You are on page 1of 35

‫قشآى ٍ آصادی اؼشا( قػهت دٍم)‬

‫ٌٍَػًذّ‪ٌ :‬فهت اهلل لالحً ٌرف آبادي‬

‫بحج دسباسّ وعلب دٍم‬

‫وعلب دٍم‪ :‬اٍي بَد کْ آٍا وقكَد اص زهلْ ي ‪ ( :‬حَتًّ ٍُحخِيَ فًِ األَسمِ ) اؼتَاس‬

‫ـذى وحهذ بي بحش الفهاًٌ وفشٍف بْ ابَوػلن الفهاًٌ ( وتَفاي ‪ 233‬هرشي ) بْ‬

‫ٌقل ورهـ البٌاى دس تفػٌش آٍْ‪ ( :‬وا کاىَ لًَِبًٍِّ أَى ٍَکَُىَ لَُْ أَؼشي حَتًّ ٍُحخِيَ فًِ األَسمِ‬

‫) وً گٍَذ‪:‬‬

‫اخخاى بْ وفًاي غلبْ کشدى بش بالد ٍ سام ؼاختي اهل آى بالد اؼت ٍ آٍْ ي وضبَس وً‬

‫گٍَذ‪ :‬بشاي هٌچ پٌغهبشي سٍا ٌٌػت اؼٌش بگٌشد تا ٍقتً کْ تػلظ ٍ حاکهٌت پٌغهبش دس‬

‫صوٌي بشقشاس ـَد‪)1(.‬‬

‫تا آى زا کْ وا وً داٌٌن ابَوػلن الفهاًٌ قذٍن تشٍي قالن وفػشي اؼت کْ چًٌي‬

‫ٌؽشي دس تفػٌش زهلْ‪ ( :‬حَتًّ ٍُحخِيَ فًِ األس مِ ) اؾهاس کشدّ ٍ اص آى‪ ،‬اقتذاس ٍ‬

‫حاکهٌت ٍافتي پٌغهبش سا دس صوٌي فههٌذّ اؼت ٍ اٍي ٌؽش با ـغل اٍ ٌٌض وًاؼب بَدّ‬

‫اؼت‪ ،‬چَ ى اٍ اص فشواٌشٍاٍاى حکَوت بًً قباع بَدّ ٍ غبفاً بْ ؼلعْ ٍ اقتذاس‬
‫حکَوت وً اٌذٍؿٌذّ اؼت (‪ ٍ )3‬اص قلهاي وتأخش ٌٌض لاحب الهًاس ٍ لاحب الهٌضاى‬

‫اٍي ٌؽش سا پزٍشفتْ اٌذ‪.‬‬

‫لاحب الهًاس وً ٌٍَػذ‪:‬‬

‫وفًاي آٍْ ي وضبَس اٍي اؼت کْ اصـأى ٍ ؼًت هٌچ پٌغهبشي ٌبَدّ کْ دس زًگ‬

‫اؼ ٌشاًٌ بگٌشد بْ وًؽَس اٍي کْ آٌاى سا بً فذٍْ ٍا با فذٍْ آصاد کًذ‪ ،‬وگش بفذ اص آى کْ‬

‫ـأى ٍ قذست ٍ ؼلعْ اؽ دس صوٌي کاول ـذّ باـذ تا گشفتي اؼٌشاى ؼبب ضفف اٍ ٍا‬

‫قَت دـهًاٌؾ ٌؿَد‪ ٍ ...‬خخاٌْ کْ دس تفػٌش قلً بي ابشاهٌن ـٌفً آوذّ اؼت (‪)2‬‬

‫ؾاهشاً آى سا اص وًابـ قاوْ گ شفتْ ٍ بْ وفًاي غلؽت اؼت‪ ،‬پغ هش چٌض غلٌؽً سا خخٌي‬

‫وً گًٍَذ‪ ،‬بًابشاٍي « حتً ٍحخي فً االسم » وفًاٍؾ اٍي اؼت‪ :‬تا آى گاّ کْ آى‬

‫پٌغهبشاى قَي ٍ ـذٍذ ٍ غالب گشدد‪)4(.‬‬

‫ٍکً اص اوَس ترشبْ ـذّ کْ ـکً دس آى ٌٌػت اٍي اؼت کْ وبالغْ ٍ اخخاى دس کؿتي‬

‫دـهًاى‪ٍ ،‬کً اص اؼباب اخ خاى دس صوٌي‪ٍ ،‬فًً حاکهٌت ٍ قَت ٍ ؼلعْ بضسگ ٍافتي‬

‫دس صوٌي اؼت‪)5(.‬‬

‫اخخاى بش دٍ گٌَْ اؼت‪ٍ :‬کً « إخخاى القتلً » ٍ دٍگشي « اإلخخاى فً األسم » ؛‬

‫اخخاى القتلً ٍفًً وبالغْ صٍاد دس کؿتي دـهًاى ٍ اخخاى فً االسم ٍفًً تػلظ ٍ‬

‫حاکهٌت ٍافتي دس صوٌي‪ ،‬اخخاى القتلً ؼبب اخخاى فً االسم وً ـَد‪.‬‬

‫لاحب الهًاس ٌؽش وً دهذ کْ دس آٍْ ي وَسد بحج قباست « حتً ٍحخي فً األسم »‬

‫بْ وفًاي تػلظ ٍ حاکهٌت ٍافتي اؼت ٍ اٍي آٍْ وً خَاهذ بگٍَذ‪ :‬بشاي هٌچ پٌغهبشي‬

‫سٍا ٌٌػت کْ قبل اص حاکهٌت کاول ٍافتي‪ ،‬اؼٌشاًٌ سا کْ اص دـهي وً گٌشد بً فذٍْ ٍا‬

‫با فذٍْ آصا د کًذ؛ صٍشا اٍي کاس وَزب ضفف اٍ ٍ قَت دـهي وً ـَد‪ ،‬بًابشاٍي‪ ،‬باٍذ‬

‫ههْ اؼشا سا قتل قام کًذ ٍ اٍي کاس باٍذ اداوْ ٍابذ تا ٍقتً کْ تػلظ ٍ حاکهٌت ٍي‬
‫وػلن ـَد‪ ،‬پغ اص آى واٌفً ٌذاسد اؼٌشاًٌ سا کْ وً گٌشد بً فذٍْ ٍا با فذٍْ آصاد‬

‫کًذ‪)6(.‬‬

‫لاحب الهٌضاى ٌٌض ٌؽش لاحب ا لهًاس سا اٌتخاب کشدّ اؼت کْ قباست وفؽن لْ سا بفذاً‬

‫ٌقل خَاهٌن کشد‪.‬‬

‫اٍي بَد ٌؽش ابَوػلن الفهاًٌ‪ ،‬لاحب الهًاس ٍ لاحب الهٌضاى دس وفًاي زهلْ « حتً‬

‫ٍحخي فً االسم » ٍ قبل اص هش چٌض الصم اؼت کْ لغت « اخخاى » ٍ وؿتقات ٍ وَاسد‬

‫اؼتفهال آى سا اص گفتْ هاي اهل لغت بٌاٍسٍن ٍ بشسؼً کًٌن‪:‬‬

‫وَاسد اؼتفهال اخخاى ٍ اؼتحخاى‬

‫‪. 1‬دس ٌهاٍْ ي ابي اخٌش آوذّ اؼت‪:‬‬

‫اإلخخاى فً الؿًء‪ :‬الهبالغُٔ فٌْ‪ ٍ ،‬اإلکحاس وًْ ٍقال‪ :‬أَخخًَْ الهَشم إرا خقّلْ ٍ ٍهًْ‪ٍ ،‬‬

‫وًْ حذٍج أبً زهل‪ ٍ « :‬کاى قذ أخخي » أي أخقل بالرشاح‪.‬‬

‫‪. 3‬دس اؼاع البالغْ ي صوخؿشي آوذّ اؼت‪:‬‬

‫خخي الؿًء‪ :‬کحف ٍ غلؼ‪ٍ ،‬خَب خخٌي‪ ٍ ،‬وي الهراص أخخًتْ الرشاحات ٍ تشکْ وحخًاً‬

‫ٍ قٌز اً‪ٍ ،‬اؼتحخي وي اإلقٌاء ٍ الهشم غلباًٌ‪ ٍ ،‬اؼتحخي وًًّ الًَم غلبًً‪)7(.‬‬

‫‪. 2‬دس لػاى الفشب آوذّ اؼت‪:‬‬

‫اؼتحخي وي الهشم ٍ األقٌاء إرا غلبْ اإلقٌاء ٍ الهشم‪)8(.‬‬

‫‪ ٍ. 4‬دس وفشدات ساغب آوذّ اؼت‪:‬‬

‫ٍقال‪ :‬خخي الؿًء فهَ خخٌي إرا غلؼ فلن ٍػش ٍ لن ٍػتهشّ فً رهابْ‪ ٍ ،‬وًْ اؼتفٌش‬

‫قَلهن‪ :‬أخخًتْ ضشباً ٍ اؼتخفافاً قال اهلل تفالً‪ ( :‬حَ تًّ إرا أَخخًَتُهَُهُن فَؿُذٍُّا الََخاقَ)‪)9(.‬‬

‫اص آٌچْ ٌقل ـذ‪ ،‬سٍـي وً ـَد کْ وادّ « خخي » بْ وفًاي غلؽت اؼت‪ٍ ،‬لً بْ باب‬

‫اففال ٍ اؼتفهال کْ وً سٍد آى سا بشاي وفًاي دٍگشي اؼتفاسّ وً آٍسٌذ‪ ،‬چًاى کْ دس‬
‫وفشدات ساغب بَد‪ ٍ « :‬وًْ اؼتفٌش قَلهن؛ أخخًتْ ضشباً »‪ .‬تَضٌح گفتْ ساغب اٍي اؼت‬

‫کْ وحالً ـٌشّ ٍقتً کْ غلٌؼ وً ـَد وً گًٍَذ‪ « :‬خخي الذبغ » ٍفًً ـٌشّ غلٌؼ ـذ «‬

‫فهَ خخٌي » پغ ـٌشّ غلٌؼ اؼت‪ ،‬آى گاّ دس قباست « اخخًتْ ضشبا » ٍ دس آٍْ‪ ( :‬حَتًّ‬

‫إرا أخ خًَتُهَُهُن ) وادّ ي اخخاى سا اؼتفاسّ آٍسدّ اٌذ بشاي وفًاي دٍگشي‪ .‬ساغب ههٌي‬

‫قذس وً گٍَذ‪ :‬اٍي وادّ سا اؼتفاسّ آٍسدّ اٌذ بشاي وفًاي دٍگشي‪ٍ ،‬لً ٌهً گٍَذ‪:‬‬

‫بشاي چْ وفًاًٍ؟‬

‫اکًَى باٍذ بذاٌٌن کْ دس قباست « أخخًتْ ضشباً » ٍ دس آٍْ‪ ( :‬حَتًّ إِرا أَخ خًَتُهَُهُن ) اٍي‬

‫وادّ سا کْ دس الل بْ وفًاي غلؽت اؼت‪ ،‬بشاي چْ وفًاًٍ اؼتفاسّ آٍسدّ اٌذ؟‬

‫دس ههٌي وحال ـٌشّ کْ دقت وً کًٌن‪ ،‬وً بًٌٌن ـٌشّ ٍقتً کْ غلٌؼ وً ـَد دٍ حالت‬

‫پٌذا وً کًذ‪ٍ :‬کً اٍي کْ دس زاي خَد وً واٌذ ٍ بً حشکت وً ـَد ٍ دٍگش اٍي کْ‬

‫ؼفت ٍ وحکن وً ـَد‪ ،‬حاال ٍقتً کْ با اؼتفاسّ وً گًٍَذ‪ « :‬أخخًتْ ضشباً » آٍا‬

‫وقكَد اٍي اؼت کْ اٍ سا صدم تا بً حال ٍ بً حشکت ـذ ٍا وقكَد اٍي اؼت کْ اٍ سا‬

‫صدم تا ؼفت ٍ وحکن ـذ؟‬

‫ٍ ٌٌض دس آٍْ ‪ ( :‬حَتًّ إِرا أَخ خًَتُهَُهُن فَؿُذٍُّا الََخاقَ ) آٍا وقكَد اٍي اؼت کْ ٍقتً‬

‫دـهي سا دس زًگ ـکػت دادٍذ ٍ بً حشکت ٍ صوٌي گٌش گشدٍذ اٍ سا با سٍػهاى‬

‫ببًذٍذ؟ ٍا وقكَد اٍي اؼت کْ ٍقتً دـهي سا دس زًگ ؼفت ٍ وحکن کشدٍذ اٍ سا‬

‫با سٍػهاى ببًذٍذ؟‬

‫دس ؼخًاى صوخؿشي بَد‪ ٍ « :‬وي الهراص أخخًتْ الرشاحات » آٍا وقك َد اٍي اؼت کْ‬

‫زشاحت ها اٍ سا صوٌي گٌش ٍ بً حشکت کشدّ اؼت ٍا وقكَد اٍي اؼت کْ زشاحت ها‬

‫اٍ سا ؼفت ٍ وحکن کشدّ اؼت؟‬

‫اٍي وعلب‪ ،‬بذٍهً بْ ٌؽش وً سؼذ کْ « أخخًتْ ضشباً » ؛ ٍفًً اٍ سا آى قذس صدم تا بً‬
‫حشکت ـذ ٍ وفًاي « أخخًتْ الرشاحات » اٍي اؼت کْ زشاحت ها اٍ سا بً حشکت ٍ‬

‫صوٌي گٌش کشدّ اؼت ٍ دس کالم صوخؿشي بَد « اؼتحخي وًًّ اإلقٌا ٍ الهشم غلباًٌ »‬

‫ٍفًً خػتگً ٍ وشم بش وي غالب ـذٌذ‪ .‬صوخؿشي قباست وضبَس سا بْ وفًاي غالب‬

‫ـذى خػتگً ٍ وشم بش اٌػاى تفػٌش کشدّ ٍ وفلَم اؼت ٍقتً کْ خػتگً ٍ وشم بش‬

‫اٌػاى غالب ـٌَذ‪ ،‬اٍ سا بً حشکت ٍ صوٌي گٌش وً کًًذ‪.‬‬

‫اص اٍي وحال ها سٍـي وً ـَد کْ وادّ ي « خخي » بْ باب اففال ٍا اؼتففال کْ وً سٍد‬

‫اص باب اؼتفاسّ بْ وفًاي بً حشکت کشدى چٌضي وً آٍذ‪ ٌْ ،‬بْ وفًاي وحکن ـذى‪،‬‬

‫ٍلً دس الهٌضاى بْ وفًاي وحکن ـذى گشفتْ ـذّ ٍ دس تفػٌش آٍْ ‪ ( :‬وا کاىَ لًَِبًٍِّ أَى‬

‫ٍَ کَُىَ لَُْ أؼشي حَ تًّ ٍُحخِيَ فًِ األَسمِ ) بفذ اص ٌقل ؼخًاى ساغب کْ قبالً آٍسدٍن وً‬

‫ٌٍَػًذ‪:‬‬

‫وقكَد اص اخخاى پٌغهبش دس صوٌي اٍي اؼت کْ دٍي اٍ بٌي وشدم اؼتقشاس ٍابذ‪ .‬گًٍَ دٍي‬

‫چٌض غلٌؽً اؼت کْ وًرهذ ـذّ ٍ خبات ٍافتْ اؼت‪ ،‬بفذ اص آى کْ چٌض سقٌقً بَدّ ٍ‬

‫بٌن ٌا بَد ـذى آى وً سفتْ اؼت‪)11(.‬‬

‫گٍَا وفؽن لْ تكَس کشدّ اٌذ‪ :‬وقكَد ساغب کْ گفتْ اؼت‪ ٍ « :‬وًْ اؼتفٌش قَلهن‪:‬‬

‫أخخًتْ ضشباً‪ » ...‬اٍي اؼت کْ وادّ ي اخخاى سا اؼتفاسّ آٍسدّ اٌذ بشاي وفهَم وحکن‬

‫ـذى‪ ،‬دس حالً کْ « اخخًتْ ضشباً » کْ دس ؼخًاى ساغب آوذّ‪ ،‬وفًاٍؾ اٍي اؼت کْ اٍ‬

‫سا صدم تا بً حشکت ـذ‪ ،‬چًاٌچْ وفًاي آٍْ‪ ( :‬إِرا أَخ خًَتُهَُهُن فَؿُذٍُّا الََخاقَ ) کْ دس‬

‫ؼخي ساغب آوذّ اؼت کْ « ٍقتً دـهًاى سا ـکػت دادٍذ ٍ بً حشکت گشدٍذ آٌاى‬

‫سا با سٍػهاى ببًذٍذ »‪ ،‬هشگض وفًاٍؾ اٍي ٌٌػت کْ‪ٍ « :‬قتً دـهًاى سا وحکن ٍ اؼتَاس‬

‫کشدٍذ‪ ،‬آٌاى سا با سٍػهاى ببًذٍذ‪» .‬‬

‫بًابشاٍي‪ ،‬وفًاي آٍْ ‪ ( :‬وا کاىَ لًَِبًٍِّ أَى ٍَکَُىَ لَُْ أؼشي حَتًّ ٍُحخِيَ فًِ األَسمِ ) اٍي‬
‫اؼت کْ بشاي هٌچ پٌغهبشي سٍا ٌٌػت دس زًگ اؼٌش بگٌشد ( ٍ بذٍي ٍؼٌلْ ٍقت ٍ‬

‫ٌٌشٍي خَد سا هذس بذهذ ) تا ٍقتً کْ دـهي سا ـکػت بذهذ ٍ بذٍى حشکت باـذ ٍ‬

‫هشگض وفًاٍؾ اٍي ٌٌػت کْ بشاي هٌچ پٌغهبشي سٍا ٌٌػت دس زًگ اؼٌشاًٌ بگٌشد تا‬

‫ٍقتً کْ دًٍؾ اؼتقشاس ٍابذ ٍ پابشزا ـَد‪.‬‬

‫لاحب الهٌضاى « اخخاى » اص باب اففال سا الصم داٌػتْ ٍ آى سا بْ وفًاي اؼتقشاس ٍافتي ٍ‬

‫وحکن ـذى تفػٌش کشدّ اٌذ‪ ،‬دس حالً کْ « إخخاى » اص باب اففال دس ههْ وَاسد‬

‫اؼتفهالؾ وتفذي اؼت ٍ آى سا اؼتفاسّ وً آٍسٌذ بشاي کَبٌذى ٍ بً حشکت کشدى‬

‫چٌضي ٍ چًاى کْ دس ؼخًاى اهل لغت دٍذٍن بْ وفًاي اٍي اؼت کْ وشم ٍ زشاحت‪،‬‬

‫اٍ سا بً حشکت ٍ صوٌي گٌش کشد ٍ دس حذٍج ابَزهل کْ اص ابي اخٌش ٌقل کشدٍن آوذّ‬

‫بَد‪:‬‬

‫« ٍ کاى قذ أُخخِيَ » بْ لٌغْ ي ورهَل‪ٍ ،‬فًً ابَزهل دس زًگ بذس بْ ؼبب ضشبْ ها ٍ‬

‫زشاحت ها بً حشکت ـذّ بَد‪.‬‬

‫غبٌفً اؼت کْ اگش « إخخاى » اص باب اففال‪ ،‬الصم پًذاـتْ ـَد ٍ بْ وفًاي « لاس‬

‫راخخأٌ » گشفتْ ـَد‪ ،‬زهلْ « حتً فً االسم » بْ وفًاي تػلظ ٍ حاکهٌت ٍافتي‬

‫پٌغهبش تفػٌش وً ـَد‪ ،‬دس حالً کْ چًٌي ٌٌػت ٍ « إخخاى » اص باب اففال‪ ،‬ههٌؿْ‬

‫وتفذي اؼتفهال وً ـَد ٍ وففَل داسد ٍ وً بًٌٌن کْ ففل « اخخًتهَهن » دس آٍْ ـشٍفْ‬

‫وتفذي اؼت ٍ ضهٌش « هن » وففَل آى اؼت‪.‬‬

‫پغ باٍذ گفت‪ :‬دس آٍْ « ٍحخي فً االسم » ٌٌض وتفذي اؼت‪ٌ ،‬هاٍت اٍي کْ وففَلؾ‬

‫وقذس اؼت ٍ باٍذ چٌضي ٌؽٌش « الفذٍ » تقذٍش گشفت کْ اگش وففَلؾ ؾاهش باـذ‪ ،‬چًٌي‬

‫وً ـَد‪ « :‬وا کاى لًبًّ أى ٍکَى لْ أؼشي حتًّ ٍحخي الفذٍّ فً األسم » ؛ ٍفًً بشاي‬

‫هٌچ پٌغهبشي سٍا ٌٌػت کْ دس حٌي زًگٌذى‪ٍ ،‬قت ٍ ٌٌشٍي خَد سا لشف گشفتي‬
‫اؼٌشاًٌ اص دـهي کًذ تا ٍقتً کْ دـهي سا دس قشلْ ي زًگ صوٌي گٌش ٍ بً حشکت‬

‫ؼاصد‪.‬‬

‫وشاد اص تػلظ ٍ حاکهٌت چٌػت؟‬

‫آى ها کْ وفتقذٌذ آٍْ ي‪ ( :‬حَتًّ ٍُحخِيَ فًِ األسمِ ) دس ؼَسّ اٌفال حاٍي قتاب اؼت‬

‫ٍ « إخخاى » دس آٍْ ي وضبَس بْ وفًاي تػلظ ٍافتي پٌغهبش للً اهلل قلٌْ ٍ آلْ ٍ دٍي اٍ‬

‫اؼت‪ ،‬وً گًٍَذ‪:‬‬

‫آٍْ ي وضبَس بذٍي ؼبب وػلهٌي سا وَسد قتاب قشاس داد کْ بفذ اص زًگ بذس تػلظ ٍ‬

‫حاکهٌت پٌغهبش ٍ دٍي اٍ هًَص اؼتقشاس ٌٌافتْ بَد ٍ آصادي اؼشا دس آى صواى وَزب‬

‫تضفٌف وػلهٌي ٍ تقٍَت کفاس وً ـذ‪ٍ ،‬لً بفذاً کْ حاکهٌت ٍ تػلظ پٌغهبش للً اهلل‬

‫قلٌْ ٍ آلْ ٍ دٍي اٍ تحبٌت ـذ‪ ،‬دس ؼَسّ وحهذ للً اهلل قلٌْ ٍ آلْ آٍْ ي ‪ 4‬دؼتَس‬

‫آوذ‪ ( :‬فَإوّا وًَّاً بَفذٌ ٍَ إِوّا فِذا ءً )؛ ٍفًً اؼٌشاى سا بً فذٍْ آصاد کًٌذ ٍ اص آى پغ دٍگش‬

‫قتل قام اؼٌشاى ٍازب ٌبَد ٍ آصاد کشدٌؿاى وراص بَد‪)11(.‬‬

‫دس اٍي زا باٍذ اص لاحباى اٍي قَل پشؼٌذ‪ :‬اگش إخخاى دس آٍْ ي ‪ ( :‬حَتًّ ٍُحخِيَ فًِ‬

‫األس مِ ) بْ وفًاي تػلظ ٍافتي پٌغهبش للً اهلل قلٌْ ٍ آلْ ٍ دٍي اٍ اؼت‪ ،‬چْ دسزْ اص‬

‫تػلظ وشاد اؼت؟ حذاقل‪ٍ ،‬ا حذاکحش ٍ اقالي آى؟‬

‫اگش حذاقل آى وشاد اؼت کْ اٍي حذاقل‪ ،‬بفذ اص زًگ بذس حالل بَد؛ صٍشا سؼَل‬

‫اکشم للً اهلل قلٌْ ٍ آلْ دس آى صواى فاتح زًگ ٍ داساي حکَوتً پابشزا بَد ٍ اگش‬

‫حذ اقالي تػلظ ٍ حاکهٌت پٌغهبش للً اهلل قلٌْ ٍ آلْ وشاد اؼت‪ ،‬کْ تا آخش حٌات‬

‫آى حضشت هن حالل ٌؿذ؛ صٍشا حذ اقالي آى حکَوت زهاًٌ اؼت کْ بشاي اٍ بْ‬

‫ٍزَد ٌٌاوذ‪.‬‬

‫وً داٌٌن کْ قَّت ٍ ضفف حاکهٌت‪ ،‬دٍ اوش ٌػبً هػتًذ کْ دسزات وتفاٍتً داسٌذ ٍ‬
‫هش دس زْ اي ٌػبت بْ دسزْ باالتش‪ ،‬ضفٌف ٍ ٌػبت بْ دسزْ پاٌٍي تش قَي اؼت‪،‬‬

‫حذاقل حاکهٌت اٍي اؼت کْ ٌؽاوً بتَاٌذ سٍي پاي خَد باٍػتذ ٍ حذ اقالي آى اٍي‬

‫اؼت کْ بش ههْ زهاى حاکن ـَد بٌي حذاقل ٍ حذ اقالي حاکهٌت دسزات وختلفً‬

‫وً تَاٌذ تحقق ٍابذ‪.‬‬

‫ٌؽام اؼالوً دس حٌات سؼَل اکش م للً اهلل قلٌْ ٍ آلْ اص حذاقل حاکهٌت ـشٍؿ کشد‬

‫ٍ بْ تذسٍذ قذستؾ بٌؿتش ـذ تا آى کْ دس غضٍّ تبَک تَاٌػت حذٍد ؼً هضاس ٌٌشٍ‬

‫بػٌذ کًذ‪ٍ ،‬لً هشگض بْ حذ اقالي حاکهٌت کْ حکَوت زهاًٌ اؼت ٌشؼٌذ‪ .‬دس‬

‫زًگ هاًٍ کْ ٌؽام اؼالوً اؼٌش وً گشفت‪ ،‬بْ دؼتَس پٌؿَاي اؼالم‪ ،‬اؼشاي زًگ‬

‫گاهً بً فذٍْ ٍ گاهً با فذٍْ آصاد وً ـذٌذ‪ ،‬چًاى کْ دس زًگ بذس‪ ،‬زًگ بًً‬

‫الهكعلق‪ ،‬زًگ حًٌي ٍ هَاصى چًٌي ـذ‪.‬‬

‫فشق بٌي اؼشاي بذس ٍ غٌش بذس‬

‫لاحب الهًاس ٍ هن فکشاٌؾ گفتْ اٌذ‪:‬‬

‫آصاد کشدى اؼشاي زًگ بذس وقتضً قزاب قؽٌن ٍ وَزب قتاب ٍ تَبٌخ خذاٌٍذ دس‬

‫آٍْ ‪ ( :‬وا کاىَ لًَِبًٍّ أى ٍَکَُىَ لَُْ أَؼشي ) ـذ‪.‬‬

‫باٍذ پشؼٌذ‪ :‬چْ ٍقتً اؼت بٌي آصاد کشدى اؼشاي زًگ بذس ٍ آصاد کشدى اؼشاي بًً‬

‫الهكعلق کْ آصاد کشدى اؼشاي زًگ بذس وقتضً قزاب قؽٌن ٍ وَزب قتاب ٍ‬

‫تَبٌخ خذاٌٍذ وً ـَد‪ٍ ،‬لً آصاد کشدى اؼشاي بًً الهكعلق (‪ٌ )13‬هً ـَد؟‬

‫اگش گفتْ ـَد‪ :‬هًگام زًگ بًً الهكعلق‪ ،‬وػلهٌي آى قذس قَي بَدٌذ کْ دٍگش دس‬

‫آًٍذّ اوکاى ـکػت آٌاى ٌبَد اص اٍي سٍ آصاد کشدى اؼشا وَزب تضفٌف وػلهٌي ٌهً‬

‫ـذ‪ٍ ،‬لً بفذ اص زًگ بذس اوکاى ـکػت وػلهٌي ٍزَد داـت‪ ،‬چًاى کْ ٍک ؼال‬

‫بفذ دس زًگ احذ ـکػت خَسدٌذ‪.‬‬


‫دس زَاب وً گٌٍَن‪ :‬تاسٍخ خالف اٍي گفتْ سا خابت وً کًذ؛ صٍشا وػلهٌي دس زًگ‬

‫وَتْ کْ بفذ اص زًگ بًً الهكعلق بَد‪ ،‬ـکػت ؼختً خَسدٌذ‪)12(.‬‬

‫بْ غَس کلً اوکاى ـکػت ٌٌشٍهاي هش حکَوتً اگش چْ دس اٍد قذست باـذ دس‬

‫زًگ هاي وَضفً ٍا قهَوً ههٌؿْ ٍزَد داسد ٍ چًاى کْ قبالً اـاسّ ـذ قَّت ٍ‬

‫ضفف‪ ،‬دٍ اوش ٌػبً هػتًذ ٍ ٍؼٌلْ ؼًرؿً ٍزَد ٌذاسد کْ بگٌٍَن‪ :‬وحالً خذا گفتْ‬

‫اؼت اگش قذست وػلهٌي تا فالى دسزْ باـذ‪ ،‬آصاد کشدى اؼشا زاٍض ٌٌػت ٍ اگش تا فالى‬

‫دسزْ استقا ٍابذ‪ ،‬آصادي آى ها واٌفً ٌذاسد؛ ٌْ چًٌي حکهً اص غشف خذا اقالم ـذّ‬

‫ٍ ٌْ قذست حکَوت دس اٍي باسّ دسزْ بًذي ـذّ اؼ ت‪.‬‬

‫ٌتٌرْ ي بحج دسباسّ وعلب دٍم اٍي ـذ کْ وفًاي زهلْ ي‪ ( :‬حَتًّ ٍُحخِيَ فًِ األس مِ‬

‫) دس آٍْ ي ‪ 67‬ؼَسّ ي اٌفال‪ ،‬اؼتَاس ـذى ؼلعْ ي پٌغهبش دس کشّ ي صوٌي ٌٌػت‪،‬‬

‫بلکْ وفًاي آى ـکػت دادى ٍ بً حشکت دـهي دس صوٌي ٍ قشلْ زًگ ٍ پٌکاس‬

‫اؼت‪.‬‬

‫بحج دسباسّ وعلب ؼَم‬

‫وعلب ؼَم اٍي بَد کْ آٍا بٌي آٍْ ‪ 68‬ؼَسّ اٌفال‪ ( :‬وا کاى لًبًّ أى ٍکَى لْ أؼشي‬

‫حَ تًّ ٍُحخِيَ فًِ األسمِ ) ٍ آٍْ ي ‪ 4‬ؼَسّ ي وحهذ للً اهلل قلٌْ ٍ آلْ‪ ( :‬فَإِوّا وًَّاً بَفذُ‬

‫ٍَ إِ وّا فِذا ءً ) تفاسم هػت ٍا وفهَم اٍي دٍ آٍْ با هن ؼاصگاس ٍ هن آهًگ اؼت ٍ‬

‫تفاسم بٌي آى دٍ ٌٌػت؟‬

‫کػاًٌ کْ وً گًٍَذ‪ :‬آٍْ ( وا کاىَ لًَِبًٍِّ‪ )...‬وً گٍَذ‪ « :‬آصاد کشدى اؼشا قبل اص اؼتقشاس‬

‫ؼلعْ پٌغهبش زاٍض ٌٌػت ٍ باٍذ قتل قام ـٌَذ » غبفاً وفهَم اٍي دٍ آٍْ سا با هن ؼاصگاس‬

‫ٍ هن آهًگ ٌهً داًٌذ؛ صٍشا آٍْ‪ ( :‬فَإِوّا وًَّاً بَفذُ ٍَ إِوّا فِذا ءً ) آصاد کشدى اؼشا سا بً فذٍْ‬

‫ٍا با فذٍْ بْ غَس وعلق ترٍَض وً کًذ ٍ بٌي زاٍض بَدى آصادي اؼشا ٍ زاٍض ٌبَدى آى‪،‬‬
‫تفاسم ٍزَد داسد ٍ بْ ههٌي قلت بفضً اص وفػشاى گفتْ اٌذ آٍْ‪ ( :‬فَإِوّا وًَّاً بَفذُ ٍَ إِوّا‬

‫فِذا ءً ) آٍْ ‪( :‬وا کاىَ لًَِبًِِّ أى ٍَکَُى لَُْ أَؼشي) سا ٌػخ کشدّ اؼت‪)14(.‬‬

‫ـٌخ غَؼً ٌٌض اص قَل ابي قباع ٍ قتادّ ٌقل وً کًذ کْ گفتْ اٌذ آٍْ‪:‬‬

‫( وا کاىَ لِ ًَبًِِّ أى ٍَکَُى لَُْ أَؼشي) کْ آصاد کشدى اؼشا سا ( بْ گهاى آٌاى ) وًـ وً کًذ‪،‬‬

‫وشبَط بْ صواًٌ اؼت کْ تفذاد وػلهٌي کن بَدّ‪ٍ ،‬لً بفذاً کْ تفذادـاى صٍاد ـذ‪ ،‬آٍْ‬

‫‪ ( :‬فَ إِ وّا وًَّاً بَفذُ ٍَ إِوّا فِذاءً ) ٌاصل گشدٍذ کْ آصاد کشدى اؼشا سا بً فذٍْ ٍا با فذٍْ ترٍَض‬

‫وً کًذ‪)15(.‬‬

‫لاحب الهٌضاى ٌٌض قَل ابي قباع ٍ قتادّ سا پزٍشفتْ ٍ دس تفػٌش آٍْ‪ ( :‬وا کاىَ لًَِبًِِّ أى‬

‫ٍَ کَُى لَُْ أَؼشي حَ تًّ ٍُحخِيَ فًِ األسمِ) وً فشواًٍذ‪:‬‬

‫ؼًت ٍ ٍؾٌفْ ههْ ي پٌغهبشاى ٍ اص زهلْ پٌغهبش اؼالم اٍي بَدّ ٍ باٍذ باـذ کْ پغ اص‬

‫غلبْ بش دـهي‪ ،‬ههْ افشاد دـهي سا قتل قام کًًذ تا ٌٌشٍي وخالف کاوالً ؼشکَب ـَد‬

‫ٍ اٌبٌا قذست پٌذا کًًذ ٍ دًٍؿاى پابشزا گشدد‪ٍ ،‬لً پغ اص پابشزا ـذى اٌبٌا ٍ دًٍؿاى‬

‫دٍگش آصاد کشدى اؼشاي دـهي واٌ فً ٌذاسد‪ ،‬چًاى کْ آٍْ‪ ( :‬فَإِوّا وًَّاً بَفذُ ٍَ إِوّا فِذا ءً )‬

‫آصاد کشدى اؼشا سا بً فذٍْ ٍا با فذٍْ ترٍَض کشدّ اؼت‪ ٍ .‬اٍي آٍْ وشبَط بْ صواًٌ‬

‫اؼت کْ ؼٌعشّ ي اؼالم کاوالً اؼتقشاس ٍافتْ ٍ گػتشؽ پٌذا کشدّ بَد‪)16(.‬‬

‫لاحب الهًاس ٌٌض ههٌي قَل سا پزٍشفتْ ٍ وً گٍَذ‪:‬‬

‫آٍْ ‪ ( :‬فَإِوّا وًَّاً بَفذُ ٍَ إِوّا فِذا ءً ) کْ آصاد کشدى اؼشا سا ترٍَض کشدّ‪ ،‬وشبَط اؼت بْ بفذ‬

‫اص پابشزا ـذى قذست ٍ ؼٌعشّ اؼالم‪ٍ ،‬لً قبل اص پابشزا ـذى ٍ اؼتحکام ٌؽام اؼالم‪،‬‬

‫گشفتي اؼٌش ٍ آصاد کشدٌؾ بً فذٍْ ٍا با فذٍْ وهًَؿ بَد؛ صٍشا اٍي وَزب ضفف زبهْ‬

‫اؼ الم وً گؿت‪)17(.‬‬

‫ٌؽش ٌگاسٌذّ‬
‫بْ ٌؽش وً سؼذ دٍ آٍْ وَسد بحج با هن هن آهًگ هػتًذ؛ صٍشا آٍْ ‪ ( :‬وا کاىَ لًَِبًِِّ أى‬

‫ٍَ کَُى لَُْ أَؼشي حَ تًّ ٍُحخِيَ فًِ األسمِ) وً گٍَذ‪ :‬قبل اص ـکػت دادى ٍ بً حشکت‬

‫کشدى دـهي ٌباٍذ‪ٍ ،‬قت سصوًذگاى لشفِ گشفتي اؼٌش ـَد؛ صٍشا اـتغال بْ گشفتي‪،‬‬

‫بػتي ٍ وًتقل کشدى اؼشا بْ پؿت زبهْ‪ٍ ،‬قت سصوًذگاى سا وً گٌشد ٍ اص ٌٌشٍي‬

‫سصوًذگً آٌاى وً کاهذ ٍ بْ ههٌي ٌػبت احتهال پٌشٍصي ٌٌشٍهاي اؼالم سا کهتش ٍ‬

‫احتهال پٌشٍصي ٌٌشٍهاي اؼالم سا کهتش ٍ احتهال غلبْ ي دـهي سا بٌؿتش وً کًذ؛ لزا تا‬

‫ٍقتً کْ دـهي بْ غَس کاول ؼشکَب ٍ بً حشکت ٌؿذّ اؼت‪ٌ ،‬باٍذ ؼپاهٌاى اؼالم‬

‫حتً ٍک لحؽْ سا اص دؼت بذهًذ ٍ باٍذ ههْ ي ٌٌشٍي خَد سا فقظ لشف ـکػت‬

‫دادى دـهي وهازن کًًذ‪ ،‬تا آى گاّ کْ دـهي سا دس وٌذاى ٍ صوٌي زًگ ؼشکَب ٍ بً‬

‫حشکت ؼاصٌذ‪ .‬پغ پاٍاى وهًَقٌت گشفتي اؼٌش‪ٍ ،‬قتً اؼت کْ دـهي کاوالً رلٌل ٍ‬

‫صوٌي گٌش ـَد‪ ،‬آى گاّ گشفتي ٍ بػتي اؼٌش بالواٌـ‪ ،‬بلکْ وکهل پٌشٍصي ٌٌشٍهاي اؼالم‬

‫خَاهذ بَد تا بفذاً با فذٍْ ٍا بً فذٍْ آصاد ـٌَذ ٍ ٍا با اؼشاًٍ کْ دـهي گشفتْ اؼت‪،‬‬

‫وبادلْ گشدٌذ‪.‬‬

‫اٍي بَد تفػٌش ٍ تَضٌح وحتَاي آٍْ‪( :‬وا کاى لًبًّ أى ٍکَى لْ أؼشي‪ .)...‬حاال بْ آٍْ‬

‫(فَ إِوّا وًَّاً بَفذُ ٍَ إِوّا فِذاءً) تَزْ وً کًٌن‪ ،‬آٍْ چًٌي اؼت‪:‬‬

‫( فَإرا لَقٌِ تُنُ الَّزٍِ يَ کَفَشٍُا فَ ضَشبَ الشِّقابِ حَ تًّ إِرا أَخخًَ تُهَُهُن فَؿُذٍُّا الََخاقَ فَإوّا وًَّاً بَفذُ ٍَ‬

‫إِ وّا فِذاءٍ حَ تًّ تَضَـَ الحَشبُ أٍَصاسَها)(‪)18‬؛ ٍفًً ٍقت ً کْ دس وٌذاى زًگ با کفاس وهازن‬

‫سٍبْ سٍ ـذٍذ‪ ،‬آٌاى سا گشدى بضٌٌذ تا آى گاّ کْ ؼشکَب ٍ بً حشکتؿاى کشدٍذ‪،‬‬

‫اؼٌشـاى کًٌذ ٍ وحکن ببًذٍذـاى تا اٍي کْ زًگ پاٍاى ٍابذ ٍ بفذاً اؼٌشاى سا بً فذٍْ‬

‫ٍا با فذٍْ آصاد خَاهٌذ کشد‪.‬‬

‫چًاى کْ وً بًٌٌن اٍي آٍْ با آٍْ‪ ( :‬وا کاىَ لًَِبًِِّ أى ٍَکَُى لَُْ أَؼشي حَ تًّ ٍُحخِيَ فًِ‬
‫األس مِ) تفاسم ٌذاسد‪ ،‬صٍشا اٍي آٍْ بْ گشفتي اؼٌش بفذ اص ؼشکَب کشدى کاول دـهي‬

‫اوش وً کًذ ٍ آٍْ ‪( :‬وا کاىَ لًَِبًِِّ أى ٍَکَُى لَُْ أَؼشي‪ )...‬اص گشفتي اؼٌش قبل اص ؼشکَب‬

‫کشدى کاول دـهي ٌهً وً کًذ ٍ ٌٌض اٍي آٍْ ا ص آصاد کشدى اؼشا بفذ اص زًگ بً فذٍْ‬

‫ٍا با فذٍْ ؼخي وً گٍَذ ٍ آٍْ ‪ ( :‬وا کاىَ لًَِبًٍِّ‪ ) ...‬اؼاؼاً اص آصاد کشدى اؼشا ؼخي ٌهً‬

‫گٍَذ‪ ٌْ ،‬اص ٌهً وً کًذ ٍ ٌْ بْ آى اوش وً ٌهاٍذ‪ ،‬بلکْ آى سا وػکَت وً گزاسد‪ .‬پغ‬

‫سٍـي ـذ کْ دٍ آٍْ ي وَسد بحج با هن تفاسم ٌذاسٌذ ٍ بًابشاٍي‪ٌ ،‬اچاس ٌٌػتٌن‬

‫بگٌٍَن آٍْ‪ ( :‬فَإِوّا وًَّاً بَفذُ ٍَ إِوّا فِذاءً ) بْ آصاد کشدى اؼشا بفذ اص اؼتقشاس حاکهٌت پٌغهبش‬

‫اوش وً کًذ‪ ،‬آى غَس کْ لاحب الهًاس ٍ الهٌضاى وً گًٍَذ‪.‬‬

‫چشا بٌي دٍ آٍْ تفاسم دٍذّ اٌذ؟‬

‫چًٌي بْ ٌؽش وً سؼذ کْ اکحش وفػشاى چَى اص آى‪ ( :‬وا ک اىَ لًَِبًٍِّ أَى ٍَک َُىَ لَُْ أُؼشي‪...‬‬

‫)(‪ ) 19‬وهًَقٌت گشفتي فذٍْ ٍ آصاد کشدى اؼشا سا فههٌذّ اٌذ ٍ اص غشفً دٍذّ اٌذ کْ‬

‫آٍْ ( فَإِوّا وًَّاً بَفذُ ٍَ إِوّا فِذا ءً )(‪) 31‬لشٍحاً آصاد کشدى اؼشا سا دس وقابل فذٍْ ترٍَض وً‬

‫کًذ‪ ،‬تكَس کشدّ اٌذ کْ ٍا باٍذ وحل تفػٌش زال لٌي بگًٍَذ آٍْ ‪ ( :‬فَإِوّا وًَّاً بَفذُ ٍَ إِوّا فِذاءً‬

‫) ٌاؼخ آٍْ ( وا کاىَ لًَِبًٍِّ أَى ٍَک َُىَ لَُْ أُؼشي ) وً باـذ ٍ ٍا باٍذ بگًٍَذ‪ :‬وَضَؿ اٍي‬

‫دٍ آٍْ با هن فشق داسد ٍ آٍْ ‪ 67‬ؼَسّ اٌفال کْ بْ گهاى آٌاى آصاد کشدى اؼشا دس وقابل‬

‫فذٍْ وهًَؿ وً کًذ‪ ،‬وشبَط بْ ٍقتً اؼت کْ اؼالم ٍ حکَوت اؼالوً هًَص پابشزا‬

‫ٌؿذّ بَد ٍ آٍْ ‪ 4‬ؼَسّ وحهذ للً اهلل قلٌْ ٍ آلْ کْ آصاد کشدى اؼشا سا دس وقابل فذٍْ‬

‫ترٍَض وً کًذ‪ ،‬دس خكَف ٍقتً اؼت کْ اؼالم ٍ حکَوت پابشزا ـذّ بَد‪.‬‬

‫لاحب الهٌضاى ‪ -‬سضَاى اهلل قلٌْ ‪ -‬وً فشواًٍذ‪:‬‬

‫وَضَؿ اٍي دٍ آٍْ با هن فشق داسد ٍ آٍْ‪ ( :‬وا کاىَ لًَِبًٍِّ أَى ٍَکَُىَ لَُْ أُؼشي )‬

‫وَضَقؾ آى زاؼت کْ هًَص حکَوت پٌغهبش اؼالم ٍ دٍي ٍي پابشزا ٌؿذّ بَد کْ‬
‫دس اٍي صواى باٍذ اص گشفتي اؼٌش ٍ آصاد کشدى اؼشا دس وقابل فذٍْ خَدداسي کًذ ٍ‬

‫ٍؾٌفْ داسد اؼشا سا قتل قام ٌهاٍذ ٍ آٍْ ‪...( :‬فَإِوّا وًَّاً بَفذُ ٍَ إِوّا فِذاءً ) وَضَقؾ آى‬

‫زاؼت کْ حکَوت ٍ دٍي ٍي پابشزا ـذّ بَد کْ دس اٍي صواى گشفتي اؼشا ٍ‬

‫آصادکشدٌؿاى دس وقابل فذٍْ واٌفً ٌذاسد‪)31(.‬‬

‫آٌچْ بْ ٌؽش ٌگاسٌذّ وً سؼذ اٍي اؼت کْ ٌْ آٍْ ‪ ( :‬فَإِوّا وًَّاً بَفذُ ٍَ إِوّا فِذاءً ) آٍْ ‪( :‬‬

‫‪ ....‬وا کاىَ لًَِبًٍِّ أَى ٍَکَُىَ لَُْ أُؼشي ) سا ٌػخ کشدّ ٍ ٌْ وَضَؿ دٍ آٍْ ي ٍاد ـذّ با‬

‫هن فشق داسد؛ صٍشا دس اٍي دٍ آٍْ اؼاؼاً دسباسّ ي پابشزا ـذى ٍ ٍا ٌؿذى حکَوت‬

‫پٌغهبش اؼالم ٍ دٍي ٍي بححً ٌٌاوذّ اؼت ٍ اص غشفً هش دٍ آٍْ با هن هن آهًگ‬

‫هػتًذ ٍ هش دٍ بْ ض هٌهْ ي هن وً گًٍَذ‪ :‬هش پٌغهبشي ٍ هش فشواٌذّ ؼپاهً‪ٍ ،‬قتً کْ‬

‫با دـهي وهازن سٍبْ سٍ وً ـَد‪ ،‬ههْ ي ٌٌشٍهاٍؾ حتً ٍک لحؽْ هن ٌباٍذ خَد سا‬

‫بْ گشفتي اؼٌش وؿغَل کًًذ کْ اٍي کاس اص ٌٌشٍ ٍ تَاى سصوً آٌاى وً کاهذ ٍ احتهال‬

‫پٌشٍصي ٌٌشٍهاي حق سا کهتش وً کًذ‪.‬‬

‫پغ آى گاّ کْ ٌٌشٍهاي حق‪ ،‬دـهي سا ؼشکَب کشدٌذ ٍ ٌؽام فشواٌذهً آى ها سا اص‬

‫بٌي بشدٌذ‪ ،‬باٍذ بشاي تکهٌل پٌشٍصي ٌٌشٍهاي حق باقً واٌذّ ي ٌٌشٍهاي وتالـً ـذّ‬

‫دـهي سا بگٌشٌذ ٍ وحکن ببًذٌذ کْ دٍگش اص غشف دـهي هٌچ گاّ خعشي ٌػبت بْ‬

‫ٌٌشٍهاي حق احػاع ٌؿَد‪ ،‬ؼپغ دس آًٍذّ دسباسّ اؼشا تكهٌن گٌشي وً کًًذ ٍ با‬

‫سقاٍت وكلحت‪ٍ ،‬ا بً فذٍْ ٍ ٍا با فذٍْ آصادـاى وً ؼاصٌذ‪.‬‬

‫اٍي بَد وعلبً کْ اص زهـ بًذي وحتَاي آٍْ ي ٍاد ـذّ ٍ ضهٌهْ کشدى وذلَل آى دٍ‬

‫بْ دؼت وً آٍذ‪.‬‬

‫خاللْ بحج دسباسّ وعلب ؼَم اٍي ـذ کْ بٌي آٍْ‪ ( :‬وا کاىَ لًَِبًٍِّ أَى ٍَک َُىَ لَُْ‬

‫أُؼشي ‪ ٍ )...‬آٍْ‪ ( :‬فَإِوّا وًَّاً بَفذُ ٍَ إِوّا فِذاءً ) هٌچ گٌَْ دٍگاٌگً ٍزَد ٌذاسد ٍ اٍي دٍ‬
‫آٍْ با هن هن آهًگ هػتًذ ٍ وذلَل هش ٍک اص آى دٍ‪ ،‬وذلَل دٍگشي سا تأٌٍذ وً‬

‫کًذ‪.‬‬

‫بحج دسباسّ وعلب چهاسم‬

‫وعلب چهاسم اٍي بَد کْ « کتاب ؼابق خذا » دس آٍْ ‪ ( :‬لََال کِتابٌ وِيَ اهللِ ؼَبَ قَ لَهَػَّکُن‬

‫فٌِها أَخَزتُن قَزابٌ قَ ؽٌِن ) چٌػت؟ ٍ اٍي چْ کتابً اؼت کْ اص قزاب قؽٌهً‬

‫زلَگٌشي کشدّ اؼت؟‬

‫دس تفػٌش الهٌضاى آوذّ اؼت کْ خذاٌٍذ « کتاب » سا قهذاً دس اٍي آٍْ وبهن گزاـتْ‬

‫اؼت کْ کػً آى سا ٌذاٌذ تا رهي ـًٌَذّ بْ هش ؼَ بشٍد‪)33(.‬‬

‫وفػشاى بشاي فهن وفًاي « کتاب » دس اٍي آٍْ بحج هاي صٍادي کشدّ ٍ ٌؽشهاي‬

‫گٌَاگًٌَ اؾهاس ٌهَدّ اٌذ‪ ،‬دس اٍي زا چًذ ٌؽش سا وً آٍسٍن ٍ دسباسّ آى ها بْ بحج‬

‫وً پشداصٍن‪:‬‬

‫ٌؽش اٍل‪ :‬وقكَد اص « کتاب » دس اٍي آٍْ « أمّ الکتاب » ٍفًً لَح وحفَػ اؼت ٍ اٍي‬

‫آٍْ وً خَاهذ بگٍَذ‪ ،‬اگش ٌبَد اٍي کْ خذا دس « ام الکتاب » ٍ لَح وحفَػ ٌَـتْ بَد‬

‫کْ قشاس بَدّ غًاٍن زًگ ٍ فذٍْ گشفتي اص اؼشا سا دس آًٍذّ بشاي ـها حالل کًذ‪ ،‬چَى‬

‫ـها قبل اص اباحْ ي سؼهً خذا‪ ،‬غًٌهت ٍ فذٍْ گشفتٌذ‪ ،‬قزاب قؽٌهً ـها سا فشا وً‬

‫گشفت‪.‬‬

‫اٍي قَل سا بْ ابي قباع ٌػبت دادّ اٌذ (‪ٌٌ ٍ )32‬ض آى سا بْ ابً هشٍشّ ٌػبت دادّ ٍ اص‬

‫ٍي ٌقل کشدّ اٌذ کْ گفتْ اؼت‪ٍ « :‬قَُلُ اهلل‪ :‬لََال أٌُّْ ؼَب قَ فً قلهً أًٌّ ؼَأُحلُّ الهغاٌِ نَ‬

‫لَ هَ ػَّکُن فٌِها أَ خَزتُن قَزابٌ قَؽٌنٌ(‪ )34‬؛ ٍفًً خذا وً گٍَذ‪ :‬اگش قبالً دس قلن وي‬

‫ٌگزـتْ بَد کْ دس آًٍذّ غًٌهت ها سا بش اي ـها حالل خَاهن کشد‪ ،‬بْ قلت اٍي کْ‬

‫وغًن ها سا گشفتٌذ‪ ،‬قزاب بضسگً ـها سا فشا وً گشفت‪.‬‬


‫اٍي ٌؽش قابل قبَلً ٌٌػت‪ ،‬صٍشا اگش دس صواى ٌضٍل اٍي آٍْ‪ ،‬غًاٍن زًگ ٍ فذٍْ گشفتي‬

‫اص اؼشا ٍاقفاً حالل بَدّ‪ ،‬دس اٍي لَست گشفتي غًٌهت ٍ فذٍْ وَزب قزاب قؽٌن‬

‫ٌخَاهذ بَد ٍ اگش ٍ اقفاً حشام بَدّ ٍ هًَص حالل ٌؿذّ بَدّ‪ ،‬دس اٍي لَست گشفتي‬

‫غًٌهت ٍ فذٍْ وَزب قزاب اؼت ٍ زلَگٌشي اص قزاب بْ دلٌل اٍي کْ اٍي حشام بفذاً‬

‫حالل خَاهذ ـذ‪ ،‬تَزٌْ لحٌحً ٌذاسد ٍ اگش بشاي تَزٌْ ٌؽش خَد بگًٍَذ‪ « :‬چَى‬

‫قشاس بَدّ اؼت دس آًٍذّ فذٍْ گشفتي اص اؼشا حالل ـَد‪ ،‬بْ اٍي قلت اص قزاب قؽٌن‬

‫زلَگٌشي ـذّ اؼت »‪ ،‬لحٌح ٌٌػت؛ صٍشا اگش حشام بالففل کْ دس آًٍذّ حالل خَاهذ‬

‫ـذ اص ٌؽش قاٌَى الهً حالل بالففل وحػَب وً ـَد‪ ،‬پغ دس اٍي لَست آٌاى کْ اص‬

‫اؼشاي زًگ بذس فذٍْ گشفتًذ کاسـاى حالل بَدّ اؼت ٍ بًابشاٍي‪ ،‬قهل آٌاى وقتضً‬

‫قزاب قؽٌن ٌ خَاهذ بَد‪ ،‬دس حالً کْ آٍْ وَسد بحج وً گٍَذ‪ :‬قهل وػلهاٌاى‬

‫وقتضً قزاب قؽٌن بَد‪ٍ ،‬لً خذا بْ وقتضاي کتاب خَد اص اٍي قزاب زلَگٌشي‬

‫کشد‪.‬‬

‫ٌؽش دٍم‪ :‬وقكَد اص « کتاب » دس آٍْ ي وضبَس‪ ،‬حکن ؼابق خذاؼت کْ هٌچ قَوً سا‬

‫قزاب ٌخَاهذ کشد تا ٍقتً کْ حرت سا بش آى قَم تهام کًذ ٍ چَى خذا حشوت گشفتي‬

‫فذٍْ اص اؼشا سا قبالً بشاي وػلهاٌاى بٌاى ٌکشدّ ٍ حرت بش آٌاى تهام ٌؿذّ بَد‪ ،‬اٍي‬

‫وَزب زلَگٌشي اص قزاب قؽٌن ـذّ ٍ اٍي ههاى قبح ققاب بال بٌاى اؼت کْ قلهاي‬

‫الَل فقْ دس بحج بشائت اص آى ؼخي وً گًٍَذ ٍ اٍي ٌؽش سا بْ ابي زشٍذ (‪ٌ )35‬ػبت‬

‫دادّ اٌذ‪)36(.‬‬

‫اٍي ٌؽش هن وقبَل ٌٌػت؛ صٍشا اگش هٌچ دلٌلً اص ققل ٍ ٌقل بش حشوت گشفتي فذٍْ اص‬

‫اؼشا بشاي وػلهاٌاى بٌاى ٌؿذّ ٍ حرت بش آٌاى تهام ٌباـذ‪ ،‬دس اٍي لَست وقتضً‬

‫قزاب ٍزَد ٌذاسد ٍ بًابشاٍي‪ ،‬گشفتي فذٍْ اص اؼشا ٍ آصاد کشدى آٌاى وَزب قزاب‬
‫ٌخَاهذ بَد؛ صٍشا وَضَؿ قز اب وًتفً اؼت ٍ چَى وَضَؿ قزاب ٍ وقتضً آى‬

‫وًتفً اؼت‪ ،‬ؼخي گفتي اص قزاب قؽٌهً کْ وقتضً آى وَزَد بَدّ ٍ کتاب خذا اص‬

‫آى زلَگٌشي کشدّ اؼت لحٌح ٌٌػت‪ ،‬دس حالً کْ آٍْ وضبَس وً گٍَذ‪ « :‬وقتضً‬

‫قزاب قؽٌهً وَزَد بَدّ ٍ کتاب ؼابق خذا واٌـ ٍقَؿ آى ـذّ اؼت‪».‬‬

‫ٌؽش ؼَم‪ :‬وقكَد اص « کتاب » دس اٍي آٍْ‪ ،‬حکن خذا دسباسّ الحاب بذس اؼت کْ خذا‬

‫ٍقذّ دادّ بَد‪ :‬کػاًٌ سا کْ با سؼَل خذا للً اهلل قلٌْ ٍ آلْ دس زًگ بذس ـشکت‬

‫داـتًذ‪ ،‬هشگض قزاب ٌخَاهذ کشد‪ ،‬اٍي ٌؽش سا بْ حػي بكشي (‪ٌ )37‬ػبت دادّ‬

‫اٌذ‪)38(.‬‬

‫اٍي ٌؽش ٌٌض لحٌح ٌٌػت؛ صٍشا وػتلضم ترٍَض هشگٌَْ فػق ٍ فرَسي بشاي اهل بذس‬

‫اؼت‪ ،‬چَى غبق اٍي ٌؽش‪ ،‬خذا بش خَد حتن کشدّ کْ بْ هٌچ ٍزْ اهل بذس سا قزاب‬

‫ٌکًذ‪ ،‬اگش چْ وشتکب اٌَاؿ گًاهاى بضسگ بؿٌَذ ٍ اٍي وخالف سٍح اؼالم ٍ هذف‬

‫بفحت اٌبٌاؼت کْ خذا بْ قذّ خالً تضهٌي بذهذ ٍ بگٍَذ‪ :‬هشگٌَْ گًاهً کْ اص آٌاى‬

‫ؼش بضٌذ ‪ ،‬اص پٌؾ بخؿٌذّ ـذّ اؼت‪.‬‬

‫ٌؽش چهاسم‪ :‬وقكَد اص « کتاب » دس آٍْ وضبَس‪ ،‬حکن اصلً خذاؼت کْ بش خَد حتن‬

‫کشدّ ٍ ٍقذّ دادّ اؼت فقظ اٍي گًاّ خاف‪ٍ ،‬فًً گشفتي فذٍْ اص اؼشاي بذس سا اص‬

‫ـشکت کًًذگاى دس زًگ بذس ببخؿذ‪ ٌْ ،‬گًاهاى دٍگش سا ٍ اگش حکن اصلً خذا ٌبَد کْ‬

‫اٍي گًاّ خاف سا ببخؿذ‪ ،‬قزاب قؽٌهً الحاب بذس سا فشا وً گشفت‪ ،‬اٍي ٌؽش اوام‬

‫فخش ساصي اؼت‪)39(.‬‬

‫اٍي ٌؽش ٌٌض وشدٍد اؼت؛ صٍشا اٍي گًاّ خاف وفشٍم چْ ٍٍظگً ٍ اوتٌاصي داسد کْ‬

‫خذا دس اصل حکن کشدّ کْ آى سا ببخؿذ؟ اٍي ٍک ادقاي بً دلٌل اؼت ٍ اؼاؼاً اٍي‬

‫وعلب کْ گًاّ خالً اص افشاد خالً پٌؾ اص استکاب آى گًاّ بخؿٌذّ ـَد‪ ،‬خالف‬
‫قذالت ٍ هذف بفحت اٌبٌا ٍ حکهت الهً اؼت‪ .‬حقٌقت اٍي اؼت کْ آصاد کشدى اؼشا‬

‫دس وقابل فذٍْ اؼاؼاً گًاّ ٌٌػت تا ٌٌاصي بْ اٍي گٌَْ تَزٌهات باـذ‪.‬‬

‫ٌؽش پًرن‪ :‬وقكَد اص « کتاب » دس اٍي آٍْ‪ ،‬حکهً اؼت کْ خذا قبالً دس لَح [‬

‫وح فَػ ] ٌَـتْ بَد کْ کػً سا بْ ؼبب خعا ٍ اـتباّ ققاب ٌکًذ ٍ وفًاي آٍْ ‪ ( :‬لََال‬

‫کِتابٌ وِيَ اهللِ ؼَ بَقَ لَهَػَّکُن فٌِها أَ خَزتُن قَزابٌ قَؽٌنٌ ) اٍي اؼت کْ اگش حکن خذا قبالً‬

‫دس لَح [ وحفَػ ] ٌَـتْ ٌؿذّ بَد کْ کػً سا بْ ؼبب اـتباّ ققاب ٌکًذ‪ ،‬ـها‬

‫الحاب بذس س ا قزاب قؽٌهً فشا وً گشفت؛ صٍشا الحاب بذس اص سٍي اـتباّ ازتهاد‬

‫کشدّ بَدٌذ کْ فذٍْ گشفتي اص اؼشا ٍ آصاد کشدٌؿاى بهتش اص کؿتي آٌاى اؼت‪ ،‬بْ اٍي دلٌل‬

‫کْ وهکي اؼت بفضً اص آٌاى وػلهاى ـٌَذ ( چًاى کْ ـذٌذ ) ٍ ٌٌض فذٍْ اي کْ گشفتْ‬

‫وً ـَد کهکً اؼت بشاي زهاد فً ؼبٌل اهلل‪ٍ ،‬لً وػلهاٌاى اص اٍي ٌکتْ غافل بَدٌذ‬

‫کْ کؿتي اؼشا‪ ،‬قضب اؼالم سا بٌؿتش وً کًذ ٍ ٌٌض وَزب تضفٌف کفاس وً ـَد ٍ اٍي‬

‫ٌؽش اص صوخؿشي اؼت‪)21(.‬‬

‫اٍي ٌؽش هن لحٌح ٌٌػت؛ صٍشا خعاي دس ازتهاد اؼاؼاً وقتضً قزاب ٌٌػت تا کتابً‬

‫اص خذا واٌـ آى قزاب ـَد ٍ بْ تفبٌش دٍگش‪ :‬د س اٍي زا وَضَؿ گًاّ اص اٍل وًتفً اؼت‬

‫ٍ آوذى قزاب وحل ٌذاسد ٍ اص اٍي سٍ وفًاًٍ ٌذاسد کْ کػً بگٍَذ‪ :‬اگش حکهً کْ دس‬

‫لَح [ وحفَػ ] بَد‪ ،‬اص قزاب قؽٌن زلَگٌشي ٌهً کشد‪ ،‬آى قزاب‪ ،‬الحاب بذس سا‬

‫فشا وً گشفت‪.‬‬

‫ٌؽش ـؿن‪ :‬وقكَد اص « کتاب » دس آٍْ وضبَس‪ ،‬قشآى اؼت ٍ وفًاي آٍْ اٍي اؼت کْ «‬

‫اگش ٌبَد قشآى کْ ـها بْ آى اٍهاى آٍسدٍذ ٍ بْ ؼبب اٍهاى بْ قشآى‪ ،‬وػتحق بخؿٌذّ‬

‫ـذى گًاهاى لغٌشّ ي خَد ـذٍذ‪ ،‬بْ قلت اٍي کْ اص اؼشاي بذس فذٍْ گشفتٌذ‪ ،‬قزاب‬

‫قؽٌهً ـها سا فشا وً گشفت ٍ باٍذ داٌػت کْ اٍي گًاّ بخؿٌذّ ـذّ‪ ،‬گًاّ لغٌشّ بَدّ‬
‫اؼت؛ صٍشا ا زهاؿ داسٍن کْ لحابْ ي سؼَل قبل اص بخؿٌذّ ـذى اٍي گًاّ فاؼق ٌبَدّ‬

‫اٌذ‪ ،‬دس حالً کْ اگش اٍي گًاّ کبٌشّ بَد‪ ،‬لحابْ فاؼق وً ـذٌذ ٍ اٍي خالف ازهاؿ‬

‫وضبَس اؼت ٍ اٍي ٌؽش اص ابَقلً زبائً اؼت‪ ) 21(.‬اص ؼخًاى اٍ چًذ وعلب اؼتفادّ وً‬

‫ـَد‪:‬‬

‫‪. 1‬وقكَد اص « کتاب » دس آٍْ ‪ ( :‬لَ َال کِتابٌ وِيَ اهللِ ؼَبَقَ لَهَػَّکُن فٌِها أَ خَزتُن قَزابٌ‬

‫قَؽٌ نٌ ) قشآى اؼت‪.‬‬

‫‪. 3‬اٍهاى الحاب بذس بْ « کتاب »‪ ،‬زلَي قزاب قؽٌن سا گشفتْ اؼت ٌْ خَد « کتاب‬

‫»‪.‬‬

‫‪. 2‬اٍي گًاّ وفشٍم‪ٍ ،‬فًً گشفتي فذٍْ اص اؼشا ٍ آصاد کشدٌؿاى‪ ،‬گًاّ لغٌشّ بَدّ اؼت‪.‬‬

‫ٍلً آٌچْ ابَقلً زبائ ً گفتْ اؼت قابل قبَل ٌٌػت‪ ،‬صٍشا‪ :‬اٍالً‪ ،‬اٍي کْ گفتْ اؼت‪« :‬‬

‫وقكَد اص کتاب دس آٍْ قشآى اؼت »‪ ،‬لحٌح ٌٌػت‪ ،‬چَى « کتاب » دس اٍي آٍْ بْ‬

‫لَست ٌکشّ رکش ـذّ‪ ،‬دس حالً کْ هش زا کتاب بْ وفًاي قشآى آوذّ بْ لَست وفشفْ‬

‫اؼت‪ ،‬وحل‪ ( :‬رلِکَ الکِتابُ ال سٍَبَ فٌِِْ )(‪ ( ٍ )23‬کِتابٌ أٌَضَلًاُّ إِلٌَکَ وُباسَکٌ )(‪)22‬‬

‫ٍفًً هزا کتاب أٌضلًاّ الٌک‪ .‬کلهْ « ؼبق » دس آٍْ ٍلف کتاب اؼت‪ ،‬دس حالً کْ‬

‫تَلٌف قشآى با لفؼ « ؼبق » لحٌح ٌٌػت‪ ،‬چَى قشآى دس صواى ٌضٍل اٍي آٍْ‪،‬‬

‫حاضش ٍ وَزَد ٍ دس دؼت وشدم بَدّ ٍ کتاب « ؼابق » ٌبَدّ اؼت تا دس ٍلف آى‬

‫گفتْ ـَد‪ « :‬کتاب وي اهلل ؼبق »‪.‬‬

‫خاٌٌاً‪ ،‬اٍي کْ گفتْ اؼت‪ « :‬اٍهاى وػلهاٌاى بْ قشآى ؼبب ـذ کْ زلَي قزاب قؽٌن‬

‫گشفتْ ـَد » وخالف ؾاهش آٍْ اؼت؛ صٍشا آٍْ وً گٍَذ‪ :‬خَد کتاب ؼابق خذا واٌـ‬

‫قزاب قؽٌن ـذ‪ ٌْ ،‬اٍهاى بْ آى کتاب‪.‬‬

‫خالحاً‪ ،‬اٍي کْ گفتْ اؼت‪ « :‬گًاّ وفشٍم الحاب بذس لغٌشّ بَدّ اؼت » لحٌح ٌٌػت؛‬
‫صٍشا گًاّ لغٌشّ وَزب قزاب قؽٌن ٌهً ـَد‪ ،‬دس حالً کْ آٍْ وً گٍَذ‪ :‬قزاب‬

‫قؽٌهً دس اٌتؽاس الحاب سؼَل خذا للً اهلل قلٌْ ٍ آلْ بَدّ کْ کتابً اص خذا زلَي‬

‫آى سا گشفتْ اؼت‪.‬‬

‫اٍي ها ـؾ ٌؽش اص ورهَقْ ٌؽشهاًٍ بَد کْ دسباسّ وفًاي « کتاب » دس آٍْ ‪ ( :‬لََال‬

‫کِتابٌ وِيَ اهللِ ؼَ بَقَ لَهَػَّکُن فٌِها أَ خَزتُن قَزابٌ قَؽٌنٌ ) اؾهاس ـذّ اؼت ٍ ٌؽشهاي‬

‫دٍگشي ٌٌض هػت کْ بشاي سقاٍت اختكاس اص رکش آى ها خَدداسي وً ـَد‪.‬‬

‫تزکش اٍي ٌکتْ الصم اؼت کْ ههْ اٍي ٌؽشها وبتًً بش اٍي تكَس اؼت کْ گشفتي فذٍْ اص‬

‫اؼشاي زًگ بذس ٍ آصاد کشدى آٌاى کاسي ٌالَاب ٍ خالف سضاي خذا بَدّ ٍ‬

‫وَزب غزاب قؽٌن وً ـذّ ٍ کتاب ؼابق خذا اص آى زلَگٌشي کشدّ اؼت‪.‬‬

‫وًؿأ اٍي تكَس‪ ،‬وًقَالتً اؼت کْ ٌؽشهاي افشادي اص لحابْ ٍ تابفٌي سا اص قبٌل‬

‫ابَهشٍشّ‪ ،‬حػي بكشي ٍ قتادّ وًفکغ وً کًذ ٍ قبالً قباسات آٌاى ٌقل ـذ‪ ٍ ،‬اص‬

‫بٌاٌات ؼابق سٍـي گؿت کْ هٌچ ٍک اص ـؾ ٌؽش وزکَس قابل قبَل ٌٌػت‪.‬‬

‫ٌؽش قابل قبَل‪ :‬بْ ٌؽش وً سؼذ کْ « کتاب ؼابق » خذا دس اٍي آٍْ‪ٍ ،‬قذّ ؼابق اٍؼت‬

‫کْ بْ الحاب سؼَل للً اهلل قلٌْ ٍ آلْ قَل دادّ بَد کْ آٌاى سا بش ٍکً اص دٍ گشٍّ‬

‫قشٍؾ پٌشٍص خَاهذ کشد‪ٍ .‬ا بش کاسٍاى تراست قشٍؾ ٍ ٍا بش ؼپاّ وػلح آٌاى ٍ چَى بش‬

‫کاسٍاى تراست وػلظ ٌؿذٌذ‪ ،‬خذاٌٍذ ـق دٍگش ٍقذّ ي خَد سا بْ اٌرام سؼاٌذ ٍ‬

‫الحاب پٌغهبش سا بش ؼپاّ وػلح قشٍؾ پٌشٍص کشد ٍ اگش ٌبَد اٍي کتاب ٍ ٍقذّ ي ؼابق‬

‫خذا کْ باٍذ تحقق ٍابذ‪ ،‬چَى ٌٌشٍهاي اؼالم وقذاسي اص ٍق ت ٍ قذست خَد سا دس‬

‫وٌذاى زًگ‪ ،‬لشف گشفتي اؼٌش ٍ ٌگْ داسي اؼشا کشدٌذ ٍ اص ٌٌشٍي سصوً خَد‬

‫کاؼتًذ‪ ،‬بذٍي قلت ـکػت بضسگ ٍ قزاب قؽٌهً اص دـهي بش آٌاى ٍاسد وً ـذ‪،‬‬

‫ٍلً خذا غبق ٍقذّ ي قبلً خَد با اوذاد غٌبً‪ ،‬وػلهاٌاى سا بش ٌٌشٍهاي قشٍؾ پٌشٍص‬
‫گشداٌٌذ‪.‬‬

‫بشاي اخبات لحت اٍي ٌؽش باٍذ چًذ وعلب خابت ـَد‪:‬‬

‫‪. 1‬خذا قبالً بْ وػلهاٌاى ٍقذّ دادّ بَد‪ ،‬آٌاى سا بش ٍکً اص دٍ گشٍّ وػلح ٍ غٌشوػلح‬

‫پٌشٍص گشداٌذ‪.‬‬

‫‪. 3‬دس زًگ بذس سصوًذگاى اؼالم‪ ،‬وقذاسي اص ٍقت ٍ ٌٌشٍي خَد سا دس حٌي زًگ‬

‫لشف گشفتي اؼٌش ٍ ٌگْ داسي اؼشا کشدٌذ کْ اص قذست سصوً آٌاى کاؼ ت ٍ دس آؼتاٌْ‬

‫ـکػت ٍاقـ ـذٌذ‪.‬‬

‫‪. 2‬خذاٌٍذ با ٌٌشٍي غٌبً خَد بْ غَس خشق قادت‪ ،‬وػلهاٌاى سا کْ دس آؼتاٌْ ـکػت‬

‫بَدٌذ‪ ،‬بش دـهي پٌشٍص کشد‪.‬‬

‫اخبات وعلب اٍل‬

‫وعلب اٍل‪ٍ ،‬فًً ٍقذّ ي خذاٌٍذ دس وَسد پٌشٍصي الحاب سؼَل خذا للً اهلل قلٌْ‬

‫ٍ آلْ دس آٍْ ‪ 7‬ؼَسّ اٌفال بذٍي گٌَْ وع شح ـذّ اؼت‪:‬‬

‫( ٍَ إِ رْ ٍَفِذُکُنُ اللَُّْ إِحْذَى العَّائِفَتٌَْيِ أٌََّهَا لَکُنْ ٍَ تَ ََدٍُّىَ أَىَّ غٌَْشَ رَاتِ الؿََّْکَِٔ تَکَُىُ لَکُنْ ٍَ‬

‫ٍُشٍِ ذُ ال لَُّْ أَىْ ٍُحِ قَّ الْحَ قَّ بِکَلِهَاتِِْ ٍَ ٍَقْعَـَ دَابِشَ الْکَافِشٍِيَ)؛‬

‫ٍفًً ٍادآٍسٍذ کْ خذا بْ ـها الحاب پٌغهبش ٍقذّ داد‪ٍ ،‬کً اص دٍ گشٍّ سا دس‬

‫تػلعتاى دس آٍسد ‪ٍ -‬ا کاسٍاى قشٍؾ‪ٍ ،‬فًً گشٍّ غٌشوػلح ٍ ٍا ٌٌشٍهاي وػلح ‪ ٍ -‬ـها‬

‫دٍؼت وً داـتٌذ گشٍّ غٌشوػلح بْ تكشفتاى دس آٍذ‪ٍ ،‬لً خذا وً خَاؼت حق سا با‬

‫کلهات خَد پابشزا کًذ ٍ دٌبالْ ي کافشاى سا قعـ ٌهاٍذ‪.‬‬

‫اص اٍي آٍْ سٍـي وً ـَد کْ خذاٌٍذ قبل اص ٍقَؿ زًگ بذس‪ ،‬بْ وػلهاٌاى ٍقذّ دادّ‬

‫ٍ بش قهذّ خَد ٌَـتْ بَد کْ حتهاً الحاب سؼَل خذا للً اهلل قلٌْ ٍ آلْ سا بش ٍکً‬

‫اص دٍ غاٍفْ‪ :‬کْ ٍکً غٌشوػلح ٍ دٍگشي وػلح بَد‪ ،‬وػلظ گشداٌذ‪ .‬البتْ خَد آٍْ ي‬
‫ٍاد ـذّ اٍي ٍقذّ سا ٌهً دهذ‪ ،‬بلکْ اٍي حکاٍت اص ٍقذّ اي وً کًذ کْ قبالً اص غشف‬

‫خذا تَؼظ سؼَل اکشم للً اهلل قلٌْ ٍ آلْ بش کاسٍاى تراست دؼت ٌٌافتًذ‪ ،‬ـق دٍگش‬

‫ٍقذّ خذا تحقق ٍافت؛ ٍفًً وػلهاٌاى بش ؼپاّ وػلح کفش پٌشٍص ـذٌذ ٍ با اٍي کْ تفذاد‬

‫ؼپاّ کفش حذٍد ؼْ بشابش ٌٌشٍي اؼالم بَد‪ ،‬کفاس ـکػت ؼخ تً خَسدٌذ ٍ حذٍد هفتاد‬

‫کؿتْ دادٌذ ٍ حذٍد هفتاد ٌفش اص آٌاى بْ اؼاست دسآوذٌذ‪.‬‬

‫دس آٍْ‪ ( :‬لََال کِتابٌ وِيَ اهللِ ؼَبَقَ لَهَػَّکُن فٌِها أَ خَزتُن قَزابٌ قَؽٌ نٌ )(‪ )24‬اٍي ٍقذّ‬

‫الهً بْ ٌام « کتاب » خَاٌذّ ـذّ اؼت ٍ وً داٌٌن کْ دس قشآى چٌضهاًٍ کْ دس تؿشٍـ‬

‫ٍا دس تکٍَي‪ ،‬حتهٌت داسٌذ‪ ،‬با تفبٌش « کتاب » ٍ «کتب » بٌاى وً ـَد وحل آٍْ ‪ ( :‬إِىَّ‬

‫ال كَّالَّ کاٌَت قَلًَ الهُِوًٌِِيَ کِتاباً وََقَُتاً )(‪)25‬؛ ٍفًً « ٌهاص بش وِوًاى حتن ـذّ اؼت »‬

‫ٍ وحل آٍْ‪ ( :‬کَتَ بَ سَبُّکُن قَلً ٌَفػِِْ الشَّحهََٔ)(‪ٍ )26‬فًً « خذا سحهت سا بش خَد حتن‬

‫کشدّ اؼت‪» .‬‬

‫تزکش ٍک ٌکتْ‬

‫دس وحٌظ ٌضٍل آٍات ؼَسّ اٌفال‪ ،‬وػلهاٌاى کْ خَد دس وتي حَادث قشاس داـتًذ ٍ‬

‫ؼخًاى سؼَل خذا سا دسباسّ وَضـ گٌشي دس وقابل کاسٍاى قشٍؾ ٍ ٌٌشٍي سصوً کفاس‪،‬‬

‫ـًٌذّ بَدٌذ ٍ قذّ اي سا کْ خذا تَؼظ پٌغهبشؽ دس وَسد پٌشٍصي آٌاى بش ٍکً اص دٍ‬

‫گشٍّ کفاس دادّ بَد‪ ،‬بْ خاغش داـتًذ‪ ،‬دس چًٌي وحٌعً الحاب سؼَل خذا للً اهلل‬

‫قلٌْ ٍ آلْ‪ٍ ،‬قتً اٍي آٍْ سا وً ـًٌَذ‪ ( :‬لََال کِتابٌ وِيَ اهللِ ؼَ بَقَ لَهَػَّکُن فٌِها أَ خَزتُن‬

‫قَزابٌ قَؽٌ نٌ ) بً دسٌگ اص قباست « کتاب اهلل ؼبق » ههاى ٍقذّ قبلً خذا سا وً‬

‫فههًذ کْ دس وَسد ٍکً اص دٍ پٌشٍصي بْ وػلهاٌاى دادّ بَد ٍ ٌٌاصي بْ تَضٌح بٌؿتشي‬

‫دسباسّ وفًاي « کتاب » وزکَس دس آٍْ ٌذاسٌذ‪.‬‬

‫ٍلً وفػشاًٌ کْ دس صواى هاي بفذ‪ ،‬خَاؼتْ اٌذ وفًاي « کتاب » سا دس آٍْ ٍاد ـذّ‬
‫بذاًٌذ‪ ،‬چَى دس وحٌظ ٌضٍل آٍْ ٌبَدّ ٍ بْ قشاٍي کالوً‪ ،‬وقاوً ٍ تاسٍخً وشبَط بْ‬

‫آٍْ ي ٍاد ـذّ‪ ،‬تَزْ ٌذاـتْ اٌذ‪ ،‬رهي آٌاى بْ هش ؼَ سفتْ ٍ ٌؽشهاي گٌَاگًٌَ دس‬

‫وفًاي « کتاب » وزکَس دس آٍْ فَق اؾهاس کشدّ اٌذ کْ اص وٌاى آى ها ـؾ ٌؽش قبالً ٌقل‬

‫ـذ‪ .‬قلت اٍي ؼشگشداًٌ دس فهن وفًاي « کتاب » دس اٍي آٍْ‪ ،‬دٍس بَدى لاحباى اٍي‬

‫اقَال اص زَ ٌض ٍل قشاى بَدّ اؼت کْ ٌتَاٌػتْ اٌذ بْ قشاًًٍ کْ آٍْ وضبَس سا احاغْ کشدّ‬

‫اؼت‪ ،‬دؼت ٍابًذ‪.‬‬

‫لاحب الهٌضاى وً فشواٍذ‪ « :‬خذا قهذاً خَاؼتْ اؼت وفًاي « کتاب » دس اٍي آٍْ وبهن‬

‫باـذ تا کػً آى سا ٌذاٌذ »‪ ) 27(.‬بًابشاٍي‪ ،‬کَـؾ بشاي فههٌذى وفًاي آى‪ ،‬کاسي‬

‫بٌهَدّ ٍ بلکْ ٌاسٍا ؼت‪ ،‬چَى وخالف خَاؼت خذا وً باـذ‪ ،‬کْ غبق ٌؽش لاحب‬

‫الهٌضاى خذا خَاؼتْ اؼت کػً آى سا ٌفههذ‪.‬‬

‫اخبات وعلب دٍم‬

‫بشاي اخبات وعلب دٍم کْ « وػلهاٌاى بْ وًؽَس گشفتي فذٍْ‪ ،‬اؼٌش وً گشفتًذ »‪،‬‬

‫ـَاهذي ٍزَد داسد‪ ،‬بذٍي ـشح‪:‬‬

‫‪. 1‬قباست‪ ( :‬تُشٍِذٍُىَ قَشَمَ الذٌٌُّا ) دس آٍْ ‪ 67‬ؼَسّ اٌفال خعاب بْ وػلهاٌاى وً‬

‫گٍَذ‪ :‬ـها اص گشفتي اؼٌش دس زًگ بذس‪ ،‬قكذ گشفتي فذٍْ اص اؼشا داـتٌذ کْ وال صٍال‬

‫پزٍش دٌٌاؼت‪.‬‬

‫‪. 3‬وكفب بي قهٌش دس حٌي زًگ بْ ابَالػٌش کْ وً خَاؼت ابَ قضٍضبي قهٌش سا اؼٌش‬

‫کًذ گفت‪ « :‬اٍ سا وحکن بگٌش کْ وادس خشٍتهًذي داسد ٍ اوٌذ اؼت بشاي سهاًٍ اٍ فذٍْ‬

‫بْ تَ بذهذ‪)28(» .‬‬

‫‪. 2‬قبذالشحهي بي قَف‪ ،‬اؤٌ بي خلف ٍ پػشؽ قلً سا دس زًگ اؼٌش کشد بْ اوٌذ اٍي‬

‫کْ اص آى دٍ‪ ،‬فذٍْ بگٌشد‪ٍ ،‬لً بالل بْ کهک قذّ اي آى سا کؿتًذ‪ ،‬قبذالشحهي اص ؼش‬
‫اٌذٍّ وً گفت‪ « :‬بالل دٍ اؼٌش وشا کؿت ٍ غكْ داسم کشد ٍ اص فذٍْ وحشٍون‬

‫ؼاخت‪)29(».‬‬

‫وً بًٌٌن کْ قبذالشحهي بي قَف‪ ،‬اص گشفتي اؼٌش هذف اقتكادي داـت کْ بْ آى‬

‫ٌشؼٌذ ٍ اص اٍي سٍ اٌذٍهگٌي ـذ ٍ اص بالل کْ زهفً سا بْ کؿتي دٍ اؼٌش اٍ‬

‫بشاٌگٌخت‪ ،‬اٌتقاد کشد‪.‬‬

‫اص اٍي ؼْ دلٌل سٍـي وً ـَد کْ وػلهاٌاى دس زًگ بذس‪ ،‬وقذاسي اص ٍقت ٍ ٌٌشٍي‬

‫خَد سا لشف گشفتي اؼٌش ٍ ٌگْ داسي اؼشا کشدّ اٌذ‪.‬‬

‫بذٍهً اؼت کْ لشف ٍقت ٍ ٌٌشٍ‪ ،‬بشاي گشفتي اؼٌش ٍ ٌگْ داسي اؼشا‪ٍ ،‬کً اص وَاٌـ‬

‫غلبْ بش دـهي اؼت؛ صٍشا دس زًگ تي بْ تي کْ حتً ٍک لحؽْ سا ٌباٍذ اص دؼت داد‪،‬‬

‫اگش وقذاسي اص ٍقت ٍ اٌشطي ٌٌشٍها‪ ،‬لشف گشفتي ٍ ٌگْ داسي اؼشا ـَد‪ ،‬بْ ههاى‬

‫وقذاس اص قذست سصوًذگً آٌاى کن وً ـَد ٍ احتهال ـکػت سا بٌؿتش وً کًذ‪ ،‬دس‬

‫زًگ بذس کْ وػلهاٌاى هفتاد اؼٌش اص دـهي گشفتًذ‪ ،‬اگش فشم کًٌن کْ بشاي گشفتي هش‬

‫ٍک اؼٌش ٍ وًتقل کشدى اٍ بْ پؿت زبهْ فقظ دّ دقٌقْ لشف ـذّ باـذ‪ ،‬هفت لذ‬

‫دقٌقْ‪ٍ ،‬فًً ٍاصدّ ؼاقت ٍ چهل دقٌق ْ ٍقت لشف گشفتي اؼشا ٍ ٌگْ داسي آٌاى ـذّ‬

‫اؼت ٍ اٍي ٍقت صٍاد دس حػاع تشٍي وَقـ‪ ،‬فشلت گشاى بهاًٍ سا اص دؼت وػلهاٌاى‬

‫گشفتْ ٍ آٌاى سا بْ ـکػت ٌضدٍک کشدّ اؼت ٍ اٍي زا بَد کْ اگش اوذاد غٌبً ٌهً‬

‫سؼٌذ‪ ،‬ـکػت وػلهاٌاى قعفً وً ٌهَد‪.‬‬

‫اخبات وعلب ؼَم‬

‫بشاي اخبات وعلب ؼَم کْ وػلهاٌاى دس زًگ بذس با ٌٌشٍي غٌبً پٌشٍص ـذٌذ دلٌل‬

‫هاًٍ ٍزَد داسد بذٍي ـشح‪:‬‬

‫‪. 1‬آٍْ ‪ 42‬ؼَسّ اٌفال وً گٍَذ‪:‬‬


‫( إِ رْ ٍُشٍِکَهُنُ اللَُّْ فًِ وًََاوِکَ قَ لٌِالً ٍَ لَ َْ أَسَاکَهُ نْ کَحٌِش اً لَفَؿِلْتُ نْ ‪)...‬؛ ٍفًً اي سؼَل‬

‫گشاوً! ٍاد کي ٍقتً سا کْ خذا دس قالن خَاب‪ ،‬تفذاد دـهًاى سا دس چؿن تَ کن‬

‫ٌهاٍاٌذ ٍ اگش آٌاى سا صٍاد ٌهاٍاٌذّ بَد‪ ،‬ـها وً تشؼٌذٍذ ٍ ضفٌف وً ـذٍذ‪.‬‬

‫اص اٍي آٍْ وفلَم وً ـَد‪ ،‬لعف خاف خذاٌٍذ بْ غَس خشق قادت ؼبب ـذّ اؼت‬

‫کْ تفذاد دـهًاى دس قالن سٍُا دس چؿن سؼَل خذا للً اهلل قلٌْ ٍ آلْ کن ٌهاٍاٌذّ‬

‫ـَد تا وػلهاٌاى‪ ،‬قَي دل ٍ بْ پٌشٍصي اوٌذٍاس ـٌَذ‪.‬‬

‫‪. 3‬آٍْ ‪ 44‬ؼَسّ اٌفال وً گٍَذ‪ ٍَ ( :‬إِرْ ٍُشٍِکُهَُهُنْ إِرِ الْتَقٌَْتُنْ فًِ أَ قًٌُِْکُنْ قَ لٌِالً ‪)...‬؛‬

‫ٍفًً « ـها وػلهاٌاى ٍاد کًٌذ ٍقتً سا کْ خذا تفذاد دـهًاى سا دس چؿهاٌتاى کن زلَّ‬

‫داد‪ ».‬اص اٍي آٍْ ٌٌض وفلَ م وً ـَد کْ خذاٌٍذ با قًاٍت خاف خَد‪ ،‬تفذاد دـهًاى سا‬

‫دس ٌؽش وػلهاٌاى کهتش اص آٌچْ بَدّ ٌهاٍاٌذّ اؼت تا وػلهاٌاى دلگشم ٍ اوٌذٍاس بْ‬

‫پٌشٍصي گشدٌذ‪.‬‬

‫‪ . 2‬آٍْ ‪ 9‬ؼَسّ اٌفال وً گٍَذ‪:‬‬

‫( إِ رْ تَػْتَغٌِ حَُىَ سَبَّکُنْ فَاؼْ تَرَابَ لَکُ نْ أًٌَِّ وُهِذُّکُ نْ بِأَلْ فٍ وِيَ الْهَالَئِکَِٔ وُشْدِ فٌِيَ )؛ ٍفًً‬

‫ٍادآٍسٍذ ٍقتً سا کْ ـها بْ دسگاّ خذا اؼتغاخْ وً کشدٍذ ٍ اص ٍي کهک وً خَاؼتٌذ‬

‫ٍ اٍ بْ خَاؼت ـها پاؼخ وحبت داد ٍ گفت‪ :‬وي هضاس فشـتْ پؿت ؼش هن بْ کهک‬

‫ـها خَاهن فشؼتاد‪.‬‬

‫اص اٍي آٍْ وفلَم وً ـَد خذاٌٍذ ٍقذّ اوذاد غٌبً بْ وػ لهاٌاى دادّ ٍ وفلَم اؼت کْ‬

‫خذا خلف ٍقذّ ٌهً کًذ‪.‬‬

‫‪. 4‬آٍْ ‪ 13‬ؼَسّ اٌفال وً گٍَذ‪:‬‬

‫( إِ رْ ٍَُحًِ سَبُّکَ إِلَى الْهَالَئِکَِٔ أًٌَِّ وَفَکُنْ فَحَبِّتَُا الَّزٍِ يَ آوًََُا ؼَأُلْقًِ فًِ قُلَُبِ الَّزٍِيَ‬

‫کَ فَشٍُا الشُّ قْبَ ‪)...‬؛ ٍفًً ٍاد کي ٍقتً سا کْ خذا بْ فش ـتگاى ٍحً کشد کْ وي با ـها‬
‫هػتن‪ ،‬پغ وِوًاى سا خابت قذم ٍ قَي دل کًٌذ‪ .‬وي دس دل هاي کافشاى تشع خَاهن‬

‫اٌذاخت‪.‬‬

‫اص اٍي آٍْ وفلَم وً ـَد‪ ،‬فشـتْ ها اص غشف خذا وأوَس ـذّ اٌذ کْ وِوًاى سا تأٌٍذ‬

‫کًًذ ٍ ٌٌض خذا ٍقذّ دادّ اؼت کْ دس دل هاي کافشاى تشع ٍ ٍحؿت اٍراد ٌهاٍذ ٍ‬

‫اٍي ٌؿاى اص اوذاد غٌبً ٍ الهً وً دهذ‪.‬‬

‫‪ . 5‬آٍْ ‪ 17‬ؼَسّ اٌفال وً گٍَذ‪ ( :‬فَلَ نْ تَقْتُ لَُهُنْ ٍَ لکِيَّ اللََّْ قَتَ لَهُنْ‪)...‬؛ ٍفًً دس زًگ‬

‫بذس ـها کفاس سا ٌکؿتٌذ‪ ،‬بلکْ خذا آٌاى سا کؿت ٍ ٌابَد کشد »‪ .‬اص پًذ دلٌلً کْ رکش‬

‫ـذ وفلَم وً گشدد کْ پٌشٍصي وػلهاٌاى بش کفاس دس زًگ بذس‪ ،‬بْ کهک اوذادهاي‬

‫غٌبً ٍ الهً تحقق ٍافتْ اؼت‪ ٌْ ،‬با ٌٌشٍي قادي ٍ وادي‪.‬‬

‫اص بٌاٌات ؼابق سٍـي ـذ کْ ٌؽش قابل قبَل دس وفًاي « کتاب » دس آٍْ ‪ ( :‬لََال کِتابٌ‬

‫وِ يَ ا هللِ ؼَبَقَ لَهَػَّکُن فٌِها أَ خَزتُن قَزابٌ قَؽٌ نٌ ) اٍي اؼت کْ کتاب ؼابق خذا ههاى‬

‫ٍقذّ ؼابق خذاؼت کْ قبالً بْ وػلهاٌاى قَل دادّ بَد‪ ،‬آٌاى سا بش ٍکً اص دٍ غائفْ‬

‫وػلح ٍ غٌش وػلح قشٍؾ ‪ -‬پٌشٍص خَاهذ کشد ٍ دس اٍي زا بحج دسباسّ وعلب چهاسم‬

‫کْ تَضٌح وفًاي « کتاب » دس آٍْ وضبَس بَد‪ ،‬بْ پاٍاى وً سؼذ‪.‬‬

‫بحج دسباسّ وعلب پًرن‬

‫وعلب پًرن اٍي بَد کْ آٍا کلهْ « قزاب » دس آٍْ ‪ 68‬اٌفال‪ ( :‬لََال کِتابٌ وِيَ اهللِ ؼَبَقَ‬

‫لَ هَ ػَّکُن فٌِها أَ خَزتُن قَزابٌ قَؽٌ نٌ ) بْ وفًاي قزاب اؼتٌكال ٌؽٌش قزاب قاد ٍ خهَد‬

‫اؼت‪ٍ ،‬ا بْ وفًاي ـکػت دس وٌذاى زًگ؟‬

‫وفػشاى قهَواً وفتقذٌذ کْ قزاب دس اٍي آٍْ بْ وفًاي قزاب اؼتٌكال اؼت کْ اگش وً‬

‫آوذ ههْ سا هلاک وً کشد‪ ٍ ،‬دس اٍي باسّ سٍاٍاتً ٌٌض ٌقل کشدّ ٍ بْ سؼَل خذا للً‬

‫اهلل قلٌْ ٍ آلْ ٌػبت دادّ اٌذ کْ آى حضشت‪ ،‬دسباسّ اؼشاي زًگ بذس با الحاب خَد‬
‫وؿَست کشد ٍ ابَبکش گفت‪ « :‬اص آٌاى فذٍْ بگٌش ٍ آصادـاى کي » ٍ قهش ٍ ؼفذبي‬

‫وفار‪ « :‬اؼشا سا دس وقابل فذٍْ آصاد کشد‪ ،‬اٍي کاس وَزب غضب خذا ـذ ٍ قزاب‬

‫اؼتٌكال سا بْ آٌاى ٌضدٍک کشد ٍ بذٍي ؼبب پٌغهبش اکشم للً اهلل قلٌْ ٍ آلْ بْ گشٍْ‬

‫دس آوذ ٍ فشوَد‪ « :‬لَقذ قَشم قلًَّ قزابکن أدًٌ وي هزّ الؿرشٓ قشًٍٔ وي سؼَل‬

‫اهلل »(‪) 41‬؛ ٍفًً قزابً کْ قشاس بَد ـها سا فشا گٌشد بش وي قشضْ ـذ کْ ٌضدٍک تش اص‬

‫اٍي دسخت ـذّ بَد‪ ٍ » .‬اـاسّ کشد بْ دسختً کْ ٌضدٍک آى حضشت بَدّ ٍ ٌٌض‬

‫فشوَد‪ « :‬أى کاد لٌهػًّا فً خالف ابي الخعاّب قزاب قؽٌن‪ ٍ ،‬لَ ٌضل الفزاب وا أفلت‬

‫إ لّا قهش(‪) 41‬؛ ٍفًً چَى با ٌؽش قهش بي الخعاب وخالفت کشدٍن ٍ اؼشا سا ٌکؿتٌن‪،‬‬

‫ٌضدٍ ک بذ قزاب قؽٌهً وا سا فشا گٌشد ٍ اگش قزاب وً آوذ‪ ،‬کػً غٌش اص قهش اص آى‬

‫ٌرات ٌهً ٍافت‪ٌٌٍ » .‬ض فشوَد‪ « :‬لَ أٌضل قزاب وي الػهاء لن ًٍذ إلّا ؼفذ بي‬

‫وفار(‪) 43‬؛ ٍفًً اگش قزابً اص آؼهاى بَد‪ ،‬غٌش اص ؼفذ بي وفار کْ ٌؽشؽ کؿتي اؼشا‬

‫بَد‪ ،‬کػً ٌرات ٌهً ٍافت‪».‬‬

‫اٍي ها بفضً اص سٍاٍاتً اؼت کْ دس اٍي زا ٌقل کشدّ (‪ ٍ )42‬خَاؼتْ اٌذ با ٌقل اٍي‬

‫سٍاٍات دس وَسد قزاب وزکَس دس اٍي آٍْ‪ ،‬چٌضي ـبٌْ آٌچْ دسباسّ قَم ٌٍَغ دس‬

‫قشآى آوذّ اؼت‪ ،‬تشؼٌن کًًذ کْ قزاب اؼتٌكال بْ قَم ٌٍَغ ٌضدٍک ـذ‪ٍ ،‬لً چَى‬

‫تَبْ کشدٌذ بشغشف گؿت ٍ آٌاى سا هلاک ٌکشد کْ اٍي داؼتاى دس ؼَسّ ٌٍَغ آٍْ ‪98‬‬

‫آوذّ اؼت‪:‬‬

‫(‪...‬إِالَّ قَ َْمَ ٌٍَُُغَ لَهَّا آوًََُا کَؿَفًَْا قًَْهُنْ قَزَابَ الْخِضْيِ فًِ الْحٌََآِ الذٌٌَُّْا ‪)...‬؛‬

‫قَم ٌٍَغ‪ ،‬چَى اٍهاى آٍسدٌذ‪ ،‬قزاب سؼَا کًًذّ اي سا دس دٌٌا اص آٌاى دٍس کشدٍن‪.‬‬

‫لاحب تفػٌش الهٌضاى ٌٌض قزاب سا دس آٍْ ‪ 68‬اٌفال بْ وفًاي قزاب اؼتٌكال داٌػتْ ٍ‬

‫دس تفػٌش آى فشوَدّ اٌذ‪ « :‬کتاب ؼابق خذا ؼبب ـذ کْ ـها سا قزاب ٍ هلاک ٌکًذ‪:‬‬
‫أى ٍف زّبکن ٍ ال ٍهلککن‪ )44(»....‬اص کلهْ « ال ٍهلککن » وفلَم وً ـَد وقكَد‬

‫اٍؿاى اص قزاب‪ ،‬اؼتٌكال اؼت کْ اگش وً آوذ‪ ،‬وػلهاٌاى سا هلاک وً کشد‪.‬‬

‫ٍلً اص بٌاٌاتً کْ دس وعلب چهاسم گزـت‪ ،‬سٍـي ـذ کْ وقكَد اص « قزاب قؽٌن »‬

‫دس آٍْ ‪ 68‬اٌفال‪ ،‬ـکػت بضسگً اؼت کْ دس زًگ بذس وػلهاٌاى دس آؼتاٌْ آى قشاس‬

‫گشفتًذ‪ ،‬اوا خذاٌٍذ غبق ٍقذّ قبلً خَد اص آى زلَگٌشي کشد ٍ ٌٌشٍهاي اؼالم سا‬

‫پٌشٍص گشداٌٌذ‪.‬‬

‫قزاب بْ وفًاي ـکػت دس زًگ‬

‫بشاي تأٌٍذ اٍي وعلب کْ وادّ « قزاب » دس قشآى کشٍن بْ وفًاي ـکػت دس زًگ‬

‫آوذّ اؼت‪ ،‬دٍ ٌهٌَْ اص آى رٍالً ٌقل وً ـَد‪:‬‬

‫‪. 1‬دس ؼَسّ بشائت آٍْ ‪ 14‬دسباسّ زًگٌذى با وؿشکاى قهذـکي ٍ وهازن آوذّ اؼت‪:‬‬

‫( ا تِ لَُهُن ٍُفَزِبهُنُ اهللُ بِأٍَذٍِکُن ٍَ ٍُخضِهِن ٍَ ٍَ ًكُش کُن قَلٌَهِن ٍَ ٍَؿفِ لُذٍُسَ قََمٍ وُِوِ ًٌِي )؛‬

‫با وؿشکاى پٌهاى ـکي وهازن برًگٌذ تا خذا آٌاى سا بْ دؼت ـها ـکػت دهذ ٍ‬

‫قزابؿاى کًذ ٍ بش آٌاى پٌشٍص گشداٌذ ٍ ؼًٌْ هاي دسدوًذي قَوً وِوي سا ـفا بخؿذ‪.‬‬

‫دس اٍي آٍْ ـکػتً کْ اص وػلهاٌاى بش کفاس ٍاسد وً ـَد ٍ ر لٌل ٍ سؼَاٍؿاى وً کًذ‪،‬‬

‫« قزاب » خَاٌذّ ـذّ اؼت‪.‬‬

‫‪. 3‬دس ؼَسّ بشائت آٍْ ‪ 36‬دسباسّ ـکػت ؼختً کْ کفاس وهازن دس زًگ حًٌي اص‬

‫ٌٌشٍهاي اؼالم خَسدٌذ‪ ،‬آوذّ اؼت‪:‬‬

‫( خُ نَّ أٌَْضَلَ اللَُّْ ؼَکًٌَِتَُْ قَلَى سَؼَُلِِْ ٍَ قَلَى الْهُِْوًٌِِيَ ٍَ أٌَْضَلَ زًَُُداً لَ نْ تَشٍَْهَا ٍَ قَزَّبَ الَّزٍِيَ‬

‫کَ فَشٍُا ٍَ رلِکَ زَضَاءُ الْکَافِشٍِيَ )؛‬

‫ٍفًً ؼپغ خذاٌٍذ آساوؾ خَد سا بش سؼَلؾ ٍ بش وِوًاى ٌاصل کشد ٍ لؿکشهاًٍ سا‬

‫کْ ـها ٌهً دٍذٍذ‪ ،‬فشؼتاد ٍ کافشاى سا قزاب ٌهَد ٍ اٍي اؼت کٌفش کافشاى‪.‬‬
‫دس اٍي آٍْ کْ اص آوذى ٌٌشٍهاي غٌبً دس زًگ ح ًٌي ٍ آساوؾ دادى خذا بْ سؼَل‬

‫اکشم للً اهلل قلٌْ ٍ آلْ ٍ الحابؾ ٍ پٌشٍصي آٌاى بش دـهي‪ ،‬ؼخي سفتْ اؼت‪،‬‬

‫ـکػت بشصگً کْ کفاس وهازن هَاصى ٍ خقٌف اص ٌٌشٍهاي اؼالم بْ سهبشي پٌغهبش خذا‬

‫للً اهلل قلٌْ ٍ آلْ وتحهل ـذٌذ‪ « ،‬قزاب » ٌاوٌذّ ـذّ اؼت‪.‬‬

‫حاال کْ داٌػتٌن « قزاب » دس قشآى بْ وفًاي ـکػت دس زًگ ٌٌض آوذّ اؼت‪ ،‬بشاي‬

‫بٌؿتش سٍـي ـذى وعلب وً گٌٍَن‪:‬‬

‫‪. 1‬با تَزْ بْ اٍي کْ دس زًگ بذس ٌٌشٍهاي اؼالم وقذاس ٌػبتاً صٍادي‪ٍ ،‬فًً بٌؾ اص دّ‬

‫ؼاقت ٍقت خَد سا دس حٌي زًگٌذى لشف گشفتي اؼشا ٍ ٌگْ داسي آٌاى کشدٌذ تا آى‬

‫زا کْ ٌقل ـذّ اؼت‪ ،‬حتً ب فضً اص کفاس بشاي ٌرات اص کؿتْ ـذى اص ٌٌشٍهاي اؼالم‬

‫دسخَاؼت کشدٌذ آٌاى سا اؼٌش کًًذ ٍ وػلهاٌاى اٍي دسخَاؼت سا پزٍشفتْ ٍ آٌاى سا‬

‫اؼٌش ٌهَدٌذ‪ ) 45(.‬غبٌفً بَد کْ با اٍي کاس اص قذست سصوًذگً خَد کاؼتْ ٍ دس آؼتاٌْ‬

‫ـکػت قشاس گٌشٌذ‪.‬‬

‫‪. 3‬چَى خذا ٍقذّ دادّ بَد ٍکً اص دٍ پٌشٍصي سا ٌكٌب ٌٌشٍهاي اؼالم کًذ کْ ٍکً‬

‫اص آى دٍ‪ ،‬غلبْ بش ٌٌشٍهاي سصوً کفاس بَد‪.‬‬

‫‪. 2‬چَى با ؼالن زػتي کاسٍاى تراست قشٍؾ‪ ،‬صوًٌْ ٍکً اص دٍ پٌشٍصي‪ٍ ،‬فًً تػلظ بش‬

‫کاسٍاى اص بٌي سفت‪.‬‬

‫‪. 4‬چًاى کْ قبالً تَضٌح دادّ ـذ خذا بْ ٍقذّ خَد قهل کشد ٍ پٌشٍصي دٍگش سا‪ٍ ،‬فًً‬

‫غلب ْ بش ٌٌشٍهاي سصوً کفاس سا بْ ٍؼٌلْ اوذادهاي غٌبً‪ٌ ،‬كٌب ٌٌشٍهاي اؼالم کشد‪.‬‬

‫با تَزْ بْ وعالب ٍاد ـذّ‪ ،‬دٍگش ـکً ٍاقً ٌهً واٌذ کْ وقكَد اص « قزاب قؽٌن »‬

‫دس آٍْ ٍاد ـذّ‪ ،‬ههاى ـکػت بضسگً اؼت کْ وػلهاٌاى دس زًگ بذس دس آؼتاٌْ آى‬

‫قشاس گشفتًذ‪ٍ ،‬لً خذا با ٌٌشٍهاي غٌب ً اص آى ـکػت زلَگٌشي کشد‪.‬‬


‫بحج دسباسّ وعلب ـؿن‬

‫وعلب ـؿن اٍي بَد کْ آٍا وقكَد اص‪ ( :‬فَکُلَُا وِهّا غًَِه تُن حَالالً غَ ٌِّباً ) دس آٍْ ‪ 69‬اٌفال‬

‫اٍي اؼت کْ گشفتي فذٍْ اص اؼشاي زًگً‪ ،‬قبالً وهًَؿ بَدّ ٍ با ٌضٍل اٍي آٍْ وراص‬

‫ـذّ اؼت ٍ ٍا وقكَد چٌض دٍگشي اؼت؟‬

‫وفػش اى‪ ،‬چَى قهَواً گشفتي فذٍْ اص اؼشاي زًگ بذس سا کاس خالفً وً داٌػتْ اٌذ‪،‬‬

‫اٍي آٍْ سا ٌاؾش بْ حالل ـذى فذٍْ داٌػتْ ٍ گفتْ اٌذ‪:‬‬

‫آٍا وً خَاهذ بگٍَذ‪ :‬ـها فذٍْ اي سا کْ گشفتي آى زاٍض ٌبَد‪ ،‬اص اؼشا گشفتٌذ ٍ کاس‬

‫ٌاوؿشٍقً کشدٍذ؛ ٍلً حاال خذا با اٍي آٍْ آى سا حالل وً کًذ‪ ،‬پغ دس آى تكشف‬

‫کًٌذ کْ بشاي ـها حالل ٍ وعبَؿ اؼت ٍ گفتْ اٌذ‪ :‬وقكَد اللً اص ( وا غًَِهتُن ) فذٍْ‬

‫اؼت‪ ،‬اگش چْ غًٌهت قام اؼت کْ هن ـاول غًٌهت زًگً وً ـَد ٍ هن ـاول فذٍْ‪،‬‬

‫دس اٍي زا وقكَد اللً فذٍْ اؼت‪.‬‬

‫ضهًاً ٍک ٌقل تاسٍخً بً ؼًذ بْ لفؼ « سٍي » آٍسدّ اٌذ کْ وً گٍَذ‪ٍ :‬قتً کْ آٍْ‪:‬‬

‫(وا کاىَ لًَِبًٍِّ أَى ٍَکَُىَ لَُْ أُؼشي حَ تِّ ٍُحخِ يَ فًِ األس مِ ) ٌاصل ـذ کْ گشفتي فذٍْ سا اص‬

‫اؼشا وهًَؿ وً کشد‪ ،‬وػلهاٌاى اص تكشف دس فذٍْ هاًٍ کْ گشفتْ بَدٌذ‪ ،‬خَدداسي‬

‫کشدٌذ‪ ،‬آى گاّ آٍْ ( فَکُلَُا وّهّا غًَِهتُن حَالالً غَ ٌِّبا ً) آوذ ٍ تكشف دس فذٍْ ها سا حالل‬

‫کشد‪)46(.‬‬

‫لاحب الهٌضاى ٌٌض دس تفػٌش آٍْ وضبَس فشوَدّ اٌذ‪:‬‬

‫غفشٌا لکن‪ ٍ ،‬سحهًاکن‪ ،‬فکلَا وهّا غًهتن (‪ ) 47‬؛ ٍفًً کاس خالفً کْ ـها دس وَسد‬

‫فذٍْ کشدٍذ سا بخؿٌذٍن ٍ بْ ـها سحن کشدٍن‪ ،‬پغ حاال دس فذٍْ ها تكشف کًٌذ کْ‬

‫بشاي ـها حالل ـذّ ٍ دٍگش وهًَؿ ٌٌػت‪.‬‬

‫اٍي وفػشاى فاي تفشٍـ دس « فکلَا » سا قعف بش وقذس گشفتْ اٌذ کْ آى وقذس‪ ،‬قباستً‬
‫ٌؽٌش « غفشٌا لکن‪ ٍ ،‬أحللًا کن » خَاهذ بَد کْ « کلَا » وتفشؿ بش آى اؼت‪ .‬اٍي گفتْ‬

‫وفػشاى وبتًً بش اٍي ٌؽش اؼت کْ گشفتي فذٍْ اص اؼشاي زًگ بذس‪ ،‬کاسي ٌاوؿشٍؿ‬

‫بَدّ اؼ ت‪ ،‬اص اٍي سٍ گفتْ اٌذ‪:‬‬

‫قبل اص « فَکُ لَُا وِهّا غًَِهتُن » قباستً ٌؽٌش « غفشٌالکن ٍ أحللًاکن » باٍذ وقذس باـذ کْ‪«:‬‬

‫فَ کُ لَُا وِهّا غًَِهتُن» وتفشؿ بش آى اؼت ٍ اٍي آٍْ حالل ـذى فذٍْ سا بفذ اص آى کْ حشام‬

‫بَد‪ ،‬اقالم وً کًذ‪.‬‬

‫ٍلً چًاى کْ قبالً تَضٌح دادّ ـذ‪ ،‬فذٍْ گشفتي قبالً وهًَؿ ٌبَدّ ٍ قهل سؼَل خذا‬

‫للً اهلل قلٌْ ٍ آلْ ٍ الحاب اٍ دس وَسد گشفتي فذٍْ ٍ آصاد کشدى اؼشا‪ ،‬کاسي وفقَل‬

‫ٍ وؿشٍؿ ٍ اٌتخاب احػي بَدّ ٍ غبق وؿَست ٍ وكلحت بًًٌ اٌرام ـذّ اؼت ٍ اٍي‬

‫ههاى دؼتَس آٍْ چهاسم ؼَسّ وحهذ للً اهلل قلٌْ ٍ آلْ‪ ...( :‬فَإِوّا وًَّاً بَفذُ ٍَ إِوّا فِذاءً )‬

‫وً باـذ‪ .‬بًابشاٍي‪ ،‬استباط‪ ( :‬فَکُلَُا وّهّا غًَِه تُن حَالالً غَ ٌِّباً) با آٍْ قبل اص آى‪ٍ ،‬فًً‪( :‬‬

‫لََال کِتابٌ وِيَ اهللِ ؼَبَ قَ لَهَػَّکُن فٌِها أَخَزتُن قَزابٌ قَؽٌنٌ ) اٍي اؼت کْ آٍْ قبل وً‬

‫گٍَذ‪ :‬اگش ٌبَد ٍقذّ حتهً خذا کْ غ بق آى ٍقذّ‪ ،‬ـها سا با ٌٌشٍي غٌبً پٌشٍص کشد‪،‬‬

‫اگش ٌبَد اٍي ٍقذّ الهً‪ ،‬بْ ؼبب اٍي کْ ـها وقذاس صٍادي اص ٍقت ٍ ٌٌشٍي خَد سا‬

‫لشف گشفتي اؼشا ٍ ٌگْ داسي آٌاى کشدٍذ‪ ،‬دس زًگ ـکػت وً خَسدٍذ ٍ قزاب‬

‫بضسگً اص دـهي بش ـها تحهٌل وً ـذ‪ ،‬پغ حاال کْ خذا ـها سا اص ـکػت ٌرات داد‬

‫ٍ بش دـهي پٌشٍص کشد ٍ غًٌهت ٍ فذٍْ اص اٍ بْ دؼت آٍسدٍذ اص آٌچْ دس اٍي زًگ‬

‫پٌشٍصوًذاٌْ بْ دؼت آٍسدّ اٍذ‪ ،‬اؼتفادّ کًٌذ کْ بش ـها حالل ٍ گَاسا اؼت‪.‬‬

‫پغ باٍذ گفت آٍْ ‪ ( :‬فَکُلَُا وِهّا غًَِهتُن ) ٌٌض وحل آٍْ قبل اص آى دس وقام اوتًاى اؼت ٍ‬

‫دس حقٌقت وکهل اوتً اى وحػَب وً ـَد ٍ وً خَاهذ بگٍَذ‪ :‬حاال کْ خذا ـها سا با‬

‫ٌٌشٍي غٌبً اص ـکػت ٍ قزاب دـهي وكَى داـت ٍ پٌشٍصتاى کشد دس اٍي فضاي‬
‫پٌشٍصي ٍ سهاًٍ اص خعش دـهي‪ ،‬اص دؼت آٍسدهاي اٍي پٌشٍصي اؼتفادّ کًٌذ کْ بشاي‬

‫ـها حالل ٍ وعبَؿ اؼت‪.‬‬

‫اص آٌچْ گزـت‪ ،‬سٍـي ـذ کْ وقكَد اص آ ٍْ‪ ( :‬فَکُلَُا وّهّا غَ ًِهتُن حَالالً غٌَِّباً ) اٍي‬

‫ٌٌػت کْ گشفتي فذٍْ اص اؼشاي زًگً قبالً وهًَؿ بَدّ ٍ با ٌضٍل اٍي آٍْ حالل ـذّ‬

‫اؼت‪.‬‬

‫پًٌَـتها‪:‬‬

‫‪. 1‬ورهـ البٌاى ‪ ،‬د‪ ، 3‬ف ‪558‬‬

‫‪. 3‬دهخذا وً گٍَذ‪ « :‬وحهذ بي بحش الفهاًٌ وکًًّ بْ ابَوػلن (‪ 354‬تا ‪.ّ 233‬ق) اص‬

‫وشدم الفهاى داٌؿهًذ وفتضلً ٍ وفػشٍ ـاقش اؼت‪ ،‬اص غشف وقتذس قباؼً ٍالً‬

‫الفهاى ٍ فاسع گشدٍذ ٍ دس ؼال ‪ 231‬هرشي قهشي اص وًكب وفضٍل ـذ‪ .‬اٍ ساؼت‬

‫زاوـ التأٍٍل دس تفػٌش دس چهاسدّ زلذ ٍ « ورهَقْ سؼائل » ‪ (.‬لغت ٌاوْ دهخذا‬

‫حشف وٌن‪ ،‬ف ‪.)572‬‬

‫‪. 2‬تفػٌش القهً‪ ،‬د‪ ، 1‬ف ‪371 ٍ 136‬‬

‫‪ . 4‬الهًاس‪ ،‬د‪ ، 11‬ف ‪96‬‬

‫‪. 5‬ههاى‬

‫‪. 6‬ههاى‪ ،‬ف ‪97‬‬

‫‪. 7‬اؼاع البالغْ‪ ،‬ف ‪42‬‬

‫‪. 8‬لػاى الفشب‪ ،‬د‪ ،12‬ف ‪77‬‬

‫‪. 9‬وفشدات الفاػ قشآى‪ ،‬ف ‪79‬‬

‫‪. 11‬الهٌضاى فً تفػٌش القشآى‪ ،‬د‪ ،9‬ف ‪127‬‬


‫‪. 11‬الهًاس‪ ،‬د‪ ، 11‬ف ‪ ٍ 97‬الهٌضاى فً تفػٌش القشآى‪ ،‬د‪ ،9‬ف‪128‬‬

‫‪. 13‬العبقات الکبشي‪ ،‬ابي ؼفذ‪ ،‬د‪ ، 3‬ف ‪64‬‬

‫‪. 12‬ههاى‪ ،‬ف ‪139‬‬

‫‪. 14‬تفػٌش زاللٌي‪ ،‬دس تَضٌح وفهَم آٍْ ‪ ، 67‬اٌفال‬

‫‪. 15‬التبٌاى‪ ،‬د‪، 5‬ف ‪156‬‬

‫‪. 16‬الهٌضاى فً تفػٌش القشآى‪ ،‬د‪ ،9‬ف ‪128‬‬

‫‪. 17‬الهًاس‪ ،‬د‪ ، 11‬ف ‪96‬‬

‫‪. 18‬وحهذ‪ ،‬آٍْ ي ‪4‬‬

‫‪. 19‬اٌفال‪ ،‬آٍْ ي ‪67‬‬

‫‪. 31‬وحهذ‪ ،‬آٍْ ي ‪4‬‬

‫‪. 31‬الهٌضاى فً تفػٌش القشآى‪ ،‬د‪ ،9‬ف ‪128‬‬

‫‪. 33‬ههاى‪ ،‬ف ‪129‬‬

‫‪. 32‬ورهـ البٌاى‪ ،‬د ‪ ،2‬ف ‪558‬‬

‫‪. 34‬الذس الهًحَس‪ ،‬د‪ ، 2‬ف ‪312‬‬

‫‪. 35‬قبذالهلک قبذالفضٍض بي زشٍذ اوَي وکً‪ ،‬الل اٍ سٍوً بَدّ ٍ اص غاٍٍع‬

‫ٍهاًٌ ٍ صهشي ٍ اوام لادق قلٌْ الػالم سٍاٍت وً کًذ ٍ اٍصاقً ٍ حفق بي غٌاث ٍ‬

‫ؼفٌاى بي قًٌٌْ اص اٍ سٍاٍت وً کًًذ‪ .‬اٍ اص اٍلٌي کػاًٌ اؼت کْ دس اؼالم تكًٌف‬

‫کشدّ اٌذ ٍ اص اقعاب وحذخاى ٍ فقها ٍ قشاء ٍ قباد ـهشدّ ـذّ اؼت‪ ،‬زهاقتً اٍ سا‬

‫تَخٌق کشدّ ٍ دس قٌي حال گفتْ اٌذ‪ :‬دس ٌقل حذٍج تذلٌغ وً کشدّ اؼت‪ .‬اٍ دس ؼال‬

‫‪ٍ ٍ 151 ، 149‬ا ‪ 151‬دس هفتاد ؼالگً ٍفات کشدّ ٍ ـاففً گفتْ اؼت‪ :‬ابي زشٍذ هفتاد‬

‫صى سا بْ وتفْ گشفتْ اؼت‪( .‬تهزٍب التهزٍب قػقالًٌ‪ ،‬د ‪ ،6‬ف ‪)416- 413‬‬
‫‪. 36‬ورهـ البٌاى‪ ،‬د ‪ ،3‬ف ‪558‬‬

‫‪. 37‬حػي بي ابً الحػي بكشي دس اٍاخش خالفت قهش وتَلذ ـذّ ٍ حضشت قلً قلٌْ‬

‫الػالم ٍ غلحْ ٍ قاٍؿْ سا دٍذّ اؼت‪ ،‬اٍ کاتب سبٌـ بي صٍاد حاکن خشاؼاى دس صواى‬

‫وفاٍٍْ بَدّ ٍ وذتً دس بكشّ وًكب قضاء داـتْ اؼت‪ٍ ،‬ي اص ابً بي کفب ٍ ؼفذ بي‬

‫قبادّ سٍاٍت وً کًذ ٍ قتادّ ٍ سبٌـ بي لبٌح اص اٍ سٍاٍت وً کًًذ‪ ،‬اقَال ٍ ٌؽشٍات‬

‫ازتهادي اٍ دس تفػٌش قشآى فشاٍاى ٌقل وً ـَد ٍ اٍ سا اص بضسگاى فقها ٍ قلها ٍ قباد‬

‫ـهشدّ اٌذ ٍ دس قٌي حال گفتْ اٌذ‪ :‬دس ٌقل حذٍج تذلٌغ وً کشد؛ ٍفًً حذٍج سا بْ‬

‫کػً ٌػ بت وً داد کْ اص اٍ ٌؿًٌذّ ٍ اص دٍگشي ـًٌذّ بَد‪ٌٍَ .‬غ بي قبٌذ بْ حػي‬

‫بكشي گفت‪ :‬تَ کْ سؼَل خذا سا ٌذٍذّ اي چگٌَْ اص ٍي حذٍج ٌقل وً کًً؟ گفت‪:‬‬

‫وي هش چْ اص سؼَل خذا ٌقل وً کًن‪ ،‬اص قلً ـًٌذّ ام‪ٍ ،‬لً زشئت ٌهً کًن ٌام قلً‬

‫سا ببشم‪ ،‬چَى وا دس صواًٌ هػتٌن کْ وً بًًٌ؛ ٍفًً صواى حراد‪ .‬حػي بكشي دس ؼال‬

‫‪ 111‬هرشي قهشي دس ؼي ٌضدٍک بْ ٌَد ؼالگً دس گزـت‪ (.‬تهزٍب التهزٍب‪ ،‬ابي‬

‫حرش قػقالًٌ‪ ،‬د‪ ، 3‬ف ‪)371- 362‬‬

‫‪. 38‬غبشي‪ ،‬زاوـ البٌاى‪ ،‬د‪ ، 11‬ف ‪47‬‬

‫‪. 39‬التفػٌش الکبٌش‪ ،‬د‪ ، 15‬ف ‪312‬‬

‫‪. 21‬الکؿاف‪ ،‬د‪ ، 1‬ف ‪253‬‬

‫‪. 21‬قباست ابَقلً زبائً چًٌي اؼت‪ ٍ « :‬الهفًً‪ :‬لَال کتاب وي اهلل ؼبق ٍ هَ القشآى‬

‫الزي آوًتن بْ ٍ اؼتحقتن بزلک غفشاى الكغائش لهػّکن فٌها أخزتن بْ وي الفذاء قزابٌ‬

‫قؽٌ نٌ‪ ٍ .‬ال ٍرَص أى ٍکَى الهشاد بْ إلّا الكغائش؛الٌتن قبل الغفشاى لن ٍکٌََا فػّاقاً‬

‫إزهاقاً»(تبٌاى‪ ،‬ـٌخ غَؼً‪ ،‬د‪ ،5‬ف ‪)157‬‬

‫‪. 23‬بقشّ‪ ،‬آٍْ ي ‪3‬‬


‫‪. 22‬ف ‪ ،‬آٍْ ي ‪39‬‬

‫‪. 24‬اٌفال‪ ،‬آٍْ ي ‪68‬‬

‫‪ٌ. 25‬ػاء‪ ،‬آٍْ ي ‪112‬‬

‫‪. 26‬اٌفام‪ ،‬آٍْ ي ‪13‬‬

‫‪. 27‬الهٌضاى فً تفػٌش القشآى‪ ،‬د‪ ،9‬ف ‪129‬‬

‫‪. 28‬ؼٌشّ ابي هؿام‪ ،‬د‪ ، 1‬ف ‪546 ،645‬‬

‫‪. 29‬ههاى‪ ،‬ف ‪621‬‬

‫‪. 41‬زاوـ البٌاى‪ ،‬زضء دهن‪ ،‬ف ‪44‬‬

‫‪ . 41‬الهًاس‪ ،‬د‪ ، 11‬ف‪112‬‬

‫‪. 43‬ههاى‪ ،‬ف ‪114‬‬

‫‪. 42‬س‪.‬ک‪ :‬ـهاسّ ‪ ، 25‬کٌهاى اٌذٍؿْ‪ ،‬وق الْ قشآى ٍ آصادي اؼشا‪ ٍ ،‬دس آى زا دسباسّ بً‬

‫اقتباسي اٍي سٍاٍات بحج ـذّ اؼت‪.‬‬

‫‪. 44‬الهٌضاى فً تفػٌش القشآى‪ ،‬د‪ ،9‬ف ‪129‬‬

‫‪. 45‬قبذالشحهي قَف وً گٍَذ‪ :‬وي دس زًگ بذس چًذ صسّ بْ غًٌهت گشفتْ ٍ با خَد‬

‫وً بشدم‪ .‬أؤٌ بي خلف سا اص اؼشاى وؿشکاى دٍذم کْ دؼت پػشؽ قلً سا گشفتْ ٍ با‬

‫هن اٍػتادّ اٌذ‪ ،‬اٍ بْ وي گفت‪ :‬آٍا وٌل ٌذاسي وا سا اؼٌش کًً؟ اگش چًٌي کًً‪ ،‬وًففت‬

‫آى بشاي تَ بٌؿتش اص اٍي صسّ هاًٍ اؼت کْ دس دؼت داسي‪ .‬گفتن‪ :‬آسي بْ خذا چًٌي‬

‫اؼت‪ ،‬آى گاّ صسّ ها سا اٌذاختن ٍ دؼت أوٌْ ٍ پػشؽ سا گشفتْ ٍ آى دٍ سا بْ اؼاست‬

‫دسآٍسدم ٍ هًگاوً کْ آى دٍ سا بْ پؿت زبهْ وً بشدم‪ ،‬اوٌْ بْ وي گفت‪ :‬وي هشگض‬

‫ٍضفً وحل اوشٍص ٌذٍذّ ام‪ ،‬وگش ـها ٌٌاصي بْ ـتشهاي ـٌشدّ ٌذاسٍذ کْ بْ قًَاى فذٍْ‬

‫اص وا بگٌشٍذ؟ ؼٌشّ ابي هؿام‪ ،‬د‪ ، 1‬ف ‪221‬‬


‫‪. 46‬آلَؼً‪ ،‬سٍح الهفاًٌ‪ ،‬زضء ‪ ،11‬ف ‪23‬‬

‫‪. 47‬الهٌضاى فً تفػٌش القشآى‪ ،‬د‪ ،9‬ف ‪129‬‬

‫وًبـ وقالْ ‪:‬‬


‫لاحبى‪ ،‬وحهذزَاد‪ ،‬بَؼتاى کتاب‪ ،‬قن‪ ،‬چاپ اٍل‪1291 /‬‬

You might also like