪام ﺑﻪ ﻓﺮار ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد و‬
‫اﺟﺮاي ﺣﻜﻢ اداﻣﻪ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺣﻜﻢ ﺑﺎ اﻗﺮار ﻣﺤﻜﻮم اﺛﺒﺎت ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﺮار وي او را ﺑﺎﻳﺪ رﻫﺎ ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﮕﺮﻳﺰد‪ .‬اﻳﻦ‬
‫دﻳﺪﮔﺎه ﻓﻘﻪ ﺣﻨﺒﻠﻲ اﺳﺖ )و ﻻﺣﺎﺟﺔ إﻟﻰ ﺗﻤﻜﻴﻨﻬﺎ ﻣﻦ اﻟﻬﺮب ﻟﻜﻮن اﻟﺤﺪ ﺛﺒﺖ ﺑﺎﻟﺒﻴﻨﺔ ﻓﻼ ﻳﺴﻘﻂ ﺑﻔﻌﻞ ﻣﻦ ﺟﻬﺘﻬﺎ ﺑﺨﻼف اﻟﺜﺎﺑﺖ‬
‫ﺑﺎﻻﻗﺮار ﻓﺈﻧﻬﺎ ﺗﺘﺮك ﻋﻠﻰ ﺣﺎل ﻟﻮ أرادت اﻟﻬﺮب ﺗﻤﻜﻨﺖ ﻣﻨﻪ ﻷن رﺟﻮﻋﻬﺎ ﻋﻦ اﻗﺮارﻫﺎ ﻣﻘﺒﻮل‪ #123/‬ﻓﺈن ﻫﺮب ﻣﻨﻬﻢ و ﻛﺎن‬
‫اﻟﺤﺪ ﺛﺒﺖ ﺑﺒﻴﻨﺔ اﺗﺒﻌﻮه ﺣﺘﻰ ﻳﻘﺘﻠﻮه ‪ :‬و إن ﻛﺎن ﺛﺒﺖ ﺑﺎﻗﺮار ﺗﺮﻛﻮه‪ #‬اﻟﻤﻐﻨﻲ ‪.(124/10‬‬
‫‪ -4‬در ﻓﻘﻪ ﻣﺎﻟﻜﻲ ﻫﻢ ﻫﻤﺎن ﻧﻜﺎت را ﭘﻲ ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻢ‪:‬‬
‫ﻳﻜﻢ( ﺣﻜﻢ زﻧﺎ ﻛﺎر داراي ﻫﻤﺴﺮ‪ ،‬رﺟﻢ اﺳﺖ ﺑﺪون ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و ﺣﻜﻢ زﻧﺎﻛﺎر ﺑﺪون ﻫﻤﺴﺮ‪ ،‬ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﺑﺪون رﺟﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺨﻦ‬
‫ﻓﻘﻬﺎي ﻣﺎﻟﻜﻲ اﺳﺖ )ﻫﻞ ﻳﺠﺘﻤﻊ اﻟﺠﻠﺪ و اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻲ اﻟﺰﻧﺎ ﻋﻠﻰ اﻟﺜﻴﺐ ﻓﻲ ﻗﻮل ﻣﺎﻟﻚ )ﻗﺎل( ﻻﻳﺠﺘﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ و اﻟﺜﻴﺐ ﺣﺪه اﻟﺮﺟﻢ‬
‫ﺑﻐﻴﺮ ﺟﻠﺪ و اﻟﺒﻜﺮ ﺣﺪه اﻟﺠﻠﺪ ﺑﻐﻴﺮ رﺟﻢ ﺑﺬﻟﻚ ﻣﻀﺖ اﻟﺴﻨﺔاﻟﻤﺪوﻧﺔ اﻟﻜﺒﺮي ‪(236/6‬‬
‫دوم( ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﺣﻜﻢ رﺟﻢ‪ ،‬ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ﻗﺮار دادن ﻣﺤﻜﻮم در ﺣﻔﺮه ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺧﻮاه ﻣﺤﻜﻮم ﻣﺮد ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ زن‪ .‬ﺣﻜﻢ ﺑﺎ ﺑﻴﻨﻪ و‬
‫ﺷﻬﻮد اﺛﺒﺎت ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﺑﺎ اﻗﺮار‪.‬‬
‫ﺿﻤﻨﺎ ﻣﺤﻜﻮم را ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﭼﻴﺰي ﺑﺴﺖ‪ ،‬ﺧﻮاه زن ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻣﺮد )اﻟﻤﺪوﻧﺔاﻟﻜﺒﺮى ‪#241 / 6‬ﻓﻬﻞ ﻳﺤﻔﺮ ﻟﻠﻤﺮﺟﻮم ﻓﻲ ﻗﻮل‬
‫ﻣﺎﻟﻚ؟ ﻗﺎل‪ :‬ﺳﺌﻞ ﻣﺎﻟﻚ ﻓﻘﺎل ﻣﺎ ﺳﻤﻌﺖ ﻋﻦ أﺣﺪ ﻣﻤﻦ ﻣﻀﻰ ﻳﺤﺪ ﻓﻴﻪ ﺣﺪا اﻧﻪ ﻳﺤﻔﺮ ﻟﻪ أو ﻻﻳﺤﻔﺮ ﻟﻪ اﻻ ان اﻟﺬي أرى اﻧﻪ‬
‫ﻻﻳﺤﻔﺮ ﻟﻪ‪ .‬ﻗﺎل‪ :‬و ﻗﺎل ﻣﺎﻟﻚ و ﻣﻤﺎ ﻳﺪﻟﻚ ﻋﻠﻰ ذﻟﻚ اﻟﺤﺪﻳﺚ ﻗﺎل ﻓﺮأﻳﺖ اﻟﺮﺟﻞ ﻳﺤﻨﻲ ﻋﻠﻰ اﻟﻤﺮأة ﻳﻘﻴﻬﺎ اﻟﺤﺠﺎرة ﻓﻠﻮ ﻛﺎن‬
‫ﻓﻲ ﺣﻔﺮة ﻣﺎ ﺣﻨﻰ ﻋﻠﻴﻬﺎ و ﻻأﻃﺎق ذﻟﻚ‪ .‬ﻗﻠﺖ‪ :‬ﻓﻬﻞ ﻳﺮﺑﻂ اﻟﻤﺮﺟﻮم ﻓﻲ ﻗﻮل ﻣﺎﻟﻚ؟ ﻗﺎل‪ :‬ﻟﻢاﺳﻤﻊ ﻣﻦ ﻣﺎﻟﻚ ﻓﻴﻪ ﺷﻴﺌﺎ و‬
‫ﻻأرى ان ﻳﺮﺑﻂ‪ .‬ﻗﻠﺖ‪ :‬ﻓﻬﻞ ﻳﺤﻔﺮ ﻟﻠﻤﺮﺟﻮﻣﺔ ﻓﻲ ﻗﻮل ﻣﺎﻟﻚ أم ﻻ؟ ﻗﺎل‪ :‬ﻟﻢاﺳﻤﻊ ﻣﻦ ﻣﺎﻟﻚ ﻓﻴﻪ ﺷﻴﺌﺎ و ﻣﺎ ﻫﻲ و اﻟﺮﺟﻞ اﻻ‬
‫ﺳﻮاء(‪.‬‬
‫ﺳﻮم( ﺷﺮط اﺻﻠﻲ در رﺟﻢ‪ ،‬ﺛﺒﻮت اﺣﺼﺎن در ﻣﻮرد ﻣﺤﻜﻮم اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮاه ﻣﺮد ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ زن‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را در ﻛﺘﺎب»اﻟﺜﻤﺮ‬
‫‪A‬‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ »اﻵﺑﻲ اﻷزﻫﺮي« )ﻣﺘﻮﻓﻲ ‪ (1330‬در ﻓﻘﻪ ﻣﺎﻟﻜﻲ ﻣﻲﺗﻮان دﻳﺪ )و ﻣﻦ زﻧﻰ ﻣﻦ ﺣﺮ ﻣﺴﻠﻢ ﻣﻜﻠﻒ ذﻛﺮا‬ ‫اﻟﺪاﻧﻲ‪«591/‬‬
‫ﻛﺎن أو أﻧﺜﻰ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻦ‪ ،‬رﺟﻢ ﺣﺘﻰ ﻳﻤﻮت(‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎرم( ﺷﺮوط اﺣﺼﺎن در ﻓﻘﻪ ﻣﺎﻟﻜﻲ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از؛ »ﻋﻘﻞ‪ ،‬ﺑﻠﻮغ‪ ،‬داﺷﺘﻦ ﻫﻤﺴﺮ داﺋﻤﻲ‪ ،‬اﻣﻜﺎن ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪي ﺟﻨﺴﻲ از ﻫﻤﺴﺮ‬
‫داﺋﻤﻲ‪ ،‬ﻣﺸﺮوع ﺑﻮدن ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪي ﺟﻨﺴﻲ از ﻫﻤﺴﺮ داﺋﻤﻲ«‪ .‬اﻳﻦﻫﺎ ﺷﺮوط ﻣﻮرد اﺗﻔﺎق ﻣﺎﻟﻜﻴﻪ اﺳﺖ )و اﻻﺣﺼﺎن أنﻳﺘﺰوج ‪...‬‬
‫اﻟﺮﺟﻞ اﻟﻌﺎﻗﻞ اﻟﺒﺎﻟﻎ‪ ،‬اﻣﺮأة‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺔ ﻛﺎﻧﺖ أو ﻛﺘﺎﺑﻴﺔ‪ ،‬ﺣﺮة أو أﻣﺔ‪ ،‬ﺑﺎﻟﻐﺔ أو ﻏﻴﺮ ﺑﺎﻟﻐﺔ ﻣﻤﻦ ﻳﻮﻃﺄ ﻣﺜﻠﻬﺎ‪ ،‬ﻧﻜﺎﺣﺎ ﺻﺤﻴﺤﺎ‪ ،‬اﺣﺘﺮازا‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢٠٨ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻣﻦ اﻟﻨﻜﺎح اﻟﻔﺎﺳﺪ‪ ،‬ﻓﺈﻧﻪ ﻻﻳﺤﺼﻦ اﺗﻔﺎﻗﺎ‪ ،‬و ﻳﻄﺆﻫﺎ وﻃﺄ ﺻﺤﻴﺤﺎ‪ ،‬أي ﻣﺒﺎﺣﺎ‪ .‬ﻓﻠﻮ وﻃﺊ ﻓﻲ ﺣﺎل اﻟﺤﻴﺾ ﻓﻼ إﺣﺼﺎن ﺑﻬﺬا‬
‫اﻟﻮﻃﺊ‪ #‬اﻟﺜﻤﺮ اﻟﺪاﻧﻲ‪.(591/‬‬
‫ﭘﻨﺠﻢ( ﻇﺎﻫﺮاً در ﻓﻘﻪ ﻣﺎﻟﻜﻲ ﻫﻴﭻ اﻣﻜﺎﻧﻲ ﺑﺮاي ﻓﺮار ﻣﺤﻜﻮم ﺑﺮﺳﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺮگ ﺣﻜﻢ در‬
‫ﺑﺎرهاش اﺟﺮا ﮔﺮدد )اﻟﺜﻤﺮ اﻟﺪاﻧﻲ ‪ 591/‬؛ و ﻣﻦ زﻧﻰ ﻣﻦ ﺣﺮ ﻣﺴﻠﻢ ﻣﻜﻠﻒ ذﻛﺮا ﻛﺎن أو أﻧﺜﻰ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻦ رﺟﻢ ﺣﺘﻰ ﻳﻤﻮت(‬
‫‪ -5‬ﻧﻜﺎت ﻋﻤﺪه‪ A‬ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‪ ،‬در ﻓﻘﻪ ﺷﻴﻌﻪ ﻧﻴﺰ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﺸﻬﻮر ﻓﻘﻬﺎي ﺷﻴﻌﻪ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ؛ اﮔﺮ ﻣﺤﺼﻦ و ﻣﺤﺼﻨﻪ‪ ،‬ﺟﻮان ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻓﻘﻂ رﺟﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و اﮔﺮ‬ ‫ﻳﻜﻢ(‬
‫ﭘﻴﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻢ ﻳﻜﺼﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ را ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺤﻤﻞ ﻛﻨﻨﺪ و ﻫﻢ رﺟﻢ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﺰارش ﺷﻴﺦﻃﻮﺳﻲ از دﻳﺪﮔﺎه ﻓﻘﻬﺎي ﺷﻴﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬او‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻋﺪهاي از ﻓﻘﻬﺎي ﺷﻴﻌﻪ ﻫﻢ ﺑﺪون ﺗﻔﺎوت ﺑﻴﻦ ﺟﻮان و ﭘﻴﺮ‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﺑﻴﻦ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و رﺟﻢ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﻪ آن ﻓﺘﻮا‬
‫دادهاﻧﺪ )اﻟﺨﻼف ‪ 366 /5‬و ‪#367‬ﻣﺴﺄﻟﺔ ‪ : 2‬اﻟﻤﺤﺼﻦ إذا ﻛﺎن ﺷﻴﺨﺎ أو ﺷﻴﺨﺔ ﻓﻌﻠﻴﻬﻤﺎ اﻟﺠﻠﺪ و اﻟﺮﺟﻢ ‪ ،‬و إن ﻛﺎن ﺷﺎﺑﻴﻦ‬
‫ﻓﻌﻠﻴﻬﻤﺎ اﻟﺮﺟﻢ ﺑﻼ ﺟﻠﺪ‪ .‬و ﻗﺎل داود و أﻫﻞاﻟﻈﺎﻫﺮ ‪ :‬ﻋﻠﻴﻬﻤﺎ اﻟﺠﻠﺪ و اﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬و ﻟﻢﻳﻔﺼﻠﻮا‪ .‬و ﺑﻪ ﻗﺎل ﺟﻤﺎﻋﺔ ﻣﻦ أﺻﺤﺎﺑﻨﺎ(‪.‬‬
‫دوم( ﺷﻴﺦﻃﻮﺳﻲ ﮔﺰارش داده اﺳﺖ ﻛﻪ؛ اﮔﺮ ﺣﻜﻢ ﺑﺎ اﻗﺮار ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻜﻮم را در ﺣﻔﺮه ﻗﺮار ﻧﻤﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ زن‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻴﻨﻪ او را ﭘﻮﺷﺶ دﻫﺪ ﻓﺮاﻫﻢ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ ﻣﺮد‪ .‬اﮔﺮ ﺣﻜﻢ ﺑﺎ ﺑﻴﻨﻪ و ﺷﻬﻮد ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي زن ﺑﺎﻳﺪ ﺣﻔﺮهاي ﻛﻪ ﺗﺎ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ و او را درون ﺣﻔﺮه ﻗﺮار داده و ﺣﻜﻢ را اﺟﺮا ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺧﻮد وي ﮔﺰارش داده ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﻓﻘﻬﺎء ﺑﺮاي ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ رﺟﻢ‪ ،‬ﻗﺮار دادن در ﺣﻔﺮه را ﻻزم ﺷﻤﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮاه ﻣﺮد ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ‬
‫زن‪ ،‬ﺑﺎ اﻓﺮار ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﺑﺎ ﺷﻬﻮد )ﻓﺄﻣﺎ اﻟﺤﻔﺮ ﻓﺈﻧﻪ إن ﺛﺒﺖ اﻟﺤﺪ ﺑﺎﻻﻋﺘﺮاف ﻟﻢﻳﺤﻔﺮ ﻟﻪ ﻷن اﻟﻨﺒﻲ)ص( ﻟﻢﻳﺤﻔﺮ ﻟﻤﺎﻋﺰ‪ ،‬و‬
‫إن ﺛﺒﺖ ﺑﺎﻟﺒﻴﻨﺔ‪ ،‬ﻓﺈن ﻛﺎن رﺟﻼ ﻟﻢﻳﺤﻔﺮ ﻟﻪ ﻷﻧﻪ ﻟﻴﺲ ﺑﻌﻮرة‪ ،‬و إن ﻛﺎﻧﺖ اﻣﺮأة ﺣﻔﺮ ﻟﻬﺎ ﻷن اﻟﻨﺒﻲ)ص( ﺣﻔﺮ ﻟﻠﻌﺎﻣﺮﻳﺔ إﻟﻰ اﻟﺼﺪر‪،‬‬
‫و روى أﺻﺤﺎﺑﻨﺎ أﻧﻪ ﻳﺤﻔﺮ ﻟﻤﻦ ﻳﺠﺐ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺮﺟﻢ و ﻟﻢﻳﻔﺼﻠﻮا ‪ #‬اﻟﻤﺒﺴﻮط ‪(6 /8‬‬
‫ﺳﻮم( ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻦ اﮔﺮ زﻧﺎ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻜﻤﺶ ﻳﻜﺼﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻳﻜﺴﺎﻟﻪ اﺳﺖ اﮔﺮ ﻣﺮد ﺑﺎﺷﺪ وﻟﻲ زن را ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻜﺼﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ‬
‫ﻣﻲزﻧﻨﺪ و ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ )و اﻟﺒﻜﺮ ﻫﻮ اﻟﺬي ﻟﻴﺲ ﺑﻤﺤﺼﻦ ‪ ،‬ﻓﺈﻧﻪ إذا زﻧﺎ وﺟﺐ ﻋﻠﻴﻪ ﺟﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ وﻧﻔﻲ ﺳﻨﺔ إﻟﻰ ﺑﻠﺪ آﺧﺮ إذا‬
‫ﻛﺎن رﺟﻼ ‪ ،‬وﻻ ﻧﻔﻲ ﻋﻨﺪﻧﺎ ﻋﻠﻰ اﻟﻤﺮأة‪ #‬اﻟﻤﺒﺴﻮط ‪(2/8‬‬
‫ﭼﻬﺎرم( ﺷﺮوط اﺣﺼﺎن ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﮔﺰارش ﺷﻴﺦﻃﻮﺳﻲ‪ ،‬ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از؛ داﺷﺘﻦ ﻫﻤﺴﺮ داﺋﻤﻲ‪ ،‬اﻣﻜﺎن ﺑﻬﺮهﺑﺮدن ﺟﻨﺴﻲ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﻴﻞ‬
‫ﺟﻨﺴﻲ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﺮط ﺑﺮاي زن و ﻣﺮد ﺑﻄﻮر ﻳﻜﺴﺎن ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔﺮ ﻫﻤﺴﺮ ﻓﺮد در زﻧﺪان ﻳﺎ ﺳﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ اﻣﻜﺎن‬
‫ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪي ﺟﻨﺴﻲ از او ﺑﻪ ﻫﺮ دﻟﻴﻞ ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺮد ﻳﺎدﺷﺪه ﻣﺤﺼﻦ ﻳﺎ ﻣﺤﺼﻨﻪ ﺑﺸﻤﺎر ﻧﻤﻲآﻳﺪ )اﻹﺣﺼﺎن ﻻﻳﺜﺒﺖ إﻻ ﺑﺄن‬
‫ﻳﻜﻮن ﻟﻠﺮﺟﻞ اﻟﺤﺮ ﻓﺮج ﻳﻐﺪو إﻟﻴﻪ و ﻳﺮوح‪ ،‬ﻣﺘﻤﻜﻨﺎ ﻣﻦ وﻃﻴﻪ‪ ،‬ﺳﻮاء ﻛﺎﻧﺖ زوﺟﺘﻪ ﺣﺮة أو أﻣﺔ أو ﻣﻠﻚ ﻳﻤﻴﻦ‪ ،‬و ﻣﺘﻰ ﻟﻢﻳﻜﻦ‬
‫ﻣﺘﻤﻜﻨﺎ ﻣﻨﻪ‪ ،‬ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻣﺤﺼﻨﺎ‪ ،‬و ذﻟﻚ ﺑﺄنﻳﻜﻮن ﻣﺴﺎﻓﺮ ﻋﻨﻬﺎ‪ ،‬أو ﻣﺤﺒﻮﺳﺎ‪ ،‬أو ﻻﻳﻜﻮن ﻣﺨﻠﻰ ﺑﻴﻨﻪ و ﺑﻴﻨﻬﺎ‪ ،‬و ﻛﺬﻟﻚ اﻟﺤﻜﻢ ﻓﻴﻬﺎ‬
‫ﺳﻮاء‪ ،‬و ﻣﺘﻰ ﺗﺰوج اﻟﺮﺟﻞ‪ ،‬و دﺧﻞ ﺑﻬﺎ‪ ،‬ﺛﻢ ﻃﻠﻘﻬﺎ و ﺑﺎﻧﺖ ﻣﻨﻪ‪ ،‬ﺑﻄﻞ اﻹﺣﺼﺎن ﺑﻴﻨﻬﻤﺎ‪ #‬اﻟﺨﻼف ‪.(371/ 5‬‬
‫ﭘﻨﺠﻢ( ﻫﺮﮔﺎه ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ رﺟﻢ از ﺟﺎﻳﮕﺎه اﺟﺮاي ﺣﻜﻢ ﺑﮕﺮﻳﺰد‪ ،‬اﮔﺮ ﺣﻜﻢ ﺑﺎ ﺑﻴﻨﻪ و ﺷﻬﻮد اﺛﺒﺎت ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه‬
‫ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻘﻴﻪ‪ A‬ﺣﺪ ﺑﺮ او ﺟﺎري ﻣﻲﮔﺮدد و اﮔﺮ ﺣﻜﻢ ﺑﺎ اﻗﺮار ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬رﻫﺎﻳﺶ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﮕﺮﻳﺰد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮﺧﻲ‬
‫ﻓﻘﻬﺎي ﺷﻴﻌﻪ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﺳﻨﮓ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺳﭙﺲ ﺑﮕﺮﻳﺰد‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﻧﻤﻲﺷﻮد و اﮔﺮ ﻗﺒﻞ از آن ﺑﮕﺮﻳﺰد‪،‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٢٠٩ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد ) إذا وﺟﺐ ﻋﻠﻰ اﻟﺰاﻧﻲ اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻠﻤﺎ أﺧﺬوا رﺟﻤﻪ ﻫﺮب‪ ،‬ﻓﺈن ﻛﺎن ﺛﺒﺖ ﺑﺎﻋﺘﺮاﻓﻪ ﺗﺮك و إن ﻛﺎن ﺛﺒﺖ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ﺑﺎﻟﺒﻴﻨﺔ رد و أﻗﻴﻢ ﻋﻠﻴﻪ‪ ،‬ﻫﺬا ﻋﻨﺪﻧﺎ‪ /‬اﻟﻤﺒﺴﻮط ‪ -‬اﻟﺸﻴﺦ اﻟﻄﻮﺳﻲ‪ #6/8 -‬ﻓﺈن ﻓﺮ‪ ،‬أﻋﻴﺪ إن ﺛﺒﺖ زﻧﺎه ﺑﺎﻟﺒﻴﻨﺔ‪ .‬و ﻟﻮ ﺛﺒﺖ ﺑﺎﻹﻗﺮار‬
‫ﻟﻢ ﻳﻌﺪ‪ .‬و ﻗﻴﻞ‪ :‬إن ﻓﺮ ﻗﺒﻞ إﺻﺎﺑﺔ اﻟﺤﺠﺎرة أﻋﻴﺪ‪ /‬ﺷﺮاﺋﻊ اﻹﺳﻼم‪ -‬اﻟﻤﺤﻘﻖ اﻟﺤﻠﻲ ‪.(932/4 -‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﺑﺨﺶ از ﺑﺤﺚ‪:‬‬
‫)ص(‬
‫در ﺧﺼﻮص ﺣﻜﻢ »زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﺔ« و »ﻛﻴﻔﻴﺖ و‬ ‫اﻳﻦ ﺑﻮد ﻧﻤﻮﻧﻪاي از ﻧﻈﺮﻳﺎت راﻳﺞ ﻣﺬاﻫﺐ اﺻﻠﻲ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻣﺤﻤﺪي‬
‫ﺷﺮوط اﺟﺮاي ﺣﻜﻢ« ﻛﻪ ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮاي ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻼلآور اﺳﺖ وﻟﻲ از ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻤﻲ ﻻزم ﺑﻮد در اﺑﺘﺪاي ﺑﺤﺚ‬
‫اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ‪ ،‬آن را ﮔﺰارش ﻛﻨﻢ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺳﺎﺑﻘﻪ‪ A‬اﻳﻦ ﺑﺤﺚ آﺷﻨﺎ ﺷﻮﻳﻢ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار‬
‫ﮔﻴﺮد و ﺑﻪ اﻣﻴﺪ ﺧﺪا در ﺑﺨﺶﻫﺎي دﻳﮕﺮ و ﺿﻤﻦ ﺑﺤﺚ و اﺳﺘﺪﻻل و ﻧﻘﺪ و اﻧﺘﻘﺎد دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﻘﻬﻲ‪ ،‬ﺑﻪ آن ﺧﻮاﻫﻴﻢ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ )ان ﺷﺎء اﷲ(‪.‬‬
‫ﺗﺎ اﻳﻨﺠﺎ داﻧﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺣﻜﻢ رﺟﻢ‪ ،‬در ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺬاﻫﺐ اﺳﻼﻣﻲ )ﺑﺠﺰ ﺧﻮارج( ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻈﺮﻳﻪاي راﻳﺞ ﻣﻮرد ﭘﺬﻳﺮش اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻣﻄﻠﻖ ﻓﻘﻬﺎي‬
‫اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ و ﺗﺮدﻳﺪي در آن روا ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺮد ﻛﻪ آﻳﺎ واﻗﻌﺎً اﻣﻜﺎن و اﺣﺘﻤﺎل ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺮاي واﻛﺎوي و ﺗﺠﺪﻳﺪ‬
‫ﻧﻈﺮ در اﻳﻦ ﺣﻜﻢ راﻳﺞ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻳﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي دﻳﮕﺮ رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﺪﻋﻲاﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ آﻳﻪاي در ﻗﺮآن وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ »رﺟﻢ« ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻛﺮده ﺑﻮد وﻟﻲ »ﻗﺮاﺋﺖ آن ﻣﻨﺴﻮخ و ﺣﻜﻢ آن‬
‫ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ«‪ .‬اﮔﺮ ﺧﺪا ﺗﻮﻓﻴﻖ دﻫﺪ‪ ،‬در ﺑﺨﺶ ﺑﻌﺪي ﺑﺤﺚ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ را ﻣﻔﺼﻼً ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﻴﻢ داد‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﺴﺎﻟﻪ »ﻗﺮاردادن ﻣﺤﻜﻮم در ﺣﻔﺮه« اﻣﺮي ﻏﻴﺮ راﻳﺞ و ﻣﻮرد اﺧﺘﻼف ﺷﺪﻳﺪ ﺑﺴﻴﺎري از ﻓﻘﻬﺎء اﺳﻼم و ﺣﺘﻲ ﻣﻮرد‬ ‫‪-3‬‬
‫اﺧﺘﻼف در ﺑﻴﻦ ﻓﻘﻬﺎي ﻳﻚ ﻣﺬﻫﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ در ﻫﺮ ﻣﺬﻫﺒﻲ‪ ،‬ﺑﻴﻦ ﻓﻘﻬﺎي ﻫﻤﺎن ﻣﺬﻫﺐ ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ‬
‫وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻔﺼﻼ ﺑﭙﺮدازﻳﻢ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺑﺤﺚ »ﻓﺮار ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ رﺟﻢ« ﻧﻴﺰ از ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺧﺘﻼﻓﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ را ﮔﺰارش ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺤﺜﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ‬
‫و ﻛﻠﻴﺪي در ﺑﺤﺚ ﻓﻘﻬﻲ »ﺣﻜﻢ رﺟﻢ« اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻮرد دﻗﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻣﻮﺿﻮع »ﺷﺮوط اﺣﺼﺎن« از راﻫﮕﺸﺎﺗﺮﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ در اﻳﻦ ﺑﺤﺚ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻫﻢ در ﺻﻮرت ﺗﻮﻓﻴﻖ اﻟﻬﻲ‪،‬‬
‫ﺑﺎزﺧﻮاﻫﻴﻢ ﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻬﻢ و ﻧﻬﺎﻳﻲ اﻳﻦ ﺑﺤﺚ‪ ،‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻳﺎ ﻋﺪم ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺗﻮﺑﻪ‪ A‬ﻣﺠﺮم‪ ،‬ﭘﻴﺶ و ﭘﺲ از اﺛﺒﺎت ﺣﻜﻢ اﺳﺖ‪ .‬آﻳﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮان‬
‫اﺛﺒﺎت ﻛﺮد ﻛﻪ ﺗﻮﺑﻪ‪ A‬ﭘﺲ از اﺛﺒﺎت ﺣﻜﻢ )ﺗﺎ ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑﻪ ﻗﺒﻞ از اﺛﺒﺎت( ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻊ اﺟﺮاي ﺣﻜﻢ رﺟﻢ ﮔﺮدد؟!!‬
‫‪ -7‬واﻛﺎوي و ﺑﺮرﺳﻲ دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎ و راﻫﺒﺮدﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮداﺷﺘﻲ دﻳﮕﺮ از اﻳﻦ ﺣﻜﻢ را ﭘﻴﺶ روي ﻣﺎ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺑﺤﺚ اﻓﺰوده ﺷﻮد‪ .‬اﺳﺘﺪﻻلﻫﺎ و دﻻﻳﻠﻲ ﻛﻪ راه را ﺑﺮ »ﺳﻨﮕﺴﺎر« ﻣﻲﺑﻨﺪد و ﺳﺨﻨﻲ دﻳﮕﺮ را ﺑﺎ ﻣﺤﻘﻘﺎن و ﭘﺰوﻫﺸﮕﺮان ﻣﻌﺎرف‬
‫اﺳﻼﻣﻲ در ﻣﻴﺎن ﻣﻲﻧﻬﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻃﺮح ﻛﺎر‪ ،‬ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺮدﻧﺶ را ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﺎﻧﺪن ﻳﻚ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻋﻠﻤﻲ ﭘﻴﺮاﻣﻮن »ﺣﻜﻢ‬
‫رﺟﻢ« ﻻزم اﺳﺖ ‪...‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢١٠ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫در ﺑﺨﺶ ﺑﻌﺪي‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ » ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ رﺟﻢ« ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬
‫ادﻋﺎي ﻧﺰول آﻳﻪ‪ A‬رﺟﻢ )ﺑﺨﺶ ‪(3‬‬
‫در ﺑﺨﺶ دوم ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻈﺮﻳﺎت راﻳﺞ ﻓﺮق اﺳﻼﻣﻲ در ﻣﻮرد رﺟﻢ‪ ،‬اﺟﻤﺎﻻً ﺑﺎ ادﻋﺎﻳﻲ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد »در ﺳﻮره‪A‬‬
‫اﺣﺰاب‪ ،‬آﻳﻪاي در ﻣﻮرد رﺟﻢ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﻛﻪ ﻗﺮاﺋﺘﺶ ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪه و ﺣﻜﻤﺶ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ«‪ .‬اﻳﻦ ادﻋﺎ در ﻃﻮل‬
‫)ص(‬
‫ﺑﻮده و ﮔﺮوه ﺑﺰرﮔﻲ از ﻧﺤﻠﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫ﭼﻬﺎرده ﻗﺮن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ‪A‬‬
‫ﻫﻤﻪ ﻣﺠﺘﻬﺪان و ﻣﻔﺴﺮان ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻣﺤﻤﺪي‬
‫ﻣﺬﻫﺒﻲ و ﻓﻘﻬﻲ را ﺑﻪ وﺟﻮد ﭼﻨﻴﻦ آﻳﻪاي ﻗﺎﻧﻊ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﻋﺪد ﻛﻢﺗﺮي را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ اﻳﻦ ادﻋﺎ واداﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻫﻤﻴﺖ اﻳﻦ ادﻋﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ »ﻧﺒﻮدن ﺣﻜﻢ رﺟﻢ در ﻗﺮآن« ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻜﻤﻲ را ﺷﺪﻳﺪاً ﻣﺘﺰﻟﺰل‬
‫ﻛﻨﺪ و راه اﻧﻜﺎر ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺠﺎزاﺗﻲ را آﺳﺎن ﺳﺎزد‪.‬‬
‫روﺷﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ادﻟﻪ‪ A‬اﺣﻜﺎم ﺷﺮﻳﻌﺖ‪ ،‬ﻗﺮآن اﺳﺖ و اﺳﺎﺳﺎً ﻫﺮ ﺣﻜﻢ ﻗﺮآﻧﻲ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل و اﻣﻜﺎن ﻣﺎﻧﺪﮔﺎرياش‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮ از اﺣﻜﺎم ﻧﺎﺷﻲ از رواﻳﺎت ﻏﻴﺮ ﻣﺘﻮاﺗﺮه اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ارزش و اﻋﺘﺒﺎر »ﻧﻘﻞ ﻗﺮآﻧﻲ« ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮ از ارزش‬
‫و اﻋﺘﺒﺎر »ﻧﻘﻞ رواﻳﻲ« اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ »ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻳﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﻗﺮآن« ﻣﻼك و ﻣﻌﻴﺎر ﺗﺸﺨﻴﺺ درﺳﺘﻲ ﻳﺎ ﻧﺎدرﺳﺘﻲ رواﻳﺎت‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬آﺷﻜﺎر ﺑﻮد ﻛﻪ ﻛﻴﻔﺮي ﺑﻪ ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ رﺟﻢ )ﺑﺎ ﺗﺼﻮر راﻳﺞ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺗﺎ ﻣﺮگ اﺳﺖ( ﺑﺪون ﭘﺸﺘ ‪A‬‬
‫ﻮاﻧﻪ ﻗﺮآﻧﻲ و‬
‫ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮش و رواج در ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ A‬اﺳﻼﻣﻲ را ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻲﻛﺮد و ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ زﻣﻴﻨﻪﺳﺎز ادﻋﺎي وﺟﻮد ‪A‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻛﻨﻮن ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ادﻋﺎ و ﻣﺼﺎدﻳﻖ و ﻟﻮازم آن ﺑﭙﺮدازﻳﻢ ﺗﺎ ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ دﻻﻳﻞ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ را ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﻛﺮده ﺑﺎﺷﻴﻢ و ﻧﺘﺎﻳﺞ آن را در اداﻣﻪ‪ A‬ﺑﺤﺚ‪ ،‬ﻣﺮاﻋﺎت ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺘﻦ ﻳﺎ ﻣﺘﻮن ادﻋﺎﻳﻲ آﻳﻪ‬
‫‪ -1‬راﻳﺞﺗﺮﻳﻦ ﻣﺘﻦ ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ را ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان آﻳﻪاي از آﻳﺎت ﻗﺮآن در ﺳﻮره‪» A‬اﺣﺰاب« ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﺘﻮن‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﻴﻌﻪ و اﻫﻞ ﺳﻨﺖ‪ ،‬اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﻳﺎﻓﺖ‪» :‬اﻟﺸﻴﺦ واﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ = زن و ﻣﺮد ﻛﻬﻨﺴﺎل را‬
‫ﻫﺮﮔﺎه زﻧﺎ ﻛﺮدﻧﺪ رﺟﻢ ﻛﻨﻴﺪ ﺣﺘﻤﺎً«‪.288‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -288‬اﻟﺨﻼف ‪ -‬اﻟﺸﻴﺦ اﻟﻄﻮﺳﻲ ‪ -‬ج ‪ - 5‬ص ‪ .366‬اﻟﺘﺒﻴﺎن ‪ -‬اﻟﺸﻴﺦ اﻟﻄﻮﺳﻲ ‪ -‬ج ‪ - 1‬ص ‪ .13‬ﻓﻘﻪ اﻟﻘﺮآن ‪ -‬اﻟﻘﻄﺐ اﻟﺮاوﻧﺪي ‪ -‬ج ‪ - 1‬ص ‪.205 - 204‬‬
‫ﺟﺎﻣﻊاﻟﻤﻘﺎﺻﺪ ‪ -‬اﻟﻤﺤﻘﻖ اﻟﻜﺮﻛﻲ ‪ -‬ج ‪ - 1‬ﺷﺮح ص ‪ .271‬ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻘﻤﻲ – ﻋﻠﻲﺑﻦإﺑﺮاﻫﻴﻢ اﻟﻘﻤﻲ ‪ -‬ج ‪ - 2‬ص ‪ .95‬ﻋﻠﻞاﻟﺸﺮاﺋﻊ ‪ -‬اﻟﺸﻴﺦ اﻟﺼﺪوق ‪ -‬ج ‪- 2‬‬
‫ص ‪ .540‬ﻣﺴﺘﺪركاﻟﻮﺳﺎﺋﻞ ‪ -‬اﻟﻤﻴﺮزا اﻟﻨﻮري ‪ -‬ج ‪ - 18‬ص ‪ .39‬ﺑﺤﺎراﻷﻧﻮار ‪ -‬اﻟﻌﻼﻣﺔ اﻟﻤﺠﻠﺴﻲ ‪ -‬ج ‪ - 76‬ص ‪ .34‬اﻟﺘﻔﺴﻴﺮ اﻷﺻﻔﻰ ‪ -‬اﻟﻔﻴﺾ اﻟﻜﺎﺷﺎﻧﻲ ‪-‬‬
‫ج ‪ - 2‬ص ‪ .836 - 835‬ﺟﺎﻣﻊ أﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺸﻴﻌﺔ ‪ -‬اﻟﺴﻴﺪ اﻟﺒﺮوﺟﺮدي ‪ -‬ج ‪ - 25‬ص ‪ .339‬اﻟﻤﺠﻤﻮع – ﻣﺤﻴﻰاﻟﺪﻳﻦ اﻟﻨﻮوي ‪ -‬ج ‪ - 20‬ص ‪ . 7‬اﻟﻤﺒﺴﻮط ‪-‬‬
‫اﻟﺴﺮﺧﺴﻲ ‪ -‬ج ‪ - 9‬ص ‪ .37‬اﻟﻤﻐﻨﻲ ‪ -‬ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻗﺪاﻣﻪ ‪ -‬ج ‪ - 10‬ص ‪ .121‬اﻟﻤﺤﻠﻰ – اﺑﻦﺣﺰم ‪ -‬ج ‪ - 11‬ص ‪ . 235‬ﻧﻴﻞ اﻷوﻃﺎر ‪ -‬اﻟﺸﻮﻛﺎﻧﻲ ‪ -‬ج ‪- 7‬‬
‫ص ‪ .254‬ﻓﻘﻪ اﻟﺴﻨﺔ ‪ -‬اﻟﺸﻴﺦ ﺳﻴﺪ ﺳﺎﺑﻖ ‪ -‬ج ‪ - 2‬ص ‪ . 410‬اﺧﺘﻼف اﻟﺤﺪﻳﺚ ‪ -‬اﻹﻣﺎم اﻟﺸﺎﻓﻌﻲ ‪ -‬ص ‪ .533‬ﻣﺴﻨﺪ اﺣﻤﺪ ‪ -‬اﻹﻣﺎم اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ ‪ -‬ج ‪- 5‬‬
‫ص ‪ .132‬ﺳﻨﻦ اﻟﺪارﻣﻲ ‪ -‬ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﺑﻬﺮام اﻟﺪارﻣﻲ ‪ -‬ج ‪ - 2‬ص ‪ .179‬ﺳﻨﻦ اﺑﻦ ﻣﺎﺟﺔ ‪ -‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻳﺰﻳﺪ اﻟﻘﺰوﻳﻨﻲ ‪ -‬ج ‪ - 2‬ص ‪ .854 – 853‬اﻟﻤﺴﺘﺪرك ‪-‬‬
‫اﻟﺤﺎﻛﻢ اﻟﻨﻴﺴﺎﺑﻮري ‪ -‬ج ‪ - 2‬ص ‪ .415‬اﻟﺴﻨﻦ اﻟﻜﺒﺮى ‪ -‬اﻟﺒﻴﻬﻘﻲ ‪ -‬ج ‪ - 8‬ص ‪ .211‬ﺷﺮح ﻣﺴﻠﻢ ‪ -‬اﻟﻨﻮوي ‪ -‬ج ‪ - 11‬ص ‪ .191‬ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺰواﺋﺪ ‪ -‬اﻟﻬﻴﺜﻤﻲ ‪-‬‬
‫ج ‪ - 6‬ص ‪ .6‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎري ‪ -‬اﺑﻦ ﺣﺠﺮ ‪ -‬ج ‪ - 9‬ص ‪ .58‬ﻋﻤﺪة اﻟﻘﺎري ‪ -‬اﻟﻌﻴﻨﻲ ‪ -‬ج ‪ - 13‬ص ‪ .272‬ﺗﺤﻔﺔ اﻷﺣﻮذي ‪ -‬اﻟﻤﺒﺎرﻛﻔﻮري ‪ -‬ج ‪ - 4‬ص ‪.582‬‬
‫ﻋﻮن اﻟﻤﻌﺒﻮد ‪ -‬اﻟﻌﻈﻴﻢ آﺑﺎدي ‪ -‬ج ‪ - 12‬ص ‪ .64‬ﻣﺴﻨﺪ أﺑﻲداود اﻟﻄﻴﺎﻟﺴﻲ ‪ -‬ﺳﻠﻴﻤﺎن ﺑﻦ داود اﻟﻄﻴﺎﻟﺴﻲ ‪ -‬ص ‪ .73‬اﻟﻤﺼﻨﻒ ‪ -‬اﺑﻦ أﺑﻲ ﺷﻴﺒﺔ اﻟﻜﻮﻓﻲ ‪ -‬ج ‪- 6‬‬
‫ص ‪ .553‬اﻟﺴﻨﻦ اﻟﻜﺒﺮى ‪ -‬اﻟﻨﺴﺎﺋﻲ ‪ -‬ج ‪ - 4‬ص ‪ .270‬ﺻﺤﻴﺢ اﺑﻦ ﺣﺒﺎن ‪ -‬اﺑﻦ ﺣﺒﺎن ‪ -‬ج ‪ - 10‬ص ‪ .273‬اﻟﻤﻌﺠﻢ اﻟﻜﺒﻴﺮ ‪ -‬اﻟﻄﺒﺮاﻧﻲ ‪ -‬ج ‪ - 24‬ص ‪.350‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٢١١ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺘﻮن ﻳﺎدﺷﺪه‪ ،‬ﺗﻔﺎوت ﻧﻘﻞ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪A‬‬
‫ﺑﻘﻴﻪ آﻳﻪ ﻛﺎﻣﻼً آﺷﻜﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺘﻦ ﻗﺴﻤﺖ اول آﻳﻪ را‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﮔﺰارش )اﻟﺸﻴﺦ واﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ( ﻧﻘﻞ ﻛﺮدهاﻧﺪ وﻟﻲ ﺑﺮﺧﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻘﺪار اﻛﺘﻔﺎ ﻛﺮده و ﺑﺮﺧﻲ ﺑﺎ‬
‫ﻋﺒﺎرات‪ » ‬ﻓﺈﻧﻬﻤﺎ ﻗﻀﻴﺎ اﻟﺸﻬﻮة« ﻳﺎ » ﻓﺈﻧﻬﻤﺎ ﻗﻀﻴﺎ اﻟﺸﻬﻮة ﺟﺰاءا ﺑﻤﺎ ﻛﺴﺒﺎ ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ واﷲ ﻋﺰﻳﺰ ﺣﻜﻴﻢ« ﻳﺎ » ﻓﺈﻧﻬﻤﺎ ﻗﻀﻴﺎ‬
‫اﻟﺸﻬﻮة ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ واﷲ ﻋﻠﻴﻢ ﺣﻜﻴﻢ« ﻳﺎ » ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ واﷲ ﻋﺰﻳﺰ ﺣﻜﻴﻢ« ﻳﺎ » ﺑﻤﺎ ﻗﻀﻴﺎ ﻣﻦ اﻟﻠﺬة« ﻳﺎ » ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ واﷲ‬
‫ﻋﻠﻴﻢ ﺣﻜﻴﻢ« ﻳﺎ » ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ ورﺳﻮﻟﻪ« ﻳﺎ »ﻓﺈﻧﻬﻤﺎ ﻗﺪ ﻗﻀﻴﺎ اﻟﺸﻬﻮة« ﻣﺘﻦ ﻗﺴﻤﺖ اول آﻳﻪ را ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻤﺎن ﻗﺴﻤﺖ اول را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان »ﻛﻞّ آﻳﻪ« آوردهاﻧﺪ و از ﺗﻜﻤﻴﻞ آن ﻫﻴﭻ ﺳﺨﻨﻲ ﮔﺰارش ﻧﻜﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ادﻋﺎي وﺟﻮد آﻳﻪاي ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ« ﺑﻪ »اﺷﻜﺎل ﻣﺘﻔﺎوت« ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﮔﻮﻧﻪ دﻳﮕﺮ آﻳﻪي ادﻋﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ« ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ آنﻫﻢ ﺑﺎ ﻧﻘﻞﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت؛‬ ‫‪-2‬‬
‫»ﻓﺎﻧﻬﻤﺎ ﻗﻀﻴﺎ اﻟﺸﻬﻮة« ﻳﺎ »ﺑﻤﺎ ﻗﻀﻴﺎ اﻟﺸﻬﻮة« ﻳﺎ »ﻓﺎﻧﻬﻤﺎ ﻗﺪ ﻗﻀﻴﺎ اﻟﺸﻬﻮة« و ﺑﺎ ﺟﻤﻼت اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻳﺎ ﺑﺪون ﺟﻤﻼت‬
‫دﻳﮕﺮ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.289‬‬
‫‪A‬‬
‫ﮔﻮﻧﻪ دﻳﮕﺮ آﻳﻪي ادﻋﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »اذا زﻧﻲ اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ« ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺟﻤﻼت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‬ ‫‪-3‬‬
‫ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﻪ در اﻧﺘﻬﺎي آن و ﻳﺎ اﺿﺎﻓﻪﺷﺪن ﻧﻘﻞ »ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ اﻟﻌﺰﻳﺰ اﻟﺤﻜﻴﻢ« ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ‪.290‬‬
‫‪ -4‬ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﻲ دوﺑﺎره ﺑﻪ » ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ رﺟﻢ« ﻣﻲﺗﻮان ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ از ﻣﺘﻮن ادﻋﺎﻳﻲ را ﭘﻴﺶ روي ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻗﺮار داد ﺗﺎ ﻣﻌﻠﻮم‬
‫ﮔﺮدد ﻛﻪ اﻳﻦ ادﻋﺎ ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازه ﺳﺴﺖ و ﺑﻲﭘﺎﻳﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺄﺳﻒاﻧﮕﻴﺰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻤﻊ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرﮔﻲ از ﻋﺎﻟﻤﺎن ﺷﻴﻌﻪ و اﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﺑﺮاي اﻳﻦ ادﻋﺎ ﺣﺴﺎﺑﻲ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ و اﻋﺘﺒﺎري ﺑﺰرگ ﺑﺎز‬
‫ﻛﺮده و ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ آن ﺑﻪ ﺳﺮه و ﻧﺎﺳﺮه ﻛﺮدن رواﻳﺎت ﻣﺴﺄﻟﻪ اﻗﺪام ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪                                                                                                                                                                                          ‬‬
‫اﻻﺳﺘﺬﻛﺎر ‪ -‬اﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺒﺮ ‪ -‬ج ‪ - 2‬ص ‪ .187‬ﻛﻨﺰ اﻟﻌﻤﺎل ‪ -‬اﻟﻤﺘﻘﻲ اﻟﻬﻨﺪي ‪ -‬ج ‪ - 5‬ص ‪ .432‬ﻛﺸﻒ اﻟﺨﻔﺎء ‪ -‬اﻟﻌﺠﻠﻮﻧﻲ ‪ -‬ج ‪ - 2‬ص ‪ .17‬ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﺮازي ‪-‬‬
‫اﻟﺮازي ‪ -‬ج ‪ - 3‬ص ‪ .230‬ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻘﺮﻃﺒﻲ ‪ -‬اﻟﻘﺮﻃﺒﻲ ‪ -‬ج ‪ - 5‬ص ‪ .89‬اﻟﺪر اﻟﻤﻨﺜﻮر ‪ -‬ﺟﻼل اﻟﺪﻳﻦ اﻟﺴﻴﻮﻃﻲ ‪ -‬ج ‪ - 5‬ص ‪ .179‬و ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺘﺐ دﻳﮕﺮ‬
‫ﻋﻠﻤﺎي ﺳﻨﻲ و ﺷﻴﻌﻪ ‪ ‬‬
‫‪ -289‬ﻣﻦ ﻻﻳﺤﻀﺮه اﻟﻔﻘﻴﻪ ‪ -‬اﻟﺸﻴﺦ اﻟﺼﺪوق ‪ -‬ج ‪ - 4‬ص ‪ .26‬ﺗﻬﺬﻳﺐ اﻷﺣﻜﺎم ‪ -‬اﻟﺸﻴﺦ اﻟﻄﻮﺳﻲ ‪ -‬ج ‪ - 8‬ص ‪ .195‬وﺳﺎﺋﻞ اﻟﺸﻴﻌﺔ ‪/‬اﻹﺳﻼﻣﻴﺔ ‪ -‬اﻟﺤﺮ‬
‫اﻟﻌﺎﻣﻠﻲ ‪ -‬ج ‪ - 15‬ص ‪ .610‬ﺑﺤﺎر اﻷﻧﻮار ‪ -‬اﻟﻌﻼﻣﺔ اﻟﻤﺠﻠﺴﻲ ‪ -‬ج ‪ - 76‬ص ‪ .37‬ﺟﺎﻣﻊ أﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺸﻴﻌﺔ ‪ -‬اﻟﺴﻴﺪ اﻟﺒﺮوﺟﺮدي ‪ -‬ج ‪ - 22‬ص ‪ .386‬ﺗﻔﺴﻴﺮ‬
‫ﻧﻮر اﻟﺜﻘﻠﻴﻦ ‪ -‬اﻟﺸﻴﺦ اﻟﺤﻮﻳﺰي ‪ -‬ج ‪ - 3‬ص ‪ .569‬ﺗﻘﺮﻳﺮات اﻟﺤﺪود واﻟﺘﻌﺰﻳﺮات ‪ -‬ﺗﻘﺮﻳﺮ ﺑﺤﺚ اﻟﮕﻠﭙﺎﻳﮕﺎﻧﻲ ‪ ،‬ﻟﻤﻘﺪس ‪ -‬ج ‪ - 1‬ص ‪ .102 – 101‬ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻤﻴﺰان‬
‫‪ -‬اﻟﺴﻴﺪ اﻟﻄﺒﺎﻃﺒﺎﺋﻲ ‪ -‬ج ‪ - 12‬ص ‪ .113‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺷﺒﺮ ‪ -‬اﻟﺴﻴﺪ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺷﺒﺮ ‪ -‬ص ‪ .14‬اﻟﻤﺠﻤﻮع ‪ -‬ﻣﺤﻴﻰ اﻟﺪﻳﻦ اﻟﻨﻮوي ‪ -‬ج ‪ - 20‬ص ‪ .8 – 7‬اﻟﻤﺤﻠﻰ ‪ -‬اﺑﻦ‬
‫ﺣﺰم ‪ -‬ج ‪ - 11‬ص ‪ .237‬ﺳﺒﻞ اﻟﺴﻼم ‪ -‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ اﻟﻜﺤﻼﻧﻲ ‪ -‬ج ‪ - 4‬ص ‪ .8‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎري ‪ -‬اﺑﻦ ﺣﺠﺮ ‪ -‬ج ‪ - 12‬ص ‪ . 127‬ﺻﺤﻴﺢ اﺑﻦ ﺣﺒﺎن ‪-‬‬
‫اﺑﻦ ﺣﺒﺎن ‪ -‬ج ‪ - 10‬ص ‪ .275‬اﻻﺳﺘﺬﻛﺎر ‪ -‬اﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺒﺮ ‪ -‬ج ‪ - 7‬ص ‪ .488 – 487‬ﻛﻨﺰ اﻟﻌﻤﺎل ‪ -‬اﻟﻤﺘﻘﻲ اﻟﻬﻨﺪي ‪ -‬ج ‪ - 2‬ص ‪ .579‬ﻛﻨﺰ اﻟﻌﻤﺎل ‪ -‬اﻟﻤﺘﻘﻲ‬
‫اﻟﻬﻨﺪي ‪ -‬ج ‪ - 5‬ص ‪ .418‬ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﺜﻌﺎﻟﺒﻲ ‪ -‬اﻟﺜﻌﺎﻟﺒﻲ ‪ -‬ج ‪ - 2‬ص ‪ .190‬و ‪  ...‬‬
‫‪ -290‬اﻟﻜﺎﻓﻲ ‪ -‬اﻟﺸﻴﺦ اﻟﻜﻠﻴﻨﻲ ‪ -‬ج ‪ - 7‬ص ‪ .177‬وﺳﺎﺋﻞ اﻟﺸﻴﻌﺔ ‪/‬اﻹﺳﻼﻣﻴﺔ ‪ -‬اﻟﺤﺮ اﻟﻌﺎﻣﻠﻲ ‪ -‬ج ‪ - 18‬ص ‪ .347‬ﺟﺎﻣﻊ أﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺸﻴﻌﺔ ‪ -‬اﻟﺴﻴﺪ‬
‫اﻟﺒﺮوﺟﺮدي ‪ -‬ج ‪ - 25‬ص ‪ .336‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺗﻜﻤﻠﺔ اﻟﻤﻨﻬﺎج ‪ -‬اﻟﺴﻴﺪ اﻟﺨﻮﺋﻲ ‪ -‬ج ‪ - 1‬ﺷﺮح ص ‪ .195‬در اﻟﻤﻨﻀﻮد ‪ -‬اﻟﺴﻴﺪ اﻟﮕﻠﭙﺎﻳﮕﺎﻧﻲ ‪ -‬ج ‪ - 1‬ص ‪.283‬‬
‫اﻟﻤﺤﻠﻰ ‪ -‬اﺑﻦ ﺣﺰم ‪ -‬ج ‪ - 11‬ص ‪ .235‬اﻟﻤﺼﻨﻒ ‪ -‬ﻋﺒﺪ اﻟﺮزاق اﻟﺼﻨﻌﺎﻧﻲ ‪ -‬ج ‪ - 7‬ص ‪ .330‬اﻟﺴﻨﻦ اﻟﻜﺒﺮى ‪ -‬اﻟﻨﺴﺎﺋﻲ ‪ -‬ج ‪ - 4‬ص ‪ .272‬ﻛﺸﻒ اﻟﺨﻔﺎء ‪-‬‬
‫اﻟﻌﺠﻠﻮﻧﻲ ‪ -‬ج ‪ - 2‬ص ‪ .18‬ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﺴﻤﺮﻗﻨﺪي ‪ -‬أﺑﻮ اﻟﻠﻴﺚ اﻟﺴﻤﺮﻗﻨﺪي ‪ -‬ج ‪ - 3‬ص ‪/73‬ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ اﻟﻌﺰﻳﺰ اﻟﺤﻜﻴﻢ‪ ./‬ﻧﻮاﺳﺦ اﻟﻘﺮآن ‪ -‬اﺑﻦ اﻟﺠﻮزي ‪ -‬ص‬
‫‪ .36‬اﻹﺗﻘﺎن ﻓﻲ ﻋﻠﻮم اﻟﻘﺮآن ‪ -‬اﻟﺴﻴﻮﻃﻲ ‪ -‬ج ‪ - 2‬ص ‪66‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢١٢ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫اﻳﻦ اﻋﺘﺒﺎر در ﺳﺨﻦ ﺑﺮﺧﻲ از ﻓﻘﻬﺎء )ﺧﺼﻮﺻﺎً اﻫﻞ ﺳﻨﺖ( ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ اﻳﻦ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ وﺟﻮد ﻧﻤﻲداﺷﺖ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﻨﻴﺎن ﺑﺤﺚ رﺟﻢ )از دﻳﺪ آﻧﺎن( ﺑﺮ ﺗﺼﻮري ﺳﺴﺖ و ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ و ﻣﻄﻤﺌﻨﺎً »اﺟﻤﺎع ﻋﺎﻟﻤﺎن اﺳﻼﻣﻲ«‬
‫)ﻏﻴﺮ از ﺧﻮارج( ﺷﻜﻞ ﻧﻤﻲﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫آﻳﻨﺪه‬ ‫ﺑﺪ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺳﺮي ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺎه ﺑﺰﻧﻴﻢ و ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲِ ﺗﺼﺎوﻳﺮ اراﺋﻪ ﺷﺪه از اﻳﻦ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ را ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺎ در‬
‫ﺑﺤﺚ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ آن ﺑﭙﺮدازﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ آﻳﻪ‪ A‬ادﻋﺎﻳﻲ رﺟﻢ‪:‬‬
‫ﻳﻜﻢ( و اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﺑﻤﺎ ﻗﻀﻴﺎ اﻟﺸﻬﻮة‪.291‬‬
‫دوم( اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﺑﻤﺎ ﻗﻀﻴﺎ ﻣﻦ اﻟﻠﺬة‪.292‬‬
‫ﺳﻮم( اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ و اﷲ ﻋﺰﻳﺰ ﺣﻜﻴﻢ‪.293‬‬
‫ﭼﻬﺎرم( اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ‪.294‬‬
‫ﭘﻨﺠﻢ( اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﻓﺈﻧﻬﻤﺎ ﻗﻀﻴﺎ اﻟﺸﻬﻮة‪.295‬‬
‫ﺷﺸﻢ( اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﻓﺈﻧﻬﻤﺎ ﻗﺪ ﻗﻀﻴﺎ اﻟﺸﻬﻮة‪.296‬‬
‫ﻫﻔﺘﻢ( اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ‪.297‬‬
‫ﻫﺸﺘﻢ( اﻟﺸﻴﺦ واﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ و اﷲ ﻋﺰﻳﺰ ﺣﻜﻴﻢ‪.298‬‬
‫ﻧﻬﻢ( اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ و اﷲ ﻋﻠﻴﻢ ﺣﻜﻴﻢ‪.299‬‬
‫دﻫﻢ( اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﺑﻤﺎ ﻗﻀﻴﺎ ﻣﻦ اﻟﻠﺬة‪.300‬‬
‫ﻳﺎزدﻫﻢ( اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﻟﻤﺎ ﻗﻀﻴﺎ ﻣﻦ اﻟﻠﺬة‪.301‬‬
‫دوازدﻫﻢ( اﻟﺸﻴﺦ واﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ ﺑﻤﺎ ﻗﻀﻴﺎ ﻣﻦ اﻟﻠﺬة ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ و اﷲ ﻋﺰﻳﺰ ﺣﻜﻴﻢ‪.302‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -291‬ﺗﻬﺬﻳﺐ اﻷﺣﻜﺎم ‪ -‬اﻟﺸﻴﺦ اﻟﻄﻮﺳﻲ ‪ -‬ج ‪ - 8‬ص ‪ .195‬ﺟﺎﻣﻊ أﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺸﻴﻌﺔ ‪ -‬اﻟﺴﻴﺪ اﻟﺒﺮوﺟﺮدي ‪ -‬ج ‪ - 22‬ص ‪386 – 385‬‬
‫‪ -292‬اﻹﺗﻘﺎن ﻓﻲ ﻋﻠﻮم اﻟﻘﺮآن ‪ -‬اﻟﺴﻴﻮﻃﻲ ‪ -‬ج ‪ - 2‬ص ‪  26-25‬‬
‫‪ -293‬ذﻛﺮ أﺧﺒﺎر إﺻﺒﻬﺎن ‪ -‬اﻟﺤﺎﻓﻆ اﻷﺻﺒﻬﺎﻧﻲ ‪ -‬ج ‪ - 2‬ص ‪ .328‬اﻟﺴﻨﻦ اﻟﻜﺒﺮى ‪ -‬اﻟﻨﺴﺎﺋﻲ ‪ -‬ج ‪ - 4‬ص ‪272 – 271‬‬
‫‪ -294‬ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﺜﻌﻠﺒﻲ ‪ -‬اﻟﺜﻌﻠﺒﻲ ‪ -‬ج ‪ - 3‬ص ‪ .273‬اﻟﻤﺤﻠﻰ ‪ -‬اﺑﻦ ﺣﺰم ‪ -‬ج ‪ - 11‬ص ‪  237 - 235‬‬
‫‪ -295‬ﻣﻦ ﻻﻳﺤﻀﺮه اﻟﻔﻘﻴﻪ ‪ -‬اﻟﺸﻴﺦ اﻟﺼﺪوق ‪ -‬ج ‪ - 4‬ص ‪ .26‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻮر اﻟﺜﻘﻠﻴﻦ ‪ -‬اﻟﺸﻴﺦ اﻟﺤﻮﻳﺰي ‪ -‬ج ‪ - 3‬ص ‪  569‬‬
‫‪ -296‬ﺑﺤﺎر اﻷﻧﻮار ‪ -‬اﻟﻌﻼﻣﺔ اﻟﻤﺠﻠﺴﻲ ‪ -‬ج ‪ - 76‬ص ‪  37‬‬
‫‪ -297‬اﻟﺴﻨﻦ اﻟﻜﺒﺮى ‪ -‬اﻟﻨﺴﺎﺋﻲ ‪ -‬ج ‪ - 4‬ص ‪ .273‬اﺧﺘﻼف اﻟﺤﺪﻳﺚ ‪ -‬اﻹﻣﺎم اﻟﺸﺎﻓﻌﻲ ‪ -‬ص ‪533‬‬
‫‪ -298‬ﺻﺤﻴﺢ اﺑﻦ ﺣﺒﺎن ‪ -‬اﺑﻦ ﺣﺒﺎن ‪ -‬ج ‪ - 10‬ص ‪ 281 - 274‬اﻟﺴﻨﻦ اﻟﻜﺒﺮى ‪ -‬اﻟﻨﺴﺎﺋﻲ ‪ -‬ج ‪ - 4‬ص ‪272 – 271‬‬
‫‪ -299‬ﺗﺎرﻳﺦ اﻟﻴﻌﻘﻮﺑﻲ ‪ -‬اﻟﻴﻌﻘﻮﺑﻲ ‪ -‬ج ‪ - 2‬ص ‪160‬‬
‫‪ -300‬اﻟﻤﻌﺠﻢ اﻟﻜﺒﻴﺮ ‪ -‬اﻟﻄﺒﺮاﻧﻲ ‪ -‬ج ‪ - 25‬ص ‪ .185‬اﻵﺣﺎد واﻟﻤﺜﺎﻧﻲ ‪ -‬اﻟﻀﺤﺎك ‪ -‬ج ‪ - 6‬ص ‪ .123‬ﻧﻴﻞ اﻷوﻃﺎر ‪ -‬اﻟﺸﻮﻛﺎﻧﻲ ‪ -‬ج ‪ - 7‬ص ‪254‬‬
‫‪ -301‬اﻟﻤﺠﻤﻮع ‪ -‬ﻣﺤﻴﻰ اﻟﺪﻳﻦ اﻟﻨﻮوي ‪ -‬ج ‪ - 20‬ص ‪10‬‬
‫‪ -302‬إﻣﺘﺎع اﻷﺳﻤﺎع ‪ -‬اﻟﻤﻘﺮﻳﺰي ‪ -‬ج ‪ - 4‬ص ‪284‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٢١٣ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺳﻴﺰدﻫﻢ( اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﻓﺈﻧﻬﻤﺎ ﻗﺪ ﻗﻀﻴﺎ اﻟﺸﻬﻮة‪.303‬‬
‫ﭼﻬﺎردﻫﻢ( اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﻓﺈﻧﻬﻤﺎ ﻗﻀﻴﺎ اﻟﺸﻬﻮة‪.304‬‬
‫ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ( اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﻓﺈﻧﻬﻤﺎ ﻗﻀﻴﺎ اﻟﺸﻬﻮة ﺟﺰاءا ﺑﻤﺎ ﻛﺴﺒﺎ ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ و اﷲ ﻋﺰﻳﺰ ﺣﻜﻴﻢ‪.305‬‬
‫ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ( اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﻓﺈﻧﻬﻤﺎ ﻗﻀﻴﺎ اﻟﺸﻬﻮة ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ و اﷲ ﻋﻠﻴﻢ ﺣﻜﻴﻢ‪.306‬‬
‫ﻫﻔﺪﻫﻢ( اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ ﻋﻠﻴﻢ ﺣﻜﻴﻢ‪.307‬‬
‫ﻫﺠﺪﻫﻢ( اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ‪.308‬‬
‫ﻧﻮزدﻫﻢ( اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ و اﷲ ﻋﻠﻴﻢ ﺣﻜﻴﻢ‪.309‬‬
‫ﺑﻴﺴﺘﻢ( و اﻟﺸﻴﺦ واﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ‪.310‬‬
‫ﺑﻴﺴﺖ و ﻳﻜﻢ( و اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ و رﺳﻮﻟﻪ‪.311‬‬
‫ﺑﻴﺴﺖ و دوم( و اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ‪.312‬‬
‫ﺑﻴﺴﺖ و ﺳﻮم( إذا زﻧﻴﺎ اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ‪ ،‬و اﷲ ﻋﺰﻳﺰ ﺣﻜﻴﻢ‪.313‬‬
‫ﺑﻴﺴﺖ و ﭼﻬﺎرم( إذا زﻧﻰ اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ و اﷲ ﻋﺰﻳﺰ ﺣﻜﻴﻢ‪.314‬‬
‫ﺑﻴﺴﺖ و ﭘﻨﺠﻢ( إذا زﻧﻰ اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ‪.315‬‬
‫ﺑﻴﺴﺖ و ﺷﺸﻢ( إذا زﻧﻰ اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ اﻟﻌﺰﻳﺰ اﻟﺤﻜﻴﻢ‪.316‬‬
‫ﺑﻴﺴﺖ و ﻫﻔﺘﻢ( إذا زﻧﻰ اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﻓﺈﻧﻬﻤﺎ ﻗﻀﻴﺎ اﻟﺸﻬﻮة‪.317‬‬
‫در ﮔﺰارش ﻣﺘﻮن ادﻋﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻨﺎ را ﺑﺮ ﮔﺰارش ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺘﻮن ﻧﮕﺬاﺷﺘﻢ و ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺘﻮن دﻳﮕﺮي ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﮔﺰارش‬
‫ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎل اﮔﺮ ﻓﻘﻂ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻴﺴﺖ و ﻫﻔﺖ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ را در ﺧﺼﻮص »ﻳﻚ آﻳﻪ« داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬آﻳﺎ ﺑﺎ ﻣﺒﺎﻧﻲ‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -303‬ﻋﻠﻞ اﻟﺸﺮاﺋﻊ ‪ -‬اﻟﺸﻴﺦ اﻟﺼﺪوق ‪ -‬ج ‪ - 2‬ص ‪ .540‬ﺟﺎﻣﻊ أﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺸﻴﻌﺔ ‪ -‬اﻟﺴﻴﺪ اﻟﺒﺮوﺟﺮدي ‪ -‬ج ‪ - 25‬ص ‪  339‬‬
‫‪ -304‬ﺟﺎﻣﻊ أﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺸﻴﻌﺔ ‪ -‬اﻟﺴﻴﺪ اﻟﺒﺮوﺟﺮدي ‪ -‬ج ‪ - 25‬ص ‪ .336‬اﻟﺘﻔﺴﻴﺮ اﻷﺻﻔﻰ ‪ -‬اﻟﻔﻴﺾ اﻟﻜﺎﺷﺎﻧﻲ ‪ -‬ج ‪ - 2‬ص ‪  836 - 835‬‬
‫‪ -305‬اﻟﺘﺒﻴﺎن ‪ -‬اﻟﺸﻴﺦ اﻟﻄﻮﺳﻲ ‪ -‬ج ‪ - 1‬ص ‪ .13‬ﻓﻘﻪ اﻟﻘﺮآن ‪ -‬اﻟﻘﻄﺐ اﻟﺮاوﻧﺪي ‪ -‬ج ‪ - 1‬ص ‪205 – 204‬‬
‫‪ -306‬ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻘﻤﻲ ‪ -‬ﻋﻠﻲ ﺑﻦ إﺑﺮاﻫﻴﻢ اﻟﻘﻤﻲ ‪ -‬ج ‪ - 2‬ص ‪ .95‬ﺑﺤﺎر اﻷﻧﻮار ‪ -‬اﻟﻌﻼﻣﺔ اﻟﻤﺠﻠﺴﻲ ‪ -‬ج ‪ - 76‬ص ‪34‬‬
‫‪ -307‬ﻣﻌﺠﻢ اﻟﺮﺟﺎل واﻟﺤﺪﻳﺚ ‪ -‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﻴﺎة اﻷﻧﺼﺎري ‪ -‬ج ‪ - 1‬ص ‪  2‬‬
‫‪ -308‬اﻟﻤﺤﺼﻮل ‪ -‬اﻟﺮازي ‪ -‬ج ‪ - 3‬ص ‪ .322‬ﻋﺪة اﻷﺻﻮل )ط‪.‬ق( ‪ -‬اﻟﺸﻴﺦ اﻟﻄﻮﺳﻲ ‪ -‬ج ‪ - 3‬ص ‪ .36‬اﻟﺨﻼف ‪ -‬اﻟﺸﻴﺦ اﻟﻄﻮﺳﻲ ‪ -‬ج ‪ - 5‬ص ‪366‬‬
‫‪ -309‬ﻣﺴﻨﺪ اﺣﻤﺪ ‪ -‬اﻹﻣﺎم اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ ‪ -‬ج ‪ - 5‬ص ‪ .132‬اﻹﻛﻤﺎل ﻓﻲ أﺳﻤﺎء اﻟﺮﺟﺎل ‪ -‬اﻟﺨﻄﻴﺐ اﻟﺘﺒﺮﻳﺰي ‪ -‬ص ‪  12‬‬
‫‪ -310‬اﻟﻤﻨﺨﻮل ‪ -‬اﻟﻐﺰاﻟﻲ ‪ -‬ص ‪392‬‬
‫‪ -311‬ﻣﺴﻨﺪ أﺑﻲ داود اﻟﻄﻴﺎﻟﺴﻲ ‪ -‬ﺳﻠﻴﻤﺎن ﺑﻦ داود اﻟﻄﻴﺎﻟﺴﻲ ‪ -‬ص ‪ .73‬اﻻﺣﻜﺎم ‪ -‬اﻵﻣﺪي ‪ -‬ج ‪ - 3‬ص ‪142‬‬
‫‪ -312‬اﻟﻄﺒﻘﺎت اﻟﻜﺒﺮى ‪ -‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ‪ -‬ج ‪ - 3‬ص ‪  334‬‬
‫‪ -313‬اﻟﻤﺼﻨﻒ ‪ -‬ﻋﺒﺪ اﻟﺮزاق اﻟﺼﻨﻌﺎﻧﻲ ‪ -‬ج ‪ - 7‬ص ‪  330 – 329‬‬
‫‪ -314‬اﻹﺗﻘﺎن ﻓﻲ ﻋﻠﻮم اﻟﻘﺮآن ‪ -‬اﻟﺴﻴﻮﻃﻲ ‪ -‬ج ‪ - 2‬ص ‪ .66‬ﻧﻮاﺳﺦ اﻟﻘﺮآن ‪ -‬اﺑﻦ اﻟﺠﻮزي ‪ -‬ص ‪ .36‬اﻟﻤﺤﻠﻰ ‪ -‬اﺑﻦ ﺣﺰم ‪ -‬ج ‪ - 11‬ص ‪  235‬‬
‫‪ -315‬اﻟﻔﺼﻮل ﻓﻲ اﻷﺻﻮل ‪ -‬اﻟﺠﺼﺎص ‪ -‬ج ‪ - 2‬ص ‪  256‬‬
‫‪ -316‬ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﺴﻤﺮﻗﻨﺪي ‪ -‬أﺑﻮ اﻟﻠﻴﺚ اﻟﺴﻤﺮﻗﻨﺪي ‪ -‬ج ‪ - 3‬ص ‪  73‬‬
‫‪ -317‬اﻟﻜﺎﻓﻲ ‪ -‬اﻟﺸﻴﺦ اﻟﻜﻠﻴﻨﻲ ‪ -‬ج ‪ - 7‬ص ‪ .177‬ﺗﻬﺬﻳﺐ اﻷﺣﻜﺎم ‪ -‬اﻟﺸﻴﺦ اﻟﻄﻮﺳﻲ ‪ -‬ج ‪ - 10‬ص ‪3‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢١۴ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه در »ﻋﻠﻮم ﻗﺮآن« و »ﻋﻠﻢ ﻓﻘﻪ و اﺻﻮل ﻓﻘﻪ« ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ »وﺟﻮد آﻳﻪ‪ A‬رﺟﻢ« ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪ و ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ آن ﺣﻜﻢ‬
‫ﻛﻴﻔﺮي ﺻﺎدر ﻛﺮده و ﺑﻪ اﺟﺮا ﮔﺬاﺷﺖ؟!!‬
‫درﺳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮﺧﻲ از ﺻﻮرتﻫﺎي اراﺋﻪ ﺷﺪه را »وﺟﻪ ﻧﺎﻗﺺ« و ﮔﺰارش »ﺑﺨﺸﻲ از آﻳﻪ« در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮔﺰارش‬
‫»ﻛﻞ آﻳﻪ« )ﺻﻮرت دﻳﮕﺮ ﮔﺰارشﺷﺪه( داﻧﺴﺖ و ﻣﻲﺗﻮان از ﻛﺜﺮت ﺗﺼﺎوﻳﺮ‪ ،‬ﻛﺎﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺘﻔﺎوت را ﺑﻪ‬
‫ﻋﺪد »ده‪ «10/‬ﺗﻘﻠﻴﻞ دﻫﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﺳﺘﻨﺎد را ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ!!‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺧﻮد را در ﺻﺤﻨﻪ‪ A‬ﺟﻤﻊآوري ﻧﺴﺨﻪﻫﺎي ﻗﺮآن ﻧﻮﺷﺘﻪﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻛﺎﺗﺒﺎن وﺣﻲ ﺣﺎﺿﺮ ﻓﺮض ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺎ در‬
‫)ص(‬
‫ﻗﺮار ﻣﻲداﺷﺘﻴﻢ و ﺑﺮاي ﻳﻚ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺎ‬ ‫‪A‬‬
‫ﻧﺴﺨﻪ ﻣﺸﺘﺮك« ﻛﺎﺗﺒﺎن وﺣﻲ و ﻋﺎﻟﻤﺎن اﺻﺤﺎب ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﺟﺎﻳﮕﺎه »ﻧﮕﺎرش‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ در ﻧﻘﻞ آن روﺑﺮو ﻣﻲﺷﺪﻳﻢ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ؟!! ﭼﺮا ﺑﻪ ﻫﺮ ادﻋﺎﻳﻲ ﺗﻤﻜﻴﻦ ﻛﺮده و ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﭘﻴﺮاﻣﻮن آن‬
‫ﻧﻤﻲﭘﺮدازﻳﻢ؟!! آﻳﺎ ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﻴﺶآﻣﺪه در زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺆﻣﻨﺎن و ﭘﻴﺮوان ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا)ص( و ادﻋﺎﻫﺎي ﻧﺎدرﺳﺖ ﺑﺴﻴﺎري از‬
‫ﻣﺪﻋﻴﺎن در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد و واﻛﻨﺶ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ و ﻋﺎﻟﻤﺎن اﺻﺤﺎب اﻳﺸﺎن‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺗﺠﺮﺑﻪ‪ A‬ﻣﺎ را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي رﻗﻢ زﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ‬
‫ادﻋﺎﻳﻲ را ﺑﺪون ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﻧﭙﺬﻳﺮﻳﻢ؟!! ﺷﺮﻳﻌﺖ ﭘﺎﻛﻲ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺮدﻳﺪ در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره ﺟﺮاﺋﻢ و ﻛﻴﻔﺮﻫﺎي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه‬
‫در ﺷﺮﻳﻌﺖ را ﻣﻮﺟﺐ ﻗﻄﻌﻲ ﺑﺮاي »ﻋﺪم ﺗﺤﻘﻖ ﻛﻴﻔﺮ« داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬آﻳﺎ اﺟﺎزه ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ در ﻣﺴﺄﻟﻪي ﻛﻴﻔﺮ ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫»ﺳﻨﮕﺴﺎر« ﻛﻢﺗﺮﻳﻦ ﺗﺴﺎﻣﺤﻲ روا داﺷﺘﻪ ﺷﻮد؟!! آﻳﺎ از اﺻﻞ اﻧﻄﺒﺎق ﻋﻨﻮان ﺑﺮ ﻣﺼﺎدﻳﻖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ دﺧﺎﻟﺖ و اﺷﺘﺮاط ﻗﻴﻮد و‬
‫)ص(‬
‫ﺷﺮوط و ﺗﺄﺛﻴﺮ و ﻋﺪم ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺗﻮﺑﻪ در اﺟﺮاﻳﻲ ﺷﺪن ﻳﺎ ﻧﺸﺪن ﺣﻜﻢ‪ ،‬ﻣﺸﻤﻮل ﻋﻨﻮان ﻛﻠﻲ و ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ‪A‬‬
‫ﺷﺪه ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻣﺤﻤﺪي‬
‫ﺑﺮاي »درءا ﺣﺪود = ﻣﻨﺘﻔﻲ ﺷﺪن ﻛﻴﻔﺮ ﺷﺮﻋﻲ« ﻧﻤﻲﺷﻮد؟!!‬
‫وﻗﺘﻲ ﺟﻤﻊ ﻛﺜﻴﺮي از ﻓﻘﻬﺎي اﺳﻼﻣﻲ را در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ ادﻋﺎي ﻓﻮقاﻟﻌﺎده اﺧﺘﻼﻓﻲ )وﺟﻮد ‪A‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ در ﻗﺮآن( ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺴﺄﻟﻪاي ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻮﭼﻚ از اﻣﻮر ﻛﻴﻔﺮي وﻟﻲ دﺷﻮار از ﻧﻈﺮ ﻓﻘﻬﻲ )رﺟﻢ(‪ ،‬دﭼﺎر ﺗﺴﺎﻣﺤﻲ ﻋﺠﻴﺐ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت ﻳﻚ‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ادﻋﺎﻳﻲ )ﻛﻪ ﻫﻤﻪ‪ A‬ﺷﻮاﻫﺪ و ﻗﺮاﺋﻦ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ آن اﺳﺖ(‪ ،‬اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ راﺿﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ‪A‬‬
‫ﻫﻤﻪ ارﻛﺎن ﺷﺮﻳﻌﺖ را ﺑﻬﻢ رﻳﺨﺘﻪ و‬
‫ﮔﻮﻳﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ آﻧﺎن »اﺛﺒﺎت ﺣﻜﻢ ﺳﻨﮕﺴﺎر در ﻗﺮآن« اﺳﺖ و ﻧﻪ دﻓﺎع از ﻫﺴﺘﻲ ﻗﺮآن‪ ،‬ﺗﺮدﻳﺪ ﺳﺮ ﺗﺎ ﭘﺎي آدﻣﻲ را‬
‫‪A‬‬
‫ﭘﺮده اﻳﻦ ادﻋﺎ‪ ،‬ﭼﻪ اﻧﮕﻴﺰهاي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﺑﻲﻗﺎﻋﺪه و ﻧﺎﻫﻨﺠﺎر‪ ،‬ﺑﻪ دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﺷﺮﻳﻌﺖ‬ ‫ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ در ﭘﺲ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد و ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﭘﻴﺶ ﻣﻲرود ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﺑﻲاﻋﺘﺒﺎر ﺟﻠﻮهدادن ﻛﻞ ﺷﺮﻳﻌﺖ‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ آﻳﻪ‪ A‬رﺟﻢ را اﺛﺒﺎت ﻛﻨﺪ!!‬
‫ﮔﺴﺘﺮده اﻣﺮوزﻳﻦ ﺑﺎ اﺑﺰارﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ و آﺳﺎن ‪A‬‬
‫ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎر ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﭘﮋوﻫﺶ‪ ،‬در‬ ‫‪A‬‬ ‫اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻣﻜﺎن ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ رﺟﻢ‪ ،‬ﻧﺒﻮده اﺳﺖ و ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺗﻮﻗّﻊ اﻃﻼع از ‪A‬‬
‫ﻫﻤﻪ ﻧﻘﻞﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫زﻣﺎنِ اﻛﺜﺮ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﺪاﻓﻌﺎن ‪A‬‬
‫ﻓﻘﻴﻬﺎن ﻗﺮون ﮔﺬﺷﺘﻪ را داﺷﺖ‪ .‬وﻟﻲ ﻛﻢﺗﺮﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ در اﻳﻦ ﻣﻮرد‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺳﺴﺘﻲ اﻳﻦ ادﻋﺎ را ﻧﻤﺎﻳﺎن ﻛﻨﺪ و ﻋﺎﻟﻤﺎن را‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺳﺎزد ﻛﻪ اﻳﻦ راﻫﻲ ﭘﻴﻤﻮدﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ!! ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﺟﻤﻊ ﺑﺰرﮔﻲ از ﭘﻴﺸﻴﻨﻴﺎن ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﺎن اﻣﻜﺎﻧﺎت اﻧﺪك ﻣﻌﺎﺻﺮان‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬ﺗﻔﻘﻪ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻄﻠﺐ ﺷﺪه و ﮔﺰارشﻫﺎي ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺟﺎﻣﻌﻲ از اﺧﺘﻼﻓﺎت و ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﻣﺘﻦ آﻳﻪ‪ A‬ادﻋﺎﻳﻲ دادهاﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻧﻜﺘﻪ را در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ از ﺑﺤﺚ‪ ،‬ﻳﺎدآوري ﻣﻲﻛﻨﻢ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﮔﺮﭼﻪ اﻛﺜﺮ ﻋﺎﻟﻤﺎن و ﻓﻘﻬﺎي ﺷﻴﻌﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ادﻋﺎي وﺟﻮد ‪A‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ ﻣﺤﺘﺎﻃﺎﻧﻪ ﺑﺮﺧﻮرد ﻛﺮده و در آن ﺑﺎ ﺗﺮدﻳﺪ اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ‬
‫ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺗﺮدﻳﺪي ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ از ﻓﻘﻴﻬﺎن ﺷﻴﻌﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد آن اﻋﺘﻤﺎد ﻛﺮده و ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ آن‪ ،‬ﺑﺮﺧﻲ رواﻳﺎت ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ را‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٢١۵ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﻮاﻓﻖ ﻗﺮآن ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﮔﺮوه دﻳﮕﺮي از ﻓﻘﻴﻬﺎن ﺷﻴﻌﻪ اﻳﻦ ادﻋﺎ را رد ﻛﺮده و ﻗﺒﻮل وﺟﻮد ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ را‬
‫ﻣﺴﺎوي ﺑﺎ ﻗﺒﻮل »ﺗﺤﺮﻳﻒ ﻗﺮآن« داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ آﻧﭽﻪ از روﻳﻜﺮد ﻓﻘﻬﺎي ﺷﻴﻌﻪ آﺷﻜﺎر ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ در ﻓﻘﻪ ﺷﻴﻌﻪ‪،‬‬
‫اﺧﺘﻼﻓﻲ اﺳﺖ و ﻫﻴﭻ اﺟﻤﺎع و اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮي در ﺧﺼﻮص »وﺟﻮد آﻳﻪ‪ A‬رﺟﻢ« ﭘﺪﻳﺪ ﻧﻴﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻓﻮقاﻟﻌﺎدهاي از ﻋﺎﻟﻤﺎن و ﻓﻘﻴﻬﺎن اﻫﻞ ﺳﻨﺖ ادﻋﺎي وﺟﻮد آﻳﻪ‪ A‬رﺟﻢ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﻫﻴﭻ ﺗﺮدﻳﺪي در ﺻﺤ‪‬ﺖ اﻳﻦ‬
‫ادﻋﺎ را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﮔﺮوه اﻧﺪﻛﻲ از ﻋﺎﻟﻤﺎن و ﻓﻘﻴﻬﺎن اﻫﻞ ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﺗﺮدﻳﺪﻫﺎﻳﻲ در ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل اﻳﻦ ادﻋﺎ ﻛﺮدهاﻧﺪ و ﻳﺎ از‬
‫اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ اﻳﻦ ادﻋﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ دﻟﻴﻞ ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت ﺣﻜﻢ رﺟﻢ‪ ،‬ﭘﺮوا ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻋﻠﻤﻲ روﻳﻜﺮدﻫﺎي اﺧﺘﻼﻓﻲ ﻋﺎﻟﻤﺎن و ﻓﻘﻴﻬﺎن ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻣﺤﻤﺪي)ص( اﻳﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ‪» :‬ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﻪ وﺟﻮد آﻳﻪاي‬
‫‪A‬‬ ‫‪-3‬‬
‫از ﻗﺮآن در ﻣﻮرد ﺣﻜﻢ رﺟﻢ‪ ،‬اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻳﺎﻓﺖ و ﺑﺎ ﻋﺪم اﻃﻤﻴﻨﺎن‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت ﺣﻜﻢ رﺟﻢ ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ‪،‬‬
‫اﺳﺘﻨﺎد ﻛﺮد«‪ .‬ﭘﺲ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻫﻴﭻ آﻳﻪاي در ﻗﺮآن وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺻﺮاﺣﺘﺎً ﺑﻪ ﺛﺒﻮت ﺣﻜﻢ رﺟﻢ در ﺷﺮﻳﻌﺖ‬
‫دﻻﻟﺖ ﻛﻨﺪ«‪.‬‬
‫)ص(‬
‫ﻳﺎ اﺻﺤﺎب اﻳﺸﺎن‬ ‫‪ -4‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‪ A‬رواﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ آﻳﻪ‪ A‬ادﻋﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رواﻳﺎﺗﻲ از رﺳﻮلﺧﺪا‬
‫ﮔﺎﻧﻪ ﺗﺼﺎوﻳﺮ اراﺋﻪ ﺷﺪه از آﻳﻪ‪ A‬ادﻋﺎﻳﻲ‪ ،‬ﭘﺮده از »ﺗﻌﺎرض آﺷﻜﺎر رواﻳﺎت‬
‫)رﺿﻮان اﷲ ﻋﻠﻴﻬﻢ( ﻧﮕﺎه ﻛﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﺧﺘﻼف ‪A 27‬‬
‫ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ« ﺑﺮﻣﻲدارد‪ .‬ﺣﻜﻢ رواﻳﺎت ﻣﺘﻌﺎرﺿﻪ ﻧﻴﺰ در اﺻﻮل ﻓﻘﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ رواﻳﺎت ﺑﻪ دو دﻟﻴﻞ ﻓﺎﻗﺪ اﻋﺘﺒﺎر ارزﻳﺎﺑﻲ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫ﻳﻜﻢ( ادﻋﺎي ﻣﻮﺟﻮد در آنﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎ اﺗﻔﺎق ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ در »ﻋﺪم ﺗﺤﺮﻳﻒ ﻗﺮآن« )ﭼﻪ ﺑﺎ اﻓﺰودن ﻛﻼم ﻏﻴﺮ اﻟﻬﻲ در آن ﻳﺎ ﺑﺎ ﻛﺎﺳﺘﻦ‬
‫ﻛﻼم اﻟﻬﻲ از آن( ﻣﺨﺎﻟﻒ اﺳﺖ‪.‬‬
‫دوم( ﺑﺮ ﻓﺮض ﻛﻪ ﻣﺸﻜﻞ اول را ﻧﺎدﻳﺪه ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻣﺘﻦ ﻣﺸﺘﺮك و ﻣﻮرد اﺗﻔﺎﻗﻲ در اﻳﻦ رواﻳﺎت وﺟﻮد ﻧﺪارد ﺗﺎ ﺑﺘﻮان آن‬
‫را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان » ‪A‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ« ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪ .‬اﺧﺘﻼف ﺷﺪﻳﺪ ﻣﺘﻮن ادﻋﺎﻳﻲ‪ ،‬اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﻗﺮآﻧﻲِ ﺧﺪاي رﺣﻤﺎن را ﺗﺄﻛﻴﺪ و ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ‪:‬‬
‫»و ﻟﻮ ﻛﺎن ﻣﻦ ﻋﻨﺪ ﻏﻴﺮ اﷲ‪ ،‬ﻟﻮﺟﺪوا ﻓﻴﻪ اﺧﺘﻼﻓﺎً ﻛﺜﻴﺮا = اﮔﺮ ﻗﺮآن از ﺳﻮي ﻏﻴﺮ ﺧﺪا ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎً در آن اﺧﺘﻼف و ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ‬
‫ﺑﺴﻴﺎري ﻣﻲﻳﺎﻓﺘﻨﺪ«‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫اداﻣﻪ ﺑﺤﺚ و‬ ‫ﺳﻮم( ﺑﺨﺸﻲ از اﺷﻜﺎﻻت ﻋﺪﻳﺪهاي ﻛﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ »دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﻣﻘﺼﻮد« در اﻳﻦ آﻳﺎت ادﻋﺎﻳﻲ وﺟﻮد دارﻧﺪ را در‬
‫ﭘﺲ از رﺳﻴﺪﮔﻲ دﻻﻳﻞ ﻣﺪاﻓﻌﺎن‪ ،‬ﺑﻪ اﻣﻴﺪ ﺧﺪا ﻣﻄﺮح ﺧﻮاﻫﻢ ﻛﺮد‪ .‬اﺷﻜﺎﻻﺗﻲ ﻛﻪ از ﺳﻮي ﻋﺎﻟﻤﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻃﺮﻓﺪاران اﻳﻦ ادﻋﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺤﺚ »ﻧﺴﺦ ﺑﺮﺧﻲ آﻳﺎت ﻗﺮآﻧﻲ« ﺗﻤﺴﻚ ﻛﺮدهاﻧﺪ و ﻣﺪﻋﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ؛ ﻧﻮع ﺧﺎﺻﻲ از ﻧﺴﺦ‪،‬‬
‫ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از »ﺣﺬف ﻗﺮاﺋﺖ آﻳﻪ و ﺑﻘﺎء ﺣﻜﻢ آن« و ﻣﺴﺘﻨﺪ اﺻﻠﻲ ﺑﺮاي ﺛﺒﻮت ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺴﺨﻲ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ رﺟﻢ‬
‫اﺳﺖ!! ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ روﻳﻜﺮد‪ ،‬ﻗﺮاﺋﺖ و ﻣﺘﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎري آﻳﻪ‪ A‬رﺟﻢ‪ ،‬ﻧﺴﺦ ﺷﺪه وﻟﻲ ﺣﻜﻢ آن آﻳﻪ ﻛﻪ »رﺟﻢ ﻣﻴﺎنﺳﺎﻻن و ﻛﻬﻦﺳﺎﻻنِ‬
‫زﻧﺎﻛﺎر« اﺳﺖ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﻻزم ﺑﻪ ﻳﺎدآوري اﺳﺖ ﻛﻪ »ﻧﻔﻲ وﺟﻮد آﻳﻪ‪ A‬رﺟﻢ« ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ »ﻣﻨﺘﻔﻲ ﺷﺪن ﺣﻜﻢ رﺟﻢ« را ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﻤﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻨﻮز‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺣﻜﻢ رﺟﻢ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻨﺪات رواﻳﻲ و ادﻋﺎي اﺟﻤﺎع و اﺗﻔﺎق ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺻﻮرت ﻣﺼﻮن ﻣﺎﻧﺪن‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢١۶ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫آنﻫﺎ از اﺷﻜﺎﻻت و داﺷﺘﻦ ﺗﻮان رد‪ ‬اﺳﺘﺪﻻلﻫﺎي ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ و ﺗﻮان اﺛﺒﺎت ﺣﻜﻢ رﺟﻢ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻧﻈﺮ ﻣﺪاﻓﻌﺎن را ﭘﻴﺮوز‬
‫ﮔﺮداﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -7‬در ﺑﺨﺶ دﻳﮕﺮ ﺑﺤﺚ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اﺳﺘﺪﻻلﻫﺎي ﻣﺪاﻓﻌﺎن » ‪A‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ« و ﻧﻘﺪ آن را ﭘﻲ ﺧﻮاﻫﻢ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺤﺚ اﺟﻤﺎﻟﻲ در‬
‫ﻣﻮرد »ﻧﺴﺦ آﻳﺎت ﻗﺮآن« ﻧﻴﺰ ﭘﻲﮔﻴﺮي ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ )ان ﺷﺎء اﷲ(‪.‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ )ﺑﺨﺶ ‪ (4‬‬
‫اﺳﺘﺪﻻل ﻣﺪﻋﻴﺎن ‪A‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﮔﺰارش ﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻣﺘﻦ ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ در ﻣﻮرد ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﻧﻘﻞﻫﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫ﻧﺤﻮه اﺳﺘﺪﻻل ﺑﻪ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺟﺰﺋﻴﺎت‬ ‫‪A‬‬ ‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻨﺎد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺮﺧﻲ ﻛﻢﺗﺮ‪ .‬در ﻫﺮ ﺻﻮرت اﺑﺘﺪا ﺑﻪ‬
‫آن ﭘﺮداﺧﺘﻪ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي ﺧﻮاﻫﻴﻢ رﺳﻴﺪ )انﺷﺎءاﷲ(‪.‬‬
‫در اﺑﺘﺪاي اﻳﻦ ﺑﺨﺶ از ﺑﺤﺚ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﻳﺎدآوري ﻛﻨﻢ ﻛﻪ اﺳﺎﺳﺎً در دو ﻣﺒﺤﺚ ﺑﻪ اﻳﻦ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ اﺳﺘﻨﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻜﻢ(‬
‫ﺑﺤﺚ ﻓﻘﻬﻲ ﺣﺪ زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ‪ .‬دوم( ﺑﺤﺚ اﺻﻮﻟﻲ »ﻧﺴﺦ در ﻗﺮآن« و ﺟﻮاز ﻳﺎ ﻋﺪم ﺟﻮاز ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﺎ ﺳﻨﺖ‪  .‬‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﻫﺮﻳﻚ از اﻳﻦ ﻣﺒﺎﺣﺚ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺸﺮوح ﻗﺮار داد وﻟﻲ ﭼﻮن ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﺧﺘﺼﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎ ﻫﺮ‬
‫دو ﻣﺒﺤﺚ را ﺑﺎ ﻣﺤﻮرﻳﺖ »ﻗﺒﻮل ﻳﺎ ﻋﺪم ﻗﺒﻮل وﺟﻮد اﻳﻦ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ« ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ اﺟﻤﺎﻟﻲ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪:‬‬
‫‪ -1‬در ﻣﺬﻫﺐ ﺣﻨﻔﻴﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺑﻴﺶ از ‪ 50‬در ﺻﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن دﻧﻴﺎ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬اﺳﺘﺪﻻل ﻓﻘﻬﺎء و ﻋﺎﻟﻤﺎن اﻳﻦ‬
‫ﺳﻮره اﺣﺰاب‪A ،‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ وﺟﻮد‬ ‫‪A‬‬ ‫‪A‬‬
‫ﺧﻠﻴﻔﻪ دوم ﺻﺎدر ﺷﺪه و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬در‬ ‫ﮔﺮاﻳﺶ‪ ،‬ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﻪ ﻧﻘﻞ رواﻳﺎﺗﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ از‬
‫داﺷﺘﻪ و اﮔﺮ ﺗﺮﺳﻲ از اﺗﻬﺎمزﻧﻲ دﻳﮕﺮان ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬آن را در ﻗﺮآن ﻣﻲﻧﻮﺷﺖ ﺗﺎ ﻛﺴﻲ در آﻳﻨﺪه ﻣﻨﻜﺮ وﺟﻮد ﭼﻨﻴﻦ آﻳﻪاي ﻧﺸﻮد‬
‫و ﺣﻜﻢ رﺟﻢ را اﻧﻜﺎر ﻧﻜﻨﺪ«‪.‬‬
‫اﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪاي از اﺳﺘﺪﻻلﻫﺎي ﻓﻘﻬﺎي ﺣﻨﻔﻴﻪ ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪  :‬‬
‫در ﻛﺘﺎب اﻟﻤﺒﺴﻮط اﻟﺴﺮﺧﺴﻲ‪ 318‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪ » :‬زﻧﺎ ﺑﺮ دو ﻧﻮع اﺳﺖ‪ :‬رﺟﻢ در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻣﺤﺼﻦ اﺳﺖ و ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره‬
‫ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺣﻜﻢ زﻧﺎ در اﺑﺘﺪاي اﺳﻼم‪ ،‬ﺣﺒﺲ در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﺳﺮزﻧﺶ زﺑﺎﻧﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪" :‬ﻓﺄﻣﺴﻜﻮﻫﻦ ﻓﻲ اﻟﺒﻴﻮت" و ﻓﺮﻣﻮد‪" :‬ﻓ‪Ĥ‬ذوﻫﻤﺎ" ﭘﺲ ﻧﺴﺦ ﺷﺪ ﺑﺎ ﺳﺨﻦ رﺳﻮلﺧﺪا ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪" :‬از ﻣﻦ ﺑﻴﺎﻣﻮزﻳﺪ‪،‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ راﻫﻲ ﺑﺮاي زﻧﺎن زﻧﺎﻛﺎر ﻗﺮار داد‪ ،‬ﺑﺎﻛﺮه ﺑﺎ ﺑﺎﻛﺮه ﻳﻜﺼﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻳﻜﺴﺎﻟﻪ و ﻫﻤﺴﺮدار ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮدار‪ ،‬ﻳﻜﺼﺪ‬
‫ﺳﻮره ﻧﻮر ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪" :‬ﺧﺬوا ﻋﻨّﻲ = از‬
‫‪A‬‬ ‫ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و رﺟﻢ ﺑﺎ ﺳﻨﮕﺮﻳﺰه‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻗﺒﻞ از ﻧﺰول آﻳﺎت‬
‫ﺳﻮره ﻧﻮر ﺑﻮد ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد‪" :‬از ﺧﺪا ﺑﻴﺎﻣﻮزﻳﺪ = ﺧﺬوا ﻋﻦ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲ"‪ .‬ﺳﭙﺲ اﻳﻦ ﺣﻜﻢ‬
‫‪A‬‬ ‫ﻣﻦ ﺑﻴﺎﻣﻮزﻳﺪ" و اﮔﺮ ﭘﺲ از ﻧﺰول‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻧﺴﺦ ﺷﺪ ﺑﺎ ﺑﻴﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل‪" :‬ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺄة ﺟﻠﺪة = ﻫﺮﻛﺪامﺷﺎن را ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﺰﻧﻴﺪ" و ﺣﻜﻢ‬
‫ﺑﺎره زﻧﺎﻛﺎران ﻣﺤﺼﻦ‪ .‬ﭘﺲ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﻴﻦ ‪A‬‬
‫ﻫﻤﻪ ﻋﺎﻟﻤﺎن اﺗﻔﺎﻗﻲ‬ ‫آﻳﻪ ﻗﺮآن اﺳﺘﻘﺮار ﻳﺎﻓﺖ و رﺟﻢ در ‪A‬‬
‫زﻧﺎﻛﺎر ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻦ ﺑﺮ اﻳﻦ ‪A‬‬
‫اﺳﺖ و اﻣﺎ رﺟﻢ‪ ،‬ﺣﺪ ﻣﺸﺮوﻋﻲ اﺳﺖ در ﻣﻮرد ﻣﺤﺼﻦ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﻨﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺧﻮارج آن را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ‪ ...‬و‬
‫ﺑﺮ روي ﻣﻨﺒﺮ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪" :‬ﻫﻤﺎﻧﺎ از ﺟﻤﻠﻪ آﻳﺎت ﻧﺎزل ﺷﺪه در ﻗﺮآن‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‪" :‬اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ اذا زﻧﻴﺎ‬ ‫)رض(‬
‫ﻋﻤﺮ‬
‫ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ = ﻛﻬﻨﺴﺎل ﻣﺮد و زن را اﮔﺮ زﻧﺎ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎً رﺟﻢ ﻛﻨﻴﺪ"‪ .‬زود اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﺮوﻫﻲ اﻳﻦ آﻳﻪ را اﻧﻜﺎر ﻛﻨﻨﺪ و‬
‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -318‬ج ‪ 9‬ص ‪ 36‬و ‪  37‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٢١٧ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻗﺮآن اﻳﻦ آﻳﻪ را ﻣﻲﻧﻮﺷﺘﻢ ")ﺛﻢ اﻟﺰﻧﺎ ﻧﻮﻋﺎن‬
‫‪A‬‬ ‫اﮔﺮ ﻣﺮدم ﻧﻤﻲﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮ در ﻛﺘﺎب ﺧﺪا ﭼﻴﺰي را اﻓﺰود‪ ،‬ﻫﺮ آﻳﻨﻪ در‬
‫رﺟﻢ ﻓﻲ ﺣﻖ اﻟﻤﺤﺼﻦ و ﺟﻠﺪ ﻏﻴﺮ اﻟﻤﺤﺼﻦ و ﻗﺪ ﻛﺎن اﻟﺤﻜﻢ ﻓﻲ اﻻﺑﺘﺪاء اﻟﺤﺒﺲ ﻓﻲ اﻟﺒﻴﻮت و اﻟﺘﻌﻴﻴﺮ و اﻷذى ﺑﺎﻟﻠﺴﺎن ﻛﻤﺎ‬
‫ﻗﺎل اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻓﺎﻣﺴﻜﻮﻫﻦ ﻓﻲ اﻟﺒﻴﻮت و ﻗﺎل ﻓ‪Ĥ‬ذوﻫﻤﺎ ﺛﻢ اﻧﺘﺴﺦ ذﻟﻚ ﺑﺤﺪﻳﺚ ﻋﺒﺎدة ﺑﻦ اﻟﺼﺎﻣﺖ أن اﻟﻨﺒﻲ)ص( ﻗﺎل ﺧﺬوا ﻋﻨﻰ‬
‫ﻗﺪ ﺟﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦ ﺳﺒﻴﻼ اﻟﺒﻜﺮ ﺑﺎﻟﺒﻜﺮ ﺟﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ و ﺗﻐﺮﻳﺐ ﻋﺎم و اﻟﺜﻴﺐ ﺑﺎﻟﺜﻴﺐ ﺟﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ و رﺟﻢ ﺑﺎﻟﺤﺠﺎرة و ﻗﺪ ﻛﺎن ﻫﺬا ﻗﺒﻞ‬
‫ﻧﺰول ﺳﻮرة اﻟﻨﻮر ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻗﻮﻟﻪ ﺧﺬوا ﻋﻨﻰ و ﻟﻮ ﻛﺎن ﺑﻌﺪ ﻧﺰوﻟﻬﺎ ﻟﻘﺎل ﺧﺬوا ﻋﻦ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﺛﻢ اﻧﺘﺴﺦ ذﻟﻚ ﺑﻘﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻓﺎﺟﻠﺪوا‬
‫ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة و اﺳﺘﻘﺮ اﻟﺤﻜﻢ ﻋﻠﻰ اﻟﺠﻠﺪ ﻓﻲ ﺣﻖ ﻏﻴﺮ اﻟﻤﺤﺼﻦ و اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻲ ﺣﻖ اﻟﻤﺤﺼﻦ ﻓﺄﻣﺎ اﻟﺠﻠﺪ ﻓﻬﻮ ﻣﺘﻔﻖ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻴﻦ اﻟﻌﻠﻤﺎء و أﻣﺎ اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻬﻮ ﺣﺪ ﻣﺸﺮوع ﻓﻲ ﺣﻖ اﻟﻤﺤﺼﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﻟﺴﻨﺔ اﻻ ﻋﻠﻰ ﻗﻮل اﻟﺨﻮارج ‪ ...‬و ﻗﺎل ﻋﻤﺮ)رض( ﻋﻠﻰ‬
‫اﻟﻤﻨﺒﺮ و ان ﻣﻤﺎ أﻧﺰل ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن أن اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ و ﺳﻴﺄﺗﻲ ﻗﻮم ﻳﻨﻜﺮون ذﻟﻚ و ﻟﻮﻻ أن اﻟﻨﺎس‬
‫ﻳﻘﻮﻟﻮن زاد ﻋﻤﺮ ﻓﻲ ﻛﺘﺎب اﷲ ﻟﻜﺘﺒﺘﻬﺎ ﻋﻠﻰ ﺣﺎﺷﻴﺔ اﻟﻤﺼﺤﻒ(‪  .‬‬
‫ﻣﺮﺣﻮم ﺳﺮﺧﺴﻲ در ﻛﺘﺎب أﺻﻮل اﻟﺴﺮﺧﺴﻲ‪ 319‬ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬ﺑﺮﺧﻲ از ﻓﻘﻬﺎء اﺳﺘﺪﻻل ﻛﺮدهاﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﺣﺒﺲ در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و‬
‫ﺳﺮزﻧﺶ زﺑﺎﻧﻲ در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره زﻧﺎﻛﺎر‪ ،‬ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﺮآن ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ اﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﻧﺴﺦ ﺷﺪ ﺑﺎ ﺳﻨﺖ رﺳﻮلﺧﺪا ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫"ﺑﺎﻛﺮه ﺑﺎ ﺑﺎﻛﺮه ﻳﻜﺼﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻳﻜﺴﺎﻟﻪ و ﻫﻤﺴﺮدار ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮدار‪ ،‬ﻳﻜﺼﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و رﺟﻢ ﺑﺎ ﺳﻨﮕﺮﻳﺰه"‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﻧﻴﺰ‬
‫)رض(‬
‫‪A‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ آﻳﺎﺗﻲ ﺑﻮده ﻛﻪ در ﻗﺮآن‬ ‫ﻛﻪ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ از‬ ‫ﻣﺤﻜﻢ و ﻗﻮي ﻧﻴﺴﺖ ﭼﺮا ﻛﻪ ﺣﻘﻴﻘﺘﺎً ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺎ رواﻳﺖ ﻋﻤﺮ‬
‫‪A‬‬
‫ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻗﺮآن اﻳﻦ آﻳﻪ را‬ ‫ﺗﻼوت ﻣﻲﺷﺪه اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻣﺮدم ﻧﻤﻲﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻋﻤﺮ در ﻛﺘﺎب ﺧﻮد ﭼﻴﺰي را اﻓﺰود‪ ،‬ﻫﺮآﻳﻨﻪ در‬
‫ﻣﻲﻧﻮﺷﺘﻢ‪" :‬اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ اذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ = ﻛﻬﻨﺴﺎل ﻣﺮد و زن را اﮔﺮ زﻧﺎ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎً رﺟﻢ ﻛﻨﻴﺪ"‪ .‬ﭘﺲ اﻳﻦ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺘﺎً از ﻧﻮع ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﺎ ﻗﺮآن اﺳﺖ )و ﻣﻨﻬﻢ ﻣﻦ اﺳﺘﺪل ﺑﺤﻜﻢ اﻟﺤﺒﺲ ﻓﻲ اﻟﺒﻴﻮت و اﻷذى ﺑﺎﻟﻠﺴﺎن ﻓﻲ ﺣﻖ اﻟﺰاﻧﻲ ‪ ،‬ﻓﺈﻧﻪ‬
‫)ع(‬
‫اﻟﺒﻜﺮ ﺑﺎﻟﺒﻜﺮ ﺟﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ و ﺗﻐﺮﻳﺐ ﻋﺎم ‪ ،‬و اﻟﺜﻴﺐ ﺑﺎﻟﺜﻴﺐ ﺟﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ ورﺟﻢ‬ ‫ﻛﺎن ﺑﺎﻟﻜﺘﺎب ﺛﻢ اﻧﺘﺴﺦ ﺑﺎﻟﺴﻨﺔ ‪ ،‬و ﻫﻮ ﻗﻮﻟﻪ‬
‫ﺑﺎﻟﺤﺠﺎرة و ﻫﺬا ﻟﻴﺲ ﺑﻘﻮي أﻳﻀﺎ ‪ ،‬ﻓﻘﺪ ﺛﺒﺖ ﺑﺮواﻳﺔ ﻋﻤﺮ)رض( أن اﻟﺮﺟﻢ ﻣﻤﺎ ﻛﺎن ﻳﺘﻠﻰ ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن ﻋﻠﻰ ﻣﺎ ﻗﺎل ‪ :‬ﻟﻮﻻ أن اﻟﻨﺎس‬
‫ﻳﻘﻮﻟﻮن إن ﻋﻤﺮ زاد ﻓﻲ ﻛﺘﺎب اﷲ ﻟﻜﺘﺒﺖ ﻋﻠﻰ ﺣﺎﺷﻴﺔ اﻟﻤﺼﺤﻒ ‪ :‬اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ‪ .‬اﻟﺤﺪﻳﺚ ‪ ،‬ﻓﺈﻧﻤﺎ‬
‫ﻛﺎن ﻫﺬا ﻧﺴﺦ اﻟﻜﺘﺎب ﺑﺎﻟﻜﺘﺎب(‪.‬‬
‫ﻳﻜﻢ( از اﻳﻦ ﻋﺒﺎرت ﺳﺮﺧﺴﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ » :‬ﻓﻘﺪ ﺛﺒﺖ ﺑﺮواﻳﺔ ﻋﻤﺮ)رض( أن اﻟﺮﺟﻢ ﻣﻤﺎ ﻛﺎن ﻳﺘﻠﻰ ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن = ﺣﻘﻴﻘﺘﺎً ﺛﺎﺑﺖ‬
‫‪A‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ آﻳﺎﺗﻲ ﺑﻮده ﻛﻪ در ﻗﺮآن ﺗﻼوت ﻣﻲﺷﺪه اﺳﺖ« و ﻋﺒﺎرت »ﻓﺎﻧﻤﺎ ﻛﺎن‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺎ رواﻳﺖ ﻋﻤﺮ)رض( ﻛﻪ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ از‬
‫ﻫﺬا ﻧﺴﺦ اﻟﻜﺘﺎب ﺑﺎﻟﻜﺘﺎب = ﭘﺲ ﺣﻘﻴﻘﺘﺎً اﻳﻦ از ﻧﻮع ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﺎ ﻗﺮآن اﺳﺖ« ﻣﻲﺗﻮان ﻓﻬﻤﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺤﺚ »وﺟﻮد ‪A‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ«‬
‫ﺑﺮاي اﻳﺸﺎن و ﻫﻤﻔﻜﺮانﺷﺎن »ﺣﻘﻴﻘﺘﺎً ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ« و ﻫﻴﭻ ﺗﺮدﻳﺪي در آن ﻧﺪارﻧﺪ ﻛﻪ »ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﺎ ﻗﺮآن« در ﺧﺼﻮص‬
‫ﺣﻜﻢ رﺟﻢ ﻣﺤﺼﻦ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪.‬‬
‫دوم( ﮔﺮﭼﻪ در ﻋﺒﺎرت ﻣﺒﺴﻮط )‪ (36/9‬از ﻋﺒﺎرت »ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﻟﺴﻨﺔ=رﺟﻢ ﺑﺎ ﺳﻨﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ« اﻣﻜﺎن ﺑﺮداﺷﺖ »ﻋﺪم‬
‫ﻗﺒﻮل ‪A‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ« وﺟﻮد داﺷﺖ وﻟﻲ ﺑﺎ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﺳﺮﺧﺴﻲ در اﺻﻮل‪ ،‬اﻳﻦ اﺣﺘﻤﺎل از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻪ و ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ ﻣﻘﺼﻮد وي‬
‫»ﺑﻴﺎن دﻻﻳﻞ ﻣﻮاﻓﻘﺖ و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺧﻮارج ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻋﺎﻟﻤﺎن ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺑﻮده و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ در ﻣﻮرد اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﻪ آﻳﻪي‬
‫‪                                                             ‬‬
‫‪- -319‬أﺑﻮﺑﻜﺮ اﻟﺴﺮﺧﺴﻲ‪ -‬ج ‪ 2‬ص ‪  71‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢١٨ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻦ ﺳﻨﺖ ﻗﻄﻌﻴﻪ‪ ،‬ﻧﻘﻞ‬ ‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﻮر )ﺟﻠﺪ( اﺳﺘﻨﺎد ﻛﺮده و در ﻣﻮرد رﺟﻢ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﺑﺎ ﺳﻨﺖ ﻗﻄﻌﻴﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ از‬
‫ﻋﻤﺮﺑﻦﺧﻄﺎب از آﻳﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺮاﺋﺘﺶ ﻧﺴﺦ ﺷﺪه وﻟﻲ ﺣﻜﻤﺶ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ در ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺨﻦ ﺗﺼﺮﻳﺢ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﺎ ﻓﺮآن اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﺳﻮم( ﻣﺘﻦ ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎد ﺣﻨﻔﻴﻪ در ‪A‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از » اﻟﺸﻴﺦ واﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ = ﻣﺮدان ﻛﻬﻨﺴﺎل و‬
‫زﻧﺎن ﻛﻬﻨﺴﺎل را ﻫﺮﮔﺎه زﻧﺎ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬رﺟﻢ ﻛﻨﻴﺪ ﺣﺘﻤﺎً«‪.‬‬
‫‪ -2‬در ﻣﺬﻫﺐ ﺷﺎﻓﻌﻴﻪ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ 20‬درﺻﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ آن ﮔﺮاﻳﺶ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن ﺣﻨﻔﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻪ رواﻳﺎت ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﻪ اﺳﺘﻨﺎد‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻧﻘﻞ ﺟﻨﺎب ﻋﻤﺮﺑﻦﺧﻄﺎب را دﻟﻴﻞ وﺟﻮد آﻳﻪ ﻣﻲﺷﻤﺎرﻧﺪ‪  .‬‬
‫ﻣﺤﻲاﻟﺪﻳﻦ ﻧﻮوي از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻓﻘﻬﺎي ﺷﺎﻓﻌﻴﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺘﻨﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ از ﻛﺘﺎب اﻟﻤﺠﻤﻮع‪ 320‬ﮔﺰارش دادﻳﻢ‪ ،‬در ﻛﺘﺎب‬
‫ﺟﻤﻠﻪ آﻳﺎت ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺑﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ‬ ‫‪A‬‬ ‫ﺷﺮح ﻣﺴﻠﻢ اﻟﻨﻮوي‪ 321‬و در ﺷﺮح ﻛﻼم ﻋﻤﺮﺑﻦﺧﻄﺎب آورده اﺳﺖ‪» :‬ﺑﻴﺎن ﻋﻤﺮ‪ :‬از‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت "اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ إذا‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺎ آن را ﺧﻮاﻧﺪﻳﻢ و رﻋﺎﻳﺖ ﻛﺮدﻳﻢ و در ﺑﺎرهاش ﻓﻜﺮ ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﻣﻘﺼﻮدش از ‪A‬‬
‫زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ = ﻣﺮدان ﻛﻬﻨﺴﺎل و زﻧﺎن ﻛﻬﻨﺴﺎل را ﻫﺮﮔﺎه زﻧﺎ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬رﺟﻢ ﻛﻨﻴﺪ ﺣﺘﻤﺎً" ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ آﻳﻪ از آﻳﺎﺗﻲ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻟﻔﻈﺶ )ﻗﺮاﺋﺖ و ﻛﺘﺎﺑﺖ آن( ﻧﺴﺦ ﺷﺪه و ﺣﻜﻤﺶ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ ‪ ...‬و اﻳﻦﻛﻪ ﻋﻤﺮ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را آﺷﻜﺎرا و در ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ‬
‫ﺻﺤﺎﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( و ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ از ﺣﻀﺎر ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ و اﻧﻜﺎر ﻧﻜﺮدﻧﺪ و ﺳﻜﻮت ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬دﻟﻴﻞ ﺑﺮ‬
‫‪A‬‬ ‫ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ ﺑﻮد ﺑﻴﺎن ﻛﺮد و ﻫﻴﭻﻳﻚ از‬
‫آﻳﻪ( رﺟﻢ اﺳﺖ« )ﻗﻮﻟﻪ "ﻓﻜﺎن ﻣﻤﺎ أﻧﺰل اﷲ ﻋﻠﻴﻪ آﻳﺔ اﻟﺮﺟﻢ ﻗﺮأﻧﺎﻫﺎ و وﻋﻴﻨﺎﻫﺎ و ﻋﻘﻠﻨﺎه " أراد ﺑ‪Ĥ‬ﻳﺔ اﻟﺮﺟﻢ اﻟﺸﻴﺦ و‬
‫ﺛﺒﻮت ) ‪A‬‬
‫اﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻳﻨﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ و ﻫﺬا ﻣﻤﺎ ﻧﺴﺦ ﻟﻔﻈﻪ و ﺑﻘﻲ ﺣﻜﻤﻪ و ﻗﺪ وﻗﻊ ﻧﺴﺦ ﺣﻜﻢ دون اﻟﻠﻔﻆ و ﻗﺪ وﻗﻊ ﻧﺴﺨﻬﻤﺎ‬
‫ﺟﻤﻴﻌﺎ ﻓﻤﺎ ﻧﺴﺦ ﻟﻔﻈﻪ ﻟﻴﺲ ﻟﻪ ﺣﻜﻢ اﻟﻘﺮآن ﻓﻲ ﺗﺤﺮﻳﻤﻪ ﻋﻠﻰ اﻟﺠﻨﺐ و ﻧﺤﻮ ذﻟﻚ و ﻓﻲ ﺗﺮك اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ ﻛﺘﺎﺑﺔ ﻫﺬه اﻵﻳﺔ دﻻﻟﺔ‬
‫ﻇﺎﻫﺮة أن اﻟﻤﻨﺴﻮخ ﻻﻳﻜﺘﺐ ﻓﻲ اﻟﻤﺼﺤﻒ و ﻓﻲ إﻋﻼن ﻋﻤﺮ ﺑﺎﻟﺮﺟﻢ و ﻫﻮ ﻋﻠﻰ اﻟﻤﻨﺒﺮ و ﺳﻜﻮت اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ و ﻏﻴﺮﻫﻢ ﻣﻦ‬
‫اﻟﺤﺎﺿﺮﻳﻦ ﻋﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﻪ ﺑﺎﻻﻧﻜﺎر دﻟﻴﻞ ﻋﻠﻰ ﺛﺒﻮت اﻟﺮﺟﻢ(‪.‬‬
‫ﻳﻜﻢ( ﻋﺒﺎرات ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ در ﻣﺘﻦ ﻣﺮﺣﻮم ﻧﻮوي ﻫﻤﭽﻮن؛ »ﻫﺬا ﻣﻤﺎ ﻧﺴﺦ ﻟﻔﻈﻪ و ﺑﻘﻲ ﺣﻜﻤﻪ = اﻳﻦ از آﻳﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺮاﺋﺘﺶ‬
‫ﻧﺴﺦ ﺷﺪه و ﺣﻜﻤﺶ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه« و ﻳﺎ »دﻟﻴﻞ ﻋﻠﻲ ﺛﺒﻮت اﻟﺮﺟﻢ« ﺗﺎﻛﻴﺪ اﻳﻦ ﻓﻘﻴﻪ ﺷﺎﻓﻌﻲ ﻣﺬﻫﺐ ﺑﺮ اﻋﺘﻘﺎد وي ﺑﻪ »ﺛﺒﻮت ‪A‬‬
‫آﻳﻪ‬
‫رﺟﻢ« اﺳﺖ‪.‬‬
‫دوم( او در ﻛﺘﺎب ﻣﺠﻤﻮع ﻧﻴﺰ اوﻟﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﺮ ﺛﺒﻮت رﺟﻢ را ﻫﻤﻴﻦ ﮔﺰارش ﻋﻤﺮ از ‪A‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ از آن‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان »دﻟﻴﻞ ﻗﺮآﻧﻲ« ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻗﺮآﻧﻲ ﺑﻮدن رﺟﻢ را ﺑﺪون ﺗﺮدﻳﺪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ )ﻓﺈن ﻛﺎن‬
‫ﻣﺤﺼﻨﺎ وﺟﺐ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺮﺟﻢ ﻟﻤﺎ روى اﺑﻦﻋﺒﺎس)رض( ﻗﺎل ‪ ،‬ﻗﺎل ﻋﻤﺮ ‪ :‬ﻟﻘﺪ ﺧﺸﻴﺖ أنﻳﻄﻮل ﺑﺎﻟﻨﺎس زﻣﺎن ﺣﺘﻰ ﻳﻘﻮل ﻗﺎﺋﻠﻬﻢ ﻣﺎ‬
‫ﻧﺠﺪ اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻲ ﻛﺘﺎب اﷲ ﻓﻴﻀﻠﻮن و ﻳﺘﺮﻛﻮن ﻓﺮﻳﻀﺔ أﻧﺰﻟﻬﺎ اﷲ ‪ ،‬أﻻ إن اﻟﺮﺟﻢ إذا أﺣﺼﻦ اﻟﺮﺟﻞ و ﻗﺎﻣﺖ اﻟﺒﻴﻨﺔ أو ﻛﺎن اﻟﺤﻤﻞ‬
‫أو اﻻﻋﺘﺮاف ‪ ،‬و ﻗﺪ ﻗﺮأﺗﻬﺎ اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ(‪  .322‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -320‬ج ‪ 20‬ص ‪7‬‬
‫‪ -321‬ج ‪ 11‬ص ‪  191‬‬
‫‪ -322‬اﻟﻤﺠﻤﻮع – ﻣﺤﻴﻰاﻟﺪﻳﻦ اﻟﻨﻮوي‪ -‬ج ‪ 20‬ص ‪  7‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٢١٩ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺳﻮم( ﻣﺘﻦ ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎد ﺷﺎﻓﻌﻴﻪ ﻧﻴﺰ در ‪A‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪» :‬اﻟﺸﻴﺦ واﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ = ﻣﺮدان‬
‫ﻛﻬﻨﺴﺎل و زﻧﺎن ﻛﻬﻨﺴﺎل را ﻫﺮﮔﺎه زﻧﺎ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬رﺟﻢ ﻛﻨﻴﺪ ﺣﺘﻤﺎً«‪  .‬‬
‫‪ -3‬ﺣﻨﺎﺑﻠﻪ ﻛﻪ ﻛﻢﺗﺮ از ‪ 8‬درﺻﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن دو ﮔﺮوه ﻗﺒﻠﻲ‪ ،‬ﺑﻪ رواﻳﺎت ﻳﺎدﺷﺪه اﻋﺘﻤﺎد ﻛﺮده و‬
‫آنﻫﺎ را ﻣﺒﻨﺎي ﻗﺒﻮل وﺟﻮد ‪A‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ ﻗﺮار دادهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﻮﻣﻨﺎﻧﻪ اﻳﻦ‬ ‫ﻗﺪاﻣﻪ ﺣﻨﺒﻠﻲ ﻛﻪ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻓﻘﻬﺎي ﺣﻨﺎﺑﻠﻪ اﺳﺖ در ﻛﺘﺎب ﻣﻌﺮوف اﻟﻤﻐﻨﻲ‪ 323‬ﺑﻪ روﺷﻨﻲ از روﻳﻜﺮد‬
‫‪A‬‬ ‫ﻋﺒﺪاﷲﺑﻦ‬
‫ﻣﺬﻫﺐ در ﻣﻮرد ‪A‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ ﺧﺒﺮ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬او در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب آورده اﺳﺖ ﻛﻪ‪» :‬وﺟﻮب رﺟﻢ ﺑﺮ ﻣﺮد و زن زﻧﺎﻛﺎري ﻛﻪ ﻣﺤﺼﻦ‬
‫ﻫﻤﻪ اﻫﻞ ﻋﻠﻢ اﺳﺖ از ﺻﺤﺎﺑﻪ و ﺗﺎﺑﻌﻴﻦ و ﻋﺎﻟﻤﺎن ﺑﻌﺪ از آنﻫﺎ در ﺟﻤﻴﻊ ﻗﺮون و ‪A‬‬
‫ﻫﻤﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦﻫﺎي اﺳﻼﻣﻲ و‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬دﻳﺪﮔﺎه ‪A‬‬
‫)ص(‬
‫و اﺧﺒﺎر ﻣﺘﻮاﺗﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ از ﮔﻔﺘﺎر و رﻓﺘﺎر‬ ‫ﺟﺰ ﺧﻮارج‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔﻲ را ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺳﻴﻢ ‪ ...‬دﻟﻴﻞ ﻣﺎ ﺳﻨﺖ ﻋﻤﻠﻲ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‬
‫ﻫﻤﻪ اﺻﺤﺎب ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( ﺑﺮ آن اﺟﻤﺎع ﻛﺮدهاﻧﺪ ‪ ...‬و ﺣﻘﻴﻘﺘﺎً ﺧﺪاي ﻣﺘﻌﺎل آن را در ﻗﺮآن ﻧﺎزل ﻛﺮده اﺳﺖ و‬
‫اﻳﺸﺎن رﺳﻴﺪه و ‪A‬‬
‫)رض(‬
‫ﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪ ... :‬ﭘﺲ در ﻣﻴﺎن‬ ‫ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻧﻮﺷﺘﺎر آن ﻧﺴﺦ ﺷﺪه وﻟﻲ ﺣﻜﻤﺶ ﺑﺎﻗﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ رواﻳﺖ ﺷﺪه از ﻋﻤﺮﺑﻦﺧﻄﺎب‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ ﺑﻮد ﻛﻪ آن را ﺧﻮاﻧﺪم و در ﺑﺎره اش اﻧﺪﻳﺸﻴﺪم و رﻋﺎﻳﺖ ﻛﺮدم‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا)ص( رﺟﻢ‬
‫آﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻧﺎزل ﺷﺪ‪A ،‬‬
‫ﻛﺮد و ﻣﺎ ﻫﻢ ﭘﺲ از او رﺟﻢ ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﻲﺗﺮﺳﻢ ﻛﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺑﮕﺬرد ﺑﺮ ﻣﺮدم و ﻛﺴﻲ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺎ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ را در‬
‫ﻗﺮآن ﻧﻤﻲﻳﺎﺑﻴﻢ‪ ،‬ﭘﺲ ﮔﻤﺮاه ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﺮك واﺟﺒﻲ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﺮآن آن را ﻧﺎزل ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ رﺟﻢ واﺟﺐ اﺳﺖ ﺑﺮ‬
‫ﻫﺮﻛﺴﻲ ﻛﻪ زﻧﺎ ﻛﻨﺪ و ﻣﺤﺼﻦ ﺑﺎﺷﺪ از زن و ﻣﺮد‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﮔﻮاﻫﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﺣﺎﻣﻠﻪ ﺷﻮد ﻳﺎ اﻋﺘﺮاف ﻛﻨﺪ‪ .‬و ﺣﻘﻴﻘﺘﺎ ﺧﻮاﻧﺪه‬
‫اﺳﺖ در ﻗﺮآن ؛ "اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ و اﷲ ﻋﺰﻳﺰ ﺣﻜﻴﻢ= ﻣﺮدان ﻛﻬﻨﺴﺎل و زﻧﺎن ﻛﻬﻨﺴﺎل‬
‫را ﻫﺮﮔﺎه زﻧﺎ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬رﺟﻢ ﻛﻨﻴﺪ ﺣﺘﻤﺎ‪ ،‬ﻛﻴﻔﺮي از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا و ﺧﺪا ﻋﺰﻳﺰ و ﺣﻜﻴﻢ اﺳﺖ" آﻳﻪ اي ﻛﻪ ﺑﺮ آن اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ وﺟﻮد‬
‫دارد ‪...‬و اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﺮﺧﻲ ﻋﻠﻤﺎء ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ اﻳﻦ ﻧﺴﺦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﺤﻴﺢ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ اﻳﻦ ﺗﺨﺼﻴﺺ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﻓﺮض ﻛﻪ ﻧﺴﺦ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫از ﻧﻮع ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﺎ ﻗﺮآن اﺳﺖ آن ﻫﻢ ﺑﺎ آﻳﻪاي ﻛﻪ ﻋﻤﺮ)رض( آن را ﺑﻴﺎن ﻛﺮد« )‪ ...‬وﺟﻮب اﻟﺮﺟﻢ ﻋﻠﻰ اﻟﺰاﻧﻲ اﻟﻤﺤﺼﻦ رﺟﻼ‬
‫ﻛﺎن أو اﻣﺮأة و ﻫﺬا ﻗﻮل ﻋﺎﻣﺔ أﻫﻞ اﻟﻌﻠﻢ ﻣﻦ اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ و اﻟﺘﺎﺑﻌﻴﻦ و ﻣﻦ ﺑﻌﺪﻫﻢ ﻣﻦ ﻋﻠﻤﺎء اﻷﻣﺼﺎر ﻓﻲ ﺟﻤﻴﻊ اﻷﻋﺼﺎر و ﻻﻧﻌﻠﻢ‬
‫)ص(‬
‫ﺑﻘﻮﻟﻪ و ﻓﻌﻠﻪ ﻓﻲ أﺧﺒﺎر ﺗﺸﺒﻪ اﻟﻤﺘﻮاﺗﺮ و أﺟﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻓﻴﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎ اﻻ اﻟﺨﻮارج ‪ ...‬و ﻟﻨﺎ اﻧﻪ ﻗﺪ ﺛﺒﺖ اﻟﺮﺟﻢ ﻋﻦ رﺳﻮلاﷲ‬
‫أﺻﺤﺎب رﺳﻮلاﷲ)ص( ‪ ...‬و ﻗﺪ أﻧﺰﻟﻪ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻪ و إﻧﻤﺎ ﻧﺴﺦ رﺳﻤﻪ دون ﺣﻜﻤﻪ ﻓﺮوي ﻋﻦ ﻋﻤﺮﺑﻦاﻟﺨﻄﺎب)رض( أﻧﻪ ﻗﺎل‬
‫‪ ...‬ﻓﻜﺎن ﻓﻴﻤﺎ أﻧﺰل ﻋﻠﻴﻪ آﻳﺔ اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻘﺮأﺗﻬﺎ و ﻋﻘﻠﺘﻬﺎ و وﻋﻴﺘﻬﺎ و رﺟﻢ رﺳﻮلاﷲ)ص( و رﺟﻤﻨﺎ ﺑﻌﺪه ﻓﺄﺧﺸﻰ ان ﻃﺎل ﺑﺎﻟﻨﺎس‬
‫زﻣﺎن ان ﻳﻘﻮل ﻗﺎﺋﻞ ﻣﺎ ﻧﺠﺪ اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻲ ﻛﺘﺎب اﷲ ﻓﻴﻀﻠﻮا ﺑﺘﺮك ﻓﺮﻳﻀﺔ أﻧﺰﻟﻬﺎ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻓﺎﻟﺮﺟﻢ ﺣﻖ ﻋﻠﻰ ﻣﻦ زﻧﺎ إذا أﺣﺼﻦ‬
‫ﻣﻦ اﻟﺮﺟﺎل و اﻟﻨﺴﺎء إذا ﻗﺎﻣﺖ اﻟﺒﻴﻨﺔ أو ﻛﺎن اﻟﺤﺒﻞ أو اﻻﻋﺘﺮاف و ﻗﺪ ﻗﺮأ ﺑﻬﺎ "اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ‬
‫ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ و اﷲ ﻋﺰﻳﺰ ﺣﻜﻴﻢ " ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﻴﻪ ‪ ...‬و ﻗﻮﻟﻬﻢ إن ﻫﺬا ﻧﺴﺦ ﻟﻴﺲ ﺑﺼﺤﻴﺢ و إﻧﻤﺎ ﻫﻮ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺛﻢ ﻟﻮ ﻛﺎن ﻧﺴﺨﺎ‬
‫ﻟﻜﺎن ﻧﺴﺨﺎ ﺑﺎﻵﻳﺔ اﻟﺘﻲ ذﻛﺮﻫﺎ ﻋﻤﺮ)رض((‪.‬‬
‫ﻳﻜﻢ( ﻋﺒﺎرات اﺑﻦﻗﺪاﻣﻪ ﻫﻤﭽﻮن؛ » ﺣﻘﻴﻘﺘﺎ در ﻛﺘﺎب ﺧﺪا اﻳﻦ آﻳﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪه« )و ﻗﺪ أﻧﺰﻟﻪ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻪ( و ﻳﺎ‬
‫»ﻧﻮﺷﺘﺎرش ﻧﺴﺦ ﺷﺪه و ﺣﻜﻤﺶ ﺑﺎﻗﻲ اﺳﺖ« )و إﻧﻤﺎ ﻧﺴﺦ رﺳﻤﻪ دون ﺣﻜﻤﻪ( و اﻳﻨﻜﻪ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ اﻳﻦ آﻳﻪ ﻳﺎ ﻧﻘﻞ اﻳﻦ رواﻳﺖ‬
‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -323‬ج ‪ 10‬ص ‪  120-122‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢٢٠ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫از ﻋﻤﺮﺑﻦﺧﻄﺎب‪ ،‬ﻣﻮرد اﺗﻔﺎق و ﭘﺬﻳﺮش ﻫﻤﮕﺎن اﺳﺖ )ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﻴﻪ( و اﻳﻦﻛﻪ اﮔﺮ ﻧﺴﺦ را ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ‪ ،‬از ﻧﻮع »ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﺎ‬
‫ﻗﺮآن« اﺳﺖ و ﻧﻪ از ﻧﻮع »ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﺎ ﺳﻨﺖ« )ﻟﻜﺎن ﻧﺴﺨﺎ ﺑﺎﻵﻳﺔ اﻟﺘﻲ ذﻛﺮﻫﺎ ﻋﻤﺮ( ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺗﺄﻛﻴﺪ و ﺗﻜﺮار اﻳﻤﺎن ﺑﻪ وﺟﻮد‬
‫»آ ‪A‬‬
‫ﻳﻪ رﺟﻢ« ﻧﺰد ﺣﻨﺎﺑﻠﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫دوم( ﻣﺘﻦ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ از ﻧﻈﺮ اﻳﻦ ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻬﻲ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪» :‬اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﻧﻜﺎﻻ‬
‫ﻣﻦ اﷲ و اﷲ ﻋﺰﻳﺰ ﺣﻜﻴﻢ = ﻣﺮدان ﻛﻬﻨﺴﺎل و زﻧﺎن ﻛﻬﻨﺴﺎل را ﻫﺮﮔﺎه زﻧﺎ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬رﺟﻢ ﻛﻨﻴﺪ ﺣﺘﻤﺎً‪ ،‬ﻛﻴﻔﺮي از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا و‬
‫ﺧﺪا ﻋﺰﻳﺰ و ﺣﻜﻴﻢ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻣﺎﻟﻜﻴﻪ ﻛﻪ ﻛﻢﺗﺮ از ‪ 4‬درﺻﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮاً اﻋﺘﻘﺎدي ﺑﻪ وﺟﻮد ‪A‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ ﻧﺪارﻧﺪ وﺗﻨﻬﺎ ﺳﻨﺖ‬
‫آﻳﻪ ﺟﻠﺪ( ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪  .‬‬
‫آﻳﻪ ﺳﻮم ﺳﻮرهي ﻧﻮر ) ‪A‬‬
‫)رواﻳﺎت( و اﺟﻤﺎع را دﻟﻴﻞ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ و ﺗﺨﺼﻴﺺ ‪A‬‬
‫در ﻛﺘﺎب اﻟﻤﺪوﻧﺔ اﻟﻜﺒﺮى اﻹﻣﺎم ﻣﺎﻟﻚ‪ 324‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻓﺮد داراي ﻫﻤﺴﺮي ﻛﻪ زﻧﺎ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻜﻤﺶ رﺟﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و‬
‫ﻓﺮدي ﻛﻪ ﻫﻤﺴﺮ اﺧﺘﻴﺎر ﻧﻜﺮده‪ ،‬ﺣﻜﻤﺶ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﺑﺪون رﺟﻢ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ روال ﺳﻨﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻋﻤﻠﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ« )واﻟﺜﻴﺐ‬
‫ﺣﺪه اﻟﺮﺟﻢ ﺑﻐﻴﺮ ﺟﻠﺪ واﻟﺒﻜﺮ ﺣﺪه اﻟﺠﻠﺪ ﺑﻐﻴﺮ رﺟﻢ ﺑﺬﻟﻚ ﻣﻀﺖ اﻟﺴﻨﺔ(‪  .‬‬
‫ﻣﺮﺣﻮم اﺑﻦرﺷﺪ اﻧﺪﻟﺴﻲ )ﻣﺘﻮﻓﻲ ‪ (595‬ﻛﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺣﻀﻮرش در اﻧﺪﻟﺲ و ﺟﺎﻳﮕﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﻓﻘﻪ ﻣﺎﻟﻜﻲ‪ ،‬ﮔﺮاﻳﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
‫آن دﻳﺎر را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲداد‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ آن ﺑﻮد وﻟﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﺻﺮاﺣﺖ او را ﻓﻘﻴﻬﻲ ﻣﺎﻟﻜﻲ ﺑﺸﻤﺎر آورد‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻴﻦ روﻳﻜﺮد‬
‫‪325‬‬
‫ﮔﺰارش ﻛﺮده اﺳﺖ‪» :‬زﻧﺎﻛﺎران ﻛﺴﺎﻧﻲاﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲﺷﺎن‬ ‫را در ﻛﺘﺎب ارزﺷﻤﻨﺪ ﺑﺪاﻳﺔ اﻟﻤﺠﺘﻬﺪ وﻧﻬﺎﻳﺔ اﻟﻤﻘﺘﺼﺪ‬
‫ﻛﻴﻔﺮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ دارﻧﺪ ‪ ...‬ﭘﺲ اﻓﺮاد داراي ﻫﻤﺴﺮ ﻛﻪ ﺑﺮده ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺪ‪‬ﺷﺎن رﺟﻢ اﺳﺖ ﺑﻪ اﺟﻤﺎع ‪A‬‬
‫ﻫﻤﻪ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﺠﺰ ﻳﻚ‬
‫‪A‬‬
‫ﻓﺮﻗﻪ ﭘﻴﺮو آراي ﺷﺨﺼﻲ ﺧﻮد )ﺧﻮارج( ﻛﻪ آﻧﺎن ﺣﻜﻢ ﻫﺮ زﻧﺎﻛﺎري را ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻋﻤﻮم ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺛﺒﻮت‬
‫‪A‬‬ ‫ﺳﻮره‬ ‫‪A‬‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﺳﻨﺖ )رواﻳﺎت(‪ .‬ﻣﻘﺼﻮد آﻳﻪي ﺳﻮم‬ ‫رواﻳﺎت رﺟﻢ‪ ،‬آن را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺗﺨﺼﻴﺺ زدهاﻧﺪ ﺣﻜﻢ ﻗﺮآن را ﺑﻪ‬
‫ﻧﻮر )اﻟﺰاﻧﻴﺔ و اﻟﺰاﻧﻲ( اﺳﺖ« )و اﻟﺰﻧﺎة اﻟﺬﻳﻦ ﺗﺨﺘﻠﻒ اﻟﻌﻘﻮﺑﺔ ﺑﺎﺧﺘﻼﻓﻬﻢ أرﺑﻌﺔ أﺻﻨﺎف ‪ ... :‬ﻓﺄﻣﺎ اﻟﺜﻴﺐ اﻷﺣﺮار اﻟﻤﺤﺼﻨﻮن‪ ،‬ﻓﺈن‬
‫اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ أﺟﻤﻌﻮا ﻋﻠﻰ أن ﺣﺪﻫﻢ اﻟﺮﺟﻢ إﻻ ﻓﺮﻗﺔ ﻣﻦ أﻫﻞ اﻷﻫﻮاء ﻓﺈﻧﻬﻢ رأوا أن ﺣﺪ ﻛﻞ زان اﻟﺠﻠﺪ‪ ،‬و إﻧﻤﺎ ﺻﺎر اﻟﺠﻤﻬﻮر‬
‫ﻟﻠﺮﺟﻢ ﻟﺜﺒﻮت أﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬ﻓﺨﺼﺼﻮا اﻟﻜﺘﺎب ﺑﺎﻟﺴﻨﺔ أﻋﻨﻲ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ ‪ " :‬اﻟﺰﻧﻴﺔ و اﻟﺰاﻧﻲ " اﻵﻳﺔ(‪  .‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ ﺑﺸﻤﺎر آورد و ﻣﻲﺗﻮان آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ادﻋﺎي وﺟﻮد ‪A‬‬
‫آﻳﻪ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮان ﻣﺎﻟﻜﻴﺔ را ﺟﺰو ﻃﺮﻓﺪاران وﺟﻮد ‪A‬‬
‫رﺟﻢ اﻓﺰود‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻇﺎﻫﺮﻳﻪ از اﻫﻞ ﺳﻨﺖ )ﻃﺮﻓﺪاران داود اﺻﻔﻬﺎﻧﻲ( ﻧﻴﺰ ﮔﺮوﻫﻲاﻧﺪ ﻛﻪ ﮔﺮﭼﻪ ﭘﻴﺮوان ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺮﺧﻲ ﻧﻈﺮﻳﺎت‬
‫آﻧﺎن در ﮔﺮاﻳﺶ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺬاﻫﺐ‪ ،‬ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﺪهﺗﺮﻳﻦ اﺛﺮ اﻳﻦ ﮔﺮوه ﻓﻘﻬﻲ‪ ،‬ﻛﺘﺎب »اﻟﻤﺤﻠﻲ‪ «‬اﺛﺮ »اﺑﻦﺣﺰم اﻧﺪﻟﺴﻲ« اﺳﺖ‪ .‬در‬
‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎب‪ 326‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬ﮔﻔﺘﺎر ﻛﺴﻲ ﻛﻪ اﺻﻼً رﺟﻢ را ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺎدﻳﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺨﺎﻃﺮ آنﻛﻪ ﺑﺮﺧﻼف ﻣﻄﻠﺐ ﺛﺎﺑﺖ‬
‫)ص(‬
‫اﺳﺖ و ﺣﻘﻴﻘﺘﺎً ﻗﺮآن در ﻣﻮرد رﺟﻢ ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺑﻮد وﻟﻲ ﻟﻔﻆ آن ﻧﺴﺦ ﺷﺪه و ﺣﻜﻤﺶ ﺑﺎﻗﻲ‬ ‫ﺷﺪه از ﺳﻨﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -324‬ج ‪ 6‬ص ‪  236‬‬
‫‪ -325‬ج ‪ 2‬ص ‪  356‬‬
‫‪ -326‬ج ‪ 11‬ص ‪  234-235‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٢٢١ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪) ...‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ رواﻳﺘﻲ از »ذر ﺑﻦ ﺣﺒﻴﺶ از اﺑﻲ‪ ‬ﺑﻦ ﻛﻌﺐ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﭘﺮدازد ﻛﻪ ﻣﺘﻀﻤﻦ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﻗﺮآن اﺳﺖ( و ﺑﺎ‬
‫ﺗﺎﻳﻴﺪ از ﻗﻮل »اﺑﻲ ﻋﻠﻲ« ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﻨﺪ آن رواﻳﺖ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﻣﺜﻞ ﺧﻮرﺷﻴﺪي ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻣﺎﻧﻌﻲ آن را ﻧﭙﻮﺷﺎﻧﺪه!!! و در‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ (:‬وﻟﻲ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ ﻟﻔﻈﺶ ﻧﺴﺦ ﺷﺪه و ﺣﻜﻤﺶ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه« )ﻗﺎل أﺑﻮ ﻣﺤﻤﺪ رﺣﻤﻪ اﷲ ‪ :‬و ﻫﺬه أﻗﻮال ﻛﻤﺎ ﺗﺮى‬
‫ﻓﺄﻣﺎ ﻗﻮل ﻣﻦ ﻟﻢ ﻳﺮ اﻟﺮﺟﻢ أﺻﻼ ﻓﻘﻮل ﻣﺮﻏﻮب ﻋﻨﻪ ﻷﻧﻪ ﺧﻼف اﻟﺜﺎﺑﺖ ﻋﻦ رﺳﻮلاﷲ)ص( و ﻗﺪ ﻛﺎن ﻧﺰل ﺑﻪ ﻗﺮآن و ﻟﻜﻨﻪ ﻧﺴﺦ‬
‫ﻟﻔﻈﻪ و ﺑﻘﻲ ﺣﻜﻤﻪ ‪ ،‬ﺣﺪﺛﻨﺎ ﺣﻤﺎم ﻧﺎ اﺑﻦ ﻣﻔﺮج ﻧﺎ اﺑﻦ اﻻﻋﺮاﺑﻲ ﻧﺎ اﻟﺪﺑﺮي ﻧﺎ ﻋﺒﺪ اﻟﺮزاق ﻋﻦ ﺳﻔﻴﺎن اﻟﺜﻮري ﻋﻦ ﻋﺎﺻﻢ ﺑﻦ أﺑﻲ‬
‫اﻟﻨﺠﻮد ﻋﻦ ذر ﺑﻦ ﺣﺒﻴﺶ ﻗﺎل ‪ :‬ﻗﺎل ﻟﻲ أﺑﻲ ﺑﻦ ﻛﻌﺐ ﻛﻢ ﺗﻌﺪون ﺳﻮرة اﻷﺣﺰاب ؟ ﻗﻠﺖ ‪ :‬إﻣﺎ ﺛﻼﺛﺎ و ﺳﺒﻌﻴﻦ آﻳﺔ أو أرﺑﻌﺎ و‬
‫ﺳﺒﻌﻴﻦ آﻳﺔ ﻗﺎل ‪ :‬ان ﻛﺎﻧﺖ ﻟﺘﻘﺎرن ﺳﻮرة اﻟﺒﻘﺮة أو ﻟﻬﻲ أﻃﻮل ﻣﻨﻬﺎ و إن ﻛﺎن ﻓﻴﻬﺎ ﻵﻳﺔ اﻟﺮﺟﻢ ﻗﻠﺖ ‪ :‬أﺑﺎ اﻟﻤﻨﺬر و ﻣﺎ آﻳﺔ اﻟﺮﺟﻢ‬
‫ﻗﺎل ‪ :‬إذا زﻧﻰ اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ و اﷲ ﻋﺰﻳﺰ ﺣﻜﻴﻢ * ﻗﺎل ﻋﻠﻲ ‪ :‬ﻫﺬا اﺳﻨﺎد ﺻﺤﻴﺢ ﻛﺎﻟﺸﻤﺲ ﻻ‬
‫ﻣﻐﻤﺰ ﻓﻴﻪ ‪ ... ،‬ﻗﺎل أﺑﻮﻣﺤﻤﺪ رﺣﻤﻪ اﷲ ‪ :‬و ﻟﻜﻨﻬﺎ ﻧﺴﺦ ﻟﻔﻈﻬﺎ و ﺑﻘﻲ ﺣﻜﻤﻬﺎ ‪.(...‬‬
‫ﻳﻜﻢ( ﺗﺄﻛﻴﺪ و ﺗﻜﺮار ﻋﻨﻮان »ﻧﺴﺦ ﺷﺪن ﻟﻔﻆ و ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪن ﺣﻜﻢ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ« در ﺑﻴﺎن اﺑﻦﺣﺰم‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﻗﻄﻌﻲ ﺑﻮدن اﻳﻦ آﻳﻪ‬
‫‪A‬‬
‫ﻇﺎﻫﺮﻳﻪ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ« اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در دﻳﺪﮔﺎه »‬
‫دوم( ﻣﺘﻨﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ از ﻛﺘﺎب ﻳﺎدﺷﺪه ﺑﺮاي ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻨﺎد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از؛ » إذا زﻧﻰ اﻟﺸﻴﺦ‬
‫واﻟﺸﻴﺨﺔ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ و اﷲ ﻋﺰﻳﺰ ﺣﻜﻴﻢ = ﻫﺮﮔﺎه ﻣﺮد ﻛﻬﻨﺴﺎل ﻳﺎ زن ﻛﻬﻨﺴﺎل زﻧﺎ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎً آﻧﺎن را رﺟﻢ‬
‫ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻛﻴﻔﺮي از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا و ﺧﺪاي ﻋﺰﻳﺰ و ﺣﻜﻴﻢ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫اداﻣﻪ اﻳﻦ ﺑﺤﺚ‪ ،‬ﻣﺮﺣﻮم اﺑﻦﺣﺰم‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ رواﻳﺘﻲ از ﻋﻤﺮﺑﻦﺧﻄﺎب ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬وﻗﺘﻲ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ‬ ‫‪A‬‬ ‫ﺳﻮم( ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ در‬
‫رﺟﻢ ﻧﺎزل ﺷﺪ ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا)ص( ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﺮدم و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬آﻳﻪ را ﺑﮕﻮ ﺗﺎ ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ‪ .‬ﻛﺴﻲ )ﺷﻌﺒﻪ( ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮔﻮﻳﺎ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻧﻮﺷﺘﻦ آن را‬
‫ﻧﻤﻲﭘﺴﻨﺪد‪ .‬ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﻳﺎ ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﻲ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻛﻬﻨﺴﺎﻟﻲ زﻧﺎ ﻛﻨﺪ وﻟﻲ ﻣﺤﺼﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬او را ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﻣﻲزﻧﻨﺪ و اﮔﺮ ﺟﻮاﻧﻲ زﻧﺎ ﻛﻨﺪ‬
‫و ﻣﺤﺼﻦ ﺑﺎﺷﺪ او را رﺟﻢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؟!!« )ﻗﺎل ﻋﻤﺮ ‪ :‬ﻟﻤﺎ ﻧﺰﻟﺖ أﺗﻴﺖ رﺳﻮلاﷲ)ص( ﻓﻘﻠﺖ اﻛﺘﺒﻨﻴﻬﺎ ﻗﺎل ﺷﻌﺒﺔ ﻛﺄﻧﻪ ﻛﺮه ذﻟﻚ ﻓﻘﺎل‬
‫ﻋﻤﺮ ‪ :‬أﻻ ﺗﺮى أن اﻟﺸﻴﺦ إذا ﻟﻢﻳﺤﺼﻦ ﺟﻠﺪ و أن اﻟﺸﺎب إذا زﻧﻰ و ﻗﺪ أﺣﺼﻦ رﺟﻢ(‪.327‬‬
‫ﭼﻬﺎرم( ﻧﻘﻞ رواﻳﺖ اﺧﻴﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺧﻼف ادﻋﺎي راﻳﺞ ﺑﻴﻦ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ‪ ،‬اﺷﻜﺎل اﺳﺎﺳﻲ اﻳﻦ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ‬
‫ادﻟﻪ اﺳﺖ و ﻇﺎﻫﺮا ﻣﻄﻠﻮب ﻣﺪاﻓﻌﺎﻧﺶ را ﻧﻴﺰ ﺑﺮآورده ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ »رﺟﻢ ﻣﺤﺼﻦ و ﻣﺤﺼﻨﻪ« را از ﻗﺮآن اﺛﺒﺎت‬
‫‪A‬‬
‫ﻋﻤﺪه اﻳﻦ ﻣﺘﻦ از ﻧﻈﺮ ﺧﻮد‬ ‫ﻛﻨﻨﺪ و اﻳﻦ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ »زﻧﺎﻛﺎر ﻛﻬﻨﺴﺎل ﻣﺮد و زن را ﺑﺎﻳﺪ رﺟﻢ ﻛﺮد«‪ .‬اﺷﻜﺎﻻت‬
‫ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﺻﻠﻲ )ﻋﻤﺮﺑﻦ ﺧﻄﺎب( اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‪  :‬‬
‫اوﻻً؛ ﻣﻔﺎد اﻳﻦ ﻣﺘﻦ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﺎﻛﺎر ﻛﻬﻨﺴﺎل ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﻣﺤﺼﻦ ﻳﺎ ﻣﺤﺼﻨﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ رﺟﻢ ﺷﻮد!!! ‪ ‬‬
‫ﺛﺎﻧﻴﺎً؛ زﻧﺎﻛﺎر ﻣﺤﺼﻦ ﻳﺎ ﻣﺤﺼﻨﻪاي ﻛﻪ ﻛﻬﻨﺴﺎل ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻣﺸﻤﻮل رﺟﻢ در اﻳﻦ آﻳﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮد!!! ‪ ‬‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻋﻤﻞ رﺳﻮلﺧﺪا)ص( و اﺻﺤﺎب او ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎر اﺳﺖ و ﻣﺘﻦ ادﻋﺎﻳﻲ‬
‫در اﻳﻦ رواﻳﺖ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻔﺎد اﻳﻦ ‪A‬‬
‫‪A‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ ﺑﺮﺧﻼف ﻣﻄﻠﻮب و ﻣﻘﺼﻮد ﮔﺰارﺷﮕﺮان و ﻣﺪاﻓﻌﺎن آن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -327‬ج ‪ - 11‬ص ‪  235‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢٢٢ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ -6‬در ﻛﺘﺐ ﺑﺮﺧﻲ از ﺑﺰرﮔﺎن ﻓﻘﻬﺎي ﺷﻴﻌﻪ ﻧﻴﺰ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان » ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﻣﻨﺴﻮﺧﻪ« اﺟﻤﺎﻻً آﻣﺪه و ﺑﺮﺧﻲ از آنﻫﺎ اﻳﻦ ادﻋﺎ‬
‫را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺴﻴﺎري ﻧﻴﺰ در آن ﺗﺮدﻳﺪ ﻛﺮده و ﻳﺎ اﺳﺎﺳﺎً آن را ﻣﺮدود ﺷﻤﺮدهاﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ از ﺑﺤﺚ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ دو ﻧﻔﺮ از‬
‫‪A‬‬
‫اداﻣﻪ ﺑﺤﺚ ﺑﺎ ﻧﻈﺮات ﺑﺮﺧﻲ دﻳﮕﺮ ﻫﻢ آﺷﻨﺎ ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ‪:‬‬ ‫ﺑﺰرﮔﺎن اﻛﺘﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در‬
‫‪328‬‬
‫آورده اﺳﺖ‪» :‬ﻧﺴﺦ در ‪A‬‬
‫ﻫﻤﻪ اﺷﻜﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺣﻘﻴﻘﺘﺎً اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده‬ ‫اﻟﻒ( ﻣﺮﺣﻮم ﺷﻴﺦﻃﻮﺳﻲ در ﻛﺘﺎب »ﻋﺪة اﻷﺻﻮل‬
‫ﻋﺪه ﻳﻜﺴﺎﻟﻪ را ﺑﺎ ‪A‬‬
‫ﻋﺪه ﭼﻬﺎر ﻣﺎه و ده روز ﻧﺴﺦ ﻛﺮده و ﺻﺪﻗﻪ دادن ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﺠﻮا را ﻧﺴﺦ ﻛﺮده‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻳﻦﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ‪A‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ ﺟﻨﮓ را ﻧﺴﺦ ﻛﺮده‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻗﺮاﺋﺖ آﻳﺎت در ‪A‬‬
‫ﻫﻤﻪ ﻣﻮارد ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪A‬‬ ‫و اﻳﺴﺘﺎدﮔﻲ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ در ﺑﺮاﺑﺮ ده ﻧﻔﺮ در‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ ﻳﻌﻨﻲ "اﻟﺸﻴﺦ و‬
‫و ﺣﻘﻴﻘﺘﺎً ﻧﺴﺦ ﻛﺮده اﺳﺖ ﺗﻼوت را و ﺑﺎﻗﻲ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺣﻜﻢ آن را ﺑﻨﺎ ﺑﺮ آﻧﭽﻪ رواﻳﺖ ﺷﺪه از ‪A‬‬
‫اﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ = ﻣﺮدان ﻛﻬﻨﺴﺎل و زﻧﺎن ﻛﻬﻨﺴﺎل را ﻫﺮﮔﺎه زﻧﺎ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬رﺟﻢ ﻛﻨﻴﺪ ﺣﺘﻤﺎً‪،‬‬
‫ﻛﻴﻔﺮي از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا"و اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ آﻳﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﺮآن ﻧﺎزل ﻛﺮده و ﺣﻜﻢ آن ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ ﺑﺪون ﻫﻴﭻ‬
‫‪A‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ آﻳﺎت ﻧﺎزل ﺷﺪه در‬ ‫اﺧﺘﻼﻓﻲ ‪ ...‬و اﻣﺎ ﻧﺴﺦ ﺣﻜﻢ و ﺗﻼوت ﺑﺎ ﻫﻢ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﺎﻳﺸﻪ رواﻳﺖ ﻛﺮده ﻛﻪ از‬
‫ﻗﺮآن ﺑﺤﺚ ده ﻧﻮﺑﺖ ﺷﻴﺮ ﻧﻮﺷﻴﺪﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﺤﺮﻣﻴﺖ ﻣﻲﺷﻮد و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﻧﻮﺑﺖ ﻧﺴﺦ ﺷﺪ ﻫﻢ از ﻧﻈﺮ ﺣﻜﻢ و ﻫﻢ‬
‫از ﻧﻈﺮ ﻗﺮاﺋﺖ‪ .‬ﻣﺎ ‪A‬‬
‫ﻫﻤﻪ ﻣﻮارد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ذﻛﺮ ﻛﺮدﻳﻢ و اﮔﺮ ﻫﻴﭽﻴﻚ از ﻣﻮارد ﻳﺎدﺷﺪه اﺗﻔﺎق ﻫﻢ ﻧﻴﺎﻓﺘﺎده ﺑﻮد‪ ،‬اﺧﻼﻟﻲ در‬
‫ﺟﻮاز ﻧﺴﺦ در ﻣﻮارد ﻳﺎد ﺷﺪه اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ دﻟﻴﻞ ﺑﺮاي ﺟﻮاز ﻧﺴﺦ اراﺋﻪ ﻛﺮدﻳﻢ و آن دﻟﻴﻞ ﺑﺮاي ﺟﻮاز ﻧﺴﺦ ﻛﺎﻓﻲ‬
‫اﺳﺖ« )و اﻣﺎ ﺟﻮاز اﻟﻨﺴﺦ ﻓﻴﻬﻤﺎ ﻓﻼ ﺷﺒﻬﺔ أﻳﻀﺎ ﻓﻴﻪ ﻟﺠﻮاز ﺗﻐﻴﺮ اﻟﻤﺼﻠﺤﺔ ﻓﻴﻤﺎ و ﻗﺪ ورد اﻟﻨﺴﺦ ﺑﺠﻤﻴﻊ ﻣﺎ ﻗﻠﻨﺎه ﻻن اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ‬
‫ﻧﺴﺦ اﻋﺘﺪاد اﻟﺤﻮل ﺑﺘﺮﺑﺺ أرﺑﻌﺔ اﺷﻬﺮ و ﻋﺸﺮ أو ﻧﺴﺦ اﻟﺘﺼﺪق ﻗﺒﻞ اﻟﻤﻨﺎﺟﺎة و ﻧﺴﺦ ﺛﺒﺎت اﻟﻮاﺣﺪ ﻟﻠﻌﺸﺮة و ان ﻛﺎﻧﺖ اﻟﺘﻼوة‬
‫ﺑﺎﻗﻴﺔ ﻓﻲ ﺟﻤﻴﻊ ذﻟﻚ و ﻗﺪ ﻧﺴﺦ اﺑﻘﺎء اﻟﺘﻼوة و ﺑﻘﻰ اﻟﺤﻜﻢ ﻋﻠﻰ ﻣﺎ روى ﻣﻦ اﻳﺔ اﻟﺮﺟﻢ ﻣﻦ ﻗﻮﻟﻪ اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ‬
‫ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ و ان ﻛﺎن ذﻟﻚ ﻣﻤﺎ أﻧﺰﻟﻪ اﷲ و اﻟﺤﻜﻢ ﺑﺎق ﺑﻼ ﺧﻼف ‪ ...‬و اﻣﺎ ﻧﺴﺨﻬﻤﺎ ﻣﻌﺎ ﻓﻤﺜﻞ ﻣﺎ روى ﻋﻦ‬
‫ﻋﺎﻳﺸﺔ اﻧﻬﺎ ﻗﺎﻟﺖ ﻛﺎن ﻓﻴﻤﺎ أﻧﺰﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻋﺸﺮة رﺿﻌﺎت ﻳﺤﺮﻣﻦ ﺛﻢ ﻧﺴﺨﺖ ﺑﺨﻤﺲ ﻓﺠﺮت ﺑﻨﺴﺨﺔ ﺗﻼوة و ﺣﻜﻤﺎ و اﻧﻤﺎ ذﻛﺮﻧﺎ‬
‫ﻫﺬه اﻟﻤﻮاﺿﻊ ﻋﻠﻰ ﺟﻬﺔ اﻟﻤﺜﺎل و ﻟﻮ ﻟﻢ ﻳﻘﻊ ﺷﺊ ﻣﻨﻬﺎ ﻟﻤﺎ أﺧﻞ ﺑﺠﻮاز ﻣﺎ ذﻛﺮﻧﺎه و ﺻﺤﺘﻪ ﻻن اﻟﺬي أﺟﺎز ذﻟﻚ ﻣﺎ ﻗﺪﻣﻨﺎه ﻣﻦ‬
‫اﻟﺪﻟﻴﻞ و ذﻟﻚ ﻛﺎف ﻓﻲ ﻫﺬا اﻟﺒﺎب(‪.‬‬
‫ﻳﻜﻢ( ﺷﻴﺦﻃﻮﺳﻲ ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺼﺪاق ﻧﺴﺦ ﻗﺮاﺋﺖ و ﺑﻘﺎء ﺣﻜﻢ را ﺑﻪ ﻧﻘﻞ رواﻳﺘﻲ ﻣﺘﻜﻲ ﻣﻲداﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺪﻋﻲ ﻧﺰول ‪A‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ در ﭘﺎﻳﺎن ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ‪» :‬ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﻨﻄﻘﻲ آن را ﻣﺠﺎز و ﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲداﻧﺪ و اﺻﺮاري ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت وﻗﻮع‬
‫اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﻧﺴﺨﻲ ﻧﺪارد« )و اﻧﻤﺎ ذﻛﺮﻧﺎ ﻫﺬه اﻟﻤﻮاﺿﻊ ﻋﻠﻰ ﺟﻬﺔ اﻟﻤﺜﺎل و ﻟﻮ ﻟﻢ ﻳﻘﻊ ﺷﺊ ﻣﻨﻬﺎ ﻟﻤﺎ أﺧﻞ ﺑﺠﻮاز ﻣﺎ ذﻛﺮﻧﺎه(‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺗﺮدﻳﺪ ﺷﻴﺦ)ره( در اﺻﻞ ﻧﺰول ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ رﺟﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫دوم( ﺑﺮﺧﻲ ﻋﺒﺎرات اﻳﺸﺎن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻗﺮﻳﻨﻪاي ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ ﻗﺒﻮل ‪A‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﻋﺒﺎرت‪» ‬وﻗﺪ ورد اﻟﻨﺴﺦ ﺑﺠﻤﻴﻊ ﻣﺎ ﻗﻠﻨﺎه = و‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺘﺎً وارد ﺷﺪه اﺳﺖ ﻧﺴﺦ در ‪A‬‬
‫ﻫﻤﻪ ﺻﻮري ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ« و ﻳﺎ ﻋﺒﺎرت‪ » ‬وﻗﺪ ﻧﺴﺦ اﺑﻘﺎء اﻟﺘﻼوة وﺑﻘﻰ اﻟﺤﻜﻢ = و ﺣﻘﻴﻘﺘﺎً ﻧﺴﺦ‬
‫ﻛﺮده اﺳﺖ ﺗﻼوت را و ﺑﺎﻗﻲ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺣﻜﻢ آن را« و ﻋﺒﺎرت‪ » ‬و ان ﻛﺎن ذﻟﻚ ﻣﻤﺎ أﻧﺰﻟﻪ اﷲ و اﻟﺤﻜﻢ ﺑﺎق ﺑﻼ ﺧﻼف =‬
‫و اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ آﻳﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﺮآن ﻧﺎزل ﻛﺮده و ﺣﻜﻢ آن ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ ﺑﺪون ﻫﻴﭻ اﺧﺘﻼﻓﻲ«‪  .‬‬
‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -328‬ج ‪ 3‬ص ‪) 36-37‬ط‪.‬ق( ‪ ‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٢٢٣ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺮﺣﻮم ﺷﻴﺦ در ﻛﺘﺎب اﻟﺘﺒﻴﺎن‪ 329‬ﻋﺒﺎراﺗﻲ دارد ﻛﻪ ﻣﺆﻳﺪ اﻳﻦ ﺑﺮداﺷﺖ اﺳﺖ )ﻣﺎ ﻧﺴﺦ ﻟﻔﻈﻪ دون ﺣﻜﻤﺔ‪ ،‬ﻛ‪Ĥ‬ﻳﺔ اﻟﺮﺟﻢ‪ .‬ﻓﺎن‬
‫وﺟﻮب اﻟﺮﺟﻢ ﻋﻠﻰ اﻟﻤﺤﺼﻨﺔ ﻻ ﺧﻼف ﻓﻴﻪ‪ ،‬و اﻵﻳﺔ اﻟﺘﻲ ﻛﺎﻧﺖ ﻣﺘﻀﻤﻨﺔ ﻟﻪ ﻣﻨﺴﻮﺧﺔ ﺑﻼ ﺧﻼف(‪  .‬‬
‫ﻣﻨﺴﻮخ داﻧﺴﺘﻦ آﻳﻪ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »ﺑﺪون ﺧﻼف« ﻓﺮع ﺑﺮ ﻗﺒﻮل ﻧﺰول آﻳﻪ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻫﻤﺎن ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﻗﺒﻮل ﻧﺰول‬
‫آﻳﻪ از ﺳﻮي ﺷﻴﺦﻃﻮﺳﻲ و ﺑﻠﻜﻪ ﻧﻮﻋﻲ ادﻋﺎي »اﺟﻤﺎع« و »ﻋﺪم ﺧﻼف« اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻮم( ﻣﺘﻦ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ رﺟﻢ در ﻧﻘﻞ ﺷﻴﺦﻃﻮﺳﻲ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪ » :‬اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ‬
‫= ﻣﺮدان ﻛﻬﻨﺴﺎل و زﻧﺎن ﻛﻬﻨﺴﺎل را ﻫﺮﮔﺎه زﻧﺎ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬رﺟﻢ ﻛﻨﻴﺪ ﺣﺘﻤﺎ‪ ،‬ﻛﻴﻔﺮي از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا«‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎرم( ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ‪» :‬ﺗﺮدﻳﺪ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺷﻴﺦ در اﺻﻞ وﻗﻮع ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺼﺎدﻳﻖ ﻧﺴﺦ« ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﻮع »ﻧﺴﺦ ﺣﻜﻢ و ﺗﻼوت ﺑﺎ‬
‫ﻫﻢ« ﺑﻮده‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ رواﻳﺖ آن ﺧﺒﺮ واﺣﺪ و ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد از دﻳﺪﮔﺎه ﺷﻴﻌﻲ اﺳﺖ وﻟﻲ ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﻪ ﻣﻮرد ‪A‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ ﻧﺪارد‬
‫اﺋﻤﻪ اﻃﻬﺎر)ع( در ﻣﻮردش ﻧﻘﻞ ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺻﺤﺖ آن‬
‫ﭼﺮا ﻛﻪ ﺧﻮد وي در ﻛﺘﺎب »ﺗﻬﺬﻳﺐ ‪ «3/10‬رواﻳﺘﻲ را از ﻃﺮﻳﻖ ‪A‬‬
‫ﺗﺮدﻳﺪي ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪  .‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﻮﻳﺪه ﻣﻮﺟﻮد در ﻋﺒﺎرت ﺷﻴﺦ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻏﻴﺮ »ﻧﺴﺦ ﺣﻜﻢ و ﺗﻼوت ﺑﺎ ﻫﻢ« اﺳﺖ و »ﺗﺮدﻳﺪ در‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻋﺒﺎرات ﻣﺆﻛﺪه و‬
‫وﻗﻮع« ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻮرد اﺧﻴﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ب( ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از ﻣﺸﺎﻫﻴﺮ ﻋﻠﻤﺎي ﺷﻴﻌﻪ‪ ،‬ﻣﺮﺣﻮم ﺳﻴﺪ ﻣﺮﺗﻀﻲ اﺳﺖ‪ .‬او در ﻛﺘﺎب اﻟﺬرﻳﻌﺔ اﻟﻲ أﺻﻮل اﻟﺸﺮﻳﻌﺔ‪ 330‬آورده اﺳﺖ‪:‬‬
‫»در ﻣﻮرد ﻧﺴﺦ ﺣﻜﻢ و ﺑﻘﺎي ﺗﻼوت و ﻳﺎ ﻧﺴﺦ ﺗﻼوت و ﺑﻘﺎي ﺣﻜﻢ‪ ،‬ﺑﺪانﻛﻪ ﺣﻜﻢ و ﺗﻼوت دو اﻣﺮ ﺗﻌﺒﺪياﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺮو‬
‫ﻣﺼﻠﺤﺖاﻧﺪ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻫﺮ دو ﻣﻮرد ﺑﺎ ﻫﻢ ﻧﺴﺦ ﺷﻮد ﻳﺎ در ﻳﻜﻲ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺪ و دﻳﮕﺮي ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ آﻧﭽﻪ ﻣﺼﻠﺤﺖ اﻗﺘﻀﺎ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل ﻧﺴﺦ ﺣﻜﻢ و ﺑﻘﺎي ﺗﻼوت‪ ،‬ﻧﺴﺦ ﺣﻜﻢ ﻋﺪ‪‬ه‪ A‬ﻳﻜﺴﺎﻟﻪ زن در ﻣﻮرد ﻣﺮگ ﺷﻮﻫﺮ اﺳﺖ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺻﺪﻗﻪ دادن در ﻣﻮرد‬
‫ﻧﺠﻮا‪ .‬ﻣﺜﺎل ﻧﺴﺦ ﺗﻼوت و ﺑﻘﺎي ﺣﻜﻢ‪ ،‬ﻗﻄﻌﻲ و ﻳﻘﻴﻨﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﭼﻮن از ﻃﺮﻳﻖ ﺧﺒﺮ واﺣﺪ ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ و آن ﺧﺒﺮ ﻏﻴﺮ‬
‫ﺟﻤﻠﻪ آﻳﺎت ﻗﺮآن‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‪" :‬و اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ أﻟﺒﺘﺔ = ﻣﺮد‬
‫‪A‬‬ ‫ﻗﻄﻌﻲ رواﻳﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ از‬
‫ﻛﻬﻨﺴﺎل و زن ﻛﻬﻨﺴﺎل را ﻫﺮﮔﺎه زﻧﺎ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬رﺟﻢ ﻛﻨﻴﺪ ﺣﺘﻤﺎً" ﭘﺲ ﻧﺴﺦ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﻼوت اﻳﻦ آﻳﻪ« )ﻓﺼﻞ ﻓﻲ ﺟﻮاز ﻧﺴﺦ‬
‫اﻟﺤﻜﻢ دون اﻟﺘﻼوة وﻧﺴﺦ اﻟﺘﻼوة دوﻧﻪ اﻋﻠﻢ أن اﻟﺤﻜﻢ واﻟﺘﻼوة ﻋﺒﺎدﺗﺎن ﻳﺘﺒﻌﺎن اﻟﻤﺼﻠﺤﺔ ‪ ،‬ﻓﺠﺎﺋﺰ دﺧﻮل اﻟﻨﺴﺦ ﻓﻴﻬﻤﺎ ﻣﻌﺎ‪ ،‬و‬
‫ﻓﻲ ﻛﻞ واﺣﺪة دون اﻷﺧﺮى‪ ،‬ﺑﺤﺴﺐ ﻣﺎ ﺗﻘﺘﻀﻴﻪ اﻟﻤﺼﻠﺤﺔ‪ .‬وﻣﺜﺎل ﻧﺴﺦ اﻟﺤﻜﻢ دون اﻟﺘﻼوة وﻧﺴﺦ اﻻﻋﺘﺪاد ﺑﺎﻟﺤﻮل‪ ،‬وﺗﻘﺪﻳﻢ‬
‫اﻟﺼﺪﻗﺔ أﻣﺎم اﻟﻤﻨﺎﺟﺎة‪ .‬و ﻣﺜﺎل ﻧﺴﺦ اﻟﺘﻼوة دون اﻟﺤﻜﻢ ﻏﻴﺮ ﻣﻘﻄﻮع ﺑﻪ‪ ،‬ﻷﻧﻪ ﻣﻦ ﺟﻬﺔ ﺧﺒﺮ اﻵﺣﺎد‪ ،‬وﻫﻮ ﻣﺎ روى أن ﻣﻦ ﺟﻤﻠﺔ‬
‫اﻟﻘﺮآن "واﻟﺸﻴﺦ واﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ أﻟﺒﺘﺔ" ﻓﻨﺴﺨﺖ ﺗﻼوة ذﻟﻚ(‪ .‬‬
‫ﻳﻜﻢ( ﻋﺒﺎرت ﺳﻴﺪ ﻣﺮﺗﻀﻲ در ﻣﻮرد ﻣﺼﺪاق آﻳﻪاي ﻛﻪ »ﻧﺴﺦ ﺗﻼوت و ﺑﻘﺎي ﺣﻜﻢ« را ﮔﺰارش ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ اﻳﻦﻛﻪ؛ »ﻗﻄﻌﻲ‬
‫و ﻳﻘﻴﻨﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﭼﻮن از ﻃﺮﻳﻖ ﺧﺒﺮ واﺣﺪ ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ = و ﻣﺜﺎل ﻧﺴﺦ اﻟﺘﻼوة دون اﻟﺤﻜﻢ ﻏﻴﺮ ﻣﻘﻄﻮع ﺑﻪ‪ ،‬ﻷﻧﻪ ﻣﻦ ﺟﻬﺔ‬
‫ﺧﺒﺮ اﻵﺣﺎد« ﻋﺪم ﺛﺒﻮت ‪A‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ را از دﻳﺪﮔﺎه اﻳﻦ ﻓﻘﻴﻪ ﺷﻴﻌﻪ ﺑﺨﻮﺑﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -329‬ج ‪ 1‬ص ‪  13‬‬
‫‪ -330‬ج ‪ 1‬ص ‪  428-429‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢٢۴ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫دوم( رواﻳﺖ ﻧﺎﻣﻄﻤﺌﻦ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ را ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺘﻦ ﮔﺰارش ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ؛ »و اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ أﻟﺒﺘﺔ=ﻣﺮد‬
‫ﻛﻬﻨﺴﺎل و زن ﻛﻬﻨﺴﺎل را ﻫﺮﮔﺎه زﻧﺎ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬رﺟﻢ ﻛﻨﻴﺪ ﺣﺘﻤﺎً«‪.‬‬
‫ﻧﻘﺪ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ رﺟﻢ‬
‫اﮔﺮ ﺑﺎ ﺗﺴﺎﻣﺢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﻫﺎي ﺑﻴﺴﺖ و ﻫﻔﺖ ‪A‬‬
‫ﮔﺎﻧﻪ آﻳﻪي ادﻋﺎﻳﻲ رﺟﻢ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﺑﺮ ﻣﺘﻨﻲ ﻣﺸﺘﺮك )ﻳﺎ ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮﻳﻦ ﻣﺘﻦ ﺑﻪ‬
‫‪A‬‬
‫وﻳﺮاﺳﺘﻪ »اﻟﺸﻴﺦ و‬ ‫ﻧﻘﻞ ﻣﺸﺘﺮك( ﺗﻜﻴﻪ ﻛﺮده و ﺑﺤﺚ را ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ‪A‬‬
‫ﺷﺪه ﻓﻘﻬﻲ و اﺻﻮﻟﻲ ﭘﻴﺶ ﺑﺒﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﻦ‬
‫اﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ أﻟﺒﺘﺔ = ﻣﺮد ﻛﻬﻨﺴﺎل و زن ﻛﻬﻨﺴﺎل را ﻫﺮﮔﺎه زﻧﺎ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬رﺟﻢ ﻛﻨﻴﺪ ﺣﺘﻤﺎً« را اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ آن ﺑﻮده و در ﺑﺮﺧﻲ ﻧﻘﻞﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت‪ ،‬ﻛﻠﻤﺎت ﻳﺎ ﺟﻤﻼﺗﻲ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﺑﻪ اﻧﺘﻬﺎي آن اﻓﺰوده ﺷﺪه ﺑﻮد‪  .‬‬
‫اﻛﻨﻮن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﺷﻜﺎﻻت ﻋﻤﺪهاي ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺘﻦ وارد ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﭙﺮدازﻳﻢ ﺗﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺘﻦ ادﻋﺎﻳﻲ ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازه ﻣﺴﺘﺪل‬
‫و ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻘﺪﻫﺎي ﻳﺎدﺷﺪه را در ﺿﻤﻦ ﭼﻨﺪ ﻧﻜﺘﻪ ﮔﺰارش ﻣﻲﻛﻨﻢ‪:‬‬
‫ﻳﻜﻢ( ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ از ﻛﺘﺎب »ﻣﺤﻠﻲ« اﺛﺮ اﺑﻦ ﺣﺰم اﻧﺪﻟﺴﻲ ﻧﻘﻞ ﺷﺪ‪ ،‬اوﻟﻴﻦ اﺷﻜﺎﻻت از ﺳﻮي »ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب«‬
‫و ﻳﺎران ﻧﺰدﻳﻜﺶ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ‪  .‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ ﻧﺎزل ﺷﺪ ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا)ص( ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﺮدم و ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬آﻳﻪ را ﺑﮕﻮ ﺗﺎ ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ‪ .‬ﻛﺴﻲ‬
‫در آن ﻧﻘﻞ آﻣﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ‪» » :‬وﻗﺘﻲ ‪A‬‬
‫)ﺷﻌﺒﻪ( ﮔﻔﺖ‪ :‬ﮔﻮﻳﺎ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻧﻮﺷﺘﻦ آن را ﻧﻤﻲﭘﺴﻨﺪد‪ .‬ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﻳﺎ ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﻲ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻛﻬﻨﺴﺎﻟﻲ زﻧﺎ ﻛﻨﺪ وﻟﻲ ﻣﺤﺼﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬او‬
‫)ص(‬
‫را ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﻣﻲزﻧﻨﺪ و اﮔﺮ ﺟﻮاﻧﻲ زﻧﺎ ﻛﻨﺪ و ﻣﺤﺼﻦ ﺑﺎﺷﺪ او را رﺟﻢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؟!!« )ﻗﺎل ﻋﻤﺮ ‪ :‬ﻟﻤﺎ ﻧﺰﻟﺖ أﺗﻴﺖ رﺳﻮلاﷲ‬
‫ﻓﻘﻠﺖ اﻛﺘﺒﻨﻴﻬﺎ ﻗﺎل ﺷﻌﺒﺔ ﻛﺄﻧﻪ ﻛﺮه ذﻟﻚ ﻓﻘﺎل ﻋﻤﺮ ‪ :‬أﻻ ﺗﺮى أن اﻟﺸﻴﺦ إذا ﻟﻢﻳﺤﺼﻦ ﺟﻠﺪ و أن اﻟﺸﺎب إذا زﻧﻰ و ﻗﺪ أﺣﺼﻦ‬
‫رﺟﻢ‪ /‬ج ‪ 11‬ص ‪  .(235‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ دو اﺷﻜﺎل ﻋﻤﺪه وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﻛﺘﺎﺑﺖ آن را ﺑﻪ ﺻﻼح ﻧﻤﻲداﻧﺪ و آن دو ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫اوﻻً؛ ﻣﻔﺎد اﻳﻦ ﻣﺘﻦ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‪» :‬زﻧﺎﻛﺎر ﻛﻬﻨﺴﺎل ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﻣﺤﺼﻦ ﻳﺎ ﻣﺤﺼﻨﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ رﺟﻢ ﺷﻮد!!!«‪  .‬‬
‫ﮔﻮﻳﻲ »ﻛﻬﻨﺴﺎﻟﻲ=ﺷﻴﺨﻮﺧﺔ« ﺟﺮﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺣﻜﻢ ﺻﺮﻳﺢ ﻗﺮآن در ﻣﻮرد »زاﻧﻲ و زاﻧﻴﺔ« )ﻳﻜﺼﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ( را‬
‫ﺑﻪ »رﺟﻢ=ﺳﻨﮕﺴﺎر« )ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮ راﻳﺞ( اﻓﺰاﻳﺶ دﻫﺪ و ﻳﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ‪ ،‬رﺟﻢ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ آن ﺑﻴﺎﻓﺰاﻳﺪ!!! ‪ ‬‬
‫اﻳﻦ ﻏﻔﻠﺖ اﮔﺮ ﺑﻨﺎ ﺑﻮد ﺻﺮﻓﺎ ﺑﻪ ﺑﺮداﺷﺖ ﻓﻘﻬﺎء ﻳﺎ ﻛﻤﺒﻮد درك راوﻳﺎن از ﺳﺨﻦ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻳﺎ ﺳﺎﻳﺮ اوﻟﻴﺎء ﺧﺪا)ع( ﻧﺴﺒﺖ داده‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﻲ ﺑﻮد وﻟﻲ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ در ﻣﻴﺪان ادﻋﺎي »ﻛﻼم ﺧﺪاوﻧﺪي« وارد ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ دﻗﺖ ﻛﺎﻣﻞ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﺎي‬
‫ﻇﺮﻳﻒ ﻋﻠﻤﻲ و ﻣﻌﺮﻓﺘﻲ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﻮد و ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﻏﻔﻠﺘﻲ در آن روا داﺷﺘﻪ ﻧﺸﻮد‪  .‬‬
‫ﺟﺎي ﺗﻌﺠﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري از ﺑﺰرﮔﺎن و ﻋﺎﻟﻤﺎن ﺷﺮﻳﻌﺖ از ﻣﻔﺴﺮان و ﻓﻘﻴﻬﺎن ﻣﺬاﻫﺐ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﺳﻼﻣﻲ در ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﺻﺤﻨﻪاي دﭼﺎر ﻏﻔﻠﺖ ﺷﻮﻧﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ آﺷﻜﺎر‪ ،‬ﺑﻲﺗﻮﺟﻪ ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ!! ‪ ‬‬
‫)ص(‬
‫در ﻣﻮرد دﻣﺎء و اﻋﺮاض ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ و‬ ‫آﻳﺎ ﻫﻴﭻ ﻓﻘﻴﻬﻲ ﭘﻴﺪا ﺷﺪه ﻳﺎ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻫﺸﺪار ﻣﺆﻛﺪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‬
‫ﻧﺎﺳﺮه اﻳﻦ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻓﺘﻮا دﻫﺪ ﻛﻪ »ﻣﺮد و زن زﻧﺎﻛﺎر ﻛﻬﻨﺴﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﺤﺼﻦ و ﻳﺎ‬ ‫‪A‬‬ ‫ﻟﺰوم »درأ ﺣﺪود ﺑﻪ ﺷﺒﻬﺎت« ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻣﺘﻦ‬
‫ﻣﺤﺼﻨﻪ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ رﺟﻢ اﻧﺪ؟!!«‪.‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٢٢۵ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ دﻳﮕﺮ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ؛ »زﻧﺎﻛﺎر ﻣﺤﺼﻦ ﻳﺎ ﻣﺤﺼﻨﻪاي ﻛﻪ ﻛﻬﻨﺴﺎل ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻣﺸﻤﻮل رﺟﻢ در اﻳﻦ آﻳﻪ‬ ‫‪A‬‬ ‫ﺛﺎﻧﻴﺎً؛‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد!!!«‪  .‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ‬ ‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﻮر« ﻫﻤﺨﻮاﻧﻲ دارد‪ ،‬وﻟﻲ در‬ ‫اﻳﻦ ﺑﺨﺶ از ﻣﻔﺎد آﻳﻪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺎ »اﺣﺘﻴﺎط در دﻣﺎء و اﻋﺮاض« و »ﻣﻔﺎد ‪A‬‬
‫آﻳﻪ دوم‬
‫راﻳﺞ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از ﻓﻘﻬﺎي ﺷﺮﻳﻌﺖ )ﺟﺰ ﺧﻮارج( ﺑﻪ آن ﻓﺘﻮا ﻧﺪادهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ اﺷﻜﺎﻻت ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮارد دﻳﮕﺮي را اﻓﺰود‪.‬‬
‫ﺛﺎﻟﺜﺎً؛ ﻇﺎﻫﺮاً ﻛﺴﻲ ﻧﻤﻲﭘﺮﺳﺪ ﻛﻪ »اﮔﺮ اﻳﻦ ﻣﺘﻦ ﻗﺮآن اﺳﺖ و ﻧﺎزلﺷﺪه از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا‪ ،‬ﭼﺮا ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و رﺳﻮلﺧﺪا‬
‫ﺑﺮﺧﻼف آن ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻨﺪ؟!!«‪  .‬‬
‫ﺗﺎﻛﻨﻮن ادﻋﺎ ﻣﻲﺷﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ آﻳﻪ‪ ،‬ﻗﺮاﺋﺘﺶ ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪه وﻟﻲ ﺣﻜﻤﺶ ﺑﺎﻗﻲ اﺳﺖ!! اﻛﻨﻮن ﭼﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ ﻧﺎﻗﻞ اﺻﻠﻲ ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد ﻛﻪ‬
‫ﺣﻜﻤﺶ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ »ﻋﻤﻞ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( و اﺻﺤﺎﺑﺶ« ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪه اﺳﺖ؟!!‬
‫راﺑﻌﺎً؛ ﻣﺘﻦ ﮔﺰارش ﻳﺎدﺷﺪه ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﻋﺪم رﺿﺎﻳﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا)ص( در ﺧﺼﻮص ﻛﺘﺎﺑﺖ اﻳﻦ ﻣﺘﻦ‪ ،‬در ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺘﺐ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﻧﻴﺰ‬
‫ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد ﺑﻪ‪  .331‬‬
‫ﺣﺎﻛﻢ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮري ﭘﺲ از ﻧﻘﻞ رواﻳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬ﻫﺬا ﺣﺪﻳﺚ ﺻﺤﻴﺢ اﻹﺳﻨﺎد و ﻟﻢﻳﺨﺮﺟﺎه = اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺜﻲ ﺑﺎ ﺳﻨﺪ ﺻﺤﻴﺢ‬
‫اﺳﺖ و اﻟﺒﺘﻪ در ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺴﻠﻢ و ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺨﺎري ﻧﻘﻞ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ«‪  .‬‬
‫در ﺑﺮﺧﻲ رواﻳﺎت ﻧﻴﺰ ﺻﺮﻓﺎ ﺧﺒﺮ ﭘﺮﻫﻴﺰ و اﺳﺘﻨﻜﺎف ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( از ﺑﺮآوردن ﺧﻮاﺳﺖ راوي ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ»ﻧﻮﺷﺘﻦ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ« داده‬
‫ﺷﺪه ﻛﻪ ﺗﺮدﻳﺪ در ﭼﺮاﻳﻲ »ﻋﺪم ﻛﺘﺎﺑﺖ آﻳﻪ« را ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﮔﺬارد‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺮﺧﻼف ﺗﺼﻮر راوي‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺘﻦ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﻗﺮآن‬
‫ﻧﺒﻮده ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ از ﻧﻮﺷﺘﻦ آن ﭘﺮﻫﻴﺰ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.332‬‬
‫ﺧﺎﻣﺴﺎً؛ اﺣﺘﻤﺎل اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ ﻣﺘﻦ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺘﻦ ﻣﻮﺟﻮد ﺗﻮرات در زﻣﺎن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا)ص( ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻋﺎﻟﻤﺎن ﻳﻬﻮدي در‬
‫)ص(‬
‫آﻣﺪﻧﺪ و اﻳﺸﺎن از ﻳﻜﻲ ازﻋﻠﻤﺎي ﻳﻬﻮد‬ ‫‪A‬‬
‫ﻣﺤﺼﻨﻪ دو ﻳﻬﻮدي‪ ،‬ﻧﺰد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‬ ‫‪A‬‬
‫ﻗﻀﻴﻪ »ﺗﺤﻜﻴﻢ« ﻳﻬﻮدﻳﺎن در ﻣﻮرد زﻧﺎي‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺣﻜﻢ راﻳﺞ ﻳﻬﻮدﻳﺎن را ﮔﺰارش ﻛﻨﺪ و او ﮔﻮاﻫﻲ داد ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻜﻢ و ﻣﺘﻨﻲ در ﺗﻮرات‪ ‬ﻣﻮﺟﻮد وﺟﻮد دارد‪  .333‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻲﺗﻮان اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ را ﻣﺤﺘﻤﻞ داﻧﺴﺖ ﻛﻪ در ﮔﺰارش راوﻳﺎن ﺣﺪﻳﺚ از ﻗﻮل ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا)ص( اﺷﺘﺒﺎﻫﻲ در ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺑﻴﻦ‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ« در ﺑﻴﺎن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا)ص( ﺑﺮده ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ‬ ‫آﻳﻪ »ﻗﺮآن« ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻧﺎﻣﻲ از » ‪A‬‬
‫آﻳﻪ »ﺗﻮرات« و ‪A‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ در ﺗﻮرات ﻣﻮﺟﻮد در ﻋﺼﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -331‬أﺿﻮاء اﻟﺒﻴﺎن ‪-‬اﻟﺸﻨﻘﻴﻄﻲ‪ -‬ج ‪ 5‬ص ‪ .370‬ﺗﻬﺬﻳﺐ اﻟﻜﻤﺎل ‪ -‬اﻟﻤﺰي ‪ -‬ج ‪ 24‬ص ‪ .130‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺪﻳﻨﺔ دﻣﺸﻖ –اﺑﻦﻋﺴﺎﻛﺮ‪ -‬ج ‪ 50‬ص ‪ .36‬اﻟﺴﻨﻦ اﻟﻜﺒﺮى‬
‫‪ -‬اﻟﻨﺴﺎﺋﻲ ‪ -‬ج ‪ 4‬ص ‪ .270‬ﻣﺴﻨﺪ اﺣﻤﺪ ‪ -‬اﻹﻣﺎم اﺣﻤﺪﺑﻦﺣﻨﺒﻞ‪ -‬ج ‪ 5‬ص ‪ .183‬ﻛﻨﺰاﻟﻌﻤﺎل ‪ -‬اﻟﻤﺘﻘﻲ اﻟﻬﻨﺪي ‪ -‬ج ‪ - 5‬ص ‪ .418‬اﻟﻤﺴﺘﺪرك ‪ -‬اﻟﺤﺎﻛﻢ‬
‫اﻟﻨﻴﺴﺎﺑﻮري ‪ -‬ج ‪ - 4‬ص ‪  360‬‬
‫‪ -332‬ﻛﻨﺰاﻟﻌﻤﺎل ‪-‬اﻟﻤﺘﻘﻲ اﻟﻬﻨﺪي‪ -‬ج ‪ 5‬ص ‪ .430‬ﻫﻤﺎن ج ‪ 2‬ص ‪ .579‬اﻟﺪر اﻟﻤﻨﺜﻮر ‪ -‬ﺟﻼل اﻟﺪﻳﻦ اﻟﺴﻴﻮﻃﻲ ‪ -‬ج ‪ 5‬ص ‪  180‬‬
‫‪ -333‬ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺒﻴﺎن –إﺑﻦﺟﺮﻳﺮ اﻟﻄﺒﺮي‪ -‬ج ‪ 6‬ص ‪ .331‬ﺻﺤﻴﺢ اﺑﻦ ﺣﺒﺎن –اﺑﻦﺣﺒﺎن‪ -‬ج ‪ 10‬ص ‪  281 – 278‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢٢۶ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺳﺎدﺳﺎً؛ در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺘﻮن ﻧﻴﺰ ﺑﺼﻮرت ﻣﻄﻠﻖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻋﺒﺎرت را از ﻗﻮل رﺳﻮلﺧﺪا)ص( ﻧﻘﻞ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﺨﻨﻲ از ﻧﺰول وﺣﻲ ﻳﺎ‬
‫‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﻗﺮآن ﺑﻮدن ﻣﺘﻦ »اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ ‪ «...‬در آن ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻦ ﻣﺘﻦ‪ ،‬ﺳﺨﻨﻲ از رﺳﻮلﺧﺪا و رواﻳﺘﻲ از رواﻳﺎت ﻧﻘﻞ ﺷﺪه‬
‫از اﻳﺸﺎن اﺳﺖ‪.334‬‬
‫)]ﺑﺮرﺳﻲ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ[ ﺑﺨﺶ ‪(5‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ‪ ،‬ﻧﺎﺳﺦ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﺟﻠﺪ )ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺄة ﺟﻠﺪة‪ 2/‬ﻧﻮر( اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ اﺗﻔﺎﻗﻲ ﻛﻪ اﻓﺘﺎده اﻳﻦ‬ ‫دوم( ادﻋﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ‪A‬‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ »ﻗﺮاﺋﺖ آن ﻧﺴﺦ ﺷﺪه وﻟﻲ ﺣﻜﻢ آن ﺑﺎﻗﻲ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻔﺎد آﻳﻪ‪ A‬ادﻋﺎﻳﻲ‪ ،‬رﺟﻢِ زﻧﺎﻛﺎري اﺳﺖ ﻛﻪ »ﺷﻴﺦ و ﺷﻴﺨﻪ« ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮاه ﻣﺤﺼﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ و از‬
‫زﻧﺎﻛﺎر ﻣﺤﺼﻨﻪاي ﻛﻪ »ﺷﺎب‪ ‬ﻳﺎ ﺷﺎﺑ‪‬ﻪ« )ﺟﻮان و ﻏﻴﺮ ﻛﻬﻨﺴﺎل( ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺻﺮ اﺳﺖ و ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎل آﻧﺎن ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻘﺼﻮد ﻣﺪﻋﻲ اﺛﺒﺎت رﺟﻢ آﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﻮده و ﻫﺴﺖ‪.‬‬
‫در اﺻﻄﻼح ﻓﻘﻬﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮارد ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪» :‬دﻟﻴﻞ اراﺋﻪ ﺷﺪه‪ ،‬اﺧﺺ‪ ‬از ﻣﺪ‪‬ﻋﺎ اﺳﺖ« و ﻣﺪﻋﺎي اﺳﺘﺪﻻل ﻛﻨﻨﺪه »اﻋﻢ‬
‫از دﻟﻴﻞ« اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﻃﺮﻓﻲ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻧﻴﺰ ﺛﺎﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻤﻼً ﺷﻴﺦ و ﺷﻴﺨﻪاي ﻛﻪ ﻣﺤﺼﻦ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ را ﻧﻴﺰ رﺟﻢ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ!! ﭘﺲ از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ‬
‫»دﻟﻴﻞ اراﺋﻪ ﺷﺪه‪ ،‬اﻋﻢ‪ ‬از ﻣﺪ‪‬ﻋﺎ« اﺳﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﺸﻲ از ﻣﺪﻋﺎي اﺳﺘﺪﻻل ﻛﻨﻨﺪه را اﺛﺒﺎت ﻣﻲﻛﻨﺪ و در ﺑﺨﺶ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻓﺮاﺗﺮ از‬
‫ادﻋﺎي او ﻣﻲرود!!‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬دﻟﻴﻞ ﻳﺎدﺷﺪه‪ ،‬در ﻫﻤﺎن ﻣﻮرد ﺧﺎص ﻧﻴﺰ ﮔﺰﻳﻨﻪاي ﻧﺎﻗﺺ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺸﺮوط ﺑﻪ »ﺷﺮط اﺣﺼﺎن« ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ آﻳﻪ‪ A‬ادﻋﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ »ﺷﻴﺦ و ﺷﻴﺨﻪاي ﻛﻪ ﻣﺤﺼﻦ و ﻣﺤﺼﻨﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ« ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺳﻮم( ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ادﻋﺎي ﺑﻘﺎي ﺣﻜﻢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ در ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﺣﻜﻢ آن ﻧﻴﺰ در ﻋﻤﻞ و ﻓﺘﻮاي ﻣﺪاﻓﻌﺎن آﻳﻪ‪ A‬ادﻋﺎﻳﻲ ﻧﻘﺾ ﺷﺪه‬
‫و ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﻤﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ؟!!‬
‫ﻳﻌﻨﻲ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﻔﺎد اﻳﻦ آﻳﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﻧﺮﺳﻴﺪه‪ ،‬در ﻣﻮرد ﺷﻴﺦ و ﺷﻴﺨﻪاي ﻛﻪ ﻣﺤﺼﻦ و ﻣﺤﺼﻨﻪ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻔﻲ و‬
‫ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺳﻴﺮه‪ A‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( و اﺻﺤﺎب او و ﮔﻔﺘﺎر اﻳﺸﺎن )ﻃﺒﻖ ﻧﻘﻞ راوﻳﺎن اﺻﻠﻲ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ( ﻧﺎﺳﺦ آﻳﻪ‪ A‬رﺟﻤﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻮد ﺧﻮدش ﻧﺎﺳﺦ آﻳﻪ‪ A‬ﺟﻠﺪ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﻲ ﻋﻤﻼً در ﻣﻮرد ﺷﻴﺦ و ﺷﻴﺨﻪ‪ A‬ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻦ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻤﺎن آﻳﻪاي ﻣﻨﺴﻮخ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ادﻋﺎي ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪن آن ﺑﺎ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ را داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺑﺮ ﺧﻼف ﻓﺮض ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﺳﺖ )ﻫﺬا ﺧﻠﻒ(‪.‬‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‪» :‬ﭼﺮا ﺧﻠﻴﻔﻪ‪ A‬دوم ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬از ﻧﮕﺎرش آن‬
‫ﭼﻬﺎرم( ﭘﺮﺳﺶ ﻋﻤﺪهاي ﻛﻪ از ﺳﻮي ﻣﻨﺘﻘﺪان ‪A‬‬
‫در ﻗﺮآن واﻫﻤﻪ داﺷﺖ؟«‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻧﻜﺘﻪ در اﻳﻦ ﻣﻮرد وﺟﻮد دارد‪:‬‬
‫اوﻻً؛ ﭼﺮا از اﺗﻬﺎم »اﻓﺰودن ﺑﻪ ﻗﺮآن« ﭘﺮﻫﻴﺰ ﻛﺮد؟!! ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻋﻠﻢ و ﻳﻘﻴﻦ ﺑﻪ وﺟﻮد اﻳﻦ آﻳﻪ در ﻗﺮآن داﺷﺘﻪ و آن را در‬
‫ﺣﻀﻮر اﺻﺤﺎب ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺮدم ﮔﺰارش ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﺑﺎﻳﺪ از »اﻗﺪام ﺑﻪ ﺣﻖ« )ﻧﻮﺷﺘﻦ آﻳﻪاي ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬آن را‬
‫در ﻗﺮآن دﻳﺪه و ﻗﺮاﺋﺖ ﻛﺮده( ﭘﺮوا ﻛﻨﺪ و ﻧﻨﻮﻳﺴﺪ؟!! )ﻓﻜﺎن ﻣﻤﺎ اﻧﺰل اﷲ آﻳﺔ اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻘﺮأﻧﺎﻫﺎ و ﻋﻘﻠﻨﺎﻫﺎ و وﻋﻴﻨﺎﻫﺎ(‪.335‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -334‬ﺳﻨﻦ اﻟﺪارﻣﻲ ‪-‬ﻋﺒﺪ اﷲﺑﻦﺑﻬﺮام اﻟﺪارﻣﻲ‪ -‬ج ‪ 2‬ص ‪ .179‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺪﻳﻨﺔ دﻣﺸﻖ –اﺑﻦﻋﺴﺎﻛﺮ‪ -‬ج ‪ 50‬ص ‪ .35‬أﺳﺪ اﻟﻐﺎﺑﺔ ‪-‬اﺑﻦ اﻷﺛﻴﺮ‪ -‬ج ‪ 5‬ص ‪.505‬‬
‫اﻹﺻﺎﺑﺔ ‪-‬اﺑﻦ ﺣﺠﺮ‪ -‬ج ‪ 8‬ص ‪ .238‬ﻛﺸﻒ اﻟﺨﻔﺎء ‪-‬اﻟﻌﺠﻠﻮﻧﻲ‪ -‬ج ‪ 2‬ص ‪ .17‬اﻟﻤﻌﺠﻢ اﻟﻜﺒﻴﺮ ‪-‬اﻟﻄﺒﺮاﻧﻲ‪ -‬ج ‪ 24‬ص ‪  350‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٢٢٧ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫)ص(‬
‫اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺘﻪ و ﺑﻪ آن‬ ‫ﺛﺎﻧﻴﺎً؛ آﻳﺎ ﺟﻨﺎب ﻋﻤﺮﺑﻦﺧﻄﺎب ﻧﻴﺰ ﺑﻪ »ﺗﻘﻴ‪‬ﻪ« ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﻜﻤﻲ از اﺣﻜﺎم اﻟﻬﻲ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻣﺤﻤﺪي‬
‫ﻋﻤﻞ ﻛﺮده اﺳﺖ؟!! آﻳﺎ ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﻳﻦ آﻳﻪ از اﻫﻞ ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﻗﺒﻮل ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﺸﺎن »ﺗﻘﻴﻪ« ﻛﺮده اﺳﺖ و ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﻘﻴﻪ‪ ،‬ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﻛﻪ ﺧﻮد اﺣﺘﻤﺎل داده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺘﻦ ﺣﻜﻢ آﺷﻜﺎر ﻗﺮآﻧﻲ را در ﻣﻌﺮض ﻓﺮاﻣﻮﺷﻲ ﻗﺮار داده اﺳﺖ؟!! )ﻟﻮﻻ أنﻳﻘﻮل اﻟﻨﺎس زاد ﻋﻤﺮ‬
‫ﻓﻲ ﻛﺘﺎب اﷲ ﻟﻜﺘﺒﺖ آﻳﺔ اﻟﺮﺟﻢ(‪.336‬‬
‫ﺛﺎﻟﺜﺎً؛ ﺣﺘﻲ در ﺑﺮﺧﻲ از ﮔﺰارشﻫﺎي ﺳﺨﻨﺎن ﺟﻨﺎب اﻳﺸﺎن‪ ،‬و ﻳﺎ دﻓﺎﻋﻴﺎت ﻣﺪاﻓﻌﺎن آﻳﻪ‪ A‬رﺟﻢ‪ ،‬ﺳﺨﻦ از ﻧﮕﺎرش آن در‬
‫ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻗﺮآن« اﺳﺖ‪.337‬‬
‫‪A‬‬ ‫»‬
‫ﭼﺮا ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ آﻳﻪ‪ A‬ادﻋﺎﻳﻲ‪ ،‬در ﻣﺘﻦ ﻗﺮآن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﺸﻮد و ﻋﻤﻼ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﻴﺎﻧﺠﺎﻣﺪ ﻛﻪ »ﺧﻮف از ﻓﺮاﻣﻮﺷﻲ و اﻧﻜﺎر آن ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ و ﮔﻤﺮاﻫﻲ آﻧﺎن ﺑﺎ ﺗﺮك ﺣﻜﻢ واﺟﺐ اﻟﻬﻲ« ﻛﻪ در ﻣﺘﻦ رواﻳﺎت ﮔﺰارش ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﺤﻘﻖ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ؟!! )ﻓﺄﺧﺸﻰ ان ﻃﺎل‬
‫ﺑﺎﻟﻨﺎس زﻣﺎن أنﻳﻘﻮل ﻗﺎﺋﻞ و اﷲ ﻣﺎ ﻧﺠﺪ آﻳﺔ اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻲ ﻛﺘﺎب اﷲ ﻓﻴﻀﻠﻮا ﺑﺘﺮك ﻓﺮﻳﻀﺔ أﻧﺰﻟﻬﺎ اﷲ(‪.338‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ در »ﻗﺮآﻧﻲ ﺑﻮدن ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ« و ﻋﺪم اﻓﺰودن آن‬ ‫ﻤﻪ اﺑﻬﺎﻣﺎت ﻳﺎد ﺷﺪه‪ ،‬دﻟﻴﻞ ﺗﺮدﻳﺪ راوي اﺻﻠﻲ ‪A‬‬
‫راﺑﻌﺎً؛ آﻳﺎ وﺟﻮد ﻫ ‪A‬‬
‫ﺑﻪ ﻗﺮآن ﻧﺒﻮده و ﻧﻴﺴﺖ؟!!‬
‫ﭘﻨﺠﻢ( ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺸﺎﻫﻴﺮ ﻓﻘﻬﺎي ﺷﻴﻌﻪ و ﺑﺮﺧﻲ از ﻓﻘﻬﺎي اﻫﻞ ﺳﻨﺖ ادﻋﺎي »وﺟﻮد آﻳﻪ‪ A‬رﺟﻢ« را ﻣﺴﺎوي ﺑﺎ ﻗﺒﻮل »ﺗﺤﺮﻳﻒ‬
‫ﻗﺮآن« و از ﻧﻮع »ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺑﻪ ﻧﻘﻴﺼﻪ« ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﻓﺮاوان آن‪ ،‬ﺑﺎ داﻋﻴﻪ‪» A‬ﻧﺴﺦ ﻗﺮاﺋﺖ و ﺗﻼوت و ﺑﻘﺎي ﺣﻜﻢ« ﺑﻪ ﻣﻴﺪان آﻣﺪهاﻧﺪ و اﻳﻦ ﻣﻮرد را از ﻗﺒﻴﻞ‬
‫»ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﺎ ﻗﺮآن« ﺷﻤﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺎ رد‪ ‬ادﻋﺎي »ﻗﺮآﻧﻲ ﺑﻮدن« ﻣﺘﻦ ﻳﺎدﺷﺪه )ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ اﺷﻜﺎﻻت ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﻪ(‬
‫اﺣﺘﻤﺎﻻت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ را ﻣﻄﺮح ﻛﺮدهاﻧﺪ‪:‬‬
‫اوﻻً؛ ﺑﺮ ﻓﺮض ﺻﺤﺖ رواﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ آﻳﻪ را ادﻋﺎ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬رواﻳﺎت ﻳﺎدﺷﺪه ﺑﻪ ﺣﺪ »ﺗﻮاﺗﺮ« ﻧﺮﺳﻴﺪهاﻧﺪ و »ﺧﺒﺮ واﺣﺪ« )ﻏﻴﺮ‬
‫ﻣﺘﻮاﺗﺮ( ﻫﻢ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ اﺛﺒﺎت ﻛﻨﻨﺪه‪ A‬وﺟﻮد آﻳﻪاي در ﻗﺮآن ﺑﺎﺷﺪ )ﻷن ﻫﺬه اﻷﺧﺒﺎر ورودﻫﺎ ﻣﻦ ﻃﺮﻳﻖ اﻵﺣﺎد ﻓﻐﻴﺮ ﺟﺎﺋﺰ إﺛﺒﺎت‬
‫اﻟﻘﺮآن ﺑﻬﺎ(‪.339‬‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺖ ادﻋﺎي اﻳﻦ اﺣﺘﻤﺎل‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﺟﺰ اﺛﺒﺎت رواﻳﺘﻲ از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا)ص( ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ آن را ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ‪» A‬ﺣﻜﻢ‬
‫اﻟﻬﻲ« ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ رواﻳﺎت ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺳﻴﺪه‪ ،‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻲﺗﻮان آن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان »ﺣﺪﻳﺚ ﻗﺪﺳﻲ«‬

‫‪                                                                                                                                                                                          ‬‬
‫‪ -335‬ﺻﺤﻴﺢ اﻟﺒﺨﺎري ‪ -‬اﻟﺒﺨﺎري ‪ -‬ج ‪ - 8‬ص ‪ .26‬ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺴﻠﻢ ‪ -‬ﻣﺴﻠﻢ اﻟﻨﻴﺴﺎﺑﻮري ‪ -‬ج ‪ - 5‬ص ‪ .116‬ﺳﻨﻦ أﺑﻲ داود ‪ -‬اﺑﻦ اﻷﺷﻌﺚ اﻟﺴﺠﺴﺘﺎﻧﻲ ‪ -‬ج‬
‫‪ - 2‬ص ‪" .343‬ﻓﺈﻧﺎ ﻗﺪ ﻗﺮأﻧﺎﻫﺎ"‪/‬ﻛﺘﺎب اﻟﻤﻮﻃﺄ ‪ -‬اﻹﻣﺎم ﻣﺎﻟﻚ ‪ -‬ج ‪ - 2‬ص ‪  824‬‬
‫‪ -336‬ﺻﺤﻴﺢ اﻟﺒﺨﺎري ‪ -‬اﻟﺒﺨﺎري ‪ -‬ج ‪ - 8‬ص ‪ .113 – 112‬اﻟﺴﻨﻦ اﻟﻜﺒﺮى ‪ -‬اﻟﺒﻴﻬﻘﻲ ‪ -‬ج ‪ - 8‬ص ‪ .213‬ﻛﺘﺎب اﻟﻤﻮﻃﺄ ‪ -‬اﻹﻣﺎم ﻣﺎﻟﻚ ‪ -‬ج ‪ - 2‬ص‬
‫‪ .824‬ﺳﻨﻦ أﺑﻲ داود ‪ -‬اﺑﻦ اﻷﺷﻌﺚ اﻟﺴﺠﺴﺘﺎﻧﻲ ‪ -‬ج ‪ - 2‬ص ‪ .343‬و ‪  ...‬‬
‫‪ -337‬ﺷﺮح ﻣﺴﻨﺪ أﺑﻲﺣﻨﻴﻔﺔ ‪ -‬ﻣﻼ ﻋﻠﻲ اﻟﻘﺎري ‪ -‬ص ‪ .358‬اﻻﺣﻜﺎم ‪ -‬اﻵﻣﺪي ‪ -‬ج ‪ - 3‬ص ‪  154‬‬
‫‪ -338‬ﺻﺤﻴﺢ اﻟﺒﺨﺎري ‪ -‬اﻟﺒﺨﺎري ‪ -‬ج ‪ - 8‬ص ‪ .26‬ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺴﻠﻢ ‪ -‬ﻣﺴﻠﻢ اﻟﻨﻴﺴﺎﺑﻮري ‪ -‬ج ‪ - 5‬ص ‪ .116‬و ‪  ...‬‬
‫‪ -339‬اﻟﻔﺼﻮل ﻓﻲ اﻷﺻﻮل ‪ -‬اﻟﺠﺼﺎص ‪ -‬ج ‪ - 2‬ص ‪ .255‬اﻟﻤﺤﺼﻮل ‪ -‬اﻟﺮازي ‪ -‬ج ‪ - 3‬ص ‪  348‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢٢٨ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻛﻪ ﻧﺎﺷﻲ از وﺣﻲ )ﻣﺎ اﻧﺰل اﷲ( ﺑﺎﺷﺪ وﻟﻲ از ﻧﻮع »وﺣﻲ ﻏﻴﺮ ﻗﺮآﻧﻲ« ﺑﻪ ﺷﻤﺎر آﻳﺪ )و اﺣﺘﻤﻞ أنﻳﻜﻮن اﻟﻤﺮاد آﻳﺔ‬
‫ﻣﻦ ﺣﻜﻢ اﷲ و ﻣﻤﺎ أﻧﺰﻟﻪ اﷲ و إن ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻣﻦ اﻟﻘﺮآن(‪.340‬‬
‫ﺛﺎﻧﻴﺎً؛ ﻋﺎﻟﻤﺎﻧﻲ ﭼﻮن »ﻓﺨﺮ رازي« و »آﻣﺪي« در ﮔﺰارش ﻫﺎي ﺧﻮد از ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻳﺎد ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ رواﻳﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻣﺼﺤﻒ ﻣﻲﻧﻮﺷﺘﻢ« ﺑﻪ ﺑﺮداﺷﺘﻲ دﻳﮕﺮ رﺳﻴﺪهاﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﺑﺎ اﺳﺘﺪﻻل ﺑﻪ اﻳﻦﻛﻪ‪:‬‬ ‫»ﻋﻤﺮﺑﻦﺧﻄﺎب ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬آن را در‬
‫‪A‬‬
‫ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻗﺮآن ﻣﻲﻧﻮﺷﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ آن را در ﻣﺘﻦ ﻗﺮآن ﻣﻲﻧﻮﺷﺖ« ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺘﻦ‬ ‫»اﮔﺮ ﺟﺰو ﻗﺮآن ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻤﻲﮔﻔﺖ در‬
‫ادﻋﺎﻳﻲ‪ ،‬آﻳﻪ‪ A‬ﻗﺮآن ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﻫﺮدو ﻋﺎﻟﻢ ﻳﺎدﺷﺪه ﺑﻪ اﻳﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﭘﺎﺳﺦ دادهاﻧﺪ ﻛﻪ‪» :‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻴﺎن ﺟﻨﺎب ﻋﻤﺮﺑﻦﺧﻄﺎب ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ ﻧﺴﺦ ﻧﻮﺷﺘﺎر و‬
‫ﺗﻼوت آﻳﻪ و ﺑﻘﺎي ﺣﻜﻢ آن ﺑﻮده و ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﻧﻮﺷﺘﺎر و ﺗﻼوﺗﺶ ﻧﺴﺦ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ در ﻣﺘﻦ ﻗﺮآن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ‬
‫ﻗﺮآﻧﻲ ﺑﻮدن آن ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﻘﺎي ﺣﻜﻢ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ« )و ﻟﻘﺎﺋﻞ أنﻳﻘﻮل ﻟﻤﺎ ﻧﺴﺦ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﺗﻼوﺗﻪ و ﺣﻜﻢ ﺑﺈﺧﺮاﺟﻪ ﻣﻦ‬
‫اﻟﻤﺼﺤﻒ ﻛﻔﻰ ذﻟﻚ ﻓﻲ ﺻﺤﺔ ﻗﻮل ﻋﻤﺮ)رض( و ﻟﻢﻳﻠﺰم ﻣﻨﻪ اﻟﻘﻄﻊ ﺑﺄﻧﻪ ﻟﻢﻳﻜﻦ اﻟﺒﺘﺔ ﻗﺮآﻧﺎ‪ /‬اﻟﻤﺤﺼﻮل ‪-‬اﻟﺮازي‪ -‬ج ‪ 3‬ص ‪348‬‬
‫‪ #‬اﻻﺣﻜﺎم ‪-‬اﻵﻣﺪي‪ -‬ج ‪ 3‬ص ‪ :154‬ﻏﺎﻳﺔ ﻗﻮل ﻋﻤﺮ اﻟﺪﻻﻟﺔ ﻋﻠﻰ إﺧﺮاج ذﻟﻚ ﻋﻦ اﻟﻤﺼﺤﻒ و اﻟﻘﺮآن ﻟﻨﺴﺦ ﺗﻼوﺗﻪ‪ ،‬و‬
‫ﻟﻴﺲ ﻓﻴﻪ دﻻﻟﺔ ﻋﻠﻰ أﻧﻪ ﻟﻢ ﻳﻜﻦ ﻗﺮآﻧﺎ(‪.‬‬
‫ﺛﺎﻟﺜﺎً؛ در ﻛﺘﺎب »ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺒﻴﺎنِ إﺑﻦﺟﺮﻳﺮ اﻟﻄﺒﺮي«‪ 341‬ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ‪» :‬ﭘﺲ از اﻗﺮار ﻋﺎﻟﻢ ﻳﻬﻮد در ﺣﻀﻮر ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( ﺑﻪ‬
‫»وﺟﻮد اﻳﻦ آﻳﻪ در ﺗﻮرات«‪ ،‬اﻫﻞ ﺗﻔﺴﻴﺮ دﭼﺎر اﺧﺘﻼف ﺷﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ آﻳﺎ در ﺻﻮرت ﻣﺮاﺟﻌﻪ‪ A‬ﻣﺠﺪد ﻳﻬﻮدﻳﺎن اﻫﻞ ذﻣﻪ و ﻣﻌﺎﻫﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻗﻀﺎت و ﺣﺎﻛﻤﺎن اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬آﻳﺎ آﻧﺎن ﻫﻢ ﻣﺨﺘﺎرﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ آﻳﻪ‪ A‬ﺗﻮرات‪ ،‬ﺣﻜﻢ ﻛﻨﻨﺪ ﻳﺎ اﺳﺎﺳﺎ اﻳﻦ آﻳﻪ ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ؟ ﺑﺮﺧﻲ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ آن آﻳﻪ اﻛﻨﻮن ﻧﻴﺰ ﺛﺎﺑﺖ و ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ و ﭼﻴﺰي آن را ﻧﺴﺦ ﻧﻜﺮده اﺳﺖ و ﺣﺎﻛﻤﺎن ﻫﺮ زﻣﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ آن ﺣﻜﻢ ﻛﻨﻨﺪ« )ﻓﻘﺎل ﻟﻪ اﻟﻨﺒﻲ)ص(‪ :‬أﻧﺸﺪك ﺑﺎﷲ وﺑﺎﻟﺘﻮراة اﻟﺘﻲ أﻧﺰﻟﻬﺎ ﻋﻠﻰ ﻣﻮﺳﻰ ﻳﻮم ﻃﻮر ﺳﻴﻨﺎء ﻣﺎ ﺗﺠﺪ‬
‫ﻓﻲ اﻟﺘﻮراة ؟ ﻓﺠﻌﻞ ﻳﺮوغ و اﻟﻨﺒﻲ)ص( ﻳﻨﺸﺪه ﺑﺎﷲ و ﺑﺎﻟﺘﻮراة اﻟﺘﻲ أﻧﺰﻟﻬﺎ ﻋﻠﻰ ﻣﻮﺳﻰ ﻳﻮم ﻃﻮر ﺳﻴﻨﺎء‪ ،‬ﺣﺘﻰ ﻗﺎل‪ :‬ﻳﺎ أﺑﺎاﻟﻘﺎﺳﻢ‬
‫»اﻟﺸﻴﺦ واﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ« ‪ ...‬ﺛﻢ اﺧﺘﻠﻒ أﻫﻞ اﻟﺘﺄوﻳﻞ ﻓﻲ ﺣﻜﻢ ﻫﺬه اﻵﻳﺔ ﻫﻞ ﻫﻮ ﺛﺎﺑﺖ اﻟﻴﻮم و ﻫﻞ ﻟﻠﺤﻜﺎم‬
‫ﻣﻦ اﻟﺨﻴﺎر ﻓﻲ اﻟﺤﻜﻢ و اﻟﻨﻈﺮ ﺑﻴﻦ أﻫﻞ اﻟﺬﻣﺔ و اﻟﻌﻬﺪ إذا اﺣﺘﻜﻤﻮا إﻟﻴﻬﻢ‪ ،‬ﻣﺜﻞ اﻟﺬي ﺟﻌﻞ ﻟﻨﺒﻴﻪ)ص(‪ ،‬ﻓﻲ ﻫﺬه اﻵﻳﺔ‪ ،‬أم ذﻟﻚ‬
‫ﻣﻨﺴﻮخ؟ ﻓﻘﺎل ﺑﻌﻀﻬﻢ‪ :‬ذﻟﻚ ﺛﺎﺑﺖ اﻟﻴﻮم ﻟﻢ ﻳﻨﺴﺨﻪ ﺷﺊ‪ ،‬و ﻟﻠﺤﻜﺎم ﻣﻦ اﻟﺨﻴﺎر ﻓﻲ ﻛﻞ دﻫﺮ ﺑﻬﺬه اﻵﻳﺔ ﻣﺜﻞ ﻣﺎ ﺟﻌﻠﻪ اﷲ‬
‫ﻟﺮﺳﻮﻟﻪ)ص((‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﺑﻦﺟﺮﻳﺮﻃﺒﺮي ﺑﻪ ﮔﺮوﻫﻲ از ﻣﻔﺴﺮان ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ‪» :‬آﻧﺎن اﻳﻦ آﻳﻪ را از آﻳﺎت ﺗﻮرات ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ‬
‫)ص(‬
‫ﺑﻪ آن‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺣﻜﻤﺶ ﺑﺎﻗﻲ اﺳﺖ و ﻗﻀﺎت و ﺣﻜﺎم ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﻣﻮرد ﻳﻬﻮدﻳﺎﻧﻲ ﻛﻪ‬ ‫اﻋﺘﻤﺎد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا‬
‫ﻣﻌﺎﻫ‪‬ﺪ و اﻫﻞ ذﻣﻪاﻧﺪ و ﺑﺮاي ﻗﻀﺎوت ﺑﻪ آﻧﺎن ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن اﻳﻦ ﺣﻜﻢ را ﺟﺎري ﻛﻨﻨﺪ«‪.‬‬
‫آﻳﻪ ﻗﺮآن ﻧﻴﺴﺖ و ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﺗﻮرات اﺳﺖ‪ .‬ﻇﺎﻫﺮ ﻛﻼم اﺑﻦ ﺟﺮﻳﺮ ﻃﺒﺮي اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‪» :‬در ﻣﻮرد ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺣﻜﻢ آن ﺑﺎﻗﻲ‬ ‫ﭘﺲ اﻳﻦ ‪A‬‬
‫ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ و ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺪارد«‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -340‬اﻟﻔﺼﻮل ﻓﻲ اﻷﺻﻮل ‪ -‬اﻟﺠﺼﺎص ‪ -‬ج ‪ - 2‬ص ‪  256‬‬
‫‪ -341‬ج ‪ 6‬ص‪331‬و‪  332‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٢٢٩ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫راﺑﻌﺎً؛ ﺑﺮﺧﻲ از ﻓﻘﻬﺎ و ﻣﻔﺴﺮان ﻧﻴﺰ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ اﻳﻦ رواﻳﺎت ﺑﺎ ﻣﺘﻦ ﻗﺮآن‪ ،‬آنﻫﺎ را ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ‬
‫رواﻳﺎت ﻣﺘﻮاﺗﺮه ﺑﻪ »ﻟﺰوم ﻃﺮد رواﻳﺎت ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻗﺮآن« ﺣﻜﻢ ﻛﺮدهاﻧﺪ و اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان »ﻣﻼك و ﻣﻌﻴﺎر ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺻﺤﺖ‬
‫ﻳﺎ ﻋﺪم ﺻﺤﺖ رواﻳﺎت« در ﺑﺤﺚﻫﺎي اﺻﻮﻟﻲ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﻪ اﻣﻴﺪ ﺧﺪا در ﺑﺤﺚ »ﻧﺴﺦ« ﭘﻲ ﺧﻮاﻫﻴﻢ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ )و ﻏﻴﺮ ﺧﻔﻲ أن اﻟﻘﻮل ﺑﻨﺴﺦ اﻟﺘﻼوة‪ ،‬ﺑﻌﻴﻨﻪ اﻟﻘﻮل ﺑﺎﻟﺘﺤﺮﻳﻒ و اﻻﺳﻘﺎط ‪ /‬اﻟﺒﻴﺎن ﻓﻲ ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻘﺮآن ‪-‬اﻟﺴﻴﺪ اﻟﺨﻮﺋﻲ‪ -‬ص‬
‫‪# 205‬ﻓﺎﻟﺤﻖ ان رواﻳﺎت اﻟﺘﺤﺮﻳﻒ اﻟﻤﺮوﻳﺔ ﻣﻦ ﻃﺮق اﻟﻔﺮﻳﻘﻴﻦ و ﻛﺬا اﻟﺮواﻳﺎت اﻟﻤﺮوﻳﺔ ﻓﻲ ﻧﺴﺦ ﺗﻼوة ﺑﻌﺾ اﻵﻳﺎت اﻟﻘﺮآﻧﻴﺔ‪،‬‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺔ ﻟﻠﻜﺘﺎب ﻣﺨﺎﻟﻔﺔ ﻗﻄﻌﻴﺔ‪/‬ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻤﻴﺰان ‪-‬اﻟﺴﻴﺪ اﻟﻄﺒﺎﻃﺒﺎﺋﻲ‪ -‬ج ‪ 12‬ص ‪.(117‬‬
‫ﺗﺎﻛﻨﻮن در ﻣﻮرد ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮﻳﻦ ﻣﺘﻦ ﻣﻮرد ادﻋﺎ از » ‪A‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ« ﻧﻜﺎﺗﻲ را ﺑﻴﺎن ﻛﺮدم و اﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﺘﻮن ادﻋﺎﻳﻲ در ﻣﻮرد‬
‫آﻳﻪ‪ A‬ﻳﺎدﺷﺪه ﻣﻲﭘﺮدازم ﺗﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎ اﻧﺘﻘﺎدات ﻣﻮﺟﻮد آﺷﻨﺎ ﺷﻮﻳﻢ‪:‬‬
‫در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺘﻮن ﻧﻘﻞ ﺷﺪه از ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ رﺟﻢ‪ ،‬اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ = زن و ﻣﺮد ﻛﻬﻨﺴﺎل‬
‫را ﺣﺘﻤﺎً رﺟﻢ ﻛﻨﻴﺪ!!!« ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ در ذﻳﻞ آن ﺑﺎ ﻋﻨﺎوﻳﻦِ »ﺑﻤﺎ ﻗﻀﻴﺎ ﻣﻦ اﻟﺸﻬﻮة« ﻳﺎ »ﻣﻦ اﻟﻠﺬة« و ﺑﺮﺧﻲ اﻓﺰودﻧﻲﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ‪.342‬‬
‫در ﺧﺼﻮص اﻳﻦ ﻣﺘﻦ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻜﺘﻪ‪ A‬ﻣﻬﻢ اﺷﺎره ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫ﻳﻜﻢ( ﺑﺎ ﻛﻤﺎل ﺗﺄﺳﻒ در اﻳﻦ ﻣﺘﻦ ادﻋﺎﻳﻲ ﻫﻴﭻ ﺗﺼﺮﻳﺤﻲ ﺑﻪ »زﻧﺎ« ﻧﺸﺪه و ﺑﺪون ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬زن و ﻣﺮد‬
‫ﻛﻬﻨﺴﺎل را رﺟﻢ ﻛﻨﻴﺪ!! ﮔﻮﻳﻲ »ﻛﻬﻨﺴﺎﻟﻲ« ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻳﻚ ﺟﺮم ﻧﺎﺑﺨﺸﻮدﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻬﻨﺴﺎﻻن را ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻛﺮد )ﺑﺎ ﺗﻠﻘﻲ‬
‫راﻳﺞ از ﻣﻌﻨﻲ رﺟﻢ( ﺧﻮاه ﺟﺮﻣﻲ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ!!!‬
‫ﻣﺮﺣﻮم ﺳﻴﺪﻋﺒﺪاﷲ ﺷﺒ‪‬ﺮ در ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺧﻮد ﺑﺮ ﻗﺮآن‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ اﺷﺎره ﻛﺮده اﺳﺖ )و ﻳﺎ ﻟﻠﻌﺠﺐ ﻛﻴﻒ رﺿﻰ ﻫﺆﻻء اﻟﻤﺤﺪﺛﻮن‬
‫ﻟﻤﺠﺪ اﻟﻘﺮآن و ﻛﺮاﻣﺘﻪ أنﻳﻠﻘﻰ ﻫﺬا اﻟﺤﻜﻢ اﻟﺸﺪﻳﺪ ﻋﻠﻰ اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ ﺑﺪون أنﻳﺬﻛﺮ اﻟﺴﺒﺐ و ﻫﻮ زﻧﺎﻫﻤﺎ أﻗﻼ ﻓﻀﻼ ﻋﻦ‬
‫ﺷﺮط اﻹﺣﺼﺎن(‪.343‬‬
‫دوم( در اﻳﻦ ﻣﺘﻦ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﭼﻨﺪ اﺷﻜﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺘﻦ ﻗﺒﻠﻲ وارد ﺑﻮد‪ ،‬اﺷﻜﺎل ادﺑﻲ ﻧﻴﺰ وارد ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭼﻪ دﻟﻴﻞ ﺑﺎﻳﺪ ﻟﻔﻆ‬
‫»ﻓﺎء« ﺑﺮ ﺳﺮ ﻛﻠﻤﻪ‪» A‬ارﺟﻤﻮﻫﻤﺎ« )ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ( آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮان در ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ اﺗﻔﺎق در ﻣﻮرد »اﻟﺰاﻧﻴﺔ و اﻟﺰاﻧﻲ« اﻓﺘﺎده اﺳﺖ و در ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﺟﻠﺪ )اﻟﺰاﻧﻴﺔ و اﻟﺰاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞ‬
‫واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺄة ﺟﻠﺪة( ﻟﻔﻆ »ﻓﺎء« ﺑﺮ ﺳﺮ »اﺟﻠﺪوﻫﻤﺎ« وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ در آﻳﻪ‪ A‬ﺟﻠﺪ‪ ،‬ﺣﻜﻢ را ﺗﻌﻠﻴﻖ ﺑﺮ وﺻﻒ »زﻧﺎ«‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -342‬ﻣﻦ ﻻﻳﺤﻀﺮه اﻟﻔﻘﻴﻪ ‪ -‬اﻟﺸﻴﺦ اﻟﺼﺪوق ‪ -‬ج ‪ - 4‬ص ‪ .26‬ﺗﻬﺬﻳﺐ اﻷﺣﻜﺎم ‪ -‬اﻟﺸﻴﺦ اﻟﻄﻮﺳﻲ ‪ -‬ج ‪ - 8‬ص ‪ .195‬وﺳﺎﺋﻞ اﻟﺸﻴﻌﺔ ‪/‬اﻹﺳﻼﻣﻴﺔ ‪ -‬اﻟﺤﺮ‬
‫اﻟﻌﺎﻣﻠﻲ ‪ -‬ج ‪ - 15‬ص ‪ .610‬ﺑﺤﺎر اﻷﻧﻮار ‪ -‬اﻟﻌﻼﻣﺔ اﻟﻤﺠﻠﺴﻲ ‪ -‬ج ‪ - 76‬ص ‪ .37‬ﺟﺎﻣﻊ أﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺸﻴﻌﺔ ‪ -‬اﻟﺴﻴﺪ اﻟﺒﺮوﺟﺮدي ‪ -‬ج ‪ - 22‬ص ‪ .386‬ﺗﻔﺴﻴﺮ‬
‫ﻧﻮراﻟﺜﻘﻠﻴﻦ ‪ -‬اﻟﺸﻴﺦ اﻟﺤﻮﻳﺰي ‪ -‬ج ‪ - 3‬ص ‪ .569‬ﺗﻘﺮﻳﺮات اﻟﺤﺪود واﻟﺘﻌﺰﻳﺮات ‪ -‬ﺗﻘﺮﻳﺮ ﺑﺤﺚ اﻟﮕﻠﭙﺎﻳﮕﺎﻧﻲ ‪ ،‬ﻟﻤﻘﺪس ‪ -‬ج ‪ - 1‬ص ‪ .102 – 101‬ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻤﻴﺰان‬
‫‪ -‬اﻟﺴﻴﺪ اﻟﻄﺒﺎﻃﺒﺎﺋﻲ ‪ -‬ج ‪ - 12‬ص ‪ .113‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺷﺒﺮ ‪ -‬اﻟﺴﻴﺪ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺷﺒﺮ ‪ -‬ص ‪ .14‬اﻟﻤﺠﻤﻮع ‪ -‬ﻣﺤﻴﻰ اﻟﺪﻳﻦ اﻟﻨﻮوي ‪ -‬ج ‪ - 20‬ص ‪ .8 – 7‬اﻟﻤﺤﻠﻰ ‪ -‬اﺑﻦ‬
‫ﺣﺰم ‪ -‬ج ‪ - 11‬ص ‪ .237‬ﺳﺒﻞ اﻟﺴﻼم ‪ -‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ اﻟﻜﺤﻼﻧﻲ ‪ -‬ج ‪ - 4‬ص ‪ .8‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎري ‪ -‬اﺑﻦ ﺣﺠﺮ ‪ -‬ج ‪ - 12‬ص ‪ . 127‬ﺻﺤﻴﺢ اﺑﻦ ﺣﺒﺎن ‪-‬‬
‫اﺑﻦ ﺣﺒﺎن ‪ -‬ج ‪ - 10‬ص ‪ .275‬اﻻﺳﺘﺬﻛﺎر ‪ -‬اﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺒﺮ ‪ -‬ج ‪ - 7‬ص ‪ .488 – 487‬ﻛﻨﺰ اﻟﻌﻤﺎل ‪ -‬اﻟﻤﺘﻘﻲ اﻟﻬﻨﺪي ‪ -‬ج ‪ - 2‬ص ‪ .579‬ﻛﻨﺰ اﻟﻌﻤﺎل ‪ -‬اﻟﻤﺘﻘﻲ‬
‫اﻟﻬﻨﺪي ‪ -‬ج ‪ - 5‬ص ‪ .418‬ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﺜﻌﺎﻟﺒﻲ ‪ -‬اﻟﺜﻌﺎﻟﺒﻲ ‪ -‬ج ‪ - 2‬ص ‪ .190‬و ‪  ...‬‬
‫‪ -343‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺷﺒﺮ ‪ -‬اﻟﺴﻴﺪ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺷﺒﺮ ‪ -‬ص ‪  15‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢٣٠ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻛﺮده اﺳﺖ و ﻣﻔﺎد آن در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻪ ﺟﻤﻠﻪاي ﺷﺮﻃﻴﻪ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ؛ »اذا زﻧﻲ اﻟﺮﺟﻞ او اﻟﻤﺮأة‪ ،‬ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ‬
‫ﻣﺄة ﺟﻠﺪة = ﻫﺮﮔﺎه ﻣﺮد ﻳﺎ زﻧﻲ زﻧﺎ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺪامﺷﺎن را ﻳﻜﺼﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﺰﻧﻴﺪ« و ﻟﻔﻆ »ﻓﺎء« ﺑﺮ ﺳﺮ »ﺟﺰاء ﺷﺮط« )اﺟﻠﺪوا(‬
‫وارد ﻣﻲﺷﻮد و اﻳﻦ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ ﻗﻮاﻋﺪ ادﺑﻴﺎت ﻋﺮب اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ در اﻳﻦ ﻣﺘﻦ ادﻋﺎﻳﻲ ﺣﻜﻢ ﺑﻪ وﺻﻒ )ﺷﻴﺨﻮﺧﺔ( ﺗﻌﻠﻴﻖ ﻧﺸﺪه‬
‫اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺠﻮزي ﺑﺮاي ورود ﻓﺎء ﺑﺮ ﺳﺮ »ارﺟﻤﻮﻫﻤﺎ« ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ ﻛﺴﻲ ﻣﺪﻋﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ وﺻﻒ »ﺷﻴﺨﻮﺧﺔ« ﺧﻮدش‬
‫ﺷﺮط و ﻣﺠﻮز ﺑﺮاي »رﺟﻢ« اﺳﺖ!!!‬
‫ﻣﺮﺣﻮم ﺳﻴﺪ ﻋﺒﺪاﷲ ﺷﺒﺮ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﻧﻴﺰ دﻟﻴﻞ ﺑﺮ دروغ ﺑﻮدن رواﻳﺖ ﻣﻲداﻧﺪ )و ﻟﻜﻨﺎ ﻧﻘﻮل ﻣﺎ وﺟﻪ دﺧﻮل اﻟﻔﺎء ﻓﻲ ﻗﻮﻟﻪ‬
‫"ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ" و ﻟﻴﺲ ﻫﻨﺎك ﻣﺎ ﻳﺼﺤﺢ دﺧﻮﻟﻬﺎ ﻣﻦ ﺷﺮط أو ﻧﺤﻮه ﻻ ﻇﺎﻫﺮ و ﻻ ﻋﻠﻰ وﺟﻪ ﻳﺼﺢ ﺗﻘﺪﻳﺮه و إﻧﻤﺎ دﺧﻠﺖ اﻟﻔﺎء‬
‫ﻋﻠﻰ اﻟﺨﺒﺮ ﻓﻲ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻓﻲ ﺳﻮرة اﻟﻨﻮر "واﻟﺰاﻧﻴﺔ و اﻟﺰاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا" ﻷن ﻛﻠﻤﺔ "اﺟﻠﺪوا" ﺑﻤﻨﺰﻟﺔ اﻟﺠﺰاء ﻟﺼﻔﺔ اﻟﺰﻧﻰ ﻓﻲ‬
‫اﻟﻤﺒﺘﺪأ‪ .‬و اﻟﺰﻧﻰ ﺑﻤﻨﺰﻟﺔ اﻟﺸﺮط‪ .‬و ﻟﻴﺲ اﻟﺮﺟﻢ ﺟﺰاﺋﺎ ﻟﻠﺸﻴﺨﻮﺧﺔ و ﻻ اﻟﺸﻴﺨﻮﺧﺔ ﺳﺒﺒﺎ ﻟﻪ‪ .‬ﻧﻌﻢ اﻟﻮﺟﻪ ﻓﻲ دﺧﻮل اﻟﻔﺎء ﻫﻮ‬
‫اﻟﺪﻻﻟﺔ ﻋﻠﻰ ﻛﺬب اﻟﺮواﻳﺔ(‪.344‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﻌﺘﺒﺮه رواﻳﻲ ﺷﻴﻌﻪ و اﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮان آن را‬ ‫ﺳﻮم( ﺑﺎ ﻛﻤﺎل ﺗﺄﺳﻒ اﻳﻦ ﻣﺘﻦ از ﻃﺮﻳﻖ ﻛﺘﺐ‬
‫ﻧﺎدﻳﺪه ﮔﺮﻓﺖ و ﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮان اﺷﻜﺎﻻت ﺑﻨﻴﺎدﻳﻨﻲ را ﻛﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ آن اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺑﻲ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻗﺮار داد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﻦﺑﺴﺖ در ﻣﺘﻮن رواﻳﻲ‪ ،‬ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﺟﺪي ﺑﻮده ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻮم »ﺑﺨﺎري« در ﻛﺘﺎب »ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺨﺎري« ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ رواﻳﺎت ﻣﻮرد‬
‫ﻧﻈﺮ در ﺧﺼﻮص آﻳﻪ‪ A‬رﺟﻢ را آورده اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﻫﻴﭻ ﻳﺎدي از ﻣﺘﻦ آﻳﻪ‪ A‬رﺟﻢ ﻧﻜﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺪه ﻣﺘﻦ آﻳﻪ‪ A‬ادﻋﺎﻳﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ وﻟﻲ در ﻧﻘﻞ ﻫﻤﺎن رواﻳﺎت از ﺳﻮي‬
‫ﻳﺎدآوري اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ رواﻳﺎت‪ ،‬در ﺑﺮدارﻧ ‪A‬‬
‫ﻣﺮﺣﻮم »ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ إﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺑﺨﺎري«‪ ،‬آن ﺑﺨﺶ از رواﻳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﮔﺰارش ﻣﺘﻦ آﻳﻪ‪ A‬ادﻋﺎﻳﻲ ﺑﻮده‪ ،‬ﺣﺬف ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻫﻴﭻ‬
‫ﻧﻘﻠﻲ در ﻛﺘﺎب »ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺨﺎري« ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﮔﺰارﺷﻲ از ﻣﺘﻦ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ را در ﺧﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و اﻳﻦ درﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻫﻤﺎن رواﻳﺎت در ﻧﻘﻞ ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺘﺐ رواﻳﻲ ﻣﻌﺘﺒﺮ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞِ »ﺳﻨﻦ اﺑﻦﻣﺎﺟﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻨﺪ اﺣﻤﺪ‪ ،‬ﺳﻨﻦ ﻧﺴﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺳﻨﻦ ﺑﻴﻬﻘﻲ و ﺳﻨﻦ‬
‫دارﻣﻲ« و ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺘﺐ رواﻳﻲ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﻣﺘﻦ آﻳﻪ‪ A‬ادﻋﺎﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ!!‬
‫اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺳﺒﺐ ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﻋﺎﻟﻤﺎن اﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل »ﻋﻤﺪي ﺑﻮدن ﺣﺬف ﺑﺨﺶ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﻣﺘﻦ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ«‬
‫از ﺳﻮي ﻣﺮﺣﻮم ﺑﺨﺎري ﺷﺪه اﺳﺖ‪) 345‬ﻓﺴﻘﻂ ﻣﻦ رواﻳﺔ اﻟﺒﺨﺎري ﻣﻦ ﻗﻮﻟﻪ ‪ :‬وﻗﺪ ﻗﺮأﻧﺎﻫﺎ إﻟﻰ ﻗﻮﻟﻪ ‪ :‬اﻟﺒﺘﺔ ‪ ،‬و ﻟﻌﻞ اﻟﺒﺨﺎري‬
‫ﻫﻮ اﻟﺬي ﺣﺬف ذﻟﻚ ﻋﻤﺪا(‬
‫ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻮم ﺑﺨﺎري ﭘﺲ از اﻳﻦ ﺣﺬف ﻋﻤﺪي‪ ،‬ﻋﺒﺎرﺗﻲ آورده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﻗﻮي ﺟﺰو رواﻳﺖ ﻧﻴﺴﺖ و‬
‫ﺑﺮداﺷﺖ او از رواﻳﺖ ﻳﺎ رواﻳﺎت ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ اﺳﺖ )و اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻲ ﻛﺘﺎب اﷲ ﺣﻖ ﻋﻠﻰ ﻣﻦ زﻧﻰ إذا أﺣﺼﻦ ﻣﻦ اﻟﺮﺟﺎل و اﻟﻨﺴﺎء إذا‬
‫ﻗﺎﻣﺖ اﻟﺒﻴﻨﺔ أو ﻛﺎن اﻟﺤﺒﻞ أو اﻻﻋﺘﺮاف(‪.346‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -344‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺷﺒﺮ ‪ -‬اﻟﺴﻴﺪ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺷﺒﺮ ‪ -‬ص ‪  15‬‬
‫‪ -345‬أﺿﻮاء اﻟﺒﻴﺎن ‪ -‬اﻟﺸﻨﻘﻴﻄﻲ ‪ -‬ج ‪ - 5‬ص ‪ .370 – 366‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎري ‪ -‬اﺑﻦ ﺣﺠﺮ ‪ -‬ج ‪ - 12‬ص ‪127‬‬
‫‪ -346‬ﺻﺤﻴﺢ اﻟﺒﺨﺎري ‪ -‬اﻟﺒﺨﺎري ‪ -‬ج ‪ - 8‬ص ‪  26‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٢٣١ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻫﻤﻴﻦ داﺳﺘﺎن در ﻣﻮرد »ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺴﻠﻢ« ﻛﻪ دوﻣﻴﻦ ﻛﺘﺎب ﻣﻌﺘﺒﺮ رواﻳﻲ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻴﻨﺎً ﺗﻜﺮار ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .347‬ﻳﻌﻨﻲ او‬
‫ﻫﻢ ﺑﻪ ﻧﺎﻗﺺ و ﻧﺎﻗﺾ ﺑﻮدن ﻣﺘﻮن ﮔﺰارش ﺷﺪه ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ادﻋﺎي ﻣﺪاﻓﻌﺎن آﻳﻪ‪ A‬رﺟﻢ ﺑﺎور داﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ از ﮔﺰارش‬
‫ﻣﺘﻮن ادﻋﺎﻳﻲ در ﻣﻮرد آﻳﻪ‪ ،‬ﭘﺮﻫﻴﺰ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺎل ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺮﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﭼﺮا در ﻣﻌﺘﺒﺮﺗﺮﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻫﺎي رواﻳﻲ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻋﺒﺎرات و ﻣﺘﻮن ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ ﺣﺬف ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺎ‬
‫»ﻧﻘﻞ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ« ﻣﻀﻤﻮﻧﻲ درﺳﺖ و ﺑﺪور از اﺷﻜﺎﻻت ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﻪ‪ ،‬ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ؟! آﻳﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺤﺪﺛﺎن ﺑﺰرگ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ‬
‫و ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺗﺮﻳﻦ آﻧﺎن در ﻧﻘﻞ ﺣﺪﻳﺚ‪ ،‬ﺑﻪ اﺷﻜﺎﻻت ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﺘﻮن ادﻋﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺳﺒﺐ اﻳﻦ »ﺣﺬف ﻋﻤﺪي« ﻧﺸﺪه؟!!‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ« رﺟﻢ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ادﻋﺎي »اﺗﻔﺎق ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﺮ ﺻﺤﺖ ادﻋﺎي وﺟﻮد ‪A‬‬
‫آﻳﻪ‬ ‫ﺑﻴﺶ از اﻳﻦ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺧﻮد را ﮔﺮﻓﺘﺎر » ‪A‬‬
‫رﺟﻢ در ﻗﺮآن« )ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎي ﺧﻮارج( ﻫﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺟﻤﺎﻻً داﻧﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻣﺘﻦ ﻗﺎﺑﻞ دﻓﺎﻋﻲ ﺑﺮاي آﻳﻪ‪ A‬ادﻋﺎﻳﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻣﻬﻤﺘﺮ از ﻫﻤﻪ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﺘﺒﺮﺗﺮﻳﻦ روات آﻳﻪ‪A‬‬
‫رﺟﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻘﺾ و ﻧﺴﺦ ﺣﻜﻢ ادﻋﺎﻳﻲ آن ﺑﺎ ﺳﻨﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( و ﺳﻴﺮه‪ A‬ﻣﺘﺸﺮﻋﻪ و اﺻﺤﺎب ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در ﻣﻮرد »زﻧﺎي ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼ ‪A‬‬
‫ﻨﻪ‬
‫ﺷﻴﺦ و ﺷﻴﺨﻪ« و »زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ‪ A‬ﺷﺎب و ﺷﺎﺑﻪ« اﻗﺮار ﻛﺮدهاﻧﺪ و اﻳﻦ ﺣﻜﻢ ادﻋﺎﻳﻲ را ﻣﻨﺴﻮخ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ!!‬
‫‪A‬‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ‬ ‫اﻣﺎ ﺑﺤﺚﻫﺎي ﻣﻔﺼﻞ ﻓﻘﻴﻬﺎن و ﻣﻔﺴﺮان در ﺧﺼﻮص اﻳﻦ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻣﻴﺰان و ﻣﻌﻴﺎري ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺪاﻧﻴﻢ‬
‫راﻳﺞ اﺳﻼﻣﻲ ﺗﺎﭼﻪ اﻧﺪازه ﮔﺮﻓﺘﺎر »ﻧﺎﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ و آﺷﻔﺘﮕﻲ« اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﺎﻟﻤﺎن ﺷﺮﻳﻌﺖ‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ ﺑﺮاي »اﺛﺒﺎت ﻳﻚ ﺣﻜﻢ‬
‫ﻓﻘﻬﻲ« ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﭘﻴﺶ ﺑﺮوﻧﺪ ﻛﻪ »اﻋﺘﺒﺎر ﻗﺮآن« را زﻳﺮ ﺳﻮال ﺑﺒﺮﻧﺪ!!‬
‫اﻳﻦ ﻫﻤﺎن دردي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺎﻟﻴﺎن ﺳﺎل در ﺣﻮزهي اﻧﺪﻳﺸﻪ‪ A‬دﻳﻨﻲ و ﺷﺮﻋﻲ‪ ،‬ﻣﺘﺪﻳﻨﺎن و ﻣﺘﺸﺮﻋﺎن را ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻛﺮده و ﺑﻴﻤﺎري‬
‫ﺧﻄﺮﻧﺎك و ﻣﺴﺮي »ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺷﺮﻳﻌﺖ« را ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺳﺮاﻳﺖ داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺎي ﺑﺤﺚ ﻫﺎي ﻛﻼﻣﻲ را ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﭽﻮن اﺻﻮﻟﻲ ﺑﺮاي ﻓﻘﻪ و ﺣﺘﻲ اﺻﻮل ﻓﻘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﺣﺪ ﺗﺎﺑﻌﻲ از اﺣﻜﺎم ﻓﻘﻬﻲ ﭘﺎﻳﻴﻦ‬
‫آورده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً در ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت ﻗﺮآﻧﻲ ﺑﻮدن ﺣﻜﻢ رﺟﻢ‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ ﺗﺎ ادﻋﺎي »ﺗﺤﺮﻳﻒ ﻗﺮآن ﺑﻪ ﻧﻘﻴﺼﺔ«‬
‫ﭘﻴﺶ ﺑﺮود‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ زﻣﺎم ﺑﺤﺚ ﻛﻼﻣﻲ »ﺗﺤﺮﻳﻒ ﻳﺎ ﻋﺪم ﺗﺤﺮﻳﻒ ﻗﺮآن« ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﺤﺚ ﻓﻘﻬﻲ »اﺛﺒﺎت ﻳﺎ ﻋﺪم اﺛﺒﺎت ﺣﻜﻢ رﺟﻢ‬
‫در ﻗﺮآن« داده ﻣﻲﺷﻮد و اﻳﻦ ﺑﺮداﺷﺖ را اﻟﻘﺎء ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ؛ »اﻳﻦ ﻓﻘﻪ و اﺣﻜﺎم ﻓﺮﻋﻲ ﺷﺮﻳﻌﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎورﻫﺎي اﺻﻠﻲ دﻳﻨﻲ‬
‫‪A‬‬
‫ﻛﻨﻨﺪه اﺣﻜﺎم ﻓﺮﻋﻲ ﺷﺮﻳﻌﺖ«‬ ‫و ﺷﺮﻋﻲ ﻣﺎ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ« در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺪون ﺗﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ »ﺑﺎورﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﻣﺎ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮدﻳﺪ در اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻫﻤﭽﻮن ﺗﺮدﻳﺪ در »ﻟﺰوم ﺗﺒﻌﻴﺖ ﻓﺮوع از اﺻﻮل« اﺳﺖ و ﻓﺮد ﻣﺮدد ﻻﺑﺪ در اﻳﻦ اﻧﺪﻳﺸﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ »ﻟﺰوم ﻧﺒﻌﻴﺖ اﺻﻮل از ﻓﺮوع« اﻧﺪﻳﺸﻴﺪ!!‬
‫ﺑﺎ ﻛﻤﺎل ﺗﺎﺳﻒ ﺑﺎﻳﺪ اﻋﺘﺮاف ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﺨﺮوط ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺷﺮﻳﻌﺖ از ﺣﺎﻟﺖ ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ -1» :‬ﻋﻘﺎﻳﺪ ‪ -2‬اﺧﻼق ‪ -3‬اﺣﻜﺎم« ﻫﻤﭽﻮن‬
‫ﭘﻮﺳﺘﻴﻨﻲ واروﻧﻪ ﺑﻪ »‪ -1‬اﺣﻜﺎم ‪ -2‬اﺧﻼق ‪ -3‬ﻋﻘﺎﻳﺪ« ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه و ﺣﺴﺎﺳﻴﺘﻲ ﻛﻪ در ﺧﺼﻮص ﻧﻘﺾ اﺣﻜﺎم ﻓﺮﻋﻲ‬
‫ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺧﻼﻗﻴﺎت ﺷﺮﻳﻌﺖ و ﻳﺎ اﻋﺘﻘﺎدات آن ﻫﺮﮔﺰ دﻳﺪه ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -347‬ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺴﻠﻢ ‪ -‬ﻣﺴﻠﻢ اﻟﻨﻴﺴﺎﺑﻮري ‪ -‬ج ‪ - 5‬ص ‪  116‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢٣٢ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺴﻲ ﺧﻼف ﺷﺮﻋﻲ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ از ﺳﻮي ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺘﺸﺮﻋﺎن ﺑﺎ ﺑﺪاﺧﻼﻗﻲ ﺗﻤﺎم‪ ،‬او را ﺗﻔﺴﻴﻖ و‬
‫ﺳﭙﺲ ﺗﻜﻔﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و در اﻳﻦ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ زﻳﺮ ﭘﺎﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻳﻜﻲ از ﻓﺮوع ﺷﺮﻳﻌﺖ‪ ،‬ﻣﺠﻮزي ﺑﺮاي ﻧﻘﺾ اﺻﻮل اﺧﻼﻗﻲ‬
‫و اﻋﺘﻘﺎدي از ﺳﻮي ﻣﺪﻋﻴﺎن دﻓﺎع از ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻧﻤﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫)ص(‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻬﻢ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﻣﻲرﺳﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺤﺚ ﻧﺎﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ و آﺷﻔﺘﮕﻲ در اﻧﺪﻳﺸﻪ‪ A‬ﻋﺎﻟﻤﺎن دﻳﻦ و ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻣﺤﻤﺪي‬
‫ﻧﻜﺘﻪاي اﺻﻮﻟﻲ و اﺳﺎﺳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﺑﺤﺜﻲ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺑﻪ آن ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬
‫ﭼﺮا ﭘﺲ از ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﻫﺰار و ﭼﻬﺎرﺻﺪ ﺳﺎل‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺎﻫﺪ ﻧﺎﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﺑﻴﻦ ﺑﺨﺶ ﻫﺎي اﻋﺘﻘﺎدي و اﺧﻼﻗﻲ و اﺣﻜﺎم ﺷﺮﻳﻌﺖ‬
‫ﺑﺎﺷﻴﻢ و ﮔﺎه و ﺑﻴﮕﺎه ﻛﻪ ﻳﻚ ﺣﻜﻢ ﻓﺮﻋﻲ ﻣﻮرد ﭘﺮﺳﺶ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻧﺪﻳﺸﻪ را ﺑﺮاي دﻓﺎع از ﻳﻚ اﻣﺮ ﻓﺮﻋﻲ ﺑﺎ ﺧﻄﺮ‬
‫ﻣﻮاﺟﻪ ﻛﻨﻴﻢ؟!!‬
‫ﻣﮕﺮ اﻣﻴﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺮ اﻳﻦ اﺻﻞ ﻋﻘﻼﻧﻲ ﺗﺎﻛﻴﺪ ﻧﻮرزﻳﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ؛ »ﺷﺮ اﻟﻜﻼم ﻣﺎ ﻧﻘﺾ ﺑﻌﻀﻪ ﺑﻌﻀﺎ=ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﻫﺎ آﻧﺴﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻌﻀﻲ از آن ﺑﻌﺾ دﻳﮕﺮ را ﻧﻘﺾ ﻛﻨﺪ«‪ .‬ﭼﺮا ﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻴﻦ ﺑﺮﺧﻲ رواﻳﺎت ﻧﻘﻞ ﺷﺪه ﻳﺎ ﺑﺮﺧﻲ روﻳﻜﺮدﻫﺎي‬
‫راﻳﺞ‪ ،‬اﻋﺘﺮاف ﻧﻤﻲﻛﻨﻴﻢ و ﺑﺎ ﻣﻼك »ﻋﺪم ﺗﻨﺎﻗﺾ« آنﻫﺎ را ﻧﻤﻲﺳﻨﺠﻴﻢ؟! ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎر دارﻳﻢ ﻛﻪ در‬
‫ﺗﻌﺎﻃﻲ و ﺗﻘﺎﺑﻞ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﭘﻴﺮوز ﻣﻴﺪان ﺑﺎﺷﻴﻢ و ﻓﻠﺐ و ﻋﻘﻞ آدﻣﻴﺎن را ﺗﺴﺨﻴﺮ ﻛﻨﻴﻢ!!‬
‫ﻣﮕﺮ ﺧﺪاي رﺣﻤﺎن از ﭘﻴﺮوان ﻗﺮآن و ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻣﺤﻤﺪي)ص( ﭘﻴﺮوي از »اﺣﺴﻦ اﻟﻘﻮل« را ﭘﺲ از اﺳﺘﻤﺎع ‪A‬‬
‫ﻫﻤﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎ‬
‫)ﺷﻨﻴﺪن ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺗﻔﻬﻢ و ﺗﻔﻜﺮ( ﻧﺨﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ؟ و ﻣﮕﺮ »اﺣﺴﻦ اﻟﻘﻮل« در ﻣﻘﺎﺑﻞ »ﺷﺮاﻟﻘﻮل« ﻗﺮار ﻧﺪارد‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﺮا ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺎه اﻧﺪﻳﺸﻪ‪ A‬اﺳﻼم و ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻣﺤﻤﺪي)ص( را از »اﺣﺴﻦ اﻟﻘﻮل« ﺑﻪ »ﺷﺮ اﻟﻘﻮل« ﺗﻨﺰل دﻫﻴﻢ و »اﻧﺪﻳﺸﻪاي ﻧﺎﻫﻤﺎﻫﻨﮓ« و‬
‫ﮔﺎه »ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ« را ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ و ﺧﻴﺎل ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ ﭘﻨﻬﺎن ﺷﺪن زﻳﺮ ﻋﻨﻮان »ﺗﻌﺒ‪‬ﺪ« ﻣﻲﺗﻮان از ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻋﻘﻠﻲ و ﺷﺮﻋﻲ ﺧﻮد ﺷﺎﻧﻪ‬
‫ﺧﺎﻟﻲ ﻛﻨﻴﻢ؟!!‬
‫اﮔﺮ ﺧﺪاي رﺣﻤﺎن ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻤﺎن ﻫﺸﺪار ﻧﺪاده ﺑﻮد ﻛﻪ؛ »و ﻟﻮ ﻛﺎن ﻣﻦ ﻋﻨﺪ ﻏﻴﺮاﷲ‪ ،‬ﻟﻮﺟﺪوا ﻓﻴﻪ اﺧﺘﻼﻓﺎ ﻛﺜﻴﺮا=اﮔﺮ اﻳﻦ ﻗﺮآن از‬
‫ﺟﺎﻧﺐ ﻏﻴﺮ ﺧﺪا ﻣﻲﺑﻮد‪ ،‬ﻫﺮآﻳﻨﻪ در آن اﺣﺘﻼف ﺑﺴﻴﺎري ﻣﻲﻳﺎﻓﺘﻨﺪ« ﺷﺎﻳﺪ اﻧﺘﻈﺎر اﻳﻦ اﻣﺎ و اﮔﺮ ﻫﺎ در ﻣﻮرد ﻳﻚ » ‪A‬‬
‫آﻳﻪ‬
‫ادﻋﺎﻳﻲ« را ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺪاﻧﻴﻢ و ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﮔﻮﻳﻲ ﻫﺎي ﻧﺎﻫﻤﺎﻫﻨﮓ را ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﻛﻼم اﻟﻬﻲ راه‬
‫را ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺠﺎدﻻت ﻏﻴﺮ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻓﻘﻂ اﻳﻦ ﻛﻼم اﻟﻬﻲ را آوﻳﺰه‪ A‬ﮔﻮش ﺧﻮد ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ ﻛﻪ‪» :‬و ﻻﺗﻘﻒ ﻣﺎ ﻟﻴﺲ ﻟﻚ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ=از آﻧﭽﻪ ﺑﻪ آن اﮔﺎﻫﻲ ﻧﺪاري‪،‬‬
‫ﭘﻴﺮوي ﻧﻜﻦ«‪ ،‬ﻫﻴﭻﮔﺎه ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻣﺤﻤﺪي را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻤﻲﻛﺮدﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬در ﺗﻨﺎﻗﺾ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ‬
‫ﮔﻮﻧﻪاي اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ راه را ﺑﺮﺧﻮد ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ و ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﻮﺟﻴﻬﺎت ﺑﻲﻣﺒﻨﺎﻳﻲ ﺷﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ »ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻋﻘﻞ و ﻋﻠﻢ‬
‫ﺑﺸﺮي« ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺗﺼﻮراﺗﻲ ﺑﭙﺮدازﻳﻢ و روي آورﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﺴﻴﺮ »ﺗﻘﺎﺑﻞ ﻋﻠﻢ ﺑﺎ دﻳﻦ و ﺷﺮﻳﻌﺖ« را ﻣﻲﭘﻴﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻧﺒﺎﻳﺪ از داﻧﺶ ﺳﺎﻳﺮ اﻓﺮاد و‬
‫ﻣﺠﺎﻣﻊ ﺑﺸﺮي ﺧﻮد را ﺑﻲ ﻧﻴﺎز ﺑﺪاﻧﻴﻢ و ﺑﺮ ﺧﻼف ﺗﻮﺻﻴﻪ‪ A‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا)ص( ﻛﻪ ﻋﻠﻢ آﻣﻮزي را در دورﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ‪ A‬ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه‪A‬‬
‫آن روزﮔﺎر‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻴﻦ‪ ،‬ﺗﺮﻏﻴﺐ ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬رﻓﺘﺎر ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻋﻨﺎوﻳﻦ ﺟﻌﻠﻲ »ﻋﻠﻢ ﻛﻔﺎر« و »داﻧﺶ ﻏﺮﺑﻲ ﻳﺎ ﺷﺮﻗﻲ«‪،‬‬
‫ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از ﻋﻠﻢ ﺳﺎﻳﺮ آدﻣﻴﺎن را ﻣﻨﻔﻮر و ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﺟﻠﻮه دﻫﻴﻢ و ﺧﻮدﺧﻮاﻫﺎﻧﻪ‪ ،‬راه ﺗﻌﺎﻟﻲ و رﺷﺪ را ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ A‬اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺒﻨﺪﻳﻢ‪.‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٢٣٣ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫دﻳﺮ زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻋﻠﻢ ﻓﻘﻪ و ﺧﺼﻮﺻﺎ در »اﺣﻜﺎم اﻣﻀﺎﺋﻲ« آن‪ ،‬ﺑﻲ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﻪ ﺗﺠﺎرب ﺑﺸﺮي و روﻳﻜﺮدﻫﺎي ﻣﻌﻘﻮل‬
‫ﻋﻘﻼء‪ ،‬رواج ﭘﻴﺪا ﻛﺮدﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻪ اﻣﻴﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻋﻠﻲﺑﻦاﺑﻲﻃﺎﻟﺐ)ع( ﺑﻪ ﻣﺎ ﻫﺸﺪار ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ‪» :‬اﻋﻘﻞ اﻟﻨﺎس‪ ،‬ﻣﻦ ﺟﻤﻊ ﻋﻠﻢ اﻟﻨﺎس اﻟﻲ ﻋﻠﻤﻪ = ﻋﺎﻗﻞﺗﺮﻳﻦ‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﺮدم‪ ،‬ﻛﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ داﻧﺶ دﻳﮕﺮان را ﺑﻪ داﻧﺶ ﺧﻮد ﺑﻴﺎﻓﺰاﻳﺪ« و ﻫﻤﻪ ﻣﻲداﻧﻴﻢ ﻛﻪ در ﺧﺼﻮص ﺑﻬﺮه ﺑﺮدن از ﺗﺠﺎرب ﺑﺸﺮي‬
‫)ص(‬
‫ﺑﻪ ﻣﺎ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ .‬آﻳﺎ ﻣﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ‬ ‫و ﻋﺒﺮتﮔﻴﺮي از ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ آﻧﺎن‪ ،‬ﻣﻴﺮاث ﮔﺮانﺑﻬﺎﻳﻲ از ﺗﻮﺻﻴﻪﻫﺎي ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻣﺤﻤﺪي‬
‫ﻣﻴﺮاث ﻋﻈﻴﻢ‪ ،‬اﻋﺘﻨﺎ ﻛﺮدهاﻳﻢ؟!!‬
‫ﺑﻪ اﺻﻞ ﺑﺤﺚ ﺑﺮﮔﺮدﻳﻢ و ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت اﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﻓﺮﻋﻲ ﺷﺮﻋﻲ‪ ،‬ﭼﻪ روﻳﻜﺮدﻫﺎﻳﻲ از ﺳﻮي ﻣﺘﻮﻟﻴﺎن و ﻋﺎﻟﻤﺎن ﺷﺮﻳﻌﺖ‬
‫ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺤﺚ ﻫﺎي ﻣﻬﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻋﻠﻢ »اﺻﻮل ﻓﻘﻪ« ﺑﻪ آن ﺗﻮﺟﻪ ﺷﺪه و ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫ﺑﺤﺚ ﻧﺴﺦ در ﻗﺮآن از‬
‫آﻳﻪ ﺟﻠﺪ( ﺗﻮﺳﻂ آﻳﻪ‪ A‬رﺟﻢ« ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻛﻨﻮن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ادﻋﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻣﻮرد »ﻧﺴﺦ آﻳﻪ‪ A‬دوم ﺳﻮرهي ﻧﻮر ) ‪A‬‬
‫ﺑﺤﺚ ﺑﭙﺮدازﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺣﻜﻢ رﺟﻢ )ﺑﺨﺶ ‪(6‬‬
‫ﺑﺤﺚ ﻧﺴﺦ‬
‫ﻣﻌﻨﻲ و ﻣﻔﻬﻮم واژه‪ A‬ﻧﺴﺦ‬
‫ﺑﺤﺚ ﻧﺴﺦ را ﺑﺎ ﻛﻼﻣﻲ آﺷﻜﺎر از ﻗﺮآن آﻏﺎز ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻣﺎ ﻧﻨﺴﺦ ﻣﻦ آﻳﺔ او ﻧﻨﺴﻬﺎ ﻧﺄت ﺑﺨﻴﺮ ﻣﻨﻬﺎ او ﻣﺜﻠﻬﺎ‪ ،‬اﻟﻢ‬
‫ﺗﻌﻠﻢ أن اﷲ ﻋﻠﻲ ﻛﻞ ﺷﻴﺊ ﻗﺪﻳﺮ = ﻫﺮﭼﻪ را ﻧﺴﺦ ﻛﻨﻴﻢ ﻳﺎ ﻧﺎدﻳﺪه اﻧﮕﺎﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﺗﺄﺧﻴﺮ اﻧﺪازﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ از آن ﻳﺎ ﻫﻤﺘﺎي آن را‬
‫ﻣﻲآورﻳﻢ‪ ،‬آﻳﺎ ﻧﻤﻲداﻧﻲ ﻛﻪ ﺧﺪا ﺑﺮ ﻫﺮ ﭼﻴﺰي ﺗﻮاﻧﺎ اﺳﺖ؟!« )‪ 106‬ﺑﻘﺮة(‪.‬‬
‫ﻣﻔﻬﻮم واژه‪» A‬ﻧﺴﺦ« آنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ از اﺳﺘﻌﻤﺎﻻت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﻳﻦ ﻣﺎده )ن‪ .‬س‪ .‬خ( در ﻛﻼم ﻋﺮب اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ‬
‫‪A‬‬
‫ﭘﺪﻳﺪه دﻳﮕﺮ« اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻢ ﻣﻌﻨﺎي »ازاﻟﺔ=ﺑﺮﻛﻨﺪن« را ﻣﻲدﻫﺪ و ﻫﻢ ﻣﻌﻨﺎي‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻲِ »ﺑﺮﻛﻨﺪن ﻳﻚ ﭘﺪﻳﺪه و ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻛﺮدن‬
‫»ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻛﺮدن« )ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎﻣﻪ(‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ و دوﺑﺨﺸﻲ )ﺑﺮﻛﻨﺪن و ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻛﺮدن(‪ ،‬در ﺑﺮﺧﻲ اﺳﺘﻌﻤﺎﻻت اﻳﻦ واژه‬
‫در زﺑﺎن ﻋﺮب‪ ،‬ﮔﺎه در ﻳﻚ ﺑﺨﺶ ﺗﺮﻛﻴﺐ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺘﺠﻠﻲ ﺷﺪه و ﺑﺨﺶ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻛﻤﻲ ﻣﺨﻔﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ و ﮔﺎه ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ و دﻗﺖ در‬
‫دوﮔﺎﻧﻪ« ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه‪A‬‬
‫‪A‬‬ ‫ﻣﻔﻬﻮم ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ و دوﺑﺨﺸﻲ اﺑﺮاز ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺳﺨﻦ از »ﻧﺴﺦ« ﺑﻪ ﻣﻴﺎن آورد‪ ،‬اﻣﺎ »‬
‫»ﻧﺎﺳﺦ و ﻣﻨﺴﻮخ« را ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻧﺪاد‪ .‬ﭘﺲ ﻧﺴﺦ را ﺑﺎ ﻧﺎﺳﺦ و ﻣﻨﺴﻮخ ﻣﻲﺗﻮان واﻗﻌﻴﺖ ﺑﺨﺸﻴﺪ‪.٣٤٨‬‬
‫در آﻳﻪاي دﻳﮕﺮ ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﻢ‪» :‬و إذا ﺑﺪ‪‬ﻟﻨﺎ آﻳﺔ ﻣﻜﺎن آﻳﺔ و اﷲ أﻋﻠﻢ ﺑﻤﺎ ﻳﻨﺰل ﻗﺎﻟﻮا إﻧﻤﺎ أﻧﺖ ﻣﻔﺘﺮ‪ ،‬ﺑﻞ اﻛﺜﺮﻫﻢ ﻻﻳﻌﻠﻤﻮن =‬
‫ﻫﺮﮔﺎه آﻳﻪاي را ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ آﻳﻪاي ﻗﺮار دادﻳﻢ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻧﺎزل ﻣﻲﻛﻨﺪ آﮔﺎهﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺗﻮ ﺑﻪ ﺧﺪا‬
‫ﻧﺴﺒﺖ دروغ ﻣﻲدﻫﻲ!! ﺑﻠﻜﻪ اﻛﺜﺮ آﻧﺎن داﻧﺎ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ« )ﻧﺤﻞ ‪.(101‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -348‬ﺗﺎجاﻟﻌﺮوس زﺑﻴﺪي ج ‪ 4‬ص‪ .319‬اﻟﺼﺤﺎح ﺟﻮﻫﺮي ج ‪ 1‬ص ‪ .433‬ﻟﺴﺎناﻟﻌﺮب اﺑﻦﻣﻨﻈﻮر ج ‪ 3‬ص ‪ .61‬ﻣﺠﻤﻊاﻟﺒﺤﺮﻳﻦ اﻟﺸﻴﺦ اﻟﻄﺮﻳﺤﻲ ج ‪ 4‬ص ‪– 302‬‬
‫‪304‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢٣۴ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﺷﺮﻃﻴﻪ )اذا ﺑﺪﻟﻨﺎ( اﻳﻦ ﺳﺨﻦ اﻟﻬﻲ‬ ‫در اﻳﻦ آﻳﻪ ﻧﻴﺰ از »ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ آﻳﻪاي ﺑﺠﺎي آﻳﻪاي دﻳﮕﺮ« ﺧﺒﺮ داده اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎ‬
‫آﻏﺎز ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ واژه‪» A‬اذا« از ﻧﻮع »ﻇﺮف زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻈﺮوف ﺧﻮد را ﻣﺘﺤﻘﻖاﻟﻮﻗﻮع ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ«‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ آﻳﻪ‪A‬‬
‫ﻳﺎدﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ »ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﺑﺮﺧﻲ آﻳﺎت و وﻗﻮع آن در ﻗﺮآن« اﻗﺮار ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫اﻧﮕﻴﺰه ﻧﺴﺦ« ﭼﻴﺴﺖ؟ و آﻳﺎ »ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺼﻠﺤﺖ« ﻳﺎ »اﻧﺘﻔﺎي ﻣﺼﻠﺤﺖ« ﻳﺎ »ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺑﺮﺗﺮ« ﻣﻮﺟﺐ اﻳﻦ ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ‬ ‫اﻳﻦﻛﻪ »‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎ و اﺳﺘﺪﻻلﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت و ﻣﻮارد ﺧﺎص ﺗﺤﻘﻖ ﻧﺴﺦ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ دﻟﻴﻞ و ﻋﻠﺖ آن را ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻛﺮده‬
‫و ﻧﺸﺎن ﺑﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫‪٣٤٩‬‬
‫آورده اﺳﺖ‪» :‬ﺗﻜﻠﻴﻒ و اﺣﻜﺎم ﺗﻜﻠﻴﻔﻲ ﺑﺮ دو ﮔﻮﻧﻪ‬ ‫ﺳﻴ‪‬ﺪ ﻣﺮﺗﻀﻲ در ﻛﺘﺎب اﺻﻮﻟﻲ ﺧﻮد »اﻟﺬرﻳﻌﺔ اﻟﻲ اﺻﻮل اﻟﺸﺮﻳﻌﺔ«‬
‫اﺳﺖ‪ :‬ﻳﻜﻲ اﺳﺘﻤﺮار و ﺛﺒﺎت دارد و دﻳﮕﺮي ﻏﻴﺮ اﺳﺘﻤﺮاري و ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻜﻠﻴﻔﻲ ﻛﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ و ﺑﺪون اﺳﺘﻤﺮار اﺳﺖ‪ ،‬راﻫﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﻧﺴﺦ در آن ﻧﻴﺴﺖ )و ﻧﺴﺦ در آن‪ ،‬ﺑﻲﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ(‪ .‬ﺣﻜﻢ ﺛﺎﺑﺖ و ﻣﺴﺘﻤﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ دو ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﻳﻜﻲ آنﻛﻪ از ﻫﻤﺎن‬
‫راﻫﻲ ﻛﻪ اﺳﺘﻤﺮارش ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺳﻴﺪه‪ ،‬ﻧﻬﺎﻳﺘﻲ ﻫﻢ ﺑﺮاﻳﺶ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺎز ﻫﻢ ﻧﺴﺦ در آن ﻣﻌﻨﺎ ﻧﺪارد‪ .‬ﻧﻮع‬
‫دﻳﮕﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻧﺺ ﻳﺎ ﻗﺮاﺋﻦ ﻣﻮﺟﻮده اﺳﺘﻤﺮارش ﻓﻬﻤﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد و ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺎﻓﺘﻦ آن ﺑﻪ دﺳﺘﻮر دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺎز دارد‪ .‬ﺧﻮد‬
‫آن اﻣﺮ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ دو ﻗﺴﻢ اﺳﺖ؛ ﻳﻜﻲ آن ﻛﻪ دﻟﻴﻞ ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺘﻦ آن ﻋﻘﻠﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ؛ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ و داﺷﺘﻦ ﻋﺬر‪ ،‬ﻛﻪ در اﻳﻦ‬
‫‪A‬‬
‫ﮔﻮﻧﻪ آﺧﺮي اﺧﺘﺼﺎص ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ«)و‬ ‫‪A‬‬
‫ﮔﻮﻧﻪ دﻳﮕﺮ آن ﻛﻪ دﻟﻴﻞ ﺷﺮﻋﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻧﺴﺦ ﺑﻪ اﻳﻦ‬ ‫ﻣﻮرد ﻫﻢ ﻧﺴﺦ ﺑﻲ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺘﻜﻠﻴﻒ ﻋﻠﻰ ﺿﺮﺑﻴﻦ‪ :‬أﺣﺪﻫﻤﺎ ﻣﺴﺘﻤﺮ‪ ،‬و اﻵﺧﺮ ﻻﻳﺴﺘﻤﺮ‪ .‬ﻓﻤﺎ ﻻﻳﺴﺘﻤﺮ ﻻﻳﺪﺧﻞ اﻟﻨﺴﺦ ﻓﻴﻪ‪ .‬واﻟﻤﺴﺘﻤﺮ ﻋﻠﻰ ﺿﺮﺑﻴﻦ‪ :‬أﺣﺪﻫﻤﺎ‬
‫انﻳﻜﻮن اﻟﻄﺮﻳﻖ اﻟﺬي ﺑﻪ ﻳﻌﻠﻢ ﺛﺒﺎﺗﻪ و اﺳﺘﻤﺮاره‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﻌﻠﻢ زواﻟﻪ ﻋﻨﺪ ﻏﺎﻳﺔ‪ ،‬و ﻻﻣﺪﺧﻞ ﻟﻠﻨﺴﺦ ﻓﻲ ذﻟﻚ‪ .‬و اﻟﻀﺮب اﻟﺜﺎﻧﻲ ﻳﻌﻠﻢ‬
‫ﺑﺎﻟﻨﺺ أو ﺑﻘﺮاﺋﻨﻪ اﺳﺘﻤﺮاره‪ ،‬و ﻳﺤﺘﺎج ﻓﻲ ﻣﻌﺮﻓﺔ زواﻟﻪ إﻟﻰ أﻣﺮ ﺳﻮاه‪ ،‬و ذﻟﻚ ﻋﻠﻰ ﺿﺮﺑﻴﻦ‪ :‬أﺣﺪﻫﻤﺎ أن ﻳﻜﻮن ﻣﺎ ﻋﻠﻢ زواﻟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻳﻌﻠﻢ ﻋﻘﻼ ﻛﺎﻟﻌﺠﺰ و اﻟﺘﻌﺬر‪ ،‬و ﻻﻣﺪﺧﻞ ﻟﻠﻨﺴﺦ‪ -‬أﻳﻀﺎ‪ -‬ﻓﻲ ذﻟﻚ‪ .‬و اﻟﻘﺴﻢ اﻵﺧﺮ ﻳﻌﻠﻢ زواﻟﻪ ﺑﺪﻟﻴﻞ ﺷﺮﻋﻲ‪ ،‬و اﻟﻨﺴﺦ ﻳﺪﺧﻞ‬
‫ﻓﻲ ﻫﺬا اﻟﻮﺟﻪ ﺧﺎﺻﺔ(‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﻣﻲﺗﻮان درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ در »اﺣﻜﺎم ﻣﺘﻐﻴﺮ«ﻳﺎ »ﻣﻮﻗﺖ« ﻳﺎ »ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻫﺪف ﺧﺎص« ﻳﺎ در ﻗﻴﻮد ﻋﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻣﺜﻞِ »اﺿﻄﺮار‪ ،‬اﺟﺒﺎر‬
‫و اﻛﺮاه« اﺳﺎﺳﺎً ﻧﻤﻲﺗﻮان از »ﻧﺴﺦ« ﺳﺨﻨﻲ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن آورد‪ .‬از ﻃﺮﻓﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻔﺎوت »ﻧﺴﺦ« ﺑﺎ »ﺗﺨﺼﻴﺺ« ﻳﺎ »ﺗﻘﻴﻴﺪ« را ﺑﻪ ﻳﺎد‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ »ﻋﺪم ﺑﻘﺎي ﻣﻨﺴﻮخ« و »ﺑﻘﺎي ﻋﻤﻮﻣﻴﺖ ﺑﺮاي ﻋﺎم« و »اﻃﻼق ﺑﺮاي ﻣﻄﻠﻖ«‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﭘﺲ از »ﺗﺨﺼﻴﺺ«‬
‫‪A‬‬
‫داﻳﺮه‬ ‫و »ﺗﻘﻴﻴﺪ« آﺷﻜﺎرا ﺑﻪ ﺗﻔﺎوت آنﻫﺎ ﮔﻮاﻫﻲ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ اﺗﻔﺎﻗﻲ ﻛﻪ در ﺑﺤﺚ »ﻋﺎم و ﺧﺎص« ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪ ،‬ﺗﻨﮓﺗﺮ ﺷﺪن‬
‫داﻳﺮه اﻃﻼق اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ دﻳﮕﺮ؛ ﻫﻤﺎن ﺣﻜﻢ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮه‪A‬‬
‫‪A‬‬ ‫ﻋﻤﻮم آن اﺳﺖ و در ﺑﺤﺚ »ﻣﻄﻠﻖ و ﻣﻘﻴﺪ« ﺗﻨﮓﺗﺮ ﺷﺪن‬
‫ﻛﻢﺗﺮ‪ ،‬ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ در »ﻧﺴﺦ« ﺑﺎﻳﺪ ﺣﻜﻢ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﻣﻨﺘﻔﻲ ﺷﻮد و ﺣﻜﻢ ﻧﻮﻳﻦ ﺑﺠﺎي آن ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻟﻔﻆ ﻋﺎﻣﻲ ﻛﻪ‬
‫دﭼﺎر ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺷﺪه‪ ،‬در ﻏﻴﺮ ﻣﺼﺪاق ﺧﺎص‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺣﻜﻢ آن دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﻋﻤﻮم ﻣﻲﻛﻨﺪ )ﮔﺮﭼﻪ از ﮔﺴﺘﺮه‪ A‬آن ﻛﺎﺳﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ( و ﺣﻀﻮر و ﺗﺄﺛﻴﺮش ﺑﺮ اﻓﺮاد زﻳﺎدي ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ .‬در اﻃﻼق ﻧﻴﺰ ﺣﻜﻢ ﺑﺮ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻓﺮادي ﻛﻪ ﻣﻘﻴ‪‬ﺪ ﺑﻪ آن ﻗﻴﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬
‫)اﮔﺮ ﻗﻴﺪ ﻣ‪‬ﺪﺧ‪‬ﻞ ﺑﺎﺷﺪ( ﻳﺎ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻓﺮادي ﻛﻪ ﻓﺎﻗﺪ آن ﻗﻴﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ )اﮔﺮ ﻗﻴﺪ ﻣ‪‬ﺨﺮج ﺑﺎﺷﺪ(‪ ،‬ﻧﺎﻓﺬ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﻧﺴﺦ‪ ،‬ﺣﻜﻤﻲ ﻛﻪ‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪414/1 -349‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٢٣۵ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻣﻨﺴﻮخ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﺎﻣﻼً ﻣﻨﺘﻔﻲ ﻣﻲﮔﺮدد و ﺣﻜﻢ دﻳﮕﺮي )ﻧﺎﺳﺦ( ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ آن ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺣﻜﻢ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ‬
‫ارزشﮔﺰاري‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮﺗﺮ از ﺣﻜﻢ ﻣﻨﺴﻮخ ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﻫﻤﺘﺎي آن ﺑﺎﺷﺪ )ﻧﺄت ﺑﺨﻴﺮ ﻣﻨﻬﺎ او ﻣﺜﻠﻬﺎ(‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ ﻓﻮقاﻟﻌﺎدهاي ﻛﻪ در ﭼﻨﺪ و ﭼﻮن ﻧﺴﺦ‪ ،‬ﺑﻴﻦ ﻋﺎﻟﻤﺎن اﺳﻼﻣﻲ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺎﺷﻲ از‬
‫ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﻧﻈﺮي آﻧﺎن در اﻃﻼق ﻣﻔﻬﻮم»ﻧﺴﺦ« ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ ﻧﺎم ﻧﺴﺦ را ﺑﺮ ﻣﻮردي اﻃﻼق ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ دﻳﮕﺮان آن ﻣﻮرد را‬
‫ﻣﺼﺪاق »ﺗﺨﺼﻴﺺ« ﻳﺎ »ﺗﻘﻴﻴﺪ« ﻗﺮار دادهاﻧﺪ و اﮔﺮ از ﻧﻔﻲ ﻧﺴﺦ‪ ،‬ﺳﺨﻨﻲ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ اﺧﺘﻼف در ﻣﻌﻨﺎ و ﻣﻔﻬﻮم‬
‫‪A‬‬
‫واژه »ﻧﺴﺦ« ﺑﻮده و اﻳﻦ اﺧﺘﻼف‪ ،‬ﻋﻤﻼ ﻧﺰاع آﻧﺎن را »ﺻﻐﺮوي« ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼ ﺳﻴ‪‬ﺪ ﻣﺮﺗﻀﻲ )ﻋﻠﻢاﻟﻬﺪي( از ﻓﻘﻴﻬﺎن ﺷﻴﻌﻪ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ اﻇﻬﺎر ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ‪» :‬ﻋﻠﻤﺎي اﺳﻼم در اﻳﻦ ﺑﺎره اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮوﻫﻲ اﻓﺰودن ﺑﺮ ﺣﻜﻢ را در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ ﭘﻴﺸﻴﻦ را ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻫﺪ‪ ،‬ﻧﺴﺦ ﻣﻲداﻧﻨﺪ و ﮔﺮوﻫﻲ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ اﻓﺰاﻳﺶ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آن را ﻧﺴﺦ ﻧﻤﻲداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻈﺮ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻫﻤﻔﻜﺮان ﺷﺎﻓﻌﻲ اﺳﺖ و اﺑﻮﻋﻠﻲ ﺟﺒﺎﺋﻲ و اﺑﻮﻫﺎﺷﻢ ﺟﺒﺎﺋﻲ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻴﻦ‬
‫ﻧﻈﺮ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮوﻫﻲ دﻳﮕﺮ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ :‬اﮔﺮ ﺣﻜﻢ ﭘﻴﺸﻴﻦ اﻧﺤﺼﺎري ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻛﻪ ﻏﻴﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﺧﻼف‬
‫ﺧﻮدش ﻣﺤﻜﻮم ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﻧﺴﺦ ﻣﻲﺷﻮد« )اﺧﺘﻠﻒ اﻟﻨﺎس ﻓﻲ ذﻟﻚ ‪ :‬ﻓﺬﻫﺐ ﻗﻮم إﻟﻰ أن اﻟﺰﻳﺎدة إذا‬
‫ﻏﻴﺮت ﺣﻜﻢ اﻟﻤﺰﻳﺪ ﻋﻠﻴﻪ ﻛﺎﻧﺖ ﻧﺴﺨﺎ ‪ .‬وﻗﺎل آﺧﺮون‪ :‬أن اﻟﺰﻳﺎدة ﻋﻠﻰ اﻟﻨﺺ ﻻﺗﻜﻮن ﻧﺴﺨﺎ ﻋﻠﻰ ﻛﻞ ﺣﺎل‪ ،‬و ﻫﻮ ﻣﺬﻫﺐ أﻛﺜﺮ‬
‫أﺻﺤﺎب اﻟﺸﺎﻓﻌﻲ‪ ،‬و إﻟﻴﻪ ذﻫﺐ أﺑﻮ ﻋﻠﻲ‪ ،‬و أﺑﻮ ﻫﺎﺷﻢ‪ .‬و ﻗﺎل آﺧﺮون‪ :‬أن اﻟﺰﻳﺎدة ﺗﻘﺘﻀﻲ اﻟﻨﺴﺦ إذا ﻛﺎن اﻟﻤﺰﻳﺪ ﻋﻠﻴﻪ ﻗﺪ دل‬
‫ﻋﻠﻰ أن ﻣﺎ ﻋﺪاه ﺑﺨﻼﻓﻪ(‪.350‬‬
‫در ﻋﺒﺎرﺗﻲ از ﻣﺼﺎدر اﻫﻞﺳﻨﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﻢ‪» :‬ﻫﺮ اﻓﺰاﻳﺸﻲ ﺑﺮ ﻧﺺ و ﺻﺮﻳﺢ ﺳﺨﻦ‪ ،‬ﻧﺎﻣﺶ ﻧﺴﺦ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ اﺑﻮﺣﻨﻴﻔﻪ‬
‫)اﻣﺎم ﺣﻨﻔﻴﺔ( ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ و ﻫﺮ اﻓﺰاﻳﺸﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﺺ ﺳﺨﻦ را ﻧﺴﺦ داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﺮﻧﺺ‪ ،‬ﺑﺮ دو ﻗﺴﻢ‬
‫اﺳﺖ؛ ﻳﻜﻲ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎ ﻧﺺ ﭘﻴﺸﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ از ﻧﻮع ﻧﺴﺦ اﺳﺖ‪ ...‬و دوﻣﻲ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ در ﻣﻮردي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ‬
‫اوﻟﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن ﺳﺎﻛﺖ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﺴﺦ ﻧﻴﺴﺖ ‪) ...‬اﻋﻠﻢ أن اﻟﺘﺤﻘﻴﻖ‪ :‬أﻧﻪ ﻣﺎ ﻛﻞ زﻳﺎدة ﻋﻠﻰ اﻟﻨﺺ ﺗﻜﻮن ﻧﺴﺨﺎ ‪ ،‬و إن ﺧﺎﻟﻒ‬
‫ﻓﻲ ذﻟﻚ اﻹﻣﺎم أﺑﻮﺣﻨﻴﻔﺔ رﺣﻤﻪ اﷲ‪ .‬ﺑﻞ اﻟﺰﻳﺎدة ﻋﻠﻰ اﻟﻨﺺ ﻗﺴﻤﺎن‪ :‬ﻗﺴﻢ ﻣﺨﺎﻟﻒ اﻟﻨﺺ اﻟﻤﺬﻛﻮر ﻗﺒﻠﻪ‪ ،‬و ﻫﺬه اﻟﺰﻳﺎدة ﺗﻜﻮن‬
‫ﻧﺴﺨﺎ ﻋﻠﻰ اﻟﺘﺤﻘﻴﻖ‪ .‬ﻛﺰﻳﺎدة ﺗﺤﺮﻳﻢ اﻟﺤﻤﺮ اﻷﻫﻠﻴﺔ‪ ،‬و ﻛﻞ ذي ﻧﺎب ﻣﻦ اﻟﺴﺒﺎع ﻣﺜﻼ‪ ،‬ﻋﻠﻰ اﻟﻤﺤﺮﻣﺎت اﻷرﺑﻌﺔ اﻟﻤﺬﻛﻮرة ﻓﻲ آﻳﺔ‪:‬‬
‫"ﻗﻞ ﻻ أﺟﺪ ﻓﻰ ﻣ‪ Ĥ‬أوﺣﻰ إﻟﻰ‪ ‬ﻣﺤﺮﻣﺎ ﻋﻠﻰ ﻃﺎﻋﻢ ﻳﻄﻌﻤﻪ"‪ .‬ﻷن اﻟﺤﻤﺮ اﻷﻫﻠﻴﺔ و ﻧﺤﻮﻫﺎ ﻟﻢ ﻳﺴﻜﺖ ﻋﻦ ﺣﻜﻤﻪ ﻓﻲ اﻵﻳﺔ‪ ،‬ﺑﻞ‬
‫ﻣﻘﺘﻀﻰ اﻟﺤﺼﺮ ﺑﺎﻟﻨﻔﻲ و اﻹﺛﺒﺎت ﻓﻲ ﻗﻮﻟﻪ "ﻓﻰ ﻣ‪ Ĥ‬أوﺣﻰ إﻟﻰ ﻣﺤﺮﻣﺎ ﻋﻠﻰ ﻃﺎﻋﻢ ﻳﻄﻌﻤﻪ إﻻ أن ﻳﻜﻮن"ﺻﺮﻳﺢ ﻓﻲ إﺑﺎﺣﺔ اﻟﺤﻤﺮ‬
‫اﻷﻫﻠﻴﺔ و ﻣﺎ ذﻛﺮ ﻣﻌﻬﺎ‪ .‬ﻓﻜﻮن زﻳﺎدة ﺗﺤﺮﻳﻤﻬﺎ ﻧﺴﺨﺎ أﻣﺮ ﻇﺎﻫﺮ‪ .‬و ﻗﺴﻢ ﻻﺗﻜﻮن اﻟﺰﻳﺎدة ﻓﻴﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺔ ﻟﻠﻨﺺ‪ ،‬ﺑﻞ ﺗﻜﻮن زﻳﺎدة‬
‫ﺷﻲء ﺳﻜﺖ ﻋﻨﻪ اﻟﻨﺺ اﻷول‪ ،‬و ﻫﺬا ﻻ ﻳﻜﻮن ﻧﺴﺨﺎ‪ ،‬ﺑﻞ ﺑﻴﺎن ﺣﻜﻢ ﺷﻲء ﻛﺎن ﻣﺴﻜﻮﺗﺎ ﻋﻨﻪ‪ .‬ﻛﺘﻐﺮﻳﺐ اﻟﺰاﻧﻲ اﻟﺒﻜﺮ‪ ،‬و ﻛﺎﻟﺤﻜﻢ‬
‫ﺑﺎﻟﺸﺎﻫﺪ‪ ،‬و اﻟﻴﻤﻴﻦ ﻓﻲ اﻷﻣﻮال‪ .‬ﻓﺈن اﻟﻘﺮآن ﻓﻲ اﻷول أوﺟﺐ اﻟﺠﻠﺪ و ﺳﻜﺖ ﻋﻤﺎ ﺳﻮاه‪ ،‬ﻓﺰاد اﻟﻨﺒﻲ ﺣﻜﻤﺎ ﻛﺎن ﻣﺴﻜﻮﺗﺎ ﻋﻨﻪ‪ ،‬و‬
‫ﻫﻮ اﻟﺘﻐﺮﻳﺐ‪ .‬ﻛﻤﺎ أن اﻟﻘﺮآن ﻓﻲ اﻟﺜﺎﻧﻲ ﻓﻴﻪ "ﻓﺈن ﻟﻢ ﻳﻜﻮﻧﺎ رﺟﻠﻴﻦ ﻓﺮﺟﻞ واﻣﺮأﺗﺎن"‪ .‬و ﺳﻜﺖ ﻋﻦ ﺣﻜﻢ اﻟﺸﺎﻫﺪ و اﻟﻴﻤﻴﻦ‪ ،‬ﻓﺰاد‬
‫اﻟﻨﺒﻲ)ص( ﺣﻜﻤﺎ ﻛﺎن ﻣﺴﻜﻮﺗﺎ ﻋﻨﻪ‪ .‬و إﻟﻰ ﻫﺬا أﺷﺎر ﻓﻲ ﻣﺮاﻗﻲ اﻟﺴﻌﻮد ﺑﻘﻮﻟﻪ‪ :‬ﺣﻜﻤﺎ ﻛﺎن ﻣﺴﻜﻮﺗﺎ ﻋﻨﻪ(‪.351‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -٣٥٠‬اﻟﺬرﻳﻌﺔ )أﺻﻮل ﻓﻘﻪ( ‪ -‬اﻟﺴﻴﺪ اﻟﻤﺮﺗﻀﻰ ج ‪ 1‬ص ‪453 – 443‬‬
‫‪ -٣٥١‬أﺿﻮاءاﻟﺒﻴﺎن اﻟﺸﻨﻘﻴﻄﻲ ج ‪ 2‬ص ‪  450‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢٣۶ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻣﻮرد ﻧﺴﺦ ﺑﺮﺧﻲ آﻳﺎت اﻻﺣﻜﺎم ﻗﺮآن‬
‫از ﻫﻤﺎن ﺳﺎلﻫﺎي آﻏﺎزﻳﻨﻲ ﻛﻪ آﻳﺎت اﻟﻬﻲ ﺑﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا)ص( ﻧﺎزل ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺤﺚﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره آﻳﺎت ﻗﺮآن ﻧﻴﺰ در ﻣﻴﺎن‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﺪﻳﺪار ﺷﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از آن ﺑﺤﺚﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺣﻜﺎم ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ در آﻳﺎت ﻣﻲآﻣﺪ و ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ اﺣﻜﺎم ﭘﻴﺸﻴﻨﻲ‬
‫ﻣﻲﺷﺪ ﻛﻪ آنﻫﺎ ﻧﻴﺰ در آﻳﺎت ﻗﺮآن آﻣﺪه و ﺗﺎﻳﻴﺪ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻳﺎ ﻓﻬﻢ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﻗﺮآن و ﺑﻴﺎﻧﺎت رﺳﻮل ﺧﺪا)ص(‬
‫اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺣﻜﻢ آﻳﺎت ﻗﺒﻠﻲ را ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ و اﺣﻜﺎم ﻗﺮآﻧﻲ ﻧﻮﻳﻦ را ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ آﻳﺎت ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر‬
‫ﻣﻲآوردﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ را در اﺻﻄﻼح آن روزﮔﺎر‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »ﻧﺴﺦ« ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﺤﺚﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ )ﺧﺼﻮﺻﺎ ﭘﺲ‬
‫از رﺣﻠﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا( در ﻣﻮرد ﭼﻨﺪ و ﭼﻮن »ﻧﺴﺦ اﺣﻜﺎم ﻗﺮآﻧﻲ« ﺑﻴﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫در ﺑﺮﺧﻲ از اﻳﻦ ﺑﺤﺚﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺨﻦ از »ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﺎ ﻗﺮآن« اﺳﺖ و در ﺑﺮﺧﻲ دﻳﮕﺮ از »ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﺎ ﺳﻨﺖ و رواﻳﺎت« اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از ﻧﻈﺮ اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ‪ ،‬اﻣﻜﺎن ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻧﺴﺨﻲ را ﻣﻤﺘﻨﻊ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ و اﻛﺜﺮﻳﺘﻲ آن را ﻣﻤﻜﻦ ﺷﻤﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ ﭘﺲ از ﭘﺬﻳﺮش‬
‫اﻣﻜﺎن ﻣﻨﻄﻘﻲ‪ ،‬آن را در ﻋﺎﻟﻢ وﻗﻮع ﻧﻴﺰ ﻣﺤﻘﻖ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻨﻜﺮ ﺗﺤﻘﻖ آن ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ ﺑﻴﻦ آﻳﺎت و رواﻳﺎت‬
‫ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻛﺮدهاﻧﺪ و ﻳﻜﻲ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ و دﻳﮕﺮي را رد ﻛﺮدهاﻧﺪ و ﺑﺮﺧﻲ ﻫﺮدو را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ وﻟﻲ در وﻗﻮع آن اﺧﺘﻼف ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻲ در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره »ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﺎ ﺳﻨﺖ« ﻓﻘﻂ در ﻣﻮرد ﺳﻨﺖ ﻣﺘﻮاﺗﺮه ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺮﺧﻲ در ﻏﻴﺮ ﻣﺘﻮاﺗﺮ ﻫﻢ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻳﺮﺧﻲ‬
‫ﭘﺲ از ﭘﺬﻳﺮش ﻧﻈﺮي‪ ،‬ﻣﻨﻜﺮ وﻗﻮﻋﺶ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﺑﺮﺧﻲ وﻗﻮع آن را ﻧﻴﺰ ﮔﺰارش ﻛﺮدهاﻧﺪ!!‬
‫در ﺑﺮرﺳﻲ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﻳﻚ ﻧﻜﺘﻪ‪ A‬اﺳﺎﺳﻲ را ﺑﺰرﮔﺎن اﻳﻦ ﻓﻦ‪ ،‬ﮔﺰارش ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ‪A » :‬‬
‫ﻋﻤﺪه ادﻋﺎﻫﺎ در ﻣﻮرد ﻧﺴﺦ‪،‬‬
‫ﻧﺎﺷﻲ از ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﺎ و ﻣﻔﻬﻮم ﻧﺴﺦ ﺑﺎ ﺗﺨﺼﻴﺺ و ﺗﻘﻴﻴﺪ اﺳﺖ«‪.‬‬
‫ﻣﻦ در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻧﻤﻲﺧﻮاﻫﻢ ﺗﻤﺎﻣﻲ آن ﺑﺤﺚ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ را در اﻳﻦ ﮔﺰارش‪ ،‬اراﺋﻪ ﻛﻨﻢ وﻟﻲ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ »اﺑﺘﻨﺎي ﺑﺤﺚ ﺣﻜﻢ‬
‫رﺟﻢ ﺑﺮ ﺑﺤﺚ ﻧﺴﺦ در ﻗﺮآن« ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ آن را در ﺣﺪ ﻻزم و ﻛﺎﻓﻲ‪ ،‬ﺿﺮوري ﻣﻲداﻧﻢ و ﮔﺮﻳﺰي از آن ﻧﺪارم‪.‬‬
‫ﻋﺎﻟﻤﺎن اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ آﮔﺎهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ زﻧﺎ‪ ،‬در اﺑﺘﺪا ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻧﺎن‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﺟﺰ»ﺣﺒﺲ در ﺧﺎﻧﻪ« ﻧﺒﻮد )و »اﻳﺬاء« ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺮدان( و ﺑﻌﺪ ﺑﻪ »ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و ﺗﺒﻌﻴﺪ« )ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺑﺮﺧﻲ ﮔﺮاﻳﺶﻫﺎ( و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ »رﺟﻢ و ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ« ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺣﺪاﻗﻞ دو ﻣﻮرد‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲ و در دو ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﻣﺘﻔﺎوت ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦﻛﻪ‬ ‫‪A‬‬ ‫)ﺣﺒﺲ درﺧﺎﻧﻪ و ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ( ﺻﺮﻳﺤﺎً در ﻗﺮآن آﻣﺪه اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺑﺎ‬
‫‪A‬‬
‫ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻗﺮآن آﻣﺪه؟« ﺳﺒﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺤﺚ »ﻧﺴﺦ« در اﻳﻦ‬ ‫»ﭼﺮا اﺣﻜﺎم ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ در ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻮع و در دو آﻳﻪ‪A‬‬
‫ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬راه ﻳﺎﻓﺘﻪ و اﻫﻤﻴﺖ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ )ﻓﺎﻣﺎ ﻧﺴﺦ اﻟﻜﺘﺎب ﺑﺎﻟﻜﺘﺎب‪ :‬ﻓﻘﺪ وﻗﻊ أﻳﻀﺎ‪ ،‬و ﻗﺪ ﻗﺪﻣﻨﺎ اﻷﻣﺜﻠﺔ ﻓﻲ ذﻟﻚ‪ ،‬و ﻣﻦ ذﻟﻚ‬
‫أﻧﻪ ﻛﺎن ﺣﺪ اﻟﺰاﻧﻴﺔ اﻻﻣﺴﺎك ﻓﻲ اﻟﺒﻴﻮت ﺣﺘﻰ ﺗﻤﻮت ﺑﻘﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ ‪" :‬و اﻟﻼﺗﻲ ﻳﺄﺗﻴﻦ اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ ﻣﻦ ﻧﺴﺎﺋﻜﻢ" اﻵﻳﺔ‪ ،‬وﺣﺪ‬
‫اﻟﺮﺟﺎل اﻷذى‪ ،‬ﺛﻢ ﻧﺴﺦ ذﻟﻚ ﺑﻘﻮﻟﻪ‪" :‬اﻟﺰاﻧﻴﺔ و اﻟﺰاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة"‪ .‬و ذﻫﺐ ﻣﻦ ﺧﺎﻟﻔﻨﺎ ﻓﻲ ذﻟﻚ إﻟﻰ‬
‫أن ذﻟﻚ ﻧﺴﺦ ﻋﻦ اﻟﻤﺤﺼﻦ ﺑﺎﻟﺮﺟﻢ‪ .‬ﻓﺎﻣﺎ ﻋﻠﻰ ﻣﺎ ﻳﺬﻫﺐ إﻟﻴﻪ أﺻﺤﺎﺑﻨﺎ ﻓﺈﻧﻪ ﺗﺠﺘﻤﻊ ﻟﻪ اﻟﺠﻠﺪ و اﻟﺮﺟﻢ ﺟﻤﻴﻌﺎ‪ ،‬و ﻻ ﻳﺴﻠﻤﻮن أن‬
‫أﺣﺪﻫﻤﺎ ﻣﻨﺴﻮخ‪ .‬و ﻫﺬه ﺟﻤﻠﺔ ﻛﺎﻓﻴﺔ ﻓﻲ ﻫﺬا اﻟﺒﺎب‪/‬ﻋﺪةاﻷﺻﻮل اﻟﺸﻴﺦ اﻟﻄﻮﺳﻲ(‪ .352‬در ﻫﻤﻴﻦ راﺑﻄﻪ و ﺑﺮاي ﺗﺄﻛﻴﺪ و ﺗﺄﻳﻴﺪ‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺤﺚ رﺟﻢ ﺑﺎ ﺑﺤﺚ ﻧﺴﺦ و ﺗﺪاﺧﻞ آنﻫﺎ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد ﺑﻪ »اﻟﻔﺼﻮل ﻓﻲ اﻷﺻﻮل – اﻟﺠﺼﺎص«‪.353‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -٣٥٢‬ج ‪ 2‬ص ‪553‬‬
‫‪ -353‬ج ‪ 2‬ص ‪ 274‬و ‪  275‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٢٣٧ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ اﻗﻮال ﺑﺮﺧﻲ ﺑﺰرﮔﺎن و ﮔﺮاﻳﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﻘﻬﻲ ﺟﻬﺎن اﺳﻼم‪ ،‬ﻣﻲﭘﺮدازم ﺗﺎ ﻛﻤﺎل و ﻧﻘﺺ دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎ و دﻻﻳﻞ‬
‫آﻧﺎن را ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ و ﺑﺮاي ﻛﺸﻒ ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬از دﻻﻳﻞ ﺑﺮﺗﺮ ﻳﺎري ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺗﻼش ﻻزم را اﻧﺠﺎم دﻫﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻘﺼﻮد را در ﭼﻨﺪ ﻧﻜﺘﻪ‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻲﻛﻨﻢ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺑﺎﻳﺪ داﻧﺴﺖ ﻛﻪ اﻓﺮادي ﺑﻮده و ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ »ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻧﺴﺨﻲ در اﺣﻜﺎم اﻟﻬﻲ را ﻣﻤﺘﻨﻊ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ« )اﻟﺘﺒﻴﺎن ‪ -‬اﻟﺸﻴﺦ اﻟﻄﻮﺳﻲ‬
‫ج ‪ 1‬ص ‪ ... /394‬وﻫﺬا اﻟﻘﺪر ﻛﺎف ﻓﻲ اﺑﻄﺎل ﻗﻮل ﻣﻦ أﺑﻰ اﻟﻨﺴﺦ ‪ -‬ﺟﻤﻠﺔ – و اﺳﺘﻴﻔﺎؤه ﻓﻲ اﻟﻤﻮﺿﻊ اﻟﺬي ذﻛﺮﻧﺎه‪ .‬وﻗﺪ اﻧﻜﺮ‬
‫ﻗﻮم ﺟﻮاز ﻧﺴﺦ اﻟﻘﺮآن‪ ،‬و ﻓﻴﻤﺎ ذﻛﺮﻧﺎه دﻟﻴﻞ ﻋﻠﻰ ﺑﻄﻼن ﻗﻮﻟﻬﻢ‪#‬ﻋﻤﺪة اﻟﻘﺎري ‪ -‬اﻟﻌﻴﻨﻲ ج ‪ 1‬ص ‪ .../246‬اﻷول‪ :‬ﻓﻴﻪ دﻟﻴﻞ‬
‫ﻋﻠﻰ ﺻﺤﺔ ﻧﺴﺦ اﻷﺣﻜﺎم‪ ،‬و ﻫﻮ ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ‪ ،‬إﻻ ﻃﺎﺋﻔﺔ ﻻ ﻳﻌﺒﺄ ﺑﻬﻢ‪ .‬ﻗﻠﺖ‪ :‬اﻟﻨﺴﺦ ﺟﺎﺋﺰ ﻓﻲ ﺟﻤﻴﻊ أﺣﻜﺎم اﻟﺸﺮع ﻋﻘﻼ‪ ،‬و واﻗﻊ‬
‫ﻋﻨﺪ اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ أﺟﻤﻊ(‪.‬‬
‫آﻧﺎن ﺑﺎ ﺗﺼﻮري ﻛﻪ از »ﺣﻜﻢ اﻟﻬﻲ« دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﺪاي ﺳﺒﺤﺎن در ﻫﺮ ﺣﻜﻤﻲ از اﺣﻜﺎم ﺧﻮد‪ ،‬ﻫﻤﻪ‪ A‬ﻣﺼﺎﻟﺢ و ﻣﻔﺎﺳﺪ‬
‫واﻗﻌﻲ را ﺗﺎ روز ﻗﻴﺎﻣﺖ‪ ،‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ آن ﺣﻜﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﻧﺴﺦ ﺷﺪ‪ .‬اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﻧﺴﺦ از‬
‫دﻳﺪ اﻳﻦ ﮔﺮوه‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ‪» A‬ﺟﻬﻞ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺼﺎﻟﺢ و ﻣﻔﺎﺳﺪ واﻗﻌﻴﻪ اﺳﺖ« و ﭼﻮن اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﺟﻬﻞ در ﻣﻮرد ﺧﺪاي‬
‫ﺳﺒﺤﺎن ﻣﻮرد ﻧﺪارد‪ ،‬ﭘﺲ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﻧﺴﺦ‪ ،‬اﻣﺮ ﺑﺎﻃﻠﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺎﻟﻲ ﻓﺎﺳﺪي دارد‪ .‬آﻧﺎن در ﻣﻮرد ﻧﺴﺦ‬
‫)ص(‬
‫را ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺗﺮ از آن ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺣﻜﻤﻲ را وﺿﻊ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﻮد‬ ‫»ﺳﻨﺖ ﻗﻄﻌﻴﻪ« ﻫﻢ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻈﺮ را دارﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺷﺄن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬
‫ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮش ﮔﺮدد ﻳﺎ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﻋﻤﺮ ﺑﺸﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻤﺎن اﻳﻦ اﻓﺮاد‪ ،‬ﻋﻠﻢ اﻟﻬﻲ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻣﺎﻧﻊ از ﺑﻴﺎن‬
‫ﺣﻜﻤﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺼﻠﺤﺖ داﺋﻤﻴﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ!!‬
‫‪ -2‬ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﺎ ﻗﺮآن‪ ،‬در ﻫﻤﻪ‪ A‬دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﺗﻔﺴﻴﺮي و ﻣﺬاﻫﺐ ﻓﻘﻬﻲ اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬اﻣﺮي راﻳﺞ و ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﭼﻨﺪ‬
‫و ﭼﻮن آن اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ ﻓﺮاواﻧﻲ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ آنﻫﺎ ﻧﮕﺎﻫﻲ ﻣﻲاﻧﺪازﻳﻢ‪:‬‬
‫ﻳﻜﻢ( ﻓﻘﻬﺎي ﺷﻴﻌﻪ‪ A‬اﻣﺎﻣﻴﻪ در اﺻﻞ اﻣﻜﺎن و وﻗﻮع ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﺎ ﻗﺮآن ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ دارﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﻛﻤ‪‬ﻴ‪‬ﺖ و ﻛﻴﻔﻴ‪‬ﺖ آن‪،‬‬
‫اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ ﺟﺪ‪‬ي در ﺑﻴﻦ ﻓﻘﻬﺎي ﺷﻴﻌﻪ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫)رض(‬
‫در ﻛﺘﺎب »اﻟﺬرﻳﻌﺔ اﻟﻲ اﺻﻮل اﻟﺸﺮﻳﻌﺔ ‪ «455/1‬اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را »ﺑﺪون اﺧﺘﻼف و اﺟﻤﺎﻋﻲ« ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮده‬ ‫ﺳﻴ‪‬ﺪ ﻣﺮﺗﻀﻲ‬
‫اﺳﺖ )إﻋﻠﻢ أن ﻛﻞ دﻟﻴﻞ أوﺟﺐ اﻟﻌﻠﻢ و اﻟﻌﻤﻞ ﻓﺠﺎﺋﺰ اﻟﻨﺴﺦ ﺑﻪ‪ ،‬و ﻫﺬا ﺣﻜﻢ اﻟﻜﺘﺎب ﻣﻊ اﻟﻜﺘﺎب‪ ،‬و اﻟﺴﻨﺔ اﻟﻤﻘﻄﻮع ﺑﻬﺎ ﻣﻊ‬
‫اﻟﺴﻨﺔ اﻟﻤﻘﻄﻮع ﺑﻬﺎ ﻓﻼ ﺧﻼف ﻓﻲ ذﻟﻚ(‪ .‬ﺷﻴﺢ ﻃﻮﺳﻲ)رض( ﻧﻴﺰ در ﺟﻠﺪ دوم ﻛﺘﺎب »ﻋﺪة اﻻﺻﻮل« )ﺻﻔﺤﺎت ‪ 512‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ( ﺑﺮ‬
‫اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺗﺎﻛﻴﺪ ﻛﺮده اﺳﺖ و وﻗﻮع آن را ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺮدﻳﺪ داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫دوم( ﻣﺬاﻫﺐ ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ‪ A‬اﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﻧﻴﺰ اﻳﻦ ﻧﻮع از ﻧﺴﺦ را ﻣﺤﻘﻖ ﻣﻲداﻧﻨﺪ و ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ از آﻳﺎت ﻣﻨﺴﻮﺧﻪ را ﮔﺰارش‬
‫ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﭘﻴﺸﻴﻦ ﮔﺰارش ﺷﺪ‪.٣٥٤‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -354‬اﺧﺘﻼفاﻟﺤﺪﻳﺚ ‪ -‬اﻹﻣﺎم اﻟﺸﺎﻓﻌﻲ ‪ -‬ص ‪ .487 – 483‬أﺣﻜﺎماﻟﻘﺮآن ‪ -‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ إدرﻳﺲ اﻟﺸﺎﻓﻌﻲ ‪ -‬ج ‪ 1‬ص ‪ .36 – 33‬أﺣﻜﺎم اﻟﻘﺮآن ‪ -‬اﻟﺠﺼﺎص ‪-‬‬
‫ج ‪ 1‬ص ‪ .80 – 70‬ﻧﻮاﺳﺦ اﻟﻘﺮآن ‪ -‬اﺑﻦ اﻟﺠﻮزي ‪ -‬ص ‪ .31 – 25‬ﻧﻮاﺳﺦ اﻟﻘﺮآن ‪ -‬اﺑﻦ اﻟﺠﻮزي ‪ -‬ص ‪ .38– 25‬اﻹﺗﻘﺎن ﻓﻲ ﻋﻠﻮم اﻟﻘﺮآن ‪ -‬اﻟﺴﻴﻮﻃﻲ ‪ -‬ج ‪2‬‬
‫‪ -‬ص ‪ .71 – 55‬اﻟﻤﺴﺘﺼﻔﻰ ‪ -‬اﻟﻐﺰاﻟﻲ ‪ -‬ص ‪ .101 – 99‬اﻟﻤﺤﺼﻮل ‪ -‬اﻟﺮازي ‪ -‬ج ‪ - 3‬ص ‪330- 293‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢٣٨ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ -3‬ﻋﺎﻟﻤﺎن اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬در ﺧﺼﻮص اﻧﻮاع ﻧﺴﺦ )ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﻨﻄﻘﻲ( ﺳﺨﻨﺎن ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ را در ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﺧﻮﻳﺶ آوردهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻴﺦﻃﻮﺳﻲ اﻧﻮاع ﺳﻪﮔﺎﻧﻪاي را ﺑﺮاي ﻧﺴﺦ آﻳﺎت ﻗﺮآن‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻛﺸﻴﺪه و اﻣﻜﺎن آنﻫﺎ را ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ و اﺳﺘﺪﻻل و رد‬
‫اﺷﻜﺎﻻت ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن‪ ،‬ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ -1 :‬ﻧﺴﺦ ﺣﻜﻢ و ﺑﻘﺎي ﺗﻼوت‪ -2 .‬ﻧﺴﺦ ﺗﻼوت و ﺑﻘﺎي ﺣﻜﻢ‪ -3 .‬ﻧﺴﺦ ﺣﻜﻢ و‬
‫ﺗﻼوت ﺑﺎﻫﻢ‪ .‬او ﺑﻪ ﻣﻮاردي از آﻳﺎت ﻣﻮﺟﻮد ﻳﺎ ادﻋﺎﻳﻲ ﻗﺮآن‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﺼﺪاق ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺳﻪ ﮔﻮﻧﻪ‪ A‬ﻧﺴﺦ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻨﺎد ﻛﺮده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ در ﺑﺎره‪ A‬ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﺼﺎدﻳﻖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺮدﻳﺪ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ وﻟﻲ اﻣﻜﺎن و وﻗﻮع آﻧﻬﺎ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ )ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺎ‬
‫ذﻛﺮﻧﺎه ﺟﺎﺋﺰ دﺧﻮل اﻟﻨﺴﺦ ﻓﻴﻪ ‪ ،‬ﻻن اﻟﺘﻼوة إذا ﻛﺎﻧﺖ ﻋﺒﺎدة ‪ ،‬و اﻟﺤﻜﻢ ﻋﺒﺎدة أﺧﺮى ﺟﺎز وﻗﻮع اﻟﻨﺴﺦ ﻓﻲ إﺣﺪاﻫﻤﺎ ﻣﻊ ﺑﻘﺎء‬
‫اﻻﺧﺮ ﻛﻤﺎ ﻳﺼﺢ ذﻟﻚ ﻓﻲ ﻛﻞ ﻋﺒﺎدﺗﻴﻦ ‪ ،‬وإذا ﺛﺒﺖ ذﻟﻚ ﺟﺎز ﻧﺴﺦ اﻟﺘﻼوة دون اﻟﺤﻜﻢ ‪ ،‬واﻟﺤﻜﻢ دون اﻟﺘﻼوة ‪ .‬ﻓﺎن ﻗﻴﻞ‪... :‬‬
‫وأﻣﺎ ﻧﺴﺦ اﻟﺘﻼوة ﻣﻊ ﺑﻘﺎء اﻟﺤﻜﻢ ‪ ،‬ﻓﻼ ﺷﺒﻬﺔ ﻓﻴﻪ ﻟﻤﺎ ﻗﻠﻨﺎه ﻣﻦ ﺟﻮاز ﺗﻌﻠﻖ اﻟﻤﺼﻠﺤﺔ ﺑﺎﻟﺤﻜﻢ دون اﻟﺘﻼوة ‪ .‬وﻟﻴﺲ ﻟﻬﻢ أن ﻳﻘﻮﻟﻮا‬
‫‪ ... :‬وﻛﺬﻟﻚ اﻟﻘﻮل ﻓﻲ اﻟﺘﻼوة واﻟﺤﻜﻢ ‪ ،‬وﻳﻔﺎرق ذﻟﻚ اﻟﺤﻜﻢ اﻟﻌﻠﻢ اﻟﺬي ﻳﻮﺟﺐ ﻋﺪﻣﻪ ﺧﺮوج اﻟﻌﺎﻟﻢ ﻣﻦ ﻛﻮﻧﻪ ﻋﺎﻟﻤﺎ ‪ ،‬ﻻن‬
‫اﻟﻌﻠﻢ ﻣﻮﺟﺐ ﻻ أﻧﻪ دال ‪ .‬واﻣﺎ ﺟﻮاز اﻟﻨﺴﺦ ﻓﻴﻬﻤﺎ ‪ ،‬ﻓﻼ ﺷﺒﻬﺔ أﻳﻀﺎ ﻓﻴﻪ ﻟﺠﻮاز ﺗﻐﻴﺮ اﻟﻤﺼﻠﺤﺔ ﻓﻴﻬﻤﺎ ‪ .‬وﻗﺪ ورد اﻟﻨﺴﺦ ﺑﺠﻤﻴﻊ ﻣﺎ‬
‫ﻗﻠﻨﺎه ‪ ،‬ﻻن اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ ‪ ...‬و ﻗﺪ ﻧﺴﺦ أﻳﻀﺎ اﻟﺘﻼوة و ﺑﻘﻲ اﻟﺤﻜﻢ ﻋﻠﻰ ﻣﺎ روي ﻣﻦ آﻳﺔ اﻟﺮﺟﻢ ﻣﻦ ﻗﻮل ‪ " :‬اﻟﺸﻴﺦ واﻟﺸﻴﺨﺔ إذا‬
‫زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﻧﻜﺎﻻ ﻣﻦ اﷲ " وإن ﻛﺎن ذﻟﻚ ﻣﻤﺎ أﻧﺰﻟﻪ اﷲ واﻟﺤﻜﻢ ﺑﺎق ﺑﻼ ﺧﻼف ‪ .٣٥٥(...‬ﺳﻴ‪‬ﺪ ﻣﺮﺗﻀﻲ )ﻋﻠﻢاﻟﻬﺪي(‬
‫ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻴﻦ روﻳﻜﺮد را در ﻛﺘﺎب »اﻟﺬرﻳﻌﺔ اﻟﻲ اﺻﻮل اﻟﺸﺮﻳﻌﺔ«‪ 356‬ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -4‬اﻛﺜﺮ ﻋﻠﻤﺎء ﺷﻴﻌﻪ )ﺧﺼﻮﺻﺎً ﻣﺘﺄﺧﺮﻳﻦ( ﻓﻘﻂ ﻣﻮرد »ﻧﺴﺦ ﺣﻜﻢ و ﺑﻘﺎء ﺗﻼوت« را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ وﻟﻲ دو ﻣﻮرد دﻳﮕﺮ )ﻧﺴﺦ‬
‫ﺗﻼوت و ﺑﻘﺎي ﺣﻜﻢ‪ ،‬ﻧﺴﺦ ﺗﻼوت و ﺣﻜﻢ( را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﺳﺘﺪﻻل اﻳﻦ ﮔﺮوه از ﻋﺎﻟﻤﺎن ﺷﻴﻌﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‪» :‬ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﻧﺴﺦ‬
‫ﺗﻼوت‪ ،‬ﺧﻮاه ﺣﻜﻢ آن ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻧﺴﺦ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻗﺒﻮل ﻧﻘﻴﺼﻪ و اﻋﺘﺮاف ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﺸﺪن ﺑﺮﺧﻲ آﻳﺎت‬
‫ﻗﺮآن در ﻗﺮآن اﺳﺖ«‪ .‬ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﺗﻔﺎﻗﻲ را ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪ ،‬اﻋﺘﺮاف ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ آﻳﺎت ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺑﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( از ﻗﺮآن‬
‫ﺣﺬف ﺷﺪه اﺳﺖ و اﻳﻦ ادﻋﺎ ﻋﻴﻨﺎ ﻫﻤﺎن ﻗﻮل ﺑﻪ »ﺗﺤﺮﻳﻒ ﻗﺮآن« اﺳﺖ )اﻟﺒﻴﺎن ﻓﻲ ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻘﺮآن ‪ -‬اﻟﺴﻴﺪ اﻟﺨﻮﺋﻲ ‪ -‬ص ‪205‬‬
‫و ‪/206‬و ﻏﻴﺮ ﺧﻔﻲ أن اﻟﻘﻮل ﺑﻨﺴﺦ اﻟﺘﻼوة ﺑﻌﻴﻨﻪ اﻟﻘﻮل ﺑﺎﻟﺘﺤﺮﻳﻒ و اﻻﺳﻘﺎط‪ .‬و ﺑﻴﺎن ذﻟﻚ‪ :‬أن ﻧﺴﺦ اﻟﺘﻼوة ﻫﺬا إﻣﺎ أن ﻳﻜﻮن‬
‫ﻗﺪ وﻗﻊ ﻣﻦ رﺳﻮلاﷲ)ص( و إﻣﺎ أنﻳﻜﻮن ﻣﻤﻦ ﺗﺼﺪى ﻟﻠﺰﻋﺎﻣﺔ ﻣﻦ ﺑﻌﺪه‪ ،‬ﻓﺈن أراد اﻟﻘﺎﺋﻠﻮن ﺑﺎﻟﻨﺴﺦ وﻗﻮﻋﻪ ﻣﻦ رﺳﻮلاﷲ)ص( ﻓﻬﻮ‬
‫أﻣﺮ ﻳﺤﺘﺎج إﻟﻰ اﻻﺛﺒﺎت‪ .‬و ﻗﺪ اﺗﻔﻖ اﻟﻌﻠﻤﺎء أﺟﻤﻊ ﻋﻠﻰ ﻋﺪم ﺟﻮاز ﻧﺴﺦ اﻟﻜﺘﺎب ﺑﺨﺒﺮ اﻟﻮاﺣﺪ‪ ،‬و ﻗﺪ ﺻﺮح ﺑﺬﻟﻚ ﺟﻤﺎﻋﺔ ﻓﻲ‬
‫ﻛﺘﺐ اﻷﺻﻮل و ﻏﻴﺮﻫﺎ ﺑﻞ ﻗﻄﻊ اﻟﺸﺎﻓﻌﻲ و أﻛﺜﺮ أﺻﺤﺎﺑﻪ‪ ،‬و أﻛﺜﺮ أﻫﻞ اﻟﻈﺎﻫﺮ ﺑﺎﻣﺘﻨﺎع ﻧﺴﺦ اﻟﻜﺘﺎب ﺑﺎﻟﺴﻨﺔ اﻟﻤﺘﻮاﺗﺮة‪ ،‬و إﻟﻴﻪ‬
‫ذﻫﺐ أﺣﻤﺪﺑﻦﺣﻨﺒﻞ ﻓﻲ إﺣﺪى اﻟﺮواﻳﺘﻴﻦ ﻋﻨﻪ‪ ،‬ﺑﻞ إن ﺟﻤﺎﻋﺔ ﻣﻤﻦ ﻗﺎل ﺑﺈﻣﻜﺎن ﻧﺴﺦ اﻟﻜﺘﺎب ﺑﺎﻟﺴﻨﺔ اﻟﻤﺘﻮاﺗﺮة ﻣﻨﻊ وﻗﻮﻋﻪ و‬
‫)ص(‬ ‫)ص(‬
‫ﺗﻨﺎﻓﻲ ﺟﻤﻠﺔ ﻣﻦ‬ ‫ﺑﺄﺧﺒﺎر ﻫﺆﻻء اﻟﺮواة؟ ﻣﻊ أن ﻧﺴﺒﺔ اﻟﻨﺴﺦ إﻟﻰ اﻟﻨﺒﻲ‬ ‫ﻋﻠﻰ ذﻟﻚ ﻓﻜﻴﻒ ﺗﺼﺢ ﻧﺴﺒﺔ اﻟﻨﺴﺦ إﻟﻰ اﻟﻨﺒﻲ‬
‫اﻟﺮواﻳﺎت اﻟﺘﻲ ﺗﻀﻤﻨﺖ أن اﻻﺳﻘﺎط ﻗﺪ وﻗﻊ ﺑﻌﺪه‪ .‬و إن أرادوا أن اﻟﻨﺴﺦ ﻗﺪ وﻗﻊ ﻣﻦ اﻟﺬﻳﻦ ﺗﺼﺪوا ﻟﻠﺰﻋﺎﻣﺔ ﺑﻌﺪ اﻟﻨﺒﻲ)ص( ﻓﻬﻮ‬
‫ﻋﻴﻦ اﻟﻘﻮل ﺑﺎﻟﺘﺤﺮﻳﻒ‪#‬ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﻟﺮﺳﺎﺋﻞ ‪ -‬اﻟﺸﻴﺦ ﻟﻄﻒ اﷲ اﻟﺼﺎﻓﻲ ‪ -‬ج ‪ - 2‬ص ‪ 384‬و ‪/385‬و اﻻﻋﺘﺬار ﻋﻦ ذﻟﻚ ﺑﺄﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﻦ ﻣﻨﺴﻮخ اﻟﺘﻼوة و ﻣﻨﺴﻮخ اﻟﺤﻜﻢ‪ ،‬أو ﻣﻨﺴﻮخ اﻟﺘﻼوة ﻓﻘﻂ‪ ،‬ﻋﻴﻦ اﻻﻋﺘﺮاف ﺑﺎن ﻣﺎ ﻧﺰل ﻗﺮآﻧﺎ ﻛﺎن أﻛﺜﺮ ﻣﻦ ﻫﺬا اﻟﻤﻮﺟﻮد ﺑﻴﻦ‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -355‬ﻋﺪةاﻷﺻﻮل‪ -‬اﻟﺸﻴﺦ اﻟﻄﻮﺳﻲ ‪ -‬ج ‪ - 2‬ص ‪  517 – 514‬‬
‫‪ 455/1 -٣٥٦‬و ﺑﻌﺪ از آن ‪ ‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٢٣٩ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫اﻟﺪﻓﺘﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻊ أن اﺛﺒﺎت اﻟﻨﺴﺦ ﺑﺨﺒﺮ اﻟﻮاﺣﺪ ﻣﻤﻨﻮع‪ ،‬ﺑﻞ ﻗﻄﻊ اﻟﺸﺎﻓﻌﻲ و أﻛﺜﺮ أﺻﺤﺎﺑﻪ و أﻛﺜﺮ أﻫﻞ اﻟﻈﺎﻫﺮ ﻛﻤﺎ ﺣﻜﻰ ﻋﻨﻬﻢ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻣﺘﻨﺎع ﻧﺴﺦ اﻟﻘﺮآن ﺑﺎﻟﺴﻨﺔ اﻟﻤﺘﻮاﺗﺮة‪ ،‬و ﻟﻮ ﺗﻢ ﻟﻬﻢ ﻫﺬا اﻻﻋﺘﺬار ﻓﻼ اﺧﺘﺼﺎص ﻟﻬﻢ ﺑﻪ ﻷﻧﻬﻢ و اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻓﻴﻪ ﺳﻮاء‪ .‬و ﻟﻜﻦ‬
‫اﻟﺘﺤﻘﻴﻖ ﻓﻲ اﻟﺠﻮاب اﻧﻜﺎر أﺻﻞ ﻧﺰول أﻛﺜﺮ ﻣﻦ ﻫﺬا اﻟﻤﻮﺟﻮد ﺑﻴﻦ اﻟﺪﻓﺘﻴﻦ‪ ،‬ﻛﻤﺎ ﺣﻘﻘﻪ ﻣﺤﻘﻘﻮا اﻟﺸﻴﻌﺔ‪ ،‬وﺑﺮﻫﻨﻮا ﻋﻠﻴﻪ‪ ،‬ﻻ‬
‫اﻻﻋﺘﺮاف ﺑﺎﻟﻨﺰول ﺛﻢ اﻟﺘﻤﺴﻚ ﺑﻨﺴﺦ اﻟﺘﻼوة‪ ،‬و ﻋﻠﻰ ﻛﻞ ﺣﺎل ﻓﻬﺬه اﻟﻨﻘﻮل ﻻﺗﻤﺲ ﻛﺮاﻣﺔ اﻟﻘﺮآن اﻟﻤﺠﻴﺪ‪ ،‬و ﻻﺗﻘﺎوم اﻟﻀﺮورة‬
‫اﺟﻤﺎع اﻟﻔﺮﻳﻘﻴﻦ و اﻷﺧﺒﺎر اﻟﻤﺘﻮاﺗﺮة اﻟﻘﻄﻌﻴﺔ(‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻧﺴﺦ آﻳﺎت ﻗﺮآن ﺑﺎ رواﻳﺎت ﻣﻌﺘﺒﺮه )ﺳﻨﺖ( ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﻧﻮع اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﺎ ﺳﻨﺖ ﻗﻄﻌﻴﻪ )رواﻳﺎت ﻣﺘﻮاﺗﺮه( از ﻣﻮارد‬
‫اﺧﺘﻼﻓﻲ ﺑﻴﻦ ﮔﺮاﻳﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﻘﻬﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ اﻣﻜﺎن آن را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺮﺧﻲ ﺑﺎ ﭘﺬﻳﺮش اﻣﻜﺎن‪ ،‬وﻗﻮع آن را ﻣﻨﺘﻔﻲ‬
‫داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﮔﺰارش ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ از اﻇﻬﺎرات ﻋﺎﻟﻤﺎن ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻣﻲﭘﺮدازم‪:‬‬
‫ﻳﻜﻢ( ﻣﺮﺣﻮم آﻳﺔاﷲ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺧﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ دﻳﺪﮔﺎه ﻓﻘﻴﻬﺎن اﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﭘﺮداﺧﺘﻪ و آورده اﺳﺖ‪» :‬ﺷﺎﻓﻌﻲ و اﻛﺜﺮ ﻫﻤﻔﻜﺮاﻧﺶ‪،‬‬
‫ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﺎ ﺳﻨﺖ ﻗﻄﻌﻴﻪ را ﻣﻤﺘﻨﻊ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ و اﻛﺜﺮ اﻫﻞ ﻇﺎﻫﺮ )ﭘﻴﺮوان داود اﺻﻔﻬﺎﻧﻲ( ﻧﻴﺰ ﻣﻤﺘﻨﻊ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﺣﻤﺪﺑﻦﺣﻨﺒﻞ‬
‫)اﻣﺎم ﺣﻨﺎﺑﻠﺔ( ﻧﻴﺰ در ﻳﻜﻲ از ﻧﻈﺮﻳﺎت‪ ‬ﮔﺰارش ﺷﺪه از او‪ ،‬ﻣﻤﺘﻨﻊ داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﮔﺮوﻫﻲ از ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻣﻜﺎن ﻧﺴﺦ آﻳﻪ‪A‬‬
‫ﻗﺮآن ﺑﺎ رواﻳﺎت ﻣﺘﻮاﺗﺮه را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬وﻗﻮع آن را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ )ﻗﻄﻊ اﻟﺸﺎﻓﻌﻲ و أﻛﺜﺮ أﺻﺤﺎﺑﻪ‪ ،‬و أﻛﺜﺮ أﻫﻞ اﻟﻈﺎﻫﺮ ﺑﺎﻣﺘﻨﺎع‬
‫ﻧﺴﺦ اﻟﻜﺘﺎب ﺑﺎﻟﺴﻨﺔ اﻟﻤﺘﻮاﺗﺮة‪ ،‬و إﻟﻴﻪ ذﻫﺐ أﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ ﻓﻲ إﺣﺪى اﻟﺮواﻳﺘﻴﻦ ﻋﻨﻪ‪ ،‬ﺑﻞ إن ﺟﻤﺎﻋﺔ ﻣﻤﻦ ﻗﺎل ﺑﺈﻣﻜﺎن ﻧﺴﺦ‬
‫اﻟﻜﺘﺎب ﺑﺎﻟﺴﻨﺔ اﻟﻤﺘﻮاﺗﺮة ﻣﻨﻊ وﻗﻮﻋﻪ(‪.٣٥٧‬‬
‫دوم( ﺳﻴ‪‬ﺪ ﻣﺮﺗﻀﻲ )ﻋﻠﻢ اﻟﻬﺪي( در ﻛﺘﺎب »اﻟﺬرﻳﻌﺔ«‪ ٣٥٨‬ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬ﺑﺪانﻛﻪ ﺳﻨﺖ )رواﻳﺎت( ﺑﺮ دو ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﺳﻨﺖ ﻗﻄﻌﻴﻪ‬
‫)ﻣﺘﻮاﺗﺮه( و ﺳﻨﺘﻲ ﻛﻪ از راه ﺧﺒﺮواﺣﺪ )ﻏﻴﺮ ﻣﺘﻮاﺗﺮه( رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ در ﻣﻮرد ﺳﻨﺖ ﻗﻄﻌﻴﻪ‪ ،‬روﻳﻜﺮد ﺷﺎﻓﻌﻲ و ﻣﻮاﻓﻘﺎﻧﺶ‬
‫ﻋﺪم ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ‪ A‬آن اﺳﺖ و ﺑﻘﻴﻪ‪ A‬ﻋﻠﻤﺎء در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺑﺎ او ﻣﺨﺎﻟﻔﺖاﻧﺪ ‪ ...‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺷﺎﻓﻌﻲ در ﻣﻮرد ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﺎ‬
‫ﺳﻨﺖ ﻣﺘﻮاﺗﺮه‪ ،‬ﺟﺪاً ﻧﻈﺮﻳﻪاي ﺿﻌﻴﻒ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﻲداﻧﻴﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ در اﻳﻦ اﻣﺮ ﺗﺮدﻳﺪ داﺷﺘﻪ؟ و ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﺑﺮ ﻧﺎدرﺳﺘﻲ اﻳﻦ روﻳﻜﺮد‬
‫دﻻﻟﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ؛ ﺣﻘﻴﻘﺘﺎً رواﻳﺎت ﻣﺘﻮاﺗﺮه ﻣﻮﺟﺐ ﻋﻠﻢ و ﻋﻤﻠﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ آﻳﻪ‪ A‬ﻗﺮآن ﻫﻢ ﻫﻤﺎن ﻋﻠﻢ و‬
‫ﻋﻤﻞ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻗﺮآن ﺑﺎ ﻗﺮآن ﻧﺴﺦ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺟﺎﻳﺰ اﺳﺖ ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﺎ ﺳﻨﺖ ﻗﻄﻌﻴﻪ ‪ ...‬و‬
‫اﻣﺎ ادﻋﺎي اﻳﻦﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﻣﺮي واﻗﻊ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺨﻦ اﺧﺘﻼﻓﻲ دﻳﮕﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﺴﺎﻟﻪ‪ A‬دﻳﮕﺮي ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ‬
‫ﺳﺨﻦ ﻣﺎ اﻛﻨﻮن در ﺟﻮاز و ﻋﺪم ﺟﻮاز آن اﺳﺖ و ﻧﻪ در وﻗﻮع و ﻋﺪم وﻗﻮع آن« )ﻓﺼﻞ ﻓﻲ ﺟﻮاز ﻧﺴﺦ اﻟﻘﺮآن ﺑﺎﻟﺴﻨﺔ‪ .‬إﻋﻠﻢ‬
‫أن اﻟﺴﻨﺔ ﻋﻠﻰ ﺿﺮﺑﻴﻦ‪ :‬ﻣﻘﻄﻮع ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻣﻌﻠﻮﻣﺔ‪ ،‬و أﺧﺮى واردة ﻣﻦ ﻃﺮﻳﻖ اﻵﺣﺎد‪ :‬ﻓﺄﻣﺎ اﻟﻤﻘﻄﻮع ﻋﻠﻴﻬﺎ‪ ،‬ﻓﺈن اﻟﺸﺎﻓﻌﻲ و ﻣﻦ‬
‫واﻓﻘﻪ ﻳﺬﻫﺒﻮن إﻟﻰ أﻧﻬﺎ ﻻ ﻳﻨﺴﺦ ﺑﻬﺎ اﻟﻘﺮآن‪ ،‬و ﺧﺎﻟﻒ ﺑﺎﻗﻲ اﻟﻌﻠﻤﺎء ﻓﻲ ذﻟﻚ ‪ ...‬و ﺧﻼف اﻟﺸﺎﻓﻌﻲ ﻓﻲ أن اﻟﺴﻨﺔ اﻟﻤﻌﻠﻮﻣﺔ‬
‫ﻻﻳﻨﺴﺦ ﺑﻬﺎ اﻟﻘﺮآن ﺿﻌﻴﻒ ﺟﺪا‪ ،‬ﻻ ﻧﺪري ﻛﻴﻒ اﺳﺘﻤﺮت اﻟﺸﺒﻬﺔ ﻓﻴﻪ؟ و اﻟﺬي ﻳﺪل ﻋﻠﻰ ﻓﺴﺎد ﻫﺬا اﻟﻤﺬﻫﺐ أن اﻟﺴﻨﺔ اﻟﻤﻌﻠﻮﻣﺔ‬
‫ﺗﺠﺮي ﻓﻲ وﺟﻮب اﻟﻌﻠﻢ و اﻟﻌﻤﻞ ﻣﺠﺮى اﻟﻜﺘﺎب ﻓﻜﻤﺎ ﻳﻨﺴﺦ اﻟﻜﺘﺎب ﺑﻌﻀﻪ ﺑﺒﻌﺾ‪ ،‬ﻛﺬﻟﻚ ﻳﺠﻮز ﻓﻴﻪ ﻧﺴﺨﻪ ﺑﻬﺎ‪ ...‬و أﻣﺎ‬
‫ادﻋﺎؤﻫﻢ أﻧﻪ ﻟﻢﻳﻮﺟﺪ‪ ،‬ﻓﺨﻼف ﻓﻲ ﻏﻴﺮ ﻫﺬه اﻟﻤﺴﺄﻟﺔ‪ ،‬ﻻن ﻛﻼﻣﻨﺎ اﻵن ﻋﻠﻰ ﺟﻮازه‪ ،‬ﻻ ﻋﻠﻰ وﻗﻮﻋﻪ(‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -357‬اﻟﺒﻴﺎن ﻓﻲ ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻘﺮآن‪ -‬اﻟﺴﻴﺪ اﻟﺨﻮﺋﻲ‪ -‬ص ‪  202‬‬
‫‪ -358‬ج ‪ 1‬ص ‪464 - 459‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢۴٠ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺳﻮم( در ﻧﻘﻠﻲ دﻳﮕﺮ از روﻳﻜﺮد ﻓﻘﻴﻬﺎن اﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﻢ‪» :‬ﻋﻠﻤﺎي اﺳﻼم در ﻣﻮرد ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﺎ ﺳﻨﺖ‪ ،‬اﺧﺘﻼف ﻛﺮدهاﻧﺪ‪،‬‬
‫ﭘﺲ ﮔﺮوﻫﻲ آن را ﻣﺠﺎز ﺷﻤﺮدهاﻧﺪ در ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ رواﻳﺎت ﻣﺘﻮاﺗﺮه ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻣﻮﺟﺐ ﻋﻠﻢ ﮔﺮدﻧﺪ و از ﻧﻮع ﺧﺒﺮ واﺣﺪ )ﻏﻴﺮ‬
‫ﻣﺘﻮاﺗﺮ( ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺨﻦ را اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ از اﺑﻮﻳﻮﺳﻒ )ﺷﺎﮔﺮد ﻣﻤﺘﺎز اﺑﻮﺣﻨﻴﻔﻪ و ﻗﺎﺻﻲاﻟﻘﻀﺎت ﻫﺎروناﻟﺮﺷﻴﺪ( ﻧﻘﻞ ﻛﺮده اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ؛ رواﻳﺎت ﻣﺘﻮاﺗﺮهاي ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻋﻠﻢ ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻳﺰ اﺳﺖ ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﺎ آنﻫﺎ‪ .‬ﻣﺜﻞ رواﻳﺎت "ﻣﺴﺢ ﺑﺮ ﻛﻔﺶﻫﺎ" وﻟﻲ ﺷﺎﻓﻌﻲ‬
‫آن را ﻣﻤﺘﻨﻊ داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ و ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﻓﻜﺮي او دﭼﺎر اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻲ آن را ﻋﻘﻼً ﻣﻤﻜﻦ داﻧﺴﺘﻪ وﻟﻲ وﻗﻮﻋﺶ را‬
‫ﻣﻨﻜﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﺷﺮع ﻧﻪ آن را ﺟﺎﻳﺰ داﻧﺴﺘﻪ و ﻧﻪ ﻣﻨﻊ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﺮوﻫﻲ از آﻧﺎن ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ؛ ﺷﺎرع ﻣﻨﻊ ﻛﺮده اﺳﺖ«‬
‫)اﺧﺘﻠﻒ اﻟﻨﺎس ﻓﻲ ﻧﺴﺦ اﻟﻘﺮآن ﺑﺎﻟﺴﻨﺔ ﻓﺄﺟﺎزه أﺻﺤﺎﺑﻨﺎ إذا ﺟﺎءت اﻟﺴﻨﺔ ﻣﺠﻴﺌﺎ ﻳﻮﺟﺐ اﻟﻌﻠﻢ وﻟﻢ ﻳﻜﻦ ﻣﻦ أﺧﺒﺎر اﻵﺣﺎد و‬
‫ﻛﺎن أﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ رﺣﻤﻪ اﷲ ﻳﺤﻜﻲ ﻋﻦ أﺑﻲﻳﻮﺳﻒ أن اﻟﺴﻨﺔ اﻟﺘﻲ ﻳﺠﻮز ﻧﺴﺦ اﻟﻘﺮآن ﺑﻬﺎ ﻫﻲ ﻣﺎ ورد ﻣﻦ ﻃﺮﻳﻖ اﻟﺘﻮاﺗﺮ و ﻳﻮﺟﺐ‬
‫اﻟﻌﻠﻢ ﻧﺤﻮ ﺧﺒﺮ اﻟﻤﺴﺢ ﻋﻠﻰ اﻟﺨﻔﻴﻦ و ﻣﻨﻊ اﻟﺸﺎﻓﻌﻲ ذﻟﻚ و اﺧﺘﻠﻒ أﺻﺤﺎﺑﻪ ﻓﻘﺎل ﺑﻌﻀﻬﻢ ﻫﻮ ﺟﺎﺋﺰ ﻓﻲ اﻟﻌﻘﻞ إﻻ أن اﻟﺸﺮع ﻟﻢ‬
‫ﻳﺮد ﺑﻪ و ﻟﻢ ﻳﻤﻨﻌﻪ أﻳﻀﺎ و ﻗﺎل آﺧﺮون ﻣﻨﻬﻢ ﻗﺪ ﻣﻨﻊ اﻟﺸﺮع ﺟﻮازه(‪.359‬‬
‫‪ -6‬در ﻣﻮرد ﻣﺼﺎدﻳﻖ »ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﺎ رواﻳﺎت ﻣﺘﻮاﺗﺮه« ﻧﻴﺰ اﺧﺘﻼﻓﺎت آﺷﻜﺎري ﺑﻴﻦ ﮔﺮاﻳﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﻘﻬﻲ و ﻓﻘﻴﻬﺎن‬
‫اﺳﻼﻣﻲ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻮاردي از آن اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﻢ‪:‬‬
‫ﻳﻜﻢ( ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺑﻪ »ﺣﺬف ﺑﺮﺧﻲ آﻳﺎت ادﻋﺎﻳﻲ و ﺣﺬف ﺑﺮﺧﻲ ﺳﻮرهﻫﺎي ادﻋﺎﻳﻲ« ﻛﻪ ﺑﻪ ادﻋﺎي آﻧﺎن ﺑﺎ‬
‫رواﻳﺎت ﻣﺘﻮاﺗﺮة وﺟﻮد آنﻫﺎ در ﻗﺮآن اﺛﺒﺎت ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ ﺗﻼوت آنﻫﺎ ﻧﺴﺦ ﺷﺪه اﺳﺖ )ﺧﻮاه ﺣﻜﻢﺷﺎن ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ‬
‫آن ﻫﻢ ﻧﺴﺦ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ( اﺳﺘﻨﺎد ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﺮوه ﺑﺰرگ )اﻛﺜﺮﻳﺖ( از ﻋﺎﻟﻤﺎن اﻫﻞ ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﺑﻪ رواﻳﺎﺗﻲ اﻋﺘﻤﺎد ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ در‬
‫ﻣﺘﻮن رواﻳﻲ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﺑﻪ ﻓﺮاواﻧﻲ ﮔﺰارش ﺷﺪه و در ﺑﺮﺧﻲ از آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻮرهﻫﺎي ادﻋﺎﻳﻲِ »ﺧﻠﻊ« و »ﺣﻔﺪ« و آﻳﺎت ادﻋﺎﻳﻲ‬
‫ﭼﻮن »ﻋﺸﺮ رﺿﻌﺎت« و »رﺟﻢ« و ‪ ...‬اﺳﺘﻨﺎد ﻛﺮدهاﻧﺪ و ﻣﺪﻋﻲ ﺷﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﻮرهﻫﺎ و آﻳﺎﺗﻲ در ﻗﺮآن ﺑﻮده و ﺣﺬف و‬
‫ﻧﺴﺦ ﺷﺪهاﻧﺪ!! )و ﻣﺜﺎل ﻧﺴﺦ اﻟﻜﺘﺎب ﺑﺎﻟﺴﻨﺔ‪ :‬ﻧﺴﺦ آﻳﺔ ﻋﺸﺮ رﺿﻌﺎت ﺗﻼوة و ﺣﻜﻤﺎ ﺑﺎﻟﺴﻨﺔ اﻟﻤﺘﻮاﺗﺮة‪ .‬و ﻧﺴﺦ ﺳﻮرة اﻟﺨﻠﻊ و‬
‫ﺳﻮرة اﻟﺤﻔﺪ ﺗﻼوة و ﺣﻜﻤﺎ ﺑﺎﻟﺴﻨﺔ اﻟﻤﺘﻮاﺗﺮة‪ .‬و ﺳﻮرة اﻟﺨﻠﻊ و ﺳﻮرة اﻟﺤﻔﺪ‪ :‬ﻫﻤﺎ اﻟﻘﻨﻮت ﻓﻲ اﻟﺼﺒﺢ ﻋﻨﺪ اﻟﻤﺎﻟﻜﻴﺔ‪ .‬و ﻗﺪ أوﺿﺢ‬
‫ﺻﺎﺣﺐ"اﻟﺪر اﻟﻤﻨﺜﻮر" و ﻏﻴﺮه ﺗﺤﻘﻴﻖ أﻧﻬﻤﺎ ﻛﺎﻧﺘﺎ ﺳﻮرﺗﻴﻦ ﻣﻦ ﻛﺘﺎب اﷲ ﺛﻢ ﻧﺴﺨﺘﺎ(‪.360‬‬
‫دوم( ﻋﺎﻟﻤﺎن ﺷﻴﻌﻲ در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ رواﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﺪﻋﻲ »ﺣﺬف آﻳﺎت و ﺳﻮرهﻫﺎﻳﻲ از ﻗﺮآن« ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻌﻲ‬
‫ﺷﺪﻳﺪاً ﺗﻬﺎﺟﻤﻲ دارﻧﺪ و ‪A‬‬
‫ﻫﻤﻪ آنﻫﺎ را ﻧﺎﻣﻌﺘﺒﺮ داﻧﺴﺘﻪ و ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﻣﺮدود ﻣﻲﺷﻤﺎرﻧﺪ‪ .‬ﺑﺤﺚ »ﺟﻌﻞ ﺣﺪﻳﺚ« و‬
‫»درك ﻧﺎﺻﺤﻴﺢ راوﻳﺎن ﺣﺪﻳﺚ« ﻳﺎ »ﺟﻬﻞ راوي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ درك ﺳﺨﻦ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻳﺎ اﺋﻤﻪ« و ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮي از اﻳﻦ دﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻋﻨﺎوﻳﻨﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ رواﻳﺎت ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﺣﺬف آﻳﺎت و ﺳﻮر‪ ،‬داده ﺷﺪه اﺳﺖ )واﻣﺎ ﻣﺎ ذﻛﺮﻧﺎه ان رواﻳﺎت اﻟﺘﺤﺮﻳﻒ ﺗﺬﻛﺮ‬
‫آﻳﺎت وﺳﻮرا ﻻ ﻳﺸﺒﻬﺎ ﻧﻈﻤﻬﺎ اﻟﻨﻈﻢ اﻟﻘﺮآﻧﻲ ﺑﻮﺟﻪ ﻓﻬﻮ ﻇﺎﻫﺮ ﻟﻤﻦ راﺟﻌﻬﺎ ﻓﺈﻧﻪ ﻳﻌﺜﺮ ﻓﻴﻬﺎ ﺑﺸﺊ ﻛﺜﻴﺮ ﻣﻦ ذﻟﻚ ﻛﺴﻮرﺗﻲ اﻟﺨﻠﻊ و‬
‫اﻟﺤﻔﺪ اﻟﻠﺘﻴﻦ روﻳﺘﺎ ﺑﻌﺪة ﻣﻦ ﻃﺮق أﻫﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻓﺴﻮرة اﻟﺨﻠﻊ ﻫﻲ ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ اﻟﻠﻬﻢ اﻧﺎ ﻧﺴﺘﻌﻴﻨﻚ و ﻧﺴﺘﻐﻔﺮك و‬
‫ﻧﺜﻨﻰ ﻋﻠﻴﻚ و ﻻﻧﻜﻔﺮك و ﻧﺨﻠﻊ و ﻧﺘﺮك ﻣﻦ ﻳﻔﺠﺮك و ﺳﻮرة اﻟﺤﻔﺪ ﻫﻲ ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ اﻟﻠﻬﻢ إﻳﺎك ﻧﻌﺒﺪ و ﻟﻚ‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -٣٥٩‬اﻟﻔﺼﻮل ﻓﻲ اﻷﺻﻮل ‪ -‬اﻟﺠﺼﺎص ‪ -‬ج ‪ 2‬ص ‪349 - 341‬‬
‫‪ -٣٦٠‬أﺿﻮاء اﻟﺒﻴﺎن ‪ -‬اﻟﺸﻨﻘﻴﻄﻲ ج ‪ 2‬ص ‪  450‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٢۴١ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻧﺼﻠﻰ و ﻧﺴﺠﺪ و اﻟﻴﻚ ﻧﺴﻌﻰ و ﻧﺤﻔﺪ ﻧﺮﺟﻮ رﺣﻤﺘﻚ و ﻧﺨﺸﻰ ﻧﻘﻤﺘﻚ إن ﻋﺬاﺑﻚ ﺑﺎﻟﻜﺎﻓﺮﻳﻦ ﻣﻠﺤﻖ ‪ .‬و ﻛﺬا ﻣﺎ اورده ﺑﻌﺾ‬
‫اﻟﺮواﻳﺎت ﻣﻦ ﺳﻮرة اﻟﻮﻻﻳﺔ و ﻏﻴﺮﻫﺎ أﻗﺎوﻳﻞ ﻣﺨﺘﻠﻘﺔ رام واﺿﻌﻬﺎ ان ﻳﻘﻠﺪ اﻟﻨﻈﻢ اﻟﻘﺮآﻧﻲ ﻓﺨﺮج اﻟﻜﻼم ﻋﻦ اﻷﺳﻠﻮب اﻟﻌﺮﺑﻲ‬
‫اﻟﻤﺄﻟﻮف و ﻟﻢ ﻳﺒﻠﻎ اﻟﻨﻈﻢ اﻹﻟﻬﻲ اﻟﻤﻌﺠﺰ ﻓﻌﺎد ﻳﺴﺘﺒﺸﻌﻪ اﻟﻄﺒﻊ و ﻳﻨﻜﺮه اﻟﺬوق و ﻟﻚ ان ﺗﺮاﺟﻌﻬﺎ ﺣﺘﻰ ﺗﺸﺎﻫﺪ ﺻﺪق ﻣﺎ ادﻋﻴﻨﺎه‬
‫و ﺗﻘﻀﻰ ان أﻛﺜﺮ اﻟﻤﻌﺘﻨﻴﻦ ﺑﻬﺬه اﻟﺴﻮر و اﻵﻳﺎت اﻟﻤﺨﺘﻠﻘﺔ اﻟﻤﺠﻌﻮﻟﺔ اﻧﻤﺎ دﻋﺎﻫﻢ إﻟﻰ ذﻟﻚ اﻟﺘﻌﺒﺪ اﻟﺸﺪﻳﺪ ﺑﺎﻟﺮواﻳﺎت و اﻻﻫﻤﺎل‬
‫ﻓﻲ ﻋﺮﺿﻬﺎ ﻋﻠﻰ اﻟﻜﺘﺎب و ﻟﻮﻻ ذﻟﻚ ﻟﻜﻔﺘﻬﻢ ﻟﻠﺤﻜﻢ ﺑﺄﻧﻬﺎ ﻟﻴﺴﺖ ﺑﻜﻼم اﻟﻬﻰ ﻧﻈﺮة(‪.361‬‬
‫‪ -7‬ﻧﺴﺦ آﻳﺎت ﻗﺮآن ﺑﺎ رواﻳﺎت ﻏﻴﺮ ﻣﺘﻮاﺗﺮه )ﺧﺒﺮ واﺣﺪ( ﻛﻪ ﻇﺎﻫﺮاً ﻣﻮرد ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﮔﺮاﻳﺶﻫﺎي ﻓﻘﻬﻲ راﻳﺞ ﺑﻮده‬
‫اﺳﺖ وﻟﻲ در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل ﻛﻪ ادﻋﺎي اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ و اﺟﻤﺎع ﺑﺮ »ﻋﺪم ﺟﻮاز ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﺎ ﺧﺒﺮ واﺣﺪ« ﻣﻄﺮح ﺷﺪه‪ ،‬ﻧﻘﻞﻫﺎي‬
‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ از ﮔﺮاﻳﺶ ﺑﺮﺧﻲ اﻓﺮاد و ﮔﺮوهﻫﺎ ﺑﻪ »ﺟﻮاز ﻧﺴﺦ« ﻧﻴﺰ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﻮع اﻳﻦ درﻫﻢ رﻳﺨﺘﮕﻲ و اﺿﻄﺮاب‬
‫رأي و ﻧﻈﺮ را در ﻣﺘﻮن زﻳﺮ ﻣﻲﺗﻮان دﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻳﻜﻢ( ﻣﺮﺣﻮم آﻳﺔاﷲ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺧﻮﻳﻲ در ﻛﺘﺎب »اﻟﺒﻴﺎن ﻓﻲ ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻘﺮآن‪ «206/‬ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬ﻋﺎﻟﻤﺎن ﺑﺮ ﻋﺪم ﺟﻮاز ﻧﺴﺦ‬
‫ﻗﺮآن ﺑﺎ رواﻳﺎت ﻏﻴﺮ ﻣﺘﻮاﺗﺮه )ﺧﺒﺮ واﺣﺪ( اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ دارﻧﺪ و ﮔﺮوﻫﻲ از آﻧﺎن در ﻛﺘﺎبﻫﺎي اﺻﻮل ﻓﻘﻪ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ‬
‫ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺷﺎﻓﻌﻲ و اﻛﺜﺮ ﻳﺎران و ﻫﻤﻔﻜﺮاﻧﺶ آن را ﻗﻄﻌﻲ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ« )و ﻗﺪ اﺗﻔﻖ اﻟﻌﻠﻤﺎء أﺟﻤﻊ ﻋﻠﻰ ﻋﺪم ﺟﻮاز‬
‫ﻧﺴﺦ اﻟﻜﺘﺎب ﺑﺨﺒﺮ اﻟﻮاﺣﺪ‪ ،‬و ﻗﺪ ﺻﺮح ﺑﺬﻟﻚ ﺟﻤﺎﻋﺔ ﻓﻲ ﻛﺘﺐ اﻷﺻﻮل و ﻏﻴﺮﻫﺎ ﺑﻞ ﻗﻄﻊ اﻟﺸﺎﻓﻌﻲ و أﻛﺜﺮ أﺻﺤﺎﺑﻪ(‪.‬‬
‫دوم( ﻣﺤﻤﺪﺑﻦادرﻳﺲ ﺷﺎﻓﻌﻲ )اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﻴﻪ( در ﻛﺘﺎب »أﺣﻜﺎم اﻟﻘﺮآن ‪ «33/1‬آورده اﺳﺖ‪» :‬و أﺑﺎن اﷲ ﻟﻬﻢ أﻧﻪ إﻧﻤﺎ ﻧﺴﺦ ﻣﺎ‬
‫ﻧﺴﺦ ﻣﻦ اﻟﻜﺘﺎب ﺑﺎﻟﻜﺘﺎب و أن اﻟﺴﻨﺔ ﻻ ﻧﺎﺳﺨﺔ ﻟﻠﻜﺘﺎب و إﻧﻤﺎ ﻫﻲ ﺗﺒﻊ ﻟﻠﻜﺘﺎب ﺑﻤﺜﻞ ﻣﺎ ﻧﺰل ﻧﺼﺎ و ﻣﻔﺴﺮة ﻣﻌﻨﻰ ﻣﺎ أﻧﺰل اﷲ‬
‫ﻣﻨﻪ ﺟﻤﻼ ﻗﺎل اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ‪" :‬و إذا ﺗﺘﻠﻰ ﻋﻠﻴﻬﻢ آﻳﺎﺗﻨﺎ ﺑﻴﻨﺎت ﻗﺎل اﻟﺬﻳﻦ ﻻ ﻳﺮﺟﻮن ﻟﻘﺎءﻧﺎ اﺋﺖ ﺑﻘﺮآن ﻏﻴﺮ ﻫﺬا أو ﺑﺪﻟﻪ ﻗﻞ ﻣﺎ ﻳﻜﻮن‬
‫ﻟﻲ أن أﺑﺪﻟﻪ ﻣﻦ ﺗﻠﻘﺎء ﻧﻔﺴﻲ إن أﺗﺒﻊ إﻻ ﻣﺎ ﻳﻮﺣﻰ إﻟﻲ إﻧﻲ أﺧﺎف إن ﻋﺼﻴﺖ رﺑﻲ ﻋﺬاب ﻳﻮم ﻋﻈﻴﻢ" ﻓﺄﺧﺒﺮ اﷲ ﻋﺰ وﺟﻞ أﻧﻪ‬
‫ﻓﺮض ﻋﻠﻰ ﻧﺒﻴﻪ اﺗﺒﺎع ﻣﺎ ﻳﻮﺣﻰ إﻟﻴﻪ و ﻟﻢ ﻳﺠﻌﻞ ﻟﻪ ﺗﺒﺪﻳﻠﻪ ﻣﻦ ﺗﻠﻘﺎء ﻧﻔﺴﻪ و ﻓﻲ ﻗﻮﻟﻪ‪" :‬ﻣﺎ ﻳﻜﻮن ﻟﻲ أن أﺑﺪﻟﻪ ﻣﻦ ﺗﻠﻘﺎء‬
‫ﻧﻔﺴﻲ"ﺑﻴﺎن ﻣﺎ وﺻﻔﺖ ﻣﻦ أﻧﻪ ﻻﻳﻨﺴﺦ ﻛﺘﺎب اﷲ إﻻ ﻛﺘﺎﺑﻪ ﻛﻤﺎ ﻛﺎن اﻟﻤﺒﺘﺪئ ﻟﻔﺮﺿﻪ ﻓﻬﻮ اﻟﻤﺰﻳﻞ اﻟﻤﺜﺒﺖ ﻟﻤﺎ ﺷﺎء ﻣﻨﻪ ﺟﻞ ﺛﻨﺎؤه‬
‫و ﻻﻳﻜﻮن ذﻟﻚ ﻷﺣﺪ ﻣﻦ ﺧﻠﻘﻪ ﻟﺬﻟﻚ ﻗﺎل‪" :‬ﻳﻤﺤﻮ اﷲ ﻣﺎ ﻳﺸﺎء و ﻳﺜﺒﺖ" ﻗﻴﻞ ﻳﻤﺤﻮ ﻓﺮض ﻣﺎ ﻳﺸﺎء و ﻳﺜﺒﺖ ﻓﺮض ﻣﺎ ﻳﺸﺎء و‬
‫ﻫﺬا ﻳﺸﺒﻪ ﻣﺎ ﻗﻴﻞ و اﷲ أﻋﻠﻢ(‪.‬‬
‫ﺳﻮم( ﺳﻴ‪‬ﺪ ﻣﺮﺗﻀﻲ )ﻋﻠﻢاﻟﻬﺪي( در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬و اﻣﺎ رواﻳﺎت ﻏﻴﺮ ﻣﺘﻮاﺗﺮه )ﺧﺒﺮ واﺣﺪ( ﭘﺲ اﻛﺜﺮ ﻋﻠﻤﺎي‬
‫‪A‬‬
‫ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ آن ﻧﺴﺦ ﻧﻤﻲﺷﻮد و اﻫﻞ ﻇﺎﻫﺮ و ﻏﻴﺮ آﻧﺎن در ﺟﻮاز آن اﺧﺘﻼف ﻛﺮدهاﻧﺪ و وﻗﻮع آن را‬ ‫اﺳﻼم ﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﻗﺮآن‬
‫ﻧﻴﺰ ادﻋﺎ ﻛﺮدهاﻧﺪ = و اﻣﺎ اﻟﺴﻨﺔ اﻟﺘﻲ ﻻﻳﻘﻄﻊ ﺑﻬﺎ‪ ،‬ﻓﺄﻛﺜﺮ اﻟﻨﺎس ﻋﻠﻰ أﻧﻪ ﻻﻳﻘﻊ ﺑﻬﺎ ﻧﺴﺦ اﻟﻘﺮآن‪ ،‬و ﺧﺎﻟﻒ أﻫﻞ اﻟﻈﺎﻫﺮ و ﻏﻴﺮﻫﻢ‬
‫ﻓﻲ ﺟﻮاز ذﻟﻚ‪ ،‬و ادﻋﻮا ‪ -‬أﻳﻀﺎ – وﻗﻮﻋﻪ(‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎرم( در ﻛﺘﺎب» اﻟﻔﺼﻮل ﻓﻲ اﻷﺻﻮل ‪ -‬اﻟﺠﺼﺎص ‪ -‬ج ‪ - 2‬ص ‪ «276‬ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﻢ‪» :‬ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ‪A‬‬
‫رواﻳﺎت ﻏﻴﺮ ﻣﺘﻮاﺗﺮه )ﺧﺒﺮ واﺣﺪ( = و ﻻﻳﺠﻮز ﻧﺴﺦ اﻟﻘﺮآن ﺑﺨﺒﺮ اﻟﻮاﺣﺪ«‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -٣٦١‬ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻤﻴﺰان ‪ -‬اﻟﺴﻴﺪ اﻟﻄﺒﺎﻃﺒﺎﺋﻲ ‪ -‬ج ‪ 12‬ص ‪  115‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢۴٢ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻘﺪار از ﺑﺤﺚ ﻧﺴﺦ‪ ،‬ﺑﺮاي روﺷﻦ ﺷﺪن ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ در ﺑﺤﺚ رﺟﻢ‪ ،‬ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ‬
‫ﻫﻤﭽﻮن ﻣﻘﺪﻣﻪاي از ﻣﻘﺪﻣﺎت ﺑﺤﺚ و ﺷﺮﻃﻲ از ﺷﺮوط ﺣﻜﻢ رﺟﻢ اﺳﺖ و اﻫﻤﻴﺖ آن در اداﻣﻪ‪ A‬ﺑﺤﺚ‪ ،‬آﺷﻜﺎر ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺣﻜﻢ رﺟﻢ )ﺑﺨﺶ ‪(7‬‬
‫ﺣﻜﻢ زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ در ﻗﺮآن‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﺴﺎء« اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ‪ ،‬اﺣﻜﺎم دوﮔﺎﻧﻪاي در ﻣﻮرد زﻧﺎﻛﺎران وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ آن در »آﻳﺎت ‪ 15‬و ‪16‬‬
‫دوﻣﻴﻦ ﺣﻜﻢ ﻧﻴﺰ در » ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﺳﻮم ﺳﻮرهي ﻧﻮر« اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﻘﻬﺎي اﺳﻼم‪ ،‬ﺗﺮدﻳﺪي ﻧﺪارﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ آﻳﺎت ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ در ﻣﺼﺪاق »ﻧﺎﺳﺦ« آن اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻲ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﺳﻮم ﺳﻮرهي ﻧﻮر را ﻧﺎﺳﺦ آن ﻣﻲداﻧﻨﺪ )ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﺎ ﻗﺮآن( و ﺑﺮﺧﻲ رواﻳﺎت ﻣﺘﻮاﺗﺮه )ﺳﻨﺖ ﻗﻄﻌﻴﻪ( را ﻧﺎﺳﺦ آن‬
‫ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ .‬آنﻫﺎ آﻳﻪ‪ A‬ﺳﻮرهي ﻧﻮر را ﻧﺎﺳﺦ ﺣﻜﻢ رواﻳﻲ »زﻧﺎي ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻨﻪ« )ﻧﺴﺦ ﺳﻨﺖ ﺑﺎ ﻗﺮآن( ﻣﻲﺷﻤﺎرﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﮔﺮوه ﺳﻮﻣﻲ ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ )اﻛﺜﺮ ﻋﺎﻟﻤﺎن اﻫﻞﺳﻨﺖ و اﻧﺪﻛﻲ از ﻓﻘﻬﺎي ﺷﻴﻌﻪ( ﻛﻪ » ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ رﺟﻢ« را ﻧﺎﺳﺦ ﻫﺮدو‬
‫ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ادﻋﺎ را ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺮدم و ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﭼﻨﻴﻦ ادﻋﺎﻳﻲ را ﻣﺮدود ﺷﻤﺮدم‪ .‬اﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺣﻜﻢ ﻧﻬﺎﻳﻲ زﻧﺎ در‬
‫‪A‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ آن ﺑﺒﻨﺪم‪:‬‬ ‫ﻗﺮآن ﻣﻲﭘﺮدازم و آن را در ﭼﻨﺪ ﻧﻜﺘﻪ ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﺗﺎ ﭘﺮ ‪A‬‬
‫وﻧﺪه ﻗﺮآﻧﻲ ﺑﺤﺚ را ﺑﺎ‬
‫ﻳﻜﻢ( در ﻫﻤﻪ‪ A‬ﻣﺬاﻫﺐ ﻓﻘﻬﻲ اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬اﺟﻤﺎﻻً ﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ اوﻟﻴﻪ‪ A‬زﻧﺎ در اﺳﻼم و ﻗﺮآن‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﺴﺎء ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻔﺴﺮان و ﻓﻘﻬﺎء ﺑﺰرگ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻت دﻳﮕﺮي در اﻳﻦ آﻳﺎت‬ ‫آﻳﺎت ‪ 15‬و ‪16‬‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ﺟﺎي ﺗﺄﻣﻞ ﺟﺪ‪‬ي دارد‪ .‬در اﻳﻦ آﻳﺎت آﻣﺪه اﺳﺖ‪» :‬واﻟﻼﺗﻲ ﻳﺄﺗﻴﻦ اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ ﻣﻦ ﻧﺴﺎﺋﻜﻢ ﻓﺎﺳﺘﺸﻬﺪوا ﻋﻠﻴﻬﻦ‬
‫أرﺑﻌﺔ ﻣﻨﻜﻢ ﻓﺈن ﺷﻬﺪوا ﻓﺄﻣﺴﻜﻮﻫﻦ ﻓﻲ اﻟﺒﻴﻮت ﺣﺘﻰ ﻳﺘﻮﻓﺎﻫﻦ اﻟﻤﻮت أو ﻳﺠﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦ ﺳﺒﻴﻼ * و اﻟﻠﺬان ﻳﺄﺗﻴﺎﻧﻬﺎ ﻣﻨﻜﻢ‬
‫ﻓ‪Ĥ‬ذوﻫﻤﺎ ﻓﺈن ﺗﺎﺑﺎ و أﺻﻠﺤﺎ ﻓﺄﻋﺮﺿﻮا ﻋﻨﻬﻤﺎ إن اﷲ ﻛﺎن ﺗﻮاﺑﺎ رﺣﻴﻤﺎً = و آن دﺳﺘﻪ از زﻧﺎن ﺷﻤﺎ ﻛﻪ رو ﺑﻪ ﻓﺤﺸﺎء ﻣﻲآورﻧﺪ‪،‬‬
‫ﮔﻮاﻫﻲ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ از ‪ 4‬ﻧﻔﺮ ﺧﻮدﺗﺎن‪ ،‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﮔﻮاﻫﻲ دادﻧﺪ‪ ،‬آن زﻧﺎن را در ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﻧﮕﻬﺪارﻳﺪ )از ﺧﺮوج ﺷﺎن ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻛﻨﻴﺪ(‬
‫ﺗﺎ ﻣﺮگ ﺷﺎن ﻓﺮا رﺳﺪ ﻳﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ راﻫﻲ ﺑﺮاي آﻧﺎن ﻗﺮار دﻫﺪ * و آن دو ﻧﻔﺮ از ﻣﺮدان ﺷﻤﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻓﺤﺸﺎء رو آورﻧﺪ‪ ،‬اذﻳﺖ‬
‫ﺷﺎن ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﭘﺲ اﮔﺮ ﺗﻮﺑﻪ ﻛﺮدﻧﺪ و اﺻﻼح ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬از آﻧﺎن درﮔﺬرﻳﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻛﻨﻨﺪه و رﺣﻢ ﻛﻨﻨﺪه اﺳﺖ«‪.‬‬
‫دوم( ﻣﺮﺣﻮم ﻣﻼاﺣﻤﺪ ﻣﻘﺪساردﺑﻴﻠﻲ در ﻛﺘﺎب »زﺑﺪة اﻟﺒﻴﺎن« ﻧﻜﺎﺗﻲ را ﻳﺎدآوري ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺑﺮﺧﻲ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻧﺎي ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻨﻪ اﺳﺖ و ﻣﻘﺼﻮد از »اﻣﺴﺎك« ﻣﻨﻊ آﻧﺎن از ﻓﺎﺣﺸﻪ و زﻧﺎي ﻣﺠﺪد اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﺮﺧﻲ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻧﺎ اﺳﺖ و »ﺣﺪ‪ «‬آﻧﺎن اﻣﺴﺎك و ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻦ در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺑﺎ آﻳﻪ‪ A‬ﺳﻮم ﺳﻮره‪ A‬ﻧﻮر‬
‫ﻧﺴﺦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻳﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺣﻘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و »ﺣﺪ‪ «‬آن ﻣﻨﻊ از ﺗﻜﺮار ﻣﺴﺎﺣﻘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻧﺴﺨﻲ ﻻزم‬
‫ﻧﻤﻲآﻳﺪ و ﻗﺮﻳﻨﻪ‪ A‬اﻳﻦ اﺣﺘﻤﺎل ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از؛ اﺧﺘﺼﺎص ﺣﻜﻢ ﺑﻪ زﻧﺎن )در آﻳﻪ( و ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺮدان و ﻧﺎم ﻧﺒﺮدن از اﻳﺸﺎن‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﻳﻪ ‪ 15‬در ﻣﻮرد »ﻣﺴﺎﺣﻘﻪ« اﺳﺖ‪A ،‬‬
‫آﻳﻪ ‪ 16‬در ﻣﻮرد »ﻟﻮاط« و ﺣﻜﻢ زﻧﺎ ﻣﺨﺘﺺ ﺑﻪ‬ ‫‪ -4‬ﺑﺮﺧﻲ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ »ﺟﻠﺪ« )ﺳﻮم ﺳﻮره‪ A‬ﻧﻮر( اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪A‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٢۴٣ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ -5‬ﻣﺮاد ﺧﺪاوﻧﺪ از »ﺟﻌﻞ ﺳﺒﻴﻞ = ﻗﺮاردادن راه«‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻴﺎن ﺣﻜﻢ ﺟﺪﻳﺪ اﺳﺖ و ﻳﺎ ﺗﻮﺑﻪ اﺳﺖ ﻳﺎ ازدواﺟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ او را از‬
‫ﻓﺤﺸﺎء ﺑﺎز ﺑﺪارد‪.‬‬
‫‪ -6‬در آﻳﻪ‪ 16 A‬ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺧﻲ اﺣﺘﻤﺎل ارﺗﺒﺎط آن ﺑﺎ زﻧﺎ را دادهاﻧﺪ و ﻣﻘﺼﻮد از اذﻳﺖ را »ﺗﻮﺑﻴﺦ« و »ﭘﺴﺖ ﺷﻤﺮدن = اﺳﺘﺨﻔﺎف«‬
‫داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ »ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﺗﻮﺑﻪ‪ A‬ﻣﺠﺮﻣﺎن« ﺑﻪ اﻧﺘﻬﺎ ﻣﻲرﺳﺪ‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ »ﻗﺘﻞ«‬ ‫‪ -7‬ﺑﺮﺧﻲ آن را در ﻣﻮرد »ﻟﻮاط« داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ و در ﻣﻮرد »اذﻳﺖ« آن را ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ »ﻧﻬﻲ از ﻣﻨﻜﺮ« داﻧﺴﺘﻪ و ﺗﺎ‬
‫ﻫﻢ ﭘﻴﺶ ﺑﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -8‬اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺟﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﭘﺎﻳﺎن »اذﻳﺖ« ﺗﻨﻬﺎ »ﺗﻮﺑﻪ« ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ و اﻟﺒﺘﻪ رواﻳﺎت ﻫﻢ اﻳﻦ روﻳﻜﺮد اﺟﻤﺎﻋﻲ را‬
‫ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ )اﻷوﻟﻰ‪" :‬واﻟﻼﺗﻲ ﻳﺄﺗﻴﻦ اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ ﻣﻦ ﻧﺴﺎﺋﻜﻢ ﻓﺎﺳﺘﺸﻬﺪوا ﻋﻠﻴﻬﻦ أرﺑﻌﺔ ﻣﻨﻜﻢ ﻓﺈن ﺷﻬﺪوا ﻓﺎﻣﺴﻜﻮﻫﻦ ﻓﻲ‬
‫اﻟﺒﻴﻮت ﺣﺘﻰ ﻳﺘﻮﻓّﺎﻫﻦ اﻟﻤﻮت أو ﻳﺠﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦ ﺳﺒﻴﻼ" ﻗﻴﻞ‪ :‬اﻟﻤﺮاد ﺑﺎﻟﻔﺎﺣﺸﺔ اﻟﺰﻧﺎ‪ ،‬و ﺑﺎﻟﻨﺴﺎء اﻟﺜﻴﺒﺎت ﺑﻘﺮﻳﻨﺔ اﺿﺎﻓﺘﻬﻦ إﻟﻰ‬
‫اﻟﺮﺟﺎل و ﺑﺎﻻﻣﺴﺎك ﻣﻨﻌﻬﻦ ﻋﻦ اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ‪ ،‬و ﻗﻴﻞ ﻛﺎن اﻻﻣﺴﺎك ﻓﻲ اﻟﺒﻴﻮت ﺣﺪﻫﻦ و ﻧﺴﺦ ﺑ‪Ĥ‬ﻳﺔ اﻟﺠﻠﺪ و ﻳﺤﺘﻤﻞ أنﻳﻜﻮن‬
‫اﻟﻤﺮاد ﺑﻬﺎ اﻟﻤﺴﺎﺣﻘﺔ و اﻻﻣﺴﺎك اﻟﻤﻨﻊ و ﻳﺆﻳﺪه ﻋﺪم ذﻛﺮ اﻟﺮﺟﻞ و ﺗﺨﺼﻴﺺ اﻟﺤﻜﻢ ﺑﺎﻟﻨﺴﺎء و ﻋﺪم ﻟﺰوم اﻟﻨﺴﺦ و أﻧﻪ ﺳﻴﺬﻛﺮ‬
‫ﻗﻮﻻ ﻓﻲ أن اﻟﻤﺮاد ﺑﺎﻵﻳﺔ اﻟﺘﻲ ﺑﻌﺪﻫﺎ اﻟﻠﻮاط وذﻛﺮ ﺣﻜﻢ اﻟﺰاﻧﻴﺔ واﻟﺰاﻧﻲ ﻓﻲ اﻟﺜﺎﻟﺜﺔ ‪ ،‬ﻟﻴﻜﻮن اﻷوﻟﻰ ﻣﺨﺼﻮﺻﺔ ﺑﺎﻟﺴﺎﺣﻘﺎت و‬
‫اﻟﺜﺎﻧﻴﺔ ﺑﺎﻟﻠﻮاط‪ ،‬و اﻟﺜﺎﻟﺜﺔ ﺗﻜﻮن ﻣﺸﺘﺮﻛﺔ ﻛﻤﺎ ﻗﻴﻞ‪ ،‬و ﻟﻌﻞ اﻟﻤﻀﺎف ﻣﺤﺬوف ﻓﻲ ﻗﻮﻟﻪ اﻟﻤﻮت أي ﻣﻠﻚ اﻟﻤﻮت‪ ،‬و اﻟﻤﺮاد ﺑﺠﻌﻞ‬
‫اﷲ ﻟﻬﻦ ﺳﺒﻴﻼ ﺑﻴﺎن اﻟﺤﻜﻢ أو اﻟﺘﻮﺑﺔ أو اﻟﻨﻜﺎح اﻟﻤﻐﻨﻲ ﻋﻦ اﻟﺴﻔﺎح‪ ،‬و ﻟﻌﻞ ﻓﻲ اﻵﻳﺔ إﺷﺎرة إﻟﻰ ﻋﺪم اﻟﺸﻬﺎدة ﺣﺘﻰ ﻳﺴﺘﺸﻬﺪوا‬
‫ﻓﻴﻤﻜﻦ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻋﺪم اﻟﻘﺒﻮل ﺣﻴﻨﺌﺬ و ﻟﻬﺬا ﻗﺎل اﻟﻔﻘﻬﺎء ﺗﺮد ﺷﻬﺎدة اﻟﻤﺘﺒﺮع‪ ،‬و إﻟﻰ ﻛﻮن ﻋﺪد اﻟﺸﺎﻫﺪ ﻓﻲ اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ أرﺑﻌﺔ رﺟﺎل‬
‫ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ‪ ،‬و ﻓﻬﻢ اﻟﻌﺪاﻟﺔ ﻣﻦ ﻣﻮﺿﻊ آﺧﺮ‪ .‬اﻟﺜﺎﻧﻴﺔ ‪" :‬و اﻟﻠﺬان ﻳﺄﺗﻴﺎﻧﻬﺎ ﻣﻨﻜﻢ ﻓ‪Ĥ‬ذوﻫﻤﺎ ﻓﺈن ﺗﺎﺑﺎ و أﺻﻠﺤﺎ ﻓﺄﻋﺮﺿﻮا ﻋﻨﻬﻤﺎ إن اﷲ‬
‫ﻛﺎن ﺗﻮاﺑﺎ رﺣﻴﻤﺎ"‪ .‬ﻗﻴﻞ اﻟﻤﺮاد ﺑﻬﻢ اﻟﺰاﻧﻴﺔ و اﻟﺰاﻧﻲ‪ ،‬ﻓﺎﻟﻜﻨﺎﻳﺔ اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ و اﻟﻤﺮاد اﻟﺰﻧﺎ‪ ،‬و ﺑﺎﻷذى اﻟﺘﻮﺑﻴﺦ و اﻻﺳﺘﺨﻔﺎف‪ ،‬و ﻳﻤﻜﻦ‬
‫اﻷﻋﻢ ﻋﻠﻰ اﻟﻮﺟﻪ اﻟﻤﻌﺘﺒﺮ ﻓﻲ ﺑﺎب اﻟﻨﻬﻲ ﻋﻦ اﻟﻤﻨﻜﺮ أو اﻟﺤﺪ اﻟﻤﻘﺮر ﻓﻼ ﻳﻜﻮن ﻣﻨﺴﻮﺧﺎ‪ ،‬و ﻗﻴﻞ اﻟﻤﺮاد ﺑﻪ اﻟﻘﺘﻞ اﻟﺬي أﻗﻮى‬
‫أﻓﺮاده ﻓﺤﻤﻞ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻘﺮاﺋﻦ‪ ،‬و ﻳﺆﻳﺪه ﺗﺜﻨﻴﺔ اﻟﻤﺬﻛﺮ و ﻣﺎ ﺗﻘﺪم و ﻫﻲ ﺗﺪل ﻋﻠﻰ وﺟﻮب أذى ﻓﺎﻋﻞ اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ و وﺟﻮب ﺗﺮﻛﻪ ﺑﻌﺪ‬
‫اﻟﺘﻮﺑﺔ‪ ،‬و ﻗﺒﻮﻟﻬﺎ ﻋﻠﻰ اﻟﻨﺎس ﺑﻞ و ﻋﻠﻰ اﷲ‪ ،‬و ﻛﺄن اﻟﻤﺮاد ﺑﺈﺻﻼح اﻟﻌﻤﻞ اﻻﺻﺮار ﻋﻠﻰ اﻟﺘﻮﺑﺔ‪ ،‬ﺑﺤﻴﺚ ﻳﻔﻬﻢ أﻧﻪ ﺻﻠﺢ ﺣﺎﻟﻪ‪ ،‬و‬
‫ﻋﻠﻰ أﻧﻪ ﻣﺎ ﻟﻢ ﻳﺘﺐ ﻟﻢ ﻳﺴﻘﻂ ﻋﻨﻬﺎ اﻷذى و اﻟﻈﺎﻫﺮ أﻧﻪ ﻻﻳﺤﺘﺎج إﻟﻰ أﻛﺜﺮ ﻣﻦ اﻟﺘﻮﺑﺔ اﻟﺘﻲ ﻳﻔﻬﻢ اﺳﺘﻘﺮارﻫﺎ ﻓﺈﻧﻪ ﻻﻳﺠﺐ ﺷﺊ‬
‫آﺧﺮ ﻹﺳﻘﺎط اﻷذى ﺑﺎﻹﺟﻤﺎع‪ ،‬ﺑﻞ ﺑﺎﻵﻳﺎت و اﻷﺧﺒﺎر‪ ،‬ﻓﻬﻮ ﻣﺆﻳﺪ ﻟﻜﻮن اﻟﻌﻤﻞ اﻟﺼﺎﻟﺢ ﻓﻲ اﻵﻳﺎت اﻷﺧﺮ ﺑﻌﺪ اﻟﺘﻮﺑﺔ ﺑﻬﺬا‬
‫اﻟﻤﻌﻨﻰ ﻓﺘﺄﻣﻞ(‪.362‬‬
‫ﺳﻮم( ﻣﺮﺣﻮم ﺷﺎﻓﻌﻲ در اﺛﺮي ﻣﻜﺘﻮب ﺑﻪ ﻧﺎم»اﻟﺮﺳﺎﻟﺔ« ﻧﻜﺎﺗﻲ را در ﻣﻮرد اﻳﻦ آﻳﺎت آورده اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬آﻳﺎت ﺳﻮره‪ A‬ﻧﺴﺎء ﺑﺎ آﻳﻪ‪ A‬ﺳﻮرهي ﻧﻮر »ﻧﺴﺦ« ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﺎ ﺑﻴﺎن رﺳﻮلاﷲ)ص( ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ »ﺟﻠﺪ=‪100‬ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ« ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻧﺎي ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻨﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪» :‬از ﻣﻦ ﺑﺸﻨﻮﻳﺪ و ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ؛ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي زﻧﺎﻛﺎران راﻫﻲ ﻗﺮار داد‪ .‬زﻧﺎي ﺑﻜﺮ ﺑﺎ ﺑﻜﺮ ‪ 100‬ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ‬
‫و ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻳﻜﺴﺎﻟﻪ و زﻧﺎي اﻓﺮاد داراي ﻫﻤﺴﺮ ‪ 100‬ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و رﺟﻢ«‪.‬‬
‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -٣٦٢‬زﺑﺪة اﻟﺒﻴﺎن‪ 658/‬ﺗﺎ ‪  660‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢۴۴ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ -4‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺳﻨﺖ ﻣﻌﺘﺒﺮه ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ‪ 100‬ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﺮاي زﻧﺎﻛﺎران ﻓﺎﻗﺪ ﻫﻤﺴﺮ )و ﺣﺬف ﺗﺒﻌﻴﺪ( و رﺟﻢ ﺑﺮاي‬
‫زﻧﺎﻛﺎران داراي ﻫﻤﺴﺮ )ﺑﺎ ﺣﺬف ‪100‬ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ( از ﺟﺎﻧﺐ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﻜﻢ ﻗﻄﻌﻲ و ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻧﺺ ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ در ﻣﻮرد »ﺑﺮدﮔﺎن زﻧﺎﻛﺎر« اﻳﻦ اﺣﻜﺎم را ﻣﻨﺘﻔﻲ داﻧﺴﺘﻪ و ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻴﻤﻲ از »ﺣﺪ‪ ‬ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ« را در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره آﻧﺎن‬
‫ﺟﺎري ﻣﻲداﻧﺪ )ﻗﺎل‪" :‬و اﻟﻼﺗﻲ ﻳﺄﺗﻴﻦ اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ ﻣﻦ ﻧﺴﺎﺋﻜﻢ ﻓﺎﺳﺘﺸﻬﺪوا ﻋﻠﻴﻬﻦ أرﺑﻌﺔ ﻣﻨﻜﻢ ﻓﺎن ﺷﻬﺪوا ﻓﺄﻣﺴﻜﻮﻫﻦ ﻓﻲ اﻟﺒﻴﻮت‬
‫ﺣﺘﻰ ﻳﺘﻮﻓﺎﻫﻦ اﻟﻤﻮت أو ﻳﺠﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦ ﺳﺒﻴﻼ * و اﻟﻠﺬان ﻳﺄﺗﻴﺎﻧﻬﺎ ﻣﻨﻜﻢ ﻓ‪Ĥ‬ذوﻫﻤﺎ ﻓﺈن ﺗﺎﺑﺎ و أﺻﻠﺤﺎ ﻓﺄﻋﺮﺿﻮا ﻋﻨﻬﻤﺎ إن اﷲ‬
‫ﻛﺎن ﺗﻮاﺑﺎ رﺣﻴﻤﺎ" ‪ .‬ﺛﻢ ﻧﺴﺦ اﷲ اﻟﺤﺒﺲ و اﻷذى ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻪ ﻓﻘﺎل ) اﻟﺰاﻧﻴﺔ و اﻟﺰاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة ‪ .‬ﻓﺪﻟﺖ‬
‫اﻟﺴﻨﺔ ﻋﻠﻰ أن ﺟﻠﺪ اﻟﻤﺎﺋﺔ ﻟﻠﺰاﻧﻴﻴﻦ اﻟﺒﻜﺮﻳﻦ ‪ .‬أﺧﺒﺮﻧﺎ ﻋﺒﺪاﻟﻮﻫﺎب ﻋﻦ ﻳﻮﻧﺲﺑﻦﻋﺒﻴﺪ ﻋﻦ اﻟﺤﺴﻦ ﻋﻦ ﻋﺒﺎدةﺑﻦاﻟﺼﺎﻣﺖ أن‬
‫رﺳﻮلاﷲ ﻗﺎل "ﺧﺬوا ﻋﻨﻲ ﺧﺬوا ﻋﻨﻲ ﻗﺪ ﺟﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦ ﺳﺒﻴﻼ اﻟﺒﻜﺮ ﺑﺎﻟﺒﻜﺮ ﺟﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ و ﺗﻐﺮﻳﺐ ﻋﺎم و اﻟﺜﻴﺐ ﺑﺎﻟﺜﻴﺐ ﺟﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ‬
‫و اﻟﺮﺟﻢ"‪ .‬أﺧﺒﺮﻧﺎ اﻟﺜﻘﺔ ﻣﻦ أﻫﻞاﻟﻌﻠﻢ ﻋﻦ ﻳﻮﻧﺲﺑﻦﻋﺒﻴﺪ ﻋﻦ اﻟﺤﺴﻦ ﻋﻦ ﺣﻄﺎن اﻟﺮﻗﺎﺷﻲ ﻋﻦ ﻋﺒﺎدةﺑﻦاﻟﺼﺎﻣﺖ ﻋﻦ اﻟﻨﺒﻲ ﻣﺜﻠﻪ‬
‫‪ -‬ﻗﺎل‪ :‬ﻓﺪﻟﺖ ﺳﻨﺔ رﺳﻮلاﷲ أن ﺟﻠﺪ اﻟﻤﺎﺋﺔ ﺛﺎﺑﺖ ﻋﻠﻰ اﻟﺒﻜﺮﻳﻦ اﻟﺤﺮﻳﻦ وﻣﻨﺴﻮخ ﻋﻦ اﻟﺜﻴﺒﻴﻦ وأن اﻟﺮﺟﻢ ﺛﺎﺑﺖ ﻋﻠﻰ اﻟﺜﻴﺒﻴﻦ‬
‫اﻟﺤﺮﻳﻦ ‪ .‬ﻷن ﻗﻮل رﺳﻮلاﷲ "ﺧﺬوا ﻋﻨﻲ ﻗﺪ ﺟﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦ ﺳﺒﻴﻼ اﻟﺒﻜﺮ ﺑﺎﻟﺒﻜﺮ ﺟﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ وﺗﻐﺮﻳﺐ ﻋﺎم واﻟﺜﻴﺐ ﺑﺎﻟﺜﻴﺐ ﺟﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ‬
‫واﻟﺮﺟﻢ" أول ﻧﺰل ﻓﻨﺴﺦ ﺑﻪ اﻟﺤﺒﺲ واﻷذى ﻋﻦ اﻟﺰاﻧﻴﻴﻦ‪ -‬ﻓﻠﻤﺎ رﺟﻢ اﻟﻨﺒﻲ ﻣﺎﻋﺰا و ﻟﻢﻳﺠﻠﺪه و أﻣﺮ أﻧﻴﺴﺎ أنﻳﻐﺪوا ﻋﻠﻰ اﻣﺮأة‬
‫اﻷﺳﻠﻤﻲ ﻓﺈن اﻋﺘﺮﻓﺖ رﺟﻤﻬﺎ دل ﻋﻠﻰ ﻧﺴﺦ اﻟﺠﻠﺪ ﻋﻦ اﻟﺰاﻧﻴﻴﻦ اﻟﺤﺮﻳﻦ اﻟﺜﻴﺒﻴﻦ و ﺛﺒﺖ اﻟﺮﺟﻢ ﻋﻠﻴﻬﻤﺎ ﻷن ﻛﻞ ﺷﺊ أﺑﺪا ﺑﻌﺪ‬
‫أول ﻓﻬﻮ آﺧﺮ ﻓﺪل ﻛﺘﺎب اﷲ ﺛﻢ ﺳﻨﺔ ﻧﺒﻴﻪ ﻋﻠﻰ أن اﻟﺰاﻧﻴﻴﻦ اﻟﻤﻤﻠﻮﻛﻴﻦ ﺧﺎرﺟﺎن ﻣﻦ ﻫﺬا اﻟﻤﻌﻨﻰ(‪.363‬‬
‫ﭼﻬﺎرم( ﻣﺮﺣﻮم ﻣﺤﻤﺪﺑﻦادرﻳﺲ ﺷﺎﻓﻌﻲ )اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﻴﻪ( از ﻛﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ »ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﺎ ﺳﻨﺖ« ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ‬
‫ﮔﺰارش دادﻳﻢ ﻛﻪ وي ﺑﺎ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﺎ ﺳﻨﺖ )ﺧﻮاه ﻣﺘﻮاﺗﺮه ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﻣﺘﻮاﺗﺮه( ﻣﺨﺎﻟﻒ اﺳﺖ و آن را ﻧﺎﻣﻤﻜﻦ‬
‫داﻧﺴﺘﻪ و وﻗﻮع آن را ﻧﻴﺰ اﻧﻜﺎر ﻣﻲﻛﺮد )و أﺑﺎن اﷲ ﻟﻬﻢ أﻧﻪ إﻧﻤﺎ ﻧﺴﺦ ﻣﺎ ﻧﺴﺦ ﻣﻦ اﻟﻜﺘﺎب ﺑﺎﻟﻜﺘﺎب و أن اﻟﺴﻨﺔ ﻻ ﻧﺎﺳﺨﺔ‬
‫ﻟﻠﻜﺘﺎب و إﻧﻤﺎ ﻫﻲ ﺗﺒﻊ ﻟﻠﻜﺘﺎب ﺑﻤﺜﻞ ﻣﺎ ﻧﺰل ﻧﺼﺎ و ﻣﻔﺴﺮة ﻣﻌﻨﻰ ﻣﺎ أﻧﺰل اﷲ ﻣﻨﻪ ﺟﻤﻼ ﻗﺎل اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ‪" :‬و إذا ﺗﺘﻠﻰ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬
‫آﻳﺎﺗﻨﺎ ﺑﻴﻨﺎت ﻗﺎل اﻟﺬﻳﻦ ﻻﻳﺮﺟﻮن ﻟﻘﺎءﻧﺎ اﺋﺖ ﺑﻘﺮآن ﻏﻴﺮ ﻫﺬا أو ﺑﺪﻟﻪ ﻗﻞ ﻣﺎ ﻳﻜﻮن ﻟﻲ أن أﺑﺪﻟﻪ ﻣﻦ ﺗﻠﻘﺎء ﻧﻔﺴﻲ إن أﺗﺒﻊ إﻻ ﻣﺎ‬
‫ﻳﻮﺣﻰ إﻟﻲ إﻧﻲ أﺧﺎف إن ﻋﺼﻴﺖ رﺑﻲ ﻋﺬاب ﻳﻮم ﻋﻈﻴﻢ" ﻓﺄﺧﺒﺮ اﷲ ﻋﺰ وﺟﻞ أﻧﻪ ﻓﺮض ﻋﻠﻰ ﻧﺒﻴﻪ اﺗﺒﺎع ﻣﺎ ﻳﻮﺣﻰ إﻟﻴﻪ و‬
‫ﻟﻢﻳﺠﻌﻞ ﻟﻪ ﺗﺒﺪﻳﻠﻪ ﻣﻦ ﺗﻠﻘﺎء ﻧﻔﺴﻪ و ﻓﻲ ﻗﻮﻟﻪ‪" :‬ﻣﺎ ﻳﻜﻮن ﻟﻲ أن أﺑﺪﻟﻪ ﻣﻦ ﺗﻠﻘﺎء ﻧﻔﺴﻲ"ﺑﻴﺎن ﻣﺎ وﺻﻔﺖ ﻣﻦ أﻧﻪ ﻻﻳﻨﺴﺦ ﻛﺘﺎب‬
‫اﷲ إﻻ ﻛﺘﺎﺑﻪ ﻛﻤﺎ ﻛﺎن اﻟﻤﺒﺘﺪئ ﻟﻔﺮﺿﻪ ﻓﻬﻮ اﻟﻤﺰﻳﻞ اﻟﻤﺜﺒﺖ ﻟﻤﺎ ﺷﺎء ﻣﻨﻪ ﺟﻞ ﺛﻨﺎؤه و ﻻﻳﻜﻮن ذﻟﻚ ﻷﺣﺪ ﻣﻦ ﺧﻠﻘﻪ ﻟﺬﻟﻚ ﻗﺎل‪:‬‬
‫"ﻳﻤﺤﻮ اﷲ ﻣﺎ ﻳﺸﺎء و ﻳﺜﺒﺖ" ﻗﻴﻞ ﻳﻤﺤﻮ ﻓﺮض ﻣﺎ ﻳﺸﺎء و ﻳﺜﺒﺖ ﻓﺮض ﻣﺎ ﻳﺸﺎء(‪.364‬‬
‫ﻇﺎﻫﺮاً در اﻳﻦ ﻣﻮرد »ﺑﺮﺧﻼف ﻣﺒﻨﺎي ﻋﻠﻤﻲ و اﺻﻮﻟﻲ ﺧﻮد« ﻣﺪﻋﻲ »ﻧﺴﺦ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ‪ 3‬ﺳﻮرهي ﻧﻮر در ﻣﻮرد زﻧﺎﻛﺎران داراي‬
‫ﻫﻤﺴﺮ ﺑﺎ ﺳﻨﺖ رﺳﻮلاﷲ« ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ رﺳﻮلﺧﺪا)ص( ﻣﺤﺼﻦ و ﻣﺤﺼﻨﻪ را رﺟﻢ ﻛﺮد و اﻣﺮ ﺑﻪ رﺟﻢ ﻛﺮد‬
‫و آﻧﺎن را ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﻧﺰد ﻳﺎ اﻣﺮ ﺑﻪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ زدن ﻧﻜﺮد!! و اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﺮ ﻋﺪم ﺷﻤﻮل ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ‪ 3‬ﺳﻮرهي ﻧﻮر در ﻣﻮرد زﻧﺎﻛﺎر ﻣﺤﺼﻦ و‬
‫ﻣﺤﺼﻨﻪ ﻳﺎ »ﺧﺎرج ﺷﺪن آﻧﺎن از ﺷﻤﻮل ﺣﻜﻢ« اﺳﺖ!! اﻳﻦ ﻃﺒﻖ دﻳﺪﮔﺎه ﻫﻤﻪ‪ A‬ﻋﻠﻤﺎي ﻋﻠﻢ اﺻﻮل و ﻓﻘﻪ‪ ،‬ﻣﺼﺪاق ﺑﺎرز »ﻧﺴﺦ«‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -٣٦٣‬اﻟﺮﺳﺎﻟﺔ‪ 128/‬ﺗﺎ ‪  132‬‬
‫‪ -٣٦٤‬ﻣﺤﻤﺪﺑﻦادرﻳﺲ ﺷﺎﻓﻌﻲ ‪ -‬أﺣﻜﺎم اﻟﻘﺮآن ‪  33/1‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٢۴۵ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫اﺳﺖ ﭼﺮا ﻛﻪ ﺑﻪ »اﻧﺘﻔﺎي ﺣﻜﻢ ‪ 100‬ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ« )ﻃﺒﻖ دﻳﺪﮔﺎه و ﻓﺘﻮاي ﺷﺎﻓﻌﻲ( ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺗﺮدﻳﺪي در ﺗﺤﻘﻖ‬
‫ﻋﻨﻮان »زاﻧﻴﻪ و زاﻧﻲ« )ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮرد »اﺣﺼﺎن«( ﭘﺪﻳﺪ ﻧﻴﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ اﺳﻼﻣﻲ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻜﺎﺗﻲ از‬ ‫ﭘﻨﺠﻢ( در ﻳﻜﻲ از ﻣﺼﺎدر رواﻳﻲ اﻫﻞﺳﻨﺖ‪ ،‬ﮔﺰارش ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺟﺎﻣﻌﻲ از ﻣﺬاﻫﺐ‬
‫آن ﻣﻲﭘﺮدازم‪:‬‬
‫‪A -1‬‬
‫آﻳﻪ ‪ 15‬ﺳﻮرهي ﻧﺴﺎء ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع »زﻧﺎ« اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﻘﺼﻮد از »اﺣﺒﺴﻮﻫﻦ« اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ او را در ﺧﺎﻧﻪ ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪ و از رﻓﺖوآﻣﺪ و ﺣﻀﻮر در ﺟﻤﻊ ﻣﺮدم ﺑﺎز دارﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫ﻣﺠﺪد ًا ﺑﻪ ﻓﺤﺸﺎء رو ﻧﻴﺎورد‪.‬‬
‫ﻫﻤﻪ ﻋﻠﻤﺎء در ﻣﻨﺴﻮخ ﺑﻮدن اﻳﻦ آﻳﻪ‪ ،‬اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ دارﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ در ﻧﺎﺳﺦ آن اﺧﺘﻼف ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮوﻫﻲ آﻳﻪ‪ 3 A‬ﺳﻮرهي ﻧﻮر را‬
‫‪A -3‬‬
‫ﻧﺎﺳﺦ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ و ﮔﺮوﻫﻲ رواﻳﺎت ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا)ص( را ﻧﺎﺳﺦ ﺷﻤﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻣﺮاد از اذﻳﺖ در آﻳﻪ‪ 16 A‬ﺳﻮرهي ﻧﺴﺎء »دﺷﻨﺎمدادن و زدن ﺑﺎ دﻣﭙﺎﻳﻲ« اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺑﺮﺧﻲ آﻳﻪ‪ 16 A‬را ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع »ﻟﻮاط« داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ و »اذﻳﺖ« را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﻴﻔﺮ ﻟﻮاط داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -6‬ﺑﻌﺪ از ﺗﻮﺑﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ آﻧﺎن را اذﻳﺖ ﻛﺮد و ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺑﻪ‪ A‬آﻧﺎن را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫آﻳﻪ ‪ 16‬را »ﻟﻮاط« داﻧﺴﺘﻪ و آن را ﺑﺮ اراده‪ A‬زﻧﺎ از اﻳﻦ آﻳﻪ ﺗﺮﺟﻴﺢ داده‬
‫‪ -7‬ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ﺳﻴﻮﻃﻲ از ﻋﻠﻤﺎي ﺷﺎﻓﻌﻲ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع ‪A‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -8‬ﺑﺮﺧﻲ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ‪ 3‬ﺳﻮرهي ﻧﻮر‪ ،‬در ﺧﺼﻮص زﻧﺎﻛﺎراﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ داراي ﻫﻤﺴﺮ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ )زﻧﺎي ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻨﻪ(‪.‬‬
‫‪ -9‬ﻋﺪهاي ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ زﻧﺎﻛﺎران داراي ﻫﻤﺴﺮ )زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﺔ( ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ‪ 3‬ﺳﻮرهي ﻧﻮر‪ ،‬ﻳﻜﺼﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﻣﻲﺧﻮرﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ‬
‫ﺣﻜﻢ رواﻳﺎت ﻣﻌﺘﺒﺮه ﻳﺎ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ )ادﻋﺎﻳﻲ( رﺟﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از ﺷﺎﻓﻌﻴﻪ و ﺣﺴﻦ ﺑﺼﺮي و ﻇﺎﻫﺮﻳﻪ )ﭘﻴﺮوان داود‬
‫اﺻﻔﻬﺎﻧﻲ( و ‪ ...‬اﻳﻦ روﻳﻜﺮد را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -10‬اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻋﺎﻟﻤﺎن ﻣﺬاﻫﺐ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﻋﺘﻤﺎد رواﻳﺎت و ﻳﺎ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ رﺟﻢ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ در زﻧﺎي‬
‫ﻣﺤﺼﻨﺔ و ‪ 100‬ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ در زﻧﺎي ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻨﺔ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﻣﻮارد ﺧﻼف اﻳﻦ روﻳﻜﺮد را ﻣﻨﺴﻮخ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -11‬در ﻣﻮرد زﻧﺎي ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻨﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ‪ 100‬ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ‪ ،‬اﻛﺜﺮ ﻓﻘﻬﺎء ﺑﻪ »ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻳﻜﺴﺎﻟﻪ« ﻧﻴﺰ ﻓﺘﻮا دادهاﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮﺧﻲ اﻳﻦ‬
‫ﺑﺎره ﻣﺮدان زﻧﺎﻛﺎر ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻛﺮدهاﻧﺪ وﻟﻲ ﮔﺮوﻫﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺗﻌﻤﻴﻢ آن در ﻣﻮرد ﻣﺮد و زن زﻧﺎﻛﺎر‪ ،‬ﻓﺘﻮا دادهاﻧﺪ )"و‬
‫ﻣﻮرد را ﻓﻘﻂ در ‪A‬‬
‫اﻟﻼﺗﻲ ﻳﺄﺗﻴﻦ اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ" أي اﻟﺰﻧﺎ "ﻣﻦ ﻧﺴﺎﺋﻜﻢ" ﻫﻦ اﻟﻤﺴﻠﻤﺎت "ﻓﺎﺳﺘﺸﻬﺪوا ﻋﻠﻴﻬﻦ أرﺑﻌﺔ" ﺧﻄﺎب ﻟﻸزواج أو ﻟﻠﺤﻜﺎم‬
‫"ﻣﻨﻜﻢ" أي رﺟﺎﻟﻜﻢ اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ "ﻓﺈن ﺷﻬﺪوا" ﻳﻌﻨﻲ اﻟﺸﻬﻮد ﺑﺎﻟﺰﻧﺎ "ﻓﺄﻣﺴﻜﻮﻫﻦ ﻓﻲ اﻟﺒﻴﻮت" أي أﺣﺒﺴﻮﻫﻦ ﻓﻴﻬﺎ و اﻣﻨﻌﻮﻫﻦ‬
‫ﻣﻦ ﻣﺨﺎﻟﻄﺔ اﻟﻨﺎس ﻷن اﻟﻤﺮأة إﻧﻤﺎ ﺗﻘﻊ ﻓﻲ اﻟﺰﻧﺎ ﻋﻨﺪ اﻟﺨﺮوج و اﻟﺒﺮوز إﻟﻰ اﻟﺮﺟﺎل‪ ،‬ﻓﺈذا ﺣﺒﺴﺖ ﻓﻲ اﻟﺒﻴﺖ ﻟﻢﺗﻘﺪر ﻋﻠﻰ اﻟﺰﻧﺎ ‪.‬‬
‫ﻗﺎل ﻓﻲ ﻓﺘﺢ اﻟﺒﻴﺎن ﻋﻦ اﺑﻦﻋﺒﺎس ﻗﺎل‪" :‬ﻛﺎﻧﺖ اﻟﻤﺮأة إذا ﻓﺠﺮت ﺣﺒﺴﺖ ﻓﻲ اﻟﺒﻴﺖ ﻓﺈن ﻣﺎﺗﺖ ﻣﺎﺗﺖ و إن ﻋﺎﺷﺖ ﻋﺎﺷﺖ ﺣﺘﻰ‬
‫ﻧﺰﻟﺖ اﻵﻳﺔ ﻓﻲ ﺳﻮرة اﻟﻨﻮر؛ "اﻟﺰاﻧﻴﺔ و اﻟﺰاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا" ﻓﺠﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦ ﺳﺒﻴﻼ ﻓﻤﻦ ﻋﻤﻞ ﺷﻴﺌﺎ ﺟﻠﺪ وأرﺳﻞ" و ﻗﺪ روي ﻋﻨﻪ‬
‫ﻣﻦ وﺟﻮه اﻧﺘﻬﻰ‪" .‬ﺣﺘﻰ ﻳﺘﻮﻓﺎﻫﻦ اﻟﻤﻮت" أي ﻣﻼﺋﻜﺘﻪ "أو" إﻟﻰ أن "ﻳﺠﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦ ﺳﺒﻴﻼ" ﻃﺮﻳﻘﺎ إﻟﻰ اﻟﺨﺮوج ﻣﻨﻬﺎ ‪ ...‬و ﻗﺎل‬
‫اﻟﺨﺎزن‪ :‬اﺗﻔﻖ اﻟﻌﻠﻤﺎء ﻋﻠﻰ أن ﻫﺬه اﻵﻳﺔ ﻣﻨﺴﻮﺧﺔ ﺛﻢ اﺧﺘﻠﻔﻮا ﻓﻲ ﻧﺎﺳﺨﻬﺎ ﻓﺬﻫﺐ ﺑﻌﻀﻬﻢ إﻟﻰ أن ﻧﺎﺳﺨﻬﺎ ﻫﻮ ﺣﺪﻳﺚ ﻋﺒﺎدة‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢۴۶ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﻳﻌﻨﻰ "ﺧﺬوا ﻋﻨﻲ ﺧﺬوا ﻋﻨﻲ اﻟﺤﺪﻳﺚ" و ﻫﺬا ﻋﻠﻰ ﻣﺬﻫﺐ ﻣﻦ ﻳﺮى ﻧﺴﺦ اﻟﻘﺮان ﺑﺎﻟﺴﻨﺔ‪ .‬و ذﻫﺐ ﺑﻌﻀﻬﻢ إﻟﻰ أن اﻵﻳﺔ‬
‫ﻣﻨﺴﻮﺧﺔ ﺑ‪Ĥ‬ﻳﺔ اﻟﺤﺪ اﻟﺘﻲ ﻓﻲ ﺳﻮرة اﻟﻨﻮر و ﻗﻴﻞ إن ﻫﺬه اﻵﻳﺔ ﻣﻨﺴﻮﺧﺔ ﺑﺎﻟﺤﺪﻳﺚ و اﻟﺤﺪﻳﺚ ﻣﻨﺴﻮخ ﺑ‪Ĥ‬ﻳﺔ اﻟﺠﻠﺪ‪ " ...‬و اﻟﻠﺬان‬
‫ﻳﺄﺗﻴﺎﻧﻬﺎ" أي اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ اﻟﺰﻧﺎ أو اﻟﻠﻮاط "ﻣﻨﻜﻢ" أي اﻟﺮﺟﺎل "ﻓ‪Ĥ‬ذوﻫﻤﺎ" ﺑﺎﻟﺴﺐ و اﻟﻀﺮب ﺑﺎﻟﻨﻌﺎل"ﻓﺈن ﺗﺎﺑﺎ"ﻣﻨﻬﺎ "و أﺻﻠﺤﺎ"‬
‫اﻟﻌﻤﻞ "ﻓﺄﻋﺮﺿﻮا ﻋﻨﻬﻤﺎ"و ﻻﺗﺆذوﻫﻤﺎ "إن اﷲ ﻛﺎن ﺗﻮاﺑﺎ" ﻋﻠﻰ ﻣﻦ ﺗﺎب "رﺣﻴﻤﺎ" ﺑﻪ ‪ .‬ﻗﺎل اﻟﺴﻴﻮﻃﻲ‪ :‬و ﻫﺬا ﻣﻨﺴﻮخ ﺑﺎﻟﺤﺪ‬
‫إن أرﻳﺪ ﺑﻬﺎ اﻟﺰﻧﺎ و ﻛﺬا إن أرﻳﺪ اﻟﻠﻮاط ﻋﻨﺪ اﻟﺸﺎﻓﻌﻲ‪ ،‬ﻟﻜﻦ اﻟﻤﻔﻌﻮل ﺑﻪ ﻻ ﻳﺮﺟﻢ ﻋﻨﺪه و إن ﻛﺎن ﻣﺤﺼﻨﺎ ﺑﻞ ﻳﺠﻠﺪ و ﻳﻐﺮب‪ ،‬و‬
‫إرادة اﻟﻠﻮاط أﻇﻬﺮ ﺑﺪﻟﻴﻞ ﺗﺜﻨﻴﺔ اﻟﻀﻤﻴﺮ‪ ،‬و اﻷول أراد اﻟﺰاﻧﻲ و اﻟﺰاﻧﻴﺔ‪ ،‬و ﻳﺮده ﺗﺒﻴﻴﻨﻬﻤﺎ ﺑﻤﻦ اﻟﻤﺘﺼﻠﺔ ﺑﻀﻤﻴﺮ اﻟﺮﺟﺎل و اﺷﺘﺮاﻛﻬﻤﺎ‬
‫ﻓﻲ اﻷذى و اﻟﺘﻮﺑﺔ و اﻹﻋﺮاض و ﻫﻮ ﻣﺨﺼﻮص ﺑﺎﻟﺮﺟﺎل ﻟﻤﺎ ﺗﻘﺪم ﻓﻲ اﻟﻨﺴﺎء ﻣﻦ اﻟﺤﺒﺲ اﻧﺘﻬﻰ‪" ...‬ﻓﻨﺴﺦ ذﻟﻚ ﺑ‪Ĥ‬ﻳﺔ اﻟﺠﻠﺪ"‬
‫أي اﻟﺘﻲ ﻓﻲ ﺳﻮرة اﻟﻨﻮر‪ ...‬و اﺧﺘﻠﻒ اﻟﻌﻠﻤﺎء ﻓﻲ ﻫﺬه اﻵﻳﺔ ﻓﻘﻴﻞ ﻫﻲ ﻣﺤﻜﻤﺔ و ﻫﺬا اﻟﺤﺪﻳﺚ ﻣﻔﺴﺮ ﻟﻬﺎ ‪ ،‬و ﻗﻴﻞ ﻣﻨﺴﻮﺧﺔ‬
‫ﺑﺎﻵﻳﺔ اﻟﺘﻲ ﻓﻲ أول ﺳﻮرة اﻟﻨﻮر‪ ،‬و ﻗﻴﻞ إن اﻳﺔ اﻟﻨﻮر ﻓﻲ اﻟﺒﻜﺮﻳﻦ‪ ،‬و ﻫﺬه اﻵﻳﺔ ﻓﻲ اﻟﺜﻴﺒﻴﻦ "اﻟﺜﻴﺐ ﺑﺎﻟﺜﻴﺐ ﺟﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ و رﻣﻲ‬
‫)رض(‬
‫ﺑﺎﻟﺤﺠﺎرة" اﺧﺘﻠﻔﻮا ﻓﻲ ﺟﻠﺪ اﻟﺜﻴﺐ ﻣﻊ اﻟﺮﺟﻢ ﻓﻘﺎﻟﺖ ﻃﺎﺋﻔﺔ ﻳﺠﺐ اﻟﺠﻤﻊ ﺑﻴﻨﻬﻤﺎ ﻓﻴﺠﻠﺪ ﺛﻢ ﻳﺮﺟﻢ و ﺑﻪ ﻗﺎل ﻋﻠﻲﺑﻦأﺑﻲﻃﺎﻟﺐ‬
‫و اﻟﺤﺴﻦ اﻟﺒﺼﺮي و إﺳﺤﺎق ﺑﻦ راﻫﻮﻳﻪ وداود و أﻫﻞاﻟﻈﺎﻫﺮ و ﺑﻌﺾ أﺻﺤﺎب اﻟﺸﺎﻓﻌﻲ‪ .‬و ﻗﺎل ﺟﻤﺎﻫﻴﺮ اﻟﻌﻠﻤﺎء اﻟﻮاﺟﺐ اﻟﺮﺟﻢ‬
‫وﺣﺪه‪ .‬و ﺣﺠﺔ اﻟﺠﻤﻬﻮر أن اﻟﻨﺒﻲ)ص( اﻗﺘﺼﺮ ﻋﻠﻰ رﺟﻢ اﻟﺜﻴﺐ ﻓﻲ أﺣﺎدﻳﺚ ﻛﺜﻴﺮة ﻣﻨﻬﺎ ﻗﺼﺔ ﻣﺎﻋﺰ و ﻗﺼﺔ اﻟﻤﺮأة اﻟﻐﺎﻣﺪﻳﺔ ﻗﺎﻟﻪ‬
‫اﻟﻨﻮوي "و اﻟﺒﻜﺮ ﺑﺎﻟﺒﻜﺮ ﺟﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ و ﻧﻔﻲ ﺳﻨﺔ" ﻓﻴﻪ ﺣﺠﺔ ﻟﻠﺸﺎﻓﻌﻲ و اﻟﺠﻤﺎﻫﻴﺮ أﻧﻪ ﻳﺠﺐ ﻧﻔﻲ ﺳﻨﺔ رﺟﻼ ﻛﺎن أو اﻣﺮأة‪ .‬و ﻗﺎل‬
‫اﻟﺤﺴﻦ ﻻﻳﺠﺐ اﻟﻨﻔﻲ‪ .‬و ﻗﺎل ﻣﺎﻟﻚ و اﻷوزاﻋﻲ ﻻ ﻧﻔﻲ ﻋﻠﻰ اﻟﻨﺴﺎء‪ ،‬و روي ﻣﺜﻠﻪ ﻋﻦ ﻋﻠﻲ ﻗﺎﻟﻮا ﻷﻧﻬﺎ ﻋﻮرة و ﻓﻲ ﻧﻔﻴﻬﺎ ﺗﻀﻴﻴﻊ‬
‫ﻟﻬﺎ و ﺗﻌﺮﻳﺾ ﻟﻬﺎ ﻟﻠﻔﺘﻨﺔ‪ ،‬ﻟﻬﺬا ﻧﻬﻴﺖ ﻋﻦ اﻟﻤﺴﺎﻓﺮة إﻻ ﻣﻊ ﻣﺤﺮم‪ .‬و ﺣﺠﺔ اﻟﺸﺎﻓﻌﻲ ﻇﺎﻫﺮة‪ .‬و ﻗﻮﻟﻪ)ص(‪ " :‬اﻟﺜﻴﺐ ﺑﺎﻟﺜﻴﺐ" اﻟﺦ‬
‫ﻟﻴﺲ ﻋﻠﻰ ﺳﺒﻴﻞ اﻻﺷﺘﺮاط ﺑﻞ ﺣﺪ اﻟﺒﻜﺮ اﻟﺠﻠﺪ و اﻟﺘﻐﺮﻳﺐ ﺳﻮاء زﻧﻰ ﺑﺒﻜﺮ أم ﺑﺜﻴﺐ‪ ،‬و ﺣﺪ اﻟﺜﻴﺐ اﻟﺮﺟﻢ‪ ،‬ﺳﻮاء زﻧﻰ ﺑﺜﻴﺐ أم‬
‫ﺑﺒﻜﺮ‪ ،‬ﻓﻬﻮ ﺷﺒﻴﻪ ﺑﺎﻟﺘﻘﻴﻴﺪ اﻟﺬي ﻳﺨﺮج ﻋﻠﻰ اﻟﻐﺎﻟﺐ‪ .‬ﻗﺎﻟﻪ اﻟﻨﻮوي(‪.365‬‬
‫ﺷﺸﻢ( ﻳﻜﻲ از ﻓﻘﻬﺎي ﺷﻴﻌﻪ در ﺧﺼﻮص اﻳﻦ آﻳﺎت ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﻄﻠﺐ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬اﻛﺜﺮ ﻣﻔﺴﺮان و ﻳﺎ اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ آﻧﺎن در ﻣﻮرد آﻳﺎت ‪ 15‬و ‪ 16‬ﻧﺴﺎء اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻳﺎت ﻳﺎدﺷﺪه در ‪A‬‬
‫ﺑﺎره زﻧﺎﻛﺎران اﺳﺖ و‬
‫ﺳﭙﺲ ﻧﺴﺦ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ ﺑﺎ ﻣﺠﺎزات »زﻧﺪاﻧﻲ ﺷﺪن در ﺧﺎﻧﻪ ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺮگ« و زﻧﺎي ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻨﻪ ﺑﺎ ﻣﺠﺎزات‬
‫»اذﻳﺖ و ﺳﺮزﻧﺶ ﺗﺎ ﺗﻮﺑﻪ« ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻧﺎﺳﺦ آن ﺳﻨﺖ ﻣﺮوﻳ‪‬ﺔ از رﺳﻮلﺧﺪا)ص( اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ »رﺟﻢ و ‪ 100‬ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ« ﺑﺮاي زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ و ﺣﻜﻢ»‪ 100‬ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ‬
‫و ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻳﻚ ﺳﺎﻟﻪ« ﺑﺮاي زﻧﺎي ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻨﻪ را ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﺮﺧﻲ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ‪ 15‬در ﻣﻮرد »ﻣﺴﺎﺣﻘﺔ« اﺳﺖ و ﻣﺮاد از »ﺟﻌﻞ ﺳﺒﻴﻞ=ﻗﺮاردادن راه« ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪن اﻣﻜﺎن ازدواج‬
‫و ﺑﻲ ﻧﻴﺎز ﺷﺪن ﺑﻮاﺳﻄﻪ‪ A‬آن اﺳﺖ‪.‬‬
‫)ص(‬
‫ﻛﻪ ﭘﺲ از آﻳﻪ‪» A‬اﻟﺰاﻧﻴﺔ و اﻟﺰاﻧﻲ ‪ «...‬ﻓﺮﻣﻮد‪» :‬ﻗﺪ‬ ‫‪ -4‬رواﻳﺎت ﻣﻨﻘﻮﻟﻪ از اﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮ)ع( و اﻣﺎم ﺻﺎدق)ع( و ﺑﻴﺎن رﺳﻮلﺧﺪا‬
‫ﺟﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦ ﺳﺒﻴﻼ‪ «...‬ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪه‪ A‬ارﺗﺒﺎط آﻳﺎت ﻳﺎدﺷﺪه‪ A‬ﺳﻮرهي ﻧﺴﺎء ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع »زﻧﺎ« ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -٣٦٥‬ﻋﻮناﻟﻤﻌﺒﻮد‪ ،‬اﻟﻌﻈﻴﻢ آﺑﺎدي ج ‪ 12‬ص ‪  62 – 60‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٢۴٧ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ -5‬ﺛﺒﻮت »رﺟﻢ« ﺑﺎ رواﻳﺎت ﻣﺘﻮاﺗﺮه ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺳﻴﺪه اﺳﺖ و ﺗﺮدﻳﺪي از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در آن ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮔﺮوﻫﻲ‬
‫ﻣﺜﻞ ﺧﻮارج ﻣﻮرد اﻋﺘﻨﺎ ﻗﺮار ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ -6‬ﺑﺮﺧﻲ آﻳﻪ‪ 16 A‬را در ﻣﻮرد »ﻟﻮاط« داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ وﻟﻲ اﻛﺜﺮ ﻣﻔﺴﺮان آن را ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻧﺎ ﺷﻤﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -7‬ﻣﺮاد از »آذوﻫﻤﺎ« ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻧﻈﺮ »اﺑﻦﻋﺒﺎس« ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪» :‬زدن ﺑﺎ دﻣﭙﺎﻳﻲ و ﺳﺮزﻧﺶ ﮔﻔﺘﺎري« و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ »ﻣﺠﺎﻫﺪ«‬
‫ﺻﺮﻓﺎ »ﺗﻮﺑﻴﺦ و ﺳﺮزﻧﺶ« اﺳﺖ )ﺷﺮع اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻓﻲ ﺑﺪو اﻻﺳﻼم إذا زﻧﺖ اﻟﺜﻴﺐ أن ﺗﺤﺒﺲ ﺣﺘﻰ ﺗﻤﻮت‪ ،‬و اﻟﺒﻜﺮ أن ﺗﺆذى و‬
‫ﺗﻮﺑﺦ ﺣﺘﻰ ﺗﺘﻮب‪ ،‬ﺛﻢ ﻧﺴﺦ ﻫﺬا اﻟﺤﻜﻢ ﻓﺄوﺟﺐ ﻋﻠﻰ اﻟﺜﻴﺐ اﻟﺮﺣﻢ و ﻋﻠﻰ اﻟﺒﻜﺮ ﺟﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ‪ .‬و روى ﻋﺒﺎدةﺑﻦاﻟﺼﺎﻣﺖ أن‬
‫ﻗﺎل‪" :‬ﺧﺬوا ﻋﻨﻲ‪ ،‬ﻗﺪ ﺟﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦ ﺳﺒﻴﻼ‪ ،‬اﻟﺒﻜﺮ ﺑﺎﻟﺒﻜﺮ ﺟﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ و ﺗﻐﺮﻳﺐ ﻋﺎم‪ ،‬و اﻟﺜﻴﺐ ﺑﺎﻟﺜﻴﺐ ﺟﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ و‬ ‫)ص(‬
‫اﻟﻨﺒﻲ‬
‫اﻟﺮﺟﻢ"‪ .‬و ﻗﻴﻞ‪ :‬اﻟﻤﺮاد ﺑﺎﻵﻳﺔ اﻷوﻟﻰ اﻟﺜﻴﺐ و ﺑﺎﻟﺜﺎﻧﻴﺔ اﻟﺒﻜﺮ‪ ،‬ﺑﺪﻻﻟﺔ أﻧﻪ أﺿﺎف اﻟﻨﺴﺎء إﻟﻴﻨﺎ ﻓﻲ اﻷوﻟﻰ ﻓﻘﺎل‪" :‬و اﻟﻼﺗﻲ ﻳﺄﺗﻴﻦ‬
‫اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ ﻣﻦ ﻧﺴﺎﺋﻜﻢ"‪ ،‬ﻓﻜﺎﻧﺖ إﺿﺎﻓﺔ زوﺟﻴﺔ‪ ،‬ﻷﻧﻪ ﻟﻮ أراد ﻏﻴﺮ اﻟﺰوﺟﺎت ﻟﻘﺎل ﻣﻦ اﻟﻨﺴﺎء‪ ،‬و ﻻﻓﺎﺋﺪة ﻟﻠﺰوﺟﻴﺔ ﻫﻬﻨﺎ اﻻ أﻧﻬﺎ‬
‫ﺛﻴﺐ‪ .‬و ﻗﺎل أﻛﺜﺮ اﻟﻤﻔﺴﺮﻳﻦ‪ :‬أن ﻫﺬه اﻵﻳﺔ ﻣﻨﺴﻮﺧﺔ‪ ،‬ﻷﻧﻪ ﻛﺎن اﻟﻔﺮض اﻷول ان اﻟﻤﺮأة إذا زﻧﺖ و ﻗﺎﻣﺖ ﻋﻠﻴﻬﺎ اﻟﺒﻴﻨﺔ ﺑﺬﻟﻚ‬
‫أرﺑﻌﺔ ﺷﻬﻮد أن ﺗﺤﺒﺲ ﻓﻲ اﻟﺒﻴﺖ أﺑﺪا ﺣﺘﻰ ﺗﻤﻮت‪ ،‬ﺛﻢ ﻧﺴﺦ ذﻟﻚ ﺑﺎﻟﺮﺟﻢ ﻓﻲ اﻟﻤﺤﺼﻨﻴﻦ و اﻟﺠﻠﺪ ﻓﻲ اﻟﺒﻜﺮﻳﻦ‪/.‬ﻓﺼﻞ‪ /‬و ﻗﻮﻟﻪ‬
‫"أو ﻳﺠﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦ ﺳﺒﻴﻼ" ﻗﺎل اﺑﻦﻋﺒﺎس‪ :‬ﻣﻌﻨﻰ اﻟﺴﺒﻴﻞ أﻧﻪ اﻟﺠﻠﺪ ﻟﻠﺒﻜﺮ ﻣﺎﺋﺔ و ﻟﻠﺜﻴﺐ اﻟﻤﺤﺼﻦ اﻟﺮﺟﻢ‪ .‬و ﻗﻮﻟﻪ "ﻳﺄﺗﻴﻦ‬
‫اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ" أي ﺑﺎﻟﻔﺎﺣﺸﺔ‪ ،‬ﻓﺤﺬف اﻟﺒﺎء ﻛﻤﺎ ﻳﻘﻮﻟﻮن أﺗﻴﺖ أﻣﺮا ﻋﻈﻴﻤﺎ أي ﺑﺄﻣﺮ ﻋﻈﻴﻢ‪ .‬و ﻗﺎل أﺑﻮ ﻣﺴﻠﻢ "و اﻟﻼﺗﻲ ﻳﺄﺗﻴﻦ‬
‫اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ" ﻫﻲ اﻟﻤﺮأة ﺗﺨﻠﻮ ﺑﺎﻟﻤﺮأة ﻓﻲ اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ اﻟﻤﺬﻛﻮرة ﻋﻨﻬﻦ "أو ﻳﺠﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦ ﺳﺒﻴﻼ" ﺑﺎﻟﺘﺰوﻳﺞ و اﻻﺳﺘﻐﻨﺎء ﺑﺎﻟﻨﻜﺎح‪ .‬و‬
‫ﻫﺬا ﺧﻼف ﻣﺎ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﻤﻔﺴﺮون‪ ،‬ﻷﻧﻬﻢ ﻣﺘﻔﻘﻮن ﻋﻠﻰ أن اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ اﻟﻤﺬﻛﻮرة ﻓﻲ اﻵﻳﺔ ﻫﻲ اﻟﺰﻧﺎ‪ ،‬و ﻫﻮ اﻟﻤﺮوي ﻋﻦ أﺑﻲﺟﻌﻔﺮ و‬
‫أﺑﻰﻋﺒﺪ اﷲ ﻋﻠﻴﻬﻤﺎاﻟﺴﻼم‪ .‬و ﻟﻤﺎ ﻧﺰل ﻗﻮﻟﻪ "اﻟﺰاﻧﻴﺔ و اﻟﺰاﻧﻲ" ﻗﺎل اﻟﻨﺒﻲ)ص(‪ :‬ﻗﺪ ﺟﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦ ﺳﺒﻴﻼ اﻟﺒﻜﺮ ﺑﺎﻟﺒﻜﺮ ﺟﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ و‬
‫ﺗﻐﺮﻳﺐ ﻋﺎم‪ ،‬و اﻟﺜﻴﺐ ﺑﺎﻟﺜﻴﺐ اﻟﺠﻠﺪ ﺛﻢ اﻟﺮﺟﻢ‪ .‬ﻗﺎل اﻟﺤﺴﻦ و ﻗﺘﺎدة‪ :‬إذا ﺟﻠﺪ اﻟﺒﻜﺮ ﻓﺈﻧﻪ ﻳﻨﻔﻰ ﺳﻨﺔ‪ ،‬و ﻫﻮ ﻣﺬﻫﺒﻨﺎ‪ .‬و ﻗﺎل‬
‫اﻟﺠﺒﺎﺋﻲ‪ :‬اﻟﻨﻔﻲ ﻳﺠﻮز ﻣﻦ ﻃﺮﻳﻖ اﺟﺘﻬﺎد اﻻﻣﺎم‪ ،‬و أﻣﺎ ﻣﻦ وﺟﺐ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺠﻠﺪ و اﻟﺮﺟﻢ ﻓﺈﻧﻪ ﻳﺠﻠﺪ أوﻻ ﺛﻢ ﻳﺮﺟﻢ‪ .‬و أﻛﺜﺮ اﻟﻔﻘﻬﺎء‬
‫ﻋﻠﻰ أﻧﻬﻤﺎ ﻻ ﻳﺠﺘﻤﻌﺎن ﻓﻲ اﻟﺸﻴﺦ اﻟﺰاﻧﻲ اﻟﻤﺤﺼﻦ أﻳﻀﺎ‪ .‬و ﺛﺒﻮت اﻟﺮﺟﻢ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻦ ﺟﻬﺔ اﻟﺘﻮاﺗﺮ ﻻﻳﺨﺘﻠﺞ ﻓﻴﻪ ﺷﻚ‪ ،‬و ﻻاﻋﺘﺪاد‬
‫ﺑﺨﻼف اﻟﺨﻮارج ﻓﻴﻪ‪ .‬و أﻣﺎ ﻗﻮﻟﻪ "و اﻟﻠﺬان ﻳﺄﺗﻴﺎﻧﻬﺎ ﻣﻨﻜﻢ ﻓ‪Ĥ‬ذوﻫﻤﺎ ﻓﺎن ﺗﺎﺑﺎ و أﺻﻠﺤﺎ ﻓﺄﻋﺮﺿﻮا ﻋﻨﻬﻤﺎ" اﻟﻤﻌﻨﻲ ﺑﻘﻮﻟﻪ‪" :‬اﻟﻠﺬان"‬
‫ﻓﻴﻪ ﺛﻼﺛﺔ أﻗﻮال أﻗﻮاﻫﺎ ﻣﺎ ﻗﺎل اﻟﺤﺴﻦ و ﻋﻄﺎ أﻧﻬﻤﺎ اﻟﺮﺟﻞ و اﻟﻤﺮأة و ﻗﺎل اﻟﺴﺪي و اﺑﻦزﻳﺪ ﻫﻤﺎ اﻟﺒﻜﺮان ﻣﻦ اﻟﺮﺟﺎل و اﻟﻨﺴﺎء‪،‬‬
‫و ﻗﺎل ﻣﺠﺎﻫﺪ ﻫﻤﺎ اﻟﺮﺟﻼن اﻟﺰاﻧﻴﺎن‪ .‬ﻗﺎل اﻟﺮﻣﺎﻧﻲ‪ :‬ﻗﻮل ﻣﺠﺎﻫﺪ ﻻ ﻳﺼﺢ‪ ،‬ﻷﻧﻪ ﻟﻮ ﻛﺎن ﻛﺬﻟﻚ ﻟﻜﺎن ﻟﻠﺘﺜﻨﻴﺔ ﻣﻌﻨﻰ‪ ،‬ﻷﻧﻪ اﻧﻤﺎ ﻳﺠﺊ‬
‫اﻟﻮﻋﺪ و اﻟﻮﻋﻴﺪ ﺑﻠﻔﻆ اﻟﺠﻤﻊ‪ ،‬ﻷﻧﻪ ﻟﻜﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻢ أو ﺑﻠﻔﻆ اﻟﻮاﺣﺪ ﻟﺪﻻﻟﺘﻪ ﻋﻠﻰ اﻟﺠﻨﺲ اﻟﺬي ﻳﻌﻤﻬﻢ ﺟﻤﻴﻌﻬﻢ‪ ،‬و أﻣﺎ اﻟﺘﺜﻨﻴﺔ ﻓﻼ‬
‫ﻓﺎﺋﺪة ﻓﻴﻬﺎ‪ .‬و اﻷول أﻇﻬﺮ‪ .‬و ﻗﺎل أﺑﻮ ﻣﺴﻠﻢ‪ :‬ﻫﻤﺎ اﻟﺮﺟﻼن ﻳﺨﻠﻮان ﻓﻲ اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ ﺑﻴﻨﻬﻤﺎ‪ .‬و اﻟﺬي ﻋﻠﻴﻪ ﺟﻤﻬﻮر اﻟﻤﻔﺴﺮﻳﻦ أن‬
‫اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ ﻫﻲ اﻟﺰﻧﺎ ﻫﻬﻨﺎ‪ ،‬و ان اﻟﺤﻜﻢ اﻟﻤﺬﻛﻮر ﻓﻲ ﻫﺬه اﻵﻳﺔ ﻣﻨﺴﻮخ ﺑﺎﻟﺤﺪ اﻟﻤﻔﺮوض ﻓﻲ ﺳﻮرة اﻟﻨﻮر‪ .‬و ﺑﻌﻀﻬﻢ ﻗﺎل‪ :‬ﻧﺴﺨﻬﺎ‬
‫اﻟﺤﺪود ﺑﺎﻟﺮﺟﻢ أو اﻟﺠﻠﺪ‪ .‬و ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ‪" :‬ﻓ‪Ĥ‬ذوﻫﻤﺎ" ﻗﻴﻞ‪ :‬ﻓﻲ ﻣﻌﻨﺎه ﻗﻮﻻن‪ :‬أﺣﺪﻫﻤﺎ ﻗﻮل اﺑﻦﻋﺒﺎس و ﻫﻮ اﻟﺘﻌﻴﻴﺮ ﺑﺎﻟﻠﺴﺎن و‬
‫اﻟﻀﺮب ﺑﺎﻟﻨﻌﺎل‪ ،‬و ﻗﺎل ﻣﺠﺎﻫﺪ ﻫﻮ اﻟﺘﻮﺑﻴﺦ‪ ... .‬و ﻗﺎل اﻟﺠﺒﺎﺋﻲ‪ :‬ﻓﻲ اﻵﻳﺔ دﻻﻟﺔ ﻋﻠﻰ ﻧﺴﺦ اﻟﻘﺮآن ﺑﺎﻟﺴﻨﺔ اﻟﻤﻘﻄﻮع ﺑﻬﺎ‪ ،‬ﻷﻧﻬﺎ‬
‫ﻧﺴﺨﺖ ﺑﺎﻟﺮﺟﻢ أو اﻟﺠﻠﺪ و اﻟﺮﺟﻢ ﺛﺒﺖ ﺑﺎﻟﺴﻨﺔ‪ .‬و ﻣﻦ ﺧﺎﻟﻒ ﻓﻲ ذﻟﻚ ﻳﻘﻮل‪ :‬ﻫﺬه اﻵﻳﺔ ﻧﺴﺨﺖ ﺑﺎﻟﺠﻠﺪ ﻓﻲ اﻟﺰﻧﺎ و أﺿﻴﻒ إﻟﻴﻪ‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢۴٨ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫اﻟﺮﺟﻢ زﻳﺎدة ﻻ ﻧﺴﺨﺎ‪ ،‬و ﻟﻢﻳﺜﺒﺖ ﻧﺴﺦ اﻟﻘﺮآن ﺑﺎﻟﺴﻨﺔ‪ .‬و أﻣﺎ اﻷذى اﻟﻤﺬﻛﻮر ﻓﻲ اﻵﻳﺔ ﻓﻠﻴﺲ ﺑﻤﻨﺴﻮخ‪ ،‬ﻓﺎن اﻟﺰاﻧﻲ ﻳﺆذى و‬
‫ﻳﻮﺑﺦ ﻋﻠﻰ ﻓﻌﻠﻪ و ﻳﺬم‪ ،‬و اﻧﻤﺎ ﻻﻳﻘﺘﺼﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻓﺰﻳﺪ ﻓﻲ اﻷذى إﻗﺎﻣﺔ اﻟﺤﺪ ﻋﻠﻴﻪ‪ ،‬و اﻧﻤﺎ ﻧﺴﺦ اﻻﻗﺘﺼﺎر ﻋﻠﻴﻪ(‪.366‬‬
‫ﻫﻔﺘﻢ( ﻳﻜﻲ از ﻓﻘﻬﺎي ﺣﻨﺎﺑﻠﺔ‪ ،‬ﻧﻜﺎت ﻣﻬﻢ اﻳﻦ آﻳﺎت را ﭼﻨﻴﻦ ﮔﺰارش ﻛﺮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﺴﺎء در ﻣﻮرد »ﺣﻜﻢ زﻧﺎ« در اول اﺳﻼم ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ آﻳﺎت؛ ﺣﻜﻢ زن »ﺣﺒﺲ در ﺧﺎﻧﻪ و‬ ‫‪ -1‬آﻳﺎت ‪ 15‬و ‪16‬‬
‫اذﻳﺖ ﺗﺎ ﻣﺮگ ﻳﺎ ﻗﺮاردادن راه از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا« ﺑﻮده و ﺣﻜﻢ ﻣﺮد »اذﻳﺖ ﺗﺎ ﺗﻮﺑﻪ« ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﮔﺮوﻫﻲ »ﻧﺎﺳﺦ« اﻳﻦ آﻳﺎت را آﻳﻪ‪ 3 A‬ﺳﻮرهي ﻧﻮر داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ و اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ را از اﺑﻦﻋﺒﺎس ﻧﻘﻞ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﮔﺮوﻫﻲ »ﻧﺎﺳﺦ« را اﺣﺎدﻳﺚ رﺳﻮلﺧﺪا)ص( داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻋﻨﻮانِ »ﺧﺬوا ﻋﻨﻲ ‪ ...‬ﻗﺪ ﺟﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦ ﺳﺒﻴﻼ« ﮔﺰارش ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -4‬اﺣﻤﺪﺑﻦﺣﻨﺒﻞ )اﻣﺎم ﺣﻨﺎﺑﻠﻪ( ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ؛ آﻳﺎت ﺳﻮره‪ A‬ﻧﺴﺎء ﺑﺎ آﻳﻪ‪ 3 A‬ﺳﻮرهي ﻧﻮر ﻧﺴﺦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺳﺨﻦ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﺎﺳﺦ آﻳﺎت ﻳﺎدﺷﺪه را رواﻳﺎت ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺧﺪا)ص( داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﺑﺨﺎﻃﺮ آﻧﻜﻪ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻗﺒﻮل »ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﺎ ﺧﺒﺮ‬
‫ﻏﻴﺮ ﻣﺘﻮاﺗﺮ« اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -6‬ﮔﺮوﻫﻲ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﺨﻦ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺧﺪا)ص( ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ؛ »ﻗﺪﺟﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦ ﺳﺒﻴﻼ« ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ »وﺣﻲ« ﺑﻮده و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ‬
‫از ﻋﻨﻮان »ﺟﻌﻞ اﷲ« اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮده اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ آن ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ آﻳﻪاي ﻛﻪ ﺗﻼوت آن ﺛﺒﺖ ﻧﺸﺪه ﺑﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻧﺎزل‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ ) ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ادﻋﺎﻳﻲ رﺟﻢ(‪.‬‬
‫‪ -7‬در ﻣﻮرد ﺣﻜﻢ »رﺟﻢ« ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺨﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮوﻫﻲ آن را از ﻃﺮﻳﻖ ﺳﻨﺖ ﻣﻲداﻧﻨﺪ و ﮔﺮوﻫﻲ ﻣﺪﻋﻲ آﻳﻪاي‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻼوت آن ﻧﺴﺦ ﺷﺪه وﻟﻲ ﺣﻜﻤﺶ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ )ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ‪" :‬و اﻟﻼﺗﻲ ﻳﺄﺗﻴﻦ اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ ﻣﻦ ﻧﺴﺎﺋﻜﻢ" و ﻗﻮﻟﻪ ‪:‬‬
‫"و اﻟﻠﺬان ﻳﺄﺗﻴﺎﻧﻬﺎ ﻣﻨﻜﻢ ﻓ‪Ĥ‬ذوﻫﻤﺎ" اﻵﻳﺘﺎن أﻣﺎ اﻵﻳﺔ اﻷوﻟﻰ ﻓﺈﻧﻬﺎ دﻟﺖ ﻋﻠﻰ أن ﺣﺪ اﻟﺰاﻧﻴﺔ ﻛﺎن أول اﻹﺳﻼم اﻟﺤﺒﺲ إﻟﻰ أن‬
‫ﺗﻤﻮت أو ﻳﺠﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﺎ ﺳﺒﻴﻼ و ﻫﻮ ﻋﺎم ﻓﻲ اﻟﺒﻜﺮ و اﻟﺜﻴﺐ و اﻵﻳﺔ اﻟﺜﺎﻧﻴﺔ اﻗﺘﻀﺖ أن ﺣﺪ اﻟﺰاﻧﻴﻴﻦ اﻷذى ﻓﻈﻬﺮ ﻣﻦ اﻵﻳﺘﻴﻦ أن‬
‫ﺣﺪ اﻟﻤﺮأة ﻛﺎن اﻟﺤﺒﺲ و اﻷذى ﺟﻤﻴﻌﺎ و ﺣﺪ اﻟﺮﺟﻞ ﻛﺎن اﻷذى ﻓﻘﻂ ﻷن اﻟﺤﺒﺲ ورد ﺧﺎﺻﺎ ﻓﻲ اﻟﻨﺴﺎء و اﻷذى و رد ﻋﺎﻣﺎ‬
‫ﻓﻲ اﻟﺮﺟﻞ و اﻟﻤﺮأة و إﻧﻤﺎ ﺧﺺ اﻟﻨﺴﺎء ﻓﻲ اﻵﻳﺔ اﻷوﻟﻰ ﺑﺎﻟﺬﻛﺮ ﻷﻧﻬﻦ ﻳﻨﻔﺮدن ﺑﺎﻟﺤﺒﺲ دون اﻟﺮﺟﺎل و ﺟﻤﻊ ﺑﻴﻨﻬﻤﺎ ﻓﻲ اﻵﻳﺔ‬
‫اﻟﺜﺎﻧﻴﺔ ﻷﻧﻬﻤﺎ ﻳﺸﺘﺮﻛﺎن ﻓﻲ اﻷذى و ﻻﻳﺨﺘﻠﻒ اﻟﻌﻠﻤﺎء ﻓﻲ ﻧﺴﺦ ﻫﺬﻳﻦ اﻟﺤﻜﻤﻴﻦ ﻋﻦ اﻟﺰاﻧﻴﻴﻦ أﻋﻨﻲ اﻟﺤﺒﺲ و اﻷذى و إﻧﻤﺎ‬
‫اﺧﺘﻠﻔﻮا ﺑﻤﺎذا ﻧﺴﺨﺎ؟ ﻓﻘﺎل ﻗﻮم ﻧﺴﺨﺎ ﺑﻘﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ‪" :‬اﻟﺰاﻧﻴﺔ و اﻟﺰاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة"‪ .‬أﺧﺒﺮﻧﺎ اﻟﻤﺒﺎرك ﺑﻦ‬
‫ﻋﻠﻲ ﻗﺎل‪ ... :‬ﻋﻦ اﺑﻦﻋﺒﺎس رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻬﻤﺎ "و اﻟﻼﺗﻲ ﻳﺄﺗﻴﻦ اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ ﻣﻦ ﻧﺴﺎﺋﻜﻢ ﻓﺎﺳﺘﺸﻬﺪوا ﻋﻠﻴﻬﻦ أرﺑﻌﺔ ﻣﻨﻜﻢ" ﻗﺎل‪:‬‬
‫ﻛﺎﻧﺖ اﻟﻤﺮأة إذا زﻧﺖ ﺣﺒﺴﺖ ﻓﻲ اﻟﺒﻴﺖ ﺣﺘﻰ ﺗﻤﻮت و ﻛﺎن اﻟﺮﺟﻞ إذا زﻧﻰ أوذي ﺑﺎﻟﺘﻌﺒﻴﺮ و اﻟﻀﺮب ﺑﺎﻟﻨﻌﺎل ﻓﻨﺰﻟﺖ‪" :‬اﻟﺰاﻧﻴﺔ و‬
‫اﻟﺰاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة" و إن ﻛﺎﻧﺎ ﻣﺤﺼﻨﻴﻦ رﺟﻤﺎ ﺑﺴﻨﺔ رﺳﻮلاﷲ)ص(‪ .‬أﺧﺒﺮﻧﺎ ﻋﺒﺪاﻟﻮﻫﺎب اﻟﺤﺎﻓﻆ ‪ ...‬ﻋﻦ‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪ "ﻓ‪Ĥ‬ذوﻫﻤﺎ" ﻳﻌﻨﻲ ﺳﺒﺎ ﺛﻢ ﻧﺴﺨﺘﻬﺎ "اﻟﺰاﻧﻴﺔ و اﻟﺰاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة"‪ .‬أﺧﺒﺮﻧﺎ إﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺑﻦ أﺣﻤﺪ‬
‫‪ ...‬ﻋﻦ ﻗﺘﺎدة "ﻓﺎﻣﺴﻜﻮﻫﻦ ﻓﻲ اﻟﺒﻴﻮت ﺣﻨﻰ ﻳﺘﻮﻓﺎﻫﻦ اﻟﻤﻮت" ﻗﺎل‪ :‬ﻧﺴﺨﺘﻬﺎ اﻟﺤﺪود‪ .‬ﻗﺎل أﺣﻤﺪ‪ ... :‬ﻋﻦ ﻗﺘﺎدة "و اﻟﻼﺗﻲ ﻳﺄﺗﻴﻦ‬
‫اﻟﻔﺎﺣﺸﺔ ﻣﻦ ﻧﺴﺎﺋﻜﻢ" ﻗﺎل‪ :‬ﻛﺎﻧﺖ ﻫﺬه اﻵﻳﺔ ﻗﺒﻞ اﻟﺤﺪود ﺛﻢ أﻧﺰﻟﺖ "و اﻟﻠﺬان ﻳﺄﺗﻴﺎﻧﻬﺎ ﻣﻨﻜﻢ" ﻓ‪Ĥ‬ذوﻫﻤﺎ" ﻗﺎل‪ :‬ﻛﺎﻧﺎ ﻳﺆذﻳﺎن‬
‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -٣٦٦‬ﻓﻘﻪاﻟﻘﺮآن‪ ،‬اﻟﻘﻄﺐ اﻟﺮاوﻧﺪي ج ‪ 2‬ص ‪  370 – 367‬‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٢۴٩ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺑﺎﻟﻘﻮل و اﻟﺸﻢ و ﺗﺤﺒﺲ اﻟﻤﺮأة ﺛﻢ إن اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻧﺴﺦ ذﻟﻚ ﻓﻘﺎل‪" :‬اﻟﺰاﻧﻴﺔ و اﻟﺰاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة"‪ .‬ﻗﺎل‬
‫أﺣﻤﺪ‪ ...‬ﻋﻦ ﻣﺠﺎﻫﺪ "و اﻟﻠﺬان ﻳﺄﺗﻴﺎﻧﻬﺎ ﻣﻨﻜﻢ ﻓ‪Ĥ‬ذوﻫﻤﺎ" ﻗﺎل‪ :‬ﻧﺴﺨﺘﻪ اﻵﻳﺔ اﻟﺘﻲ ﻓﻲ اﻟﻨﻮر ﺑﺎﻟﺤﺪ اﻟﻤﻔﺮوض‪ .‬ﻗﺎل ﻗﻮم‪ :‬ﻧﺴﺦ‬
‫ﻫﺬان اﻟﺤﻜﻤﺎن ﺑﺤﺪﻳﺚ ﻋﺒﺎدةﺑﻦاﻟﺼﺎﻣﺖ ﻋﻦ اﻟﻨﺒﻲ)ص( أﻧﻪ ﻗﺎل‪" :‬ﺧﺬوا ﻋﻨﻲ ﺧﺬوا ﻋﻨﻲ ﻗﺪ ﺟﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦ ﺳﺒﻴﻼ اﻟﺜﻴﺐ ﺑﺎﻟﺜﻴﺐ‬
‫ﺟﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ و رﺟﻢ ﺑﺎﻟﺤﺠﺎرة و اﻟﺒﻜﺮ ﺑﺎﻟﺒﻜﺮ ﺟﻠﺪ ﻣﺎﺋﺔ و ﻧﻔﻲ ﺳﻨﺔ "ﻗﺎﻟﻮا ﻓﻨﺴﺨﺖ اﻵﻳﺔ ﺑﻬﺬا اﻟﺤﺪﻳﺚ و ﻫﺆﻻء ﻳﺠﻴﺰون ﻧﺴﺦ‬
‫اﻟﻘﺮآن ﺑﺎﻟﺴﻨﺔ‪ .‬و ﻫﺬا ﻗﻮل ﻣﻄﺮح ﻷﻧﻪ ﻟﻮ ﺟﺎز ﻧﺴﺦ اﻟﻘﺮآن ﺑﺎﻟﺴﻨﺔ ﻟﻜﺎن ﻳﻨﺒﻐﻲ أن ﻳﺸﺘﺮط اﻟﺘﻮاﺗﺮ ﻓﻲ ذﻟﻚ اﻟﺤﺪﻳﺚ ﻓﺄﻣﺎ أن‬
‫ﻳﻨﺴﺦ اﻟﻘﺮآن ﺑﺄﺧﺒﺎر اﻵﺣﺎد ﻓﻼﻳﺠﻮز ذﻟﻚ و ﻫﻮ ﻣﻦ أﺧﺒﺎر اﻵﺣﺎد‪ .‬و ﻗﺎل اﻵﺧﺮون اﻟﺴﺒﻴﻞ اﻟﺬي ﺟﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦ ﻫﻮ اﻵﻳﺔ‪:‬‬
‫"اﻟﺰاﻧﻴﺔ و اﻟﺰاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺎﺋﺔ ﺟﻠﺪة" ﻗﺎل آﺧﺮون ﺑﻞ اﻟﺴﺒﻴﻞ ﻗﺮآن ﻧﺰل ﺛﻢ رﻓﻊ رﺳﻤﻪ و ﺑﻘﻲ ﺣﻜﻤﻪ و ﻇﺎﻫﺮ‬
‫ﺣﺪﻳﺚ ﻋﺒﺎدة ﻳﺪل ﻋﻠﻰ ذﻟﻚ ﻷﻧﻪ ﻗﺎل‪" :‬ﻗﺪ ﺟﻌﻞ اﷲ ﻟﻬﻦ ﺳﺒﻴﻼ" ﻓﺄﺧﺒﺮ أن اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﺟﻌﻞ ﻟﻬﻦ اﻟﺴﺒﻴﻞ و اﻟﻈﺎﻫﺮ أﻧﻪ ﺑﻮﺣﻲ‬
‫ﻟﻢ ﺗﺴﺘﻘﺮ ﺗﻼوﺗﻪ و ﻫﺬا ﻳﺨﺮج ﻋﻠﻰ ﻗﻮل ﻣﻦ ﻻﻳﺮى ﻧﺴﺦ اﻟﻘﺮآن ﺑﺎﻟﺴﻨﺔ و ﻗﺪ اﺧﺘﻠﻒ اﻟﻌﻠﻤﺎء ﺑﻤﺎ ذا ﺛﺒﺖ اﻟﺮﺟﻢ ﻋﻠﻰ ﻗﻮﻟﻴﻦ‪:‬‬
‫اﻷول‪ :‬أﻧﻪ ﻧﺰل ﺑﻪ ﻗﺮآن ﺛﻢ ﻧﺴﺦ ﻟﻔﻈﻪ و اﻧﻌﻘﺪ اﻹﺟﻤﺎع ﻋﻠﻰ ﺑﻘﺎء ﺣﻜﻤﻪ و اﻟﺜﺎﻧﻲ‪ :‬أﻧﻪ ﺛﺒﺖ ﺑﺎﻟﺴﻨﺔ(‪.367‬‬
‫ﻫﺸﺘﻢ( ﻳﻜﻲ از ﻓﻘﻬﺎي ﻣﺎﻟﻜﻴﻪ در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص ﺑﻪ ﻧﻜﺎﺗﻲ اﺷﺎره ﻛﺮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﭼﻮن زﻧﺎن ﺑﺪﻛﺎره در آن زﻣﺎن ﭘﺮﭼﻢﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮِ ﺑﺪﻛﺎرﮔﻲ ﺑﻮد ﺑﺮ ﻣﺤﻞ ﺳﻜﻮﻧﺖ ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﻲدادﻧﺪ و »زﻧﺎ« ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت آﺷﻜﺎر ﺑﻮد‪ ،‬در آﻳﻪ‪ 3 A‬ﺳﻮرهي ﻧﻮر‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »زن زﻧﺎﻛﺎر=اﻟﺰاﻧﻴﺔ« ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬وﺟﻮد »اﻟﻒ و ﻻم« ﺑﺮ ﺳﺮ اﺳﻢﻫﺎﻳﻲ ﭼﻮن »زاﻧﻴﺔ و زاﻧﻲ« ﻧﺸﺎﻧﮕﺮِ در ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﻤﻪ‪ A‬اﻧﻮاع زﻧﺎﻛﺎران اﺳﺖ و ﻟﻔﻆ »اﻟﺰاﻧﻴﺔ‬
‫و اﻟﺰاﻧﻲ« را »ﻋﻤﻮﻣﻴﺖ« ﺑﺨﺸﻴﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎه ﻫﻤﻪ‪ A‬ﻋﻠﻤﺎء اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﺴﺎء اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -3‬اﻳﻦ آﻳﻪ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻋﻠﻤﺎء‪ ،‬ﻧﺎﺳﺦ آﻳﺎت ‪ 15‬و ‪16‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﻮر در ﻣﻮرد »ﻣﺤﺼﻨﻴﻦ« ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻧﺴﺦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ ﻧﺎﺳﺦ آن را » ‪A‬‬
‫آﻳﻪ رﺟﻢ« )ﻛﻪ ادﻋﺎ‬ ‫‪A‬‬ ‫‪A -4‬‬
‫آﻳﻪ ‪3‬‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺗﻼوﺗﺶ ﻧﺴﺦ ﺷﺪه و ﺣﻜﻤﺶ ﺑﺎﻗﻲ اﺳﺖ( ﻣﻲداﻧﻨﺪ و ﺑﺮﺧﻲ »ﺳﻨﺖ ﻣﺘﻮاﺗﺮه«‪ .‬را ﻧﺎﺳﺦ آن داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ )"اﻟﺰاﻧﻴﺔ" *‬
‫ﻓﻲ اﻟﻠﻔﻆ ﻣﻦ ﺣﻴﺚ ﻛﺎن ﻓﻲ ذﻟﻚ اﻟﺰﻣﻦ زﻧﻰ اﻟﻨﺴﺎء أﻓﺸﻰ و ﻛﺎن ﻷﻣﺮاء اﻟﻌﺮب و ﺑﻐﺎﻳﺎ اﻟﻮﻗﺖ راﻳﺎت و ﻛﻦ ﻣﺠﺎﻫﺮات ﺑﺬﻟﻚ‬
‫و إذا اﻟﻌﺎر ﺑﺎﻟﻨﺴﺎء أﻟﺤﻖ إذ ﻣﻮﺿﻌﻬﻦ اﻟﺤﺠﺒﺔ و اﻟﺼﻴﺎﻧﺔ ﻓﻘﺪم ذﻛﺮﻫﻦ ﺗﻐﻠﻴﻈﺎ و اﻫﺘﻤﺎﻣﺎ و اﻷﻟﻒ و اﻟﻼم ﻓﻲ ﻗﻮﻟﻪ "اﻟﺰاﻧﻴﺔ و‬
‫اﻟﺰاﻧﻲ" ﻟﻠﺠﻨﺲ و ذﻟﻚ ﻳﻌﻄﻲ أﻧﻬﺎ ﻋﺎﻣﺔ ﻓﻲ ﺟﻤﻴﻊ اﻟﺰﻧﺎة و ﻫﺬه اﻵﻳﺔ ﺑﺎﺗﻔﺎق ﻧﺎﺳﺨﺔ ﻵﻳﺔ اﻟﺤﺒﺲ و آﻳﺔ اﻵذى اﻟﻠﺘﻴﻦ ﻓﻲ‬
‫ﺳﻮرة اﻟﻨﺴﺎء و ﺟﻤﺎﻋﺔ اﻟﻌﻠﻤﺎء ﻋﻠﻰ ﻋﻤﻮم ﻫﺬه اﻵﻳﺔ و أن ﺣﻜﻢ اﻟﻤﺤﺼﻨﻴﻦ ﻣﻨﺴﻮخ ﻣﻨﻬﺎ و اﺧﺘﻠﻔﻮا ﻓﻲ اﻟﻨﺎﺳﺦ ﻓﻘﺎﻟﺖ ﻓﺮﻗﺔ‬
‫اﻟﻨﺎﺳﺦ اﻟﺴﻨﺔ اﻟﻤﺘﻮاﺗﺮة ﻓﻲ اﻟﺮﺟﻢ و ﻗﺎﻟﺖ ﻓﺮﻗﺔ ﺑﻞ اﻟﻘﺮآن اﻟﺬي ارﺗﻔﻊ ﻟﻔﻈﻪ و ﺑﻘﻲ ﺣﻜﻤﻪ و ﻫﻮ اﻟﺬي ﻗﺮأه ﻋﻤﺮ ﻓﻲ اﻟﻤﻨﺒﺮ‬
‫ﺑﻤﺤﻀﺮ اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ اﻟﺸﻴﺦ و اﻟﺸﻴﺨﺔ إذا زﻧﻴﺎ ﻓﺎرﺟﻤﻮﻫﻤﺎ اﻟﺒﺘﺔ و ﻗﺎل إﻧﺎ ﻗﺮأﻧﺎه ﻓﻲ ﻛﺘﺎب اﷲ و اﺗﻔﻖ اﻟﺠﻤﻴﻊ ﻋﻠﻰ أن ﻟﻔﻈﻪ رﻓﻊ و‬
‫ﺑﻘﻲ ﺣﻜﻤﻪ(‪.368‬‬
‫آﻳﻪ اﺻﻠﻲ و ﺑﺪون ﺗﺮدﻳﺪ در ﻣﻮﺿﻮع »زﻧﺎ« ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ‪ 3‬ﺳﻮرهي ﻧﻮر اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ آﻳﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﻢ‪» :‬اﻟﺰاﻧﻴﺔ و اﻟﺰاﻧﻲ ﻓﺎﺟﻠﺪوا‬ ‫ﻧﻬﻢ( ‪A‬‬
‫ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺄة ﺟﻠﺪة و ﻻﺗﺄﺧﺬﻛﻢ ﺑﻬﻤﺎ رأﻓﺔ ﻓﻲ دﻳﻦ اﷲ ان ﻛﻨﺘﻢ ﺗﺆﻣﻨﻮن ﺑﺎﷲ و اﻟﻴﻮم اﻵﺧﺮ‪ ،‬و ﻟﻴﺸﻬﺪ ﻋﺬاﺑﻬﻤﺎ ﻃﺎﺋﻔﺔ ﻣﻦ‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -٣٦٧‬ﻧﻮاﺳﺦاﻟﻘﺮآن‪ ،‬اﺑﻦاﻟﺠﻮزي ص ‪  122 – 120‬‬
‫‪ -٣٦٨‬اﻟﻤﺤﺮراﻟﻮﺟﻴﺰ ﻓﻲ ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻜﺘﺎباﻟﻌﺰﻳﺰ‪ ،‬اﺑﻦﻋﻄﻴﺔ اﻷﻧﺪﻟﺴﻲ ج ‪ 4‬ص ‪  162 – 161‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢۵٠ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ = زن زﻧﺎﻛﺎر و ﻣﺮد زﻧﺎﻛﺎر را ﻫﺮﻛﺪام ‪ 100‬ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﺰﻧﻴﺪ و اﮔﺮ ﺑﻪ ﺧﺪا و روز ﺟﺰا اﻳﻤﺎن دارﻳﺪ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺟﺮاي‬
‫اﻳﻦ ﻛﻴﻔﺮ‪ ،‬ﺑﺮاي آن دو دﻟﺴﻮزي ﻧﻜﻨﻴﺪ‪ ،‬و ﺑﺎﻳﺪ ﮔﺮوﻫﻲ از ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻴﻨﻨﺪه‪ A‬اﺟﺮاي ﻛﻴﻔﺮ آﻧﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ«‪.‬‬
‫در اﻳﻦ آﻳﻪ ﻧﻜﺎت ﻣﻬﻤﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻣﻲﭘﺮدازم‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻋﻨﻮان »زاﻧﻴﺔ و زاﻧﻲ« ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻄﻠﻖ آﻣﺪه اﺳﺖ و ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻗﻴﺪي ﺑﻪ آن ﻧﺨﻮرده اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ »اﻟﻒ و ﻻم« ﺑﺮ‬
‫ﺳﺮ اﻳﻦ ﻋﻨﺎوﻳﻦ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ »ﻋﻤﻮم« اﺳﺖ و ﻃﺒﻴﻌﺘﺎً ﺑﺮاي ﺧﺮوج ﺑﺮﺧﻲ ﻋﻨﺎوﻳﻦ ﺟﺰﺋﻴﻪ از ﺷﻤﻮل اﻳﻦ ﺣﻜﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ دﻻﻳﻞ‬
‫ﻣﻄﻤﺌﻨﻪاي اراﺋﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -2‬در اﻳﻦ آﻳﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﻛﻴﻔﺮ ‪ 100‬ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ و ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﻴﻔﺮ ﺑﻪ آن ﻧﻴﺎﻓﺰوده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻮﻛﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ‪ :‬در ﻫﻨﮕﺎم ﻛﻴﻔﺮ زﻧﺎﻛﺎران‪ ،‬رأﻓﺖ ﻧﺸﺎن ﻧﺪﻫﻴﺪ )ﻣﺜﻼً ﻋﻔﻮ ﻛﻠﻲ ﻳﺎ ﺟﺰﺋﻲ ﻧﻜﻨﻴﺪ( و ﺣﻜﻢ را‬ ‫‪-3‬‬
‫ﻛﺎﻣﻞ اﺟﺮا ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ -4‬اﺟﺮاي ﻛﻴﻔﺮ زﻧﺎ ﺑﺎﻳﺪ در ﺣﻀﻮر ﮔﺮوﻫﻲ از ﻣﺮدم ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ آﺛﺎر ﺑﺎزدارﻧﺪﮔﻲ ﺑﺮاي دﻳﮕﺮان و ﺳﺮاﻓﻜﻨﺪﮔﻲ ﺑﺮاي ﻣﺠﺮﻣﺎن را‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺣﻜﻢ ﻣﻮﺟﻮد در اﻳﻦ آﻳﻪ‪ ،‬در ﮔﺮو اﺛﺒﺎت »زﻧﺎ« اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺮوط ﺗﺤﻘﻖ ﻋﻨﻮان زﻧﺎ در آن اﺣﺮاز ﮔﺮدد و ﻧﻤﻲﺗﻮان‬
‫ﺑﺪون ﺗﺤﻘﻖ ﻋﻨﻮان و ﺑﻪ »ﺻﺮف اﺣﺘﻤﺎل« )ﺣﺘﻲ اﮔﺮ اﺣﺘﻤﺎل آن ‪ 99‬درﺻﺪ ﺑﺎﺷﺪ( ﻛﺴﻲ را ﻣﺴﺘﺤﻖ اﻳﻦ ﻛﻴﻔﺮ داﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫دﻫﻢ( ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﺎﻋﺪهي ﻓﻘﻬﻴﻪ‪» A‬اﻟﺤﺪود ﺗﺪرأ ﺑﺎﻟﺸﺒﻬﺎت=ﻛﻴﻔﺮﻫﺎي ﺗﻌﻴﻴﻦ ‪A‬‬
‫ﺷﺪه ﺷﺮﻋﻲ‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﺪك ﺷﺒﻬﻪ و ﺗﺮدﻳﺪي‪ ،‬ﻛﻨﺎر‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه و ﻣﻨﺘﻔﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ« ﻛﻪ اﺗﻔﺎﻗﺎً »ﺣﻜﻤﻲ ﻋﻘﻼﻧﻲ اﺳﺖ«‪ ،‬ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻗﻴﺪي ﻛﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺮاي دﺧﻴﻞ ﺑﻮدن آن‬
‫در ﺣﻜﻢ داده ﺷﻮد‪ ،‬ﺻﺮف اﺣﺘﻤﺎﻟﺶ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ‪» A‬دﺧﻴﻞ ﺑﻮدن« اﺳﺖ و ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻗﻴﺪي ﻛﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺮاي ﺧﺮوج ﺑﺮﺧﻲ‬
‫ﻣﻨﺰﻟﻪ »ﻣ‪‬ﺨﺮج ﺑﻮدن« آن ﻗﻴﺪ و »ﺧﺮوج ﻣﺤﺘﻤﻞ« از داﻳﺮه‪ A‬ﺷﻤﻮل ﺣﻜﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪A‬‬ ‫ﻣﺼﺎدﻳﻖ از ﺗﺤﺖ ﺣﻜﻢ را ﻣﻄﺮح ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫اﺻﻄﻼﺣﺎً در ﺑﺎب »ﺣﺪود« و »درأ ﺣﺪود« ﻛﻪ ﺑﺎ ﺟﺎن و آﺑﺮوي ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺳﺮوﻛﺎر دارد و ﻣﺮاﻋﺎت آنﻫﺎ از اﻣﻮر ﻣﻬﻤ‪‬ﻪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ »اﺣﺘﻤﺎل آن ﻧﻴﺰ ﻣﻨﺠ‪‬ﺰ اﺳﺖ«‪ .‬ﻧﺘ ‪A‬‬
‫ﻴﺠﻪ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﭼﻨﻴﻦ روﻳﻜﺮدي‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﺟﺰ »ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﻀﻴﻖ از ﻋﻨﺎوﻳﻦ ﻣﺠﺮﻣﺎﻧﻪ« و »ﻧﻔﻲ‬
‫‪A‬‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺣﻜﺎم ﻛﻴﻔﺮي« ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺮدﻳﺪ ﻣﻨﻄﻘﻲ در اﺛﺒﺎت ﻛﻴﻔﺮﻫﺎي ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﻧﻔﻲ‬ ‫ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺸﺪﻳﺪ و‬
‫آن ﻛﻴﻔﺮﻫﺎي اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ ﻣﻲﮔﺮدد و ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺮدﻳﺪ در ﺗﺤﻘﻖ ﻋﻨﺎوﻳﻦ ﻣﺠﺮﻣﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﺧﺮوج ﻣﻮرد ﺗﺮدﻳﺪ از ﺷﻤﻮل‬
‫ﺣﻜﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻜﺘﻪ در ﻣﻮرد ﺣﻜﻢ ﻗﺮآﻧﻲ »زﻧﺎ« اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﻢ‪:‬‬
‫‪A -1‬‬
‫آﻳﻪ ‪ 3‬ﺳﻮرهي ﻧﻮر‪ ،‬ﺣﻜﻢ ﻣﻄﻠﻖ زﻧﺎﻛﺎران )ﺧﻮاه ﻣﺮد ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻳﺎ زن‪ ،‬داراي ﻫﻤﺴﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ( را ‪ 100‬ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ اﻋﻼم‬
‫ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺗﻘﻴﻴﺪ اﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﺑﻪ »زﻧﺎي ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻨﻪ« ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ »ﺧﺮوج زﻧﺎﻛﺎران داراي ﻫﻤﺴﺮ« )ﺑﺎ ﻫﻤﻪ‪ A‬ﺷﺮوط زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ( از‬
‫ﺷﻤﻮل اﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﻗﺮآﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ اﻳﻦ ﺧﺮوج ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺣﻜﻤﻲ »ﺧﻔﻴﻒﺗﺮ« در ﭘﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻔﺎد‬
‫ﻗﺎﻋﺪه درأ« )ﻛﻪ اﺻﻠﻲ ﻋﻘﻼﻧﻲ اﺳﺖ( ﺗﻌﺎرﺿﻲ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ ،‬وﻟﻲ اﮔﺮ ﻣﻘﺼﻮد ﺗﺸﺪﻳﺪ ﺣﻜﻢ ﺑﺎ ادﻋﺎي ﺑﺎﻃﻞ »آ ‪A‬‬
‫ﻳﻪ رﺟﻢ« ﻳﺎ‬ ‫‪A‬‬ ‫»‬
 ‫‪        ‬رﺟﻢِ ﺳﻨﮕﺴﺎر‬ ‫‪٢۵١ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﻌﺘﺒﺮه ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ رﺟﻢ« )ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ راﻳﺞ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ( ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺛﺒﻮت ﭼﻨﺎن ﺣﻜﻢ ﺷﺪﻳﺪي‬ ‫ﺑﺎ ادﻋﺎي »ﻧﺴﺦ آن ﺑﺎ ﺳﻨﺖ‬
‫ﺑﺎ »اﺣﺘﻤﺎل ﺷﻤﻮل ﺣﻜﻢ ﺟﻠﺪ« ) ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ‪ 3‬ﺳﻮرهي ﻧﻮر( ﻗﻄﻌﺎً ﻣﻨﺘﻔﻲ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ در ﺑﺤﺚ ﺣﺪود‪ ،‬ﻣﺘﻜﻲ ﺑﺮ ﻗﺎﻋﺪه‪ A‬درأ اﺳﺖ و ﺗﺮدﻳﺪي در ﺻﺤﺖ آن ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ اﻫﻤﻴﺖ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ و ﺻﺤﺖ آن‬
‫در اﻳﻦ ﺑﺤﺚ‪ ،‬ﺳﺒﺐ آن ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﺮوﻫﻲ از ﻋﺎﻟﻤﺎن اﺳﻼﻣﻲ را ﺑﻪ ﻃﺮح ﻳﻚ ﻗﺎﻋﺪه‪ A‬ﻛﻠﻴﻪ در ﺑﺤﺚ ﻧﺴﺦ ﺑﻜﺸﺎﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ‪» :‬ﻧﺴﺦ ﺣﻜﻢ ﺑﻪ اﺧﻒ‪ ،‬ﺟﺎﻳﺰ وﻟﻲ ﻧﺴﺦ آن ﺑﻪ اﺷﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ!!« و آن را ﺑﻪ ﻫﻤﻪ‪ A‬ﻣﻮارد ﻧﺴﺦ‪ ،‬ﺗﻌﻤﻴﻢ دﻫﻨﺪ!!‬
‫)ﻧﺴﺦ اﻟﺤﻜﻢ ﺑﻤﺎ ﻫﻮ أﺛﻘﻞ ﻣﻨﻪ‪ ،‬اﺧﺘﻠﻒ اﻟﻨﺎس ﻓﻲ ذﻟﻚ ﻓﻘﺎل ﻗﺎﺋﻠﻮن و ﻫﻢ اﻷﻛﺜﺮ‪ :‬ﻻﻳﻤﺘﻨﻊ ﻧﺴﺦ اﻟﺤﻜﻢ ﺑﻤﺎ ﻫﻮ ﻣﺜﻠﻪ و ﺑﻤﺎ ﻫﻮ‬
‫أﺧﻒ ﻣﻨﻪ و ﺑﻤﺎ ﻫﻮ أﺛﻘﻞ ﻣﻨﻪ و ﻗﺎل آﺧﺮون‪ :‬ﻻﻳﻨﺴﺦ ﺣﻜﻢ إﻻ ﺑﻤﺎ ﻫﻮ أﺧﻒ ﻣﻨﻪ‪ .‬و ﻣﻨﻬﻢ ﻣﻦ ﻳﻘﻮل‪ :‬ﻳﻨﺴﺦ ﺑﻤﺜﻠﻪ و ﺑﻤﺎ ﻫﻮ‬
‫أﺧﻒ ﻣﻨﻪ و ﻻﻳﻨﺴﺦ ﺑﻤﺎ ﻫﻮ أﺛﻘﻞ ﻣﻨﻪ(‪.369‬‬
‫ﻳﺎزدﻫﻢ( ﻣﺮﺣﻮم آﻳﺔ اﷲ ﺳﻴﺪاﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺧﻮﻳﻲ از ﻓﻘﻬﺎي ﻧﺎﻣﻲ ﻣﻌﺎﺻﺮ در ﻛﺘﺎب »اﻟﺒﻴﺎن ﻓﻲ ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻘﺮآن‪ «202 /‬ﺑﺎ ﺻﺮاﺣﺖ‬
‫آورده اﺳﺖ ﻛﻪ‪» :‬ﺑﻪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪاي ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻗﺮآن ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد وﺟﻮد ﻧﺪارد = و ﻛﻴﻒ ﻛﺎن‬
‫ﻓﻠﻴﺲ ﻓﻲ اﻟﻘﺮآن اﻟﻤﻮﺟﻮد ﻣﺎ ﻳﺴﺘﻔﺎد ﻣﻨﻪ ﺣﻜﻢ اﻟﺮﺟﻢ«‪ .‬اﻳﻦ ﻋﺒﺎرت ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻃﻮﻻﻧﻲ از ﺑﺤﺚ‬
‫‪A‬‬
‫ﻣﻨﺰﻟﻪ ﭘﺬﻳﺮش »ﺗﺤﺮﻳﻒ‬ ‫ﻗﺮآﻧﻲ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن ﻧﺘﻴﺠﻪاي ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮ آن ﭘﺎﻓﺸﺎري ﻛﺮد‪ .‬اﺻﺮار ﺑﺮ ﻗﺮآﻧﻲ ﺑﻮدن ﺣﻜﻢ رﺟﻢ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻗﺮآن« اﺳﺖ و ﻫﺮﻛﺲ اﻳﻦ »ﺗﺼﻮر ﺑﺎﻃﻞ« را ﻧﻤﻲﭘﺬﻳﺮد‪ ،‬ﻣﻠﺰم ﺑﻪ »اﻧﻜﺎر وﺟﻮد ﺣﻜﻢ رﺟﻢ در ﻗﺮآن« اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﺴﺎء و ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ‪ 3‬ﺳﻮرهي ﻧﻮر ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ اﻳﻦ‬ ‫‪A‬‬ ‫دوازدﻫﻢ( از ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ ﻛﻪ در ﻣﻮرد آﻳﺎت ‪ 15‬و ‪16‬‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻃﻤﻴﻨﺎنآور رﺳﻴﺪ و در اداﻣﻪ‪ A‬ﺑﺤﺚ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮارد اﺳﺘﻨﺎد ﻛﺮد‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺗﻨﻬﺎ ﺣﻜﻢ ﻗﻄﻌﻲ ﺻﺎدر ﺷﺪه از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاي ﺳﺒﺤﺎن ﻛﻪ ﺗﺮدﻳﺪي در ﻣﻮرد ارﺗﺒﺎط آن ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع »زﻧﺎ« وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬آﻳﻪ‪A‬‬
‫‪ 3‬ﺳﻮرهي ﻧﻮر ) ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ﺟﻠﺪ( اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ آﻳﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت »ﻋﺎم‪ «‬آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ زﻧﺎﻛﺎر ﻣﺮد و زن )اﻋﻢ از ﻣﺤﺼﻦ و ﻏﻴﺮ‬
‫ﻣﺤﺼﻦ(‪ ،‬ﻫﺮﻳﻚ ‪ 100‬ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ زد‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻫﻴﭻ ﺣﻜﻢ ﺛﺎﺑﺘﻲ در ﻗﺮآن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ »زﻧﺎي ﻣﺤﺼﻨﻪ« و ﺗﻔﺎوت آن ﺑﺎ »ﺣﻜﻢ زﻧﺎي ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻨﻪ« ﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻣﻮارد دﻳﮕﺮي ﻛﻪ در ﻗﺮآن ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع زﻧﺎ ﻧﺴﺒﺖ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎﻻت ﻣﺨﺎﻟﻒ و ﻣﻌﺎرض رو ﺑﺮو اﺳﺖ و‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻨﺎد ﺑﺮاي اﺳﺘﺪﻻل ﺑﺮ ﺛﺒﻮت ﺣﻜﻤﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ وﺟﻮد اﺣﺘﻤﺎل ﻣﻨﻄﻘﻲ و ﺧﻼف ﻣﻄﻠﻮب‪،‬‬
‫ﺳﺒﺐ ﺑﻄﻼن اﺳﺘﺪﻻل اﺳﺖ )اذا ﺟﺎء اﻻﺣﺘﻤﺎل‪ ،‬ﺑﻄﻞ اﻻﺳﺘﺪﻻل(‪.‬‬
‫ﺳﻮره ﻧﺴﺎء را اﮔﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع »زﻧﺎ« ﺑﺪاﻧﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺮدﻳﺪي در ﻧﺴﺦ آن ﺑﺎ آﻳﻪ‪ 3 A‬ﺳﻮرهي ﻧﻮر ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪ -4‬آﻳﺎت ‪ 15‬و ‪16‬‬
‫اﮔﺮ آنﻫﺎ را ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ »ﻣﺴﺎﺣﻘﻪ« و »ﻟﻮاط« ﺑﺪاﻧﻴﻢ‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌﺘﺎً ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﺎ ‪A‬‬
‫آﻳﻪ ‪ 3‬ﺳﻮرهي ﻧﻮر ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻫﺮﻳﻚ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﻏﻴﺮ از ﻣﻮﺿﻮع دﻳﮕﺮي اﺧﺘﺼﺎص ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬اﮔﺮ ﻛﺴﻲ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ »ﻋﺪم ﺟﻮاز ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﺎ ﺳﻨﺖ« ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺘﻮاﺗﺮه ﺑﻮدن ﻳﺎ ﻧﺒﻮدن ﺳﻨﺖ را در اﺻﻞ »ﻋﺪم ﺟﻮاز ﻧﺴﺦ‬
‫ﻗﺮآن ﺑﺎ ﺳﻨﺖ« دﺧﻴﻞ ﻧﺪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺤﺚ »رﺟﻢ« در ﻫﻤﻴﻨﺠﺎ ﭘﺮوﻧﺪهاش ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه و ﻛﺎﻣﻼً ﻣﻨﺘﻔﻲ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪                                                             ‬‬
‫‪ -٣٦٩‬اﻟﻔﺼﻮل ﻓﻲ اﻷﺻﻮل‪ ،‬اﻟﺠﺼﺎص ج ‪ 2‬ص ‪231 – 221‬‬
 ‫‪                ‬ﮔﺮدآوري‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺗﺮﻛﺎﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪٢۵٢ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ -6‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻗﺒﻮل »اﻣﻜﺎن وﻗﻮع ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﺎ ﺳﻨﺖ ﻣﻌﺘﺒﺮه« اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺤﺚ رﺟﻢ را ﭘﻲ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ و از اﻳﻦ ﭘﺲ‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺒﻨﺎ ﺑﻪ اداﻣﻪ‪ A‬ﺑﺤﺚ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﭘﺮداﺧﺖ و دﻳﮕﺮ ﺑﺎ دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﺎ ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﻛﺎري ﻧﺨﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ -7‬آﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﺪﻻل ﺑﻪ »ﻋﺪم ﻧﺴﺦ ﻗﺮآن ﺑﺎ ﺳﻨﺖ ﺣﺘﻲ ﻣﺘﻮاﺗﺮه« رﺳﻴﺪهاﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﺒﻨﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﺧﻮد ﻣﻠﺘﺰم ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻃﺒﻴﻌﺘﺎً ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﻲ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺧﻮارج‪ ،‬ﻣﻠﺰم ﺑﻪ »اﻧﻜﺎر وﺟﻮد ﺣﻜﻢ رﺟﻢ در اﺳﻼم« ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ و ﺑﻨﺎ ﺑﺮ‬
‫دﻳﺪﮔﺎه ﻋﻠﻤﻲ اﻳﻦ ﮔﺮوه ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺣﻜﻢ ﻗﻄﻌﻲ و ﻧﻬﺎﻳﻲ زﻧﺎﻛﺎران ﻣﺤﺼﻦ و ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺼﻦ ﺗﻨﻬﺎ ‪ 100‬ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫اداﻣﻪ ﺑﺤﺚ و ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم »ادﻋﺎي‬ ‫‪ -8‬اﻳﻨﻬﻤﻪ اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ و اﺧﺘﻼف ﻣﺒﻨﺎ ﻛﻪ ﺗﺎﻛﻨﻮن ﮔﺰارش ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻳﺎد ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺗﺎ در‬
‫اﺟﻤﺎع« از اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻓﺎﺣﺶ و ﻣﺒﻨﺎﻳﻲ ﮔﺰارش ﺷﺪه‪ ،‬ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻜﻨﻴﻢ و واﻫﻤﻪاي ﺑﻪ دل راه ﻧﺪﻫﻴﻢ‪ .‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ در‬
‫ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻓﻘﻬﻲ ﺑﺎ ادﻋﺎﻫﺎي ﻓﺮاوان در ﻣﻮرد اﺟﻤﺎع‪ ،‬آنﻫﻢ در ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺷﺪﻳﺪاً اﺧﺘﻼﻓﻲ‪ ،‬ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ و ﮔﻮﻳﻲ ﻛﺴﻲ‬
‫ﻧﻤﻲﭘﺮﺳﺪ ﻛﻪ »ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻨﻬﻤﻪ اﺧﺘﻼف‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ادﻋﺎي اﺟﻤﺎع ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ؟!!«‪ .‬در ﻫﻤﻴﻦ ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻮاردي از‬
‫ادﻋﺎﻫﺎي »اﺗﻔﺎق و اﺟﻤﺎع« ﺑﺮﺧﻮردﻳﻢ ﻛﻪ ﮔﺎه ﺧﻮد ﻣﺪﻋﻲ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻲ اﺧﺘﻼﻓﺎت را ﻧﻴﺰ ﮔﺰارش ﻛﺮده ﺑﻮد!!‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺤﺚ »ﺑﺮرﺳﻲ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ در ﻗﺮآن« را ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲﺑﺮم و ﺑﻪ اﻣﻴﺪ ﺧﺪا در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺣﻜﻢ رﺟﻢ‬
‫در رواﻳﺎت )ﺳﻨﺖ ﻣﻌﺘﺒﺮه( ﻣﻲﭘﺮدازم‪.‬‬
‫اداﻣﻪ دارد ‪...‬‬